glossa e dimotikou 02 - Εκδόσεις Πατάκη · Στην α ’συζυγία...

Aã ˘ÔÂÓfiÙËÙ·: H ÁÂÈÙÔÓÈ¿ ÙË˜ fiÏË˜A. K·Ù·ÓÔÒ ÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ (ÛÂÏ. 60-61)B. MÂÏÂÙÒ ÙÔ ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎfi Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ (ÛÂÏ. 62-65)°. ¶·Ú¿Áˆ ÁÚ·Ùfi ÏfiÁÔ (ÛÂÏ. 65-66)¢. EÂÍÂÚÁ¿˙ÔÌ·È ÙÈ˜ ÂÚÁ·Û›Â˜ ÙÔ˘ Û¯ÔÏÈÎÔ‡ ‚È‚Ï›Ô˘ (ÛÂÏ. 66-71)E. EÍ·ÛÎÔ‡Ì·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ - EÌÂ‰ˆÙÈÎ¤˜ ·ÛÎ‹ÛÂÈ˜ (ÛÂÏ. 72-72)

Bã ˘ÔÂÓfiÙËÙ·: ¶fiÏË Î·È ÔÏÈÙÈÛÌfi˜, fiÏË Î·È ‰È·ÛÎ¤‰·ÛËA. K·Ù·ÓÔÒ ÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ (ÛÂÏ. 73-76)B. MÂÏÂÙÒ ÙÔ ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎfi Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ (ÛÂÏ. 76-77)°. ¶·Ú¿Áˆ ÁÚ·Ùfi ÏfiÁÔ (ÛÂÏ. 77-78)¢. EÂÍÂÚÁ¿˙ÔÌ·È ÙÈ˜ ÂÚÁ·Û›Â˜ ÙÔ˘ Û¯ÔÏÈÎÔ‡ ‚È‚Ï›Ô˘ (ÛÂÏ. 78-83)E. EÍ·ÛÎÔ‡Ì·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ - EÌÂ‰ˆÙÈÎ¤˜ ·ÛÎ‹ÛÂÈ˜ (ÛÂÏ. 83-84)

°ã ˘ÔÂÓfiÙËÙ·: ¢È·‰ÚÔÌ¤˜ ÛÙËÓ fiÏËA. K·Ù·ÓÔÒ ÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ (ÛÂÏ. 85-87)B. MÂÏÂÙÒ ÙÔ ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎfi Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ (ÛÂÏ. 88-90)°. ¶·Ú¿Áˆ ÁÚ·Ùfi ÏfiÁÔ (ÛÂÏ. 90-91)¢. EÂÍÂÚÁ¿˙ÔÌ·È ÙÈ˜ ÂÚÁ·Û›Â˜ ÙÔ˘ Û¯ÔÏÈÎÔ‡ ‚È‚Ï›Ô˘ (ÛÂÏ. 92-100)E. EÍ·ÛÎÔ‡Ì·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ - EÌÂ‰ˆÙÈÎ¤˜ ·ÛÎ‹ÛÂÈ˜ (ÛÂÏ. 101-101)

TÂÙÚ¿‰ÈÔ ÂÚÁ·ÛÈÒÓ (ÛÂÏ. 102-112)

EÓfiÙËÙ· 2

H ZøH ™THN ¶O§H

GLOSSA E dimotikou_02 11-05-06 14:17 Page 59


60

Aã ˘ÔÂÓfiÙËÙ·: H ÁÂÈÙÔÓÈ¿ ÙË˜ fiÏË˜

A. ∫·Ù·ÓÔÒ ÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ

1. ∫·Ù·Ï·‚·›Óˆ ÙÈ˜ ‰‡ÛÎÔÏÂ˜ Ï¤ÍÂÈ˜ Î·È ÊÚ¿ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘

¤Û‚ËÛÂ ÙÔ ÛËÌÂÚÈÓfi ∫ÔÏˆÓ¿ÎÈ... H Û˘ÓÔÈÎ›· ÙˆÓ ·È‰ÈÎÒÓ ÌÔ˘ ¯ÚfiÓˆÓÂ›Ó·È ·ı¿Ó·ÙË: µε τη µεταφορική αυτή φράση η συγγραφέας εννοεί ότι, µό-λις έκλεισε τα µάτια της, η σηµερινή εικόνα του Κολωνακίου, όπου ζει, α-ντικαταστάθηκε από την εικόνα που κουβαλά στη µνήµη της από τα παιδι-κά της χρόνια.

¢ÂÍ·ÌÂÓ‹: περιοχή του Κολωνακίου.

ÓÂÔÎÏ·ÛÈÎ¿ Û›ÙÈ·: διώροφα συνήθως σπίτια που χτίζονταν στην Ελλά-δα από τα µέσα περίπου του δέκατου ένατου έως και τις αρχές του εικο-

στού αιώνα σύµφωνα µετο νεοκλασικό αρχιτεκτο-νικό ρυθµό. Τέτοια σπίτασυναντάµε σήµερα σε συ-νοικίες της Αθήνας, ιδιαί-τερα στην Πλάκα και στοΘησείο, και σε πόλεις ό-πως η Σύρος και το Ναύ-πλιο, ενώ λίγα έχουν µεί-νει και σε άλλες πόλειςτης Ελλάδας.


Ï·Ófi‰ÈÔ˜, -·, -Ô (Â›ı., Ï¿ÓÔ˜ [= ·˘Ùfi˜ Ô˘ ÂÚÈÏ·ÓÈ¤Ù·È, Ô˘ ÙÚÈÁ˘-Ú›˙ÂÈ] + Ô‰fi˜): αυτός που περιπλανιέται, δηλαδή που τριγυρίζει διαρκώς,στους δρόµους. Το χρησιµοποιούµε συχνά στην έκφραση πλανόδιοι πωλη-τές. Αυτοί είναι επαγγελµατίες που δεν έχουν κάποιο σταθερό µαγαζί για ναπουλούν τα εµπορεύµατά τους, αλλά τα πουλούν γυρίζοντας στους δρό-µους και µεταφέροντάς τα µε κάποιο όχηµα ή στα χέρια, µ' ένα καλάθι κτλ.Παλιότερα υπήρχαν πολλοί πλανόδιοι πωλητές που γυρνούσαν στους δρό-µους και ο κόσµος αγόραζε από αυτούς πολλά αναγκαία προϊόντα.

ÙÔ ·Ó¤ÚÈ (Ô˘Û.): µεγάλο και ρηχό καλάθι που το χρησιµοποιούσαν κυ-ρίως παλιότερα για να κουβαλούν τρόφιµα.

ÙÔ ÛÔ‡ÚÔ˘Ô (Ô˘Û. ¯ˆÚ›˜ ÏËı˘ÓÙÈÎfi ·ÚÈıÌfi): το διάστηµα της ηµέραςαµέσως µετά τη δύση του ήλιου και µέχρι να νυχτώσει τελείως.

Ô ·ÁÔÒÏË˜ (Ô˘Û.): ο επαγγελµατίας που πουλά πάγο. Παλιότερα δενυπήρχαν ηλεκτρικά ψυγεία. Οι άνθρωποι διατηρούσαν τα τρόφιµα σε ψυ-γεία πάγου, που λέγονταν παγωνιέρες. Εκεί, σ' ένα ειδικό συρτάρι, έβαζανπάγο, για να µένουν τα τρόφιµα δροσερά και να µη χαλάνε. Τον πάγο αυτότον αγόραζαν από τον παγοπώλη, που τριγυρνούσε στις γειτονιές της Αθή-νας.

ÙË˜ (Ô‰Ô‡) §Ô˘ÎÈ·ÓÔ‡: οδός της Αθήνας, στη συνοικία του Κολωνακίου.

2. ¢›Óˆ ÙÔ ÓfiËÌ· ÙÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘

Το κείµενο «Η παλιά γειτονιά» είναι απόσπασµα από το βιβλίο Ξανθίπ-που 5 της Άννας ∆εϊµέζη-Καλιότσου. Στο απόσπασµα αυτό περιγράφονταικάποιες εικόνες από τη ζωή σε µία συνοικία της παλιάς Αθήνας, και συγκε-κριµένα στο Κολωνάκι. Η ηρωίδα, κλείνοντας τα µάτια της, θυµάται τη γει-τονιά των παιδικών της χρόνων στη ∆εξαµενή του Κολωνακίου. Φαντάζεταιότι ξαναβλέπει µπροστά της τα νεοκλασικά κτίρια που στόλιζαν τους δρό-µους, τους ανθρώπους, που ήταν µεταξύ τους γνωστοί και φίλοι, τους χω-µατόδροµους, τους πλανόδιους πωλητές. Ακόµη, φαντάζεται ότι ακούει τιςφωνές των παιδιών που έπαιζαν στους δρόµους ξένοιαστα µέχρι να σκοτει-νιάσει. Ανάµεσα σε αυτά τα παιδιά ήταν και η ίδια µε την αδερφή της. Τοπαιχνίδι τελείωνε µόλις ακουγόταν η φωνή της µητέρας της, που τις κα-λούσε στο βραδινό τραπέζι.

61

ENOTHTA 2


µ. ªÂÏÂÙÒ ÙÔ ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎfi Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ

1. ∂ÁÎÏ›ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ Ú‹Ì·ÙÔ˜

ΘΘυυµµάάµµααιι όόττιι::

� Κάθε ρήµα, όπως όλες οι λέξεις της γλώσσας µας, έχει τις σηµασίεςτου (µία ή περισσότερες), π.χ. το ρήµα «ποτίζω» σηµαίνει ότι ρίχνω νερό σεκάποια φυτά ώστε να µη µαραθούν.

� Ας πάρουµε για παράδειγµα το ρήµα ποτίζω µε τη σηµασία που αναφέ-ραµε παραπάνω και ας προσέξουµε ποιες διαφορές υπάρχουν όταν χρησι-µοποιούµε στο λόγο µας αυτό το ρήµα µε διαφορετικούς τρόπους. Έτσι:

ñ Αν πω: «Σήµερα ο Νίκος ππόόττιισσεε τον κήπο», µιλάω για κάτι που το πα-ρουσιάζω ως ππρρααγγµµααττιικκόό και ββέέββααιιοο. Παρουσιάζουµε δηλαδή ως βέβαιο τογεγονός ότι ο Νίκος σήµερα πότισε τον κήπο.

Πρέπει να προσέξουµε ότι µε τον τρόπο αυτό παρουσιάζουµε κάτι ωςπραγµατικό: δηλαδή µπορεί να είναι ααλλήήθθεειιαα (όταν λέω ότι «Σήµερα ο Νί-κος ππόόττιισσεε τον κήπο», το λέω γιατί πράγµατι είδα το Νίκο να ποτίζει τον κή-πο)· µπορεί όµως και να το λέω γιατί θέλω να πω ψψέέµµαατταα ή γιατί έχω λλαανν--θθαασσµµέέννηη ππλληηρροοφφοορρίίαα. Όµως η πρόταση εκφράζει µµιιαα ππρρααγγµµααττιικκόόττηητταα έέττσσιιόόππωωςς ττηηνν ππααρροουυσσιιάάζζεειι οο οοµµιιλληηττήήςς και αυτό είναι που έχει σηµασία.

ñ Αν όµως ο Νίκος πει «ΑΑςς πποοττίίσσωω σήµερα τον κήπο», πάλι µιλάει για τηνίδια ενέργεια, για το πότισµα, αλλά εδώ δεν την παρουσιάζει σαν ένα πραγ-µατικό και βέβαιο γεγονός. Μέχρι την ώρα που µιλάει, αυτό που δηλώνει τορήµα δδεενν έέχχεειι γγίίννεειι ππρρααγγµµααττιικκόόττηητταα και δδεενν εείίννααιι ββέέββααιιοο αανν θθαα γγίίννεειι. Σε αυ-τή την πρόταση, λοιπόν, το ρήµα ααςς πποοττίίσσωω δείχνει απλώς µια εευυχχήή ή εεππιι--θθυυµµίίαα ή µια ααππόόφφαασσηη να κάνει κάτι.

