¿e…tth’i ts’e˙n ÷egha˙lada

Deneskene xel danije-u ÷iµla t’asi horilden

116

Diri ¿ereht…’is yunaghe Saskatchewan dene yati

k’e ÷eghadalana (Literacy Network) yeheltsiµ ÷at’e.

Diri ÷ereht…’is NWT Literacy Council ¿eduµ yehiµla

jadiziµ t’at’u dene dana k’iziµ haliµ.

NWT Literacy council ye…tsiµ ÷at’e niµ…ts’ichoza niek’aldhe

tsaµmba t’a˙.

Diri ÷ereht…’is halisi t’aµ yek’e ÷eghalaina si nok’e ÷eyile

÷ereht…’is ts’iµ yati t’a het’iµ. Hat’u kuli bedagharile beyati t’a

het’iµ de ÷£nile het’iµle.

Sekui baµ ko beta ko ÷ereht…’is hu…tsi huru…÷iµ t’asat’ele.

¿eyile xa bet’oht’iµ xa de

NWT Literacy Council bedaghare ho…e ha÷aµ.

Diri ÷ereht…’is haliµ si beru…÷iµ de t’aµ bets’olti hasi:

NWT Literacy Council

5122-48th Street, Box 761

Yellowknife, NT X1A 2N6

Phone: (867) 873-9262

Fax: (867) 873-2176

Email: info@nwtliteracy.ca

Website: www.nwt.literacy.ca

☺ t’at’u˙ hiµna˙u˙ tth’i henaµilni˙ si˙ ghaµ hoµlni

☺ ÷ereht…’is k’e t’asi thela chu ÷ereriht…’is ghaµ hani ne…tsi

☺ nej£n t’a sh£n k’o˙riµlya si˙

☺ beye yati k’e hani nile

☺ neyas bexel ÷ereht…’is deneghaµ nalye ko∆e∆ na∆gha hani xa

Dëne Su…iné Yati: Emerance Cardinal

91341 OTRT - Chipewayan 2/28/03 9:07 AM Page 1

2 15

DDiirrii ¿¿eehheehhtt…… ’’ ii ˙˙ss TT’’aaxxaassii ˙˙

Diri ÷ereht…’is t’aµ Sekui xel ÷eghalana chu Sekui k’elni xat’e

Sekui "baµ ko beta" ko bexel ÷ahadi t’at’u Sekui neye si tth’i

t’at’u˙ Sekui ho˙ne…t£n.

Beno…ni harelyuµ Sekui ÷e…k’iziµ t’asi horeld£n ÷ile ¿edighare

t’asi hu…÷a-u tth’i t’at’u neye si ¿edighare ÷ane hat’e. Sekui

"betehkui" Si beskene hone…ten bet’orre ÷a ÷at’e.

Neyas n£n tthe ho˙niµ…ten ÷at’e˙lu.

Neyas nechile ÷ats’iµ bexel hoµlni-u tth’i beba ¿ereht…’is k’e hani

beba bek’eyaµiµ…k’i de yunedhe ÷edeni ÷ereht…’is k’e ya…ki horel÷i

÷a˙ne hat’e.

Diri ¿ereht…’is t’at’u neyas

÷ereht…’is k’e ya…ki horel÷iµ …el

tthi’i ÷ereht…’is k’e ya…ki

beba nezoµ honiµ…ten holu.

Tth’i neyas t’at’u neye si˙

beba bet…ariµ÷a ÷at’e.

NNeeyyaass tt’’aannii µµddhheenn ssii ˙˙ hhaa ˙˙nnee……nnii

TT’’aa gghhaa nnii ttaa

☺ ÷eret…’is ko∆o∆ t’asi hestsi si niµ…÷i

☺ sighare neba ÷ereht…’is k’eyasti

☺ t’asi gothe huresdza

☺ ÷eret…’is ko∆e∆ nasther si seba

bet’ore÷a bek’oriµlya

TT’’aassii ˙˙ nneeddhhee££ hhii ll ii µµ nneesstthh££nn

☺ t’a ÷eret…’is ko∆e∆ nasther nes÷iµ de

☺ si sek’iziµ sekui gha hani k’e

yailti de

☺ t’asi kodhe honesten sets’ini de

☺ t’a seba xa ÷a-u tth’i t’o seba

xa÷aµ ÷eret…’is ko∆e∆ ts’iµ ÷ereht…’is

÷eghalasna xa bet’ore÷a niµdhen t’a

☺ seghaµ ho∆di nezoµ ÷egha lasna de

☺ senasther siµl÷iµ saµ seba nezoµ t’a

91341 OTRT - Chipewayan 2/28/03 9:07 AM Page 2

314

TT’’aatt’’uu nneeyyaass tt ’’aassii ˙˙ee kk’’oo ˙˙rreellyyaa bbeettss££ µµnn nneenniixxaa..

BBeexxee˙˙ll yane…ti t’aµnet’iµ si˙.

BBuurrii µµ …… tttthh’’aa neyas niµ’÷iµ neyas ya…tide.

NNeeyyaass bexel hoµlni

NNeeyyaass ba ÷ereht…’is hani k’e yaµ…ti

dziµne hone∆…t’u˙ hani beghaµ yane…ti.

HHaannii BBeegghhaa µµ yyaannee……ttii ..

NNeeyyaass bbeessaa µµyyaa µµ……ttii

NNaayyaass bbeexxee ˙˙ll ÷÷ii µµ……aa ˙˙gghhee t’asie

ha˙ne…÷i

YYaattii--uu ˙˙ kkoo ˙˙ sshh££nn--uu kkoo££ t’asie

ne…ts’iµ dziµne hone˙…t’u˙.

NNee ddeennee yyaattii t’a˙net’iµ.

TT’’aatt’’uu ¿¿eerreehhtt…… ’’ ii ˙˙ss KK’’ee YYaattii

☺ ¿ereht…’i˙s k’e yati su˙di˙ ÷ahele.

