САРГУЗАШТИСАРГУЗАШТИ

Мундариља

Наќши хуб

36

67

СОАТИСЕЊРНОК

79

ТАЊЌИЌ ВА ТАЊЛИЛ2 Баъзе роњњои тарљумаи хабар аз забонианглисї ба забони тољикї7 Ёди њунармандон љовидонист

СУЊБАТИ ИХТИСОСЇ14 Тарљума сањлангориро намепарварад

ПАЊНОИ НАЗАР25 Шеърњо

ЌИССАЊОИ ДИЛАНГЕЗ30 Ин диёри ман нест50 Ваъдаи айёми љавонї56 Духтари чўпон59 Ќиссаи њайратангези шоњдухтар Констанс62 Шоњи љавон69 Рўзи модаронро љашн гирифтем72 Дўсти бењтарини инсон74 Ѓулом

АФСОНАИ ЉАЊОН79 Соати сењрнок83 Бањодурони мардуми рус86 Моњї ва ангуштарин89 Арўсї дар чашмаи Нуќрагин94 Офтобпараст97 Шоњ ва заминков99 Одами танбал гов шуд101 Љейки танбал104 Дарё ва бањр105 Шоњ Утер, Артур ва Мерлин

МАКТАБИ ТАРЉУМА107 Њикоятњо аз «Њазору як шаб»

2 Навруста

Баъзе роњњои тарљумаи хабар аззабони англисї ба забони тољикї

Мирато КОМИЛОВ,устоди факултаизабони англисї

Д ар илми тарљума масоилевуљуд доранд, ки яке аз онњомасъалаи грамматикиитарљума мебошад. Забонњо азлињози ќоидањои грамматикїаз њамдигар дар тафовутанд,ки он боиси ба вуљуд омаданидушворї њангоми тарљумамегардад.

Пеш аз он ки ба баъзе роњњои тарљумаи хабар аз забони англисї машѓулшавем, ќайд кардан бамаврид аст, ки полисемия падидаест, ки на танњо ба исм васифати забони англисї, балки ба феълњои он хос аст. Он сабаби ба вуљуд омада-ни душворињои грамматикии тарљумаи хабари забони англисї дар љумла гаштааст.

Дар забони англисї феълњои сермаъно дар якљоягї бо исм њиссањои нутќисермаънотарин ба шумор мераванд. Инро тарљумаи мисолњои дар маќола овар-дашуда тасдиќ менамоянд.

Феъл дар забони англисї шаклњои гуногунро дорад, ки тарљумаи он ба забо-

3№2 (6), 2016

ни тољикї роњњои махсус доранд, ки њанўз ба тањќиќу баррасии муфассал ниёздоранд.

Хабар дар љумла тавассути ду навъи феъл ифода мешавад: яке феълњое, ки амал-ро ифода мекунанд, дигаре феълњое, ки њастї ё худ мављудиятро мефањмонанд.

Феъли “to be”, ки ба забони тољикї феъли «будан» мебошад, ба навъи ду-юми феълњо, яъне феълњои њастиро ифодакунанда дохил мешавад. Назар ба феъ-ли «будан»-и забони тољикї феъли “to be”-и забони англисї аз љињати маъно бойаст ва дар љумлањо маъноњои мухталифро ба худ касб менамояд:

Будан, иштирок кардан, њузур доштан, њозир буданShe will be here all the day- Ў тамоми рўз дар ин љо хоњад буд.Kitty was here for the holidays- Китти њангоми таътил дар ин љо буд. John was at the meeting, too.-Љон њам дар маљлис њузур дошт.Ба амал омадан, рух доданIt was only last year.-Ин танњо соли гузашта рух дода буд.Ташкил ёфтан, баробар шуданTwice two is four.-Ду карат ду ба чор баробар мешавад.Истодан, арзидан, нарх доштанHow much is the hat?-Ин кулоњ чанд пул меистад?Иборат буданThe trouble was we did not know her address. - Бадбахтї он буд, ки мосуроѓаи ўро намедонистем. Дар љумлањои дар шакли замони мутлаќ (перфектї) буда, феъли “to be”

маъноњои рафтан, омадан, ба тамошо рафтан, ташриф оварданро ба худкасб менамояд:

I hear you have been to Switzerland this summer. - Фањмидам, ки шумо ин тоби-стон ба Шветсария рафтед.

Has anyone been? – Ягон кас омад?Феъли “to be” дар љумлањои муайяншахс дигар маънињоро зоњир менамояд:Mr. Black and Mr. White were at school together when they were boys- Дар

хурдсолї љаноб Блек ва љаноб Вайт дар як дабистон тањсил мекарданд.Феъли to get дар забони англисї яке аз феълњои сермаъно ба њисоб мера-

вад. Дар созмон (конструктсия) бо љонишин ё исм омада, њамчун «гирифтан»фањмида мешавад:

4 Навруста

I have got his gift. – Ман туњфаи ўро гирифтам.Агар баъд аз get сифати феълшуда ояд, он одатан маънии «шудан» -ро касб

менамояд:He got annoyed after that meeting. – Ў баъд аз он вохўрї оташин шуд. Дар

маънии «ин ё он чизеро харидан» истифода бурда мешавад:We got this dress for our mother. – Мо барои модарамон ин куртаро харидем.Овардан (чизеро барои касе):I’ll get you a cup of tea. – Ман барои шумо як пиёла чой меорам.Иљро кардан, ба итмом (охир) расонидан (аз уњдаи иљрои ин ё он кор баро-

мадан):She’ll get the article by morning. – Пагоњирўзї ў маќоларо ба итмом мерасо-

над.Розї кунондан:He got her to work in his company. – Ў вайро барои дар ширкати ў кор кардан

розї кунонд.Гузарондан (чизеро), иваз кардан (касб, машѓулият):I want to get the armchair to the bedroom. – Ман мехоњам роњаткурсиро ба

хонаи хоб гузаронам. He got to court of law last year. – Ў дар суд кор карданросоли гузашта оѓоз кард.Омада расидан:It takes three hours to get to the railway station. — То истгоњи роњи оњан раф-

та расидан се соат ваќтро мегирад.Пул кор кардан (бозёфт кардан)She got USD 15 000 this year. – Ў имсол 15 000 доллари ИМА кор кард.ФањмиданI didn’t get the topic. – Ман мавзўъро нафањмидам.Феъли to take:ГирифтанAnn took your pencil. – Анна ќалами шуморо гирифт.Нўшидан, хўрок хўрданIt’s useful to take some water before meal. – Пеш аз истеъмоли хўрок каме об

нўшидан муфид аст.Доштан, дар љои љиноят ќапидан

5№2 (6), 2016

My friend and I like to take fish. – Ман ва рафиќам моњї доштанро дўст медо-рем.Нишастан (дар наќлиёт), љойро ишѓол карданJohn takes bus every evening. – Љон њар бегоњ дар автобус менишинад.Феъли to keep:Нигоњ доштанI keep my copybooks in a bookcase. – Ман дафтарњояро дар љевони кито-

бмонї нигоњ медорам.Нигоњ дошта шудан, боќї монданThe weather keeps warm. – Њаво гарм боќї монд.Идора кардан, пеш бурданFather keeps house in our family. – Дар оилаи мо падар хољагиро идора меку-

над (ё пеш мебарад).Miranda does not like to keep a diary. – Миранда пеш бурдани рўзномаро дўст

намедорад.Идома доданShe kept discussing this theme. – Ў муњокимаи мавзўи мазкурро идома дод.Феъли to haveФеъли бисёрмаънои to have дар љумла тањти таъсири калимањое, ки баъд аз он

меистанд ва ба мазмуни он таъсир мерасонанд, ќарор мегирад.Агар баъд аз have исм истад, одатан маънии он «доштан, доро будан» ба

шумор меравад.I have this collection of books in my library. – Ман дар китобхонаи худ љамъи ин

китобњоро дорам.Феъли have њамчун «тавонистан», «хостан», «ќобил будан», агар баъд аз to

have исм ва масдар истад, тарљума мешавад: I have a task to do you. – Ман мехо-њам, ки ту супоришро иљро кунї. They have a possibility to help you. – Онњо мета-вонанд ба ту ёрї дињанд.

To have маънии «бояд», «зарур аст»-ро низ дорад, агар баъд аз он масдарояд.

You have to come to classes everyday. – Ту бояд ба дарсњо њар рўз биёї.Агар баъд аз have феъл дар шакли сеюм ояд, он аз Perfect Tenses (замонњои

мутлаќ) дарак медињад. Чунин шакли замонњо барои ифода кардани амале, ки пешаз ин ё он амал рух додааст (рух медињад) ё иљро карда шудааст (иљро карда

6 Навруста

АДАБИЁТИ ИСТИФОДАШУДА

мешавад) лозим мебошанд. Дар чунин њолатњо have чун феъли ёридињанда башумор меравад ва ба забони тољикї тарљума намешавад.

When we arrived, they had just left. – Ваќте ки мо омадем, онњо рафта буданд.Феъли to makeЗанг заданShe must make a telephone call. – Ў бояд занг занад.Омода кардан, пухтанMy mom made a cake. – Модари ман торт омода кард.Парешон карданThe children made such a mess in a sitting room. – Кўдакон мењмонхонаро

парешон карданд.Касеро барои иљро кардани ин ё он кор маљбур карданHe can’t make her learn, if she doesn’t want to. – Вай наметавонад ўро маљбур

созад, ки хонад, агар худи ў нахоњад.ШуданI think she’ll make a good lawyer. – Ман фикр мекунам, ки ў адвокати хуб меша-

вад.Пул кор карданMike makes $70 000 a year as an engineer. – Майк њамчун муњандис кор карда,

дар як сол 70 000 доллари ИМА кор мекунад.Њамин тавр, дар хулоса бояд ќайд намуд, ки бисёри феълњои забони англисї

назар ба феълњои забони тољикї маънињои зиёдро соњиб мебошанд. Аз ин рў,њангоми тарљумаи онњо ин хусусиятро ба назар гирифта, онњоро бояд вобаста баматн тарљума кард.

1.А. А. Тихонов, Английский язык,Теория и практика перевода, «Про-спект», Москва 2005.

2.А.В. Федоров Основы общей те-ории перевода, Москва, 1988.

3.Raymond Murphy, English Grammar

in Use, Cambridge Press, New York, 20044.Т. А. Заражевская, Т. И. Гусько-

ва, Трудности перевода обществен-но-политического текста с английс-кого языка на русский, Москва, «Выс-шая школа», 1986.

7№2 (6), 2016

Шахсиятњои шинохтаи љањон

ПаблоПикассо

ЁДИ ЊУНАРМАНДОНЁДИ ЊУНАРМАНДОНЁДИ ЊУНАРМАНДОНЁДИ ЊУНАРМАНДОНЁДИ ЊУНАРМАНДОНЉОВИДОНИСТЉОВИДОНИСТЉОВИДОНИСТЉОВИДОНИСТЉОВИДОНИСТ

Номи асосї ва пурраи ў Пабло Диего Хосе Фран-сиско де Паула Хуан Непомусено Мария де ЛосРемедиос Сиприано де ла Сантисима Трини-

дад Мартир Руис Пикассо аст. Вай рассом, њайкалта-рош, рассоми театр, тарроњи барљастаи фаронсавист.Аммо миллаташ испанї буда, дар такомули санъатњоигуногуни Франсия хидмати мондагореро ба анљом ра-сондааст.

8 Навруста

Пикассо 25 октябри соли 1881 даршањри Малагаи давлати Испания ба дунёомадааст. Пас аз 92 соли њаёт дар шањ-ри Мужени Франсия оламро падрудгуфт. Аммо асарњои нотакрори рўйикоѓаз ва деворнигорањо мондааш тоимрўз ному фаъолияташро нигоњ дош-та меоянд.

Ў узви њизби коммунисти Франсия(аз соли 1944) буда, дар мактаби санъ-ати нафисаи шањрњои Барселона ваМадрид тањсил кардааст. Минбаъд аз23 – солагиаш зиндагиву фаъолияти

эљодиашро дар Париж ихтиёр кард.Њанўз соли 1900 бо мусавварањои ба-рљастааш шуњрат ёфта буд. Махсусан,асарњои «Давраи нилобї» (солњои1901 – 04) ва «Давраи гулобї» (солњои1905 – 06), ки дар онњо рангњои кабу-ду гулобї бартарї доштанд, ба мавз-ўи фољиаи одамони бехонумон – но-биноён, гадоён, оворагон (масалан,расми «Гадои пир бо писарбача», соли1903), «Духтарчае дар болои кура»,соли 1905, њарду дар осорхонаи санъ-ати тасвирии ба номи А.С.Пушкин, ш.

Зебосанам

9№2 (6), 2016

Олга дар рўи миз (соли 1917)

10 Навруста

Гадои пир бо писарбача (соли 1903)

11№2 (6), 2016

Москва) бахшида шудаанд.Пикассо њодисањои љањонии капита-

листї, сабабњои кризиси љамъияти бур-жуазї ва фарњанги гуманистии онро ду-руст сарфањм рафта натавониста, соли1907 аз тасвири реалистона даст кашид.Вай њамроњи Ж.Брак ба љараёни ку-бизм асос гузошт. (Кубизм як ра-вияи шаклпарастона дар санъатирассомии Аврупои асри 20-ум бањисоб мерафт). Пикассо предмет –ашёи тасвиршавандаро ба љузъњои гео-метрї људо карда, шаклро вайрон ме-намуд ва бо њамин олами воќеиро баинобат намегирифт. Бо вуљуди ин, баъ-зе аз асарњои ин давраи Пикассо аз на-зокат дур нестанд. Ба ин гуна асарњомисол шуда метавонад «Хонуме бо бод-безак» (соли 1909), ки дар Осорхонаисанъати тасвирии ба номи Пушкини шањ-ри Москва ба намоиш гузошта шудааст.

Бояд афзуд, аввалњои солњои бис-туми асри бист, ки давраи охирини ку-бизми Пикассо аст, дар эљодиёти вайтамоюли ѓайриклассикї пайдо гардид.Асари «Се зан дар назди чашма» (соли1921, Осорхонаи санъати муосири Ню –Йорк) ба гуфтањои мо асос шуда мета-вонад. Аз образњои одамони одї – му-

осирони рассом, ки дар њамин давраофарида шудааст, бинанда дар бораиинсон тасаввуроти мукаммале пайдоменамояд. Ба њамин гурўњ боз асарњои«Моњигир» (соли 1918), «Дењќонон њан-гоми дамгирї» (соли 1919) дохил мегар-данд.

Аз нимаи дуюми солњои сиюмэљодиёти Пикассо масъалањоибењуќуќии инсон ва дар љамъияти бур-жуазї ноком будани ўро дар бар меги-рад. Аз њамин давра мавќеи љамъиятииПикассо муайян шудан мегирад. Ў якеаз пешсафони фронти халќии Франсия,иштирокчии халќи испан ба муќобилифашизм (солњои 1936 – 39) буд. Яке азасарњои прогрессивии бар зидди фа-шизм офаридааш паннои фонументалии«Герника» (соли 1937) аст, ки ќуллаиэљодиёти рассом мањсуб гардидааст.

Солњои Љанги Дуюми Љањон Пикас-со иштирокчии њаракати муќобилат дарФрансия буд. Минбаъд дар сафи пешимуборизони сулњу демократия ќарордошт. Асари дигари Пикассо «Кабута-ри сулњ» (соли 1947) рамзи муборизо-ни сулњљўён гаштааст. Эљодиёти гуногун-характер ва гуногунжанри Пикассо, кидар худ њам кўшишњои пешќадами љамъ-

12 Навруста

Давраи нилобї (солњои 1901 – 04)

13№2 (6), 2016

иятї ва њам кризиси санъати буржуазииимрўзаро акс намудааст, ба санъатирассоми асри бистум таъсири бузургерасондааст.

Эљодиёт ва рўзгори баъдиљангииПикассо хеле пуробуранг гардид. Хусу-сан, шиносии ў бо Франсуа Жило, кисоли 1945 ба амал омад, ўро минбаъдхушбахт гардонд. Аз њамхонагї боЖило ду фарзанд ба дунё омад: Клодва Палома. Баъдтар (соли 1958) бо Жак-лин Рок низ њамхона гардид.

Пикассоро «рассоми шинохтаиолам» ном мебаранд. Хизматњояшдар соњаи санъати бадеї бо Љоизаибайналмилалии ленинї бо номи «Ба-рои мустањкам кардани сулњи байнихалќњо» (соли 1962) мукофотонидашудааст.

Барои хотираи дурахшонаш соли1960 дар Барселона ва соли 1985 дарПариж Осорхонаи ў ифтитоњ ёфт. Соли2003-юм бошад, осорхонааш дар зод-гоњаш-Малага низ кушода шуд. Оре,њунармандон њељ гоњ фаромўш намегар-данд ва ёдашон љовидонист.

Гадои пир бо писарбача дарсоњили дарё (соли 1903)

14 Навруста

ТАРЉУМАСАЊЛАНГОРИРОНАМЕПАРВАРАД

ТАРЉУМАСАЊЛАНГОРИРОНАМЕПАРВАРАД

Абдуѓаффор АБДУЉАББОРОВ:

15№2 (6), 2016

Мусоњибаи ихтисосии рўзноманигорБахтиёри Абдурањим бо нависанда,драматург ва тарљумони шинохтаитољик Абдуѓаффор Абдуљабборов

Абдуѓаффор Абдуљабборов – нависанда, мутарљим,академики Академияи мусаввирии Тољикистон, доктори фахриифалсафа дар соњаи адабиёт соли 1956 дар шањри Конибодом бадунё омадааст. Хатмкардаи факултети журналистикаи ба номи А.А. Жданови Донишгоњи ДДЛ (Санкт-Петербурги њозира)мебошад. Баъди адои хизмати њарбї дар сафи ЌуввањоиМусаллањи Иттињоди Шўравї фаъолияти эљодиашро даррўзномаи «Вечерний Душанбе» оѓоз намудааст.Бештар аз 15 сол муњаррир ва сармуњаррири идорањои эљодии

Телевизиони Тољикистон, солњои 1989-95 директори шуъбаиТољикистонии Иттињодияи умумииттифоќии «Союзтеатр»,директори генералии Иттифоќи арбобони театрии љумњурї буд.Аз соли 2004 роњбари дастгоњ ва аз соли 2015 сардори шуъбаиробитањои байналмилалии Вазорати фарњанги Тољикистон мебошад.Муаллифи бештар аз 20 маљмўаву китоб (очерк, њикоя,

повест, драма, тарљумањои бадеї) аст. Асарњояш ба забонњоирусї, ќазоќї, њиндї, ўзбекї, украинї, англисї тарљума шудаанд.Пйесањояш: «Сўњони ќазо», «Масал бигў, Эзоп!», «Зодрўзи

рўбоњаки соддаяк», «Суруди вопасин» дар театрњои гуногунимамлакат тањия гардидаанд.Муаллифи силсилаи китобњои «Каприччио» оид ба њаёт ва

фаъолияти композитори барљаста Толиб Шањидї, «Дарсњои ВафоНазаров» бахшида ба ќисмати рассоми машњури тољик ва«Фарзанди сарзамини ќазоќ» – Њунарпешаи халќии ИттињодиШўравї Асаналї Ашимов мебошад.Романи нависандаи Миср, барандаи љоизаи Нобел Наљиб

Мањфуз - «Роњ», повест ва романи Габриэл Гарсиа Маркес «Ба

16 Навруста

полковник касе наменависад», «Сад соли танњої», романи «Моњва фулус»-и Соммерсет Моэм, «Дарсњои франсавї»-и ВалентинРаспутин, як силсила њикояњои адибони шинохтаи љањон, китобњоипублитсистии Нурсултон Назарбоев «Роњи ќазоќистонї», «Дардили АвруОсиё», асари публитсистии Сун Сзячжен «Ормонуорзуњо дар фарњанги муосири Чин», дањ пйесаи драматургониљањониро ба забони тољикї тарљума кардааст.Иштирокчии Форуми байналхалќии нависандагон «Чингиз

Айтматов ва замони муосир» (2009, Бишкек), семинарњоибайналхалќии тарљумонњои адабии кишварњои ИДМ ва Балтия(2010, Москва, Ереван) мебошад.Дар сафи њайати эљодї ба кишварњои Россия, Эстония,

Ќазоќистон, Франсия, Эрон, Афѓонистон, Арманистон, Хитой,Ўзбекистон, Туркманистон, Њиндустон, Ќирѓизистон, КореяиЉанубї, Салтанати Уммон сафар кардааст.Барандаи љоизањои Иттифоќи журналистони Тољикистон ба

номи Абулќосим Лоњутї, Ассотсиатсияи публитсистони Тољикистон.Бо ордени «Шараф» дараљаи II, ордени «Дили Данко»

(Россия), медали љашнии «20-солагии Истиќлолияти давлатииЉумњурии Ќазоќистон», медали тиллоии Донишгоњи байналхалќиитаълими фундаменталї (2014, Санкт-Петербург) сарфароз шудааст.Узви Иттифоќњои рўзноманигорон (1988), арбобони театр(1990), нависандагони Тољикистон (1997), Ассотсиатсияипублитсистони Тољикистон (2007) ва Иттифоќи байниминтаќавиинависандагони Россия (2013) аст.

- Устоди арљманд, маълум,ки ќариб дар тамоми таъри-хи илму адаби дунё мафњу-

ми «тарљума» љой дорад. Аз ин рў,асарњои хуби ин ё он миллат тавас-сути тарљумонњо ба ин ё он забонбаргардон мешаванд. Мегуфтед, кимафњуми «тарљума» аз нигоњишумо чї гуна аст ва умуман, чаротарљума мекунанд, њадаф чист?

-Воќеан њам, тарљумаи осорибадеї, бењтарин бозёфтњои адибонидаврањои мухталифи љањон ба забонимодариамон, ки саршори анъанањоинеку ибратомўз аст, бидуни бањс якрукни муњими адабиёт, зиёда аз он,маданияти адабиётпазирии њар як ха-лќу миллат ба њисоб меравад. Куллиањли адабиёти халќњои љањон ба тарљу-маи осори бадеии адибони хориља ма-

17№2 (6), 2016

шѓуланд. Зеро тарљумаи осори бадеївасилаи пайванди дунёи маънавї,рўзгори адибони олам, шинохту эњсо-си набзи нависандаву шоир ё драма-тург, мактаби бузурги омўзиши адабї,имконияти нодири муаррифии адабиё-ту фарњанг мебошад. Бинобар он, дарин радиф набояд ба он роњ дод, киадабиёти тољик аз дигар адабиётњоихалќњои сайёра аќиб ё барканор монад.

Бењтарин падидаву дастовардњоидигар миллат мавриди омўзиш ќарормегиранд, тарљума ва бад - ин василаасарњои тарафайн омўхта мешаванд, бодастовардњои илмиву адабии халќњоиякдигар ошно мегарданд. Аз ќадиммаъмул шудааст, ки асарњои бењтарин-ро тарљума мекунанд, ки сазовори ом-ўхтан бошанд, ба хонандаи дигар мил-лату халќњо њарфи наве гуфта тавонандва ба ин восита љањони наверо меку-шоянд. Њамчунин, тарљумон манзараидигарро пеши назар меорад, манзарае,ки урфу одат, анъана, љањонбинї, дунё-фањмї, таърихи гузаштагонро таљассум-гар аст. Ба њамин хотир, масалан, ада-биёти классикии мо чї ќадар асарњое,ки дар Юнони ќадим ва кишварњоиарабї офарида буданд, (аз замони ус-тод Рўдакї шурўъ карда) ба њар навътарљума сурат мегирифт. Ин як навъомўзиш ва њам шинохти њунари адабї,бозёфт ва њам ошної бо анъана, урфу

одати як халќи дигар аст, новобаста азон ки дар дигар минтаќаи дунё њаёт басар мебурданд. Аз асрњои 16 – 17 беш-тар маъмул гардид, ки масалан, Ќуръо-ни шариф бо дањњо забон тарљума шуд.Аврупоињо 300 – 400 сол пеш рубоиётиХайёмро тарљума карданд ё ки асариоламшумули Абўалї ибни Сино «Ал –Ќонун фи- т-тиб- китоб – уш- шифо»-ро, ки тахминан дусад сол китоби рўи-мизиии дарсии донишгоњњои тиббии Ав-рупо њисоб мешуд. Ба ин маънї, тарљу-ма як василаи пайвастани халќњо, омў-зиш ва комёбињои дигар халќу милла-тњо ба њисоб меравад.

- Пас, оё метавон гуфт, ки та-рљумаи адабиёти бадеї якрукни хосаи адабиёт барои

њар халќу миллат аст?- Албатта, њамин тавр аст ва дар

ин масъала адибони тољик њам хизматиарзандае анљом додаанд. Тахминан дањсол пеш ба зиндагинома ва фаъолиятиадабии адибони тољик аз солњои сию-ми асри гузашта ба ин тараф таваљљуњнамудам. Ба мушоњида гирифтам, кибештар аз 350 асари хурду калон –роману повесту ќиссаву достонуњикояи адабиёти љањонї ва классикивумуосири рус ва Аврупоро онњо бо то-љикї тарљума намуаанд, ки заррае азбањри адабиёти љањонист. Чаро ки ада-биёти олам садњо роману достону ќис-

18 Навруста

сањои эпикї, њикояњое дорад, ки хонан-даи тољик аз онњо истифода бурда, њиссизебоишиносиашро бояд ташаккул дињад.Ба ин хотир, ваќте асари «Сад соли та-нњої»-и Габриел Гарсиа Маркесро тарљ-ума кардам, дар сањифаи аввали он на-виштам: «Ба ёди тарљумонњои тољик (бономгўйи исми 8- 10 нафари онњо), ки ба-рои ташаккул ва пешрафти адабиёт, бањ-ри ташаккули адабиёту фарњанги асрибистуми тољик хизмати барљаста карда-анд». Мутаассифона, бисёре аз тарљумо-нњои машњурамон аз дунё гузаштанд вамайдони адабиёту тарљумаи бадеї хелезаиф шуд. Њарчанд њоло њам њастанд,вале хеле ангуштшуморанд.

- Агар сари ин мавзўъ анде-ша кунем, пас кињоро айнизамон метавон номбар

кард?- Бубинед, устод Садриддин Айнї

повести «Ќамар», устод АбулќосимЛоњутї драмањои Шекспирро, устодо-ни дигар Р. Њошим, С. Улуѓзода ва ди-гар пайравону шогирдонашон асарњоиоламшумулро тарљума намуданд. Баонњо дигарон пайравї карданд. Банданиз хушбахт аз онам, ки хешро идома-дињандаи кори онњо медонам. Асариадиби рус Василий Биков - «Нишонибадбахтї», повести «Ба полковник касенаменависад» ва романи «Сад соли та-нњої» - и Габриел Гарсиа Маркесро та-

рљума кардам. Ваќте достони «Хазониумри одамхудо» - ро дар тарљумаи ус-тод Ўрун Кўњзод бо охирсухани дониш-манди шинохта, устод А.Турсун муто-лиа намудам, аз њамин љо бори аввалноми Г. Г. Маркесро шунидам. Баъдандар ман хоњише пайдо шуд, ки бо эљоди-ёти Маркес шинос шавам. Он миёнаисолњои 70 – уми ќарни гузашта буд, за-моне ки донишљў будам. Дар маќолањо,суњбату гузоришњоям низ батакрорзикр намудаам, ки устод Кўњзод бароиба пайроњаи тарљума мусоидат карда-ни банда сањм гузоштанд ва он касродар ин масъала устоди хеш мењисобам.Истад Ќосимзода низ тарљумони ху-банд, ки асарњои зиёдеро ба тољикїбаргардондаанд. Акнун љавонњо њамдар ин соња ќувваозмої менамоянд, кииќдоми хуб аст. Дар маљаллаи «СадоиШарќ» ва њафтаномаи «Адабиёт васанъат», ки пайваста мутолиа менамо-ям, мебинам, ки тарљумањои зиёде банашр мерасанд. Маълум мегардад, соњаитарљумаи бадеї рў ба бењбудї оварда-аст. Ба њар њол, фикр мекунам, дар 15 –20 соли охир мактаби тарљумонї боз њамба таври бояду шояд инкишоф наёфт.Манзурам ин аст, ки аксари асарњои та-рљумашуда ба табъи дил набуданд ва њаркї њар чи хост, њамонро баргардон на-муд. Боз ба њар њол, он чиз моро хушњ-ол менамояд, ки акнун дар назди Итти-

19№2 (6), 2016

фоќи нависандагони Тољикистон Мар-кази тарљума ба фаъолият шурўъ наму-дааст, ки оянда дар ин самт корњо табъидил мешаванд. Фикр мекунам, агар ни-њоде бошад, ки бењтарин асарњои бар-љастаи љањонро ба рўйихат гирифта ом-ўзад ва ба тарљумонњо пешнињод намо-яд, ки сари ваќт (на пас аз 30 – 40 сол)онњоро бо сифати баланд тарљума ку-нанд, нуран алонур хоњад шуд. Зеро боасарњои љањонї, хоњ Амрикои Лотинбошаду хоњ Њиндустону Хитой ва дигардавлатњои мутамаддини љањон, ки ада-биёти бузург доранд, хонандаи тољикњам њарчї барваќттар њаќќи шинос шу-данро дорад.

