env med services

8/16/2019 Env Med Services

1/112

สนักโรคจกกรประกอบอชพและส งแวดลอม กรมควบคมโรค กระทรวงสธรณส

ปงบประมณ 255


2/112

แนวทงกรจัดบรกรเวชกรรมส งแวดลอม(Guidance for Environmental Medicine Services)

จัดทและเผยแพร

กล มเวชศสตรส งแวดลอม สนักโรคจกกรประกอบอชพและส งแวดลอม กรมควบคมโรค กระทรวงสธรณสข

โทรศัพท: 0 2590 4393 โทรสร: 0 2590 4388อเมล: [email protected] ท อย : สนักโรคจกกรประกอบอชพและส งแวดลอม กรมควบคมโรค

กระทรวงสธรณสข อคร 5 ชั น 6 ตกกรมอนมัยตบลตลดขวัญ อเภอเมองนนทบร จังหวัดนนทบร 11000

บรรณธกร ดร.นพ.สมเกยรต ศรรัตนพฤกษ รวบรวมและเรยบเรยง นยณั ฐพงศ แหละหมัน

นงสวกมลวรรณ สมณะ

ปท จัดท ตลคม 2557

mailto:[email protected]:[email protected]:[email protected]


3/112

กตตกรรมประกศ

แนวทางการจัดบรการเวชกรรมส งแวดลอมฉบับน สาเรจไดเน องดวยไดรับความรวมมออยางดย ง

จากคณะกรรมการพัฒนาแนวทางการจัดบรการเวชกรรมส งแวดลอม ท ไดใหความกรณาถายทอดประสบการณการดาเนนงานท ผานมา ตลอดจนชวยตรวจสอบและใหขอเสนอแนะในการแกไขปรับปรง แนวทางการจัดบรการเวชกรรมส งแวดลอม ใหมความสมบรณมากย งข น

ขอขอบพระคณ ด ร.นพ .สม เก ยรต ศ ร รัตนพฤกษ นายแพทยทรงคณวฒกรมคว บคมโร คและ รศ.ดร.นพ.พงศเทพ ววรรธนะเดช รองศาสตราจารย คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลัยเชยงใหม ท ไดกรณา เปนท ปรกษาในการจัดทาแนวทางการจัดบรการเวชกรรมส งแวดลอม

ขอขอบพระคณ ดร.นพ.ปรชา เปรมปร ผ อานวยการสานักโรคจากการประกอบอาชพและส งแวดลอมท ได ใหความกรณาตรวจสอบความถกตอง ความครบถวนของเน อหา

สดทายน ขอขอบคณผ มสวนเก ยวของทกทาน ท ชวยอานวยความสะดวกใน การจัดทาแนวทาง

การจัดบรการเวชกรรมส งแวดลอม ซ งมอาจกลาวนามไดหมด ณ ท น

คณะผ จัดทา สานักโรคจากการประกอบอาชพและส งแวดลอม

**************************************

ก


4/112

คน

ในปจจบันสถานการณปญหาผลกระทบตอสขภาพจากมลพษส งแวดลอมในประเทศไทยนับไดวา

เปนปญหาสาคัญ และนับวนัจะย งทวความรนแรงข น เน องจากสามารถสงผลกระทบตอสขภาพประชาชน และ เกดประเดนการรองเรยนข นมาเปนระลอก ดังปรากฏตามส อตางๆ กรณปญหาสถ านการณปญหาส งแวดลอมท สาคญัอาทเชน สถานการณการสัมผัสสารตะก ัว ปรอท แคดเมยม สารหน ขยะอันตราย มลพษจากอตสาหกรรมมลพษจากหมอกควันไฟปา มลพษจากเหมองทองคา มลพษจากกจการเหมองหนและโรงโม มลพษจากโรงไฟฟามลพษจากสารเคมภาคเกษตร และมลพษในเขตเมอง โดยปญหาทางส งแวดลอมดังกลาวสมควรอยางย งท จะไดรับการดแล ปรับปรงแก ไขใหเปนระบบอยางยั งยน

แนวทางการจัดบรการเวชกรรมส งแวดลอม ปงบประมาณ 2557 ฉบับน จัดทาข นสาหรับผ ปฏบตังานซ งประกอบดวย สานักงานปองกันควบคมโรคท 1-12 สานักงานสาธารณสขจังหวัดทั วประเทศ โรงพยาบาลศนย

โรงพยาบาลทั วไป โรงพยาบาลชมชน สานักงานสาธารณสขอาเภอ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล องคกรปกครองสวนทองถ น และหนวยงานอ นๆ ท สนใจ นาไปใชประโยชนในการดาเนนงานในพ นท ซ งเน อหาวชาการในเลมน ประกอบดวย แนวคดการจัดบรการเวชกรรมส งแวดลอม โรคและผลกระทบตอสขภาพจากส งแวดลอม การประเมนความเส ย งตอสขภาพ การเฝา ระวังและสอบสวนโรคจากส ง แวดลอม การวน จฉัยโรค การรักษา การฟ นฟ และการบรหารจัดการ

สานักโรคจากการประกอบอาชพและส งแวดลอม หวังวาแนวทางการจัดบรการเวชกรรมส งแวดลอมฉบับน นาจะเปนประโยชนสาหรับกล มเปาหมายไมมากกนอย และหากผดพลาดประการใดกขออภัยมา ณ ท น ดวย

คณะผ จัดทา สานักโรคจากการประกอบอาชพและส งแวดลอม

**************************************

ข


5/112

สรบัญ หนา

กตตกรรมประกาศ................................................................................................................................... .............. ก

คานา…………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ข สารบัญ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ค สารบัญตาราง……………………………………………………………………………………………………………………………………..... ง สารบัญรปภาพ......................................................................................................................................................... จ

บทท 1 แนวคดและการจัดบรการเวชกรรมส งแวดลอม ………………………………………………………………… 1บทท 2 โรคและผลกระทบตอสขภาพจากส งแวดลอม…………………………………………………………………… 30 บทท 3 การประเมนความเส ยงตอสขภาพ…………………………………………………………………………………… 36

3.1 การประเมนความเส ยง……………………………………………………………………………………………. 36

3.2 การบรหารจัดการความเส ยง .............................................................................................. 373.3 การส อสารความเส ยง ……………………………………………………………………………………………. . 41บทท 4 การเฝาระวัง และสอบสวนโรคจากส งแวดลอม ……………………………………………………………….. 45บทท 5 การวนจฉัยโรค รักษา และฟ นฟ …………………………………………………………………………………… . 60บทท 6 การบรหารจัดการ ………………………………………………………………………………………………………. . 70

6.1 การประเมนผลกระทบตอสขภาพ (HIA)……………………………………………………………………. 706.2 การรองรับและตอบโตภาวะฉกเฉน …………………………………………………………………………. 846.3 การดาเนนมาตรการทางกฎหมาย…………………………………………………………………………… . 94

ภาคผนวก…………………………………………………………………………………………………………………………………………….

เอกสารอางอง.............................................................................................................................................. .......... คณะผ จัดทา................................................................................................................................................. ..........

