ในเวลาตอมาเมอเราจะเรยนรเรองการเคลอนไหวของแผนเปลอกโลกแลวนกธรณวทยา

กยงเรยกภมภาคสวนน วา Ring Ofหลายปทผานมานปรากฎการณหลายๆ อยางทเกดขน

ราวกบเปนการเขาสชวงเวลาทดสอบตวเองอยวา โลกยงนาจะเปนทอยอาศยของมนษย

อกตอไป หรอไม

บางบอกวาวกฤตหายนะทเกดขนทวทกมมโลกทง ไฟปา แผนดนไหว นาทวม พายถลม

อากาศเปนพษ เปนเพราะมนษยทารายทารณตอธรรมชาตจงถงเวลาแลวทโลกจะเรยกรอง

ทวงคน

บางกวา สวนหนงเปนเพราะโลกเอง ทมการเปลยนแปลงทางกายภาพของ ตวเอง เชน

การเคลอนตวของรอยเลอนใตมหาสมทรและภเขาไฟ เปนตน

ทจรง เปนความคดเหนทถกตองทงสองคาตอบ

ในสวนทเกดจากการกระทาของมนษยยงมหลายอยางทตองเอามาคดกนถงการโยนความ

ผดใหกบคนรนกอน เชน การตดไมทาลายปาซงวนนคนตดไม ถางไร ตกเปนจาเลย มความ

ผดททารายสภาพนเวศวทยาจนทาใหปาไมเหลอนอย โลกรอน แแตหากมองอกแงมมหนง ใน

วนกอนโนนหากไมมไมหมอนรถไฟ ไมมการรกหกรางถางพง โลกในวนนจะเปน เชนไร

เรองราวหนงๆ ยอมเกดขนจากปจจยเงอนไขความจาเปนในสภาพแวดลอมขณะนน ซง

อาจไมถกตองเมอเกดขนในอกชวงเวลาหนง ดงนนสงทคนในรนปจจบนตองทา คอการสารวจ

วเคราะห วจย หาเหตผลขอมล เพอนาเสนอตอประชาคมโลกใหชวยกนตอบโจทย เปนขอมล

สาหรบการหาทางออกทด ใหกบโลกใบน งานของนกวจยสงแวดลอมจงเปนงานทมความ

สาคญยง !

บรรณาธการชวนคย

2

คณะผจดทา

ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเทคโนธาน ตาบลคลองหา อาเภอคลองหลวง จงหวดปทมธาน 12120

โทรศพท 0-2577-4182-9 ตอ 1102 โทรสาร 0-2577-1138

ทปรกษา : พรทพย ปนเจรญ ภาวน ปณณกนต

บรรณาธการบรหาร : บญชอบ สทธมนสวงษ บรรณาธการ: ธรชย ศกดมงกร

กองบรรณาธการ : มศกด มลนทวสมย, โสฬส ขนธเครอ, นตยา นกระนาด มลน, ศรนภา ศรทองทม, หทยรตน การเวทย, รจยา บณยทมานนท, จนดารตน เรองโชตวทย, อไร เกษมศร

ตดตอขอเปนสมาชก สวนความรวมมอและเครอขายนกวจยดานสงแวดลอม ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม

โทรศพท 0-2577-4182-9 ตอ 1102, 1121, 1125 ;

สารบญ

3

เรองเดนประจำ�ฉบบ

04 | วงแหวนแหงไฟ กบเหตแหงภยพบต

08 | รอบรเรองกมมนตภาพรงส

อนตรายและการปองกน

ตดต�มเฝ�ระวง

12 | สถานการณการตกคาง ของสารพษ

ตกคางชนดใหม ( Polybrominated

Diphenyl Ethers; PBDEs) ใน

ตวอยางตะกอนดนบรเวณปากแมนำา

และตอนบนของอาวไทย

16 | การประเมนผลกระทบดานเสยงจาก

โครงการพฒนาทาอากาศยาน

ก�วหน�พฒน�

20 | การพฒนาผลตภณฑ

การจดการสงแวดลอม

22 | การผลตเซรามกสทเปนมตรตอ

สงแวดลอมตอบโจทยการสงออกส

ตลาดโลก

26 | แกปญหาสงแวดลอมดวยวจย

คดคนบรก�ร

28 | ศนยวจยการฝกอบรม ดานสงแวดลอม

กบการขบเคลอนการดำาเนนงานของเครอ

ขายนกวจยสงแวดลอม

พงพ�ธรรมช�ต

32 | ภรองกลา ภทบเบก

ชมชนเขมแขง สงแวดลอมยงยน

34 | สาร VOCs กบปาไม

04

22

32

วงแหวนแหงภย (Ring of Fire) กบเหตแหงภยพบต

ภยพบตทเกดขนในโลกเราไมวาจะ แผนดนไหว ภเขาไฟ

ระเบด พายถลม สนาม เหลานลวนเปนภยพบตทคนทง

โลกไมอยากใหเกด แตเมอพดถงวงแหวนแหงไฟนนเมอ

กอนหลายคนคงนกไมออกแตถาหากพดถงภเขาไฟระเบด

แผนดนไหว สนามเชอวากคงพอรถงความรายแรงกนบาง

ทงหมดน เกดจากกระบวนการเปลยนแปลงของเปลอกโลก

สงใหเกดผลแตกตางกนแลวแตพนทซงแผนเปลอกโลก แบง

ไดดงน

แผนแอฟรกน :

ครอบคลมทวปแอฟรกาเปนแผนทวป

แผนแอนตารคตก :

ครอบคลมทวปแอนตารคตกเปนแผนทวป

แผนออสเตรเลยน :