- Баъзе асарњо ба таври су-поришї тарљума меша-ванд…

- Дуруст аст, аммо супориш аз су-пориш фарќ дорад. Ман одатан асарњ-оеро ба тољикї баргардондаам, ки ху-дам онњоро интихоб кардаам. Фарзкардем, агар дањ њикояи ин ё он адиброхонам, як њикояашро тарљума мекунам.Ё роман, аввал меомўзам, ки таърихион чї гуна аст, кай пайдо шудааст, точї андоза дар байни хонандагон мавќеъдорад. Ин одоби одии кор аст. Тарљу-мон аввал бояд донад, ки бо китоби кїсари кор мегирад, муаллифи он дардохил ва хориљи мамлакат чї маќомумартаба ва обрўву эътибор дорад. Ба

њамин тарз аввалин романи тарљумакар-даам асари адиби Миср, дорандаи Љойи-заи Нобел Наљиб Мањфуз – «Роњ» буд. Ўнахуст нависандаи сарзамини араб аст, киин мукофоти умумиљањониро ноил гарди-дааст. Ў файласуф, адиб ва таърихнигоришинохта буд. Ду нусха аз ин тарљумаамротавассути як дўстам, ки ба Мисри Арабсафар дошт, фиристодам, то ба муаллифрасонад. Вакте дўстам ин ду китобро баМаркази адабиёти онњо месупорад, мег-ўянд, ки афсўс, Наљиб Мањфузро ду рўзпеш ба хок гузоштем.

- Дар баробари он ки аса-рњои дигаронро ба забонитољикї бармегардонед, оё

мањсули шуморо њам дар дигар киш-варњо тарљума кардаанд?

- Ду повест ва чандин њикояњоям бозабонњои русї, ўзбекї, ќирѓизї, ќазоќїва ѓайра тарљумаву чоп шудаанд. Дудафъа сењикоягї дар маљаллаи машњуриМаскав – «Метсенат ва мир», ки дар144 давлати дунё пањн мегардад, бо аксутарљумаи њолам чоп шуд. Ба ќарибї азяк нашриёти Олмон барои ду њикояам дарњаљми 200 евро њаќќи ќалам гирифтам.Барои 2 – 3 њикоя ин маблаѓи хеле калонаст. Ман шакли русї ва англисиашро фи-ристода будам, онњо бо олмонї чоп кар-даанд. Ду повест ва 7 - 8 њикояамро якдўстам аз тољикї ба англисї тарљума кар-да буд ва ду – се сол пеш онро ба яке аз

20 Навруста

нашриётњои Амрико супорида, ки то њолаз натиљааш хабар надорам.

- Шуморо чї тавр пайдомекунанд, то ки асарњоя-тонро барои тарљума инти-

хоб намоянд?- Соли 2008 дар Арманистон як фењ-

рист чоп шуд, ки «Писатели СНГ и странБалтии» ном дорад. Дар ќатори 12 на-фар адибони тољик он љо тарљумаи њолибандаро њам љо додаанд. Чанд нашриётикишварњои дигар аз рўйи хамон фењристномзадии адибро интихоб мекунанд.

- Забондонї бояд барои та-рљумон муњим бошад, њаминтавр не?

- Дар мактаби миёна мехондам. Му-аллимаи забони русиамон Анна Фёдо-ровна зани мењрубону мушфиќ буда, азхурдтарин пешрафти шогирд хурсандмешуданд. Борњо шуда буд, ки дар дарсшеърро аз дигарон дида хубтар ќироатмекардам ва он кас нињоят изњори хуш-нудї мекарданд. Њамин тавр, мењрам баин забон зиёд шуд. Маљаллањои «Жур-налист», «Демократический журналист»- ро, ки хеле маъруф буданд, пайвастамутолиа менамудам. Хусусан, журналидуюмро, ки онро дар Аврупо чоп мекар-данд, аз курси аввал сар карда мехон-дам. Як фарзанди дењќони одї ба До-нишгоњи давлатии Ленинград рафтам вамуњити забони русї маро ињота намуд

ва ба забономўзї мењрам боз њам зиёдагардид. Дар он љо ду устод доштам: Ев-гений Иванович Вистунов-мухбири мах-суси «Литературная газета» дар вилоя-ти Ленинград, дигаре Алексей ЯковлевичГребеншиков, ки тамоми алифбои жур-налистикаро аз онњо омўхтам. Бештаркитобњои русї мехондам, минбаъд дараскарї њам ин одатро идома додам. Баъ-зе маќолањоро аз забони русї мехондам,онњоро чандин маротиба рўйнавис њаммекардам. Нозукињои зиёд њам дорад,ин забон. Ба назари банда, агар тарљу-мон нафосату балоѓати забони русї ё инё он забонро надонад, њаќќи маънавиимашѓул шудан ба тарљумаро надорад.Бинед, баъзењо «азоби сахт кашидам,луѓати бисёр кофтам», - мегўянд. Аммоваќте бо луѓат тарљума мекунед, ин ал-лакай тарљума нест. Агар баъзе калима-њоро шубња кунед, ба луѓат мурољиаткардан мумкин. Баъзан як калимаи нољоњангоми тарљума њатто метавонад суже-ти асарро дигар кунад.

- Дар ин маврид чї андешадоред: мутарљим њангоми та-рљума бояд чанд фоизи забо-

ни асари тарљумашавандаро до-над?

- Аќаллан 50 фоизи забони тарљума-шавандаро бояд донад. Масалан, забо-ни русї беш аз 75 њазор калима дорад.Мутахассисон муайян кардаанд, ки А. С.

21№2 (6), 2016

Пушкин њамагї 20 њазор калима, устодАйнї 12 њазор калимаро дар асарњои хешистифода бурдаанд. Забон мисли уќёнусбеканор аст. Њар касе даъво дошта бо-шад, ки ин ё он забонро ба таври пуррамедонад, хато мекунад. Забон дар њолирушду инкишоф аст, таркиби луѓавии оназ њисоби неологизм ва архаизмњо таѓй-ир ёфта меистад. Пётри 1 дар хусуси за-бон маќолае дорад. Вай дар он ишораедорад: «Аввалин талабот дар тарљума онаст, ки мутарљим бояд рўњи асарро нигоњдошта тавонад». Ин хеле муњим аст. Манаввал њамин тавр барои худам мехонам,бисёр чизњоро меомўзам. Бори дуюм ба-рои забони асар, маротибаи сеюм бароидарёфти калимањои душворфањм ё то-бишу гардишњо њамон асар мутолиа ме-намоям. Онњоро барои худ ќайд кардамемонам. Баъзе калимањоро аз рўйиалифбо ба худам навишта мегирам, аз-бар менамоям, бо матн муќоиса мена-моям, ки оё њамрадифашро дар шаклитољикї ёфтаам ё на. Баъзе зарбулмаса-лу маќолњое њастанд, ки дар забони то-љикї тамоман дигар хел садо медињанд.Ин њам нозук аст. Маќолу зарбулмаса-лњои мо зиёданд, вале онњоро мувофиќкардан даркор. Зарбулмасалу маќолихалќ дар заминаи таљрибаи бузурги иљти-моии халќ пайдо шудааст. Ин љо њунаритарљумон њаст. Масалан, дар русї зар-булмасали «Вот где зарыта собака».

Агар гўед, ки «Ана, сагро дар куљо гўрон-даанд» хандаовар њаст. Ба тољикї «Ана,гап дар куљо будааст» мешавад. Дарфилми «Бриллиантовие руки» дар ТВ«Сафина» калимаи «Плакучая ива»- ро«Беди гирён» тарљума кардаанд. Њол онки ин калима маънои «маљнунбед»-родорад. Тарљумон бояд бештар омўзад вадонад. Дар миёни халќ ва адабиёти мозарбулмасалу маќолњо хеле зиёданд, дархориља бошад, кам истифода шудааст.Зарбулмасалу маќол ва гуфторњои халќїбарои ифодаи хислату характери ќањра-монњои асар кумак мерасонанд.

Дар хориља тарљумонњо маблаѓикалон мегиранд. Аввалин чопи тарљума-ам аз соли 1987 сар шудааст.

- Робитаи бевоситаи шумо боадибони дигар кишварњоидуру наздик чї тавр аст? Аса-

рњои якдигарро чї гуна дастрасменамоед?

- Бо баъзе адибони ИДМ шиносоїдорам. Дўстони њамќаламам, ба наздикїаз Белорус роману њикояњояшонро ме-фиристанд, ки агар писанд ояд, тарљумамекунам. Онњо низ мехоњанд асарњоиморо бо забони худашон баргардонанд.Драмаи Мар Бояљиеви ќирѓиз – «Мо –мардњо»- ро аз русї ба тољикї гардон-дам, (Њамоне, ки муаллифи асари машњ-ури «Дуэл» «Љанги тан ба тан» аст) мак-туб фиристода, изњори хушнудї кард.

22 Навруста

- Дар мавриди њаќќулзањмачї гуфтан мумкин. Оё зањма-ти эљодї сариваќт ќадр ме-

гардад?- Агар асарњои тарљумавї нашр гар-

данд, тибќи ќонунгузории њуќуќи муал-лиф њаќќи ќалам дода мешавад. Меъёрон аст, ки њамчун тарљумон (на њамчунмуаллиф) њаќќи ќалам пардохт мегар-дад. Агар асарњои сањнавї тарљумашаванду ба сањна монанд, муаллиф 8фоизашро аз њар як намоиш гирифтанмегирад. Агар муаллиф дар ќайди њаётнабошад, фарзандонаш тўли 25 сол (дарсурати сањнавї шудани асар) њаќќиќалам мегиранд. Њоло масъалаи пардох-ти њаќќи ќалам дар Тољикистон дар са-тњи хеле паст ќарор дорад.

- Дар даврони ИттињодиШўравї мафњуми «Дўстииадабиётњо – дўстии халќњо»

хеле пањн гардида буд ва самаринек њам оварда буд…

- Иќдоми хеле хуб буд. Ба ин васи-ла мактаби тарљумаи адабиёт ба май-дон омада буд. Робитањои адабї мањзњамон давра реша давонда буданд. Би-нобар он, асарњои шоистаи адабии хо-риља њам њамон ваќт пайдо гардида бу-данд. Ман аминам, акнун ваќти он раси-да, ки чунин ташаббус идома ёбад.

- Мехостам аз хусуси вазъи та-рљумаи бадеї дар љумњурии худа-

мон андешаронї намоед.Он то кадом дараља вобас-та ба меъёрњои соњаи тарљ-

ума ќонеъкунанда аст?- Мутаассифона, баъди рењлати ус-

тодони тарљумаи осори бадеї ЊабибАњрорї, Шамсї Собир, Њасан Ирфон,Рањим Њошим, Эммануил Муллоќандов,Сотим Улуѓзода, Аслам Адњам, Абдул-ло Зокир, Шариф Шараф, Саима Хо-варї, Анора Остонова, Фазлиддин Му-њаммадиев ва дањњо дигарон, ки даррўнамоии асарњои адабиёти классикииљањон ва даврони муосир, пешнињодисањифањои нодири ганљинаи маънавиимероси адабї хизмати барљаста карда-анд, мактаби тарљума баѓоят коњиш ёфт.Акнун имрўз њам фурсат, таваљљуњ,иќдому ташаббусњои назаррас зарураст, ки ин зуњуроти маънавї эњёву му-каммал гардад ва маќоми пешинро касбнамояд.

Ба ќавли донишманди фаќид, ада-биётшинос, доктори илмњои филологияАбдувалї Давронов ва нависандаи но-зукбину ќадршинос Равшани Ёрмуњам-мад, як зумра адибон баробари офа-ридани асарњои худ бо тарљумаи рома-ну повесту њикоя ва асарњои назмиюдрамавї низ шуѓл варзида, дар ин љодакомёб њам гардидаанд. Ва њаргиз набо-яд мањсули ранљи онњоро нодида гирифтё бо чашми кам дид.

23№2 (6), 2016

Офаридани њикоя, њамчун жанримаъмулу писандида ва мустаќили ада-биёт, њарчанд тайи садсолањо шаклууслуби он такомул ёфтааст, дар эљоди-ёти нависандагони классик ва муосириолам, аз љумла, адабиёти тољик, бо та-ровату назокат, тарзи мўъљази баён,маќоми хоса дорад. Анъанаи мазкурибадеї минбаъд низ идома хоњад ёфт.Вале њангоми интихоби асар бањри тар-љума ба забони тољикї њар тарљумонбояд хеле нозук, мўшикофона, бо ши-нохти зебоии асар, дилрабоии муњтавоютасвир ва тањќиќи бадеии он муносибатнамояд. Ба он хотир, ки хонанда, на-слњои гуногун, онро њамчун моли аслиимероси маънавї пазируфта тавонад,андешаву афкораш такон бинад, љањониботинї, дунёфањмиашро густариш ди-њад ва билохира, аз бозёфти адабиидигар халќњо бањраманд гардад.

- Акнун, биёед, сари масъа-лаи «силоњ» - и тарљума – за-бон њарф занем. Муносиба-ти шахсе, ки бо тарљума сари

кор мегирад, нисбат ба забон чїгуна бошад? Фикр мекунам, инмавзўъ бояд дар мавриди тарљумахеле муњим бошад? Оё тарљума та-нњо баргардони ин ё он асар аст ёњадафи дигареро њам дар ќиболихуд дорад?

- Табиист, ки њар як забон, асари ба-

деии ин ё он адиби хориља, хоса нависан-дагони машњури сатњи љањонї дорои во-сита ва хусусиятњои ба худ хоси тасвируифода мебошанд ва дар мавриди тарљу-ма муњимтарин нукта њифз дошта тавони-стани рўњу оњанги ботинї ва зоњирии онаст. Тарљума сањлангаронаю њарф бањарф сурат гирад, онгоњ рўњи роман, по-вест ё њикоя мекоњад, тобишњои худро гуммекунад. Аз ин рў, тарљумонро зарур аст,ки бањри ин иќдоми муњим аз лињози маъ-навї омодагии љиддї бинад ва бо камолишинохти љавњари асар талош варзад, тобењтарин сифатњои онро инъикос кардатавонад. Зеро тарљумон дар назди хонан-да ва адабиёт барои обрўи муаллифи асарниз масъул аст, то мабодо иртиботи он ади-би дигар ба хонанда гусаста нагардад. Таъ-рих собит сохтааст, ки мутахассисонисоња, асрњо боз писандидатарин асарњоиадабиёти њамдигарро ба забони модариихеш тарљума мекарданд. Зеро эътирофшуда, ки тарљума танњо василаи шиносо-нидани асари хуб ба хонанда не, балки ри-солаташ волотар, яъне тањкими иљтимоїва фароњам овардани заминаи муколамаифарњангњо ва халќњо њам мебошад.

- Худи шумо њам дар тарљумаиасарњои бадеии адибонимамлакатњои хориља ба забо-

ни тољикї сањми хоса доред. Хо-њиш мекунам, аз ин хусус њам ба-рои хонандагони маљалла ва

24 Навруста

дўстдорони тарљумаи бадеї итти-лоъ бидињед.

-Камина дар радифи тарљумаи яксилсила роману повест ва асарњои дра-мавии адибони машњури олам, ки ада-биёти башарият онњоро эътироф наму-дааст, бархе аз бењтарин њикояњои ади-бони мамлакатњои гуногунро ба забонитољикї баргардонда, манзури хонанда-гони арљманд намудаам. Тайи чањорякќарн онњо дар сањифањои рўзномаву ма-љаллањои адабї ва маљмўањо борњо ин-тишор ёфтаанд. Бояд гўям, ки њар якионњоро баъди омўзишу ќироати дигарасарњои нависандагон интихоб намуда-ам. Сари ин иќдом њаддалимкон кўши-даам, ки онњо аз нигоњи мундариља, дил-часпии баёну тасвир ба табъу завќи хо-нандагони тољик мувофиќ бошанд. Азин рў, мавриди тањияи ин маљмўаи осо-ри тарљума силсилаи њикояњои басо љаз-зобу марѓуби нависандагони мин-таќањои мухталифи дунё, аз љумла, Ав-стралия, Канада, ИМА, Олмон, Њиндус-тон, Фаронса, Колумбия, Россия, Перу,Гурљистон, Арманистон, Хитой, Чехия,Ќазоќистон, Туркманистон ва амсолиинњоро ба эътибор гирифтаам.

Умедворем, ки њикояњои баргузидаиадибони гузаштаву имрўзаи чанде кишва-рњо, ба мисли «Лобо», «Бинго» ва «ГургиВиннипег»-и Э.Сетон-Томпсон, «Ќулфи-най»-и Эмил Золя, «Духтаре, ки хўрљин

мебофт»- Алан Маршалл, «Табассум»-иРэй Бредбери, «Ним рупия», «Соя»-и РойНарайян, «Ибодатгоњи дарозумрї» ва«Мона Лиза»-и Ба Сзин, «Водии сабз»-иГрант Матевосян, «Клара»-и Юрий Бон-дарев, «Дарсњои фаронсавї»-и ВалентинРаспутин, «Суруди Комитас»-и Левон Осе-пян, «Телефони сурх»-и Юрий Поляков,«Худрў»-и Лидия Сичева ва амсоли инњописанди дилу дидагони мухлисони гавњар-шиноси адабиёт хоњанд буд. Аминам, киин анъанаи нек равнаќ меёбад.

- Њадафи маљаллаи «Навруста»њам то андозае инкишоф дода-ни жанри тарљумаи бадеї дар

Тољикистон аст. Ба ояндаи фаъолия-ти ин маљалла чї таманно доред?

- Ман ин иќдоми шоистаро табрикмегўям. Дарвоќеъ, њамин гуна шароитбарои онњое, ки завќу шавќи тарљумонїдоранд, мисли обу њаво зарур аст. Ак-нун љавонон бояд њарчї бештар омў-занд ва њунари худро дар ин майдоннишон дињанд. Ба онњо барор мехоњам.

- Ба шумо низ барои чуниняк суњбати пурмуњтаво изњо-ри миннатдорї менамоем.

Таманно дорем, ки минбаъд низкори эљодиатон боз њам самаро-вартар гардида, дар таблиѓи адаби-ёти тољику љањон сањми бештаремегузоред.

- Ташаккур!

25№2 (6), 2016

Ёњанн Волфгангфон Гёте

ВидоъБевафої сањл коре будааст,Бовафої сахт боре будааст.

Ѓайри хоњишњои дил кардан амал,Бесамар, бењуда коре будааст.

Сењру афсуне, ки кардї касби худ,Бањри љалби лутфи ёре будааст.

Дониё, афсунгаронро кору борХавфи љонро тоза коре будааст.

Гар шавї, эй ёри ман, дур аз назар,Сарнавиштамро ѓуборе будааст.

Гар ба њам оем мо рўзи дигар,Аз садоќат мењрборе будааст.

Њарчи буд дар азми ман, аз бањри туИхтиёру созгоре будааст.

Гар шавем акнун људо, маъзур дор,Ки хамўшї худ ќароре будааст.

26 Навруста

Ба ёригумгашта

Туро аз даст додам, беќарорам,Бирафтї аз канорам, хору зорам.

Ба гўшам монда овози мањинат,Ва њам алфози гармат, эй нигорам.

Ба чархи нилї њар дам чун мусофирБарои диданат бо чашми чорам.

Фалакро њафт парда бардарида,Надидам наќшат, ай гумгашта ёрам.

Саропои љањон якпоя гаштам,Намеёбам туро, ай дилфигорам.

Ба ёдат ман навиштам ин тарона,Биё, наздам, биё, ман интизорам!

Гулаки даштїКўдаке мекард дар фасли бањор,Андар он дашту даман гашту гузор.

Дид ногањ як гуле андар канор,Як гули зебову сурхе чун анор.

Пас ба сўи ў шитобон шуд давон,То зи наздаш бинад он сарви равон.

Чун ба наздаш омаду дида бидўхт,Ошиќи њуснаш шуду дар ишќ сўхт.

Пас дањон бикшоду гуфташ он кўдак:-Хоњамат барканд, афсунгар гулак!

Гул бигуфто: -Мекунам захмї туро,Менахоњї бурд аз ёдат маро!

Боз гуфташ он гулак бо изтироб:-Ман надорам тоќати ранљу азоб!

Лек барканд кўдаки вањшї варо,Бе ягон фикру ягон чуну чаро.

Гул ба фарёд омаду нешаш бизад,Њам зи дарду ранљ кўдак наъра зад.

Аз фиѓону дод ў суде надид,Гулаки даштиву сурх мисли набид.

27№2 (6), 2016

Дидори нахустХушо, он дам, ки ўро ман бидидам,Ба мислаш дилрабо њаргиз надидам.

Шудам мафтуни ў бо як нигањ ман,Зи ишќаш лаззати хорї чашидам.

Ки то ёбад ќарор ин ќалби пуршўр,Зи ў наќше ба хотир офаридам.

Ба уммеди висолаш дода, оре,Ќарору аќлу њушро ѓам харидам.

Њадис аз бевафої чун бигуфтам,Зи таќдир бас тамасхурњо шунидам.

Ба ёди бўсае аз он лаби нўш,Басо љонсўз зањматњо кашидам.

1Зи дарёи ду чашмонамЊазорон гул шукуфон шуд.Фиѓону нолањоям, њон,Суруди базми мурѓон шуд.

Агар мењре ба ман дорї,Кунам таќдимат ин гулњо.Ки то пушти дарат доимЃазал хонанд булбулњо.

2Азизу поку зебоїБа монанди гули бехор.Чу бар ту бингарам њар бор,Зи шодї дил шавад саршор.

Дуо созам ба ЯздонамБа номи ту мани шайдо,Ки то дорад туро умреАзизу поку њам зебо.

Њайнрих ЊАЙНЕ

Валтер фон дерФогелвайде

Аз забони олмонї тарљумаиФ.ОДИНАЕВ, омўзгори

кафедраи забони олмонї ваметодикаи таълими он

28 Навруста

Ёди туБа боѓи ту дубора омадам ман,Рањи борики боѓат бурд бозам.Ба он љое, ки бар ту дар бањорон,Накардам љуръати ифшои розам.Чї сон ќалбам ба ман талќин њамекард,Ки нотарсида гўям роз озод.Ба ќасди ќисмати мо барги навруст,На он миќдори лозим соя медод.Кунун дар боѓ соя ѓафсу торик,Алаф њам бўи ту овард ёдам.Њама љо сокиту ором, гўёБа марги дўст карда боѓ мотам.Фаќат булбул даруни боѓи торик,Ѓами дилро ба рўи гул бигўяд.Нигоњи ман ба зери шохњо, лекБа бењуда касеро боз љўяд.

Шайдои ишќБа ќалбам гармии ишќат намебуд,Намегуфтам, њар он чи гуфтамат дўш.Малол аз ман шавию боз гардад,Ба ќалбат шуълаи уммед хомўш.Ва ё бар сўхтан тоќат надорї?Тавонам буд, то хомўш монам.Ба ѓайри ишќ гўям-љумла фанд аст,Дурўѓ бар рўи ту гуфтан натонам.

Аз забони русї тарљумаи Илњоми АБДУЛЛО

Афанасий ФЕТ

29№2 (6), 2016

То боздид азизам,Људо шавем мо аз њам.Ту ба чапу ман ба рост,Бо андўњу бо алам.

Аз пушти њам мераванд,Мављњову рўзу сол.Људо шаванд одамон,Якљоя шудан муњол.

Вале ман бовар дорам,Њамешавам интизор.Бо азобу машаќќат,Њам зимистону бањор.

Њар сањар мисли хуршед,К-интизори замин аст.Мебинам туро ё не?Бахти бад дар камин аст.

Изњори ишќСухан аз ишќ чун оѓоз созам?Суханњое, ки бо гавњар баробар.Ки то бар пушт пушти одамизод,Касе бишнид, созад љумла бовар.

Ба кї таќдим созам дастаи гул?Даме, ки нуќрагун рўям зи сармо.Шуморам турнањо чун соли умрам,Биё, ай дўст, њамдам шав ту бар мо.

Маро љуръат зи рўи дўстон аст,Муњаббатро кунам изњор бебок.Маро ишќу муњаббат бар Ватан аст,Ва њам бар зодгоњу марзу ин хок.

Дар оѓўшат маро ту парваридї,Ба њар пасту баландї сабр кардан.Шуљоатро кунам ман васф дар шеър,Ки бар њифзи Ватан фарз аст мурдан.

Сергей БАРЕНТС

Аз забони русїтарљумаи Фарида

ЭМОМНАЗАРОВА,донишљўи соли1-уми факултаи

филологияи тољик

МихаилСВЕТЛОВ

Субњ ба хайр

Аз забони русї тарљумаи БотирљонДЎСТМУРОДОВ, донишљўи соли

2-юми факултаи забон ва адабиёти рус

30 Навруста

Модар аз дастам гирифту мо љониби марктплатс рањсипор шудем. Тамомиоилањо ба он сў равонанд. Одамон бўѓча дар даст љиддиву хомўшанд. Ногањониздињом ба љунбиш даромад. Мўзањои сиёњ дар инљоянд. Инњо мўзањои по зерку-ну лагадзананд. Онњо тўдаи одамонро берањмона шитоб мекунонанд ва мо бањаракат медароем. Модар аз як даст, падар аз дасти дигарам медошт ва ман якќисми ин њаракат њастам. Дар пеш, ќафо ва пањлуям одамонанд. Ба ѓайр аз попў-шињои чангзеркарда чизи дигареро дида наметавонам. Хонањои охирини шањрча,

(Аввалаш дар шумораи гузашта)

Леа Флайшманн

ИН ДИЁРИ МАН НЕСТИН ДИЁРИ МАН НЕСТИН ДИЁРИ МАН НЕСТИН ДИЁРИ МАН НЕСТИН ДИЁРИ МАН НЕСТИН ДИЁРИ МАН НЕСТИН ДИЁРИ МАН НЕСТИН ДИЁРИ МАН НЕСТИН ДИЁРИ МАН НЕСТИН ДИЁРИ МАН НЕСТИН ДИЁРИ МАН НЕСТИН ДИЁРИ МАН НЕСТИН ДИЁРИ МАН НЕСТИН ДИЁРИ МАН НЕСТИН ДИЁРИ МАН НЕСТ

31№2 (6), 2016

майдонњову дарёро намебинам. Танњо тўдаи одамони араќшору нолонро меби-нам. Мо тез роњ мегардем. Вазнин- вазнин ќадам нињодан, нафаси аз тарс гириф-та, доди тасодуфан бо забоне, ки намефањмам ва зарбањои норавшани чўбдастисиёњро ба бадан шунидан мумкин аст. Баъзан мўзањои сиёњро дар наздикии хешмебинаму маро воњима зер мекунад. Дилам босуръаттар метапад ва орзу меку-нам, ки мўзањо боз гашта раванд. Агар мўзањоро дигар набинам, хешро сабукэњсос мекунам.

Мо чунон тез роњ меравем, ки дар бораи чизе фикр карда намешавад. Танњотез роњ гаштан сарро аз чўбдасти сиёњ эмин медорад.

Тўдаи одамон боз меистад. Ман ташнаам. Офтоб месўзонад, ба ман гармїтаъсир карда истодааст ва мехоњам нўшам. Модар аз бўѓчааш зарфи обгириро баман медињад. Оби ширгарм касро ба эњсоси пештара бармегардонад. Эњсоси мантарс, тарси сахту аз аќл берун аст. Ваќте мо ин ќадар тез роњпаймої мекардем,ба ѓайр аз ќафо намондан дигар чизеро орзу намекардам. Аммо њозир эњсосидигар дорам. Ман ба модарам сахт мечаспам, то танаш маро њифз кунад, њифз азмўзањои сиёњ. Модар маро сахт ба худ зер мекунаду ваќте чашмонамро мепўшам,яњудие, олмоние зарбае ва ё тарсе нест. Танњо дасти гарми модар, синаи мулоим,панљањои дастон, ки рухсораамро сила мекунанд, дањон, ки мўйњоямро мебўсад,вуљуд доранд. Чашмонамро мекушояму ба боло менигарам. Осмон, осмони кабу-ду якчанд абрро мебинам. Абрњои сафед, сабук, ки тарњи хешро дигар мекунанд.Ман бозиеро, ки дар ватан, дар ќафои хона дар рўи алаф тез - тез бозї мекар-дам, оѓоз намудам. Абрњоро тамошо карда, ногањон гурбаеро дармеёбам ва ак-нун абр марди ришдароз асту баъд баррача мешавад. Ин бозии њаяљоноваре аст,зеро њаргиз фањмида намешавад, ки аз абр чї пайдо хоњад шуд.

Тўда такон мехўрад. Поезд омадааст. Одамон ба љониби дари вагонњо равонмешаванд. Зудтар, зудтар, боз њам тезтар. Маро шикамњои зеркардаистода, бар-доранда ва пахшкунанда маљаќ кардаанд. Аз як дастам модар ва аз дасти дига-рам падар медошт. Фишори сахте ба байни дастони модару дастони ман оњиста -оњиста ворид мешавад. Фишор сахттар мешаваду модарам маро бо кўшиши зиёдсахт медорад. Дастонамон ба муќобили ќувваи издињом мубориза мебаранд. Аммоиздињом пурзўртар аст, ў телакунон дар байни мо љо мегирад. Дар даромадгоњивагон телакунї боз њам сахттар мешавад. Акнун издињом маро фушурда истода-аст. Танњо дасти падарро гум накунам шуд, мегуфтам ба худ. Издињом маро ду

32 Навруста

зина боло, ба дохили вагон мебардорад. Ман лањзае сабукиро эњсос мекунам,аммо издињом дарњол аз ќафоям зада медарояд ва боз аз нав танг, чунон тангмешавад, ки дигар љунбида намешавад. Дари вагон гулдурросзанон пўшида ваќулф мешавад.

Дари ќатора торик аст. Вагон тиреза надорад, дар он љо хараку њуљра њамнест. Он хонаи чоркунљаи калони пур аз одам аст. Аз гармиву зўрзанї аз таниодамон буѓ баромада истодааст. Њаво дам аст. Ман базўр нафас мекашам. Агарандаке шамол, шамолаке мевазид. Аммо дар ин торикї насиме нест.

-Падар, модарам дар куљост? - мепурсам ман.-Ў дар ин љо нест, љонакам, ў дар вагони дигар аст. Ваќте мефароем, ўро боз

хоњем дид,- љавоб медињад падар.Фикри он ки модарам дар вагони дигар танњост, диламро реш - реш кард.

