1

Giá trị của Khoa H c

& Quan tr ng của Phật Giáo *

Lê Huy Trứ 4/12/2017

2

, ’ (The Value

of Science) Dr. Richard Feynman, , 1955, (in Volume XIX, ENGINEERING

AND SCIENCE, December 1955) trên internet

tôi

.

, t

. T

”

không ?

, mang theo.’ , i

? .’

Dr. Feynman, nhân sinh’ ,

v

. .

Tôi ’

. Tôi l k ,

...vô minh.

?

” ... t

.

Is science of any value? I think a power to do something is of value. Whether the result is a good thing or a bad

thing depends on how it is used, but the power is a value. I learned a way of expressing this common human problem on a trip to Honolulu. In a

Buddhist temple there, the man in charge explained a little bit about the Buddhist

religion for tourists, and then ended his talk by telling them he had something to say to

them that they would never forget – and I have never forgotten it. It was a proverb of the

Buddhist religion:

‘To every man is given the key to the gates of heaven; the same key opens the gates of

hell.’ Dr. Richard Phillips Feynman

So is science!

’ :

3

của a c? i g ĩ k o ọc có k ả ă g ứ g dụ g ó có gi rị. Bấ cứ ậ q ả củ ó là

xấ ố , ào k ả ă g xử dụ g, ư g k ả ă g ực dụ g có gi rị q rọ g.

Có lầ ở Hạ U Di (H w ii,) i được đi ới mộ g i c P ậ Gi o. ro g c , mộ

ông ướ g d i bảo c g tôi: i sẽ ói c o c c ông bà mộ điề mà c c ông bà sẽ

k g b o giờ q . Rồi g ói: Bấ cứ gười ào được b c o c i c k ó

củ ữ g cử i đườ g. C g c k ó đó mở được ữ g đị gục q .

.

; & quan 1

.

. ? c

?

Đ vô minh N N

.

v

, i

đườ g à đị gục’ , ,

tips (?) N ranh ngôn . The 2 .

x

. Không (heaven) (hell) . C

.

Cho nên, c

’ (vô môn quan.)

c a ? Cho nên, c

. T , g .

x .

x

.

ĩ .

.

4

c a

T , ĩ tâm .

The imagination of nature is far, far greater than the imagination of man.”

cho ta ... L ...

. ’ luôn luôn , .

“We are not to tell nature w s e’s go be. … S e's lw s go be er im gi io

than we have.”

Sir Douglas Robb Lectures, University of Auckland (1979); lecture 1, "Photons:

Corpuscles of Light"

, t .

cho –

ĩ – c b

“I have thought about these things so many times alone that I hope you will excuse me if I

remind you of some thoughts that I am sure you have all had -- or this type of thought --

which no one could ever have had in the past, because people then didn't have the

information we have about the world today.

Ch , tôi , , ĩ. Đ n

... t ...

... (whitecaps) trong .

“For instance, I stand at the seashore, alone, and start to think. There are the rushing

waves ... mountains of molecules, each stupidly minding its own business ... trillions

apart ... yet forming white surf in unison.”

5

... ... ...

x b . ? ... trên

, .

“Ages on ages ... before any eyes could see ... year after year ... thunderously pounding

the shore as now. For whom, for what? ... on a dead planet, with no life to entertain.”

... ... ...

. M .

.)

Never at rest ... tortured by energy ... wasted prodigiously by the sun ... poured into

space. A mite makes the sea roar.”

phân khuôn’

kh tân .

... , .

...

...

say (sân si) .

“Deep in the sea, all molecules repeat the patterns of one another till complex new ones

are formed. They make others like themselves ... and a new dance starts.”

trong ...

(DNA,) , [ , , ...] ...

.

“Growing in size and complexity ... living things, masses of atoms, DNA, protein ...

dancing a pattern ever more intricate.”

6

Sinh ra ... ...

... ( .)

“Out of the cradle onto the dry land ... here it is standing ... atoms with consciousness ...

matter with curiosity.”

( ) ... (Ai) phân vân ... Tôi ( , self)...

( c ) ... ( ,

vô ).

“Stands at the sea ... wonders at wondering ... I ... a universe of atoms ... an atom in the

universe.” (The Value of Science, Richard Feynman, Fall 1955)

(Third Person Singular

th

.

Đ c

,“ iề à ó có g ĩ là g k i k m r c g bao lâu đ ữ g ki g

ử củ tâm o được bởi ữ g ki g ử k c, điề g i ậ r g c i

s c mà i gọi là c i i c k đó c là đơ ầ o c độc đi . Dòng âm ức

l l đổi mới, s y c ồ g c g mộ đi ũ l â ồi, rồi đi r - luôn luôn sinh ra

ữ g â g ử, ư g c g l l q c ồ g m c g ũ đi , mà c i luân

ũ đi k c củ hôm qua đó c c lại ro g k ức,” l R

, , ,

.

“This is what it means when one discovers how long it takes for the atoms of the brain to

be replaced by other atoms, to note that the thing which I call my individuality is only a

pattern or dance. The atoms come into my brain, dance a dance, and then go out – there

are always new atoms, but always doing the same dance, remembering what the dance

w s es erd .”

The great physicist, Nobel Prize, Richard Feynman (of QED, Los Alamos, space shuttle,

strip clubs and bongo drum fame.)

“q ự ại c i ki gũ giai không” ’

R (

, nondualism,) không Đ .

(sentient beings)

.

7

Tôi

trên:

I ... a universe of atoms ... an atom in the universe.” (The Value of Science, Richard

Feynman)

.... ... . ...

... . .... .

