geloof aan de goden thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld dr. f.g....
TRANSCRIPT
![Page 1: GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl](https://reader035.vdocument.in/reader035/viewer/2022062513/5551a0ed4979591f3c8b50e1/html5/thumbnails/1.jpg)
GELOOF AAN DE GODEN
Thema’s uit de godsdienst-geschiedenis van de antieke wereld
Dr. F.G. Naerebout
www.oudegeschiedenis.info
![Page 2: GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl](https://reader035.vdocument.in/reader035/viewer/2022062513/5551a0ed4979591f3c8b50e1/html5/thumbnails/2.jpg)
College-thema’s
1 Inleiding: religie en religies2 Cosmologie: bovennatuurlijke wezens [Deities and demons; Mono-
theism and polytheism]3 Cosmologie: mythe [Cosmology: time and history; Myth; Theology,
theodicy, philosophy; Myth and sacred narrative ]4 ‘Heilige’ tijd en ruimte [Sacred times and spaces]5 (On)reinheid [Pollution, sin and atonement; Sin, pollution and purity]6 Ziekte en dood [Illness and other crises; Death, afterlife and other last
things]7 Intermediairs [Religious personnel]8 Tekst(en) [Religion and writing; Sacred texts and canonicity]9 Offer [Sacrifice, offerings, and votives]10 Divinatie [Divination and prophecy]11 Mousikē12 Mysterieculten [Mysteries]13 Magie [Magic]14 Synthese: een religie temidden van de religies van de antieke wereld
![Page 3: GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl](https://reader035.vdocument.in/reader035/viewer/2022062513/5551a0ed4979591f3c8b50e1/html5/thumbnails/3.jpg)
Cosmologie: bovennatuurlijke
wezens
![Page 4: GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl](https://reader035.vdocument.in/reader035/viewer/2022062513/5551a0ed4979591f3c8b50e1/html5/thumbnails/4.jpg)
Bovennatuurlijke wezens
• Zijn met velen. Polytheisme: ‘veelgodendom’, dient letterlijk genomen. Vele goden in vele pantheons.
• Vormen een hiërarchie: grote goden, mindere goden, demonen, halfgoden, enzovoort, in talloze varianten.
• Vormen geen scherp afgegrensde categorie: denk met name aan de vergoddelijkte mens (levend of dood).
• Polytheïsme is een ‘open systeem’: pantheons zijn dynamisch.
![Page 5: GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl](https://reader035.vdocument.in/reader035/viewer/2022062513/5551a0ed4979591f3c8b50e1/html5/thumbnails/5.jpg)
• Manifesteren zich op talloze wijzen.
• Kunnen zichtbaar zijn – maar in welke gedaante?
• Kunnen op bepaalde wijzen door de gelovigen worden gevisualiseerd.
we moeten onderscheiden: 1 (vermeende) werkelijke vorm2 (vermeende) manifestatie, zichtbare vorm3 visualisatie (hoe afgebeeld)
![Page 6: GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl](https://reader035.vdocument.in/reader035/viewer/2022062513/5551a0ed4979591f3c8b50e1/html5/thumbnails/6.jpg)
Bovennatuurlijke wezens: visualisaties
1) An-iconische voorstellingen(baityloi; symbolen),
pars pro toto,de overgang naar antropomorfie
![Page 7: GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl](https://reader035.vdocument.in/reader035/viewer/2022062513/5551a0ed4979591f3c8b50e1/html5/thumbnails/7.jpg)
![Page 8: GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl](https://reader035.vdocument.in/reader035/viewer/2022062513/5551a0ed4979591f3c8b50e1/html5/thumbnails/8.jpg)
![Page 9: GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl](https://reader035.vdocument.in/reader035/viewer/2022062513/5551a0ed4979591f3c8b50e1/html5/thumbnails/9.jpg)
![Page 10: GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl](https://reader035.vdocument.in/reader035/viewer/2022062513/5551a0ed4979591f3c8b50e1/html5/thumbnails/10.jpg)
![Page 11: GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl](https://reader035.vdocument.in/reader035/viewer/2022062513/5551a0ed4979591f3c8b50e1/html5/thumbnails/11.jpg)
![Page 12: GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl](https://reader035.vdocument.in/reader035/viewer/2022062513/5551a0ed4979591f3c8b50e1/html5/thumbnails/12.jpg)
![Page 13: GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl](https://reader035.vdocument.in/reader035/viewer/2022062513/5551a0ed4979591f3c8b50e1/html5/thumbnails/13.jpg)
![Page 14: GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl](https://reader035.vdocument.in/reader035/viewer/2022062513/5551a0ed4979591f3c8b50e1/html5/thumbnails/14.jpg)
Bovennatuurlijke wezens: visualisaties
2) (gedeeltelijke) antropomorfie
![Page 15: GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl](https://reader035.vdocument.in/reader035/viewer/2022062513/5551a0ed4979591f3c8b50e1/html5/thumbnails/15.jpg)