Ман гиряро сар мекунам. Гиряи ман бо њиќ - њиќу нолаи издињом омезиш меёбад.-Гиря накун, љонакам,- мегўяд пиразане дар пањлуям,- ту модаратро ба на-

здикї боз меёбї,-ў ваќте инро мегўяд, ашк аз рухсорањояш љорї мешавад.Дар ќатор кас фикр карда метавонад. Дар ин љо њаракат ва ё тарс аз чўбда-

ста фикрро парешон намекунад. Дар ќатор гузашта њаст, аммо оянда нест. Ояндасўрохии сиёњест, ки ба он ворид мешавем. Ва дар ин љо, дар ќатор гиря мекунанд.Одамоне, ки медаванд, тела медињанд, зери по мекунанд, фишор медињанд, ба-рои гиря ваќт надоранд. Акнун гиря кардану ѓам хўрдан мумкин аст. Гиря бароикўдаке, ки дар издињом гум кардаанд, ба хотири зан, ки дар байни тўдаи одамонба назар намерасид, барои падар, ки лату кўб шудаасту дар пањлуи нафаре ним-мурда истодааст ва ба вай кумак расонида намешавад. Дар ин торикї фикр багузашта меравад, фикр дар бораи хонае, ки тарк шудааст, дар бораи шањрчае, киватан буд, дар бораи ибодатхонае, ки одамон њар рўз ба он љо мерафтанд ва дарбораи дарё. Дар бораи дарёи соф, шилдиррос- занону яхоб.

Дар ќатор гап зада намешавад. Гармї тасвирнашавада, бўи бад тоќатнопа-зир ва њаво нињоят каму вазнин аст. Ба ѓайр аз ин, кас аз ташнагї азоб мекашад.Ташнагї забонро ба ком мечаспонад.

-Падар, нўшидан мехоњам, - мегўям ман.-Андаке сабр кун, љонакам, баъди чанде дар он љо мешавему оби соф, хунук

менўшї, - љавоб медињад падарам.-Баъди чанде кай фаро мерасад? - мепурсам боз.

33№2 (6), 2016

-Ин дигар дер давом намекунад, - мегўяд падар ва сарамро мебўсад. Кўда-кон аз ташнагї мемуранду волидайн ба ѓайр аз ваъдаву умед ба онњо дигар чизедода наметавонанд. Ваќте падарону модарони ноилољ барои њаво кўшиш ба харљдодан, барои чакраи об нолаву зории фазандони хешро мебинанд, чиро эњсосмекунанд?

Ба њар њол, дар дармондагї дўст низ њаст. Яке аз дўстон умед аст. Ин умедорзуи он ки ба ќарибї лањзае фаро мерасаду ин ”ќарибї“ наздик аст, мебошад.Бо нокомї, пазмонии рањої, пазмонии њавои андаке сарду чакраи об, љояке ба-рои нишастан ва хоб, омезиш меёбанд. Њар сонияе, ки сипарї мешавад, туро барањої аз њолати кунунии тоќатнопазир наздиктар мебарад.

Дўсти дигар хаёл аст. Он туро дар як мижа задан мерабояд. Чанд лањзаехешро дар бинои дигар мебинї. Дарахт, дарахти зебои сабз. Ту дар олами дига-рию ман лањзае дар назди туям, дар оламе, ки солњо, дањсолањо, садсолањо пасисар аст, мебошам.

Дўсти сеюм ба кумаки шахсони ѓайринизомии дастгиршуда меояд. Ин њамонљарангоси якнавохти ќатор аст. Садо бо усули њамоно якхела такрор мешавадудилњои ошуфтаву тапидаистодаро ором мекунад. Ќатор, ту ба куљо меравї? Ќаторбаробар таќар – туќуркунон равон аст, овоз мутаносиб аст ва маро низ хоб мута-носибан зер мекунад.

Тормозњо ѓуљиррос мезананду тўдаи одамон ба самти њаракат меафтанд. Маназ таъсири љуссањои ба болоям афтода бедор мешавам. Дар миёни тўдаи љус-сањо, либосњо ва бўй буѓї мешавам. Поёнтар аз гулў дардеро эњсос мекунам. Индард нест, аммо сахт азоб медињад. Ман нафас мекашам, аммо њаворо нафаснамекашам. Ман метарсам. Баъд чашмонам тира мешаванду аз њуш меравам.

Баъди лањзае боз ба худ меоям. Дари вагон калон кушода шудааст, аз фишорному нишоне нест, падарам маро бардошта ба њавои тоза мебарорад. Њаво, њавоисалќин, мулоими шаби тор. Ман ќафаси синаамро аз он пур мекунам. Њаво, ту чїхел озодам мекунї, ту њаётї. Модарам, ваќте табъи махсус болида дошт, ба манчї мегуфт? Ту ба ман монанди њаво барои зиндагї лозимї. Ман инро нафањми-дам, зеро худ аз худ фањмост, њаво дар њама љо аст. Ман фањмидам, агар кас азѓизо мањрум бошад, гурусна, агар аз нўшокї мањрум бошад, ташна аст, агар дарзимистон аз нимтана мањрум бошад, хунук мехўрад. Аммо ваќте њаво нарасад,кас аз њама чиз мањрум мемонад, дар њамин лањза, ваќте дар дастони падарам

34 Навруста

њаво, њавои муъљизанокро нафас мекашам, мефањмам.Дар майдони пеши ќатор одамон мисли мўрчаанд. Њоло шаб торик аст, аммо

нурафшонњо майдонро равшан кардаанд. Ман дар як тараф мардони андўњгин,нимтанањои рахдор дар барро мебинам. Мўзањои зиёди сиёњ бо яроќ майдонропечонда гирифтаанду сагњо, сагони калон бо дандонњои нишондода истодаанд.Ман ба падарам љафстар мешавам. Њамааш чунон бегона, чунон дањшатнок, чу-нон муаммоангез.

Одамон бўѓчањои хешро дар љое, ки тарњњои рахдор меистанд, дар болоитўдае мепартоянд. Баъд мардон, аз занону кўдакон људо мешаванд. Мардон баяк тараф ва занону кўдакон ба љониби дигар равон мешаванд.

- Не, падар, дар наздам бимон. Нарав, нарав. Охир, модар њам дар ин љонест, падарљон, нарав, илтимос нарав! Зорї мекардам ман.

Чўбдастае берањмона ба сари падарам мерасад.-Људо шавед, зуд, дарав људо шавед!- хитоб намуд мўзаи сиёњпўше.Хонуми солхўрдае, ки дар ќатор, дар пањлуямон меистод, дастамро меги-

рад.-Равед,- мегўяд ў,-равед ман кўдакро нигоњубин мекунам.Падар маро сар медињад ва мебинам, ки вай чї тавр, ба сафи мардон меда-

рояд. Нигоњаш ба ман нигаронда шудааст. Алам гулўгирам мекунаду беист багиря медароям. Ман чаро танњоям, чаро яккаву танњо мондаам?

-Љонакам, гиря накун, -мегўяд пиразан ва сарамро сила мекунад,- мебинї, баќарибї модаратро меёбем ва ба ќарибї падарат низ туро хабаргирї меояд. Гирянакун бачем.

Занон панљкаса ќатор мешаванд, кўдакон њисоб нашуданд. Баъзе занњо баљониби дигар мераванд. Ман дасти пиразанро меќапам. Мо бояд зуд – зуд ќадаммонем. Мо ба љониби бараке, бинои калони холие роњсипор мешавем. Дар дево-рњо чангакњо овезонанд.

-Кашед, зуд бадар кунед. Либосњоро батартиб тањ кунед, попўшињоро бањам бандед! - фармон медод касе.

-Биё, љигарам, дар кашидани либос кумакат кунам. Мо бояд њозир ба душравем.

Ман тамоман намедонам душкунї чист.Об аз боло мерезаду мо тамоман тоза мешавем. Охир, мо аз чанги ќатор

35№2 (6), 2016

нињоят чиркинем.Пиразан ба ман дар кашидани либос кумак мекунад ва ногањон мебинам, кур-

таи зебои шанбеиям дар танам аст. Куртаи шанбеиям барои ќатор. Ман онро даркадом дунё ба бар кардаму дар чї дунёе аз тан мекашам? Дар байни њарду оламроњи якрўзаи пурра нест.

-Ин куртачаи зебо аст, -мегўяд пиразан ва онро аз сарам берун мекунад. Манлибосњоямро мекашам, попўшињоямро мебандаму маро пеш андохта ба хоначаемебаранд. Дар болои хонача душ истодааст. Дар фарш ќубурњои чоркунљаеромебинам, ки бо панљарањои оњанї пўшонида шудаанд. Об ба он љо мерезад. Даршифт саракњои душ гузошта шудаанд. Дари хонача боз танг, нињоят танг меша-вад. Танњои луч – урёни гарм ба якдигар љафс меистанд. Чароѓи барќї сўхта исто-дааст. Дар њавоногузар пўшида мешавад…

Аз забони олмонї тарљумаиН.ШОЗЕДОВ, устоди

кафедраи забони олмонї ваусули таълими он

36 Навруста

Марк ТВЕН

САРГУЗАШТИСАРГУЗАШТИСАРГУЗАШТИ

37№2 (6), 2016

ДЕВОРТом Сойер бо холааш зиндагї мекард, барои он ки волидонаш вафот карда

буданд. Ў ба мактаб рафтан ва кор карданро дўст намедошт. Баръакс, бозї васайругаштро меписандид. Як рўзи љумъа ба мактаб нарафта, сўйи дарё рафт. Азин кори вай холааш Полли ѓазабнок шуд:

-Ту бачаи бад,- гуфт ў.-Пагоњ бо рафиќонат бозї намекунї, барои он ки ту имрўз ба мактаб на-

рафтї. Пагоњ баъд аз дарс кор мекунї, яъне, ба девор расм мекашї!Пагоњии шанбе Том хушњол набуд, аммо ба девор расмкаширо сар кард.

Дўсташ Љим дар кўча буд.Том аз ў пурсид: -Ту расм кашидан мехоњї?Љим гуфт: -Не, наметавонам. Ман ба обгирї меравам.Баъд Бен ба хонаи Том омад. Ў Томро дида, гуфт:-Ман имрўз ба шиноварї меравам. Ту рафта наметавонї, барои он ки ту кор

карда истодаї.Том гуфт: -Ин кор нест, ин расмкашї аст.-Ман њам кашида метавонам? - пурсид Бен.-Не, ту наметавонї,- љавоб дод Том. Холаи Полли аз ман хоњиш кард, чунки

ман рассоми хуб њастам.Бен гуфт:-Ман њам рассоми хуб њастам. Илтимос, ман њам расм кашам? Ман каме мева

дорам, агар хоњї, метавонам онњоро ба ту дињам?-Хуб,- гуфт Том. - Аввал мевањоро ба ман дењ, баъд метавонї, расмкашї

кунї.Бен ба девор расмкаширо сар кард. Баъд якчанд рафиќи Том ба хонаи онњо

омаданд. Ваќте ки Бенро диданд, онњо низ хоњиши расмкашї карданд.Том гуфт: -Аввал ба ман мева дињед, баъдан метавонед, ки расм кашед.Том дар њавлї истода назорат мекард ва бачањо расм мекашиданд. Ин амали

онњо ќариб се соат идома ёфт. Расмњои кашидаашон хеле зебо ва равшан буд.

38 Навруста

Том хона даромада, аз холааш Полли пурсид:-Акнун ман бозї карда метавонам?Холаи Полли дар њайрат монда, пурсид:-Аллакай расмњоро кашидї?-Бале кашидам,- љавоб дод Том.Холаи Полли ба њавлї баромад ва деворро дида, њайрон шуд ва хурсандии

худро пинњон карда натавонист. -Ин ќадар зебо,- гуфт ў, -ња, метавонї, ки бозї кунї.Том ба хонаи дўсташ Љо Њарпер рафт ва он љо бо ў бозї кард, ваќте ки ба

хонааш баргашт, дар њавлї як духтарро дид. Ў мўйњои зард ва чашмони кабуддошта, хеле зебо буд. Том мехост бо ў суњбат кунад, аммо духтарак Томро нади-да, ба хона даромад. Том интизор шуд, вале ў дигар ба њавлї набаромад.

ДАР ЌАБРИСТОНЯк пагоњї пеш аз мактабравї дўсти Том - Њак Фин ўро дар кўча интизор буд.

Њак хона надошт ва боре њам ба мактаб нарафта буд. Одамони шањр ўро дўстнамедоштанд, аммо Том ўро дўст медошт.

Њак гуфт: -Биё, ба сайругашт меравем.-Чї хел сайругашт?- пурсид Том.-Дар ними шаб ба назди ќабристон биё,- љавоб дод Њак.-Ин саргузашти хуб хоњад буд. Биё, соати ёздањ вомехўрем,- гуфт Том.Баъд ў ба мактаб рафт, вале аллакай дер шуда буд. Муаллим ѓазабнок буд ва

аз сабаби дер монданашро пурсид. Том бо Њак суњбат доштам гуфт, вале аз инмуаллим боз ѓазабноктар шуд, чунки ў Њакро дўст намедошт. Баъд фармон дод,ки ба назди духтари нав омада нишинад.

Том назди духтари зебое нишаст ва аз ў номашро пурсид.-Бекки,- гуфт духтарак.Том табассум кард ва номи ман Том гуфт.Муаллим инро дида, аз нав ѓазабнок шуд ва ба Том фармон дод, ки аз назди

духтарак хеста, ба љои худ шинад.Баъд аз дарс Том ва Бекки ба хона нарафтанд. Онњо дар њавлии мактаб исто-

да суњбат мекарданд. Том гуфт:

39№2 (6), 2016

- Ман туро дўст медорам, ту чї?-Ман њам,- љавоб дод Бекки.Том аз ин хурсанд шуд ва хост, ки Бекки њар рўз бо ў якљоя мактаб ояд, чунки

Амї њар рўз бо Том якљоя меомад.-Амї!- пурсид ќањролуд Бекки. -Ту ўро дўст медорї?-Не, - љавоб дод Том, - ман акнун туро дўст медорам.Бекки аз Том ранљид ва чизе нагуфта, ўро тарк кард. Том аз ин хафа шуд ва

ба дарси нисфирўзї надаромад.Шабона соати нуњ Том ба хонаи хоб даромад, вале хобаш набурд. Дар соати

ёздањ аз тирезаи хонаи хоб ба њавлї баромад. Дар он љо Њак ўро интизор буд ваонњо ба ќабристон рафтанд ва дар пушти дарахтон истода, хомўшона суњбат ме-карданд. Ногањон овозе шуниданд. Се мард ба ќабристон ворид шуданд, ки онњодоктор, Маф Поттер ва Инљан Љо буданд. Инљан Љо ва доктор даѓалона суњбатмекарданд. Баъд Љо докторро бо корди дасташ кушт. Аз ин Том ва Њак хелетарсиданд.

Онњо ба хонаи Том баргаштанд. Њак гуфт:-Мо дар бораи ин ба касе гуфта наметавонем, агар ба касе гўем, Љо њардуя-

монро мекушад.-Ту њаќ њастї, гуфт Том.-Мо ба касе гуфта наметавонем.Том ба њуљраи худ даромад ва мехост хоб кунад, вале натавонист. Том ва Њак

дар бораи ин ба дўстони худ ё ба холаи Полли нагуфтанд, зеро аз Љо тарсидабуданд, вале одамон фикр мекарданд, ки докторро Маф Поттер куштааст ва ба ўнафрат доштанд.

РЎЗИ БАДБекки бемор шуд ва чанд рўз ба мактаб наомад. Том аз ин хеле хафа буд. Ў низ

як пагоњї ба холаи Полли гуфт, ки бемор аст ва ба мактаб рафта наметавонад.Холаи Полли аз ин хеле зиќ шуд ва ба Петер таъйин кард, ки ба Том дору

дињад. Том дору хўрданро дўст намедошт. Петер дору овард. Том онро нахўрдва зуд тирезаро кушода, хост, ки аз тиреза баромада равад, аммо холаи ПоллиТомро дида, фањмид, ки ў дурўѓ гуфтааст. Аз ин ќањролуд шуда, Томро маљбуркард, ки ба мактаб равад.

40 Навруста

Том ба мактаб барваќт расид ва Беккиро дар назди девор интизор шуд. Бек-ки низ барваќт омад, вале ба Том нигоњ накард, Том рўњафтода шуд. Ў њолонамехост , ки ба дарс дарояд.

Љо Њарпер низ дар назди мактаб ѓамгин буд, барои он ки модараш ўро љазодода буд. Њарду сайругашт карда, суњбат мекарданд:

Том гуфт: -Биё, мегурезем!-Биё,- гуфт Љо.Њарду назди дарё рафтанд. Њак Фин он љо буд. Том ва Љо гуфтанд: -Мо мегу-

резем. Ту њам мехоњї, ки бо мо равї?-Бале, - гуфт Њак. - Рафтем байни дарё меравем. Мо он љо саргузашти хубе

хоњем дошт. Бачањо хона рафта, барои сайругашт хўрок гирифтанд.

ДАР БАЙНИ ДАРЁТом, Љо ва Њак ба дарё рафтанд, ки дар он љо ќаиќи хурде буд, онњо бо ќаиќ

ба байни дарё рафтанд. Ин ба бачањо хеле писанд омад.Онњо бозї карданд ва баъд хоб рафтанд.Пагоњї бачањо ќарор доданд, ки имрўз низ ин љо мемонанд. Нисфирўзї онњо

дар соњили дарё бозї карданд. Ногањон овози ќаиќи калонро шуниданд. Онњо азбозї истода, ќаиќро нигоњ карданд.

- Гўш кунед!- гуфт Том,- мардњо дар бораи худамон гап зада истодаанд.Бачањо оромона гўш карданд, ки марде гуфт: -Бачањо ин љо будаанд, вале вафот кардаанд. Том гуфт:- Онњо моро љустуљў доранд, вале намедонанд, ки мо ин љо њастем.Шабона бачањо ѓамгин шуданд. Њак ва Љо хоб карданд, вале Том натавонист.

Ў бо ќаиќи хурд ба хона баргашта, оњиста аз тирезаи њуљраи хоб ворид шуд вадар таги кат даромада, он љо истод. Холаи Полли ва рафиќонаш ба хонаи ў даро-маданд. Полли ба рафиќонаш гуфт:

-Том бачаи хуб буд, ман ўро дўст медоштам, вале акнун ў дар байнамон нества ман аз ин хеле ѓамгинам.

Том мехост, гўяд ки “Ман зиндаам!“, вале хомўш меистод.Холаи Полли хоб кард. Том аз тиреза оњиста баромада, ба соњил рафт.Субњ Љо ва Њак гуфтанд:

41№2 (6), 2016

-Мо ин љо хушбахт нестем. Мехоњем, ки ба хона баргардем.Том гуфт:-Биёед, ба хона рўзи якшанбе меравем. Мо метавонем, ки ба калисо равем,

он љо одамон њайрон мешаванд!Пагоњи якшанбе, дар калисо одам бисёр буд. Онњо мехостанд дар бораи се

писар пурсон шаванд, чунки аз вафоти дўстонашон ѓамгин буданд. Бекки низ ѓам-гин буд.

Ногањон се бача ба калисо даромаданд. Одамон дар њайрат монданд ва хелехурсанд шуданд.

ДАР МАКТАБПагоњи рўзи душанбе Том ба мактаб рафт. Кўдакон мехостанд, ки дар бораи

саргузашти ў пурсанд ва Том дар ин хусус гап заданро дўст медошт. Бекки ме-хост, ки бо Том гап занад, вале ў ба Бекки нигоњ накард.

Том њамроњи Амї ба хона рафт. Ваќте Бекки инро дид, хеле ѓазабнок шуд ваба дўстонаш гуфт:

-Ман имрўз нишасте дорам. Шумо омада метавонед? Вале ў аз Том напур-сид.

Пагоњи рўзи дигар Том боз бо Амї якљоя омаду Бекки бошад, бо Алфред.Ваќте ки Том онњоро дид, ѓазабнок гардид. Нисфирўз Том Бекиро дар назди де-вори мактаб интизор шуд ва ба ў гуфт: - “Маро бубахш”.

Аммо Бекки ўро нигоњ накарда, ба синфхона даромад. Китоби нави муаллимдар болои миз меистод. Ин китоб барои кўдакон набуд, аммо Бекки мехост онробубинад ва оњиста китобро кушода, расмњояшро тамошо кард.

Ногањ Том вориди синфхона шуд. Бекки њайрон монд ва оњиста китобро пўшид.Ў аз Том хафа буд ва зуд аз синф баромада рафт. Хонандагон ва муаллим басинф ворид шуданд ва ба љои худ нишастанд. Муаллим ба китоб нигоњ карда, боѓазаб пурсид:

- Кї ба китоби ман расид?Синф ором буд. Муаллим њамаро аз як тараф пусид:- Ту расидї ба китоб ? Онњо не гуфтанд.Баъд ба Бекки нигоњ кард ва пурсид:-Беккї, ту кардї ин корро?

42 Навруста

Том хост ба ў ёрї дињад ва гуфт:- Ман ба китоби шумо расидам.- Том Сойер, ту бачаи бад њастї! Пас аз дарс дар мактаб мемонї! - гуфт ў

ѓазаболуд. Том соати панљ хона рафт. Бекки ўро дар назди девори мактаб инти-зор буд:

-Ту дўсти хуб њастї ,- гуфт ба Том.Том табассум кард ва онњо якљоя ба хона рафтанд.

ДАР МУРОФИАИ СУДЇТаътили тобистона шуд ва Бекки бо оилааш барои гузаронидани таътил ба

дигар шањр рафтанд. Том аз ин ѓамгин буд. Мурофиаи судии Маф Поттер оѓозшуд. Том ва Њак воќеаи дар ќабристон рухдодаро дар хотир доштанд. Онњо азИнљан метарсиданд.

-Дар бораи њодисаи ќабристон гап мезанем?- пурсид Том аз Њак.-Не, ман гап намезанам,-гуфт Њак,- ту чї?-Не,-љавоб дод Том. Вале ман аз Маф дар хавотир њастам, ў њамеша бо мо

муносибати хуб дошт. Ў духтурро накуштааст. Ман мехоњам ба ў ёрї дињам.-Биё, барои ў хўрок мебарем,- гуфт Њак.Бачањо ба дидорбинии Маф Потер рафтанд. Мо ба шумо хўрок овардем -

гуфтанд ва чизи дар даст доштаашонро ба Маф Потер доданд.Маф Потер гуфт: -Ташаккур, шумо бачањои хуб њастед.Том ва Њак ду рўз дар мурофиаи судї иштирок карданд. Том хуб хоб карда

наметавонист, зеро мехост ба Маф ёрї дињад.Рўзи сеюми мурофиаи судї Том сухан кард.Марде аз ў пурсид:- Шумо шаби 17 июн дар куљо будед?-Дар ќабристон, - љавоб дод Том.-Оё ягон одамро дар он љо надидед? -пурсид мард.-Бале, дидем, Инљан Љо, Маф Потер ва духтур он љо буданд. Мо дар пушти

дарахтњо будем, барои њамин онњо моро надиданд.-Шумо чї дидед?- гуфт мард.-Инљан Љо ва духтур ќањролуд суњбат карданд. Баъд Инљан духтурро бо кор-

43№2 (6), 2016

даш кушт. Маф Потер накуштааст, - љавоб дод Том.Одамони дар њайрат шуданд. Инљан Љо зуд хеста толорро тарк кард.Том ва Њак хеле тарсиданд. Том гуфт:- Њоло Инљан дар бораи мо медонад ва метавонад моро низ кушад.Бисёрињо мехостанд, ки дар бораи саргузашти бачањо дар ќабристон гўш

кунанд. Том дар ин бора гап заданро дўст медошт. Ў хушбахт низ буд, барои онки ба Маф Потер ёрї дод. Аммо аз тарси Инљан Љо хуб хоб карда наметавонист.

ХАЗИНАИ ИНЉАН ЉОЯк нисфирўзии рўзи якшанбе Том хост, ки саргузаште дошта бошад, зеро

намехост, ки дар бораи Инљан Љо фикр кунад. Ў назди Њак рафт ва гуфт:-Ман мехоњам ба љустуљўи хазина равам, ту њам бо ман меравї?Њак њамеша саргузаштро дўст медошт.-Бале, албатта,- гуфт ў. -Аз куљо мо онро мељўем?-Биё, аз назди хонаи хонум Дофлал љустуљўро оѓоз мекунем. Хонањои куњна

љои хубе барои хазина мебошанд,-љавоб дод Том.Бачањо ба хонаи куњна рафтанд. Онњо њар як њуљраро аз назар гузаронданд.

Аввал ба ошхона, баъдан, ба хонаи хоб даромаданд.Ногањон ду мард ба ошхона ворид шуданд, ки онњо Инљан Љо ва дўсти ў бу-

данд. Бачањо тарсиданд ва ором дар хонаи хоб нишастанд.Инљан байни ошхона омад ва ба дўсташ гуфт:-Мо метавонем, ки пулњои худро ин љо гузорем. Ў бо корд кофтани заминро сар кард.-Ин чї аст?-гуфт Инљан. -Ман аз ин љо меравам,- дар он љо, дар таги замин

ќуттии калоне буд. Ў онро бо корд кушод. Дар он пулњои бисёре буд.-Ба ин пулњо нигоњ кун!- гуфт рафиќаш. -Биё, аз ин љо меравем. Метавонем

пагоњ баргардем.-Не,-гуфт Инљан, мо њозир инњоро бо худамон ба њамон љое, ки маслињат

карда будем, мебарем.Баъд мардњо аз њуљра берун рафтанд. Бачањо суњбати онњоро шунида, сахт

тарсиданд.Том гуфт: -Шунидї? Ў мехоњад, ки моро кушад.

44 Навруста

Онњо оњиста аз хона берун шуда, ба хонаи худ рафтанд.Бачањо аз Инљан метарсиданд, вале мехостанд, ки хазинаи ўро ёбанд. Онњо њар

рўз ба хонаи Инљан назар мекарданд, вале Инљан ё хазинаи ўро намедиданд.

ЯК РЎЗИ САРГУЗАШТИ БЕККИДар моњи август оилаи Бекки аз таътил баргашт. Том хеле хушбахт буд, ў

акнун дар бораи хазинаи Инљан Љо фикр намекард.Саргузашти Бекки рўзи якшанбе иттифоќ афтод. Модараш гуфт:-Баъд аз саёњат метавонї дар хонаи Саси Њарпер хоб кунї.-Хуб,- гуфт Бекки.Бекки ва дўстонаш бо ќаиќи калон ба соњили дарё рафтанд. Ќаиќ дар байни

дарё ќарор гирифт.Онњо аз ќаиќ фаромада, бозї карданд. Нисфирўз яке аз бачањо гуфт:-Кї ба ѓор рафтан мехоњад?Наврасон ба ѓор рафтанд. Он љо торик ва хунук буд. Бегоњї ба ќаиќ нишаста,

ба хонашон баргаштанд. Пагоњї, рўзи якшанбе, модари Бекки ва холаи Полли бакалисо омада, аз хонум Њарпер пурсиданд:

-Беккии ман куљост? Ў имшаб дар хонаи шумо нахобида буд?-Не, ў наомадааст,-љавоб дод хонум Њарпер,- ман ўро надидаам.Холаи Полли гуфт: - Томи ман њам имшаб ба хона наомад. Ў дар хонаи шумо набуд?-Не,-љавоб дод хонум Њарпер.Холаи Полли ва модари Бекки аз кўдакон пурсиданд:-Оё шумо Том ва Беккиро надидед? Онњо дар ќаиќ буданд?Кўдакон њам гуфтанд, ки:-Не, надидем.Баъд яке аз бачањо гуфт: -Шояд онњо дар ѓор бошанд?!Ду њазор одам барои љустуљўи Том ва Бекки ба ѓор рафтанд. Онњо се рўз

љустуљў намуданд, вале онњоро пайдо карда натавонистанд. Одамони шањр аз инхеле рўњафтода шуданд.

45№2 (6), 2016

САРГУЗАШТИ ЊАКЊак бо Том ва Бекки нарафт. Ў њамон рўз дар хона буд ва шаб хонаи Инљан

Љоро назорат мекард. Соати ёздањи шаб Инљан ва дўсташ аз кўча омаданд. Дардасти дўсташ ќуттие буд.

Њак фикр кард, ки шояд ин ќуттии хазина бошад? Ў аз пушти мардњо таъќиб на-муд.

Онњо ба њавлии хонум Дафлас рафтанд ва он љо истоданд. Њак дар пуштидарахтони хурд пинњон шуд. Мардњо суњбат мекарданд ва Њак онњоро мешунид.

Инљан бо ѓазаб ба дўсташ мегуфт: -Ман мехоњам, ки ўро кушам. Љаноби Дафлас бо ман муносибати нек на-

дошт. Бадињои ў аз ёди ман њељ гоњ нахоњанд рафт.- Дар хонааш чароѓњои бисёр фурўзонанд, шояд наздиконаш ба дидорбинии

ў омадаанд - гуфт дўсташ. Мо метавонем барои куштани ў пагоњ баргардем.-Не, њозир иљро хоњем кард,- гуфт Инљан.Њак хонум Дафласро дўст медошт, зеро њамеша бо Њак муносибати хуб дошт. Ў

мехост, ки ба вай ёрї дињад ва оњиста он љоро тарк кард ва сўи хонаи љаноби Љондавид.

