effectiveness of emotion regulation training on resilience

دوفصلنامه مشاوره كاربردي

دانشگاه شهید چمران اهواز25-1 ( ،1)11 ،1311

21/10/1310 دريافت: 10/12/1310 پذيرش:

اصیل نوع مقاله: پژوهشی

Biannual Journal of Applied Counseling (JAC) 2020, 10(1), 1-25 Received: 11 Nov 2019 Accepted: 26 Feb 2020 DOI: 10.22055/jac.2020.31618.1710 Original Article

Effectiveness of Emotion Regulation Training on Resilience and Problem Solving Styles on Adolescents under Dialysis

Maryam Mehboodi*

Sholeh Amiri**

Hossein Molavi***

Abstract Adolescents with chronic renal failure are exposed to numerous psychological and emotional impairments, and reinforcing emotion regulation can be effective in reducing their psychological stress. The purpose of this study was to investigate the effectiveness of emotion regulation training on improvement resilience and problem solving styles on adolescents under dialysis. A semi-experimental study was performed on adolescents under dialysis referred to Shiraz dialysis center in 2018. According to inclusion and exclusion criteria, 30 people were selected and randomly assigned to experimental (n = 15) and control (n = 15) groups. The experimental group received emotion regulation training. Data were collected using Resilience Scale and Problem Solving Questionnaire before, after and two months after the sessions. Data were analyzed using repeated measures analysis of variance. The training program was effective in improving resiliency (F = 41.24) and constructive problem-solving (F = 51.53) and reducing non-constructive problem solving (F = 55.43) in the experimental group compared to the control group. The experimental group had higher resiliency and constructive problem -solving style scores than the control group. The F ratio obtained in the educational interventions was significant in improving resilience (56.37), constructive problem solving (63.66) and non-constructive problem solving (69.65) (p <0.001); This means that the subjects' scores in the experimental group increased from the pre-test to the follow-up in the resiliency and constructive problem-solving and decreased in the non-constructive problem solving. Therefore, emotion regulation training can be effective in promoting resilience and problem-solving style in adolescents with chronic kidney disease and under dialysis. Keywords: Dialysis, Emotion Regulation, Resilience, Problem Solving

Extended Abstract

Introduction A chronic illness affects all aspects of a patient's life, including physical,

social, and psychological, and requires many restrictions, changes in lifestyle, and adaptation to the disease (Famulski, Reeve, De Freitas, Kreepala,

* Ph.D. Student of Psychology, University of Isfahan, Isfahan, Iran ** Professor, Department of Psychology, University of Isfahan, Isfahan, Iran (Corresponding Author) [email protected] *** Professor, Department of Psychology, University of Isfahan, Isfahan, Iran

mailto:[email protected]

2 Biannual Journal of Applied Counseling (Spring & Summer, 2020, Vol. 10, NO.1)

Chang, & Halloran, 2013). Adolescents with chronic kidney failure and under dialysis, in addition to the problems of puberty and adolescence, are facing stress due to their chronic illness (Winnicki, Brakeman, Lee, & Nguyen, 2019). According to some researchers in the field of psychology, stressful events have an important role in the development of psychosomatic diseases and so there are modulatory factors that cause different effects of stressful events on individuals (Fletcher & Sarkar, 2013). despite exposure to chronic stress, there are modulators such as resilience and constructive problem solving that reduce the negative effects of stressful events such as a disease. People with high resilience are people who, reduce its adverse effects and maintain their mental health (Cal, Sá, Glustak, & Santiago, 2015; Ong, Bergeman, Bisconti, & Wallace, 2006). Problem solving is a cognitive-behavioral process that provides potentially effective responses to difficult situations and increases the likelihood of selecting the most effective response from multiple responses (Fitzpatrick, Schumann, & Hill-Briggs, 2013). Emotional regulation strategies can be effective in reducing the emotional and psychological problems associated with chronic illnesses and better coping with them (Gross & Jazaieri, 2014). On the other hand, according to the research findings, emotion regulation is one of the factors affecting resilience (Trompetter, de Kleine, & Bohlmeijer, 2017) and problem solving (Lemerise, Fredstrom, Kelley, Bowersox, & Waford, 2006). Therefore, the aim of this study was to evaluate the effectiveness of emotion regulation training on resiliency and problem solving style in adolescents under dialysis.

Method The present study was a quasi-experimental pre-test, post-test and follow-up

with one experimental group and one control group and code of ethics IR.UI.REC.1396.036. The statistical population consisted of adolescents 12-15 years with renal failure who were undergoing dialysis treatment referred to Shiraz dialysis center in 2018. According to inclusion and exclusion criteria, 30 people were selected from this population and randomly assigned to each experimental and control group. Inclusion criteria were: Having renal failure and being under dialysis, age between 12 and 15 years, lack of significant physical illness other than renal disease, and no severe mental disorder. Exclusion criteria were missing more than two sessions, and unwillingness to continue to participate in the study. Patients were matched based on age and sex. Participants completed the Conner-Davidson Resiliency Questionnaire (CD-RISC; (Connor & Davidson, 2003)) and the Cassidy and Long Problem Solving Questionnaires (Cassidy & Long, 1996) before and after the intervention and two months Follow up. The group-based emotion regulation training was designed based on the existing emotion regulation principles and techniques from Gratz's perspective and was implemented in 7 sessions for the experimental group.

Findings The results showed that the effects of group membership (P = 0.00, F = 41.24),

time (P = 0.00, F = 56.37) and interactive effects of group membership and time (P = 0.00, F = 61.88) were significant in resilience variable. The between-group, intra-group and interactive effect sizes for resilience variable were 0.34, 0.45

Effectiveness of Emotion Regulation Training on Resilience and …

3

and 0.48, respectively. Comparison of means indicates that the experimental group in the post-test and follow-up stages achieved a higher mean in the resiliency variable. Moreover, there was a significant difference in the linear combination of components of problem solving styles in terms of group membership (p = 0.001, F = 18.39), time (p = 0.001, F = 24.19), and group and time interactive effect (P=0.001, F= 29.69). For the constructive and non-constructive problem solving styles, all three effects of between group, intra-group and interactive were significant. Comparison of means showed that in the post-test and follow-up stages, the intervention group achieved higher scores in constructive problem solving style. The between-group, intra-group and interactive effect sizes for constructive problem solving style were 0.54, 0.59 and 0.66, respectively.

Discussion The results showed that emotion regulation training had a significant

positive effect on adolescents’ resilience undergoing dialysis. It can be stated that emotion regulation is the basis of many psychiatric disorders (Hofmann, Sawyer, Fang, & Asnaani, 2012). Emotional adjustment contributes to the ability to understand, modulate, and experience emotions and increases the likelihood of effectively coping with stressful situations through the capacity to endure negative emotions and experience more positive emotions (Gross & Jazaieri, 2014). People who are unable to identify, awareness, understand, process and manage emotional issues in stressful and difficult situations are exposed to numerous physical and psychological problems (Dennis, 2007). Emotional adjustment enables one to use a more adaptive psychosocial style and behavior to deal with negative emotions, which reduces their mental and psychological damage and increases their strength (Hu, Zhang, Wang, Mistry, Ran, & Wang, 2014) and result to adapt to difficulties and resilience.

The results showed that emotion regulation training is effective in improving constructive problem solving style and reducing non-constructive problem solving in adolescents undergoing dialysis. Studies have shown that psychological and cognitive skills such as impulse control and problem solving are equivalent to emotional competence (Hannula, 2015). People who are weak in identifying and paying attention to emotional information appear in stressful situations with fragile and stressful reactions. These people lose the power to analyze situations, make decisions, and choose the right behavior, and will ultimately not solve the issues that lie ahead effectively (Abdollahi, Talebi, Yaacoby & Ismaiele, 2014; Blanchard-Fields, 2007). In stressful situations, emotional regulation by reducing negative emotional responses and their acceptance enables one to improve their cognitive and emotional functioning by identifying their own automatic thoughts and managing them (Gratz, 2010). In fact, emotional awareness of conflicts will increase stress management skills and emotion acceptance that these skills will enhance one's ability to endure and also problem-solving power in difficult situations (Fitzpatrick et al., 2013). Acknowledgment

The authors appreciate all the patient involved in this study, especially the participants. Conflict of Interests

There are no conflicts of interest

در نوجوانان سأله م حلّ و يآور آموزش تنظیم هیجان بر تاباثربخشی بررسی

1تحت ديالیز

*مريم مهبودي

**شعله امیري

***حسین مولوي

چکیدهد روانی و هیجانی مواجهه هستند و تقویت تنظیم متعدّ های یبکلیوی با آس نوجوانان با نارسایی مزمن

هدف بررسی اثربخشی با حاضر باشد. پژوهشثر ؤها م در کاهش فشار روانی در آن تواند یهیجان مدر یک طرح تحت دیالیز در نوجوانان مسأله حلّ یها و سبک یآور تاببهبود آموزش تنظیم هیجان بر

گروه آزمایشدو نوجوان تحت درمان دیالیز انتخاب و به صورت تصادفی در 03انجام شد. نیمه آزمایشی(51 n =) و کنترل (51n = ) گروه آزمایش تحت آموزش تنظیم هیجان های کننده شرکت. شدند واگذار

مراحل قبل، بعد و دو ماه پس از در ألهمس و حلّ یآور تاب یها نامه پرسش ها کننده شرکت. قرار گرفتندبا استفاده از روش آماری تحلیل واریانس تکراری و با استفاده از ها دادهتکمیل نمودند. مداخله جلسات

ی سازنده و مسألهی و حل آور تابدر بهبود یآموزش ی برنامه انجام گرفت. SPSSی آمار افزار نرمگروه آزمایش یعنی است؛نسبت به گروه کنترل مؤثر آزمایشگروه ی غیرسازنده مسألهکاهش حل

سازنده غیر ی مسأله حلّو سازنده افزایش ی مسأله و سبک حلّ یآور نسبت به گروه کنترل نمرات تابی مسألهی و سبک حلّ آور تابتواند در ارتقای یماست. بنابراین، آموزش تنظیم هیجان یافته کاهش

سازنده در نوجوانان با بیماری مزمن کلیوی و تحت دیالیز مؤثر باشد.

