1

ՀԱՇՎԱՊԱՀԱԿԱՆ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄ ԵՎ ԱՈՒԴԻՏ

ՏԵՂԵԿԱՏՎԱԿԱՆ ԲՅՈՒԼԵՏԵՆ

ՀՀԱԱ կայքում ամենամսյա պարբերականությամբ կտեղադրվեն տեղեկատվական

բյուլետեններ, որոնք թեմատիկ լայն ընդգրկմամբ կլուսաբանեն հաշվապահական

հաշվառման և աուդիտի ոլորտին առնչվող միջազգային և տեղական նորությունները,

կանդրադառնան ՀՀԱԱ զարգացումներին, անդամներին հուզող խնդիրներին:

Տեղեկատուի այս`6-րդ համարում “Համընդհանուր անդրադարձ”, “Կայունություն,

մարտահրավերներ, հնարավորություններ”, “Միջազգային փորձի լուսաբանում”,

“Պրոֆեսիոնալիզմ”, “Հետաքրքիր է” խորագրերի ներքո Ձեզ ենք ներկայացնում ամփոփ

տեղեկատվություն`ակնկալելով նաև Ձեր արձագանքները` կարծիքների,

առաջարկությունների, հոդվածների տեսքով:

ՀԱՄԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԱՆԴՐԱԴԱՐՁ

April 16, 2014

This edition of The Latest features the addition of two new subject areas that have just been added to the Global

Knowledge Gateway: Practice Management and Audit & Assurance. These areas contain content of particular

relevance to small- and medium-sized practices (SMPs). We encourage you to explore the broad array of

new resources and to join the discussions for these and all subject areas. You are receiving this newsletter because you subscribed via the IFAC Global Knowledge Gateway or because you

have subscribed for related content from IFAC. To manage your subscription, visit My Subscriptions (must be logged

in to access) on the IFAC website. Customize your subscription to The Latest by selecting all the Gateway topics or

only those that interest you. To learn more about the Gateway, read IFAC CEO Fayez Choudhury’s introductory

Viewpoint.

Latest Viewpoint

Interconnected Global Risks: No Man, or Business, Is an

Island

by Mervyn King, Chairman, International Integrated Reporting

Council

WHAT'S IN THIS ISSUE

Audit & Assurance

Practice Management

2

The challenge of designing an

economic model capable of identifying,

and then responding to, systemic and

interconnected risks is something the

G-20 has been grappling with since the

onset of the global financial crisis in

2008. It is also an urgent matter for

businesses, which make up around

half of the world’s largest economic

entities. The concept of ―connectivity‖

of information in a business context

acts to bring together the different

parts of a business in recognition of the

interconnections between them. It forces a new kind of behavior—what

we call ―integrated thinking‖—and is a central principle of integrated

reporting, a new corporate reporting model being trialed in

approximately 25 countries and embraced by companies as diverse as

Hyundai, PepsiCo, National Australia Bank, and Unilever.

Audit & Assurance

1. Discussion | What Is the Future for Assurance and Small Business?

In many jurisdictions, perhaps most noticeably in recent years in Europe, the emergence of a ―think small first‖

mentality has resulted in a light touch approach to policy and regulation for small businesses, releasing them

from the obligation to have an audit, and from many financial reporting requirements. This begs the question,

how can accountants best support small- and medium-sized entities (SMEs). 2. Resources | View All

Audits of Special Purpose Frameworks: Obtaining Substantive Evidence from Engagement Letters

Guidance | Accounting Web

Before Your Clients Run to the Cloud, Remember SOC

Article | AICPA Insights

Auditing Needs Audacious Goals

Article | In The Black 3. News | View All

SMP Committee Response to IAASB's Consultation Paper: Strategy and Work Program, 2015-2016/19

April 15, 2014 | International Federation of Accountants

Quality of Global Audits Questioned

April 11, 2014 | Economia

FEE Comments on European Parliament Vote on Audit Reform

April 3, 2014 | Fédération des Experts-comptables Européens (FEE)

PCAOB Trying to Help Auditors Find Their Voice

April 2, 2014 | Journal of Accountancy

MIA Issues Report To Assist Audit Practitioners Improve Audit Quality

March 28, 2014 | Malaysian Institute of Accountants

Practice Management

1. Discussion | Is Social Media Marketing the Key to Practice Profitability?

The acquisition of new clients continues to be a dominant driver of profitability for small- and medium-sized

practices (SMPs), according to recent poll results. 2. Discussion | The Sustainability Imperative for Small Business

3

Small- and medium-sized entities (SMEs) might think that sustainability is only relevant to large companies—

that for a small business, the administrative and financial costs outweigh the benefits. 3. Resources | View All

Tips for Boosting Business with Existing Clients

Guidance | American Institute of CPAs

Best Solutions for Accountants to Reduce Acquisition Costs and Minimize Client Onboarding

Article | Accounting Today

The Many Advantages of Defining Your Firm’s Value

Case Study | American Institute of CPAs

Harnessing the Power of the Cloud

Article | Journal of Accountancy

How to Maximize Client Retention After a Merger

Article | Journal of Accountancy 4. News | View All

Social Networking: How Does the Top 50 Stack Up?

April 8, 2014 | Accountancy Age

Finding the Right Mix

April 4, 2014 | Public Accountant

A Fresh Approach to the Traditional Accountancy

March 27, 2014 | The Accountant

Prepared by IFAC's Communications Department. Contact communications@ifac.org for further information.

Copyright © 2014 by the International Federation of Accountants (IFAC). All rights reserved. Written permission from IFAC is required to

reproduce, store or transmit, or to make other similar uses of, this document, except as permitted by law. Contact permissions@ifac.org.

Unsubscribe from all IFAC emails | Manage IFAC subscriptions

May 20, 2014

Latest Viewpoint

It's Time for Sovereign Governments to Practice What They Preach

by Hon. David M. Walker, Former US Comptroller General

4

Political leaders and regulatory agencies in various countries and supra-national

entities spend a lot of time focusing on the need for quality financial reporting by

public companies. At the same time, current financial reporting by sovereign

nations and other political subdivisions (e.g., states/provinces, municipalities)

leaves a lot to be desired.

WHAT'S IN THIS ISSUE

Audit & Assurance

Practice Management

Audit & Assurance

1. Discussion | What Is the Future of Audit and Assurance? FEE Opens Discussion

As part of its commitment to promoting a public debate on audit and assurance, the Federation of European

Accountants (FEE) has published a discussion paper, the Future of Audit and Assurance. 2. Resources | View All

Auditing Special Purpose Frameworks: Flowchart Prep Tips

Article | Accounting Web

Auditing Special Purpose Frameworks: Key Controls

Article | Accounting Web 3. News | View All

Value of Audit Blog

May 14, 2014 | Economia

PCAOB Seeks Input on Reorganization of Auditing Standards

May 6, 2014 | Accounting Web

Value of Audit

May 6, 2014 | Economia

Practice Management

5

1. Discussion | Most Useful Apps for Accountants

In a few short years, smartphone applications have gone from margin to mainstream. 2. Resources | View All

The Eight Attributes of High-Functioning Firms

Article | American Institute of CPAs

Using LinkedIn for Prospecting

Article | American Institute of CPAs

Five Key Trends Worth Watching

Article | Journal of Accountancy

Credit Control: Part 1 – Effective Procedures for Prompt Billing and Payment

Article | Institute of Chartered Accountants in England and Wales

How Technology Is Changing Your Clients' Expectation

Video | Accounting Today

How to Start a Cloud Accounting Practice

Article | Accounting Web

How to Discourage Your Accounting Clients from Price-Shopping

Article | Accounting Today

Promoting a Positive Work Atmosphere at an Accounting Firm

Article | Accounting Today

The Why, What and How of Client Testimonials

Article | Accounting Web 3. News | View All

Make Sure Your Firm Counts: Participate in the 2014 National MAP Survey

May 20, 2014 | American Institute of CPAs

June 24, 2014

Latest Viewpoint

Shared Standard Setting in the Public Interest: A Strong Model

by Fayez Choudhury, CEO, IFAC

6

This discussion explains the benefits of the ―shared private-public sector‖ model

for setting professional standards in the global accountancy profession. The

model maintains an important role for the profession—those who use and adopt

the standards, and who give effect to the regulatory and legislative requirements

imposed on the corporate sector. The model also has safeguards to protect the

independence of the standard-setting process from the accountancy profession

and other vested interests, including governments and regulators.

WHAT'S IN THIS ISSUE

Audit & Assurance

Practice Management

Audit & Assurance

1. Discussion | Supporting the Implementation of International Standards—What’s Next?

IFAC's SMP Committee has developed a suite of comprehensive guides and supplementary resources to help

SMPs implement international standards; Take the poll to help the committee guage demand and interest to

decide what to develop next. 2. Resources | View All

A Clear Path to Smarter Audits

Article | In The Black 3. News | View All

CAQ’s Field-Testing Yields Further Recommendations to Auditor’s Reporting Model

June 23, 2014 | Journal of Accountancy

IAASB Releases 2013 Annual Report: Shaping New Solutions to Global Issues

June 13, 2014 | International Auditing and Assurance Standards Board

Practice Management

7

1. Resources | View All

How to Prepare a Business for Digital Disruption

Article | Institute of Chartered Accountants in Australia

What's Your Fraud IQ?

Article | Journal of Accountancy

Aspiring Leaders Must Remain Close to Clients

Article | Economia

The 3 Coolest Trends for the Mobile Workforce

Article | American Institute of CPAs

11 Easy Ways to Build Good Client Relationships

Article | AICPA Insights

ԿԱՅՈՒՆՈՒԹՅՈՒՆ, ՄԱՐՏԱՀՐԱՎԵՐՆԵՐ, ՀՆԱՐԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

ՁԵՎԱՎՈՐՎԵԼ Է ՀՀԱԱ ՆՈՐ ԽՈՐՀՈՒՐԴ

2014 թվականի մայիսի 17-ին տեղի ունեցավ Հայաստանի հաշվապահների և

աուդիտորների ասոցիացիայի ընդհանուր ժողովը, որի արդյունքում երկու տարի

ժամկետով ձևավորվեցին կառավարման նոր մարմիններ` 12 հոգուց բաղկացած

ՀՀԱԱ խորհուրդը և Վերստուգիչ հանձնաժողովը:

ՀՀԱԱ խորհրդի նախագահ ընտրվեց Հովհաննես Պետրոսյանը, ով այդ պաշտոնում

փոխարինեց Ահարոն Չիլինգարյանին, մարդու, ում հետևողական ջանքերով ու

հմուտ ղեկավարությամբ Հայաստանի հաշվապահների և աուդիտորների

ասոցիացիան վերջին երկու տարիներին արձանագրեց զգալի առաջընթաց:

ՀՀԱԱ խորհրդի նորընտիր նախագահ Հովհաննես Պետրոսյանը Ասոցիացիայի

հիմնադիր նախագահն է, կառույցի առաջին քայլերի, բարդ ու դժվարին ընթացքի,

զարգացման ու կայացման ավելի քան տասնութամյա ճանապարհի վկան ու

ձևավորված սկզբունքների նախանձախնդիր հետևորդը: Նա այս պաշտոնում

ընտրվում է արդեն երրորդ անգամ:

ՀՀԱԱ խորհրդի կազմում ընտրվել են Ահարոն Չիլինգարյանը, Արթուր

Հարությունյանը, Արմեն Հովհաննիսյանը, Սուրեն Ադամյանը, Անդրեաս

Հարությունյանը, Մագի Նարգիզյանը, Արփինե Ղևոնդյանը, Լեռնիկ Հարությունյանը,

Արամ Հովհաննիսյանը, Վրեժ Մխիթարյանը, Աշոտ Բարսեղյանը: Նրանց գերակշիռ

մասն ունի միջազգային որակավորում և փորձառություն հաշվապահական

հաշվառման, արտաքին աուդիտի, կրթության և վերապատրաստումների

8

կազմակերպման բնագավառում, ներկայացնում են միջազգային և տեղական

հաշվապահական և աուդիտորական ճանաչված և հեղինակավոր ընկերություններ:

Ձևավորվեց նաև Վերստուգիչ հանձնաժողով Նաիրի Ադամյանի ղեկավարությամբ:

Հանձնաժողովի կազմում ընդգրկվեցին Սիմոն Աբրահամյանը, Էդգար

Նահապետյանը, Լիդա Թադևոսյանը, Աղավնի Բաբայանը:

Խորհուրդն իր պատրաստակամությունն է հայտնել, հիմնվելով կառույցի մոտ 18-

ամյա ձեռքբերումների վրա` զարգացնել և առաջ տանել մասնագիտությունը,

աջակցել Հայաստանում հաշվապահական հաշվառման և աուդիտորական

գործունեության զարգացմանը, ասոցիացիայի անդամների մասնագիտական

հմտության և փորձառության ձեռքբերմանը, նպաստել հասարակության առջև

մասնագիտության ներկայացմանը:

Շնորհավորելով ՀՀԱԱ խորհրդի և Վերստուգիչ հանձնաժողովի նոր անդամներին և

ՀՀԱԱ խորհրդի նախագահին շատ պատասխանատու, բայց պատվաբեր

աշխատանքը ստանձնելու կապակցությամբ, մաղթում ենք հաջողություն իրենց

կարևոր առաքելության իրականացման ճանապարհին:

Հայաստանի հաշվապահների և աուդիտորների ասոցիացիա

2014 թվականի հուլիսի 7-ին ՀՀԱԱ խորհրդի նիստում հաստատվեց ՀՀԱԱ

զարգացման ծրագիրը: Այն ներկայացնում ենք ձեր ուշադրությանը:

Հաստատված է 01.07.2014 ՀՀԱԱ Խորհրդի N11 նիստում

ՀՀԱԱ Խորհրդի նախագահ

Հ.Պետրոսյան

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՇՎԱՊԱՀՆԵՐԻ ԵՎ ԱՈՒԴԻՏՈՐՆԵՐԻ ԱՍՈՑԻԱՑԻԱՅԻ

ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ԾՐԱԳԻՐ

1. Առաքելություն

2. Հիմնական նպատակներ

ՀՀԱԱ ԱՌԱՔԵԼՈՒԹՅՈՒՆԸ

9

Հայաստանի հաշվապահների և աուդիտորների ասոցիացիան

մասնագիտական կազմակերպություն է, որի առաքելությունն է խրախուսել և

նպաստել Հայաստանի Հանրապետությունում գործող կազմակերպությունների

ֆինանսական հաշվետվություններում պարունակվող տեղեկատվության նկատմամբ

վստահելիության բարձրացմանը օգտագործողների, այդ թվում` նաև ներդրողների և

փոխատուների մոտ:

Առաքելությունն իրագործելու նպատակով ՀՀԱԱ-ն ձգտում է բարելավել ՀՀ-

ում գործող հաշվապահների և աուդիտորների մասնագիտական կարողությունները`

որակավորման, շարունակական մասնագիտական զարգացման, համապարփակ

մասնագիտական օժանդակության և որակի հսկողության միջոցով, ինչպես նաև

խորացնել փոխադարձ կապը հաշվապահության և աուդիտի պատվիրատուների

հետ:

Նպատակ 1. ԱՈՒԴԻՏՈՐԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ ՈՐԱԿԻ ՄՈՆԻԹՈՐԻՆԳ

Սահմանում. Որակի մոնիթորինգ նշանակում է միջոցառումների իրականացում`

համոզվելու համար, որ Աուդիտի և հավաստիացման միջազգային ստանդարտների

Խորհրդի (ԱՀՄՍԽ/IAASB) կողմից հրապարակված Աուդիտի միջազգային

ստանդարտները, մասնավորապես` Որակի հսկողության միջազգային ստանդարտ

1-ով սահմանված պահանջները, պատշաճ ձևով պահպանվում են Հայաստանի

Հանրապետությունում գրանցված աուդիտորական կազմակերպությունների կողմից:

Իրավիճակը, խնդիրը և հիմնավորումը

2011թ. դեկտեմբերի 29-ին ՀՀ-ում պաշտոնապես ընդունվել է Որակի հսկողության

միջազգային ստանդարտ 1-ը, որը պահանջում է աուդիտորական

կազմակերպություններին ստեղծել ու պահպանել որակի հսկողության համակարգ,

որը կապահովի ողջամիտ երաշխիք, որ.

