government of meghalaya law (b) … 11_f_0.pdfbeti bachao-beti parhao (me·chikko tangdoatbo;...

43

Upload: others

Post on 17-Jul-2020

6 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan
Page 2: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

GOVERNMENT OF MEGHALAYALAW (B) DEPARTMENT

******No.LJ(B). 114/2002/Pt/125 Dated Shillong, the 28th February, 2017.

C E R T I F I C A T E

This is to certify that the Law Department, Govenment of

Meghalaya has vetted the Legal Literacy Materials consisting of 11 booklets

and 11 folders in Garo Language. These material are found to be satisfactory

and would be of immense use in disseminating legal awareness to the

grassroots level in the State.

Date: 28.02.2017 ( S.K. Sangma )Under Secretary to the Govt. of Meghalaya,

Law Department.****

Page 3: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

BETI BACHAO-BETI PARHAO

(ME·CHIKKO TANGDOATBO;ME·CHIKKO PORAIATBO)

India a·songo da·ororo me·chik arome·asani jelroroani apsan ong·jaenga.A·songo sak 1000 me·asa ong·ode, sak 943me·chikrangsan dongaia. Iani gimin 15August, 2014 bilsio Indiani Prime Minister“Beti Bachao-Beti Parhao” Scheme-koparakataha. Women &Child DevelopmentProgramme iachi kamko ka·gen aro iaschemechi nirokaniko dakgen.

Health & Family Welfare programme,School Education aro Literacy Faculty-rangdakchakanikoba on·gen.

1

Page 4: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

Ia scheme-ni mingsonganirang:

Dam 100 districtrangni ning·o jerangonme·chik bi·sarang atchianirangkomianga ua biaprango iaschemerangko a·bachengataha.

Atchiaoni bilsi 5 ong·gipa bi·sarangnisianiko 8 percent-oni 5 percent-onakomiatna gita tarigimin scheme ong·a.

Bi·sarangna namgipa cha·anirangkoon·ani.

2017-ona gimik skulrangon paikanatarie on·tokna.

Be·eni gita sinjettani(Sexualharassment) naljoke rakkianiko dakna.

Kam ka·ani bewalrang:

Manderangni songsalni gita chanchi-bewalaniko dingtangatna kamkoka·anggen.

Districtrango ba townrango

2

Page 5: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

aganparakaniko dake me·chikbi·sarangko poraianiko tang·doatna.

Right to Education, Education for All(gimiknan lekka bida), ScholarshipProgramme indakgiparangko namejakkalaniko dakna.

.......................................................

PRADHAN MANTRI JAN DHANYOJANA

Tangka paisa man·ani bidingo ge·saMa·mong Sorkarini scheme Pradhan MantriJan Dhan Yojana-ko(PMJDY) an·chinga·songni Prime Minister Shri. Narendra Mody15 August, 2014-o oprake on·aha.

3

Page 6: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

PMJDY-ni mongsonggipa kattani gimintalatani-

Zero balance account kuliani.

Rupay Debit Cardko jakkalani.

Lak 1-ni accident insurance.

Gong 30,000/ni Jevan Bhima Surakshainsurance.

Account kuliani ja 6 ja·mano loan ra·naman·gen.

PMJDY-o sawarang Account kulinaman·a

Je mandean bilsi 10na bata uamangAccount kulina gita man·gen.

Lekka pora donggijagipa mandebaAccount kulina man·gen

Joint ba dondimgipa Accountkobakulina man·gen.

Skango bank account kuligimrangbakulina man·gen.

4

Page 7: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

PMJDY Accountko kulina mairangkonang·gen.

Aadhar Card/Aadhar numberman·aha ong·ode gipin documentrangkonangjawaha. Biap gipinona jitahaodedingtang sakkini lekkako mesokna nanggenba an·tangni gipin talataniko on·skanananggen

Aadhar card man·kujaode voter ID,Driving license, Pan Card aro Passport uaindakgiparangko on·na man·a.

.......................................................

SWAACH BHARAT ABHIYAN(RONGTALE DONGANI)

India a·songo crore 120na batemanderang songdonga. Mande sakanti

5

Page 8: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

salanti bang·a moilarangko a·palchi gala.Uano tin·kagipa moila ba sosigipa moilarangdonga. Unbaksana bangbango paikanadakanichi neng·nikani ong·enga. Rongtal-an·tale donggijanichi sabisirang gipna altua.Uni gimin 2 October 2014-o Prime Ministeran·tangan ia Swaach Bharat Abhiyankoa·bachengataha.