سألهم ، حلّیآور دیالیز، هیجان، تاب: ي كلیديها واژه

مقدمه زندگی است ی تهدیدکننده و ناپذیر برگشت بیماری کلیوی در مراحل انتهایی، یک بیماری مزمن،

et al., 2018) Liu رسند، برای زنده ماندن نیاز انتهایی بیماری کلیوی می ی بیمارانی که به مرحله( و

برآورد شده است .(Lo et al., 2009)شامل دیالیز دارند « های جایگزین کلیه درمان» انجام دادنبه

,Reeve, De Freitas ,قرار دارند که بیش از دو میلیون نفر در سراسر جهان تحت درمان دیالیز

Kreepala, Chang, & Halloran, 2013)Famulski). در عمده نگرانی عدم تبعیت از درمان، یک

.باشد می IR.UI.REC.1396.036با کد اخلاق شناسی ه دکترای رشته رواناز پایان نام هبرگرفت هین مقال. ا1

شناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران دانشجوی دکتری روان *

[email protected] بالینی، استاد دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایرانشناسی رواناستاد گروه ** شناسی بالینی ، استاد دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران رواناستاد گروه ***

mailto:[email protected]

تحت دیالیزدر نوجوانان سأله م حلّ و یآور اثربخشی آموزش تنظیم هیجان بر تاببررسی

1

شناختی، روان های برخی آسیب . علاوه بر آن،(Kim & Evangelista, 2010) است بیماران این

,Nabolsi) زنند به این مُعضل دامن می شود، می ظاهر بیماری این فرآیند در افسردگی که مانند

Wardam, & Al‐Halabi, 2015). ،بعاد زندگی تمام اَ در واقع، این بیماری به دلیل مزمن بودن

فراوان، های یتو با ایجاد محدود دهد ینی تحت تأثیر قرار مبیمار را اعم از جسمی، اجتماعی و روا

نوجوانان مبتلا به این در حالی است که طلبد. یتغییر در سبک زندگی و سازگاری با بیماری را م

د ازجمله مشکلات متعدّ یها در معرض بحرانمراتب بیشتر بیماری کلیوی و تحت دیالیز، به

& ,De Ridder, Geenen, Kuijer) و افسردگی قرار دارند ، اضطرابفشار روانیهیجانی همچون

van Middendorp, 2008; Winnicki, Brakeman, Lee, & Nguyen, 2019)؛ چرا که چنین

نوجوانی، با فشارهای ناشی از تشخیص علاوه بر شرایط رشدی پیچیده مربوط به بلوغ و انی،نوجوان

روانی و تحولو این محدودیت در تضاد با شوند یروبرو م بلند مدّتو درمان بیماری مزمن و

ی هیجانی شدید باشد. بنابراین باید به دنبال ها بحرانساز ینهزمتواند یمو هاست عاطفی آن

مداخلات مبتنی بر طرّاحیجانی بود تا با شناسایی عوامل و متغیرهای مؤثر بر این بحران روانی هی

در جهت سازگاری بهتر با بیماری نوجوانان مبتلا به بیماری کلیوی و تحت دیالیزاین عوامل، به

به باور برخی از خود و کاهش آلام و فشار روانی و هیجانی کمک شود. این در حالی است که بنا

نقش یتن روان های یماریزا در بروز ب حوادث تنشکه گونه همان، یشناس روان ی محققان حوزه

وجود دارند که موجب تأثیر نیز یآور چون تاب ای کننده یلعوامل تعد ،به همین ترتیب ،ثری دارندؤم

,Fletcher & Sarkar, 2013; Ong, Bergeman) شوند یزا بر افراد م متفاوت رویدادهای تنش

Bisconti, & Wallace, 2006).

شخصیتی ذاتی با عوامل محیطیهای به عنوان محصول تعامل ویژگی آوریتاب

(Shehni Yailagh, Allipour Birgani¸ Payandan & Behroozi, 2011) آوری به فرآیند پویای تاب ,Cal, Sá, Glustak, & Santiago, 2015; Dooley ) شود یانطباق مثبت با تجارب تلخ و ناگوار اطلاق م

Slavich, Moreno, & Bower, 2017) و رسیدن به سطحی از تعادل یریپذ و با رشد مثبت، انطباق ;Connor & Davidson, 2003) همراه استاختلال در وضعیت تعادلی پیشین، وجود آمدنپس از به

Mlinac & Schwabenbauer, 2018)ای پویا مستلزم تعامل پیچیده سازه به عنوان آوری . بنابراین، تابو یدآمیزتهد های یتدر برابر موقع آمیز یتقاومت موفّقّبه منظور م ،کننده بین عوامل خطرساز و محافظت

.(Dooley, Slavich, Moreno, & Bower, 2017; Sarkar & Fletcher, 2017 است یزبرانگ چالشیندمحور تغییر کرده فرآو فردگرا به یک دیدگاه گرا صفتی از یک مفهوم آور تابف از آنجا که اخیراً تعری

آید یا حفظ دست بهتواند با وجود زندگی نامناسب و رویدادهای ناگوار، یماست که در آن سلامت روان شناختی و بهزیستی روان حفظمی در نقش مهّ ی آور تابتوان گفت که یم، (Faircloth, 2017)شود

,Ifeagwazi, Chukwuorji) شود یزا دارد و باعث سازگاری بهتر با آن م یت زندگی در شرایط تنشیفّک

& Zacchaeus, 2015; Sarkar & Fletcher, 2017)هستند که علیرغم مواجهه کسانیآور . افراد تاب

(5، شماره 99دهم، بهار و تابستان ، سال53 دورهدوفصلنامه مشاوره کاربردی، دانشگاه شهید چمران اهواز )

6

کنند یو سلامت روان خود را حفظ م کاهند یمزمن از آثار نامطلوب آن م رهای روانیفشابا (Luthar, 2015; Ong, Bergeman, Bisconti, & Wallace 2006) . ،مطالعات در همین راستا

یآور تاب دهند که یمفشار روانی نشان در رویارویی با یآور انجام شده در ارتباط با تأثیر مثبت تابافراد به عنوان عامل توانمندی آنان در راستای تغییر مثبت پیامدهای ناگوار و کمک به حفظ

. طبق (Liu, Liu, Yu, Peng, Wen, Tang, & Kong, 2018 )شود یها قلمداد م سلامتی آنی توانای ،آور دارای رفتارهای خودشکنانه نیستند، از نظر عاطفی آرام هستند افراد خودتابها یافته

;Bonanno, 2005; Mlinac, & Schwabenbauer, 2018)را دارند زا استرستحمل شرایط

Ong et al., 2006) ،را مدت اهداف بلند برای یزیر برنامه توانایی ،کنند یم پیدا یط انطباقبا شرا

در و یابند یم بهبود تر یعسر آسیب از ،(Faircloth, 2017; Ong et al., 2006) باشند یدارا م هایش یی. اطمینان فرد به توانا(Liu et al., 2018) شوند یم پریشان و مضطرب کمتر آن با مواجهه

فردی های یژگی، ثبات عاطفی و وبالا ای، حرمت خود مقابله های ییبرای غلبه بر تنش، داشتن توانابالا در یآور برخورداری از تاب مزایایاز دهد، یکه حمایت اجتماعی از طرف دیگران را افزایش م

در مقابل، .(Connor & Davidson, 2003; Greene, Galambos, & Lee, 2004)افراد است که منجر کنند یو خشک عمل م یرناپذ انعطاف ی یوهزا به ش در شرایط تنش ،پایین یآور افراد با تاب

و به هنگام مواجهه با مشکلات، مدت زمان (Bonanno, 2005) شود یبه رفتار ناسازگارانه می به عنوان آور . تاب(Cousijn, Luijten, & Ewing, 2018) برند یرنج م فشار روانیبیشتری از

تواند یک یم یک پاسخ انطباقی، فرآیند مهّمی در تجربه و مدیریت شرایط بیماران دیالیزی است و ,Freire de Medeiros, Arantes, Tajra, Santiago )برای پیوستن به درمان باشد عامل مهّم

Carvalho, & Libório., 2017). دشوار زندگی از جمله درگیری با یک بیماری مزمن شرایط ه در ألمس حلّ یها مهارت برخورداری از

ه فرآیندی ألمس حلّ تواند از بار روانی بیماری بکاهد. یمکه از دیگر متغیرهایی استبیماری کلیوی، مثلو احتمال کند یدشوار را فراهم م های یتمؤثر برای موقع ی بالقّوه یها شناختی است که پاسخ-رفتاری

& ,Fitzpatrick, Schumann ) دهد ید افزایش ممتعدّ یها ا از بین پاسخانتخاب مؤثرترین پاسخ ر