A Đ

, "B ro g â x c b g mộ sải m g đầ gi c cảm à , N ư Lai xem

đấ cũ g c ẳ g k c g ư oà giới [ ũ rụ, HL] sự à củ giới [ ũ

rụ] à cả co đườ g đư đ sự c ấm dứ củ giới [ ũ rụ.]"

Tôi

,’ “A mite makes the sea roar.”

’ ff ’ trên

h, ?

.

. i cơ bấ k ả lậ .”

?

While I am describing to you how Nature works, you won't understand why Nature

works that way. But you see, nobody understands that.” Richard Feynman

N Nobel Laureate, Dr. Richard Feynman

.

Đ .

u .

’ .

.

nguyên

x ’ ,

,

?

8

hay n

sinh ra ta

? ” A ”?

– ’ ...

’

i .

là C sẽ ề ới Bụi.

rả rầ gi ữ g c đ g m ộ iề .

Hồ sẽ ề ơi c o x ấ .

K g c b ồ lo l g c ố rầ i!

(Ta õ Bùi Giáng)

Các nhà thông thái x

.

A E 1879-1955) nói, “Vũ rụ â c đ c g

c ẳ g c g là ậ c ấ mà c c lại là ữ g r g độ g ữ g là só g (w e)

mà i.”

,

1. .

2. . ś

. ś ū . .

. ś .

3. . ā ā

4. .

. ā .

Đ

t . K

,

o.

Ngài

t . Ð

có . , , 3

’ (holographic universe .)

’

...

?

Vô K N ?

9

âm r , r g là,” ?

, tôi thông minh ?

Mea culpa!

?)

a ?

Đ I, Tôi , không hai. Tôi .

,

tôi ba .

2 , (a)

1 2, (b)

(a) 2 ,

Tôi + tôi + Tôi + tôi = 2 tôi +1 tôi

4 tôi = 3 tôi

4 = 3

N (constant number) = 1

= 0, 1, 2, ... ∞

4 hay ?

c a c ?

,

Đ II . ...

hai.

.

10

(Tôi) x (tôi) = 1 tôi, (c)

C c lại mộ m , i ới i!”

R , Tôi tôi.

(constant number) = 1

= 0,

,

, ?)

= 1 2 ... ∞

, 7 .

= -1, -2, ... - ∞

(Tôi) x (tôi) = 1 tôi, (c)

(-1) x (-1) = +1 tôi

(-∞ x -∞ +∞

, tôi tôi ai .

Tôi v .

N .

),

,

.

,

?

’

nh ...

.

Có rước c c gươi đ ầm ào o bâ giờ lại ầm ư g

ẫ là . rước đâ ố k g sợ gười k c lầm .”

11

.

Tôi kinh qua,

không . i.

. Mong ĩ ’ ’

, hay .

ta ).

, Tào Tháo, diêu

ĩ

mo . N

t ma nên

.

: ...

. Đ tôi . .

Will o ders d w I'm goi g o ell o ? … No, o 're o goi g o be ble o

ders d i . … is bec se I do ' ders d i . Nobod does.” Richard Feynman

, c i g i k g c ạo, i k g i .”

What I cannot create, I do not understand.”

Feynman, Know how to solve every problem that has been solved. On his blackboard at

the time of death in February 1988; from a photo in the Caltech archives

tân ’ . Feyman

. Đ

.

E , n

. , ai ai

ng

ông ta.

R N i đ có giải c ó

c o gười ầm ườ g, i k g xứ g đ g đoạ giải Nobel.”

12

If I could explain it to the average person, I wouldn't have been worth the Nobel prize.”

Statement (c. 1965), quoted in "An irreverent best-seller by Nobel laureate Richard

Feynman gives nerds a good name", People Magazine (22 July 1985)

, cho nên,

.

N i k g bi i k g bi

i g ĩ i bi

N i k g bi i bi

i g ĩ i k g bi .

*

“If I do ' k ow I do ' k ow

I think I know

If I don't know I know

I i k I do ' k ow”

(Logic of Quantum Negation, Tru Huy Le, MSEE, August 10, 2014)

. R . : Tôi tin

. “I belie e scie is looki g o scie ific roblems is j s s d mb s e ex

g .” Richard P. Feynman

Tôi xin phóng tác gia ’ nhìn vào

khoa (to be just as) (lack of knowledge) và

ngu si (ignorance) ai .

“I belie e o scientist looking at scientific problems is just as nescience as

others.” Tru Le

H

?

?

R Ð i ” chui ra ri ?

Đ :

13

Sau khi Q Q Đ

Đ t 3 1400. Q

–

.

” Đ ” ĩ ".

Đ ” õ .

.

,

.

au.

Trong t , T S Yõ 1622-1693,) sau k

õ õj A z R õ

Ð .”

Khi có cho mình cái tên Ð ” ?

“H g đi. V ă g lực li độ g củ âm P ậ c i s g kỳ di d có dẹ bỏ

c i r â bi ( ị nguyên) cũ g k g ải là gười g . V ề s

g đi. V dẫ có g đ đâ k i đói cũ g bi xi ă , k i k cũ g bi xi rà đ

ố g, k i ó g bi m c ục mỏ g, khi ré bi k o c m o dầ , k g q

mọi li ới đời số g g gà . B kei gọi đó là âm P ậ , âm P ậ ố là âm bấ

si . âm đó c i s g kỳ di ơ cả gươ g s g, k g mộ điề g âm ấ k g

ậ à k g â bi được. Ðối ới m gươ g bấ cứ ào đi q rước

gươ g bó g i r , gươ g k g có đị ậ à bỏ bấ cứ ậ g , cũ g k g

ả c i đị ả c i mộ bó g ào. C i âm P ậ bấ si , ậ à â bi

rõ ràng mà k g cầ ải làm g cả. V âm P ậ củ mỗi gười si r đ ố k g

do ạo c à k g có m lầm. N ư ước à bă g, m đ g ước à bă g

đ m ó g bă g à ước. C eo Ðại k g c ị s g âm P ậ

mà q ề ới bả l i di mục ức âm bấ si .