Miksonganirang

Bangbango paikana dakaniko gimaatna

Chi ru·praka donggipa paikanako tarina

Jabolrangko kole galna arorongtalatna.

Tin·kagipa moilarangko chimongename dake galna.

Manderangna rongtal an·taledonganiko ma·siatna.

6

Page 9: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

Sorkarini ja·ku de·ani

A·song gimik 4014 Statutory Citiy-rangaro town-rangni sorok aro sorkarinibuildingrang, parkrang aro bajarantirangko rongtalatniko dakani.

Songrango kangalgipa nokdangrangnapaikanako tarianio subsidy on·ani.

Gital dake aro Scientific Municipal SolidWaste Management-ko jakkalchinabikotani.

Mairangko dakangkugen

Songrango nokrango Rongtanggipapaikana aro auchakram biapdonggijagiparangna songni noknimanderangna rongtalgipa paikana baauchakaram biapko tarina, jeon me·chikrangauna, bara su·na uandakgiparangko daknaman·gen.

.......................................................

7

Page 10: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

MA·MONG SORKARINI MERITSCHOLARSHIP

Kangal cholgri dolrangni bi·sarangnaskia poraianiko on·an baksa dakchakanikodakna Ma·mong sorkari Merit Scholarship-ko May 2008 tariko a·bachengaha.

Iani miksonganirang:

State Union Territory biaprangniproposal watatani gita 1 January 2013-ni 31 March 2014-ona 1,59127 sakkoscholarship-ko man·giparangkoparakataniko dakaha.

Class -8 matchote poraina cholong·jana kene champengna tangkapaisani gita bilgrigiparangni poraianionamgipa chatro chatrirangnascholarshipko on·aha.

Class -12 matchotaona Secondary-oniHigher Secondary skulko neng·nika griporaina man·na didiani.

.......................................................

8

Page 11: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

SAAKSHAR BHARAT PROGRAMME(NATIONAL LITERACY MISSION)

India sorkari 8 September 2009,International Literacy Dayko manimittingo“Saakshar Bharat” namgipa a·bachenganikodakaha. Ia jotton ka·anio ia ka·donganibaksa an·ching a·songni me·chik bame·asarang komigipa 80% skia poraianikoman·atna miksonganina jotton ka·ani.Me·chik aro me·asa baksa poraianiodingtanggikaniko 10% ona tangonatani.

Ia programmeko dakanimongsonggipa bimangara songnime·chikrangna game ge·e changgiparangnidepante deme·chik- rangna mongsongbatesimsakaniko on·na. Unbaksana Low LiteracyRate ong·gipa Districtrango aro Adivashi jatbanggipa biaprango ia kamkomongsongbate daka.

9

Page 12: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

Kam ka·ani miksongani:

National Literacy Programme-kodakna miksonganina mitam ge·etanirangkodaka. Uarangara-

Bilsi 15 ba una batgipa dolrangnime·chik aro me·sarangna chuonga gitaski·e ra·ani cholko man·gen

An·tangni janggi tangani cholni ramakoman·gen

An·tangni janggi tangani cholni ramakotarina ba an·tangni manaonikobaridapatna gita skia poraiadonggijagiparangna dingtang dingtangman·dapanirangko bariatna.

Janggi tanganio skie ra·ani cholko on·eskie ra·aniko dakangna skie on·anikosongsalo kulie on·ani.

10

Page 13: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

National Literacy Programmenimangsonganirang:-

Programme-ni miksongani bilsi 15-nabatgipa poraia donggijagipa-rangnaong·a. Me·chik, Scheduled Case /Scheduled Tribes ba choligijagipa dolnimanderangna mongsongbate ong·a.

Ia programme-o a·bachenggipa skiaporaiani, jatchigipa skie ra·ani aronamgipa skiako manani ba joljolporaianiko dakani.

An·tang an·tangni gita ski·e ra·anikodakan baksa skie on·aniko on·nauarangna nanggni jekai – nanggipatambu (tent) aro nanggipabosturangko on·na gita dakchakanikoon·a.

AEC Programme kragipako niroke skiera·enggiparangna certifacaterangkoon·a.