ñ Όταν όµως η µητέρα φωνάξει στο Νίκο: «ΠΠόόττιισσεε τον κήπο σήµερα!»,και πάλι δε γνωρίζουµε αν τελικά ο Νίκος θα ποτίσει τον κήπο. Πρέπει ναπροσέξουµε ότι, ενώ στην προηγούµενη περίπτωση εκφράζεται η επιθυµίανα κάνει κάποιος κάτι ή να γίνει κάτι, εδώ εκφράζεται η ππρροοσσττααγγήή ή η έέ--ννττοοννηη ππααρράάκκλληησσηη ενός ανθρώπου προς τον άλλο (εδώ της µητέρας προςτο Νίκο).

62



� Για να εκφράσουµε στη γλώσσα µας τις παραπάνω περιπτώσεις, χρησι-µοποιούµε το ρήµα σε διάφορες µορφές που ονοµάζονται εεγγκκλλίίσσεειιςς.Οι εγκλίσεις του ρήµατος είναι τρεις:

η οορριισσττιικκήή, η υυπποοτταακκττιικκήή και η ππρροοσστταακκττιικκήή.

Ανακεφαλαιώνοντας, µπορούµε να πούµε ότι:

ÃÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÌÂ ÙËÓ ÔÚÈÛÙÈÎ‹: ¶·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù·

Όταν µιλάµε για ένα γεγονός που – Η στάση τουπαρουσιάζουµε ως ππρρααγγµµααττιικκόό σσττοο ππααρρόόνν,, λεωφορείουσσττοο ππααρρεελλθθόόνν κκααιι σσττοο µµέέλλλλοονν. Η πρόταση εείίννααιι έξω από τηνµπορεί να είναι καταφατική ή αρνητική. πολυκατοικία µας.Όταν η πρόταση είναι ααρρννηηττιικκήή, βάζουµε – Ο Γιάννης δδεεµπροστά από το ρήµα το µόριο δδεε((νν)). φφέέρρθθηηκκεε καλά.

ÃÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÌÂ ÙËÓ ˘ÔÙ·ÎÙÈÎ‹: ¶·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù·

Όταν µιλάµε για κάτι που θθέέλλοουυµµεε ήή – Παιδιά, ααςςππεερριιµµέέννοουυµµεε νναα γγίίννεειι. Συνοδεύεται συνήθως ζζωωγγρρααφφίίσσοουυµµεε.από λέξεις όπως ααςς, νναα, γγιιαα νναα, όότταανν κτλ. – Οι γονείς µουΌταν η πρόταση είναι ααρρννηηττιικκήή και σκέφτηκαν νναα εκφράζει κάτι που δδεε θθέέλλοουυµµεε, βάζουµε µµηηνν ππάάµµεε φέτος ακριβώς πριν από το ρήµα το µόριο µµηη((νν)). διακοπές στο χωριό.Όταν η πρόταση είναι ααρρννηηττιικκήή και εκφράζει – ΑΑνν δδεενν έέρρθθεειι, θακάτι που δδεενν ππεερριιµµέέννοουυµµεε, βάζουµε πάω µόνος µουακριβώς πριν από το ρήµα το µόριο δδεε((νν)). σινεµά.

ÃÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÌÂ ÙËÓ ÚÔÛÙ·ÎÙÈÎ‹: ¶·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù·

Όταν µιλάµε και θέλουµε νναα δδιιααττάάξξοουυµµεε – Πρώτα χχρρωωµµάάττιισσεεκκάάπποοιιοονν,, νναα ππααρραακκααλλέέσσοουυµµεε κκάάπποοιιοονν,, νναα την πέτρα και µετάζζηηττήήσσοουυµµεε ττηηνν άάδδεειιαα ήή νναα εεκκφφρράάσσοουυµµεε ζζωωγγρράάφφιισσέέ την.µµιιαα εευυχχήή. Όταν η πρόταση είναι ααρρννηηττιικκήή, – ΜΜηη θθοορρυυββεείίττεε τιςχρησιµοποιούµε τους τύπους της ώρες κοινής ησυχίας.υποτακτικής βάζοντας µπροστά το µµηη((νν)) – ΝΝαα µµηηνν ππιισσττεεύύεειιςςή το νναα µµηη((νν)) ό,τι σου λένε.

– ΜΜηηνν κκάάννεειιςς ότι δεν καταλαβαίνεις.

63

ENOTHTA 2



64

2. ¶Ò˜ Û¯ËÌ·Ù›˙Ô˘ÌÂ ÙÔÓ ÂÓÂÛÙÒÙ· Î·È ÙÔÓ ·fiÚÈÛÙÔ ÛÂ fiÏÂ˜ ÙÈ˜ ÂÁÎÏ›ÛÂÈ˜ ÙˆÓ ÚËÌ¿ÙˆÓ ÙË˜ ·’’ Û˘˙˘Á›·˜ (Ú‹Ì·Ù· ÛÂ -ˆ, -ÔÌ·È)

ΘΘυυµµάάµµααιι::

� Στην α’ συζυγία ανήκουν τα ρήµατα που στο α’ πρόσωπο της oριστι-κης ενεστώτα τονίζονται στην παραλήγουσα στην ενεργητικη φωνή (π.χ. δέ-νω) και στην προπαραλήγουσα στην παθητική (π.χ. δένοµαι).

Ας δούµε, για παράδειγµα, το ρήµα ννττύύννωω.

∂¡∂ƒ°∏∆π∫∏ ºø¡∏ ¶∞£∏∆π∫∏ ºø¡∏

∂¡∂™∆ø∆∞™ ∂¡∂™∆ø∆∞™

√ÚÈÛÙÈÎ‹ ÀÔÙ·ÎÙÈÎ‹ ¶ÚÔÛÙ·ÎÙÈÎ‹ √ÚÈÛÙÈÎ‹ ÀÔÙ·ÎÙÈÎ‹ ¶ÚÔÛÙ·ÎÙÈÎ‹

(·˜, Ó·, ÁÈ· Ó·) (·˜, Ó·, ÁÈ· Ó·)

ντύνω ντύνω — ντύνοµαι ντύνοµαι —

ντύνεις ντύνεις ντύνε ντύνεσαι ντύνεσαι (ντύνου)

ντύνει ντύνει — ντύνεται ντύνεται —

ντύνουµε ντύνουµε — ντυνόµαστε ντυνόµαστε —

ντύνετε ντύνετε ντύνετε ντύνεστε ντύνεστε ντύνεστε

ντύνουν ντύνουν — ντύνονται ντύνονται —

∞√ƒπ™∆√™ ∞√ƒπ™∆√™


(·˜, Ó·, ÁÈ· Ó·) (·˜, Ó·, ÁÈ· Ó·)

έντυσα ντύσω — ντύθηκα ντυθώ —

έντυσες ντύσεις ντύσε ντύθηκες ντυθείς ντύσου

έντυσε ντύσει — ντύθηκε ντυθεί —

ντύσαµε ντύσουµε — ντυθήκαµε ντυθούµε —

ντύσατε ντύσετε ντύστε ντυθήκατε ντυθείτε ντυθείτε

έντυσαν ντύσουν — ντύθηκαν ντυθούν —


65

ENOTHTA 2

Ας δούµε και το ρήµα δδρροοσσίίζζωω.

∂¡∂ƒ°∏∆π∫∏ ºø¡∏ ¶∞£∏∆π∫∏ ºø¡∏

∂¡∂™∆ø∆∞™ ∂¡∂™∆ø∆∞™


(·˜, Ó·, ÁÈ· Ó·) (·˜, Ó·, ÁÈ· Ó·)

δροσίζω δροσίζω — δροσίζοµαι δροσίζοµαι —

δροσίζεις δροσίζεις δρόσιζε δροσίζεσαι δροσίζεσαι (δροσίζου)

δροσίζει δροσίζει — δροσίζεται δροσίζεται —

δροσίζουµε δροσίζουµε — δροσιζόµαστε δροσιζόµαστε —

δροσίζετε δροσίζετε δροσίζετε δροσίζεστε δροσίζεστε δροσίζεστε

δροσίζουν δροσίζουν — δροσίζονται δροσίζονται —

∞√ƒπ™∆√™ ∞√ƒπ™∆√™


(·˜, Ó·, ÁÈ· Ó·) (·˜, Ó·, ÁÈ· Ó·)

δρόσισα δροσίσω — δροσίστηκα δροσιστώ —

δρόσισες δροσίσεις δρόσισε δροσίστηκες δροσιστείς δροσίσου

δρόσισε δροσίσεις — δροσίστηκε δροσιστεί —

δροσίσαµε δροσίσουµε — δροσιστήκαµε δροσιστούµε —

δροσίσατε δροσίσετε δροσίστε δροσιστήκατε δροσιστείτε δροσιστείτε

δρόσισαν δροσίσουν — δροσίστηκαν δροσιστούν —

°. ¶·Ú¿Áˆ ÁÚ·Ùfi ÏfiÁÔ

ñ ª·ı·›Óˆ Ò˜ Ó· ‰›Óˆ Ô‰ËÁ›Â˜

¶ÔÈÂ˜ ÂÁÎÏ›ÛÂÈ˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÌÂ ÁÈ· Ó· ‰ÒÛÔ˘ÌÂ Ô‰ËÁ›Â˜

π. OÚÈÛÙÈÎ‹ ÂÓÂÛÙÒÙ·:Όταν θέλουµε να περιγράψουµε σε κάποιον τι να κάνει και µε πολύ ευ-γενικό τρόπο του ζητάµε να το κάνει. Π.χ.:∆ιασχίζουµε το δρόµο πολύ προσεκτικά.

∆ε γράφουµε στον πίνακα. ∆ιαβάζουµε βιβλία στις καλοκαιρινές διακοπές. �



66

Προσέχουµε ότι στη συγκεκριµένη περίπτωση η οριστική δε χρησιµο-ποιείται για να παρουσιάσει κάτι πραγµατικό, αλλά µε τη σηµασία τηςυποτακτικής ή της προστακτικής (όταν π.χ. λέµε: «∆ιασχίζουµε το δρό-µο πολύ προσεκτικά», εννοούµε «Να διασχίζετε το δρόµο πολύ προσε-κτικά».

ππ. YÔÙ·ÎÙÈÎ‹ ÂÓÂÛÙÒÙ· Î·È ·ÔÚ›ÛÙÔ˘:Όταν θέλουµε να συµβουλέψουµε κάποιον τι να κάνει ή τι να µην κάνει.Π.χ.:Να διασχίζετε το δρόµο πολυ προσεκτικά.

Να προσέχεις τα λόγια σου.Να διαβάζετε βιβλία στις καλοκαιρινές διακοπές. Να µη γράψετε στον πίνακα.

πππ. ¶ÚÔÛÙ·ÎÙÈÎ‹ ÂÓÂÛÙÒÙ· Î·È ·ÔÚ›ÛÙÔ˘: Όταν θέλουµε να δώσουµε σε κάποιον µια εντολή ή να του ζητήσουµε νακάνει κάτι. Στην περίπτωση της αρνητικής εντολής χρησιµοποιούµε τηνυποτακτική µε το µη (περίπτωση ΙΙ).Π.χ.:Πρόσεχε τα λόγια σου!