46 Навруста

Љон дарро кушод ва ба Њак гуфт:-Аз ман чї мехоњї?Њак гуфт:-Инљан ва рафиќаш дар њавлии хонум Дафлас њастанд, мехоњанд ўро бику-

шанд. Шумо метавонед ба ў ёрї дињед?-Албатта, писарам, ман меравам,-гуфт ў. -Ту метавонї, ки ба хонаатон баргардї.Пагоњ Њак ба хонаи Љон омад ва пурсид: -Хонум Дафлас чї хел аст?-Хуб аст, ваќте ки мо рафтем, мардњо он љоро тарк карданд,- љавоб дод Љон.-Хуб,- гуфт Њак. Ў њоло њам аз Инљан метарсид, бинобар ин, ба Љон гуфт:- Илтимос, дар бораи ман ба Инљан нагўед.Љон ба ў нигоњ кард ва гуфт, ки ањволат хуб нест, биё, дар њуљраи хоби ман

истироњат намо.Хонум Дафлас ба дидорбинии Љон омад ва гуфт: -Дирўз шумо ба ман ёрї расондед. Ташаккури зиёд. Шумо одами хубед.Љон гуфт: -Мо дар бораи мардони дар њавлии шумо буда намедонистем. Бачае, ки он љо

буд, мехост ба шумо ёрї дињад, вале ман номи ўро ба шумо гуфта наметавонам.Љон ва Дафлас ба калисо рафтанд. Одамони он љо дар бораи Том ва Бекки

суњбат мекарданд. Љон ва писаронаш низ ба љустуљўи онњо ба ѓор рафтанд, валерўзи душанбе баргаштанд. Њак хоб буд. Ў бемор шуда буд. Мардњо аз ѓор бар-гаштанд ва Љон Њакро нигоњубин кард.

ДАР ЃОРЯкшанбе, Том ва Бекки дар ѓор бозї мекарданд. Баъд онњо дар назди љўе истоданд.-Ин чї аст?- пурсид Бекки.-Намедонам, биё, ба ќафо бармегардем,- гуфт Том.Онњо хеле роњ гаштанд, вале роњи баромадро наёфтанд. Бекки тарсид. Ме-

хост ягон љо нишинад ва чизе истеъмол кунад. -Шояд волидонамон моро љустуљў доранд. Дар ин љо каме хўрок њаст, онњо-

ро хўрда, њамин љо маро интизор бош,- гуфт Том. Том барои ёфтани роњи баромад рафт. Хеле роњ гашт, вале роњро наёфт.

Ногањ мардеро дид ва тарсида ором истод. Бодиќќат нигоњ кард, ки ў Инљан аст.

47№2 (6), 2016

Том аз тарс фарёд кард. Инљан њаросида ѓорро тарк намуд. Том назди Беккиомад, вале дар бораи Инљан чизе нагуфт.

Онњо се рўз дар ѓор буданд. Бекки дигар роњ гаштан намехост. Том гуфт:-Њамин љо ист, ман ба љустуљўи роњи баромад меравам. Том боз ба кофтани роњ

рафт. Ў равшаниеро дида, сўи он рафт, ки он љо баромадгоњи ѓор буд.Том аз ѓор берун шуд. Баъд гашта назди Бекки омад ва гуфт: -Бо ман биё, акнун метавонем аз ѓор берун равем.Том ва Беккї аз ѓор баромаданд. Онњо хеле хушбахт буданд. Баъд онњо ба соњил

рафтанд, ки он љо онњоро интизор буданд. Чанд мард бо ќаиќи хурде омаданд.Том гуфт:-Мо мехоњем ба хона баргардем, ба мо кумак карда метавонед?Мардњо љавоб доданд: -Бале, метавонем.Том ва Бекки ба хонаашон баргаштанд ва мардуми шањр аз ин хурсанд бу-

данд. Том тамоми шаб дар бораи саргузашти худ ба онњо наќл кард.

АЗ НАВ ДАР ЃОРТом ва Бекки чанд рўз дар хона истироњат карданд. Баъди ду њафта Том ба

хабаргирии Бекки рафт ва бо падари ў суњбат намуд.Љаноби Татчер гуфт: -Ташаккури зиёд. Том. Ту бачаи хуб њастї! Ту дар ѓор ба Бекки ёрї расондї.

Одамон он љо рафта наметавонанд, барои он ки дари калоне дорад.-Дуруст аст, аммо Инљан Љо он љо зиндагї менамояд,-гуфт Том. Чанде аз одамон бо роњи дарё ба ѓор рафтанд. Том низ њамроњашон буд.

Онњо дарро кушоданд. Инљан Љо дар он љо буд, вале баъдтар вафот кард.Том мехост бо Њак суњбат кунад. Пас аз як њафта ба хонаи Љон рафт. Бачањо

дар бораи саргузашти нав суњбат карданд.-Пулњо дар хонаи Љо нестанд. Онњо дар ѓоранд. Ман медонам, зеро Љо дар он

љо буд. Биё, онњоро мегирем,- гуфт Том.Њак метарсид, ки пулро ёфта наметавонанд.-Ман ёфта метавонам, дарвозаи хурди ѓорро њам медонам. Ман бо Бекки аз

он љо баромада будем. Мо метавонем, ки бо њамон дар равем ва хазинаи Инљанроёбем,-гуфт Том

48 Навруста

-Хуб, рафтем,- гуфт Њак.Нисфирўз бачањо бо ќаиќи хурд ба дари ќафои ѓор рафтанд. Нахуст Том

баъд Њак даромад. Онњо хеле роњ гаштанд. Том гуфт: -Ин роњи дуруст аст, Инљан Љо ин љо буд.Бачањо ба љустуљўи хазина шурўъ карданд. Ногањон Њак гуфт:-Нигоњ кун, хоч! Инљан таги хоч гуфта буд. Биё, ин љоро мекобем. Бачањо

кофтанро оѓоз карданд. Том гуфт: -Нигоњ кун! Ана, ќуттии хазина! Биё, инњоромегирем. Ин хазинаи мост!

-Ќуттї хеле вазнин аст. Мо бо худ онро бурда наметавонем,- гуфт Њак.-Ман якчанд љузвдон дорам. Метавонем, ки пулњоро ба вай андохта, ба хона

барем,- гуфт Том.Бачањо бо љузвдонњои пур аз пул ѓорро тарк карданд.

ДАР ХОНАИ ХОНУМ ДАФЛАСТом гуфт: -Биё, пулњоро ба хонаи куњнаи хонум Дафлас мебарем. Он љо барои пул љои хубест.Онњо ба хонаи куњна рафтанд. Љон он љо буд ва бачањоро ба наздаш хонд.-Одамон шуморо интизоранд. Бо ман биёед,-гуфт ў. Онњо ба хонаи хонум

Дафлас рафтанд.Дафлас гуфт: -Салом, бачањо, биёед! Том ва Њак ба хонаи хоби ў даромаданд. Дар болои

кат курта ва шими нав буд.Хонум Дафлас гуфт: -Дасту рўятонро шуста, ин либосњоро пўшед ва ба мењмонхона биёед!Бачањо ба мењмонхона даромаданд. Дар он љо одамони бисёр онњоро инти-

зор буданд.Хонум Дафлас гуфт:-Аввал ман ба љаноби Љон ва бачањои ў рањмат гуфтанї њастам. Онњо ба ман

ёрї расонданд. Онњо одамони хуб њастанд.-Њак низ ёрї дод,-гуфт љаноби Љон.-Ба ту низ рањмат. Ту њам бачаи хуб њастї ва ман туро дўст медорам. Ман

мехоњам, ки ба ту хона ва пул дињам,-гуфт Дафлас.-Њак пули зиёде дорад,-гуфт Том.

49№2 (6), 2016

Ў ба хонаи хоб рафт ва љузвдонњои пулро овард. -Мо ин пулњоро аз ѓорёфтем. Дар ин љо пулњои зиёде њаст ва акнун онњо азони мост.

Дар он љо 12 њазор доллар буд. Одамон дар њайрат шуданд ва дар бораисаргузашти бачањо пурсиданд.

ХОНАИ НАВИ ЊАКЊак дар хонаи хонум Дафлас зиндагї мекард. Ў њар рўз шустушў менамуд ва

ба мактабу калисо мерафт. Аз ин худро хушбахт эњсос намекард. Ў баъд аз сењафта аз хона гурехт.

Том ба назди Њак рафт ва гуфт: -Чаро аз хона гурехтї?Њак љавоб дод:-Хонум Дафлас зани хуб њаст. Ман ўро дўст медорам, вале бо ў зиндагї

карда наметавонам. Ман њар рўз шустушў кардан, ба мактаб ва калисо рафтанродўст намедорам. Намехоњам, ки пули зиёд дошта бошам, вале мехоњам, ки дўститу бошам, розї њастї?

-Не, ман наметавонам, ки дўсти ту бошам, барои он ки бачањои мактаб бо тубозї кардан намехоњанд. Мо дар бораи саргузаштњои нав фикр карда истодаем.Илтимос, бо хонум Дафлас зиндагї кун ва ба мактаб рав. Баъд бачањои мактаб боту бозї мекунанд,- гуфт Том.

Ман мехоњам, ки бо ту дўст бошам ва бо туву бачањои мактаб саргузаштњоинав дошта бошам. Шояд бо хонум Дафлас зиндагї карда тавонам. Намедонам,аммо як моњ кўшиш мекунам, ки одат намоям,-гуфт Њак.

-Хуб, бачањо соати дувоздањи шаб вохўрї доранд. Ту њам омада метавонї?-гуфт Том.

-Бале,- гуфт Њак.

Аз забони англисї тарљумаиДилором НИЁЗОВА,донишљўи соли 3-юми

факултаи забони англисї

50 Навруста

Фасли 1Ќисми 1Њама ба итмом расид. Канори бањ-

ри Биг-Сур беодам буд ва ман дар бо-лои рег, дар њамон љойи ѓалтидаам хо-биданро давом медодам. Тамоми чизњодар дуди сабуки бањрї аз назар ѓоибмегаштанд; дар сатњи об ягон сутуникиштї наменамуд; дар болои харсанге,ки дар наздикии ман буд, њазорњо па-ранда; дар болои харсанги дигар як

Ромен ГАРИ

ВАЪДАИАЙЁМИ ЉАВОНЇ

оилаи тулумњо љойгир буданд; падарифидокор пуртоќатона моњие дар дањон,пайваста бо мадди бањр аз об барома-да, дар офтоб љило медод. Фарошту-рукњои бањрї баъзан чунон наздик фу-руд меомаданд, ки ман нафаси худронигоњ медоштам ва орзуи деринаам бе-дор гашта, маро ба њаяљон меовард: бозкаме истам, онњо дар болои рўям фу-руд меоянд, дар болои гардан ва дас-тонам кулча зада хоб мераванд ва

51№2 (6), 2016

оќибат маро пурра ињота мекунанд.... Чилу чорсола будам, њоло њам

орзуи дерина, дар бораи чизњои аљибдар дил доштам. Ман чунон муддатидароз дар соњили бањр наљунбида да-роз кашида будам, ки мурѓњои саќќо вамоњихўракњо дар гирдам давра ташкилкарданд ва ногоњ мављи об тулумеро баназди пойњоям овард. Ў муддати дарозба ман менигарист, баъдан, ба бел-пойњои худ истод ва ба бањр баргашт.Ман ба ў табассум кардам, аммо ўќиёфаи мулоњизакор ва каме ѓамгиндошт.

Модарам панљ соат роњро бо таксїтай карда омад, то ки рўзи сафарбар-куниам ба Салон-ду-Прованс, ки мандар он љо њоло афсари дастурдињандаимактаби авиатсионї будам, бо ман хай-ру хуш намояд.

Таксии “Рено” куњнаву вайрон буд:мо муддати чанд ваќт аввал ќисман со-њиби ин воситаи наќлиёт будем ва баъ-дтар соњиби њаштоду панљ фоизи исти-фодаи тиљоратии он гаштем. Њоло чандсол шуд, ки ин таксї моликияти хусу-сии собиќ њамкорам, ронанда Риналдимебошад. Модарам ин њангом чунонфикр мекард, ки доимо ба ин мошинягон њуќуќи маънавї доранд ва аз са-баби он ки Риналди шахси мењрубон,шармгин ва нозукдил буд, модарам

каме аз бовиљдонии ў сўйистифода ме-кард. Ин дафъа њам, модарам ўро маљ-бур сохт, ки аз Нисса то Салон-ду-Про-ванс – сесад километр роњро тай кунадва албатта, ройгон. Муддати дароз баъ-ди љанг Риналдии мењрубон сари худрохорида, ѓамгин мешуд, ки чї тавр мо-дарам ўро “сафарбарї” мекард ва бозбо як навъ ѓазаби аљибе:

“Ў бисёр одї ба таксї нишаст вабаъдан, ба ман гуфт: -Ба Салон-ду-Про-ванс меравем, бо писарам хайрухушмекунем”. Ман кўшиш мекардам сар-кашї намоям: роњи рафтуомад бар онљо дањ соат аст. Ў фавран маро “фа-ронсавии бад” гуфта, дашном медод вапўписа мекард, ки полисро љеѓ мезана-ду барои саркашиам аз сафарбаркунїњабс мекунад. Ў ба таксї бо тамомикоѓазхалтањояш, ки барои шумо буданднишаст – њасиб, гўшти намаккарда вадуддодашудаи хук, мураббо ва ба мантакрор мекард, ки писараш ќањрамонасту мехоњад писарашро як бори дигарбўса кунад ва ин њаќиќати бебањс аст.Баъдан, каме гиря кард. Хонуми пиришумо доимо мисли кўдак гиря мекардва ман модаратро баъди чандин соле,ки њамдигарро медонем, дар таксии худгирякунон, ба мисли саги куфта дидам.Барои ин, узр мехоњам, Љаноби Роман,ту хуб медонї, ки модарат чї хел буд,

52 Навруста

ман ба ў “не” гуфта натавонистам. Муъ-таќидан гуфтам:

-Майлаш, меравем ба он љо, аммошумо пули бензинро пардохт мекунед.Ў доим фикр мекард, ки танњо бароион ки њафт сол пеш њамкори ман буд,дар таксї њаќќи худро нигоњ доштааст.Аммо њамаи ин њељ чиз аст. Метавонїдилпур бошї, ки модарат туро бењаддўст медошт ва њар чизе, ки хоњї, ба-рои шумо иљро мекард...

Ман модарамро асо дар даст њан-гоми фаромаданаш аз таксие, ки дарназди ошхона истода буд, дидам. Ўзери нигоњи масхараомези аскарон, бояк њаракати булаљабона оѓўш во кардва интизор буд, ки писараш мувофиќиурфу одати дерина худро ба оѓўши мо-дар мепартояд.

Ман аз ин ташрифи норавои мода-рам ба љамъияти мардон, ки ман дар онљо чун шахси “устувор”, “содиќ” ва “кор-дида”шуњрат пайдо карда будам, хаш-мгин ва бо њайрат назар кардам. Камеќоматамро хам намуда, кўлоњро то бачашмонам фаровардам ва дастонам даркисаи њамон камзўли чарминам, ки ба-рои љалби даъватшудагон наќши њалку-нанда мебозид, бетакаллуф ба наздимодарам ќадам задам.

Модарамро бо дилгармии бардурўѓба оѓўш гирифтам ва мекўшидам ўро

моњирона, барои дур кардан аз нигоњидигарон, ба ќафои таксї барам, аммо ўбарои бо њавас тамошо кардани ман, якќадам ба аќиб гузошт ва бо чењраи то-бон, чашмони пуршавќ, як даст дар дил,бо овози баланд њаворо бо бинї нафасгирифта, (ки њама ваќт нишондињандаихурсандии сахти модарам буд) бо яковози баланди ба њама фањмо ва бо яктарзи гуфтори русзабонон хитоб кард:

-Гинемер1! Ту дуввум Гинемер хоњїшуд! Њоло мебинї, модарат њама ваќтњаќ аст!

Ман њис мекардам, ки хун ба рўяммедавад ва аз пуштам овози ханда шу-нида мешуд, аммо модарам бо асои худба сўи аскарони хандидаистода, ки дарназди ќањвахона љамъ омада буданд,ишораи тањдидомез кард ва бо нутќиилњомбахш эълон намуд:

-Ту ќањрамон, генерал, ГабриелД’Аннунсио, сафири Фаронса мешавї,ин нобакорон њоло намедонанд, ки тукї њастї!

Фикр мекунам, ки њељ гоњ ягон пи-сар модарашро ба мисли ман дар онлањза бад надидааст. Ваќте њаракат кар-дам, ки бо овози пасти ѓазаболуд ба

1 - њавонаварди фаронсавї, ќањрамо-ни Љанги Якуми Љањонї, ки дар љангињавої вафот кардааст.

53№2 (6), 2016

модарам фањмонам, ки маро дар наздитамоми ќуввањои њарбии њавої беобрўмесозад ва њангоме дуюмбора кўшишкардам, ки ўро ба аќиби таксї барам,ногањ ќиёфааш мањзунона шуд ва лабо-нашро ларза фаро гирифт ва бори ди-гар ибораи тањаммулнопазирро, ки дербоз дар муносибатњои байни мо клас-сикї гашта буд, шунидам:

-Њоло ту аз модари пират шарммедорї?!

Дар як лањза тамоми карруфаризоњирї, њавобаландї ва сарддилиам, кибо онњо худро боѓайрат вонамуд ме-кардам, зери по гашт. Бо як даст мода-рамро мењрубонона аз китфонаш баоѓўш гирифта, бо дасти дигар, ба воси-таи ангушти калонию мобайнї давраташкил дода, тавассути њаракати мус-таќим хати вертикалї ба тарафи рафи-ќонам як ишораи таъсирбахши душвор-фањм намудам. Тавре баъдтар фањми-дам, маънои он ба њамаи аскарони дунёфањмо буд,танњо бо фарќияте, ки дарАнглия љое, ки як ангушт бас аст, ду ан-гуштро истифода мебаранд. Дар дав-лати римињо бошад, ин масъала ба ми-зољи одам вобаста аст.

Ман дигар овози хандаро намешу-нидам, дигар нигоњи масхараомез диданамешуд. Модарамро ба оѓўш гириф-та, дар бораи љангњое, ки ба модарам

мехоњам оѓоз кунам, дар бораи ваъдае,ки айёми љавонї ба худ дода будам,фикр менамудам: баргардонидани адо-лат барои модарам, ба тамоми љонфи-доиаш маъно бахшидан ва рўзе баргаш-тан ба хона бо ѓолибият дар бањсу му-нозира барои њукмфармої карданиолам бо онњое, ки њокимиятдорї ва зо-лимиашонро ман аз аввалин ќадамњоихуд њис карда будам.

Аз он рўзњо зиёда аз бист сол гу-заштаасту ман оромона дар канори бањ-ри Биг–Сур, ки дар он љо танњо нањан-гњо хомўшии бањрро вайрон сохта,фавворазанон шино карда мегузаранд,нишастаам.

Њанўз хурдсол будам, ки модарамдар бораи бушманон бори аввал ба маннаќл кард. Хеле пеш аз “Белоснежка”(“Барфак”), “Кот в сапогах” (“Гурбаимўзадор”) “Семь гномов и фея Карабос-са” (“Њафт пакана ва фаришта Карабос-са”) маро ињота намуда, њељ гоњ аз мандур намешуданд. Модарам ба њар якионњо ишора карда, ном мебурд ва маросахт ба оѓўш мегирифт. Он ваќт наме-фањмидам, аммо њис мекардам, ки рўземешавад ва ман барои модарам онњо-ро ба майдон талаб менамоям. Солњосипарї мегаштанд ва ман чењраи онњо-ро равшантар фарќ мекардам, њар зар-баеро, ки ба мо мерасонданд, њис ме-

54 Навруста

кардам. Чї хел дар ман рўњи ноитоатїустувор мегардад. Имрўз, дар охириумрам, њоло њам чењраи онњоро даршоми канори бањри Биг – Сур равшанмебинам ва овозашонро, ки њатто, шав-шуви бањр онро паст карда наметаво-над, мешунавам. Номи онњо худ ба худба забон меояд ва чашмони пиргаштаиман аз нав мисли тифли њаштсола њушёрмегарданд, то ки онњоро рў ба рў пеш-воз гиранд. Фарди асосии онњо Тотош– худои бефаросатї бо дунбаи сурхимисли њамдуна ва бо аќли одами бомаъ-рифат, пайрави тафаккури абстрактїмебошад. Соли 1940 ў азизу дўстдош-таи немисњо буд, имрўз Тотош бештарваќт дар илмњои даќиќ ба худ маскан-гоњ меёбад. Ўро баъзан ба сари китфиолимони мо хамшуда дидан мумкин аст.Њангоми таркиши њар як яроќи ядроїсояи ў аз замин боз њам болотар ме-гардад. Њазли дўстдоштааш ба бефаро-сатї шакли доњиёна бахшидан ва ба худљалб кардани доњиён барои нобуд сох-тани инсоният аст.

Баъдан Мерзавка–худои њаќиќатимутлаќ, казакзане, ки як тўда љасадњо-ро поймол сохтааст, бо химча дар даст,телпаки ба болои чашм кашидашуда вабо ханда ќањќањзанон пеши назараммеояд. Њар дафъае, ки бањри њаќиќатимутлаќи динї, сиёсї ва маънавї мекў-

шад, азият медињад ва рўњафтода ме-созад. Аксарият назди пойи ў меафтанд.Ин хандаи ўро меорад, зеро хуб медо-над, ки њаќиќати мутлаќ вуљуд надорад,он танњо воситаест барои ба итоати худдаровардани мо. Њатто, њозир зери дудиайнушшамси Биг – Сур, овози тулум вафарёди моњихўракњоро пахш намуда,садои зањрхандаи ў аз дур то ба гўшиман омада мерасад ва њатто, садои ба-родарам Бањр онро пахш карда наме-тавонад.

Инчунин, Филош - худои разилї,хурофот ва нафрат. Ўст, ки аз кулба-чаи дарбон сар берун карда, њангомидохилшавї ба олами одамон фарёдмезанад: “Амрикоии нафратовар, ара-би нафратовар, яњудии нафратовар,руси нафратовар, хитоии нафратовар,зангии нафратовар!”. Ў ташкилотчииолии аксарияти љангњо, сангсор ва таъ-ќибкунињо, диалектики корчалон ва мо-дари њамаи аќидањои идеологї, золимибузург ва илњомбахши љангњои динїмебошад. Новобаста аз пашми расво,сари кафторї ва пойњои кўтоњи каља-лааш, ў тавонист яке аз худоњои бузур-гтарину бонуфуз гардад. Бо ў дар њамаиќароргоњњо вохўрдан мумкин аст. Ўмаликаи моњири замини мост, ки аз моњуќуќи ба он соњибї карданро талошкарда мегирад.

55№2 (6), 2016

Инчунин, дигар худоњои золимтаруасрорангезтар, васвасакортару пардап-ўшгашта низ мављуданд, ки онњоро ши-нохтан мушкил аст. Дастањои онњо бе-њисобанд ва миёни мо бисёр тарафдордоранд. Модарам њамаи чизро дар бо-раи онњо медонист ва бештар ваќт баман дар бораашон пичирросзанон наќлмекард ва маро дар хонаи кўдаконаинимторик ба оѓўш мегирифт. Оњиста –оњиста онњо барои ман низ, назар бадигар чизњои одатї, бештар реалї ванамудор гаштанд ва сояњои гарони онњото њол болои сари ман хаманд. Танњосар боло карда, аллакай зирењ ва най-зањои ба ман нигаронидашударо, ки дарравшании офтоб љило медињанд, меби-

Аз забони фаронсавї тарљумаиМалика МАВЛЯНОВА,донишљўи соли 4-уми факултаизабонњои романї-германї

нам.Имрўз мо душманони дерина њас-

тем ва ман ин љо мехоњам дар бораи му-боризаам бо онњо наќл кунам. Бозичаидўстдоштаашон модарам буд. Њанўздар айёми љавонї ваъда дода будам, кимодарамро аз ин бандагї озод мена-моям. Ва дар интизории рўзе, ки оќибатметавонам ин туреро, ки тамоми замин-ро ињота кардааст, кашида гирам ва бањама рўи њикмату дилсўзиро нишон ди-њам, калон мешудам. Ман мехостам, киаз ин худоњои бемаънї ва аз њокимиятмастгашта, њокимияти оламро кашидагирам ва заминро ба онњое, ки онро бодиловарї ва ишќу муњаббати худ боймегардонанд, баргардонам.

56 Навруста

УилямСароян

(1908-1981)

ухтари

ўпонД

ЧЧДД

ЧАќидаи модаркалонам буд,бигзор Худо нигањбонашбошад, ки њар як мард бояд

касбе дошта бошад. Лањзае пеш дар сари миз ў ба ман гуфт:-Ту бояд ягон кори хуберо омўзї, масалан, сохтани

ашёе, ки барои инсон фоиданок бошад, ашёе аз гил, чўб,оњан ва ё матоъ. Зеро барои љавонмард надоштани касбнишонаи бехирадист. Оё ту ягон чиз сохта метавонї?Метавонї мизе, курсие ва ё шакардоне бисозї? Аз уњдаичї мебарої?

57№2 (6), 2016

Модаркалонам бо ќањр ба ман нигоњ кард.-Ман тахмин мекунам, ки нависанда мешавї. Зеро тамоми рўз сигор мекашї, то касе

бишавї. Аз сигоркашиат дар хона нафас гирифта намешавад, аммо ту бояд офариданичизњоеро ёд бигирї, ки истифода бурда шаванд, чизњоеро, ки дида, ќапида шаванд.

Сипас, модаркалонам ба наќли ќиссае оѓоз кард.-Дар Форс шоње буд, як писар дошт, ин писар ба духтари чўпоне ошиќ шуд.

Шоњписар ба назди падараш рафт ва гуфт:-Волоњазратам, ман духтари чўпонро дўст медорам ва мехоњам бо ў издивољ кунам.Шоњ дар љавоб гуфт:-Ман шоњам, ту бошї писари ман, баъди марги ман ту шоњ хоњї шуд. Пас бигў,

чї тавр мешавад, ки ту духтари чўпонеро ба њамсарї бигирї?Писар љавоб дод:-Волоњазратам, намедонам, аммо њаминро медонам, ки он духтарро дўст

медорам ва мехоњам оянда ў шањбонуи ман шавад.Шоњ дид, ки ишќи писараш самимист гуфт:-Ман ба ў мактуб мефиристам,- ќосидро љеѓ зада гуфт: -Ба назди духтари чўпон бирав ва бигў, ки писари ман ба вай ошиќ шудааст

ва мехоњад ўро ба занї бигирад.Ќосид ба назди духтар рафт ва гуфт: -Писари шоњ туро дўст медорад ва мехоњад туро ба занї бигирад. Духтар пурсид:-Касби ў чист?Ќосид гуфт: -Ў писари шоњ аст, ягон касб надорад.Духтар боз гуфт: -Ў бояд ягон њунарро биомўзад.Ќосид ба назди шоњ баргашт ва суханони духтари чўпонро як-як баён кард.Шоњ ба писараш суханони чўпондухтарро расонда пурсид:- Оё ту њоло њам мехоњї, ки ўро ба занї бигирї?Писар гуфт: -Бале, ман ќолинбофиро ёд мегирам.Ба шоњписар ќолинбофиро бо гулкорї ёд доданд ва пас аз се рўз ў ќолинњои

зебо бофтанро ёд гирифт. Ќосид ба назди духтари чўпон баргашта, ќолини боф-таи шоњзодаро бурд ва гуфт:

-Ин мањсули дасти шоњзодааст.

58 Навруста

Пас аз ин духтар њамроњи ќосид ба назди шоњ рафт ва бо шоњзода издивољ кард.-Як рўз,- гуфт модаркалонам, - писари шоњ дар кўчањои Баѓдод мегашт ва ба

ошхонае даромад, ки хеле тоза ва салќин буд. Ў назди мизе нишаст. Ин љо,- гуфт модаркалонам,- макони ѓоратгарон ва одамкушон буд. Онњо

писари шоњро бо худ бурда, ба зиндон андохтанд. Дар зиндон мањбусони зиёдбуданд ва ѓоратгарон одамони аз њама фарбењро кушта, ба одамони аз њама ха-роб мехўронданд ва аз ин корашон лаззат мебурданд. Писари шоњ шахси аз њамалоѓартарин буд ва њељ кас намедонист, ки вай писари шоњи Форсњост, аз ин са-баб, ўро ќатл накарданд. Ў ба одамкушон ва ќаллобон гуфт:

-Ман ќолинбофам, оё медонед, ќолинњои бофтаи ман чї ќадар арзиши гарондоранд? Онњо ба шоњзода риштањои ќолинбофї оварданду амр намуданд, ки ќолинбофад. Шоњзода дар тўли се рўз се ќолин бофт ва гуфт:

-Ин ќолинњоро гирифта ба ќасри шоњи Форс баред, барои њар як ќолин башумо сад тангаи тилло медињад.

Ќолинњоро ба ќасри шоњ бурданд. Ваќте шоњ ќолинњоро дид, шинохт, ки онњомањсули дасти писараш њастанд ва ќолинњоро ба назди духтари чўпон бурд ва гуфт:

-Ин ќолинњоро ба ќасри ман оварданд ва онњо мањсули дастони писарам њас-танд, ки гум шудааст.

Духтари чўпон њар як ќолинро гирифта, ба бофтаи наќши онњо бодиќќат на-зар намуд ва дид, ки дар он бо забони форсї шавњараш ба шоњ нома навиштааст.

-Шоњ сарбозонро ба макони ќаллобону одамкушон фиристод ва онњо њамаиасиронро наљот дода, ќотилон ва ќаллобонро куштанд ва писари шоњро ба ќасрипадараш, ба назди зављааш –духтари чўпон бегазанд баргардониданд. Ваќте пи-сар ба ќаср ворид шуд ва њамсарашро дид, ба назди ў рафта, ба зону нишаст ваўро ба оѓўш гирифту гуфт:

-Ишќи ман, ман ба туфайли ту зинда мондам.Шоњ аз духтари чўпон хеле розї буд.-Акнун,-гуфт модаркалонам, -фањмидї, ки барои чї њар як мард бояд ягон

њунари шоистаро омўзад?-Хуб фањмидам, -гуфтам, њамон ваќте ки маблаѓеро ба даст оварам, арраву

болѓа харида, њамаи ќувваамро сарф карда, курсї ё рахти китобмонї месозам.

