8/13/2019 vergilius - aeneas - 1 - latince aslından çev. oktay akşit
http://slidepdf.com/reader/full/vergilius-aeneas-1-latince-aslindan-cev-oktay-aksit 1/34
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
EDEBİYAT FAKÜLTESİ YAYINLARI No. 1143
V E R G İ L İ U S
A E N E A S
ı
Lâtince aslından çeviren
Dr. OKTAY AKŞİT
İ S T A N B U L
Edebiyat Fakültesi Basımevi
1 9 6 5
8/13/2019 vergilius - aeneas - 1 - latince aslından çev. oktay akşit
http://slidepdf.com/reader/full/vergilius-aeneas-1-latince-aslindan-cev-oktay-aksit 2/34
5 2 9 9 - 8 . T Ef t . 9 6 6
K A Y N A K L A R
Bu eserin Lâtince aslından çevirisinde text olarak J. W.
Mackail'in 1930 yılında neşrettiği The Aeneid adlı kitabı esas
alınmış, ayrıca şu eserlerden faydanılmıştır :
A. Sidgmick, P. Vergili Maronis Aeneidos, Liber I, Cam-
bridge, 1940.
C. E. Bennett, Virgil 's Aeneid, Boston-Chicago, 1904.
F. Plessıs ve P. Lejay, Oeuvres de Virgile, Paris, 1913.
J. B. Lechatellier, Virgi le , Paris, 1919.
T. E. Page, P. Virgili Maronis Aeneidos, Libsr /, Lan-
don, 1930.
E. Fairfox-Taylor, The Aenei d of Virg il, London, 1940.
B. Tilly, Vergil 's Latium, Oxford, 1947.
T. J. Haarhoff, Vergil the Üniversel, Oxford, 1949.
J. Götte, Vergi l -Aeneis, Bamberg, 1958.
8/13/2019 vergilius - aeneas - 1 - latince aslından çev. oktay akşit
http://slidepdf.com/reader/full/vergilius-aeneas-1-latince-aslindan-cev-oktay-aksit 3/34
I
Önsöz
Nihil in studiis parvum est.
Quin.tilian.us
Publius Verg iliu s Maro, Gallia Cisalpina'da,Mantua yakı nınd aki Ande s kasab asınd a, M. O.70 yılının 15 Ekiminde doğmuştur. Babası, topraksahibi bir çiftçi idi ve oğlunu en iyi şekild eokutabile cek durumd aydı. Vergil ius, ilk önceCremona ve Mediolanum'a ^Milano) okula gönderil-di, sonra Neapolis'te (Napoli) Bithynia' lı Par-thenius'dan Grekçe öğrendi, bundan sonra Roma'-da bir Epikiirist filozof olan Slron'd an ve rhe to-rik Epidius'tan ders aldı.
Tahsilini tamaml adıkt an sonra, eve dönmüşolduğu anlaşılan Vergilius'un M. Ö. 42'ye kadarki
gençlik devresi hakkında pek az bilgimiz bulun-maktadır . Kesin olarak, bu tariht en sonra şiiralanında görüldüğünü biliyoru z. Brutus ve Cas-sius, Philippi'de mağlup edildik ten sonra, Romadünyası Octavianus ve Antonius ile Lep idus'uueller ine geçmişti . Bunlar eski askerlere, ara-larında Cremona da1 bulunan onsekiz şehri n ara-
1 Verg-İIius., Ecl. 9, 28 : Mantua vae miserae n imium
vicina Cremonae.
8/13/2019 vergilius - aeneas - 1 - latince aslından çev. oktay akşit
http://slidepdf.com/reader/full/vergilius-aeneas-1-latince-aslindan-cev-oktay-aksit 4/34
II
/ il er i n i da ğı tm ağ a söz v erm iş le rd i ki , Ma ntuabölgesinin de komşuluğu itibariyle, bunlara da-hil olması gere kiyo rdu . Ver giliu s 'un babasıçiftliğini kaybetmekten çok fazla korkmaktaydı;faka t genç şair, Gallia Cisalpina valisi bulunan
G. Asinius Pollio ile halef i L. Alfenus Varus' unlûtfu ile kendil erini emni yet altına aldı (M. Ö.41). Bunların yardımına şükranlarını altıncı Eıslo-ga'da zikr etme kte dir. Asinius Pollio, edebiy atçevre leri nin çok iyi tanıdığı bir şahs iyet ti ı kibîr Esloga il e tan ışma lar ını buna ithaf etmi ştir 2.Bunun vasıtasiyle Roma'da Octavianus ile tanışı-yor 3 ve bu sure tle çiftli kleri ni rest ore etm ekimkânını buluyor. Vergilius bu genç triumvlr'eson derece bağlanmış ve bunu bir çok kere ifadeetmiştir .
Bundan sonra, Vergil ius Roma ve ya Napoli '-de yaşamı ş ve impar atorun dostluğunu ka zan-mış ve Maecenas gibi seçkin kişilerin çevresindebulunmuştur. Bu sırada Georgica'nıu dört kita-bını, M. O. 37 ile 30 yıll arı arasınd a yaz ıyo r vebuuu Maecenas'a ithaf ediyor 4. Georgica'n ın 3.kitabı prologunda ise, Augustus 'un has kişi ola-cağı, millî bir destan yazacağım haber veriyor-du. İşte bahsettilTl_bu_esBr Aeneas'tır. Fakat, Ae-ııeas'ta, bizzat Augustus değil de, Aeneas bulu-nuyor. Zira, destan nev'in de daima olağanüs tüolaylar olur. Kahra manl ar, insan üstü ku vve t-
1 Bak. Horatius ., Od. 2, 1.5 Vergilius -, Ecl. 8, 11 : a te principium.
:l Ecl. «), 10'a Schol. Don. : camiine guibus sibi Polli-
nnem irıtercessorem apud Augustum conciliaverat.
4 Verjrilius., Georg-, 1, 2.
Cedite Romanı scriptores cedite Grai
Nescio quid mnius nascitur Iliade.
"Romalı yazarlar, Yunanlı yazarlar geriçekiliniz,
Ne olacağını pek bilmemekle beraber, Ilias'tan
daha büyük bir şey doğacaktır".
Propertius bunu, eserin yazılmasına başlan-masından üç yıl sonra, M. Ö. 26 da söyl üyor du.Octavianus da ayni şekild e ese rle ilg ile nme k-teydi. Bir gün üç kitabın bittiğini öğrenince (bukitapların II, IV ve VI. kitaplar olması mümkün-dür) Verg ilius 'u çağırtıyor ve kızkardeşi Octa-
via'nın yanında okutu yor. Bu okuma sırasındaOctavia'nın Marcellus adındaki çocuğu ölüyor, kibu çocuktan çok şeyl er bek lem ekt edi rle r, iştebu çocuk hakkında VI. kitapta Vergilius bir övğüyazmıştır; bunu işitince Octavia, Verg iliu s'unayaklar ına kapanıyor 2.
Ve rgi l iu s , ya za rk en bü tü n m a lz e me y i to pl a-
1 Propertius., III, 26, 65.
2 Dona tus ., §. 47.
8/13/2019 vergilius - aeneas - 1 - latince aslından çev. oktay akşit
http://slidepdf.com/reader/full/vergilius-aeneas-1-latince-aslindan-cev-oktay-aksit 5/34
IV
yıp nesi r halin de bir tasl ak hazır lamış ve şiirşekl ine koyark en de bir su a taklb etmemi ştirve ilhama göre, IV. veya 1. kitabı ele almıştır.
Ver g il lu s, M. Ö. 19 yı lı nd a, yâ ni ese ; i ya z ma ya
başlamasından on yıl sonra, aşağı- yukarı eseritamamlamış bulunuyordu. Yalnız son şeklini al-mamış mısralar vardı. Bunları tamamlayacaktı,fak at eser bütün olarak bitmişti. Bununla bera -ber, bazı mısrala r üzerinde çalışmadan eserinba sılmasını istemiyordu*
M. Ö. 19 da Vergillus , hikây esini yazdığı yer-leri görme k ve dinlenmek üzere, Doğ u'ya, Ana-dolu'ya gitmek istiyor. Fakat, Atina'da Augustusile karşıla şıyor ve onun ısrarı üzerin e Anado-lu'ya geçme yip birl ikte geri dönerlerke n yoldahastalanıyor ve Brundislum'da (Brindlzl), 21. IX.19 da ölüyor.
Ver gi l lu s, es er in i ta ma ml a ma da n öl ec eğ in ihissedince, v asiy etin de bunun yakılması nı iste-mişti r. Fakat impar ator bunu önlüyor ve basıl-masını emre diy or. Eser in basılması işi Lucius Va-rlus'a veriliyor, o da aynen yayınlıyor.
Verg il i us , Ae ne as 'ı bütün bü tü ne kenriia l j a .r a t EtUI U5t i | v B | | m ı ^ »k ve l .âtln kaynaklarındanfaydalanmak suretiyle yapmıştır . Bujjt .aae, Ver-gi l iusja_£elince£e kadar^egitl i değişmeler gecir-mJitU"- tik izlere Homeros'd a rastlamakt ayız.Trola savaşlarında, Troia'yı koruyanlardan biride Aen eas idi. Fakat Aen eas , Ilias 'ta ön plândadeğildir. Bir çok kahramanların ölmesine karşı-lık, Aeneas bir kehânet yüzünden bayatta kalı-yor. O yaşiyacak ve bir devlet kuracaktır. Fakatlllan'ta Aeneas'ın Troia'yı terk ettiğine dair bir
V
işaret yoktur. İkinci olarak, M. Ö. VI. yüzyıldayaşamış Sicilyalı Stesich oros'ta , Aene as'ı n Har-taca ve italy a'ya geçtiği anlatılıyor . Daha son-ra Ennius'un Annal 'ler lnde ve Naevl us'un Bel-lum Punlcum'uıı da, bu tarih çiler t arafından, Ae ne as 'ı n bi r kı zı ol du ğu , ve bu ndan da Ro mu -lus'un doğduğu anlatılıyor. Ayrıca Cato'nun Ori-glnes'inde Aeneas geçiyor. Vergillus, kendin-den önceki, Apollonius Rhodios'un Argona utikaefsanesini de göz önünde tutuyordu. Fakat, Bun-lardan bir şeyler almakla beraber kendisinden deçok şeyler katıyordu. Böylece yaratılan Aeneas.gene l yap ısı yönün den. Hom eros'un Ilias veödys sei a' sına çı k fazla ben^er-llk gösteriyordu.Şöyle ki, Aeneas'ın I-VI. kitapları Odysse ia'yı; VI I- XI I. ki ta pl ar ise, Il ia s' ı ör ne k tu tm uş ol uy or -du. Böylece ilk altı kitapta Aeneas'ın dolaşmala-rı ve Dido'nun sarayına varışını görüyoruz, tıpkıOdysseia 'da Ulysses'in Alcinous'un sara yma vePhaia k'lar a gelişi gibi. Aenea s da UIysse s gibiaşağı dünyaya iniyor; aynen Homeros'un Odyssei-a'sı ndak i gibi kısa da olsa Cyciops Polyp hemus 'lamaceras ı anlat ılıyo r. İkinci altı kita pta ise, Achil-
les'in kalkanının Ilias'ta yapılması gibi, Aeneas-'ın kalkanı yapılıyor. Ilias'ta ki savaşlar, Lavini-um'da Tnrnus ile A eneas ara sında geçiyo r. Bu-rada Heiena yerine Lavinia bulunuyor. Bu şekil-de, bütün kitapla rda, Homeros ile çak yakın birilgi göze çarpıyor.
Fakat, Vergillus Homeros'un bir taklitçisiolmakla mı kalmıştır? Sadece olayların biri birinebenze mesi, her iki eser i, müşter ek bir eser ma-hiyetinde mi bırakmışt ır? Vergillus acaba yeniyaratıcı unsurlar katmış mıdır?
8/13/2019 vergilius - aeneas - 1 - latince aslından çev. oktay akşit
http://slidepdf.com/reader/full/vergilius-aeneas-1-latince-aslindan-cev-oktay-aksit 6/34
VI
Homeros, bize sadece geçmişin canlı tablola-rını vermiştir. Oj da, kişisel ka hramanlıkl ar önplândadır. Oysa, Aeneas 'ta başl angıçtan itibarenRoma'nın, Roma'lı milletinin kuruluşu fikri baş-
lıca rolü oynamaktadır. Aeneas'ın dolaşmaları,savşaları yüksek bir amaç gütmek tedir. Onun çar-pışmaları vatan- severcedir. Her şey, Roma mille-tinin yükselmesi için olmaktadı r. Hatta, Aeneas ,şahsın da Roma milletini_if«rf*» "E mekt edir . Eseryazıldığında^, Roma çoktan kurulmuş olmasınarağme n, Aene as bütün eser bo yunca bu amacıizlemektedir. Bu sebeple Vergilius bir taklit esermeydana getirm iş olmayıp, canlı ve ruhumuzahitab eden duygul u bir eser yara tmış tır. SadeceHomeros'un tablolarını aksettirmiş değil, bunlarak e n d i ş a i r k u d r f i i İ y İ R - b İ a u m U l t a x a n r t i y . n i . a t . . - -
Ve rg il iu s ke nd i ça ğı nd a da pe k ge ni ş etk i-de bulunmuş bir şairdir. Eserleri, Horat ius gibi,okullarda standard bir text- kitab ı haline gel-mişti 1. Bir çok gramer ciler ve kriti kler, ondanfaydala nmışlar dır, ki bunlar arasında 2. asır-da Aulu s Gellius ve 4. ası rdı Macrobius ve Ser-vius başta gelm ekted ir. Orta çağda etkisi sonderece önemli olmuştur. Daate, inferno'da kendi-sine Vergilius'u örnek se çmştir. Uzun zaman, birsihirbaz gibi kabul edilm'ştir. İmparator Alexan-der Severus, Sortes Vergiliauae adı altında Vergi-lius'un mısralarından fala b akmayı koymuş tu.
Daha sonra, Petr arca, Ronsard . Monta igne ,Boileau, Racine, Fenelon, Voltaire, Chateaubriand,Hugo, Baude laire, Ana tol e France ve daha sayıs ızbir çokları Vergilius' un Aeneas'ının etk isindekalarak eserler vermişlerdir.
1 Juvenalis., Sat 7, 226.
AE NEAS
Bir zamanlar, narin buğday sapını ve or-
manlardan dışarı çıkarak, komşu tarlaların
haris çiftçiye boyun eğişini, çifçinin o tatlı meş-
galesini toplayıp terennüm etmiş olan, ben,
şimdi de Mars'ın korkunç işlerini terennüm
ediyorum
1 Lâtince aslında dört mısradan meydana g-elmiş
olan bu kısım, Aeneas'ın yetkili baskısında bulunmamak-
tadır. B mısraların, metne ilâve edi lip edilmemesi hu-
susunda başlıca şu fik irler ileri sürülmüştür :
a ) Bu mısralar hiç bir M. S. S. baskısında y oktur .