ա) կազմակերպությունը և նրա աշխատակազմը համապատասխանում են

մասնագիտական ստանդարտներին և կիրառելի իրավական ու կանոնակարգման

պահանջներին, և

բ) կազմակերպության կամ աուդիտի ղեկավարի կողմից թողարկված

հաշվետվությունները համապատասխանում են տվյալ հանգամանքներին:

Ստանդարտի պահանջի բավարարումը բարդ գործընթաց է, և դժվարությունները

հատկապես նկատելի են միջազգային ցանցի մեջ չներառված աուդիտորական

կազմակերպությունների համար:

Նշված խնդրի լուծմանն աջակցելու նպատակով ՀՀԱԱ-ն նախաձեռնել է

կամավորության սկզբունքով ձեռնարկին միացող աուդիտորական

կազմակերպություններում իրականացնել ֆինանսական հաշվետվությունների

աուդիտի որակի մոնիթորինգի գործընթաց: Առաջին միջոցառումը կազմակերպվեց

2013թ. հոկտեմբերին, որի իրականացման աշխատանքներին մասնակցեց

10

հրավիրված միջազգային փորձագետը: Որակի մոնիթորինգի արդյունքում մի շարք

կազմակերպություններ, որոնք հաջողությամբ անցան մոնիթորինգը, ստացան

համապատասխան վկայագրեր:

Քաղաքականություն

Բարելավել որակի մոնիթորինգի իրականացման ընթացակարգերը`

համագործակցելով ՀՀ ֆինանսների նախարարության հետ:

Մոնիթորինգը աուդիտորական կազմակերպություններին հնարավորություն կտա

ձեռնարկել անհրաժեշտ քալեր բացահայտված թերությունների և բացթողումների

վերացման, ինչպես նաև ներդրված համակարգերի բարելավման ուղղությամբ:

Աուդիտի որակի մոնիթորինգի գործընթացը կնպաստի նաև հասարակության և այլ

շահագրգիռ կողմերի մոտ աուդիտի վարկի բարձրացմանը: Միաժամանակ ՀՀԱԱ-ն

տեսնում է որակի հսկողության առավել հիմնարար և վերջնական լուծումներ`

հաշվապահների և աուդիտորների նոր ստեղծվող կառույցի շրջանակում: Ըստ

«Հաշվապահական հաշվառման և աուդիտորական գործունեության կարգավորման և

հանրային վերահսկողության մասին» ՀՀ օրենքի նախագծի,` ՀՀԱԱ-ն

կվերակազմակերպվի «Հաշվապահների և աուդիտորների պալատի», որին

կփոխանցի աուդիտի և հաշվապահական հաշվառման ոլորտի կարգավորման մի

շարք գործառույթներ: Մասնավորապես` Որակի վերահսկողությունը,

որակավորումը, Ֆինանսական հաշվետվությունների միջազգային ստանդարտների և

աուդիտի միջազգային ստանդարտների շարունակական թարմացումը:

Իրագործման միջոցառումներ

Վերը նշված նպատակին հասնելու և քաղաքականության կենսագործման համար

նախատեսվում է իրագործել հետևյալ միջոցառումները.

Սկիզբ Միջոցառում /գործողություն/ Ավարտ Նշումներ

2014թ．

սեպտեմբեր,

2015թ．

սեպտեմբեր

Յուրաքանչյուր տարի

աուդիտորական

կազմակերպություններում

իրականացնել աուդիտի որակի

մոնիթորինգ (ԱՈՄ):

2014թ．

դեկտեմբեր,

2015թ．

դեկտեմբեր

Շարունակական Բարելավել աուդիտի որակի

մոնիթորինգի իրականացման

ընթացակարգը: Բարելավել

ընթացակարգերի կիրառման

համապատասխան մեխանիզմները:

Շարունակական Յուրաքանչյուր տարվա

մոնիթորինգից հետո ամփոփել

արդյունքները և գնահատել

11

արդյունավետությունը: Նշվածի

վերաբերյալ իրազեկել

մասնագիտական հանրությանը:

2014 Դեկտեմբեր Կազմակերպել քննարկումներ ՀՀ

ֆինանսների նախարարության,

կենտրոնական բանկի և այլ

կառույցների հետ` առաջարկելով

աուդիտորական ստուգումների

պայման ունեցող

կանոնակարգերում հաշվի առնել

ՀՀԱԱ ԱՈՄ-ի արդյունքները:

Նպատակ 2. ՄԱՍՆԱԳԻՏԱԿԱՆ ՈՐԱԿԱՎՈՐՈՒՄ

Սահմանում. Մասնագիտական որակավորումը նշանակում է որակավորված

հաշվապահի և աուդիտորի մասնագիտական քննությունների անցկացում`

համաձայն Հաշվապահների միջազգային դաշնության (International Federation of

Accountants, IFAC, ՀՄԴ) կրթական ստանդարտների` համակցված անհրաժեշտ

մասնագիտական փորձառության հետ:

Իրավիճակը, խնդիրը և հիմնավորումը

Ներկայումս ՀՀԱԱ որակավորման ծրագիրը կազմված է 7 առարկայից, որոնք

բաժանված են երեք մակարդակների: Որակավորման թեկնածուներն առաջին

մակարդակից (2 քննությունից) հետո ստանում են վկայագրված հաշվետարի

որակավորում, ևս 4 քննություն հանձնելուց հետո` որակավորված հաշվապահի

որակավորում, իսկ յոթերորդ քննությունը հանձնելուց հետո՝ որակավորված

աուդիտորի որակավորում: ՀՀԱԱ որակավորման ծրագիրը համապատասխանում է

ՀՄԴ Միջազգային կրթական ստանդարտներին (International educational standards,

IES), մասնավորապես՝

IES 1 «Մուտքի պահանջներ հաշվապահական մասնագիտական ծրագրին

մասնակցելու համար» ստանդարտի պահանջներին: Հարկ է նշել, որ ՀՀԱԱ պահանջները սահմանված են ավելի խիստ, քան ստանդարտում:

IES 2 «Մասնագիտական կրթական ծրագրի բովանդակություն» ստանդարտի

պահանջներին: Սահմանված է, որ թեկնածուն որակավորում ստանալու

պահին պետք է ունենա նաև բարձրագույն ուսումնական հաստատության

բակալավրի աստիճան: Տեղեկատվական տեխնոլոգիաների վերաբերյալ

պահանջը բավարարվում է բակալավրի աստիճանով:

IES 3 «Մասնագիտական ունակություններ» ստանդարտի պահանջներին:

Ընդհանուր գիտելիքների պահանջը բավարարվում է որակավորման պահին

բակալավրի աստիճանով:

12

IES 4 «Մասնագիտական արժեքներ, վարքագիծ և դիրքորոշում» ստանդարտի

պահանջներին:

IES 5 «Պահանջներ թեկնածուի մասնագիտական փորձի նկատմամբ»

ստանդարտի պահանջներին: Հարկ է նշել, որ հետագա զարգացումներ պետք է ապահովվեն մոնիթորինգի ուղղությամբ:

IES 6 «Մասնագիտական կարողության և կոմպետենտության գնահատում»

ստանդարտի պահանջներին: Հարկ է նշել, որ ըստ էության ՀՀԱԱ-ն ներկայումս ապահովում է վերջնական գնահատման համակարգի տարրերից միայն մեկը` թեկնածուի հետ հարցազրույցը: Համակարգը հետագայում պետք է վերանայվի և վերափոխվի:

IES 7 «Շարունակական մասնագիտական զարգացում՝ մշտական ուսուցման և

մասնագիտական իրազեկության շարունակական զարգացման ծրագիր»

ստանդարտի պահանջներին: Հարկ է նշել, որ արդեն բարեփոխվել է այն մասը, թե ինչպես պետք է վարվի կառույցը ՇՄԶ պահանջը չկատարող անդամների հետ:

IES 8 «Աուդիտի ոլորտում մասնագիտացող անձանցից պահանջվող

կոմպետենցիա» ստանդարտի պահանջներին` զգալի վերապահումներով:

Այսպես, ըստ ստանդարտի, աուդիտորի որակավորում շնորհելու համար

պետք է կիրառվեն մասնագիտական փորձառության վերաբերյալ հատուկ

պահանջներ:

ՀՀԱԱ որակավորումը համապատասխանում է ՀՄԴ ստանդարտներին, որի

վկայությունն են ՀՄԴ մոնիթորինգի արդյունքները և ՀՄԴ անդամակցության

սերտիֆիկատը: Մոնիթորինգն իրականացվել է Շոտլանդիայի երդվյալ

հաշվապահների ինստիտուտի (Institute of Chartered Accountants of Scotland, ICAS,

ՇԵՀԻ) կողմից: Նույն կերպ մոնիթորինգի է ենթարկվել ՀՀԱԱ որակավորման

ծրագիրը Որակավորված և երդվյալ հաշվապահների ասոցիացիայի (Association of

Chartered and Certified Accountants, ACCA) կողմից: Որպես ACCA գնահատական

պետք է համարել այն, որ ՀՀԱԱ որակավորում ունեցող՝ ACCA որակավորմանը

հավակնող անձանց տրամադրվում են ազատումներ ACCA 8 քննություններից

(տես`https://portal.accaglobal.com/accrweb/faces/page/public/accreditations/enquiry/awards

/EnqAwardsTable.jspx?_afPfm=-wisss5c6c)

Ոչ պակաս կարևոր է նշել այն իրողությունը, որ ներդրված է որակավորման

քննաթերթերի կազմման, վերանայման և գնահատման համակարգ, որը

համապատասխանում է միջազգային լավագույն պրակտիկային և ճանաչված է

միջազգային կառույցների` Որակավորված և երդվյալ հաշվապահների

ասոցիացիայի (Association of Chartered and Certified Accountants, ACCA) և

Շոտլանդիայի երդվյալ հաշվապահների ինստիտուտի (Institute of Chartered

Accountants of Scotland, ICAS) կողմից: Վերը նշված քննական համակարգի ֆորմատը

կարևորագույն գործոններից մեկն էր, որի հիման վրա ՀՀԱԱ որակավորում ունեցող

անձինք ACCA-ի կողմից ստացան ազատումներ:

2013թ. ՀՀ կառավարության որոշմամբ աուդիտորների որակավորման

քննությունների անցկացման գործառույթը փոխանցվել է ՀՀԱԱ-ին:

Կարևոր է հետևողականորեն օժանդակել, որ ԲՈՒՀ-երում հաշվապահի և

աուդիտորի մասնագիտությունների գծով դասավանդող կադրերը

13

համապատասխանեն մասնագիտական ոլորտի գիտելիքների միջազգային

պահանջներին:

ՀՀԱԱ-ն, ձգտելով ՀՄԴ լիիրավ անդամության, պարտավոր է մշտապես լավագույն

ջանքերը գործադրել իր որակավորման ծրագրի` ՀՄԴ կրթական ստանդարտներին

համապատասխանությունը մշտապես ապահովելու համար և այդ ուղղությամբ

որոշակի անելիք ունի:

Քաղաքականություն

Քաղաքականություն 1. Ներդնել այնպիսի մեխանիզմ, որը թույլ կտա մշտապես

հետևել ՀՄԴ կրթական ստանդարտների զարգացումներին և արագորեն ապահովել

ՀՀԱԱ որակավորման համակարգի համապատասխանեցումը դրանց:

Քաղաքականություն 2. Տեղեկատվական տեխնոլոգիաների վերաբերյալ գիտելիքն ու

փորձառությունը դարձնել անհրաժեշտ պայման՝ աուդիտորի որակավորում

շնորհելու համար:

Քաղաքականություն 3. ՀՀ ֆինանսների նախարության համաձայնությունը

ստանալուց հետո և համապատասխան միջոցների առկայության դեպքում մշակել

հանրային հատվածի հաշվապահների որակավորման համակարգ, որը

մասնավորապես կներառի քննությունների անցկացման կարգը, որակավորման

ծրագիրը, քննական առարկաները, քննություններին նախապատրաստվելու համար

դասընթացների անցկացումը, դասընթացների համար անհրաժեշտ դասագրքերի

մշակումը և այլն: Քաղաքականություն 4. Ի լրումն կրթական դասընթացներում

ներառված դրույթների, շարունակական մասնագիտական զարգացման

միջոցառումների միջոցով ապահովել ՀՀԱԱ անդամների կողմից պրոֆեսիոնալ

հաշվապահի (աուդիտորի) վարքագրքի կանոնների և մասնագիտական արժեքների

նկատմամբ պահանջների կատարումը:

Իրագործման միջոցառումներ

Վերը նշված նպատակին հասնելու և քաղաքականության կենսագործման համար

նախատեսվում է իրագործել հետևյալ միջոցառումները.

