Exercise 1:1: Foghlaim na Príomhfhocail a bhaineann leis an Sliocht seo:

These are some of the Key words of this piece. It's important to become Familiar with

them and learn how to spell them correctly. You can also use this as a revision tool,

once you have studied the ‘Story’ try and compose simple sentences about the story

using these keywords.

Gaeilge Béarla Litriú (spelling) practice

Clann Albright The Albright Family

Ascaill na Fuinseoige Ash-tree avenue

Cóisir party

Ag ceilliúradh 20 bliain pósta Celebrating 20 years of marriage

Clann saibhir Wealthy family

Foirfe perfect

Ag eagrú organizing

Tá an t-airgead tábhachtach dóibh

Money was important to them

An tíogar ceilteach* The Celtic Tiger

An ghnóthach Very busy

Beirt mhac Two sons

Íomha agus cuma Image and appearance

In ísle brí Low spirited

Subject: Gaeilge (Leaving Cert)

Teacher: Ms Breathnach

Lesson: 8

Title Hurlamaboc - le hÉilís Ní Dhuibhne Scéal 1

Nótaí Gnáthleibhéal: Cúlra agus Príomhsmaointe an tSleachta (Ordinary Level Notes on the Background and main thoughts of the piece)

1. Tá an sliocht seo faoi Bean céile agus Máthair darbh ainm Lísín Albright

2. Tá muintir / Clann Albright an saibhir, agus tá siad ina gcónaí ar Ascaill na Fuinseoige

3. Tá ceathrar sa chlann, Lísin, Póll (an t-athair) agus beirt mac Cuán (13bl) agus Rúan (18 bl)

4. Tá Lísín agus Pól ag ceilliúradh fiche bliain pósta.

5. Tá Lísín ag eagrú cóisire don ceilliúradh seo

6. Tá Clann Albright an-saibhir. Tá airgead an-tábhachtach dóibh

7. Tá Lísín foirfe.Bíonn cuma agus íomha álainn uirthi i gconaí

8. Bíonn Lísin gnóthach, tá sí ina lán clubanna agus tá teach foirfe aici

9. Ach níl Ruán (a mac) sásta, Tá grá aige dá máthair ach níl sé sona. Tá sé in ísle brí

Exercise 1.2 - Meatsáil na Príomhsmaointe shuas le na Príomhpointí as Béarla

A) Lisín is always busy. She’s in a lot of clubs and she has a perfect house

B)Lísín and Pól are celebrating twenty years of marriage

C)There's four in the family, Lísín, Pól, (the dad) and two sons Cuán (13 yrs) and Rúan (18 yrs)

D) Lísín is perfect. She always has a perfect and beautiful appearance.

E) This piece is about a wife and mother who is called Lísín Albright

F) Lisín is organizing a party for this celebration

G) But Rúan (her son) isn't happy, he loves his mam but he isn't happy. He is in low spirits

H) The Albright family are very wealthy and they live on ‘Ascaill na Fuinseoige’

I) The Albright family are very wealthy. Money is very important to them

1 = 2 = 3 = C 4 = 5 =

6 = 7= 8= 9=

Nótaí Gnáthleibhéal: Acoimre ar an tSleachta (Ordinary Level : SUMMARY of the story)

Tá an sliocht seo faoi Bean céile agus Máthair darbh ainm Lísín Albright Tá muintir / Clann Albright

an saibhir, agus tá siad ina gcónaí ar Ascaill na Fuinseoige.Tá ceathrar i gClann Albright, an máthair

‘Lísin, an athair Pól agus a beirt mhac Cuán a bhí 13 bliana d’aois agus Ruán a bhí 18 bliana d’aois.

Bhí Pól agus Lísín ag ceiliúradh fiche bliain pósta. Bhí Lísín ag eagrú cóisir don chelliúradh sin.

Rinne sí go leor Eagrúcháin don chóisir. Fuair sí gloiní fíona ar chíos ó siopa, chuir sí péint nua ar na

ballaí, agus bhí an dara reoiteoir aici ar chíos don bia milis ar fad. Bhí sí an-eagraithe. Bhí saol foirfe

acu. Ní raibh Ruán nó Cuán ag súil leis an choisir ach níor dúirt siad tada. Bhí Lísín ar bís faoin

chóisir. Ach níl Ruán (a mac) sásta, Tá grá aige dá máthair ach níl sé sona. Tá sé in ísle brí. Cuireann

Lísín brú ar Ruán.