Χτυπήστε το κουδούνι και περιµένετε να σας ανοίξουν. ∆ιαβάζετε βιβλία στις καλοκαιρινές διακοπές.

¢. ∂ÂÍÂÚÁ¿˙ÔÌ·È ÙÈ˜ ÂÚÁ·Û›Â˜ ÙÔ˘ Û¯ÔÏÈÎÔ‡ ‚È‚Ï›Ô˘

1. [... ¶ÚÔÛ¤¯ÔÓÙ·˜ ÙÈ˜ Ì·˘ÚÈÛÌ¤ÓÂ˜ Ï¤ÍÂÈ˜ Î·È ÊÚ¿ÛÂÈ˜, ÌÔÚÂ›ÙÂ Ó· Û˘-˙ËÙ‹ÛÂÙÂ ÁÈ· ÙÈ˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜ Ô˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÌÂ ÙË ˙ˆ‹ ÛÂ ÌÈ· fiÏË Û‹ÌÂÚ·.™˘Ì‚Ô˘ÏÂ˘ÙÂ›ÙÂ ÙÔÓ ›Ó·Î· Î·È ÛÎÂÊÙÂ›ÙÂ Î·È ¿ÏÏÂ˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜ Ô˘ ÌÔÚÂ›Ó· ˘¿Ú¯Ô˘Ó. [...]

Mερικές δεκαετίες παλαιότερα, οι άνθρωποι των πόλεων ζούσαν σε µο-νοκατοικίες και νεοκλασικά σπίτια µε κεραµιδένιες στέγες, πέτρινες αυλέςκαι ολάνθιστους κήπους µε ευωδιαστά λουλούδια. Σήµερα στη θέση τωνµονοκατοικιών βρίσκουµε πολυώροφες πολυκατοικίες, όπου κυριαρχεί τοµπετόν, και κάποιες πιλοτές που προσπαθούν να παίξουν το ρόλο της χα-µένης αυλής.

Παλιά οι γείτονες γνωρίζονταν µεταξύ τους και πολλές φορές ήταν φί-


ENOTHTA 2

67

λοι. Μαζεύονταν στα πεζοδρόµια και στα κεφαλόσκαλα των σπιτιών για νασυζητήσουν τα γεγονότα της ηµέρας που πέρασε και µοιράζονταν τις χα-ρές και τις λύπες τους. Αντίθετα, τώρα που οι άνθρωποι ζουν σε πολυκα-τοικίες, ο γείτονας της διπλανής πόρτας συχνά είναι άγνωστος.

Πριν από µερικές δεκαετίες οι περισσότεροι δρόµοι ήταν χωµατόδρο-µοι και κυκλοφορούσαν πολύ λίγα αυτοκίνητα. Αυτό δυσκόλευε τους αν-θρώπους στις καθηµερινές µετακινήσεις τους. Ήταν όµως η χαρά των παι-διών, αφού µπορούσαν να παίζουν στους δρόµους µε ασφάλεια. Στουςσύγχρονους ασφαλτοστρωµένους δρόµους κυκλοφορούν πολλά αυτοκίνη-τα, φανάρια αναβοσβήνουν, αλλά κανείς δε βλέπει πια παιδιά να παίζουν.

Και αν η γιαγιά µας έβγαινε τα πρωινά για ν' αγοράσει ό,τι χρειαζόταναπό τους πλανόδιους πωλητές, σήµερα βρίσκει τα πάντα στο σούπερ µάρ-κετ της γειτονιάς.

∞§§√∆∂ ∆øƒ∞

ΝΝεεοοκκλλαασσιικκάά σσππίίττιιαα ((µµοοννοοκκααττοοιικκίίεεςς)) Πολυκατοικίες, ουρανοξύστες

ΚΚάάθθεε ππόόρρτταα κκιι έέννααςς φφίίλλοοςς Οι γείτονες, ακόµα και οι ένοικοι της ίδιας πολυκατοικίας, συχνά δε γνωρίζονται καν µεταξύ τους

ΧΧωωµµααττόόδδρροοµµοοιι Ασφαλτοστρωµένοι δρόµοι και λεωφόροι (ταχείας κυκλοφορίας)

ΠΠλλααννόόδδιιοοιι ππωωλληηττέέςς Εµπορικά καταστήµατα, πολυκαταστήµατα, εµπορικά κέντρα

ΤΤαα ππααιιδδιιάά ππααίίζζοουυνν Τα παιδιά παίζουν στα διαµερίσµατα καισσττοουυςς δδρρόόµµοουυςς σε οργανωµένους παιδότοπους (στους((δδεενν ππεερρννάάννεε ααυυττοοκκίίννηητταα)) δρόµους κυκλοφορούν αυτοκίνητα)

ñ ÕÏÏÂ˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜ Ô˘ ÌÔÚÂ› Ó· ˘¿Ú¯Ô˘Ó Â›Ó·È ÔÈ ÂÍ‹˜:

� Οι αυλές και οι κήποι έχουν αντικατασταθεί από τα µπαλκόνια και τις πι-λοτές.

� Άλλοτε η πόλη ήταν γεµάτη χρώµατα και ευωδιές, σήµερα την πνίγουντο νέφος και τα καυσαέρια.

� Παλιά οι άνθρωποι ήταν πιο ήρεµοι, δεν είχαν άγχος. Τώρα είναι πάνταβιαστικοί και γεµάτοι εκνευρισµό.


� Παλιότερα οι οικογένειες είχαν πολλά παιδιά και µαζί τους ζούσαν οπαππούς και η γιαγιά. Η µητέρα δεν εργαζόταν. Τα µέλη της οικογένει-ας περνούσαν πολλές ώρες µαζί. Σήµερα µια οικογένεια έχει συνήθωςένα ή δυο παιδιά. Ο παππούς και η γιαγιά ζουν τις περισσότερες φορέςστο δικό τους σπίτι. Ο πατέρας και η µητέρα εργάζονται πολλές ώρεςέξω από το σπίτι. Έτσι, συχνά, τα µέλη της οικογένειας περνούν πολύλίγες ώρες µαζί.

� Παλιότερα τα παιδιά έπαιζαν στην αλάνα της γειτονιάς, ενώ κάποιες φο-ρές έρχονταν στη γειτονιά πλανόδιοι που έπαιζαν Καραγκιόζη ή κου-κλοθέατρο, για να τα διασκεδάσουν. Σήµερα δεν υπάρχουν αλάνες καιτα παιδιά παίζουν στο δωµάτιό τους µόνα τους ή µε φίλους τους, µεπλαστικά παιχνίδια που αγοράζουν από πολυκαταστήµατα ή µε ηλε-κτρονικά παιχνίδια στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και στα κινητά τη-λέφωνα. Μερικές φορές πηγαίνουν και σε οργανωµένους παιδότοπους.Εκτός από τα παιχνίδια, έχουν την ευκαιρία να πάνε στο θέατρο, στονκινηµατογράφο, να επισκεφθούν µουσεία και να συµµετέχουν σε εκπαι-δευτικά προγράµµατα.

� Παλιότερα δεν υπήρχαν σχολεία σε όλες τις γειτονιές. Πολλές φορές ταπαιδιά έπρεπε να περπατήσουν µια µεγάλη απόσταση για να πάνε στοσχολείο.

ñ TÈ Û·˜ ·Ú¤ÛÂÈ Î·È ÙÈ ‰Â Û·˜ ·Ú¤ÛÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÛÙË ˙ˆ‹ ÛÂ ÌÈ· Û‡Á-¯ÚÔÓË fiÏË;

� Στη ζωή της σύγχρονης πόλης µού αρέσει περισσότερο που µπορώ ναδιασκεδάζω µε πολλούς και διαφορετικούς τρόπους. Μπορώ να πηγαί-νω στο θέατρο, στον κινηµατογράφο, να επισκέπτοµαι µουσεία και ναµαθαίνω πολλά πράγµατα παρακολουθώντας τα ειδικά εκπαιδευτικάπρογράµµατά τους. ∆ε µου αρέσει που δεν µπορώ να βγω έξω και ναπαίξω στη γειτονιά µου, αφού οι δρόµοι είναι γεµάτοι από αυτοκίνητα.

2. O ıfiÚ˘‚Ô˜ Ô˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ ÙË ˙ˆ‹ ÛÙËÓ fiÏË ÛÙË ÁÏÒÛÛ· ÙË˜ ÂÈ-ÛÙ‹ÌË˜ ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È ËË¯̄ÔÔÚÚ‡‡··ÓÓÛÛËË. ™ÙÔ ·Ú·Î¿Ùˆ ÎÂ›ÌÂÓÔ ‰›ÓÔÓÙ·È Ô‰ËÁ›Â˜ÁÈ· ÙÔ ÙÈ Ú¤ÂÈ ‹ ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· Î¿ÓÔ˘ÌÂ ÁÈ· Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘ÌÂ ÙËÓ Ë-¯ÔÚ‡·ÓÛË. T· Ú‹Ì·Ù· Ô˘ Â›Ó·È Ì·˘ÚÈÛÌ¤Ó· Ï¤ÓÂ ÙÈ ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· Î¿-

68



ENOTHTA 2

69

ÓÔ˘ÌÂ. MÔÚÂ›ÙÂ Ó· Í·Ó·ÁÚ¿„ÂÙÂ ÙÔ ·Ú·Î¿Ùˆ ÎÂ›ÌÂÓÔ ÌÂ ‰È·ÊÔÚÂÙÈ-ÎÔ‡˜ ÙÚfiÔ˘˜, Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·;

ªªÈÈÎÎÚÚfifi˜̃ ÔÔ‰‰ËËÁÁfifi˜̃ ÎÎ··ÙÙ¿¿ ÙÙËË˜̃ ËË¯̄ÔÔÚÚ‡‡··ÓÓÛÛËË˜̃

ñ ΜΜηηνν αακκοούύττεε µουσική µε τον ήχο στη διαπασών.ñ ΝΝαα µµηηνν αακκοούύττεε µουσική µε τον ήχο στη διαπασών.ñ ∆∆εενν αακκοούύµµεε µουσική µε τον ήχο στη διαπασών.ñ ΧΧααµµηηλλώώννεεττεε την ένταση του ήχου της τηλεόρασης. ΜΜηη ββλλέέππεεττεε τηλεό-

ραση στο µπαλκόνι σας, γιατί ο θόρυβος ενοχλεί τους γείτονες.

ñ ΝΝαα χχααµµηηλλώώννεεττεε την ένταση του ήχου της τηλεόρασης. ΝΝαα µµηη ββλλέέππεεττεετηλεόραση στο µπαλκόνι σας, γιατί ο θόρυβος ενοχλεί τους γείτονες.

ñ ΧΧααµµηηλλώώννοουυµµεε την ένταση του ήχου της τηλεόρασης. ∆∆εε ββλλέέπποουυµµεε τη-λεόραση στο µπαλκόνι µας, γιατί ο θόρυβος ενοχλεί τους γείτονες.

ñ ΜΜηη φφωωννάάζζεεττεε δυνατά όταν είστε σε χώρο µε άλλους ανθρώπους.ñ ΝΝαα µµηη φφωωννάάζζεεττεε δυνατά όταν είστε σε χωρο µε άλλους ανθρώπους.ñ ∆∆εε φφωωννάάζζοουυµµεε δυνατά όταν είµαστε σε χώρο µε άλλους ανθρώπους.ñ ΤΤηηρρεείίττεε τον κανονισµό για τις ώρες κοινής ησυχίας.ñ ΝΝαα ττηηρρεείίττεε τον κανονισµό για τις ώρες κοινής ησυχίας.ñ ΤΤηηρροούύµµεε τον κανονισµό για τις ώρες κοινής ησυχίας.