ค


6/112

สรบัญตรง หนา

ตารางท 1 แนวทางการบรหารจัดการดาเนนงานจัดบรการเวชกรรมส งแวดลอมของหนวยงานสาธารณสข

แตละระดับ……………………………………………………………………………………………………………………… ..… 23ตารางท 2 บทบาทหนาท ในการจัดบรการเวชกรรมส งแวดลอมของหนวยงานสาธารณสขแตละระดับ……………. 25ตารางท 3 ปจจัยท มผลตอการประเมนความเส ยงของประชาชน……………………………………………………………….. 39ตารางท 4 ตัวอยางแหลงขอมลท สาคัญสาหรับการเกบรวบรวมขอมล………………………………………………………… 47 ตารางท 5 เกณฑดัชนช วัดคณภาพอากาศของประเทศไทยและแนวทางการปองกนัผลกระทบ……………………… 50ตารางท 6 อวัยวะหรอระบบอวยัวะท มักไดรับผลจากส งคกคามสขภาพอนามัย……………………………………………. 64ตารางท 7 ระดับและจดเดนของการดาเนนการประเมนผลกระทบตอสขภาพ (HIA) ในตางประเทศ………………. 72ตารางท 8 ปจจัยกาหนดสขภาพท มองความเช อมโยงเปนภาพรวมตามแนวทาง Merseyside model…………… 79

ง


7/112

สรบัญรปภพ หนา

ภาพท 1 โครงสรางหนวยงานในสานักงานสาธารณสขจังหวัด……………………….……………………………………….. 2

ภาพท 2 โครงสรางหนวยงานในโรงพยาบาลศนย /โรงพยาบาลทั วไป………………………………………………………. 3 ภาพท 3 โครงสรางและบทบาทหนาท ของกล มงานอาชวเวชกรรมในโรงพยาบาลศนย /โรงพยาบาลทั วไป……. 4ภาพท 4 กรอบโครงสรางกล มงานอาชวเวชกรรมในโรงพยาบาลศนย /โรงพยาบาลทั วไป…………………………….. 4ภาพท 5 กรอบอัตรากาลังงานพษวทยาและเวชกรรมส งแวดลอม กล มงานอาชวเวชกรรม…………………………. 5ภาพท 6 ปจจัยเส ยงและส งคกคามสขภาพจากส งแวดลอม.……………………………………………………………………… 32 ภาพท 7 กลไกการเกดโรคจากส งแวดลอมตามแนวคดขององคการอนามัยโลก………………………………………….. 33ภาพท 8 ปจจัยกาหนดสขภาพตามแนวทางของ Dahlgren และ Whitehead model………………………………. 80

จ


8/112


9/112

แ น ว ท า ง ก า ร จั ด บ ร ก า ร เ ว ช ก ร ร ม ส ง แ ว ด ล อ ม - หน า 2

1.3) กล มเปหมย กล มเปาหมายท จะนาแนวทางการจัดบรการเวชกรรมส งแวดลอมไปใชประกอบดวย 1. หนวยงานสนับสนนการจัดบรการเวชกรรมส งแวดลอม ไดแก สานักงานปองกนัควบคมโรค (สคร.)

สานักงานสาธารณสขจังหวัด (สสจ.) สานักงานสาธารณสขอาเภอ (สสอ.) ในพ นท เส ยงหรอพ นท มโอกาสเส ยงตอปญหาผลกระทบตอสขภาพจากมลพษส งแวดลอม

2. หนวยบรการสาธารณสข ไดแก โรงพยาบาลศนย (รพศ .) โรงพยาบาลทั ว ไป (รพท.) โรงพยาบาลชมชน (รพช.) โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล (รพ.สต.) ในพ นท เส ยงหรอพ นท มโอกาสเส ยงตอปญหาผลกระทบตอสขภาพจากมลพษส งแวดลอม

1.4) โครงสรงบคลกรในกรดเนนงนดนเวชกรรมส งแวดลอม

ปจจัยดานบคลากรของหนวยงานสาธารณสขนั นเปนปจ จัยสาคัญประการหน งในการขับเคล อน

การทางานดานเวชกรรมส งแวดลอม ซ งจาเปนท จะตองม โครงสรางดานบคลากรท มความชัดเจนและจานวนท เพยงพอ ในการรับมอกับสถานการณมลพษส งแวดลอมท เกดข นในปจจบัน ซ งกระทรวงสาธารณสขไดตระหนักและเลงเหนความสาคญัของปญหาดังกลาว จงไดมการกาหนดโครงสรางบคลากรดานเวชกรรมส งแวดลอมของหนวยงานท สังกดัสานกังานปลัดกระทรวงสาธารณสข ตามหนังสอสานักงานปลัดกระทรวงสาธารณสข ท สธ 0201.032/ว 29 เร อง

โครงสรางหนวยงานในราชการบรหารสวนภมภาค สังกัดสานักงานปลัดกระทรวงสาธารณส ข ลงวันท 31 มกราคม 2555 ไดกาหนดโครงการดานบคลากรสาธารณสขเพ อรองรับการดาเนนงานดานเวชกรรมส งแวดลอม โดยมสาระสาคัญ ดังน

1. การจัดตั งกล มอาชวเวชกรรมส งแวดลอมในสานักงานสาธารณสขจังหวัด หากมความพรอม ใหจัดตั งเปนกล มงานภายใน และรายงานใหสานักงานปลัดกระทรวงสาธารณสข เพ อพจารณาเหนชอบ และใหกาหนดเฉพาะในพ นท เส ยงโดยมภาระงานและกาลังคนท จะสามารถตั งกล มงานได และในระหวางท ยังไม ไดตั งกล มงาน

ใหบทบาทหนาท คงอย ในกล มงานควบคมโรคกอน

ภพท 1 โครงสรางหนวยงานในสานักงานสาธารณสขจังหวัด


10/112


2. โครงสรา งบคลากรของกล มภารกจดานบรการปฐมภม โรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทั วไปจะมหนวยงานหลักท รับผดชอบงานดานเวชกรรมส งแวดลอม คอ งานพษวทยาและเวชกรรมส งแวดลอม ซ งเปนหนวยงานยอยของกล มงานอาชวเวชกรรม โดยมรายละเอยด ดังน

ภพท 2 โครงสรางหนวยงานในโรงพยาบาลศนย /โรงพยาบาลทั วไป


11/112


ภพท 3 โครงสรางและบทบาทหนาท ของกล มงานอาชวเวชกรรมในโรงพยาบาลศนย /โรงพยาบาลทั วไป

ภพท 4 กรอบโครงสรางกล มงานอาชวเวชกรรมในโรงพยาบาลศนย /โรงพยาบาลทั วไป1

1 ขอเสนอของชมรมอาชวเวชกรรม


12/112


ภพท 5 กรอบอัตรากาลังงานพษวทยาและเวชกรรมส งแวดลอม กล มงานอาชวเวชกรรม

1.5) เคร องมอท ใช ในกรดเนนงนดนเวชกรรมส งแวดลอม

ในการดาเนนงานดานเวชกรรมส งแวดลอม จะมการใชเคร องมอและอปกรณในการเฝาระวัง ทางสขภาพท เก ยวของกับส งแวดลอม เชน ดน น า อากาศ สารเคม หรอมอากาศเปนตัวกลาง เชน เสยง หรอตรวจ ส งท อย ในส งแวดลอมแตจับตองไมได เชน กัมมันตรังส ฯลฯ อาจต ดตั งหรอวางเคร องตรวจอย กบัท (Area sampling)หรอตดไปกับตัวคนงาน (Personal sampling) หลักคด คอ หากคนงานหรอประชาชนท อย ในส งแวดลอมท มส งคกคามสขภาพน ันไมเกนคามาตรฐานตามท กฎหมายกาหนดหรอไมเกนคาแนะนาตามท องคกรวชาการกาหนด แลวจะไมปวยจากส งคกคามสขภาพน ัน (พรชัย สทธศรัณยกล, 2555)