![Page 16: GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl](https://reader035.vdocument.in/reader035/viewer/2022062513/5551a0ed4979591f3c8b50e1/html5/thumbnails/16.jpg)
![Page 17: GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl](https://reader035.vdocument.in/reader035/viewer/2022062513/5551a0ed4979591f3c8b50e1/html5/thumbnails/17.jpg)
![Page 18: GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl](https://reader035.vdocument.in/reader035/viewer/2022062513/5551a0ed4979591f3c8b50e1/html5/thumbnails/18.jpg)
![Page 19: GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl](https://reader035.vdocument.in/reader035/viewer/2022062513/5551a0ed4979591f3c8b50e1/html5/thumbnails/19.jpg)
![Page 20: GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl](https://reader035.vdocument.in/reader035/viewer/2022062513/5551a0ed4979591f3c8b50e1/html5/thumbnails/20.jpg)
![Page 21: GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl](https://reader035.vdocument.in/reader035/viewer/2022062513/5551a0ed4979591f3c8b50e1/html5/thumbnails/21.jpg)
![Page 22: GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl](https://reader035.vdocument.in/reader035/viewer/2022062513/5551a0ed4979591f3c8b50e1/html5/thumbnails/22.jpg)
Bovennatuurlijke wezens: visualisaties
3) (gedeeltelijke) teriomorfie
![Page 23: GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl](https://reader035.vdocument.in/reader035/viewer/2022062513/5551a0ed4979591f3c8b50e1/html5/thumbnails/23.jpg)
![Page 24: GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl](https://reader035.vdocument.in/reader035/viewer/2022062513/5551a0ed4979591f3c8b50e1/html5/thumbnails/24.jpg)
![Page 25: GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl](https://reader035.vdocument.in/reader035/viewer/2022062513/5551a0ed4979591f3c8b50e1/html5/thumbnails/25.jpg)
![Page 26: GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl](https://reader035.vdocument.in/reader035/viewer/2022062513/5551a0ed4979591f3c8b50e1/html5/thumbnails/26.jpg)
![Page 27: GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl](https://reader035.vdocument.in/reader035/viewer/2022062513/5551a0ed4979591f3c8b50e1/html5/thumbnails/27.jpg)
Bovennatuurlijke wezens: visualisaties
4) géén visualisatie
![Page 28: GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl](https://reader035.vdocument.in/reader035/viewer/2022062513/5551a0ed4979591f3c8b50e1/html5/thumbnails/28.jpg)
![Page 29: GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl](https://reader035.vdocument.in/reader035/viewer/2022062513/5551a0ed4979591f3c8b50e1/html5/thumbnails/29.jpg)
![Page 30: GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl](https://reader035.vdocument.in/reader035/viewer/2022062513/5551a0ed4979591f3c8b50e1/html5/thumbnails/30.jpg)
Maar visualisatieis een krachtigeneiging!
![Page 31: GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl](https://reader035.vdocument.in/reader035/viewer/2022062513/5551a0ed4979591f3c8b50e1/html5/thumbnails/31.jpg)
Overal en altijd omgeven door vele bovennatuurlijke wezens.
Consequenties:
• Een moeilijk ‘systeem’: “hoe vind ik de juiste god?”
• Een open ‘systeem’ – voor mensen en voor ‘vreemde’ goden.
• Polytheïsme is inherent instabiel, en zeer dynamisch, en kiest dat bewust als uitgangspunt: “wie zijn we vergeten?”
![Page 32: GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl](https://reader035.vdocument.in/reader035/viewer/2022062513/5551a0ed4979591f3c8b50e1/html5/thumbnails/32.jpg)
Bovennatuurlijke wezens: polytheïsme en monotheïsme
• Zijn de bekende monotheïsmen wel monotheïstisch? Of slechts polytheïsmen met een aangepaste hiërarchie?
• Zijn de bekende polytheïsmen wel polytheïstisch? Of eenheid in veelheid?
• Wat dacht de gemiddelde antieke gelovige?• Monolatrie en henotheïsme zijn oplossingen voor de
polytheïst die het allemaal teveel wordt – maar monolatrie en henotheïsme zijn geen monotheïsme!
![Page 33: GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl](https://reader035.vdocument.in/reader035/viewer/2022062513/5551a0ed4979591f3c8b50e1/html5/thumbnails/33.jpg)
Conclusie
De overgrote meerderheid van de mensen in de oudheid was polytheïst; deze mensen leefden in “a world full of gods”. Die veelheid aan bovennatuurlijke wezens is tegelijk geruststellend en verontrustend, behulpzaam en verwarrend.
Basisregel in de omgang met de bovennatuur: je moet mensen en goden niet door elkaar halen. De mens is beperkt tot de sfeer der natuur; de goden bewegen zich in de bovennatuur én de natuur (ze kunnen ingrijpen in de menselijke wereld).