Սկիզբ Միջոցառում /գործողություն/ Ավարտ Նշումներ

2014 Հոկտեմբեր Թարմացնել ՀՀԱԱ որակավորման

ծրագրի “Ֆինանսական կառավարում և վերահսկողություն”,

“Ֆինանսական տեղեկատվություն կառավարման համար”

առարկաների դասագրքերը:

2015 Մարտ Մշակել տեղեկատվական

տեխնոլոգիաների վերաբերյալ

ուսուցողական նյութեր` դրանք

հետագայում ներառելով

14

թարմացված՝ “Ֆինանսական տեղեկատվություն կառավարման համար” դասագրքի մեջ:

2015-2016թթ.

(ՀՀ ֆինանսների

նախարարության

համաձայնության և

համապատասխան

ռեսուրսների

առկայության

դեպքում)

Մշակել հանրային հատվածի

հաշվապահների որակավորման

համակարգը, որը կներառի՝

որակավորման ծրագիրը,

քննական առարկաները,

քննությունների անցկացման

կարգը,

դասընթացների համար

անհրաժեշտ դասագրքերի

մշակումը

ԲՈՒՀ-երի մասնագիտական

ամբիոնների հետ պարբերաբար

անցկացնել քննարկումներ և տալ

առաջարկություններ՝ ծրագրերի

թարմացման և այլ հարցերի

վերաբերյալ:

Պարբերաբար

յուրաքանչյուր

կիսամյակ

Նպատակ 3. ՀԱՆՐԱՅԻՆ ՀԱՏՎԱԾԻ ՀԱՇՎԱՊԱՀՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ԱՈՒԴԻՏԻ

ԳՈՐԾԱՌՈՒՅԹԸ ԵՎ ՈՐԱԿԱՎՈՐՈՒՄԸ ՀՀԱԱ ՇՐՋԱՆԱԿՈՒՄ ԻՐԱԿԱՆԱՑՆԵԼԸ

Սահմանում. Հանրային հատվածի հաշվապահության և աուդիտի գործառույթը և

որակավորումը ՀՀԱԱ շրջանակում իրականացնելը նշանակում է ընդունել այն

փաստը, որ հանրային հատվածի որակավորումը, հաշվառման և աուդիտի

գործառույթները սկզբունքորեն և էականորեն չեն տարբերվում մասնավոր հատվածի

նույնանման պահանջներից, և, հետևաբար, նպատակահարմար է, որ նույն

մասնագիտական կառույցը համակարգի և օժանդակի նշված գործառույթները`

համաձայն միասնական սկզբունքների և մոտեցումների:

Իրավիճակը, խնդիրը և հիմնավորումը

Ներկայումս հանրային հատվածի հաշվապահության և աուդիտի գործառույթը

կարգավորվում է ՀՀ ֆինանսների նախարարության կողմից: Ֆինանսների

նախարարությունը մտադիր է առաջիկայում ներդնել հանրային հատվածի

հաշվապահական հաշվառման կատարելագործված համակարգ: ՀՀ Ֆինանսների

նախարարության կողմից մշակվել է «Հանրային հատվածի կազմակերպությունների

հաշվապահական հաշվառման մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը, որը 2013թ.

սեպտեմբերին ՀՀ կառավարության արձանագրային որոշմամբ հավանության է

արժանացել և ընդունվել է ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից:

15

Արտաքին աուդիտի ստանդարտները (ISA) լիովին վերաբերում են նաև հանրային

հատվածին:

Հանրային հատվածում ներդրված է նաև ներքին աուդիտորների ինստիտուտը, երբ

յուրաքանչյուր հանրային սեփականության միավոր ունի ներքին աուդիտոր կամ

ներքին աուդիտի խումբ, որը պետք է կատարի ոչ միայն համապատասխանության

(compliance) աուդիտ, այլ նաև արդյունավետության (performance) աուդիտ:

Կառավարությունը նաև ընդունում է այն փաստը, որ հանրային հատվածի

կատարելագործված համակարգը կարող է կիրառվել միայն որակավորված

մասնագետ-հաշվապահների կողմից: Ինչ վերաբերում է ներքին աուդիտորների

ինստիտուտին, ապա այն թեև ֆորմալ ընդունված է, սակայն համակարգը լիարժեք

կարող է աշխատել միայն համապատասխան որակավորմամբ մասնագետների

առկայության դեպքում:

Այսպիսով` ակնհայտ է, որ հանրային հատվածին անհրաժեշտ են որակավորված

հաշվապահներ և ներքին աուդիտորներ, ուղղակի հարցն այն է, թե որն է այդ

կառույցը և այն մեխանիզմը, որոնք թույլ կտան այդպիսի մասնագետներ

պատրաստել, եթե դա նույնիսկ տարիների հարց է:

Առաջարկվող քաղաքականություն

Քաղաքականություն 1. Ներառել հանրային ոլորտի հաշվապահության և աուդիտի

խնդիրները ՀՀԱԱ-ի ռազմավարության մեջ;

Քաղաքականություն 2. Ունենալ ՀՀԱԱ-ում երկու տիպի որակավորում.

1. մասնավոր հատվածի հաշվապահների/ արտաքին աուդիտորների

որակավորում,

2. հանրային հատվածի հաշվապահների որակավորում (տես Նպատակ 2, Քաղաքականություն 3):

Արտաքին աուդիտի պահանջները մասնավոր և հանրային հատվածների համար

համընկնում են:

Հաշվապահների համար մշակել որակավորման նոր համակարգ՝ ելնելով հանրային

հատվածի պահանջներից:

Իրագործման միջոցառումներ

Վերը նշված նպատակին հասնելու և քաղաքականության կենսագործման համար

նախատեսվում է իրագործել հետևյալ միջոցառումները.

Սկիզբ Միջոցառում /գործողություն/ Ավարտ Նշումներ

2014

Սեպտեմբեր

Ցուցաբերել օժանդակություն ՀՀ ֆինանսների

նախարարությանը՝ հանրային հատվածի

հաշվապահական հաշվառման

16

կատարելագործված համակարգի ներդրման

գործում: Քննարկել ՀՀ Ֆինանսների

նախարարության հետ, թե ինչ ձևով ՀՀԱԱ-ն

կարող է օժանդակել նախարարությանը:

2014

Դեկտեմբեր

Քննարկել ՀՀ ֆինանսների նախարարության

հետ հանրային ոլորտի հաշվապահների

որակավորման համար ՀՀԱԱ-ի կողմից

որակավորման ծրագրի մշակման հարցը:

2015-

2016թթ.

Մշակել հանրային ոլորտի հաշվապահների

որակավորման համակարգ՝ ելնելով հանրային

հատվածի պահանջներից:

2015-

2016թթ.

Մշակել հանրային ոլորտի ներքին

աուդիտորների որակավորման համակարգ՝

հիմք ընդունելով հանրային ոլորտի

հաշվապահների համար մշակվելիք

որակավորման համակարգը:

2016թ．-ից

սկսած

ՀՀ օրենադրությամբ համապատասխան

լիազորություններ ստանալուց հետո սկսել

հանրային ոլորտի հաշվապահների և ներքին

աուդիտորների որակավորումը:

Նպատակ 4. ԱՈՒԴԻՏԻ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՍՏԱՆԴԱՐՏՆԵՐԻ, ԱՐժԱՆԱՀԱՎԱՏՈՒԹՅԱՆ

ԱՅԼ ՍՏԱՆԴԱՐՏՆԵՐԻ, ՎԱՐՔԱԳՐՔԻ, ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ՀԱՇՎԵՏՎՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ

ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՍՏԱՆԴԱՐՏՆԵՐԻ ՇԱՐՈՒՆԱԿԱԲԱՐ ԹԱՐՄԱՑՈՒՄ ԵՎ

ԻՐԱԶԵԿՈՒՄ

Սահմանում. Աուդիտի միջազգային ստանդարտների, արժանահավատության այլ

ստանդարտների, վարքագրքի, ֆինանսական հաշվետվությունների միջազգային

ստանդարտների շարունակաբար թարմացումը նշանակում է պարբերաբար հետևել

համապատասխան միջազգային կառույցների կողմից միջազգային ստանդարտների

փոփոխությունների հրապարակումներին և սեղմ ժամկետներում ապահովել դրանց

թարգմանությունը: Նշվածը վերաբերում է ոչ միայն ստանդարտներին, այլև դրանց

մեկնաբանություններին, ինչպես նաև Հաշվապահական հաշվառման միջազգային

ստանդարտների խորհրդի կողմից հրապարակած ֆինանսական

հաշվետվությունների պատրաստման հայեցակարգային հիմունքներին և

պարտադիր կիրառման այլ փաստաթղթերին:

Հաշվապահական հաշվառման և աուդիտի միջազգային ստանդարտների

իրազեկումը նշանակում է փոփոխությունների մասին ինտերնետային էջի, էլ.փոստի

և հրապարակային այլ միջոցներով տեղեկացնել մասնագիտական կառույցի

անդամներին և հաշվապահական հանրությանը:

Իրավիճակը, խնդիրը և հիմնավորումը

17

Ներկայումս ՀՀ ֆինանսների նախարարությունն իրականացնում է ամբողջական

ՖՀՄՍ-ների և ՓՄԿ-ների ՖՀՄՍ-ի, ինչպես նաեւ ֆինանսական հաշվետվությունների

պատրաստման և ներկայացման հայեցակարգային հիմունքների` ներառյալ

դրանցում կատարված փոփոխությունների և լրացումների թարգմանությունը

հայերեն` Հաշվապահական հաշվառման միջազգային ստանդարտների խորհրդի

(IASB) սահմանած ընթացակարգերին համապատասխան և ապահովում է դրանց`

գործողության մեջ դնելու իրավական ակտի նախագծի ներկայացումը Հայաստանի

Հանրապետության կառավարության հաստատմանը: Միջազգային ստանդարտների

փոփոխությունների և լրացումների թարգմանությունները կատարվում են ոչ

պարբերաբար:

Իրազեկման կապակցությամբ նշենք, որ չնայած ներկայումս հաշվապահական

հաշվառման ոլորտում ծառայություններ մատուցող առանձին

կազմակերպություններ հետևում և իրազեկում են իրենց շահառուներին և

հաճախորդներին, սակայն ո չ լիազոր մարմինը, ո չ էլ որևէ մասնագիտական կառույց

չի ապահովում ամբողջական և հետևողական պլատֆորմ ընդհանուր իրազեկման

համար:

Այսպիսով, ակնհայտորեն առաջանում է միջազգային ստանդարտների

փոփոխությունների և թարմացումների` ժամանակին թարգմանության և իրազեկման

խնդիր:

Քաղաքականություն

Քայլեր ձեռնարկել Հաշվապահների և աուդիտորների պալատի կայացման

պարագայում վերը նշված` պարբերաբար թարգմանության և իրազեկման

գործառույթների իրականացումը Պալատին վերապահելու ուղղությամբ:

Իրագործման միջոցառումներ

Վերը նշված նպատակին հասնելու և քաղաքականության կենսագործման համար

նախատեսվում է իրագործել հետևյալ միջոցառումները.

Սկիզբ Միջոցառում /գործողություն/ Ավարտ Նշումներ

2014

դեկտեմբեր

Բարելավել Հաշվապահական հաշվառման

միջազգային ստանդարտների կոմիտեի

(IASB) և Հաշվապահների միջազգային

դաշնության (IFAC) կողմից միջազգային

ստանդարտների փոփոխությունների և

լրացումների գործընթացներին հետևելու

ընթացակարգերը` նոր և վերանայված

ստանդարտները ժամանակին գործողության

մեջ դնելու համար:

18

Պարբերաբար՝

յուրաքանչյուր

տարվա

հունվար և

հուլիս

ամիսներին

Միջազգային ստանդարտների

փոփոխությունների և լրացումների մասին

ինտերնետային էջի, էլ.փոստի և

հրապարակային այլ միջոցներով

տեղեկացնել մասնագիտական կառույցի

անդամներին և հաշվապահական

հանրությանը:

Նպատակ 5. ՀՀԱԱ ԻՆՍՏԻՏՈՒՑԻՈՆԱԼ ՀԶՈՐԱՑՈՒՄ

Սահմանում. ՀՀԱԱ ինստիտուցիոնալ հզորացումը նշանակում է բավարար

իրավական և ֆինանսական միջոցների տիրապետում՝ առաքելության և կոնկրետ

նպատակների իրագործման համար:

Իրավիճակը, խնդիրը և հիմնավորումը

Ներկայումս առկա իրավիճակն իրավական բավարար հիմքեր չի տալիս ՀՀԱԱ-ի

կողմից հաշվապահական հաշվառման և աուդիտորական գործունեության

բնագավառում համապարփակ (ամբողջական) գործունեություն իրականացնելու

համար, մասնավորապես՝

աուդիտորների և որակավորված հաշվապահների անդամակցումը ՀՀԱԱ-ին

պարտադիր չէ: Որպես նշվածի հետևանք, ՀՀԱԱ-ն չի կարող պատշաճ

հսկողություն իրականացնել նշված անձանց կողմից մասնագիտական

վարքագրքի կանոնների պահպահման նկատմամբ．

աուդիտորական և հաշվապահական ծառայություններ մատուցող

կազմակերպությունները չեն անդամակցում և իրավական տեսանկյունից չեն էլ

կարող անդամակցել ՀՀԱԱ-ին: Որպես նշվածի հետևանք, ՀՀԱԱ-ն չի կարող

հսկողություն իրականացնել նշված կազմակերպությունների կողմից մատուցվող

ծառայությունների որակի նկատմամբ．

ՀՀԱԱ-ն իրավասություն չունի իրականացնելու միջազգային ստանդարտների

փոփոխությունների և լրացումների արդիականացումը: Որպես նշվածի

հետևանք, ստանդարտների արդիականացումն իրականացվում է ոչ բավարար

պարբերականությամբ:

ՀՀԱԱ-ն ունի միջազգայնորեն ճանաչված աուդիտորի մասնագիտական

որակավորման համակարգ, որը ճանաչվել է նաև ՀՀ ֆինանսների նախարարության

կողմից:

Քաղաքականություն

Քաղաքականություն 1. Քայլեր ձեռնարկել ՀՀ օրենքի հիման վրա ՀՀԱԱ-ն

վերակազմակերպելու օրենքով սահմանված համապատասխան լիազորություններ

ունեցող կառույցի:

19

Քաղաքականություն 2. Քայլեր ձեռնարկել, որպեսզի աուդիտորական

գործունեության և հաշվապահական ծառայությունների մատուցման նկատմամբ

որակի հսկողության իրականացումը փոխանցվի օրենքով հիմնված մասնագիտական

կառույցին:

Քաղաքականություն 3. Հետամուտ լինել, որ շարունակվի պահպանվել

ֆինանսական հաշվետվությունները ստորագրող անձի նկատմամբ հաշվապահական

մասնագիտական որակավորում ունենալու օրենսդրական պահանջը` կիրառելով

ՀՀԱԱ որակավորված հաշվապահի որակավորման համակարգը:

Քաղաքականություն 4. Քայլեր ձեռնարկել, որպեսզի մասնագիտական կառույցը

հնարավորություն ունենա իրականացնելու վերահսկողություն՝ որակավորված

հաշվապահի և աուդիտորի կողմից ՀՄԴ վարքագրքի պահանջների կատարման

նկատմամբ:

Քաղաքականություն 5. Քայլեր ձեռնարկել ՀՄԴ լիիրավ անդամ դառնալու

ուղղությամբ:

Իրագործման միջոցառումներ

Վերը նշված նպատակին հասնելու և քաղաքականության կենսագործման համար

նախատեսվում է իրագործել հետևյալ միջոցառումները.