3. AÊÔ‡ ÁÚ¿„ÂÙÂ Ù· ÎÂ›ÌÂÓ¿ Û·˜, ÙÔÔıÂÙ‹ÛÙÂ ÛÙËÓ Î·Ù¿ÏÏËÏË ı¤ÛË Ù·Ú‹Ì·Ù· ÛÙÔÓ ·Ú·Î¿Ùˆ ›Ó·Î·:

∂ÓÂÛÙÒÙ·˜ ÔÚÈÛÙÈÎ‹˜ ∂ÓÂÛÙÒÙ·˜ ÚÔÛÙ·ÎÙÈÎ‹˜ ∂ÓÂÛÙÒÙ·˜ ˘ÔÙ·ÎÙÈÎ‹˜

δεν ακούµε να µην ακούτε, µην ακούτε

χαµηλώνουµε χαµηλώνετε να χαµηλώνετεδε βλέπουµε να µη βλέπετε,

µη βλέπετεδε φωνάζουµε να µη φωνάζετε,

µη φωνάζετετηρούµε τηρείτε να τηρείτε

ñTÈ ·Ú·ÙËÚÂ›ÙÂ; MÂ ÔÈ· ¤ÁÎÏÈÛË ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÌÂ ÙÔ ‰‰ÂÂ((ÓÓ)) Î·È ÌÂ ÔÈ¿ÙÔ ÌÌËË((ÓÓ));


Στην οριστική έγκλιση, όταν η πρόταση είναι αρνητική, βάζω µπροστά τοαρνητικό µόριο δδεε((νν)) (π.χ.: δεν ακούµε, δε βλέπουµε). Στην υποτακτική, όταν ηπρόταση είναι αρνητική, χρησιµοποιούµε το αρνητικό µόριο µµηη((νν)) (π.χ.: να µηνακούτε, µην ακούτε) όταν εκφράζουµε αποτροπή, απαγόρευση κτλ. Όταν ό-µως η υποτακτική χρησιµοποιείται αρνητικά σε δευτερεύουσες προτάσεις γιανα εκφράσει κάτι που περιµένουµε να γίνει, χρησιµοποιούµε την άρνηση δδεε((νν))

(π.χ. Αν δεν έρθει...). Η προστακτική δε χρησιµοποιείται ποτέ σε άρνηση (π.χ.ποτέ δε λέµε: Μη βλέπε, Mη φώναζε, Mην άκου). Οι τύποι της δηλαδή χρησι-µοποιούνται µόνο καταφατικά και, όταν θέλουµε να εκφράσουµε απαγόρευ-ση, αποτροπή, χρησιµοποιούµε τους τύπους της υποτακτικής µε το µη(ν).

4. A˜ ı˘ÌËıÔ‡ÌÂ fiÙÈ, ÂÓÒÓÔÓÙ·˜ ‰‡Ô Ï¤ÍÂÈ˜, ÌÔÚÔ‡ÌÂ Ó· ÊÙÈ¿ÍÔ˘ÌÂ ÌÈ·Î·ÈÓÔ‡ÚÈ· Û‡ÓıÂÙË Ï¤ÍË. MÔÚÂ›ÙÂ Ó· Û¯ËÌ·Ù›ÛÂÙÂ Û‡ÓıÂÙÂ˜ Ï¤ÍÂÈ˜ ÌÂ·˘Ù¤˜ Ô˘ Û·˜ ‰›ÓÔ˘ÌÂ ·Ú·Î¿Ùˆ Î·È Ó· ÁÚ¿„ÂÙÂ ÌÂ ·Ï¿ ÏfiÁÈ· ÙË ÛË-Ì·Û›· ÙÔ˘˜; ¶ÚÔÛ¤ÍÙÂ ÙÈ˜ ·ÏÏ·Á¤˜ Ô˘ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ÌÂÚÈÎ¤˜ ÊÔÚ¤˜ Ó· Î¿-ÓÔ˘ÌÂ ÛÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ ÙfiÓÔ˘. XÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÙÂ ÙÔ ÏÂÍÈÎfi Û·˜:

·’’ Û˘ÓıÂÙÈÎfi ‚’’ Û˘ÓıÂÙÈÎfi Û‡ÓıÂÙË Ï¤ÍË Î·È Ë ÛËÌ·Û›· ÙË˜

ήχος γράφω ηχογραφώ καταγράφω τον ήχο πάνω σ’ ένακατάλληλο υλικό, ικανό να τον διατηρεί και να τον αναπαράγει

ήχος µόνωση ηχοµόνωση η κάλυψη ενός χώρου µε ειδικά υλικά, ώστε να µην ακούγονταιµέσα θόρυβοι προερχόµενοι απ' έξω ούτε έξω θόρυβοι που γίνονται µέσα στο χώρο αυτόν

ήχος χρώµα ηχόχρωµα η ξεχωριστή ποιότητα που έχει ένας ήχος

ήχος µέτρο ηχόµετρο το ειδικό όργανο µε το οποίο µετράµε την ένταση, το ύψοςκαι τη διάρκεια του ήχου

ήχος λήπτης ηχολήπτης ο τεχνικός που είναι υπεύθυνοςγια την ηχογράφηση συνήθως σε µια κινηµατογραφική ταινία, σε µια τηλεοπτική εκποµπή κτλ.

70



ENOTHTA 2

71

5. XˆÚÈÛÙÂ›ÙÂ ÛÂ ÙÚÂÈ˜ ÔÌ¿‰Â˜. BÚÂ›ÙÂ ·fi ÙÔ AÓıÔÏfiÁÈÔ Ù· ÔÈ‹Ì·Ù·:O ÎÔÚ˘‰·ÏÏfi˜, ÛÂÏ. 83, T· ‚Ô˘Ó¿, ÛÂÏ. 130, Î·È OÈ ÁÎÈfiÓË‰Â˜, ÛÂÏ 143.A·ÁÁÂ›ÏÙÂ Î·È Ë¯ÔÁÚ·Ê‹ÛÙÂ Ù·. MÔÚÂ›ÙÂ Ó· Ë¯ÔÁÚ·Ê‹ÛÂÙÂ ‹¯Ô˘˜ Ô˘-ÏÈÒÓ ‹ ¿ÏÏÔ˘˜ ‹¯Ô˘˜ ÙË˜ Ê‡ÛË˜ ‹ ÙË˜ fiÏË˜ Î·È Ó· ÙÔ˘˜ Û˘Ó‰˘¿ÛÂÙÂ ÌÂÙËÓ ··ÁÁÂÏ›· Û·˜.

Μερικοί από τους ήχους που µπορώ να βρω και να ηχογραφήσω για κα-θένα από τα κείµενα του Ανθολογίου είναι:

«√ ÎÔÚ˘‰·ÏÏfi˜»: θρόισµα φύλλων, κελαηδίσµατα πουλιών, γέλιο µικρού παιδιού

«∆· ‚Ô˘Ó¿»: βραχνή φωνή, (προσωποποίηση της γέρικης κορφής)παραµιλητό γυναίκας στον ύπνο της (προσωποποίησητης άλλης κορφής, πιο χαµηλά)ήχος ανέµου που περνά µέσα από καλαµιές, φωνές ανθρώπων που συζητούν δυνατά (προσωποποίηση των τριών κορφών), ψιθυριστή φωνή (προσωποποίηση του ξεχωριστού βουνού)

«√È ÁÎÈfiÓË‰Â˜»: φωνή γκιόνη, φωνή κουκουβάγιας, κελάηδισµααηδονιού

ñ ¢È·Ï¤ÍÙÂ ·fi ÙÈ˜ Ï¤ÍÂÈ˜ Ô˘ ÊÙÈ¿Í·ÙÂ ·˘Ù¤˜ Ô˘ Ù·ÈÚÈ¿˙Ô˘Ó Î·È Û˘-ÌÏËÚÒÛÙÂ ÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ:

∆Ô ÛÙÔ‡ÓÙÈÔ Â›Ó·È ¤Ó·˜ ¯ÒÚÔ˜ ÌÂ ÔÏ‡ Î·Ï‹ ËË¯̄ÔÔÌÌfifiÓÓˆ̂ÛÛËË ÁÈ· Ó· ÌËÓ ·ÎÔ‡-ÁÔÓÙ·È ‹¯ÔÈ ·fi ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÙËÓ ÒÚ· ÙË˜ ËË¯̄ÔÔÁÁÚÚ¿¿ÊÊËËÛÛËË˜̃. √ ËË¯̄ÔÔÏÏ‹‹ÙÙËË˜̃ Â›Ó·È˘Â‡ı˘ÓÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÁÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ‹¯Ô˘ ÌÈ·˜ ÙËÏÂÔÙÈÎ‹˜ ÂÎÔÌ‹˜ ‹ ÌÈ·˜ ÎÈÓËÌ·-ÙÔÁÚ·ÊÈÎ‹˜ Ù·ÈÓ›·˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÁÈ· Ó· ËË¯̄ÔÔÁÁÚÚ··ÊÊ‹‹ÛÛÂÂÈÈ ¤Ó· „ËÊÈ·Îfi ‰›ÛÎÔ (ÛÈÓÙ›)ÌÔ˘ÛÈÎ‹˜ ÚÔÛ¤¯ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ÔÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ‹¯Ô˘. ™ÙË ‰È¿ıÂÛ‹ ÙÔ˘ ¤¯ÂÈ ÔÏÏ¿ fiÚ-Á·Ó·, fiˆ˜ ÙÔ ËË¯̄fifiÌÌÂÂÙÙÚÚÔÔ, ÌÂ ÙÔ ÔÔ›Ô ˘ÔÏÔÁ›˙ÂÈ ÙÔ ‡„Ô˜, ÙËÓ ¤ÓÙ·ÛË Î·È ÙË‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ‹¯Ô˘.



72

∂. ∂Í·ÛÎÔ‡Ì·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ – EÌÂ‰ˆÙÈÎ¤˜ ·ÛÎ‹ÛÂÈ˜

1. Οι ακόλουθες προτάσεις ζητάνε από κάποιους να κάνουν κάτι. Χρησιµοποί-ησε όποιους τύπους της οριστικής, της υποτακτικής και της προστακτικής µπο-ρούν να σε βοηθήσουν για να γράψεις τις προτάσεις και µε άλλους τρόπους.

ñ «Φρέσκα ψάρια, πάρτε φρέσκα ψάρια!» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ñ «Γιαούρτι πρόβειοοο!» (Ελλειπτική πρόταση – να εννοηθεί το ρήµα αα--γγοορράάζζωω) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ñ «Φροσούλα, Αννούλα, ελάτε, τρώµε!» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Ξαναγράφω τις παρακάτω οδηγίες χρησιµοποιώντας τους τύπους τηςυποτακτικής και της προστακτικής που ταιριάζουν.

ñ Κατεβαίνουµε τις σκάλες µε προσοχή. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (υποτακτική ενεστ.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (προστακτική ενεστ.)

ñ Συνεχίζουµε το παιχνίδι. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (υποτακτική αορ.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (προστακτική αορ.)

ñ Περιµένουµε τη σειρά µας στο κυλικείο. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (υποτακτική ενεστ.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (προστακτική ενεστ.)