Bhí Pól ag obair san ollscoil (mar léachtóir) ach ní raibh post ag Lísín. Bhí a lán airgid ag an teaghlach

mar bhiodh Pól ag obair go dian. Bhí siad saibhir. Rinne Pól go leor airgid ar an Idirlín ar na

stocmhargaí, bhí sé rathúil. Cheannaigh sé tithe agus árasán san Eoraip agus fuair sé cíos orthu.

Cheap Lísín go raibh cuma an duine an-tábhachtach. Bhí cuma álainn ar Lísín i gcónaí. Bhí sí

dathúil agus faiseanta. Bhí sí tanaí agus bhí gruaig fhionn uirthi.Bhí éadaí galánta aici. Bhí an cuma

sin ar gach duine ar Ascaill na Fuinseoige. Bhí sí néata, galánta agus foirfe. Bhí Lísín níos deise

ná gach duine eile.

Bhí Lísín an- ghnóthach, bhí sí ina ball de chlubanna éagsúla; club leabhar, club staire agus club

gairdin . Rinne si staidear ar a lán teangacha Spáinnis, Rúisis, Sínis agus Seapáinis.

Achoimre summary

sliocht Piece / extract

Bean céile wife

máthair mother

Muintir /clann family

ceathrar Four (people)

Ag ceilliúradh Celebrating

Fiche bliain pósta 20 years married

Ag eagrú Organizing

eagrúcháin Organisation

Gloiní fíona Wine glasses

Ar chíos On loan

péint paint

Na ballaí The walls

Cóisir party

Ar siúil On / happening

Ní raibh siad ag súil leis They weren't looking forward to it

Ní dúirt siad tada They didn't say anything

Ar bís excited

In ísle brí In low spirits

Saol foirfe Perfect life

ollscoil university

Léachtór lecturer

Ar an idirlín On the internet

Tithe agus árasán Houses and apartments

San Eoraip In Europe

cíos rent

Beirt mhac Two sons

Bhí beirt mhac acu They had two sons

Bhí siad pósta ar feadh 20 bliain They were married for 20 years

Ar bís faoi Excited about

Saibhir wealthy

Bhí alán airgid acu (ag an teaghlach) They had a lot of money ( the fam)

Bhi teach mór acu They had a big house

Bhí éadaí galanta ag Lísin Lísín had gorgeous clothes

Stocmhargaí stock markets

Rathúil successful

Fear gnó maith a bhí ann He was a businessman

Chuir Lísín brú air a shaol a athrú Lísín pressured him to change his

life

Cheap Lísín go raibh Cuma an tábhachtach Lísín thought appearance was

important

Cuma appearance

Tábhachtach important

Cuma álainn Beautiful appearance

Cuma óg Young appearance

néata neat

Galánta Gorgeous / glamorous

fashionable

Dathúil good-looking

Tanaí Thin / slim

Gruaig fionn Blonde hair

Níos deise ná Prettier than

Rinne sí staidéar ar She studied

Cliste Clever

Gnóthach busy

Bhí sí ina ball de clubanna agus eagraíochta She was a member of lots of

Clubs and organizations

Bhí sí ag foghlaim teangacha She was learning languages

Spáinnis Spanish

Rúisis Russian

Sínis agus Seapáinis Chinese and Japanese

Ní raibh post aici. She didn't have a job

D’oibrigh pól go crua Pól word very hard

Bhi an clann ina conai ar Ascaill na Fuinnseoige The Family lived on Ascaill na

Fuinseoige

Bhí an cuma sin ar gach duine ar Ascaill……. Everyone had that appearance

On the avenue

Exercise 1.3 (Gnáthleibhéal agus Árdleibhéal ):

