gesta romanorum 129 – de amicitiae verae probatione
DESCRIPTION
This is a document I prepared for my students that features Gesta Romanorum 129. Some of the notes may seem overly remedial, but consider them to illuminate where my students are rather than my opinion about what I think people need help with.Haec charta a me parata ad discipulorum usum ostendit fabulam 129am Gestorum Romanorum. Forsitan nimium annotata sit charta, sed ad scientiam meorum discipulorum pertinent annotationes neque ad illa quae ad subsidia publica bonaque spectant.TRANSCRIPT
De amicitiae verae probatione (129)Quidam rex habuit tantum unicum filium, quem multum dilexit; qui filius a patre licentiam
accepit, ut mundum visitaret et amicos sibi acquirerert. Qui per septem annos vagabat in mundo et
post haec ad patrem rediit. Pater gaudenter eum recepit et ab eo quaesivit, quot amicos
acquisivisset. At filius: "Tres; primum amicum plus quam me ipsum diligo, secundum tantum
sicut me ipsum, et tertium parum aut nihil."
Cui pater: "Bonum est eos probare et temptare, antequam indigeas de eis. Porcum occide et in
sacco pone et in domum amici, quem plus diligis quam te, perge de nocte et ei dic, quod a casu
hominem occidisti; et si inventum fuerit corpus mecum, morte turpissima ero condemnatus. Rogo
modo te, sicut te semper plus quam me ipsum dilexi, succurre mihi in hac maxima necessitate!"
Quod et factum est.
At ille respondit: "Sicut eum occidisti, iustum est, ut poenae subiaceas. Sed si corpus mecum
esset inventum, forte in patibulo ero suspensus. Verumtamen, quia amicus meus fuisti, ideo tecum
pergam ad patibulum, et postquam mortuus fueris, tres vel quattuor ulnas panni tibi dabo ad
corpus tuum involvendum."
Ille hoc audiens ad secundum amicum accessit, et illum ut primum probavit. Ille sicut primus
renuit dicens: "Credis me fatuum, quod in tali periculo me ponere vellem? Verumtamen, quia
amicus meus fuisti, ideo ad patibulum tecum pergam et in via te consolabor, quantum potero."
Ille ad tertium amicum accessit et eum probavit dicens: "Verecundor tibi loqui, quod
numquam pro te aliquid feci et ecce nunc a casu hominem interfeci etc." At ille: "Libenter hoc
faciam et culpam mihi imponam, et patibulum, si necesse fuerit, pro te ascendam."
Hunc expertus est meliorem amicum suum fuisse.
5
10
15
20
condemnō – 1 – to condemn, convictcōnsolor – 1 – to console, comfortfatuus, a, um – foolishgaudenter – adv – joyfullyindigeō, -ēre, -uī – lack, be in need ofinvolvō, -ere, -ī, -ūtum – to rolllībenter – adv – freelylicentia, -ae – f – freedom, liscencenecessitās, -tātis – f – need, necessitypannus, -ī – m – clothpatibulum, -ī – n – gallowsporcus, -ī – m – pigquod – conj – because, thatquot – adv – how manyrenuō, -ere, -ī, -tum – to deny, refuse
saccus, -ī – m – sackseptem – indec num – sevensubiaceō, -ēre, -uī – +dat – to be subject to succurrō, -ere, -ī, -cursum – +dat – to come to the
aid ofsuspendō, -ere, -ēnsī, -ēnsum – hangtemptō – (1) – to try, temptturpis, -e – adj – ugly, disgracefululna, -ae – f – elbowūnicus, a, um – adj – onlyvagō –(1) – to wanderverecundus, a, um – adj – modestverumtamen – conj – but even sovisitō – (1) – to visit, go to see
NotesThis is one of the Gesta Romanorum. They are a collection of anonymous medieval moral tales.
This particular text has been taken from thelatinlibrary.com. All words on the Dickinson top 1,000 have been left off.1. quī fīlius – same person as fīlium ūnicum2. sibi – reflexive pronoun, dative4. acquisivisset – pluperfect subjunctive due to indirect question, refers to an event before the main
verb, quaesīvit6. cui pater – supply an inquit7. dē nocte – “at night”, the preposition is a medieval innovationquod – this word works just like the “that” that indtroduces indirect statement, which it does here17. cōnsolabor – this looks like a passive verb, but is not; it is deponent, so translate as if it had an
active meaning (because it does)20. mihi impōnam – datives with compounds can sometimes be best understood as a prepositional
phrase; in this case mihi = in mē21. expertus est – hunc is the direct object of expertus est (another deponent verb), which can be
translated as “having tested”meliorem amicum suum fuisse – indirect statement, in apposition with hunc