Սկիզբ Միջոցառում /գործողություն/ Ավարտ Նշումներ

2014-

2015թթ.

Հիմք ընդունելով «Հաշվապահական

հաշվառման և աուդիտորական

գործունեության կարգավորման և հանրային

վերահսկողության մասին» գոյություն ունեցող

օրենքի նախագիծը, առաջարկել ՀՀ

ֆինանսների նախարարությանը` վերսկսել

քննարկումները օրենքի ընդունման համար:

2015 Ապրիլ ՀՀ ֆինանսների նախարարության հետ

քննարկել որակի վերահսկողության համատեղ

իրականացման հարցը: Հիմք ընդունել ՀՀԱԱ-ի

Աուդիտի որակի մոնիթորինգի համակարգը:

2014

Օգոստոս

Ներկայումս գործող մասնագիտական

օրենսդրության հիման վրա առաջարկություն

ներկայացնել լիազոր մարմնին՝ կիրառելու

ֆինանսական հաշվետվությունները

ստորագրող անձի նկատմամբ հաշվապա-

հական որակավորում ունենալու ՀՀԱԱ

որակավորված հաշվապահի որակավորման

պահանջը:

2014

Դեկտեմբեր

Թարմացնել ՀՀԱԱ կողմից հրապարակված

վարքագիրքը` ապահովելով մասնագիտական

սահուն հայերենով թարգմանություն:

20

2015 Մայիս ՀՄԴ անդամակցության գործընթացը սկսելու

համար ապահովել.

1. ՀՀԱԱ` ԱԱԱԱ ՀՈՒՀԿ ՍՊԸ հետ

կոնսոլիդացված նախորդ երկու տարիների

ֆինանսական հաշվետվությունների աուդիտի

իրականացումը` համաձայն ֆինանսական

հաշվետվությունների միջազգային

ստանդարտների,

2. լիիրավ անդամակցության դիմելու համար

պարտադիր վճարի կատարման պահանջը,

3. ՀՄԴ լիիրավ անդամի կողմից

երաշխավորության պահանջը:

ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՓՈՐՁԻ ԼՈՒՍԱԲԱՆՈՒՄ

Այս խորագրի ներքո պարբերաբար կներկայացվեն նորություններ միջազգային

կոնֆերանսների, մրցանակաբաշխությունների և այլ միջոցառումների վերաբերյալ:

Կտեղադրվեն նաև մասնագիտությանը վերաբերող հետաքրքիր, բազմաբովանդակ

նյութեր, որոնցում կներկայանա ոլորտի միջազգային փորձը` համակողմանի

լուսաբանմամբ:

Տարբերակված ֆինանսական հաշվետվությունների պահանջները, ԵՄ օրենսդրությունը և միջազգային առաջավոր փորձը

ՀԲ-ի կողմից կազմակերպված սեմինարին ՀՀԱԱ պատվիրակության մասնակցության

Վերաբերյալ իր տպավորություններն է ներկայացնում ՀՀԱԱ խորհրդի անդամ

Արամ Հովհաննիսյանը

2014թ. ապրիլի 2-3-ին Քիշնևում(Մոլդովա) տեղի ունեցավ “Տարբերակված

ֆինանսական հաշվետվությունների պահանջները” թեմայով սեմինար, որին

մասնակցեց ՀՀԱԱ խորհրդի նախագահ պարոն Ա. Չիլինգարյանի գլխավորած

պատվիրակությունը հետևյալ կազմով՝ Գ. Խաչատրյան (ՀՀԱԱ խորհրդի նախագահի

տեղակալ), Հ. Պետրոսյան, Ա. Հարությունյան, Ա. Հովհաննիսյան (ՀՀԱԱ խորհրդի

անդամներ) և Ա. Ղևոնդյան (Դելոյթ Արմենիա): ՀՀ ֆինանսների նախարարության

ներկայացուցիչն էր Հաշվապահական հաշվառման և աուդիտի մեթոդաբանության

վարչության պետ Կ. Ալավերդյանը, որը ներկայացրեց ՀՀ-ում ոլորտի ներկա վիճակը

և պատասխանեց մասնակիցների հարցերին:

Համաշխարհային բանկի կողմից իրականացվող STAREP ծրագիրը պաշտոնապես

մեկնարկել է 2013 թ. հոկտեմբերի 1-ին: Այն նպատակ է հետապնդում ամրապնդելու

աուդիտի և հաշվետվողականության դերն ու նշանակությունը ԵՄ կողմից

21

իրականացվող Արևելյան գործընկերության ծրագրին մասնակցող վեց երկրներում՝

Հայաստանում, Ադրբեջանում, Բելառուսում, Վրաստանում, Մոլդովայում և

Ուկրաինայում:

STAREP տարածաշրջանային ծրագրի Բաղադրիչ 3-ը՝ “Հաշվապահական

հաշվառման եւ աուդիտի ստանդարտներ”, տեխնիկական աջակցություն է

ապահովում պրակտիկ աշխատող համայնքին՝ կորպորատիվ ֆինանսական

հաշվետվությունների, հատկապես` միկրո, փոքր և միջին ձեռնարկությունների

(ՄՓՄՁ) ֆինանսական հաշվետվողականության կարիքների և միջազգային, ԵՄ ու

ազգային ստանդարտներն օգտագործողների տարածաշրջանային

մարտահրավերները հաղթահարելու հետ կապված:

ԵՄ հաշվապահական նոր դիրեկտիվը (2013/34/EU), որն ուժը կորցրած է ճանաչել,

այսպես կոչված, չորրորդ և յոթերորդ դիրեկտիվները, ապահովում է տարբերակված

հաշվառման և աուդիտի պահանջներ տարբեր տեսակի սուբյեկտների համար: Այն

ներառում է մի շարք ազատումներ միկրո, փոքր, միջին ու մեծ

կազմակերպությունների և ընկերությունների խմբերի համար, երբ դա տեղին է:

Քաղաքականություն մշակողները կարող են օգտվել դրանից, երբ սահմանում են

ֆինանսական հաշվետվողականության և աուդիտի վերաբերյալ իրենց երկրի

պահանջները կամ քաղաքականության ընտրություն կատարելիս: Այդ ընտրությունը

կախված կլինի նաև նրանից, թե ինչպիսի ֆինանսական տեղեկատվության կարիք

ունեն տարբեր կազմակերպությունները և օգտագործողները:

Հանրային հաշվետվողականություն չունեցող կազմակերպությունների համար

ազգային հաշվապահական հաշվառման ստանդարտներ մշակելիս, հաճախ

ընտրվում են ՖՀՄՍ-ների հիմնական սկզբունքները և հասկացությունները: Սա

օգնում է ապահովել, որ ազգային հաշվապահական հաշվառման ստանդարտները

համապատասխանեն լավագույն միջազգային պրակտիկային և հեշտացնում է

ՖՀՄՍ-ներին ծանոթ օգտվողներին՝ հատկապես միջազգային, հասկանալ դրանք:

Հանրային հաշվետվողականություն չունեցող կազմակերպությունների համար

մշակված ազգային ստանդարտները պետք է, այնուամենայնիվ, արտացոլեն ոլորտի

կարգավորման ազգային փորձն ու ձեռքբերումները: Դրանք կարող են ներառել

այնպիսի ոլորտներ, որոնք ընդգրկված չեն ՖՀՄՍ-ների ամբողջական փաթեթում և

կարող են ավելի տեղին լինել ՄՓՄՁ համար: Թեև ՖՀՄՍ-ներին համահունչ մնալը

կարևորվում է, այնուամենայնիվ, ազգային հաշվապահական հաշվառման

ստանդարտները պետք է, որպես իդեալական տարբերակ, մշակվեն որպես առանձին

պարզեցված ստանդարտներ՝ նախատեսված հանրային հաշվետվողականություն

չունեցող կազմակերպությունների համար: Ստանդարտ սահմանողի համար կարող է

հեշտ լինել, եթե նա օգտվի ՀՀՄՍԽ (IASB) «պատշաճ գործընթացի» մոտեցման

սկզբունքներից:

Սեմինարի նպատակները և ակնկալվող արդյունքները Սեմինարի hիմնական նպատակն էր գործարկել Հաշվապահական հաշվառման և

աուդիտի ստանդարտները գործնականում կիրառողների համայնքը (A&A

Community of Practice) և բացահայտել առաջնահերթությունները հետագա

ուշադրության համար՝ ազգային և տարածաշրջանային մակարդակներում: Այն

սևեռվեց ընդհանուր մարտահրավերների բացահայտման վրա և տեղեկատվություն

փոխանակվեց հաշվապահական հաշվառման և աուդիտի ԵՄ-ում ընդունված,

22

միջազգային ստանդարտներին ու լավագույն փորձին համապատասխանող

հիմունքների և ՓՄՁ հաշվետվողականության հատուկ կարիքների վերաբերյալ:

Սեմինարի արդյունքում ՀՀ պատվիրակությունը.

(ա) ծանոթացավ կորպորատիվ հատվածի հաշվապահական հաշվառման և

ֆինանսական հաշվետվողականության վերաբեյալ եվրոպական օրենսդրության

ընդհանուր պահանջներին և այն սկզբունքներին, որոնք ընկած են դրանց հիմքում,

(բ) ավելի հստակ զգացողություն ձեռք բերեց մասնակից երկրների առջև ծառացած

մարտահրավերների և դրանց ընդհանրությունների մասին, և

(գ) քննարկեց գործնականում կիրառողների համայնքի հետագա գործողությունները

և քաղաքականության ձևավորման հարցերը, որպեսզի բարելավվեն յուրաքանչյուր

երկրի ֆինանսական հաշվետվողականության հիմունքները՝ օգտագործելով

միջազգային, ԵՄ և ազգային ստանդարտները:

ՀՄՍԽ ՓՈԽՆԱԽԱԳԱՀԻ ԵԼՈՒՅԹԻ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐԸ

ՀՀԱԱ լիիրավ անդամ Գնել Խաչատրյանի դիտարկումները վերջերս Լոնդոնում

կայացած ՖՀՄՍ Հիմնադրամի համաժողովում ՀՄՍԽ փոխնախագահ Իան

Մաքինթոշի ելույթի վերաբերյալ:

ՖՀՄՍ Հիմնադրամի համաժողովում, որը տեղի է ունեցել 23 հունիսի 2014թ.-ին

Լոնդոնում, ՀՄՍԽ (IASB) փոխնախագահ Իան Մաքինթոշը (Ian Mackintosh),

ներկայացրել է ՖՀՄՍ-ների զարգացմանն ուղղված ապագա ծրագրերը՝ տես

անգլերեն ելույթը:

Մասնավորապես, նա կարևորել է հետևյալ երեք թեմաները.

1. ՖՀՍԽ-ի (FASB)՝ ԱՄՆ-ի սնանդարտների խորհրդի հետ, ստանդարտների

մերձեցման գծով առաջընթացը և հետագա ծրագրերը

Արդեն 12 տարի տևող համատեղ աշխատանքներում նախատեսված համարյա բոլոր

ծրագրերը հաջողությամբ ավարտվել են, որի արդյունքում նշանակալիորեն

բարելավվել են երկու ստանդարտները: Հատկապես պետք է նշել վերջերս “ՖՀՄՍ 15,

Հասույթ”, ստանդարտի հրապարակումը, որը մշակվել է համատեղ: Դեռևս առկա են

որոշ տարբերություններ և անհամաձայնություններ, մասնավորապես.

ա/ Ֆինանսական գործիքների, և, մասնավորապես, դրանց գծով արժեզրկման

գնահատման համակարգի առնչությամբ: -> ՀՍՄԽ-ն շարունակում է բարելավել

ՖՀՄՍ 7 և ՖՀՄՍ 9 ստանդարտները, հատկապես ֆինանսական գործիքների գծով

արժեզրկման և հեջի հաշվառման համար,

23

բ/ Վարձակալության հաշվառման գծով-> ՀՍՄԽ-ն հրապարակել է նոր ստանդարտը,

որն էապես փոխելու է հաշվառման համակարգը շատ կազմակերպությունների

համար,

գ/ Ապահովագրության հաշվառման գծով-> այն դեռևս մշակման փուլում է:

2. ՖՀՄՍ-ների գծով առավել կարևոր ծրագրերը:

Առավելապես կարևորում է ՖՀ-ների Հիմունքների և ֆինանսական

հաշվետվություններում բացահայտումների բարելավումը:

Հիմունքների հետ կապված, առկա էր որոշակի տարաձայնություն ԵՄ-ի

դիրքորոշման հետ, որով ՀՍՄԽ-ն այս տարվա մայիսին որոշում կայացրեց

ընդառաջել այդ մտահոգություններին՝ մասնավորապես “զգուշավորություն”

որակական հատկանիշը ներառել Հիմունքներում:

ՖՀՄՍ-ներով պատրաստված ֆինանսական հաշվետվություններն օրեցօր ավելի

ծավալուն են դառնում, սակայն դրանցում կարևոր տեղեկատվությունը նույն չափով

չի ավելանում: Հաճախ այն պարունակում է բազմաթիվ ոչ կարևոր տեղեկություններ,

որով ՖՀ-ները դառնում են առավել անհասկանալի: Այս առումով, նախատեսվում է

բերալավել ՀՀՄՍ 1, ՀՀՄՍ 7 և ՀՀՄՍ 8 ստանդարտները, իսկ հետո այս երեք

ստանդարտները փոխարինել նոր մեկ ստանդարտով:

3. ՖՀՄՍ-ների միջազգային ճանաչումը:

ՊՐՈՖԵՍԻՈՆԱԼԻԶՄ

Այս խորագրի ներքո կտեղադրվեն հաշվապահության և աուդիտի ոլորտին առնչվող

գիտական-վերլուծական հոդվածներ, օրենսդրական դաշտում իրականացված

փոփոխությունների մեկնաբանություններ, մասնագիտական դիտարկումներ,

առաջարկություններ: Էջի պատրաստմանն իրենց մասնակցությունը կարող են բերել

հաշվապահության և աուդիտի ոլորտի բոլոր պրոֆեսիոնալները:

Հայաստանի Հանրապետության հաշվապահների և աուդիտորների ասոցիացիա

Առաջարկություններ

«Հաշվապահական հաշվառման մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություն կատարելու

մասին» և «Հայաստանի Հանրապետությունում այլընտրանքային հարկային

ստուգումների մասին» օրենքների նախագծերի վերաբերյալ

Հայաստանի Հանրապետության հաշվապահների և աուդիտորների ասոցիացիան

«Հայաստանի Հանրապետությունում այլընտրանքային հարկային ստուգումների

մասին» օրենքի նախագծի փաթեթում առաջարկվող նախագծերի վերաբերյալ

կազմակերպել է լայն քննարկումներ ՀՀԱԱ խորհրդի անդամների, աուդիտորական,

24

հաշվապահական և խորհրդատվական ընկերությունների ներկայացուցիչների,

ՀՀԱԱ անդամների մասնակցությամբ: Քննարկումների արդյունքում հնչեցված՝

նախագծերի վերաբերյալ մտահոգությունները, կարծիքները և դրանց վերաբերյալ

առաջարկություններն ամփոփ ձևով ներկայացվում են ստորև.