☺ Dzene neyas beba hani k’e

yane…ti.

☺ T’aµ ÷ereht…’i˙s the…tsiµ si˙ beghaµ

yane…ti.

☺ T’at’u hani k’e yane…ti˙ si˙ beghaµ

su˙di˙ ÷a˙nele tth’i ts’e˙thiµe˙ bek’a˙neµ…ti.

☺ Neyas bets’£µneni hani beba

bek’eyaµiµ…ti tt…o∆ghe de˙ buriµ…ker diri

k’i∆zi∆?

"¿ed…aniµdh£n xa n£µn£µnt’i de..ko

"÷edlanene" xa n£µn£µnt’iµ de.

TT’’aattss’’ii µµ hhaa µµnnii ¿¿eerreehhtt……’’ii ˙˙ss HHuuµµ……÷÷aa ˙˙ ssii ˙˙

☺ ¿ereht…’i˙s deneghaµ na˙lye ko∆e ts’iµ.

☺ Nets’eni beghaµ ÷ereht…’is neghoµ

nale buriµke.

☺ Naniko∆e ts’iµ na∆i…ni.

☺ ¿ereht…’i˙s k’a˙ti ts’en beka˙yaµiµ…ti.

☺ T’asi˙ de˙ki˙le deneghaµ na˙ni si˙ ts’iµ

hani ÷ereht…’is nani.

☺ T£dhe yati˙ ko˙ nedziµne˙ ko˙ t’asi˙e

neghonedi xa de hani ÷ereht…’is

huruµke.

☺ N£n xa˙re hani ÷ereht…’i˙s ne…tsi.

SSeejjuuii ÷÷eerreett…… ’’ ii ˙˙ss kkoo ∆∆ee µµ nnaa ˙˙ddhheerr -- ÷÷ee……kk’’ee ˙˙ttaagghhee

bbeegghhaa ˙˙ii ˙˙ ttss’’ii µµ ……oo ˙˙tt ’’aa bbeegghhaa ˙˙ii ˙˙

SSeekkuuee nneellyyee cchhuu ˙˙ ddeenneeyyaattii hhoo ˙˙nneelltt££nn

Neyas duµ ÷eret…’is ko∆eµ nadher lu. Hat’u kuli t’at’u neyas beba

hani k’e˙yaµiµ…ti si˙ ha˙ne…÷iµ.

Neyas neba ÷ereht…’is k’e ya…ti ÷anele.

Neyas t’a ÷eret…’is ko∆eµ nadher si t’a nadhi bek’oriµlya xa huµl÷a.

T’aµ neyas hone…t£n d£nliµ si tth’i bek’oriµlya nene.

¿uµriiµ…ker-u. ¿eyi ghare neyas hone…t£n bet’ore÷a ÷at’e

yek’orelya halu.

¿eret…’is ko∆eµ honelt£n chu saµ shu bet’ore÷a ÷at’e, saµ t’a tth’i

ho˙nelt£n ÷at’e.

4 13

TTaa µµ……ttssii÷÷aazzee ttss’’ii ÷÷ii µµ……aa ˙˙gghhee bbeegghhaa ˙˙ii ˙˙ ttss’’££nn

SSeekkuuii nneellyyee,, hhaallnnii ˙˙ cchhuu˙˙ ddeennee yyaattii ˙˙ hhoonneelltt££nn

Taµ…tsi ts’ukun-u tth’i ts’ethiµe bexel yati yeneliµ. Buµ…ni bebi t’at’iµ

si benadhere. Benadher t’a t’aniµdh£n si hane…ni xat’e. Ku d£ne

ne bebi hani dhu ÷ereht…’is bets’en k’e yane…ti. Ne bebi

÷ahd£ne t’ariµlshaµ si yek’orelyaµ t’a bexel hoµlni-u ko beba nej£n

nezoµ nej£n ÷iµle kulu nej£n neritth’a xa bet’ore ÷a ÷at’e. Bebi

t’at’u t’asie k’orelyaµ si t’asie ne…÷iµ-u, ÷eritth÷agh-u, t’asie

heridi-u, t’asie naredli-u tth’i t’asie he…tsen. T’asie hi…chu tth’i

÷e÷al-u ÷eyi bet’a t’ohoµt’e si beghare t’asie held£n.

¿e…k’ek’eere neyas honiµ…t£n ÷eyi ghare t’asi k’orelya hane,

T’o lasi ne bebi xel yane…t’i-u tth’i bexel nej£n: bek’e na∆i∆ltsil-u,

beµtthele ÷enaµiµ…chuth-u, shetiµ beghaµiµ…chu ko t£dhe ts’iµdher de.

Ne bebi xa nej£n si nezoµ bebi

chu n£µn chu˙ xa.

K’e˙t…’ats’e˙n huµku˙n chu˙ tth’i

bexel seno∆dher saµna. Noµke

dh£ne theda hurel÷iµ. Netighaµ

no∆dher de ho∆kun-u ÷elaltthe.

NNeeyyaass tt’’aannii µµddhheenn ssii ˙˙ hhaa ˙˙nnee ˙˙……nnii

TT’’aagghhaanniittaa µµ ssii ˙˙

☺ siµ ghare t’at’i hani hores÷iµ hischu

☺ siµ ÷edeghaµ hasni

☺ t’aniµsdhen bek’ezi∆÷eghalasna

☺ ber haµiµ…t’eth de nets’esni

TT’’aassii ˙˙nneetthhee ˙˙ hhiillii µµ llaa ˙˙tt ’’ee

☺ ÷iµ…yas chu

÷ereht…’is k’e

t’asi˙thela xe˙l

sexl hoµlni

☺ seba hani ÷ereht…’is ÷iµla nile

☺ t’at’i yati si haseliµni

☺ ÷ereht…’is deneghaµ nalye xa sighare

☺ ÷ereht…’is sets’iµ

☺ sexel ber ne…t’eth-u tth’i t’at’u ber het’eth seba bek’e yaµiµ…ti

91341 OTRT - Chipewayan 2/28/03 9:07 AM Page 4

512

NNeeyyaass tt’’aannii µµddhh ˙˙nn ssii ˙˙ nnaa ˙˙hhee ˙˙……nnii::

TT’’aa gghhaa µµnniittaa µµ

☺ ¿ereht…’is bek’e t’asie benat’iµ si.