Hill-Briggs, 2013; King et al., 2010) تا کند یتفکر منطقی و منظم، به فرد کمک م یانداز راهبا وحلّ را انتخاب نماید ی جستجو و سپس بهترین راهمتعددّ یها حل ، راهها یهنگام رویارویی با سخت

(Fitzpatrick et al., 2013) .لانگ و کسیدی (Cassidy & Long, 1996) ّشامل یک را مسأله حلدرونی های یریکه به منظور سازگاری با درگ دانند یهای رفتاری و اعمال شناختی و عاطفی م رشته پاسخ

برخوردارند، بیشتری مسأله افرادی که از توانایی حلّ .اند یافتهو یا محیطی، به سمت هدف خاصی جهت در چنین شرایط و (Özkan, 2018)زندگی مقابله کنند های یو دشوار روانیفشار توانند با بهتر می

. از سوی دیگر، (Póos, Annus, & Perczel, 2008)های خود را مدیریت کنند یجانهدشواری، و شواهد ی ضعیف در حلّ مسأله، ارتباط نزدیکی با احساس افسردگی و ناامیدی داشتهها مهارت


7

تواند منجر به رفتارهای خودآسیب یم، ها مهارتدهد، نقص در این یمای وجود دارد که نشان یندهفزاکسیدی . (Gellis & Bruce, 2010; von Davier & Halpin, 2013)رسانی نظیر خودکشی شود

(Cassidy, 2002) ّخلاقانه، اعتماد، گرایش، درماندگی، مهارگری )کنترل( و ی مسأله شش سبک حل ی مسأله سازنده و غیرسازنده معرفی کرده است. سبک حلّ ی مسأله اجتناب را در قالب دو سبک حلّ

خلاقانه ی مسأله سبک حلّ است. سازنده شامل سبک خلاقانه، سبک اعتماد و سبک گرایش سبک زا است. های متنوع بر حسب موقعیت مسأله حل رفتن راهگ و در نظر یزیر برنامهی دهنده نشان

نگرش ،مشکلات است. سبک گرایش توانایی خویش برای حلّ به بیانگر اعتقاد فرد ،مسأله اعتماد در حلّ ی مسأله . سبک حلّدهد یها را نشان م مثبت نسبت به مشکلات و تمایل به مقابله رودررو با آن

دگی، سبک مهارگری و سبک اجتناب است. سبک درماندگی بیانگر غیرسازنده شامل سبک درمانهای مسأله به تأثیر کنترل کننده . سبک مهارگری در حلّباشد یزا م مسأله های یتفرد در موقع یاوری یب

زا اشاره دارد و در نهایت سبک اجتناب گویای تمایل به نادیده گرفتن بیرونی و درونی در موقعیت مسألهها است. بنابراین، هر فرد بر اساس خصوصیات فردی خود، سبکی را برای ای مقابله با آنمشکلات به ج

کند ها سازنده بوده و به پیشرفت فرد کمک می که برخی از این سبک گیرد یکار م به رو یشمسائل پ حلّ ,Beaudreau, Gould) دارند یو برخی نیز غیرسازنده و غیرموثر بوده و فرد را از پیشرفت باز م

Mashal, Huh, & Fairchild, 2019; Walsh, Cvirka, & Homer, 2019)های سازنده . شیوه ، پیشرفترضایت از زندگی، عاطفه مثبت، بهزیستی شخصی، انگیزه مثلهایی مسأله با سازه حلّ

& ,Khan, Younas) شناختی و اجتماعی کمتر مشکلات روانو حمایت اجتماعی برخورداری از

Ashraf, 2016; McMurran, Egan, Blair, & Richardson, 2001) های غیرسازنده با و شیوه & Abdollahi, Talebi, Yaacoby ) فشار روانیمتغیرهای اضطراب، افسردگی، نومیدی، خصومت و

Ismaiele, 2014; Wade, Karver, Taylor, Cassedy, Stancin, Kirkwood et al., 2014) ی ها مهارتی و بهبود آور تابکه بتواند منجر به ارتقای ییها مهارتهستند. به هرحال، آموزش بسته همتواند گام مؤثری در بهبود سلامت روان، کیفّیت زندگی و یمدر نوجوانان تحت دیالیز شود، مسأله حلّ

در فرایندهای درمانی باشد. ها آنمشارکت فعّال به دلیل ایجاد محدودیت و مشکلات گسترده ،ابتلا به یک بیماری مزمن مانند بیماری کلیوی

ی رشدی خود با تحول عاطفی و دوره، به خصوص یک بیمار نوجوان که به اقتضای برای بیمار، با بروز معضلات هیجانی فراوان همراه است هیجانی و مسائل مربوط به آن مواجهه است

(Zhang, Xv, Luo, Meng, & Ji, 2016) و بنابراین به کارگیری راهبردهای مبتنی بر تنظیمشناختی در این بیماران و سازگاری بهتر با در کاهش مشکلات عاطفی و روان تواند یهیجان م

پژوهشی، تنظیم هیجان یکی از های یافتهثر باشد. از سوی دیگر، بر اساس ؤم و عوارض آن بیماری ,Mestre, Núñez-Lozano, Gómez-Molinero, Zayas, & Guil)آوری ثر بر تابؤعوامل م

2017; Moradikia, Sattarpour Iranaghi, & Emamgholian, 2017; Trompetter et al.,

2017; Troy & Mauss, 2011) ّمسأله و حل(Blanchard-Fields, 2007; Bolte, Goschke,


8

& Kuhl, 2003; Hannula, 2015; Lemerise, Fredstrom, Kelley, Bowersox, &

Waford, 2006) تنظیم هیجان به فرایندهای درونی و بیرونی و ظرفیت نظارت، شود یمحسوب م .های هیجانی اشاره دارد که کنترل، ارزیابی و تعبیر واکنش یها ارزیابی، درک و اصلاح واکنش

هیجان برای . تنظیم(Ochsner & Gross, 2008)دار است عهده فا در مسیر تحقق اهداهیجانی ر از افراد که است فرایندی و گری از خودتنظیم خاصی شکل چرا که ؛عملکرد سازگارانه مفید است

هشیار شکلی به های محیطی درخواست به مناسب دهی پاسخ به منظور را های خود آن هیجان طریق

ثر ؤ. تنظیم هیجانی سازگارانه با سازگاری م(Gross & Jazaieri, 2014) کنند یم تنظیم ناهشیار یاو برای کارکرد زندگی روزانه ضروری بودهزا و تعاملات اجتماعی مثبت همراه تنش های یتبا موقع

ات، منجر به های ابراز، مدیریت و کنترل هیجاندر واقع آموزش شیوه. (Thompson, 1991) استناتوانی در تنظیم از سوی دیگر، (. Atashafrouz, 2017شود )مدیریت بهتر روابط و احساسات می

متعدد مانند افسردگی، اضطراب، انزوای اجتماعی، رفتار پرخاشگرانه و افزایش یها هیجان با اختلال & ,Dennis, 2007; Hofmann, Sawyer, Fang)احتمال آسیب رساندن به خود در ارتباط است

Asnaani, 2012; Hu, Zhang, Wang, Mistry, Ran, & Wang,, 2014) . مثبت های یجاناستفاده از ه ی منفی و نحوه های یجانآموزش تنظیم هیجان به معنای کاهش و کنترل ه

,Berking) بخشد یاست و تمرکز بر راهبردهای مثبت تنظیم هیجان، فهم افراد را از مدیریت هیجان ارتقا م

Ebert, Cuijpers, & Hofmann, 2013) .و شناختی روانعلائم بر هیجان تنظیم اثربخشی آموزشاست. نتایج مطالعات بر گرفته قرار تأیید و بررسی مورد بیمار و عادی شخصیتی و روانی جمعیّت اختلالات

,Berking, Orth) شناختی روانهیجان در افزایش سازگاری هیجانی و تنظیم اثربخشی آموزش

Wupperman, Meier, & Caspar, 2008)، مسأله حلّی ها سبکبهبود(Hannula, 2015) بهبود ؛ ,LeBlanc, Uzun, Pourseied)، افزایش بهزیستی روانی (Reyhani et al., 2016)ی بستگ دلی ها سبک

& Mohiyeddini, 2017) ی آور تاب، افزایش(rompetter, de Kleine, & Bohlmeijer, 2017) و (Massah, Sohrabi, A’azami, Doostian, Farhoudian, & Daneshmand., 2016)) خشم کاهش

دلالت دارند. همچنین برخی از مطالعات، تنظیم هیجان و اثربخشی آن را در بیماران دیالیزی مورد بررسی قرار . به طور مثال در یک مطالعه نشان داده شده است که آموزش تنظیم هیجان در این بیماران موجب بهبود اند داده

& ,Gillanders, Wild, Deighan)شود یماجتماعی و بهزیستی روانی –عواطف، عملکرد روانی

Gillanders, 2008) همچنین در مطالعه دیگری نشان داده شده است که راهبردهای سازگارانه تنظیم هیجان . .(Barberis et al., 2017)یفیّت بهتر زندگی و سلامت روان در بیماران دیالیزی باشد بین ک یشپتواند یم

تمام ابعاد فردی و اجتماعی تواند یرنج بردن از بیماری مزمن کلیوی و تحت درمان دیالیز قرار گرفتن مبا تحولات جسمی، هیجانی و اجتماعی خود به صورت منفی تحت قرار دهد. سنین نوجوانیزندگی فرد را

همچون استرس، اضطراب و مزمنی گسترده همراه است و عوارض هیجانی ناشی از بروز چنین بیماری دست به دست هم مربوط به این دوره با تحولات هیجانی و عاطفی تواند یم سنیّ ی دورهاین افسردگی در

