einstieg in die lateinische originalliteratur · 2018. 1. 4. · i.2 die frÖsche und ihr neuer...
TRANSCRIPT
AD MODUL „GESTALTEN AUS MYTHOS UND GESCHICHTE“ (5./6.) LAT 5A, 20.10.2015
© OCB 2015 1
INITIA LITTERARUM LATINARUM EINSTIEG IN DIE LATEINISCHE ORIGINALLITERATUR
I. DIE FABEL
I.1 DER WOLF UND DAS LAMM (PHAEDRUS I1, „LUPUS ET AGNUS”, 91 W.)
5
10
15
Ad rivum eundem lupus et agnus venerant siti
compulsi1. Superior stabat lupus, longeque
inferior agnus.
Tunc fauce2 improba latro3 incitatus iurgii4
causam intulit: „Cur”, inquit „turbulentam fecisti
mihi aquam bibenti?“ Laniger5 contra timens:
„Qui6 possum, quaeso, facere, quod quereris,
lupe?“ A te decurrit ad meos haustus7 liquor8“.
Repulsus9 ille veritatis viribus „Ante hos sex
menses male“, ait, „dixisti mihi!“ Respondit ag-
nus: „Equidem natus non eram.” – „Pater, me-
hercule10 tuus“, ille inquit, „male dixit mihi!“
Atque ita correptum lacerat11 iniusta nece.
Haec propter illos scripta est homines fabula, qui
fictis causis innocentes12 opprimunt13.
1 compello
2 faux
3 latro
4 iurgium
5 laniger
6 qui: hier: wie 7 haustus, us
8 liquor
9 repello
10 mehercule(s)
11 lacero
12 innocens, ntis
13 opprimo 3, pressi, pressum:
A. ÜBERSETZE DEN TEXT IN GUTES DEUTSCH UND FINDE DIE MIT FUßNOTEN MARKIERTEN VOKABEL IM STOWASSER.
B. ÜBERTRAGE DIE VOKABELANGABEN 1, 7, 9, 10, 12 UND 13 INS VOKABELHEFT. SIE SIND ERGÄNZUNGS-VOKABULAR (=LERNVOKABULAR!).
C. ZITIERE DIE TEXTPASSAGE, DIE IM BILD DARGESTELLT WIRD:
D. GIB AN, WELCHE DER FOLGENDEN ÜBERSETZUNGEN FÜR fictis causis RICHTIG BZW. SINNVOLL
IST:
verum falsum
mit vorgetäuschten Gründen
nachdem Ursachen dargestellt wurden
unter falschem Vorwand
weil er sich Gründe vorgestellt hatte
E. „DER WOLF UND DAS LAMM“ IST EINE DER BERÜHMTESTEN FABELN UND WURDE DURCH DIE JAHRHUNDERTE IN
VERSCHIEDENSTER WEISE WIEDER AUFGEGRIFFEN. INHALT UND AUSSAGE WURDEN DABEI ABER NICHT IMMER
BEIBEHALTEN. G.E. LESSING HAT DEN TEXT ZIEMLICH VERÄNDERT. FINDE DREI AUFFÄLLIGE UNTERSCHIEDE ZWI-
SCHEN IN LESSINGS TEXT UND PHAEDRUS.
Der Durst trieb ein Schaf an den Fluss, eine gleiche Ursache führte auf der anderen Seite einen Wolf herzu.
Durch die Trennung des Wassers gesichert und durch die Sicherheit höhnisch gemacht, rief das Schaf dem
Räuber hinüber: „Ich mache dir doch das Wasser nicht trübe, Herr Wolf? Sieh mich recht an, habe ich dir
nicht etwa vor sechs Wochen nachgeschimpft? Wenigstens wird es mein Vater gewesen sein.“ Der Wolf ver-
stand die Spötterei; er betrachtete die Breite des Flusses und knirschte mit den Zähnen. „Es ist dein Glück“,
antwortete er, „dass wir Wölfe gewohnt sind, mit euch Schafen Geduld zu haben“, und ging mit stolzen
Schritten weiter.
AD MODUL „GESTALTEN AUS MYTHOS UND GESCHICHTE“ (5./6.) LAT 5A, 20.10.2015
© OCB 2015 2
1.
2.
3.
I.2 DIE FRÖSCHE UND IHR NEUER KÖNIG (PHAEDRUS I2, „RANAE REGEM PETIERUNT“, 170 W.)
5
10
15
20
Athenae, cum florerent aequis legibus, procax1 libertas
civitatem miscuit frenumque2 solvit pristinum3 licentia. Hic
conspiratis factionum partibus arcem4 Pisistratus tyrannus
occupat. Cum tristem servitutem flerent Attici, non quia
crudelis ille, sed quoniam grave omne insuetis5 onus, et
coepissent queri, Aesopus talem tum fabellam6 rettulit:
„Ranae, vagantes7 liberis paludibus8, clamore magno
regem petiere9 ab Iove, qui dissolutos10 mores vi
compesceret. Pater deorum risit atque illis dedit parvum
tigillum11, quod missum subito vadi12 motu sonoque terruit
pavidum13 genus. Hoc mersum14 limo15 cum iaceret
diutius, forte una tacite profert e stagno16 caput, et
explorato17 rege cunctas evocat. Illae timore posito
certatim adnatant18, lignumque19 supra turba petulans20
insilit21. Quod cum inquinassent22 omni contumelia23,
alium rogantes regem misere ad Iovem, quoniam inutilis
esset, qui datus fuerat. Tum misit illis hydrum24, qui dente
aspero corripere25 coepit singulas. Frustra necem fugi-
tant26 inertes; vocem praecludit metus. Furtim27 igitur dant
Mercurio mandata ad Iovem, ut adflictis28 succurrat29.
Tunc contra Tonans30 „Quia noluistis vestrum bonum fer-
re“, inquit, „malum perferte“.
„Vos quoque, o cives,“ ait, „hoc malum sustinete31, ne
maius veniat!“
1 procax, acis: ausgelassen, über-mütig
2 frenum, i: Zaum, Zügel
3 pristinus 3: alt, ehemalig
4 arx, cis f.: Burg
5 insuetus 3: an etw. nicht gewöhnt
6 fabella, ae: Geschichtchen
7 vagor 1: umherstreifen
8 palus, udis f.: Sumpf
9 petiere = petiverunt
10 dissolutus 3: ungehalten
11 tigillum, i: Holzscheit
12 vadum, i: Gewässer (flach)
13 pavidus 3: ängstlich
14 mergo 3, -si, -sus: eintauchen
15 limus, i: Schlamm
16 stagnum, i: Wasser
17 exploro 1: erforschen
18 adnato 1: heranschwimmen
19 lignum, i: Holz
20 petulans, ntis: leichtfertig
21 insilio 4: hinaufspringen
22 inquino 1: hier: beschimpfen
23 contumelia, ae: Beleidigung
24 hydrus, i: Wasserschlange
25 corripio M, -pui, correptus: an sich reißen, ergreifen
26 fugito 1 = fugio M
27 furtim: heimlich
28 affligo 3, -flixi, -flictus: zerstören, erschüttern
29 succuro 3: zu Hilfe eilen
30 Tonans = Iuppiter
31 sustineo 2: aushalten
A. ÜBERSETZE DEN TEXT IN GUTES DEUTSCH UND ÜBERTRAGE DIE FETT GEDRUCKTEN VOKABELANGABEN INS VO-
KABELHEFT (=LERNVOKABULAR!).
