farmers handbook on system of rice intensification (burmese)
TRANSCRIPT
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
1Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
2Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
မာတကာ
စဉ အကြောငးအရာ စာမျေနာ
အမာစေား ၁
၁ နဒါနး ၂
၂ စပါးအစမးဖငစေပျ းကရး(SRI)ဆတာဘာလ ၂
၃ ဤနညးစနစစတငကပါကပါေခပ ၃
၄ စပါးအစမးဖငစေပျ းကရးေစတငကဖာထတခသ ၃
၅ စပါးအစမးဖငစေပျ းကရး၏အကြခခသကဘာတရားများ
(ConceptsofSRI) ၅
၆ စပါးအစမးဖငစေပျ းကရး၏အကြခခမများ(PrinciplesofSRI) ၆
၇ စပါးအစမးဖငစေပျ းကရး၏အကြခခလပကဆာငပများ ၈
၈ အကသးစတလပေငကဆာငရေပများ
(၁)ပျ းကထာငြခငး ၉
(၂)ကောေစေြခငး ၁၄
(၃)ကြမဩဇာကေေးြခငး ၂၀
(၄)ကရသငးကရထတြပလပြခငး ၂၁
(၅)ကပါငးထးတမနးနးြခငး ၂၃
(၆)ပးမားကရာဂါောေယနမနငးြခငး ၂၆
၉ ပငပားများတးပားလာပ ၂၇
၁၀ အထေနနးများ ၂၉
၁၁ စပါးအစမးဖငစေခငးများတငကရေအမမမြပတထညမထားသည ၃၂
အကြောငးရငး
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
3 Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
၁၂ စပါးအစမးဖငစေပျ းကရးတငဓာတကြမဩဇာနငဓာတပးသတကဆးများ
သးစမကလောချြခငး ၃၅
၁၃ စပါးအစမးဖငစေစနစ၏ထးြခားမများ ၃၇
၁၄ စပါးပင၏အသေရေများ ၄၈
၁၅ စပါးပင၏ကေးထားမအဆငများ ၄၈
၁၆ ထားရသငသညပငြေားတနးြေားအောအကေး ၅၀
၁၇ မျ းစပါးနနးတေချေပ ၅၁
၁၈ စပါးပင၏သကနေစတငတညရေေကစာငြေပြေညရြခငး ၅၁
၁၉ စပါးအစမးဖငစေပျ းကရး၏အေျ းကေျးဇးများ ၅၃
၂၀ နဂး
ကနာေဆေတ
၁ အမမာလပသဘာေကြမဩဇာများ ၅၄
၂ သဘာေပးသတကဆးများ ၆၃
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
1Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
အမာစကား
စာကရးသသည စပါးအစမးဖငစေပျ းကရး(SRI)ေ (၂၀၀၈) မးရာသေတညးေ
စတငလပေငကဆာငရေခရာယကနအထြဖစပါသည။ေယတငစြပေေများြပလပြခငး၊
လယသမားအေေများတင အနးေပကေးြေပလပေငြခငး၊ ကနရာကတာကတာများ
များတငစာကတလေကတသငတနးများကပးြခငးစသညများေစဉဆေမြပတလပေင
ကဆာငရေကနခပါသည။(၂၀၁၆)ခနစနေငဘာလတငစပါးအစမးရစေပျ းနညးစနစ(SRI)
စာအပေပထမဆးကရးသားထတကေခမပး(၂၀၁၈)ဩဂတလတငစပါးအစမးဖငစေပျ း
နညးစနစ(SRI)စာအပေ ဒတယစာအပအြဖစ ကရးသားထတကေခပါသည။ ထစာအပ
များတင စာကပသကဘာတရားနင လေကတများေကဖာြပခမပး ေမဘာအရပရပမ အကတ
အကေများေပါေျယေျယြပန ြပနထညသငးကဖာြပခပါသည။
ယခစာအပ (စပါးအစမးဖငစေပျ းကရး-လယသမားလေစစာအပ) (Farmers’
HandbookofSystemofRiceIntensification-SRI)သညစာကရးသ၏တတယကေးပမးမ
ြဖစပါသည။ဤစာအပတငလယသမားများအလယတေလပေငကဆာငရေနငရန
လေကတလပေငပများေ အထးအကလးထားကဖာြပထားပါသည။ စာအပေ ဖတရမပး
ပါေအလယတေသကဘာကပါေလပေငတတသားရနပများစာြဖငကဖာြပထားပါသည။
စပါးအစမးဖငစေပျ းကရးလပေငသညအခါဓာတသငးအားစများသးစမေကလော
ချနငသြဖငမမအမမာကဖျာစပထတလပသးစနငသညသဘာေအကြခခကြမဩဇာနငပးမား
ကရာဂါောေယကဆးများထတလပပများေပါကနာေဆေတအြဖစကဖာြပထားပါသည။
လယသမားများအတေအမနတေယအသးေငမညနညးများြဖစပါသည။လေနာလပ
ကဆာငြေရငးြဖငကြမကေးများေျနးမာကရးပကောငးလာောကြမဆဩဇာများပမထေသန
လာမပး စပါးအထေများ နစစဉတးတးလာမညြဖစပါကြောငး အမာစေားပါးလေရပါ
သည။
သနးဆ (စကပျ းရေးတကကသလ)
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
2 Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေးSystem of Rice Intensification – SRI
၁။ နဒါနး စပါးအစမးဖငစေပျ းကရး(SystemofRiceIntensification–SRI)ေ၁၉၈၃ခနစ
တငြပငသစခရစယာနဘနးကတာကေးကလာလာန(FredricHenrideLaulanie)ေစတင
ကဖာထတကတရခမပးြမနမာနငငတင(၂၀၀၀)ခနစခနေကမတတာကဖာငကဒးရငးအဖကေးမ
စတငေျငသးခသည။ဤနညးစနစသညမျ းကစနနးနညးနညး၊ကောေေေေျေျြဖင
ပျ းသေနနအချနတငစေပျ းရမပးကရသငးရမနငဓာတကြမဩဇာအသးေကလောချထား
ကသာလညးမထငမတထားသညအထေတးမများေရရခကသာကြောငေမဘာကေျာ
ခရသညနညးစနစတစခြဖစခရသည။
ကဖာြပခသညဂဏအဂဂ ါများအြပင ဤနညးစနစသည ဖနလအမဓာတကငထတ
လတမလညးကလျာနညးကစသြဖငကလထညစညမးမ၊ကြမထညစညမးမ၊ကရထညစညမးမ
လညးကလျာနညးကစောရာသဥတကဖာေြပနမကြောငြဖစရသညကရငတဒဏ၊ကြခာေ
ကသဒဏ၊အပငယငလမဒဏများနငကရာဂါပးမားေျကရာေမဒဏများေလညးကေကေခ
နငစမးရမပးကရရညအထေတးမညစေပျ းနညးတစနညးလညးြဖစသည။ဤေသ
ဂဏအဂဂါအကပါငးနငြပညစသညစပါးအစမးဖငစေပျ းကရးေယခအချနအခါတငမမနယ
စေပျ းကရးဦးစးဌာများေလညးအားကပးလပကဆာငလာြေမပြဖစသလလယသမားအများ
အြပား၏ စတေငစားမေလညး ရရကနမပြဖစသည။ ဤနညးစနစ၏ အကြခခသကဘာ
တရားများေ ကောငးမနစာနားလညသကဘာကပါေမပး တတနငသကရတေျစာလေနာ
လပကဆာငမညဆပါေစပါးအထေများပမတးလာမညြဖစသည။
၂။ စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး (SRI) ဆတာဘာလ စပါးပငအတေအသငကတာဆးကြမ၊ကရ၊အာဟာရနငပတေနးေျငအကြခအကနများ
ကပးမပးစပါးပင၏ဗဇအစမးရသမေကေးထားချငတငးကေးထား၊အြမစပားနငသမေပား၊
ပငပားထေနငသမေထေ၊ပငနငသမေပင၊သးနငသမေသး၍ဗဇအစမးရသမေအထေနနး
ေအစမးေနရရကအာငစေပျ းသညနညးစနစြဖစသည။
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
3Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
၃။ ဤနညးစနစစတငရပါရပါကခပ ြပငသစနငငမစေပျ းကရးပညာရငဘနးကတာကေးကလာလာန(F.H.deLaulanie)
ဆသသညမဒါဂါစောနငငတင(၁၉၆၁)မ(၁၉၉၅)အထဆငးရသားလယသမားမသားစ
များနငတဖေ၍စပါးစေပျ းကရးေနစကပါငးသးဆယကေျာြောကအာငအားထတ
ကေးပမးလပကဆာငခသည။လယသမားများ၏ရးရာကဒသနညးများေလညးကလလာ
မတသား၍စပါးအထေတးနငမညနညးစနစများေသကတသနြပလပခသည။ကောေ
စေသညအခါကောေချေတစကနရာလေငငါးပငကြခာေပငအပပတလေမစေဘတစ
ပငတညးစေပျ းြခငး၊စပါးခငးထတငကရေလညးအမမထညမထားဘကြမအစဓာတရကနရ
ကလာေသာကရသငးြခငးစသညကဒသရးရာနညးများေလညးကလလာလပကဆာငကနခ
သည။ (၁၉၈၃)ခနစတင (၁၄)ရေသားခနသာ ပျ းသေရကသးသည စပါးပျ းပငေ
ကောေစေမရာမမထငမတဘစပါးအစမးဖငစေပျ းကရးအတေအကရးပါဆးအဆင
တစဆငေရာကဖကဖာထတနငလေသည။ထးြခားစာအထေတးမေလညးကတရခရ
သည။ထအချနမစ၍စပါးအစမးဖငစေပျ းကရးသညေမဘာတစေမးတငေျယေျယ
ြပနြပနပျ နလာကတာသည။
၄။ စပါးအစမးဖငစကပျ းရေးက စတငရဖာထတခသ ဘနးကတာကေး ကလာလာနသည ြပငသစခရစယာနဘနးကတာကေးတစပါးြဖစ၍
(၁၉၂၀)တငကမးဖားခသည။ ြပငသစနငငပရစမမရ (InstitutNationalAgronom-
ique–INA)စေပျ းကရးသပပကေျာငးမဘလေမတေ(၁၉၃၈)ခနစတငရရခသည။စပါး
ပင၏ ပငပားထေရမဇေေမမြဖစစဉ (Physiology of Rice Tillering)ေ အထးြပ
ကလလာသငယတတကြမာေခသည။ဘနးကတာကေးကလာလာနသည(၁၉၆၁)ခနစတင
အာဖရေကဒသမမဖမဖးကသးသညမဒါဂါစောနငငသသာသနာြပရနကရာေရလာခ
သည။မဒါဂါစောနငငသားများအတေအဓေအစားအစာသညဆနစပါးြဖစသြဖင
ဘနးကတာကေးကလာလာနသညစပါးအထေတးကရးေကဇာေချလပေငခသည။သသည
လငယများ ပညာသငြေားနငကရးအတေ စေပျ းကရးကေျာငးတစကေျာငးေ (၁၉၈၁)
ခနစတငမဒါဂါစောနငငမအနဆရာဘ(Antsirabe)မမတငတညကထာငကပးခသည။
ဤကေျာငးသညမာလာဂါဆလငယများအတေအသေကမးမလပငနးနင
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
4 Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
တေရေသေဆငကနသည ပရကယသနလပငနးကေျာငးလညး ြဖစခသည။ ဘနးကတာ
ကေးကလာလာနသညမာလာဂါဆလယသမားများနငနစကပါငးနစဆယကေျာြောစပါး
စေပျ းနညးများေစမးသပလပေငခမပးကနာေစပါးအစမးဖငစေပျ းကရး(Systemof
Rice Intensification – SRI)ေ (၁၉၈၃)ခနစတင ကဖာထတခသည။ ဘနးကတာကေး
ကလာလာန၏ (၁၉၉၃)ခနစတင ြပစကရးသားခကသာ (Technical presentation of the
SystemofRice Intensification,basedonKatayama’stilleringmodel,Henride
Laulanie,AssociationtefySaina)သညထငကပါကေျာြေားခကသာစာတမးတစကစာင
ြဖစခသည။
ဘနးကတာကေးသညမာလာဂါဆလပကဖာေငဖေများနငအတမာလာဂါဆအငန
ဂျအတစခြဖစသည(AssociationTefySaina)ေ(၁၉၉၀)ခနစတငဖစညးတညကထာင
ခသည။TefySaina၏အဓပပာယမာမာလာဂါဆစေားြဖင(အကတးစတေးများတးတေ
ကောငးမနကအာငမမးမမ)ဟ၍ြဖစသည။ဘနးကတာကေးကလာလာနသညမဒါဂါစောနငင
ဘနးရတာကကး ရလာလာန
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
5Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
တငသ၏ဘေေ(၃၄)နစြောမေြမပနထားခမပး(၁၉၉၅)ခနစတငမဒါဂါစောနငငမာပင
ေယလနခသည။
၅။ စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး၏အရြခခသရဘာတေားများ (Concepts of SRI) စပါးအစမးဖငစေပျ းကရး၏ပထမအကြခခသကဘာတရားမာစပါးပငေသေမ
ပစစညးတစခေသေယလပချငသလလပေငမညဟသကဘာမထားဘစမးပေားအလန
ရသညသေရအြဖစသကဘာထားောဂရတစေြပစကစာငကရာေကပးြခငးြဖငစပါးပင၏
ပငေယဗဇအစမးအားလး ထေကပါလာသညဟ၍ြဖစသည။ စပါးပင၏ ပငေယဗဇ
(Genotype)ေမညသမေကြပာငးလမညမဟတဘပတေနးေျငေြပြပငကြပာငးလကပးရ
မေြဖငသသာထငရားသညြပငပလေခဏာများ(Phenotype)၏ထးြခားမများေရရလာ
သည။စပါးပငကေးထားရနအကောငးဆးအကနအထားေလပကဆာငကပးနငကလစပါးပင
၏အမခနးအစမးေကတနငကလြဖစသည။စပါးပငကေေနစသေသညပတေနးေျငတင
စပါးပငစတကေေကေးထားနငကအာငဖနတးလပကဆာငကပးနငပါေစပါးပငသညသ၏
ဗဇအစမးရသမေအထေေကပးစမးမညြဖစသည။
သေရသတတေါတငးအား ၎ငးတ၏ ြပငပဗဟဒေအသငအြပင(Phenotype)ေသာ
ြမငကတြေရမပးအတငးဗဇအဇဈတတသနတာန(Genotype)ေမြမငကတရပါ။ဤနစမျ းတင
ကမးရာပါအတငးဗဇအဇဈတတေမကြပာငးလနငဘအြပငပငးဗဟဒေမာမပတေနးေျငအကြခ
အကနေလေ၍ ကြပာငးလနငသည။ ဥပမာအားြဖငအမာနစဦးေ မတညသညပတေနး
ေျငအကြခအကနနစမျ းကအာေတငထားခလေငလးေမတေြပားြခားနားသညအမအေျင
စရေလေခဏာများေကတြမငလာရသေသြဖစသည။(ကေျးညကနာငပြပငေသြဖစ
သည။)
စပါးအစမးဖငစေပျ းကရးသညလညးဤသကဘာတရားအတငးပငြဖစသည။မလ
ရမပးသားစပါး၏အတငးဗဇေကြပာငးလြခငးမဟတဘအပငြပစကစာငကရာေမနငပတ
ေနးေျငေစမခနခမကြပာငးလကပးြခငးြဖငပမကောငးမနကသာလေခဏာများရသည
စပါးပငေရရလာြခငးြဖစသည။သမားရးေျစပါးစေပျ းရာတငအပငြပစကစာငကရာေပ
များသညစပါးပငအတေအကောငးဆးအကြခအကနများမြဖစြေ၍စပါးအထေကောငး
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
6 Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
သငသညကလာေမကောငးဘစပါးအစမးဖငစေပျ းကရးတငအပငြပစကစာငကရာေပ
များသညစပါးပငအတေအကောငးဆးအကြခအကနများြဖစကနသြဖငအမခနးအထေေ
ရရြခငးြဖစသည။
စပါးအစမးဖငစေပျ းကရး၏ဒတယအကြခခသကဘာတရားမာ(ကြမကေးေလညး
သေရေသမတယြခငး)ြဖစသည။အကြောငးမာကြမကေးထတငသာမနမျေစြဖငမြမင
နငကသာအဏဇေသေရကပါငးစတကပါေဖားပားများကန၍ြဖစသည။ကြမာေများလစာ
ကသာအဏဇေသေရကပါငးစကြောငကြမကေးသညလညးအသေရကနသညခနောေယကေး
ေသြဖစကနသည။ထအတအပငအတေအာဟာရများထတကပးရာသေရစေယနတရား
ကေးလညးြဖစသည။အများအားြဖငသစကဆးများနငတရစဆာနစနပစအညစအကြေးများ
တသညကြမကေးအတေအကြခခစမးအငြဖညပစစညးများြဖစြေသည။ကြမတငးရအဏ
ဇေသေရများကောငးမနစာရငသနကေးထားပားများကနနငရနကြမကေးေအမမမြပတ
ကောငးစာစမြပြပငကပးကနရမည။ကြမကေးေအဆပအကတာေြဖစကစမညပစစညးများ