Fakat, ilk defa, Suetonius tarafından zikredilmiştir.
b ) Metnin esas başlangıç kelimeleri olarak kabul
edilen '' Arma virumque " kelimeleri ise, Aeneas'ın ilk
kelimeleri olarak Ovidius ( Tr. 2, 53 3) , Martialis (8 ,
56, 19) ve Persius ( I, 96 ) tarafından iktibas edilmiştir.
c ) " Arma " başl angıcı, Ilias'ın (iîivtv 'atıSt, 6£a, ...
ve Ody sse ia'n ın <2v6pa jıoı, E V V E TTE , Moûaa... şeklindeki
ilk kelimelerini tekrar etmiş olmakla, bir benzerlik gös-
termektedir.
Bu itirazlara rağmen, eğer bu mısralar Verg ilius
tarafından yazılmış iseler, bunlar şiirin esasına ait
8/13/2019 vergilius - aeneas - 1 - latince aslından çev. oktay akşit
http://slidepdf.com/reader/full/vergilius-aeneas-1-latince-aslindan-cev-oktay-aksit 7/34
2 AE NE A S
Savaşl arı ve ilk def a, k aderin itişiyle bir
sürgün gibi Troia topraklarından Lavinia 2
sahillerine ge len, o ünlü kahramanı® teren-
nüm ediy orum . O, tanrıların buy ruğu , zalimIuno'nun 4 unutma-bilmez öfkesi yüzünden hem
kara da, hem denizin di pleri nde bir taraftan,
öbür tarafa sürüklendi. Şehri kurup, koruyu-
cu tanrıları5 Latium'a getirinceye kadar, sa-
vaşlarla bitkin düşüp çeşitli ızdırablara kat-
olmayıp, arkadaşlarına gönd erdi ği kopyalarda bulunmuş
olabilirler. Bu sebeple, biz, bu meraları da çeviriye koy-
makta fayda gördük . Zira , anlamca d a Vergilius 'un yap-
tığı işleri açıklamaktadır.
Bu mısralardaki, " narin buğday sapı " Ver giliu s-'
un neşredilmiş ilk pastoral eseri Eclo ges' i, ç ift liğe
ait sözleri ise, Georgica'y. ! "Mars'ın (savaş tanrısı) iş-
leri ' ise Aeneas'ı işaret etmekt edir.
2 Lavinia, Aenaas'ın karısının ismine izafetenitalya'nın Latium bölgesin de, ilk olarak kurduğu La-vınium şehrini ifade etmektedir. Burada şair, bütün La-
tium yerine, onun içinde bulunan Lavinium şehrini kul-lanmaktadır,
3 Yâni, Aeneas'ı, ki esere konu olmaktadır.4 Iuno, tanrıların babası Juppiter'in kızkardeşi ve
karışıdır. Iuno'nun öfkesi, Troialı Paris'in, Iuno, Minerva
ve Venüs arasındaki güzellik yarışmasında, altın-elma'yı
güzelliğinin armağanı olarak Venus'a vermiş olmasından
gelmektedir. Bak. aşağıda not. 15.
5 Troia'nın yıkılışından sonra, Aeneas, koruyue u-taıırıların tasvirlerini de Latium'a getirmişti.
P. VERGİLİUS MARO 3
landı. Lâtin ırkı, Alba ataları ve mağrur Roma
surları bu şekilde doğmuş oldu 8 .
Ey Musa7 , sebeblerini anlat bana, tanrı-
ların kraliçesini hangi affolunmaz cürüm bukad ar gaz ab a getirere k, iyilikle dol u Hu ünlü
kahramanı bu kad ar zorlu -ızdır abla ra süruk- 10
lemeye yöneltti. Böylesine öfke tanrısal ruh-
larda nasıl bulunur?
Kar th ag o 8 adında, Tyrus 9 kavminin yer-
leşmiş olduğu, Tiber'in ağzına ve italya sahil-
lerine baka n, uzaklar da, servetleri bol , savaş
san'atının haşin işleriyle tecrübeli, eski bir şe-
hir vard ı; Iuno'nun bütün ülkelerden, hatta Sa- 15
mos' tan 10 f a z l a , yalnız bu şehri se vdiği söy le-
nir; Iuno'nun silâhları buradadır, savaş-araba-
sı da burada bulunmaktadır; tanrıça bu şehrin,
muka dder at nasıl müsa ade ederse, milletlere
hükmetmesini niyet ve ümid etmektedir.
6 Buradaki üç ifade, üç ayrı durumu belirtme kte-
dir : Aeneas, Lavinium'u kurmuştur; Alba, oğlu Ascanius
tarafından ; Roma ise, onun ahfadı Romulus ve Remus
t ar af ın da n k ur ul mu şt ur . • , . , . • •7 Musa, adedi dokuz olan ilham perilerinden bırı.
Modern dillerdeki Müze kelimesi buradan gelmektedir.
8 Kartha go, yâni Kar taca, M. O- 9. yüzyılda
Tyru s'lu Fenikeliler tarafından kuzey Afr ika' da, İtal-
ya'nın karşısında kurulmuştur.9 Tyrus, eski bir Fenike şehridir.
10 Samos, bugünkü Sisam adaşıdır. Mit oloji 'ye gore,
Iuno, Samos'ta büyümüştür ve en büyük mabetle rinden
birisi orada bulunuyordu.
8/13/2019 vergilius - aeneas - 1 - latince aslından çev. oktay akşit
http://slidepdf.com/reader/full/vergilius-aeneas-1-latince-aslindan-cev-oktay-aksit 8/34
4 AE NE AS
Bununla beraber, bir gün, Troia kanından20 savaşçıların Tyrus 11 kalelerini yerle bir ede-
ceklerini, yine bu kandan, geniş bir ülkede
hüküm süren savaşçılıklarıyla mağrur bir kav-
min Libya 'yı tahribe gele ceğin i işitmişti :Parca ' lar12 böyl e irade ediyorlardı. Satur-
nia 13 bundan korkarak ve evvelce Troia'nın
25 etrafında sevgili Argos'luları nın 14 başında bu-
lunduğu savaşı n hatırası, henüz acı ve hırçın
öfkesinin sebepleri aklından çıkmamıştı; Pa-
ris'in güzelliğini küçüm seyen hükmü 15 , nefre-
11 " Tyrus kaleleri " diyor, zira Kartaca, bir Tyruskolonisi idi.
12 Parca'lar ; Kader tanrıları. Bunlar, Clotho , Lac-hesis ve Atropos idiler.
13 Saturnia, yâni Iuno ; Iuno, Saturnus'u n kız» idi.
Saturnus, Greklerdeki Kronos ile identifye edilmektedir.14 "se vgi li Argos'luları " demekle Vergilius, Grek
kavimlerini kastetmektedir. Iuno, Arg os't a pek revaçta
olan bir tanrıça idi.
«"Paris ' in hükmü": Bir vakit ler , Achil les ' in
anası ve babası olan Thetis ve Peleus, izdivaçlarını kut-
ladık ların da, Eris veya Stri fe müstesna, bütün t anrılardavet edilmişlerdi. Tanrıça bu istisnaya alınarak, konuk-
ların ortasına " en güze le " diye rek altın bir elma at-
mıştı. Bunun üzerin e, Iuno , Venü s ve Minerv a elmayı
kendilerine mal etmek istediler . Juppiter, anlaşmazlığı
ortadan kaldırmak üzere, Mercurius'a, tanrıçaları, İda
dağı (bugünkü Kaz dağı) nın bir parçası olar. Garg aru s
dağına götürmesini emretti. Orada sürülerini otlatan ya-
kışıklı çoban Paris bu konuda hüküm verecekti. Tanrıça.
P. VERGILIUS MAR O 5
tini uyandıran soy 1 6 , ve kaçırılan Ganym e-
des'in 17 şan ve şerefi kalbinin derinliklerinde
toplanmıştı. Iuno bunlarla yanıp-tutuşarak, 30
Danaos'ların 18 ve vahşi Achilles'in 19 hidde-
tinden geri ye kalan Troia'lı ları uçsuz buc ak-sız denizlerde, oradan oraya atıyor, Latium'-
dan pek uzaklarda tutuyo r, uzun yıllar ka-
derin darbesini y iyen b u zavallılar denizler de
dolaşıp duruyorlardı. Rom a soyunu kurmak
bu kadar güç olmuştu,
Troia'lılar Sicilya topraklarını görme z
olup, neş'e içinde engine yelken açtıkları ve 35
denizi bakır -omu rga ile yarma ya başlad ık-
ları zaman, Iuno, kalbinin derinliklerindeki öl-
mez yarasını deşe rek, kendi kendine ş öyl e
konu şuyor du : " Ne, yenilerek amacımdan vaz-
lar, oraya giderek ansızın Paris'in önünde belirirle r.
Iuno. Asya'nı n hakimiyetini ve büyük zenginlikler ; Mi-
nerva , savaşta şan ve şeref ; Venüs ise karısı olmay ı
vadederler. Paris, Venüs'ün teklifini kabul eder ve altın-
elmayı ona verir. Bu hüküm, Iuno ve Minerva'ın Troia'ya
karşı nefret beslemelerine sebeb olmuştur.
16 " nefret uyandıran soy ", yâni Troia' lılar.
Ganymedes, Troia'lı bir prens idi. Juppiter onu,
kartal şekline girerek Olympus'a kaçırmış ve Iuno'nun
kızı Hebe'nin yerine, orada şakilik yaptırmıştı.
18 Danaos, Arg os't a yerleşmiş eski bir Grek kralı
idi. Bu isme izafeten, bütün Grekler kastedilmektedir.
19 Achill es, Troia savaşlarının en ünlü Grek kahra-
manıdır.
8/13/2019 vergilius - aeneas - 1 - latince aslından çev. oktay akşit
http://slidepdf.com/reader/full/vergilius-aeneas-1-latince-aslindan-cev-oktay-aksit 9/34
6 AE N EA S
geçmek mi; Teucer ' ler in20 kralını italya'dan
uzak tutamaz mıyım ? Gerçe kten kader tara-
fından men ediliyorum demek. Bir tek, Oileus'-
40 un oğ lu s l Aja x'ı n çılgınlı ğı ve hatası yüzün-den, Pallas 22 , Argos ' luların 23 gemilerini ya-
karak tayfalarını denize gömmemiş miydi?
Bizzat Pallas, Juppiter'in yıldırımını bulutlar-
dan fırlatarak gemilerini darma dağın etme-
miş miydi; denizi alt üst ederek, yarık göğ-
sünden alevler soluyan Ajax'ı bir kasırgayla
savurara k, keskin kayalığı n yüzüne ç akmam ış
45 mı yd ı? Fakat, ben, tanrıların kraliçesi ola -
rak ön de gid eyi m, Juppiter'i n hem kızkardeş i,
hem de karısı olayım da, bunca yıldır bir tek
ırk ile sava şayım . Bundan sonra kim luno'nun
20 Teucer, ilk Troia krallarındandır. Teucer 'lerise, Vergilius tarafından, Troia'lılar anlamında kullanılı-yor.
21 Oileus, Lokris'li kumandan. Ajax, Korinth civa-
rında yerleşmiş Greklerden Oileus'un oğludur. Troia'nın
yağması esnasında, Troia kralı Priamos'un kızı Cassan-
dra sığınmak üzere Pallas mabedine kaçmıştı. Ajax, Cas-
sandra'ya bu tanrıçaya ait mabette saldırırken Pallas'ın
heykelini düşürmüştü. Söz konusu olan çılğınlık ve guç
budur. Pallas, bu suça karşılık, Ajax'ın donanmas.nı
Troia dönüşünde, ceza olarak, batırmıştı. Bu Aja x, Tele-
mon'un ünlü oğlu Ajax ile karıştırılmamalıdır.22 Pallas, San'at tanrıçası Minerva'nın diğer bir adıdır.23 "A rg os 'lu la r" , bütün Grekler yerine kullanı-
lıyor.
P. VERGİLİ US MAR O 7
tanrısal kudretine ibadet eder, sunaklarına
yalvarak armağan takdim ed er ?
Tutuşan kalbi nde bu çeşit düşünceler ku- 50ran tanrıça, Auster' 2 4 in boral ariyle do lu
ülkelerine, Ap.olia'ya İB varır. Burada, gen iş
mağarada, kral Aeo lus 2 8 , boğuşan rüzğârla-
rı, kükreyen fırtınaları idaresine almakta, zin-
cirlerle ve hapsederek gem vurmaktadır. Fır-
tınalar, dağın korku nç uğultusuyla büyü yere k, 55
engellerinin etrafında gürlemektedirler; tepe-
de, Ae olu s, e linde asasını tuttuğu halde, tah-
tında oturmakta ve onların ruhlarını yumuş at-
makta, öfkele rini yatıştırmaktad ır, zira, öyl e
yapm amış olsa, denizleri ve karaları, yük -
sek gökyüzünü kendileriyle beraber hızla feza-
nın içerilerine süpüre cekle rdi. Fakat, güc ü-s on- 60
suz baba bundan korka rak, onları koy u-k a-
ranlık mağaralarda kapatmış ve üzerlerine ulu
dağ kütlelerini yığm ış v e kesin bir anlaşma
gereğince, emredilince dizginlerini germesinive gevşetmesini bilecek bir kral vermişti. O
24 Auster, güney rüzğârıdır.25 Aeolia, Sicilya adasının kuzeydoğusundaki Lipa-
ri adalarından birisidir. Bu ada grupu volkanik orijinli
olduğu için, antik devirde rüzgârların ve fırtına kralının
ülkesi olarak düşünülmüştür.20 Aeolus, Fırtınalar tanrısıdır.27 Juppiter.
8/13/2019 vergilius - aeneas - 1 - latince aslından çev. oktay akşit
http://slidepdf.com/reader/full/vergilius-aeneas-1-latince-aslindan-cev-oktay-aksit 10/34
8 AE N EA S
65 vakit, Iuno yalvar arak şu sözlerle o na 28 lıitab
etti : " Ev Aeo lus , tanrıların babası ve insan-
ların kralı sana dalgaları hem yatıştırmak, hem
de fırtınalarla onları çoş turm ak gücünü ver-
diği için sana baş vuruyorum; benim düşma-nım olan bir ırk, Uium'u 29 ve yeniliğiye uğra-
mış ev-tanrılarını İtalya'y a taşıyarak Ty rr-
henum 30 denizinde seyret mekted irler. Fırtına-
larının içine gaz ap sal, gemilerini batırarak
70 param parça et, yahutta biribirlerinden ayıra-
rak savur, cesetlerini denizin üstlerine fırlat.
Benim güzellikte eşsiz ondört 31 Nymph'lerim 3 2
var, bunların en güzel- görün üşlüsü D eio pea 'yı
bu işlerine karşılı k s onsuz bir evl ilikle ve
tamamen sana ait olmak üzere33 , bütün yılları-
nı seninle birlikte tamamlamas ı ve seni g üzel
bir soyun babas ı yapm ası için, seninle bir-
75 leştireceğim".
"ona", yâni Aeolus'a.