ครอบคลมออสเตรเลย (เคยเชอมกบแผนอนเดยนเมอ

ประมาณ 50-55 ลานปกอน) เปนแผนทวป

แผนยเรเซยน :

ครอบคลมทวปเอเชยและยโรปเปนแผนทวป

แผนอเมรกาเหนอ :

ครอบคลมทวปอเมรกาเหนอและทางตะวนออกเฉยงเหนอ

ของไซบเรยเปนแผนทวป

แผนอเมรกาใต :

ครอบคลมทวปอเมรกาใตเปนแผนทวป

แผนแปซฟก :

ครอบคลมมหาสมทรแปซฟกเปนแผนมหาสมทร

นอกจากนยงมแผนเปลอกโลกทมขนาดเลกกวา ไดแก

แผนอนเดยน, แผนอาระเบยน, แผนแครเบยน, แผนฮวน

เดฟกา, แผนนาซคา, แผนฟลปปนสและแผนสโกเทย

จากทกลาวมาเราจะใหความสนใจทแผนแปซฟกความ

รนแรงครงลาสด จากกรณภยพบตคลนยกษสนามทเกดขน

ในญปนจนเปนเหตชอคโลกเมอไมนานมานกเปนสวนหนง

ของการเปลยนแปลงของเปลอกโลก จนทาใหเกดแผนดน

ไหวครงรนแรง ผลทตามมาคอเมอเกดสนามจงทาใหหลาย

คนไดยนชอวงแหวนแหงไฟ (Ring of Fire) และรบรถงความ

นากลวของภยพบตธรรมชาตหลายๆ อยางทเกดขน

วงแหวนแหงไฟ (Ring of Fire) ตงอยบนแผนโลกท

เรยกกนวาแผนแปซฟก (Pacific Plate) ซงกคอพนท

รอบๆมหาสมทรแปซฟคมาจนถงแถวหม เกาะสมาตรา

โดยมการเกดแผนดนไหวและภเขาไฟระเบดอยตลอดมา

ในประวตศาสตรนกวทยาศาสตรจงเรยกวาวงแหวนไฟ

หรอ Ring of Fire มาตงแตกอนทจะมความเขาใจเรองการ

เคลอนทของแผนเปลอกโลกเสยอกจน

โดย : ขจรศกด หาญปราบ

นกวชาการสงแวดลอม ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม

เรองเดนประจาวน

4

ในเวลาตอมาเมอเราจะเรยนรเรองการเคลอนไหวของแผนเปลอกโลกแลวนกธรณวทยากยงเรยกภมภาคสวนน วา

Ring Of Fire เชนเดมเพราะเปนชอทเหมาะสมมากซงนกวทยาศาสตรนนรจกและศกษากนมามากจนคาดการณ ไดวาจะเกด

เมอไหรแตทวาถงอยางนนความเสยหายและความรนแรงกยากจะรบมอสรปงายๆ กคอทงแผนดนไหวสนามภเขาไฟระเบด

ลวนมผลมาจากการเปนพนททตงอยบน “วงแหวนแหงไฟ” ซงทาใหภมประเทศทงบนบก ทะเล และใตพนดน เออตอการ

เผชญหนากบภยธรรมชาต วงแหวนแหงไฟ มลกษณะเปนเสนเกอกมา ความยาวรวมประมาณ 40,000 กโลเมตร และวางตว

ตามแนวรองสมทรแนวภเขาไฟและบรเวณขอบแผนเปลอกโลกโดยมภเขาไฟทตงอยภายในวงแหวนแหงไฟทงหมด 452 ลก

และเปนพนททมภเขาไฟคกกรนอยกวา 75%จากขอมล พบวาเหต แผนดนไหวประมาณ 90% ของแผนดนไหวทเกดขนทวโลก

และกวา 80% ของแผนดนไหวขนาดใหญ เกดขนในบรเวณวงแหวนแหงไฟนอกจากวงแหวนแหงไฟ ยงมแนวแผนดนไหวอก

2 แหง ไดแก แนวเทอกเขาอลไพน ซงมแนวตอมาจากเกาะชวาสเกาะสมาตรา (สาเหตแผนดนไหวและสนามทถลมอนโดนเซย)

ผานเทอกเขาหมาลย และ ทะเลเมดเตอรเรเนยนแนวแผนดนไหวแหงนมแผนดนไหวเกดขน 27% ของทงโลก และอกแหงคอ

แนวกลางมหาสมทรแอตแลนตก ซงมแผน ดนไหวเกดขน 5-6% ของทงโลก

รายชอประเทศทอยในแนววงแหวนแหงไฟ ไดแก

ประเทศเบลซ, โบลเวย, บราซล, แคนาดา, โคลมเบย,

ชล คอสตารกา, เอกวาดอร, ตมอรตะวนออก,เอลซลวาดอร,

ไมโครนเซย, ฟจ, กวเตมาลา, ฮอนดรส, อนโดนเซย, ญปน,

ครบาต,เมกซโก, นวซแลนด, นการากว, ปาเลา, ปาปว

นวกน, ปานามา, เปร, ฟลปปนส,รสเซย, ซามว, หมเกาะ

โซโลมอน, ตองกา, ตวาล และสหรฐอเมรกา

ภาพแสดงลกษณะแผนเปลอกโลก

ทมา http://www.drgeorgepc.com/Earthquake1964Alaska.html

ภาพวงแหวนแหงไฟ (Ring of Fire)