B. GLIEDERE DIE SÄTZE VON ZEILE 11 („Hoc mersum …“) BIS 17 („… fuerat“) IN HS / NS / SK UND TRAGE
SIE JEWEILS IN EINE TABELLE EIN.
C. GLIEDERE DEN TEXT IN VIER ABSCHNITTE UND (ER)FINDE DAZU PASSENDE (UNTER-) ÜBERSCHRIFTEN:
ÜBERSCHRIFT TEXTZEILEN
AD MODUL „GESTALTEN AUS MYTHOS UND GESCHICHTE“ (5./6.) LAT 5A, 20.10.2015
© OCB 2015 3
D. VERVOLLSTÄNDIGE DIE SÄTZE IHREM SINN ENTSPRECHEND:
Als das Holzscheit im Sumpf aufschlug,
Äsop erzählte die Fabel, weil
Peisistratos kam an die Macht,
Die Wasserschlange
E. BEANTWORTE:
I. WORIN BESTEHT DAS „FABULA DOCET“ VON „ranae regem petierunt“?
II. MIT WELCHEM „GEFLÜGELTEN ODER SPRICH-WORT“ LIEßE SICH DIESES „FABULA DOCET“ WIEDERGEBEN?
II. ZUM TROJA-MYTHOS
II.1 ODYSSEUS WIRD ENTLARVT (HYGINUS, FAB. 95, 84 W.)
5
10
Agamemnon et Menelaus cum ad Troiam oppugnandam
coniuratos1 duces ducerent, in insulam Ithacam ad Ulixem
venerunt, cui erat responsum, si ad Troiam isset, post
vicesimum annum solum sociis perditis2 egentem3 domum
rediturum [esse]. Itaque, cum sciret ad se oratores4 venturos,
insaniam5 simulans pileum6 sumpsit et equum cum bove7
iunxit ad aratrum8.
Quem Palamedesa ut vidit, sensit simulare atque Tele-
machum filium eius cunis9 sublatum aratro8 ei subiecit10 et ait
„Simulatione deposita inter coniuratos veni!“ Tunc Ulixes
fidem dedit se venturum; ex eo Palamedia infestus11 fuit.
a Palimedes, is: P. (Sohn d. eubö-ischen Königs)
1 coniuratus 3: hier: einen Eid ge-leistet haben
2 perdo 3, -didi, -ditum: zugrun-de richten, verlieren
3 egeo 2: entbehren, nicht haben
4 orator, is: Unterhändler, Boten
5 insania, ae: Wahnsinn
6 pileum, i: Filzkappe
7 bos, bovis m.: Rind, Stier
8 aratrum, i: Pflug
9 cunae, arum: Wiege
10 subicio M, ieci, iectum: unter-legen
11 infestus 3: feindlich (gesinnt)
A. ÜBERSETZE DEN TEXT IN GUTES DEUTSCH UND ÜBERTRAGE DIE VOKABELANGABEN 2 – 5 INS VOKABELHEFT
(=LERNVOKABULAR!).
B. ZERLEGE FOLGENDE WORTE IN GRUNDWORT UND PRAEFIX / SUFFIX UND ERKLÄRE DEREN BEDEUTUNG:
TEXTZITAT ZERLEGUNG
z.B. reveniunt Praefix re- (zurück) + venire (kommen)
coniuratos
rediturum
infestus
simulatione
oratores
C. VERFASSE EINEN ZEITUNGSARTIKEL (MAX. 120 W.), DER ODYSSEUS‘ VERHALTEN UND SEINE „ENTTARNUNG“
(MÖGLICHST REISSERISCH) DARSTELLT.
AD MODUL „GESTALTEN AUS MYTHOS UND GESCHICHTE“ (5./6.) LAT 5A, 20.10.2015
© OCB 2015 4
II.2 ACHILL UND HEKTOR (HYGINUS, FAB. 106, 132 W.)
5
10
15
20
Agamemnon Briseidama ex Moesiab captivam1 propter
formae dignitatem, quam Achilles ceperat, ab Achille
abduxit eo tempore, quo Chryseidac Chrysid, sacerdo-
ti2 Apollinis, reddidit; quam ob iram Achilles in
proelium non prodibat, sed cithara in tabernaculo3 se
exercebat. Quod cum Argivie ab Hectore fugarentur4,
Achilles obiurgatus5 a Patroclof arma sua ei tradidit,
quibus ille Troianos fugavit4 aestimantes6 Achillem
esse.
Postea ipse Patroclusf ab Hectore interficitur, armaque
eius sunt detracta7 Patroclof occiso. Achilles cum Aga-
memnone redit in gratiam8 Briseidamquea ei reddidit.
Tum contra Hectorem cum inermis9 prodisset, Thetisg
mater a Vulcanoh arma ei impetravit10, quae Nereidesi
per mare attulerunt. Quibus armis ille Hectorem
occidit astrictumque ad currum11 traxit circa muros
Troianorum; quem sepeliendum12 cum patri nollet
dare, Priamusj Iovis iussu duce Mercurio in castra
Danaorume venit et filii corpus auro repensum13
accepit, quem sepulturae14 tradidit.
a Briseida, ae: Briseis
b Moesia, ae: Mysien (Landschaft an der Donau und am schwarzen Meer)
c Chryseis, idis: C. (Tochter des )
d Chryses, is: C. (Apollopriester)
e Argivi / Danai: A. / D. (Namen für Griechen)
f Patroclus, i: P. (Achills bester Freund)
g Thetis: T. (Meeresgöttin, Mutter Achills)
h Vulcanus: V. (Gott des Feuers und der Schmie-dekunst)
i Nereides, um: N. (Töchter des Meeresgottes Nereus)
j Priamus, i: P. (Kg. v. Troja, Hektors Vater)
1 captivus 3: gefangen
2 sacerdos, -dotis: Priester 3 tabernaculum, i: Zelt 4 fugo 1: in die Flucht schlagen 5 obiurgatus 3: Wahnsinn 6 aestimo 1: glauben, meinen 7 detraho 3, -xi, -ctum: wegnehmen 8 redire in gratiam: sich versöhnen 9 inermis, e: waffenlos 10 impetro 1: erwirken, befehlen 11 astrictum ad currum: an den Streitwa-
gen gebunden 12 sepelio 4: begraben 13 rependo 3, -pendi, -pensum: abwiegen,
bezahlen 14 sepulturae, ae: Begräbnis
A. ÜBERSETZE DEN TEXT IN GUTES DEUTSCH UND FÜGE DAS LERNVOKABULAR ZU DEINEM WORTSCHATZ HINZU.
B. FINDE IM OBIGEN TEXT WORTE, DIE FOLGENDEN WORTFELDERN ZUGEORDNET WERDEN KÖNNEN:
geben
töten
gehen
C. VERFASSE EINEN DIALOG ZWISCHEN ACHILL UND PATROKLUS (MIN. 150 W.), IN DEM PATROKLUS SEINEN
FREUND ZUM MITKÄMPFEN ÜBERREDEN WILL.