ENOTHTA 2

73

Bã ˘ÔÂÓfiÙËÙ·: ¶fiÏË Î·È ÔÏÈÙÈÛÌfi˜, fiÏË Î·È ‰È·ÛÎ¤‰·ÛË


1. ¶·È¯Ó›‰È· ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡


Ô ÔÏÈÙÈÛÌfi˜ (Ô˘Û.): όλα όσα δηµιουργούν οι άνθρωποι σε µια ορισµέ-νη χώρα ή εποχή προσπαθώντας να κάνουν καλύτερη τη ζωή τους και ναικανοποιήσουν τις ανάγκες τους. Πέρα από τις καθηµερινές τους ανάγκες,οι άνθρωποι θέλουν να διασκεδάζουν, να εκφράζουν τα συναισθήµατάτους, να βλέπουν γύρω τους ωραία πράγµατα. Πολιτισµός είναι τόσο ταδιάφορα µηχανήµατα και τα κτίρια, όσο και τα λογοτεχνικά έργα, το θέα-τρο, ο κινηµατογράφος, η µουσική, τα έργα ζωγραφικής κ.ά.

Ì˘Ò (Ú‹Ì.): αποκαλύπτω σε κάποιον τα µυστικά µιας θρησκείας, µιαςλατρείας ή µιας οργάνωσης, που µόνο λίγοι άνθρωποι τα γνωρίζουν, ώστενα γίνει κι αυτός µέλος της, π.χ. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία. Μια δεύτε-ρη σηµασία της λέξης, που είναι και αυτή που περιέχει το κείµενό µας, εί-ναι ότι διδάσκω σε κάποιον τα µυστικά µιας τέχνης, µιας επιστήµης, ενός ε-παγγέλµατος κτλ., π.χ. Ο πατέρας του τον µύησε στην τέχνη της ξυλοναυ-πηγικής.

ÔÏÈÙÈÛÙÈÎ‹ Ì·˜ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿: όλα τα πνευµατικά και καλλιτεχνικά έργατων προγόνων µας, όπως λογοτεχνικά κείµενα, έργα ζωγραφικής, γλυπτά,κτλ., καθώς και οι παραδόσεις και τα ήθη και έθιµα που περνούν από γενιάσε γενιά.

·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ˆ (Ú‹Ì.): κάνω γνωστό κάτι που δεν το ξέρουν ακόµα πολλοίάνθρωποι, π.χ.: Πρέπει να αναδείξουµε τις οµορφιές της πατρίδας µας.

Ï·˚Îfi˜ ÔÏÈÙÈÛÌfi˜: ο πολιτισµός που προέρχεται από το λαό, είναι δη-µιούργηµά του, τον εκφράζει και απευθύνεται σ' αυτόν.

·Ó·Ï¿ıˆ (Ú‹Ì.): ξαναφτιάχνω κάτι δίνοντάς του µια νέα µορφή, πουπολλές φορές είναι καλύτερη από αυτή που είχε πριν, π.χ. Μια αντιπροσω-



74

πεία δασκάλων και µαθητών ζήτησε από το δήµο να αναπλάσει το χώρο γύ-ρω από το σχολείο.

ÙÔ ÛÎËÓÈÎfi (Ô˘Û.): η διακόσµηση, τα αντικείµενα που υπάρχουν στησκηνή του θεάτρου κατά τη διάρκεια µιας συγκεκριµένης θεατρικής πράξηςκαι βοηθούν να µεταφερθούµε στο χώρο και στο χρόνο που διαδραµατίζε-ται το έργο. Συνήθως χρησιµοποιούµε τη λέξη στον πληθυντικό (τα σκηνι-κά) και εννοούµε ολόκληρη τη διακόσµηση µιας θεατρικής παράστασης,που την ετοιµάζει ένας ειδικός καλλιτέχνης, ο σκηνογράφος. Στο κείµενόµας σκηνικό λέγεται µεταφορικά το περιβάλλον µέσα στο οποίο συµβαίνουνδιάφορα γεγονότα.

«µÈ‚Ï›·, ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ¿ÊÔ˜, ·Ú¯·›· Î·È ‚˘˙·ÓÙÈÓ¿ ‚È‚Ï›·... Ï·˚Îfi˜ ÔÏÈÙÈ-ÛÌfi˜... ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó ¤Ó· Ó¤Ô ÛÎËÓÈÎfi»: η φράση αυτή σηµαίνει πως η έκ-θεση καλεί τα παιδιά να γνωρίσουν όλα αυτά τα πολιτιστικά στοιχεία (τα βι-βλία, τον κινηµατογράφο, το λαϊκό πολιτισµό) παίζοντας και συµµετέχο-ντας. Έτσι, τα παιδιά µπορούν µε τη φαντασία τους να δηµιουργήσουν απόαυτά τα στοιχεία κάτι καινούριο.


Το κείµενο που βρίσκουµε στην αφίσα µε τίτλο «Παιχνίδια πολιτισµού»απευθύνεται στα παιδιά, στους νέους και στις νέες, µε σκοπό να τους πλη-ροφορήσει και να τους προσκαλέσει σε µία σειρά πολιτιστικών εκδηλώσε-ων που διοργανώνει το Υπουργείο Πολιτισµού. Το κείµενο της αφίσας πε-ριγράφει µε συντοµία τις εκδηλώσεις και µας πληροφορεί για το πότε καιπού θα γίνουν.

Στόχος αυτής της διοργάνωσης είναι να γνωρίσουν οι νέοι την πολιτι-στική µας κληρονοµιά, δηλαδή τον πολιτισµό που έχουµε κληρονοµήσει α-πό τους προγόνους µας, από την αρχαία και τη βυζαντινή έως και τη νεό-τερη εποχή.

Οι επισκέπτες δε θα είναι απλοί θεατές που θα µάθουν µόνο µερικάπράγµατα για τον πολιτισµό, αλλά θα συµµετέχουν µε το δικό τους δηµι-ουργικό τρόπο, χρησιµοποιώντας το ταλέντο, τη φαντασία ή τη σκέψη τους.Γι' αυτό και η έκθεση αυτή ονοµάζεται «Παιχνίδια πολιτισµού».


2. H ÔÏÈÙÈÛÙÈÎ‹ ˙ˆ‹ ÙË˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË˜


ÔÏÈÙÈÛÙÈÎ‹ ˙ˆ‹: το σύνολο των εκδηλώσεων που οργανώνονται σε έναµέρος και σχετίζονται µε τον πολιτισµό.

fiÂÚ· ‰ˆÌ·Ù›Ô˘: η όπερα είναι σαν ένα θεατρικό έργο µε µουσική καιτραγούδι. Οι καλλιτέχνες που παριστάνουν τους ήρωες του έργου δε µι-λάνε αλλά τραγουδάνε, ενώ υπάρχει και µια ολόκληρη ορχήστρα που παί-ζει διαρκώς µουσική. Συνήθως, οι όπερες είναι πολύ εντυπωσιακά έργα,µε πλούσια σκηνικά, που παίζονται σε µεγάλους ειδικούς χώρους. Η όπε-ρα δωµατίου είναι ένα είδος όπερας που παρουσιάζεται σε µικρές αίθου-σες. Στο συγκεκριµένο κείµενο η ΌΌππεερραα ∆∆ωωµµααττίίοουυ είναι ένας καλλιτεχνι-κός οργανισµός της Θεσσαλονίκης (Όπερα ∆ωµατίου Θεσσαλονίκης –Ο∆Θ), που αποτελεί αυτοτελές τµήµα του Kρατικού Θεάτρου BορείουEλλάδος (K.Θ.B.E.).

ÌÔ˘ÛÈÎ‹ ‰ˆÌ·Ù›Ô˘: µουσική σύνθεση για λίγα µουσικά όργανα που προ-οριζόταν να παίζεται σε µικρές αίθουσες.

«¢ËÌ‹ÙÚÈ·»: κύκλος καλλιτεχνικών εκδηλώσεων που πραγµατοποιού-νται κάθε Οκτώβριο στη Θεσσαλονίκη και οφείλουν το όνοµά τους στον πο-λιούχο της πόλης, τον Άγιο ∆ηµήτριο.

ÙÔ ÊÂÛÙÈ‚¿Ï (¿ÎÏÈÙÔ Ô˘Û.): σειρά πολιτιστικών εκδηλώσεων που σχετί-ζονται µε ένα συγκεκριµένο καλλιτεχνικό αντικείµενο, όπως το τραγούδι, οκινηµατογράφος, το θέατρο, το βιβλίο κτλ. Τα φεστιβάλ οργανώνονται α-πό κάποιο φορέα (δήµο, υπουργείο, εφηµερίδες κτλ.) και γίνονται κάθεχρόνο την ίδια εποχή και συνήθως στον ίδιο χώρο, π.χ. το φεστιβάλ αρχαί-ου δράµατος που γίνεται κάθε καλοκαίρι στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύ-ρου, το φεστιβάλ κινηµατογράφου που γίνεται κάθε φθινόπωρο στη Θεσ-σαλονίκη, το φεστιβάλ τραγουδιού της Γιουροβίζιον που έγινε το 2006στην Αθήνα.

Ë Û˘ÌÚˆÙÂ‡Ô˘Û·: η ονοµασία της Θεσσαλονίκης ως δεύτερης σε µέ-γεθος και σηµασία πόλης της Ελλάδας. Το ουσιαστικό αυτό δεν το χρη-σιµοποιούµε στον πληθυντικό αριθµό, γιατί περιγράφει µόνο τη Θεσσα-λονίκη.

75

ENOTHTA 2


ÙÔ˘ÚÈÛÙÈÎ‹ ÚÔ‚ÔÏ‹: η προσπάθεια που κάνουν σε κάθε τόπο ο δήµος,η νοµαρχία κτλ. προκειµένου να πληροφορήσουν τους ξένους για τις οµορ-φιές, τα αξιοθέατα του τόπου και για όλες τις ενδιαφέρουσες δραστηριό-τητες µε τις οποίες µπορούν να ασχοληθούν όσοι έρθουν σε αυτόν, ώστενα τους πείσουν να τον επισκεφτούν.


Το φυλλάδιο της Νοµαρχιακής Επιτροπής για την τουριστική προβολήτης Θεσσαλονίκης µάς ενηµερώνει για τις πολιτιστικές εκδηλώσεις πουπραγµατοποιούνται στη συµπρωτεύουσα ολόκληρο το χρόνο και στοχεύειστην τουριστική προβολή της πόλης. Πληροφορεί τους επισκέπτες της πό-λης για τις δυνατότητες που έχουν να γνωρίσουν από κοντά διάφορεςµορφές τέχνης και πολιτισµού. Μπορούν να παρακολουθήσουν θεατρικέςκαι µουσικές εκδηλώσεις, χορό, κινηµατογράφο και άλλα πολιτιστικά γε-γονότα. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στα «∆ηµήτρια», το µεγάλο πολιτιστικόγεγονός της πόλης, που γίνεται τον Οκτώβριο και περιλαµβάνει πολλέςκαλλιτεχνικές δραστηριότητες. Έτσι, ο κάθε επισκέπτης, ανάλογα µε τηνεποχή που θα επισκεφθεί τη Θεσσαλονίκη και σε σχέση µε τα προσωπικάτου ενδιαφέροντα, µπορεί να παρακολουθήσει και κάποια καλλιτεχνική εκ-δήλωση.


ñ £˘Ì¿Ì·È: ¶Ò˜ ÎÏ›ÓÔÓÙ·È Ù· Â›ıÂÙ· ÛÂ -‹˜, -‹˜, -¤˜

∞ƒ™∂¡π∫√ £∏§À∫√ √À¢∂∆∂ƒ√

∂¡π∫√™

√ÓÔÌ·ÛÙÈÎ‹ ο ακριβήήςς η ακριβήήςς το ακριβέέςς°ÂÓÈÎ‹ του ακριβοούύςς της ακριβούύςς του ακριβοούύςς∞ÈÙÈ·ÙÈÎ‹ τον ακριβήή την ακριβήή το ακριβέέςς

76



ENOTHTA 2

77

∞ƒ™∂¡π∫√ £∏§À∫√ √À¢∂∆∂ƒ√

¶§∏£À¡∆π∫√™

√ÓÔÌ·ÛÙÈÎ‹ οι ακριβεείίςς οι ακριβεείίςς τα ακριβήή°ÂÓÈÎ‹ των ακριβώώνν των ακριβώώνν των ακριβώώνν∞ÈÙÈ·ÙÈÎ‹ τους ακριβεείίςς τις ακριβεείίςς τα ακριβήή

ΤΤιι ππααρρααττηηρρώώ::

Το αρσενικό µε τη θηλυκό κλίνονται ακριβώς µε τον ίδιο τρόπο.