ชนดและประเภทของเคร องมอท ใชในการดาเนนงานดานเวชกรรมส งแวดลอม อาจจะมลักษณะ ใกลเคยงกับงานดานอาชวเวชกรรม เน องจากส งคกคามทางสขภาพอาจเปนชนดเดยวกัน ยกตัวอยางเชน การเกดเหตการณไฟไหมบอขยะแพรกษา ซ งทาใหเกดมลพษจากการเกดเพลงไหม เชน กาซซัลเฟอรไดออกไซค กาซคารบอนมอนอกไซค ฯลฯ ซ งเปนมลพษชนดเดยวกนักับท เกดข นจากโรงงานอตสาหกรรมบางประเภท ดังน ันเคร องมอท ใชในการตรวจวัดคณภาพอากาศ จงสามารถใชอปกรณตรวจวัดในงานดานอาชวเวชกรรมทดแทนได ทั งน ข นอย กับลักษณะมลพษและคณสมบัตของเคร องมอแตละชนด

หนวยงานท ทางานดานเวชกรรมส งแวดลอม จาเปนท ตองเตรยมความพรอมอปกรณและเคร องมอท ใช ในการทางานใหมความเหมาะสมและครบถวน โดยพจารณาถงความเส ยงหรออันตรายท อาจเกดข นในพ นท รับผดชอบยกตัวอยางเชน พ นท เขตรับผดชอบมโรงงานท ใชแอมโมเนยเปนวัตถดบหลักในการผล ตเปนจานวนมากและอย ใกลบรเวณท มชมชนอย อยางหนาแนน ดังน ัน จงจาเปนตองมการจัดเตรยมอปกรณในการตรวจวัดระดับกาซแอมโมเนยท อาจเกดการรั วไหลส ชมชน เปนตน โดยเคร องมอและอปกรณบางชนดท อาจมความจาเปนในการใชงาน แตอาจมราคาแพงหรอความซับซอนในการใชงาน ดังน ัน ควรมการประสานความรวมมอกับหนวยงานท มความสามารถในการตรวจวัดได เชน กรมควบคมมลพษ สานักอนามัยส งแวดลอม กรมอนามัย สานักโรคจากการประกอบอาชพและส งแวดลอม กรมควบคมโรค โรงพยาบาลนพรัตนราชธาน กรมการแพทย เปนตน


13/112


ตัวอยางเคร องมอท ใช ในการดาเนนงานดานเวชกรรมส งแวดลอม เชน - เคร องมอตรวจวเคราะหมลพษทางอากาศ เชน ฝ นละออง SO2 CO H2S Ammonia ฯลฯ - เคร องมอตรวจวเคราะหทางชวภาพ เชน ตะก ัวในเลอด แคดเมยมในปสสาวะ การตรวจนับ

เมดเลอด ฯลฯ - เคร องมอตรวจวเคราะหกายภาพ เชน แสงสวาง เสยง ความรอน กัมมันตรังส ฯลฯ - อปกรณปองกันอันตรายสวนบคคล ( PPE) เชน หนากาก N95 ถงมอยาง แวนตานรภัย

รองเทานรภัย ชดปองกันสารเคม ฯลฯ


14/112


1.6) กรอบแนวคดกรจัดบรกรเวชกรรมส งแวดลอม

การจัดบรการทางเวชกรรมส งแวดลอม เปนความรวมมอกันระหวางสหสาขาวชาชพ ประกอบดวยแพทยโดยเฉพาะแพทยอาชวเวชกรรมและส งแวดลอม พยาบาลโดยเฉพาะพยาบาลอาชวอนามัยและส งแวดลอมนกัสขศาสตรอตสาหกรรม วศวกรส งแวดลอม นักระบาดวทยาส งแวดลอม นักพษวทยาส งแวดลอม นักสขศกษาเปนตน ซ งแนวคดในการบรหารจัดการ ประกอบดวย นโยบายและโครงสรางการจัดการแตละระดับ กฎหมายและการบังคับใช ระบบการจัดบรการทางเวชกรรมส งแวดลอม ระบบเฝาระวังผลกระทบทางสขภาพและระบบขอมลขาวสาร

1. การประเมนความเส ยง

2. การเฝาระวัง

3. การวนจฉัยรักษา

4. การบรหารจัดการ

5. การสนับสนน

1.1 การประเมนความเส ยงทางส งแวดลอมท มผลตอสขภาพ

1.2 การบรหารจัดการความเส ยงดานสขภาพ 1.3 การส อสารความเส ยงใหหนวยงานท เก ยวของและประชาชน

2.1 การเฝาระวังทางเวชกรรมส งแวดลอม 2.2 การสอบสวนทางเวชกรรมส งแวดลอม 2.3 การควบคม ปองกันโรคจากส งแวดลอม

3.1 การวนจฉัย รักษา และฟ นฟสขภาพ

3.2 การรายงานโรค

4.1 การบรหารจัดการทางการแพทย - การรองรับหรอสงตอผ ปวย - การรองรับและตอบโตภาวะฉกเฉน

4.2 การบรหารจัดการทางการสาธารณสข - มสวนรวมในกระบวนการจัดท า HIA - รวมบรหารจัดการและสรางภาคเครอขายกับหนวยงาน

ท เก ยวของ โดยเฉพาะ สานักงานสาธารณสขจังหวัด (สสจ.)สานักงานทรัพยากรธรรมชาตและส งแวดลอมจังหวัด (ทสจ.)ฯลฯ เพ อการปองกันควบคมและแกปญหา

5.1 จัดทาแผนงานและโครงการหรอนโยบายเพ อสนับสนนการแกปญหาจากหนวยงานภายนอกกระทรวงสาธารณสข

5.2 การสนับสนนการดาเนนงานในการชดเชยการเจบปวย หรอดาเนนการตามกฎหมายอ นๆ

5.3 ฝกอบรมและพัฒนาศักยภาพบคลากร 5.4

จัดทาวจัยท เก ยวของกับเวชกรรมส งแวดลอม


15/112


ระบบการประเมนผลกระทบตอสขภาพกอนการดาเนนโครงการ (HIA) การเตรยมการรองรับอบัตภัย การพัฒนาบคลากรในแตละระดับ การส อสารประชาสัมพันธ และการหาเทคโนโลยท เหมาะสมในการแกปญหาและปองกัน

บทบาทหลักในการดาเนนงานดานเวชกรรมส งแวดลอม ไดแก การประ เมนและการ จัดการ ความเส ยงทางสขภาพ (Health risk assessment and management) การผลักดันและสนับสนนนโยบาย

(Policy development) และการควบคมคณภาพ (Quality assurance)

กจกรรมหลักในกรจัดบรกรเวชกรรมส งแวดลอม ประกอบดวย 5 กจกรรมหลัก ดังตอไปน

กจกรรมท 1 กรประเมนควมเส ยง1.1 การประเมนความเส ยงทางส งแวดลอมท มผลตอสขภาพ 1.2 การบรหารจัดการความเส ยงดานสขภาพ 1.3 การส อสารความเส ยงใหหนวยงานท เก ยวของและประชาชน

กจกรรมท 2

กรเฝระวังผลกระทบตอสขภพจกส งแวดลอม

2.1

การเฝาระวังทางเวชกรรมส งแวดลอม 2.2 การสอบสวนโรคจากส งแวดลอม 2.3 การควบคมปองกันโรคจากส งแวดลอม