K go g si, ố xấ , i m i ử, rẻ già c ứ g đ c

k g c ứ g đ c là sự â c i ri g rẽ kỳ ị đối c ọi củ gười đời eo ói â

bi à b m cảm x c b ườ g. ro g k i lối đời b g c i âm ư ư k g

ị g củ R õk Ðại Ng ư só g k g goài ước à ước k g goài só g

mà c là mộ .”

T S R õ

“R õk ư g ư đầ !

H b g bỏ â à âm.”

14

( , z z R õ

. và ĩ, RYÕKAN DAIGU, ÐẠI U ƯƠ

KHOAN, (1758-1831), , Biên

.)

Nên khôn ra

Tinh: K g bi đạo k g ải là c i cớ đ k g à . V mi k g

ải là c i cớ đ k g m ố gi c gộ.

.

cho ta b , không

.

“On the Cause and Effect, there is no allowance for ignorance; a truth expressed

previously by the Latin phrase: "ignorantia legis neminem excusat" – Ignorance of the

law does not excuse anyone from its operation.” Ignorance of the law is no excuse.

http://www.metaphysicalrevelations.com/spiritualscience.html.

B )

. C taxi

. không

. Đ hay ,

không ? Đ ?

chân.

.

h

?

Be wise

Wise erso s do ’ realize the Way.

Those who realize the Way are all foolish.

Be a guest, lay straight, stretch your legs,

do ’ mi d w truth and untruth are.

*

Người r k g gộ đạo,

Ngộ đạo ức kẻ g .

K c m ẳ g d ỗi c â ,

Nào bi gụ à c ơ .

*

r â gộ đạo,

Ngộ đạo ức g â .

â cước c o gọ k c ,

15

Hề ức gụ ki m c â .

- 1170)

Tôi ,

Không đườ g đi, k g ơi đ n,

Không mong qua, không cầ lại.

K g đi k g có ới,

K g ới c ói chi đi.

i ư g k g b o giờ đ ,

ư g c ư b o giờ đi.

”

Đ . . .

!”

*

gian

.

William Shakespeare (1564-1616 Đ Anh Q : Kẻ g dố

mới ự c o ự đại c o m là đ c o r , c gười g mi ườ g ậ

mình là c g dố .

Đ ’:

.

.

.

, .

c a

Tôi Dr. Feynman:

(sentient beings, nhân sinh) ... (self )

... . (dark matter)

(observable matter).

(energy and dark energy) (pulled togethe

(gravitational waves.)

16

(infinitesimal matters in universe) .

.

na, 20

.

, .

(gravity)

(black hole/worm hole) n,

trong tôi .

. , thu

. x

14.7 .

ch

. vô

(equilibrium) , th .

nh tĩ ,

x . x 14.7 .

R (by the law of attraction &

law of vibration) (dependent originations)

(law of cause & effect) ,

(effects) sinh ra t (impermanence, Anicca or Anitya)

t x (billion combinations of probabilities).

(universe)

ĩ

Tôi. R

, .

T .

T . Tôi

. T .

Tôi Tôi, và

Tôi.

mà Tôi

.

(molecules)

. quay

17

–

, gravitational .

Tôi , qua tinh khôi, x

(dark matter,) , ôm ”

, Đ .

nhau

sân si

?

M ) a 1028 atoms

.

Tôi. T

. T 14.7

Tôi. Dù là

, cái ngã

10 Tôi . Tôi và

Tôi

.

trong .

tâm

X . L , . Đ

nhiên, tôi trôi,

, chung quanh tôi , và

tôi.

ĩ .

a

Đ P ầ lớ đề ói r g ời gi r i q . ực ó

đứ g mộ c ỗ. H d g ề mộ sự r i c ả , gười có gọi ó là ời gi , ư g

đó là mộ d g s i lầm, c ưở g ấ ời gi r i c ả , k g ậ

ấ r g ó đ g đứ g ại c ỗ.”

, sau khi không gian

? c

.

trôi qua

là trong .

18

Về

Hơ bả mươi ăm ở cõi à ,

K g k g s c s c ả d g g

H m g m ề q cũ

Nào ải b b ỏi ổ g.

*

ấ ậ dư i giới r g

K g k g s c s c di c d g g

Kim ri g m oà gi l

Hà ấ b m ấ ổ g.

Q - 1743)

*

" "

.

x

A ’

.

)

*

â ư bó g c ớ c iề à

Cỏ câ o l x â q rụ g rời

S c i s ị c ộc đời

ị s ư ạ sươ g rơi đầ cà

Nói cho cùng thì, "Rồi i cũ g ải x i, ời ài o cũ g x x i e rời." (Bùi

Giáng)

(life cycle)

ĩ , trên x ? ?

3 14.7 44.1 . Q x 44.1

xem

” hay không?

19

K

ç Ở ]

khám phá. “Somew ere, some i g i credible is w i i g o be k ow .” Françoise Sagan

’

. Tôi không không có thánh .

. không . không không có

” . Đ

.

?

Cho nên, n ]

không tin ] . TV show, “ e

Am zi g D i ger,” his motto was “For ose w o belie e, o ex l io is

ecess r ; for ose w o do o belie e, o ex l io will s ffice.”

c !

,

?

” ”

Đ ?” Đ , ,”

... câu ” cho nhân

sinh an tâm. phan duyên !

. .

Đ .

g làm mọ s c , c g q m à g ĩ ề c i g m ấ đó.”

Do not re d so m c , look bo o d i k of w o see ere.”