11

Page 14: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

Songrango programmeko AECni gitadakna nanga.

Chu·sokgipa skie ra·gipana NationalInstitute of Open Schooling (NIOS)-nigita chu·sokgipa ong·ani Certificatekoon·aniko dakna nanga.

Research, Monitoring aro Evaluation-ko name ka·e on·ani ong·a.

.......................................................

JAN SHIKSHA SHANSTAN

(National Literacy Mission Authority)

National Literacy Mission Districtdamprakon Skill Development Programme-ko ong·atani kamko ka·a. A·song gimiko 271Training Centre songaha. National LiteracyMission, National Human Resource

12

Page 15: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

Development. National School Educationand Literacy Mission-ni sponsor ka·gipaong·a. Mission-ni kam ka·ani biapara city-rango, urban city-rango, industrial areabasongrango donga.

Mongsonggipa miksonganirang:

15-oni 35-ona bilsirangni dolrangnichadamberangna Non-FormalVocational Training-rangko on·eja·atangko chadengna man·ata.

Iani mongsonggipa miksonganiarasongjinmarango, songadamrango senaporaina man·bregijagipamanderangna, sena porainaman·gijagipa manderangna, ScheduledCaste / Scheduled Tribes, me·chikbi·sarangna, songadamnokadamrango songdongipa bacholigija dolrangna skie on·ani kamong·a.

13

Page 16: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

Dakenggipa kamrang

Institute-ni gita dakgipa dingtangdingtang programme-rango non-formalvocational training-ko songjinmarangodonggipa manderangna on·na miksongagnang dakaha. Dingtang dingtang skiera·ani somoirang gnang. Skie ra·ani ja·manInstituteni gita uamangna certificate rangkosuala.

.......................................................

SARVA SHIKSHA ABHIYAN

Free and Compulsory Education-koon·na 2001 bilsioni Sarva Shiksha sakantinaskie on·ani kamrangko dakna a·songsorkari-ni a·bachengataha. Uarangninamgnirang:-

National Curriculum Framework 2005-ni gita curriculum, teacher education,

14

Page 17: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

educational planning andmanagementko dakna jakkalaha.

Ia indakgipa obostarangko ong·atna jeScheduled Caste / Scheduled Tribes,gipin Minorityni bi·sa ba kangalrangnibi·sa, a·a game chagipa aromongsongbate me·chik bi·sarangporaiani lapko man·na amgen.

Me·chikrangni janggi tanganiodingtanganiko ong·atna.

Ma·gipa-pagipa, skigipa, schoolinfrastructure ba dingtang manderangoRights to Education-on·na gitauamangna u·iatna nanga.

Mairangko dakenga:-

Skia-poraianiko pilakan dakna ba ra·naman·ani.

Kasturba Gandhi Balika Vidhalaya pilakIndiani bakko kamrangko ka·enga jeonScheduled Caste / Scheduled Tribes /

15

Page 18: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

Minority dolrangni bi·sarang gnanguamang poraichina. Gimik 3600skulrang donga.

Bi·sarangna Primary aro Upper PrimarySchool-o skie ra·anio sorkarini gitadakchakani on·enga.

Ge 6000 kuligimin school, Blocknisongrango kulianiko dakenga.

.......................................................

MID DAY MEAL

Kangal ba cholgri ong·gipa skulbi·sarangni aro uamangni dal·roronananggipako cha·aniko man·anina15 August,1995-o Mid-Day Meal Programmekoa·bachengaha. Iako 2008-2009 bilsioA·songni poraichakram biaprango on·gipacha·aniko Mid Day Meal ine bimung donaha.

16

Page 19: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

Miksonganirang

Skul bi·sarang poraiani somoio okriedongjana gita, saljatchio mesalkoon·ani

Bi·sarangni be·en bimang an·sengbaljoke donganina namgipa cha·anikoon·ani.

Skulo poraigipa bi·sarangni jedakodegisiko nangbatrorona gita man·gen.

Songsalo namdapatani jeon bi·sarangchu·onga gita cha·aniko on·na man·a.

Skulna miksonge cha·aniko on·gipaname·chikrangko kamo donna.

Maidakgipa cha·anirangko man·gen:-

1. 100 gram merong.

2. 50 gram dal.

3. 450 gram proteinrangko chu·gimikman·a.

17

Page 20: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

4. 12 gram salanti man·a.