☺ Harelyuµ t’asie ÷es÷al (hes÷al)

☺ Nej£n chu˙ yane…ti tth’i.

TT’’aa ˙˙ssii ˙˙ nneeddhhee ˙˙ hhii…… ii µµ nneesstthh££nn

☺ ¿edeghaµ hoµlni de.

☺ Xa˙re˙ neyen t’a˙ hiµj£n-u˙ tth’i

÷e…k’ek’ere sexel hoµlniµ de.

☺ Sexel senanedher de.

☺ Yu ÷ereht…’is dhu ÷ereht…’is

deyer set…’aµi÷aµ de nes÷iµ dhu

tth’i hes÷al xa.

☺ T’ait’iµ si chu t’asi t’olye si haseliµni.

SSoo µµ llaa ˙˙gghhee bbeegghhaa ˙˙ii ˙˙

SSeekkuuee nneellyyee cchhuu ˙˙ ddeenneeyyaattii hhaanneelltt££nn

Sekui soµlaghe beghai si tthaa k’ej£n theda xel nezoµ ÷ore…tth’aµ

sekui nechile ÷aµziµ, tth’i hani ÷ereht…’is ÷elk’ech’a …aµ ne…÷iµ ghaµ

nu∆dher. Neyas t’at’i ÷ereht…’is k’e yalti horel÷iµ si yek’orelyaµ

÷at’e. Jaµ ts’iµ t’at’i hani horel÷iµ yek’orelyaµ ÷ane. Sekui soµ laghe

beghai ÷ereht…’is ko∆eµ yis da∆dha halu ÷ald£n ÷ereht…’is ko∆eµ

nadher lede.

T’at’u nejas beba ÷ereht…’is k’e yanelti si ha∆…÷iµe, thile tth’u

neyas neba ÷ereht…’is k’e ya…ti ÷one gha ÷ereht…’is k’e yati

thela neyas yene…÷iµ ÷oµle. ¿edeni beyati t’a hani ne…tsi.

Neyas beba t’asat’ele de nets’eni ha nele.

T’aµ naµdher ÷ereht…’is deneghaµ nalye ko∆eµ

huµli de bexel ÷eyer nanegha ÷ereht…’is

beghaµ nalye xa hat’ele de ÷ereht…’is ko∆eµ

ts’iµ ÷ereht…’is begha nalye xa ¿uµri…ker.

91341 OTRT - Chipewayan 2/28/03 9:07 AM Page 5

6 11

TTaa µµ……ttssii ttss’’ii µµ ÷÷ii µµ……aa ˙˙gghhee bbeegghhaa ˙˙ii ˙˙

tttthh’’ii nnaa ˙˙kkee bbeegghhaa ˙˙ii ˙˙

SSeekkuuii nnee……yyee cchhuu ˙˙ ddeennee yyaattii hhoonneelltt££nn

Sekui nechile d£µn ts’iµ ÷iµgha t’asie horlden. ¿eyit’a honelt£n

sugha ÷at’e sekui ÷aze hani heneliµ ÷edene beghaµ de, t’at’iµ si

beghaµ nahi yeneliµ.

T’at’i hani heneliµ si ni∆ k’e nats’ede-u, tth’ay k’e nalts’il-u, beke

ye˙ nal÷ith-u˙, nani˙k’e t’asi˙ na˙ni-u˙ tth’i t’o niµk’e ni∆ya ghaµ hani

heneliµ. T’ats’en ts’en hani heneliµ xa hani sudi ne…i de. Sejui

t’at’i ÷ereht…’is heneliµ si ÷ereht…’is nirilchuth-u deneni∆ noret’i si

t’a beba nezoµ.

Nezoµ hani ÷ereht…’is k’elni ÷ahoniµlt£n.

Nezoµ hani ÷ereht…’is suriµlth£n de neyas

nek’iµ zot’iµ hat’e.

NNeeyyaass tt’’aannii µµddhheenn ssii ˙˙ kkaa ˙˙nnee……nnii

TT’’aa bbeeggaa nniitt ’’aa ((TT’’aabbeennee ˙˙ss…… ii µµ))

☺ hasni chu ÷ereht…’is “k’e yasti"

☺ t’asi˙e gha˙lasna

☺ t’asu∆k’e dzeresa chu nanik’e nasa

☺ t’a hani benes…iµ sexeladi

☺ hani ÷ereht…’is k’e t’asie goth chu

☺ T’asi˙e k’o˙reshaµ si˙ ghoµ han

☺ sa ÷eyk…ech’a senasdher

☺ t’asi sudi beghaµ hurestth’a

benes…iµ sezi nesiµ

TT’’aassii ˙˙ nneeddhhee ˙˙ hhiill ii µµ nneesstthheenn

☺ sighare hani hischu siµlth£n de

☺ neba ÷ereht…’is k’e yasti de

☺ nuresker de beghaµ haseliµni bet’ore ÷aile kulu

☺ suriµltth’a de

☺ sexel senanedher de

☺ sexel t’asi neltsi

☺ t’asie t’aborel÷iµ shu huska xa suniµ…t£n

91341 OTRT - Chipewayan 2/28/03 9:07 AM Page 6

710

NNeeyyaass tt ’’aannii µµddhh££nn ssii ˙˙ hhaa ˙˙nnee……nnii

TT’’aa gghhaa µµnniittaa µµ ssii ˙˙

☺ T’asie t’adarelyi-u tth’i yati koth huresd£n.