ΣΣηηµµ..:: Με τον ίδιο τρόπο µπορώ να κλίνω επίθετα που συναντώ συχνά σε κεί-µενα, όπως τα: υγιής, διεθνής, συνεπής, επιµελής, διαρκής, σαφής κ.ά.

ΠΠΡΡΟΟΣΣΟΟΧΧΗΗ:: Τα επίθετα σσυυγγγγεεννήήςς και εευυγγεεννήήςς χρησιµοποιούνται και ωςουσιαστικά (στο αρσενικό γένος). Tότε σχηµατίζουν τη γενική: ττοουυ σσυυγγ--γγεεννήή, ττοουυ εευυγγεεννήή.

°. ¶·Ú¿Áˆ ÁÚ·Ùfi ÏfiÁÔ

ñ ¶Ò˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ÌÂ Ì›· ·Ê›Û·

ΑΑφφίίσσαα είναι ένα µεγάλο φύλλο τυπωµένου χαρτιού που το κολλούν σετοίχους ή ειδικούς χώρους για να παρουσιάσουν ή να ενηµερώσουν το κοι-νό για κάποιο γεγονός (καλλιτεχνικό, πολιτικό, κοινωνικό) που πρόκειται νασυµβεί.

¶Ò˜ ÊÙÈ¿¯Óˆ ÌÈ· ·Ê›Û·

Βασικά στοιχεία που έχει µία αφίσα:

Έναν Ù›ÙÏÔ (στο πάνω µέρος ή στο κέντρο), που κάνει µε την πρώτη µατιάεµφανές (γνωστό) το θέµα-περιεχόµενο της εκδήλωσης που αναφέρεταισε αυτή (π.χ. παραδοσιακοί χοροί).

Το fiÓÔÌ· ÙÔ˘ ÊÔÚ¤· που διοργανώνει την εκδήλωση (στο πάνω ή στο κάτωµέρος) (π.χ. ο ∆ήµος Γαλατσίου).

�



78

Τον ÙfiÔ και το ¯ÚfiÓÔ που θα πραγµατοποιηθεί η εκδήλωση (π.χ. στην πλα-τεία Ελ. Βενιζέλου στις 12/11 στις 8.00 µ.µ.).

Ένα Û‡ÓÙÔÌÔ και Û·Ê¤˜ ÎÂ›ÌÂÓÔ που δίνει πληροφορίες για το ÂÚÈÂ¯fiÌÂÓÔ τωνεκδηλώσεων (π.χ. το θεατρικό έργο του ∆ηµήτρη Ψαθά «Η µαντάµ Σου-σού», η συναυλία του Σταύρου Ξαρχάκου κτλ.), ÙÔ ÛÙfi¯Ô της εκδήλωσης(π.χ. γνωριµία µε τα λαϊκά παραµύθια), ÙÔ ÎÔÈÓfi στο οποίο απευθύνεται, ό-ταν αυτό είναι συγκεκριµένο (π.χ. φοιτητές της Νοµικής σχολής, δηµότεςτης Νέας Σµύρνης).

Ένα ÛÎ›ÙÛÔ, µια ÂÈÎfiÓ· ή µια ÊˆÙÔÁÚ·Ê›· που είναι εντυπωσιακά και τραβούναµέσως την προσοχή του περαστικού, αλλά και που τον βοηθούν να κα-ταλάβει εύκολα το περιεχόµενο της εκδήλωσης.

¢. ∂ÂÍÂÚÁ¿˙ÔÌ·È ÙÈ˜ ÂÚÁ·Û›Â˜ ÙÔ˘ Û¯ÔÏÈÎÔ‡ ‚È‚Ï›Ô˘

1. A·ÓÙ‹ÛÙÂ ÛÙÈ˜ ·Ú·Î¿Ùˆ ÂÚˆÙ‹ÛÂÈ˜:ñ °È·Ù› Ë ¤ÎıÂÛË ÙÔ˘ ÀÔ˘ÚÁÂ›Ô˘ ¶ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ ‹ÚÂ ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ «¶·È¯Ó›‰È·¶ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡»;

Η έκθεση του Υπουργείου Πολιτισµού που προβάλλεται µε την αφίσα«Παιχνίδια Πολιτισµού» διαφέρει από τις συνηθισµένες εκθέσεις, γιατί α-πευθύνεται σε παιδιά και νέους, στοχεύοντας στην πρωτοτυπία, στη δηµι-ουργικότητα και στη φαντασία.

Καλεί τους νέους όχι απλά να κάνουν µια βόλτα στους χώρους της έκ-θεσης και να δουν τα εκθέµατά της, αλλά και νναα σσυυµµµµεεττέέχχοουυνν εεννεερργγάά. Μπο-ρούν να χρησιµοποιήσουν τη φαντασία και τη σκέψη τους για να δηµιουρ-γήσουν τα δικά τους έργα µέσα από το παιχνίδι. Έτσι, µπορεί να ανακαλύ-ψουν ταλέντα που και οι ίδιοι δεν φαντάζονται ότι έχουν. Επίσης, θα κατα-λάβουν ότι όλα αυτά τα θαυµαστά και ωραία που ονοµάζουµε πολιτισµό εί-ναι πράγµατα που δηµιούργησαν άνθρωποι σαν κι αυτούς κι ότι και οι ίδιοιµπορούν να δηµιουργήσουν πολιτισµό.

Τα δύο παραπάνω στοιχεία, δηλαδή η ενεργή συµµετοχή των θεατών και ηνεαρή ηλικία τους, δικαιολογούν την επιλογή του τίτλου «Παιχνίδια Πολιτισµού».


ENOTHTA 2

79

ñ ¶ˆ˜ Î·Ù·Ï·‚·›ÓÂÙÂ ÙË ÊÚ¿ÛË «·fi Ù· ¯¤ÚÈ· ÙˆÓ Ó¤ˆÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÂ›Ù·ÈÔÏÈÙÈÛÌfi˜»;

Οι νέοι άνθρωποι µπορούν όχι απλώς να µαθαίνουν τον πολιτισµό τωνπρογόνων τους, αλλά και να δηµιουργούν οι ίδιοι έργα πολιτισµού σε µε-γαλύτερο βαθµό από ό,τι άνθρωποι άλλων ηλικιών. Αυτό συµβαίνει επειδήοι νέοι έχουν φαντασία, πρωτότυπες ιδέες και τη διάθεση να φτιάξουν ένανκαλύτερο κόσµο. Τους αρέσει επίσης να πειραµατίζονται και να δηµιουρ-γούν καινούρια πράγµατα.

ñ ¶ÔÈ· ÁÈÔÚÙ‹ ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Û·˜ ı˘Ì›˙Ô˘Ó Ù· ¢ËÌ‹ÙÚÈ·;

Τα «∆ηµήτρια» θυµίζουν τα Παναθήναια, που γίνονταν στην αρχαία Αθή-να. Και οι δύο γιορτές έχουν σχέση µε τη θρησκευτική λατρεία. Τα ∆ηµήτριαείναι γιορτή προς τιµήν του πολιούχου της Θεσσαλονίκης, αγίου ∆ηµητρίου,και τα Παναθήναια ήταν γιορτή προς τιµήν της Αθηνάς, που ήταν η πολιού-χος θεά της Αθήνας. Τα ∆ηµήτρια γίνονται κάθε χρόνο, πράγµα που κάποιαστιγµή συνέβη και µε τα Παναθήναια. Αρχικά τα Παναθήναια γίνονταν κάθετέσσερα χρόνια, αργότερα όµως γίνονταν κάθε χρόνο και ονοµάζονταν Μι-κρά Παναθήναια. Στην αρχαία Αθήνα τα Παναθήναια, πέρα από τη θρησκευ-τική ποµπή και τη θυσία, περιλάµβαναν και αγώνες απαγγελίας, µουσικής καιάθλησης. Στη Θεσσαλονίκη σήµερα τα ∆ηµήτρια περιλαµβάνουν καλλιτεχνι-κές, µουσικές και άλλες εκδηλώσεις. Στις µέρες µας πάντως οι θρησκευτι-κές τελετές δεν αποτελούν πλέον µέρος των πολιτιστικών εκδηλώσεων.

2. ™˘˙ËÙ‹ÛÙÂ ÛÙËÓ Ù¿ÍË: ¶ÔÈÔ˜ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ Î·È ‚ÔËı¿ÂÈ ÙÈ˜ ÔÏÈÙÈÛÙÈÎ¤˜ ÂÎ‰ËÏÒÛÂÈ˜ Î·È Ò˜:

Τις πολιτιστικές εκδηλώσεις ενθαρρύνουν και βοηθούν κκρρααττιικκοοίί φφοορρεείίςς,όπως τα υπουργεία, οι δήµοι, ο Ελληνικός Οργανισµός Τουρισµού (ΕΟΤ).Οι φορείς αυτοί διοργανώνουν µεγάλα φεστιβάλ, προσφέρουν συχνά τοχώρο όπου θα γίνουν οι εκδηλώσεις (π.χ. το Ηρώδειο), αλλά και τα χρήµα-τα και το ειδικευµένο προσωπικό που χρειάζεται για να πραγµατοποιηθείµια εκδήλωση. Επίσης, πολιτιστικές εκδηλώσεις διοργανώνουν διάφοροισσύύλλλλοογγοοιι (π.χ. ο Πολιτιστικός Σύλλογος Πελοποννησίων) ή µεγάλες οορργγαα--ννώώσσεειιςς (π.χ. UNESCO). Συνήθως, αυτές οι εκδηλώσεις πραγµατοποιούνται



80

µε την εθελοντική προσφορά των µελών τους ή γνωστών καλλιτεχνών. Ση-µαντικό ρόλο στη διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων παίζουν τα τελευ-ταία χρόνια και οι ιδιώτες χχοορρηηγγοοίί. Αυτοί µπορεί να είναι είτε πλούσιοι καιφιλότεχνοι άνθρωποι είτε µεγάλες εταιρείες, που δίνουν τα χρήµατα τα ο-ποία απαιτούνται για τη διοργάνωση µιας πολιτιστικής εκδήλωσης. Οι εται-ρείες συνήθως θέλουν µε τον τρόπο αυτό να διαφηµίσουν τα προϊόντα τους,όµως η προσφορά τους δεν παύει να είναι σηµαντική, γιατί µπορούν να δώ-σουν πολλά χρήµατα για να πραγµατοποιηθούν κάποιες πολύ ακριβές εκδη-λώσεις, που διαφορετικά δε θα γίνονταν. Πολλές φορές, τις πολιτιστικές εκ-δηλώσεις ενθαρρύνουν και βοηθούν κκααλλλλιιττέέχχννεεςς και ππννεευυµµααττιικκοοίί άάννθθρρωωπποοιι,που δέχονται να συµµετέχουν σε αυτές χωρίς αµοιβή. Mε τον τρόπο αυτό γί-νονται παραδείγµατα προς µίµηση για τη συµµετοχή και άλλων ανθρώπων.