5. Primary aro Upper Primary skulo 700calorie chu·gimik aro 20 gram proteincha·ani ong·na nanggen.

Cha·ani baksa gipin man·dapani

Rongtalgipa ringani chiko man·ani.

Cha·na skang jaksuna nangani.

Jinma bi·sarangna cha·aniko tarichaknaaro rongtalatani kamrangko dakani.

Rongtal-an·tale cha·aniko chanadakrongani.

Sorkari aro gipin NGO-rangni daknananggni

Ma·mong Sorkari, A·dok Sorkarinatangkako on·atgen

Dingtang dingtang NGOrang, Self Helpdolrang Nehru Youth Centre, songninokni manderang dakchakanikoon·gen.

18

Page 21: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

Tarigimin babilsi nokrangko, saranokrarangko nirok sandianiko dakani.

Nangchongmotgipa dakna nanggni

Cha·ani gimin nirokani ba rongtalanigimin nirokgipana sak 2 ba sak 3 (saksaskigipa) bi·sarangna cha·aniko on·na skangcha·tape nichenga.

Commissioner (collector) cha·anikora·bae on·gipa cha·ani namama namjaniroke on·gen.

Nalis ka·a dongode mai dakgen

Songsalo mingnama kamrangkodakchakgipa NGO ba manderangni dol MidDay Meal scheme gimin seachi sandienianiko dakchina.

Toll Free nombor-chi ba chitti se·atachinalis ka·na man·gen.

.......................................................

19

Page 22: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

RASHTRIYA MADYAMIK SHIKSHAABHIYAN (SECONDARY SKUL-NAA·SONGNI TARIGIPA SCHEME)

Lekka porako mikkangchitang·doatna gita Primary Educationnija·man Secondary Education-ko songna gitananga. Bilsi 2009-10 March jao ia schemesu·songaha.

Miksonganirang:

Skulo bi·sarang attendence-ko 75%ong·na nanga.

Secondary skulrango bi·sarangkobaridapatna.

Apsan cholko me·a aro me·chikbi·sarangni gisepo on·gen aro be·ennigita bilgrigipa chatrorangni gisepomaming mikkang niteani dongjawa.

20

Page 23: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

12-gipa Five Year Plan-o SecondaryEducationni ning·o gimik bi·sarangnienrollmentko 2017 bilsio matchotatna.

Scheme-ni ning·o man·gnirang:

Ia scheme-ara sakantina ong·a indibadingtangmancha iako man·na gita aditaniamrang gnang.

♦ Primary aro Upper Primary gadangkodongkame skie ra·aniko daknaboarding skulo napatna man·ani.

♦ Class VIII-oni Class XII-ona bilsi 14-oni bilsi 18 ona ong·gipa chatrochatrirangna ba cholgrigipa dolnichatrorangna Secondary gadangniskulko matchotna dakchakna man·ani.

Sokari dakna nanganirang

Je NGO-rang ia scheme-ko chalaigenuna Ma·mong Sorkari, A·dok Sorkari gitatangka paisako dakchakgen.

Agitcha class room, laboratory,library, creative room, paikanarang,

21

Page 24: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

rongtalgipa ringani chi, skigiparangnanamgipa dongchakani.

Scheme-ni miksonganierang:

Poraigipa sak 18 ongode skigipa saksaongna nanggen.

Mathematic, Science aro Englishsubjectrangna mongsongbate gisikonang·batani.

Skigiparangna trainingko on·ani.

Me·chikrangna dingtang paikana ta·rieon·ani.

Computer ba internet indakgiparangkoman·atani.

.......................................................

22

Page 25: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

MAHILA SAMAKSHYA

(EMPOWERMENT OF WOMEN)

Me·chikrangnko onia ka·aonikochampengna 1988-89 bilsio Mahila SamakyaYojana (Empowerment of Women) koa·bachengataha. Ia mission-ara NationalEducation System-o dingtanganiko ra·banamangsongani ong·a jeon skia poraianigadango me·chikrangba poraianikodakpana man·pagen.

Miksonganirang:

Songni me·chikrangna skia poraianikoon·aniko dakna ba an·tangni daknachanga-Sapanio ka·dongani.

Me·chikrangko nama gadangonara·dona jeon a·songrime chanchianio

23

Page 26: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

bak ra·pana cholrangko man·gen jekaiporaianio, kam ka·anio aro an·sengbaljokanio.