Аз забони англисї тарљумаи Гулрухсор АСЛОНОВА,ассистенти кафедраи забоншиносї ва типологияи муќоисавї

59№2 (6), 2016

Њатто, одамоне, ки аз хориљи давлат ба шањр ворид мешуданд, дар бораишоњдухтар маълумот доштанд. Дар Сурия султоне зиндагї мекард ва њељ ба табъидилаш њамсар намеёфт. Иттифоќо рўзе аз Рум нафаре ба назди султон омада,дар бораи он мамлакат ба султон ќисса кард ва чун ќисса дар бораи Рум рафт,дар бораи шоњдухтар њам маълумоти зиёде ба султон дод. Султон нодида ошиќишоњдухтар шуд ва номае ба императори Рум навишт. ‘’Ман султони Сурия њастам

ЉонатанСВИФТ

(1667-1745)

Ќиссаи њайратангези шоњдухтар Констанс

ар замонњои хеле ќадим, даримперияи пањновари Рум императорезиндагї мекард ва духтаре дошт бономи Констанс. Ў дар њусн назирнадошт ва аз њама духтарони шањрзеботар буд. Шоњдухтар натанњо зебо,балки зираку боњуш ва хеле мењрубонњам буд. Констансро аз рўйимењрубониаш њама дўст медоштанд ваовозааш дар њама љо пањн шуда буд.

Д

60 Навруста

ва давлатам хеле пурќудрат аст. Ман овозаи духтаратонро шунидам ва аз шумохоњиш мекунам, ки ба ман иљозат дињед, бо духтари шумо издивољ кунам. ‘’ Импе-ратор ин хоњиши султонро пазируфта, духтарашро ба Сурия мефиристад. Њанго-ми вохўрї бо духтар султон дар њайрат монда, чї гуфтанашро надонист, чунки ўдар њаќиќат зебо буд. Султон хеле шод шуд, зеро њамсари хости дилашро пайдокард. Султон фармон дод, то раъиятро се шабу се рўз тўй дињанд. Дар ин миённафаре буд, ки некиро намехост. Вай модари султон, зани бад ва ѓазабнок буд.Шаб, ваќте ки њама љо ором шуд, як гурўњ афроди ин зани бадрафтор одамонизиёди султонро ба ќатл расонида, шоњдухтарро ба завраќе шинонда, ба ў камтаробу хўрок дода, гуфтанд, ки агар метавонї, ба мулки худат баргард.

Шоњдухтар муддате дар уќёнуси беканори Атлантика сарсону саргардон будва мављњои уќёнус ўро ба соњилњои Британия оварданд. Њангоми ба соњил раси-дан, ўро аз мурда фарќ намекарданд. Гурўње аз одамон ўро ба ќасри шоњ Алла,ки дар назди бањр воќеъ буд, оварданд. Зебоии ў шоњ Алларо ба њайрат овард.Шоњ аз Констанс хоњиш намуд, ки дар ќасри ў монад, чунки вай аз танњої сахтазоб мекашид. Ваќти шоњдухтар дар ќасри шоњи Британия хуб мегузашт, ў ба шоњбисёр маъќул буд. Онњо бо њамдигар зуд-зуд дар суњбат мешуданд, аммо Кон-станс аз он ки ў на зани одї, балки духтари императори бузург аст, дањон намеку-шод. Шоњ Алла њам ба Констанс писанд буд, зеро ў њам марди њалиму мењрубонва новобаста ба шоњ буданаш, марди хоксор буд. Рўзе шоњ ба Констанс таклифииздивољ кард . Шоњдухтар розї шуд ва онњо ба њамдигар издивољ карданд. Њамааз ин шод буданд, чунки онњо якдигарро хеле дўст медоштанд. Акнун Констанс нашоњдухтар, балки маликаи Британия шуд. Модари шоњ Алла низ Констансро баддид, зеро ў ќисми зиёди муњаббати писарро аз ў гирифт ва фурсати муносибмепоид, то ба малика зиёне расонад.

2Шоњ ва малика муддате хушу хурсандона зиндагї карданд. Аммо бо амри

таќдир дар мамлакат љанг сар шуд. Скотњо дар шимоли кишвар бар зидди Брита-ния бархостанд ва шоњ маљбур шуд, ки маликаро танњо гузошта, барои дифоикишвар ба шимол равад. Њангоми дар љанг будан, ба шоњ хабар расид, ки ў соњибиписар шудааст. Шоњ аз ин хеле хурсанд шуд. Малика бошад, номае ба шоњ на-вишт, аммо њангоми номаро фиристодан модари шоњ ќосидро нигоњ дошта, дарќасри худ як шаб мењмон кард. Њангоми хоб будани он мард зан номаро дуздидаиваз намуд ва ба љояш дигар нома навишт: Њамсари ту як зани љодугар мебошад.

61№2 (6), 2016

Ў як тифли бадњайбате тавлид кардааст, ки мардум аз дидани ў њарос доранд.Баробари хондани ин нома шоњро яъсу ноумедї фаро гирифт. Шоњ чунин љавобнавишт: “То омадани ман модару кўдакро хуб нигоњ кунед, ман ки ома-дам, бо онњо худам машѓул мешавам”. Ин дафъа њам модари шоњ номаро азмарди хатбар дуздида, ба љояш чунин менависад: “ Њамсари маро аз бањре, киберун баровардед, боз ба њамон бањр сар дињед”. Ин дафъа њам Констансибечора сарсону саргардон шуд ва аз њама бадаш он буд, ки тифлро низ њамроњимодараш дар завраќ шинонда ба бањр сар доданд. Малика боз сарсону саргар-дон дар бањр мегашт. Оќибат киштие пайдо кард ва дубора наљоташ дод. Киштїба сенатори Рум тааллуќ дошт ва шоњдухтар оќибат ба ватани худаш, ба Румбаргашт.

Сенатори Рум шоњдухтарро хуб нигоњубин кард ва аз духтари императорбуданаш огоњ набуд. Рўзе шоњ Алла ба Рум ташриф овард, чунки бо ин империяробитањои дипломатї дошт. Шоњ ба хонаи сенатор ба мењмонї рафт. Њангомисайругашт дар боѓи сенатор ногоњ писареро дида, ба фикр фурў меравад ва азсенатор мепурсад, ки ин писар кист. Сенатор њамаашро ба ў наќл мекунад. Шоњаз сенатор хоњиш намуд, ки модари ин кўдакро ба ў нишон дињад. Констанс шоњ-ро дидан нахост, зеро, чизе ки аз сари ў гузашта буд, наметавонист фаромўшкунад. Шоњ њамаашро ба ў ба хубї фањмонд. Онњо ба назди император якљояомаданд, сенатор њамаи воќеаи ба сари шоњдухтар омадаро ба император наќлкард. Император бошад, ба шоњ Алла изњори миннатдорї намуда, онњоро аз навба зиндагии осуда гусел намуд ва онњо зиндагии хушу гуворо гузарониданд.

Аз забони англисї тарљумаиЌурбоналї МАХШУЛЗОДА, донишљўи соли 1-умифакултаи география

62 Навруста

Духтари шоњ бо як марди одї, бояк наќќош издивољ карда буд. Вай де-ворњои масљидњоро, ки моликияти шоњбуданд, наќќошї мекард. Рўзе ў нопа-дид шуд. Кўдаки якњафтаина бошад,њангоми хоб будани модараш дуздидашуд. Љангалбон ва занаш фарзанд на-доштанд ва тарбияи кўдак ба онњо во-гузор гардид. Шоњдухтар мурд.

Шоњ дар лањзањои вопасини умрихуд гуфт: «Дар дили ман як бори хелевазнин аст, зеро ман як кори вањшат-нок анљом додаам. Тољ набояд аз оилаиман гирифта шавад. Рафта фарзандидухтари маро аз љангал биёред. Вайбояд пас аз ман шоњ шавад».

Ваќте писаракро ба ќаср оварданд,

Оскар ВАЙЛД

ШОЊИ ЉАВОНШОЊИ ЉАВОНШОЊИ ЉАВОН

Шоњи љавондар яке азутоќњои

зебои ќаср танњо буд.Вай шонздањ сол дошт.Хизматгорони шоњибузург ўро аз љангалёфта буданд. Дар онваќт писарак фикрмекард, ки фарзандиљангалбони камбаѓаласт. Ўро љангалбонкалон карда буд, аммомедонад, ки набераишоњи бузург аст.

63№2 (6), 2016

ба чизњои зебо майлу раѓбат нишон ме-дод. Вай либосњои нав ва љавоњиротиќиматбањоро ба тан кард, ашки шодїрехт. Зуд он нимтана (палто)-еро, ки дарљангал мепўшид, кашида партофт. Дардаруни ќаср аз як утоќ ба утоќи дигаргузашта, њама чизро тамошо мекард.

Шабе шоњи љавон дар бораи рўзимуњим – рўзи тољгузорї ва пўшиданихилъати тиллої фикр мекард, ки хобашбурд. Дар њамон ваќт дўзандагон шабурўз барои он ки либоси шоњзодаро дарваќташ тамом кунанд, кор мекарданд.Шоњ бошад, худро дар як ќасри бузургбо либосњои зебо, ба мисли шоњ исто-да тасаввур менамуд. Вай хоб дид, кидар як утоќи дароз ва пастакак ќарордорад. Дар атрофаш бошад, дўзандањокор карда истодаанд. Фаќат як равша-нии хурдакаке аз кунљи тиреза ба да-рун рўшної мекард. Чењраи одамонзард ва хароб буд. Кўдакони хурд низбо онњо кор мекарданд.

Шоњи љавон ба яке аз дўзандањочанд лањза дида дўхт. Мард ба ў бо ќањрнигоњ кард.

-Чаро маро тамошо доред? - гуфтвай.

-Хўљаин ба шумо гуфтааст, ки моротамошо кунед?

-Хўљаини шумо кист? - пурсид шоњиљавон.

-Вай шахсе на ба мисли ман аст, ў

либосњои зебо мепўшад ва њоло, ки мангуруснаам, ў хўрокњои зиёде дорад.

-Шумо ѓулом нестед, - гуфт шоњиљавон. Хўљаинатон шуморо нахарида-аст.

-Бойњо камбаѓалонро ѓуломи худмесозанд,- љавоб дод дўзанда.

-Мо бояд кор кунем, то ки зиндамонем, вале онњо ба мо он ќадар пуликам медињанд, ки мо мемирем. Шумоморо озод хондед, вале мо ѓулом њас-тем. Аммо ин масъала ба шумо фарќенадорад, зеро шумо яке аз мо нестед.Шумо аз мо хушњолтар ба назар мена-моед.

Вай баргашту боз корашро давомдод. Шоњ ваќте дид, ки дўзанда либоситиллої дўхта истодааст, ногоњ тарсид.

-Шумо ин либосро барои кї медў-зед?-пурсид вай.

-Ман ин либосро барои рўзи тољгу-зории шоњи љавон дўхта истодаам,-љавоб дод дўзанда .

Шоњ бо фарёди баланд аз хоб бе-дор шуд. Шаби дигар хоб дид, ки даряк киштї аст. Садњо ѓулом дар киштїкор карда истодаанд. Њама либоси як-хела пўшида, њар як мард бо одами пе-шинааш баста шуда буд. Офтоби гармберањмона аз болои сари онњо медурах-шид. Марде ба миёни ѓуломон омаду товаќте ки аз баданашон хун љорї шуд,онњоро зад ва гуфт, ки «тезтар кор ку-

64 Навруста

нед».Дар охир киштї дар наздикии хуш-

кие истод. Маллоњ яке аз љавонтаринѓуломро интихоб карда, дар пояш сангбаст ва ўро ба об партофт.

Ѓуломи љавон аз ќаъри бањр њар за-мон бо худ марворидњои зебо меовард.Маллоњ марворидњоро ба як халтаисабз мегузошт.

Ѓулом охирин бор аз об баромадва ин дафъа бо худ марвориде дошт,ки аз њама марворидњои дигар бењтарбуд ва ба мисли моњтоб гирду ба мислихуршед медурахшид. Аммо чењраиѓулом сафед шуда буд. Вай дар киштїафтод ва аз гўшу дањонаш хун фавворазад.

-Мурд,- дод зад, яке аз маллоњон.Љасадашро ба бањр партоед. Вай бамарворид нигоњ кард ва гуфт:

-Ин барои рўзи тољгузории шоњиљавон хоњад буд.

Ваќте шоњи љавон инро шунид, бофарёди баланд, аз хоб бедор шуд. Азтиреза дид, ки ситорањо хира-хира рав-шанї доранд ва аллакай рўз шуда ис-тодааст. Шоњи љавон боз хоб кард вахоб дид.

Дид, ки дар як љангале пур аз мевава гулњои аљиб роњ мерафт. Вай роњаш-ро давом дод ва аз љангал баромад.Баъд дид, ки як гурўњ одамон дар якдарёи хушк кор карда истодаанд.

Шоњи љавон баргашт ва марди сол-хўрдаеро дар пасаш дид, ки дар дастяк оина дошт.

-Ин одамон кистанд?- пурсид вай.-Мардум дар шањр хўрок ва ќатрае

об надоранд,- гуфт марди пир. -Аммодар ин дарё кор карда истодаанд, то киёбанд.

-Онњо кўшиш доранд, ки чироёбанд?

-Љавоњирот барои тољи шоњ,- гуфтмарди пир.

-Барои кадом шоњ?-Ба ин оина нигоњ кун ва ўро хоњї

дид.Шоњи љавон ба оина нигоњ кард ва

чењраи худашро дид. Бо фарёд аз хоббедор шуд. Аллакай рўз шуда буд вапарандањо дар боѓ суруд мехонданд.Афсари њукуматї ба утоќи ў дохилшуда, дар наздаш таъзим кард. Хизмат-горон либоси тиллоии ўро оварданд.Хизматгорони дигар тољ ва љавоњиротизебо оварданд.

Шоњи љавон ба онњо нигарист. Онњохеле њам зебо буданд. Аммо ў хобњо-яшро дар хотир дошт ва гуфт:

-Инњоро баред. Ман инњоро намеп-ўшам.

Афсар њайрон шуд. Баъзе аз онњофикр карданд, ки ў шўхї дорад ва хан-диданд. Боз гуфт:

-Гиред ин чизњоро ва аз ин љо ба-

65№2 (6), 2016

ред. Ин либосњо бо дастони пур аз ѓамудард дўхта шудаанд. Дар ин марвори-дњо бошад, хун ва дар љавоњирот маргаст.

Шоњ њарсе хобашро ба онњо наќлкард. Ваќте онњо инро шуниданд, гуф-танд:

-Шумо намедонед, ки чї гуфта ис-тодаед- хоб фаќат хоб аст, он воќеиятнест. Мо наметавонем барои одамоне,ки барои мо кор мекунанд, хавотиршавем. Агар шумо ин либосњо ва тољронапўшед, шоњ буданатон маълум наме-гардад. Мардум чї хел фањманд, кишумо шоњ њастед?

-Шояд шумо рост мегўед,- љавобдод шоњи љавон. Аммо ман ин либос ватољро намепўшам. Ман њамин хел азќаср меравам. Њамаатон бароед. Фаќатин писарак метавонад истад.

Афсар ва хизматгорон баромаданд.Танњо он писарак бо шоњ монд. Шоњиљавон ќуттии калонеро кушода як ним-тана баровард. Он њамон нимтанае буд,ки онро пўшида дар сањроњо барои љан-галбон гўсфанд мечаронд.

Инчунин, шоњ чўберо, ки аз љангаловарда буд, ба даст гирифт.

Писарак гуфт:-Љаноб, тољатон дар куљост? Шоњи љавон аз назди тиреза як

гули худрўеро канда, онро гирд карда,ба сараш гузошт ва гуфт:

-Ин тољи ман аст.Шоњи љавон аз утоќ баромада, ба

асп нишаст ва ба тарафи калисо равоншуд.

Мардум дар кўчањо ўро дида, хан-диданд ва гуфтанд:

-Ў шоњ нест.Љавон истод ва гуфт:-Ман шоњам!- ва ба онњо хобњояш-

ро наќл кард.Марде аз байни издињом барома-

да, бо ѓазаб гуфт:-Њаёти камбаѓалон аз он чизњое, ки

сарватмандон истифода мебаранд, таъ-мин мегардад. Ваќте мо он чизњоромесозем, метавонем бо пулаш нон ха-ридорї намоем. Баргардед ба ќасратонва либосњои шоњиатонро ба бар кунед.Чаро шумо барои мо хавотир мешавед.

-Одамони сарватманд ва камбаѓалбародар нестанд?-пурсид шоњи љавондар њоле, ки чашмонаш аз ашк пур шудва аз байни одамони ќањролуд ва ѓазаб-нок гузашта рафт.

Дар назди дарвозаи калисо сарбо-зон кўшиш карданд, ки ўро доранд, валеба онњо гуфт, ки:

-Ман шоњам! - ва дохили ќаср шуд.Рўњонии бузурге дар калисо инти-

зори шоњ буд, то тољро ба сараш гузо-рад. Вай шоњро бо либосњои камбаѓа-лонааш дид ва ба вохўрии ў шитобид.

-Писарам,-гуфт рўњонии бузург. -Ин

66 Навруста

либосњо арзандаи шоњ аст магар? Чїгуна ман ба сари ту тољ гузорам? Ин якеаз бузургтарин рўзњои хушбахтии тухоњад буд.

-Хушбахтї метавонад, ки ранљу ма-шаќќат ва ѓамгиниеро, ки худаш карда-аст, пўшонад, -гуфт шоњи љавон ва барўњонї хобњояшро наќл кард.

-Ман марди солхўрдаам,-гуфтрўњонии бузург. - Медонам, ки дар дунёчї ќадар корњои хато анљом дода ме-шаванд. Аммо Худо моро њамин таврофаридааст ва ў хирадманду донотараст аз шумо. Бори ин дунёро кашиданбарои як одам хеле душвор аст.

Ногоњ аз кўча ѓавѓои одамон баландшуд ва афсаре дохили калисо шуда, додзад:

-Куљост ин хоббини хобњо? Куљостон шоње, ки ба мисли хизматгорњо ли-бос пўшидааст? Ў наметавонад шоњи мобошад?

Шоњи љавон баргашта ба онњо ѓам-гинона назар кард. Равшании офтоб азтирезањои калисо гузашта медурахшид.Нурњои офтоб нимтанаи шоњро аз бу-даш њам зеботар кард. Аз чўби бељонбошад, гулњои сафед рўиданд, ки азмарворид њам зеботар буданд. Гулњоихудрўи дар болои сари ў буда, аз љаво-њирот њам бештар љило медоданд.

Вай дар он љо мисли шоњ меистод.Равшанї њама љоро гирифт ва мусиќи-ву сурудхонї сар шуд. Мардум њама базону заданд ва ба шоњи љавон таъзимкарданд.

Аз забони англисїтарљумаи Розия АБДУЛЛОЕВА, донишљўи соли 2-юмифакултаи забони англисї

67№2 (6), 2016

Хонум Каррингтон њунарпешаи машњур буд. Вай дар дењаи хурди Кранберриба дунё омадааст.

Ваќте ки 17 - сола мешавад, Кранберриро тарк мекунад ва ба Ню-Йорк мера-вад. Он љо дар театри драммавї ба кор шурўъ менамояд. Ў хеле њунарпешаибоистеъдод буд ва бо гузашти якчанд сол машњур гашт.

Боре роњбари театр ќарор дод, ки намоишномаи театриеро дар бораи њаётиимрўзаи дењот омода карда, ба сањна гузоранд. Хонум Каррингтон дар наќшиасосї буд, аммо онњо наметавонистанд, ки ба наќши мардона шахси муносибропайдо кунанд. Хонум Каррингтон мехост, ки шарики ў наќши марди дењотиротаъсирбахш бозї карда тавонад.

Рўзе ба назди роњбари театр њунарпешаи љавоне меояд ва аз ў хоњиш мекунад,ки он наќшро ба ў дињад, аммо њунарпешаро танњо хонум Каррингтон интихоб кар-да метавонист, чунки ў аз њаёти дењот хуб бохабар буд. Љавонмард хеле мехост, киин наќшро ба ў дињанд, аз њамин сабаб наќшаеро фикр карда, баромад.

Њунарпешаи љавон дар бораи хонум Каррингтон аз њама пурсуљў карда, та-моми маълумотро дар бораи ў ба даст овард. Баъдан, ба Кранберри рафта, дарон љо муддате истода, боз ба Ню-Йорк бармегардад.

Рўзе хонум Каррингтон дар тарабхонаи хурде њамроњи дўстонаш хўроки нис-

О.ЊЕНРИ

НАЌШИНАЌШИНАЌШИНАЌШИНАЌШИХУБХУБХУБХУБХУБНАЌШИНАЌШИНАЌШИНАЌШИНАЌШИХУБХУБХУБХУБХУБ

68 Навруста

фирўзї мехўрд, ки ба назди мизи онњо љавонмарди камбаѓале меояд ва аз хонумКаррингтон мепурсад:

-Шумо маро дар ёд доред? Ман Билл Саммер аз Кранберри њастам.-Ман њељ касро бо ин ном дар ёд надорам, – љавоб дод хонум Каррингтон.Ваќте ки ў ба гуфтани хабарњо дар бораи дўстони пешинаи дар Кранберри

будааш оѓоз кард, ба Хонум Каррингтон хеле њам шавќовар шуд. Љавон дар даво-ми суханаш гуфт:

-Ман модаратонро низ дида будам.Хонум Каррингтон ба њаяљон омада, пурсид:-Оњ, дар њаќиќат? Ў чї хел аст? Њангоми омадани ман вай дар назди хона

чашм ба роњ нишаста буд ва гуфт, ки «Духтари ман рўзе бо њамин роњ рафта буд,эњсосе ба ман мегўяд, ки ў боз бо њамин роњ бармегардад» - гуфт дар љавобљавонмарди камбаѓал.

-Ман меравам, имрўз каме хастаам, шумо метавонед, ки фардо ба диданиман оед?

Рўзи дигар њунарпешаи љавон ба мењмонхонае, ки он љо хонум Каррингтонмеистод, омад. Ў тасмим гирифт, ки њама чизро бигўяд ва хоњиш кунад, ки оннаќшро ба ў дињад. Ваќте ба назди маъмури мењмонхона омада, хонум Карринг-тонро мепурсад, маъмур мегўяд: «Хонум Каррингтон ба дењаашон, ба Кранберрирафт».

-Ў бармегардад? - пурсид љавонмард.-Ман бовар дорам, ки ў бар намегардад, - љавоб дод маъмур.Њунарпешаи љавон дарк кард, ки аз уњдаи наќши худ хеле хуб баромад.

Аз забони англисї тарљумаиМарљона ОДИНАЕВА, донишљўи соли 3-юмифакултаи забони англисї

69№2 (6), 2016

Ба хулосае омадем, ки ин рўзроњамчун як рўзи бузург, ки ид бароињамаи оилањост ва њар чизе, ки дар та-воноиамон њаст, барои хушбахтиву ху-шњолии модарамон иљро намоем. Пада-рам ба ќароре омад, ки як рўз аз кор-хонааш рухсатї гирад барои кумак даррўзи љашн ва хоњарам Энни ва ман баомўзишгоњ нарафтем, њамчунон Мери ва

(1869-1944)

РЎЗИ МОДАРОНРО ЉАШН ГИРИФТЕМ

Мо ќарор баровардем,ки рўзи модаронрољашн гирем. Бароичунин иќдом фикруандешаи зиёд намудем.Ин њамаи моро водорнамуд, ёдовар шавем,ки барои солњои зиёдмодар чї ќадар корњоибузургро барои моанљом додааст ва њамаион кўшишњо вафидокорињое, ки бахотири мо кардааст,сазовори эњтиромуќадрдонианд.

бародарам ба мактаб нахоњанд рафт.Ин наќшаи мо буд, ки ин рўзро њам-

чун рўзи соли нави мелодї ё ягон љашнибузург созем ва њамин тавр ќарор ба-ровардем, ки хонаро бо гулњо ва зар-деворњо, гирди оташдонро оро дињемва бо навъњои дигари ороишї хонарозеб дињем.

Мо модарамонро водор намудем,

Стивен ЛИКОК

70 Навруста

ки зардеворњо ва ороишоти хонаро ташкил кунад, зеро вай њамеша дар соли навимелодї ин корњоро анљом медод. Њардуи духтарон фикр карданд, ки хуб мешуд,дар ин иди бузург либосњои зебо ва кулоњњои навамонро пўшем. Њардуи кулоњњо-ро модарам омода карда буд ва онњо ба назар олї менамуданд. Падар гардан-банди абрешимї барои худ ва ба писарњояш њамчун хотира дар рўзи модаронпойафзол харид.

Мо њамчунин нияти ба модарамон як кулоњи нав харидан доштем, аммо баназар мерасид, ки аз кулоњи нав дида кулоњи кўњнаи хокистарранги худаш афзал-тар аст, вале њардуи духтарон гуфтанд, ки ин ба вай намезебад.

Ба њар сурат, баъд аз субњона мо модарамонро ба њайрат овардем ва моши-ни сабукравро ба иљора гирифтем, то ки ўро ба як сафари зебое дар шањр буба-рем. Модарам ба ин иќдоми мо розї нахоњад шуд, зеро мо танњо як хизматгордоштем ва модарам тамоми ваќт машѓули кор аст.

Њамин тавр, мо њамаи чизро барои саёњат тартиб додем ва модарамонроводор намудем, ки сендвич ва як навъи хўроки болаззат омода созад, чунки могурусна мешавем, албатта, дар ними рўз мо боз ба хона бармегардем, барои хўрокинисфирўзї, айнан ба мисли рўзи Мавлуди Исо- рўзи соли нав. Модарам њамаионњоро дар сабад барои мо омода намуд.

Ваќте ки мошин назди дар омад маълум шуд, ки дар он на он ќадар љойинишаст аст, ки мо гумон мекардем. Падарам гуфт, ки бењтараш ў дар хона истадва ваќташро ба корњои боѓ гузаронад. Вай гуфт, ки мо барои се сол иди њаќиќїнадоштем ва ў ба худ иљозат намедињад, ки садди роњи мо гардад. Вай мехоњад,ки мо рўзи хуш дошта бошем ва хурсанду хушњол бошем.

Лекин мо њама, албатта, фикр кардем, ки њељ гоњ падарамонро дар хона та-нњо намегузорем. Њардуи духтарњо Энни ва Мери бо камоли майл дар хона исто-данд ва ба хизматгор барои омода намудани хўрок кумак намуданд, танњо дарчењраи онњо каме мањзунї ба назар мерасид, дар чунин рўзи зебо кулоњи нав басар намуда буданд. Њардуи онњо гуфтанд, модарашон, ки як сухан гўяд, онњохушњолона дар хона истода кор хоњанд кард ва ман баромада рафтам, мутаасси-фона, мо барои омода намудани хўрок њељ фоидае наовардем. Дар охир модарба ќароре омад, ки дар хона истад ва истироњат кунад ва барои мо хўроке омода

71№2 (6), 2016

намояд. Ва њамин тавр мо ба сафар баромадем ва рўзи мо хеле хуб гузашт дарбайни теппањою кўњњо, ки ин барои мо хеле таассуроти фаромўшнашавандае буд.

Соати њафти бегоњ ба хона баргаштем, вале модар гумон намуда буд, ки дермекунем, барои њамин хўрокро боз нигоњ дошт, то ки барои мо онро гарм намояд.

Дар охир њама чиз омода шуд ва мо хўроки шоми зебое тайёр намудем. Мо-дарамонро мебоист, ки барои бурдану овардани хўрок хезаду шинад.

Хўрокхўрии шом то дер ваќт давом кард ва бо шавќуну шўхињои мо хеле хубгузашт. Њангоми ба итмом расидани шом мо њама хестем ва дар шустани косавутабаќ ва тоза намудани миз ба модар кумак расондем. Лекин модар гуфт, кибисёр мехоњад ин корњоро худаш анљом дињад ва мо, ки мехостем модарамонрохушњол бинем, ба ў ин имкониятро додем. Пеш аз хоб рафтан мо модарамонробўсидем ва ў гуфт, ки ин рўзи бењтаринаш ба њисоб меравад. Ба назарамон, дарчашмони модар каме ашк њалќа зада буд.

Аз забони англисї тарљумаи Умеда САИДОВА ваШањноза ЗАЙНИДДИНОВА, донишљўёни соли

3-юми факултаи забони англисї

72 Навруста

Љон ва Бобби бой набуданд, аммо хушбахт буданд. Ваќте ки берун хунукмешуд, онњо оташи гарм доштанд, агар гушна мемонданд, таоми хуб барои хўрданмуњайё буд. Онњо њељ гоњ танњо намемонданд, зеро якљоя зиндагї мекарданд.

Љон ва Бобби якљоя роњ рафтанро дўст медоштанд. Одатан, баъди саёњатЉон таом мепухт. Баъди хўроки бегоњирўзиро хўрдан, дар гирди оташ менишас-танд. Онњо њаёти сода, аммо хуб доштанд.

Бањори соли 1858 Љон бетоб шуда вафот кард. Ўро дар ќабристони Эдинбур-ги Шотландия гўронданд. Баъди гўру чўби Љон Бобби дар назди ќабраш истодагиря мекард. Дўстон мегуфтанд, ки: «Бобби, биё, ба хона равем».

Бобби ба хона мерафт, аммо боз ба гўристон бармегашт. Ў дар назди ќабриЉон менишаст. Тамоми шаб дар он љо менишаст. Бобби чандин рўзро дар ќабри-

Сандра

ЊЕЙЙЕР

ДЎСТИБЕЊТАРИНИ ИНСОН

Дар замонњои ќадим дар Шотландия дурафиќ якљоя зиндагї мекарданд. Номи якеЉон ва дигаре Бобби буд.

73№2 (6), 2016

стон гузаронд. 14 соли охир ў аз ќабристон дур нарафт. Ваќте ки њаво хунук ёборон мешуд, ў дар назди ќабр, дар як хонача хоб мекард. Рўзњои офтобї дарзамин, дар назди ќабри Љон мехобид.