. R ’ letter to Ashok Arora, 4 January 1967, published in Perfectly

Reasonable Deviations from the Beaten Track (2005) p. 230

, x

, hay m phan duyên .

20

. Đ

.

ĩ , x nguyên

nhân,

và ĩ p tác .

c , Không c

.

Tâm (conscious mindful

ĩ x

ng vòng dây

x 12th

. Đ

(particle), sóng (wave)

.

.

Đ

, (mind)

.

!

.

,

, công , kh

sinh.

?

a c . Consciousness Creates Reality” – Physicists Admit The Universe

Is Immaterial, Mental & Spiritual, Arjun Walia, 11/11/2014

(Consciousness causes matter.) .

.

. . x

.

I regard consciousness as fundamental. I regard matter as derivative from

consciousness. We cannot get behind consciousness. Everything that we talk about,

everything that we regard as existing, postulates consciousness.”

Max Planck, theoretical physicist who originated quantum theory, which won him the

Nobel Prize in Physics in 1918

21

.

It was not possible to formulate the laws of quantum mechanics in a fully consistent way

without reference to consciousness.”

Eugene Wigner, theoretical physicist and mathematician. He received a share of the

Nobel Prize in Physics in 1963

. .

Feynman nói, “ giả r g giới là mộ d o độ g.”

From the hypothesis that the world is a fluctuation.”

x theo?

, , không quay, , ta

)

... c ,

?

x ?

C .

?

?

.

.

, v .” N ,

(closed universe), ]

[ ] .)

, ,” .

Trong ’ gi co’ Trong

’ là .’ ’

.’ Trong cái tâm ’

tâm ĩ .’

22

: C i giâ i ại à là sự ĩ l g c g.

c d ó c i ữ ro g giâ à , ó k g có bi độ à cũ g ro g đó mà

i r c i mi iễ di .

, k

Theo th , “ ro g k oả g- ời gi à , k g gi bà rướ g k g

c ro g c i b g ổ ĩ đại (big bang) ư g rồi ới rộ g ới mộ c ối đ

à ó b đầ co lại đ k g c ro g mộ co né m li (big cr c .)”

For a closed universe theory, In this spacetime, space expands from zero volume in a

Big Bang but then reaches a maximum volume and starts to contract back to zero volume

in a Big Crunch.”

(What is the structure of the universe? Open, closed or flat?)

! hông co khô .

.

, k :

H g số ũ rụ đó đ ạo q â b g c i rọ g ă g lượ g củ ậ c ấ à ó g xạ,

làm cho ũ rụ k g bà rướ g cũ g k g â ỏ, ư g m i m i ư ậ .”

The cosmological constant, that balanced the energy density of matter and radiation to

make a Universe that neither expanded nor contracted, but stayed the same for eternity.”

(What is the structure of the universe? Open, closed or flat?

http://superstringtheory.com/cosmo/cosmo21.html)

.

V c a c của ?

T R (a French philosopher and mathematician): Tôi không

nghi ĩ

.

ĩ .

"I doubt not, therefore I think not, therefore I am not!" Tru Le

!

"to doubt, to think, to be!" Tru Le

23

Vô nghi, vô ng , vô sanh/không sanh/không s .

"not to doubt, not to think, not to be/to not be/to be not!" Tru Le

, , .’ Tôi ĩ

. ? ,

ĩ ai ?

,

– x (Dioxygen, O2 (Carbon dioxide, CO2)

... ra.

Đ sinh ĩ .

ĩ .

ĩ ’

... ?

.

.

.

?

?

R Descartes explained,

Latin: "Non posse à nobis dubitari, quin existamus dum dubitamus: at que hoc esse

primum quod ordine philosophando cognoscimus."

English: "That we cannot doubt of our existence while we doubt, and that this is the first

knowledge we acquire when we philosophize in order."

The proposition is sometimes given as dubito, ergo cogito, ergo sum. This fuller form was

penned by the eloquent French literary critic, Antoine Léonard Thomas, in an award-

winning 1765 essay in praise of Descartes, where it appeared as "Puisque je doute, je

pense; puisque je pense, j'existe." In English, this is "Since I doubt, I think; since I think I

exist"; with rearrangement and compaction, "I doubt, therefore I think, therefore I am",

or in Latin, "dubito, ergo cogito, ergo sum".

A further expansion, dubito, ergo cogito, ergo sum—res cogi s ("…—a thinking thing")

extends the cogito with Descartes's statement in the subsequent Meditation, "I am a

thinking (conscious) thing, that is, a being who doubts, affirms, denies, knows a few

objec s, d is ig or of m …". is s bee referred o s " e expanded cogito".

24

Tôi nghi, We cannot doubt of our existence while we doubt” r đâ củ Desc r es

ĩ !

giới d k ởi c ủ rươ g Bả k i ĩ là C â N ư, k i ộ g

là Vạ Hữ . N ư ậ , Bả ức là Hi ượ g; Hi ượ g ức là i bi ạ ó

củ Bả . Bả à Hi ượ g k g ào c rời , ư só g k g c

rời k ỏi ước.”

: (shadow, hint .

,

.’ . , ,

.’ ?

ầ ồ ầ ”.

... . vô tâm ?

. khi nghi

.

. khi nghi U

.

khi nghi thì .

Tôi x câ je pense, donc je suis” ’ Discourse on

the Method, "I think, therefore I am " Cogito, ergo sum” (cogito) nên d

(ergo (sum.)

C g’ ĩ , Sinh’ ĩ . ,” n ĩ

, ĩ sâu’ ’

ng sinh

).

!

, vô minh sanh!

.)

Trong t gian R , 1596 – 1650, Đ

x

.

Galileo Galilei R

Đ .