Ilium'u, yâni Troia'dan arta-kalan şeyleri ve bu
arada ev-tanrıları olan "penat" ları taşıyor.30 Tyrrhenum denizi, Akdenızde Sicilya'nın kuzeyi
ve Korsika ile Sardunya adalarının doğusundaki denize
verilen isim.31 Vergilius, Lâtince text't e, şairce bir kullanışla,
ondört yerine "iki kere yedi" demektedir.32 Denizlerde, ırmaklarda veya ormanlarda yaşıyan
yarı-tanr ılığa sahip periler.33 Evlilik üç şekilde olabilirdi : 1) Daimî, 2) Geçici,
P. VERGİLİUS MARO 9
Ae o lu s, bu sö zl er e ka rş ı , : " E y kr al iç e,
isteklerini açığa vurmak sana düşer, buyrul-
tularını yerine getir mek benim için tanrısal
bir yasadır . Bu hükümdarl ıkta neye sah ibsem
bana sen temin e ttin, Juppiter'in lûtfunu veasa'yı sen kazandırdın, tanrılar sofrasına ka-
tılma onurunu sen verdin, bulutların ve fırtı-
naların üzerinde güçlü kıldın". 80
Bunları söyle dikte n sonra, mızrağını çe-
virerek oyu k dağı n yanına vuru r: fırtınalar
sanki bir savaş sırası yapılmı ş gibi, nerede
bir açık veril diyse, hızla fırlarlar ve yeryü zü-
nü kasırgayla uçururlar, Eurus35 , Notus 36 ve
boralarla dolu Africus 37 denizin üstüne çö - 85
kerler, bütününü en diplerinde n, bir a rada,
yukarılara savururlar, korkunç dalgaları sahil-
lere doğru yuvarlarlar.
Bunu tayfaların haykırışları, halatların
gıcırtısı izler. Bir anda bulutlar göky üzün ü
ve gü.ı-ışığını T eucer 'lerin gözlerinde n çek ip
alır, koyu karanlık bir ge ce denizin üstünü
3) Resmen akdedilmiş. Iuno, burada her şekilde sağlam
bir evlilik vaad ediyor- Esasen, Iuno, Iuno Pronuba adı
altında evlenmelere başkanlık ederdi.34 Aeolus da bir tanrı idi, fakat alt tabakadan idi.35 Doğu rüzgârı.36 Güney rüzgârı.
Güney-batı rüzgârı.
8/13/2019 vergilius - aeneas - 1 - latince aslından çev. oktay akşit
http://slidepdf.com/reader/full/vergilius-aeneas-1-latince-aslindan-cev-oktay-aksit 11/34
10 AE NE AS
90 örter. Gök yüz ü gürle meyl e inler, bütün -boşlu k
sayısız şimş eklerle tutuşur, herşey insanları
anî bir ölümle tehdit eder.
Ae ne as 'ı n uzu vla rı ans ızı n so ğu k ko rk uy -
la çözü lür ; feryat eder ve her iki avuçlarınıyıldızlara doğru uzatarak şöyle konuşur: " Ey,
95 ana-babaların ın gözle ri önünde, Troia'n ın yük-
sek surları altında ölümü tadanlar, üç kere,
dört kere mutlu olan lar ! Ey, Danaos' ların en
yüreklisi Tydides'in oğlu 3 8 ! Acacides ' in 3 9
mızrağiyle müthiş Hector'un40 yere serildiği,
ulu Sarpedon'un41 vurulduğu, Simois 42 ırma-
100 ğının dalga cıkla rı altında sayısız başlıklarını
ve kalkanlarını sürükley ip yuvarl adığı o top-
raklarda, Ilium ovala rında senin sağ elinle
ölem edim ve şu ruhumu dışarı dök eme dim ! "
Tydides'in oğlu, Diomedes'tir. Troia kuşatmasın-
da Greklerin en ünlü kahramanlarından biri olarak gö -
rülmektedir. Aeneas, Diomedes'e karşı teke- tek döğoş-
lerinde, ancak annesi Venüs'ün yardımı ile ölümden kur-
tulabilmiştir.
" Acacides, ünlü Achilles'in bir ünvanıdır. Achilles,
Peleus ve Thetis'in oğlu, Acacus'un torunudur.40 Hect or, Troia kralı Priamos'u n büyük oğlud ur.
Troia savaşlarının bu ünlü kahramanı, Achilles tara fın-
dan öldürülmüştür.4* Sarpedon, Juppiter'in oğlu idi. Likya'lıların kralı
olarak Greklere karşı, Troia'lıl ara yardım etmiş ti. Fa-
kat Patroclus tarafından öldürülmüştür.42 Simois, Troia yakınında bir ırmaktır.
P. VERGİLİUS MARO 11
Bu şekild e yakını rken, k uzey den uluyan
bir fırtına şişkin-y elkene karşıdan çarpa r ve
dalgala n yıldızlara d oğru yükseltir. Kürekler
parçalanır, sonra pruva sapar, dalgalara açıkverir, yı ğm hal inde di k bir su dağ ı bunu 105
takib eder.
Tayfaların bazıları dalganın tepesinde
asılı kalır, bazılarına deniz esneyerek dalga-
lar arasında dibi gös terir , kaynaş an sular
kumlarla alt üst olur.
Notus 43 üç gemi yi kaptığı g ibi Gizli ka-
yalıklar a savurur- İtalyanlar denizin ortasın- 110
daki bu kayalıklara Sunaklar adını verirler
ki denizin yüzünde geniş bir sırt şek linde
uzanırl ar-; üç gemi yi de Eurus44 dipten kum-
sala ve sığlığa sürükler, acı-veren bir görü-
nüm meyda na ge lir, onları sığlığın üzerinde
parçalar, bir kum kümesini de üzerlerine yığar.
Lycia'lıları 45 ve sadık Oront es'i 48 taşımakta
olan bir gemi ye, kendisinin gözle ri önün detepeden gelen iri bir dalg a yükl enir : kaptan us
sarsılır, başı aşağıya düş er ; gemiy i dalga lar
üç defa ayni yer etrafında döndürerek çevi-
ri Bak. Not. 38.44 Bak. Not. 3o.46 Anadolu'nu n güney batısında yerleşmiş, Troia
savaşlarında, Troia'lılara yardım etmiş bir kavim.46 Likya'lı bir kumandan.
8/13/2019 vergilius - aeneas - 1 - latince aslından çev. oktay akşit
http://slidepdf.com/reader/full/vergilius-aeneas-1-latince-aslindan-cev-oktay-aksit 12/34
12 A EN EA S
rir ve müthiş bir g ird ap onu yutup gider.
Şurada burada derin suların içerisinde yüzen-
ler, askerlerin silahları, kalaslar, Troia'ya
ait servet dalgalar arasında görülür.
120 Artık llion'un güçl ü gemisini, artık yüre k-
li Achates' i ve Aba s'ı, yaşlı Alete s'i 47 taşı-
yan gemileri fırtına yen mişti r; gemilerin hep-
sinin çatlak kabur gaları arasından düşman
sular dolar, yarıklar esnemeye başlar.
Bu esnada, Neptunus 48 , denizin büyük
bir kükremeyle uğuldadığını ve fırtınaların
dolaştı ğını, suların en diplerinde n karıştığını12 5 fark eder, pek fazla üzüntü duyara k, sakin
başını denizin dibinden dalgaların yüzüne çı-
karır ve etrafına bakınır. Bütün denizde dağıl-
mış olan Aeneas'ın gemilerini, çökmüş sema-
nın altında, dalgalar arasında basınca uğramış
Troia'lılar ı görü r, luno'nun oyu nu ve öfke si13 0 ağabey i4 9 için gizli kalmaz. Eurus'u ve Ze p-
hyrus'u 50 huzuruna çağırır ve sonra şöy le ko-
nuşur: "B u kadar büyük gururu siz soyunuz-da n h 'mı elde ettiniz? Ey fırtınalar, artık gök-
47 Aeneas'ın arkadaşları.48 Denizlerin Tanrısı.49 Iuno, Neptunus ve Juppiter , Saturııus'un çocu k-
larıdırlar.50 Batı rüzgârı.51 Rüzgârl ar, tanrılara başkaldırmış Titan'lardan
8/13/2019 vergilius - aeneas - 1 - latince aslından çev. oktay akşit
http://slidepdf.com/reader/full/vergilius-aeneas-1-latince-aslindan-cev-oktay-aksit 13/34
AE N EA S
lanmış bulutları kaçıştırır, güneşi geri ge-
tirir. Anyi zamanda Cymothoe 5 6 ve Triton 57
145 sarp kayal ığa yatmış gemileri itip-çeke rler.
Bizzat kendisi çatal-mızrağı ile gemileri kal-
dırır, geniş kumsalı temizler, denizi bastırır
ve dalga-t epecik lerin i uçan-teke rlekli arabası
ile yalayıp geçer.
Büyük bir devlette , ço k def a old uğu gibi,
isyan çıktığında, adi ayak-takımının ruhu vah-
şileşir ve hemen meşaleler ve kayalar uçuşur,
150 silahları çılgın lık teçh iz eder ; işte o sırada eğe r
ağırbaşlı ve değer li, seçkin bir şahsa tesa-
düfen gözleri ç arparsa , susarlar ve dikkat
kesilen kulaklarıyla yanına dikilirler; o söz-
leriyle ruhları etkiler, kalpleri teskin ed er :
155 Bu şeki lde ba ba 5 8 açık semada denize baka-
rak, uçarak kayan muti arabaısnın dizginleri-
ni boşaltıp atlarını idare etmeğe başlayınca
denizin bütün uğultusu kesilir.
Ae ne as 'ı n bi tk in ad am la rı en ya kı n sahi l-
leri bulmak için acele ederler ve Libya kıyı-larına dönerler.
Gözle rden uzakta bir yer v ard ır: Ad a
160 kıyıları nın durumu ile bir liman meyda na ge -
tirmiştir, ki körfeze g elen her dal ga derinde n
' Bir su perisi.
Neptunus'utı oğlu, bir detıiz-tanrısı.58 Neptunus.
P. VERGİLİUS MARO 15
kırılmakta ve geri dönerek ayrılmaktadır. Bir
tarafta ve öbü r tarafta sarp yarlar ve çift
kayalıklar gökyüzü ne doğru uzanarak tehdit
etmektedir. Bunların zirvelerinin altında geniş
ve uzun bir alanda mahfuz bulunan sular sü-
kûn içinde u zanma ktadı r; bunlara ilâvet en,
arka tarafta dalgal ı ormanla r, kork unç gö l-
geleri yle koy u bir koruluk yukarı dan aşağı ya 165
doğru sarkmaktadır; karşı tarafın altında
sarkık kayalard an meyda na gelmiş bir ma-
ğar a vardır, ki içinde tatlı sular ve tabia ten
oyulmuş kayalardan oturacak yerler bulun-
makt adır ; burası Nymph' lerin evidir. Burada
bitik gemileri hiç bir zincirle tutturmağa,
keskin çeng elle demir atmağ a da lüzum yok- 170
tur. Aeneas, sayıca hepsi yedi olan gemilerini
toplayarak, buradan girer; büyük bir top-
rak hasreti ile dış arı çı kmak ta telâş ed en
Troia'lılar özledikleri kumsala kavuşurlar,
tuzlu sularla ıslak uzuvlarını sahile uzatıve -
rirler. ilk olarak Ach ate s çakma k taşındanbir kıvılcım çıkartır ve şerareyi yaprakl ara
tutar ve etrafı na kuru ça lılar yerleş tirir, ate şi 175
yakar. Sonr a, başlarına gelenlerden bitkin
gemiciler, dalgalardan bozulan buğdayı ve
buğday ı yenecek hale getirecek edevatı ve
kalan hububatı kurtarırlar, ateşte kavurmağa
ve taşla öğütmeğe hazırlanırlar.
8/13/2019 vergilius - aeneas - 1 - latince aslından çev. oktay akşit
http://slidepdf.com/reader/full/vergilius-aeneas-1-latince-aslindan-cev-oktay-aksit 14/34
16 A EN EA S
180 Bu sırada Aen eas, bir kaya ya tırmanır ve
uçsuz denizde görünen bütün yerleri, şayet
A n t h e u s f ı r t ı n a ile at ılmışs a, Ph ry gi a' lı la rı n80
çift-kat kürekli gemilerini veya Capys'ü 6 1
veyahut Caicus'un62 yüksek gemilerindeki kal-
kanları göreb ilir diye, araştırır. Gö rünürd e
hiç bir gemi y oktur , ama sahilde dolaşan üç
185 gey ik gö züne çarpa r, bunları bütün sürü izle-
mekte ve uzun bir dizi halinde vadiler arasında
otlamak tadır. Burada durur, ve sadık Ac ha -
tes'in taşıdığı silâhlan, yayını ve uçan okla-
rını eline alır, ilk ön ce dallı boy nuzl arı
ile dik-başk öncülerinin kendisini yere serer,1 9 0 sonra adi sürüyü, hepsini silâhlarıyla y ap-
raklı koruluğun içerilerine doğru bozguna
uğratarak karmakarışık sürer ve gemilerinin
sayısına eşit, toprağa serilmiş yedi iri gövdenin
galibi olmadan durmaz. Oradan hızla limana
iner v e bütün arkad aşlar ı arasında avın ı
195 da ğıtır. Daha sonra, iyi-kal bli Ac est es' in 83 ,
59 Aeneas'ın bir arkadaşı.60 Yâni, Troia'lı ları. Troia'nı n bulund uğu mevki
Phrygia bölgesi içinde olduğundan. Yoksa tarihteki Phry-
gia'lılar değil.8J- Aeneas'ın bir arkadaşı.82 Aeneas'ın bir arkadaşı.63 Sicilya nehir-tanrısı Crimisus ve Troia'lı Eges-
ta'nın oğlu olan Sicilya kralı. Sonraki kitaplarda hikâye
edilecek olan, Aeneas ve arkadaşlarının rüzgârlarla Sicil-
P. VERGİLİUS MARO 17
onların ayrılmaları üzerine vermiş olduğu ve
Trinacria 64 sahillerinde gemilere yüklemiş ol-
duğu şarabı kahramanımı z paylaştırır ve mah-
zun kalblerini yumu şatı r: "E y dostl arım, ön-ceki acılarımızı bilmez değilsiniz, ey bunlar-
dan daha ağırlarına da tahammül etmiş sizler,
tanrı bunlara da bir son ver ece kti r. Siz çıl gın 200
Scylla'nın 65 ve derinliklerinden kükreyen ka-
yaların yakınından geçtiniz, siz C>clopia 6 8 ka -
yalarını denemiş bulunu yorsunuz : huzur-dolu
ruhlarınızı geri-çağırınız ve acı veren korkunu-
zu defedin iz, bir gün, belki, bunları da hatırla-
mak hoşunuza gid ece k. Çeşitli maceralar ara-
sından, bunca tehlikeli hadiselerin içinden Lati- 205
um'a döneceğiz, orası bizlere sükûn içinde din-
lenme yerleri olara k göste rilmekt edir; orad a
Troia hakimiyetinin yeniden yükselmesi mu-
ya sahillerine atılmaları üzerine , onlara iyi kabûl gös -
termiş Sicilya kralıdır.