☺ Hesj£n-u tth’i siµla ÷uskare t’a senasther seba nezoµ.

☺ Hni chu˙ sh£n chu˙ ne…tsi.

☺ ¿ereht…’is bek’e t’asi thela nes÷iµ se ko∆e∆ chu ts’eridil chu.

TT’’aassii ˙˙ee nneeddhhee ˙˙ hhiill ii NNeesstthheenn::

☺ Nenoani ghaµ sexel hoµlni de.

☺ T’asie seba hu∆zi-u tth’i denezi

haseliµni de.

☺ T’at’u ts’ethiµe ÷ereht…’is

nareschuth ha˙zuniµlt£n.

☺ Seba ÷ereht…’is k’e yane…ti-u

si ÷ereht…’is nareschuth sile.

☺ Hani ghaµ soriµ…ker t…esbesch£ne ye hani ÷ereht…’is thiµ…a-u.

☺ Naµ…cheth beye ttheµl thela ye hani ÷ereht…’is thiµ…a-u tth’i

sedake ga.

DDii µµddhhii µµ bbeegghhaa˙˙ii ˙˙

SSeejjuuii nneellyyee ddhhuu ˙˙ ddeennee yyaattii ˙˙ hhoonneelltt££nn

Sekui diµghiµ beghai de t’asi …aµ k’orelyaµ ne harelyuµ t’asie ghaµ

÷ore…ker ÷ane. Nezoµ sugha-u ne yas honiµ…t£n t’at’u neyesi-u

tth’i benare t’ahu∆t’e si. T’at’u yek’orelya xasi hani t’a-, belat’in

neriµt…’is-u tth’i ÷ereht…’is k’e dene ÷ek’ech’a ghaµ hani-u tth’i

yu÷ane t’at’u t’asi harala si tth’i ghare t’asi k’orelyo na∆ni sejui

diµchiµ beghai si t’asi …aµ ch’aneljer ÷at’e.

T’ashi bech’onejer chu beghaµ sudi hani hereltth’aµ yeneliµ. Neyas

neljerde ts’etthiµe huµtun-u bexel yani…ti.

Neyas hai bureni si yeneli, yati ÷e…k’ek’er hadi si

beba nezoµ ÷edeneghare neba yek’eya…ti xa t’a.

Neyas thazaze hore…tth’aµ theda kuli ha…uµ

hani nedue beba k’e yati horel÷iµ.

Neyas t’a niµdh£n-u˙ tth’i k’ani˙

t’asi hu…÷a˙ si˙ na∆ni dene tth’i

ha˙ra˙t’e ÷at’e t’a ÷e…tth’i-u˙ tth’i

t’a ÷ehtth’ile si ha˙oniµ…t£n.

91341 OTRT - Chipewayan 2/28/03 9:07 AM Page 7

8 9

SSeekkuuii ÷÷eerreett……’’ ii ˙˙ss kkoo ∆∆ee ∆∆ yyii ˙˙ss ddaa ∆∆gghhaa tttthhee--uu ˙˙ ttss’’ii µµ

ttaagghhee bbeegghhaaaa ˙˙ii ˙˙ ttss’’ee ˙˙nn..

SSeekkuuii nneellyyee sshhuu ˙˙ ddeennee yyaattii hhaa ˙˙nneelltt££nn

Duµ nu∆dher-u neyas huµya∆ne-u tth’i t’asie …aµ k’orelya∆ne. T’at’u

beba t’asi naye neµltsi niµ duµ ÷edeni ghare ÷ayile.

Ne yas harelyuµ t’asie hul÷a ÷ane. Neyas bexel t’asie goth

hu…÷ay halu. Neyas du∆ tha ts’ethiµe theda-u

÷ureltth’aµ beba hai ÷ereht…’is k’e bek’e

yane…ti de.

Beba hani k’e yaµiµ…ti de sudi

÷anele. Neyas betehkui ghaµ hani

ditth’a heneliµ. Sekui sudi hani

heneliµ ÷at’e diri ÷iµ…aghe hani t…es

besch£ne beghaµ hanisi dadi hestsi xasa∆

heni ÷eyi lat’e hani ÷ereht…’is beba k’e yatisekui yedaneliµ.

¿eret’is chne-u, bet’a t’asi ÷a…e xa ÷et…’is ch£ne-u ÷ereht…’is,

tthabes-u tth’i bet’a t’asi ÷erilt’us beba thiµ…a. Dech£nkel k’e

÷ereht…’is ni∆le dech£nkel k’e ÷eghalahena de.

NNeeyyaass tt’’aannii µµddhheenn ssii ˙˙ hhaa ˙˙nnee……nnii

TT……aa gghhaa nnii ttaa µµ

☺ Sh£n hesj£n

☺ Saµ ÷elk’ech’a t’a senasther.

☺ Yunis ts’iµ hani

☺ Tech’adi˙ t’ana˙t’iµ si˙

☺ Setekui chu bek’izi∆ haide

ghoni sudiest’iµ.

☺ ¿eret…’isch£n dhu tthabes chu

☺ T’a˙st’iµ hure˙stsa˙.

☺ Setekui eghaµ hani hurestth’aµ.

TT’’aassii ˙˙ nneeddhhee ˙˙ hhiillii µµ llaa ˙˙tt ’’ee ttoo ˙˙::

☺ Hu∆ka dzetit’as de

☺ ¿iµ…a t’asi˙ k’a˙nita

☺ ¿ereht…’is k’e t’asi thela si begha yailti-u

☺ Hani t’at’iµ si bek’isiµ ch’orildhen

☺ T’a thi…tsiµ si dathela duret’iµ

☺ ¿iµ…a t’asie hiltsi

91341 OTRT - Chipewayan 2/28/03 9:07 AM Page 8

8 9

SSeekkuuii ÷÷eerreett……’’ ii ˙˙ss kkoo ∆∆ee ∆∆ yyii ˙˙ss ddaa ∆∆gghhaa tttthhee--uu ˙˙ ttss’’ii µµ

ttaagghhee bbeegghhaaaa ˙˙ii ˙˙ ttss’’ee ˙˙nn..