ထညသငးကပးမမျ းေအထးကရာငြေဉရသည။
ဤေသအားြဖငစပါးပငအကပါနငကြမကေးအကပါတငကဖာြပခသညအတငး
သကဘာထားောထနစမျ းေအကောငးဆးြဖစကအာငစမခနခ၍စပါးပင၏ဗဇအစမး
များေလးေထခေမမြဖစကစရကအာငအကလးထားမပးစပါးအစမးဖငစေပျ းကရးေလပ
ေငရသည။
၆။ စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး၏အရြခခမများ (Principles of SRI) စပါးအစမးဖငစေပျ းကရးတငကအာေပါအကြခခမကလးမျ းရသည။
(၁) ပျ းသကနက စကပျ းြခငး သမားရးေျစေြေရာတငပျ းသေေအနညးဆးရေ(၂၀)ထား၍စေြေသည။
ပျမးမေအားြဖငပျ းသေေတစလခနထားတတြေသည။စပါးအစမးဖငစေပျ းကရးတင
ပျ းသေဆယရေမြပညမစေနငသည။ပထမဆးပငပားသည(၁၂)ရေကေျာလေငစတင
ထေလာနငသြဖင ပထမပငပားမထေမ စေြဖစကအာငစေရသည။ပျ းသေငယနင
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
7Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
စေလေငအြမစစလယမပးပျ းသေကေးမစေလေငစပါးပင၏ကေးထားနငစမးအားကလျာ
နညးဆးရးသားရမပးကစာစာထေခသညပငပားများလညးဆးရးရသည။
(၂) တစပငနငတစပငက ကျကျစကြခငး သမားရးေျစေရာတငကောေချေတစကနရာလေငသးကလးပငနနးြဖငကောေ
ချေများေနးေပစာစေပျ းတတြေသည။တစဧေလေငကောေေေတစသနးမ
တစသနးခကေျာအထရတတြေသည။စပါးအစမးဖငစေပျ းကရးတငကောေချေ
တစကနရာလေင တစပငချငးြဖင တစပငနငတစပငေလညး ခပေျေျ စေရသည။
တစဧေလေငကောေေေငါးကသာငးမတစသနးအတငးတငသာရသည။ကနရာလရြခငး၊
အစာလရြခငးများမြဖစကပါကစဘတစပငချငးလတလပစာကေးထားခငေရကစသည။
(၃) စပါးခငးက ရေအ��ြမပမထားြခငး သမားရးေျစေပျ းရာတင ပျ းကထာငလေငလညး ကရထမာကထာင၊ ကောေစေ
လေငလညး ကရထမာစေ၊ ကောေစေမပးလေငလညး စပါးခငးေ ကရအမမမြပတထည
ထားစသညြဖငလပေငြေသည။ထေသြပလပထားသြဖငအြမစကေးထားမမကောငး
ြခငး၊ ပငပား ပားမကလျာနညးြခငး၊ ကလလအဏဇေသေရတ၏ လပကဆာငမများေ
ထခေြခငး၊ကလမအဏဇေသေရတ၏လပကဆာငမများကြောငမသမးဓာတထတလတမ
များြပားြခငးစသညတြဖစလာရသည။စပါးပငသညြမေမျ းေငအပငတစမျ းြဖစသြဖင
ကရထတငကပါေသညအပငမျ းမဟတပါ။အစဓာတလကလာေစာရဖသာလအပပါသည။
နမနာအားြဖင ကတာငယာစပါးသည မညသညအခါမ ကရြမပမခရပါ။အြခားြမေမျ းေင
အပငများြဖစသညဂျ၊ကြပာငး၊ကြပာငးဖး၊လး၊ဆတစသညများသညကရေပဒဏေမခနင
ြေပါ။စပါးတစမျ းသာကရေပဒဏေခနငရညရသြဖငစပါးေကရထကပါေသညအပငဟ
မတယထားြေမပးစပါးခငးေကရအ�မြပတထညထားြေသည။
စပါးအစမးဖငစေပျ းကရးတင စပါးခငးေ ကရြမပမထားဘအစဓာတရကနရသာလ
အပသညကရေထညသငးကပးသည။အြမစဇတငကလေငကလထေကောငးြခငး၊ကြမတငး
အဏဇေသေရတ ကောငးစာအလပလပနငြေြခငး စသညတကြောင အပငြဖစထနးမ
ပမကောငးမနသည။
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
8 Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
(၄) ဓာတရြမဩဇာထက သဘာဝရြမရဆးရြမဩဇာများက ပမအရလးထားသးစြခငး ယကနကခတစပါးစေပျ းရာတငဓာတကြမဩဇာများပမထညသငးသးစလာြေ
သြဖင ကြမကေးများ ပျေစးလာသညေ ပမသရလာြေသည။ စပါးအစမးဖငစေပျ းကရး
တငဓာတကြမဩဇာအသးေတတနငသကရကလျာချမပးနားကချး၊ကြမကဆးနငသဘာေ
ကြမဩဇာများေ ပမအသးြပသည။ ဤသဘာေကြမဩဇာများသည ကြမကေးေလညး
မပျေစးကစဘ အပငအတေ အာဟာရများေ ောလြောရညစာထတကပးကနသြဖင
ကရရညအတေကောငးမနသည။
ဤမရလးချကကအရြခခ၍ လကရတလပရဆာငမအမျ းမျ းြဖင စကပျ းကကသည။
၇။ စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး၏ အရြခခလပရဆာငပများ
၁။ ပျ းရထာငလျင ကနးရပါတင အရြခာကပျ း ပျ းရထာငသည။ ရေထတင ပျ းမရထာငပါ။
၂။ ပျ းသက (၈) ေကမ (၁၂) ေကအတငး ရကာကစကသည။ ပသညောသတင ၈ ေက၊ ရအးသညောသတင (၁၂)ေကအတငး စကသည။ (၁၄)ေကထကရနာကကျပပးမ မစကပါ။
၃။ ရေလမးမထားသည တမနးြပငရပါတငစကသည။
၄။ ထနြခစြဖင အကကရဖာထားသည ရလးကကကကားများ၏ ခဆရနောများတင စကသည။ (စပါးမျ း၏ သကတမးရပါမတည၍ အကာအရဝးကထားေသည။)
၅။ ပျ းဖတမ ပျ းပငရလးက ချကချငးခာယ ချကချငးစကသည။
၆။ တစရနောလျင တစပငသာစကသည။
၇။ ရကာကစကပပးသညအကကက ရေသငးမထားပါ။ အစဓာတလရလာကပါက ရကာက စကပပး ဆယေကခန ကကာသညအထ ရေမသငးပါ။
၈။ ရကာကစကပပး ဆယေကခနကကာလာပါမ ရေသငးပပး ရပါငးထးတမနးနး လပရပးေ သည။
၉။ ရပါငးထးတမနးနးချန ရေသငးသညမအပ ကျနအချနများတင စပါးခငးထက ရေသငး မထားပါ။ မကပချနရောကမသာ စပါးခငးထတင ရေကပါးပါးရလးထညသငးရပးထားပပး မေတမနစပတအလတင ရေကရြပာငစငရအာင ထတပစလကေသည။
၁၀။ နားရချး၊ ရြမရဆး၊ သဘာဝရြမဩဇာစသညများက ပမထညသငးရပးပပး ဓာတ
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
9Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
ရြမဩဇာက ရလျာသးကာ ရနာကဆးလးဝမသးရတာသညအထ ရောကေသားရစမည။
၈။ အရသးစတလပကငရဆာငေကပများ(၁) ပျ းရထာငြခငး(က) ပျ းရပါငအကကများ ြပလပြခငး စပါးအစမးဖငစေပျ းကရးတငပျ းကထာငသညအခါေနးကပါမာပငအကြခာေပျ း
ပျ းကထာငရသည။ ပျ းကထာငရနအတေ ပျ းကပါငအေေများြပလပမပး ပျ းကထာငနင
သည။အလျားနစကပ၊အနတစကပ၊ထတစလေမရသညကပါငေေများေသစသားြဖင
ြဖစကစ၊ေါးြဖငြဖစကစလပကဆာငနငသည။ထသမဟတဘကပါငအရညကပါတငနစကပ-
တစကပအေေများေတတြဖငြခစ၍အရာကပးမပးလညးအေေကဖာနငသည။
(ခ) ပျ းရထာငေန ရြမရောစပ၍ ပျ းရပါငကကထတငထညြခငး လယကြမနစဆ၊နားကချးကဆးတစဆ၊စပါးခဖြပာတစေေနနးြဖငကရာစပနငသည။
နားကချးကဆးမရနငပါေကြမကဆးေြဖစကစ၊စပါးခဖြပာမရနငပါေသနနးေြဖစကစအသး
ြပနငသည။ကရာစပမပးကြမသညမကစးလနးမဖယလနးြဖစကနရမည။ပျ းဖတမပျ းပင
ကလးေကြမလးမပျေဆခာယလေငအဆငကြပကြပပါလာကစရနြဖစသည။စပါးခဖြပာများ
လနးသားလေငပျ းပငများေါကနတတမပးကြမသားေလညးဖယလနးကန၍ပျ းပငကလးေ
ဆခာယရာတငကြမလးမပျေမရနငကပ။ကရာစပမပးကြမေပျ းကပါငအေေများထသ
ထညကပးရသည။ကပါငအေေများ၏ကအာေတငပလတစတစစြဖစကစ၊ဂျပစေကြဖစကစ၊
ပျ းရပါငအကက ရပါငေညရပါတငတတြခစအကကရဖာ
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
10 Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
သတငးစာစေကြဖစကစ၊ငေကပျာဖေြဖစကစခကပးထားနငသည။ကအာေခကြမသားသည
တမတလငးေသ မျေနာြပငတငးကနပါေ ဘာမေခထားကပးရန မလပါ။ ကပါငထသ
ကြမသားများြပညသားကစရန အတနအသငဖသပကပးမပး ကရရစကအာငကလာငးပါ။ ကရ
ကလာငးမပးလေငကပါငေဆခေတ၍ခာယလေပါေပျ းကပါငကြမေေသညပမပျေရကန
ရစသည။
(ဂ) မျ းရညာကရဖာကြခငး (ဆားေညြဖငရဆးရကကာြခငး) ြပာတးသနစငထားသည မျ းစပါးေ ကရသနြဖငကဆးကြောမပး ကရကပါကပါလာ
သညအဖျငးအကမာများေဆယယပစရသည။ မပးလေင ြေေဥအစမး ကရကပါကပါသည
ဆားကဖျာရညထတင မျ းစပါးေ ထပမကဆးကြောကပးော ကရကပါကပါလာသညအဖျငး
ရပါငကကများထ စပပပးရြမထညရပး
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
11Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
အကမာများေ ဆယယပစရြပနသည။ ထကနာေမျ းစပါးေ ကရသနသနြဖင သးကေမ
ထပမကဆးကြောကပးရသည။ကဆးကြောသနစငမမပးပါေမျ းစပါးေကရသနထတင(၂၄)
နာရြောကအာငစမထားကပးရသည။ကအးကသာရာသြဖစလေငကရကနးြဖငစမကပးနငသည။
(၁၂)နာရအြောတငကရတစကေမလလယကပးနငပါေပမကောငးမနသည။
အချနကစပါေကရစမထားသညမျ းစပါးေဆယယမပးကရသနြဖင တစကေမ
ကဆးကြောပါ။ မပးလေင မျ းစပါးေ ကရစအေတ၊ ကရစဖျငအတစသညများထတငထည၍
ကောေရးစသညများြဖငဖးအပောပကသာရာသတင(၃၆)နာရ၊ကအးကသာရာသတင(၄၈)
နာရြောထား၍ မျ းကညာေကဖာေကပးပါ။ အတများတင ထညသညအခါ အတကေးမျာ
ကဖာငးေားကနကအာငမထညဘကခါငးအးပြပားချပချပြဖငကြခာေလေမထထေမထကစ
ရနထညကပးပါ။ထလနးပါေအလယပငးထမစပါးကစများအပကလာင၍အကညာေများ
ကြခာေကသကသေနတတသည။အပထားသညောလအတငးစပါးကစမအကညာေကလး
များထေြပလာြေသည။
(ဃ) မျ းရစကကြခငး မျ းကညာေကဖာေမပးမျ းကစများေပျ းကပါငအေေများကပါသမျ းကစန ဆဘး
ကကကဥရေရပါသညဆားေညတငး မျ းစပါးရဆး
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
12 Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
မျ းစပါးနဆတစဘး ေစကကကက
မျ းစပါးကကပပးလျင ြပနဖးထား
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
13Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
ပျ းခငးက ရေလမရလာငး
လယကကရဘးမာရထာငထားတပျ းခငး
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
14 Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
တစဘးလေငရစေေနနးြဖငညညညာညာကေကပးရသည။မျ းကစများကေပေကပးမပးပါေ
စပကြမြဖငမျ းကစများေလကအာငဖးကပးရသည။မထလနးမပါးလနးကစရပါ။ပါးလနးပါေ
ကရကလာငးလေငမျ းကစများကပါလာတတမပးြေေငေများဖျေဆးနငသည။
အထးသတြပရနမာပျ းကပါငများေတစကနေနကနကရာငြခညြပညြပညေေရသည
ကနရာတင ြပလပထားရရသည။အရပတစေေသာရသညကနရာမျ းပင မြဖစကစရပါ။
အရပေျြခငးခရပါေပျ းပငများကပျာဖပဖပြဖစကနတတမပးပျ းပငများေါကနတတသည။
(င) မျ းရစနနး မျ းကစနနးမာပကသသတမတချေမရပါ။စပါးမျ း၏အသေရေနငနဆတစဘး
လေငပါရသည စပါးကစအကရအတေကပါမတည၍ ကောေေေအစပအေျေ ထားရ
သြဖငမျ းေနေျမများမတညြေပါ။အြေမးအားြဖငတစဧေလေငမျ းစပါးတစြပညမ
နစြပညခနသာြဖစသည။ အကသးစပတေချေပေ ကနာေပငးတင အြပညအစရငးြပ
ထားပါသည။
(၂) ရကာကစကြခငး
(က) ရလးကကကကားစကကကများရဖာြခငး
သစသားြဖငလပ ရကကာငးဆထနြခစ ရောလပကြဖငလပ ရကကာငးဆထနြခစ
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
15Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
ကောေစေရနအတေကလးေေြေားစေေေများေထနြခစြဖငကဖာရသည။
မျ းစပါး၏အသေရေေလေ၍ရစလေမပတလည၊ဆယလေမပတလည၊တစကပ
ပတလညစသြဖင ကလးေေြေားများ ဆရသည။ စပါးပငသေတမးတပါေ အော
အကေးေ စပစပထားမပး သေတမးရညပါေေျေျထားြေသည။ စပါးပငအသေရေ
(၉၀)မ(၁၁၀)အတငးဆပါေရစလေမပတလည၊အသေရေ(၁၁၀)ကေျာမ(၁၃၀)
အတငးဆပါေ ဆယလေမပတလည၊ အသေရေ (၁၃၀) အထေဆပါေ တစကပ
ပတလညစသညြဖငအောအကေးေထားရြေသည။သေတမးတပါေပငပငးေဏဍ
အလပလပချနနညး၍ပငပားထေမ နညးမညြဖစသြဖင စပစပထားမပးသေတမးရည
ပါေပငပားထေချနြောမညြဖစသြဖငအပငေေျေျထားသည။
ကြောငးဆထနြခစတစခလေငထနသား(၁၂)သားတပဆငမပးတစဘေလေငအော
အကေးတကြခာေကချာငးစတပဆငောအသားနပတ(၆)နင(၇)အြေားေ(၁၅)လေမ
အောြဖင ချ၍ထားကပးသည။ ထ (၁၅)လေမြေားထတင ကောေစေမများေင၍
ဘယဘေသးတနး၊ညာဘေသးတနးြဖငကောေစေြေရနြဖစသည။ကထာငလေ
အကြောငးများေထေသဆကဖာမပးပါေေနလနအကြောငးများေထထနြခစြဖငမဆ
ကတာဘ(၁၂)သားစလးအောအကေးအတထားထားသညထနြခစြဖငဆကဖာရသည။
ကြောငးဆထနြခစများေသစသားြဖငြဖစကစ၊ေါးြဖငြဖစကစ၊ကဟာလသပေြဖင
ြဖစကစအဆငကြပသလြပလပနငြေသည။မျ းစပါး၏အသေရေကပါမတည၍ထနသား
ထနသားနပတ ၆န ၇ကကား ၁၅လကမြခားထား ဝါးြဖငလပ ရကကာငးဆထနြခစ
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
16 Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
အစပအေျေ ကြပာငးလထားရရသြဖင ကြောငးဆထနြခစေ ပကသြပလပမထားဘ
အလယတေြဖတလတတလရကအာငလပထားနငသည။
ကြောငးဆရာတငတမနးြပငမကရေကြပာငစငကအာငထတမပးမစေေေများေ
ဆရသည။ကရရကနပါေအေေများမကပါဘြဖစတတသည။တမနးသားလညးနကန