ทมา www.asianinfrastructure.com

crustal plates boundaries

5

ภาพความรนแรงบางสวนของภยพบตของเหตการณตางๆ

ทเกดขน ในบางประเทศทไดรบผลกระทบ

ภาพขวา : แสดงทตงของภเขาไฟทงหมดในโลก

ทมา http://www.volcano.si.edu/world/ nd_regions.cfm

จะเหนไดวา พนทรอบๆ วงแหวนแหงไฟนนม

อตราการเกดแผนดนไหวมากทสด และแผนดนไหว

นนสรางความเสยหายตอมนษยอยางมากรวมถง

การเกดของสนาม และนอกจาก “วงแหวนแหงไฟ”

จะเปนแนวทเกดแผนดนไหวแลว ยงเปน แนวของ

“ภเขาไฟ” ดวย

ภาพแสดงจดทเกดแผนดนไหว

ทมา:http://www.bloggang.com/data/v/vinitsiri/picture/1300353385.jpg

6

การระเบดของภเขาไฟปนาทโบ (Pinatubo)

ในประเทศฟลปปนสเมอป ค.ศ. 1991

ทมา http://pi.eng.src.ku.ac.th/mod/forum/discuss.php?d=4797

การระเบดของภเขาไฟปนาทโบ (Pinatubo)

ในประเทศฟลปปนสเมอป ค.ศ. 1991

ทมา http://pi.eng.src.ku.ac.th/mod/forum/discuss.php?d=4797

ยอดเขาชนโมวดาเกกาลงระเบดพนท ระหวางเขตควบคม

มยาซากและคาโกชมาทางตอนใตของญปน

เมอ29 มกราคม ค.ศ. 2011

ทมา http://www.oknation.net/blog/supawan/2011/02/01/entry-1

อางองจาก :

1.“วงแหวนแหงไฟ” http://www.zone-it.com

2.“สนาม” http://www.oknation.net/blog/vconsult1978

/2008/07/16/entry-11

3.“วงแหวนแหงไฟ” http://th.wikipedia.org/wiki/วงแหวงแหงไฟ

4.“Pacific Ring of Fire” http://en.wikipedia.org/wiki/Pa-

cific_Ring_of_Fire

5.http://geography.about.com/cs/earthquakes/a/ringofre.htm

6.http://th.wikipedia.org/wiki/แผนเปลอกโลก

7.http://www.volcano.si.edu/world/ nd_regions.cfm

7

จากเหตการณแผนดนไหวอยางรนแรงขนาด 8.9 รคเตอร ในวนมหาวปโยค 11 มนาคม 2554

ทางตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศญปน เปนสาเหตใหเกดคลนยกษสนามสง 6-10 เมตร เขาซดบาน

เรอน สงกอสราง และคราชวตประชาชนไมตากวา11,800 ราย และสญหายอก 15,540 ราย1 จากนน

ทว โลกตอ งขวญผวากบขาวการระเบดของโรงไฟฟานวเคลยร 4 แหง ในบรเวณเดยวกนทตง อยภายใน

เมองฟกชมะ ไดอจ (FukushimaDiichi) อนเนองมาจากระบบหลอเยนหยดการทางาน จงไดมการปมนา

ทะเลเขาสระบบเพอลดอณหภมของเตาปฏกรณแทนระบบหลอเยน สงผลใหเกดการแพรกระจายของสาร

กมมนตภาพรงสออกสสงแวดลอม ทงทางบรรยากาศ และชายฝงทะเล สาหรบสารกมมนตรงสทรวไหล

ออกมามหลายชนดและทตรวจจบได ในครงนคอ ไอโอดน-131 (131I) สงกวาระดบปกต ถง 126.7 เทาสาร

กมมนตรงส ซเซยม-134 (134Cs) สงกวาระดบปกต 24.8 เทา และซเซยม-137(137Cs) สงกวาระดบปกต

16.5 เทา2 ซงเปนสารกมมนตรงสทเกดจากปฏกรยาฟชชนทเกดภายในเตาปฏกรณปรมาณของโรงไฟฟา

รอบรเรองกมมนตภาพรงส

อนตรายและการปองกน

โดย : พราย หงษกาเนด

นกวชาการสงแวดลอม ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม

เรองเดนประจาวน

8

สารกมมนตรงส เกดขนไดอยางไร ?