SSeekkuuii nneellyyee sshhuu ˙˙ ddeennee yyaattii hhaa ˙˙nneelltt££nn

Duµ nu∆dher-u neyas huµya∆ne-u tth’i t’asie …aµ k’orelya∆ne. T’at’u

beba t’asi naye neµltsi niµ duµ ÷edeni ghare ÷ayile.

Ne yas harelyuµ t’asie hul÷a ÷ane. Neyas bexel t’asie goth

hu…÷ay halu. Neyas du∆ tha ts’ethiµe theda-u

÷ureltth’aµ beba hai ÷ereht…’is k’e bek’e

yane…ti de.

Beba hani k’e yaµiµ…ti de sudi

÷anele. Neyas betehkui ghaµ hani

ditth’a heneliµ. Sekui sudi hani

heneliµ ÷at’e diri ÷iµ…aghe hani t…es

besch£ne beghaµ hanisi dadi hestsi xasa∆

heni ÷eyi lat’e hani ÷ereht…’is beba k’e yatisekui yedaneliµ.

¿eret’is chne-u, bet’a t’asi ÷a…e xa ÷et…’is ch£ne-u ÷ereht…’is,

tthabes-u tth’i bet’a t’asi ÷erilt’us beba thiµ…a. Dech£nkel k’e

÷ereht…’is ni∆le dech£nkel k’e ÷eghalahena de.

NNeeyyaass tt’’aannii µµddhheenn ssii ˙˙ hhaa ˙˙nnee……nnii

TT……aa gghhaa nnii ttaa µµ

☺ Sh£n hesj£n

☺ Saµ ÷elk’ech’a t’a senasther.

☺ Yunis ts’iµ hani

☺ Tech’adi˙ t’ana˙t’iµ si˙

☺ Setekui chu bek’izi∆ haide

ghoni sudiest’iµ.

☺ ¿eret…’isch£n dhu tthabes chu

☺ T’a˙st’iµ hure˙stsa˙.

☺ Setekui eghaµ hani hurestth’aµ.

TT’’aassii ˙˙ nneeddhhee ˙˙ hhiillii µµ llaa ˙˙tt ’’ee ttoo ˙˙::

☺ Hu∆ka dzetit’as de

☺ ¿iµ…a t’asi˙ k’a˙nita

☺ ¿ereht…’is k’e t’asi thela si begha yailti-u

☺ Hani t’at’iµ si bek’isiµ ch’orildhen

☺ T’a thi…tsiµ si dathela duret’iµ

☺ ¿iµ…a t’asie hiltsi

91341 OTRT - Chipewayan 2/28/03 9:07 AM Page 8

710

NNeeyyaass tt ’’aannii µµddhh££nn ssii ˙˙ hhaa ˙˙nnee……nnii

TT’’aa gghhaa µµnniittaa µµ ssii ˙˙

☺ T’asie t’adarelyi-u tth’i yati koth huresd£n.

☺ Hesj£n-u tth’i siµla ÷uskare t’a senasther seba nezoµ.

☺ Hni chu˙ sh£n chu˙ ne…tsi.

☺ ¿ereht…’is bek’e t’asi thela nes÷iµ se ko∆e∆ chu ts’eridil chu.

TT’’aassii ˙˙ee nneeddhhee ˙˙ hhiill ii NNeesstthheenn::

☺ Nenoani ghaµ sexel hoµlni de.

☺ T’asie seba hu∆zi-u tth’i denezi

haseliµni de.

☺ T’at’u ts’ethiµe ÷ereht…’is

nareschuth ha˙zuniµlt£n.

☺ Seba ÷ereht…’is k’e yane…ti-u

si ÷ereht…’is nareschuth sile.

☺ Hani ghaµ soriµ…ker t…esbesch£ne ye hani ÷ereht…’is thiµ…a-u.

☺ Naµ…cheth beye ttheµl thela ye hani ÷ereht…’is thiµ…a-u tth’i

sedake ga.

DDii µµddhhii µµ bbeegghhaa˙˙ii ˙˙

SSeejjuuii nneellyyee ddhhuu ˙˙ ddeennee yyaattii ˙˙ hhoonneelltt££nn

Sekui diµghiµ beghai de t’asi …aµ k’orelyaµ ne harelyuµ t’asie ghaµ

÷ore…ker ÷ane. Nezoµ sugha-u ne yas honiµ…t£n t’at’u neyesi-u

tth’i benare t’ahu∆t’e si. T’at’u yek’orelya xasi hani t’a-, belat’in

neriµt…’is-u tth’i ÷ereht…’is k’e dene ÷ek’ech’a ghaµ hani-u tth’i

yu÷ane t’at’u t’asi harala si tth’i ghare t’asi k’orelyo na∆ni sejui

diµchiµ beghai si t’asi …aµ ch’aneljer ÷at’e.

T’ashi bech’onejer chu beghaµ sudi hani hereltth’aµ yeneliµ. Neyas

neljerde ts’etthiµe huµtun-u bexel yani…ti.

Neyas hai bureni si yeneli, yati ÷e…k’ek’er hadi si

beba nezoµ ÷edeneghare neba yek’eya…ti xa t’a.

Neyas thazaze hore…tth’aµ theda kuli ha…uµ

hani nedue beba k’e yati horel÷iµ.

Neyas t’a niµdh£n-u˙ tth’i k’ani˙

t’asi hu…÷a˙ si˙ na∆ni dene tth’i

ha˙ra˙t’e ÷at’e t’a ÷e…tth’i-u˙ tth’i

t’a ÷ehtth’ile si ha˙oniµ…t£n.