ကအာင ထယကရးေ ြပငထားရသည။ တမနးြပငေ ညကနကအာငလညး တတနငသကရ
ညထားကပးရသည။တမနးြပငမညပါေစေကြောငးများဆရာတငအကြောငးမကပါြဖစ
တတသည။ကြမမျေနာြပငသညတစပငးနမတစပငးြမငြဖစကနပါေယာယေနသငးြဖင
ေနကပးရသည။ညာဘေမလယေေသညတစပငးနမတစပငးြမငကန၍ြေားထတင
ယာယေနသငးေနကပးထားသည။တမနးေမနေကစဘခပတမတမကမထားပါေပမ
ကောငးမနသည။ကောေစေရမညဧရယာပမာဏေတေဆမပးတစရေကေတင၍
ြဖစကစစေေေများေကြောငးဆထားကပးရသည။
(ခ) ပျ းသက ပျ းသေရစရေသားမစတငမပးကောေစေ၍ရသည။ထအချနတငအရေ
နစကကကကား ယာယကနသငးကနထား
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
17Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
နစရေခနသာထေရကသးသည။ကအးကသာရာသတငမရစရေသားပျ းသညငယလနး
တတကသးသည။ပျ းသေ(၁၀)ရေမ(၁၂)ရေသားရချနသညစေ၍အကောငးဆးအချန
ြဖစသည။မညသပငြဖစကစပျ းသေေ(၁၄)ရေထေမကေျာလနသငကပ။ပျ းသေ(၁၂)
ရေကေျာလေငပထမဆးပငပားစတငထေတတသြဖငပထမဆးပငပားမထေမကောေ
စေမပးြဖစလေငပမကောငးသည။
(ဂ) ရကာကစကြခငး စပါးအစမးဖငစေပျ းကရးတင ကောေစေရန ပျ းမနတရပါ။ ပျ းပငများကပါေ
ကနသညပျ းဖတကလးေလေဖေါးကပါတငနငသကလာေဆြဖတယမပးပျ းပငကလးများေ
ဆယေကသားပျ းပငငယ ပျ းပငငယရလးများ
ပျ းပင၏ပငစညကလကြဖငညစ၍မကငေပါ အြမစပငးမရြမလးရလးကကငေသည
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
18 Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
ကြမလးမပျေဆခာယလေြခငးြဖစသည။ကောေစေပမာကရလမးမထားသညတမနး
ြပငတငကြောငးဆထားသညကလးေေြေားကထာငကနရာများ၌ကြမလးမပျေဆခာယ
ထားသညပျ းပငကလးတစပငေတစကနရာတစပငြဖငအသာအယာတငကပးလေြခငး
ြဖစသည။ပျ းပငအြမစများေတမနးသားထသထးထညရနမလပါ။
ပျ းဖတရလးက လကရပါတငတငပပး ပျ းပငရလးတစပငက ရြမလးမပျကဆခာယ
ရြမလးမပျကပျ းပငရလးက တမနးရပါတငရပးရ
ရြမလးမပျကပျ းပငရလးက ရလးကကကကားရထာင ရနောမာအသာအယာတငရပးလက
တမနးသားထ လကထးပပး ြမပမပစေ
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
19Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
အြမစတငေပပါလာသညကြမသားများေလညးပျ းကချးခါချသေသလပခါယမး
ပစြခငးမြပလပဘကလးေေြေားကထာငကနရာတငကြမလးမပျေေပကနကအာငချကပး
လေရသာြဖစသည။ ကောေစေမညသသည (၁၅)လေမြခားထားသည အလယပငး
အကြောငးတင ကနရာေငယမပး ဘယဘေသးပင၊ ညာဘေသးပင စေကပးရသည။
ရကာကစကမတစရယာကက ဘယဘကသးတနး ညာဘကသးတနးစကခလယကလသားလမးမာ ရနောချထား-၁၅ လကမြခား၊ ပျ းဖတချဖလြဖစ
ရကာကစကအပပးြမငေသညစကခငး၊ အခငးထတငရေမေပါ
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
20 Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
ပျ းဖတချကပးသညသများေလညးထ(၁၅)လေမကြောငးထတငသာချထားကပးရသည။
စေေေအတငးအြခားကနရာများ၌ကြခရာများတငေျနမကနကစရနြဖစသည။ကောေ
စေသညအခါကရသတေတေမပးစေသားြေရသည။ကနာေဆတမစေပါ။ကေးတနး
ဆရနလညး မလပါ။ ကောေစေသများ တစဦးနငတစဦး ကစာငဆငးရနမလဘ ေယ
ကောေချေနငေယသာစေသားြေသည။
(၃) ရြမဩဇာရကေးြခငး စပါးအစမးဖငစေပျ းကရးတငထးစစေကနြေသညနညးထေဓာတကြမဩဇာေ
ပမထညသငးကပးရနမလပါ။ထးစနနးထားအတငးထညသငးနငပါသည။ကောေစေ
ရနအတေကနာေဆးကြမြပငချနတငငါးဆယေလေငတဆပါသမဟတေနကပါငး
အတတစေေမတစအတနနးနငပတေကလးပတစပမသးပတစပနနးထညကပးြေသည။
ကောေစေအမပး(၁၀)မ(၁၂)ရေခနအြောပထမဆးအကေမကပါငးထးတမနးနးချနတင
ပလကြမဩဇာသးပတစပနနး၊ ကနာေထပ (၁၂) ရေခနအြော ဒတယအကေမကပါငးထး
တမနးနးသညအခါပလေ၎ငးနနးအတငးထပမထညကပးြေသည။သကနေတညချနတင
ပတေကြမဩဇာကလးပတစပမသးပတစပနနးထညကပးြေသည။ဖးတးလးတးအချန
တငပလကြမဩဇာသးပတစပနနးထညကပးြေသည။
စပါးအစမးဖငစေပျ းကရးတငဓာတကြမဩဇာများထေသဘာေဩဂနစကြမဩဇာ
များြဖစသညနားကချး၊ကြမကဆး၊အးအမဘောရ၊ငါးအမငနစသညများေပမသးစသည။
ဤသဘာေဩဂနစကြမဩဇာများေပမသးစြခငးြဖငကရရညတငဓာတကြမဩဇာအသးေ
ကလျာနညးသားကစော ကနာေပငးတငလးေသးစရာမလကတာသညအထ ကရာေရသား
ကစသည။ သဘာေကြမဩဇာများေ စေခငးတမနးြပငချနတငလညးကောငး၊ တမနးနး
ကပါငးထးချနတငလညးကောငး ထညကပးရသည။ စေခငးတမနးြပငချနတင တစ
ဧေလေငအးအမဘောရ(၂၀)ပဿာအတ(၁၀)အတနနးထညကပးနငပါေဓာတကြမဩဇာ
များထညကပးရနမလကပ။ကပါငးထးတမနးနးချနများတငငါးအမငန၊သစသးချဉဖတ
ကဖျာရည၊ နားကချးနားကသးကဖျာရညများေ ပမနပေဖျနးကပးကနပါေ ဓာတကြမဩဇာ
များသးစရနလးေမလကတာပါ။တနဆညမမနယလမးဆရပေေမေမျ းေငးသည
(၂၀၁၉)မးရာသေသ၏ကပါဆနးရငစပါး(၉)ဧေတငဓာတကြမဩဇာများေကလောသး၍
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
21Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
ကဖာြပခသညသဘာေဩဂနစကြမဩဇာများေသာအများဆးထညသငးသးစခမပးစပါး
အထေလညးကောငးမနခသည။ ကတာငတငးကေးမမနယ ကရကေရာမ ေညနမငးထနး
သညသ၏စပါး(၁၀)ဧေစေခငးတငဤသဘာေကြမဩဇာများေသာထညသငးသးစခ
မပးဓာတကြမဩဇာေလးေမသးစခသညမာ၂၀၁၆ခနစေတညးေပငြဖစသည။
(၄) ရေသငးရေထတြပလပြခငး စပါးအစမးဖငစေပျ းကရးတငကောေစေသညအချနစေခငးထ၌ကရမရသလ
ရေမေတတမနးြပငမာ ရကာကစကခ
စပါးခငးအတက အးအမဘကာေရောစပရနသည တနဆညမ ကမျ းဝငး
စပါးခငးထ အးအမဘကာေ ကကပက
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
22 Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
ရကာကစကပပးလညး ရေမေ
ပတကကားရတ အကရနရပမ ပျ းပငရတက အလနသနမာ၊ ပငပားများထက
ပတကကားအကရနရပမ ပျ းပငေသနစမးမန အြမစရတေသနစမးမကခနမနးနင
ရကာကစကပပး ပတကကားရတအကလာရပမ ရေမထညထား
ပတကကားအကရနရပမ ၂၇ ေကသားပငပား ငါးပငေရန
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
23Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
ကောေစေမပးလေငလညးစေခငးထ၌ကရထညမထားရပါ။စေခငးအတငးလကလာေ
သညကရအစဓာတရကနပါေကရသငးရနမလပါ။မးတငးဆပါေမးရာသညကရအစဓာတနငပင
လကလာေပါသည။ ကောေစေမပး ကရမသငးဘထားသညအခါ တစပတခနြောလေင
ကြမကေးများ ပတြေားအေလာတတပါသည။ သကသာလညး ကြမကေးထတင အစဓာတ
ရကနကသးသြဖင စပါးပငများေါြခငး ညးြခငးများမြဖစလေင စးရမဖယရာမရပါ။ စေ
ခငးထတငကရမရသြဖငစပါးပငအြမစများအသေရရနကလကောငးစာရရြခငး၊အြမစ
ကေးထားမကောငးြခငး၊အြမစများကအာေဘေသနေရငးစာထးေငြေသလကဘးဘေ
သလညးကောငးစာပျ နြေြခငး၊စပါးပင၏ကေခငမပမကောငးမနလာြခငး၊ပငပားထေရန
အကြခအကနကောငးများ ြဖစလာြခငး၊ တကောငေသ ကြမတငးကနအဏဇေသေရတ၏
လပရားမများပမလာသြဖငကြမကေး၏ေျနးမာကရးပမကောငးမနလာြခငးစသညတ
ြဖစလာသည။
စပါးအစမးဖငစေပျ းကရးတငစပါးခငးထ၌ကရေပမကနကစရနလပကဆာငရြခငး
သည အထးအကရးကေးသည။ မမ၏အေေအတငး ကရေပမကနကစရန အမမသတထား
လပကဆာငရသည။ကရေပလာမညဆပါေကရထတ၍ရနငကအာငအစေတညးေကေတင
စဉးစားလပကဆာငထားရသည။လးေေကရထတလမရနငပါေကရေပဒဏကြောင
အထေနနးထခေမညေကေတငတေဆထားရမည။မးရာသနးမနညးြခငးများြခငးနင
မသေဆငဘမမအေေသညကရထတ၍ရြခငးမရြခငးနငသာသေဆငသည။မးများ
သညကဒသများြဖစသညရခငြပညနယမကြမပ၊မငးြပားစသညကဒသများနငဧရာေတတငး
လပတတာမမနယမကရထတ၍ရသညအေေများတငဤစနစေစေပျ း၍ရနငကသာလညး
မးနညးသညစစေငးတငးအတငးမကရထတ၍မရသညအေေများတငဤစနစအတငး
မပးြပညစကအာငစေပျ း၍မရနငပါ။
(၅) ရပါငးထးတမနးနးြခငး စပါးအစမးဖငစေပျ းကရးတင ကပါငးထးတမနးနးေရယာ (Rotary Weeder/
Cono Weeder)ြဖင ကပါငးထးတမနးနးကပးြခငးသည အထးအကရးပါသညလပငနးြဖစ
သည။မြဖစမကနလပကဆာငရသညလပငနးတစခလညးြဖစသည။
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
24 Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
ကရဆငးစေပျ းကရးသကတသနဦးစးဌာနမထတလပထားသညကပါငးထးတမနးနး
ေရယာတငကရဆး၌ကလပသဏဍာနေရယာကလးတစခပါရသည။ထကလေကလး၏
ဦးပငးေအတငအချြပလပကပးနငရနအကပါေသးကပါေပါသညတငကလးတစတငေ
ကလအရငးပငးတငတပဆငထားသည။တမနးြပငရကရအတမအနေကပါမတည၍ကလဦး
ေအတငအချြပလပနငရနမလစပနငသညအကပါေသးကပါေပါရသည။ကလကလး၏
ကနာေတငဒလေခေနများတပဆငထားသညေငရးပါရမပး၎ငး၏ကနာေဘေတင
ဓားေငးဒလေတပဆငထားသညေငရးတစကချာငးထပမပါရသည။လေတနးထးရန
အတေလေေငတနးေကနာေဘေတငတပဆငထားသည။ကနာေဘေမတနးထး
လေသညအခါကရဘေမဒလေများေကပါငးပငများေြဖတကတာေနစြမပပစြေ
သလကနာေဘေမဓားေငးစေေလညးအလားတလပကဆာငကပးြေသည။ထအတ
တမနးကြမသားေလညးအထေကအာေလနကပးောအြမစဇေလညးကလေငကလထေ
ရရသားကစသည။တမနးသား၏ကအာေကြခတငရကနကသာအာဟာရများေလညးအကပါသ
တေလာကစောအာဟာရဓာတများေသမသားကစသည။
ပထမဆးအကေမကပါငးထးတမနးနးြခငးေကောေစေအမပး(၁၀)မ(၁၂)ရေသား
တငြပလပကပးနငသည။ကောေစေမပးသညကနာေ(၁၀)ရေခနအထကရမသငးဘ
ထားနငသည။ကြမကေးထတငအစဓာတရကနပါေကြမကေးများပတြေားအေလာလေငလညး
ကရသငးကပးရနမလပါ။ကောေပငများညးမကနဘလနးဆနးကနပါေကရမသငးဘထား၍
ရပါငးထးရသာမက တမနးသားကလအထကရအာကလနရပး
စကပျ းရေးသရတသနဦးစးဌာနမထတသည စြပ ရပါငးထးတမနးနးကေယာ
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
25Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
ရသည။ကောေပငများပငပားစတငထေသညအချနလညးြဖစသည။ထအချနတင
ကပါငးပငငယကလးများ စတငကပါေကနနငပါသည။ အလနကေး မများကသးပါ။ ပထမဆး
အကေမကပါငးထးတမနးနးရနအသငဆးအချနြဖစသည။အချ ေကပါငးပငများမြမငရ
ကသးသြဖင ကပါငးထးမညရေေ ကစာငဆငးချငတတြေသည။ ကောေစေမပး (၁၀)
ရေမ(၁၄)ရေအတငးမြဖစမကနပထမဆးအကေမကပါငးထးြဖစကအာငထးရပါမည။
ကပါငးထးတမနးနးရနကရေတစရေကေတင၍သငးကပးပါ။ကပါငးထးစေထး၍
ကောငးရသာ ကရေချငချနသငးပါ။ ကလးေေြေားစေထားသြဖင ကထာငလေကရာ
ေနလနပါထးကပးရသည။ပထမအကေမကပါငးထးသညအခါတစညအပကေတငနပထား
ရပါငးထးရသာမက တမနးသားကလအထကရအာကလနရပး
မငးြပား ချောမ ဦးရမာငငယ မးစပါးခငး (၂၀၁၈)ပထမအကကမရပါငးထးတမနးနး
ရကာကစကပပး ၁၂ ေကအကကာရပါငးထးတမနးနးဖ ပတကကားအကရနတအခငး ရေသငး
တနဆညမ ကမျ းဝငးရနစပါးခငး (၂၀၁၉) ပထမအကကမ ရပါငးထးတမနးနး
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
26 Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
သညပလနငနားကချးအကရာေပေဖျနးကပးနငသည။(တစဧေစာအတေပလအတသးပ
တစပေနားကချးကလးငါးဆနငကရာစပ၍တစညကေနပထားရသည)။ပလအစားအးအမ
ဘောရေ ကေပေကပးပါေ ပမကောငးမနသည။ ကြမဩဇာေ ကရေကေပေသားမပး
ကနာေေကပါငးထးကပးရသည။ဓာတကြမဩဇာအစားအးအမဘောရေသသဘာေ
ကြမဩဇာေ ပမထညသငးကပးပါေ ကရရညအတေ ပမကောငးမနသည။ ငါးအမငန
အေစစများပါပေဖျနးကပးပါေပမကောငးမနသည။ထေသသဘာေကဆးများေသးစ
သားပါေကနာေပငးတငဓာတကြမဩဇာအသးများကလျာနညးသားကပမည။
ကပါငးထးမပးပါေတမနးြပငမကရသညကြမကေးထသတြဖညးြဖညးစမေငသားြေ
သည။ကပါငးထးထားသညကရေထတမပစရပါ။ထကရများခမးကြခာေသားပါေဒတယ
အကေမကပါငးထးသညအထကရမသငးရပါ။အခငးထတငအစဓာတလလကလာေကလာေ
ရကနပါေကရသငးရနမလပါ။ပထမအကေမကပါငးထးမပးကနာေကနာေထပ(၁၀)မ(၁၄)
ရေြောလေငဒတယအကေမကပါငးထးရပါမည။သေငယစပါးမျ းများတငများကသာအား
ြဖငကပါငးနစကေမထးရြဖငလကလာေပါသည။အပငကြခတငေပမပးေျနကနသညကပါငး
များေ လအပသလ လေကပါငးလေကပးရသည။ သေလတနင သေကေးမျ းများတင