สารกมมนตรงสเกดจากสสารหรอธาตทอยในสถาพไมเสถยร (ไอโซโทปทมโครงสรางปรมาณ

ไมคงตว, Unstableisotope) อนเนองมาจากความไมสมดลยกนระหวาง โปรตอน นวตรอนและ

อเลกตรอนทอยภายในอะตอมของธาตนนๆจงตองมการปลดปลอยพลงงานสวนเกนออกมาในรป

ของรงสแอลฟา รงสบตา รงสแกมมา หรอรงสเอกซ รปใดรปหนง หรอมากกวาหนงรปพรอมๆ

กน เพอปรบใหอะตอมของธาตมความเสถยร เรยกธาตเหลานวาสารกมมนตรงสหรอไอโซโทป

รงส(Radioisotope) และจะคอยๆ สลายตวไปในชวระยะเวลาหนงโดยมอตราการสลายตวทคงท

ซงระยะเวลาทไอโซโทปจานวนหนงสลายตวลดลงจนเหลอเพยงจานวนครงหนง เรยกวา “คาครง

ชวต (T1/2 , Half life)” ตวอยางเชน ไอโอดน-131 มคาครงชวตเทากบ 8 วน หมายความวาถาม

ไอโอดน-131 ในวนแรก 6 กรม หลกจากนนอก 8 วน จะมเหลออย 3 กรม แลวตอไปอก 8 วน จะ

มเหลออย 1.5 กรม และตอไปอก 8 วน กจะมเหลออยเพยง 0.75 กรม3 ซงธาตแตละชนดจะมคา

ครงชวตทแตกตางกน อาจมระยะเวลาสนมากจนนบเปนวนาท หรออาจจะนานเปนลานๆ ปอนง

แมวาธาตทมความตางกนในความเสถยรกลาวคออยในสภาวะเสถยร หรอวามการปลดปลอยรงส ก

จะมคณสมบตอนๆ ประจาธาตเหมอนกนทกประการสาหรบแหลงกาเนดสารกมมนตรงสนน เกด

ขนไดทงในธรรมชาต เกดมาพรอมกบการกาเนดโลก เชน คารบอน-14 (14C) และโพแทสเซยม-40

(40K) และสารกมมนตรงสทเกดจากมนษยสรางขน อาทเชน ทเกดจากโรงไฟฟานวเคลยร ซงไดแก

ไอโอดน-131 และ ซเซยม-137 เปนตน

สารกมมนตรงสไอโอดน-131 และซเซยม-137 ทตรวจจบไดจากการรวไหลของโรงไฟฟาฟกชมะไดอจ เปนอนตรายตอมนษย

หรอไมอยางไร ?

อนดบแรกมาทาความรจกธาตไอโอดน ซงสวนใหญรจกกนในรปของไอโอดนเสถยร นนคอ

ไอโอดน-127 ซงเปนไอโอดนทอยในธรรมชาต และชวยในการสรางฮอรโมนของตอมไทรอยด แต

เมอใดทตอมไทรอยดทางานผดปกตหรอทเรยกวาตอมไทรอยดเปนพษ แพทยจะใช ไอโอดน-131 ใน

การรกษา โดยการกลนเขาไปเพอหยดการทางานของตอมไทรอยด แตการรกษาตองอยภายใตความ

ดแลของบคลากรทางการแพทยซง จะตองนอนพกรกษาอยในโรงพยาบาลทม ฉากกนเพอปองกน

การแผรงสแกมมา เพอลดการกระจายรงสสคนรอบขางเปนเวลาประมาณ 1 สปดาหโดยเฉพาะใน

เดกเลกและสตรมครรภควรอยหางจากผปวยอยางนอย 2 เมตร (ปรมาณรงสจะลดลง 4 เทาเมอเทยบ

กบท 1 เมตร) และไมควรอยรวมกนเปนเวลานานเชน ควรแยกนอนคนเดยว และระวงเรองการ

กาจดปสสาวะ เชน ราดนาหรอชกโครกใหบอยครง4 แตสาหรบไอโอดน -131ทรวไหลจากโรงไฟฟา

นวเคลยรฟกชมะ ไดอจ ทสามารถแพรกระจายสบรรยากาศไดเปนระยะทางหลายไมลนน (ทงนขนอย

กบ ทศทางและความเรวลม) เนองจากมลกษณะเปนกาซสามารถเขาสรางกายโดยตรงจากการ

หายใจเอากาซไอโอดน -131เขาไป

9

ซเซยม-137 สารกมมนตรงสอกตวหนงทควร

ใหความสนใจ แมจะมพษรนแรงนอยกวา

ไอโอดน-131 หากไดรบในปรมาณทไมมากนก

รางกายจะสามารถขบออกมาไดอยางรวดเรว

ผานกระบวนการขบของเสยของรางกายอยาง

เชนเหงอ และปสสาวะนนเอง แตสงทเปนกงวล

อยางยงคอการตกคางของซเซยม-137 ในสง

แวดลอม เนองจากมคาครงชวตยาวนานถง 30

ป โดยเฉพาะอยางยงเมอถกปนเปอนในพช ผก

และแหลงนาธรรมชาต ทาใหสารกมมนตรงสดง

กลาวถกสงผานเขาไปในวฎจกรหวงโซอาหารของ

ระบบนเวศตงแตอนดบตนๆ (อาทเชน แพลงก

ตอน สาหราย พช) ไปสอนดบสงๆ ของหวงโซ

อาหาร(สตวกนพช เชน วว หม หรอสตวนาอยาง

เชน หอย กง ปลา) และทายสดคอมนษยผซงบรโ

ภคทงพชและสตวเหลานเปนอาหาร หรอแมกระ

ทงนมซงเปนผลผลตจากสตวกนพชกยอมทจะม

การปนเปอนสารกมมนตรงสดงกลาวดวยจากการ

ศกษาวจยของ Sawidis T. et. al (2003) ซงได

ทาการสารวจการสะสมของซเซยม-137 ในสาหราย

บรเวณทางตะวนตกของอาว Thermaikos ของ

ประเทศกรซซงเปนบรเวณทไดรบฝนกมมนตรงส

จากบรรยากาศแลวตกสทะเลเปนผลพวงมาจาก

การระเบดของโรงไฟฟาเชอร โนบลในประเทศ

ยเครน พบซเซยม-137 สะสมในสาหรายผกกาด

หอม (Ulva lactuca) ปรมาณสงถง 189.3 Bq

/kg และยงพบในสาหรายสปชสอนๆอกทเจรญ

เตบโตในบรเวณอาวดงกลาว 6ผลการศกษาดง

กลาวยอมชใหเหนวาสงมชวตทกนสาหรายเปน

อาหารยอมหนไมพนทจะสะสมสารกมมนตรงส

นเขาไปดวยและหลกเลยงอยางเสยไมได เมอ

ปลาในบรเวณดงกลาวจะมการสะสมในปรมาณ

ทสงตามไปดวยดงนนคาดวาจะเกดการรวไหล

ของสารดงกลาวและสารกมมนตรงสอนๆ ทม

คาครงชวตยาว เชน สตรอนเซยม-90 (90Sr)