64 Sicilya adası- "Üç çıkıntılı yer" anlamında birdiğer adı.
66 Sicilya ve İtalya arasındaki Messiııa boğazında
Charybdis kayalıkları karşısında gemileri yutan bir deniz-
canavarıdır , ki Troia'l ılar Sicily a yakınından geçerk en
ona tesadüf etmişlerdir. "Kükreyen kayalar" ise, Scylla-'
nın yanında taşıdığı köpeklerin haykırışları ile yankı ya-
pan kayalıklardır.86 Sicil ya'da yaşadığı söylenen tek-gözl ü d evlerin
oturdukları yer. Aeneas ve arkadaşlarının bunlarla savaşı
3. kitapta anlatılmaktadır.
8/13/2019 vergilius - aeneas - 1 - latince aslından çev. oktay akşit
http://slidepdf.com/reader/full/vergilius-aeneas-1-latince-aslindan-cev-oktay-aksit 15/34
18 AE NE AS
kadderdir. Tahammül ediniz ve kendinizi ge-
lecek mutlu günler için koru yunu z". Bu şekil-
de konuşur ve derin kederler taşıdığı halde,yüzüyle umudunu ifade eder, acısını ise kal-
210 binin derinliklerine göm er. Arkad aşlar ı kendi-
lerine çekecekleri ziyafet için av etini hazırla-
maya başlarlar. Derileri yüzerler, ka burg a-
ları ve etleri sıyırırlar; parçaları ayırarak ke-
serler ve kumlar üzerinde titreşen etleri değ-
neklere geçirirler, kalanını sahilde bakır ka-
zana yerleştirirler ve ateşlere gözcülük ederler.
Sonra yi yec ekle kuvvetlerini tekrar kazanma k
üzere, çayırın üzerine uzanarak eski şarab ve
215 semiz av eti ile tıka basa doyar lar. Yiy ec ek-
le açlıklarını giderip, masalardan67 uzaklaş-
tıkları zaman, uzun bir şarkı ile k aybo lmu ş
arkadaşlarını, umud ve korku arasında ha-
yatta olduklarına mı, yoksa sonlarının gelip
çatmış ol duğun a üzülerek, çağırdı kları zaman
artık işitemedikle rine mi inanacaklarını bi!e-
miyerek, yad ederler.
220 Özelli kle, iyi-dilekli Aen eas, bazan sert
Orentes'in kaderine, bazan Amycu s'un yıkımı-
Ver gi liu s, bur ada , "m as al ar " keli mesi ile kend i
Zaman ,n da olan, Heroik çağda bulunmayan âdetten söz
ediyor, oy3a, Troia'lıların gerçek anlamda "masal ar" a
sahib oldukları şüphelidir.
P. VERGİLİUo MARO 19
mına, Lycus'un acılarına, korkusuz Gyas'a
ve korkusu z Cloa nthu s'a »8 feryat eder.
Ar tı k bunlar so na er di ği nd e, Ju pp it eryüksek gökyüzünde n yelken-kanatlı denize,
sahillere ve geniş ülkelere gö z gezdiri rken
semanın tam-te pesinde duralar ve gözlerin i 225
Libya krallığına diker.
Bu gibi ş eylere dikkatini ver miş olan
Juppite r'e, mutadından daha hüzünlü 69 ve
parlak gözle ri gözy aşla rı ile dolu olara k
Ve nü s hi ta b ed er : " E y , ins anların ve tanr ıla-
rın dünya sını ölü msü z krallığı nın b uyru ltul a- 230
rı yıldırımınla korkutan sen, benim Aeneas'-
ım sana karşı böy les ine ağır nasıl bir su ç
işledi, Troia'l ılar ne yaptılar 70 , bunlara, bu
kadar ölüııı-ızdıraplarına maruz bırakarak,
bütün dünya İtalya topraklarının kapılarını
kapatmaktadır? Gerçekte, bunlardan71 ileri de, 235
yıllar devrettikçe, Roma soyunun buradan,
Teucer ' i ı ı7 ' tekrar yen ilenen kanından, hertürlü idare ile denizl eri ve karaları eller inde
68 Aeneas'ın arkadaşları.
«9 Venüs, aslında, "gülümseyen" tanrıçadır. Aşk ve
güzellik tanrıçası. Aeneas, Venüs ve Anchises'in oğludur.
70 Troia'lılar, Troia'nın yıkılışından sonra, yedi yıl
dolaşmış bulunuyorlar."1 Yâni, Aeneas ve Troia'lılardan.
72 Bak. Not. 20.
8/13/2019 vergilius - aeneas - 1 - latince aslından çev. oktay akşit
http://slidepdf.com/reader/full/vergilius-aeneas-1-latince-aslindan-cev-oktay-aksit 16/34
20 AE NE AS
tutacak önderlerin yükseleceğine söz vermiş-
tin. Ey baba, hangi düşünce seni değiş tir-
di? En az bu umudla Troia 'nm düşüşünü
ve yıkılışını, kaderin karşıt kaderiyle tarta-
240 rak yetini yordu m. Şimdi aynı talih bunca fe-
lâketlerle, kurbanları insanları takib ediy or.
Ey büyük kral, çektikl erine bir son verm iye-
cek misin ? Antenor 73 , Achiv ' ler in7 4 ortasından
kaçarak, sağ-salim Illyria 75 körfezin e ve Li-
burnia'lıların 70 pek içerlerde ki ülkesine ve
245 dağı n dok uz yarığı arasından büyük bir uğul-
tu ile gürleyen sularile tarlaları k apla yıp
açık-denize ulaşan Timavu s 77 kaynağını aş-
'3 Troia'lı bir âsil. Troia'nm düşüşünden sonra ka-çarak İtalya'ya gelmiş ve Patavium (bugünkü Padua) şeh-rini kurmuştur.
74 Bizzat kendisi bir Patavium yerlisi olan Livius,
(1,1 de), Antenor'un bir kısım Troia'lı ve Paphlagotıia'da
Heneti denilen göçmsnlerle birlikte "Adriyatik denizinin
iç kör fez ine" geldikl erini ve orada Euganei adındakiyerlileri sürerek, yerleştiklerini, ve ilk olarak ayak bas-
tıkları yere Troia dediklerini ve "T roi a koyu -Pagus
Troia nus" un buradan geldi ğini yazmaktadır ; fakat, ko-
lonistlere genellikle Veneti denilmektedir.74 Achiv'ler, yâni Aka'lar. Grekler.7® illi ria körfezinden, Vergil ius, her halde İllirya
sahillerindeki Adriyatik körfezini kastetmiş olmalıdır.76 Adriyatik körfezinin doğu sahilinde oturan İllir-
ya halkı.
77 Bu günkü Timavo nehri. Adr iyati k denizinin
/
P. VERGILIUS MARO 21
mayı başarmıştı. O burada bunlara rağme n
Patavium şehrini ve Teucer'lerin oturma-yer-
lerini kurd u ve bir ırkın adını ver ere k78
Tro ia 250silâhlarını astı79 , şimdi barış ve sessizlik içinde
içi rahat bulunmaktadı r. Fakat, gö k yüzünün
doruğunu söz verdiğin bizler 80 , senin soyun ,
ne kadar gariptir ki, bir tek kişinin öfke si
yüzünden81 , gemilerimizi k aybeder ek hiyanete
uğruyor ve İtalya sahillerinden pek uzak-
lara savruluyoruz. İçten bağlılığın ödülü
bu mudur? Bö yle mi, bize, krallık asasını ba-
ğışlıyorsun? "
İnsanların ve tanrıların ya ratıcısı , gö k-
yüzünü , ve fırtınaları berra klaşt ıran yüzü yle 255
ucunda olan bu nehir. 30 km. kadar yer altından gittik-
ten sonra, denize yakın bir mesafede yer altından çıkmak-
ta ve Trieste kö rfezine süratle akmaktadır. Vergil ius
bu tabiat olayını, olağanüstü bir durum olarak kabûl e-
derek, korku vermesi gerektiğine işaret etmek istiyor.
7 » Yân i, kur duğ u mil lete Ven eti adını ver ere k.<9 " Tr oia silâhların ı astı " ,yâni bir barış işa-
reti olarak mabetlere astı. Herhangi bir işten el çekin-
ce, onunla ilgil i tanrının mabedi ne aletleri asmak bir
âdet idi. Bir gladia tor, silâhlarını Herc ules'e, bozulan
bir güzellik aynasını Venus'a , bir şair lir'ini Apoll o'ya
ithaf ederdi. Burada da An tenor, savaşlara artık son
verdiğinin işareti olarak, silâhlarını ithaf etmektedir.
80 Venüs , Aeneas ve arkadaşla rı arasına kendisini
de dahil etmektedir.81 Yâni, Iuno'nun.
8/13/2019 vergilius - aeneas - 1 - latince aslından çev. oktay akşit
http://slidepdf.com/reader/full/vergilius-aeneas-1-latince-aslindan-cev-oktay-aksit 17/34
22 AE NE AS
ona gülü msey erek, kızının dudaklarını öpe r
ve şunları söyl er: "Ko rku dan uzak ol, ey
Cytherea 82, sizinkilerin talihi dönm eye rek
kalacakt ır; Lavinium şehrini ve söz verilmişsurlarını göre ceks in ve yüksek-ruh lu Aen eas' ı
gökyüzünün yıldızlarına doğ ru yükseltece k-
260 sin 83 ; kararımdan dönm üş değilim. Mademk i
bu tasalar seni kemirip-duruyor, sana kaderin
en derin sırlarını, daha fazla açarak, ortadan
kaldıracağım ve açığa vuracağım: O, İtalya'da
büyük bir savaş yapacak, vahşi halkını eze-
cek v e Latium'd a üç yaz hüküm süre cek,
265 Rutul'lerin81 yenilme si üzerinden üç kış ge -
çin ceye kadar, kendi halkı için örf ve âdet-
ler tesis edip, surlar inşa edecek. Fakat, şim-
di Iulus denilen, llia krallığı 85 hakim olduğu
sırada da Iulus olan küçük Ascanius 86 , dün-
82 Mitoloji 'ye göre, Venüs veya Grekçesi i!e Aph-
rodite, Peleponnesus yarım adasının (bugünkü Mora y. a.)
güney sahilindeki Cyther a adası yakınında deniz köpü-ğünden doğmuştur.
83 Yâni, Aeneas da tanrılar arasına karışacak.84 Rutul'ler başlarında kralları Turnus olduğu hal-
de, Aen eas ve arkadaşlarının Latium'a ayak basmalarından
itibaren başlıca hasımları olmuştur.85 llia, yâni llium, Troia.86 Ascanius. Aeneas ve Creusa'nın oğludur, ki Iu-
lus da denmektedir. Iulus ise, en eski Troia krallarından
birinin adıdır. Vergilius, Iulus'un Ilus'tan geldiğini söy-
P. VERGİLİUS MARO 2 3
yaya otuz büyük devir döndüren aylar 87 sa - 270
hip olaca k ve egemen liğini Lavinium t op-
raklarından nakle derek, büyük bir güç le A lb aLonga 'y ı8 8 inşa edecek. Burada, kutsal kraliçe
llia139 , Mars'tan doğuracağı ikiz evlâtları ve-
rincey e kadar, üç kere yüz yıl Hector' un so-
yu 00 hüküm sürecek . Sonr a, bakıcısı dişi -kur- 275
tun koyu postunu01 taşımakla öğüııen Romu-
lu s92 , soyunu ka lkındır acak; Mavortia03 sur-
larını kuracak ve Romalıları 94 kendi ismi ile
çağıracak. Bunların05 , b en, ne kudret lerin e bir
lemekle, Troia'nın diğer bir adı olan llium ile münase-
bet kurmak istemektedir.87 Yâni, otuz yıl.
88 Ascaniu3 'un, Latium'da kurduğu şehrin adı. Livı-
us ( 1,3 de ) Ascanius'un Alba Longa'yı, Albanus dağı-
nın eteklerinde kurduğunu söylemektedir.
8^) Hia, ki genellikle Rhea Silvia denilmektedir, bir
Ves ta baş rah ibes i old uğu hald e, sav aş tanrı sı Mar s (G re k-
çe Ares) 'tan, Romulus ve Remus ikizlerini doğurmuştur.
90 Yâni, Troia'lılar.
91 Vergil ius, Romulus'u kurt-pos tu giymi ş olarak
tasvir ediyor, şüphesiz bu onun an'anevî bir kıyafeti idi.
(Kr şl . Pr op. 5, 10, 20 ) .
92 Romulus, mitolojiye göre, Roma'nın kurucusudur.
93 Roma surlarına Mavortia deniliyor. Zira, Romu-
lus, Mars'ın oğludur . Mavort ia kelimesi ise, Mars'tan
gelmektedir.
94 Vergi lius, Romalıları, Romulus'tan iştikak ett ir-
mektedir96 Yâni, Roma'lıların.
8/13/2019 vergilius - aeneas - 1 - latince aslından çev. oktay akşit
http://slidepdf.com/reader/full/vergilius-aeneas-1-latince-aslindan-cev-oktay-aksit 18/34
2 4 AE N EA S
son ko>dum, ne de bunu zamanla hudutlandır-
280 dım : Sonu olmayan bir egemen lik bahşetti m98 .
Hatta, şimdi denizi karaları ve g ökyü zünü
dehşet le bezdiren, haşin Iuno dahi daha iyidüşüncelere dönecek ve toga giymekle müm-
taz ırkı, dünyanın hakimleri R omalıl arı, be-
nimle birlikte esirgeyecek. Böyle buyrulmuş-
tur. Yıllar akıp geçti kçe, Assar acus 97 sara-
yının, Phythia'yı ve parlak Myce nae' ı köle liğe
indirerek ezeceği ve yenilmiş Ar go s 9 8 üzerin-
de hüküm sürec eği bir ça ğ gel ece k. Muhteşem
285 soyda n Troia'lı Caes ar 99 doğacak, egemenli -
98 Vergilius'un buradaki hoş tasvirine dikkat edil-
melidir : Aeneas, düşmanlarına gale be ç aldıktan sonra
üç yıl ; Ascanius otuz yıl ; Alba kralları ise üç yüz yıl
hüküm sürecektir. Oysa, Roma'nın hakimiyeti sonsuzdur.97 Assaracus, bir Troia' kralıdır ve Aeneas'ın ba-
bası Anchises'in büyük babasıd ır. Burada, genel olarak
Troia'lıları işaret ediyor.
98 " Grekler " yerine Verg ilius, Y unanistan'dan Tro -
ia'ya gelen başlıca düşmanların yerlerini söylüy or : A c-hilles, Phthia'd an ; Agame mnon, Mycenae'da n ; Diomedes,
Ar go s' ta n.99 Şüphesiz Julius Caesar de ğil, fakat imp arator
Au gus tu s ; zir a, aşa ğıd aki açı kla ma bunu gö st er iy or : İm-
paratorun asıl adı C. Octavius idi, Julius Caesar tarafın-
dan evlât edilin dikten sonra C. Julius Caesar Octavia nus
oldu. M. ö. 27 de, Augustus lâkabını alıncaya kadar, genel
olarak, Octavianus olarak adlandırıldı. Iulis adı, sadece, bu-
rada, Aeneas'ın oğlu ile bağlantı kurmak için kullanılmıştır.