داده و شرایط را به مراتب برای یک نوجوان دشوار سازد. بنابراین باید به دنبال شناسایی و تقویت عوامل


9

به خصوص برای نوجوانان مبتلا ناشی از این بیماری و سازگاری بهتر با آن های یبمحافظتی برای کاهش آسدشوار همچون های یتم در مقابله با موقعفظتی مهّه سازنده از عوامل محاألمس و سبک حلّ یآور بود. تاب

با تواند ی، آموزش تنظیم هیجان مرسد یو این در حالی است که به نظر م آیند یمحساب مزمن به های یماریبتحولات هیجانی در سنین نوجوانی به تقویت عوارض هیجانی ناشی از بیماری و همچنین هدف قرار دادن

مطالعه حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش ،ه سازنده منجر شود. بر این اساسلأمس و سبک حلّ یآور تاب ه در نوجوانان تحت دیالیز صورت گرفت.ألمس سبک حلّبهبود و یآور تاب افزایش تنظیم هیجان بر

روش

یريگ نمونهجامعه، نمونه و روش آزمون و پیگیری با دو گروه آزمایش و یک آزمون، پس از نوع پیش نیمه آزمایشیپژوهش حاضر

و تحت درمان دیالیز شامل نوجوانان با نارسایی کلیوی این پژوهش ی گروه کنترل بود. جامعه

با توجه به معیارهای که شهر شیراز بودوابسته به بیمارستان نمازی دیالیز مرکز به کننده مراجعه

سال، نداشتن دوازده تا پانزده بین ، سنبودنکلیوی و تحت دیالیز نارسایی هب ابتلا به پژوهشورود

یری گ نمونهبیمار دیالیزی نوجوان به روش 03و تمایل به شرکت در مطالعه روانی یها اختلال

اختصاص یافتند.گروه آزمایش و کنترل دوو به صورت تصادفی در شدند انتخاب هدفمند و داوطلب

به دلیل عدم حضور در جلسات و یک نفر از گروه کنترل به دلیل عدم آزمایشیک نفر از گروه

کنار گذاشته شدند )پانزده نفر در گروه آزمایش و پانزده نفر در گروه ها از مطالعه تکمیل پرسشنامه

مورد آن، قبل و بعد از مداخله و دو ماه پس از ی آزمایش و کنترلها گروه کنندگان شرکتکنترل(.

انتهای درو گروه آزمایش تحت آموزش تنظیم هیجان کنندگان شرکتسنجش قرار گرفتند و

گرفتند. آموزش تنظیم هیجان قرار تحت نیز روه کنترلگ کنندگان شرکت پژوهش

یريگ اندازهابزار

(. Connor-Davidson Resilience Scale) ديويدسون و كانر يآور تابي نامه پرسش

در (Connor & Davidson, 2003) و دیویدسون کانر توسط دیویدسون و کانر یآور تاب ی نامه پرسش

هر ماده است و 33شامل نامه پرسشاین است. شده تهیه تهدید و فشار با مقابله قدرت یریگ اندازهمورد

درست( )همیشه چهار صفر )کاملاً نادرست( تای از نمره ا رتبهیکرت پنج لیک طیف ماده بر اساس

شایستگی/ استحکام شخصی، اعتماد به غرایز/ تحمل یها نامه مؤلفّه پرسش . اینشود یم یگذار نمره

یب آلفای کرونباخاضر .سنجد یمعنویت را م ل وعواطف منفی، پذیرش مثبت تغییرات/ روابط ایمن، کنتر

87/3ی دیگر مطالعهو در (Connor & Davidson, 2003) 85/3و بازآزمایی 80/3نامه این پرسش

(Shakeri Nia & Mohammad Pour, 2006) کرونباخ ی ضرایب آلفایا مطالعهدر .گزارش شده است


53

89/3 ی دیگر مطالعهدر و (Kwan et al., 2019) 88/3و بازآزمایی 99/3 نامه پرسشو بازآزمایی این

(Banisi, 2019) ( و گلستانه و تیموریGolestaneh & Teimoori, 2019 ضریب آلفای کرونباخ )

. اند دادهگزارش 87/3

Problem Solving Style) كسیدي و لانگي مسأله هاي حلّ سبک ي نامه پرسش

Questionnaire). کسیدی و لانگ توسطمسأله های حلّ سبک پرسشنامه(Cassidy & Long,

ها عاملاین کدام از و هر سنجد یاست که شش عامل را م ماده 39دارای شده و طرّاحی (1996

سازنده ی مسأله حلّ یها سبکشامل دو عامل نامه پرسشباشند. این یدربرگیرنده چهار ماده م

(هارگری و اجتنابمدرماندگی، ) غیرسازنده ی مسأله حلّ یها سبک و (خلاقانه، اعتماد و گرایش)

ی از ا رتبهیکرت پنج لطیف در یک نامه پرسشی این ها . ماده(Cassidy & Long, 1996) باشد. یم

این ابزار از صفر ی نمرهحداقل و حداکثر شوند و یمی گذار نمرهصفر )به ندرت( تا چهار )خیلی زیاد(

و 87/3یب آلفای کرونباخ اضر (Cassidy & Long, 1996)کاسیدی و لانگ . متغیر است 96تا

ی این ابزار با گرا همو ضریب روایی غیرسازنده ی مسأله سازنده و حلّ ی مسأله حلّ یها سبک در 95/3

(Mohammadi, 2009)و محمدی اند دادهگزارش ) 75/3ی حلّ تعارض ها سبکی نامه پرسش

و مدل شش عاملی را مورد تأیید قرار داده است 86/3 را نامه پرسشاین ضریب آلفای کرونباخ

(Mohammadi, 2009).

د اجراي پژوهشرونگروهی بر اساس اصول و فنون تنظیم هیجان ی یوهتنظیم هیجان به ش یآموزش ی مداخله

هر به صورت هفتگی، ی گروهی و جلسه هفتشد و در طرّاحی (Gratz, 2010) گراتز دیدگاه براساس

بیماران شرکت کننده در مطالعه از بین مراجعه مدت یک ساعت و نیم مورد اجرا قرار گرفت. جلسه به

انتخاب شدند. در ابتدا برای بیماران، شهر شیرازوابسته به بیمارستان نمازی مرکز دیالیز کنندگان به

کنندگان در به شرکت بخشی ینانو اطم آن و اهمیت اهداف در مورد پژوهش وتوجیهی ی یک جلسه

نوجوانان دیالیزی، از جلب همکاری بعد برگزار شد. تحقیق اطلاعاتمورد محرمانه ماندن

گروه کنندگان شرکتو آزمایش و کنترل قرار گرفتند یها تصادفی در گروه صورت به کنندگان شرکت

پس از اتمام قبل از شروع جلسات و . ی آموزش تنظیم هیجان قرار گرفتند برنامهآزمایش تحت

سنجش قرار گرفتند. گروه در متغیرهای وابسته مورد دوهر و دو ماه پس از اتمام، جلسات

ها حلیل دادهتجزيه و تها و با استفاده بر اساس رعایت مفروضهمکرر آمیخته ها به روش آماری تحلیل واریانس تحلیل داده

.انجام گرفت SPSS-33افزار آماری از نرم


55

5 جدول

(Gratz, 2010) گراتز محتوای جلسات آموزش تنظیم هیجانی خلاصه محتوای جلسات جلسات

قوانین گروه، آشنایی اعضای گروه با یکدیگر، توضیح مفهوم تعیین هدف گروه و ی اول جلسهسازی و لزوم تنظیم هیجان، برقراری ارتباط و مفهوم یها مهارتهیجان و

استفاده از آموزش تنظیم هیجان

قبل، مروری بر کلیات هیجان، آموزش آگاهی از هیجانات ی مروری کوتاه بر جلسه ی دوم جلسهها، همراه با ها و آموزش توجه به هیجانات مثبت و لزوم استفاده از آن مثبت و انواع آن

خوشایند، دادن ی تجسم یک صحنه ،به عنوان مثال .مثال به صورت تجسم ذهنی تکلیف خانگی شناسایی و نوشتن هیجانات مثبت

قبل، شناخت عقاید و باورهای نادرست در مورد هیجان و ی مروری کوتاه بر جلسه ی سوم جلسه، آموزش آگاهی ها یجانمورد ه تمرین مربوطه برای شناخت بیشتر، بیان حقایق پایه در

از هیجانات منفی مانند اضطراب، غم، خشم و نفرت، آموزش توجه به هیجانات منفی و تجسم یک ،به عنوان مثال .ثال به صورت تجسم ذهنیها همراه با م لزوم استفاده از آن

زا، تکلیف خانگی شناسایی و نوشتن هیجانات منفی تنش ی صحنه

قبل، آموزش پذیرش بدون قضاوت هیجانات منفی و پیامدهای مثبت و ی مرور جلسه ی چهارم جلسههده و منفی استفاده از این هیجانات، هدف گزینی هیجانات، تکلیف خانگی تمرین مشا

عدم قضاوت هیجانات منفی

ذهنی هیجانات مثبت به ی ، آموزش تجربهیبخش قبل، تمرین خودآرامش ی مرور جلسه ی پنجم جلسهو عشق، توجه به بازداری ذهنی و آموزش ابراز مندی علاقهصورت تجسم ذهنی شادی،

مناسب هیجانات مثبت

قبل، آموزش تجربه ذهنی هیجانات منفی به صورت تجسم ذهنی ی مرور جلسه ی ششم جلسهاضطراب، غم، خشم و نفرت، توجه به ابراز نامناسب و بازداری ذهنی و آموزش ابراز