Đ .

25

Descartes

(perceive) ,

ông ’ ...

Descartes habitually spent mornings in bed, where he continued to honor his dream life,

incorporating it into his waking methodologies in conscious meditation ...”

- x ,

x .

ĩ (dualism): .

ĩ

.

ĩ .

“Desc r es’ ro c of combi i g m em ics d logic wi iloso o ex l i

the physical world turned metaphysical when confronted with questions of theology; it

led him to a contemplation of the nature of existence and the mind-body duality,

identifying the point of contact for the body with the soul at the pineal gland. It also led

him to define the idea of dualism: matter meeting non-matter. Because his previous

philosophical system had given man the tools to define knowledge of what is true, this

concept led to controversy. Fortunately, Descartes himself had also invented

methodological skepticism, or Cartesian doubt, thus making philosophers of us all.”

René Descartes Biography, Academic, Philosopher, Scientist, Mathematician(1596–

1650)

. Tuy nhiên,

Q .

Đ . B

]

, õ

.

. Đ

, t

. ĩ

. .

26

Tôi (I doubt), cho nên cogito, je pense, I think [to form or have in

the mind],) v (ergo, donc, therefore,) c (sum. The French verbs avoir

[to have], être [to be], and faire [to do/make] are the most important on this matter.)

Cogi o ergo s m’

’

x m.

’ Cogi o ergo s m’

( , sum, to be, ego) x

thiên ượ g i ạ,’ (cogito) nhân

duyên (ergo) duy g độc ,’ (

.)

Tro cogito ’ cogito.’ ergo ’

ergo.’ sum ’ sum.’

" suy ĩ" " ." Không có "

" " duyên." " " "

."

: Không tâm, không duyên kh .

. , K ’ (

) không ...

. , ?

The phrase originally appeared in French as je pense, donc je suis,” [je is not in capital]

and in English as "I think, therefore I am." ’ Discourse on the Method, 1637

! !

x .

!

xuyên :

Tôi n , “ âm ki ; ... ư g sở rụ; i si kỳ âm!”

; .

, ’:

Haud cogito, nullus ergo, quinymo quinimmo sum

27

, không duyên, không sanh.

: !

Duy c

“ i ượ g i ạ, d g độc !”

duy ... ’, (single, one only; unique; sole.) DNA

c . không

.

6 ’ ... , duy

.

:

A x

. V ấ cả ữ g g xả r à được c g ậ bi đề c là sự si k ởi củ

ữ g c ủ g ử c ấ c ứ ro g -lại-d ức, xé eo g ĩ à có ói

r g c -lại-d ức đ ạo r ấ cả, ki m so ấ cả. P ướ g g c o r g ấ

cả c c đề do ơi ức, ơi ức mà si k ởi, rồi ậ à ro g ức à cũ g

di mấ đi ro g ức ấ . là có 8 ức, ư g c l ề -lại-d ức mới là

q rọ g ấ à b o gồm ro g ó ấ cả.” Đ , Đ

Còn)

sau: C c c ủ g ử (s . bīj ) củ

q k ứ eo đó m g sẵ ữ g ạ mầm củ Ng i (s . k rm , i. k mm ) được c ứ

đự g ro g A Lại D ức à đợi â d đầ đủ sẽ i à i ượ g âm ức.

C c c ủ g ử đó c ‘m ồi’ eo c độ g củ Ng i (s . K rm ,) c g c độ g q

lại lẫ làm co gười ấ mộ ả ảo mà ưở g ó là có ậ . A Lại D ức được

so s ới mộ d g ước c ả , [d g âm ức,] l l mới mẻ à li ục, i ục

si oạ độ g s k i c à sự li ục củ ó c là cơ sở củ sự i si .

D ức g, k i i m A Lại D ức giải c sự i ữ củ â si à củ

c i (Ng .) C c ư ưở g có ri g ư đó c độ g ro g mối li ới V i

(s . id ā) à Ng C ấ (s . ā m grā ) làm c o mỗi gười ưở g r g có mộ c i

đứ g s mọi à độ g củ m . ư ưở g đó lại gâ i c c c ủ g ử củ g i , à

g i lại i ục ạo c. V g l q à c được đối rị b g q đi m c o r g,

k g ề có mộ giới độc lậ goài âm. eo đó giới c là ả củ A Lại

D ức, co gười c ấ bó g d g củ c âm ức ó. A Lại D ức ườ g

được xem ư là ậ ại c ối c g, có k i được gọi là C â N ư (s . ā).

D ức g dự ào dưới đâ – được gọi là m ự (s .

ris b ā ) – đ giải c sự cảm ậ , ậ ức goại cả củ â si .

28

Tam T

1. Bi k sở c ấ (z . 遍計所執性, sa. parikalpita-s b ā ), c được gọi là

ễ gi c (z . 幻覺) hay thác giác (zh. 錯覺): ấ cả ữ g i ữ đề là k

q ả củ r ưở g ượ g ( ễ gi c,) do c ấ rước, c o r g sự ậ rước m là

có ậ , là độc lậ ;

2. Y k ởi (z . 依他起性, sa. paratantra-s b ā ,) g ĩ là dự ào c i

k c mà si r : ấ cả ữ i đề do N â D mà si , l ộc

ào , k g có ự (s . s b ā );

3. Vi à ậ (z . 圓成實性, s . ri iṣ ) âm ố ị , là

C â ư (s . ā), N ư L i ạ g (s . āg -garbha), là tính Không (sa.

śū ā).

A j 2 . .

C â N ư là đối; Vạ là ươ g đối. đối k g rực i ạo r

ươ g đối, mà ải q r g gi A Lại D . A Lại d Hàm à g ức gồm đủ mọi

c ủ g ử củ c g si , củ mọi bi ó c dịc .