Fíor nó Bréagach

Tá Lisín agus pól pósta ar feadh fiche bliana

Tá cúigear páiste sa chlann

Tá Rúán ag súil go mór leis an chóisir

Tá teach Lísín Foirfe

Tá Lísín ar bís faoi a bheith ag eagrú an chóisir

Níl Airgead ag Pól, tá sé beo bocht

Tá gruaig rua ar Lísín, tá Cuma an-sean uirthi freisin

Tá an clann ina gconaí ar Bhothar na Trá

Tá Cuán trí bliana déag d’aois

Níl éadaí deasa ag Lísín

Cheannaigh lísín go leor bia agus fíona don chóisir

Is ball í Lísín de go leor chlubanna agus eagraíochtaí

Exercise 1.4 (Gnáthleibhéal agus Árdleibhéal)

Ceisteanna Bunúsacha:

Céard atá Lísín agus Pól ag ceilliúradh ?

Céard atá Lísín ag eagrú don cheilliúradh sin

Cá bhfuil clann Albright ina gconaí?

An bhfuil Rúán ar bís faoin chóisir? Cén fáth?

Cén eagrúcháin a rinne Lísín don chóisir?

Conas a dhéanann Pól airgead anois?

An bhfuil post ag Lísín?

Déan cur síos ar Lísín (3 rud)

Déan cur síos ar Chuma Lísín (3 rud)

Conas a chaitheann Lísín a chuid ama?

Nótaí Árdleibhéal : Achoimre ar an Scéal

At Higher Level a good way to revise / study the Prós section is knowing a more detailed

version of the Summary. In These notes the summary is broken into sub-headings to help

you revise in smaller sections. You should always start with studying the ‘Ordinary Level

Notes’ first to familiarize yourself with vocab and simple sentence structures – Simple correct

language is very effective – even at Higher Level.

Cúlra and Scéil

• Baineann an sliocht seo as Hurlamaboc le muintir Albright, nuair a bhí an Tíogar Ceilteach i mbarr a réime.

• Tugann an túdar, Eilís Ní Dhuibhne, léargas cumasach dúinn sa scéal ar ghnéithe den saol sin agus ar dhearcadh lucht an rachmais ag an am.

• Bhí Lisín agus Pól pósta ar feadh fiche bliain agus bhí ceiliúradh mór á eagrú ag Lisín don ócáid. ‘Caithréim’a bhí ann, dar le Lisín.

• Bhí teach breá acu i mbruachbhaile Ascaill na Fuinseoige . Cur Síos ar an gClann agus Pól

• Bhí beirt mhac cliste agus dathúil acu. Cuán a bhí 13 bliana d’aois agus Rúán a bhí 18 bliana d’aois.

• Ba duine rathúil a fear céile Pól anois.

• Bhí sé ag obair in ollmhargadh nuair a phós sí é .

• Cheap sí go raibh féidearthachtaí eile aige agus stiúraigh sí é.

• Anois léachtóir a bhí ann agus rinne sé go leor airgid le stoc ar an idirlíon. Bhí meas ag gach duine air anois.

• Ba é sin an rud ba thábhachtaí do Lisín dáiríre – go mbeadh meas, nó éad, ag gach duine eile orthu.

• Bhí stádas agus aicme an tábhachtach di. Ba duine ardnósach, baothghalánta í. Na daoine eile ar Ascaill na Fuinseoige

• Bhí na daoine eile ar an mbóthar ar fad mar an gcéanna.

• Bhí caighdeán ard acu, dar leo féin.

• Ba daoine faiseanta, tanaí agus fionn iad na mná ar fad.

• Bhí bean amháin ar an mbóthar, Eibhlín, le gruaig dhubh.

• Cheap na mná eile go raibh sí aisteach agus níor thuig siad conas a bhfuair sí teach ar an mbóthar sa chéad áit.

• Ní dheachaigh siad amach riamh gan smideadh orthu.

• Chaith siad smidiú ag cur amach an bruscar go déanach fiú, ionas (so that) go dtuigfeadh na fir bruscair gur ‘daoine deasa’ iad.

• Ba é ‘Cuma’ an rud ba thábhachtaí ar fad dóibh.