Nokdango,Songsalo aro bi·sakonirokanio simsakani programme-rangko dakchina jeon manderangnadidianiko on·gen.

Gipin dakgni kamrang, me·chikrangporaianio tang·doangeporaiatango matchote ra·china.

Scheme-o ka·enggipa kamrang

Da·ororo a·songo dam 10 State-rangia schemeko dakenggipara- AndraPradesh, Assam, Bihar, Jharkhand,Chattisgarh, Karnataka, Kerala,Gujarat, Uttar Pradesh aroUttarakhand. Gimik 126 District-rangni42398 songrango ia programmekodakenga.

24

Page 27: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

Ia gimin dakchakenggipa me·chikdolrangko Mahila Sahayogini ine minga.Iano sak 50000 na bate memberranggnang aro iani namgniko man·giparang140 lakh mang gnang.

Schemeni gita Department of Literacyba authority me·chikrangna u·iatanikodaka jechin uamang gimik biaponme·asarang baksa apsan cholkoman·pagen.

Ia scheme-ko Ministry of HumanResource Development-ni gitanirokaniko dakenga.

.......................................................

25

Page 28: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

SABLA YOJANA

(EMPOWERMENT OF ADOLESCENTGIRLS)

Ministry of Women and ChildDevelopment-ni gita bilsi 2000 oni a·songnidambe me·chikrangna dingtang dingtangprogrammerangko dakenga. Jeon bilsi 11-oni bilsi18-ona dambe me·chikrangnacha·anirang aro an·seng baljokaniodingtanganiko ra·baan baksa uamangnakam ka·anio changa sapaniko (SkillDevelopment & Empowerment) on·najotton ka·enga. Ia Scheme-ko ka·nadakchakenggipa a·songo dam 200 district-rango dakenga.

26

Page 29: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

Miksonganirang

Bilsi 11-oni bilsi 18-rangona skulkodontonggipa aro skul re·kuenggipadambe me·chikrangna an·sengbaljokani aro cha·anirangodingtanganiko ra·bana.

Dambe me·chikrangni janggi tangaonamdapna, nokdango silrorona arokam ka·anio namdapaniko ra·bana.

Dambe me·chikrangna an·sengbaljokani, cha·ani, samtangtangodonggiparango rongtalani aroan·tangni an·seng baljokani, bi·sakonirok simsakani dambeni somoioobosta ong·aniko skie ra·ani aro jik-sera·ani, neng·nikaniko chel·atna, noknikoros, somoirangko jakkalani iarangnigimin u·iataniko on·na.

Damberangna dingtang dingtangjakkaltogipa kamrangni gimin u·ianiko

27

Page 30: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

ra·bana jekai Post Office, Bank, PoliceThana aro tangka paisanigamchataniko ma·siate skianirangkoon·na.

Skulko watgalgimin damberangnachanga sapaniko skie ra·anio bakra·atna.

Sawarang ia schemeko man·na kraa.

Ia scheme-ni gita seokgimin District-rango bilsi11-oni bilsi 14-ona skulwatgalgipa dambe me·chikrang aro bilsi 14-oni bilsi 18-ona dambe me·chikrangnanamgipa chanchianio dalroroaniko on·aniong·a.

Schemeni dakgnirang

Dambe me·chikrang iron aro folic acidsamrangko on·ani.

Dambe me·chikrangna health check-up aro referral service-ko on·ani.

28

Page 31: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

Dambe me·chikrangna Nutritional aroHealth Educationko on·ani.

Dambe me·chikrangna niam gitaman·na nanganiko ma·siatna, ku·sikaganna sapaniko skina, dilgipa ong·natarianiko simsakatna.

Schemeni kamrang

♦ Schemeko nirok sandiako dakgipaICDS-o man·chapgipa AnganwadiCentre, Skul, Public Health Centre arogipinrang.

♦ Chadamberangni dolko tom·dakata arotrainingko on·a.

♦ Child Centre-o Monggolbar aro Sonibarchanganti konta 2-oni konta 3 me·chikripengska ba dambe me·chikrang jinmabaksa tom·dakaniko dakata.

♦ Ge·sa dolo mongsongbate 15 oni 25ona skulko watgalgipa dambeme·chikrang ong·a.