بخش ذهنی مثبت و آرام تصویرسازیمناسب هیجانات منفی،

جلسات بندی جمع، خلاصه و یبخش تمرین خود آرامش ی هفتم جلسه

ها يافته 63/51 ± 91/5آموزش تنظیم هیجان و کنترل به ترتیب یها کنندگان در گروه سن شرکت میانگین

میانگین و انحراف معیار نشان داده شده است، 3در جدول که طور همانبود. 39/51 ± 85/5و

کنندگان شرکتپیگیری در ی مرحلهتا آزمون پس ی مرحلهاز مسأله مقایسه و حلّ یآور متغیرهای تاب

کنترل افزایش یافته است. آزمایش نسبت به گروه گروه


53

3جدول

آزمون و پیگیری ، پسآزمون یشپمراحل در مسأله حلّو یآور تاب هایمیانگین و انحراف معیار متغیر

گروه پیگیری آزمون پس آزمون پیش

میانگین و انحراف معیار



آزمایش یآور تاب سازنده ی مسأله حلّ غیرسازنده ی مسأله حلّ

16/8 ± 50/35 08/3 ± 63/59 57/9 ± 36/59

15/53 ± 31/39 30/9 ± 00/35

60/3±30/50

11/57±63/38 13/0±10/33 16/0±33/53

کنترل یآور تاب سازنده ی مسأله حلّ غیرسازنده ی مسأله حلّ

80/7±56/33 90/0±50/51 79/9±96/59

79/53±91/35 63/5±66/51 53/1±30/59

18/9±59/33 93/5±33/56 36/6±33/59

0جدول

همگنی واریانس لون و کرویت موشلی یها آزموننتایج آزمون گروه متغیر

لونمقدار Pسطح

موشلیمقدار

2

Pسطح

یآور تاب

158/3 75/3 98/3 715/3 07/3 پیش آزمون

690/3 39/3 پس آزمون

186/3 98/3 پیگیری

لون در یها انسیآزمون همگنی وار یها ، مفروضهشود یم ملاحظه 0طور که در جدول همان

آزمون شیپدر مراحل ها در گروه یآور متغیر تاب یها انسیکه وار دهد یمورد آزمایش نشان م یها گروه

. همچنین آزمون کرویت موشلی نیز برابر هستند (186/3( و پیگیری )690/3) آزمون پس(، 715/3)

است. ها همسانی ماتریس کوواریانس میان گروهی دهنده نشان

9جدول

ی آزمایش و کنترلها گروهی در آور تابمتغیر مکررنتایج آزمون تحلیل واریانس

منبع تغییرات متغیرهامجموع مجذورات

df

میانگین مجموع مجذورات

نسبتF

سطح p

میزان تأثیر

یآور تاب

09/3 335/3 39/95 63/9356 5 63/9356 گروهبین آزمودنی:

: مرحله ها یآزمودندرون ی آموزشی مداخله

38/8376 10/5 85/1399 07/16 335/3 91/3

98/3 335/3 88/65 38/1137 10/5 36/8973 مرحله× گروه


50

ی ها گروهی در آور تابکه میزان دهد یمنشان 9در جدول ها گروهی آور تاب Fنسبت

که دهد یمنتیجه نشان این . ( F= 39/95دار است ) معنی p 335/3آزمایش و کنترل در سطح

( 91/35 و میانگین گروه کنترل 31/39 میانگین گروه آزمایش) یآور تابدر بهبود یبرنامه آموزش

ی در مراحل مداخله به دست آمده Fنسبت به گروه کنترل مؤثر است. نسبت آزمایشگروه

که دهد یمنشان نتیجه. این باشد یم معنادار (> p 335/3) 07/16ی آور تاب بهبودآموزشی بر

داری یتفاوت معن یآور تابمتغیر آزمون و پیگیری در آزمون، پس پیش ی گانه بین مراحل سه

متغیر روهیگ درون برای بررسی اثر مکرر یریگ اندازه با واریانس یک تحلیل وجود دارد.

داد نشان موشلی های یانسوارهمگنی آزمون آزمایش انجام گرفت. مفروضه گروه ی درآور تاب

برای فلت -هین اپسیلن اصلاح از اساس این ی معنادار است و برآور تاب متغیر برایF مقدار که

برایF مقدار که داد نشان نیز لون های یانسوار آزمون همسانی نتایج .شد استفاده متغیر این

نیست. دار معنی آوری یرتابمتغ

1جدول

آزمایش ی گروهآور تاب متغیر یگروه درون اثر مکرر یریگ اندازه با واریانس تحلیل نتایج

منبع تغییرات

مجموع مجذورات

df میانگین

مجذورات نسبت

F

سطحp

مجذور اتا

69/3 < 335/3 09/576 85/1399 10/5 38/8376 یآور تاب

99/58 37/90 05/858 خطا

و آزمون پس ،آزمون شیپ مراحل ی درآور تابمتغیر یها نمرهبین که دهد یم نشان 1جدول نتایج

در ها تفاوتی این مشاهده(. برای = 09/576Fتفاوت معنادار وجود دارد ) > P 335/3 سطح در پیگیری

و پیگیری یک تحلیل واریانس تکراری روی گروه آزمایش انجام آزمون پس، آزمون شیپسه مرحله

.اند شدهذکر 6گرفت که نتایج آزمون مقایسه پیگیری بونفرونی در جدول

6جدول

آزمایش گروه در یآور تاب ی گانه سه مراحل در بونفرونی پیگیری آزمون ی سهیمقا نتایج

pسطح ها نیانگیماختلاف مقایسه مراحل

< 335/3 70/03 آزمون پسو آزمون شیپ < 335/3 07/30 و پیگیری آزمون شیپ

=P 35/3 90/3 آزمون و پیگیری پس


59

در ها کننده شرکت یآور تاب ی نمره بین آزمایش گروه در ،شود یم مشاهده 6 جدول در که طور همان

دارد وجود معناداری تفاوتآزمون و پیگیری ی پیش مرحلهو بین آزمون پس با آزمون پیشی مرحله

(335/3 > P ؛)به نسبت پیگیری و آزمون پس در ها کننده شرکت یآور تابی ها نمره ها نیانگیم یعنی

تفاوت رییپیگی مرحله و آزمون پسی مرحله یآور تاب نمرات بین امّا است، یافتهافزایش آزمون شیپ

.ندارد وجود 7جدول

و آزمون کرویت موشلی باکس ون امُمآزنتایج

ی نباکس فرض همگ ون امُم، بر اساس نتایج آزشود یم ملاحظه 7 طور که در جدول همان

ها برابر هستند در گروه مسأله متغیر حلّ های یانسوار ه وکوواریانس رعایت شد-های واریانس ماتریس

(079/3 P = .) همسانی ماتریس کوواریانس میان ی دهنده نشانهمچنین آزمون کرویت موشلی نیز

است. ها گروه

8جدول

آزمایش و کنترل یها گروهمتغیر حلّ مسأله در مکررنتایج آزمون تحلیل واریانس

منبع تغییرات متغیرهامجموع مجذورات

df

میانگین مجموع مجذورات

نسبتF

pسطح میزان تأثیر

ی مسألهحلّ سازنده

19/3 335/3*** 00/15 99/53639 5 99/5639 گروهبین آزمودنی:

ها: مرحله یآزمودندرون ی آموزشی مداخله

36/768 3 50/089 66/60 ***33/3 19/3

66/3 33/3*** 91/93 95/117 3 83/5551 مرحله× گروه

ی مسألهحلّ غیرسازنده

16/3 33/3*** 90/11 57/738 5 57/738 گروهبین آزمودنی:

مرحلهها: یآزمودندرون ی آموزشی مداخله

83/097 93/5 70/583 61/69 ***33/3 63/3

65/3 33/3*** 16/73 83/583 93/5 01/013 مرحله× گروه

متغیرمقدار موشلی

مقدار

2 سطح

P

آزمون باکس اُم

نسبت F

سطحP

079/3 95/3 09/38 933/3 79/3 80/3 سازنده ی مسأله حلّ

986/3 70/3 88/3 غیرسازنده ی مسأله حلّ


51

ی ها گروهی سازنده در مسألهدهد که میزان حلّ یمنشان 8در جدول ها گروه Fنسبت دهد یمنتیجه نشان این . ( F= 00/15دار است ) یمعن p < 335/3آزمایش و کنترل در سطح

و میانگین 00/35 میانگین گروه آزمایش) ی سازنده مسألهدر بهبود حلّ یآموزش ی که برنامهدر آمده دست به Fنسبت به گروه کنترل مؤثر است. نسبت آزمایشگروه ( 66/51 گروه کنترل

. باشد یم معنادار (> p 335/3) 66/60ی سازنده مسألهحلّ بهبودآموزشی بر ی مراحل مداخلهمتغیر آزمون و پیگیری در ، پسآزمون یشپ ی گانه که بین مراحل سه دهد یمنشان نتیجهاین در میزان حلّ ها گروه Fهمچنین، نسبت وجود دارد. داری یتفاوت معن هی سازند مسألهحلّ .( F= 90/11دار است ) یمعن p < 335/3ی آزمایش و کنترل در سطح ها گروهی غیرسازنده در مسألهمیانگین گروه ) ی غیرسازنده مسألهدر بهبود حلّ یآموزش ی که برنامهدهد یمنتیجه نشان این