91341 OTRT - Chipewayan 2/28/03 9:07 AM Page 7

6 11

TTaa µµ……ttssii ttss’’ii µµ ÷÷ii µµ……aa ˙˙gghhee bbeegghhaa ˙˙ii ˙˙

tttthh’’ii nnaa ˙˙kkee bbeegghhaa ˙˙ii ˙˙

SSeekkuuii nnee……yyee cchhuu ˙˙ ddeennee yyaattii hhoonneelltt££nn

Sekui nechile d£µn ts’iµ ÷iµgha t’asie horlden. ¿eyit’a honelt£n

sugha ÷at’e sekui ÷aze hani heneliµ ÷edene beghaµ de, t’at’iµ si

beghaµ nahi yeneliµ.

T’at’i hani heneliµ si ni∆ k’e nats’ede-u, tth’ay k’e nalts’il-u, beke

ye˙ nal÷ith-u˙, nani˙k’e t’asi˙ na˙ni-u˙ tth’i t’o niµk’e ni∆ya ghaµ hani

heneliµ. T’ats’en ts’en hani heneliµ xa hani sudi ne…i de. Sejui

t’at’i ÷ereht…’is heneliµ si ÷ereht…’is nirilchuth-u deneni∆ noret’i si

t’a beba nezoµ.

Nezoµ hani ÷ereht…’is k’elni ÷ahoniµlt£n.

Nezoµ hani ÷ereht…’is suriµlth£n de neyas

nek’iµ zot’iµ hat’e.

NNeeyyaass tt’’aannii µµddhheenn ssii ˙˙ kkaa ˙˙nnee……nnii

TT’’aa bbeeggaa nniitt ’’aa ((TT’’aabbeennee ˙˙ss…… ii µµ))

☺ hasni chu ÷ereht…’is “k’e yasti"

☺ t’asi˙e gha˙lasna

☺ t’asu∆k’e dzeresa chu nanik’e nasa

☺ t’a hani benes…iµ sexeladi

☺ hani ÷ereht…’is k’e t’asie goth chu

☺ T’asi˙e k’o˙reshaµ si˙ ghoµ han

☺ sa ÷eyk…ech’a senasdher

☺ t’asi sudi beghaµ hurestth’a

benes…iµ sezi nesiµ

TT’’aassii ˙˙ nneeddhhee ˙˙ hhiill ii µµ nneesstthheenn

☺ sighare hani hischu siµlth£n de

☺ neba ÷ereht…’is k’e yasti de

☺ nuresker de beghaµ haseliµni bet’ore ÷aile kulu

☺ suriµltth’a de

☺ sexel senanedher de

☺ sexel t’asi neltsi

☺ t’asie t’aborel÷iµ shu huska xa suniµ…t£n

91341 OTRT - Chipewayan 2/28/03 9:07 AM Page 6

512

NNeeyyaass tt’’aannii µµddhh ˙˙nn ssii ˙˙ nnaa ˙˙hhee ˙˙……nnii::

TT’’aa gghhaa µµnniittaa µµ

☺ ¿ereht…’is bek’e t’asie benat’iµ si.

☺ Harelyuµ t’asie ÷es÷al (hes÷al)

☺ Nej£n chu˙ yane…ti tth’i.

TT’’aa ˙˙ssii ˙˙ nneeddhhee ˙˙ hhii…… ii µµ nneesstthh££nn

☺ ¿edeghaµ hoµlni de.

☺ Xa˙re˙ neyen t’a˙ hiµj£n-u˙ tth’i

÷e…k’ek’ere sexel hoµlniµ de.

☺ Sexel senanedher de.

☺ Yu ÷ereht…’is dhu ÷ereht…’is

deyer set…’aµi÷aµ de nes÷iµ dhu

tth’i hes÷al xa.

☺ T’ait’iµ si chu t’asi t’olye si haseliµni.

SSoo µµ llaa ˙˙gghhee bbeegghhaa ˙˙ii ˙˙

SSeekkuuee nneellyyee cchhuu ˙˙ ddeenneeyyaattii hhaanneelltt££nn

Sekui soµlaghe beghai si tthaa k’ej£n theda xel nezoµ ÷ore…tth’aµ

sekui nechile ÷aµziµ, tth’i hani ÷ereht…’is ÷elk’ech’a …aµ ne…÷iµ ghaµ

nu∆dher. Neyas t’at’i ÷ereht…’is k’e yalti horel÷iµ si yek’orelyaµ

÷at’e. Jaµ ts’iµ t’at’i hani horel÷iµ yek’orelyaµ ÷ane. Sekui soµ laghe

beghai ÷ereht…’is ko∆eµ yis da∆dha halu ÷ald£n ÷ereht…’is ko∆eµ

nadher lede.

T’at’u nejas beba ÷ereht…’is k’e yanelti si ha∆…÷iµe, thile tth’u

neyas neba ÷ereht…’is k’e ya…ti ÷one gha ÷ereht…’is k’e yati

thela neyas yene…÷iµ ÷oµle. ¿edeni beyati t’a hani ne…tsi.

Neyas beba t’asat’ele de nets’eni ha nele.

T’aµ naµdher ÷ereht…’is deneghaµ nalye ko∆eµ

huµli de bexel ÷eyer nanegha ÷ereht…’is

beghaµ nalye xa hat’ele de ÷ereht…’is ko∆eµ

ts’iµ ÷ereht…’is begha nalye xa ¿uµri…ker.