နစကေမထေပမထးကပးနငပါေပမကောငးမနသည။
စပါးအစမးဖငစေပျ းကရးတငကပါငးထးတမနးနးေရယာြဖငကပါငးထးကပးရြခငး
သညမြဖစမကနလပကဆာငရသညလပငနးြဖစသည။ဤေစစေမြပလပနငခလေငစပါး
အစမးဖငစေစနစေေျငသးသညဟလးေမဆနငပါ။ကပါငးသတကဆးြဖငကပါငးြမေေ
မနမနငးရပါ။စပါးအစမးဖငစေပျ းကရးတငကပါငးသတကဆးသးစမေအထးပတပငတား
ြမစထားသည။
(၆) ပးမားရောဂါကာကယနမနငးြခငး
စပါးတငေျကရာေတတသညပးမားကရာဂါများေလယသမားများသရြေမပးြဖစ
သေသောေယနမနငးရနအတေအသးြပရသညဓာတကဗဒကဆးများေလညးသရ
ြေသည။မမနယစေပျ းကရးဦးစးဌာနများ၏လမးညနချေများနငစေပျ းကရးကဆးဆင
များ၏အကေြပချေများအရသးစကနြေသည။စပါးအစမးဖငစေပျ းကရးတငဓာတ
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
27Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
ပးသတကဆးများအစားသဘာေေအကြခခသညဩဂနစကဆးများေသးစြဖစကစရန
အားကပးတေတနးသည။ တမာပးသတကဆး၊ တမာရေြပတရည၊ ကဆးရေကေး-
ဂျငး-ဒတထာကဆး၊ စပါးခမးခးကပါငးခရညကဆး၊အးအမ-၅ ကဆး စသညများေ ပမနဖျနး
ကပးသားြခငးြဖငပးမားကရာဂါေျကရာေမကလျာနညးသညေကတရြေသည။ဓာတ
ပးသတကဆးများမသးသြဖငမတကဆပးများလညးစေခငးထတငအများအြပားပားများ
ကနြေောဇေနညးြဖငောေယမေလညးရရကနသည။စပါးအစမးဖငစေပျ းကရးသည
စပါးပငေအပငငယစဉေတညးေေျနးမာကေခငကအာငြပစစေပျ းခြခငးြဖစ၍ကရာဂါ
ပးမားေျကရာေမဒဏေ ပမခနငရညရြေသည။ တနဆညမမနယ လမးဆရပေေမ
ေမျ းေငးသည(၂၀၁၉)မးရာသေသ၏ကပါဆနးရငစပါး(၉)ဧေတငဓာတပးသတကဆး၊
မသတကဆး၊ကပါငးသတကဆးများလးေမသးစခဘကဖာြပခသညသဘာေဩဂနစပးကြပး
ကဆးများေသာပေဖျနးသးစခမပးပးမားကရာဂါေျကရာေမလညးမရခပါ။ကတာငတငး
ကေးမမနယ ကရကေရာမေညနမငးထနးသည (၂၀၁၆)ခနစေတညးေသ၏စပါး(၁၀)
ဧေစေခငးတငဓာတပးသတကဆး၊မသတကဆး၊ကပါငးသတကဆးများလးေမသးစခဘ
ကဖာြပခသညသဘာေဩဂနစပးကြပးကဆးများေသာပေဖျနးသးစခမပးပးမားကရာဂါ
ေျကရာေမလညးမရခပါ။
၉။ ပငပားများတးပားလာပ ပျ းသေရစရေမတစဆယနစရေအတငးတစကနရာလေငတစပငသာစေခသည
စပါးပငငယကလးသညကောေစေမပးငါးရေခနြောလေငပငပားတစပငစတငထေလာ
နငသည။ပတေနးေျငအကြခအကနများအားလးသငတငမေတကနပါေအပငအသေ(၁၃)
ရေတငပငပားတစပငစတငထေလာနငသည။စပမျ းစပါးများသညပငပားအထေ
ပမကစာတတြေသည။ပထမပငပားထေမပးကနာေကလးငါးရေြောလေငဒတယပငပား
ထေလာနငသည။တနဆညမမနယလမးဆရပေေမဦးမျ းေငးသည(၂၀၁၉)ခနစတင
ဂရတကေါစပမျ းစပါးေကနစပါးအြဖစစေပျ းခရာပငပားထေရမများေကအာေပါအတငး
မတတမးကောေယရရခသည။
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
28 Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
၁၆ ေကသား ၁ ပငပား
၃၃ ေကသား ၂၃ ပငပား
၅၁ ေကသား ၇၁ ပငပား
၁၇ ေကသား ၂ ပငပား
၃၄ ေကသား ၃၈ ပငပား
၅၁ ေကသား ၈၈ ပငပား
၂၀ ေကသား ၄ ပငပား
၄၀ ေကသား ၅၀ ပငပား
၅၃ ေကသား ၉၃ ပငပား
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
29Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
စဉ အသကေက ပငပား စဉ အသကေက ပငပား ၁။ ၁၆ ၁ ၆။ ၃၃ ၂၃ ၂။ ၂၀ ၄ ၇။ ၃၄ ၃၈ ၃။ ၂၇ ၁၁ ၈။ ၄၀ ၅၀ ၄။ ၂၈ ၁၃ ၉။ ၄၈ ၈၂ ၅။ ၃၁ ၁၈ ၁၀။ ၅၃ ၉၃
ဤစာရငးသညပငပားအများဆးထေသညအပငများေရာကဖကောေယထား
ြခငးြဖစမပး အသေအလေ ပငပားထေနငသညအစမးေ သရနငရနြဖစသည။ ဤ
တးနနးကြောငစေမပးစေအခငးထတငကောေပငများေလးေမြမငကတခရသည
စပါးခငးသညအသေတစလသားခနတငအခငးထ၌ကောေပငများြဖငကေဆာလာ
သညေကတြမငလာရသည။အသေ(၅၀)ရေသားခနတငပငပား(၈၀)ခနြဖငစပါး
ခငး တစခငးလးသည စပါးပငများြဖင ပတဖးသားကတာသည။ စေမပးစေ ေျ းတး
ေျတစပါးခငးသည အချနနငအမေထထလာော မြောမ စပါးပငများြဖင ြပည၍သား
ကတာသည။ ပငပားများေ ကရတေြေညလေငလညးယခငေတစခါမေမရခဘးသည
ပငပားအကရအတေေကတြေရမညြဖစသည။ပငပားများများသေသကအာငနပါသည
ပငပားလညးများြပားောတစနပါကအာငကစအကရအတေလညးများြပားမပးအကစအကလး
ချနလညးပမစးြေသည။
၁၀။ အထကနနးများ(က) ြမနမာနငငမအထကနနးများ မမနယစေပျ းကရးဦးစးဋဌာနများသည (၂၀၁၆) ခနစမးရာသတင စပါးအစမးဖငစေပျ းကရးေ ေျယေျယြပန ြပနလပကဆာငခြေမပး (၂၀၁၇)ခနစကနစပါးတင ပမတးချစေပျ းခြေသည။ စေပျ းကရးေနထမးများ၏ စညးရးကရကဆာငမြဖင လယသမားအချ တလညးလေပါလပကဆာငခြေသည။ စာကရးသနင အဆေအစပရသညမမနယ
အချ ၏အထေနနးများေကအာေတငကဖာြပထားသည။
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
30 Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
(ခ) နငငတကာမ အထကနနးများ ဤစနစေကဖာထတခသညမဒါဂါစောနငငတငဤစနစေမေျငသးမ(၁၉၈၃)
ခမတငမနစများေတစဧေစပါးအထေနနးသညတငး(၄၀)ခနသာထေခသည။ဤ
စနစေေျငသးမပးကနာေ(၁၉၉၇-၉၈)တငလယသမား(၂၇၅)ဦး၏(၁၂၅)ဧေကပါတင
စေပျ းခသည (၄)နစစာပျမးမေအထေေ စာရငးကောေယခရာ တစဧေလေင (၁၆၅)
တငးနနးထေရခသည။ထးထးေေအကနြဖငတစဧေလေင(၂၉၁)တငးနင(၃၈၈)တငး
အထထေရခသညများလညးရခသည။ဤအထေနနးေရရခရာတငစပါးမျ းမာမျ း
အသစမဟတခဘကြမဩဇာေလညးပမသးစခြခငးမရခပါ။ကရသငးကပးရမများစာကလျာ
နညးခမပးလလပအားလညးပမေနသညအြပငလပအားပမ၍ပငကလျာနညးလာခသည။
မယနငစရာကောငးလနးကနသြဖငယတတမတနသလပငြဖစခရသည။သရာတငဤစနစေ
ေျငသးြေသညအြခားနငငများတငလညးဤအထေနနးေရရခြေသည။
အနဒယနငငတမနဒးြပညနယမဒရငခရငသရပလ(Thiruppalai)ရာမကဒါပရာ
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
31Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
ဆနနားပေမာနာဘန(PrasannaPadmanabhan)သည(၂၀၁၄-၁၅)ခနစအတငးစပါး
အစမးဖငစေနညးစနစြဖငတစဧေလေငတငး(၃၁၀)ကေျာထေရကအာငစေပျ းနငခရာ
အနဒယနငင၏အမျ းသားကအာငပကနတင ြပညနယေနကေးချပ၏ ဆကြေးကငရးပးငါးသနး
(ြမနမာကငသနးတစရာခန )ေရရခသည။
(၂၀၁၄)ကမလ(၁၃)ရေကနထတဂါးဒးယမးသတငးစာတငဂျာနယသမားဂေနဗဒယ
(John Vidal)သည အနဒယနငငတမနဒးြပညနယ အလနဂကနာလာ (Alanganallur)
ကဒသမ လယသမားတစဦး၏ စပါးအစမးဖငစေေေတင တစဧေလေင တငး(၄၄၁)
ခနအထထေရခကြောငးကဖာြပထားသည။အနဒယနငငကတာငပငးတမနဒးြပညနယ၏
စေပျ းကရးဌာနမဒတယညနြေားကရးမးြဖစသကဂျဆငးဂနနာဒရင(JaisinghGanad-
urai)ေ“ဒအထေနနးဟာေေနကတာတြပညနယရစချနတငအထေြဖစပါတယ၊တမ
နာဒးြပညနယအစးရဟာဓာတကြမဩဇာအသးေကလောချမပးဩဂနစကြမဩဇာများေ
အများဆးအသးြပလ ဒတယြမစမးကရာငကတာလနကရးဆသားြေပါမယ။ ြပညနယ
ေနကေးချပရရညမနးချေေစပါးအစမးဖငစေစနစနစပါးအထေနစဆတးမပးလယ
သမားကတေငကငသးဆအထတးလာကစဖြဖစပါတယ”ဟကြပာကြောငးကဖာြပထားသည။
(၂၀၁၂) ခနစေလညး အနဒယနငငဘဟာြပညနယ နာလနဒါခရငမလယသမား
တစဧကတငး (၃၁၀) ထကရအာငစကခသည ရဒါပောဆနးနားဂဏြပပ
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
32 Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
ဆမနေမာ(SumantKumar)သညတစဧေလေင(၄၂၅)တငးနနးြဖငေမဘာစချနအြဖစ
တငထားခသည။ဆမနေမာ၏စပါးအစမးဖငစေေေသ ြပညနယစေပျ းကရးအရာ
ရများေယတငေငးဆငးစစကဆးအတညြပခြေသည။သရာတငတရတနငဖလပင
နငငတမ ဆနစပါးပညာရငများေမ မြဖစနငသညအထေနနးဟ မတချေြပြေသည။
ဘဟာြပညနယအစးရေမစပါးဧရယာဧေကထာငကပါငးများစာတင စပါးအစမးဖငစေ
စနစြဖငစေပျ းကနြေသညလယသမားများစာသညသမားရးေျနညးထေအထေ(၄၀)
ရာနနးကေျာပမရရကြောငးကြေညာခသည။
၁၁။ စပါးအစမးဖငစကခငးများတင ရေကအပမမြပတထညမထားသည အရကကာငးေငး မညသညအချနေအစြပ၍မညသညအတေစပါးေကရထတငစေပျ းခသညေ
တတေျေျသသမရပါ။စပါးသညကရစမေငမကောငးသညကြမမျ းတငြဖစထနးသည
ယာသးနတစမျ းြဖစသညမာအထငအရားြဖစသည(ဥပမာကတာငယာစပါး)။(စာကရးသ
သည ေ-ကဒသတင အြပညအြပညဆငရာအဖတစဖ၏ စေပျ းကရးအကေကပးအြဖစ
(၂၀၀၉)ခနစေ ကဆာငရေစဉ ကခါေကလာပနးဆသညစပါးမျ းေ လယေေတငကရာ
၁၃.၅.၂၀၁၄ ဂါဒးယမးသတငးစာပါ တငး ၄၄၁ ထကခသညစပါးခငးက ေတသမးရနကကပ
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
33Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
ကတာငယာေေတငပါ စမးသပစေပျ းခရာ နစကနရာလးတင ကောငးစာြဖစထနး၍
အထေလညးကောငးကြောငးကတရခရသည။)
သရာတငလနခသညနစကပါငးကထာငကပါငးများစာေတညးေစပါးေကရလမး
ကနသည ကြမနမစေေငးများတင စေပျ းလာခြေရာထေသြဖစခရသည အကြောငး
တစခမာကရေပကနသညထကြမမျ းတငအြခားနစားသးနများစေပျ း၍မရခြခငးကြောင
ြဖစကပမည(Uphoff,2015)။စပါးသညကရြမပဒဏခနငရညရသညတစခတညးကသာ
နစားသးနပငမျ းြဖစသည။စပါးသညကရြမပကနသညအေေထတငကောငးစာရငသန
ကပါေကရာေနငသညသးနြဖစ၍ကရအလနကေေသညသးနအြဖစမတယခြေသည။
စပါးပငေ ကရထတငကပါေသညသးနပငအြဖစ စမတယခမသည နစကပါငးရာကထာငြော
ရခမပြဖစသည။
အများယြေညထားမနငဆနေျငစာေထေလာသညမာ စပါးသညကရထတင
သာထာေရကပါေကရာေရငသနနငသညအပငမဟတဆသညအချေပငြဖစသည။စပါး
ပငသညကရထတငကပါေရသညအခါအြမစထတငရကနကသာတစသေးများသညပပျေ
ပနးပျေြဖစလာြေရသည။ ကရြမပခထားရသညအြမစများသည ကလရရန ကအာေ
ဆဂျငဓာတေ မရနငကတာသညအခါအြမစထရ အစာကရကြောအဖအစညး (Vascular
ရေဝပဒဏမခေသညစပါးအြမစ၏အတငးသားတစသျးများ၊ ဆများ
ပမနအတငးေရနကက
ရေဝပဒဏခေသည စပါးအြမစ၏အတငးသားတစသျးများ၊ ဆများပပျကကနပပး
ရလအတကကများ ြဖစရပါရန
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
34 Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
Tissues)အြပငဘေမကောတေဆများ(CorticalCells)သညကလအတသဏဍာနဆများ
(Aerenchyma)အြဖစကြပာငးလေနြေရသည။ဤကလအတဆများေကြမကပါပငးရ
ပငစညနငအရေဆမကအာေဆဂျင(ကလ)ေကအာေဘေသဆငးလာကစမပးသမးထား
ော ကေးထားရနကလလအပကနသည အြမစထပပငးများသ ကရာေရသားကစသည။
ကရြမပခကနရသညအချနတငအြမစထရကောတေဆများ(၃၀)ရာနနးမ(၄၀)ရာနနးထ
ပျေစးသားြေရမပးအြမစ၏အစာကရစာပကဆာငရမလပငနးတာေနများထခေသားရ
သည။စပါးပငသညကအာေဆဂျငဓာတနညးပါးသညအကြခအကနတငအြမစအတငး၌
ကလအတများေြဖစကပါကစမပးရငသနနငစမးရကနကသာလညးအကောငးဆးကေးထားမ
မျ းေမရနငကတာကပ။စဉဆေမြပတကရြမပခကနရပါေပငချနသးချနတငအြမစတငးမ
ဆများသည(၇၅)ရာနနးအထပျေစးသားမညြဖစသည။
စပါးခငးေကရြမပထားသညကနာေအကြောငးတစခမာကပါငးကပါေမေသေသာ
ကစရနြဖစသည။ ကပါငးပငအများစသည ကအာေဆဂျငဓာတနညးပါးကနသည ကရြမပ
အေေများတင ကောငးစာမကပါေနငြေသြဖင ကပါငးနတခစရတ သေသာကစသည။
ကပါငးကပါေမသေသာကစရနစပါးခငးေအမမတမးကရြမပထားမညအစားကပါငးနမနငးမ
ေအြခားနညးြဖငလပကဆာငမပးစပါးခငးေကရမလမးဘထားပါေထးြခားသညအကြပာငး
အလများနင အေျ းတရားများရရလာသညေ စပါးအစမးဖငစေစနစတင ကတရခရ
သည။ ကရလမးမထားသြဖင ကလေငကလထေကောငးသည အကြခအကနတင ရငသန
ကပါေကရာေြေသည စပါးပငအြမစအများသည ကေးထားများြပားြေမပး ကအာေထသ
လညးနေရငးစာထးေငနငြေသြဖငအစာကရစာစပယမပမကောငးမနလာသည။အစဓာတ
လကလာေရမေသာရကနသညကလေငကလထေကောငးကသာကြမတငစပါးအထေသည
အလနပမတးလာသညေအမမကတကေြေရသည။
ကရြမပသညအေေများတငစပါးပငအြမစများသညယယငးပျေစးမများြဖစြေ
ရသည။ ကရမြမပသညအေေများမ စပါးပငအြမစများသည အလနကေးထားြေမပး
ကအာေထသလညး နေနေဆငးော ကဘးဘယညာသလညး ရညထေြပနနသားြေ
သည။အြမစဖမဖးကေးထားမကောငးသြဖငအစာကရစာစပယပကဆာငမကောငးောအထေ
တးလာကစြခငးြဖစသည။