II.3 ODYSSEUS UND KIRKE (HYGINUS, FAB. 125 EXC, 119 W.)
5
10
[Ulixes] evasit in insulam Aenariama ad Circenb, Solis filiam, quae
potione1 data homines in feras bestias commutabat. Ad quam Eury-
lochumc cum viginti duobus sociis misit, quos illa ab humana specie
immutavit. Eurylochusc timens, qui non intraverat, inde fugit et Ulixi
nuntiavit, qui solus ad eam se contulit; sed in itinere Mercurius ei
remedium2 dedit monstravitque, quomodo Circenb deciperet3.
Qui postquam ad Circenb venit et poculum ab ea accepit, reme-
dium2 Mercurii monitu coniecit ensemque strinxit minatus4, nisi
socios sibi restitueret, se eam interfecturum. Tunc Circeb intellexit non
sine voluntate deorum id esse factum; itaque fide data se nihil tale
a Aenearia, ae: Ischia (Insel im Golf v. Neapel)
b Circe, ae: C. (Zauberin, Tochter v. Sonnengott Helios)
c Eurylochus, i: E. (Gefährte des Odysseus)
d Nausithous, Telegonus: N., T. (Söhne des Odysseus)
1 potio, onis: Trank
2 remedium, i: Gegenmittel
3 decipio M, cepi, ceptum: täuschen
4 minor 1: drohen
5 concumbo 3, -bui,- itum: mit jemandem schlafen
AD MODUL „GESTALTEN AUS MYTHOS UND GESCHICHTE“ (5./6.) LAT 5A, 20.10.2015
© OCB 2015 5
commissuram [esse] socios eius ad pristinam formam restituit, ipsa cum eodem concubuit5,
ex quo filios duos procreavit, Nausithoum et Telegonumd.
A. ÜBERSETZE DEN TEXT IN GUTES DEUTSCH UND FÜ-
GE DAS LERNVOKABULAR ZU DEINEM WORTSCHATZ
HINZU.
B. I. VERGLEICHE DIE ORTSANGABEN IM TEXT MIT DER
KARTE: WELCHE UNTERSCHIEDE FINDEST DU?
II. FINDE HERAUS, WELCHE ROLLE TELEGONUS IN
SEINEM LEBEN NOCH SPIELEN WIRD.
C. ZERLEGE FOLGENDE WORTE IN GRUNDWORT UND PRAEFIX / SUFFIX UND ERKLÄRE DEREN BEDEUTUNG:
TEXTZITAT ZERLEGUNG
evasit
immutavit
voluntate
restitueret
III. ZUM RÖMISCHEN GRÜNDUNGSMYTHOS
III.1 AENEAS LANDET IN LATIUM (LIVIUS I, 1, EXC., 243 W.)
5
10
15
20
Iam primum omnium satis constat Troia capta in ceteros saevitum
esse1 Troianos, duobus, Aeneae Antenoriquea, et vetusti2 iure
hospitii3 et quia pacis reddendaeque Helenae semper auctores
fuerant, omne ius belli Achivosb abstinuisse […].
Aeneam ad maiora rerum initia ducentibus fatis4, primo in
Macedoniam venisse, inde in Siciliam quaerentem sedes delatum,
ab Sicilia classe ad Laurentem agrumc tenuisse. Troia et huic loco
nomen est. Ibi egressi Troiani, ut quibus5 ab immenso errore6
nihil praeter arma et naves superesset, cum praedam ex agris
agerent, Latinusd rex Aboriginesque, qui tum ea tenebant loca, ad
arcendam7 vim advenarum8 armati ex urbe atque agris con-
currunt.
Duplex inde fama est: Alii proelio victum Latinumd pacem cum
Aenea, deinde adfinitatem iunxisse9 tradunt. Alii, cum instructae
acies10 constitissent, priusquam signa canerent11, processisse
Latinum ducemque advenarum7 evoca[vi]sse ad conloquium;
deinde percontatum12 [est], qui mortales13 essent, unde aut quo
casu profecti domo quidve quaerentes in agrum Laurentinumc
exissent. Postquam audi[v]erit multitudinem esse Troianos et
ducem Aeneam, filium Anchisae et Veneris, cremata14 patria
domo profugos15, sedem condendaeque urbi locum quaerere, et
a Antenor, is: A. (Trojaner, der wiederholt gastfreundlich und als Friedensvermittler auftrat)
b Achivi, orum: A. (= Griechen)
c ager Laurens, -ntis: Latium (eig. Gebiet um die Stadt Lauren-tum)
d Latinus, i: L. (König v. Laurentum)
1 saevio 4: wüten, toben
2 vetustus 3: alt
3 hospitium, i: Gastfreund-schaft
4 fatum, i / fata, orum: Schicksal
5 ut: hier: weil
6 error, is: Irrfahrt
7 arceo 2: abwehren
8 advena, ae m.: Ankömmling
9 adfinitatem iungere: ver-wandtschaftliche Verbindung knüpfen
10 acies instruere: Schlachtrei-hen aufstellen
11 signa canere: (Signalhörner) zum Angriff blasen
12 percontor 1: erfragen
13 mortalis, e: sterblich, menschlich; subst. Mensch
14 cremo 1: (ver)brennen
15 profugus 3 / - m.: flüchtig / Flüchtling
AD MODUL „GESTALTEN AUS MYTHOS UND GESCHICHTE“ (5./6.) LAT 5A, 20.10.2015
© OCB 2015 6
25
30
nobilitatem admiratum gentis virique et animum vel bello vel paci
paratum, dextra16 data fidem futurae amicitiae sanxisse17. Inde
foedus ictum18 inter duces, inter exercitus salutationem factam.
Aeneam apud Latinum fuisse in hospitio3; ibi Latinumd publico
adiunxisse19 domesticum20 foedus filia Aeneae in matrimonium
data. Ea res Troianis spem adfirmat tandem stabili certaque sede
finiendi erroris. Oppidum condunt; Aeneas ab nomine uxoris
Lavinium appellat. Brevi stirpis21 quoque virilis ex novo matri-
monio fuit, cui Ascanium parentes dixere22 nomen.
16 dexter, -tra,- trum: rech-te/r/s (sc. manu)
17 sancio 4, sanxi, sanctum: bestimmen
18 foedus, eris: Vertrag; f. ice-re: einen Vertrag schließen
19 adiungo 3, -xi, -nctum: ver-binden
20 domesticus 3: häuslich
21 stirps, pis (virilis): (männliche)
Nachkomme(nschaft)
22 dixere = dixerunt (Kurzform!)
A. ÜBERSETZE DEN TEXT IN GUTES DEUTSCH UND FÜGE DAS LERNVOKABULAR ZU DEINEM WORTSCHATZ HINZU.
B. ZITIERE AUS DEM TEXT BEISPIELE FÜR FOLGENDE GRAMMATIKALISCHE BESONDERHEITEN:
Ablativus absolutus
PC gleichzeitig
attributives Gerundiv
AcI
PC vorzeitig
indirekter Fragesatz
C. UNTERTEILE DEN TEXT IN SINNABSCHNITTE UND FORMULIERE JEWEILS DAZU PASSENDE ÜBERSCHRIFTEN.
D. WAS BEDEUTEN FOLGENDE WÖRTER (HEUTE) UND VON WELCHEM WORT AUS DEM TEXT LEITEN SIE SICH AB?
„ÜBERSETZUNG“ / ERKLÄRUNG TEXTZITAT STAMMFORM
abstinent
delayed
Konkurrenz
Exit
Krematorium
Föderalismus
domesticated
Pazifist
Signal
AD MODUL „GESTALTEN AUS MYTHOS UND GESCHICHTE“ (5./6.) LAT 5A, 20.10.2015
© OCB 2015 7
III.2 DIE ZWILLINGE (LIVIUS I, 3F., EXC., 186 W.)