91341 OTRT - Chipewayan 2/28/03 9:07 AM Page 5

4 13

TTaa µµ……ttssii÷÷aazzee ttss’’ii ÷÷ii µµ……aa ˙˙gghhee bbeegghhaa ˙˙ii ˙˙ ttss’’££nn

SSeekkuuii nneellyyee,, hhaallnnii ˙˙ cchhuu˙˙ ddeennee yyaattii ˙˙ hhoonneelltt££nn

Taµ…tsi ts’ukun-u tth’i ts’ethiµe bexel yati yeneliµ. Buµ…ni bebi t’at’iµ

si benadhere. Benadher t’a t’aniµdh£n si hane…ni xat’e. Ku d£ne

ne bebi hani dhu ÷ereht…’is bets’en k’e yane…ti. Ne bebi

÷ahd£ne t’ariµlshaµ si yek’orelyaµ t’a bexel hoµlni-u ko beba nej£n

nezoµ nej£n ÷iµle kulu nej£n neritth’a xa bet’ore ÷a ÷at’e. Bebi

t’at’u t’asie k’orelyaµ si t’asie ne…÷iµ-u, ÷eritth÷agh-u, t’asie

heridi-u, t’asie naredli-u tth’i t’asie he…tsen. T’asie hi…chu tth’i

÷e÷al-u ÷eyi bet’a t’ohoµt’e si beghare t’asie held£n.

¿e…k’ek’eere neyas honiµ…t£n ÷eyi ghare t’asi k’orelya hane,

T’o lasi ne bebi xel yane…t’i-u tth’i bexel nej£n: bek’e na∆i∆ltsil-u,

beµtthele ÷enaµiµ…chuth-u, shetiµ beghaµiµ…chu ko t£dhe ts’iµdher de.

Ne bebi xa nej£n si nezoµ bebi

chu n£µn chu˙ xa.

K’e˙t…’ats’e˙n huµku˙n chu˙ tth’i

bexel seno∆dher saµna. Noµke

dh£ne theda hurel÷iµ. Netighaµ

no∆dher de ho∆kun-u ÷elaltthe.

NNeeyyaass tt’’aannii µµddhheenn ssii ˙˙ hhaa ˙˙nnee ˙˙……nnii

TT’’aagghhaanniittaa µµ ssii ˙˙

☺ siµ ghare t’at’i hani hores÷iµ hischu

☺ siµ ÷edeghaµ hasni

☺ t’aniµsdhen bek’ezi∆÷eghalasna

☺ ber haµiµ…t’eth de nets’esni

TT’’aassii ˙˙nneetthhee ˙˙ hhiillii µµ llaa ˙˙tt ’’ee

☺ ÷iµ…yas chu

÷ereht…’is k’e

t’asi˙thela xe˙l

sexl hoµlni

☺ seba hani ÷ereht…’is ÷iµla nile

☺ t’at’i yati si haseliµni

☺ ÷ereht…’is deneghaµ nalye xa sighare

☺ ÷ereht…’is sets’iµ

☺ sexel ber ne…t’eth-u tth’i t’at’u ber het’eth seba bek’e yaµiµ…ti

91341 OTRT - Chipewayan 2/28/03 9:07 AM Page 4

314

TT’’aatt’’uu nneeyyaass tt ’’aassii ˙˙ee kk’’oo ˙˙rreellyyaa bbeettss££ µµnn nneenniixxaa..

BBeexxee˙˙ll yane…ti t’aµnet’iµ si˙.

BBuurrii µµ …… tttthh’’aa neyas niµ’÷iµ neyas ya…tide.

NNeeyyaass bexel hoµlni

NNeeyyaass ba ÷ereht…’is hani k’e yaµ…ti

dziµne hone∆…t’u˙ hani beghaµ yane…ti.

HHaannii BBeegghhaa µµ yyaannee……ttii ..

NNeeyyaass bbeessaa µµyyaa µµ……ttii

NNaayyaass bbeexxee ˙˙ll ÷÷ii µµ……aa ˙˙gghhee t’asie

ha˙ne…÷i

YYaattii--uu ˙˙ kkoo ˙˙ sshh££nn--uu kkoo££ t’asie

ne…ts’iµ dziµne hone˙…t’u˙.

NNee ddeennee yyaattii t’a˙net’iµ.

TT’’aatt’’uu ¿¿eerreehhtt…… ’’ ii ˙˙ss KK’’ee YYaattii

☺ ¿ereht…’i˙s k’e yati su˙di˙ ÷ahele.

☺ Dzene neyas beba hani k’e

yane…ti.

☺ T’aµ ÷ereht…’i˙s the…tsiµ si˙ beghaµ

yane…ti.

☺ T’at’u hani k’e yane…ti˙ si˙ beghaµ

su˙di˙ ÷a˙nele tth’i ts’e˙thiµe˙ bek’a˙neµ…ti.

☺ Neyas bets’£µneni hani beba

bek’eyaµiµ…ti tt…o∆ghe de˙ buriµ…ker diri

k’i∆zi∆?

"¿ed…aniµdh£n xa n£µn£µnt’i de..ko

"÷edlanene" xa n£µn£µnt’iµ de.

TT’’aattss’’ii µµ hhaa µµnnii ¿¿eerreehhtt……’’ii ˙˙ss HHuuµµ……÷÷aa ˙˙ ssii ˙˙

☺ ¿ereht…’i˙s deneghaµ na˙lye ko∆e ts’iµ.

☺ Nets’eni beghaµ ÷ereht…’is neghoµ

nale buriµke.

☺ Naniko∆e ts’iµ na∆i…ni.

☺ ¿ereht…’i˙s k’a˙ti ts’en beka˙yaµiµ…ti.

☺ T’asi˙ de˙ki˙le deneghaµ na˙ni si˙ ts’iµ

hani ÷ereht…’is nani.

☺ T£dhe yati˙ ko˙ nedziµne˙ ko˙ t’asi˙e

neghonedi xa de hani ÷ereht…’is

huruµke.

☺ N£n xa˙re hani ÷ereht…’i˙s ne…tsi.