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
35Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
ကရြမပမကနသညအတေ ကလေငကလထေကောငးကသာကြမတင ကြမတငးရ
အေျ းြပအဏဇေသေရများလညး အလနကပါေပားများြပားလာသည။ အြမစဖစညးမ
ပမကေးထားလာမပးကြမတငးအဏဇေသေရများ၏အလပလပမစမးကဆာငရညများပမ
လာမကြောငနေထရဂျငနငကဖာစဖရပစဓာတများသာမေအနညးလအာဟာရဓာတ
များေပါ အြမစများေ လယေစာစပယရရသညအကနအထားသ ကရာေရလာသည။
သြဖစ၍ ြပငပမထညသငးကပးရမည ဓာတကြမဩဇာလအပမများ ကလျာနညးလာသည။
သအတေစပါးခငးေကရြမပ၍ကပါငးေသတမညအစားကပါငးထးတမနးနးေရယာသး၍
ကပါငးေသတြခငးေပမထးေသညအထေေရရလာမညြဖစသည။
၁၂။ စပါးအစမးဖငစကပျ းရေးတင ဓာတရြမဩဇာနင ဓာတပးသတရဆးများ သးစမ ရလျာချြခငး စပါးအစမးဖငစေပျ းကရးတငဓာတကြမဩဇာများထေသဘာေကြမဩဇာများေ
ပမသးစသည။ကြမအကြခအကနကပါမတည၍ဤစနစေစတငေျငသးသညနစများတင
ဓာတကြမဩဇာေ သငတငသညနနးထားြဖင ထညသငးအသးြပနငသည။ သရာတင
သဘာေကြမဩဇာများေလညးအကလးထားသးစရမည။တရစဆာနကချးများ(ေေ၊နား၊သး၊
ဆတ၊ေေ၊ြေေ)၊သစကဆးကြမဩဇာများ၊သစစမးကြမဩဇာများ(ညပင၊ပေဆကလော၊
ပတစမး၊ပလနး၊ပပစပ၊ပယငး၊ပချဉကပါငစသညပမျ းများ)၊အးအမအကြခခကြမဩဇာ
များ(အးအမရးရး၊အးအမဘောရ)၊နားကသး-နားကချး-ကြမကေးကဖျာရညများ၊ငါးအမငန
အေစစပျစရည၊သစသးချဉကဖာေကဖျာရည၊တကြမကဆးစသညသဘာေကြမဩဇာများေ
အများအြပားသးစကပးရသည။စပါးအစမးဖငစေစနစေစဉဆေမြပတနစစဉဆေလေ
လပေငသားရငးသဘာေကြမဩဇာများေလညးပမထညသငးအသးြပသားပါေ
ကြမကေးကြမဆဩဇာထေသနလာမပးကနာေဆးတငဓာတကြမဩဇာသးစရနလးေမလ
ကတာသညအဆငသကရာေရလာမညြဖစသည။ဓာတကြမဩဇာများမထညကတာသြဖင
ကြမကေးလညးမပျေစးကတာကပ။သဘာေကြမဩဇာချညးသာအမမထညသငးသးစသား
သညအခါကြမတငးအဏဇေသေရများလညးအမျ းအစားစလငစာြဖငပမကပါေပားများ
ြပားလာြေမပးကြမဆဩဇာပမထေသနလာောသးနအထေများကရရညကောငးမနကန
မညြဖစသည။
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
36 Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
အပငအတငးအာဟာရဓာတများပြခငး၊လြခငးနငမမေမတြဖစကနြခငးများသည
ပးမားကရာဂါများ၏တေခေမေပမခရနငသညအကနအထားတငရကနသညဟြပငသစ
သပပပညာရငချာကဘာငဆးေကဖာြပခသည(Chaboussou,၂၀၀၄)။ဤသြဖစရြခငးမာ
(ေ)အမငနအေစစများေပရတနးကမာလေျးများအြဖစကရာေကအာငချေလပရာတင
လညးကောငး၊(ခ)ကပျာလယသညရးရးသြေားများေပမပျစခလာသညပလဆေခရေ
များသြေားများအြဖစချေလပရာတငလညးကောငးချ ယငးအားနညးချေများြဖစကပါ
လာ၍ြဖစသည။
ပလေသနေထရဂျငဓာတကြမဩဇာများေကေေးလေသညအခါအပငသည
နေထရဂျငဓာတေအကြမာေအများစပယ၍အမငနအေစစအြဖစကြပာငးလလေြေ
သည။ထအခါအပငအတငးအာဟာရများမမေမတြဖစလာမပးအမငနအေစစမပရတနး
အြဖစ ချေချငးကြပာငးလမချေလပနငသြဖင အပငတငးအရညများနင ဆေတပလာ
ဇမထတငအမငနအေစစများအများအြပားပလေကနကတာသည။ဤအပအလေများသည
အငးဆေပးမားများနငကရာဂါြဖစမ၊ဘေတးရးယားများေအထးဆကဆာငနငစမးရြေ
သည။
ဓာတပးသတကဆးများကြောငလညး အပငအတငး အစာကချဖျေမြဖစစဉေ
အကနာေအယေြပြခငးခရသည။ကနကရာငြခညစမးအငြဖငအစာချေလပရရထားသည
ရးရးသြေားဓာတများသညပမပျစခသညပလဆေခရေသြေားများအြဖစလျငြမနစာ
မကြပာငးလနငကတာသြဖငအပငအတငးအရညများထတငအချ ရညများအြပညြဖစကနမပး
ထအချ ရညများေအငးဆေပးမားများနငကရာဂါပးများေဖတကခါသေသြဖစော၎ငးတ
စားသးကပါေပားရာကနရာြဖစလာရကတာသည။စပါးအစမးဖငစေစနစတငဓာတကဆးများ
သးစမနညးပါးခသြဖငထြပဿနာများကလျာနညးသည။
အပငများတငပးမားကရာဂါဒဏခနငရညရကစရနဓာတပးသတကဆးများအစား
အပငများတင သဘာေအတငးခနငရညစမးရညများ ြမငမားလာကအာငလပကဆာငကပးနင
ြခငးေပမကောငးမနကြောငးချာကဘာငဆးေကဖာထတြပသခသည။စေမစေပျ းကရး
ေဏဍတငအထေတးရနနငပးမားကရာဂါောေယရနစေရထတဓာတကြမဩဇာများနင
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
37Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
ဓာတပးသတကဆးများအကပါအလနအေေမခအားထားကနြေရသည။စေပျ းကရးကဂဟကဗဒ
စနစ(Agroecosystem)ေအပငအတေအကောငးဆးြဖစကအာငြပြပငဖနတးကပးလေ
ြခငးြဖင စေပျ းကရးဓာတပစစညးများအကပါ မခကနရမမလတေငးသားမညြဖစသည။
ေျနးမာကေခငကတာငတငးသနမာကနသညခနဒာေယတငအနာကရာဂါများအလယတေ
မြဖစပားနငသညသကဘာတရားပငြဖစသည။
ဤေစစနငပတသေ၍ဗယေနမနငငလယယာစေပျ းကရးေနကေးဌာနဘေစ
ပးမားကရာဂါောေယကရးဌာနခသည(၂၀၀၅-၀၆)ခနစတငသကတသနစစတမးတစခ
ကောေယခသည။အကရးကေးကသာကရာဂါပးမားများေျကရာေမေစပါးအစမးဖငစေ
ေေနင ရးရးလယသမားစေေေတင နငးယဉကလလာခရာ စပါးအစမးဖငစေေေ
တငရးရးစေေေထေကရာဂါပးမားေျကရာေမ(၄၀မ၈၀)ရာနနးအထကလျာနညးခ
သြဖငကဆးဖျနးရသညအကေမလညးကလျာနညးခသည။
(၁)ြဖတညေျကရာေမ(၆၂)မ(၈၃)ရာနနးကလျာနညး
(၂)ရေလပပးေျမ (၄၀)မ(၅၀)ရာနနးကလျာနညး
(၃)ရေဖးကြခာေကရာဂါ(၆၃)မ(၇၅)ရာနနးကလျာနညး
၁၃။ စပါးအစမးဖငစကစနစ၏ထးြခားမများ (၁) အြမစဖစညးမပမကကးထားများြပားလာြခငး ဤနညးြဖငစေပျ းသညအပငများ၏အြမစထေအားသညသမားရးေျနညးထေ
ပမများြပားြေသည။ကဘးဘေေအကြမာေအများြဖာထေြေမပးကအာေဘေသလညး
နေနေရငးရငးထးေငြေသည။အြမစကေးထားမေကြမကေးမအပငေဆနတယရသည
အားြဖငတငးသညအခါဤနညးြဖငတစပငတညးစေထားသညအပငေဆနတယရန
အားစေထတရမသည သမားရးေျသးပငပးစေထားသညအပငထေ အငအားငါးဆပမ
သးရသညေ ကတရရသည။
(၂၀၀၂)ခနစေေျးဘားနငငမ ကလလာကတရချေတစခတင ပျ းကထာငချန
တခကသာလညးစေချနတငပျ းသေောြခားစေသညအခါအြမစဖစညးမနငပငပား
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
38 Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
ထေမောြခားသညေကတရခရသည။ပျ းကဘာငမပျ းေ(၉)ရေသားတငစပါးအစမးဖင
စေနညးြဖင ကရကြပာငးစေခမပးထပျ းကဘာငမပငပျ းသေ(၅၂)ရေသားတငသမား
ရးေျနညးအတငးပျ းနတကောေစေခြေသည။ထအချနတငပျ းသေ(၉)ရေြဖင
ကောေစေခသည စပါးပငနင (၅၂)ရေသားစပါးပငတသည အြမစဖစညးမတငကရာ
ပငပားအကရအတေပါအလနေြပားြခားနားကနသညေ ပတငြပထားသညအတငးကတ ခ
ရသည။
အလားတြဖစရပမျ းေ(၂၀၁၇)မးစပါးစေပျ းရာသ၌ကရဘစေပျ းကရးသပပကေျာငးမ
စပါးခငးတငကတရခရသည။ သမားရးေျစေသညစပါးေ စပါးအစမးဖငစေသည
စပါးထေ ငါးရေကစာ၍ ပျ းကထာငခသည။ ပျ းသေ(၁၁)ရေတင စပါးအစမးဖငစေ
ခငးေကောေစေခြေမပးသမားရးေျအေေတငပျ းသေ(၂၀)ရေကေျာမသမားရး
ေျနညးအတငး တစကနရာလေင ပျ းပင (၂ မ ၃) ပငနနးြဖင ကောေစေခြေသည။
အသေရေ(၅၀)ကေျာလာသညအချနတငစပါးအစမးဖငစေခငးမကောေမမတစမမနင
သမားရးေျစေခငးမကောေမမတစမမတ၏ောြခားချေေပတငြပထားသညအတငး
ကတြမငြေရသည။
ပျ းသကတ၊ ဘယ-၅၂ ေကသားပျ း၊ ညာ-၉ ေကသားရေေစကခသည ၅၂ ေကသားအပင
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
39Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
(၂) ပငပားထကမများြပားြခငး ဤနညးြဖင စေပျ းသညအပင
များတင ပငပားထေမအလနများသည။
ပငပားဦးကရသညကောေမမတစမမလေင
(၃၀)ကေျာမရာကေျာသညအထရတတ
သည။ (၂၀၀၉)ခနစတင အငဒနးရား
လယသမားများသည အနကအာငပငပား
(၂၂၃)ပငအထ ထေရသညေ ကတခြေ
သည။
ဘယ- အကစအာအငစပါးပင (၅၂) ေကသားညာ- ရးရးစပါးခငးမစပါးပင (၅၇) ေကသား
ပငပား ၂၂၃ ပငေသည အငဒနးေားမစပါးပင
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
40 Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
(၂၀၁၇)ခနစ မးရာသေ ကရဘမမနယ ဇးေနးကလးကေျးရာမ ဦးကရကမာင၏
ကပါဆနးရငအေေတငပငပား(၁၁၅)ပငအထထေရခမပးအနပါပငပား(၁၁၀)ရခသည။
ထရာသမာပငကရဘစေပျ းကရးသပပ
ကေျာငးမကပါဆနးရငအေေတငပငပား
(၁၁၀)အထထေရခမပးအနပါပငပား(၉၅)
ပငရခသည။
အနပါပငပား ၁၁၀ ေခသည ရေေဘဇးကနးရလးော ဦးရေေရမာင၏ ရပါဆနးေငရကာကမမ
အနပါပငပား ၉၅ ေခသညရေေဘစကသပပမ ရပါဆနးေင ရကာကမမ
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
41Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
သပတေျငးမမနယြောညပရာမ
ေကေမဖးကအာင၏ (၂၀၁၈) ကနစပါး
ဆငးသခအခငးတငပငပား(၁၃၅)ပင
အထပားသညေလညးကတရခရသည။
ပငပားများ၏အရေများသညစပါးန
ထေကနသညအချနတငကအာငရငကရာ
မသားြေဘအလရေသညလညးအန
ရငမညလာသညအထအစမးကရာင
မပျေရကနသည။အြမစများ၏လပငနး
တာေနများစဉဆေမြပတြဖစကနမ
များကြောငြဖစသည။
ရေေဘစကသပပမ အမခနး အကစအာအငစပါးခငး
ပငပား ၁၃၅ ပငေခသည ကရဝပဖးရအာင၏ ဆငးသခရကာကပင
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
42 Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
(၃)ရအာငနများ၍ စပါးနတင အဆြပည အသးပများြခငး သမားရးေျစေသညအေေများတငပငပားများပါေအနတငအဖျငးကစများသာ
သးလာတတြေသည။စပါးအစမးဖငစေခငးတငပငပားလညးများသလကအာငကစပါအန
များလညးများသည။သမားရးေျစေခငးနငကြပာငးြပနြဖစသည။သမားရးေျစေခငး
တင စပါးပငများသည တစပငနငတစပငပးေပ၍ အစေခထားရသြဖင အြမစများ
ပးေပကနမပးအြမစကဆးြမညမများြဖစေနြေရသည။သအတေအစာအာဟာရစပယမ
ဆတယတောပငပားများပါေအဖျငးများလာရကတာသည။
စပါးအစမးဖငစေခငးတငတစပငနငတစပငသညလကလာေသညအောအကေး
ြဖင စေပျ းထား၍ အြမစများသနစမးကေးထားော အြမစြဖာထေရနနင နေနေ
ဆငးရနအခငအလမးသာကနသည။အြခားအပငမအြမစများနငထေပမမရသြဖင
အစာရာကဖစပယရာတင ယဉမပငမမရကတာကပ။ ကြမကေးအတငး ကနရာအနနင အထေ
ကအာေအလာစမအာဟာရဓာတများေစဉဆေမြပတစပယရရကနြေသည။ကရေပ
သညအကြခအကနမဟတသြဖငအြမစဇအထကလေငကလထေကောငးမနကနောအြမစများ
ကောငးစာရငသနကေးထားနငြေသည။
အနပါပငပားများသလ ရအာငရစလညးများခသည ရေေဘစကသပပမ ရပါဆနးေငရကာကမမ (၂၀၁၇ မး)
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
43Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
(၄) စပါးသးအရောငအဆငးပမရတာကပြခငး ဤနညးစနစြဖငစေခငး
မစပါးအသးများ၏အကရာငအဆငး
သညသမားရးေျစေခငးမစပါး
အသးများထေပမေငးေါကတာေပ
ြေသည။(၂၀၁၈)မ းရာသေ
ကရဘမမနယကတာငတငးကေျးရာ
မဦးေငးကဆ၏ကပါဆနးရငစပါးခငး
တငထလေခဏာေထငရားစာ
ြမငကတခရသည။
(၅) ရေသးစေမရလျာနညးသကသာရစြခငး ဤနညးစနစတငစပါးခငးထ၌ကရေအမမမြပတထညမထားသြဖငသမားရးေျ
နညးထေ ကရသးစရမ (၅၀)ရာနနးကေျာ ကလျာနညးသားသည။ ကရေ အကောငးဆး
ကခေတာနငမပးအနာဂတောလတငကေလာရမညကရရားပါးလာမညအြဖစေကေတင
ောေယထားသည။
ရကာကစကပပး ရေထညမထား ပတကကားအကရနရပမ ပျ းပငရတက သနမာ
စပါးမျ းတစမျ းထ စကစနစကာသြဖင အရောငအရသးကာြခားသား (ဘယ-အကစအာအငစပါး အရောငပဝငး၊
ညာ-ရးရးစပါး အရောငည)
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
44 Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
(၆) ရလဒဏ၊ မးဒဏနင ရောဂါပးမားကျရောကမဒဏကပမခနငေညေြခငး စပါးအစမးဖငစေစနစြဖင ကရလမးထားြခငးမခရသညကြမတင ကပါေကနကသာ
စပါးပငများသညဆလေန (Silicon)ဓာတေပမစပယနငြေသည။ဤဓာတကြောင
စပါးပငပငစညနငအရေတသညပမြေမးတမးခငမာကတာငတငးလာြေမပးကလဒဏ
မးဒဏကြောငြဖစရသညအပငယငလမများေခနငရညရြေသည။ဤနညးစနစသည
စပါးပငအားေျနးမာကေခငကတာငတငးသနမာကအာငြပစစေပျ းခသြဖငစပါးပင၏