6 . . 205-270) bên Âu Châu

1017-1073 .

"vô minh"

"Ta." Ấ "Ta"

"cảm g ĩ" (feeling) "cảm g ĩ."

.

"ấ ượ g cảm ậ " không có " ọ ưở g cảm ậ ."

. Không

. .

C ?

?

ĩ : “ c g d i s .”

Kinh Kim Cang ghi: “C g s k g ải là c g s gọi là c g s ”

(c g s ức i c g s ị d c g s ).”

“C g s ở đâ c có g ĩ là ữ g g do iề (c g) ố ạo à (s )

gọi là c g s .” (Bác Sĩ Đ H ng Ng c).

29

Đ , . ,

ch 7 hân sinh

.

).

K i k g ậ rõ sự ấ (C â N ư) mi à â bi

liề i , à ấ cả mọi dạ g củ âm iễm liề … ấ cả mọi i ượ g ro g

gi đề do mi ọ g âm củ c g si mà ồ ại, ấ cả c c đề k g

có ậ .

õ

... ?

luôn luôn . T luôn

. Khi , ta

ta , công

. ta .

cho nên

; cho ta

,

– si à ử – . Ông giao du

ta không . Cho ĩ t

tin theo C ’ (to be like God) .

“God w s lw s i e ed o ex l i m s er . God is lw s i e ed o ex l i ose

things that you do not understand. Now, when you finally discover how something works,

you get some laws which you're taking away from God; you don't need him anymore. But

you need him for the other mysteries. So therefore you leave him to create the universe

because we haven't figured that out yet; you need him for understanding those things

which you don't believe the laws will explain, such as consciousness, or why you only live

to a certain length of time — life and death — stuff like that. God is always associated

with those things that you do not understand. Therefore I don't think that the laws can be

considered to be like God because they have been figured out.”

Interviewed Dr. Richard Feynman, published in Superstrings: A Theory of Everything?

(1988) edited by Paul C. W. Davies and Julian R. Brown, p. 208-209 ISBN 0521354625

God knows that in the very day of your eating from it your eyes are

bound to be opened and you are bound to be like God, knowing good and bad.”—

Genesis 3:1-5.

Sa- ức C rời bi r g ễ gà ào i gươi ă r i câ đó, m

m mở r , sẽ ư ức C rời, bi điề i à điề c”.—Sáng- 3 1-5.

30

Đ ta ĩ

, bound to be like God, Đ

,

bound to be like us, õ

, .

, , . Sau khi,

Đ Q

Sa , Đ )

) ,

, ,

... 18

. c

x , , y chang

, bound to be like God’ , tham sân si, tâm phan duyên

nguyên, .”

x .

’

.

Swami : P ậ Gi o à Kỳ N Gi o không thầ ục ượ g , ư g

mọi ổ lực củ mỗi gi o à là rực c c â âm, đ ‘ ó g c ’ ượ g đ r k ỏi

co gười.

The Buddhists or the Jains do not depend upon God, but the whole force of their

religion is directed to the great central truth in every religion, to evolve a God out of

man.” – Swami Vivekananda, Selected Speeches and Writings, Edited and with an

Introduction by Bimal Prasad, Vikas paperbacks, 1994, p. 15

,

x

.

.

.

I'd hate to die twice. It's so boring.” last words (15 February 1988), according to James

Gleick, in Genius: The Life and Science of Richard Feynman (1992), p. 438

.

. Tuy nhiên, ...

... ? C !

31

. , ’ . Cho

nên, ’ ?

This dying is boring.” last words (15 February 1988), recalled by sister Joan Feynman,

in Christopher Sykes, editor, No Ordinary Genius: The Illustrated Richard Feynman

(1994), p. 254

-

?

, , . T

. ?

?

x

?

.

Tôi , nghe theo . ĩ nhiên,

.

I'll never make that mistake again, reading the experts' opinions. Of course, you only

live one life, and you make all your mistakes, and learn what not to do, and that's the end

of you.” Part 5: "The World of One Physicist", "The 7 Percent Solution", p. 255,

Feynman

cứ ưở g rầ gi là cõi ậ .

c o ấ bậ đ bâ giờ!

cứ gỡ x ố g rầ c mộ c ốc.

Nào gờ đâ ở m i đ hôm nay!

( õ )

. ‘gieo â g

q ả’ lo nhân sinh ĩ

,

32

. n ,’

.

?

.

Albert Einstein (1879-1955 ĩ Đ " "

: Kẻ ào c ư g m c ải lỗi lầm cũ g là kẻ c ư b o giờ ử làm

i c g cả.

Cho nên, . Đ

nên tham ?

tâm

x .

Chúng ta không nên , n

ng ng ta.

C g có à à ro g bụi o ồ g có g i, o c là i m g ro g bụi

g i có o ồ g.” Abraham Lincoln (1809-1865 16

,

.

Tôi không trong không nghi ?

Tôi không hay . .

.

c của c

Đ ff f

f f conservation,) ngay

...

150 nay.

Đ qua,

2600

ĩ .

Ð riêng’ .

.

. ]

33

ĩ

Ấ . Ð

ĩ . A z

]

x

.

.

.

.

ĩ

. Ấ Đ ]

.

. ĩ R Ð Ð ]

.

.

. ĩ . R Ð

Ðàm]

Ð

. ]

a của

Nh - - R

f W "... -

. õ o

. x

.”

“...B dd ism is combi io of bo s ec l i e d scie ific iloso . I d oc tes

the Scientific method and pursues that to a finality that may be called rationalistic...It

takes up where science cannnot lead because of the limitations of the latter's physical

i s r me s.”