5
Procaa deinde regnat. Is Numitoremb atque Amuliumc procreat,
Numitorib, qui stirpis1 maximus erat, regnum vetustum legat2. Plus tamen
vis potuit quam voluntas patris aut verecundia3 aetatis: pulso fratre Amu-
liusc regnat. Addit sceleri scelus: stirpem1 fratris virilem interemit4, fratris
filiae Reae Silviaed per speciem honoris, cum Vestaleme eam legisset,
10
15
20
25
perpetua virginitate spem partus5 adimit6. […] Vi
compressa7 Vestalise cum geminum partum5 edidis-
set, sive ita rata8 [est] sive quia deus auctor culpae
honestior erat, Martemf incertae stirpis1 patrem
nuncupat9. Sed nec di nec homines aut ipsam aut
stirpem1 a crudelitate regia vindicant10: sacerdos
vincta in custodiam datur, pueros in profluentem
aquam mitti iubet. Forte11 quadam divinitus12 super
ripas Tiberisg effusus [erat]13. Ita velut defuncti14 re-
gis imperio in proxima alluvie15 pueros exponunt.
Vastae tum in his locis solitudines erant. Tenet
fama, cum fluitantem alveum16, quo expositi erant
pueri, tenuis17 in sicco aqua destituisset18, lupam si-
tientem ex montibus, qui circa sunt, ad puerilem
vagitum19 cursum flexisse; eam infantibus adeo mi-
tem20 praebuisse mammas, ut lingua pueros lam-
bentem21 magister regii pecoris22 invenerit – Faus-
tulog fuisse nomen ferunt. Ab eo ad stabula23 Laren-
tiaeh uxori educandos datos. Sunt, qui Larentiami
vulgato24 corpore lupam vocatam putent.
a Proca, ae: P. (12. Kg. v. Alba Longa, Vater von …
b Numitor/is: N. (rechtmäßiger 13. Kg. v. Alba Longa, Vater v. Rea Silvia)
c Amulius, i: A. (Usurpator, 13. Kg. v. Alba L.)
d Rea Silvia: R. S. (Vestalin, Mutter v. …) e Vestalis, is: Vestalin (Priesterin d. Vesta)
f Mars, tis: M. (Kriegsgott)
g Faustulus, i: F. (Hirte)
h Larentia,ae: L. (Gattin d. Faustulus)
1 stirps, pis: Nachkomme 2 lego1: vererben 3 verecundia, ae: Ehrfurcht, Achtung 4 interimo 3, emi, emptus: töten 5 partus, us: Geburt, Nachkommen 6 adimo 3, emi, emptus: wegnehmen
7 vi comprimere: vergewaltigen 8 reor 2, ratus sum: glauben 9 nuncupo 1: (be)nennen, verkünden 10 vindico 1: hier: befreien, retten 11 fors, fortis f.: Zufall 12 divintus (Adv.): gottgewollt 13 super ripas effundere: überschwemmen 14 defunctus 3: verstorben, tot 15 alluvies, ei: überschwemmte Stelle 16 alveus, i: Korb, Wanne 17 tenuis, e (aqua): seicht 18 destituo 3, -ui, destitutum: aufgeben 19 vagitus, us: Wimmern, Geschrei 20 mitis, e: mild 21 lingua labi: ablecken 22 pecus, oris n.: Kleinvieh
23 stabulum, i: Stall 24 vulgo 1: veröffentlichen, preisgeben
A. ÜBERSETZE DEN TEXT IN GUTES DEUTSCH UND FÜGE DAS
LERNVOKABULAR ZU DEINEM WORTSCHATZ HINZU.
B. ERGÄNZE DIE GRAFIK ZUR GRÜNDUNGSSAGE ROMS.
C. VERFOLGE DAS IM TEXT ANGEFÜHRTE MOTIV DES „BRUDER-
STREITS“ UM DIE HERRSCHAFT. FINDE WEITERE BEISPIELE AUS
GESCHICHTE BZW. LEGENDEN.
D. STIMMEN FOLGENDE AUSSAGEN ZUM TEXT? verum falsum
Amulius ließ Numitor im Wald aussetzen.
Rea Silvia musste als Vestalin Jungfrau bleiben.
Die Soldaten wollten die Zwillinge nicht töten.
Das Geschrei der Kinder lockte die Wölfin an.
Fastulus brachte die Zwillinge zu Numitor.
AD MODUL „GESTALTEN AUS MYTHOS UND GESCHICHTE“ (5./6.) LAT 5A, 20.10.2015
© OCB 2015 8
IV. HANNIBAL
IV. 1 HANNIBALS CHARAKTER (NEPOS, HANNIBAL I, 95 W.)
5
10
Hannibal, Hamilcarisa filius, Carthaginiensisb. Si verum est,
quod nemo dubitat, ut populus Romanus omnes gentes virtute
superarit, non est infitiandum1 Hannibalem tanto praestitisse2
ceteros imperatores prudentia, quanto populus Romanus
antecedat fortitudine cunctas nationes. Nam quotienscumque3
cum eo congressus est in Italia, semper discessit superior.
Quod nisi domi civium suorum invidia debilitatus esset4,
Romanos videtur superare potuisse. Sed multorum obtrectatio5
devicit unius virtutem. Hic autem velut hereditate6 relictum
odium paternum erga7 Romanos sic conservavit, ut prius8
animam quam id deposuerit, qui quidem9, cum patria pulsus
esset et alienarum opum indigeret10, numquam destiterit11
animo bellare cum Romanis.
a Hamilcar, is: Hamilcar Barkas (Vater Hannibals, kämpfte im 1. Pun. Krieg)
b Carthaginiensis, e: aus Kar-thago (stammend)
1 infitior 1: leugnen
2 praesto 1, -stiti: übertreffen 3 quotienscumque: wie oft auch
immer 4 debilito 1: schwächen 5 obtrectatio, onis: Neid 6 hereditas, atis: Erbschaft, Erbe 7 erga (+ Akk.): gegenüber 8 prius: früher, eher 9 qui quidem: (konsek. Rel.-Satz:)
sodass 10 indigeo 2: Mangel haben an
etwas 11 desisto 3, stiti: aujfhören
A. ÜBERSETZE DEN TEXT IN GUTES DEUTSCH UND FÜGE DAS LERNVOKABULAR ZU DEINEM WORTSCHATZ HINZU!
B. FINDE VIER ZUM WORTFELD „(BE)SIEGEN, ÜBERTREFFEN“ PASSENDE WÖRTER IM TEXT:
C. MIT WELCHEN EIGENSCHAFTEN VERSIEHT NEPOS DEN CHARAKTER HANNIBALS:
IV. 2 HANNIBALS EID (NEPOS, HANNIBAL II, 3F., 142 W.)
5
10
„Pater meus“ [Hannibal] inquit „Hamilcar puerulo me – utpote1
non amplius VIIII annos nato – in Hispaniam imperator
proficiscens Carthagine, Iovi optimo maximo hostias2 immo-
lavit3. Quae divina res dum conficiebatur, quaesivit a me,
vellemne secum in castra proficisci. Id cum libenter accepissem
atque ab eo petere coepissem, ne dubitaret ducere4, tum ille
‚Faciam‘, inquit, ‚si mihi fidem, quam postulo, dederis.‘ Simul
me ad aram adduxit, apud quam sacrificare5 instituerat6,
eamque ceteris remotis7 tenentem iurare iussit numquam me in
amicitia cum Romanis fore.