نسبت به گروه کنترل مؤثر است. آزمایشگروه ( 30/59 و میانگین گروه کنترل 30/50 آزمایش 61/69ی غیرسازنده مسألهحلّ بهبودآموزشی بر ی در مراحل مداخله آمده دست به Fنسبت

(335/3 p <) آزمون، پیش ی گانه که بین مراحل سه دهد یمنشان یافته. این باشد یم معنادار. یک وجود دارد داری یتفاوت معن ی غیرسازنده مسألهمتغیر حلّ آزمون و پیگیری در پس

ی سازنده و مسألهحلّ متغیر یگروه درون برای بررسی اثر مکرر یریگ اندازه با واریانس تحلیل اننش موشلی های یانسوارهمگنی آزمون ی مفروضهآزمایش انجام گرفت. گروه غیرسازنده در

اصلاح از اساس این و بر ی غیرسازنده معنادار است مسألهحلّ متغیرهای برایF مقدار که داد نشان نیز لون های یانسوار همسانی آزمون نتایج .شد استفاده متغیر برای این فلت -هین اپسیلون

.نیست دار معنی سازندهغیر ی مسأله حلّی سازنده و مسألهمتغیرهای حل برای F مقدار که داد 9جدول

آزمایش حلّ مسأله گروه متغیر یگروه درون اثر مکرر یریگ اندازه با واریانس تحلیل نتایج

منبع تغییرات مجموع

مجذوراتدرجه آزادی

میانگین مجذورات

p سطح F نمرهمجذور

اتا

85/3 < 335/3 39/551 18/5933 3 57/3831 ی سازنده مسألهحلّ 13/6 89 86/197 خطا

80/3 < 335/3 03/539 97/699 73/5 57/5596 ی غیرسازنده مسألهحلّ 78/3 38/73 15/335 خطا

فلت ارائه شده است.-ن هینونتایج بر اساس اصلاح اپسیل *

ی مسألهحل ( و=39/551Fسازنده ) ی مسأله حلّمتغیر یها نمره که دهد یم نشان 9جدول نتایج

معنادار است؛ بدین > 335/3P سطح در پیگیری و آزمون پس ،آزمون شیپ مراحل ( در=03/539F)غیرسازنده


56

مرحله تا آزمون پیش مراحل از آزمایش گروه در سازنده ی مسأله حلّ متغیر در ها یآزمودن معنی که نمرات

در سه ها تفاوتی این مشاهدهبرای .است یافته غیرسازنده کاهش ی مسأله حل پیگیری افزایش و در متغیر

آزمون و پیگیری از آزمون مقایسه پیگیری بونفرونی استفاده گردید. آزمون، پس مرحله پیش

53جدول

آزمایش گروه درمسأله حلّ ی گانه سه مراحل در پیگیری آزمون ی سهیمقا نتایج

(j) (i) متغیر ها نیانگیماختلاف (i-j)

سطح معناداری

ی سازنده مسألهحلّ


= 35/3P 90/3 آزمون و پیگیری پس

ی غیرسازنده مسألهحلّ


= 98/3P 85/3 آزمون و پیگیری پس

و حل سازنده ی مسأله حل ی نمره بین آزمایش گروه در ،شود یم مشاهده 53 جدول در که طور همان

امّا(، P< 335/3) دارد وجود معناداری تفاوتو پیگیری آزمون پس با آزمون پیش در غیرسازنده ی مسأله

.ندارد وجود تفاوت رییپیگ و آزمون پس نمرات بین

بحثی و حل مسأله در آور تابپژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش تنظیم هیجان بر بهبود

در افزایش داری یمعن ر نتایج مطالعه نشان داد آموزش تنظیم هیجان اثنوجوانان تحت دیالیز انجام شد. همکاران و ترامپیتر این پژوهش با مطالعات های یافتهنوجوانان تحت دیالیز داشته است. یآور تاب

(Trompetter et al., 2017)، و همکاران مرادی کیا(Moradikia et al., 2017)، و همکاران مستری

(Mestre et al., 2017) تروی و ماسو (Troy & Mauss, 2011) مبنی بر تأثیر آموزش تنظیم هیجانبیان داشت که توان یمختلف همسو است. در تبیین این یافته م یها د و گروهدر افرا یآور تاببهبود بر

کمک کرده و از طریق ظرفیت تحمل هیجانات ها یجانتنظیم هیجانی به توانایی فهم، تعدیل و تجربه ه دهد یزا را افزایش م استرس های یتمنفی و تجربه بیشتر هیجانات مثبت، احتمال مقابله مؤثر با موقع

(Gross & Jazaieri, 2014)منفی از های یجانبا ه هتا برای مواجه سازد ی. تنظیم هیجانی فرد را قادر مروانی و افزایش های یبکاهش آس با یک سبک رفتاری و روانی انطباقی و سازنده استفاده کند که این

تقویت و ها یسازگاری بهتر با دشوار ی ینهزمتواند یو م (Hu et al., 2014) همراه بودهخود استحکام


57

ها و یاختلال در تنظیم هیجانات، زیربنای بسیاری از نابهنجارکلّی، طور را فراهم کند. به یآور تابافرادی که در مواجهه با .(Hofmann et al., 2012; Hu et al., 2014)روانی است های یبآس

گاهی نسبت به موضوعات هیجانی، ادراک و پردازش و آزا و دشوار در شناسایی و استرس یها موقعیتظاهر ضعفبا حالت شکنندگی و یهای موقعیتچنین در کنند، معمولاً یناتوان عمل م آنمدیریت مناسب

یم ظیکی از اثرات آموزش تندهند. در واقع، یم خود را از دست یآور و تاب (Hu et al., 2014)شده تقویت د باو این فرایناست خود نظارت، آگاهی و مدیریت هیجانات افزایش توانایی فرد در هیجانو یخودکنترل کهی کمک کند؛ چرا آور تابتواند به افزایش یم ی در فردو خودکنترل یریتیخودمد

از سوی . (Dennis, 2007; Hu et al., 2014)است یآور تابتقویت یکی از عوامل مؤثر بر یمیخودتنظ ابرازمشکل در تنظیم هیجان به شکل ناتوانی در شناسایی و دیگر، مطابق با یافته مطالعات متعدد،

از جمله اضطراب و افسردگی، ی روانیها نشانهو بسیاری از اختلالات شناسی یبپایه آس ،هیجاناتظرفیت کاهش ، خودنیز این و (Dennis, 2007) درماندگی، ناامیدی و رضایت پایین در زندگی است

دارد.همراه ی را بهرآو تابتحمل و آموزش تنظیم هیجانی، توانایی شناسایی، ارزیابی و تفکیک هیجانات مثبت و منفی از ابعاد جسمی،

تا افراد برخوردار از تنظیم هیجان بتوانند ضمن شود یکه این باعث م دهد یمرا افزایش رفتاری و ذهنی آنها،تعدیل وو با پذیرش باشند مدیریت هیجانات، نسبت به هیجانات منفی خودآگاهی بیشتر داشته

,.Gross & Jazaieri, 2014; Trompetter et al)خود ارتقاء بخشند را در هیجانات مثبتتجربه

احساسات دهد و وجود یافراد را گسترش م رفتار مؤثرمثبت، خزانه دانش و های یجانه. تجربه (2017کارآمدی مستمر فردی و با افزایش تواند یاندیشه و عمل بهینه م و به دنبال آن برخورداری از خوشایند

ی آور تاب و حفظ سختشرایط با ه سازنده فردمواجهبه ،(Garnefski & Kraaij, 2006)اجتماعی افزایش توانایی در شناسایی و آگاهی از ،بین فردیهمچنین در حوزه .(Luthar, 2015) کمک کند

محیطی و درک شرایط مختلف، برقراری ارتباط یها به افزایش قدرت شناسایی و ارزیابی محرک هیجانات و از این طریق، امکان تعامل سازنده فرد با محیط و افراد کند یمکمک ثر با دیگران و ابراز همدلی با آنها ؤم

بین فردی، با بهبود و تعامل و این افزایش قدرت ادراک محیط (Gross & Jazaieri, 2014) شود یاهم مفراز سویی توانایی درک احساسات دیگران، ادراک فرد .(Greene et al., 2004)همراه است یآور سطح تاب

فشار وانمند شود که این خود گردد، فرد در مدیریت افکار ناکارآمد خود ت از محیط را تغییر داده و سبب می .(Gross & Jazaieri, 2014; Ong et al., 2006) دهد یآوری را افزایش م را کاهش و تاب روانی

له سازنده و کاهش حلّأمس آموزش تنظیم هیجان بر بهبود سبک حلّ ،نشان دادحاضر نتایج مطالعه ، (Hannula, 2015) هانولا مطالعات های یافتهثر است که با ؤله غیرسازنده نوجوانان تحت دیالیز مأمس

و لمیریزو (Bolte et al., 2003) و همکاران بلات ،(Blanchard-Fields, 2007) لدزفی-بلانکاردکلی، طور به در تبیین این یافته باید بیان داشت که همسو است. (Lemerise et al., 2006)همکاران

له أو حل مس گیری یمتصم، پردازش اطلاعات، شناختی و شناختی مانند قدرت مهار تکانه روان یها مهارتزا و استرس یها با موقعیت افرادی که در مواجهه .(Hannula, 2015)معادل شایستگی هیجانی است


58

پردازش و مدیریت مطلوب ،ادراک و در شناسایی و توجه به اطلاعات هیجانی ،مشکلات روزمره زندگی و دهند یمنشان شکنندگی و استرس یی از خود ها موقعیتچنین دچار ضعف هستند، در ی خودها هیجان