ตกคางอย ในอาหารทผลตจากบรเวณใกลเคยง

กบโรงไฟฟานวเคลยรฟกชมะ ซงจะตองมการ

ตรวจสอบตดตามเปนระยะเวลานานโดยเฉพาะ

อยางยงสารกมมนตรงสทมคาครงชวตยาว เชน

137Csและ 90Sr เพอควบคมไมใหมการบรโภค

อาหารดงกลาว

ระดบของสารกมมนตรงสทจะเปนอนตราย

ตอรางกายมนษย แบงได 2 แบบ คอไดรบใน

ปรมาณมากภายในระยะเวลาอนสน เชนกรณเกด

เหตระเบดแลวเกดการรวไหลของสารกมมนตรงส

ดงเชนทเกดขนในญปนเวลาน กบอกแบบหนง

คอไดรบสารกมมนตรงสในปรมาณนอย แตได

รบเปนระยะเวลานานๆ ซงกรณดงกลาวมกจะ

เหนผลเมอเวลาผานไปไมนอยกวา10 ป (สวน

ใหญมกเกดเปนมะเรง) ทงนขนอยกบปรมาณ

รงสทไดรบ ระยะเวลาทไดรบสมผส และตอง

เปนรงสทมอานาจทะลทะลวงสง ผลกระทบจาก

รงสตอรางกาย International Commission on

Radiological Protection (ICRP)ขององคการสากล

ในการปองกนอนตรายจากรงส ไดรวบรวมผลก

ระทบจากรงสตอรางกาย (ตารางท 1)สาหรบวธ

การปองกนไมใหรางกายไดรบ สารกมมนตรงส

คอ ไมเขาไปอยในบรเวณทสารกมมนตรงสไมรบ

ประทานอาหารทมการปนเปอนสารกมมนตรงส

ทงนหากไมมนใจในอาหารทมาจากประเทศญปน

วามการปนเปอนหรอไม สามารถตดตามผลการ

ตรวจสอบไดจากสานกคณะกรรมการอาหารและ

ยา (อย.) สาหรบผนาเขา อาหารจากประเทศญปน

ถาตองการทราบวา อาหารมการปนเปรอนสาร

กมมนตรงสในสนคา เกนมาตรฐานทกาหนด

หรอไมสามารถตดตอไดท “งานบรการตรวจวด

กมมนตรงสสนคาสงออก” สถาบนนวเคลยรแหง

ชาต ซงจะรบตรวจสอบสนคาประเภทอาหารและ

เครองดม พรอมออกใบรบรองรายงานผล

ตดตามรายละเอยดไดท

http://www.tint.or.th/service/export.html

สาหรบการปองกนฝนควน

10

ปรมาณรงส แสดงอาการ

(มลลซเวรต)

2.2 เปนระดบรงสปกตในธรรมชาต ทมนษยแตละคนไดรบใน 1 ป

5 เกณฑสงสดทอนญาตใหสาธารณชนไดรบใน 1 ป

50 เกณฑสงสดทอนญาตใหผปฏบตงานทางรงสไดรบใน 1 ป

250 ไมปรากฏอาการผดปกตใดๆ ทงระยะสนและระยะยาว

500 เมดเลอดขาวลดลงเลกนอย

1,000 มอาการคลนเหยน และออนเพลย เมดเลอดขาวลดลง

3,000 ออนเพลย อาเจยน ทองเสย เมดเลอดขาวลดลง

ผมรวง เบออาหาร ตวซด คอแหง มไข อายสน อาจเสยชวตภาย

ใน 3-6 สปดาห

6,000 ออนเพลย อาเจยน ทองรวงภายใน 1-2 ชวโมง เมดเลอดลดลงอยาง

รวดเรว ผมรวง มไขอกเสบบรเวณปาก และลาคออยางรนแรง

มเลอดออก มโอกาสเสยชวตถง 50% ภายใน 2-6 สปดาห

10,000 มอาการเหมอนขางตน ผวหนงพองบวม ผมรวง เสยชวตภายใน

2-3 สปดาห

ทมา http://www.rmutphysics.com/physics/oldfront/65/nuclear1/icrp.html

“หนวยวดปรมาณรงสเพอใช ในการควบคมและประเมนความอนตรายมอยหลายหนวย เชน คร (Ci) เบคเคอเรล (Bq) เรนทเกน (R)

แตเมอใช ในการประเมนในเชงทเกยวของกบสขภาพแลว จะใชเปนหนวยของรงสทถกดดกลน (Absorbed dose) ทเรยกวา เกรย (gray) หรอ

หนวยรงสสมมลทเรยกวา ซเวรต (Sv)”

เอกสารอางอง :

1.แผนดนไหว-สนาม ทญปน, สานกขาวไทยรฐ, สบคน 10 เมษายน, 2554, จากเวบไซต http://www.thairath.co.th/feed/2 2.เทปโกตรวจพบ’กมมนตรงส’ในนาทะเล, สานกขาวคมชดลก, สบคน 18 เมษายน,

2554, จากเวบไซต www.komchadluek.net ตางประเทศขาวทวไป 3.สานกงานพลงงานปรมาณเพอสนต (2542). ความรเบองตนเกยวกบพลงงานนวเคลยรและกมมนตรงส, การฝกอบรมหลกสตร การปองกน

อนตรายจากรงส, น.19. 4.ธรพล เปรมประภา, สจตรา ทองมาก, ธญญลกษณ เธยรธญญกจ และคณะ (2549). การรกษาตอมไทรอยดเปนพษดวยกมมนตรงส I-131,สงขลานครนทรเวชสาร, ปท 24 ฉบบท

4 ก.ค.-ส.ค. 5.นายแพทย สามารถ ราชดารา (2554). ความรทวไปเกยวกบสารกมมนตรงสไอโอดน อนตราย และการปองกน สมาคมเวชศาสตรนวเคลยรแหงประเทศไทย, สบคน 8 เมษายน, 2554, จากเวบ

ไซต: http://www.oaep.go.th/dt_news1.php?id=809 6. Sawidis T., Heinrich G. and Brown M-T., 2003. Cesium-137 concentrations in marine macroalgae from different biotopesin the Aegean

Sea (Greece). Ecotoxicology and Environmental Safety, 54, 249–254.