ေယခစမးအားများကောငးမနကနရာပးမားကရာဂါေျကရာေမများလညးသေသာသည။
လေယာဘေမပတငစပါးနစ
မျ းေကဘးချငးယဉလျေစေြပထားမပး
ညာဘေေစပါးေထးစအတငးစေခ
မပးဘယဘေေစပါးေအေစအာအင
နညးြဖငစေခသည။ရးရးစေဘယ
ဘေေစပါးခငးတငြဖတညေျကရာေ
မေဆးေါးစာခလေရကသာလညးဘယ
ဘေေအေစအာအငစပါးခငးတင
ြဖတညေျကရာေမလးေမရခပါ။ ဘယ-ရးရးစပါးခငး ြဖတညဖျကဆးခေညာ-SRI အခငး ြဖတညမကျ
ရြမကကးစရနရသးသ၍ ရေမထညပါ အြမစကရေြမပမခေရတာ အပငကပသနမာ
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
45Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
(၇) ောသဥတရဖာကြပနမဒဏက ကကကကခနငြခငး အြမစပားအားနငအြမစေတအားကောငးြခငး၊အြမစနေရငးစာဆငး၍ကြမကေး
အတငးပငးမကရနငအာဟာရများေစပယရရြခငး၊အပငေျနးမာကေခငသနစမးြခငး
စသညများကြောင ရာသဥတကြပာငးလသညအခါကေရသည ကရငတဒဏ၊ ကြခာေကသ
ဒဏ၊ယငလဒဏများေကေကေခနငစမးရြေသည။ထအကြခအကနမျ းမာပငစပါးပငသည
ကောငးမနစာရငသနကေးထားမပးအထေနနးလညးကောငးမနသည။
(၂၀၁၈)ခနစ ဒဇငဘာလလညပငးတင ကရဘေနးေျငတေေ၌ ချနခါမမးရာခ
သြဖင စပါးခငးအများအြပားအပငယငလမဆးရားစာြဖစပားခရသည။ကရဘစေပျ း
ကရးသပပကေျာငးတင သမားရးေျနညးြဖငစ ေထားသည စပါးခငးများသညလညး
ထမးကြောငအပငယငလမေဆးေါးစာခခြေရကသာလညးအေစအာအငနညးြဖင
စေထားသညစပါးခငးများသညအပငယငလမလးေမြဖစခရပါ။သမားရးေျစေခငးနင
အေစအာအငစေခငးတေ လမး၏တစဘေတစချေစတင စေပျ းထားခြခငးြဖစရာ
အေစအာအငအခငး၏ယငလမမြဖစြခငးမာအလနထငထငရားရားြဖစခသည။
ဘယ-ရးရးနညးြဖငစကထားသညစပါးခငး အပငရတလ ညာ-အကစအာအငစပါးခငး အပငရတမလပါ နစကကလး ရပါဆနးေငစပါးမျ း (၂၅.၁၂.၂၀၁၈)
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
46 Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
ကရဘမမနယကတာငတငးရာမ ဦးေငးကဆ၏ အေစအာအငစပါးခငးတငလညး
ယငလမလးေမရခဘဦးေငးကဆအခငးနငေပလျေရးရးစပါးခငးတငအပငယငလမများ
ြဖစခရသည။
(၈) သငးအားစတငးအတကထတလပမတးလာရစြခငး စပါးအစမးဖငစေစနစသညသငးအားစတငးအတေထတလပမတးလာသည
စနစြဖစသည။ ယခငေ တစဧေလေင မျ းစပါးတစတငး (နဆဘး ၁၂၈ ဘး) စေပျ း
ရမပးအထေတငး(၈၀)(နဆဘး၁၀၂၄၀)ထေရခရာမျ းစပါးနဆတစဘးလေငအထေ
နဆဘး (၈၀)ထေသညသကဘာြဖစသည။အဆရစဆယထေသညသကဘာ ြဖစသည။
စပါးအစမးဖငစနစတငတစဧေအတေမျ းစပါးနဆဘး(၁၂)ဘးေနမပးအထေမာတငး
(၈၀)သာရဦးကတာ(၁၂)ဘးစေမ(၁၀၂၄၀)ဘးထေလာသြဖငတစဘးစေလေင(၈၅၃)
ဘးထေလာသြဖငသမားရးေျစေထေ(၁၀)ဆကေျာပထေလာသည။
ဤနညးစနစကြောငစပါးသးနတစခတညးသာအထေတးလာသညမဟတဘ
ကြမကေး၏ ထတလပမစမးအားလညး တေလာသည။ ယခငေ တစဧေမ တငး(၈၀)
ထေရာမဤစနစကြောငတငးရာကေျာထေနငသြဖငကြမတစဧေကပါမထတလပမစမး
ရေေဘ ရတာငတငးော ဦးဝငးရဆ SRI စပါးခငး-အပငရတမလပါ (ညာ) ဘယဘကက ရးရးစကစပါးခငး အပငရတလကနကက
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
47Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
အားလညး တေလာသညသကဘာပငြဖစသည။ ကရသငးရမ ကလျာနညးလာကသာလညး
အထေတးလာသြဖငကရတစယနစအကပါတငလညးထတလပမတေလာသည။လပအား
စေထတမအကပါပမအေျ းအြမတရလာမပးေငကငလညးတးလာသည။
(၉) ရေေညတညတသညစကပျ းရေးြဖစြခငး စပါးအစမးဖငစေပျ းကရးသညသဘာေေနးေျငထခေပျေစးမေလညးကလျာ
နညးသေသာကစမပးစေပျ းကရးသးဓာတပစစညးများေလညးကလျာနညးသးစသြဖင
ထေရလာသညဆနစပါးသညလညးလတရစဆာနများအတေအနတရာယေငးသညအစား
အစာြဖစလာသည။အထေနနးလညးသသာထးြခားစာတးလာသည။သြဖစ၍ဤစနစ
သညကရရညတညတသညစေပျ းကရးဆသဦးတညသားကနသညစနစြဖစသည။
ကမဘာစားနပေကခာအဖ (FAO) ၏ စပါးအစမးဖငစကနညးစနစအရပါ ထတြပနချက ေမဘာစားနပရေခာအဖသည(၂၀၁၅)ခနစတငစပါးအစမးဖငစေပျ းကရးနငပတသေ
၍ပတေနးေျငအကပါသေကရာေမေကအာေပါဇယားြဖငရငးလငးြပသခသည။
သမားရးကျနညးထက စပါးအစမးဖငစကပျ းရေးစနစက ပတဝနးကျငအတက ပမ ရကာငးမနလာသညအချကများ (FAO- 2015)
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
48 Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
၁၄။ စပါးပင၏အသကေကများ စပါးပင၏ အသေရေဆသညမာ ပျ းေစကထာငသညရေမ ရတသမးရသည
အချနအထြောြမငသညရေောလေကခါဆြခငးြဖစသည။ဟယခငေစပါးသေတမး
ေ ကောေကေး၊ ကောေလတ၊ ကောေရငဟ၍ သးမျ းသာ ခြခားခြေမပး ယခအခါ
ရေတတေျေျြဖင စပါးအသေေ ကဖာြပြေသည။ ဥပမာ ရေ (၉၀) မျ း (ယးဒယား
မျ းများ)၊ရေ(၁၀၀မ၁၁၀)မျ းများ(ကရသယရင၊သခရင)၊ရေ(၁၁၅မ၁၂၀)မျ း(ပလသယ)၊
ရေ(၁၃၀မ၁၄၀)မျ းများ(မကနာသခ၊ဆငသယလတ၊ဆငးဧေရ၃၊ကရရငကအး)၊ရေ
(၁၄၀မ၁၅၀)မျ းများ(ကပါဆနးရင၊ဧရာမငး)၊ရေ(၁၅၀)အထေမျ းများ(ကပါဆနးကေး၊
မးဒး)စသညတြဖစြေသည။
၁၅။ စပါးပင၏ကကးထားမအဆငများ စပါးပငတငကေးထားမအဆငသးဆငရသည။
(၁)အပငပားစညးသညအဆင
(၂)အနြဖစသညအဆင
(၃)အကစြဖစသညအဆင
(၁)အပငပားစညးသညအဆငဆသညမာအပငကလးစကပါေသညမသကနေစတင
တညသည(မေပသည)ောလအထေ ကခါသည။ ဤောလ၏ြောရေသည ပကသ
သတမတမမရဘစပါးပင၏သေတမးအကပါမတည၍အသေငယသညစပါးမျ းဆလေင
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
49Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
သေတမးတ၍အသေကေးသညစပါးမျ းဆလေငသေတမးရညသည။
(၂)အနြဖစသညအဆငဆသညမာသကနေစတငတညသညရေောလမအန
အစထေလာသညောလအထေကခါသည။ဤောလသညတစလတတြောြမငသည။
ဤတစလြောောလသညသေငယစပါးမျ းြဖစြဖစ၊သေကေးစပါးမျ းြဖစြဖစ စပါးမျ း
တငးအတေအတတြဖစသည။
(၃)အကစြဖစသညအဆငဆသညမာအနစတငစသညရေမရတသမး၍
ရသညအချနထောလေကခါသည။ဤောလသညလညးတစလတတြောြမငသည။
ဤတစလြောောလသညသေငယစပါးမျ းြဖစြဖစ၊သေကေးစပါးမျ းြဖစြဖစစပါးမျ း
တငးအတေအတတြဖစသည။
အနြဖစသညအဆငနငအကစြဖစသညအဆငနစဆငကပါငးသညနစလ(ရေ၆၀)
ြောြမငသည။မညသညစပါးမျ းြဖစကစအတတပငြဖစသည။စပါးပင၏စစကပါငးအသေ
ရေထမရေ(၆၀)ေနတလေလေငေျနသညရေောလသညအပငပားစညးချနပင
ြဖစသည။ အသေ(၉၀)စပါးမျ းတင ရေ(၆၀)ေနတလေပါေ အပငပားစညးသည
အပငပားစးချန (၇၀)ေက၊ အနြဖစချန(၃၀)ေက၊ အရစြဖစချန (၃၀) ေက (ဆောဦးဘေနး၏စာအပမ ကးယရဖာြပပါသည)
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
50 Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
ောလသညရေ(၃၀)သာြဖစကတာသည။အသေ(၁၂၀)စပါးမျ းတငရေ(၆၀)ေနတ
လေပါေအပငပားစညးချနောလသညရေ(၆၀)ြဖစသည။အသေ(၁၄၀)စပါးမျ းတင
အပငပားစညးချနသညရေကပါငး(၈၀)ရသည။
၁၆။ ထားေသငသညပငကကားတနးကကားအကာအရဝး အသေငယသညစပါးမျ းများတငအပငပားစညးချနနညးသြဖငပငပားထေချန
နညးောပငပားအကရအတေနညးကပမည။အသေကေးသညစပါးမျ းများတငအပငပား
စညးချနောလြောသြဖင ပငပားထေချနောလ ပမြောြမငော ပငပားပမထေနင
သညဟကယဘယျမတယနငသည။သြဖစ၍အသေငယသညစပါးမျ းများတငပငြေား
တနးြေားေခပစပစပထားမပးအသေကေးသညစပါးမျ းများတငခပေျေျထားရမည။
အပငပားစညးချနတစလခနသာရရသညသေငယစပါးမျ းများတငပငပားအကရအတေ
သညအများဆး (၁၅မ ၂၀)ပငခနသာရနငမပးအပငပားစညးချနရေ (၉၀)ခနရသည
ကပါဆနးေသကသာစပါးမျ းများတင ပငပားများသည ရာကေျာသညအထ ရနငသည။
သြဖစ၍ စပါးအသေရေအလေထားသငသည ပငြေားတနးြေားအောအကေးေ
ကအာေပါအတငး အြေမးဖျငးမတသားနငသည။ ပငြေားတနးြေားများအလေ
တစဧေတငေငဆနမညကောေေေဦးကရေပါကဖာြပထားသည။
အသကေက လကမအကာအရဝး တစဧကရကာကကက
ရေ(၉၀မ၁၁၀) ၈လေမပတလည ၉၈၀၀၀
ရေ(၁၁၅မ၁၂၅) ၁၀လေမပတလည ၆၂၇၂၆
ရေ(၁၃၅မ၁၅၀) တစကပပတလည ၄၃၅၆၀
ရေ(၁၅၀)အထေ ၁၄လေမပတလည ၃၂၀၀၀
ဤအောအကေးများေပကသသတမတထားရနမဟတဘမမအကတအကေအကပါ
အကြခခ၍မမစတကေေထားရစေပျ းနငသည။
၁၇။ မျ းစပါးနနးတကချကပ မမအမမ နဆဘးတစဘးလေင မမစေမည မျ းစပါးကစမညမေရသညေ ကရတေ
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
51Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
ြေညရမည။ စပါးမျ းတစမျ းနငတစမျ းသည စပါးကစအရယအစားမတြေသြဖင နဆ
တစဘးလေင ရသညစပါးကစအကရအတေသညလညး မတြေပါ။ အများအားြဖင အကစ
(၆၀၀၀) ခနမ (၈၀၀၀) ခနအထပါရနငသည။ ကရသယရငေသ အကစအလနကသးငယ
သညစပါးမျ းများတငအကစတစကသာငးခနအထပါရသည။ထကနာေမမစေမညစပါး၏
အသေရေေလညးသရထားရမည။အသေရေအကပါမတည၍ထားရမညပငြေား
တနးြေားေလညးစဉးစားလေသညအခါတစဧေေငဆနမညကောေေေပမာဏေ
တေဆ၍ရလာသည။ထကောေေေေောမကအာငမျ းစပါးမညမေသးစရမညဆသည
ေ နဆဘးတစဘးလေင ပါရသညစပါးကစအကရအတေနင တေချေချနထး၍ ရလာ
မညြဖစသည။
ဥပမာ စပါးအသေေ (၁၂၅) ရေဆပါေ ပငြေားတနးြေားေ ဆယလေမ
ပတလညထားမညြဖစသြဖငတစဧေကောေပင(၆၂၇၂၆)ပငေငဆနမညြဖစသည။မျ း
စပါးေ နဆတစဘးလေင အကစ (၇၀၀၀) ပါရပါေ နဆဘး (၁၀)ဘးဆလေငပင အပင
(၇၀၀၀၀)ရရလာမညြဖစ၍ မျ းလကလာေသညသကဘာြဖစသည။ ပပမမအကနြဖင မျ း
စပါးနဆဘး(၁၂)ဘးပျ းကထာငပါေပျ းပငများပလေလာပါလမမည။
၁၈။ စပါးပင၏ သရနေစတငတညေကက ရစာငကကပကကညရြခငး စပါးပင၏သေတမးတငအဆငသးဆငရရာသကနေစတငတညသညရေသညအန
ြဖစချနစသညရေတငြဖစသည။အနြဖစသညအဆငနငအကစြဖစသညအဆငများသည
စစကပါငးရေ (၆၀)ြောြမငသြဖငစပါးပင၏စစကပါငးအသေထမ (၆၀)ရေေ နတလေ
လျငရလာသညရေသညသကနေစတငတညမညရေြဖစသည။
စပါးအသကေကရပါငး သရနေစတငတညမညေက (အသကေက - ၆၀)
(၉၀)ရေစပါးမျ း ၃၀ရေသား(၉၀-၆၀)
(၁၁၀)ရေစပါးမျ း ၅၀ရေသား(၁၁၀-၆၀)
(၁၃၀)ရေစပါးမျ း ၇၀ရေသား(၁၃၀-၆၀)
(၁၄၅)ရေစပါးမျ း ၈၅ရေသား(၁၄၅-၆၀)
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
52 Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
မမစပါးမျ း၏အသေရေေသရပါေရေ(၆၀)ေနတမပးရလာသညရေအနး
ေနးေျငသညသကနေစတငတညနငသညရေြဖစသည။နစရေသးရေခန လတးပကလျာ
ြဖစနငပါသည။ထအချနတငအဆစတေကနသညပငစညေကအာေကြခမကန၍ခြခမး
ြေညရပါမည။ထပဆးတငပငစညအကခါငးသာဆေထေကနကသးသညဆပါေသကနေ
စတငမတညကသးပါ။ဆေတေလာသညအဆစသညအကခါငးမဟတကတာဘမေကလး
သဘယ အစငအခကလးြဖစကနပါေ သကနေစတငတညြခငးြဖစသည။ ဤအဆငေ
မေပချနဟလညး ကခါြေသည။ ဤအဆငေ ကစာငြေပဖမးယနငပါေ ကရဆေ
လပကဆာငရနများေအစအစဉချမတရနလယေလာသည။ဤအချနမစတင၍စပါးခငး
ထတငကရပါးပါးကလးထညကပးထားရသည။ဤရေမကနာေနစလြောလေငစပါးရတရ
ကတာမညြဖစသည။စပါးမရတမနစပတကေတင၍ကရေထတပစရမည။
ဘယဘကကပငစညတငအဆစပတ မရလးစြဖစလာ၊သရနေစတညလာညာဘကကပငစညသည ပငစညအရခါငးရလးသာြဖစရန၊ မမကပရသး
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
53Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
၁၉။ စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး၏အကျ းရကျးဇးများ (၁)စပါးအထေ(၂၀)မ(၅၀)ရာနနးအထတးြခငး(ရာနနးြပညတးသညများလညး
ရသည။
(၂)ကရသငးရမေ(၃၀)မ(၅၀)ရာနနးအထကလောချနငသည။
(၃)ထတလပမစရတ(၁၀)မ(၂၀)ရာနနးအထကလျာေျသားသည။
(၄)ေငကင(၅၀)မ(၁၀၀)ရာနနးအထတးလာကစသည။
(၅)စပါးပင၏အသေရေေ(၅)ရေမ(၁၀)ရေအထကလျာနညးသားကစသည။
(၆)အဖျငးအကမာေငးစငမပးအေျ းအကြေနညးသြဖငဆနထေ(၁၀)မ(၂၀)ရာနနး
အထတးလာကစသည။
(၇)စပါးအကရာငအဆငးအရညအကသးပမေငးပြပညေလာသည။
(၈)ရာသဥတကဖာေြပနမနငပးမားကရာဂါေျကရာေမေပမခနငရညရလာကစသည။
၂၀။ နဂး
စပါးအစမးဖငစေပျ းနညးသညခေခနေနလကသာနညးပညာတစခမဟတပါ။
လယသမားများအလယတေလပကဆာငနငသညနညးများသာြဖစပါသည။မရးဖလာ