กจกรรมท 3 กรวนจฉัยรักษโรคจกส งแวดลอม 3.1 การวนจฉัย รักษา ฟ นฟสขภาพ 3.2 การรายงานโรค

กจกรรมท 4 กรบรหรจัดกร 4.1 การบรหารจัดการทางการแพทย

-

การรองรับหรอสงตอผ ปวย - การรองรับและตอบโตภาวะฉกเฉน

4.2 การบรหารจัดการทางการสาธารณสข - มสวนรวมในกระบวนการจัดทา HIA- รวมบรหารจัดการและสรางภาคเครอขายกับหนวยงานท เก ยวของ

กจกรรมท 5 กรสนับสนน 5.1 จัดทาแผนงานและโครงการหรอนโยบายเพ อสนบัสนนการแกปญหาจากหนวยงานภายนอกกระทรวง

สาธารณสข

5.2

การสนับสนนการดาเนนงานในการชดเชยการเจบปวย หรอดาเนนการตามกฎหมายอ นๆ 5.3 ฝกอบรมและพัฒนาศักยภาพบคลากร 5.4 จัดทาวจัยท เก ยวของกับเวชกรรมส งแวดลอม


16/112


กจกรรมท 1 กรประเมนควมเส ยง1.1 กรประเมนควมเส ยงทงส งแวดลอมท มผลตอสขภพ

เปนขั นตอนการคนหาความเส ยงจากส งคกคามหรอมลพษส งแวดลอม ซ งเปนขั นตอนแรกของการประเมนความเส ยง เปนการระบถงอันตรายหรอปญหาท อาจเกดข นจากการไดรับสัมผัสมลพษส งแวดลอมตางๆ เชนสารเคม โลหะหนัก ฝ นละออง เช อโรค ฯลฯ นาไปส การประเมนความเส ยงท เกดข นตอสขภาพจากส งคกคามหรอมลพษส งแวดลอม และใชเปนขอมลในจัดลาดับความสาคัญของปญหา การวางแผนการดาเนนงาน และการจัดตั งงบประมาณเพ อดาเนนการเฝาระวังผลกระทบตอสขภาพท เกดข นจากส งคกคามหรอมลพษส งแวดลอมตอไป ซ งสภาวจัยแหงชาตของสถาบันวทยาศาสตรแหงชาต ประเทศสหรัฐอเมรกาไดเสนอรปแบบการประเมนความเส ยงออกเปน 4 ขั นตอนประกอบดวย

1. กรประเมนส งคกคม (Hazard Identification) ขั นตอนน เปนการศกษาเพ อท จะตอบคาถามวาส งคกคามท เรากาลังสนใจจะมความสัมพันธกับผลกระทบดานสขภาพหรอไม

2.

กรประเมนกรสัมผัส (Exposure Assessment) เปนการหาขนาดของส งคกคามท มนษยไดรับ ไมวาจะกอนหรอหลังมาตรการการควบคมส งคกคาม

3. กรประเมนขนดสัมผัสกับกรตอบสนอง (Dose-Response Assessment) คอ การหาความสัมพันธระหวางขนาดของการสัมผัสกับโอกาสของการเกดผลเสยดานสขภาพ

4. กรอธบยลักษณะของควมเส ยง (Risk Characterization) คอ การพรรณนาลักษณะทางธรรมชาตและขนาดของความเส ยงในมนษยซ งจะตองรวมเอาความไมแนนอน (Uncertainties)เขาดวย โดยสรปผลลัพธสดทายท ตองการ คอ การตอบคาถามวาส งคกคามใด ๆ จะกอใหเกดผลกระทบตอสขภาพของมนษยมากนอยเพยงใด ซ งจาเปนจะตองอาศัยองคความร ท ไดจาก

3 ขั นตอนขางตน (ศกษารายละเอยดเพ มเตมได ในบทท 3 )

1.2. กรบรหรจัดกรควมเส ยงดนสขภพ การบรหารจัดการความเส ยง คอ “กระบวนการคนหา ประเมน คัดเลอก และดาเนนกจกรรมตาง ๆ

เพอลดความเสยงตอสขภาพมนษยและระบบนเวศ” เปาหมายของการจัดการความเส ยง คอ การดาเนนการท องหลักการทางวทยาศาสตร ความค มคาทางเศรษฐศาสตร เพ อลดหรอปองกันความเส ยง โดยคานงถงปจจัยดานสังคม วัฒนธรรมการเมอง และกฎหมายดวย

ขั นตอนในการจัดการความเส ยง ม 6 ขั นตอน ดังน 1. การกาหนดประเภทของปญหาและบรบท 2.

การวเคราะหความเส ยงของปญหา 3. สารวจทางเลอกตาง ๆ ในการกาหนดความเส ยง 4. ตัดสนใจวธการในการดาเนนการลดความเส ยง 5. ดาเนนการมาตรการท กาหนด 6. ประเมนผลการดาเนนการ (ศกษารายละเอยดเพ มเตมได ในบทท 3 )


17/112


18/112


3) กรรยงนขอมลแกผ ท เก ยวของ คอ การรายงานผลแกผ ท เก ยวของ ทั งในระดับผ กาหนดนโยบายหรอประชาชนท ไ ดรับผลกระทบ ในกรณของระบบเฝา ระวังอนามัยส ง แวดลอม ยังหมายรวมถงผ กอมลพษดวย

4) กรดเนนกรแกไขหรอปองกันปญห เปนการนาเอาขอมลท ไดไปใชในการแกไขหรอปองกัน

ปญหาอันเปนเปาหมายสงสดเพ อใหเกดสขภาพท ดตอประชาชน

2.2 กรสอบสวนทงเวชกรรมส งแวดลอมการสอบสวนโรคจากส งแวดลอม เปนการดาเนนกจกรรมทางระบาดวทยาเพ อใหไดรับทราบขอมล

และขอเทจจรงเก ยวกับการเกดโรคหรอผลกระทบตอสขภาพและปจจัยสาเหตของโรคจากส งแวดลอม โดยการเกบรวบรวมขอมลรายละเอยดดานระบาดวทยา การเจบปวย ขอมลดานส ง แวดลอม ขอมลผลการตรวจทางหองปฏบัตการ และขอมลอ นๆท เก ยวของ โดยอาศัยหลักการทางวทยาศาสตรท มเหตและผลท สามารถอางองพสจน ได ขั นตอนการสอบสวนโรคท สาคัญ

2.2.1

ตรวจสอบปญหาท เกดข น กอนท จะตัดสนใจดาเนนการสอบสวนโรค หรอเหตการณท เกดข น 2.2.2

ยนยันการวนจฉัยและการระบาด - การซักถามประวัตและอาการเจบปวย ประวัตการสัมผัสตอส งคกคามสขภาพหรอมลพษ

ส งแวดลอม - การวนจฉัยทางหองปฏบัตการหรอการตรวจพเศษ

2.2.3 การประเมนผลอยางรวดเรวในเบ องตนเก ยวกับลักษณะการเกดโรคจากส งแวดลอม 2.2.4 การเตรยมการกอนออกสอบสวนโรค โดยตองมองคความร ท สาคัญ ประกอบดวย

- องคความร ท เก ยวของกับเร องหรอเหตการณท เกดข น (ธรรมชาตและลักษณะอาการของโรคปจจัยสาเหตตางๆ วธการจัดเกบขอมลดานสขภาพและส งแวดลอม การเกบตัวอยางวเคราะหและอ นๆ ท เก ยวของและจาเปน)