ตารางท 1 ผลกระทบจากรงสตอรางกาย

กมมนตรงสทแพรกระจายในบรรยากาศ โดยเฉพาะผทอาศยอยใกลโรงไฟฟานวเคลยรทเกดอบตเหต ควรอยแตเฉพาะภายในทพก ไมควรเปด

เครองปรบอากาศ การระบายอากาศ รวมทงปดประตหนาตางเพอปองกนฝนกมมนตรงสเขาไปภายในบานแตสาหรบบรเวณทอยไกลจากโรงไฟฟาท

เกดอบตเหต เชนประเทศไทยไมควรมความวตกกงวลแตอยางไรกตามหนวยงานราชการ เชน สานกงานปรมาณเพอสนตไดมสถานเฝาระวงภยทาง

รงสในอากาศจานวน 8 สถานตามภมภาคตางๆ โดยขอมลปรมาณรงสทตรวจวดจากแตละสถานจะถกสงเขามายงศนยระวงภยแหงชาตทกรงเทพฯ

แบบตอเนองตลอดเวลา (Real time) ซงจะแสดงขอมลผานทางเวบไซต www.oaep.go.th

11

โดย : อารรตน จากสกล และ รจยา บณยทมานนท

นกวชาการสงแวดลอมชานาญการ ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม

และผอานวยการสวนหองปฏบตการไดออกซนและสารอนตราย ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม

สถานการณการตกคางของ สารพษตกคางยาวนานชนดใหม(Polybrominated Diphenyl Ethers; PBDEs)

ในตวอยางตะกอนดนบรเวณปากแมนาและตอนบนของอาวไทย

ตดตามเเฝาระวง

12

สารพษตกคางยาวนาน (Persistent Organic Pollutants; POPs)

คอสารอนทรยททนตอการยอยสลายในสงแวดลอม เชน ขบวนการยอยสลายทางเคม ชวภาพ และแสงโดยเหตผล

นสารกลมนจงถกจดเปนสารเคมทมสภาพตกคางยาวนานในสงแวดลอม ซงมคณสมบตอนๆ อกเชน สามารถ

เคลอนยายเปนระยะทางไกลๆ สะสมในเนอเยอของสงมชวตทง มนษยและสตว ถายทอดทางหวงโซอาหาร

. . . และทสาคญอยางยงคอ มผลกระทบตอสขภาพมนษยและสงแวดลอม . . .

โดยทวไปมคณสมบตละ

ลายนาไดนอย ละลายไดดในไขมน เปนสารกง

ระเหยและนาหนกโมเลกลสง สาร POPs ทมนา

หนกโมเลกลตากวา 236 กรมตอโมลมความเปน

พษและความคงตวในสงแวดลอมตา เมอมนษย

และสตวสมผสกบสารดงกลาวจะกอใหเกดผลกระ

ทบตอรางกาย คอ สาร POPs จะไปกอกวนการ

ทางาน

ของระบบตอมไรทอของสงมชวต เรยกวา “สาร

กอกวนระบบตอมไรทอ (Endocrine disrupters)”