8/13/2019 vergilius - aeneas - 1 - latince aslından çev. oktay akşit
http://slidepdf.com/reader/full/vergilius-aeneas-1-latince-aslindan-cev-oktay-aksit 19/34
26 AE NE A S
lerle kapanacaklar. Habis çılgınlık 10 4 içerde
korku nç silâhları üstüne oturarak ve elleri
arkasında yüzlerce bağlarla sarılı olarak,
kanlı ağzından dehşetle kükreyecek".
Bunları söyler ve Maia'nın oğlunu 1 05 , Kar-tacalılar yeni inşa edilmiş kalelerini ve ülke-
lerini Teucer'lere konuk-severlikle açsınlar ve
kaderden habersiz Dido 10 6, onları toprakların-
300 dan kovma sın diye, göky üzü nden aşağı gö n-
derir. O 1 0 7 , uçsu z boşlu kta kanatlarını kürek
gibi kullanarak dolanır ve Libya sahillerine ça-
buca k konuveri r. Derhal emirleri yerine geti-
rerek, Kartacalıların sa vaşçı kalplerin e tanrı-
nın istediğini ko yar, özellikle kraliçe aklen
ve zihnen Teucer'lere karşı sükûnet ve dost-
luk kazanır.
305 Fakat, gece leyi n iyi-dilekl i Aen eas ,bir
ço k düşüncele rle döne rek, şafak vakti çıkara k
(I, 51) bu kapıların üç defa kap atıldığını anlatmaktadır :
Numa taraf ından; I. Pön savaşından son ra T. Manliug
tarafından ve M. O. 29 da Augus tus tarafından.104 üç savaşlar Romalı şairler tarafından çok defa
bu kelimelerle ifade edilmiştir, ziıa bu tabiat yasalarına
aykırı bir çarpışma idi.
105 Maia, Atlas 'ın kızıdır ve J uppiter 'den meydana
getirdiği tanrıların habercisi Mercurius'un annesidir.10 6 Dido, Tyrus kralı Belus'un kızıdır. Kartaca'nın
kurucusu ve kraliçesidir.
10? Yâni Mercurius.
P. VERGİUUS MARO 2 7
yeni yerler aramak ve rüzgârın hangi sahillere
attığını, ziraat olmad ığını gör düğ ü buralar da
insanlar mı, yoksa vahşi hayvanlar mı yaşa-
dığını araştırmağa ve bulduğu şeyleri arka-daşlarına geti rmeye karar verir. Gemisini, ya- 310
rın tepesinden sarkan ağaçlıkların etrafını
korkunç gölgeleriyle kapattığı ormanın mağa-
ramsı boşluğunda gizler; kendisi bir tek ar-
kadaşı Achates ile, iki elinde demirden mız-
rakları sallıyarak, hareket eder. Ormanın or-
tasında, Ispartalı bir gen ç kız çehresini ve 315
kıyafetini, silahlarını kuşanmış olan veyalıutta
atlarını sürerek kaçarken Hebrum'u10 8 geride
bırakan Trakyalı Harpalyce'yi10 9 andıran an-
nesi11 0 ile karşılaşır. Diş i-avc ı, âdete gör e,
kullanışlı yayını omuzuna asmış ve saçını
rüzgârların dağıtışına bırakmıştı, dizleri çıplak
bir halde, da lga lı elbises inin katlarını bir dü- 320
ğümle toplamıştı. Ve ilk önce, " E y " di ye
söze başladı "ge nçl er, bu taraflarda beneklivaşak derisi giymi ş ve sadağı nı kuşanmış
olarak dolaşan veya yaban-dom uzu bö ğür-
mesiyle izini takib eden kızkardeşlerim i tesa-
düfen eğer gördüyseniz, gösteriniz".
108 Thra kia'd a bir şeh ir.
109 Ünlü bir Thrakia'l ı k adın -avc ı.
HO Yâni, Venüs.
8/13/2019 vergilius - aeneas - 1 - latince aslından çev. oktay akşit
http://slidepdf.com/reader/full/vergilius-aeneas-1-latince-aslindan-cev-oktay-aksit 20/34
2E A EN EA S
325 Venüs bu şekil de konuşur, ve Venu s'a
karşı oğlu şöyle söze başlar : "S enin kızkar-
deşlerin e ait ne bir şey işittim, ne de gör düm ,
ey genç-kız seni ne diy e ça ğır ayı m? Zirasend e ne bir ölümlü yüzü var, ne de insan-
lara ait ses çı kıy or ; oh , şüphesiz bir tanrıça-
sın, ya Phoebus'un ul kızkardeşi veya Nymph- '
330 lerin kanın dansı n, her kim olursan ol, bizl ere
mutluluk ver, yorgun luğu muzu hafifle t, hangi
sema altında olduğumuzu, yeryüzünün hangi
kıyılarına atıldığımızı öğ re t; fırtınalar ve ulu
dalga larla savrulara k insanlardan v e yerle r-
den habersiz do laşıp -duru yoru z: Sunakların
önünd e senin şerefine bir çok kurbanları ken-
di ellerimiz ke se ce k" .
335 Bunun üzerine Ven üs şöy le kon uşu r: "Beni
bu çeşit bir şeyle değerlendirmeyiniz ; Tyrus'-
lu 11 2 genç -kızla r için sada k kuşanmak ve ba-
caklarına uzun mor çizmeler giymek âdettir 11 3 .
Punicus 1 " ülkesini. Tyrus'luları ve Agen or' -
11 1 Phoebus'un yâııi Apollo'nun kızkardeşi ünlü birkadın-avcı olan Diana, Jupp iter ve Latona'nın kızı olup,avcıları koruyan tanrıçadır.
11 2 Kartacalı ' lar, Tyrus'lu kolonistlerdir.
113 Vergilius ( Eclogae, 7, 32 de ) Diana'yı bu kıya-fetle tasvir etmektedir. Aeneas, bu bakımdan yanılıyor,zira gerçekt en yalnız Tyrus' taıı gelen genç-k ızların daböyle morlar giymeleri âdetti.
114 Puniceus = Mor anlamınadır, buradan Feni-keli = Phoenicus meydana ge liyo r.
P. VERGİLİUS MARO 2 9
u n l ı s şehrini, savaşla zapta-rapta gel meyen
bir ırk olan Libya'lıla rın hudutlarını da gö re-
ceksin. Erkek-kardeş inden kaçan Did o, muhte- 340
şem Tyrus şehrinde hüküm sürmektedir. Karşı-
laştığı haksızlıklar uzundur, karışık maceraları
da uzun dur; fakat olayları n en önemli nokt a-
larını özet olarak anlat acağı m: Onun kocası
Sych aeu s idi ve Kartacalıl arın en zengin ara-
zilerine sahibti. Babası ilk fallardan 11 8 son ra, 345
henüz bir ge nç kızke n birleştirerek buna ver -
mişti ; zavallı kalbi büyük bir aşkla onu 117
sevmişti. Fakat Tyrus tahtına erkek kar-
deşi Pygmalion sahibti, ki suç işlemekte ön-
cekilerin hepsinden daha vahşi idi. Bunların
arasına kin girdi. O dinsiz11 8 , altın hırsı ile
kör bir ha lde, kızkardeşinin sevgisini de hiçe
sayarak, basireti bağlanmış Sychaeus'u sunak-
ların önünde gizlice bir kılıç darbe siyle ö ldü -
rür. Uzun zaman yapt ığını saklayan alçak 350
adam, Dido 'nun hasta kalbini boş bir umud-la oya lıya rak bir ço k bahaneler uydurur. Fa-
115 Karta ca'ya bu isim de veril iyor , zira Age nor ,
Fenike soyunun kurucusudur.
11 8 Romalı'lar hiç bir önemli işe fallara başvurma-
dan girişmezlerdi. özellikle izdivaç, kutsal mevsimlerde,
kutsal günlerde tes'id edilirdi.
117 Yâni, Sychaeus'u.
118 Yâni, Pygmalion.
8/13/2019 vergilius - aeneas - 1 - latince aslından çev. oktay akşit
http://slidepdf.com/reader/full/vergilius-aeneas-1-latince-aslindan-cev-oktay-aksit 21/34
3 0 AE NE AS
kat Dido 'ya uykusu sırasında, gömülmemiş
kocasının hayali yaklaşır; benzi-atmış yüzünü
355 gari p bir şekilde kaldırara k, amansız sunakları
ve kılıçla delinmiş kalbini g öster ir ve saray-
daki gizli cinayeti olduğ u gi bi anlatır, son-
ra vatanından derhal ka çarak u zaklaşı p-git -
mesini tavs iye ede r, ve yolcu lukta yardımı
olsun diye to pra ğa saklanmış ağırlığı bilin me-
yen altın ve gümüşten müteşekkil eski hazine-
leri açıklar. B u ola yla tahrik edilen Di do ka -
360 ÇiŞ için arkad aşlar bul mağ a hazırla nır. Zalim
tirana karşı ya nefret veya şiddetli korku
duyan pekçokları toplanıp-g elirler; ve tesa-
düfen hazır buldukları gemileri elde e derek
altınları yüklerler. Haris Pygma lion 'un kavu-
şamadı ğı servet açık-de nizl erde taşrnır; bir
335 kadın, önderlik etmektedir. Şimdi göreceğin iz
yeni Kartaca'nm ulu surlarının ve kalelerinin
yüksel diği yerlere gelirler, ve bu ola ydan
sonra Byrsa adını11 9 alan, bir öküz derisiyleçevre lemek ne kadar mümkün olabili rse, bir
Hikâyey e göre, bir öküz derisinin çevr eledi ği
miktarda yer alacaklardı, bu sebepten deriyi keserek bu
sahayı mümkün mertebe genişletmişlerdir. Byrsa, Feni-
kece 'Bosra' ( kale) kelimesinden gelmektedir, ve bu su-
retle, Yeni Kartac a 'kalesini' işar et etmekted ir. Bosra
kelimesi, Grekçedeki etimolojik benzeyiş gösteren (|3üpcra)
" deri " anlamındaki kelimeyle ilgili değild ir. Bununla
beraber hikâye buradan çıkmış gibi gösterilmektedir.
P. VERGİLİUS MARO 31
arazı satın alırlar. Fakat , siz kimsin iz t Han -
gi sahillerden gel iyors unu z? Ne tarafa y ol-
culuk ed iy or su nu z? " Bu şekildeki sorular üze- 7<ı
rine, o, derinden ah edere k, sözlerini kalbinintâ diplerinden dışarı döker: "Ey tanrıça, eğer
gerilere g ider ek ilk başla rından başla sam, ve
çektiklerimizin hikâyesini dinlemeye vaktin ol-
sa, Vesper 1 2 0 , Olympus 'u1 21 ve gün ışığını da-
ha önce örtmüş olurdu. Bizi, eski Troia'dan,
eğer tesadüfen Troia adı kulaklarına geldiyse,
fırtına uzak denizlerde dağıtarak, rastgele ; '
Libya sahillerine atmış bulunuyor. Ben, iyi-
dilekli Aeneas'ım, gemide beraberimde düş-
mandan k açırdı ğım ev-tanrılarmı taşımakta -
yım, ünüm gökyüzünün üstlerinde de bilinir.
Va ta nı m İt al ya 'y ı12 2 ve ulu Juppiter'den gelen
soyu 12 3 arıyoru m. Ta nrıça annemin, kaderin 380
lûtfuyla, gösterdiği yolu takib ederek, yir-
mi ge miyle Phry gia denizine12 4 açılmış-
tım. Dalgalar ve Euıus13 5
ile parçalanarak,güçlükle yedi tanesi geriye kaldı. Kendimse,
120 Vesper, akşam yıldızıdır, ki burada şahıslandı-rılmıştır.
Olympus dağı, tanrıların oturdukları dağ.
I*2 Troia krallığı soyunun atası olan Dardanus'un
italya'dan gelmiş olduğu söylenirdi.
123 Dardanus, Iove ve Electra'nın çocuğu idi.
•24 Troia yakınındaki deniz.
125 Güney-doğu veya doğu rüzgarı.
8/13/2019 vergilius - aeneas - 1 - latince aslından çev. oktay akşit
http://slidepdf.com/reader/full/vergilius-aeneas-1-latince-aslindan-cev-oktay-aksit 22/34
3 2 A E N E A S
385 acı yoklu klar içinde, Europa ı2fl ve Asia'da n127
sürülerek, Libya çöllerinde dolaşıyorum". Ve-
nüs, oğlunun hazin yakınmasın a daha fazla
dayanamayarak acınmasının ortasında şöy-
lece kes er: "Her kim olu rsan ol, m ademk i,
hayat-v eren havay ı almaktasın ve Tyrus şeh -
rine gelmiş bulunuyorsun, inanıyorum ki, tan-
rılarda nefret u yandırmı yorsun; fakat şimdi
buradan uzaklaş ve kraliçenin saraylarına git.
390 Zira, ebeveynlerim beni aldatarak falcılık
san'atını boş yere öğretm edile rse, sana arka-
daşlarının döndüklerini ve gemilerinin geri
geldiğini ve Aqui lo'nun 12 8 dönmesiyle tehlike-
siz bir yere çekildi klerini haber ver iyor um.
Sürü halinde oynaşan, oniki tane olan mutlu
kuğulara12 9 bak, bunları Juppiter'i n kuşu 130
yüksek gökyüzü ndeki yerinden kayarak açık
395 semada alt-üst ediyordu; şimdi ise uzun
bir dizi halinde top rağa doğ ru süzüldükleri
veya artık inecekleri yerlere tepeden baktık-
ları görülü yor. Bunlar nasıl çırptıkları kanat-lariyle dönerek oynuyorlar ve topluca sema-
126 Europa ile italya kasdedil mektedir.
127 Asia ile Troia anlaşılmalıdır.128 Kuze y r üzgâ rı.
129 Vergi lius burada kuğu kuşlarını seçiy or, zira
bu kuş Venüs için kutsaldı.
130 Yâni, Kartal.
P . VERGİLİUS MARO 3 3
da süzülüyor şakıyorlarsa, bundan farklı
olmayarak, senin gemilerin ve arkadaşlarının
grubu da limana girmişler veya pupa yelkenle
liman ağzına gelmek tedirl er; şimdi uzaklaş 4 0 0
ve y ol seni nereye yönelti rse, adımını uy dur ".