M

Ð . E

I ”

õ Ð

. W ” Ả Ả

34

U ” Ả

Đ .

Ð j f

x f ” Ð

1974. Đ Đ

.

x

…

Đ 2000

x Đ x .

Đ

...

Ð

.

Đ ,

quàng làm sang. H , k .

N , t x

.

(dualism).

, t

. Thì may ra,

nhiên nhiên i v

.

giam hãm (confi

. incarceration là Tâm

. Cho nên

,) nguyên .

(hypothesis) 95

(gravitational waves)

h n

?

i, k

18

f

35

. ,

5 f

95 ’ &

(gravitational wave).

“C â k là mộ k i i m rườ ượ g. Nó rấ , rấ k ó đ giải c c x c.”

Energy is a very subtle concept. It is very, very difficult to get right.”

Dr. Richard Feynman addressed "What is Science?", presented at the fifteenth annual

meeting of the National Science Teachers Association, in New York City (1966),

published in The Physics Teacher, volume 7, issue 6 (1969), p. 313-320

Đ , ng ta không

. ra .

.

It is important to realize that in physics today, we have no knowledge of what energy is.

We do not have a picture that energy comes in little blobs of a definite amount. It is not

that way.” volume I; lecture 4, "Conservation of Energy"; section 4-1, "What is

energy?"; p. 4-2, Feynman, far more about modern problems of psychology than they

have been given credit for.

A Q ĩ

" ọc mộ c ề P ậ Gi o là đ ậ ức r g ữ g P ậ ử đ ậ ườ g, 2500

ăm rước, ấ ạ i đại củ âm l ọc ượ x ơ cả ọ được c g ậ . Họ

g i cứ ữ g ấ đề à lâ à cũ g đ m r giải đ . Chúng ta bâ giờ đ g

i khám phá c i r g i cổ xư củ g ươ g."

“ o re d li le B dd ism is o re lize e B dd is s k ew, 2,500 e rs go, f r

more about modern problems of psychology than they have been given credit for. They

studied these problems long ago and found the answers also. We are now rediscovering

e cie wisdom of e E s .”

,

. (physical science)

(supramundane) (spiritual science

. Đ

Đ 2600

. Đ

x .

36

” Eyes of

I - ĩ 117 E .

“K o ọc k g đư r mộ sự đo c c ro g ấ đề à . N ư g P ậ -gi o có

đối di sự c đố củ Ng Tử, bởi ki ức si àm củ P ậ -giáo b đầ

ơi k o ọc gư g i bộ.”

“Science can give no assurance herein. But Buddhism can meet the Atomic Challenge,

because the supramundane knowledge of Buddhism begins where science leaves off.”

, k (can

not assure herein) (dark mattter & dark energy),

, t (nondualism) cho

siêu .’

p ũ p

,

.

.

Sự ậ luôn luôn xả r đơ giả ơ ưở g.”

The truth always turns out to be simpler than you thought.”

Quoted by K.C. Cole, Sympathetic Vibrations: Reflections on Physics as a Way of Life

(1985)

Feynman N , trong ài i bi ào đó, mà ấ cả ữ g ki ức k o ọc

bị i ủ , à c được mộ câ đ r ề lại c o ậ , ậ lời ră rối g sẽ

c ứ đự g ầ ài li ro g ài c ữ? i i đó là lượ g ử ( i ượ g

g ử, bấ cứ g m ố gọi ó) r g t t c ật ch t c c u t i nguyên

t – ữ g ạ bé ỏ đó quâ q ro g độ g c li mi bấ ậ , t lẫ

k i c g bị gă c c bởi k oả g c c ỏ bé, ư g x đ lẫ k i bị si é é

lại gầ . Nội mộ câ đó, sẽ ấ , cả mộ k ối i ức ĩ đại ề giới, c cầ

mộ c ưở g ượ g à suy g ĩ là sử dụ g được ó.”

If, in some cataclysm, all of scientific knowledge were to be destroyed, and only one

sentence passed on to the next generation of creatures, what statement would contain the

most information in the fewest words? I believe it is the atomic hypothesis (or the atomic

fact, or whatever you wish to call it) that all things are made of atoms — little particles

that move around in perpetual motion, attracting each other when they are a little

distance apart, but repelling upon being squeezed into one another. In that one sentence,

you will see, there is an enormous amount of information about the world, if just a little

im gi io d i ki g re lied.”

37

’ I 1 "A in Motion"; section 1-2,

"Matter is made of atoms"; p. 1-2

Đ – t t c ật ch t c c u t

i nguyên t ”

(quantum .

.

õ .

95

(gravitational waves).

x !

Đ “N lấ mộ ậ c i c ẻ m i ới c b g đầ sợi óc, gọi là m o

rầ . Lấ ạ bụi b g m o rầ à c i c ẻ c b g ạ bụi b ro g ư k g, gọi

là k c d rầ . Hạ bụi b lại c i c ẻ ữ à i rầ ỏ, rồi ạ i rầ ỏ à

l i chia ra nữa ch tới khi không còn chia c nữa, gọi là cực i rầ , lâ ư rầ ”

- - -Duy- 103

V , s Đ

2500 .

. ?

?

,

linh )

nên kh .

Tuy nhiên

c c .

” .

” .”

” ” ” .”

” .”

Đ ’ ’

... .”

.

38

Đ .

*

hay giai không?

không hay ?

” không.

?

(current generation of creatures)?

20 .

x

cho ’

?

x ion of

” xa

nhân sinh. sinh ,

18

?

Tr , ,

nhân

’

nhiên t

.

. Đ

law of impermane .

.

. Đ .

-

ĩ – A .

- -không khác.

39

“I sics, e l w of co ser io of e erg s es e o l e erg of isol ed

system remains constant—it is said to be conserved over time. Energy can neither be

created nor des ro ed; r er, i r sforms from o e form o o er.”