ñ °È·Ù› ÔÈ ÔÏÈÙÈÛÙÈÎ¤˜ ÂÎ‰ËÏÒÛÂÈ˜ ¤¯Ô˘Ó ÌÂÁ¿ÏË ÛËÌ·Û›· ÁÈ· ÙË ˙ˆ‹ ÙˆÓ·ÓıÚÒˆÓ, Î·È ÂÈ‰ÈÎfiÙÂÚ· ÁÈ· Ù· ·È‰È¿;

Με τη συµµετοχή µας σε πολιτιστικές εκδηλώσεις, όχι µόνο διασκεδάζου-µε, αλλά και µαθαίνουµε πολλά καινούρια πράγµατα. Η γνωριµία µας µε τον πο-λιτισµό µπορεί να µας βοηθήσει να ζήσουµε πιο καλά την καθηµερινότητά µας,καθώς µας κάνει καλαίσθητους (δηλαδή µας δίνει την ευκαιρία να εκτιµάµε τοωραίο). Χωρίς την οµορφιά του πολιτισµού, η ζωή µας είναι γυµνή και άχαρη.Eπιπλέον, τα παιδιά, γνωρίζοντας τον πολιτισµό, µπορούν να ανακαλύψουν έναταλέντο που έχουν. Έτσι, ακόµα κι αν δε γίνουν καλλιτέχνες, θα έχουν µάθει ναασχολούνται µε κάτι δηµιουργικό και ευχάριστο στον ελεύθερο χρόνο τους.

3. ™˘ÏÏ¤ÍÙÂ ˘ÏÈÎfi ·fi ÂÁÎ˘ÎÏÔ·›‰ÂÈÂ˜, ÂÚÈÔ‰ÈÎ¿ Î·È ÂÓËÌÂÚˆÙÈÎ¿ Ê˘Ï-Ï¿‰È· Î·È ÁÚ¿„ÙÂ ¤Ó· ÎÂ›ÌÂÓÔ [...] ÁÈ· ¤Ó· ÔÏÈÙÈÛÙÈÎfi Î¤ÓÙÚÔ [...]

∆∆ÔÔ ªª¤¤ÁÁ··ÚÚÔÔ ªªÔÔ˘̆ÛÛÈÈÎÎ‹‹˜̃

¶ÔÈÔ Â›Ó·È Ένα µεγάλο πολιτιστικό κέντρο για την Αθήνα αλλά και για όλητην Ελλάδα είναι το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Την ιδέα για τηδηµιουργία ενός τέτοιου πολιτιστικού κέντρου είχε πρώτη η µε-γάλη αοιδός** Αλεξάνδρα Τριάντη. Η µελέτη του σηµερινού Με-

** οο και ηη ααοοιιδδόόςς είναι ο τραγουδιστής και η τραγουδίστρια της όπερας (πρόκειται

για ουσιαστικό που κλίνεται το ίδιο στο αρσενικό και στο θηλυκό).


γάρου ανατέθηκε σε κορυφαίους ξένους και Έλληνες αρχιτέ-κτονες και ειδικούς της ακουστικής.

¶fiÙÂ Το 1956 το ελληνικό κράτος παραχώρησε ένα χώρο στη λεωφό-¯Ù›ÛÙËÎÂ ρο Βασιλίσσης Σοφίας, για να χτιστεί το κτίριο. Οι εργασίες ξε- Î·È Ô‡ κίνησαν µε την οικονοµική υποστήριξη του µουσικοσυνθέτη ¯Ù›ÛÙËÎÂ και µαέστρου ∆ηµήτρη Μητρόπουλου, ο οποίος πρόσφερε τα έ-

σοδα από τις συναυλίες του. Το 1970 ολοκληρώθηκαν οι µελέ-τες και η κατασκευή του σκελετού του κτιρίου. Από το 1981 έ-νας νέος φορέας διοίκησης του Μεγάρου, ο Οργανισµός Με-γάρου Μουσικής Αθηνών, µε τη συµµετοχή του ελληνικού κρά-τους, ολοκλήρωσε το έργο. Το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών άρ-χισε να λειτουργεί το 1991. Έχει τέσσερις αίθουσες, µία µεγά-λη, που ονοµάζεται «Αίθουσα των Φίλων της Μουσικής», καιτρεις µικρότερες, τις αίθουσες «∆ηµήτρη Μητρόπουλου»,«Tριάντη» και «Σκαλκώτα», εκθεσιακούς χώρους και µουσική βι-βλιοθήκη.

¶ÔÈ· Â›Ó·È Στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών πραγµατοποιούνται κάθε χρόνοË ÛËÌ·Û›· µουσικά γεγονότα διεθνούς σηµασίας. Επίσης, γίνονται πολλέςÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔÓ διαλέξεις και εκθέσεις καλών τεχνών. Συχνά επισκέπτονται τοÂÏÏËÓÈÎfi Μέγαρο σχολεία και παρακολουθούν ειδικά εκπαιδευτικά προ-ÔÏÈÙÈÛÌfi γράµµατα που φέρνουν τους µαθητές σε επαφή µε µεγάλα πο-

λιτιστικά γεγονότα. Το Μέγαρο Μουσικής φιλοξενεί πολλέςµουσικές εκδηλώσεις (συναυλίες, όπερες κτλ.) και σηµαντικούςκαλλιτέχνες, που διαφορετικά δύσκολα θα είχαµε τη δυνατότη-τα να παρακολουθήσουµε στην Ελλάδα.

4. §‡ÓÔ˘ÌÂ ÙÔ ÛÙ·˘ÚfiÏÂÍÔ „¿¯ÓÔÓÙ·˜ Ó· ‚ÚÔ‡ÌÂ ÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ÙË˜ Ï¤-ÍË˜ «fiÏË».

1. πολεοδοµία (=έτσι λέγεται ο επιστηµονικός κλάδος που ασχολείται µε το σχεδιασµό και την οργάνωση των πόλεων)**

2. πολιούχος (=ο άγιος προστάτης µιας πόλης)

** η πποολλεεοοδδοοµµίίαα είναι και η δηµόσια υπηρεσία που ασχολείται µε την οργάνωση του

σχεδίασµού των πόλεων και δίνει άδεια για να χτίσουµε ένα κτίριο.

81

ENOTHTA 2


3. πολιτική (=µε αυτήν ασχολείται ο πολιτικός)4. πολιτιστικός (=σε πολλές συνοικίες υπάρχει... σύλλογος)5. πολιτεία (=λέγεται και έτσι η πόλη)**11

6. πολίτης (=κάτοικος πόλης)**22

7. πόλις (=η πόλη στην καθαρεύουσα)8. πολίτευµα (=µπορεί να είναι δηµοκρατικό, ολιγαρχικό, τυραννικό

ή µοναρχικό)9. πολιτεύοµαι (=βάζω υποψηφιότητα ως βουλευτής)

5. ™˘ÌÏËÚÒÛÙÂ Ù· ÎÂÓ¿ ‚¿˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ ÛˆÛÙfi Ù‡Ô ÙÔ˘ ÂÈı¤ÙÔ˘:� Η συναυλία του δδηηµµοοφφιιλλοούύςς καλλιτέχνη αναβλήθηκε.

� Η ορχήστρα θα παίξει στην πποολλυυττεελλήή αίθουσα συναυλιών του Μεγά-ρου Μουσικής.

� Η διαφορά στην ποιότητα του ήχου ανάµεσα στα δύο βιολιά είναι εεµµ--φφααννήήςς.

� Πιστεύετε ότι οι µαθητές παίρνουν εεππααρρκκήή µουσική παιδεία στη χώ-ρα µας;

� Το ενδιαφέρον του για το θέατρο είναι βαθύ και εειιλλιικκρριιννέέςς.

� Θα ήµαστε εευυττυυχχεείίςς αν βρίσκαµε εισιτήρια για την παράσταση!

� Το άκουσµα του πιάνου προκαλεί λεπτά και εευυγγεεννήή συναισθήµατα.

� Παρατηρήθηκε σσυυννεεχχήήςς προσέλευση επισκεπτών στην έκθεση ζω-γραφικής στην Εθνική Πινακοθήκη.

**1 η λέξη πποολλιιττεείίαα έχει και άλλες σηµασίες, όταν λέµε π.χ. Μην τα περιµένουµε όλα

από την πολιτεία, αναφερόµαστε στην κυβέρνηση, στους αξιωµατούχους και

στις υπηρεσίες του κράτους, όταν λέµε π.χ. Οι ΗΠΑ αποτελούνται από πενήντα

πολιτείες, εννοούµε τις περιοχές εκείνες των ΗΠΑ που έχουν δική τους τοπική

κυβέρνηση.**2 πποολλίίττηηςς είναι και ο κάθε άνθρωπος που ζει και ανήκει σε ένα κράτος και έχει δι-

καιώµατα και υποχρεώσεις.

82



ENOTHTA 2

83

6. [...] TÔ ·Ú·¿Óˆ ÎÔÏÏ¿˙ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÈ ÂÎ‰ËÏÒÛÂÈ˜ ÌÂ ÌÔÚÊ¤˜ Û‡Á-¯ÚÔÓË˜ Ù¤¯ÓË˜. ¶ÔÈ¤˜ Â›Ó·È ·˘Ù¤˜;

Οι µορφές της σύγχρονης τέχνης που συναντάµε στη σύνθεση µε τις α-φίσες είναι: κινούµενα σχέδια, κινηµατογράφος, θέατρο, ζωγραφική, χο-ρός, βιβλίο, έκθεση ενδυµατολογίας θεάτρου, µουσική, λογοτεχνία.

ñ XˆÚÈÛÙÂ›ÙÂ ÛÂ ÔÌ¿‰Â˜ Î·È ÊÙÈ¿ÍÙÂ ÙÔ ‰ÈÎfi Û·˜ ÎÔÏÏ¿˙ ÌÂ ÊˆÙÔÁÚ·-Ê›Â˜ Î·È ÎÂ›ÌÂÓ· ÁÈ· ÂÎ‰ËÏÒÛÂÈ˜ Ô˘ Á›ÓÔÓÙ·È ÁÈ· ·È‰È¿ ‹ ÁÈ· ÌÂÁ¿ÏÔ˘˜ÛÙËÓ fiÏË Û·˜ ‹ ÛÂ ÁÂÈÙÔÓÈÎ‹ Û·˜ fiÏË.

Kάθε οµάδα µπορεί να βρει φωτογραφίες και κείµενα από το διαδίκτυοκαι από περιοδικά ή εφηµερίδες.

∂. ∂Í·ÛÎÔ‡Ì·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ - EÌÂ‰ˆÙÈÎ¤˜ ·ÛÎ‹ÛÂÈ˜

1. Με τη βοήθεια του λεξικού µου βρίσκω τη σηµασία των επιθέτων:διαφανής: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .διεθνής: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .µνηµειώδης: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .πυροµανής: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Να αντιστοιχίσεις τα επίθετα της αριστερής στήλης στον κατάλληλο τύ-πο µε τα ουσιαστικά της δεξιάς στήλης και µε κάθε φράση να γράψεις ένα παράδειγµα:

Â›ıÂÙ· Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎ¿

1. τουριστικός, -ή ,-ό α. παραστάσεις2. πολιτιστικός, -ή ,-ό β. καλλιτέχνες3. διεθνής, -ής, -ές γ. εκδηλώσεις4. θεατρικός, -ή , -ό δ. προβολή5. δηµοφιλής, -ής, -ές ε. έκθεσης



84

3. Γράφουµε τις προτάσεις αλλάζοντας το επίθετο από τον ενικό στονπληθυντικό αριθµό και αντίστροφα, καθώς και όποιους άλλους όρους χρει-άζεται.