Оќибат соли 1872 Бобби њам вафот кард. Дўстонро пањлуи њамдигар гўрон-данд, вале ќабри Бобби хурдакак буд. Медонед, барои чї ќабри Бобби хурдакакбуд? Бобби дўсти бењтарин ва саги вафодори Љон буд.

Роял Миклонтуа марди хеле азимљусса буд. Вазнаш то ба 600 фунт мерасид.Роял барои хўроки нисфирўзї 10 нон, 4 тухм, 10 картошка ва сабзавот истеъмолмекард.

Барои таоми бегоњ гўшт ва картошкаи бисёр мехўрд. Баъди таом њамешаширинї хўрданро дўст медошт. Пеш аз хоб бутерброд ва баъзан торт тановулменамуд. Роял мошини сабукравро ронда наметавонад, барои он ки вай хеле ази-мљусса аст. Ў мошини шахсї дорад, мошинаш хеле калон аст. Роял барои вазнаш-ро кам кардан парњез кард. Акнун барои нањорї шири серѓизо, барои нисфирўзїкулча ва барои бегоњ моњї ва сабзавот мехўрд.

Ў баъди вазнашро кам кардан бо зани зебое шинос шуд. Номи зан Љосифайнбуд. Љосифайн ба Роял пайваста мегуфт: «Аз парњез кардан даст накаш!» Роялпарњезро давом медод ва вазнаш боз њам камтар шуд. Дар 18 моњ вазнашро то400 фунт поён фаровард. Баъди ду сол Роял парњезро ба итмом расонида, боЉосифайн оила барпо кард.

МАРДИ НАВ

Аз забони англисї тарљумаиЗарнигор МИНБОЕВА,донишљўи соли 1-уми

факултаи забони англисї

74 Навруста

Дар як канори ангурзор як хонаи куњнаи сангин буд. Дар назди хона як пира-марде менишаст. Ў харобу заиф ва мўю ришаш мисли барф сафед гашта буд. Ўдар он љо нишаста, бањрро наззора мекард. Бањр мисли осмон орому соф буд.

“Ин њамеша як хел аст”- гуфт пирамард. Назди девори хонааш нишаста, дас-тонашро ба сараш монд. Либосњояш даридагї ва куњна буданд.

Пойњои барањнааш лойолуд ва дастони борики нозукаш ранги биринљии ранг-паридаро гирифта буданд. Сарашро боз боло карда, ба уфуќ назар кард. То љое,ки чашм медид, њељ чиз набуд. Њар шаб орзу мекард, ки киштињо аз байни мављњобарои наљоти ў меоянд.

Њар рўз ба бањр назар мекард ва орзу менамуд, ки омадани киштињои наљот-бахшро бинад. Аммо то ин дам ягон киштї наомада буд.

Пирамард Кара Мењмет ном дошт. Дар даврањои љавониаш шиновари моњир,пурќувват ва љасур будааст. Баъзењо мегўянд, ки ў бањрнаварди турки олии замо-наш ба њисоб мерафт. Дар саёњати худ Кара Мењмет аз љазирањои истодааш бои-

ЃУЛОМЃУЛОМЃУЛОМИн њикояи маъмулии Бањри Миёназамин аст ва дар яке

аз рўзњои бањорї, дар як теппае, ки онро анбўњи гулњофаро гирифтааст, оѓоз меёбад. Кас метавонад дар ин

теппа истода, ба гирду атрофи бањр то ба ќадри имкон назарнамояд. Бузњои кўњї ба нишебї баромада, то ба сояњоидарахтони бодом њаракат мекарданд. Њаво пур аз овозигўшхароши моњихўракњо буд. Дар наздикии дарахтони бодомяк ангурзори калон воќеъ буд ва дар назди ангурзор боѓидарахтони зайтун ќомат афрохта, ки аз он љо ба поён, ба водїроњњо нишеб мерафтанд.

Марям ФИНКЛИР

75№2 (6), 2016

гарї љамъ карда, киштиашро пур аз тилло, нуќра, марворид ва алмос мекардааст.Инчунин, ў дар бисёр муборизањо љангида, бо киштии хурдаш ва бо дастааш

гурўњи киштињои душманро маѓлуб кардааст.Ному шуњрати Кара Мењмет ба дурињо, дар заминњои туркњо пањн шудааст.

Њатто, подшоњ боре ўро ба ќаср даъват намуда, саргузашти Кара Мењметро аззабони худаш шунидааст.

Дар айёми бистсолагї Кара Мењмет гулўгоњи Гибралтарро убур кардааст. Ў моњњоба сўи шимолу шарќ боре заминро надида шино мекард ва ба бањре рафт, ки дар он љомисли кўњ баланд ва мисли љазира калон яхбандњо буданд. Дар он љо тамоман дунёидигар буд. Шаш моњ шаб ва шаш моњ рўз буд. Кара Мењмет дар ин замини бегоназанашро вохўрд. Онњо дар ваќти ба хона баргаштан оила барпо карданд. Фарзанда-шон Тургут ваќти дар Бањри Чанакќалъа шино кардан таваллуд шуд.

Пас аз чанд сол Кара Мењмети пир, ки дар назди девори хонааш менишаст,дар бораи оилааш ба хаёлот фурў рафт: “Њозир шояд писараш 45-сола мешуд. Оёвай њоло дар ќайди њаёт бошад ё не?” - њайрон мешуд ў. Њоли занаш чї таврбошад? Онњоро 40 сол мешавад, ки надидааст. Аз замони ўро дар Истамбул ди-данаш 40 сол гузашт. Аммо вай то њол сурати манорањоро дар хатњои осмон ме-дид. Агар ман њадди аќал як киштї медоштам, ба Кобатам бо чашмони пўшидашино мекардам ва лангар мепартофтам”, - худ ба худ фикр мекард. Аз нав дида-ни Истамбулро хеле орзу менамуд. Ваќте Кара Мењмет 30-сола буд, роњзанњоиМалта ба киштиаш њуљум карданд ва одамњояшро кушта, худашро дастгир кар-данд. 20 сол дар киштии намнок зиндагї намуд, бори вазнини завраќро мекашид.Солњо мегузаштанд, занљирњои дар буљулаки пояш буда занг зада, канда шудамерафтанд ва роњзанњо якчанд маротиба онњоро иваз њам карда буданд.

20 сол белзанї дар гармии тобистон ва дар хунукии зимистон, дар шамолу тўфоноњиста-оњиста танаи Кара Мењметро бемадор кард, аммо на рўњи ўро. Ў њељ гоњумедашро аз даст надод, ки рўзе оилаашро меёбад ва ватанашро низ мебинад.

Ваќте Кара Мењмет 50- сола шуд, роњзанњо ба ў гуфтанд: Ту акнун тез белзада наметавонї, хеле пир шудаї.

Ўро ба як љазирае бурда дар бозори ѓуломон фурўхтанд.Хўљаини наваш фермер буд. 10 сол бањрнаварди пир бо нони ќоќ зиндагї

кард ва дар фермаи њўљаинаш кор кард. Ин солњо сахт мањсуб меёфтанд, аммопойњояш занљирбанд набуданд. Њамеша дуо менамуд, ки ба ватанаш баргардад,

76 Навруста

ба Эдремите, ки дар он љо ба воя расидааст. Дар 30 соли ѓуломї умедашро на-канд. Њар рўз ба худ мегуфт “ман бовар дорам, дар охирин лањзањо аз ќабрамбархеста боз ватанамро мебинам”. Пас аз 60- солагї хўљаинаш ўро озод карда,ба кўча, ба њаёти гуруснагї ва бечорагї мепартояд, ѓуломи пир аз як канори љази-ра ангурзори хуррам, як хонаи кўњнаи сангин ёфт ва кўч баст. Соњиби ангурзоршикоят надошт.

Гоње Кара Мењмет ба шањри наздик мерафт. Шањрињо ба ин пирамард рањм ме-карданд ва нон медоданд. Баъд ў ба хонаи кўњнааш бармегашт. Зиёда аз 10 сол гузашт.Њар рўз Кара Мењмет дар назди хонааш истода, ба бањр назар мекард ва боз њамонорзуњояшро пеши назар меовард. “Туркњо меоянд ва маро наљот медињанд”,- мегуфт ўхуд ба худ. “Ман бовар дорам, онњо њатман меоянд”. Баъдтар соњиби ангурзор ўро азљояш ронданї мешавад. Ў ќувваи рафтан њам надошт. Ба куљо њам мерафт.

Дар муќобили девори хонааш нишаста бори дигар ба уфуќ назар намуд. Баъддароз кашид ва чашмонашро пўшид. Бўи бањор умедњои ўро аз нав пеши назарашљилва доданд ва њама чизро бењтар кард. Нолаи моњихўракњо, гўё мегуфт, ки“Онњо омада истодаанд!”, “ Наљотдињандагонат омада истодаанд!”

Кара Мењмет ин овозњои рўъёиро шунида, дароз кашида, хоб рафт. Калтака-лосњо аз сўрохии девор баромада, ба назди ў мехазиданд. Аз сўрохии либосњоидаридааш даромада, бо ришњои сафеди ѓафсаш бозї мекарданд.

Дар хобаш киштии калони туркиеро мебинад, ки ба сўи бандари шањр шино мекард.Аз дурї парчами сурхро дид, гурўњи сарбозон ба соњил омаданд, ханљару кордњояшондар нури офтоб медурахшиданд. “Одамњои мо! Одамњои мо”! Мењмет додзанон аз хобмехезад. Калтакалосњо ба њар сў гурехтанд, ў бархест ва ба бандаргоњ назар намуд.

Дар њаќиќат, хобаш рост буд. Киштие дар он љо лангар партофта буд. Ў дарбандаргоњ киштиро медид. Парда ва байраќњояш дар шамоли бањр мељунбиданд.Ранги Кара Мењмет парид ва дилаш тез-тез зад. Ў чашмонашро кушода пўшид.Дар њаќиќат киштї буд, киштии туркї.

Кара Мењмет ба чашмонаш бовар намекард. “Оё ман хоб дида истодаам?”-азхуд мепурсид. Барои ба худ омадан дасташро зад. Ба худ омад. Он чизе, ки ў дид,хоб набуд. Ваќти хоб рафтан киштињо аз як тараф ба бандаргоњ омада буданд.

Кара Мењмет хурсанд буд, ки Худованд дуоњояшро ќабул кард. Ў дар соњилбисёр сарбозњоро медид. Баъзеашон ба теппа мебаромаданд. Дар дастњояшонбайраќи сурх доштанд. Онњо ба сўяш меомаданд. Кара Мењмет зуд бархост ва ба

77№2 (6), 2016

сўи теппа давид. Сарбозон давидани ўро дида дод мезананд:-Истед! Аммо пирамард аз давидан намеистод.-Ман турк њастам бачањо, турк,- дод зад ў.Ваќте Кара Мењмет ба якум сарбоз расид, дасташро гирифта бўса кард. Аз

рўи пирамард ашк мерехт.Ў њар як сарбозро бўса карда мегирист. Сарбозон дартааљљуб монданд.

-Шумо кистед?- пурсиданд онњо. -Барои чї дар ин љоед?Мењмет чунон хушбахт буд, ки дањон кушода наметавонист. Дар охир саргу-

зашташро наќл кард. Онњо инро шунида ѓамгин шуданд.Баъд ба саволдињї шурўъ карданд.-Чанд сол шумо ѓулом будед?- пурсид яке аз сарбозон.-30 сол!-Аз куљо мешавед? – пурсид дигараш.-Ман аз Эдремит мешавам –љавоб дод пирамард.-Номатон чист?-Номи ман Кара Мењмет аст.-Шумо капитани киштї набудед?-Бале.Ваќте инро шуниданд сарбозон дар тааљљуб монданд. Онњо аз шодї дод за-

данд. “Биёед, ўро ба назди капитан мебарем”. Пирамардро бардошта, оњиста басоњил бурданд. Ўро ба завраќ шинонда ба киштї бурданд. Онњо њама чизро дарбораи Кара Мењмети машњур шунида буданд.

Ваќте ба киштї расиданд, ў њамватанонашро дида, хеле хурсанд шуд. Зеро инлањзањоро чандин сол боз интизор буд. Нињоят, ба маќсадаш расид.

Сарбозе як палто дод ва ба сараш салла пўшонда: “ Биёед, ба назди капитанмеравем”- гуфт. Сарбозон ўро ба киштї гузарониданд. Дар он љо одами калонебо шамшери пўлодин меистод. Ў дар танаш либоси рах-рах ва тасмаи оњанин дошт.

-Оё шумо Кара Мењмет њастед? - пурсид ў.-Бале ман,- љавоб дод пирамард.-Шумо рост мегўед? - боз пурсид ў. - Дурўѓ нагуфта истодаед, њамин тавр?-

гуфт ва ба сўи ў ќадам зад. - Њозир мефањмем, остини ростатонро бароред!Пирамард остинашро барзад ва ба капитан дароз кард. Дар дасташ захми

куњнаи сўхтагї дошт. Капитан дасти Кара Мењметро бўсида, ўро ба оѓўш гирифт.

78 Навруста

Ман писари шумо њастам, - гуфт ў.-Ту Тургут њастї? - чашмони пирамард калон кушода шуданд. -Ту писари ман

њастї? Дастонаш меларзиданд. Ва оњиста ба рўи капитан даст монд, ки аз ашк намшуда буд.

-Бале! Ман Тургут њастам, - гуфт капитан.Падару писар њамдигарро оѓўш гирифта, хеле гиристанд. Сарбозони дар на-

здашон буда низ гиристанд. Хеле ваќт нишастанд. Дар охир сарбозон табаќи моњї,хўриш ва нон оварданд. Косаи тахтагини калон пур аз меваљот.

Падару писар ба њамдигар саргузашташонро наќл карданд. Онњо ќариб тобаромадани офтоб гап зада нишастанд ва баъдан хоб рафтанд. Ваќте офтоб пур-ра баромад, њарду хестанд.

- Падар, ман бояд ба соњил, ба љанг равам. Шумо дар киштї шинед ва дамгиред, – гуфт Тургут. Љанговари пир инро ќабул накарда, гуфт:

-Не! Мо якљоя меравем.-Аммо падар, шумо хеле пир шудаед.-Шояд худам пир бошам, аммо дилам баќувват аст.-Дар њамин љо монед, ин љо бехавф аст. – гуфт Тургут. -Моро аз ин љо тамошо кунед.-Ман 40 сол боз як бори дигар љангиданро орзу мекардам.-Падар, шумо њалок мешавед. Пеш аз дидани ватанатон њалок мешавед. Шумо

бояд дар ин љо монед.Ў Тургутро маљбур кард ва ба љанг тайёр шуд.Аз як тараф Кара Мењмет љавон менамуд. Ором нишаста наметавонист.-Ба ман шамшеру сипар дињед, –фармон дод ў. Сипас парчами дар боми киштї

бударо нишон дода, гуфт:-Агар ман њалок шавам ба њамин парчам кафанпеч кунед. Кадом замине, ки

зери њамин парчам њаст, Ватани ман аст,- гуфт ў.

Аз забони англисї тарљумаиЉањонгир МЕЛИЕВ, донишљўи

соли 4-уми факултаизабони англисї

79№2 (6), 2016

-Шоматон бахайр- гуфт пирамард. -Дар бораи чї фикр доред?- ва аз љайбашсоати тиллоии бо алмос орододашударо баровард.

- Вай шояд дузд бошад ва ин соатро низ аз куљое дуздидааст,-фикр карддонишљўи калонї.

-Ба фикрам, шумо соати маро писандидед,- гуфт пирамард ба донишљўи љавон.

СОАТИ СЕЊРНОКСОАТИ СЕЊРНОКСОАТИ СЕЊРНОКСОАТИ СЕЊРНОКСОАТИ СЕЊРНОКСОАТИ СЕЊРНОКСОАТИ СЕЊРНОКСОАТИ СЕЊРНОКСОАТИ СЕЊРНОКСОАТИ СЕЊРНОКБегоњии тобистони соли 1793 аљоиб буд. Дудонишљў дар лаби дарё нишаста, дар бораиарўсшавандаи яке аз онњо Сеофан Гастсуњбат мекарданд. Дар ваќти суњбаташонпирамарде ба назди онњо омад. Ў пироњанисиёњ ва кулоњи махрутї ба сар дошт,чашмонаш калони дурахшон буданд.

80 Навруста

Эњтимол мехоњед соњибаш гардед?- Соњиби он! - гуфт Сеофан ва фикр

кард, ки ин туњфаи арзандаест бароиарўсшавандааш Сирза дар рўзи тўяшон.

- Бале, соњиби ин соат! Ман мехо-њам, инро фурўшам, шумо чї ќадар ба-рои ин мепардозед?

“Чанд пул?” -фикр кард Сеофан. Бањар њол ў пули кофї надошт барои ха-ридани ин соати зебои алмосї.

Сеофан сарашро љунбонид, аммомарди пир ба ў ишора карда гуфт:

- Агар ман ин соатро њамчун туњфадињам, шумо рад намекунед?

- Шумо, ба ростї, чунин мегўед? Оњ,Худоё ! Чї хел метавонам ба шумо арзисипос намоям,- хитоб кард Сеофан.

- Намеарзад,- гуфт пирамард.- Марњамат, гиред ин соати шумост,

аммо дар ин љо як шарт аст.- Чї шарт? - пурсид Сеофан .Донишљўи калон аз остини Сеофан

кашола карда гуфт:- Ин туњфаро нагир, биё, равем аз

ин љо, ман ба ин пирамард бовар надо-рам ва рафт.

- Дар он њолат соатро мегирї, кињар шаб бояд пеш аз ѓуруби офтоб ба-рои як сол дастаки соатро тоб дињї -гуфт пирамард .

- Ба ростї, шарти љиддист, ханди-да гуфт донишљў, соатро ба ман дењ.

- Агар боре тоб додани дастаки

соатро пеш аз ѓуруби офтоб фаромўшкунї, баъд аз 6 соате, ки он аз кор бозмеистад, ту хоњї мурд! - ба суханашидома дод пирамард.

-Ман ин шартро намеписандам ,боядчї кор кунам? Аз як тараф ин шарти дањ-шатангез аст, аммо аз тарафи дигар, њељчиз ба монанди тоб додани дастаки соатпеш аз ѓуруби офтоб рўзе як маротибаосон нест - гуфт Сеофан.

Баъд аз андак ваќт ба назди пира-мард омада гуфт: -Соатро ба ман дењ,ман ба шартњоят розиям .

-Ту бояд пеш аз ѓуруби офтоб ба-рои як сол дастакашро тоб дињї ё баъдаз 6 соат бимирї,- инро гуфту пирамарднопадид шуд.

Ваќт зуд гузашт, рўзи хушбахтї,яъне рўзи тўяшон низ фаро расид. Сео-фан барои дидорбинии Серза рафт.Онњо бо њам ба боѓ рафтанд.Чї хелмуњаббаташон устувор ва самимї буд,онњо ба якдигар нигариста, бо њам пи-чир-пичиркунон суњбат мекарданд. Бамисли њамаи ошиќон чї хел гузаштаниваќтро пай набурданд.

Баъд Серза ба осмон нигариста,гуфт: - Чи хел зебост ѓуруби офтоб !

-Ѓуруби офтоб?- такрор намуд Се-офан.

-Ѓуруби офтоб, ин рўзи охириниман буд ! Мо бори охирин вохўрда ис-тодаем !

81№2 (6), 2016

- Сеофани азиз, ту чињо мегўї. Вох-ўрии охирин, ин хаќиќат буда намета-вонад.

- Бале, фардо ман хоњам мурд, -гуфт Сеофан.

Сирза чизе намегуфт, бењаркат,бењол буд. Рангу рўяш парида, шахшуда, ба мисли њайкал зебо гардидабуд.

Сеофан ўро ба хона овард ва баназди духтур фиристонд.

Нимаи шаб буд, ки ў арўсшаванда-ашро гузошта, ба хонааш рафт. Њамонваќт шамоли сахт вазида, борон бошид-дат меборид. Сеофан наметавонист чи-зеро бубинад, аммо ногањон касеро дарроњ мушоњида намуд. Ин њамон пира-марди хурд буд ва Сеофан ўро аз ни-гоњи аввал шинохт.

- Ту маро дар хотир дорї? - пур-сид мард.

- Хело хуб дар хотир дорам, -љавобдод Сеофан.

-Ин хуб аст, ман фикр кардам, кимаро фаромўш кардаї. Соат чанд аст?!-Ман намедонам, аммо медонам, ки баназдикї хоњам мурд.

-Ў дар бораи ин медонад? Ту ме-фањмї киро дар назар дорам?! - хитобкард пирамард.

-Ман мефањмам, ки ман шартробохтам, аммо бояд бимирам, лекинњоло ваќташ нарасидааст. Маро танњо

гузор, ман мехоњам, ки танњо бошам ватанњо бимирам.

-Ту арўсшавандаатро дўст медорїва то охири умр бо ў будан мехоњї,њамин тавр не? Ту имконияти то 24 соатдароз намудани ваќтро дорї, ба шартеки соатро барои фурўш ба маѓозаиљавоњирфурўшии Адриан Вензелї фи-ристї ва соатро касе харад, љои туроиваз хоњад кард ва ту наљот хоњї ёфт,лекин зуд ќароратро барор, ваќтат камаст!- хитоб намуд пирамард.

-Шумо кї њастед, ки ќувваи њаёт вамаргро доред?

-Њоло ваќти ин саволњо нест! Маназ ту боз мепурсам, оё ту ба дароз на-мудани ваќт розї њастї?

-Ман розиям,-хитоб кард донишљў.Рўзи дигар ќариби нисфирўзї буд,

ки љавоњиротфурўш Адриан Вензелїсоати зеботарин ва пурарзиштаринродар шањр фурўхт. Сеофан пулашро ги-рифт ва ба назди Сирза рафт. Ў дарназди тиреза бо ранги парида, ѓамгиннишаста буд, чашмонаш ўро мепурси-данд, шоми гузашта чї њодиса рўй додабуд ва дар бораи соату шартномаи ончї ќадаре, ки метавонист наќл намуд.

Андак ваќт баъд Сирза гуфт: -Инхело тааљљубовар аст. Ман њам метаво-нам дар бораи соате ба ту наќл намоям.

-Кадом соат?- пурсид Сеофан.- Ту медонї, ман дишаб хуб нахо-

82 Навруста

бидам дар бораи ту фикр кардам. Хуб,ман туро бахшидам ва намедонам чарофикри харидани соати зебо ба сарамзад. Њамин тавр ин сањар ба берун раф-та будам ва дар маѓозаи њамсояамон,љавоњирфурўш Адриан Вензелї соатиорзуњоямро дидам.

- Ва ту, ту!?-Ман онро харидам!-Не, не, ту набояд ин корро ме-

кардї!-хитоб намуд Сеофан.

-Чаро? Чї њодиса рух дод? -пурсидСирза.

-Њељ, њељ чиз не, азизам, Сирза! Манбеморам ва худро бад њис карда исто-даам. Ман бояд равам, пас аз чандебармегардам.

“Ман натавонистам, натавонистам,ки ба ў хаќиќатро гўям”,- фикр мекардСеофан баъди аз назди ў дур шудан.

Рўзи дигар њардуяшон оламро пад-руд гуфтанд.

Аз забони англисї тарљумаи Сайидо СОДИЌОВ,донишљўи соли 3-юми факултаи забони англисї

83№2 (6), 2016

Дар назди шањри Киев, дар биёбони васеи Ситсарский, сарњади бањодуронвоќеъ буд. Ба онњо бањодури куњансол Иля Мурометс сарварї мекард.

Бањодурон се сол дар марз посбонии Киевро карда, ягон нафари пиёда васавораро намегузоштанд, ки аз марз гузаранд. Њатто, паранда ва њайвон њамаз ин љо парида ё гузашта наметавонист

Боре аз сарњад ќоќуме хазида гузашта пўстинашро монд. Шоњине парвоз-кунон пару болашро афтонд.

Рўзе бањодурони навбатдор Алёша ба Киев, Добриня ба шикор рафтанд.Иля Мурометсро бошад, дар хаймаи сафед хобаш бурдааст.

Добринин аз шикор баргашта омада буд, ки ногањон чашмаш ба пайи аспиазимљусса меафтад. Бо худ фикр карда, мебинад, ки ин пайи аспи бањодурикишвари Хазар мебошад.

БАЊОДУРОНИ МАРДУМИ РУСДостониќањрамонї

Ё ќиссае аз арзу буми бањодурон

84 Навруста

Дарзамон аспашро тозонида ба макон мерасаду ба рафиќонаш њодисарофањмонда, пурсон мешавад, ки чї тавр бањодури дигар кишвар ба марзи мо ома-даасту ягон нафар аз ин њолат хабардор нашудаанд.

Бањодурон љамъ омада хостанд, ки аз пайи љосус Васка Долгополовро фири-стонанд, аммо Иля Мурометс муќобил баромада гуфт, ки дар муњориба аз дастибањодури хазанї њалок мегардад.

Хостанд Гришкаи бояринро фиристонанд, аммо Иля Мурометс ин бор њаммуќобил баромада гуфт, ки Гришка бисёр марди таърифї буда, дар муњориба азќавми лофзада шикаст мехўрад.

Хостанд, ки Алёша Поповичро фиристонанд, аммо ин навбат њам Иля Муро-метс зид баромада гуфт, ки Алёша бањодури њасадхўр аст, дар он љо тилловутангаро дида бењуда њалок мегардад.

Хулоса, дар охир маслињат шуд, ки бањодур Добриня Никитичро фиристонанд.Добриня Никитич бо худ аслињаи љангиашро гирифта, ба асп савор шуду роњ

ба сўи кўњи Сорочинск гирифт. Аз баландї дид, ки ким-кадом доѓи сиёње дарпоён аён аст. Ба он тараф ба овози баланд бонг зад:

-Ту барои чї ба бањодур Иля Мурометс љанг эълон накарда, ба ясаул Алёшабољ надода, сарњади моро поймол кардаї?

Садои Добриняро бањодури бегона шунида, аспашро ба сўяш давонд. Аз дави-дани асп замин ба ларза даромад, обњои дарёњо, кўлњо лаппиш хурданд, аспи Доб-риня бошад, ба зону афтод. Добриня ин њолатро дида, аќибнишинї карда, гурехт.

Ў ба ќароргоњашон омада, њодисаро наќл кард. Иля Мурометс ба тааљљубафтода, аспашро, ки ном Бурушка буд, зин зада, ба сўи кўњи Сорочинск рафт.

Ў дар роњ меандешиду бо худ мегуфт, ки ин чї гуна бањодур бошад.Иля Мурометс аз болои кўњи Сорочинск нигоњ карда, дид, ки марди бузурге

дар болои аспи сафеди калон, дар даст гурзи оњанин дар майдон давр мезанад.Иля Мурометс ба фикр фурў рафт. Ў аспашро ба оѓўш гирифта, гуфт:-Бурушкаи ман, ту акнун ба ман чолокиву нотарсиатро исбот намо, то ки ин

душмани нохондаро сар аз тан људо кунам.Бурушка ѓуррос зада, ба сўи нишебї тохт.Иля баъд аз чанде аз наздик душманро дида, баланд бонг зад:-Њой, ту дузди беимон, барои чї ин ќадар худнишондињї карда истодаї?

Барои чї сарњадро гузаштаї, чаро ба ясаули мо бољ надодї ва ба ман сарварибањодурон љанг эълон накардї?

85№2 (6), 2016

Инро шунида бањодур аспашро ба сўи Иля Мурометс тохт. Замин дар зерисумбњои аспон ларзида, обњои кўлу дарёњо лаппиш хўрданд.

Иля Мурометс бо аспаш нотарсида, ба њуљум гузашт.Бањодурон бо њам се рўзу се шаб љанг карданд. Гурзњои оњанин, найзањо

шикаста, шамшерњо кунд шуданд. Баъдан, аз аспњо фаромада, бо њам бархўр-данд.

Ногањон Иля Мурометс даст афшонда, пои чапаш лаѓжида афтод. Бањодуриношинос аз ин њолат истифода бурда, рўйи синаи фарохи Иля баромада, хост кибо корд зарба занад. Гуфт:

-Ту пир шудаї, барои чї ба љанги ман омадї? Магар дигар бањодурони руснестанд? Ту бояд як хаймаи чўбин сохта, маргатро интизор шавї. Иля бошад, инњангом аз замини рус ќуввату дармон мегирифт. Дар њамин ваќт ќудрату таво-ноии Иля дучанд шуда, бо як зўр задан бањодури ношиносро аз дарахтони љанга-лу аз абрњои гузарон баландтар њаво дод.

Бањодури душман аз боло ба замин афтод.Иля Мурометс гуфт:-Ту, дар њаќиќат, бањодури боќувват будаї! Ман туро ба чор тараф љавоб

медињам, аммо њаминро дар хотир дор, ки марзи моро дигар намебурї!Инро гуфту сарашро аз тан људо накард.Бо њамин, Иля Мурометс ба назди бањодурони худ баргашт.Дар истгоњ бо бањодурони худ гуфт: -Бародарони ман! Сї сол инљониб бо душман мубориза мебарам, аммо ин

гуна бањодурро дер боз надида будам.

Аз забони русї тарљумаиИскандарбек САЛИМОВ,декани факултаи забонва адабиёти рус

86 Навруста

Барон муайян намуд, ки падари онтифл хеле камбаѓал аст ва ба ѓайр аз дух-тарчааш боз панљ фарзанди дигар дорад.Барои њамин, ба аспаш савор шуда, башањри Йорк рафт. Ваќте ба хонаи онмард расид, дид, ки падари бечора ѓам-гину нороњат дар назди дар нишастааст.Барон аз асп фаромада, ба њавлии онмард даромад ва гуфт:

-Чї гап шудааст, эй марди хуб?Мард маъюсона љавоб дод:-Ман панљ фарзанд доштам ва њозир

шашумаш таваллуд шуд. Барои сер карда-ни шиками њамаи инњо аз куљо нон меёбам?