29

Page 32: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

♦ Ja 3-o changsaa Youth Festivalmanianiko daka. Ua salo sakantichadambe me·chikrangko check-upka·aniko daka iron folic acid tablet arokremi jo·ong siatgipa tabletko sualeon·a.

♦ Youth Festivalni salo dongpagipa jinmadolna, ma·gipa pagipa, jonggipanogipa uamangna skiprakani baaganprakaniko daka.

.......................................................

JANANI SURAKSHA YOJANA

Health and Family Welfare Mission,Ma·mong Sorkari banga mongsonggipascheme-oni National Rural Health Mission(NRHM) ni gita bikotgipa ong·a. Iani gita

30

Page 33: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

banga namroratani programmerangkobikota. Uarangoni mingsa ia Janani SurakshaYojana ong·a. Ia scheme songjinmarangoaro songadamrango jakkalaniko nikenga.

Miksonganirang:

♦ Ma·gipa aro bi·sani sianiko ratiokokomiatna.

♦ Hospitalo bi·sako delivery dakanikodidiani on·na.

Scheme-ko sawarang man·gen

♦ Pilak songrango ba songjinmarangome·chikrang je hospitalrangoba bi·saat·chianiko dakode sorkarionikotangka-paisani gita dakchakanikoman·a.

♦ BPL nokdangni pilak me·chikrang jeannoktango bi·sa atchia ong·chong baANM-ni gita ong·chong uamangnadakchakaniko on·a.

31

Page 34: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

Ia scheme-o man·na nanganirang

♦ An·o donganiko porika ra·e (Check-Up)nina nanga.

♦ Sorkarioniko tangka paisa dakchanikoman·na gita hospitalrango bi·saatchianiko dakna nanga.

Ia scheme-o man·gnirang

Songadam biaprango-

♦ Hospitalo bi·sa atchiato tangka gong1400 nogot on·e dakchaka.

♦ ASHA worker-rang an·o gnanggipame·chikrangni bi·sa atchina skang arobi·sa atchiani somoio dakchakaniouamangna tangka gong 300 on·a.

♦ Bi·sa atchiani ja·man simsakna tanggong 300, chu·gimik tangka gong 600on·e dakchaka.

32

Page 35: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

Songjinma Biaprango-

♦ Beneficiary-rang tangka 1000 nogotdakchakaniko on·a.

♦ ASHA worker an·o gnanggipame·chikni bi·sa at·chiani somoio babi·sa atchimitingo dakchakna tangka200 aro bi·sa atchiani jamandakchakanina tangka 200 chu·gimiktangka 400-ko nogot man·a.

Ia schemeni dakchakaniko maikaira·gen

An·o dongako ma·sion sepangbatgipaAnganwadi Centre, Social WelfareCentre ba je Sorkari ba PrivateHospitalrango check-up ka·na nanga.

Check-up ka·a baksana an·tangniAadhar Card nombor, Account nomboraro Mobile nomborko on·nanang·chongmota.

33

Page 36: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

Scheme-ni gimin ma·sie ra·ani

♦ Songantio aro songjinmani je biapobaASHA worker-rangko man·na altua.

♦ Je somoioba Toll Free nomboro phoneka·ate dakchakaniko ra·na man·a.

♦ Ka·dongsogija somoirangodakchakanirangko on·na taria.

♦ Iani gimin talbate ma·sidapna skodeANM/ASHA Worker/ Public EducationCentre ba Development Centre-rangore·ange kobor ra·ena man·gen.

---------------------------------------------

34

Page 37: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

RATRIYA GRAMIN AAJEEVIKAMISSION

(NATIONAL RURAL CHILDHOODSMISSION )

National Rural Chldhoods Mission-nigit songni bakrango gimik kangalnokdangrango (BPL) janggi tanggiparangnadakchakaniko on·a. Uni gimin uamangnijanggi tanganio dakna am·aniko bariatabaksa silroroatna tariani ong·a.

Miksonganirang

Songadamo kangal nokdangrangkodakchakna gita tarianiko daka.

Changa sapaniko tangdoatna jedakodesalanti kam ka·e cha·anio kam ka·panaman·na gita iako ong·ata.

35

Page 38: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

Salanti janggi tanganio gro nanggipaba gipin dakchakaniko ong·katatna.

Scheme-ko sawarang man·gen

♦ An·tangna ba Self Help Groupme·chikrangna aro me·asarangna.