Der ve arkasını dönünce gül gibi pembe
boynu aydınlanır, ambuaz saçlı başından
tanrısal bir koku yayılır, elbisesi ayaklarının
dibine kadar dökülür 13 1 : yürüyüşü gerçek
bir tanrıçayı meydana çıkarır. Aeneas ise, 405
uzaklaşan annesini tanıyınc a, peşinden gid e-
rek şöyl e bağırır: "Ned en oğlunu böyle ger -
çek olmayan görüntülerle aldatıyorsun? Sen
de zalimsin13 2 . Niçi n elimin elini tutmasına
ve gerçek sözlerini dinlememe ve söylememe
müsaa de etmiyo rsun ? "
Bu şekild e yakınır ve surlara doğ ru iler- 410
ler. Fakat, Venüs , onlar ilerlerken tanrısal
kudret iyle, sayısız bulutlardan örtülerle etr af-
larını sarar ve hiç kimse onları ne göre bilsinne de dokun abilsin v eya gelişlerinin neden-
lerini sorarak işlerini geciktirmesin diye, ka-
lın bir sis perde si çe ker. Kendisi ise, yüks ek-
lere çıkar ak tekrar görme kle mutlu old uğu
131 Avc ı-ta nrı ça Diana müstesna, Roma tanrıçaları
ayaklara kadar dökülen elbiselerle tasvir edilirler.
132 Iuno ve diğ er ulûhiy etler gi bi, sen de.
8/13/2019 vergilius - aeneas - 1 - latince aslından çev. oktay akşit
http://slidepdf.com/reader/full/vergilius-aeneas-1-latince-aslindan-cev-oktay-aksit 23/34
3 4 AE NE AS
4 1 5 Paphos 'a 13 3 doğru uzaklaşır; orada yüzlerce
sunakta Saba 13 4 tütsüsünün tüttüğü ve yeni
kopmuş çelenklerle bezenmiş olan kendi ma-
bedi bulunmaktadır.
Bu esnada (kahramanlarımız) izlerin işa-
ret ettiği yön e acele yle ilerlerler. Ve böy lec e,4 2 0 şehrin üzerinde asılı durdu ğu yüksek tepeye tır-
manırlar, yukarıdan karşılarındaki kulelere ba-
karlar, Aeneas bir süre, bir zamanların baraka-
ları olan binalara hayretle bakar, kapılara ve
gürültü ye, yolların kaldırımlarına şaşırır kalır.
Tyrus'lular gayretle çalışıp durmaktadırlar.
425 Bir kısmı duvarlar örmekte, kaleler inşa et-
meğ e uğraşmak ta, elleriyle kayaları yukarı-
ya yuvarla makta, bir kısmı ise ev için yer
seçmekte ve çukurla çevirmektedir. Yarg ıç-
ları ve yasaları, dokun ulmaz Sena to'y u bunlar
tayin ederler. Bazıları şurada liman kazmak-
tadır, bazıları öt ede bir tiyatronun temellerini
düzenlemekte ve geleceğin sahnesinin muhte-
şem dekorları için kayalardan iri sütûnlarkesmektedirler.
4 3 0 Tıpkı arıların yeni gelmiş yazda çiçekli
kırlarda gü.ıeşin ışığı altında çalı şıp-ç abal a-
*33 Kıbrıs adasında, Venus'a ibadet le önemli birmerkez.
Saba tütsüsü, incil' de de zikredilmekted ir :
(Jeremiah, VI, 20).
P. VERGİLİU3 MARO 3 5
maları gibi uğraşmaktadırlar. Tıpkı soylarının
gençleri olacak yavrularını büyüttükleri veya
kehrübar ballarını topladıkları ve tatlı hayat
veren suyla hücrelerini doldurdukları, veya
yeni gelenlerin yüklerini aldıkları vey a sırahalinde dizilerek tembel bir sürü eşek arısını
kovanl arından sürdükleri zamanki gibi. İşleri 435
başlarından aşmıştır, mis kokulu bal da ke-
kikten rayihasını almıştır.
Ae ne as , "Ey , art ık sur lar ı yü ks el en mut-
lu insanlar" der ve şehrin damlarına bakar.
Kendilerini sisten bir çit -söy lem esi hayret
veric i- ayırdığı için, insanlar arasına karıştık-
ları halde hiç biri tarafından görül mezler . 440
Şehrin ortasın da tatlı gölg eli bir koru
bulun uyordu ki, kasırga ve dalgalarla atılan
Kartaca lılar ilk önc e Iuno tarafından işaret
edilen yeri kazmışlar ve müthiş atın başını135
bulm uşla rdı: Zira, bö yl ec e soyların a yüzyıllar 445
boy unc a savaşt a her zaman eşsiz olac aklarını
ve bolluk için de yaşayac akları nı söylem işti.Sidon ia'lı Did o, burada Iuno için muazzam
bir ma bed inşa ettirmişti ve zengin armağan-
larla tanrıçanın tanrısal görünüşüne uygun bir
şekilde eşiklere basamaklar yükselmekte bronz
13 5 Kartaca sikkelerinde çok kere bu tasvire rast-
lanmaktadır.
8/13/2019 vergilius - aeneas - 1 - latince aslından çev. oktay akşit
http://slidepdf.com/reader/full/vergilius-aeneas-1-latince-aslindan-cev-oktay-aksit 24/34
3 6 AE N EA S
kemerler bağlanmış kapılar bakır menteşelerle
hareket etmekte idiler.
450 ilk defa olarak koruluktaki bu umulmaz
durumu gör ünc e k orkusunu yener, ilk defa
burada Aeneas kurtulmalarını umud ederek,
parçalan mış bahtları için daha iyi bir yol
düşünmeğe cesaret bulur. Zira muhteşem
mabed in altında kraliçey i beklediğ i sırada,
tasvirleri incelerken , şehrin talihine ve san'a t-4 5 5 kârların aralarındaki maharet yarışına ve yo -
rucu çalışmalarına hayret ederke n, bir sıray a
dizili olan Ilium muharebelerini ve bütün dün-
yad a ünü yayılm ış savaşları, P riamo s'u 13 8, ve
At re us 'u n oğ ul ları nı n her ik is in e13 7 karşı ha-
şin olan Achilles 'i13 8 görü r. Duraklar ve
ağlayarak "Ar tık hangi yer" der, "e y, Ach a-
460 tes, yeryüzünün hangi mahalli bizim acı-
larımızla dolu de ği l? işte Pri amos 1 Bur ada
da meziyetin kendine has ödülü, olayların
gözya şları bulunma ktadır ve insanlığın acılarızihnimize dokunma ktadı r. Kork uyu a t; bu ün
136 Kuşatma sıra sındak i Tro ia kralı .
137 Grekleri n önderler i olan Menelaus ve Agam em-
non.138 Achill es'in öfkesinin seb ebi, ki Homeros 'un
Ilias'ına başlıca konu olmuştur, 'Agamemn on'un, kendi-
sine verilmiş bir esireyi almasındandır-
P. VERGİLİUS MARO 3 7
sana esenlik get ire cek ". Böyle der ve ruhu
ızdırablarla inleyerek tasvirleri seyreder, göz-
yaşlarında n bir sel yüzünü ıslatır. Zira, b ura- 465
da, Pergama13 9 etrafında çarpışarak, Troia'lı
gençler in baskısı ile, Greklerin nasıl kaçt ık-
larını ; şurada, sorguçlu Achilles'in araba-
siyle Phryg'leri14 0 ezdiğini görüyordu. Ağla-
yarak, kanlı Tydides'in 14 1 ilk uykularında al-
datarak pek fazla boğuşma ile Rhesus'un14 2 470
kar gibi beyaz tenteli çadırların dan ateş püs-
küren atlarını, Troia'da otla beslenmeden ve
Xanthus'tan14 3 su içmeden önce ordugâhtan
kaçırmış oldu ğunu, tanır. Başka bir yerd e,
Ac hi ll es ile ka rş ıl aş ma kt a eşi t ol ma ya n za -
vallı çocuk Troilus 14 4 silahlarını ka ybe dere k 475
kaçmak ta, atlar onu fırlatmış ve geride bo ş-
139 Pergama, Troia'nm kalesidir.140 Phrygia'lı lardan maksat, burada, Phr ygia mın-
takasında oturan Troia'lılardır.14 1 Tydides, yâni Tydeus'un oğlu Diomsdes.14 2
Rhesus, Troia'lılara yardıma gelmiş olan Thra-kia'lı bir prensti. Kendisiyle birlikte kar-beyazı atlarını
da getirm işti. Açıklanan bir kehânete göre, bu atlar
Troia'n m otlarını yemedikçe veya, Xanthus'un sularını
içmedikçe, Troia düşmeyec ekti. Ba sebepten, gel diğinin
ilk gecesi , Ulysses ve Dion.edes onun kampına girer ek
Rhesus'u öldürürler ve atlarını kaçırırlar.14 3 Xanthus, Troia yakınındaki bir nehir.
Priamos'un bir oğlu. Ac hilles tarafından öl-dürülmüştü.
8/13/2019 vergilius - aeneas - 1 - latince aslından çev. oktay akşit
http://slidepdf.com/reader/full/vergilius-aeneas-1-latince-aslindan-cev-oktay-aksit 25/34
3 8 AE N EA S
lukta araba ya asılı kalmış, buna rağmen d iz-
ginleri tutmakta, boy nu ve saçları yerle rde
sürüklenmektedir. Mızrağının ucu tozlarda iz
480 bırakmaktadır. Bu arada, perişan saçlı ve
yalvaran bir tarzda Troia 'lı kadınlar, zalimPallas'ın14 5 mabedine doğru gitmekte, mahzun
bir halde ellerini göğüslerine vurarak özel elbi-
seyi taşımakta idil er: Fakat tanrıça 14 6 başını
çevirm iş, gö zlerini sabit bir şeki lde yere dik-
miş duruyordu. Ach illes ise, Hector'u Troia
surları etrafında üç kere sürüklemiş ve can-
485 sız cesedini altın karşılığı s atı yor du 14 7 . Silâh-
larını, arabalarını ve arkadaşının bizzat ces e-
dini ve silâhsız ellerini açan Priamos'u görün -
ce, o zaman gerçe kten , kalbinin derinliklerin -
den müthiş bir inilti ç ıka r. Ke ndisin in de,
Greklerin kumandanları ile savaştığını, doğulu
kıt'aları14 8 ve esmer Memııon'un14 9 silâhlarını
490 tanır. Amazonların15 0 ay şeklindeki kalkanlı
14 5 Minerva'nın diğer bir adı.
Yân i, Pall as.14 7 Homeros 'ta (İlias, 24, 14) cesed Troia'n ın değii,
Patroclos'un etrafında döndürülmektedir. Priamos, Hec-
tor'un cesedini Achilles'ten zengin hediyeler karşılığında
satın almıştı.14 8 Memnon, Aurora'nın (Şafak'ın) oğlu idi ve Aeth-
iopia'lıları (Habeşleri) Troia'y» yardıma sevketmişti.! 1 Memnon'un esmerliği Habeş olmasındandır.15 0 Amazonlar da, Troia'lıl ara yardıma gelmiş lerdi.
P. VERGİLİUS MARO 3 9
saflarını muharip Penthe silea 15 1 sevk etmek-
te, binlerce kişi arasında hırstan yanmakta,
kadın -sava şcı gö rünen g öğsün ün alt tarafını
altın kemerle bağl amış ve gen ç bir kız ol-
duğu h alde askerlerine savaş mak için cesaret
vermektedir.
Bu tasvirler Dardanus'lu 162 Aeneas 'a ola-
ğanüstü görün ürlerken ve bakışlarını bir yer e 495
dikmiş hayret içindeyken, anlatılması güç
güzelliğiyle kraliçe Dido, gençlerden müteşek-
kil büyük bir kalabal ıkla mabede girer. Tıpkı ,
Eurotas'ın 153 kıyılarında veya Cynthus 151 te -
pelerinde Oread'ların 155 binlercesinin şurada
burada toplandığı k oroyu Diananın158 ' sevk 500
edişi gibi, omuzunda ok kılıfı taşıyarak ilerler-
ken nasıl bütün tanrıçaların üzerinde yükse l-
mekte, ve Latona'nın 157 kalbini sessiz hoşluklar
doldurmaktaysa, Dido da böy le idi, gelecek-
15 1 Amazonların kraliçesi. Achilles tarafından öl-
dürülmüştü.
Troia'lıların atalarına Dardanus'lu denmesinden.15 3 Eurotas, Laconia'da bir n:hirdir.45 4 Diana ve Apollo, Delos adasındaki Cynthus dağı
eteklerinde doğmuşlardı.15 5 Oread'lar dağ-perileri idiler.
160 Oread'lar, yalnız Diana'nın arkasında bir zemin
teşkil ederek onun güz elliğini belirtmek için hizmet
ederlerdi.
Latona, Diana'nın annesidir.
8/13/2019 vergilius - aeneas - 1 - latince aslından çev. oktay akşit
http://slidepdf.com/reader/full/vergilius-aeneas-1-latince-aslindan-cev-oktay-aksit 26/34
40 AENEAS
teki saltanatının işleriyle uğraşırken, halkının
ortasında böylesine mutlu ilerlemekteydi.
505 Son ra kutsal yerin kapıla rına geli nce,
mabedi n kubbesinin ortasın da, muhafızlarla
çevrili yüksekteki tahtına oturur. Buradanvatandaşların a yasala r ve yargıla r vaz edi-
yor, güçlüklerini tüzel parçalarla eşit kılıyor
veya kur'a ile dağıtıyordu; Aeneas, kesif
kalabalık arasından yak laşınc a, Anth eus'u ,
510 Ser gestus 'u, korku - bilmez Cloa nthu s'u 168
ve korkunç kasırganın açık denizlerde dağı-
tarak ya bancı sahillere atmış o ldu ğu diğer
Teucer 'Ieri hirdenbire görü r. Hem kendisi,
hem Achates sevinç ve korku ile çarpılarak
şaşkın bir halde kalır lar: Kucakla şmak iste-
ği ile yanıp-tut uşurlar; fakat bu inanılmaz
515 ola y ruhlarını alt üst etm ekt edi r. Bir şey bel-
li edeme zler ve bulutlu örtünün arka sından
arkadaşlarının nasıl bir kadere düştüklerini,
gemilerini hangi sahillerde bıraktıklarını, na-
sıl geldiklerini öğre nme ğe çalışırlar : Zira bü-tün gemile rden seçilmiş olan bu adamlar bağ -
rışarak mabede gelmekte ve lütuf dilemekte
idiler.
520 İçeriye girince ve konuşma müsaadesi
verilince en yaşlıları Ilioneus sakin bir tavırla
158 Aeneas'ın arkadaşları.
P. VERGİLİUS MARO 41
şöy le sö ze b aşl ar: "Ey, Juppiter'in yeni bir
şehir kurmasına ve mağrur milletleri dizgin le-
mesine izin verdiğ i kraliçe, bütün denizlerde
sürüklenmiş biz zavallı Tr oia'l ılar sana yal- 525varıy oruz: Gemilerimizi müthiş-felâketlerden
koru, dine-bağlı soyu esirge ve bizim başı-
mıza gelenle re öze llikle dikkatini b ağışla . Biz
Libya'nın penatlarını kılıçla tahribe veya ele
geçireceğimiz ganimetleri alıp sahile kaçmağa
gelmedik. Öylesine bir çılğınlık ruhlarımızda
çırpınmamaktadır; ve ne de bu kadar büyük
bir gurur mağlûbla ra yakışır. Greklerin Hes- 530
peria15 9 adını verdiğ i eski bir ülke vardır,
silâhça kudretli, toprakça bolluk içindedir ; bu-
rayı Oenotria'lılar 160 iskân etmişl erdir ; şimdi
rivayet edilir ki ataları önderlerinin ismine göre
bu yere İtalya demişlerdir. Buraya sefer eder-
ken, fırtınayla dolu Orion 16 1 denizde ansızın 5 3 5
155 Hesperia kelimesi, ''batı ülkesi ' anlamına gel -
mektedir ve Klâsik Grekçede kullanılmamaktadır. Ro-ma'lı şairle r, bunu çok kere İta lya yerine kullanı rlar,
zira, bir Grek yazarına göre "batı ülkesi" ancak italya
olabilirdi.