-Агар мушкили ту њамин бошад, ман бату кумак карда метавонам,- гуфт барон.

-Ман кўдаки хурдиатро мегирам, тудар бораи ин фикр накун.

-Ташаккури зиёд, љаноб, - гуфтмард ва ба хона даромада, кўдакрооварда, ба барон дод. Барон ба асп са-вор шуда, ба роњ баромад. Њамин ки балаби дарёи Оус расид, кўдакро ба дарёпартофт ва ба ќасраш рафт. Аммокўдак ѓарќ нашуд. Либосњояш ўро дарболои об нигоњ доштанд ва њамин тавр,об ўро ба соњили назди хонаи моњигире

Моњї ваМоњї ваМоњї ваМоњї ваМоњї ваангуштаринангуштаринангуштаринангуштаринангуштарин

Замоне дар шимоли Англиябарони сарватманде зиндагїмекард. Ў дар сењру љодушуњрати зиёд дошт ва тамомињодисаеро, ки дар оянда рухмедод, медонист. Ваќте киписараш чорсола мешавад, даркитобњои љодугарї ояндаиписарашро мељўяд ва мефањмад,ки ў бо як духтараки камбаѓале,ки алъон дар шањри Йорктаваллуд шудааст, хонадормешавад.

87№2 (6), 2016

бурд. Моњигир кўдакро пайдо кард ваба ў рањмаш омад. Кўдакро ба хонаашбурда, ба занаш дод. Њамин тавр дух-тарак бо моњигир ва занаш зиндагї кард,то ваќте ки синнаш ба 15 расид ва дух-тари хеле зебову ќадрас шуд.

Рўзе барон бо чанде аз дўстон дарназди дарёи Оус шикор мекарданд. Онрўз хеле гарм буд ва онњо об нўшиданхостанд. Дар назди хонаи моњигир исто-да, аз соњибхона каме об пурсиданд.Духтарак барои об додан ба берун ба-ромад. Онњо зебоии ўро дида, њайронмонданд ва якеаш ба барон гуфт:

-Шумо таќдирро пешгўї карда ме-тавонед, канї, бинед, ки ў бо кї оила-дор мешавад?

-Оњ! Инро муайян кардан барои манхеле осон аст,- гуфт барон, -ягон дењотї,албатта. Ин љо, биё, духтарам, бигў, киту кай ва дар куљо таваллуд шудаї?

-Ман намедонам, љаноб. Понздањ солпеш маро аз њамин дарё ёфта буданд,-гуфт духтар. Барон фањмид, ки ў кист ваваќте ки онњо ба роњ баромаданд, бар-гашта омад ва ба духтар гуфт:

-Ман таќдири туро месозам. Ин но-маро бигир, ба Скарборов рав ва бабародари ман, ки дар он љо истиќоматмекунад, дењ. Ў тамоми умр аз ту муњо-физат хоњад кард.

Духтар номаро гирифт ва гуфт: -Ташаккури зиёд. Ман њатман ба

назди бародари шумо хоњам рафт.Дар нома чунин навишта шуда буд:«Бародари азиз, ин духтарро фавран

ба ќатл расонед. Бародарат, Њэмфрей».Духтар дарњол барои ба Скарборов

рафтан тайёр шуд. Ў шаби аввал дарбодахона хоб кард. Њамон шаб роњза-нњо ба бодахона њуљум карданд. Онњољињози духтарро кофтанд, аммо ба ѓайраз нома дигар њељ чиз наёфтанд. Онрокушода хонданд ва фикр карданд, кидухтари камбаѓалро куштан хуб нест.Сардори роњзанњо коѓазу ќалам гириф-та, ин номаро навишт:

“Бародари азиз. Ин духтарро худињозир бо писари ман оиладор кун. Ба-родарат, Њэмфрей».

Ў номаро ба дасти духтар дод вагуфт, ки ба Скарборов равад.

Духтар ба назди бародари баронрафт. Ў пањлавони номдоре буд ва пи-сари барон дар хонаи ў зиндагї мекард.Ваќте духтар номаро ба бародари ба-рон дод, вай ба хизматгорњояш фармуд,ки зуд њама чизро барои тўй омода со-занд ва он ду љавон худи њамон рўзоиладор шуданд.

Ба зудї барон худаш низ ба ќасрибародараш омад ва он чизе, ки ўро зиёдба њайрат овард ин буд, ки писараш бодухтари он марди камбаѓал оиладор шу-дааст. Барон духтарро барои сайругаштба кўњњои назди бањр бурд ва ваќте ки

88 Навруста

онњо танњо монданд, аз дасти духтар ги-рифта, хост ба бањр партояд. Аммо дух-тар барои њаёташ бисёр илтиљо кард.

-Ман њељ кор накардаам, агар ба манрањм кунед, чї коре, ки хоњед мекунам. Товаќте шумо нахоњед, ман шумову писаратон-ро нахоњам дид,- гуфт ў. Барон ангуштаринитиллоии ўро гирифта, дар бањр партофт.

-То замоне ки ангуштаринро ба маннишон надињї, дар чашмам натоб,- гуф-та, ба ў иљозати рафтан дод.

Духтар сарсон ин тарафу он тарафмерафт. Дар охир ба ќаср баргашт. Ўхоњиши кор кардан дошт ва кори ошхо-наро ба ў доданд.

Рўзе барон, писараш ва бародараш баќаср омаданд: онњо барои хўроки нис-фирўзї даъват шуда буданд. Камбаѓалдух-тар онњоро аз тиреза дид. Ў намедонист,ки чї кор кунад, фикр кард, ки “онњо мародар ошхона намебинанд”.

Баъд ба кораш баргашта, ба тоза кар-дани моњии калоне, ки бояд барои хўрокинисфирўзї мепухт, оѓоз кард. Ваќте мо-њиро тоза менамуд, дар дарунаш чизеро

дид, ки ба монанди тилло љило медод.Ангуштарин, њамон ангуштарине, ки баронба бањр партофта буд. Ў хеле хурсанд шудва моњиро њар ќадар, ки метавонист хубпухт, хизматгор онро ба толор бурд.

Ваќте мењмонњо моњиро хўрданд,ба онњо хеле писанд омад ва аз баро-дари барон пурсиданд, ки инро кї пух-тааст. Вай гуфт, ки намедонад ва хиз-матгорњоро љеѓ зада, «Ошпазеро, ки инмоњиро пухтааст, ба назди ман фирис-тед»,- гуфта амр кард.

Онњо ба ошхона баргашта, ба духтаргуфтанд, ки бояд ба толор, ба назди мењ-монон равад. Ў ангуштарини тиллоиро баангушти дасташ гузаронду ба толор рафт.

Њангоме мењмонњо ошпази љавону зе-боро диданд, дар њайрат монданд. Танњобарон хеле хашмгин буд ва мехост ўробизанад. Аммо духтар ба наздаш рафта,ангуштарини дасташро ба ў нишон дод.Баъд аз он, духтар ангуштаринро аз дас-таш бароварда дар рўи миз гузошт.

Барон гуфт:-Аз таќдир роњи гурез нест.Ба духтар мурољиат кард, ки бо онњо

нишинад ва ба мењмонон гуфт, ки ин зављаиписараш аст. Ў духтарро њамроњи писарашба ќасри худаш бурд ва баъд аз ин онњоякљоя хушбахтона зиндагї карданд.

Аз забони англисї тарљумаиМавзуна НЕЪМАТОВА, донишљўи соли3 - юми факултаи забони англисї

89№2 (6), 2016

Аз њама оби софро, чи тавре ки сокинони мањаллї мегўянд, дар иолоти Фло-рида ва њатто, дар тамоми мамлакат, дар чашмаи дар Силвер Спринг љойгиршудавохўрдан мумкин аст. Шумо њамаи сангњоеро, ки дар ќаъри чашма мављуданд,њисоб карда метавонед.

Ба обњои он на танњо моњичањои заррин ва сангпуштони ќањваранг, балкисавсанњои хушбўй, бо савсанњои сафеди обї ва дигар гулњову растанињои обї,ранг ва наќшу нигорњои њайратангезе мебахшиданд. Одамон аз дуру наздик ба инљо, ба дидани чашмаи Нуќрагин ва бошандагони рангину пурнаќшу нигори он ме-оянд. Чанд сол пеш дар ин мањал шахси њавобаланд ва сарватманде бо номикапитан Гардинг Дуглас умр ба сар мебурд. Вай танњо як фарзанд- писар дошт,бо номи Клэйр, ки ў хеле њам љавони хушсурат ва олињиммат буд. Падар бо писарва дороияш фахр мекард.

АРЎСЇ ДАР ЧАШМАИ НУЌРАГИН

Аз рўйи афсонањои халќии амрикої,китоби “Афсонањои халќњои љањон”

АРЎСЇ ДАР ЧАШМАИ НУЌРАГИН

90 Навруста

Дар њамсоягии онњо духтараки нозук ва ситорагарме мезист, ки Бернис Майоном дошт. Клэйр аз нигоњи аввал ба ў дил баст. Рўзњои аввал онњо ба ѓайр азмуњаббат ба њамдигар ба чизеву касе эътибор намедоданд. Аммо одамон зуд-зудонњоро њамроњ дида, овозањо пањн карданд. Клэйр медонист, ки агар гўяд, кимехоњад бо Бернис Майо оила барпо мекунад, падараш ба ѓазаб меояд, чунки ўаз оилаи камабаѓал буд.

Онњо доимо дар соњили чашмаи Нуќрагин вомехўрданд, дар наздикии хонаихолаи Силла. Як рўзи офтобї дилдодањо дар назди оби соф нишаста, аз тамошоисавсанњои обї ва моњичањои заррин њаловат мебурданд. Дар бораи овозањое, киба осоишашон халал ворид мекарданд, муњокимаронї менамуданд.

-Ман ќарор додам, ки бо падарам пеш аз оне, ки ин овозањо ба ў рафтарасанд, суњбат кунам,- гуфт Клэйр. -Ман ба ў мегўям, ки туро дўст медорам вамехоњам туро ба занї гирам.

Бернис одатан камгап буд, аммо чашмонаш аз суханњо дида пурмаънотарбуданд. Ў ба љавон бо диќќат нигарист, бељуръатона ба сўяш табассум кард вазуд нигоњашро ба мављњои пурталотум, ки аз ќаъри чашма фаввора мезаданд,равона кард.

-Онеро интихоб бикун, ки ба фикри ту дуруст аст, Клэйр, бигзор таќдир ма-дадгори мо бошад.

Клэйр бо падараш суњбат кард ва ин суњбат бе суханњои ќањру ѓазаболудипадар нагузашт. Капитан дар бораи писараш тамоман дигар орзу мекард, барои ўдухтари сарватмандеро интихоб карданї буд. Ў намехост, ки писараш бо духтарикамбаѓал оила барпо кунад.

Бањс миёни капитан Дуглас ва Клэйр якчанд рўз давом кард, аммо писар азорзуњои падар сарфи назар менамуд. Дар охир Капитан ба хулосае омад, ки њил-ларо ба кор барад. Дар дунё воситањои зиёди хомўшакњоро ба худ моил кунони-дан вуљуд дорад – дар ин љо асал њам истифода бурдан љоиз аст. Рўзе ў гуфт:

-Ман мебинам, писарам, ки ту он духтарро аз тањти дил дўст доштаї. Хуш,ман намехоњам ба муњаббати шумо дигар монеа шавам. Аммо пеш аз он ки шумоарўсї кунед, аз ту хоњиш мекунам, ки ба мамлакати хориља рафта, барои ман яккори муњимеро ба анљом расонї. Ман ин корро танњо ба ту бовар карда метаво-нам. Ваќте ки баргаштї, метавонї дарњол бо он духтар хонадор шавї.

Клэйр ин пешнињодро ба Бернис ќисса кард. Бернис мехост, ки ба ин пешни-

91№2 (6), 2016

њод зид барояд, аммо хомўш истод.Рўзи видоъ њам расид ва онњо ќарор доданд, ки дар љангал гашту гузор кунанд.-Медонї чї, Бернис, - гуфт Клэйр, - биё, завраќеро бигирем ва бо он дар кўл

шино кунем.Онњо зуд ба миёнљои кўл, ба он љойе, ки мављњо фаввора мезаданд ва об ба

монанди раќси мавзун, бо љилои тамоми рангњои рангинкамон ба боло мебаро-мад, шино карда расиданд.

Њарду хомўш буданд: дар ваќти видоъ чизе гуфтан душвор буд. Дар чашмо-ни Бернис ашк медурахшид. Ў эњсос мекард, ки онњо барои њамеша аз њам људошуда истодаанд. Онњо хомўшона ба моњичањои заррин, ба мављњои хурди об, кишабењи њубобчањо буданд, ба гулњои обї менигаристанд.

Клэйр аз љайбаш гарданбанди тиллоиро бароварду гуфт:-Ин туњфаи ман ба ту, Бернис. Инро ба дастонат пўшида гард, то он даме ки

ман ба наздат барнагардам. Ман он љо зиёд намеистам. Ва зуд-зуд бароят номаменависам.

Ў бели завраќро гирифт ва ба тарафи соњил ронд. Онњо бо њам видоъ кар-данд ва бо ѓаму андуњ дар дил ба њар тараф равона шуданд.

Дар Париж ва Лондон зиндагї хеле њайратовар буд, хусусан, барои шахсе,ки бори аввал ба ин шањрњо омадааст ва Клэйр пурра ба ин гуна зиндагї воридгардид. Ў ба Бернис нома менавишт, аммо падараш мекўшид, ки номањо ба Бер-нис нарасанд. Корњояшро чунон ба наќша гирифт, ки Клэйр то њадди имкон дер-тар баргардад. Рўзњо, њафтањо, моњњо мегузаштанд. Клэйр аз чунин зиндагї хелешод буд. Ў гоњ-гоњ ёди Бернисро мекард. Бернис бошад, танњо бо ёди ў мезист.

Њар субњ бо умед номаро интизор мешуд ва ваќте ки нома дастрас намешуд,шабона бо фикри: “Шояд пагоњ нома меояд”, хоб мерафт. Ў ќариб, ки хўрокистеъмол намекард, аз вохўрї бо одамон дурї мељуст ва оњиста-оњиста пажмур-да мегардид.

Бернис бо ќаиќ ба љое, ки обњои Силвер-Спрингс љорї мешуданд, рафтанродўст медошт. Соатњои дароз ба моњичањои заррин, растанињо ва гулњо, ба мављњоисофи об менигарист ва орзуњои рангин мекард. Аммо ин орзуњо ѓамгинона буданд.

Рўзњое мешуданд, ки аз назди хонаи Бернис холаи Силла мегузашт. Ў њама-ваќт духтарро тасалло медод. Аммо суханњои ў мисли доруњои бад буданд. Бер-нис худро шахси нолозим њисобида, аз ѓаму ѓусса бемор шуд. Рухсорањояш сап-

92 Навруста

сафед гашта, ранги шодї дар чашмонаш хомўш гардиданд, ў рўз аз рўз бењолмешуд, рўзњои умраш ба шумор монда буданд.

“Ман мехоњам дар назди чашмаи Нуќрагин, дар љое, ки мо њамроњ менишас-тем ва он љое, ки ў бароям ваъда дода буд, ки ба зудї бармегардад, бо оламињастї видоъ гўям”- ќарор дод Бернис.

Ў ба назди кўл рафт ва дар соњили он нишаст. Дигар ќувваи рондани ќаиќронадошт.

Холаи Силла дар ин рўз ќарор дод, ки ба шикори моњї барояд ва дар соњилБернисро дид. Ў вазъи хароб ва ранги паридаи Бернисро дида, тарсид.

-Худатро ин ќадар азоб надењ, духтарам, - гуфт Бернисро ба оѓўш гирифта.- Ў туро дўст медорад ва ба наздат бармегардад.

-Клэйр ба ман ваъда дод, ки нома менависад, аммо ягон маротиба нанавишт.-Бењуда дилатро озор надењ. Дар дунё њастанд шахсоне, ки бо љону дил розї

мешаванд, ки туро хушбахттарини хушбахтњо гардонанд.-Ба ман њељ кас лозим нест. Ман зистан намехоњам.-Ту хеле љавон њастї. Марг барои ман барин шахсони солхўрда аст.-Ман бе ин њам медонам, ки аз умрам рўзњои ба шумор мондааст. Ваъда ди-

њед, ки як хоњиши маро иљро мекунед. Холаљон, ваќте ки ман мемирам, маро дарќаиќ ба миёнљои кўл дар љое, ки чашмаи Нуќрагин фаввора мезанад, баред ва баќаъри он гузоред.

Ваќте духтар олами њастиро падруд гуфт, холаи Силла зор-зор гирист ва хо-њиши Бернисро иљро кард.

Дере нагузашта Клэйр ба хонаашон баргашт. Ў чунон њаяљонзада буд, ки њатто,дар рўзњои аввали ба хона баргаштан Бернисро ба ёд наовард. Ѓайр аз ин, бароион ки писараш дар хона зиќ нашавад, падар њамаи чорањоро пешакї андешид. Ўбарои мењмонї духтари амакашро даъват кард, духтар зебо буд, падараш умедбаста буд, ки ба писараш Клэйр ваќтгузаронї бо ў писанд меояд.

Субњ падар ба љавонон пешнињод кард:-Ман ба наздикї ќаиќи бодбондор харидам. Шояд дар он то чашмаи Нуќра-

гин шино кунем?Танњо дар њамин ваќт Клэйр Бернисро ба ёд овард. Ў каме фикр карда, баъ-

дан гуфт:-Хўш, меравем.

93№2 (6), 2016

Духтари амакаш низ аз ин таклиф шод гашт ва розї шуд.Њаво гарм ва об низ дар кўл соф буд, ба мисли булўр. Моњичањои заррин гоњ

ба ин сў ва гоњ ба он сў шино мекарданд, гулњо ва растанињо дар офтоб љиломедоданд.

Ќаиќ оњиста дар кўл шино мекард ва ба чашмаи Нуќрагин наздик мешуд. Ка-питан Дуглас ва он духтар хурсандона бо њам суњбат мекарданд. Клэйр хомўшбуд. Ногањон духтар бо як дањшате фарёд зад.

-Нигоњ кунед! Он љо дасте њаст, дар он занљири тиллої!Њама ба поён, ба оби соф нигаристанд. Клэйр дарњол шинохт: он њамон зан-

љири тиллої, туњфае ки њангоми видоъ ба Бернис дода буд, дар об намоён шуд.Харсангњои зериобї ногањон ба ду тараф боз шуданд ва онњо Бернисро ди-

данд, ки дар ќаъри он бењаракат мехобид.Бернис! -дод зад Клэйр ва пеш аз оне, ки падараш ўро доштанї шуд, худро

ба кўл партофт.Ин њангом зуд харсангњои зериобї, Клэйр ва Бернисро барои њамеша њамроњ

гузоштан ба њам пайваст гардиданд.Ваќте ки одамон ба назди чашмаи Нуќрагин меоянд ва овози љорї шудани об

ва шилдир-шилдири онро мешунаванд, мегўянд:“Он љо тўй рафта истодааст! Мешунавед, об ќиссаи ишќи домод ва арўсро

наќл менамояд”Баъзан ба болои об садафњое мебароянд ба мисли ашкњои Бернис.Дар харсангњо бошад, гулњои сафеде ба монанди савсанњои обї мерўянд.

Онњоро гулчанбари арўсии Бернис ном мебаранд. Ва агар ба духтаре ин гулњоротуњфа кунанд, пас аз як сол ў арўси хушбахт мешавад.

Аз забони англисї тарљумаиАнўша ТУРСУНОВА,донишљўи соли 3-юми

факултаи забони англисї

94 Навруста

Замонњои хеле пеш њиндудухтаракеро, ки азгуруснагї наздик ба марг буд, як ќабилаињиндї дарёфт намуд. Онњо ўро ба назди шоњихуд бурданд ва шоњ духтаракро њамчун дастёрињамсарони худ ќабул кард. Њамин, ки ба воярасид, духтари ќадбаланди зебое гашт.Атрофиён ўро Офтобпараст ном нињоданд,чунки дар њусну латофат њамто надошт. Вайфаъолтарин ва аз њама чолоктарин дар байнидигар духтарони ин ќабила мањсуб меёфт.Њунари шиновариро низ омўхта буд. Масофаидуру дарозро шино карда метавонист.

ОФТОБПАРАСТ

Ривоятихалќии њиндї

ОФТОБПАРАСТ

95№2 (6), 2016

Ваќте ба синни њаждањ расид, шоњ ўро њамчун духтари худ ба фарзандї ќабулнамуд. Њамин тавр, ў бо занњои дўстдоштаи шоњ ва духтараш Вулдбд зиндагирошурўъ кард. Офтобпараст ва Вулдбд бо њам хеле шод буданд, аммо ваќте кихостгорони Вулдбд рў ба Офтобпараст нињоданд, њисси бахилии Вулдбд нисбатба ў бедор шуд. Рўз то рўз хостгорон зиёд шудан гирифтанд, аммо ин бароиОфтобпараст, умуман, муњим набуд ва ба хостгорон ягон пешнињоди дилгармку-нанда намедод. Ў фикр мекард, ки сарбозон ќувваи кофии бо ў хонадор шуданронадоранд.

Рўзе шоњ Офтобпарастро ба назди худ даъват карда, гуфт, ки ту бояд азбайни хостгорон якеро ба њайси шавњари ояндаат интихоб намої. Њамин тавр, ўяк рўзро интихоб намуд, ки бояд аз байни дўстдоштањои худ якеро интихоб ме-кард ва чунин шарт гузошт, ки онњо бояд як ба як бо ў дар ќаиќронї сабќаткунанд ва агар касе аз онњо Офтобпарастро маѓлуб намояд, бо њамон кас хона-дор мешавад.

Рўзи мусобиќа фаро расид. Яке аз рўзњои гарми моњи сентябр буд. Паранда-гон сурудхонї мекарданд, шамоли форам баргњои дарахтонро алвонљ медод. Дарёбо њазорон мављњои хурд пош мехўрд, моњиён гоњ-гоњ аз об берун баромада,зоњиран ба мусобиќаи дарпешистода кунљкобона назар мекарданд.

Ваќте Офтобпараст ва нахустталабгори ў ба ќаиќњояшон нишастанд, талабго-ри ў љавонмарди њиндуи хушсимое буд, ки дастонашро ба боло бардошта ишорамекард, ки гўё ў ѓолиб мебарояд. Шоњ ба ў амр намуд, ки наздик биёяд. Ў наздикшуда, гуфт, ки ман роњи дуру дарозеро барои хостгории Офтобпараст тай наму-дам. Шоњ дар љавоб чунин гуфт: «Њамаи ин хостгорњо бо њамин маќсад ба ин љоомадаанд ва шуморо мебояд барои ба даст овардани ин зебосанам тамоми кўши-шњоятонро ба харљ дињед».

Њамин тавр, ишора шуду онњо ба мусобиќа шурўъ намуданд. Ќаиќи Офтобпа-раст аз аввал нисбат ба ќаиќи хостгораш пеш буд ва љавонмард, њатто, як мароти-ба њам ба ў расида натавонист. Ваќте ба марра расиданд, Офтобпараст дар мусо-биќа ѓолиб баромад. Яке паси дигар талабгорон маѓлуб шудан гирифтанд. Ин њодисаОфтобпарастро нисбат ба њарваќта худписандтар намуд. Ў ба кўшишњои бена-тиљаи хостгоронаш ришханд мезад.

96 Навруста

Рўзи баъдї Офтобпараст бо як хостгори ношинос дар ќаиќњояшон мунтазириишораи шурўъ кардан нишастанд. Сипас, ишора шуд ва ба љои он ки дар болои обба дарозии муайяншуда мерафтанд, онњо бо белчањои худ бел зада-бел зада батарафи осмон баромадан гирифтанд. Оњиста-оњиста боло мерафтанд, то он ваќтеки дар паси абрњо аз назар ѓоиб гаштанд ва мардум хомўш нишаста, бо њайрат баонњо нигоњ мекарданд. Билохира, шоњ хомўширо вайрон карда, гуфт:

-Ин Офтоб буд, ки мехост мањораташро дар муќобили Офтобпараст санљад.Акнун Офтоб бо ў дар кураи оташини худ хонадор хоњад шуд ва Офтобпарастрозарур аст, ки он љо ќарор гирад, зеро ў њамеша дар љустуљўи дўстдошта ва писан-дида шудан буд.

Аз забони англисї тарљумаиСиддиќ ШАЊРИЁР, донишљўи соли 3-юми

факултаи забони англисї

97№2 (6), 2016

Рўз бегоњ шуд, шоњ боз бо њамонроњ баргашт, дид, ки ў корашро ба охирнарасонидааст, шоњ пурсид:

-Музди зањмататро куљо харљ менамої?-Як ќисми њаќќи мењнатамро ба об

мепартоям, -љавоб медињад мард, -азќисми дигар ќарзамро њисобї мекунам,ќисми сеюмро худам ќарз медињам.

Шоњ фикр кард, фикр карду њељ на-фањмид, ки суханони ин мард чї маънїдошта бошанд. Агар ба ў кор кардан ин

ќадар мушкил бошад, пас барои чї якќисми пулро ба об мепартояд? Агар ќар-здор бошад, барои чї ќарз медињад? Њељчизро фањмида натавонист.

-Ман марди одї не, ман шоњи ту, - гуфтшоњ. Либоси марди одиро барои он пўши-дам, то фањмам, ки халќи ман чї тавр зин-дагї дорад. Маънии суханони туро нафањ-мидам. Ман ба ту се тангаи тилло меди-њам, бар ивази ин ба ман љавоби чисто-натро мегўї. Чистони ту ба ман маъќулшуд. Ту ба њељ кас љавоби ин чистонронагўй, то бори дигар бо њам вонахўрем.

Мард тангањоро пинњон кард ва гуфт:- Ба як ќисми пули мењнатам намак ме-

харам, наметавонам бе намак чизеро хўрда.Охир ту, чунон нархи намакро ќимат наму-даї, ки њар кас харида наметавонад ва та-нњо барои хариди намак мењнат мекунанд.Бо ќисми дуюми пули мењнатам падару мо-дарамро мехўронам, яъне ќарзамро бар-мегардонам. Тамоми умр дар хонаи бойњокор намудаанд, акнун дар пиронсолї, агарман онњоро нахўронам, онњо аз гуруснагїмемуранд. Ба ќисми сеюми пул фарзандо-намро хўронда калон мекунам, яъне ба онњоќарз медињам. Акнун фањмидї, ки чї хел

ШОЊ ВА ЗАМИНКОВ

Рўзе шоњ хост, фањмад, кихалќи ў чї тавр зиндагї меку-над. Либоси куњна пўшида, бароњ баромад. Сањаргоњон азназди љангал мегузашт, дид,ки марде дар ќарибии роњчуќурие мекобад.

98 Навруста

халќи ту умр ба сар мебарад.Шоњ ба ќаср баргашту њамон замон чи-

стонро ба одамони обрўманди дарбор гуфтва талаб кард, ки љавоби чистонро касе до-над, ба назди шоњ биёранд. Ашхоси муъта-бар љамъ омаданд, вале ягон нафар љавобичистонро наёфта, ба хонаашон баргаштанд.

Дафъаи дигар шоњ бойњоро љамъоварду чистонро ба онњо гуфт, вале бозкасе љавоби чистонро надонист.

Ба назди марди заминков хўљаинашомаду арз намуд:

- Шоњ ба мо чунон масъалаи душ-вор гуфт, ки њељ кас љавоби онро ёфтанатавонист: гўё ки ќисми њаќќи корроба об мепартояд, ќисмашро ќарз меди-њад, ќисмашро ќарз мегардонад.

- Аз бањри Худо, инро бин, охир, манба ў ин масъаларо гуфта будам. Ўро би-нед, ки чї ќадар одамонро азоб медињад!

- Љавоби ин масъаларо ту медонї?-мепурсад бой.

- Бале! Шоњ ба ман барои љавобаш-ро донистан се дона тилло дод.

-Ман ба ту се дона не, ду маротиба седонагї тилло медињам, - мегўяд бой, -ба шар-те ки љавоби масъаларо ба ман гўї!

- Заминков шаш дона тангаи тиллогирифту бой бошад, ба ќасри шоњ рафт,то љавоби чистонро гўяд. Калима бакалима љавоби заминковро ба шоњ наќл

кард. Албатта, шоњ фањмид, ки замин-ков ба ваъдааш вафо накардааст.

-Оњ, ин марди намешуданї! Љавоб-ро гуфт! -фикр кард, шоњ.- Ман ба ўамр додам, то бо ман вонахўрад, по-сухро ба касе нагўяд.

Шоњ марди заминковро љеѓ зад,мехост ўро ќатл кунад.

Бечора ба ќаср равон шуд ва дар ки-сааш тангањоро гирифт, он сетое, ки шоњдод ва он шаш донае, ки бой дода буд.

-Барои чї љавоби масъаларо ба бойгуфтї?- бо ќањр пурсид шоњ. - Охир, моањд кардем, ки то ман туро бори дигарнабинам, бояд љавоби масъаларо ба касенагўї.

- Ман туро се маротиба дидам, -љавоб дод, заминков.

-Чї хел?-пурсид шоњ.Заминков аз кисааш тангањоро ба-

роварду ба шоњ нишон дод. Мебинї,дар њар як танга акси ту истодааст! Шоњдигар њељ чиз гуфта натавонист.

Њамин тавр, марди заминковљонашро аз марг рањо кард.

Аз забони русї тарљумаи Мављуда АТАМУРОДОВА,донишљўи соли 3-юми факултаи забон ва адабиёти рус

99№2 (6), 2016

Буд, набуд, дар як мањалла як тан-бал буд. Ў кор карданро бисёр бадмедид.