လပေငလာသညပစေ အနညးငယကြပာငးလလပေငရြခငးသာြဖစပါသည။ မလပ
တတစရာအကြောငးလညးမရပါ။အရးစကနသညအကလအေျငတစချ ေကြပာငးလ
လပေငရနသာြဖစပါသည။ဤနညးစနစကြောငရရလာသညအေျ းကေျးဇးများမာမ
အလနထးြခားသသာပါသည။ပထမဦးစာမျ းစပါးေနေျမအလနနညးပါးသည။ယခငေ
တစဧေတစတငးနနးမျ းစပါးသးစခရာမဤနညးတငနစြပညခနသာေနကတာရာ
မျ းစပါးေနမ ရစဆသေသာသားသြဖင ဧေများစာအတေဆပါေ စပါးတငးကပါငး
များစာေကခေတာစကဆာငးမမပးြဖစပါသည။ကေျးရာအလေ၊မမနယအလေ၊တငးနင
ြပညနယအလေတေချေြေညပါေစပါးတငးကပါငးများစာပလေလာပါမည။
စပါးတစဧေအတေသငးအားစလညးကရရညတငကလျာနညးလာသည။အကလ
အေျငရလာမပးပါေလပေငရမလညးပမလယေလာသည။မမကြမကေး၏အရညအကသး
လညးပမတေလာောကြမဆဩဇာများတေလာသည။သသာထးြခားစာအထေများ
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
54 Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
လညးပပတးလာသည။လပေေငယလယသမားများအတေအထးအေျ းြပသညနညး
စနစတစခြဖစသည။ဤလေစစာအပေလေေငထား၍အကောငးဆးကေးစားလပကဆာင
ြေဖနးကဆာတေတနးလေရပါသည။ဤစနစေစမးသပလပေငရာတငစာကရးသ၏
အေအညေလအပပါေအချနမကရးအဆေအသယြပလပနငြေပါကြောငးကြပာြေား
လေရပါသည။
သနးဆ(စေပျ းကရးတေကသလ)၀၉-၄၅၀၀၆၁၉၄၇၊၀၉-၉၇၇၄၀၀၃၆၃
ရနာကဆကတ ၁။ အမမာလပ သဘာဝရြမဩဇာများ အထေတငကဖာြပခသညအတငးစပါးအစမးဖငစေပျ းကရးတငဓာတကြမဩဇာ
များနငဓာတပးသတကဆးများေတတနငသကရကလျာသးမပးသဘာေေအကြခခသည
ဩဂနစကြမဩဇာများနငပးမားကရာဂါောေယကဆးများေအများဆးအသးြပသည။
ထကဆးအများစသညမမအမမာပငထတလပ၍လညးရရသည။ထေသထတလပရာတင
အေျ းြပအဏဇေသေရများ(EffectiveMicroorganisms–EM)များေလညးထညသငး
ကရာစပြေသည။
အကျ းြပအဏဇဝသကေများ-အးအမ (Effective Microorganisms – EM) အေျ းြပအဏဇေသေရများဆသညမာသဘာေအတငးသတတကလာေကေးေ
အနတရာယမရကစရနအေျ းြပကပးကနြေသညအလနတရာကသးငယလသညအဏဇေ
သေရကပါငးစေ ကရာစပကမးြမထားသညပစစညးြဖစသည။ ဂျပနနငငမပညာရင
ပါကမာေခ ကဒါေတာဟးဂါး (Dr. Higa) ဆသေ ၁၉၈၀ ခနစများတင ကဖာထတကတရ
ခသည။ထနညးပညာတငအဓေအားြဖငအေျ းြပအဏဇေသေရအပစကေးငါးခအြပင
အေျ းြပအဏဇေသေရကပါငး(၈၀)ကေျာြဖငဖစညးထားသည။အးအမတငပါေငကသာ
အေျ းြပအဏဇေသေရတသညအပငအတေအနတရာယြဖစကစနငကသာကြမဆလာထရ
အဏဇေသေရများ၏ရနေောေယကပးနငမပးကြမဆလာ၏အရညအကသးေတးတေ
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
55Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
ကောငးမနကစသည။အပငအတေထညကေေးထားသညဓာတကြမဩဇာများနငသဘာေ
ကြမဩဇာများေအပငေတေရေမစားသးနငကသးသညအကြခအကနမျ းတငထအေျ း
ြပအဏဇေသေရတသည မဖခပျေစးကစြခငးြဖစစဉြဖင အာဟာရများနင ဓာတသတတ
များစာပါေငကသာကြမကဆးအြဖစသကြပာငးလကပးမပးအြမစမတေရေစားသးနငကသာ
အကြခအကနသကရာေကအာငေညပပးကပးသည။ထအြပငအပငကေးထားမေအကထာေ
အေြဖစကသာကဟာမနးများေလညးအများအြပားထတလတကပးသည။ထသကသာ
အဏဇေသေရများစာရကသာကြမဆလာေကြမရင(LivingSoil)ဟကခါဆနငမပးထအဏ
ဇေသေရများေငးမကနကသာကြမဆလာေကြမကသ(DeadSoil)ဟတငစားကခါကေါနင
သည။ထအးအမတငပါရကသာအဏဇေသေရများသညလညးတစဦးနငတစဦးအမအခ
ြပလျေသဟဇာတြဖစစာကနထငကပါေပားလျေရြေသည။
အးအမ၏မလဇစြမစသညဂျပနနငငမြဖစသည။ဂျပနနငငတငလညးမလဇစြမစ
ကဒါေတာဟးဂါး၏အဖမထတလပသညအးအမများရသေသအြခားအဖများမထတလပ
သညအးအမများလညးရသည။ ြမနမာနငငတငလညး အးအမစာကပများေ ေယတင
ကလလာြေရငး ေယတငကဖျာစပထတလပကရာငးချကနြေသများလညး ရြေသည။
အးအမေးသချညးပြဖစကစအြခားပစစညးများထတငထညသငးကရာစပ၍ြဖစကစေျယ
ေျယြပန ြပနသးစလာကနြေမပြဖစသည။
(၁) အးအမရဖျာေညများ (ရဒါြမငြမငရမထမ ကးယရဖာြပပါသည) (က)။ အးအမအြပငးရဖျာေည (၁)မလအးအမ(ပငရငးဆငမေယ)၁လတာ
(၂)တငလရည ၁လတာ
(၃)ကရ ၁၈လတာ
သငတငရာပးထတငထည၍ ပစစညးများေသမသားကအာငကရာစပပါ။ ကရာစပ
မပးပါေပးေကလလကအာငပတထားပါ။အရတရမပးကအးကသာကနရာတငထားပါ။ကဖျာမပး
(၁၅) ရေမ (၂၀)အြောတင စတငအသးြပနငသည။ (၆)လမတစနစြောသညအထ
ထားရအသးြပနငသည။
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
56 Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
(ခ)။ အသငသးအးအမ (၁)အးအမအြပငး ၁လတာ
(၂)လငလရည ၁လတာ
(၃)ကရ ၁၈လတာ
သငတငရာပးထတငထည၍ ပစစညးများေသမသားကအာငကရာစပပါ။ ကရာစပ
မပးပါေပးေကလလကအာငပတထားပါ။အရပရမပးကအးကသာကနရာတငထားပါ။ကဖျာမပး
(၃)ရေမ (၇)ရေြောလေငအသးြပနငသည။တစလခနအြောသာထားရအသးြပနင
သည။အကရာငမလာမပးပပသညအနထေလာပါေမသးသငကတာပါ။
အသငသးအးအမေစေခငးကြမကပါသတေရေပေဖျနးနငသည။အေျ းြပ
အဏဇေမျ းအကြမာေအများပါရသြဖငစေပျ းကြမများဖယမလာကစသည။ကလထမ
နေထရဂျငဓာတေ စပယမပး ကြမကေးထသ ထညကပးသည။ ဖျေပးများေလညး
ဟနတားကနာေယေသည။ေေမခ၊ြေေမခ၊နားတငးေပ၊ကရဆးကြမာငးစသညအန
အသေမကောငးသညကနရာများသပေဖျနးကပးပါေအးအမထတငပါရသညအေျ းြပ
အဏဇေပးတ၏လပကဆာငကပးမများကြောငအနအသေများကပျာေသားသည။အပင
ကပါသ တေရေပေဖျနးကပးပါေ အပင၏ေျနးမာကရးပမကောငးသည။ အပငကပါသ
တေရေဖျနးရနကရကလးဂါလနတငကဆးရညထမငးစားဇနးငါးဇနးထညကဖျာ၍ပေ
ဖျနးရသည။
(ဂ)။ အးအမ ၅ ရဖျာေည (ပးမားရောဂါကာကယရဆး)
(၁)အးအမအြပငး ၁၀၀စစ
(၂)တငလရည(ထနးလျေရည) ၁၀၀စစ
(၃)ရာလောရည ၁၀၀စစ
(၄)အရေြပငး ၁၀၀စစ
(၅)ကရ ၆၀၀စစ
စစကပါငး ၁၀၀၀စစ(ကရသနဘးတစဘး)
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
57Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
သငတငရာပးထတငကရနငတငလရညေအကသအချာသမသားကအာငကဖျာပါ။
ြမနြမနကပျာလယကအာငကရကနးေလညးသးနငသည။ကရထတငတငလရညကောငးစာ
ကပျာသားပါေရာလောရညနငအရေေထပမကရာထညမပးသမသားကအာငကရာကမပါ။
အားလးကပျာသားပါေအးအမေထပမကရာထညမပးကမကပးပါ။အားလးကရာစပမပးပါေ
ကလလကအာငပတ၍ ရသညပးထတငထညမပး အဖးေကသချာစာပတထားပါ။ ပးေ
အရပရမပး အတနအသငကနးကသာကနရာတင ထားပါ။ ဓာတကငများထေလာပါေအဖး
ေဖင၍ထတပစမပးအဖးေြေပကနကအာငြပနပတကပးပါ။ပးထတငကလမရပါေပမ
ကောငးမနသည။ကလမအကနအထားမျ းြဖစကနရသည။ကဖျာမပး(၅)ရေမ(၇)ရေြော
လေငအသးြပနငသည။ပးမားကရာဂါေောေယတားဆးနငသညအာနသငရသည။
ဤကဆးဖျနးထားပါေ ပးကောငများ မလာကရာေြေကတာပါ။ ကရကလးဂါလနလေင
ကဆးရညထမငးစားဇနးငါးဇနးထညကဖျာ၍ပေဖျနးရသည။အးအမ-၅ကရသနတစဘး
ကဖျာထားပါေကရဂါလန(၆၀)မ(၈၀)အထကရာစပပေဖျနးနငသည။ငါးရေတစကေမ
ဖျနးကပးပါေပမထကရာေမရသည။ကလးလမကြခာေလခနြောကအာငသမးဆညးထား
နငသည။
(၂) သဘာဝအားရဆးနငရြမဩဇာများ(က)။ ရဒသတငးအဏဇဝမကခရပရဖျာေည(နားရချး-နားရသး-ရြမကကး ရဖျာေည) (အငအမအ) Indigenous Micro Organism (IMO) ကဒသတငးအဏဇေမေခရပကဖျာရညဆသညမာ မမကဒသတငရကနသည အဏ
ဇေသေရများေ ကမးြမ၍ ပားများရယြခငးြဖစသည။ဤနညးစနစေ ပါေစစတနနင
အနဒယနငငများတင အများဆးအသးြပြေသည။ ဤအရညေ ကြမဩဇာအြဖစထည
သငးကပးသညမဟတဘ အေျ းြပအဏဇေသေရများေ ပားများကအာင ကမးြမမပး
ကြမကေးအတငး ထညကပးြခငးြဖစသည။ ထအဏဇေသေရများေ ကြမကေး၏သဘာေ
ကဂဟစနစနငကြမဆဩဇာဓာတေပမကောငးမနကအာငလပကဆာငကပးသည။
ပါဝငရသာပစစညးများ (၁)နား(ေေ)ကချးလတလတဆတဆတ ၆ပဿာ
(၂)နား(ေေ)ကသးလတလတဆတဆတ ၁၀လတာ
(၃)ပမနအစမး ၁.၅ပဿာ
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
58 Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
(၄)ထနးလျေ ၁.၅ပဿာ
(၅)ေါးရပင(သစပင)ကအာေ(၄-၅)လေမအနေမကြမကေး ၀,၅ပဿာ
(၆)ကရ ၅၀ဂါလန
ကရဂါလန(၅၀)ထမကရအချ နငနားကချးများေကဖျာ၍အမေများေဆယယပစမပး
ကရ(၅၀)ဂါလနပးထသထညပါ။ထနးလျေေလညးထကထာငး၍ကရအချ နငကဖျာမပး
ကရပးထထညပါ။ပမနေလညးကရအချ နငြဖညးြဖညးချငးကဖျာ၍အားလးကပျာေငသား
သညအခါကရပးထသထညပါ။ေါးရပင(သစပင)ကအာေမကြမကေးေယရာတငကြမကေး
အကပါယမ အမေများေဖယပစမပး အနေကလးငါးလေမမ ကြမသားေ ငါးဆယ
သား တးယရသည။ ကြမကေးများေ ကရအချ နငကဆးကြောမပး ပါလာနငသည အမေ
များေ ဖယပစ၍ ကရပးထသထညကပးပါ။ နားကသးေလညး ကရပးထသထညကပးမပး
အားလးသမသားကအာင ကမကပးပါ။ ကရပးကေးေ ဆနကောဗနးကေးြဖင ဖးအပမပး
ဗနးကပါမအေတပတစြဖငဖးော နတခမးသားပတပတလညေ ကေးြဖငချညကနာင
ထားကပးပါ။ ကဖျာရညပးကေးေ အရပထတငထားမပး တစကနတစကေမကမကပးပါ။
ငါးရေခနြောပါေမျေနာြပငတငမမေငများတေလာမပးတစပတဆယရေခနရလေင
ပးကေး၏မျေနာြပငအြပညမမေငကပါငးစဖးလမးသားသည။ကဖျာရညသညပယငးကရာင
ကြပာငးလာမပး ေကဇာနသငးလာသည။ ပအေကသာရာသတင (၁၂)ရေခန ြောပါေ
စတငသးစနငမပး ကအးကသာရာသတင သးပတခနြောလေင သးစ၍ရသည။ ေကဇာန
မထေဘအပပနထေပါေလပကဆာငမမကအာငြမင၍သးစရနမသငပါ။
အငအမအရဖျာပပးစ အငအမအရဖျာပပး တစပတအကကာ
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
59Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
အသးြပပ အငအမအေအပငကပါသကရဖျနးပးြဖငြဖစကစကဆးဖျနးပးြဖငြဖစကစတေရေ
ပေဖျနးနငသည။ကဆးရညေစစမပးမကဆးဖျနးပးထသထညကပးရသည။လယေေ
များတငထညသငးလပါေကရသငးကပါေမအစေချစနစြဖငသငးကပးသည။ကြမြပငချနမ
စတငမပးသးနစေပျ းတစရာသတငကြခာေကေမအထပေဖျနးကပးနငသည။အငအမအ
ကဖျာရညသညအာဟာရကဖျာရညမဟတပါ။အရညထတငအေျ းြပအဏဇေသေရ
အမျ းအစားကပါငး၇၅၀၀၀ကေျာပါရမပးဤသေရများေကြမဆလာ၏သဘာေကဂဟစနစ
ေ ပမကောငးမနကအာငအကထာေအေြပကပးသည။သးနပငအတေအာဟာရဓာတ
များ ရလယကအာင လပကဆာငကပးြေသည။ ဟငးသးဟငးရေများတင အသးအနများ
ပမကေးထားြေမပးလယယာသးနများတငအထေတးြေသည။
အငအမအရဖျာပပး သးေကအကကာ အငအမအရဖျာပပး တစပတအကကာ
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
60 Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
(ခ)။ အးအမဘကာေရြမဩဇာ ပါေငကသာပစစညးများ
(၁)စပါးခ ၂ကတာငး
(၂)စေဖြပာ ၂ကတာငး
(၃)နားကချးမန ၄ကတာငး
(၄)ဖန ၂ကတာငး
(၅)နမးဖတ/ပဖတမန ၁-၃ပဿာ
(၆)တငလရည ၁၅၀စစ(နဆဘးတစေေ)
(၇)အးအမအြပငး ၁၅၀စစ(နဆဘးတစေေ)
(၈)ကရ ၁၈လတာ(၄ဂါလန)
ရောစပပ(၁)နားကချး၊စပါးခ၊စေဖြပာတေနစပကအာငကရာကမပါ။
(၂)အးအမအြပငးနငတငလရညေကရ၄ဂါလနထတငကရာစပကဖျာပါ။
(၃)န စပကအာငကရာကမထားသညနားကချး၊စပါးခ နင စေဖ ြပာအတငးသ အးအမ
တငလရညကဖျာရညေြဖညးြဖညးြခငးကလာငးထညမပးသမကအာငကမကပးပါ။လေြဖင
ဆပြေညပါေေမသားဘကပါေကပါေဆပေသရလာသညအကြခအကနြဖစရသည။
အငအမအပကဖျနးရပးသြဖင ရအာငြမငရနသညစကခငးများ(ဆောဦးရနဝနးရပါ၏ပများမ ကးယသည)
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
61Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
(၄)ဖနနငနမး/ပဖတမနေ ကရာစပထားမပး နားကချးစပါးခကရာကမထားသည အကပါသ
မဆလာြဖးသေသြဖးကပးမပး ကရာကမကပးပါ။ ကရာကမကနစဉ ကရအနညးငယ ဖျနးဖျနး
ကပးပါ။ အကရာေ လေြဖငဆပ၍ရသည အစဓာတရကအာင ကရေဖျနးကပးပါ။ ကရများ
သားလေင ပပတတပါသည။ အားလးနစပကအာင ကရာကမမပးပါေ အကပါမ မးောြဖင
ဖးအပကပးထားပါ။ ကနာေရေတင အဖးေဖငမပး အထေကအာေကမကပးပါ။ အပများ
ထေကနသညေကတရမည။ မပးလေငြပနအပကပးထားပါ။တတယရေတငလညးကမကပး
ပါ။မနများကပါေလာတတသည။စတတထရေတငအပများမထေကတာပါ။
(၅)အပဓာတမရကတာသညဘောရေအတများြဖငထည၍ကလလကအာင ကေးြဖင