� Ο σσυυννεεππήήςς άνθρωπος δεν αργεί στα ραντεβού του. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

� Χαρακτηριστικό των εεππιιµµεελλώώνν µαθητών είναι να µην ξεχνούν τις εργα-σίες τους. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

� Λίγοι µπορούν να αγοράσουν πποολλυυττεελλεείίςς κατοικίες. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

� Τα αακκρριιββήή αίτια του δυστυχήµατος θα διευκρινιστούν στην ανάκριση. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

� Φροντίζω οι απαντήσεις µου να είναι σσααφφεείίςς. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

� Η σωστή διατροφή βοηθάει ώστε το παιδί να είναι υυγγιιέέςς. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


ENOTHTA 2

85

°ã ˘ÔÂÓfiÙËÙ·: ¢È·‰ÚÔÌ¤˜ ÛÙËÓ fiÏË


1. YfiÌÓËÌ· ¯¿ÚÙË

1. ∂ÍËÁÒ ‰‡ÛÎÔÏÂ˜ Ï¤ÍÂÈ˜ Î·È ÊÚ¿ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘:

ÙÔ ˘fiÌÓËÌ· (Ô˘Û.): µικρός πίνακας που συνήθως βρίσκεται στο κάτωµέρος ενός χάρτη και επεξηγεί διάφορα σύµβολα που χρησιµοποιούνται σεαυτόν.

ÁÚ·ÌÌ‹ ÎÔÚÌfi˜: γραµµή λεωφορείου που συνδέει το κέντρο ενός δή-µου των προαστίων µε το κέντρο της Αθήνας.

ÎÂÓÙÚÈÎ‹ ÁÚ·ÌÌ‹: γραµµή λεωφορείου που συνδέει περιοχές του δή-µου της Αθήνας ή γειτονικών δήµων µε το κέντρο της Αθήνας.

ÙÔÈÎ‹ ÁÚ·ÌÌ‹: γραµµή λεωφορείου που κάνει διαδροµές σε κάποιοδήµο των προαστίων της Aθήνας, δηλαδή των περιοχών που βρίσκονται έ-ξω από το κέντρο, και συνδέεται µε µια γραµµή κορµό ή µε ένα σταθµό τουµετρό ή του προαστιακού σιδηροδρόµου.

Ô ‰·ÎÙ‡ÏÈÔ˜ (Î˘ÎÏÔÊÔÚÈ·Îfi˜): η κεντρική περιοχή της Αθήνας, όπου ε-πιτρέπεται η κίνηση ορισµένων ιδιωτικών οχηµάτων κάθε µέρα (µονά-ζυγά),µε σκοπό τον περιορισµό της µόλυνσης της ατµόσφαιρας και τη διευκό-λυνση της κυκλοφορίας.


Στην αρχή αυτής της υποενότητας δε βρίσκουµε κείµενο, αλλά ένα χάρ-τη του ΟΑΣΑ (Οργανισµός Αστικών Συγκοινωνιών Αθηνών), που δείχνει ένατµήµα από το κέντρο της Αθήνας. Για να «διαβάσουµε» ένα χάρτη, πρέπειπρώτα να καταλάβουµε τα σύµβολα που έχει και τα οποία επεξηγούνται στουπόµνηµα το οποίο υπάρχει δίπλα ή στο κάτω µέρος στο χάρτη. Ο συγκε-κριµένος χάρτης δείχνει την περιοχή του Συντάγµατος, στο κέντρο της Αθή-νας. Πληροφορεί τους πολίτες πώς µπορούν να µετακινηθούν χρησιµοποι-ώντας τα µέσα µαζικής µεταφοράς, δηλαδή τα λεωφορεία, τα τρόλεϊ, τον



86

ηλεκτρικό σιδηρόδροµο και το µετρό, και δίνει µε λεπτοµέρειες τη διαδρο-µή που ακολουθεί καθένα από αυτά.

2. YfiÁÂÈÂ˜ ‰È·‰ÚÔÌ¤˜

1. K·Ù·Ï·‚·›Óˆ ÙÈ˜ ‰‡ÛÎÔÏÂ˜ Ï¤ÍÂÈ˜ Î·È ÊÚ¿ÛÂÈ˜:

ÙÔ ÚÔ¿ÛÙÈÔ (Ô˘Û.): κατοικηµένη περιοχή που βρίσκεται µακριά από τοκέντρο της πόλης, αλλά αποτελεί τµήµα της.

ÛÙËÓ Î·Ú‰È¿ ÙË˜ fiÏË˜: στο κέντρο της πόλης, εκεί που εκτυλίσσεται ηζωή της.

Â›ÔÓÔ˜, -Ë, -Ô (Â›ı.): αυτός που γίνεται µε κόπο και προκαλεί µεγάληκούραση.

·ÔÓÈÎÙÈÎfi˜, -‹ -fi (Â›ı.): αυτός που προκαλεί δυσκολία στην ανα-πνοή.

ÔÈ ÌÂÁ¿ÏÂ˜ fiÏÂÈ˜ ˘ÈÔı¤ÙËÛ·Ó ÙÔ ÌÂÙÚfi: οι µεγάλες πόλεις είδαν πόσοωφέλησε την κυκλοφορία η κατασκευή του µετρό στο Λονδίνο και ακολού-θησαν το παράδειγµά του.

ÙÔ ÌÂÙÚfi (¿ÎÏÈÙÔ Ô˘Û.): υπόγειος σιδηρόδροµος που κινείται µε ηλε-κτρική ενέργεια και εξυπηρετεί τους επιβάτες στις µεγάλες πόλεις. Η λέξηµετρό χρησιµοποιείται πλέον από όλες τις χώρες του κόσµου, αλλά προέρ-χεται από τη γαλλική λέξη métro, που, είναι συντόµευση της λέξηςmétropolitain.


ÌÂ›ˆÛË Î˘ÎÏÔÊÔÚÈ·ÎÔ‡ ÊfiÚÙÔ˘: περιορισµός του κυκλοφοριακού προ-βλήµατος στις πόλεις (ως αποτέλεσµα της χρήσης του µετρό).

Ô ÌÂÙÚÔfiÓÙÈÎ·˜ (Ô˘Û.): ένα πολύ µεγάλο µηχάνηµα, που χρησιµοποι-είται για να σκάβει τις σήραγγες απ' όπου θα περάσει το µετρό. (Η λέξη αυ-τή είναι σύνθετη από τη λέξη µετρό και τη λέξη [τυφλο]πόντικας και περι-γράφει το µηχάνηµα που σκάβει µέσα στη γη όπως σκάβει ο ποντικός.)

ÂÓ‰È¿ÌÂÛÔÈ ÛÙ·ıÌÔ›: οι στάσεις που κάνουν το µετρό, το τραµ και τοτρένο σε όλη τη διαδροµή τους από την αφετηρία έως και πριν το τέρµα,π.χ. Η ταχεία από Αθήνα για Θεσσαλονίκη έχει µόνο δύο ενδιάµεσους σταθ-µούς, έναν στο Λιανοκλάδι κι έναν στη Λάρισα.


Το κείµενο αυτό είναι ένα απόσπασµα από δηµοσίευµα στο περιοδικόΕρευνητές. Μας πληροφορεί για την ιστορία του υπόγειου σιδηρόδροµου,που αρχίζει στο Λονδίνο το 1863. Τα πρώτα τρένα κινούνταν µε ατµό και εί-χαν αρκετά προβλήµατα. Αργότερα όµως ο ατµός αντικαταστάθηκε απότον ηλεκτρισµό. Έτσι, ο υπόγειος σιδηρόδροµος άρχισε να εξυπηρετεί χι-λιάδες πολίτες. Οι µετακινήσεις γίνονταν υπόγεια, γρήγορα και χωρίς νααυξάνουν την κυκλοφορία στις πόλεις. Σιγά σιγά κατασκευάστηκαν υπόγει-οι σιδηρόδροµοι σε όλες τις µεγάλες πόλεις του κόσµου και ονοµάστηκαν«µετρό».

Η Αθήνα ακολουθεί αυτήν την εξέλιξη µε κάποια καθυστέρηση. H λει-τουργία του πρώτου ηλεκτρικού σιδηρόδροµου ξεκίνησε το 1869. H πρώτησυζήτηση για την κατασκευή του µετρό έγινε το 1955, αλλά το έργο ξεκί-νησε το 1993. Aπό το 2000 λειτουργούν δύο νέες γραµµές του µετρό, πουσυµπληρώνουν τη γραµµή του παλιού ηλεκτρικού.

Οι Αθηναίοι υποδέχτηκαν µε ενθουσιασµό το µετρό, γιατί µπορούν πλέοννα πηγαίνουν στον προορισµό τους γρήγορα και άνετα.

87

ENOTHTA 2



88


1. ∫Ï›ÛË ıËÏ˘ÎÒÓ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎÒÓ ÛÂ -Ô˜

Τα ουσιαστικά δεν ακολουθούν όλα ένα συγκεκριµένο τύπο κλίσεως α-νάλογα µε το γένος τους. Έτσι, έχουµε θηλυκά ουσιαστικά που λήγουν σε-ος και κλίνονται όπως και τα αρσενικά ουσιαστικά που λήγουν σε -ος. � Αυτά τα θηλυκά ουσιαστικά προέρχονται από την αρχαία ελληνικήγλώσσα. Μερικά τονίζονται στη λήγουσα, άλλα στην παραλήγουσα και άλ-λα στην προπαραλήγουσα. Όσα ττοοννίίζζοοννττααιι σσττηη λλήήγγοουυσσαα κκααιι σσττηηνν ππααρρααλλήή--γγοουυσσαα δδεε µµεετταακκιιννοούύνν ττοονν ττόόννοο καθώς κλίνονται, ενώ αυτά πποουυ ττοοννίίζζοοννττααιισσττηηνν ππρροοππααρρααλλήήγγοουυσσαα κκααττεεββάάζζοουυνν ττοονν ττόόννοο σσττηηνν ππααρρααλλήήγγοουυσσαα στη γενι-κή του ενικού και στη γενική και την αιτιατική του πληθυντικού.

Ας δούµε τρία παραδείγµατα:

∂¡π∫√™ ∞ƒπ£ª√™

√ÓÔÌ·ÛÙÈÎ‹ η θαλαµηγόόςς η λεωφόόρος η εείίσοδος°ÂÓÈÎ‹ της θαλαµηγοούύ της λεωφόόρου της εισόόδου∞ÈÙÈ·ÙÈÎ‹ τη θαλαµηγόό τη λεωφόόρο την εείίσοδο

¶§∏£À¡∆π∫√™ ∞ƒπ£ª√™

√ÓÔÌ·ÛÙÈÎ‹ οι θαλαµηγοοίί οι λεωφόόροι οι εείίσοδοι°ÂÓÈÎ‹ των θαλαµηγώώνν των λεωφόόρων των εισόόδων∞ÈÙÈ·ÙÈÎ‹ τις θαλαµηγοούύςς τις λεωφόόρους τις εισόόδους

� Kατά τον ίδιο τρόπο µε τα παραπάνω θηλυκά ουσιαστικά, κλίνονται στονενικό αριθµό και τα ονόµατα των περισσότερων ελληνικών νησιών και πολ-λών πόλεων και περιοχών που έχουν ονόµατα τα οποία προέρχονται απότην αρχαία ελληνική γλώσσα: π.χ. η Άνδρος, η Νάξος, η Σκόπελος, η Κό-ρινθος, η Ζάκυνθος, η Πελοπόννησος κτλ.

2.

glossa e dimotikou 02 - Εκδόσεις Πατάκη · Στην α ’συζυγία...

Documents