- การเตรยมเคร องมอ อปกรณตางๆท จาเปนในการสอบสวนโรคใหพรอม (เชน แบบสอบถามอปกรณปองกันตนเอง แบบสารวจเกบรวบรวมขอมล อปกรณการเกบตัวอยาง เตรยมและประสานงานกับเจาหนาท หองปฏบัตการเก ยวกับวธการเกบและสงตัวอยางตรวจวเคราะห เคร องมออ นๆ ท จาเปนในแตละเหตการณ)

- ประสานงานกับหนวยงานท เก ยวของ ในการสอบสวนโรคจากส งแวดลอม 2.2.5 การจัดเตรยมทมสอบสวนโรค 2.2.6 การรวบรวมขอมล

- การเกบรวบรวมขอมลเก ยวกับสขภาพ

- การเกบรวบรวมขอมลดานส งแวดลอม เพ อคนหาและประเมนคาปรมาณสารอันตรายและ ส งคกคามสขภาพ

2.2.7 การวเคราะหขอมลการสอบสวนโรค เปนการนาขอมลท เกบรวบรวมจากการสอบสวนโรค ซ งประกอบดวยขอมลทั วไป ขอมลดานสขภาพเก ยวกับอาการและอาการแสดง ผลการตรวจรางกาย ผลการตรวจทางหองปฏบัตการและขอมลดานส งแวดลอมฯลฯมาเรยบเรยง วเคราะหเพ ออธบายผลท คาดวาจะเปนสาเหตของการเกดโรคและภัย หากนาขอมล การสอบสวนโรคมาวเคราะหระบาดวทยาเชงพรรณนาแลว แตยังไมสามารถสรปผลการสอบสวนหรอหาสาเหต

ไดชัดเจนอาจตองพจารณาตั งสมมต ฐานเพ อศกษาระบาดวทยาเชงวเคราะหตอไป


19/112


2.2.8 การจัดการโรคจากส งแวดลอมท เกดข น เชน การใหการรักษาผ ปวย หรอผ ไดรับผลกระทบ การคนหากล มเส ยงท อาจเกดโรคไดอกและหาแนวทางปองกนัและควบคมโรคในกล มเส ยงนั นๆ การควบคมปองกันและการกาหนดมาตรการในการแก ไข

2.2.9 การส อสารผลการสอบสวน คอ การรายงานผลการสอบสวนใหผ ท เก ยวของไดรับทราบ

2.3 กรควบคมปองกันโรคจกส งแวดลอม ในการปอ งกันโรคจากส งแวดลอมสามารถพจารณาตามลา ดับขั นตอนของการดาเนน โรค

(Course of disease) ได การดาเนนการปองกันโรคตามแนวคดน นอกจากจะดาเนนการปองกันไม ใหเกดโรคข นแลว ในกรณท เกดเจบปวยข นมา กยังสามารถปองกันตอเพ อไมใหการเจบปวยน ันเปนรนแรงมากข น หรอการปองกัน ไมใหทพพลภาพหรอเสยชวตได โดยรายละเอยดการปองกันโรคจากส งแวดลอมตามลาดับขั นตอนของการดาเนนโรคมรายละเอยด ดังน

กรปองกันปฐมภม ( Primary prevention)

คอ การปองกัน กอนท จะเกดโรคจากส งแวดลอมข น สามารถแบงไดเปน 2 กล มใหญๆ คอ(1) การดาเนนการใดกตามเพ อปองกันไม ใหเกดโรคข น และ (2) การสงเสรมสขภาพ

(1) การดาเนนการเพ อปองกันไมใหเกดโรค ( disease prevention) โดยการลดมลพษจากแหลงกาเนด เขมงวดกับมาตรการลดผลกระทบดานมลพษ หรอดวยวธการตางๆ ดังตัวอยางตอไปน

กรปองกันและแก ไขภวะมลพษทงอกศ 1. ลดสารภาวะมลพษทางอากาศจากแหลงกาเนด โดยการเปล ยนแปล งคณภาพเช อ เพลง

ใชเคร องยนตท มมลพษนอย ปรับปรงกระบวนการผลต และลดมลพษจากยานพาหนะ 2. เขมงวดกับมาตรการลดผลกระทบดานภาวะมลพษทางอากาศจากภาคอตสาหกรรม โดยตรวจสอบ

การปลอยมลสารตางๆ จากภาคอตสาหกรรมใหอย ในระดับมาตรฐาน และใหมการตดตั งอปกรณตรวจจับภาวะมลพษทางอากาศจากโรงงาน 3. สนับสนนการใชเทคโนโลยการเกษตร โดยนาวัสดเหลอใชจากภาคเกษตรมาใชเปนพลังงานเพ อลด

การเผาวัสดเหลอใชจากการเกษตรในท โลง 4. ปรับปรงระบบการกาจัดขยะมลฝอยชมชนใหมการบรหารจัดการแบบครบวงจร ถกหลักวชาการ

เพ อลดการเผาขยะในท โลง 5. ปองกันการเกดไฟปา ตรวจตดตามปฏบัตการดับไฟปา และฟ นฟสภาพหลังเกดไฟปา 6. สงเสรมการใชพลังงานหมนเวยนท มาจากธรรมชาต เชน พลังงานแสงอาทตย เพ อลดภาวะมลพษ

ทางอากาศจากการเผาไหมเช อเพลงประเภทถานหน 7. ลดการใชอปกรณเคร องใชท มสารประกอบของสารท ทาใหเกดภาวะเรอนกระจก เชน สารคลอโร

ฟลออโรคารบอน (CFC) เปนตน 8. สนับสนนใหมการใชระบบการขนสงท มมลพษนอย และสงเสรมการใชระบบขนสงมวลชน 9. รณรงคและประชาสัมพันธใหประชาชนเขาใจอันตรายท เกดจากภาวะมลพษทางอากาศ และม

สวนรวมในการปองกันแก ไขม ใหเกดภาวะมลพษทางอากาศ 10. ปรับปรงกฎหมาย เพ มประสทธภาพการปฏบัตตามและการใชบังคับกฎหมายดานการจัดการ

ภาวะมลพษทางอากาศ


20/112


กรปองกันและบบัดภวะมลพษทงน 1. ดาเนนการปองกันและแกไขอยางเปนระบบทั งพ นท ล มน า จากตนน าถงปากแมน าโดยมการ

จัดลาดับความสาคัญของปญหาและการจัดทาแผนปฏบัตการปองกันและแก ไขปญหา 2. ควบคมภาวะมลพษจากแหลงกาเนดประเภทตางๆ ไดแก ชมชนและอตสาหกรรม โดยการควบคม

น าท งใหเปนไปตามมาตรฐาน 3. การลดภาวะมลพษจากแหลงกาเนด ไดแก การสงเสรมการใชเทคโนโลยหรอการผลตท สะอาด

และนของเสยไปใช ใหเกดประโยชน 4. ควบคมการใชท ดนท ใกลแหลงน า ไดแก กาหนดแหลงน าดบเพ อควบคมและฟ นฟ และจัดเขตท ดน

สาหรับกล มอตสาหกรรมท กอมลพษ 5. ใชมาตรการใหผ กอมลพษตองเปนผ จายคาบาบัด โดยการสงเสรมใหมการจัดเกบคาธรรมเนยม

บาบัดน าเสยจากชมชน 6. สงเสรมใหภาคเอกชนเขามามสวนรวมและสนับสนนในการกอสรางระบบบาบัดน าเสย