1 utpote: nämlich
2 hostia, ae: Opfertier
3 immolo 1: opfern
4 ducere: hier: mitnehmen
5 sacrifico 1: opfern
6 instituo 3, ui, utum: einrichten, beginnen
7 removeo 2: entfernen
8 ius iurandum n.: Eid
9 quin: dass
10 amicus 3: freundschaftlich
11 celo 1: geheim halten, ver-bergen
12 frustror 1: täuschen, betrügen
15
Id ego ius iurandum8 patri datum usque ad hanc aetatem ita conservavi, ut nemini dubium
esse debeat, quin9 reliquo tempore eadem mente sim futurus. Quare, si quid amice10 de
Romanis cogitabis, non imprudenter feceris, si me celaris10; cum quidem bellum parabis, te
ipsum frustraberis12, si non me in eo principem posueris.“ Hac igitur, qua diximus, aetate
cum patre in Hispaniam profectus est.
A. ÜBERSETZE DEN TEXT IN GUTES DEUTSCH UND FÜGE DAS LERNVOKABULAR ZU DEINEM WORTSCHATZ HINZU!
B. ERSTELLE ANHAND BEIDER TEXTE EIN KURZES PORTRAIT HANNIBALS (MAX. 130 W.).
AD MODUL „GESTALTEN AUS MYTHOS UND GESCHICHTE“ (5./6.) LAT 5A, 20.10.2015
© OCB 2015 9
C. FINDE VIER (INHALTLICHE) PARALLELEN ZWISCHEN TEXT IV. 2 UND DER FOLGENDEN DARSTELLUNG AUS DEM
21. BUCH DES LIVIUS. UNTERSTREICHE LINKS IM TEXT UND ERGÄNZE DAS LATEINISCHE ZITAT RECHTS:
Auch soll der etwa neunjährige Hannibal seinen Vater
Hamilcar – dieser brachte nach Beendigung des Afri-
kanischen Krieges gerade ein Opfer, weil er sein Heer
nach Spanien übersetzen wollte – in kindlicher Weise
umschmeichelt haben, er möge ihn dorthin mitneh-
men; Hamilcar habe Hannibal dann aufgefordert, an
den Altar zu treten, die Opfergaben zu berühren und
sich eidlich zu verpflichten, dass er sobald wie möglich
dem römischen Volk als Feind entgegentreten werde.
1
2
3
4
IV. 3 HANNIBALS ENDE (NEPOS, HANNIBAL XII, 204 W.)
5
10
15
20
Quae dum in Asiaa geruntur, accidit casu1, ut legati Prusiaeb
Romae apud T. Quintium Flamininumc consularem cenarent2
atque ibi de Hannibale mentione3 facta ex his unus diceret
eum in Prusiaeb regno esse. Id postero die Flamininusc senatui
detulit4. Patres conscripti5, qui Hannibale vivo numquam se
sine insidiis6 futuros existimarent, legatos in Bithyniamd
miserunt, in his Flamininumc, qui ab rege peterent, ne
inimicissimum suum secum haberet sibique dederet. His Prusab
negare ausus non est: illud recusavit7, ne id a se fieri
postularent, quod adversus ius hospitii8 esset: ipsi, si possent,
comprehenderent; locum ubi esset, facile inventuros.
Hannibal enim uno loco se tenebat, in castello, quod ei a rege
datum erat muneri9, idque sic aedificarat, ut in omnibus partibus
aedificii exitus haberet, scilicet verens, ne usu veniret10, quod
accidit. Huc11 cum legati Romanorum venissent ac multitudine
domum eius circumdedissent12, puer ab ianua prospiciens13
Hannibali dixit plures praeter consuetudinem14 armatos ap-
parere. Qui imperavit ei, ut omnes fores15 aedificii circumiret ac
propere16 sibi nuntiaret, num eodem modo undique obsideretur.
Puer cum celeriter, quid esset, nuntiasset omnisque exitus
occupatos ostendisset, sensit id non fortuito1 factum, sed se peti
neque sibi diutius vitam esse retinendam17. Quam ne alieno
arbitrio18 dimitteret19, memor pristinarum20 virtutum venenum21,
quod semper secum habere consuerat22, sumpsit.
a Asia, ae: Kleinasien (heutige Tür-kei)
b Prusias, ae: P. (Kg. v. Biythnien)
c T. Qu. Flaminius: F. (Feldherr u. Politiker im 2. Jh. v. Chr.)
1 casu, fortuito: zufällig
2 ceno 1: zu Abend essen 3 mentio, onis: Erwähnung 4 defero, ferre, -tuli, -latum: be-
richten 5 patres conscripti: Senatoren 6 insidiae, arum: Hinterhalt, List 7 recuso 1: verweigern 8 adversus ius hospitii: gegen
das Gastrecht 9 munus, eris: Geschenk 10 usu venire: geschehen, wahr
werden 11 huc: hierhin 12 circumdo 3, -dedi, datum:
umgeben 13 puer … prospiciens: Türsklave 14 consuetudo, inis: Gewohnheit 15 foris, is: Tür 16 propere (Adv.): schnell 17 retineo 2, ui, retentum: erhal-
ten
18 alienum arbitrium: fremde Entscheidung
19 dimitto 3, misi, missum: ent-lassen, aufgeben
20 pristinus 3: ehemalig, alt 21 venenum, i: Gift 22 consuesco 3, -vi, -etus: sich
an etw. gewöhnen
A. ÜBERSETZE DEN TEXT IN GUTES DEUTSCH UND FÜGE DAS LERNVOKABULAR ZU DEINEM WORTSCHATZ HINZU!
B. FINDE IM TEXT SYNONYME ODER ANTONYME ZU …
zB. loquitur dixit (Z. 17, Synonym)
hostis
gaudere
destruere
credere
AD MODUL „GESTALTEN AUS MYTHOS UND GESCHICHTE“ (5./6.) LAT 5A, 20.10.2015
© OCB 2015 10
V. CAESAR
V.1 CAESARS GESTALT UND GESUNDHEIT (SUETON, CAESAR 45, 1F., 89 W.)