• Ar ndóigh, bhí cuma foirfe ar Lisín féin agus ar gach rud a bhain léi. Caidreamh Lísín agus Rúán:

• Máthair maith ab ea í, de réir cosúlachtaí

• Thug sí moladh agus spreagadh do na buachaillí i gcónaí.

• Bhí a lán grá acu di agus ba mhaith leo í a shásamh i gcónaí.

• Dúirt siad na rudaí ar mhaith léi cloisteáil, mar shampla dúirt Ruán go raibh sé ag tnúth leis an gcóisir.

• Bhí sé tábhachtach an cuma ceart a léiriú i gcónaí.

• Ní raibh Ruán compordach ag caint leis an t-Uasal Mac Gabhann mar sin, mar cheap sé go raibh sé ábalta a intinn a léamh.

• Ní raibh Ruán sásta le cúrsaí dáiríre. Bhí sé in ísle brí / bhí lagmhisneach air mar chuir Lísin brú air a bheith sásta agus foirfe freisin.

• Ní raibh caidreamh maith acu, daríre. Ní raibh rudaí riamh maith go leor di. Ach cosúil lena Mháthair bhí Ruán go maith ag cur i gcéill.

Lísín

• Ní dheachaigh Lisín amach ag obair.

• Ba Bean an tí í

• Ach níor mhaith léi bheith dímhaoin.

• Bhí sí i gcónaí gnóthach mar sin féin.

• Bhí sí páirteach i go leor clubanna.

• Chuaigh sí chuig ranganna teanga, na teangacha is deacra le foghlaim.

• Bhí suim aici i ndrámaíocht agus litríocht.

• Bhí sí ábalta labhairt go heolach ar ábhar ar bith…

Baineann an sliocht seo le This excerpt has to do with

Nuair a bhí an Tíogar Ceilteach i mbarr a réime When the Celtic tiger was at its

peak

Tugann an údar léargas cumasach dúinn The author gives us a great insight

Ar ghnéithe den saol sin On aspects of that life

Dearcadh Perspective

Lucht an rachmais Wealthy people

Ócáid Occasion

Caithréim Victory

Á eagrú ag Lísín Being organised by Lísín

Dár le Lísín According to Lísín

Teach brae A fine house

Bruachbhaile Suburbs

Cliste agus dathúil Clever and good-looking

Rathúil Successful

Ollmhargadh Supermarket

Nuar a phós sí é When She married him

féidearthachtaí Possibilities

Stiúraigh Directed

Léachtóir Director

Stoc ar an idirlíon Stocks on the internet

Bhí meas ag gach duine air Everyone respected him

An rud ba thábhachtaí The most important thing

Éad Jealousy

go mbeadh meas, nó éad, ag gach duine eile orthu That others would respect them

or be jealous of them

Stádas agus aicme Status and class

Árdnósach, baothghalánta Snobby

Mar an gcéanna The same

Caighdeán árd High standards

Faiseanta Fashionable

Tanaí agus fionn Thin and blonde

Na mná eile The other women

Aisteach Weird / strange

Ní dheachaigh siad amach riamh They never went without

Gan smideadh (orthu) Without makeup (on them)

Ag cuir amach an bhrúscair fiú Even putting out the bins

Ionas go So that

Ar gach rud a bhain léi Everything that was attached to

her

Caidreamh Relationship

de réir cosúlachtaí Apparently

Moladh agus spreagadh Praise and encouragement

Bhí alán grá acu di They had a lot of love for her

Ba mhaith leo í a shásamh I gconaí They always wanted to please

her

ar mhaith léi cloisteáil She wanted to hear

Ag tnúth le Looking forward to

Bhí sé tábhachtach an cuma ceart a léiriú i gcónaí.