7. ปรับปรงกฎหมายและเขมงวดกับมาตรการท ใหภาคอตสาหกรรมและกจกรรมพาณชยกรรม นาน าเสยเขาส ระบบบาบัดน าเสยรวม กอนปลอยน าเสยลงส แหลงน า 8. สงเสรมและสนับสนนใหผ แทนชมชน ประชาคม และองคกรปกครองสวนทองถ นมสวนรวมในการ

ปองกันและแก ไขปญหาในพ นท 9. รณรงคและประชาสัมพันธ ใหประชาชนไดรับความร และเกดจตสานกเก ยวกับการปองกันและแกไข

ปญหาภาวะมลพษทางน าอยางตอเน อง 10. กาหนดใหมการสรางระบบบาบัดน าเสยรวมของชมชน โดยตองสามารถรวบรวมน าเสยเขาส ระบบ

ได ไมนอยกวารอยละ 70 ของน าเสยท เกดข น

กรปองกันและแก ไขภวะมลพษทงเสยง 1. กาหนดใหมมาตรฐานควบคมระดับความดังของเสยงทกประเภท 2. ควบคมระดับเสยงจากแหลงกาเนดใหอย ในระดับท ไดมาตรฐานตามท กฎหมายกาหนด โดยการใช

กระบวนการผลตท ไม ใชเสยงดัง บผนังหองดวยวัสดลดเสยง หรอกาแพงก ันเสยง 3. ผ ท อย ในบรเวณท มแหลงกาเนดเสยงดังควรใชวัสดปองกันการไดยนเสยงดัง เชน เคร องอดห

เคร องครอบห เปนตน 4. กาหนดเขตการใชท ดนประเภทท กอใหเกดเสยงดังราคาญ ใหอย หางจากสถานท ท ตองการ

ความสงบเงยบ เชน ชมชนพักอาศัย โรงเรยน โรงพยาบาล วัด เปนตน เพ อเพ มระยะทางระหวาง

แหลงกาเนดเสยงกับชมชน หรอใหมเขตกันชนเพ อลดความดังของเสยง 5. เขมงวดกับการใชมาตรการลดผลกระทบจากกจกรรมการกอสรางตางๆ 6. ยกเวนหรอลดภาษ ในกจกรรมหรอวัสดอปกรณสาหรับควบคมและปองกันภาวะมลพษทางเสยง 7. ใหการศกษาและฝกอบรมดานภาวะมลพษทางเสยงแกผ ท มสวนเก ยวของ 8. สนับสนนงานวจัยเก ยวกับการปองกัน ควบคมและแก ไขภาวะมลพษทางเสยง 9. สรางเครอขายตรวจสอบและเฝาระวังแหลงกาเนดภาวะมลพษภายในชมชน 10. รณรงคและประชาสัมพันธใหประชาชนร ถงอันตรายจากภาวะมลพษทางเสยง และรวมมอกัน

ปองกันม ใหเกดมลพษทางเสยง


21/112


กรปองกันและแก ไขของเสยอันตรย 1. ชมชนควรแยกของเสยอันตรายออกจากขยะประเภทอ น และนาไปท งในท หนวยงานภาครัฐ

จัดไว ใหเฉพาะ 2. เรงจัดทาศนยกาจัดของเสยอันตรายจากชมชน 3. ผ ท มหนาท กาจัดของเสยอันตราย ควรมระบบการขนสงและเคล อนยายของเสยอันตรายท ปลอดภัย

ไมมการรั วไหลระหวางทาง 4. ของเสยจากภาคอตสาหกรรมควรนาไปกาจัดในสถานท กาจัดของเสยอันตรายโดยเฉพาะ เชน

ศนยกาจัดของเสยอันตรายท ดาเนนการโดยภาคเอกชน ปจจบันมอย 2 แหง คอ ศนยบรการกาจัด กากอตสาหกรรมแสมดา กรงเทพมหานคร และศนยบรการกาจัดกากอตสาหกรรม จังหวัดระยอง

5. เขมงวดกบัมาตรการทางกฎหมายและระเบยบตางๆ ใหภาคอตสาหกรรมและภาคการผลตอ นๆ มกระบวนการจัดเกบ เคล อนยาย และกาจัดของเสยอันตรายอยางถกสขลักษณะ

6. ของเสยอันตรายจากสถานพยาบาล ควรมวธเกบขนท ควบคมการแพรกระจายของเช อโรค เชน

ใชรถเกบขนท ควบคมอณหภมไมเกน 10 องศาเซลเซยส และนาไปเผาในเตาเผาขยะตดเช อ โดยเฉพาะ 7. ใหความร แกประชาชนใหมความเขาใจในอันตรายจากของเสยอันตรายประเภทตางๆ รวมถงวธการ

จัดเกบของเสยเหลาน ันใหปลอดภัย 8. รณรงคใหประชาชนลดการใชสนคาท กอใหเกดของเสยอันตราย เชน ใชผลตภัณฑท ยอยสลาย

ไดงาย และสามารถนากลับมาใช ไดอก 9. จัดตั งศนยชวยเหลอในกรณเกดเหตฉกเฉนอันเน องมาจากของเสยอันตราย และประชาสัมพันธ

ใหประชาชนทราบ

กรปองกันและแก ไขขยะมลฝอย 1. กาจัดขยะมลฝอยอยางถกหลักวชาการ เชน การเผาในเตาเผาขยะ การฝงกลบอยางถกสขลักษณะ

และการหมักทาป ย เปนตน ซ งแตละวธมความแตกตางกันในดานตนทนการดาเนนงานความพรอมขององคกร ปรมาณและประเภทของขยะ เปนตน

2. จัดการขยะ โดยอาศัยหลัก 5 R คอ - Reduce การลดปรมาณขยะ โดยลดการใชผลตภัณฑท มบรรจภัณฑส นเปลอง - Reuse การนามาใชซ า เชน ขวดแกว กลองกระดาษ กระดาษพมพหนาหลัง เปนตน - Repair การซอมแซมแก ไขส งของตางๆ ใหสามารถใชงานตอได

- Reject การหลกเล ยงใชส งท กอใหเกดมลพษ - Recycle การแปรสภาพและหมนเวยนนากลับมาใช ได ใหม โดยนาไปผานกระบวนการผลต ใหมอกครั ง

3. การแยกขยะ เพ อลดขยะท ตองนาไปกาจัดจรงๆ ใหเหลอนอยท สด เชน - ขยะแหงบางชนดท สามารถแปรสภาพนามากลับมาใช ไดอก ไดแก ขวดแกว โลหะ พลาสตก - ขยะเปยกสามารถนามาหมักทาป ยน าชวภาพ - ขยะอันตราย เชน หลอดไฟ ถานไฟฉาย กระปองฉดสเปรย ตองมวธกาจัดท ปลอดภัย


22/112


4. สงเสรมการผลตท สะอาดในภาคการผลต โดยลดการใชวัสด ลดพลังงาน และลดมลพษ เพ มศักยภาพการใชทรัพยากรหมนเวยน การนาของเสยกลับมาใชประโยชน และการออกแบบผลตภัณฑ ใหมอายการใชงานไดนานข น

5. สงเสรมใหภาคธรกจเอกชนมสวนรวมลงทนและดาเนนการจัดการขยะ 6. ใหความร แกประชาชนในเร องการจัดการขยะอยางถกหลักวชาการ 7. รณรงคและประชาสัมพันธ เพ อสรางจตสานกใหประชาชนเขาใจและยอมรับวาเปนภาระหนาท