โดยเมอเขาสรางกายแลว สาร POPs บางชนด

สามารถเลยนแบบการทางานของฮอร โมนได

และหรอบางชนดสามารถขดขวางการทางาน

ของฮอรโมนในรางกาย สงผลใหเกดความไม

สมดลของระดบฮอรโมนและระบบตอมไรทอใน

รางกายและกอใหเกดผลเสยตอสขภาพตามมา และ

ยงไปกวานนยงมผลตอระบบประสาทคอ ทาให

การทางานของระบบประสาทผดปกต เปนสาร

กอมะเรงรวมถงมความสมพนธกบการเปนโรค

มะเรงเตานม มะเรงระบบสบพนธ ปรมาณและ

คณภาพของอสจตาลง เกดความผดปกตของระดบ

ฮอรโมนเพศและฮอรโมนไทรอยดโดยทวไปมนษย

และสตวมกไดรบสารกลมนผานทางการสมผส

ทางผวหนงซงทาใหเกดการระคายเคองบรเวณ

ผวหนง การหายใจ และการกนอาหาร จากผล

การตกคางไดยาวนานนนกอใหเกดอนตรายตอ

สขภาพและระบบนเวศ สาร POPs หลายชนดกอ

ใหเกดผลกระทบตอสขภาพอนามยตอมนษยและ

สงแวดลอมดงกลาว ซงจากความตระหนกของ

สารพษประเภทตางๆ เมอวนท 22 พฤษภาคม

2544 รฐบาลประเทศตางๆ ทวโลกไดประชมกน

ทกรงสตอกโฮลม ประเทศสวเดน และรบรองขอ

ตกลงระหวางประเทศเพอจากดการใช ยกเลกการ

ผลต การปลดปลอยและการเกบรกษาสาร POPs

ขอตกลงตามอนสญญาสตอกโฮลมวาดวยสารพษ

ทตกคางยาวนาน ซงผลจากการประชม ณ กรง

เปนสารอนทรยทมนษย

สงเคราะหขนมา และผลตทางการคา เพอนามา

ใช ในงานดานอตสาหกรรม โดยนามาเตมลงใน

ขบวนการผลตอปกรณ ไฟฟา แผงวงจรไฟฟา

จอภาพคอมพวเตอรและโทรทศนรวมถงสงทอ

ตางๆ เชน พรม ผามาน ทนอน และโซฟา เพอ

วตถประสงคทาใหการตดไฟชาลง จงเรยกสาร

กลมPBDEs นวา สารหนวงการตดไฟ

สตอกโฮลมในครงนนไดกาหนดเปาหมายในการ

ลดและเลกใชสาร POPs 12 ชนด

ดงตารางท 1ซงสารดงกลาวมทมาจากแหลง

อตสาหกรรมและแหลงอนๆ เชน เปนสารเคม

ทใชกาจดศตรพช สารเคมทางอตสาหกรรม และ

สารมลพษทปลดปลอยโดยไมจงใจจากขบวนการ

เผาไหมและกระบวนการผลต ซงสารพษเหลาน

มคณสมบตคลายกน 4 ประการ คอ

มความเปนพษสง

ตกคางยาวนานเปนเวลาหลายปกวาจะ

เปลยนไปอยในสภาพทไมเปนอนตราย

มการระเหยและเคลอนยายไปได ไกลทง

ในอากาศและนา

สะสมในเนอเยอไขมน

จากการเพมเตมสารจานวน 9 ชนดนนพบวาม

สารกลมหนงเปนทนาสนใจคอ สารกลม Poly-

brominated Diphenyl Ethers ซงตาม POPs

ชนดใหมกาหนดไวเพยง 2 ชนด คอ commercial

pentabromodiphenyl ether

(c-PentaBDE) และ commercial octabromo-

diphenyl ether (c-OctaBDE) หรอทเรยกเปน

กลมวา Polybrominateddiphenyl ether (PB-

DEs) เนองจากขณะนประเทศไทยยงไมมขอมล

การผลต การจาหนาย การนาเขาหรอแมแต

สาร POPs

สาร PBDEs

13

ตารางท 1 แสดงชนดของสารพษตกคางยาวนาน 12 ชนด

ตารางท 2 แสดงชนดของสารพษตกคางยาวนาน 9 ชนด

รายการท รายชอสารเคม วตถประสงคการใชงาน

1 aldrin ดานการเกษตร

2 chlordane ดานการเกษตร

3 DDT ดานการเกษตร/สาธารณสข

4 dieldrin ดานการเกษตร

5 endrin ดานการเกษตร

6 heptachlor ดานการเกษตร

7 mirex ดานการเกษตร

8 toxaphene ดานการเกษตร

9 polychlorinated biphenyls ดานอตสาหกรรม

10 hexachlorobenzene ดานอตสาหกรรม

11 dioxins สารทปลดปลอยโดยมไดจงใจ

รายการท รายชอสารเคม วตถประสงคการใชงาน

1 alpha-hexachlorocyclohexane (alpha-HCH) ดานการเกษตร

2 beta-hexachlorocyclohexane (alpha-HCH) ดานการเกษตร

3 chlordecane ดานการเกษตร

4 lindane ดานการเกษตร/สาธารณสข

5 hexabomobiphenyl (HBB) ดานอตสาหกรรม

6 pentachlorobenzene (PeCB) ดานอตสาหกรรม

7 commercial pentabromodiphenyl ether (c-PentaBDE) ดานอตสาหกรรม

8 per uorooctane sulfonate (PFOS) ดานอตสาหกรรม

9 commercial octabromodiphenyl ether (c-OctaBDE) ดานอตสาหกรรม

ปจจบนมสาร POPs ตวใหมไดถกบรรจไว ในอนสญญาสตอกโฮลมเพมเตม สบเนองจาก

การประชมสมยท 4 เมอ พฤษภาคม 2552 ใหบรรจรายชอสารเคม 9 ชนดภายใตอนสญญา

สตอกโฮลมดงน 12 furans สารทปลดปลอยโดยมไดจงใจ

14

ปจจบนสาร PBDEs ถกจดใหอยในกลมสารพษตกคางยาวนาน (Persistent Organic

Pollutants, POPs)ในสงแวดลอม และอยในกลมของสารรบกวนระบบตอมไรทอ (Endo-

crine Disruptor Compounds, EDCs) ในมนษยและสตวเลยงลกดวยนม หลายประเทศทางแถบ

ยโรป เชน สวเดน และนอรเวยมการหามนาสาร PBDEs ชนด decabromo diphenyl ether มา

ใช ในอตสาหกรรมตางๆ เชน การผลตสงทอ เฟอรนเจอร และอปกรณ ไฟฟาสวนประเทศทางแถบ

เอเชย เชน ประเทศจน ออกกฎหมายหามนาสาร PBDEs ชนด octa และ pentabromodiphenyl

ether มาใช ในอตสาหกรรมการผลตอปกรณ ไฟฟาออกมาบงคบใชแลวเชนกน สาหรบประเทศไทย

ยงไมมกฎหมายการหามนาสาร PBDEs มาใช ในอตสาหกรรมดงกลาว อยางไรกตามประเทศไทย

ได ใหสตยาบนในอนสญญา

สตอกโฮลม โดยมจดมงหมายเพอการคมครองสขภาพอนามยของมนษย และสงแวดลอมจากสาร

มลพษตกคางยาวนานการตดตามตรวจสอบสารพษตกคางยาวนานในสงแวดลอม เปนความรวมมอ

ระหวางหนวยงานThe United Nations University และศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม โดย