«Հաշվապահական հաշվառման մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություն կատարելու

վերաբերյալ

«Հաշվապահական հաշվառման մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություն կատարելու նախագծով

խոշոր կազմակերպությունների համար, որոնց ակտիվները կամ տարեկան

շրջանառությունը գերազանցում են մեկ միլիարդ դրամը, հանվում է ֆինանսական

հաշվետվությունների աուդիտի ենթարկվելու պարտադիր պահանջըֈ

Նախագծի ընդունմամբ կտրուկ հետընթաց է կատարվում հաշվապահության և աուդիտի

ոլորտի պետական քաղաքականության մեջֈ Տարիներ շարունակ ՀՀ կառավարությունը

կարևորել է անկախ աուդիտի միջոցով բիզնեսի հաշվառման որակի բարձրացման և

տնտեսության վերաբերյալ արժանահավատ ֆինանսական և այլ տեղեկատվության

ապահովումըֈ 1998 թվականից ի վեր ՀՀ-ում ներդրվել են մարդկային ու ֆինանսական

ահռելի ռեսուրսներ (ներառյալ նաև արտաքին դոնորներից)՝ հաշվապահական հաշվառման

և աուդիտի զարգացման նպատակով: Թարգմանվել և ներդրվել են ՖՀՄՍ-ների և ՓՄԿ-ների

ՖՀՄՍ-ի ստանդարտները, նշանակալիորեն զարգացել է մասնագիտական կրթության և

որակավորման համակարգը, մեծացել է պահանջարկը որակյալ ֆինանսական

մասնագետների գծով: Պետության կողմից նշանակալի քայլեր են ձեռնարկվել՝ մի կողմից

աուդիտորական ծառայությունների որակի բարձրացման (պետական վերահսկողության

ուժեղացում, ինքնակարգավորման մեխանիզմների ներդրման խրախուսում, ինչպիսին է

ՀՀԱԱ կողմից պարբերաբար կազմակերպվող և անցկացվող աուդիտորական

ընկերությունների կողմից մատուցված աուդիտորական ծառայությունների միջազգային

մոնիթորինգը և այլն), իսկ մյուս կողմից՝ բիզնեսի կառավարիչների և սեփականատերերի

կողմից աուդիտի ծառայությունը կարևորելու և դրա արդյունքներից օգտվելու մշակույթ

ներդնելու ուղղությամբֈ Այսպես, բոլորովին վերջերս պետության կողմից արժևորվեցին

աուդիտորական ստուգման արդյունքները (եզրակացությունը)` այն դիտարկելով ևս մեկ

չափորոշիչ պետական գնումների համարֈ Արդյունքում շատ ընկերություններ բարելավեցին

իրենց հաշվապահական հաշվառման, ներքին վերահսկողության և ֆինանսական

հաշվետվությունների արժանահավատության ապահովման համակարգերը, ինչը, ինչ խոսք,

բիզնեսի և տնտեսության համար ընդհանրապես հանդիսանում է դրական հանգամանք և

նվաճում:

Նախագծով առաջարկվող փոփոխությունը, մեր կարծիքով, էականորեն կվնասի

ընդհանրապես ՀՀ-ում հաշվապահական հաշվառման վարման և ֆինանսական

հաշվետվությունների կազմման կարևորությանը և կհանգեցնի անցանկալի հետևանքներիֈ

Մասնավորապես.

1. Կազմակերպություններում հաշվապահական հաշվառման, ներքին վերահսկողության

համակարգի և միջազգային չափանիշներին համապատասխան արժանահավատ

ֆինանսական հաշվետվությունների պատրաստման տեսակետից հանրապետությունում

տեղի կունենա առկա մակարդակի հետնահանջ, և կընկնի երկրի ընդհանուր

հաշվետվողականության մակարդակըֈ Արդյունքում կտրուկ կաճի հաշվառման և

25

ֆինանսական տեղեկատվության ներկայացման խեղաթյուրումների ռիսկը, որոնք, ինչ

խոսք, բացասաբար կազդեն բիզնեսի կառավարման արդյունավետության, պետական

վերահսկողության, ինչպես նաև արտաքին շահագրգիռ կողմերի՝ ներդրողների,

վարկատուների, փոքրամասնության բաժնետերերի վրա՝ ի վնաս տնտեսության և

պետական բյուջեիֈ

2. Զգալիորեն կնվազի որակյալ հաշվապահական հաշվառման, ֆինանսական և հարկային

խորհրդատվության, ինչպես նաև այլ հարակից մասնագիտական ծառայություններից

օգտվելու պահանջարկըֈ Դա էլ իր հերթին կնվազեցնի որակյալ մասնագետների

պահանջարկը, որը կարող է հանգեցնել դեպի արտերկիր նրանց արտահոսքիֈ Առկա է

աուդիտորական ընկերությունների դաշտի սահմանափակում, որը կարող է հանգեցնել

նրանց աշխատակազմի կրճատումների, ներառյալ` միջազգային աուդիտորական

ընկերություններում, որոնց ներկայությունը երկրում խիստ կարևոր է: Նշենք, որ որակյալ

մասնագիտական կադրերի առումով ԱՊՀ երկրներում մենք այժմ առաջատարներից ենք,

ինչի համար բազմաթիվ տարիների ջանքեր են պահանջվել, և մասնագետների

արտահոսքից հետո հետագայում շատ դժվար կլինի վերականգնել այդ կարողությունները:

3. Մեր կողմից ընդունելի է այն հանգամանքը, որ որոշ կազմակերպություններ անտեղի են

ընկնում պարտադիր աուդիտի պահանջի տակ: Այդ պատճառով 2012թ.-ից Ազգային ժողով

է ներկայացվել նախագիծ, որը բարձրացնում է պարտադիր աուդիտի ենթակա

կազմակերպությունների չափորոշիչները:

«Հայաստանի Հանրապետությունում այլընտրանքային հարկային ստուգումների

մասին» օրենքի նախագծի վերաբերյալ

«Այլընտրանքային հարկային ստուգումը» (այսուհետև՝ ԱՀՍ) ընդհանուր առմամբ

կարող է դիտվել որպես դրական երևույթ, եթե այն իսկապես լինի այլընտրանքֈ Ոչ մի

անձ, կամ հաստատություն, այդ թվում` հարկային գերատեսչությունը (կամ այլ

պետական մարմին), ինքն իրեն այլընտրանք չի կարող հանդիսանալֈ

Ստացվում է, որ պետությունը, ի դեմս Պետական եկամուտների կոմիտեի (ՊԵԿ), իր

բոլոր վարչարարական և ազդեցության այլ լծակներով հանդերձ, մտնում է բիզնես

ծառայությունների ոլորտ և բացահայտ անհավասար պայմաններով մրցակցում

հաշվապահական-խորհրդատվական և աուդիտորական ընկերությունների հետֈ

Ակնհայտ է, որ նախագծում առկա են բազմաթիվ արտոնություններ՝

«այլընտրանքային հարկային ստուգումը» ՊԵԿ-ի կողմից իրականացման դեպքում,

որոնք, տրամաբանորեն կբացառեն պրոֆեսիոնալ կազմակերպությունների կողմից

նմանատիպ ծառայությունների մատուցումը:

Նախագծով, ըստ էության, գրեթե բացառվում է վերստուգումը՝ ԱՀՍ-ի

ծառայությունից օգտվելու դեպքում: Ստացվում է, որ կազմակերպությունը կարող է

ամբողջ հաշվետու ժամանակաշրջանի ընթացքում չվարել ոչ մի հաշվառում,

չներկայացնել կամ ներկայացնել զրոյական կամ ոչ հավաստի հարկային

հաշվետվություն, այնուհետև հրավիրել ԱՀՍ և համապատասխան վճարի դիմաց

ապահովագրել իր հարկային պարտավորությունները՝ չվճարելով տուգանքներֈ Ընդ

որում, նախկին տուգանքները, որոնց 90%-ը մտնում է ՀՀ պետական բյուջե, այս

26

նախագծով փոխարինում են ԱՀՍ ծառայության վճարին և ուղղվում են ՊԵԿ

խրախուսման ֆոնդֈ

Նախագիծն իր մեջ պարունակում է նաև տնտեսության մրցակցային և ներդրումային

միջավայրի տեսակետից բազմաթիվ այլ կարևոր ռիսկերֈ Մասնավորապես. 1. Իմաստազրկվում է պատշաճ, միջազգային չափանիշներին համապատասխան

հաշվապահական հաշվառում վարելու և հարկային հաշվառում իրականացնելու,

ընթացիկ հարկային հաշվետվություններ պատրաստելու (կարելի է դրանք մոտավոր և

ձևական իրականացնել) ընդունված պրակտիկան, փոխարենը՝ որոշակի գումարով այդ

ամենն իրականացվում է վերջում՝ բարձր երաշխավորությամբ ապահովագրելով բոլոր

նախկին և հետագա ռիսկերըֈ

2. Պետք է հաշվի առնել, որ ԱՀՍ չի կարող փոխարինել աուդիտի ենթարկված ֆինանսական

հաշվետվություններին (ինչպես ներկայացված է ՊԵԿ հիմնավորման մեջ), քանի որ դրանց

նպատակներն ու ծածկույթը իրարից էականորեն տարբերվում են: Կարևոր է նաև, որ ՀՀ-ն

ու ՀՀԱԱ-ն վերջին տարիներին ակտիվորեն մասնակցում են Եվրամիության Արևելյան

գործընկերության ծրագրի շրջանակներում հաշվապահության և աուդիտի դաշտում

ընթացող զարգացումներին, իսկ աուդիտի ու հաշվապահության Եվրադիրեկտիվներում

պահանջվում է տնտեսության համար կարևոր խոշոր կազմակերպությունների` աուդիտի

ենթարկված ֆինանսական հաշվետվությունների հրապարակումը: Նաև նշենք, որ

Մաքսային Միության երկրներում ևս, որին Հայաստանը նպատակադրվել է միանալ, ըստ

էության դարձյալ գործում է խոշոր ընկերությունների արտաքին աուդիտի պահանջ:

3. Տուժում է ՀՀ պետական բյուջեն. նախկին տուգանքները պետական բյուջեի փոխարեն

ուղղվում են ՊԵԿ-ի հաշվին՝ ծառայության վճարի տեսքով:

4. Չի շահում բարեխիղճ տնտեսվարողը՝ հայտնվելով բիզնես անհավասար պայմանների

մեջֈ Կստացվի, որ այն կազմակերպությունները, որոնք կանցնեն հարկային ստուգումներ,

ենթակա են տուգանքների վճարման և այլ հարկային ու քրեական

պատասխանատվության, իսկ ԱՀՍ-ին մասնակիցներն ազատվում են պատժամիջոցներից

(տուգանքներից, վերստուգման դեպքում՝ օրական տույժերից և քրեական

պատասխանատվությունից): Իսկ փոքր ու միջին բիզնեսը (որի համար 10 մլն դրամը մեծ

գումար է) խոշորի նկատմամբ կհայտնվի խիստ անբարենպաստ վիճակում:

Այս ամենի արդյունքում տուժում է հանրապետությունում ընդհանուր առմամբ

հաշվետվողականության՝ հաշվառման հաշվառման և հաշվետվությունների

համակարգը, որն իր հերթին կազդի վերջին տարիներին իրականացվող

տնտեսության ակտիվացման և ստվերի դեմ պայքարի արդյունավետության վրա:

Կտուժեն նաև պետական բյուջեն, օրինավոր տնտեսվարողը, մասնագիտական

խորհրդատվական դաշտը և այլնֈ

Մենք, որպես պրոֆեսիոնալ մասնագիտական կառույց, հայտնում ենք, որ, մեր

կարծիքով, տեղին և նպատակահարմար չէ այս երկու օրենքների նախագծերի

ընդունումը, միաժամանակ մեր պատրաստակամությունն ենք հայտնում

մասնակցելու հարկային և հաշվապահական օրենսդրության նորմերի առավել

արդյունավետ դարձնելուն ուղղված ցանկացած նախաձեռնությանը:

Հայաստանի հաշվապահների և աուդիտորների ասոցիացիա

27

«ՀՀ-ում այլընտրանքային հարկային ստուգումների մասին» օրենքի նախագծի

շուրջ դիտարկումներն ու արձագանքները լայնորեն լուսաբանվել են հայկական

մամուլում: Ներկայացնում ենք այդ անդրադարձերից մի քանիսը:

ՄԱՄՈՒԼԻ ՀՐԱՊԱՐԱԿՈՒՄՆԵՐ

ԱԶԳ ԱՐԱ ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆ

9 մայիսի 2014թ.