ของตนเอง ในการรวมมอกันจัดการขยะมลฝอยท เกดข นในชมชน

(2) การสงเสรมสขภาพหรอการสรางเสรมสขภาพ (health promotion) คอ การดาเนนการในคน ท มสขภาพดและยังไมเกดโรคข น โดยการใชวธการตางๆ เพ อทาใหคนน ันมสขภาพแขงแรงย งข นไปอก เน องจากคนท มสขภาพแขงแรงน ัน โดยทั วไปกจะมความตานทานตอโรคไดมากกวาคนท สขภาพไมแขงแรง การดาเนนการสงเสรมสขภาพ จงจัดไดวาเปนการปองกันโรคแบบปฐมภมอยางหน ง

ตัวอยางของกจกรรมการสงเสรมสขภาพ เชน กจกรรมการออกกาลังกาย การแนะนาใหกนอาหาร

ท สะอาดและมประโยชน การใหพักอาศัยอย ในส งแวดลอมท มอากาศด การชวยเหลอใหเลกสบบหร การชวยเหลอใหเลกด มสรา ทั งหมดน กจัดวาเปนการสงเสรมสขภาพเชนกัน

กรปองกันทตยภม (Secondary prevention)คอ การปองกันในกรณท โรคเร มเกดข นแลว แตปองกันไมใหโรคน ันเปนมาก ทาไดโดยวธ

(1) รบตรวจหาความผดปกตใหพบตั งแตท โรคยังไมมอาการ และ (2) หากโรคเร มมอาการแลว รบตรวจอาการใหพบแลวรักษาตั งแตระยะแรก กระบวนการปองกันแบบทตยภมน จะดาเนนการไดโดยแพทยเทานั น ตางจากการปองกันปฐมภมท ใชการดาเนนการรวมกันจากหลายสาขาวชาชพ สาหรับโรคจากส งแวดลอมแลว แพทยอาชวเวชศาสตรรวมทั งแพทยท มความร ดานเวชศาสตรส งแวดลอม จะมบทบาทอยางมากในการปองกันแบบทตยภม รายละเอยดเปนดังน

(1) การตรวจหาความผดปกตใหพบ (early detection) โรคจากส งแวดลอมบางอยางน ัน แมวาจะยัง ไมมอาการ (symptom) และอาการแสดง (sign) ของโรคเกดข น แตกอาจมความผดปกตของระบบรางกายใหตรวจพบ ไดกอนหนาท จะเกดโรคเปนระยะเวลานาน หากสามารถตรวจผลกระทบตอสขภาพ (health effect) ท เกดข นน ใหพบตั งแตระยะแรก และรบเขาไปดาเนนการแก ไข กจะทาใหสามารถปองกันไม ใหปวยจนมอาการได

(2) การวนจฉยัและรักษาอยางรวดเรว ( early treatment) เม อโรคท เปนเกดมอาการ (symptom)และอาการแสดง (sign) ข นแลว การตรวจโดยแพทย ใหพบโรคตั งแตระยะเร มแรก กยังถอวาดกวามาพบโรคในระยะรนแรงแลว การตรวจพบและวนจฉัยตั งแตระยะเร มแรกน ันทาใหสามารถรักษาโรคไดอยางมประสทธภาพ โอกาสการรักษาหายกมักจะมมากกวาการตรวจพบในระยะรนแรง ความย งยาก ผลแทรกซอน การเกดภาวะทพพลภาพ

และคาใชจายในการรักษากมักจะนอยกวา เราจงถอวาการตรวจวนจฉัยโรคและรักษาใหไดอยางรวดเรวนั น กเปนการปองกันแบบทตยภมเชนกัน

กรปองกันตตยภม (Tertiary prevention)คอ การปองกันในระดับสดทาย หมายถงกรณท โรคมอาการมากแลว แตปองกันไมใหเกดภาวะ

ทพพลภาพข น การดาเนนการปองกันโรคแบบตตยภมน ัน อกช อหน งกคอการฟ นฟสมรรถภาพน ันเอง ในการท คน เกดเปนโรคข นมาจนมอาการมากแลวน ัน จะทาใหระบบอวัยวะบางอยางสญเสยหนาท ไปได การดาเนนการฟ นฟสมรรถภาพของผ ปวยกถอวาเปนการปองกันไม ใหผ ปวยตองอย ในภาวะทพพลภาพ ชวยเหลอตนเองไมได เราจงจัดวาการฟ นฟสมรรถภาพเปนงานปองกันอยางหน งเชนกัน


23/112


กจกรรมท 3 กรวนจฉัยรักษ

3.1 กรวนจฉัย รักษ ฟ นฟสขภพ ในการวนจฉัยโรคจากส งแวดลอม ส งท ตองพยายามหาคาตอบ คอ ผ ปวยสัมผัสตอสารพษอะไร

และการรับสัมผัสตอมลพษท สงสัยท เปนสาเหตของการเกดโรคในครั งน หรอไม ดังน ันกจกรรมการวนจฉัยโรคและหาสาเหตการกอโรคเบ องตน ควรประกอบดวย

3.1.1 ซักประวัตและตรวจรงกยผ ปวย- ผ ปวยสัมผัสตอสารพษอะไร ผ ปวยพักอาศัยท ใด ใกลกับแหลงมลพษใดหรอไม หรอมการกอมลพษ

ในครัวเรอนหรอไม - ผ ปวยเคยไดกล นสารเคม กล นกาซ หรอตองหายใจสดฝ นหรอควันท ผดปกต ตลอดเวลาหรอไม - สมาชกในครอบครัวหรอในบานใกลเคยง มอาการผดปกต เชน ผ ปวยหรอไม - เคยเกดเหตการณ มการสอบสวน มมาตรการลดปญหาท เกดข นหรอไม

3.1.2 ประเมนลักษณะ (Pattern)

ของกรเกดกรระบด (Outbreak)

หรอกรเกดโรค /ผลกระทบทางสขภาพจากส งแวดลอมในชมชน รวมถงแนวโนมการเกดปญหา/ความเส ยง 3.1.3 วนจฉัยโรคและหควมเช อมโยง ของโรคหรอผลกระทบทางสขภาพกับปจจัยเส ยงท เกดจากมลพษ

ส งแวดลอม3.1.4 จัดทฐนขอมลสขภพและขอมลกรวนจฉัย เชน หนวยงานท รับตรวจ ชนดของ Biomarkers

ท เหมาะกับการ screening คามาตรฐานตางๆ รายช อผ เช ยวชาญ และแนวทางการรักษาโรค จากส งแวดลอม เปนตน

สวนการฟ นฟสขภาพผ ไดรับผลกระทบทางมลพษส งแวดลอมเปนการใหบรการดานการฟ นฟแกผ ปวยท สญเสยสมรรถภาพน ันๆ ซ งอาจจะเปนทางกายหรอทางจตใจตามความเหมาะสมกับสภาพของคนปวย เพ อใหบคคลเหลาน ันสามารถมชวตอย ในสังคมอยางมความสขพอสมควรตามอัตภาพทั งรางกายและจตใจ

3.2 รวบรวมและรยงนขอมลกรเจบปวยจกมลพษส งแวดลอมใหกับหนวยงนท เก ยวของ การรวบรวมและรายงานขอมลการเจบปวยดวยโรคจากส งแวดลอม เปนการเฝาระวังแบบเชงรับ