، در حل گیری و انتخاب رفتار صحیح تصمیم، موضوعاتقدرت تجزیه و تحلیل بنابراین با از دست دادندر شرایط .(Blanchard-Fields, 2007) شوند یمظاهر کارآمد ناو غیر مؤثربه صورت رو یشمسائل پهای هیجانی منفی و پذیرش تنظیم هیجان با کاهش پاسخ ی از مهارتمند بهره زا و پرفشار، استرس

افکار بتواند با شناسایی فرد شود تا یسبب م و در نتیجه کاهش فشار روانی همراه است که این ها آنبهبود همچون حل مسأله را در خودعملکرد شناختی و هیجانی آنها، خود و مدیریت و ناکارآمد خودکار افزایش مهارت مدیریت ،ها در واقع، آگاهی هیجانی و وقوف بر تعارض. (Cal et al., 2015)بخشد

در شرایط را وانایی تحمل و ظرفیت فردی نیز ت اتبه همراه خواهد داشت و پذیرش هیجانرا استرس که این موضوع (Fitzpatrick et al., 2013; von Davier & Halpin, 2013)برد دشوار بالا می

، منجر به ات. در مقابل، ناتوانی در تنظیم هیجانفرد را افزایش دهدآوری تابو له أمس قدرت حل تواند یمعواطف مثبت تجربه خشم، اضطراب، ترس و غم و اندوه و کاهشعواطف منفی مثل تجربه افزایش

و تکانشی خود با بروز رفتارهای ناکارآمد برای اجتناب از هیجانات منفی همچون عملاین که شود یم سازد مختلله را أمس حلّتوانایی تواند یمفرایند این وناتوانی در کنترل افکار و رفتار همراه است

(Cassidy, 2002; von Davier & Halpin, 2013) . ،هیجانات خود ابرازافرادی که در همچنینثر و سازنده با دیگران یا اینکه در خود نیازی به ؤاری ارتباط ممشکل دارند، ممکن است به دلیل ناتوانی در برقر

بیشتر در و بدین طریق کنند یخود را از نظرات و حمایت دیگران محروم مبا رفتار اجتنابی، ، بینند یدیگران نم. (Cassidy, 2002; Cassidy & Long, 1996) هستندله أمس سبک غیرسازنده حلّمعرض استفاده از

تحلیل شناختی، افت کارکردهای اجرایی در با ضعف یهیجان ابرازبازداری هیجانی در مقابل همچنین،و تنش و استرس درونی همراه است که این مانع از انجام گیری یمو تصم یزیر همچون قضاوت، برنامه

سازنده لهأمس ناتوانی در حلّ انتو یدر مجموع م .(Cassidy & Long, 1996) شود یله مأتکلیف حل مسبرای یزیر آور از توان برنامه هیجانی دانست. شایان ذکر است که افراد تاب نظمی یثر را نوعی بؤم و

فردی خود اطمینان و های یینسبت به خود دیدگاه مثبت دارند و به توانا ،به اهداف خود برخوردارند یابی دستیارویی با رومندی، آمادگی برای گوش دادن به دیگران و در تأاز مهارت گفتگو، جر این افراد اعتماد دارند.

امنیت و ،ثبات م،از نظ و دیگران برخوردارندخود و از توان احترام گذاشتن به احساسات و عقاید ها یسختدر راوان خود، های ف یلپتانسبرداری از بنابراین با بهرهو دهند یاحساس توانمندی در زندگی فردی خبر م

.(Greene et al., 2004) کنند یم ثر و سازنده مسائل را بررسی و حلّؤم ی یوهبرخورد با مشکلات به ش

گیري یجهنتنوجوانان تحت دیالیز مسأله حلّی و سبک آور تابتنظیم هیجان بر بهبود آموزششان داد ن نتایج

ی مبتنی بر تنظیم هیجان این گروه از بیماران را در برابر ها برنامهتوان با تدوین یممؤثر است. بنابراین


59

ی سازندهیری سبک کارگ بهی در حین بیماری و کمک در آور تابویژه بیماری، با ارتقای شرایط پرتنش بهبود و دوازده تا پانزده سالی سنّ ی محدودهیت این پژوهش مربوط به محدودکمک نمود مسأله حلّ

تصادفی در یریگ نتایج باید احتیاط لازم را مبذول داشت. عدم رعایت نمونه دهی یمبنابراین در تعم. همچنین عدم کنترل متغیرهای مزاحم استاین مطالعه ی عمده های یتانتخاب نمونه از دیگر محدود

مطالعه های یتت بیماری و وضعیت اجتماعی و اقتصادی از دیگر محدودت و طول مدّاحتمالی مانند شدّاین برنامه مداخلاتی روی شود ی. بدین ترتیب برای بهبود نتایج این تحقیق پیشنهاد مباشد یحاضر م

ها، صورت پذیرد. با در نظر گرفتن سایر متغیرهای دخیل در نتایج و کنترل آن تلفمخی سنّی ها گروه

سپاسگزاريوسیله از تمامی مسؤولین بیمارستان و افرادی که ما را در انجام این مطالعه همراهی کردند، به بدین

شود. یم تشکر و قدردانی،در مطالعه، کننده شرکتخصوص بیماران

References

Abdollahi, A., Talebi, M. A., Yaacoby, S. N., & Ismaiele, Z. (2014). Problem-solving skills and hardiness as protective factors against stress in Iranian nurses. Issues in Mental Health Nursing, 35(2), 100-107. (Persian)

Atashafrouz, A. (2017). Study of the relationship model of family function and problematic Internet with the mediating of self-control and emotional intelligence. Biannual Journal of Applied Counseling, 7(1), 65-80. (Persian)

Barberis, N., Cernaro, V., Costa, S., Montalto, G., Lucisano, S., Larcan, R., & Buemi, M. (2017). The relationship between coping, emotion regulation, and quality of life of patients on dialysis. The International Journal of Psychiatry in Medicine, 52(2), 111-123.

Beaudreau, S. A., Gould, C. E., Mashal, N. M ,.Huh, J. T., & Fairchild, J. K.

(2019). Application of problem solving therapy for late-life anxiety. Cognitive and Behavioral Practice, 26(2), 381-394 .

Berking, M., Ebert, D., Cuijpers, P., & Hofmann, S. G. (2013). Emotion regulation skills training enhances the efficacy of inpatient cognitive behavioral therapy for major depressive disorder: a randomized controlled trial. Psychotherapy and Psychosomatics, 82(4), 234-245.

Berking, M., Orth, U., Wupperman, P., Meier, L. L., & Caspar, F. (2008). Prospective effects of emotion-regulation skills on emotional adjustment. Journal of Counseling Psychology, 55(4), 485-499.


33

Banisi, P. (2019). Effectiveness of self-regulation strategies training on resiliency and social adjustment in students with learning disorder. Empowering Exceptional Children, 10(1), 107-115.

Blanchard-Fields, F. (2007). Everyday problem solving and emotion: An adult developmental perspective. Current Directions in Psychological Science, 16(1), 26-31 .

Bolte, A., Goschke, T., & Kuhl, J. (2003). Emotion and intuition: Effects of positive and negative mood on implicit judgments of semantic coherence. Psychological Science, 14(5), 416-421.

Bonanno, G. A. (2005). Resilience in the face of potential trauma. Current Directions in Psychological Science, 14(3), 135-138 .

Cal, S. F., Sá, L. R. d., Glustak, M. E., & Santiago, M. B. (2015). Resilience in chronic diseases: a systematic review. Cogent Psychology, 2(1), 1024928 .

Cassidy, T. (2002). Problem-solving style, achievement motivation, psychological distress and response to a simulated emergency. Counselling Psychology Quarterly, 15(4), 325-332 .

Cassidy, T., & Long, C. (1996). Problem‐solving style, stress and psychological illness: Development of a multifactorial measure. British Journal of Clinical Psychology, 35(2), 265-277 .

Connor, K. M., & Davidson, J. R. (2003). Development of a new resilience scale: The Connor‐Davidson resilience scale (CD‐RISC). Depression and Anxiety, 18(2), 76-82 .

Cousijn, J., Luijten, M., & Ewing, S. W. F. (2018). Adolescent resilience to addiction: a social plasticity hypothesis. The Lancet Child & Adolescent Health, 2(1), 69-78 .

De Ridder, D ,.Geenen, R., Kuijer, R., & van Middendorp, H. (2008).

Psychological adjustment to chronic disease. The Lancet, 372(9634), 246-255 .

Dennis, T. A. (2007). Interactions between emotion regulation strategies and affective style: Implications for trait anxiety versus depressed mood. Motivation and Emotion, 31(3), 200-207 .

Dooley, L. N., Slavich, G. M., Moreno, P. I., & Bower, J. E. (2017). Strength through adversity: Moderate lifetime stress exposure is associated with psychological resilience in breast cancer survivors. Stress and Health, 33(5), 549-557 .

Faircloth, A. L. (2017). Resilience as a mediator of the relationship between negative life events and psychological well-being. European Psychologist, 19(3), 35-47.


35

Famulski, K., Reeve, J., De Freitas, D., Kreepala, C., Chang, J., & Halloran, P. (2013). Kidney transplants with progressing chronic diseases express high levels of acute kidney injury transcripts. American Journal of Transplantation, 13(3), 634-644 .

Fitzpatrick, S. L., Schumann, K. P., & Hill-Briggs, F. (2013). Problem solving interventions for diabetes self-management and control: a systematic review of the literature. Diabetes research and Clinical Practice, 100(2), 145-161 .