Тобистон, ваќти шоликорї њама азпаси кор буданд, аммо танбал дар хонафаќат мехўрду мехобид. Занаш бошад,ўро љанг кард:

-Илтимос, ту њам кор кун, одамонњама аз пайи коранд.

-Маро азоб надењ,- гуфт танбал.Занаш ин садоро шунида, хафа

шуд: - Одамон њар рўз кор кунанд њам,

зиндагї сахт аст. Аммо ту танбалї ме-кунї. Марди танбал њар рўз бо њамса-раш љангу љанљол карда, тасмим ги-рифт, ки аз хона баромада равад. Ваќ-те ки аз теппа мегузашт, як кулбачародид, он љо пирамарде бо чўб ниќобиговро месохт.

Одами танбал гов шуд

Аз асарихалќии кореягї

Одами танбал гов шудОдами танбал гов шудТанбал аз ў пурсид: -Барои чї ниќоби сари говро ме-

созед?Пирамард љавоб дод:-О – о –о... Ин ниќоби сари гов?

Ваќте ки одами танбал ин ниќобро бип-ўшад, кори наѓз пайдо мешавад.

Танбал ин гапро шунида, хушњолшуд ва ниќоби сари говро зуд пўшид.

Пирамард пўсти говро гирифта, батани танбал андохт. Њамон замон тан-бал ба гови калон табдил ёфт. Ў аз говшудан тарсид, ниќобро кашидан хост,аммо наметавонист. Аз пирамард пур-сид:

-Барои чї ниќобро кашида наме-тавонам?

Аммо овози ў ба гўши касе наме-расид, фаќат садои говро мешуниданд.

Пирамард бо овози баланд ханди-

100 Навруста

да, танбалро аз ресмонаш гирифт ва бабозор рафт.

Танбали говшударо ба як дењќонфурўхт. Ў аз субњ то шом кор мекард.

Танбал ба дењќон гуфт:-Эй дењќон, ман инсонам, гов нестам.Аммо ба гўши дењќон овози инсонї

не, балки овози гов мерасид ва ўро боќамчин зад.

Шаб танбали говшуда дар оѓил ни-шаста, нафаси чуќур кашид ва њоли худ-ро дида, зиќ шуду ашк рехт. Ваќте су-ханњои занашро ба ёд овард, танбали-аш ба ёд омад, пушаймон шуд. “Ин љазоиман аст, ки гов шудам.”

Чанд рўз гузашт. Танбал њамроњидењќон ба кор мерафт. Ногањон гапипирамарде, ки ўро ба дењќон фурўхтабуд, ба хотираш омад. “Ба ин гов турб

надињед, вагарна мемирад”.Танбали говшуда чунин тасмим ги-

рифт: «Турбро мехўрам ва мемурам».Ва ба сањро рафта, турб хўрд. Вале

намурд, баръакс, ваќте ки турб хўрд,ниќоб ва пўсти гов худ ба худ кашидашуданд.

Ў њайрон шуд ва бо хурсандї гуфт: -Дубора инсон шудам!Ин њолатро дењќон дида бењуш шуд.Танбал њодисаро ба дењќон наќл

карду ба хонааш баргашт.Зан аз дидори шавњараш хушњол

гардид.Баъд аз ин њодиса танбал инсони

мењнатдўст шуд.Мардуми кореягї њамин хел мег-

ўянд: Касоне, ки мехўранд ва кор наме-кунанд, гов мешаванд.

Аз забони кореягї тарљумаиКим Юнг Вон,

омўзгори забони кореягї

101№2 (6), 2016

Буд, набуд, Љейк ном писаре буд. Љейк њамроњи модараш зиндагї мекард.Онњо бисёр ќашшоќ буданд ва пиразан барои таъмини рўзгор бофандагї мена-муд. Аммо Љейк чунон танбал буд, ки ягон кор намекард. Дар тобистон зериофтоби тафсон дароз мекашид, дар зимистон бошад, дар назди оташдон мени-шаст. Одамон ўро «Љейки танбал» ном мебурданд.

Модар ўро маљбур карда наметавонист, ки ба коре машѓул шавад. Билохира,як рўзи душанбе модар ба ў гуфт:

- Агар барои хўрду хўроки хеш кор накунї, аз хона меронамат.Ин суханњо Љейкро водор карданд, ки ба кор барояд.Њамин тавр, рўзи сешанбе дар фермаи њамсояашон ба кор даромад ва бар

ивази як рўзи корї як пенни (танга) гирифт. Бегоњї, ваќте ки аз кор бармегашт,тангаро гум кард.

ЉейкитанбалЉейкитанбал

Аз рўйи афсонаихалќи англис

102 Навруста

- Ту писари аблањ, - мегўяд модараш, - бояд тангаро ба халта мегузоштї.- Ман ин корро дафъаи дигар мекунам, - љавоб дод Љейк.Рўзи чоршанбе барои кор ба назди подабон меравад. Подабон барои як

рўзи корї як зарф шир дод. Љейк зарфи ширдорро дар кисаи калони костюмашмегузорад. Пеш аз он ки Љейк ба хона расад, зарфи шир аллакай рехта буд.

- Оњ, нодон! Ту бояд онро дар болои сарат меовардї,- гуфт пиразан.- Ман ин корро дафъаи дигар мекунам, - љавоб дод Љейк.Рўзи панљшанбе Љейк барои кор боз ба ферма рафт. Бегоњї фермер бар

ивази кор ба ў пораи калони панир дод. Љейк панирро дар болои сараш гузоштаба хона овард. То ба хона расид, панир аллакай об шуда буд. Ќисме аз панир обшуда, ќисми дигар дар шакли моеъ дар мўйњояш боќї монд.

- Ту писари ањмаќ, - мегўяд модараш, - бояд онро эњтиёт карда, дар дасто-нат меовардї.

- Ман ин корро дафъаи дигар мекунам, - боз љавоб дод Љейк.Рўзи љумъа Љейки танбал барои кор ба нонвой меравад. Марди нонпаз бар

ивази кораш чизе намедињад, ѓайр аз гурбаи калон. Љейк гурбаро мегирад ваэњтиёткорона ба роњ мебарояд, аммо дар муддати кўтоњ гурба чунон ўро меха-рошад, ки Љейк маљбур мешавад ўро рањо кунад. Ваќте ки ба хона бармегардад,модараш ба ў мегўяд:

- Эњ, писари аблањ, ту бояд онро бо банд мебастї ва аз дунболат кашолакарда меовардї.

- Ман ин корро дафъаи дигар мекунам, - љавоб медињад Љейк.Рўзи шанбе Љейк барои кор ба назди ќассобе меравад, ки ба ў бар ивази

кораш гўшти пойи пеши гўсфандро медињад. Љейк онро бо банд баста, аз дунбо-лаш кашола карда меорад. То ба хона расидан гўшт аллакай вайрон шуда буд.

Ин дафъа модараш хашмгин шуд, чунки барои рўзи якшанбе барои хўрокишом ѓайр аз карам дигар чизе надоштанд.

- Ту писари ноуњдабаро, - мегўяд модараш, - ту бояд онро дар китфонатбардошта меовардї.

- Ман ин корро дафъаи дигар мекунам, - љавоб дод Љейк.Рўзи душанбе Љейки танбал барои кор ба назди шахсе меравад, ки ў њайво-

нњои калони шохдорро нигоњубин мекард. Ў бар ивази кор ба Љейк хареро меди-

103№2 (6), 2016

њад. Љейк харро ба китфонаш гузошта, оњиста- оњиста ба хона меравад.Ваќте аз назди хонаи марди бой мегузашт, воќеае рух дод. Бой танњо як

духтар дошт, ки духтари хеле зебо, аммо кару гунг буд. Ў дар тўли зиндагиашягон маротиба нахандида буд ва духтурњо гуфта буданд, ки то ваќте касе ўронахандонад, гап зада наметавонад.

Њангоме ки Љейк дар китфонаш хар аз назди тирезаи онњо мегузашт, дух-тари љавон аз тиреза нигоњ мекард. Ин манзара чунон хандаовар ва аљиб буд,ки духтар аз тањти дил хандид ва он дам фањмид, ки њам шунида ва њам гапзада метавонад.

Падар хеле шод шуд ва духтарашро бо Љейки танбал хонадор кард ва Љейк баяк љавонмарди сарватманд табдил ёфт. Онњо дар як хонаи калон мезистанд вамодари Љейк низ њамроњашон то дами марг хушу хурсандона зиндагї кард.

Аз забони англисї тарљумаи Марљона ОДИНАЕВА,донишљўи соли 3-юми факултаи забони англисї

104 Навруста

- Ман Бањр њастам, Бањри беканор вакалону љовидон. Дар рўи ман одамон даркиштињои калону бузург рафтуо мекунанд.Ман дар ќаъри худ неъмати бузург дорам.Одамон аз ман моњї медоранд, њайвонњоибањриро шикор мекунанд. Оби ман бароисаломатии одамон судбахш аст. Аз ин рў,дар соњилњоям садњо истироњатгоњњо сох-та шудаанду њазорњо одамон барои тамо-шо ва табобат меоянд. Оби маро давоињазору як дард мегўянд. Дар соњили манзистан аљаб кайфияте дорад, аммо ту,Дарё, чун беватанон аз љое ба љое ба пасатнигоњ накарда меравию меравї. Аз дур чунришта гоње намоён њастиву гоњ не. Гўё кивуљуд надошта бошї. Аз њастии ту чї суд?

Дарё ѓур-ѓуркунон гуфт:- Њой бањр, ин ќадар айбљўї макун,

ин хуб нест. Њељ гоњ дигаронро аз худкам мадон. Дуруст аст, ки ту дар як шањрќарор дорї. Аммо ман аз чанд шањрудењањо гузашта меоям. Обњои шаршара-

ДАРЁ ВА БАЊРву љўйчањо бо ман пайванд гаштаанд, токи њамроњам ба манзил бирасанд.

Баъзан ба як дарё дарёњои дигар низмерезанд, ки онњоро шохоб мегўянд.Шохоб чї ќадар зиёд бошад, дарё њамонќадар калонтару серобтар мешавад. Тухудатро таъриф кардаї, вале ту њам бе-айб нестї, зеро оби ту талху шўр аст.Онро нўшида намешавад.

Одамон оби маро барои нўшидан,шустушўй, обёрии киштзору боѓу полизистифода мебаранд. Аз њастии ман мар-думон хурсанданд. Одамон маро ман-баи њаёт номидаанд.

Бањр ба гапњои Дарё гўш карда,гуфт:

- Дўстам, Дарё, гапњои маро ба дилнагир, агар тавонї, маро бубахш.

Яъне, њар як чиз баробари дошта-ни хислатњои нек камбудї њам дошта-аст. Онњо бо њам оштї шуданд ва шодаз он буданд, ки њардуяшон нафърасо-ни мардуманд.

Аз забони англисїтарљумаи Заринаи ЃАЙРАТ,

донишљўи соли 3-юми факултаифилологияи тољик

Буд, набуд, дар ким-кадом як шањри калони

дунё як Бањру як Дарё буд.Рўзе аз рўзњо Бањр ба Дарё

њавобаландона гуфт:

105№2 (6), 2016

Як рўз Мерлин ба назди шоњ Утер омада, мегўяд:- Шоњ Утер, ман ба шумо ёрї медињам, шумо ба малика хонадор ва соњиби

писар мешавед. Вале як шарт дорам, шарт ин ки он писарро ба ман медињед. Шоњбаъди фикрњои дуру дароз розї мешавад.

Њамин тавр, Шоњ Утер ба малика Играна хонадор ва соњиби писар мегардад.Номи шоњзодаро Артур мегузоранд. Ваќте ки Артур серўза мешавад, Мерлин баназди шоњ меояд, Утер писарашро бо дили нохоњам ба Мерлин медињад. Аз байнсолњо мегузаранд ва шоњ Утер бемор мешавад.

Баъд Мерлин ба назди шоњ омада мегўяд:-Њамаи лашкаратро даъват кун ва ба онњо бигўй:-Писари ман - Артур шоњ мешавад.Баъд аз ин шоњ вафот мекунад. Сарлашкарон баъди фавти шоњ ба мубориза

бармехезанд. Њар яки онњо мехостанд, шоњ шаванд. Мерлин Артурро бармегар-донад. Ў Артурро ба як сарлашкари поквиљдон, ки Эктор ном дошт, дода буд.Эктор Артурро ба воя расонда, њамчун писари худ медонист.

ШОЊ УТЕР,АРТУР ВАМЕРЛИНЯк замонњо дар Британияшоње буд, ки ўро шоњ Утермегуфтанд. Шоњ маликаизебоеро (Играна ном дошт)дўст медошт ва мехост бо ўхонадор шавад, аммо мали-ка шоњро намеписандид.Дар наздикии шањр Мерлинном сењргаре мезист.

106 Навруста

Як рўз Мерлин ба њамаи мардони бузурги Британия ва Лондон эълон менамо-яд, ки дар як ќалъа санги азиме њаст, ки ба он санг шамшер задааст. Касе шамшер-ро аз санг гирад, шоњи Британия мешавад. Њамаи сарлашкарон, мардони бузургиБритания ва њатто, одамони одї њам кўшиш карданд, ки шамшерро гиранд, аммонатавонистанд. Дар њамин ваќт ба ќалъа Артур ворид мешавад ва шамшерро озо-дона аз санг мегирад. Њама дар њайрат буданд ва баъди ин воќеа сарлашкарон,одамони одї ва Мерлин Артурро шоњи Британия эълон менамоянд.

Артур ба маликаи зебои Англия, ки Гвиневра ном дошт, хонадор мешавад. Мерлин бошад, бо писархонди тарбиянамудааш ва келини нозанин боќимон-

даи умрашро хушбахтона мегузаронад.

Аз забони англисїтарљумаи Азиза ЌОДИРЌУЛОВА,

донишљўи соли 3-юмифакултаи забони англисї

107№2 (6), 2016

Њикоятњо аз

«Њазору як шаб»(Аввалаш дар шуморањои гузашта)

Гадои дуввум пеш омада, гуфт:- Эй хотун, ман аз модар нобино

назодаам, вале нобиноии ман турфањикоятест ва он ин аст, ки ман подшоњва подшоњзодаам. Дар дањсолагї Ќуръ-он ба њафт ќироат хондам ва њамаиулум нек донистам ва каломи удабо вашуаро ёд гирифтам ва бо ин сабаб тар-биятам аз њама кас афзунтар гардид ваноми некам ба забонашон афтод ва ово-заи адибї ва дабириям гўшзади мулукиаќолим шуд. Пас, малики Њинд маробихост, ки духтари худро ба ман таз-виљ кунад. Падарам киштї-киштїњадяњои мулукона омода сохта, маробо тане чанд ба киштї барнишонд. Якмоњ киштї њамерондем, то ба соњил

ЊИКОЯТИ ГАДОИ ДУВВУМ

бирасидем. Худ бар асп нишаста, борбар њайвонон бастем ва њамерафтем, тоин ки гарде бархост. Пас, аз замоне гардбиншаст ва чанд савор падидор шуданд.Чун нек бидидем, аз роњзанони ќабои-ли араб буданд, ки аспони хаталї дарзер ва найзањои хаттї дар каф доштанд.Ба эшон маълум кардем, ки њадяњо азсултони Њинд аст ва мо низ сафирем.Гуфтанд, ки:

-Мо на дар фармони малики Њиндва на дар мамлакати Њинд ва на дармамлакати ў њастем. Пас, саворон ба моњамла карданд. Љамъеро бикуштанд вабаќятуссайф бигрехтанд. Ман низ зах-ме мункар бардошта бигрехтам ва роњба љое намедонистам. Ба фарози кўње

108 Навруста

бар шуда дар ѓоре љо гирифтам, то бом-дод дар он љо ба сар бурдам. Пас, базер омада, њамерафтам, то ба шањреобод расидам. Аз бас пиёдаравї кар-да, сахт монда шуда будам ва гунаамзард шуда буд, ба дўкони хайёте раси-да, салом гуфтам, бо љабини гушода:«Салом» гуфт.

Ва аз маќсадам бозпурсид. Моља-ро баён кардам. Fамгин ва мањзун шудва гуфт:

- Эй фарзанд, њикояти хештан бокасе магў, мабодо аз ин ќазия бохабаргардад, касе ки бо падарат кинаи дери-на дошта бошад.

Пас, хўрданї биёвард ва он шабробо њам ба сар бурдем ва то се рўз бадин сон гузашт.

Пас аз он хайёт аз ман пурсид, ки:-Чї санъат дорї?Гуфтам:-Марде њакимам ва њамаи улумро

нек донам.Гуфт:-Колои ту дар ин шањр норавост ва

ба илм ва китобат касе моил нест. Тешава ресмоне ба даст овар ва бо хорка-нон ба хорканї машѓул шав ва хештанба касе нашиносон, ки кушта мешавї.

Пас, теша ва ресмон аз барои маномода сохт ва маро бо хорканон басањро фиристод. Ман њамарўза пуштаињезум оварда, ба ним динор мефурўх-там. Соле бад ин сон гузашт. Рўзе басањро рафта, ба љое бирасидам, ки да-рахтони кўњан дошт ва њезуми фаровон.

Ман теша баргирифта, пои дарахтероњамекандам, то ин ки њалќаи мисине па-дид шуд. Хок бар канор карда, дидам,ки њалќа бар тахтае устувор аст. Пас,њалќа бигрифтам ва тахта бардоштам,нардбоне падид омад. Аз нардбон базер рафтам ва аз он дар ба андарунрафта, дидам ќасре аст, мањкамасос вадар ќаср духтарест моњрўй, чунон, кишоир гуфта:Буте, ки њури бињиштї бад-ў шавад мафтун,Аќиќи ў ба рањиќи бињишт шуд маъљун.Чун оњу аст ду зулфаш ба дом монда рост,Ки дид оњуи симину доми ѓолиягун.

Чун духтарро ба ман назар афтод,гуфт:

-Ту аз љинниёнї ё аз одамиён?Гуфтам:-Аз одамиён.Гуфт:-Бад ин маќом чї гуна омадї, ки ман

беш аз панљ сол аст, дар ин макон њас-там, рўи одамизод надидаам?

Гуфтам:-Эй парирўй, миннат худойро, ки

маро бад ин љо расонид, то ба дидориту андўњи ман бибарад.Њар куљо ту бо манї, ман хушдилам,Гар бувад дар ќаъри чоње манзилам.

Пас мољарои хеш баён кардам, барањволи ман гирён шуд ва гуфт:

-Ман низ духтари подшоњи љазираиОбнусам. Маро ба писари аммам ба занїбидоданд, дар шаби зифоф ифритемаро аз канори домод бирабуд ва маробад ин макон биёовард ва фарши ла-

109№2 (6), 2016

тиф дар хона ва њамагуна хўрданї дарин љо омода сохт ва ба њар дањ рўзе якшаб бад ин маќом омада, дар канориман мехусбад ва ба ман омўхта аст, киагар коре рўй дињад, ба ин ду сатре, киба ќубба навиштаанд, даст бинињам. Чундаст бар он хат нињам дарњол ифритпадид ояд ва акнун чањор рўз аст, киифрит рафта, пас аз шаш рўз хоњадомад. Оё сари он дорї, ки панљ рўз дарназди ман ба сар барї ва як рўз пеш азомадани ифрит берун равї.

Гуфтам:- Оре, миннатпазир њастам.Пас, парирўй фарањнок гашта, бар

пой хост ва маро ба гармоба бурда,љома барканд. Ман низ љома баркандам.Шарбате оварда, ба ман бинўшонид.

Пас аз он таом њозир оварда, бих-ўрдем ва ба њадис дарпайвастем. Пасаз он бо ман гуфт:

-Замоне бихусб.Ва ман бихуфтам. Чун бедор шу-

дам, дидам пои ман њамемолад. Пас,биншастем ва ба њадисе андар шудем,гуфт:

-Ман басе аз танњоии хештан малулбудам. Миннат худойро, ки туро бад инљо расонид:Њаргиз андеша накардам, ки ту бо ман бошї,Чун ба даст омадї, эй луќмаи аз њавсала беш.Бовар аз бахт надорам, ки ту мењмони манї,Хаймаи салтанат он гоњу фазои дарвеш.

Чун абёт бишнидам, бар ў сипосегуфтам ва мењраш андар дилам љой ги-рифт. Он рўз ба айшу тараб ба сар бур-

дем ва шаб бо њам биѓунудем.Шабе, ки аввали он шаб самоъ буду суруд,Миёна мастию охир умеди бўсу канор.

Бомдод гуфтам:-Эй шамси хубон, мехоњам ки туро

аз ин љо берун барам ва туро аз он иф-рит бирањонам.

Табассуме карда гуфт:-Ифрит дар њар дањ шаб, шабе на-

зди ман меояд ва бо ман мехусбад ванўњ шаб аз они ту хоњам буд.

Гуфтам:-Њамин соат ин ќубба бишканам ва

ин хате ки навиштаанд, аз њам фурў ре-зам, шояд ки ифрит биёяд ва ман ўробикушам.

Чун ин бишнид, гуфт:Чї њољат аст, ки бадноми хуни гардїЗамонаеву сипењреву рўзгоре њаст.Ман ба сухани ў гўш надоштам ва

ќуббаро бишкастам.Он моњрўй гуфт:-Эй писар, берун шав ва барњазар

бош, ки инак ифрит даррасид.Ман аз ѓояти бим кафшу тешаро

фаромўш карда, аз нардбон ба фарозшудам.

Чун нигоњ кардам, дидам ки ифри-те карењулманзар бадар омад ва бодухтарак гуфт:

-Чї њодиса рўй дода, ки маро ба-дин сон њаросон кардї?

Духтар гуфт:-Љуз ин, ки орзуманди ту будам,

чизе рўй надода.Ифрит гуфт:

110 Навруста

-Эй рўсабї, дурўѓ њамегўї!Пас ба чапу рост нигоњ карда, каф-

шу теша бидид, гуфт:-Ин њарду аз одамиён аст.Духтар гуфт, ки:-Ман то акнун эшонро надида будам,

шояд, ки ту аз берун бо худ овардаї.Ифрит гуфт:-Эй маккора, њамехоњї, ки бо ман

кайд кунї?Пас, ўро ба чањор мех баста тозиё-

нааш њамезад, ки ман тарсону њаросонберун омадам ва аз карда пушаймонбудам ва сар андар гиребони њайратдоштам. Чун пеши хайёт омадам, гуфт:

-Дишаб куљо будї, ки ба интизориту нахуфтам?

Ман ба мењрубонии ў шукр гузори-дам ва ба манзили худ дар гўшае њай-рон нишаста будам, ки хайёт назди маномад ва гуфт:

-Марди аљамї дар дўкон нишастакафшу тешаи ту бо ўст ва туро њамехо-њад ва мегўяд: «Аз барои намози бом-дод, аз хона берун шудам ва ин кафшутеша дар роњи масљид ёфтам ва надо-нистам аз кист? Касе маро ба бозорихаётон рањнамун гашт ва хаётонам сўиту роњ намуданд». Акнун аљамї дардўкон нишаста, туро мехоњад.

Чун ин сухан бишнидам, гунаам зардгашт ва дилам тапидан гирифт. Ногоњзамин бишкофт, аљамї падидор шуд,дидам, ки њамон ифрит аст, ки кафшутешаи маро бардошта, аз паи ман ра-вон гаштааст. Чун маро бидид, дарњол

маро бирабуд ва бар њаво шуд. Пас азсоате бар замин фурў рафт ва аз њамонќаср бадар омад. Духтарро дидам ба-рањна ва хун аз танаш љорист.

Ифрит гуфт:-Эй рўсабї ин аст ошиќи ту?Духтар гуфт:-Ман ўро ба љуз ин дам надида будам.Ифрит гуфт:-Пас аз чандин уќубат боз дурўѓ

гуфтї, агар ту ўро намешинохтї, ин теѓ-ро бигир ва ўро бикуш!

Ў теѓ баргирифта, назди ман омад,дид, ки хуноба аз дидаам, њамечакад,бар ман рањмат оварда, маро накушт ватеѓ бияндохт. Ифрит теѓ ба ман дода гуфт:

-Ту ўро бикуш, то халос шавї.Ман теѓ гирифта, наздик рафтам.

Духтар ашк аз дидагон бирехт. Гуфт:-Ин њама ранљу мењнат аз ту ба ман

расид. Чун аст туро бар њоли ман рањ-мат намеояд?

Ман низ теѓ бияндохтам, гуфтам:-Эй ифрит, ба љое, ки зан куштани

ман раво надонад, чї гуна ман ўро би-кушам? Њаргиз ман ўро нахоњам кушт.

Ифрит гуфт:-Муњаббату дўстии шумо начандон

аст, ки якдигарро тавонед кушт!Пас, худ теѓ баргирифт ва дасту пои

ўро аз тан људо кард, он гоњ рў ба манкарда, гуфт:

-Эй одамизод, дар шаръи мо занирўсабиро бибояд кушт. Ман ин духта-ракро шаби зифоф рабуда будам ва љузман касеро намешинохт. Акнун бидони-

111№2 (6), 2016

стам, ки љуз ман дигареро шинохта, ўрокуштам. Аммо аз ту хиёнате ба ман па-дид нагашта, туро нахоњам кушт ва тан-дуруст низ нахоњї рафт, худ бозгўй, китуро ба чї сурат кунам?

Ман басе лоба кардам ва гуфтам:-Бар ман бибахшой, ки Худо бар ту

бибахшояд.Гуфт:-Сухан дароз макун, аз куштанат

даргузаштам. Аммо ночор бояд баљодуї ба дигар суратат кунам.

Он гоњ маро даррабуда, ба њавошуд ва бар ќуллаи кўње фуруд омад,муште хок бардошт ва фусуне бар ондамида, бар ман бипошид, дарњол бўзи-нае шудам. Чун худро бад он суратёфтам, гирёну нолон аз кўњ ба зер ома-да, як моњ роњ рафтам. То ба каноридарё расидам, љамъе дидам, ки киштїдоранд. Ман худро ба њилате чунон, кимардум надиданд, ба киштї барафкан-дам. Як рўз хештан пинњон доштам. Чунмаро бидиданд, яке гуфт, ки:

-Ин маймунро ба дарё бияфканед!Ва дигаре шамшерро ба дасти но-

худо дода гуфт:-Ўро бикуш!Ман бо ду даст дар шамшер овех-

та, сиришк аз дида бирехтам. Нохудо-ро бар ман дил бисўхт ва гуфт:

-Эй бозургонон, ин бузина ба манпаноњ оварда, касе ўро наёзорад.

Пас, ман дар пеши нохудо бимон-дам; њар чї мегуфт, медонистам. Хиз-мат ба љо меовардам. Ў низ бо ман некї

ва эњсон мекард; то аз киштї бадаромада, ба шањри бузурге расидем.Њамон соат ходимони султони он шањрба пеши бозургонон лавње оварда, гуф-танд:

-Њар кадом сатре дар ин лавњ бин-висед.

Ман бархоста, лавњ аз дасти эшонбигрифтам. Тарсиданд, ки ман лавњробишканам. Маро бизаданд ва хостанд,ки лавњро аз ман биситонанд.

Ман ба ишорат бинмудам, ки:-«Хат хоњам навишт».Нохудо гуфт:-Бигзоред, то бинвисад, ки ман ўро

ба фарзандї пазируфтаам. Чунин бўзи-нае донишманд надида будам.

Ман ќалам гирифта, ба хати риќоъин абёт бинвиштам;

Эй ќалам, дасти хољаро шої,Ки бад-он даст номдор шавї!Чун туро дасти хоља бардорад,Бо њама иззу ифтихор шавї.Халќро аз њунар пиёда кунї,Чун ба ангушти ў савор шавї.Ва бо хати райњонї ин абёт низ бин-

виштам:Килк аз ту ёфт мартабати сад њазор теѓ,То кард бар канори амиди аљал гузар.Ўро ду шохи бинї пайваста бар яке,Як шох бар ќазою дигар шох бар ќадар.Як шох бар валию дигар шох бар адў,З-ин бар валї саодату з-он бар адў зарар.

Ва бо хати настаълиќ ин шеър на-виштам:Бар зоирони ту ба сахо кисањои сим,

112 Навруста

(Давомаш дар шумораи оянда)

Бар шоирони ту ба ато бадрњои зар,Шоирнавозу шеършиносу шеърхоњ,Оре, чунин буванд бузургони муштањар.

Ва бо хати настаълиќ ин шеър на-виштам:Эй Худованде, ки дидори ту дар олам њаме,Аз саодат њар замоне муждаи дигар дињад.Љуз ба адли ту напаррад њеч мурѓ андар њаво,Мурѓро гўї њаме адли ту болу пар дињад.Дар силоњи дину дунё офарину шукри ту,Бењтар аз панде, ки олим бар сари минбар дињад.

Он гоњ лавњ ба ходимон додам,эшон ба назди султон бурданд, султонљуз хатти ман, хатти њеч кадом написан-дид ва фармуд, ки: «худованди ин хат-ро хилъати фохир пўшонида, саворапеши манаш оваред». Ходимон бихан-диданд. Малик аз хандаи эшон дар хашмшуд. Гуфтанд:

-Мо ба худованди хат механдем, ки ўбўзинаи муаллам ва њайвони лояълам аст.

Маликро аљаб омад ва гуфт:-Ин бўзинаро барои ман бихаред ва

хилъат пўшонда савора пеши манаш оваред.Ходимони малик омада, маро аз

нохудо бигрифтанд ва љомаи фохир барман пўшонида, пеши малик бурданд. Манзамин бибўсидам, љавози нишастанамдод, ба ду зону нишастам, њозирон азадаби ман дар аљаб шуданд. Чун маликбозёфтагонро мураххас фармуд ва баљуз малику хољасароён касе намонд, хонбигустурданд ва њама гуна хўрданї би-ёварданд. Малик маро иљозати чизхўрдан дод. Ман бархоста се бор за-мин бибўсидам ва ба ќадри кифояхўрданї бихўрдам.