(Passive Surveillance) คอ การรายงานผ ปวยท เขามาทาการรักษาในโรงพยาบาลดวยอาการและมสาเหตจากการสัมผัสส งคกคามในส งแวดลอมหรอการสัมผัสมลพษส งแวดลอม โดยกาหนดใหมการรายงานผ ปวยโรคจากส งแวดลอมจากสถานบรการสาธารณสข ตั งแตระดับโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล โรงพยาบาลชมชน โรงพยาบาลทั วไปและโรงพยาบาลศนย ตามแนวทางการเฝาระวังและเคร องมอมาตรฐานท ไดกาหนดไว เชน รายงานตามแบบรายงาน

506/2 (แบบรายงานโรคจากการประกอบอาชพและส งแวดลอม) และการบันทกขอมลในโปรแกรมสาเรจรป (en-occ)และสงรายงานไปยังสานักงานสาธารณสขจังหวดั เพ อตรวจสอบและรวบรวมสงไป ยังสานักงานปองกันควบคมโรคสานักระบาดวทยา และสานักโรคจากการประกอบอาชพและส งแวดลอมตอไป

ความสาเรจของการเกบรวบรวมขอมลโรคจากส งแวดลอม จาเปนตองอาศัยความรวมมอจากบคลากร ในหลายสาขาวชาชพตามภาระหนาท และความรับผดชอบท ใหบรการผ ปวยตั งแตแรกรับ โดย

พยบล OPD ท คัดกรองผ ปวยกอนพบแพทย ตองใหความสาคัญกับการซักประวัต โดยเฉพาะประวัตเก ยวกับการรับสัมผัสมลพษจากส งแวดลอม หรอซักประวัต โรคท เปนหรอสงสัยวาเกดจากส งแวดลอม


24/112


แพทยผ ใหกร รักษ กอนวนจฉัยโรคควรพจารณาจากประวัตการสัมผัสมลพษส งแวดลอมอาการของโรค ผลการตรวจรางกาย การตรวจพเศษทางหองปฏบัตการ บางครั งตองมการลงพ นท เพ อประเมนเก ยวกับสภาพแวดลอม หรอแหลงกาเนดของมลพษ

เจหนท เวชระเบยน นอกจากจะลงรหัส ICD-10 ตามการวนจฉัยโรคหลักแลว ตองลง ICD-10:Y/97 เปนรหัสโรครวมดวย หากพบวาการเจบปวยมประวัตเก ยวกับส งแวดลอม

เจหนท เวชปฏบัต ตองตดตาม ตรวจสอบความถกตอง และบันทกขอมลสวนขาด กอนสงรายงานเขาส ระบบ Data Center

กจกรรมท 4 กรบรหรจัดกร การบรหารจัดการทางเวชกรรมส งแวดลอม เปนความรวมมอกันระหวางสหสาขาวชาชพ ประกอบดวย

แพทยโดยเฉพาะแพทยอาชวเวชกรรมและส งแวดลอม พยาบาลโดยเฉพาะพยาบาลอาชวอนามัยและส งแวดลอมนกัสขศาสตรอตสาหกรรม วศวกรส งแวดลอม นักระบาดวทยาส งแวดลอม นักพษวทยาส งแวดลอม นักสขศกษา

เปนตน ซ งแนวคดในการบรหารจัดการ ประกอบดวย นโยบายและโครงสรางการจัดการแตละระดับ กฎหมายและการบังคับใช ระบบการจัดบรการทางเวชกรรมส งแวดลอม ระบบเฝาระวังผลกระท บทางสขภาพและระบบขอมลขาวสาร ระบบการประเมนผลกระทบตอสขภาพกอนการดาเนนโครงการ (HIA) การเตรยมการรองรับอบัตภัย การพัฒนาบคลากรในแตละระดับ การส อสารประชาสัมพันธ และการหาเทคโนโลยท เหมาะสมในการแกปญหาและปองกัน โดยสามารถแบงลักษณะการบรหารจัดการทางเวชกรรมส งแวดลอม ออกไดเปน 2 กจกรรมใหญๆ ดังน

4.1. กรบรหรจัดกรทงกรแพทย การบรหารจัดการทางการแพทย เปนกจกรรมท ประกอบดวย การรองรับหรอสงตอผ ปวย และการ

รองรับและตอบโตภาวะฉกเฉน

4.1.1 กรรองรับหรอสงตอผ ปวย เปนการวางระบบการสงตอผ ปวยไปยังโรงพยาบาลท มศักยภาพ หรอมทมแพทยผ เช ยวชาญทางดาน

เวชกรรมส งแวดลอม เชน โรงพยาบาลนพรัตนราชธาน โรงพยาบาลสังกัดมหาวทยาลัยตางๆ รวมทั งโรงพยาบาลแมขาย ของคลนกโรคจากการประกอบอาชพ เชน โรงพยาบาลระยอง เปนตน รวมทั งเปนการวางแผนการรักษาพยาบาลรวมกับแพทยหรอผ เช ยวชาญสาขาอ น เชน พษวทยา ระบาดวทยา นักส งแวดลอม นักจตวทยา ในการดแลผ ปวยรวมถงการสงตอไปยังผ เช ยวชาญ/โรงพยาบาลเฉพาะทางในกรณจาเปน

4.1.2 กรรองรับและตอบโตภวะฉกเฉน การรอ งรับและตอบโตภาวะฉกเฉนดานสา ธารณสข ท เก ย วขอ งกับเวชกรรมส งแวดลอมเปนการบรหารจัดการภาวะฉกเฉนทางดานสาธารณสขท เก ยวของกับภัยจากสารเคมและภัยพบัตทางธรรมชาต

โดยกาหนดการเตรยมความพรอม 3 ขั นตอน คอ ขั นตอนการเตรยมการกอนเกดเหต ขั นตอนการตอบโตขณะเกดเหต และขั นตอนการตอบโตหลังเกดเหต เพ อใหสามารถประสานเขากับแผนปฏบัตการฯ แบบบรณาการได นอกจากน ยังใหความสาคัญกับการจัดองคกรปฏบัตการ การกาหนดผ บัญชาการ การส อสาร งบประมาณและการประเมนผลการดาเนนการแผนปฏบัตการดังกลาว


25/112


ซ งภาวะฉกเฉนทางสาธารณสข (Public0Health0Emergency)0มความหมายวา0เปนเหตการณท มลักษณะรวมของเกณฑ 4 ประการ ดังน

1) ทาใหเกดผลกระทบทางสขภาพท มความรนแรง (Seriousness of the public health impact)2) เปนเหตการณท ผดปกตหรอไมเคยเจอมากอน (Unusual or unexpected nature of the event)

3) ม โอกาสท จะแพร ไปส พ นท อ น (potential for the event to spread)4) อาจตองมการจากัดการเคล อนท ของผ คนหรอสนคา (the risk that restrictions to travel or trade)(รายละเอยดทั งหมดดังแสดงในบทท 6)

4.2 กรบรหรจัดกรทงกรสธรณสข การบรหารจัดการทางการสาธารณสข เปนกจกรรมท ประกอบดวย การมสวนรวมในกระบวนการ

จัดทา HIA และการรวมบรหารจัดการและสรางภาคเครอขายกับหนวยงานท เก ยวของ

4.2.1 กรมสวนรวมในกระบวนกรจัดทHIA

การประเมนผลกระทบตอสขภาพ (HIA) คอ “กระบวนการเรยนร รวมกันในสังคมในการวเคราะหและคาดการณผลกระทบทั งทางบวกและทางลบตอสขภาพของประชาชน รวมถงการกระจายของผลดังกลาวภายในหม ประชาชน ท อาจเกดข นจากนโยบาย โครงการ หรอกจกรรมอยางใดอยางหน งหรอหล�

env med services

Documents