It was important to always keep

up appearances

Compórdach le Comfortable with

ábalta a intinn a léamh Able to read his mind

In ísle brí In low spirits

A bheith sásta agus foirfe freisin To be happy and perfect too

Ní raibh caidreamh maith ach daríre They didn’t have a good

relationship, really

Ní raibh rúdaí riamh maith go leor di Things were never good enough

for her

Ag cuir I gcéill Pretending

Ba bean an tí í She was a housewife

Dímhaoin Idle

Páirteach Part of

Na teangach is deacra le foghlaim The hardest languages to learn

Go heolach Informatively

Ar ábhar ar bith On any topic

Exercise 1.5 – Déan cur síos ar Lísín * - Gnáthleibhéal agus Árdleibhéal

From the Ordinary and Higher Level notes can you write 5 (Ordinary Level)- 10 key

sentences (Higher Level) to describe the main Character Lísín

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

Nótaí Árdleibhéal – Stíl Scríobhneoireachta an tSleachta :

At Higher Level you can often be asked to describe the Genre of the ‘Prose’ or to describe

the Author’s Style.

At Ordinary Level you are often asked if you liked the piece and why – vocabulary such as

this below is very handy for that.

If you say something is funny or sad for example, you always need to give an example from

the story to back up your answer – no need to quote -simply describe it in your own words.

Thaitin an scéal liom mar I enjoyed the story because………..

Níor thaitin an scéal liom mar I didn’t enjoy the story because……

Bhí sé greannmhar It was funny

Bhí sé suimúil It was interesting

At Higher Level it’s a good idea to incorporate some points about the Authors style into your

long question answer even if you are not directly asked about it.

An Aoir sa Scéal – Satire in the story (stíl / style)

• Is Aoir / scigmhagadh é an sliocht seo ar mheon / dearcadh lucht an rachmais in Éirinn le linn ré an Tíogair Cheiltigh.

• Tá an t-údar ag magadh faoi na luachanna a bhí ag na daoine seo .

• Bhí íomha agus saibhreas an t-ábhachtach dóibh.

• Is léir nach raibh mórán measa ag an údar ar an mbéime a chuir na daoine seo ar airgead agus an cuma foirfe.

• Léiríonn an t-údar go bhfuil rud éigin éadomhain agus falsa ag baint le saol na ndaoine sin, agus nach dtuigeann siad saol na ngnáthdaoine.

• Feictear seo sna habairtí gearra searbhasacha anseo is ansiúd tríd an tsleachta

Samplaí :

- Sloinne an Chlann ‘ Albright’ - Cur síos ar theach agus Cuma Lísín

- An cur síos ar na mná eile ar an mbóthar (na boscaí brúscair /smideadh) - Na teangacha a bhí Lísín ag foghlaim

Tá sé le feiceáil I ngach áit sa scéal ach go háirithe ag deireadh an tsleachta leis an liosta fada de chlubanna agus ranganna a raibh sí páirteach ann. Críochnaíonn an caibidil leis an bhfocal aonair, ‘Dáiríre’. Tá sé íorónta mar is beag a raibh dáiríre le an lucht rachmais seo.

Aoir Satire

Scigmhagadh Jeering / mocking

Meon / dearcadh Outlook

Ag magadh faoi Mocking / laughing about

Luachanna Values

Saibhreas Wealth

Béim a chuir ar airgead Emphasis placed on money

Éadoimhin Shallow

Falsa False

Gnáthdaoine Normal people

Abairtí gearra searbhasacha Short sarcastic sentences

Anseo is ansiúid Here and there

Tríd an tsleachta Throughout the excerpt

Sloinne Surname

Focail aonair Single word

Dáiríre Seriously / real

Iorónta Ironic

Ní raibh aon rud dáiríre futhú There was nothing serious about them (ie

they were ‘false’)

An Ghreann sa Scéal (The humour in the story) – Stíl / Style

• Tá an ghreann fite fuaite leis an an aoir agus an magadh sa sliocht seo.

• Tá cur síos áibhéalach (hyperbolic) Ní Dhuibne éifeachtach agus thar a bheith greannmhar.

• Tá an ghreann le feiceál síos tríd an sliocht seo.

• Ar dtús báire tá greann le feiceál sa sloinne ‘ Albright’. Ar ndóigh bíonn an clann seo sona, foirfe agus gealgháireach i gcónaí!

Tá greann le feiceál sa gcur síos a dhéanann Ní Dhuibhne ar Lísín, Pól, agus na mná eile sa scéal.

Fite fuaite Intertwined

Áibhéalach Hyperbolic

Thar a bheith greannmhar Very funny

Gealgáireach Cheerful / bubbly