160 İtalya'nın güney-doğusunda bir böl ge. Bu yere
izafeten bütün İtalya'ya, bazan Oenotria denilmektedir.
Zira, Italus'un, Oenotria'lıların kralı veya önderi olduğu
söylenir.
161 Orio n bir burç 'tur . Orio n burcunun yükselmesi
veya alçalması ile fırtınalı hava meydana gelmektedir.
8/13/2019 vergilius - aeneas - 1 - latince aslından çev. oktay akşit
http://slidepdf.com/reader/full/vergilius-aeneas-1-latince-aslindan-cev-oktay-aksit 27/34
4 2 A EN EA S
yükselerek bizi meçhul sahillere sürükledi ve
inatçı Auster'in16 2 önünde dalgal ar arasında
açık- deni zde yuvarlanarak bizi çetin kayal ık-
lar arasına fırlat tı. Bir ka çım ız sizin sahill eri-
nize yüzerek ulaşabil dik. Fakat buradakile rne soyda ndırl ar? Hangi ülke böylesine bar-
540 barca âdetlere müsaad e etmekt edir ? Kumsal -
da iyi-kabûlden esirgeniyoruz; savaş açıyor-
lar ve ayak basmamıza engel oluy orlar ! Eğer
insanların ve ölüml ülerin silâhlarını küçümsü-
yorsanız, henüz doğruyu ve yanlışı unutma-
yan tanrılar bulu nduğ una inanınız. Bizim kra-
lımız Aene as idi, o ndan daha adil ve doğru
ve ne de savaşta silâhça üstün başka biri
545 yo kt ur : Eğer kader bu kahramanı korumu şsa,
eğer gökyüzünün havasiyle besleni yorsa ve
henüz karanlık gölgeliklerde ölmüş, uzanmı-
yorsa , korkma yalım : İncelik yarı şmasınd a
öncü olmaktan çekinmiyeceksin. Sicilya top-
raklarında da şehirlerimiz ve silâhlarımız var-
dır ve Troia'lı soyu ndan ünlü Ace ste s 1 6 3 de
550 bizlerde ndir. Parçal anmş gemilerimizi kızağa
çekme mize ve ormanla rdan direk kesip, kü-
rekler yapmamıza müsaade edilsin, eğer arka-
daşlarımızı ve kralımızı bulduktan so nra Ital-
Güney rüzgârı.16 3 Acestes, Troia'lı Egesta ile Sicilya nehir-tanrısı
Crimisus'un oğlu ve Sicilya kralıdır.
•
P. VERGİLİUS MARO 4 3
ya' ya yelken açarsa k İtalya ve Latium'a nasıl
mutlulukla dolu olar ak gitme k iste yece ğiz !
Ve, eğ er kur tuluş um ud um uz yo ks a, sen ey 555
Teucer'lerin ulu babası, Libya denizi seni
aldıysa, ve artık Iulus'tan umud kalmadıysa,Sicilya denizlerini ve bırakıp-geldimi z kon uk-
sever yerleri ve kral Acest es'i arayal ım " ; llio-
neus bu şekild e konuşur. Dardanus'un oğulları 560
aynı zamanda hep bir ağızdan bağırışırlar.
O zaman Dido yüzünü çevirerek kısaca ce-
vap verir: "Ey, Teucer'ler, kalbinizden korku-
yu atınız, tasaların ızı da siliniz. Gü ç durumum
ve devletin işleri beni bu çeşit şeyler düze nle-
meğe ve topraklarımı geniş şekilde korumaya
zorlu yor. Kim Aene as'ı n soyunu , Troia şehri- 565
ni ve müthiş kahramanlarını v e bu kada r bü-
yük savaşın yangınlarını bi lm ez ? Biz Karta -
calı'l ar o kada r duyg usuz, kalbsiz değiliz ,
ve ne de Güne ş atlarını Tyr us şehri nden o
kadar uzaklara çeke rek bağlar 10 4. Siz, bü-
yük Hespe ria ve Saturnus10 5
ülkelerini veya 0 , 0
164 Burada Dido , Kartaca'nın yeryüzünün ger i-
Icalan kısmından o kadar uzak olmadığını anlatmak istemek
tedir. Güneş'in gökyüzündeki seyri, şiire has bir şekilde,
eskilerce , Güneş-tanrısının arabasıyla dolaşması olarak
kabul edilirdi.
165 Saturnus, Latium'un mitolojik bir kralıdır, ve
Juppit er, Iuno, Neptunus ve Pluto'nun babası ile iden-
8/13/2019 vergilius - aeneas - 1 - latince aslından çev. oktay akşit
http://slidepdf.com/reader/full/vergilius-aeneas-1-latince-aslindan-cev-oktay-aksit 28/34
4 4 AE N EA S
Eryx topraklarını ve kral Aces tes' i özleyiniz,
her şekilde size yardım edecek ve servetle emin
bir surette gön der ece ğim . İsterseniz benimle
eşit şartlarla bu krallıkta oturabilirsiniz?
İnşa ettiğim şehir sizindir, gemilerinizi kumsalaçekiniz; Troia'lı veya Tyrus'lu benim için
5 ' ° hiç bir fark teşkil etm iyor. He yhat, bi zzat
kral Aen eas'ı da ayni rüzgâ r sürükleye rek
getirmiş o ls ay dı ! Fakat, belki herhangi bir
ormanda veya şehire sürüklenerek dolaşıyor-
dur diye, sahillerin etrafına güvenilir adam-
lar dağı taca ğım, Libya' nın en kuytu köşelerini
araştırmalarını emredeceğim".
Bu sözlerle kalbleri mutluluk dolan cesur
Ac ha te s ve ba ba Ae ne as art ık bul uttan ku r-
tulmak isteği ile tutuşmaktadırlar. A ene as' -
tan önce Achat es söze başla r: " E y tanrıça
oğlu, şiındi ruhunda nasıl duygular doğu-
yo r? Her şeyin yolunda olduğunu görüyorsun,
denizin ortasında battığını bizzat gördüğümüz
bir tek gemi müstesna, gemilerimiz ve arka-daşlarımız bulun du; diğe r şeyler de annenin
5 8 5 sözlerin de cevabın ı bulmuş olu yor ".
tifye edilir. Saturnus'uıı memleketi ile, İtalya anlatılmak
istenmektedir.
166 Eryx, Sicilya'nın batı sahilinde, Venüs mabedi
ile ünlü bir dağdır, burada bütün Sicilya anlamına kul-
lanılıyor.
P . VER.GİLİUS MARO 4 5
Böyle konuşurken, kendilerini çevreleyen
bulut ansızın sıyrılır ve göky üzün e karışır.
Ae ne as parl ak ışı k al tınd a, tan rıs al şek li ve
simasiyle orta ya çı kar : Zi ra bi zzat annesi
güzel saç ve gençliğin pırıltılı ışığını ve muh-teşem alımını o ğlun a yermiş, gözlerini de 590
aydınlık doldur muştu . Öyl e bir güzellik ki,
sanatçının elinden fildişine işlenmiş veya Pa-
ros mermerine16 7 sarı altınla veya gümüşle
çevrelenmiş gibiydi.
O zaman hiç kimse tarafından görü lme-
den birdenbi re orta ya çıktığı halkın önünde
kraliçeye şöyle hitap e der : "Araştırdığın ız, 595
Libya dalgalarına yakalanmış Troia'lı Aeneas
işte huzurunuzda. Ey, yalnız sen, Troi a'n m
korku nç ızdıraplarına acıdın ve geri kalan
Danaos'luları, karada ve denizde bütün felâ-
ketlerin yıpratmış oldu ğu, herşey e yoksu n
kimseleri, vatana, eve, kavuşturu yorsun, ey 600
Dido, minnet şükranlarımızı ödemek ne bizim
kudretimize sığar, ne de geniş yeryüzü üze-rinde dağılmış diğer Danaos'luların. Eğer
tanrısal kuvvetler iyileri gözetiyorsa, eğer her-
yerd e hak-bilirlik mevcu tsa, ve müdrik akıl
kendisind e doğru luğu buluyo rsa, değerli ar- 605
mağanlarını sana versinler. Seni hangi çağ
167 ICiklad adal arından biri olan Paros , mermer i
ile meşhurdur.
8/13/2019 vergilius - aeneas - 1 - latince aslından çev. oktay akşit
http://slidepdf.com/reader/full/vergilius-aeneas-1-latince-aslindan-cev-oktay-aksit 29/34
4 6 A E N E A S
böyle mutlu kıldı? Hangi ana-baba böyle
birini dünyaya g et ir di ? Hangi ülke beni ken-
dine çeker se çeksin, nehirler denizlere akı p
durdukça, gökyüzü yıldızları besledikçe, her
zaman senin ünün ve adın ve ö vgü n bak i
610 kal aca ktı r" . Bunları söyl eye rek sağ elini ar-
kadaşı Ilioneus'a sol elini Serge stus'a , sonra
diğerlerine, cesur Gyas'a ve Cloaııthus'a uzatır.
Sidoni a'lı Dido, ilk önc e bu görünüşte n,
sonra kahramanın bu kadar büyük felâketi
615 karşısında şaşırır ve şöyl e cev ap verir: " Ey
tanrıça-oğlu, seni böylesine büyük tehlikeler
arasından hangi kader kova lıy or? Hangi kuv-
vet seni bu yaban cı sahillere a tı yo r? Sen,
hayat-veren Venüs 'üm 8 8 Dardanus'lu Anclıi-
ses'ten16 9 Frigia'da Simois çayına doğ ur-
muş olduğu, Aeneas mısı n? Gerçekten, va-
tan toprak larından sürülerek Teuce r'in 17 0 Be -
168 Ven us aşk tanrıçası olma kla, dünya ya geti rme
vasf ını temsil etmektedir . "Alm a Venüs" , 'haya t -ver en Ve nü s' , Ven üs 'ün bel li baş lı ep it et id ir : (L uer eti us , 1, 2).
I®9 Troia'lı Anehises . Venüs ile, Aeneas'ın ebe-veynidirler.
17 0 Teucer, burada, Telemon'u n oğ lu ve Ajax' ın
kardeşi Grek kahramanıdır. Her iki kardeş, Troia sava-
şına gittikleri zaman, bab aları T elemon, biribirleriııe
dikkat etmelerini ve tek başına geri dönmemelerini söy-
lemişti. Fakat, Ajax , tanrıça Athena tarafından çıldırtı-
lıp, Greklerin kampındaki sürüler arasında tahribata
P. VERGİLİUS MARO 4 7
lus'un 17 1 yardımı ile yeni bir hakimiyet tasarla-
yarak, Sidon'a 172 geldiğ ini hatırlıy orum. O za- 620
man babam Belus, bereketli Cypr us' u yağ ma et-
miş ve gali b geler ek egeme nliği altına almış-tı. O vakitten bu zamana, Troia şehrinin ka-
deri, senin ünün ve Pelasg 17 3 kralları benim
malûmumdu r. Kendisi Teuc er'le re düşman ol-
makla beraber, belirli bir övğüyle söz konu-
su ed er, ve kendisinin Teucer' lerin eski so - 625
yundan geldiğini söyl erdi. Artık geliniz evle-
rinize giriniz, gençle r. Beni de, kader zorluk -
lar ortasında çarpa çarpa, en s onunda bu
topraklarda yerleşmemi uygun buld u: muh-
taçlara yardıma koşmayı, acıyı bilmeden öğ-
renmiş deği lim ", der. Sonra, Aeneas'ı saraya 6 3 0
doğru götürür, diğer taraftan mabedlerde
sebe p olunca, uta ncından kendi hayatına kendisi son
vermişti . Bunun üzerine, Telemo n, Teucer'in yalnız dö-
nüşü karşısında, yalvarışına aldırmayarak Teucer'i ev-
den koğmuştu. Teucer, bundan so nra, Sid on'a, kral
Belus'a sığınmış ve sonra Kıbrıs't a Salamis şehrini
kurmuştu.
17L Belus adı, Fenik eced ir ve anlamı, 'efen di' dir .
Kitabı Mukaddes'e göre, Baal ile ve Beelzebub'un ilk
hecesi ile aynıdır. Belus, burada, Dido'nun babasıdır.
I 7 : Sidon , bir Fenike şehridir ve Tyrus'u kur-
muştur.
173 Pelasg' lar ilk Grek kavimlerindendir. Burada,
'Pelasg kralları' ile, Agamem non, Menelaus, Ulysses,
Nestor ete. kastedilmektedir.
8/13/2019 vergilius - aeneas - 1 - latince aslından çev. oktay akşit
http://slidepdf.com/reader/full/vergilius-aeneas-1-latince-aslindan-cev-oktay-aksit 30/34
48 AE NE AS
tanrılara teşe kkür edilmesini emreder. Bundan
635 b a u Ş ^ ' , b U § ' Ü nÜ k u t l a m a k üzere hediy e o laraksahildeki arkadaşlarına yirmi öküz, sırtı kıllı
yuz besili domu z, anaları ile berabe r yüzkörpe kuzu gönderir.
Sarayın içi krallara lâyık muhteşem şata-
fatla donatıl mıştır ve salonun ort asında şö len
sofrası hazırlanmaktadır : Ağır erguvanî renkle
640 '§ l e n m i Ş örtüler, masalarda bir ço k güm üş
takımlar ve altın kabların üzerlerinde, ataları-
nın yiğitliklerini ve bu eski soyun başlangıç-
tan beri meydana gelen kahramanlıkları ara-
sındaki işlerinin ço k uzun hikâyeleri ç izil-
mişti.
Ae ne as -z ira akl ı ba ba lı k se vg is i ile hu -
zursuzdu- derhal Achat es'i Ascani us'a 17 4 bu
haberleri vermesi ve kendisini de şehire getir-54 0 mesi için, gönde rir. Ascaniu s, aziz babasının
başlıca endişesidir. Bu arada düşen Ilias'tan
kurtardıkları eşyayı hediye olarak getirmesiniemre der, ki bunlar, altın işlemeli resimlerle
bezenmiş manto, annesi Leda'nın Argos'lu
Helena 'ya17 6 şaşmağa-değer bir armağanı olan
174 Aeneas'ın oğlu.17fi Helena'n ın kocası Menelaus, İsparta kralı idi
Burada. Helera'nın Arg os'l u gösterilmesi, onun Grek-l'ğını ifade etmek içindir.