♦ BPL man·gipa nokdangrangna.

♦ Ia Scheme-o chu·gimik BPLnokdangrangko man·chapa. Iascheme-ko man·giparangoni 50%me·chikrangna, 15% gipinsongdonggiparangna aro 3% be·enigita bilgri ong·giparangna.

♦ Ia scheme-ni gita gam grigipanokdangrangna, an·tangni bilni gitajanggi tangani cholko ta·rie on·na gitabikota. Bilakgipa songsalko ong·atanbaksa tangka paisani gita chu·onganiaro gipin dakchakaniko man·atna gitakamko ka·a.

36

Page 39: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

Scheme-ko man·na kragiparang

Poverty Line ning·ogipa nokdangong·na nanga.

Self Help Group-o 70% Poverty Line-ni ning·o donggipa ong·na nanga.

Scheme-o man·gnirang:

♦ Self Help Group jeon 70 % BPLnining·ogipa sorkarini on·gipa hajal 10-oni hajal 15 ona ge·anti Self HelpGroup dolna on·a.

♦ Apsangipa dolni Self Help Groupan·tangni gita man·enggiparangnahajal 15 tangka aro SC/ST dolrangnahajal 20 tangkarangko dakchaka.

♦ Dolrangna batgipa 2.50 lakh tangkakosubsidy on·gen.

♦ Subsidy, BPL nokdangni man·nakragipa manderangnasan arodolrangnasan jerangon komigipa 70%

37

Page 40: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

BPL nokdang ong·giprangnasanon·aigen.

♦ Skill development programme-odonggipa manderangna tangka 7500ko on·gen.

♦ Self Help Group dolrangko ong·atna basilroroatna gita NGO/ Animatordakgiparangna tangka 10,000dolprakna on·aniko dakgen.

Scheme-o dingtang dingtangdakgnirang

♦ Self Help Group-ko bikotna. Dolrangkobang·e ong·katate an·tangari daknachangna, technique, bajarindakgiparangko ong·katatna.

♦ Dolo namdapaniko ra·bana,changaniko jakkalani, bajar ba palasimaniko sapani aro agannasapanirangko skie on·na.

38

Page 41: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

♦ Uni songsalo janggi tanganio cholkopangna jolna gam dake jakkalna.

♦ Village Daily Wages Training Centre-kosongna.

.......................................................

NIHSHULK VIDHIC SAHAYATA(KANGAL CHOLGRIRANGNA

MOKORDOMAO DAKCHAKANI)

Mande sakantina apsan cholkoman·an baksa neng·rae kakket bichalkoman·na nangna. A·songni niamni gitadarang mande tangka paisarang ba maibagipin a·selrango niamni gita raiko man·anioka·saani donggija ong·na gita nangja. Iamiksonganio Ma·mong Sorkario, A·dok

39

Page 42: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

Sorkario aro Districtrango niamni gitadakchakgipa dolko ba Legal Aid Societykoa·bachengaha. A·dokrango High Court-oniVillage Court-ona niam gita dakchakanisima-ariko dona.

Miksonganirang

Kangal cholgri, dakchaka grigipa,galchipa man·giparangko Social Justice unikosako ong·enggipa badi (case) ni giminindin Legal Aid-ko on·ani.

Niamni gita dakchakanio pangchakeon·gipa dakchakanirang

♦ Ukilna koros.

♦ Court-ni koros.

♦ Typing, photocopy, translation ka·aniaro indakgiparangna korosrangkoon·ani.

♦ Rai ba ge·eta aro gipin lekkarangninangchapgipa duplicate copynanganina koros.

40

Page 43: GOVERNMENT OF MEGHALAYA LAW (B) … 11_f_0.pdfBETI BACHAO-BETI PARHAO (ME·CHIKKO TANGDOATBO; ME·CHIKKO PORAIATBO) India a·songo da·ororo me·chik aro me·asani jelroroani apsan

♦ Sakkirangna nangchapgipa gipinnangchongmotgipa koros.

Sawarang indin dakchakanikoman·gen:

♦ SC/ST -ni dolrangna.

♦ On·chepe kal·ake ro·ako man·gipa baindakgipa manderang jekon a·rikegalako man·giparangna ong·a.

♦ Me·chikrangna aro bi·sarangna.

♦ Gisikni gita saa donggiparangna arobilgrigipa manderangna.

*********

******

**

41