SSeejjuuii ÷÷eerreett…… ’’ ii ˙˙ss kkoo ∆∆ee µµ nnaa ˙˙ddhheerr -- ÷÷ee……kk’’ee ˙˙ttaagghhee

bbeegghhaa ˙˙ii ˙˙ ttss’’ii µµ ……oo ˙˙tt ’’aa bbeegghhaa ˙˙ii ˙˙

SSeekkuuee nneellyyee cchhuu ˙˙ ddeenneeyyaattii hhoo ˙˙nneelltt££nn

Neyas duµ ÷eret…’is ko∆eµ nadher lu. Hat’u kuli t’at’u neyas beba

hani k’e˙yaµiµ…ti si˙ ha˙ne…÷iµ.

Neyas neba ÷ereht…’is k’e ya…ti ÷anele.

Neyas t’a ÷eret…’is ko∆eµ nadher si t’a nadhi bek’oriµlya xa huµl÷a.

T’aµ neyas hone…t£n d£nliµ si tth’i bek’oriµlya nene.

¿uµriiµ…ker-u. ¿eyi ghare neyas hone…t£n bet’ore÷a ÷at’e

yek’orelya halu.

¿eret…’is ko∆eµ honelt£n chu saµ shu bet’ore÷a ÷at’e, saµ t’a tth’i

ho˙nelt£n ÷at’e.

2 15

DDiirrii ¿¿eehheehhtt…… ’’ ii ˙˙ss TT’’aaxxaassii ˙˙

Diri ÷ereht…’is t’aµ Sekui xel ÷eghalana chu Sekui k’elni xat’e

Sekui "baµ ko beta" ko bexel ÷ahadi t’at’u Sekui neye si tth’i

t’at’u˙ Sekui ho˙ne…t£n.

Beno…ni harelyuµ Sekui ÷e…k’iziµ t’asi horeld£n ÷ile ¿edighare

t’asi hu…÷a-u tth’i t’at’u neye si ¿edighare ÷ane hat’e. Sekui

"betehkui" Si beskene hone…ten bet’orre ÷a ÷at’e.

Neyas n£n tthe ho˙niµ…ten ÷at’e˙lu.

Neyas nechile ÷ats’iµ bexel hoµlni-u tth’i beba ¿ereht…’is k’e hani

beba bek’eyaµiµ…k’i de yunedhe ÷edeni ÷ereht…’is k’e ya…ki horel÷i

÷a˙ne hat’e.

Diri ¿ereht…’is t’at’u neyas

÷ereht…’is k’e ya…ki horel÷iµ …el

tthi’i ÷ereht…’is k’e ya…ki

beba nezoµ honiµ…ten holu.

Tth’i neyas t’at’u neye si˙

beba bet…ariµ÷a ÷at’e.

NNeeyyaass tt’’aannii µµddhheenn ssii ˙˙ hhaa ˙˙nnee……nnii

TT’’aa gghhaa nnii ttaa

☺ ÷eret…’is ko∆o∆ t’asi hestsi si niµ…÷i

☺ sighare neba ÷ereht…’is k’eyasti

☺ t’asi gothe huresdza

☺ ÷eret…’is ko∆e∆ nasther si seba

bet’ore÷a bek’oriµlya

TT’’aassii ˙˙ nneeddhhee££ hhii ll ii µµ nneesstthh££nn

☺ t’a ÷eret…’is ko∆e∆ nasther nes÷iµ de

☺ si sek’iziµ sekui gha hani k’e

yailti de

☺ t’asi kodhe honesten sets’ini de

☺ t’a seba xa ÷a-u tth’i t’o seba

xa÷aµ ÷eret…’is ko∆e∆ ts’iµ ÷ereht…’is

÷eghalasna xa bet’ore÷a niµdhen t’a

☺ seghaµ ho∆di nezoµ ÷egha lasna de

☺ senasther siµl÷iµ saµ seba nezoµ t’a

91341 OTRT - Chipewayan 2/28/03 9:07 AM Page 2

116

Diri ¿ereht…’is yunaghe Saskatchewan dene yati

k’e ÷eghadalana (Literacy Network) yeheltsiµ ÷at’e.

Diri ÷ereht…’is NWT Literacy Council ¿eduµ yehiµla

jadiziµ t’at’u dene dana k’iziµ haliµ.

NWT Literacy council ye…tsiµ ÷at’e niµ…ts’ichoza niek’aldhe

tsaµmba t’a˙.

Diri ÷ereht…’is halisi t’aµ yek’e ÷eghalaina si nok’e ÷eyile

÷ereht…’is ts’iµ yati t’a het’iµ. Hat’u kuli bedagharile beyati t’a

het’iµ de ÷£nile het’iµle.

Sekui baµ ko beta ko ÷ereht…’is hu…tsi huru…÷iµ t’asat’ele.

¿eyile xa bet’oht’iµ xa de

NWT Literacy Council bedaghare ho…e ha÷aµ.

Diri ÷ereht…’is haliµ si beru…÷iµ de t’aµ bets’olti hasi:

NWT Literacy Council

5122-48th Street, Box 761

Yellowknife, NT X1A 2N6

Phone: (867) 873-9262

Fax: (867) 873-2176

Email: info@nwtliteracy.ca

Website: www.nwt.literacy.ca

☺ t’at’u˙ hiµna˙u˙ tth’i henaµilni˙ si˙ ghaµ hoµlni

☺ ÷ereht…’is k’e t’asi thela chu ÷ereriht…’is ghaµ hani ne…tsi

☺ nej£n t’a sh£n k’o˙riµlya si˙

☺ beye yati k’e hani nile

☺ neyas bexel ÷ereht…’is deneghaµ nalye ko∆e∆ na∆gha hani xa

Dëne Su…iné Yati: Emerance Cardinal

91341 OTRT - Chipewayan 2/28/03 9:07 AM Page 1

www.nwt.literacy.ca