5
10
Fuisse traditur excelsa1 statura, colore candido2, tere-
tibus3 membris, ore paulo pleniore, nigris vege-
tis4que oculis, valitudine prospera, nisi quod tempore
extremo repente animo linqui5 atque etiam per
somnum exterreri solebat. Comitiali quoque morbo6
bis inter res agendas correptus est. Circa corporis
curam7 morosior [erat], ut non solum tonderetur8
diligenter ac raderetur8, sed velleretur9 etiam, ut
quidam exprobraverunt10; calvitii11 vero deformita-
tem iniquissime ferret12 saepe obtrectatorum13 iocis
obnoxiam14 expertus15. Ideoque et deficientem capil-
lum revocare a vertice16 adsueverat et ex omnibus
decretis17 sibi a senatu populoque honoribus non
aliud aut aut usurpavit18 libentius quam.
1 excelsus 3: hoch
2 candidus 3: weiß 3 teres, etis: schlank 4 vegetus 3: lebhaft, munter 5 animo linqui: ohnmächtig werden 6 morbus comitialis: Epilepsie 7 morosus 3: starrköpfig, pedantisch 8 tondeo 2, rado 3: scheren, rasieren 9 vello 3: zupfen, ausreißen 10 exprobro 1: verhöhnen, vorhalten 11 calvitium, i: Glatze 12 iniquissime ferre: nur schwer ertragen
13 obtrectator, is: Gegner, Neider 14 iocis obnoxius 3: Spötteleien ausgesetzt 15 experior M, pertus sum: versuchen, erfahren 16 vertex, icis: Scheitel 17 decretum, i: Entscheid 18 usurpo 1: in Anspruch nehmen 19 ius … gestandae: das Recht dauerhaft ei-
nen Lorberrkranz zu tragen
A. ÜBERSETZE DEN TEXT IN GUTES DEUTSCH UND FÜGE DAS LERNVOKABULAR ZU DEINEM WORTSCHATZ HINZU!
B. KREUZE AN, WELCHE AUSSAGE IM TEXT IN DER ZEICHNUNG DARGESTELLT WIRD.
Fuisse traditur excelsa statura
colore candido
teretibus membris
ore paulo pleniore
nigris vegetisque oculis
non solum tonderetur diligenter ac raderetur, sed velleretur
recepit ius laureae coronae perpetuo gestandae
V.2 CAESARS „VORLIEBEN“ (SUETON, CAESAR 49-52 EXC., 1F., 171 W.)
5
10
Pudicitiae1 eius famam nihil quidem praeter Nicomedisa
contubernium2 laesit, gravi tamen et perenni3 obprobrio4 et ad
omnium convicia5 exposito. […] Gallico denique triumpho
milites eius inter cetera carmina, qualia currum prosequentes6
ioculariter7 canunt, etiam illud vulgatissimum nuntiaverunt:
Galliasb Caesar subegit8, Nicomedesa Caesarem:
Ecce Caesar nunc triumphat, qui subegit Galliasb,
Nicomedesa non triumphat, qui subegit Caesarem.
Pronum9 et sumptuosum10 in libidines fuisse constans opinio
est, plurimasque et illustres11 feminas corrupisse, in quibus
Postumiam S. Sulpici, Lolliam Auli Gabini, Tertullam M. Crassi,
etiam Cn. Pompei Muciam. [...] Ne provincialibus12 quidem
matrimoniis abstinuisse vel hoc disticho apparet a militibus per
a Nicomedes, is: N. (Kg. v. Bithynien)
b Gallia, ae: G. (röm. Provinz(en))
1 pudicitia, ae: Schamhaftigkeit 2 contubernium, i: Zusammenle-
ben 3 perennis, e: andauernd, jahre-
lang 4 obprobrium, i: Schande; Vor-
wurf 5 convicium, i: Schmähung, Spott 6 prosequor 3: begleiten 7 ioculariter: spöttisch 8 subigo 3, egi, actum: unterwer-
fen 9 pronus 3: geneigt, sich stürzend 10 sumptuosus 3: verschwende-
risch 11 illustris, e: berühmt
AD MODUL „GESTALTEN AUS MYTHOS UND GESCHICHTE“ (5./6.) LAT 5A, 20.10.2015
© OCB 2015 11
15
20
Gallicum triumphum iactato13:
Urbani, servate uxores: moechum14 calvum adducimus.
Aurum in Galliab effutuisti15, hic sumpsisti mutuum16.
Dilexit17 et reginas, […] maxime Cleopatram, cum qua et
convivia in primam lucem saepe protraxit18 et eadem nave
paene Aethiopia tenus19 Aegyptum penetravit20, nisi exercitus
sequi recusasset21; quam denique accitam22 in urbem non nisi
maximis honoribus praemiisque auctam remisit filiumque
natum appellare nomine suo passus est. Quem quidem
nonnulli Graecorum similem quoque Caesari et forma et
incessu23 tradiderunt.
12 provincialis, e: in der Pronvinz
13 distichum iactare: ein Verspaar vortragen
14 moechus, i: Ehebrecher 15 effutuo 3, ui: verhuren 16 mutuus 3: hier: geliehen 17 diligo 3, lexi: lieben 18 convivium … protrahere: ein
Gelage bis zum Morgengrau-en abhalten
19 tenus (Postposition): bis 20 penetro 1: eindringen, vor-
dringen (bis) 21 recuso 1: zurückweisen, ver-
weigern 22 accio 4: herbeiholen 23 incessus, us: Gang
A. ÜBERSETZE DEN TEXT IN GUTES DEUTSCH UND FÜGE DAS LERNVOKABULAR ZU DEINEM WORTSCHATZ HINZU!
B. GLIEDERE MIT HILFE EINER TABELLE DEN SATZ AB ZEILE 17 („Dilexit et …“) IN HS / NS / SK.
V.3 CAESAR ALS REDNER UND SCHRIFTSTELLER (SUETON, CAESAR 55F., 141 W.)
5
10
15
20
Eloquentia militarique re aut aequavit1 praestantissi-
morum2 gloriam aut excessit. Certe Ciceroa ad „Brutum“b
oratores enumerans negat se videre, cui debeat Caesar
cedere, ait3que eum elegantem, splendidam4 quoque
atque etiam magnificam et generosam5 quodam modo
rationem dicendi6 tenere; et ad Cornelium Nepotemc de
eodem ita scripsit: „Quid? Oratorem quem huic ante-
pones7 eorum, qui nihil aliud egerunt? Quis sententiis aut
acutior8 aut crebrior9? Quis verbis aut ornatior aut
elegantior?” Pronuntiasse10 autem dicitur voce acuta8,
ardenti motu gestu12que, non sine venustate13. Orationes
aliquas reliquit, inter quas temere14 quaedam feruntur.