Fletcher, D., & Sarkar, M. (2013). Psychological resilience: A review and critique of definitions, concepts, and theory. European Psychologist, 18(1), 12-24.

Freire de Medeiros, C. M. M., Arantes, E. P., Tajra, R. D. d. P., Santiago, H. R., Carvalho, A. F., & Libório, A. B. (2017). Resilience, religiosity and treatment adherence in hemodialysis patients: a prospective study. Psychology, Health & Medicine, 22(5), 570-577.

Garnefski, N., & Kraaij, V. (2006). Cognitive emotion regulation questionnaire–development of a short 18-item version (CERQ-short). Personality and Individual Differences, 41(6), 1045-1053.

Gellis ,Z. D., & Bruce, M. L. (2010). Problem-solving therapy for

subthreshold depression in home healthcare patients with cardiovascular disease. The American Journal of Geriatric Psychiatry, 18(6), 464-474.

Gillanders, S., Wild, M., Deighan, C., & Gillanders, D. (2008). Emotion regulation, affect, psychosocial functioning, and well-being in hemodialysis patients. American Journal of Kidney Diseases, 51(4), 651-662.

Golestaneh, S. M., & Teimoori, E, (2019). Investigating some of the important antecedents and consequences of teachers’ resiliency. Journal of Psychological Achievements, 26(1), 169-190.

Gratz, K. L. (2010). An acceptance-based emotion regulation group therapy for deliberate self-harm. Journal of Cognitive Psychotherapy, 26(4), 365-380.

Greene, R. R., Galambos, C., & Lee, Y. (2004). Resilience theory: Theoretical and professional conceptualizations. Journal of Human Behavior in the Social Environment, 8(4), 75-91 .

Gross ,J. J., & Jazaieri, H. (2014). Emotion, emotion regulation, and

psychopathology: An affective science perspective. Clinical Psychological Science, 2(4), 387-401.

Hannula, M. S. (2015). Emotions in problem solving. Paper presented at the Selected regular lectures from the 12th international congress on mathematical education. (pp. 269-288). Cham, Switzerland: Springer.


33

Hofmann, S. G., Sawyer, A. T., Fang, A., & Asnaani, A. (2012). Emotion dysregulation model of mood and anxiety disorders. Depression and Anxiety, 29(5), 409-416 .

Hu, T., Zhang, D ,.Wang, J., Mistry, R., Ran, G., & Wang, X. (2014).

Relation between emotion regulation and mental health: a meta-analysis review. Psychological Reports, 114(2), 341-362 .

Ifeagwazi, C. M., Chukwuorji, J. C., & Zacchaeus, E. A. (2015). Alienation and psychological wellbeing: Moderation by resilience. Social Indicators Research, 120(2), 525-544 .

Khan, M. J., Younas, T., & Ashraf, S. (2016). Problem solving styles as predictor of life satisfaction among university students. Pakistan Journal of Psychological Research, 31(1), 209-222.

King, D. K., Glasgow, R. E., Toobert, D. J., Strycker, L. A., Estabrooks, P. A., Osuna, D., & Faber, A. J. (2010). Self-efficacy, problem solving, and social-environmental support are associated with diabetes self-management behaviors. Diabetes Care, 33(4), 751-753.

Kim, Y., & Evangelista, L. S. (2010). Relationship between illness perceptions, treatment adherence, and clinical outcomes in patients on maintenance hemodialysis. Nephrology Nursing Journal: Journal of the American Nephrology Nurses' Association, 37(3), 271.

Massah, O., Sohrabi, F., A’azami, Y., Doostian, Y., Farhoudian, A., & Daneshmand, R. (2016). Effectiveness of gross model-based emotion regulation strategies training on anger reduction in drug-dependent individuals and its sustainability in follow-up. International Journal of High Risk Behaviors & Addiction, 5(1), 211-221.

McMurran, M., Egan, V., Blair, M., & Richardson, C. (2001). The relationship between social problem-solving and personality in mentally disordered offenders. Personality and Individual Differences, 30(3), 517-524 .

Mestre, J. M., Núñez-Lozano, J. M., Gómez-Molinero, R., Zayas, A., & Guil, R. (2017). Emotion regulation ability and resilience in a sample of adolescents from a suburban area. Frontiers in Psychology, 8, 1980 .

Mlinac, M. E., & Schwabenbauer, A. (2018). Psychological resilience. In B. Resnick, L. P. Gwyther., & K. A. Roberto (Eds), Resilience in aging (pp. 81-104). Cham, Switzerland: Springer.

Mohammadi, F., Sahebi, A. (2001). Problem solving syle in depressed and comparative people. Journal of Psychological Science, 1(1), 24-42. (persian).


30

Moradikia, H., Sattarpour Iranaghi, F., & Emamgholian, S. (2017). Compare the effectiveness of emotion regulation and resilience training on psychological well-being of mothers of students with intellectual disability. Iranian Journal of Health Education and Health Promotion, 5(3), 213-223. (persian)

Ochsner, K. N., & Gross, J. J. (2008). Cognitive emotion regulation: Insights from social cognitive and affective neuroscience. Current Directions in Psychological Science, 17(2), 153-158 .

Ong, A. D., Bergeman, C. S., Bisconti, T. L., & Wallace, K. A. (2006). Psychological resilience, positive emotions, and successful adaptation to stress in later life. Journal of Personality and Social Psychology, 91(4), 730-749.

Özkan, Y. (2018). Anxiety, depression, problem solving and stress management in patients with ankylosing spondylitis. Meandros Medical and Dental Journal, 19(1), 57-63.

Reyhani, T., Shojafar, A., Modares Gharavi, M., Vaghee, S., Kazemeini, T., & Shayan, S. (2016). Effects of Emotion Regulation Training on Attachment Style of Primiparous Pregnant Women with Insecure Attachment. Evidence Based Care, 6(1), 19-28.

Sarkar, M., & Fletcher, D. (2017). How resilience training can enhance wellbeing and performance. In M. F. Crane (Eds), Managing for Resilience (2nd Ed.). Abingdon, England: Taylor & Francis.

Schuppert, H. M., Timmerman, M. E., Bloo, J., van Gemert, T. G., Wiersema, H. M., Minderaa, R. B., . . . Nauta, M. H. (2012). Emotion regulation training for adolescents with borderline personality disorder traits: a randomized controlled trial. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 51(12), 1314-1323.

Shakeri Nia, I., & Mohammad Pour, M. (2006). The Relationship between Psychological Hardiness and Resilience with Mental Health among Male Climbers in Rasht. Iranian Journal of Medical Ethics and History, 3, 38-49 .(Persian).

Sehehni Yailagh, M., Allipour Birgani, S., Payandan, T., Behroozi, N. (2011). The Comparison of Resiliency, Mental Health, Aggression and Academic Performance of Female Students of Divorced and Non-Divorced Families. Biannual Journal of Applied Counseling, 1(1), 79-104. (Persian)

Thompson, R. A. (1991). Emotional regulation and emotional development. Educational Psychology Review, 3(4), 269-307 .

Trompetter, H. R., de Kleine, E., & Bohlmeijer, E. T. (2017). Why does positive mental health buffer against psychopathology? An exploratory study on self-compassion as a resilience mechanism and


39

adaptive emotion regulation strategy. Cognitive Therapy and Research, 41(3), 459-468 .

Troy, A. S., & Mauss, I. B. (2011). Resilience in the face of stress: Emotion regulation as a protective factor. Resilience and Mental Health: Challenges Across the Lifespan, 1(2), 30-44 .

von Davier, A. A., & Halpin, P. F. (2013). Collaborative problem solving and the assessment of cognitive skills: Psychometric considerations. ETS Research Report Series, 2013(2). Retrieved from: https://www.ets.org/Media/Research/pdf/RR-13-41.pdf.

Wade, S. L., Karver, C. L., Taylor, H. G., Cassedy, A., Stancin, T., Kirkwood, M. W., & Brown, T. M. (2014). Counselor-assisted problem solving improves caregiver efficacy following adolescent brain injury. Rehabilitation Psychology, 59(1), 1-15.

Walsh, K., Cvirka, G., & Homer, M. (2019). Long-term retention of applied knowledge and problem-solving skills after completing an online learning module on infectious diseases. Education in the Health Professions, 2(1), 40-58.

Winnicki, E., Brakeman, P., Lee, M., & Nguyen, S. (2019). Hemodialysis in Adolescents. In M. N. Haddad, E. Winnicki, & S. Nguyen, (Eds.), Adolescents with Chronic Kidney Disease: From Diagnosis to End-Stage Disease (2nd Ed.). Cham, Switzerland: Springer.

Zarei, E., Mirzaie, M., & Sadeghi fard, M. (2018). Providing a model to determine the role of communication skills and problem solving skills in preventing from mental and social damages by mediated family conflicts. Counseling Culture and Psychotherapy, 9(35), 1-26. (Persian)

Zhang, M., Xv, G., Luo, C., Meng, D., & Ji, Y. (2016). Qigong Yi Jinjing promotes pulmonary function, physical activity, quality of life and emotion regulation self-efficacy in patients with chronic obstructive pulmonary disease: a pilot study. The Journal of Alternative and Complementary Medicine, 22(10), 810-817 .

© 2020 Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran. This article is an open access article distributed under the terms and conditions of the Creative Commons Attribution- 4.0

).deed.enhttp://creativecommons.org/licenses/by/4.0/((CC BY 4.0 license) International

http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/

effectiveness of emotion regulation training on resilience

Documents