စညးောအရပထတငထားရပါ။
(၆) ပသညရာသတင သးကလးရေ၊ ကအးကသာရာသတငတစပတြောသညအခါ အသး
ြပ၍ရပါသည။အသးြပချနအတေဖငလေပါေအချဉကပါေကနသညအနသငးသငး
ထေလာလေင မမြပလပသညဘောရမာ ကောငးမနပါသည။ အစဓာတများကနမပး
အပပနထေကနပါေလပထားသညမာမကအာငြမငပါ။အသးြပ၍မရပါ။
(၇) ကြခာေကသမပးအရပထတင ထားပါေ ကလးလမကြခာေလအထ သကလာငထားနင
သည။
(၈)တစဧေလေင(၆မ၁၀)အတအထထညသငးကပးရသည။
(၉)ဖနမာမေခရပများအတေအစာအာဟာရြဖစသြဖငမြဖစမကနပါရသည။
သငတနးသားများ ဘကာေစပရန SRI စပါးခငးအတက ဘကာေစပရန
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
62 Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
(ဂ)။ ငါးအမငနအကစစပျစေည (Fish Amino Acid – FAA) ငါးအမငနအေစစပျစရညသညငါးနငထနးလျေ(ကေသော)တဆတကရာနပမပး
ရရလာသညအရညအပျစြဖစသည။ဤအရညထတငနေထရဂျငဓာတအကြမာေအများ
ပါရမပး အပငကေးထားဖမဖးကအာင များစာလပကဆာငကပးသည။ အဏဇေသေရများ
အတေလညးအဩဘယအစာအာဟာရတစမျ းြဖစောအေျ းြပမများအလနနစသေ
ကပါေပားသညအာဟာရရညြဖစသည။
ပါဝငရသာပစစညးများ(၁)ငါးစနပစပစစညးမျ းစ(အမမး၊ကခါငး၊ပါးဟေ၊ေလစာစသညများ)၁ပဿာ
(၂)ထနးလျေအကပျာ/အရည(ကေသောလညးရသည) ၁ပဿာ
ငါးနငထနးလျေဆတေသငတငရာပးတစပးထတငထည၍ကရာနယပါ။ပးထ
တငတစေေခနသာရကနပါကစ။ရေအတနြောလေငအြမပများထေလာမပးပးအြပင
ဘေသ လေေျလာတတသြဖင ြဖစသည။ ကရမထညရပါ။ ပးေလကအာင အဖး ဖးအပ
ကပးထားပါ။ တစရေတစကေမ အဖးဖငမပး ကမကပးပါ။ သးကလးရေြောလေင ငါးပပန
ထေလာတတသည။
တစပတခနြောပါေအပပနကပျာေသားမပးအနအသေကောငးလာပါသည။
ပကသာရာသတငသးပတခနရပါေငါးအပငးအစအားလးကြေမကပျာေငသားသည။
ငါး အပငးအစ အစ ငါးနငသကာေညရောစပပပး
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
63Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
ကအးကသာရာသတငတစလခနြောတတ
သည။ အရညေ စစယမပးအသးြပ၍
ရပါမပ။ ကရတစလတာလေင ငါးအမငန
ထမငးစားဇနးနစဇနးကရာစပ၍ပေဖျနး
ရသည။
ငါးအမင နအေစစပျစရညသည
နေထရဂျင ဓာတကေယေသည အရည
ြဖစသြဖငအပငများပငပငးကေးထားချန
ောလတင ပေဖျနးကပးရသည။ အပင
ကေးထားနနးေကောငးကစသည အားတးကဆးရညြဖစသည။ အဖးအပငေငချနတင
ပေဖျနးပါေအဖးအပငမေငလာကတာဘပငပငးကေးထားအားေသာဆေလေြဖစ
ကပါကနကစတတသည။ဤအရညေအပငကပါသပေဖျနးြခငး၊စေပျ းထားသညကပါငများ
ေရစကအာငပေဖျနးြခငး၊အပငကရကလာငးသညအခါကရထသကရာစပထညကပးြခငး၊
ကြမကဆးပများြပလပရာတငအကဆးြမနကစရနအတေကရာစပထညကပးြခငးစသညြဖင
အမျ းမျ းအသးြပနငသည။
(ဃ)။ သစသး/ေငးသးေငးေကချဉဖတရဖျာေည မးဖကချာငမပလေဟငးရေအစ (သ) စေခငးအတငးမ လငပစရကတာမည
ဟငးရေအစ (သ) ပလေသညသစသးမျ းစတေ ထနးလျေ/ကေသော အပျစ/အရည
ဆတြဖငကရာစပကပးမပးအချဉကဖာေြခငးြဖစသည။ငါးအမငနအေစစလပနညးအတငး
ြဖစသည။တစပတြောလေငအသးြပ၍ရသည။အပငအားကဆးတစမျ းပငြဖစသည။
၂။ သဘာဝပးသတရဆးများ သဘာေပးသတကဆးဆသညမာအသးအရေအပငအေငးများ၏အဆအနစများ
နငကရာစပြပလပထားသညပစစညးများြဖစသည။ အေျ းြပအဏဇေသေရရည (အးအမ)
ရရနငပါေ၎ငးေလညးထညသငးကဖျာစပသည။သးနပငများတငေျကရာေသညဖျေပး
များအားကနာငယေဟနတားနငသည။အပငပတေနးေျငတငရကနကသာသဘာေအဏ
ငါးအမငနအကစစပျစေည
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
64 Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
ဇေမေခရပများနင မတကဆပးများအကပါတင ထခေမမြဖစကစပါ။ ပတေနးေျင
ညစညမးမေလညးမြဖစကပါကစပါ။နညးစနစေျေျြဖငပမနသးစသားပါေသးနဖျေ
ပးမားအနတရာယမောေယနငသည။
(၁) သဘာဝပးသတရဆးများ၏ အကျ းအာနသငများ
၁။ဖျေပးအများစအားောေယနငြခငး
၂။ကြမဆလာနငပတေနးေျငတငရကနကသာအေျ းမြပနငသညသေရများအား
ောေယထနးချပနငြခငး
၃။ကြမဆလာနငပတေနးေျငတငရကနကသာအေျ းြပအဏဇေသေရများ
အားတးပားကစြခငး
၄။လအပကသာေနြေမးပစစညးများေမမကနအမမးဖကချာငမပငအလယတေ
ရယနငြခငး
၅။လနငသေရများအားအနတရာယြဖစကစကသာဓာတကေငးမရြခငး
၆။ဓာတပးသတကဆးများထေကေးချ သာြခငး
၇။ဓာတပးသတကဆးများေသအဆပအကတာေမရြခငး
၈။ဓာတပးသတကဆးသးစရမေကလောချနငြခငး
၉။သးစသများ၏ေျနးမာကရး၊ပတေနးေျငနငအြခားသေရတရစဆာနများအတေ
ကဘးထေဆးေျ းမရြခငး
၁၀။မညေသကသာညစညမးမမျ းေမမြဖစကစြခငး
၁၁။အသးအနများအားရတသမးမပးကနာေြောရညစာထားရနငြခငး
၁၂။ြပလပရလယေ၍အချနြောြမငစာကစာငဆငးရနမလဘသးစနငြခငး
(၂) သဘာဝပးသတရဆးများရဖျာစပပ
(က)။ တမာေကစစကျေည (၁)တမာရေလတလတဆတဆတ ၆၀ေျပသား
(၂)ကရ ၁ဂါလန
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
65Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
တမာရေလတလတဆတဆတများေ နပနပစဉး၍ ကရထတငထညမပး တစည
ကရစမပါ။(၂၄)နာရကရစမမပးပါေကနာေကနတငအရညေစစယပါ။စစရညေ(၄)ဂါလန
ရရကအာငကရကရာပါ။ဆပြပာမနနစေျပသားခနကရာစပမပးကမကပးပါ။အရေများကပါတင
ကစးေပကနကစရနြဖစသည။မပးပါေပေဖျနးလရပါသည။
ကနာေတစနညးမာတမာရေများေကရထတငထညမပးနာရေေခနဆကအာင
ကေကပးရသည။ထကနာေ(၁၂)နာရြောအကအးခထားပါ။အကအးခမပးပါေအရညေစစ
ယပါ။ထအရညေ(၄)ဂါလနရကအာငကရကရာစပပါ။ထအရညထသဆပြပာမန နစေျပ
သားခနကရာစပမပးပေဖျနးနငသည။
တမာပးသတကဆးရညသည ပျ၊ ြဖတပး၊ မားပငေန၊ ြဖတ၊ စနေေဖလ၊ ခနင
ကပါေဖတစသညပးများေောေယနငသည။
(ခ)။ ရဆးေကကကး-ဂျငး-ငရတသး ရဆးေည (၁)ကဆးရေကေးအကြခာေ ၅၀ေျပသား
(၂)ငရတသး ၅၀ေျပသား
(၃)ဂျငး ၅၀ေျပသား
(၄)အသငသးအးအမ ၁လတာ
(၅)ကရ ၅၀လတာ
ကဆးရေကေး၊ ငရတသးစမးနင ဂျငးတေ ကြေညေကအာငထကထာငးမပး ကရ
(၅၀)လတာထတင ထည၍ကဖျာပါ။ အသငသးအးအမ တစလတာေလညး ကရာထည
ကပးပါ။န စပကအာငကမမပးလေငပးေဖးအပထားပါ။တစကနတစကေမကမကပးပါ။ဆယ
ရေြပညမပးပါေအသးြပနငပါသည။ကရကလးဂါလနလေငကဆးရညန ဆဗးတစဗးနနး
ကရာစပပငဖျနးရသည။စတငသးစသညမဆယရေအတငးေနကအာငသးစရသည။
ဆယရေကေျာပါေအာနသငများကလျာပါးသားသည။ပျပး၊ ကလးပး၊ငကြမာငကတာင
စသညများေ ောေယနငသည။ သဘာေပးသတကဆးများတင အလယေဆးကဖျာ
စပသးစနငသညကဆးြဖစသည။
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
66 Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
(ဂ)။ ရဆးေကကကး-ဂျငး-ငရတသး-ဒတထာရဆးေည (၁)ကဆးရေကေး ၂၅ေျပသား
(၂)ငရတသး ၂၅ေျပသား
(၃)ဂျငး ၂၅ေျပသား
(၄)ြေေသနြဖ ၂၅ေျပသား
(၅)တမာသး/တမာရေ(ရနငပါေ) ၂၅ေျပသား
(၆)ဆငတးမနယ ၂၅ေျပသား
(၇)ထနးလျေ ၂၅ေျပသား
(၈)ဒတထာ ၅ေျပသား
(၉)အးအမအြပငး ၁လတာ
(၁၀)ကရ ၈၀လတာ(၁၈ဂါလန)
ထကထာငးရနလသညပစစညးအားလးေကြေညေကအာငထကထာငးပါ။ဒတထာေ
ကရကနးအနညးငယြဖငကဖျာပါ။ပစစညးအားလးေသငတငရာပးထတငထည၍ကရ(၈၀)
လတာနငကဖျာပါ။နစပကအာငကရာကမမပးပါေပးေဖးအပထားပါ။တစကနတစကေမကမ
ကပးပါ။ ဆယရေကေျာပါေ စတငအသးြပ၍ရပါသည။ ကရကလးဂါလနတင ကဆးရည
တစလတာနနးကရာစပပေဖျနးရသည။ဖျေပးအများစအနတရာယမောေယနငသည။
ကဖျာစပမပးကနာေကလးလခနထား၍ရသည။
(ဃ)။ စပါးခမးခးရပါငးခေည (Rice Husk Vinegar) (ဦးမျ းကကည၊ အပငမးစားခရငစကပျ းရေးဦးစးမး၊ မောထမ ကးယရဖာြပပါသည)
ဂျပနနငငလယယာစေပျ းကရးလပငနးများတငတငေျယစာအသးြပလျေရသည
ဘေစသးသဘာေကဆးတစမျ းြဖစသည။
ထတလပသညကေယာ (၁)ကလးကထာင(သ)အေငးပသပး(ပပါသြဖစေပကောငး)၏ထပတစဖေေ
ဖငပါ။အြခားထပဖေတငအချငး(၄)လေမခနအကပါေေငးနငကဘးဖေမျေနာများတင
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
67Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
တစမတလးခနအကပါေကလးများေကအာေကြခမသးလေမခနအောထကဖာေကပးပါ။
(၂) သပးအကပါအေငးကပါေတင (၄)ကပအရညရ (၄)လေမသပေေ တညမတ
စာတပပါ။ ပေထပတငအဖးပတအရငနင အပတကအာေ(၅)လေမခနအောတင (၃)
ကပအရညရအချငး(၃)လေမပေကချာငးေခပကစာငးကစာငးကမာ၍တပဆငကပးပါ။
(၃)ထ(၃)လေမသပေေအချငး(၄)လေမ၊အရညကပ(၃၀)ရသညသပေ
(သ)ေါးလးကခါငးထသဆယလေမခနထးသငးမပးပေအရညေခပကမာကမာြဖစကအာင
ထားောခတငများနငကထာေပထားကပးပါ။သးလေမပေေကလးလေမပေအရည
ထသထးထညသညအခါပေနစခ၏အကပါနရြခငးထေပကနကစရမည။သမသာကလးလေမ
ပေရညတကလျာေ စးေျလာမညအရညသည သးလေမပေထသ မစးေငကတာဘ
အြပငဘေသစးေျလာမညြဖစသည။
(၄)ပေအရညတကလျာေစးေျလာမညကပါငးခရညေခယရနကရတကလောေေ
သးလေမပေနငကလးလေမပေတအဆကနရာသးလေမပေကအာေတငတပဆငပါ။
ကရတကလောေကအာေတငထညစရာပးတစပးခထားကပးပါ။
ထတလပပ (၁) ကြမြပငညတင သးကပပတလည အနေနစကပခန ကြမေျငးတး၍ သပးေ
ကြမေျငး၏အလညတညတညတငထားမပးေရယာများေတပဆငပါ။
စပါးခမးခးရပါငးခေညထတလပပ
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
68 Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
(၂)ေျငး၏အလညတညတညတငအမေကလာငစာထငးကချာငးအကသးကလးများ
ြဖငမးပျ းမပးသပးေမးကပါသကမာေချကပးလေပါ။ကလာငစာအားလးသပးထသ
ကရာေရသားမပးမးကလာငကနြေသည။
(၃)အတငးထတငမးကလာငကနကသာသပးပတပတလညသစပါးခများေလကအာင
ဖးအပကပးမပးသပးအကပါမပေ၏တစကပခနအထြမပသားကအာငဖးအပကပးပါ။
(၄)သပးအကပါဘေပေထမမးခးကငများထေလာြေမည။မးခးအကရာငကဖျာ
သားသညအခါပေအဖးေပတကပးလေပါ။ထအခါပေအရညထသမးခးများကရာေရ
သားမပးဦးကမာကနသညပေကခါငးအေမမးခးများထေလာသည။
(၅) စပါးခမးခးများ ကဘးကစာငးပေအရညအတငးြဖတသနးရာမ အရညအြဖစ
ပေအတငးအရငးပငးသစးဆငးလာသည။
(၆) စးဆငးေျလာသညကပါငးခရညသည ကလးလေမပေရညမ တကလောေ
အတငးေျလာမပးကအာေခခေထသစကဆာငးကရာေရသားသည။
(၇) စကဆာငးရရသညကပါငးခရညတငေတတရာဓာတများပါကနသြဖင အကရာင
မာ မနေကနသည။ဤေတတရာများေ သြဖငစစယမပး သးလခနသကလာငထားရသည။
သးလကေျာမစမပးသးစနငသည။
(၈)ဤနညးမာစပါးခေအတငးမမးလေကလာငသြဖင မးကသးဖတသေသ
ြဖစသည။ စပါးခမးကသးရရရန စပါးခအကပါယမျေနာြပငတင မးကတာေမြဖစကစဖ
စပါးခများေ ထပထပမပးကလာငးထညကပးရသည။ထတလပမမပးဆးပါေအကပါယ
မျေနာြပငညညာစာကလာငေေမးကစရနတမျေစညးြေမးြဖငညကပးမပး စပါးခအားလး
မညးသားချနတင ကရများကလာငး၍မးကလာငမေမငမးသတကပးရသည။
(၉)စပါးခတငး(၄၀)ေမးရရနအချန၈မ၁၀နာရခနြောြမငမပးကပါငးခရည၁၀
လတာခနရရသည။
ဤနညးအားြဖင စေပျ းကရးလပငနးတင စယစသးနငသည စပါးခမးခးကပါငးခ
ရညနငစပါးခမးကသးေရရလာသည။
စပါးခရပါငးခေညအားအသးြပပ (၁)ကရနင(၅မ၁၀)ဆအထကရာဖျနးပါေအပငငယများေကသကစသြဖငကပါငး
သတကဆးအြဖစအသးြပနငသည။
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
69Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI
(၂) ကရနင အဆ (၅၀၀) မ (၇၀၀) ထကရာဖျနးပါေ အြမစ၊ အရေ၊ အသးများ
အားကောငးကစသည။
(၃)အေတထစကေးမေငေကပါငးခရညတငနစစမမပးလယေေထတငတတေငး
ြဖငတကလာငးဆကပးထားပါေဆစပးဖလများမလာကရာေကအာငဟနတားနငသည။
(၄)ကရအဆ(၁၀၀)နငကရာဖျနးကပးပါေစပါးဘေတးရးယားရေကြခာေကရာဂါ
ေောေယနငသည။
(၅)ကပါငးခရည(၁၆)လတာနငြေေသနြဖ(၃၀မ၆၀)ေျပသားခန ကရာစပမပး
သးလြောထားပါ။၎ငးကဆးေကရအဆ(၁၀၀)မ(၂၀၀)ကရာစပမပးဖျနးပါေပျပးနင
မကရာဂါများေောေယနငသည။
(၆)ဖရနငသခားကမးများတငေျကရာေကသာစပစားပးများအတေကရကလးဂါလန
တငစပါးခကပါငးခရည(၂၀၀)မ(၃၀၀)စစကရာစပ၍ပေဖျနးနငသည။
စပါးအစမးဖငစကပျ းရေး-လယသမားလကစစာအပ
70 Farmers’ Handbook on System of Rice Intensification-SRI