P. VERGILIUS MAR O 19
ve onun Mycenae'dan 17 8 , Pergama'ya 1 77 kaç a- 650
rak yasay a-uy gun bir bi rleşme yaptı ğı zaman
getirmiş olduğu etrafı sarı akantho s'la örül-
müş bir ört ü; ayrıc a Pri amos'un en büyükkızı Ilione'nin17 8 bir zamanlar taşıdığı âsâ,
boyun için inci bir gerda nlık ve çift sıra
mücevh er ve altından yapılmış bir taç, idi: 655
Ach ate s bu emi rle ri al dıktan sonr a hız la ge -
milere doğru yola koyulur.
Fakat Cythera kalbinde yeni kararlar ve
yep-yeni oyunlar tasarlamaktadır; öyle ki,
tatlı Ascanius'un yerine, sima ve görünüşünü
değiştirerek Cupido 179 gitsin ve armağanlariy-
le kraliçeyi çılgınca tutuştursun ve ateşi ke-
mikler ine kad ar sarsın. 660
Zira sarayın kuşkulu, Tyms'luların da
iki-dilli olmalarından korkmaktadır; zalim
Iuno yanıp-tutuşmakta olmalıdır, g ece çökü n-
ce endişeleri tekrar canlanmaktadır. Bu sebeble,
kanatlı Aşk 'a şöyle der : "Ey oğlum, benimkuvvetlerim, benim tek büyük kudretim, ulu
176 M ycen ae, Greklerin başında bulunan Aga mem -
non'un şehridir, ve burada bütün Grekler yerine kul-
lanılmıştır,
177 Pergama'ya, yâni Troia'ya. Zira, Pergama,
Troia'nın kalesi idi.
1™ Priamos'un kızı İlione, Thrakia kralı Polymes-
tor'un kraliçesi idi.
17« Cupid o, Venüs'ün oğlu ve aşk tanrısıdır.
8/13/2019 vergilius - aeneas - 1 - latince aslından çev. oktay akşit
http://slidepdf.com/reader/full/vergilius-aeneas-1-latince-aslindan-cev-oktay-aksit 31/34
5 0 A E N E A S
665 Baha'nın T/ ph oe a 180 mızraklarını küçümseyen,
oğlum, sana sığınıyorum ve yalvararak senin
tanrısal erkelerini istiyorum. Kardeşin Aeneas,
zalim Iuno'nun kini yüzünden denizlerde sahil-
den sahile atılıyor, bunlar senin bildiğin şeyler-670 dir, ç ok ker s bizim ızdır aplar ımıza acınrnıştın.
Şimdi Kartacalı Dido onu tutmakta ve okş ayı -
cı sözler le oya lamak tadır , bu durumda Iuno
iş görmeden duramayacağından , bu iyi ka-
bûlden korkuyorum. Bundan dolayı kendisinin
tanrısal bir kuvvetle değişmemesi, fakat Aene-
as'a benim gibi büyük bir sevgi iie bağl an-
ması için kraliçenin önc ede n tuzağına dü şme-
675 meşini ve aşk meşaleleriyle kuşatmayı tasar-
lamaktayım.
Şimdi bunu nasıl yapabileceğini, düşün-
cemi dinle: Babasının özeninin toplandığı
prens, benim en büyük kayg ım, Troi a yan-
gınlarından ve denizden arta kalan hedi-
yeleri alarak Sidon 18 1 şehrine doğru yola
çıkmağa hazırlanmaktadır; oyunumuzu bilme-
180 Typhoea mızr akları ; yâııi Titan Typhoeus 'u
Jııppiter'in öldürdüğü mızraklar* Cupido. eski eserlerde
çok kere, Juppiter'in yıldırımını kırar durumda göste ril-
miştir. Zira, Cupido tanrıların babasından da kudretli
olarak kabûl edilmiştir.
181 Yâni, Kartaea şe hri, zira , bura ya y erleşen
Tyrus'lul ar aslında Sidon' lu kolonis tlerdi.
P . VERGİLİUS MARO5 1
sin ve aramıza giri p boz masın diye ben onu 680
uykuva daldırıp yüksek C ythera 1"2 veya Ida-
lium'u n«« üstündeki kutsal yerde saklayaca -
ğım. Sen, bir gec ede n fazla olm amak üzere,
hünerinle onun şekline gir, bildiğin çocuğun
çoc uksu simasına bürün ki, fazlas iyle neş ele-
nen Dido krallara has sofrada ve Lyaeus
içkisi arasında seni sinesine çekip kuc aklıy a- 685
cağı zaman, tatlı dudaklarını yapışt ırdığı es -
nada , esrarlı ateşini üf le ve onu zehırınle
şaşkına çevir".
Aşk se vg il i annesinin sözler in i dinler , Ka-
natlarını çıkarar ak Iulus'un adıml arıyl a neş' e 690
içinde ilerler. Bu sırada Venüs , Ascan ıus un
organlar ı arasına sakin bir tatlılık yayar ve
tanrıça onu kucağı na yatırarak Idalıum un
yüksekteki koruluklarına doğru taşır, orada
yumuşak mercan köşk, onu çiçek ve tatlı göl-
gelerinin meltemiyle kucaklar.
Ar tı k emre ba ş eğ en Cu pi do , Ac hat es 695
öncü sü olduğ u halde, kıvanç içinde, krala
ait armağanları Tyrus'lulara taşıyordu. Oraya
182 Cyth era, Laconia 'nın güney sahilinde bir ada-
d,r. ki Venüs'ü n bura da, denizd en zuhûr etti ği hikaye
e d i l i r ^ K l b r l g t a bir şehir ve dağlı k bir bu-
run'dur. Venüs'ün burada da kutsal bir yeri vardı.
184 Lyae us, Bacchus'un (Şarap tanrısı) b.r lakabı >dı.
8/13/2019 vergilius - aeneas - 1 - latince aslından çev. oktay akşit
http://slidepdf.com/reader/full/vergilius-aeneas-1-latince-aslindan-cev-oktay-aksit 32/34
5 2 A E N E A S
geld iğin de, kral içe şölenin ortasında bir yere
yerleş miş, ağır işlemeli altından bir sedir e
700 uzanmıştı. Hem Baba Aen eas, hem de Troia'lı
gençl er erguva n renkli sedirler üzerine yayı l-
mışlardı.Uşaklar, ellerine su dökerler ve sepetler-
den Ceres'i18 5 çıkarırlar, kırpık-perçemli h av-
lular getirirler. İç kısımda elli halayık, uzun
sofra yı düzenleme ve penatlar'ın meş'alelerini7°5 canlandırmakla uğraşmaktadır; ayrıca yüz
halaylık ile aynı yaşta ve sayıda ki uşaklar
ise masaları yiye cekl erle doldururlar ve ka-
dehleri yerleştirirler. Tyrus'lulardan bir grup
da neş'e içindeki şölene çıka-gelirler ve na-
kışlı sedirler üzerinde uzanma ğa çağırılırlar.
Hem Aeneas'ın armağanlarına hayran kalırlar,
hem de lulus'un tanrısal simasındaki parılta-
ya, kelimelerinin seçilişine ve pelerinine, akan-
thos yapr ağı ile süslenmiş örtü süne hayran
kalırlar. Özellikle gtleceğin bir afete mahkûm
ettiği, Fenikeli bahtsız kadın 18 6 , aklı dağılmış,
alevli bakışlarını tutamaz ve hem çocuğa
18 5 Ceres, Ziraat tanrıçası idi, Burada, Ceres, hu-
bubatı temsil etmesi seb ebiyl e " Ekm ek" yerine kul-
lanılmıştır.18 8 Zira, Dido , Aeneas tarafından terk edilince,
hayatına son vermi ştir . Bu bahis, IV. kitapta anlatıl -
maktadır.
P . VF.RGİLİUS MARO 5 3
hem armağanlarına yanıp-tutuşur. O ise, 715
Ae ne as 'ı n ku ca ğı na atı lır ve bo yn un a sa rı la -
rak aldatılan babanın büyük sevgisini taşırır
ve kraliç eye yaklaşır . Kuc ağın da ne çeşit birtanrının bulunduğundan haberi olmayan Dido,
zavallı kadın, gözl eriy le, bütün kalbiy le ona
bağlanır, zaman zaman göğsüne bastırır. Fakat,
o 1 8 7 , Acidalia'lı annesini18 8 hatırlay arak, ya- 720
vaş yavaş Sy chaeus'un 18 9 hatırasını s ilme ğe
başlar, ve onun uzun zamandanberi sakin
kalmış ruhunu, aşka uzak kalmış kalbini,
canlı bir aşkla doldurmağa çalışır.
İlk fasıla verilip, sofralar kaldırı ldıktan
sonra, büyük kraterler19 0 getirilir ve şarapla
doldurulurlar. Geniş hol de, büyük bir gürültü
meyda na gelir, tavanların altında bir uğultu- 725
dur başlar; altın-işlemeli sedirlere parlak avi-
zeler sarkmakta ve alevli meşaleler geceyi bas-
tırmaktadır Bu sırada kraliçe altın ve mücevher-
lerle süslü bir patera19 1 ister ve Belus ve Belus'-
187 Yâni, Cupido.
188 Venüs, Orchomenos yakınındaki Acidalia pına-
rında yıkanmak âdetinde olduğundan, böyle de isim-
lendirilir.189 Did o'nu n ölmüş bulunan kocası.
190 Crat er, içinde şarap ve su k arıştırıla n büy ük
bir kadehti.
191 Patera , ağzı geni ş kulpsuz kadeh.
8/13/2019 vergilius - aeneas - 1 - latince aslından çev. oktay akşit
http://slidepdf.com/reader/full/vergilius-aeneas-1-latince-aslindan-cev-oktay-aksit 33/34
54 A E N E A S
un bütün soyunun 192 yap mak âdetinde oldu k-
ları gibi , şarabla d old uru r; sonra sar ayda
730 sükûn avdet edince : " Ey Ju ppit er 19 3, madem-
ki konuk severlik yasalarını senin koyduğun
söylenmektedir, bu günün Tyrus'lular ve
Tro ia' dan gelenlere mutlu olmasını ve bizim
torunlarımızın bunu hatırlamasını istersin. Mut-
luluğun yaratıcısı Bacchus 19 4 ve iyilik-seven
Iuno19 5 yanımızda olsunla r; ve siz ey Tyrus'-
lular topl anarak, sevinçl e kutlayınız ", der ve7 3 5 şarabı şerefe döker1 98 ve ilk önc e şarapla
dudaklarını ıslat ır; son ra içmek üzere Biti-
as '1 9 7 'a ver ir; o da derhal köpüklü pater a'yı
içer ve dolu altın kadehi boşaltır; sonra di-
ğer so ylu kişiler bunu taki b eder. Uzun saçlı
' 4 0 Iopas 1 98 , ulu Atlas'ın 19 9 kendisine öğretmiş
olduğu şiirleri altın-yaldızlı kitarasiyle teren-
19 2 Buradaki Belus'un Dido'nun babası değil, fakat
Tyrus'un kurucusu olan Belus olduğu anlaşılıyor.
19 3 Juppiter'e atfedilen önemli fonksiyonlardanbiri de, konukseverliğin kutsal vecibelerine nezaret et-
mekti. Bu sebepten tanrı bazan ^ospitalis 5 (konuksever)
epiteti ile anılır.
Bacchus'un neş'e vermesi sebebiyle.
Iuno, Kartaca'lıların koruyucusu olduğundan.19 6 Sofr aya şarap dökmek bir âdetti.
197 Bitias, Ka rtacal ı bir âsi 1-
198 Eski çağl arda saz şairl eri ekser iya uzun saç -
ları ile tanınırdı.19 3 Atlas, Mauritania'da (Cezayir) bir kral.
P . VERGİLİUS MARO 55
nüm eder. Değişen Ay 'a , Güneş'in işlerine,
orada n insanların ve hayvanların soylar ına,
oradan yağmur ve ateşe geçerek, Arcturus'a 2 00 ,
gözleri yaşlı Hyad'lara 20 1 , ikiz öküzlere 202 , kış 745güneşlerinin kendilerini Oceanus'a daldırmak-
ta neden bu kadar acele ettiklerine, yavaş
geçen geceleri neyin geciktirdiğine dair şar-
kılar söyler. Tyrus'lular alkışla inletirler,
Troia'lılar da bunu takib ederler. Bahtsız Dido,
çeşitli konuşmalarla geceyi sürüklüyor, ölüm-
süz aşkı içiyor du; Priamos hakkında, Hecto r
hakkında uzun uzun sor uy or ; kâh Auro ra' - 750
nın 20 3 oğlunun silâhlarla nasıl geldiği ni kâh
Diomedes ' in 204 atlarının nasıl olduğunu, kâh
Ac hi ll es 'i n ne ka da r iri ol du ğu nu so ru -
200 Ayı-armudu yıldızı.
201 Hyad' lar, Taurus (Boğa ) burcundaki yedi yıl-
dızlardı r. Yağmurlu-h avalar, Hyad' ların batışına vey a
yükselmesine tâbidir.
202 "ge mini Tri one s" (ikiz öküzler), Büyük Ayı
ve Küçük Ayı burçları, her biri bir ç ift boyunduruğ akoşulm uş öküz tarafından çekilen iki arabayı temsil et-
tikleri tasavvur edilmişti r. "İki z ök üzle r", bu boy un-
duruğa koşulmuş çift öküzlerdir.
203 Aurora' nın (Şafak tanrıçası) oğlu, Memnon'd ur.
Memnon'un silâhları, Vulcanus (Ateş tanrısı) tarafından
yapılmıştı. Bak. Not. 148.
204 Dido'nu n bu soruyu sorması biraz dikkatsizlik
olsa gerektir. Zira, atlar Diomedes tarafından bizzat
Ae ne as tan çal ınm ış tır .
8/13/2019 vergilius - aeneas - 1 - latince aslından çev. oktay akşit
http://slidepdf.com/reader/full/vergilius-aeneas-1-latince-aslindan-cev-oktay-aksit 34/34
56 A E N E A S
yor du . "Ş imd i, ey benim konuğum , sizinki-
lerin dolaşmaların ı ve Grek lerin hilelerini 205 ,
anlat bize'" der; zira şimdi yedi yaz 2 0 6 olu-
yo r ki bütün top rak lar da ve denizlerde seni
oradan oraya dolaştırmış bulunuyor".
2 0 5 Herhalde, Tro ia' da Grekleri n yaptıkları tahta-
at hilesi kastedilmektedir.2 0 8 Aeneas, Kartac aya gelin ceye kadar yedi yılı
şu şekilde geçirmiş ol uy or : Troia'nın düşüşünden son-
raki kışı gemileri hazırlamakla ge çi ri yo r, ve ertesi yıl
sefere çıkıyor, sonraki kışı Thrakia'da geçirerek üçüncü
yılda ayrılıyor, o seneyi ve ertesi yılı Girit'te harcıyor,
beşinci yılın sonuna doğru Actium'a geliyor, altıncı yıl-
da Epirus ve Sic ily a'y ı ziyare t edi yor , ve Karta ca'y a
yedinci yılda varıyor.