Đ

õ . . Hay,

minh y .

.

’

, Albert Einstein (1879-1955) : r rực gi c là mộ ă g k i i g

li g à ki ức ầ l là đầ ớ r g à .

tôn kính )

nhân ông) .

Đ x m

. m

tham sân si

.

nên c Đ

, b

.

bi trí d ng iên, Đ

nhân sinh ) khi

,

thoát .

c

Theo tôi, tuy có ’

,

.’

.

’

.

i là nhìn ra bên ngoài.

40

Theo tôi, k x

khám phá Q x 2600 .

N : Với ữ g k m củ e

Wilki so icrow e A iso ro Probe (W AP) ề ũ rụ c g ải i lại ậ l

à q i m k o ọc ề ũ rụ.

Trong "How Science Will Revolutionize the 21st century and Beyond" (Full Interview).

Đ , Dr. Michio Kaku nói: N ữ g s c ó ọc (c emis r books) i đề đ

dạ s i lầm, ũ rụ k g ải c cấ ạo bởi ữ g g ử ( oms, ữ s c ướ g)

ư g cũ g bởi đ số s c ướ g (95% dark matters & dark energy.)

18 không

14.7 .

.

.

... . Kinh

.

Each piece, or part, of the whole of nature is always merely an approximation to the

complete truth, or the complete truth so far as we know it. In fact, everything we know is

only some kind of approximation, because we know that we do not know all the laws as

yet. Therefore, things must be learned only to be unlearned again or, more likely, to be

correc ed. … e es of ll knowledge is experiment. Experiment is the sole judge of

scientific ‘truth’.”

The Feynman Lectures on Physics, 1964, volume I; lecture 1, "Atoms in Motion"; section

1-1, "Introduction"; p. 1-1

.

If an apple is magnified to the size of the earth, then the atoms in the apple are

approximately the size of the original apple.”

The Feynman Lectures on Physics, Volume I; lecture 1, "Atoms in Motion"; section 1-2,

"Matter is made of atoms"; p. 1-3

ĩ x .

41

.”

ĩ ”

We cannot define anything precisely. If we attempt to, we get into that paralysis [ li ]

of thought that comes to philosophers, who sit opposite each other, one saying to the

other, "You don't know what you are talking about!". The seco d o e s s, ‘W do o

mean by know? What do you mean by talking? What do you mean by you?’ ”

The Feynman Lectures on Physics, volume I; lecture 8, "Motion"; section 8-1,

"Description of motion"; p. 8-2

.

vô minh, 18 .

Cho nên, v n minh nhân v n, tri t lý , v

t ng nh vĩ i th c

.

vô

d rà g xâ c bi g,”

, , - -

- ’ .

T , 2600 x

x

. Đ Đ ’

g , n x . ,

x , , luôn

thích .)

,

’

tâm linh. x ,

cho chúng sinh nhân duyên

x .

References: The Value of Science, Richard Feynman, One of Feynman's most eloquent public

lectures. Published address at the National Academy of Sciences (Autumn 1955);

published in What Do You Care What Other People Think (1988); republished in The

Pleasure of Finding Things Out: The Best Short Works of Richard P. Feynman (1999)

edited by Jeffrey Robbins. Further Adventures of a Curious Character by Richard

Feynman as told to Ralph Leighton (1988)

42

The first way in which science is of value is familiar to everyone. It is that scientific

knowledge enables us to do all kinds of things and to make all kinds of things. Of course,

if we make good things, it is not only to the credit of science; it is also to the credit of the

moral choice which led us to good work. Scientific knowledge is an enabling power to do

either good or bad -- but it does not carry instructions on how to use it. Such power has

evident value -- even though the power may be negated by what one does.

I learned a way of expressing this common human problem on a trip to Honolulu. In a

Buddhist temple, there, the man in charge explained a little bit about the Buddhist

religion for tourists, and then ended his talk by telling them he had something to say to

them that they would never forget -- and I have never forgotten it. It was a proverb of the

Buddhist religion:

"To every man is given the key to the gates of heaven; the same key opens the gates of

hell." http://alexpetrov.com/memes/sci/value.html

https://en.wikiquote.org/wiki/Richard_Feynman#The_Value_of_Science_.281955.29

https://mail.google.com/mail/u/0/#inbox

http://www.preposterousuniverse.com/blog/2013/09/04/atoms-with-consciousness-

matter-with-curiosity/

http://www.nytimes.com/books/first/f/feynman-meaning.html

http://www.feynmanlectures.caltech.edu/I_01.html

http://physicsbuzz.physicscentral.com/2010/06/universe-of-atoms-atom-in-universe.html

http://www.collective-evolution.com/2014/11/11/consciousness-creates-reality-

physicists-admit-the-universe-is-immaterial-mental-spiritual/

http://www.collective-evolution.com/2014/02/23/buddhist-monks-bless-tea-with-good-

intention-heres-what-happened/

http://superstringtheory.com/cosmo/cosmo21.html

https://en.wikipedia.org/wiki/Cogito_ergo_sum

http://www.goodreads.com/quotes/tag/quantum-physics

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4217602/

https://duylucthien.wordpress.com/2013/07/09/ung-vo-so-tru-nhi-sinh-ky-tam-la-nghia-

the-nao/

http://www.biography.com/people/ren-descartes-37613

https://thuvienhoasen.org/a13581/phap-tuong-tong

http://www.themoralliberal.com/2012/08/22/what-is-wrong-with-descartes-philosophy/

http://nhantu.net/TrietHoc/VVDNT/VVDNT13.htm

,

,

https://quangduc.com/author/post/10065/1/le-huy-tru