Reliquit et rerum suarum commentarios Gallici civilisque
belli Pompeianid. Nam Alexandrini Africique et Hispa-
niensise incertus auctor est: alii Oppiumf putant, alii
Hirtiumf, qui etiam Gallici belli novissimum15 imperfec-
tumque librum suppleverit16. De commentariis Caesaris
Ciceroa in eodem „Bruto“c sic refert: „Commentarios scrip-
sit valde quidem probandos17: nudi sunt, recti et venusti13,
omni ornatu18 orationis tamquam veste detracta18.”
a Cicero, onis: C. (Berühmter Anwalt, Redner und Schriftsteller)
b Brutus, i: B. (Werk Ciceros über die Rhetorik)
c Cornelius Nepos: C. N. (Historiker und Biograph, s. oben!)
d Pompeianus 3: zu Pompeius gehörig e bellum Alexandrinum, Africanum,
Hispaniense: (andere) Abschnitte des Bürgerkriegs
f Oppius, Hirtius: O., H. (Vertraute Caesars)
1 aequo 1: erreichen, gleich werden
2 praestans, ntis: hervorragend 3 ait: er/sie sagt 4 splendidus 3: glänzend 5 generosus 3: reichhaltig 6 ratio dicendi: Redestil ,-kunst 7 antepono 3: voranstellend 8 acutus 3: scharfsinnig; hell, klar 9 creber,- bra, -brum: reich 10 pronuntio 1: verkünden, öffentlich
sprechen 11 gestus, us: Gestik
12 venustas, atis: Anmut; venustus 3: anmütig, charmant
13 temere: hier: fälschlich 14 novissimus 3: hier: letzter, jüngster 15 suppleo 2, evi, etus: auffüllen, er-
gänzen 16 probo 1: gutheißen, loben 17 detraho 3: wegziehen, ablegen 18 ornatus, us: Schmuck
A. ÜBERSETZE DEN TEXT IN GUTES DEUTSCH UND FÜGE DAS LERNVOKABULAR ZU DEINEM WORTSCHATZ HINZU!
B. SUCHE IN DEN TEXTEN IV. 2 UND IV. 3 POSITIVE BZW. NEGATIVE EIGENSCHAFT(SWÖRTER) ZU CAESAR UND
TRAGE SIE IN DIE TABELLE EIN:
POSITIV NEGATIV
AD MODUL „GESTALTEN AUS MYTHOS UND GESCHICHTE“ (5./6.) LAT 5A, 20.10.2015
© OCB 2015 12
V.4 DIE VORZEICHEN ZU CAESARS ERMORDUNG (SUETON, CAESAR 80, 4F., EXC., 210 w.)
5
10
15
20
25
Conspiratum est in eum a sexaginta amplius1, Gaio
Cassio Marcoaque et Decimo Brutob principibus
conspirationis. […] Sed Caesari futura caedes eviden-
tibus2 prodigiis3 denuntiata est. Proximis diebus equorum
greges4, quos in traiciendo5 Rubiconi fluminic con-
secrarat6 ac vagos7 et sine custode dimiserat, comperit
pertinacissime8 pabulo9 abstinere ubertim10que flere. Et
immolantem haruspex Spurinnad monuit, caveret11
periculum, quod non ultra12 Martias Idus proferretur.
Pridie autem easdem Idus avem regaliolum13 cum laureo
ramulo14 Pompeianae curiae se inferentem volucres15
varii generis ex proximo nemore16 persecutae ibidem
discerpserunt17. Ea vero nocte, cui inluxit dies caedis18, et
ipse sibi visus est per quietem interdum supra nubes19
volitare, alias cum Iove dextram iungere; et Calpurnia
uxor imaginata est21 conlabi fastigium domus22 maritum-
que in gremio22 suo confodi23; ac subito cubiculi24 fores25
sponte patuerunt.
Ob haec simul et ob infirmam valitudinem diu
cunctatus26, an se contineret et, quae apud senatum
proposuerat agere, differret, tandem Decimo Brutob
adhortante quinta fere hora progressus est libellumque
insidiarum indicem27 ab obvio quodam porrectum libellis
ceteris, quos sinistra manu tenebat, quasi mox lecturus
commiscuit. Dein pluribus hostiis caesis, cum litare28 non
posset, introiit curiam spreta29 religione Spurinnamdque
irridens et ut falsum arguens30, quod sine ulla sua noxa31
Idus Martiae adessent: is venisse quidem eas diceret, sed
non praeterisse.
a Gaius Cassius, Marcus Brutus: Cassius, Brutus (berühmte Verschwörer)
b Decimus Brutus: D. B. (nicht mit M. Brutus verwandt, Vertrauter Caesars u.a. in Gallien)
c Rubicon, is: R. (berühmter „Grenzfluss“)
d haruspex Spurinna: Sp. (Eingeweideschauer) 1 sexaginta amplius: mehr als 60 Perso-
nen
2 evidens, ntis: augenscheinlich, klar 3 prodigium, i: Vorzeichen 4 grex, gregis m.: Herde 5 traicio M, ieci, iectum: übersetzen, -
queren 6 consecro 1: weihen 7 vagus 3: umherschweifend 8 pertinax, cis: stur, starrköpfig 9 pabulum, i: Futter 10 ubertim: reichlich 11 caveo 2, cavi, cautum (+ Akk.): sich hü-
ten (vor) 12 ultra (+ Akk..): über etw. hinaus 13 avis regaliolus: Zaunkönig 14 ramulus laureus: Lorbeerzweig 15 volucris, is: Vogel 16 nemus, oris: Hain 17 discerpo 3, -psi, -ptum: zerfetzen 18 cui … caedis: vor dem Todestag 19 nubes, is: Wolke
20 imaginor 1: sich vorstellen, sich sehen 21 conlabi fastigium domus: das Haus
einstürzen 22 gremium, i: Schoß
23 confodio M, fodi, fossum: niederste-chen
24 cubiculum, i: Schlafzimmer 25 foris, is: Tür 26 cunctor 1: zögern
27 index, icis: Verzeichnis, Anzeiger 28 lito 1: günstig opfern 29 sperno 3, sprevi, spretum: verachten,
verspotten 30 ut falsum arguens: der falschen Vor-
hersage bezichtigen 31 noxa, ae: Schaden
A. ÜBERSETZE DEN TEXT IN GUTES DEUTSCH UND FÜGE DAS LERNVOKABULAR ZU DEINEM WORTSCHATZ HINZU!
B. ZERLEGE FOLGENDE WORTE IN GRUNDWORT UND PRAEFIX / SUFFIX BZW. WORTTEILE:
TEXTZITAT ZERLEGUNG TEXTZITAT ZERLEGUNG
introiit ramulo
denuntiata progressus
libellum volitare
valitudinem irridens
infirmam conspriationis
AD MODUL „GESTALTEN AUS MYTHOS UND GESCHICHTE“ (5./6.) LAT 5A, 20.10.2015
© OCB 2015 13
VI. CAESAR, DE BELLO GALLICO
VI.1 BESCHREIBUNG GALLIENS (CAES. BG I 1, 108 W.)
5
Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum
unam incolunt Belgaea, aliam Aquitania, tertiam,
qui ipsorum lingua Celtaea, nostra Galli appel-
lantur. Hi omnes lingua, institutis1, legibus inter se
differunt. Gallos ab Aquitanis Garumna flumen, a
Belgis Matrona et Sequana dividit. Horum omnium
fortissimi sunt Belgae, propterea2 quod a cultu
atque humanitate3 provinciae longissime absunt,
10
15
minimeque ad eos mercatores4 saepe commeant5
atque ea, quae ad effeminandos6 animos pertinent7,
important, proximique sunt Germanis, qui trans Rhe-
num incolunt, quibuscum continenter8 bellum gerunt.