ԽՈՇՈՐՆԵՐԻ ՊԱՐՏԱԴԻՐ ԱՈՒԴԻՏԻ ՎԵՐԱՑՈՒՄԸ` ՀԵՏԸՆԹԱՑ

ԲԱՐԵՓՈԽՈՒՄՆԵՐԻ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆԻՑ

«Աուդիտը եւ այլընտրանքային ստուգումը տարբեր նպատակներ ունեն:

Այլընտրանքային ստուգումը դա նպատակային ընտրանքային ստուգումներ են

հարկային պարտավորությունների հաշվարկների համար, իսկ աուդիտի նպատակը

ներկայացվող ֆինանսական հաշվետվությունների արժանահավատ լինել-չլինելու

մասին է: Այսինքն, մեկը մյուսով չի փոխարինվում»: Սա Հայաստանի

հաշվապահների եւ աուդիտորների ասոցիացիայի տեսակետն է խոշոր

ընկերությունների համար պարտադիր աուդիտը այլընտրանքային հարկային

ստուգմամբ փոխարինելու կառավարության մոտեցման առնչությամբ: Այդ մասին

մեր զրույցի ժամանակ ասաց Ասոցիացիայի խորհրդի անդամ Հովհաննես

Պետրոսյանը :

Պարզաբանելով աուդիտի անցկացման անհրաժեշտությունը, աուդիտորներին եւ

հաշվապահների ներկայացուցիչը նշեց, որ կազմակերպությունների ֆինանսական

հաշվետվությունները սովորաբար ներկայացվում են երրորդ կողմին` ներդրողներին,

բանկերին, աշխատողներին, հանրությանը: Դրանց հիմա վրա էլ նրանք որոշումներ

են կայացնում իրենց ռեսուրսները` ֆինանսական, մարդկային եւ այլն̔

տեղաբաշխելու համար: «Երբ կազմվում են ֆինանսական հաշվետվություններ,

ցանկալի է, որ անկախ կողմ գնահատի` հաշվետվություններն արժանահավա՞տ են,

թե՞ չէ, կարո՞ղ են հավատալ այդ տեղեկատվությանը, ինչն էլ երեւում է աուդիտի

կողմից», ասաց Հովհաննես Պետրոսյանը:

Հայաստանի աուդիտորների եւ հաշվապահների ասոցիացիան առաջարկում է

փոփոխություններ կատարել պարտադիր աուդիտի ենթակա խոշոր ընկերության

սահմանման մեջ: Ներկայումս միայն ակտիվների մեծությամբ է սահմանվում խոշոր

ընկերությունը: Ասոցիացիան առաջարկում է հաշվի առն երեք հիմնական

չափանիշներ`շրջանառության մեծությունը, ակտիվների մեծությունը, աշխատողների

քանակը: Մասնավորապես` եթե ակտիվների ընդհանուր գումարը տարեվերջին

գերազանցում է 2 մլրդ դրամը, հասույթը` 4 մլրդ դրամը, տարեկան աշխատակիցների

թիվը գերազանցում է 100 անձը: Այս երեքից երկուսի առկայության դեպքում միայն

ընկերությունը պետք է ենթակա լինի պարտադիր աուդիտի:

28

«Մեզ համար կարեւոր է պարտադիր աուդիտի պահպանումը: Սակայն կարծում ենք,

որ պետությունը նույնպես պետք է դրանում շահագրգռված լինի, որովհետեւ աուդիտ

անցած ֆինանսական հաշվետվությունները նշանակում են թափանցիկություն»,

շեշտեց Հովհաննես Պետրոսյանը:

Մինչդեռ, եթե պարտադիր աուդիտը վերացվի, դա կնշանակի կտրուկ հետընթաց

հաշվապահության եւ աուդիտի ոլորտի պետական քաղաքականության մեջ:

Տարիներ շարունակ կառավարությունը կարեւորել է անկախ աուդիտի միջոցով

բիզնեսի հաշվառման որակի բարձրացման եւ տնտեսության վերաբերյալ

արժանահավատ ֆինանսական եւ այլ տեղեկատվության ապահովումը: Վերջերս էլ

աուդիտորական եզրակացությունը սկսեց դիտարկվել որպես եւս մեկ չափորոշիչ

պետական գնումների համար: Պարտադիր աուդիտի վերացմամբ զգալիորեն կնվազի

որակյալ հաշվապահական հաշվառման, ֆինանսական եւ հարկային

խորհրդատվության, ինչպես նաեւ այլ հարակից մասնագիտական

ծառայություններից օգտվելու, հետեւաբար եւ, որակյալ մասնագետների

պահանջարկը: Կսահմանափակվի աուդիտորական ընկերությունների

գործունեության դաշտը եւ դրանցում աշխատողների թիվը: Այս վտանգների մասին

զգուշացնում են աուդիտորական կազմակերպությունների ներկայացուցիչները,

առաջարկելով պահպանել պարտադիր աուդիտը` իրենց առաջարկած

փոփոխություններով:

Այլընտրանքային ստուգումն ամենեւին էլ այլընտրանք չէ

Ինչ վերաբերում է այլընտրանքային հարկային ստուգումներին, ապա եթե այդպիսիք

լինեն, ապա ճիշտ կլինի, որ դրանք իրականացվեն ոչ թե պետության, այլ մասնավորի

կողմից: Այլապես, այնպես է ստացվում, որ պետությունը առեւտրային

գործունեություն է իրականացնում եւ վճարովի ծառայություններ մատուցում,

բացահայտ անհավասար պայմաններով մրցակցելով հաշվապահական-

խորհրդատվական եւ աուդիտորական ընկերությունների հետ: Միաժամանակ,

այլընտրանքային ստուգումից օգտվելու դեպքում գրեթե բացառվում է վերստուգումը:

Դա նշանակում է, որ ընկերությունը կարող է ամբողջ հաշվետու ժամանակաշրջանի

ընթացքում հաշվառում չվարել, չներկայացնել կամ ներկայացնել զրոյական կամ ոչ

հավաստի հարկային հաշվետվություն, այնուհետեւ այլընտրանքային ստուգման

միջոցով` համապատասխան վճարի դիմաց ապահովագրել իր հարկային

պարտավորություններըՙ չվճարելով տուգանքներ: Դրանից կտուժի պետական

բյուջեն, քանի որ եթե տուգանքները ուղղվում էին պետական բյուջե, ապա

այլընտրանքային ստուգման վճարը պետք է ուղղվի պետեկամուտների կոմիտեի

հաշվին:

Անհավասար մրցակցություն կառաջանա տնտեսվարողների միջեւ, քանի որ այն

կազմակերպությունները, որոնք կանցնեն հարկային ստուգումներ, ենթակա կլինեն

տուգանքների վճարման եւ այլ պատասխանատվության, իսկ այլընտրանքային

ստուգումանցածները` կազատվեն պատժամիջոցներից: Փոքր ու միջին բիզնեսը

կհայտնվի անբարենպաստ վիճակում խոշորի նկատմամբ, որովհետեւ ՓՄՁ-ների

համար այլընտրանքային ստուգման 10 մլն դրամ վճարը բավականին մեծ գումար է:

29

Թափանցիկության նվազում, ստվերայնության ավելացում

Ինչպիսի՞ն է արտաքին աուդիտի վերացման եւ այլընտրանքային ստուգումների

ներդրման վերաբերյալ գործարարների տեսակետը: Այս հարցի վերաբերյալ որոշակի

պատասխան չունեին նաեւ գործարարներին միավորող երկու հիմնական

կառույցները` Հայաստանի արդյունաբերողների եւ գործարարների միությունը եւ

Հայաստանի աեռւտրաարդյունաբերական պալատը: Այս կառույցներում տեղի

ունեցած քննարկումների ժամանակ տեաակետները տարբեր են եղել:

Խոշոր գործարարները հիմնականում պարտադիր աուդիտի վերացմանը եւ

այլընտրանքային ստուգումներին դրական վերաբերմունք ունեն: Նրանց մոտեցման

հիմքում որոշակի գումար վճարելով, հետագա ստուգումներից ապահովագրված

լինելն է: Թերեւս, նման մոտեցումը հասկանալի կարող է լինել` վերեւոմ նշված

հանգամանքերից ելնելով: Բնական է, որ միջին եւ փոքր բիզնեսը հիմնականում

բացասական վերաբերմունք ունի այս փոփոխության հանդեպ:

Միջազգային ֆինանսական կազմակերպությունները` Համաշխարհային բանկը եւ

Արժույթի միջազգային հիմնադրամը, թեեւ պաշտոնական հայտարարությամբ

հանդես չեն եկել, բայց բացասաբար են տրամադրված պարտադիր աուդիտի

վերացման նոր կառավարության որոշման նկատմամբ, դիտարկելով դա որպես

նահանջ բարեփոխումների քաղաքականությունից: Ամեն դեպքում, անկախ նրանից,

թե ինչպիսին կլինի միջազգային կառույցների գնահատականը, ակնհայտ է, որ

պարտադիր աուդիտի վերացումը էապես կհեշտացնի խոշոր ընկերությունների

ստվերային գործունեությունը, կնվազեցնի նրանց թափանցիկությունը, հետեւաբար

կնվազեցնի երկրի տնտեսության մրցունակությունը, կանխատեսելիությունը,

կբարդացնի փոքր ու միջին բիզնեսի կացությունը:

1in.am Մարինե Խառատյան

ՊԵԿ-ին ձեռնարկատե՞ր են դարձնում. հարկ վճարողները բողոքում են

Մինչ ներկա կառավարությունը փորձում է գոնե ժամանակավոր մարել «Պարտադիր

կուտակային կենսաթոշակի» կիրառմանն առնչվող բողոքի ալիքը, բողոքի նոր ալիք է

բարձրանում կառավարության տնտեսական նոր քաղաքականության դեմ:

Խոսքը կառավարության նիստում ընդունված «ՀՀ-ում այլընտրանքային հարկային

ստուգումների մասին» օրենքի նախագծի մասին է, որով սահմանվում է, որ

տնտեսվարողները 10 միլիոնից մինչև 500 միլիոն դրամ վճարելով ՊԵԿ-ի

«զարգացման ֆոնդին»` կարող են իրենց մոտ ստուգում պատվիրել և ՊԵԿ-ի

իրականացրած ստուգման արդյունքում հայտնաբերված խախտումների համար

տնտեսվարողները տույժ-տուգանքների չեն ենթարկվի և պետբյուջե կվճարեն միայն

խախտման պատճառով չվճարած գումարը: Երեկվանից Facebook-ում ակտիվ

քննարկվում է առաջարկվող փոփոխությունը՝ արժանանալով ոլորտի

ներկայացուցիչների քննադատությանը:

30

«Նախ` ստացվում է, որ հարկային մարմինը իրականացնելու է ձեռնարկատիրական

գործունեություն: Այդ դեպքում անհասկանալի է սեփականության ձևից կախված

տարբերակված մոտեցման կիրառությունը, մասնավորապես ավելացված արժեքի

հարկի գծով նշված ծառայությունների մասով արտոնության տրամադրման հարցը:

Մյուս կողմից` եթե պետական մարմինն այսուհետ իրականացնելու է

ձեռնարկատիրական գործունեություն, ապա ինչո՞ւ է նման իրավասություն

վերապահվում միայն պետական մարմնի»,- նախագծի կապակցությամբ հարց է

բարձրացնում «Հարկ վճարողների պաշտպանություն» ՀԿ-ն՝ շարունակելով.

«Ստացվում է, որ այսօրվա գործող դրույթի շրջանակներում իրականացվող

ծառայությունները օրենքի ընդունման դեպքում լինելու են վճարովի, ըստ էության` ի

հաշիվ պետական բյուջե գանձվող տուգանքների: Միաժամանակ, պահպանվելու են

հարկային մարմնի զարգացման ֆոնդին պակաս հաշվարկված հարկերի 10 տոկոսի

չափով մասհանումների գումարները»:

ՀԿ-ի տեղեկություններով՝ ոչ պետական մարմիններին են վերապահվում հարկերի

հաշվարկման և գանձման գործառություններ: «Սակայն նման գործառույթներ

վերապահվում են այն հարկատեսակների գծով, որոնց դեպքում պետության կողմից

կատարվող վարչարարական ծախսերը մեծ են և չեն արդարացվում պետության

կողմից դրանց նկատմամբ հսկողություն իրականացնելու գործառույթները:

Մասնավորապես` գույքահարկային հարկերի հավաքագրումը որոշ երկրներում

վերապահվում է մասնավոր ընկերությունների: Վճարի նվազագույն գումարը 10 մլն

դրամ լինելու դեպքում, 15 աշխատանքային օր ստուգում իրականացնելու դեպքում,

նախագծի պայմանները բավարարող խոշոր չհամարվող հարկ վճարողը

յուրաքանչյուր օրվա համար պետք է վճարի 666 հազար դրամը գերազանցող վճար:

Չենք կարծում, որ գործող օրենսդրության շրջանակներում իրականացվող հարկային

ստուգումների ծախսերը մոտ են այդ գումարի չափին»,- նշում են ՀԿ

ներկայացուցիչները:

Ըստ հարկատուների` եթե այլընտրանքային հարկային ստուգման իրական

նպատակն է նպաստել հարկ վճարողներին, թեկուզև վճարի դիմաց,

հայտարարագրելու իրական հարկային պարտավորությունները, ապա նախ պետք է

հարկային օրենսդրության դրույթները լինեն հստակ` ինչպես հարկ վճարողների,

այնպես էլ ստուգում իրականացնող պաշտոնատար անձանց համար: «Այս դեպքում

միայն կարծում ենք, որ անհրաժեշտ է քննարկել այլընտրանքային հարկային

ստուգման, ըստ էության հարկային խորհրդատվության, համակարգի

նպատակահարմարության հարցը:

Եթե նման համակարգի ներդրումը կարող է նպաստել պետական բյուջե

մուտքագրվող հարկերի մեծությանը, ապա կարծում ենք, որ գործող օրենսդրության

շրջանակներում, հարկ վճարողների դիմումի հիման վրա, առանց ծառայության

վճարի գանձման, ստուգումների իրականացման պրակտիկայի դեպքում կարելի է

կիրառելի դարձնել տուգանքներից ազատման մոտեցումները կամ օրենքով

սահմանել, որ այդ դեպքերում ՀՀ քրեական օրենսգրքի 205-րդ հոդվածի դրույթները

չեն կիրառվում»,- առաջարկում են հարկ վճարողները:

31

ՀԿ-ի ներկայացուցիչները նկատում են` «չնայած նախագծով սահմանված է, որ վճարը

ծառայության դիմաց է, սակայն վճարի հաշվարկման չափորոշիչները չեն առնչվում

ստուգման ժամանակի, գործարքների քանակի և ծառայության փաստացի ծավալ

բնութագրող այլ չափորոշիչների հետ: Վճարի չափի հաշվարկման նախագծով

նախատեսված չափորոշիչները հուշում են, որ հարկ վճարողը ձեռք է բերում

ստուգված լինելու իրավունք»: Այլ կերպ ասած` հարկ վճարողը որոշակի գումարի

դիմաց ապահովագրում է իր հարկային ռիսկերը:

Ուստի «Այլընտրանքային ստուգումների մասին» օրենքի ընդունման դեպքում կարող

են էապես կրճատվել ստուգումներով պայմանավորված պետական բյուջե

տուգանքների տեսքով մուտքագրվող գումարները: Այլընտրանքային հարկային

ստուգման ներդրման դեպքում պարտադիր-կամավոր սկզբունքի կիրառության

արդյունքում, վճարի մեծությունը` վճարի տեսքով հարկային բեռը հարկ վճարողների

համար էական ֆինանսական հետևանքներ կարող է առաջացնել:

NEWS.am

Հայաստանի հաշվապահների եւ աուդիտորների ասոցիացիան դեմ է

խոշոր ընկերություննների համար պարտադիր աուդիտի վերացմանը

18:42 2 Մայիս, 2014

Հայաստանի հաշվապահների եւ աուդիտորների ասոցիացիան դեմ է խոշոր

ընկերություննների համար պարտադիր աուդիտի վերացմանը, NEWS.am-ի

թղթակցին ասել է Ասոցիացիայի նախագահ Ահարոն Չիլինգարյանը՝ մեկնաբանելով

«Հաշվապահական հաշվառման մասին» օրենքի փոփոխությունը, որը հավանություն

էր ստացել ՀՀ կառավարության ապրիլի 23-ի նիստում: Օրինագիծը ներկայացրել էր

ՊԵԿ-ի այն ժամանակվա նախագահ, ներկայումս՝ ֆինանսների նախարար Գագիկ

Խաչատրյանը: Հայաստանում խոշոր ընկերությունները, որոնց համար պարտադիր է

աուդիտը, 1 միլիարդ դրամ եւ ավելի եկամուտ ունեցող ձեռնարկություններն են:

Նրանք պետք է ներկայացնեն տվյալ տարվա անկախ աուդիտորական

եզրակացությունը մինչեւ հաջորդ տարվա հուլիսի 1-ը, այլապես կզրկվեն

պետգնումներին մասնակցելու իրավունքից: Այս օրենքը սկսել էր գործել 2011թ.-ից,

ընդ որում՝ այն ակտիվ քարոզվում էր կառավարության կողմից: Հետեւաբար

անհասկանալի է նոր կառավարության հետադարձ քայլի փորձը:

Ըստ Չիլինգարյանի՝ Ասոցիացիան պատրաստվում է իր դիրքորոշումը հայտնել ՀՀ

խորհրդարանի տնտեսական հարցերով հանձնաժողովում, ուր եւ ներկայացվել է

օրինագիծը: «Արտաքին աուդիտը պարտադիր է, որպեսզի բիզնեսը թափանցիկ լինի

արտաքին գործընկերների համար՝ նրառյալ բանկերը եւ ներդրողներին: Այդ

պատճառով էլ մենք հանդես կգանք ընդդեմ պարտադիր աուդիտի վերացման», –

հայտարարել է Չիլինգարյանը:

32

Հետք Սամվել Ավագյան

ՊԵԿ-ի նոր նախաձեռնությունը՝ վճարիր, որ ստուգեմ

25 ապրիլի, 2014

Հայաստանում հարկային ստուգումները կդառնան վճարովի ծաառայություն: ՀՀ

կառավարությանն առընթեր պետեկամուտների կոմիտեն նախաձեռնել է

այլընտրանքային ստուգումների մասին օրենքի նախագիծ, որն արդեն հավանության

է արժանացել ՀՀ կառավարության ապրիլի 23-ի նիստում:

Ըստ այդմ՝ տնտեսվարողները կարող են արտահերթ ստուգման կամ վերստուգման

հայտ ներկայացնել հարկային մարմիններին, սակայն դա կդիտարկվի որպես

ծառայություն ու կիրականացվի վճարովի հիմունքներով: Առաջարկվում է վճարը

սահմանել 10 մլն դրամ, հետևաբար՝ սա մի ծառայություն է, որ հասու կլինի միայն

խոշոր տնտեսվարողներին: Գումարները պետք է փոխանցվեն ՊԵԿ-ի

արտաբյուջետային հաշիվներին (զարգացման ֆոնդին):

Հատկանշական է, որ Էկոնոմիկայի և Արդարադատության նախարարությունները

բացասական կարծիք են տվել այս նախաձեռնությանը: Իսկ Ֆինանսների

նախարարության եզրակացության մեջ նշվել է, որ սա բացասական ազդեցություն

կթողնի պետական բյուջեի եկամուտների վրա:

Ու թեև երեք առանցքային նախարարությունների նման բացասական կարծիքին՝

կառավարությունը որոշել է ընդառաջ գնալ ՊԵԿ-ին: Ավելին՝ Էկոնոմիկայի

նախարարության եզրակացության մեջ նշվել է, որ պետական մարմնի կողմից

այլընտրանքային ստուգումների անցկացումը կոռուպցիոն ռիսկեր է պարունակում,

քանի որ հարկ վճարողներն կազատվեն օրենքով նախատեսված տույժերից ու

տուգանքներից : Իսկ 10 մլն դրամ շեմի սահմանումը պարզապես անհավասար

մրցակցային դաշտ է ստեղծում փոքր ու խոշոր բիզնեսի միջև:

Արդարադատության նախարարությունը ևս մատնանշել է, որ ներկայացվող

նախագիծն անհավասար պայմաններ է ստեղծում տնտեսվարող սուբյեկտների

համար, ինչը կարող է հանգեցնել որոշ չարաշահումների: Ընդհանուր առմամբ՝

Էկոնոմիկայի և Ֆինանսների նախարարություներն այն կարծիքին են, որ

այլընտրանքային ստուգումները պետք է թողնվեն աուդիտորական

կազմակերպություններին, ինչպես Վրաստանում են անում:

Վրաստանում այլընտրանքային հարկային ստուգումներ իրականացնելու

իրավասությունը տրամադրված է աուդիտորական կազմակերպություններին, որոնք

դասակարգված են «A», «B» և «C» խմբերում: «C» խմբի աուդիտորական

կազմակերպություններն իրավասու են իրականացնել այլընտրանքային հարկային

ստուգումներ ավելի փոքր շրջանառություն ունեցող հարկ վճարողների մոտ, քան «B»

խմբի աուդիտորական կազմակերպությունները: Իսկ «A» խմբի աուդիտորական

կազմակերպությունները կարող են իրականացնել այլընտրանքային հարկային

ստուգումներ ցանկացած շրջանառություն ունեցող հարկ վճարողի մոտ:

33

Այս կերպ հարկ վճարողը շարունակում է մնալ հարկային մարմնի հսկողության

ներքո, սակայն հարկային մարմինների հետ աշխատելու իր պարտականությունը

փոխանցում է այն աուդիտորական կազմակերպությանը, որն իր մոտ իրականացրել

է այլընտրանքային հարկային ստուգում: Սա նաև միջազգային պրակտիկայում

տարածված է՝ աուդիտորական կազմակերպությունը որոշակի վճարի դիմաց

ամբողջովին իր վրա է վերցնում հարկային մարմնի հետ փոխհարաբերությունների

կարգավորումը:

Մեր ՊԵԿ-ի կողմից առաջարկած տարբերակն ուղղակի աննախադեպ է՝ հարկային

մարմինն իր վրա է վերցնում աուդիտորական կազմակերպության գործառույթ, ու

դրա համար տնտեսվարողին առաջարկում որոշակի արտոնություններ

(տնտեսվարողին ազատում են տույժից ու տուգանքից):

Սա ոչ այլ ինչ է, քան կաշառքի օրինականացման փորձ: ՊԵԿ-ի նախաձեռնությունը

նաև այլ հեռահար նպատակ է հետապնդում: Եթե այս օրենքն ընդունվի, ապա

աուդիտորական կազմակերպությունները դաշտից դուրս կմղվեն, հաջորդ քայլը

կլինի պարտադիր աուդիտից հրաժարումը: Սա այն դեպքում, որ նախորդ

կառավարությունը նպատակաուղղված ձգտում էր ուժեղացնել աուդիտորական

ինստիտուտը Հայաստանում:

Կառավարության շտապողականությունն այս հարցում փոքր-ինչ տարօրինակ է: Եթե

Ֆինանսների նախարարությունը զգուշացնում է պետեկամուտների վրա

բացասական ազդեցության մասին, ապա ինչո՞ւ չսպասել նոր նախարարի

նշանակմանն ու կարծիքին: Չէ՞ որ պետեկամուտների կատարողականը ողջ

կառավարության պատասխանատվության հարց է, ոչ միայն 1-2 գերատեսչության:

Հարկերի հավաքագրման ներկայիս տարեկան պլանը բավական լարված գրաֆիկ

ունի, ու ում էլ նշանակեն ֆինանսների նախարար՝ հազիվ թե ոգևորվի ՊԵԿ-ի նոր

նախաձեռնությամբ: Հավանաբար հենց այս հանգաամանքն էլ հաշվի են առել՝ օրենքի

նախագիծը առաջ մղել, քանի դեռ ֆինանսների նոր նախարարը այն բլոկադայի չի

ենթարկել:

Նշենք սակայն, որ ֆինանսների նախարարի ներկայիս պաշտոնակատար Դավիթ

Սարգսյանը կառավարության ապրիլի 23-ի նիստում համարձակություն ունեցավ և

վարչապետից 2 օր ժամանակ վերցրեց՝ լրացուցիչ քննարկումների համար, ինչն

ակնհայտ հարուցեց ՊԵԿ ղեկավար Գագիկ Խաչատրյանի դժգոհությունը:

Lragir.am

Ովքե՞ր են դիմել ֆինանսների նախարարին և ի՞նչ պատճառով

12 Մայիսի 2014, 10:21

34

Օրեր առաջ, ֆինանսների նախարար Գագիկ Խաչատրյանը, լրագրողների համար

պարզաբանելով շրջանառության մեջ դրված “Այլընտրանքային հարկային

ստուգումների մասին” օրենքի նախագիծը, այն ներկայացրել է որպես բիզնեսին

տրված շանս և ասել. «Տարբեր պատճառներով՝ հաշվապահին ստուգելու,

փայատերերի և օտարերկրյա ներդրողների հետ հարաբերությունները ճշտելու

համար բիզնեսին հետաքրքիր է հարկային փաստաթուղթը, աուդիտը»: Այս

կապակցությամբ մեր հարցերին պատասխանել է ոլորտի փորձագետ Էդուարդ

Բադալյանը

Ինչպե՞ս կգնահատեք Ֆինանսների նախարարի այս պարզաբանումը:

Ֆինանսների նախարարի այս պարզաբանումից տպավորություն է, որ սա ավելի շատ

վատ ստացված հիմնավորում է: Փոքր ինչ դժվար է հավատալ, որ այս նախագիծը

հենց պարոն Խաչատրյանի ներկայացրած պատճառներով է դրվել շրջանառության

մեջ:

Բանն այն է, որ Հայաստանի Հանրապետությունում ստուգումների անցկացման և

կազմակերպման մասին ՀՀ Օրենքն ի սկզբանե, ընդհուպ մինչև այժմ,

տնտեսվարողներին` տնտեսվարող սուբյեկտի համապատասխան պաշտոնատար

անձին տալիս է հարկային մարմնին դիմելու հնարավորություն, որպեսզի

վերջիններս ստուգում իրականացնեն իր կազմակերպությունում` թեկուզ և իրենց

«հաշվապահին ստուգելու» համար: Մյուս կողմից, նույն ՀՀ գործող օրենսդրության

համաձայն հարկային մարմինն ուղղակի պարտավոր է բավարարել տնտեսվարողի

դիմումն՝ իր ցանկությամբ ստուգում իրականացնելու իր իսկ կազմակերպությունում:

Չնայած հնչեցված պարզաբանմանը, նախարարն ակնհայտորեն տեղյակ է

ստուգումների մասին ՀՀ օրենքի բոլոր առանձնահատկություններին և

մասնավորապես արդեն նշածս դրույթներին:

Բայց չէ՞ որ այս դեպքում հարկատուի մոտ խախտումների հայտնաբերման դեպքում

չեն կիրառվելու օրենքով ներկայում սահմանված տույժերն ու տուգանքները, որոնք

կարծես թե շուրջ 60 տոկոս են կազմում:

Այո, իհարկե: Կարելի է տրամաբանություն գտնել այն բանում, որ հարկատուին` ով

կամավոր կերպով ցանկանում է ստուգվել, այսինքն ցանկանում է, որ իր

գործունեությունը լինի օրենքի սահմաններում և ցանկանում է գտնել իր հնարավոր

թերացումները, արդարացի կլինի տալ որոշակի արտոնություններ: Բայց չէ որ այս

հարցը կարելի է լուծել ներկայիս ստուգումների իրականացումը կարգավորող

օրենքում ոչ մեծ փոփոխությունների իրականացման միջոցով և, որ ամենակարևորն

է՝ առանց լրացուցիչ վճարների:

Նախարարը նշեց նաև, որ այս նախագիծը նոր չէ և որ հենց բիզնեսի

ներկայացուցիչներն են դիմել այսպիսի օրենք ունենալու առաջարկությամբ:

Այո, այս նախագիծը նոր չէ: ՊԵԿ կողմից դեռևս տարիներ առաջ առաջարկվել է այն,

սակայն որքան ես եմ տեղյակ, այն ժամանակ ՀՀ Ֆինանսների և էկոնոմիկայի

նախարարությունները տվել են բացասական եզրակացություն, և ի վերջո նախագիծը

հանվել էր շրջանառությունից: Ներկայում ՊԵԿ և Ֆինանսների նախարարության

միավորման արդյունքում թերևս համարվել է, որ ստեղծվել է առավել բարենպաստ

իրավիճակ նախագիծը վերջապես ընդունելու համար: Հենց այսպիսի իրավիճակներն

ի նկատի ունեին մասնագետները, երբ կարծիք էին հայտնում, որ ֆինանսների

նախարարությունն ու հարկային մարմինները պետք է լինեն տարբեր կառույցներ,

որպեսզի հակակշռեն միմյանց: Ներկայում այդ հակակշիռը վերացվեց, ու չնայած

35

նախկինում էլ այս հարցում կշեռքի նժարներից առավել ծանր էր ՊԵԿ նժարը, սակայն

այժմ կարելի է ասել, որ կշեռքն ունի ընդամենը մեկ նժար:

Ինչ վերաբերվում է բիզնեսի դիմումներին: Վերջին շրջանում անձամբ շփվել եմ

բիզնեսի ավելի քան երկու տասնյակ ներկայացուցիչների հետ: Նրանցից որևէ մեկից

չեմ լսել դրական կարծիք: Ընդհանուր սպասումները բացասական են:

Մասնագետների, փորձագետների կարծիքները ևս գերազանցապես բացասական են:

Բացասական կարծիք են հայտնել նաև մասնագիտական տարբեր միություններ`

հաշվապահների ասոցիացիան, հայ-ամերիկյան առևտրի պալատը: Սոցիալական

ցանցերում ստեղծված մասնագիտական խմբերում ևս դրական կարծիքները

բացակայում են:

Այս ֆոնին, կասկածելի է դառնում, թե ինչու են որոշ գործարարներ դիմել այսպիսի

առաջարկով: Ովքե՞ր են դիմել և արդյոք վերջիններիս մոտ ամեն ինչ կարգին է:

Կարծում եմ, ճիշտ կլիներ նման իրավիճակում ոչ թե բավարարել փոքրաթիվ

դիմողների կարծիքը, այլ նախագիծը քննարկել բիզնեսի և մասնագիտական առավել

լայն հանրության հետ ու միաժամանակ միջոցներ ձեռնարկել հասկանալու, թե

ինչպիսին են այս օրենքի ջատագով գործարարների շարժառիթները: Նաեւ

հետաքրքիր կլիներ, որ ներկայանային այդ օրենքի անհրաժեշտության համար դիմող

կոնկրետ գործարարներ եւ հանրությանը ներկայացնեին, թե ինչու են զգում այդ

օրենքի կարիքը:

Իսկ ինչ կոնկրետ մտահոգություններ եք տեսնում այս նախագծի հետ կապված:

Օրենքի ընդունումով կավելանան հարկահավաքության ոլորտում առկա կոռուպցիոն

ռիսկերը: Այս օրենքը կրում է անբարեխիղճ հարկատու-հարկային ծառայություն

պայմանավորվածությունների դաշտն ընդլայնելու ու նաև օրինական հիմքերի վրա

դնելու զգալի պոտենցիալ: Այս մտահոգությունն ավելացնում ե նաև այն

համագայնքը, որ նախագծի համաձայն, այլընտրանքային ստուգման ծառայության

մատուցման համար նախատեսված վճարները կատարվելու են ոչ թե պետբյուջե, այլ

հարկային մարմնի արտաբյուջետային հաշվին:

Հայտնի է, որ արտաբյուջետային հաշվից են կատարվում հարկայինի

աշխատակիցների պարգևատրումները, մամուլում եղել են նաև աղմկահարույց

հրապարակումներ ՊԵԿ արտաբյուջետային հաշվից կատարված անհասկանալի մեծ

ծախսերի մասին, որոնք ուղղվել են նվերների գնմանը կամ կորպորատիվ

միջոցառումների: Ընդհանրապես արտաբյուջետային ֆոնդի միջոցների ծախսումն

առավել դյուրին է, քան պետբյուջեի միջոցների:

Մյուս կողմից, ակնհայտ է, որ երկարաժամկետ հեռանկարում, եթե իհարկե

նախագիծը ստանա օրենքի ուժ, այն դուր գա հարկատուներին և սկսի գործել,

կրճատվելու են պետական բյուջեի մուտքերը:

Մտահոգիչ է նաև այլընտրանքային ստուգման իրականացման համար սահմանված

գնային սանդղակը` 10-500 միլիոն ՀՀ դրամ: Կարելի է ենթադրել, որ այսպիսի

սանդղակը սահմանվել է այն նպատակով, որպեսզի հետագա քննարկումների

արդյունքում այն նվազի, օրինակ` դառնա 5 միլիոն դրամ: Արդյունքում սա

կներկայացվի որպես շահագրգիռ կողմերի հետ քննարկումների արդյունքում ձեռք

բերված կոմպրոմիս և կներկայացվի որպես հարկատուներին ընդառաջ կատարված

քայլ: Այսպիսի փորձ մենք արդեն ունենք (հիշենք ՀԴՄ սարքերի գների հետ կապված

գործընթացը, երբ սկզբնապես սահմանվեց բարձր գին, ապա որոշակի

դժգոհություններից հետո այն որոշակի սուբյեկտների համար իջեցվեց):

36

Այս օրենքն այս տեսքով միակն է աշխարհում: Մեզանում կարծես սպորտային

հետաքրքրություն է առաջացել բացառիկ օրենքների ընդունման մասով: Հիշենք նոր

սերնդի ՀԴՄ սարքերի հետ կապված խնդիրները: Այս սարքերն, ինչպես

հայտարարվել է, ևս աշխարհում այլ տեղ չեն կիրառվում: Ինչպիսին է եղել դրանց

կիրառման էֆեկտը` դժվար է ասել: Կարծես թե զգալի դրական արդյունքներ չկան:

Տպավորություն է ստեղծվում, որ կամ ՀՀ հարկային հարաբերությունների դաշտում

փորձարկումներ են կատարվում, կամ դաշտը կարգավորվում է ինչ որ կոնկրետ

շահերի սասարկման նպատակով:

Իսկ ինչպիսին է միջազգային փորձն այս ուղղությամբ:

Ընդհանրապես, միջազգային առաջավոր պրակտիկայում կարծես թե ընդունված չէ,

երբ պետական մարմինը բիզնեսով է զբաղվում: Ներկայում այս երևույթը մեզանում

ավելի ու ավելի է տարածվում:

Կան երկրներ, որտեղ ներդրված է ստուգումների այսպես ասած “այլընտրանքային”

համակարգ, որը բարեհաջող գործում է: Հարկային մարմիններն իրենց ստուգումներն

իրականացնելիս կամ ստուգումների իրականացման մասին որոշումներ ընդունելիս

հաշվի են առնում և հիմնվում այն բանի վրա, թե արդյոք տվյալ կազմակերպությունը

դիմել է աուդիտորական ընկերություններ, թե ոչ, և թե ինչպիսին է եղել

աուդիտորական ընկերությունների եզրակացությունը:

Համակարգն առավել պարզ նկարագրելու համար պատկերացնենք, որ պետությունը

ստեղծում է այդպիսի «այլընտրանքային» ստուգումներ իրականացնող

աուդիտորական ընկերությունների լիցենզավորման որոշակի համակարգ,

սահմանում հստակ չափանիշներ և վերահսկում նրանց գործունեությունը, որից

հետո իր գործունեության ընթացքում հաշվի է առնում այս կազմակերպությունների

կատարած ստուգումների արդյունքները:

Այս համակարգը բավական դրական է ինչպես բիզնեսի, այնպես էլ պետության

համար: Մի կողմից, հարկային վերահսկողության ապահովման նպատակով

ծախսվում են ավելի քիչ վարչական ռեսուրսներ, մյուս կողմից բիզնեսը զերծ է մնում

հարկային մարմնի հետ հաճախակի շփումներից, զարգանում է նաև աուդիտորական

և հաշվապահական ծառայությունների ոլորտը:

Մեզանում ևս առկա են աուդիտորների որակավորման և աուդիտորական

կազմակերպությունների լիցենզավորման բավական խիստ պայմաններ, իսկ

ֆինանսների նախարարությունը բավական լուրջ վերահսկողություն էր

իրականացնում ու թերևս կշարունակի իրականացնել այս կազմակերպությունների

նկատմամբ: Բայց արի ու տես, որ վերջիններիս կողմից կատարված աշխատանքի

արդյունքները բացարձակապես հաշվի չեն առնվում հարկային ստուգումների

ժամանակ: Ստացվում է մի իրավիճակ, երբ պետությունն ինքն իր կողմից հսկվող,

դրանով իսկ հենց իր կողմից իրականացվող հսկողական գործառույթներին չի

վստահում:

Ինչպե՞ս կգնահատեք վերջին շրջանում կատարված և կատարվող հարկային

օրենսդրության փոփոխություններն ընդհանրապես:

Հանուն արդարության պետք է նշել, որ տարիների ընթացքում ՊԵԿ գործունեության

մեջ տեղի են ունեցել զգալի դրական փոփոխություններ: Սակայն համակարգում

խնդիրներն այնքան շատ են եղել ու են, որ կատարվածն ամենևին բավարար չէ

փոփոխություններին ընդհանուր առմամբ դրական գնահատական տալուն:

37

Բազմաթիվ խնդիրներ այս ընթացքում լուծվել են, բիզնեսի համար շատ ռիսկային

գործընթացներ կրճատվել կամ վերացվել են: Սակայն փոխարենը ստեղծվել են

նորերը: Մի կողմից կրճատվել է հարկային ստուգումների քանակը, մյուս կողմից

ներդրվել է ասենք չափագրում հասկացությունը, որի ոչ հստակ սահմանման

արդյունքում այն դարձել է հարկատուի ճնշման լրացուցիչ լծակ:

Խնդրահարույց է կատարվող օրենսդրական փոփոխությունների որակը: Ընդունվող

իրավական ակտերում բազմաթիվ են տարընթերցումների տեղիք տվող, անհստակ

ձևակերպումները, անտրամաբանական ձևական պահանջները, որոնք լուծելով մի

խնդիրը, հանգեցնում են նորերի առաջացմանը: Այս կապակցությամբ հարկ է հիշել

վերջերս տնտեսվարողների մոտ առաջացած խնդիրները, երբ հարկային մարմինը,

չնայած հարկատուները ներկայացրել էին ԱԱՀ վճարող համարվելու վերաբերյալ

դիմումներ, այնուամենայնիվ ցանկանում էր լրացուցիչ հարկային

պարտավորություններ առաջադրել հարկատուներին` հիմնավորելով, որ վերջիններս

ներկայացրել են դիմումի ոչ այն ձևը, որը նախատեսվել էր օրենքով: Մասնագետները

կհիշեն, որ այս հարցը որոշակիորեն լուծվեց միայն վարչապետի միջամտության

արդյունքում, երբ որոշվեց, որ այն դեպքերում, երբ հարկատուն դրսևորել է

օրինապահ հարկատու վարքագիծ և պարտաճանաչ հաշվարկել ու կատարել է իր

հարկային պարտավորությունները` նրանց նկատմամբ ձևական նկատառումներից

ելնելով լրացուցիչ բարդություններ չպետք է ստեղծվեն:

Այսպես ասած բարեփոխումների դրական էֆեկտը չեզոքացնում է նաև

փոփոխությունների կատարման հաճախակիությունը: Այս հանգամանքը ցույց է

տալիս, որ նախատեսվող փոփոխությունները չեն ենթարկվում համապատասխան

օբյեկտիվ փորձաքննության, հաշվի չեն առնվում դրանց կիրառման հետ կապված

բոլոր հարցերը, ինչպես նաև օրենքներն ըդնունվում են առավելապես իրավիճակային

լուծումների նպատակով: Արդյունքում կարճ ժամանակ հետո հարկ է լինում կրկին

փոփոխություններ կատարել նոր ընդունված օրենքներում:

Բիզնեսն իր հերթին գտնվում է իրավական դաշտին մշտապես հարմարվելու

գործընթացում, ինչն բավական մեծ ռեսուրսների ծախս է ենթադրում:

Ի դեպ, այս հարցի կապակցությամբ պետք է նկատել, որ ներկայում շրջանառության

մեջ դրված օրինագծերից պետք է որ մտահոգիչ լինի ոչ միայն այլընտրանքային

ստուգումների մասին օրինագիծը: Ներկայում փոփոխություններ են առաջարկվում

նաև շրջանառության հարկի մասին, հարկերի մասին, եկամտային հարկի մասին և

մի շարք այլ օրենքներում ևս, որոնք իմ կարծիքով պակաս մտահոգիչ չեն և որոնց

մասին արդեն իսկ հարկ է բարձրաձայնել:

Քաղաքացի-Հարկատու-Բիզնես իրավապաշտպան կազմակերպություն

ՀԵՏԱՔՐՔԻՐ Է

Анекдоты о налогоп лательщиках

Новые Русские, налоги и бухгалтерия

38

Армянское радио спрашивают:

- Для чего нужны бухгалтерские программы?

- Как для чего? Для снижения безработицы, конечно! Там, где раньше сидел один

бухгалтер, теперь сидят еще оператор, программист, электронщик, пять наладчиков

и начальник отдела вычислительной техники.

- Почему налоговую декларацию ты подаешь всегда 1 апреля?

- Чтобы потом, в случае чего, можно было сказать, что это была шутка.

Клиент - инвестиционному консультанту:

- Я хотел бы вложить мои деньги в налоги, я слышал, что они очень скоро

будут расти!

В арбитражном суде судья спрашивает налогоплательщика:

- Вы уклонились от уплаты налогов так, как рассказал налоговый инспектор?

- Совсем не так, но и его метод заслуживает внимания.

Нового русского вызвали в налоговую полицию.

Спрашивают:

- Вот вы в декларации о доходах за прошлый год указали, что заработали

шесть миллионов, а, по нашим данным, потратили за этот период как минимум

восемь миллионов. Что это значит, господин хороший?

- Что значит, что значит... Просто не могу свести концы с концами!

Налоговый инспектор спрашивает "нового русского":

- И вы мне говорите, что ваши машины. квартиры и виллы приобретены на

честно заработанные средства?

-Ну...

- А вот я считаю, что всѐ это вы купили на украденные у народа деньги!

- Да откуда у народа такие деньги!!!

Новый русский сидит на берегу острова, отдыхает. Смотрит - бутылка плавает

в море... Он ее хватает, открывает, а оттуда Джин - "Я исполню любое твое

желание!" Новый русский:

-Хочу виллу в 25 этажей, яхту пятипалубную типа морского лайнера, чтобы

причал был собственный ...

Джин все выполняет, но говорит:

-Все это будет твое. Везде ходи, чего хочешь делай, вот тебе еще несколько

комнат заполненных деньгами... Только вот в эту маленькую комнату - ни-ни...

Новый русский устал от всего и думает "а что же там такое? Может там запасы

алмазов, или еще чего?"... Открывает... а там.... НАЛОГОВАЯ ИНСПЕКЦИЯ.

Новый русский экзаменует нового бухгалтера:

- Вы умеете вести двойную бухгалтерию?

- А зачем? Ведь это устаревший метод, - отвечает новичок. - На последнем

месте работы я внедрил новаторскую форму учета - тройную бухгалтерию.

Ведутся три книги: одна для хозяина, в которую записываются фактические

доходы; вторая - для держателей акций, не показывающая никаких доходов; и

третья - с одними убытками, для налоговой инспекции.