Qua de causa Helvetii quoque reliquos Gallos virtute
praecedunt9, quod fere cotidianis10 proeliis cum
Germanis contendunt, cum aut suis finibus eos
prohibent aut ipsi in eorum finibus bellum gerunt.
a Eigennamen: s. Karte
1 institutum, i: Einrichtung 2 propterea: deswegen 3 humanitas, atis: Menschlichkeit, Kulti-
viertheit 4 mercator, is: Händler, Kaufleute 5 commeo 1: hinkommen 6 effemino 1: verweichlichen 7 pertinere ad: dienen zu 8 continenter (Adv.): unaufhörlich 9 praecedo 3, -cessi, -cessum: übertreffen 10 cotidianus 3: täglich
A. ÜBERSETZE DEN TEXT IN GUTES DEUTSCH UND FÜGE DAS LERNVOKABULAR ZU DEINEM WORTSCHATZ HINZU!
B. LERNE DEN ERSTEN ABSATZ AUSWENDIG!
C. VERSUCHE DIE GLIEDERUNG DES TEXTES VI.1 GRAFISCH DARZUSTELLEN.
VI.2 CAESAR GREIFT EIN (CAES. BG I 7, 162 W.)
5
10
Caesari cum id nuntiatum esset, eos per provinciam nostram iter
facere conari, maturat1 ab urbe proficisci et quam maximis potest
itineribus in Galliam ulteriorem2 contendit et ad Genavama
pervenit. Provinciae toti quam maximum potest militum numerum
imperat – erat omnino3 in Gallia ulteriore2 legio una – pontem,
qui erat ad Genavam3, iubet rescindi4. Ubi de eius adventu
Helvetii certiores facti sunt, legatos ad eum mittunt nobilissimos
civitatis; cuius legationis Nammeius et Verucloetius principem
locum obtinebant, qui dicerent sibi esse in animo sine ullo
maleficio5 iter per provinciam facere, propterea quod aliud iter
haberent nullum; rogare, ut eius voluntate id sibi facere liceat.
a Genava, ae: Genf b L. Cassius war 107 v. Chr. im
Kampf gegen die Kimbern ge-fallen
1 maturo 1: sich beeilen 2 ulterior, ius: jenseitig 3 omnino: überhaupt 4 rescindo 3: niederreißen 5 maleficium, i: Untat 6 sub iugum mittere: unter das
Joch schicken (= Demütigung!) 7 facultas, atis: Möglichkeit 8 tempero 1 (ab): sich von
etw. zurückhalten 9 intercedo 3: vergehen 10 delibero 1: nachdenken
15
Caesar, quod memoria tenebat L. Cassium consulem occisumb exercitumque eius ab
Helvetiis pulsum et sub iugum missum6, concedendum non putabat; neque homines inimico
animo, data facultate7 per provinciam itineris faciundi, temperaturos ab8 iniuria et malefi-
cio6 existimabat. Tamen, ut spatium intercedere9 posset, dum milites, quos imperaverat,
convenirent, legatis respondit diem se ad deliberandum10 sumpturum: si quid vellent, ad Id.
April. reverterentur.
AD MODUL „GESTALTEN AUS MYTHOS UND GESCHICHTE“ (5./6.) LAT 5A, 20.10.2015
© OCB 2015 14
A. ÜBERSETZE DEN TEXT IN GUTES DEUTSCH UND
FÜGE DAS LERNVOKABULAR ZU DEINEM WORT-
SCHATZ HINZU!
B. GLIEDERE MIT HILFE EINER TABELLE DEN SATZ AB
ZEILE 13 („Caesar, quod …“) IN HS / NS / SK.
C. ERLÄUTERE MIT EIGENEN WORTEN (MAX. 120 W.),
I. WIE CAESAR IN SEINER DARSTELLUNG VER-
SUCHT OBJEKTIVITÄT ZU ERWIRKEN
II. WELCHE ANTWORT DIE HELVETIER ERWARTEN
KÖNNEN UND WARUM
VI.3 CAESAR TRIFFT VORKEHRUNGEN (CAES. BG I 8, 87 W.)
5
Interea ea legione, quam secum habebat, militibusque, qui ex
provincia convenerant, a lacu Lemannoa, qui in flumen Rhodanum
influit, ad montem Iuram, qui fines Sequanorum ab Helvetiis dividit,
milia passuum XVIIII murum1 in altitudinem2 pedum sedecim
fossamque3 ducit. Eo opere perfecto praesidia4 disponit, castella5
communit6, quo facilius, si se invito7 transire conentur, prohibere
possit.
Ubi ea dies, quam constituerat cum legatis, venit et legati ad eum
reverterunt, negat se more et exemplo populi Romani posse iter ulli8
per provinciam dare et, si vim facere conentur, prohibiturum ostendit.
a lacus Lemannus: Gen-fer See
1 murus, i: Mauer 2 altitudo, inis: Höhe 3 fossa, ae: Graben 4 praesidium, i:
Schutz(truppe) 5 castellum, i: hier: Stütz-
punkt 6 communio 4: befesti-
gen 7 se invito: gegen seinen
Willen 8 ulli: Dativ zu ullus 3 (pro-
nominale Endung!)
A. ÜBERSETZE DEN TEXT IN GUTES DEUTSCH UND FÜGE DAS LERNVOKABULAR ZU DEINEM WORTSCHATZ HINZU!
B. ERLÄUTERE, WARUM UND IN WELCHER WEISE SICH BEZÜGE ZWISCHEN TEXT VI.3 UND AKTUELLEN GESCHEH-
NISSEN HERLEITEN LASSEN. (MAX. 100 W.).
VI.4 DIE POLITISCHEN VERHÄLTNISSE BEI DEN GALLIERN (CAES. BG VI,11f., 122 W.)
5
10
Quoniam ad hunc locum1 perventum est, non alienum esse videtur de
Galliae Germaniaeque moribus et, quo differant hae nationes inter
sese, proponere. In Gallia non solum in omnibus civitatibus atque in
omnibus pagis2 partibusque, sed paene etiam in singulis domibus
factiones3 sunt, earumque factionum3 principes sunt, qui summam4
auctoritatem eorum iudicio habere existimantur, quorum ad arbitrium5
iudiciumque summa omnium rerum consiliorumque redeat6.
Itaque eius rei causa antiquitus7 institutum videtur, ne quis ex plebe
contra potentiorem auxili egeret8: suos enim quisque opprimi9 et
circumveniri10 non patitur, neque, aliter si faciat, ullam inter suos habet
auctoritatem. Haec eadem ratio est in summa4 totius Galliae: namque
omnes civitates in partes divisae sunt duas.
1 locus, i: Stelle
2 pagus, i: Gau, Bezirk 3 factio, onis: Gruppie-
rung 4 summa, ae: Gesamt-
heit, Spitze 5 arbitrium, i: Entschei-
dung 6 redire ad: abhängig
sein von 7 antiquitus (Adv.): seit al-
ter Zeit 8 egeo 2 (+ Gen.): ent-
behren, nicht haben 9 opprimo 3, -pressi, -
pressum: unterdrücken 10 circumvenio 4: umzin-
geln, bedrängen
Cum Caesar in Galliam venit, alterius factionis3 principes erant Haedui, alterius Sequani.
A. ÜBERSETZE DEN TEXT IN GUTES DEUTSCH UND FÜGE DAS LERNVOKABULAR ZU DEINEM WORTSCHATZ HINZU!
B. PARAPHRASIERE DEN TEXT VI.4 (MAX. 100 W.).