ในป 2554 ไดทาการตรวจวเคราะหปรมาณสาร PBDEs เพอประเมนสถานการณของการตกคางของ

สาร PBDEs ในตวอยางตะกอนดน และนาขอมลสนบสนนคณะกรรมการ Stockholm’s convention

ของประเทศไทยในป 2554 Stockholm’s convention ประกาศใหสาร PBDEs เปน “New POPs”

ผลการตรวจวดปรมาณสาร PBDEs ในตะกอนดนจากอาวไทยโดยเกบตวอยางตะกอนดน 16 จด

จากปากแมนาในอาวไทยตอนบน รวมถงพนทอตสาหกรรม ตวอยางตะกอนดนทาการสกดดวย

วธ soxhletextraction เปนเวลา 20 ชวโมง และวเคราะหดวยเครอง GC/MS QP 2010 โดยใช

คอลมน Rtx1614การทดสอบหาเปอรเซนต recovery ดาเนนการทดสอบโดยใชเทคนคการเตม

สารทเปน 13C-PBDE(สาร Labeled-BDE) 9 ชนด คอ ตงแต Tri-BDE ถง Deca-BDE และสาร

Native-BDE 7 ชนด คอTri-BDE ถง Hepta-BDE ลงในตวอยางตะกอนดนและทาการวเคราะห

ทกขนตอนเหมอนตวอยางปกตเพอทดสอบความสามารถในการสกดตวอยาง (% recovery test)

ซงในทสดแลวปรมาณสารทสามารถสกดออกมาไดจะมความเขมขนเทยบกบปรมาณ 13C-PBDE

ทเตมลงไปตอนตนนนคดเปนรอยละ 90-108% และคาความสามารถทตาทสดทสามารถตรวจวด

ไดดวยวธน (Limit of quantitation, LOQ) อยในชวง 0.12 นาโนกรมตอกรม ถง 0.46 นาโนกรม

ตอกรมผลการตรวจวดสรปวาไมพบสาร PBDE ในตวอยางตะกอนดนเนองจากปรมาณทพบนนม

ปรมาณตากวาคา LOQ มาก จงสรปวาไมพบปรมาณสาร PBDEs ตกคางในตวอยางตะกอนดนทเกบ

จากแมนาสายหลก 4 สายของประเทศไทย ไดแก แมนาเจาพระยา แมนาแมกลอง แมนาบางปะกง

เอกสารอางอง

Gevao, B., Jaward, F.M., MacLeod,M., and Jones, K.C., 2010. Diurnal Fluctuations in Polybrominated Diphenyl Ether

Concentrations During and After a Severe Dust Storm Episode in Kuwait City, Kuwait 44, 8114–8120.

Hooper, K. and McDonald, T.A., 2000. The PBDEs: an emerging environmental challenge and another reason for

breast-milk monitoring programs. Environ Health Prospect 108, 387–392.

Ronald, A.H., 2004. Polybrominated Diphenyl Ethers in the Environment and in People: INCLUDEPICTURE “http://

pubs.acs.org/appl/literatum/publisher/achs/journals/entities/2009.gif” \* MERGEFORMATINET A Meta-Analysis

of Concentrations. Environmental Science and Technology 38, 945–956.

The United Nation University and Shimadzu Corporation, 2010. Training Workshop; Testing method for brominated

diphenyl ethers (BDEs) in sediment by GC/MS manual.

15

โดย : ธนาพนธ สกสอาด

นกวชาการสงแวดลอมชานาญการพเศษ ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม

ตดตามเเฝาระวง

การประเมนผลกระทบดานเสยง

จากโครงการพฒนาทาอากาศยานเพมเตม

หลงจากเปดใชทาอากาศยานสวรรณภมเมอเดอนกนยายน พ.ศ.2549 ไดมประชาชนทอาศย

อยโดยรอบทาอากาศยานรองเรยนเกยวกบปญหามลพษทางเสยงทเกดจากการขนและลงของเครอง

บนทงกลางวนและกลางคนเปนจานวนมาก จงทาใหมผสนใจเกยวกบปญหามลพษทางเสยงมากขน

ตลอดจนวธการประเมนผลกระทบดานเสยงจากโครงการทาอากาศยานวามวธการอยางไรและใช

คาตวแปรใดเปนเกณฑ

สาหรบการประเมนผลกระทบดานเสยงจากอากาศยานในประเทศไทยใชคา Noise Exposure

Forecast, NEF สาหรบประเมนและจดทาแผนทเสนเสยงซง NEF (Noise Exposure Forecast)

หมายถง เสนทานายคาระดบเสยงจากโครงการทาอากาศยาน เปนเครองมอในการจดทารายงาน

ผลกระทบสงแวดลอม (Environmental Impact Assessment, EIA) สาหรบประเมนพนททคาดวาจะ

ไดรบผลกระทบดานเสยง และรวมถงเปนเครองมอสาหรบการวางแผนจดการการใชประโยชนทดน

ทเหมาะสมกบพนทบรเวณโดยรอบทาอากาศยาน คา NEF ไมมหนวย สาหรบผลกระทบดานเสยงจาก

โครงการทาอากาศยานสามารถแบงไดเปน 4 ระดบ ดงแสดงในตารางท 1

16

ตารางท 1 ผลกระทบดานเสยงจากโครงการทาอากาศยาน

NEF ผลกระทบดานเสยง

นอยกวา 30 พนทนนไมมผลกระทบดานเสยงจากทาอากาศยาน

30-35 มเสยงรบกวนจากทาอากาศยาน ทอยอาศยในบรเวณ

ตองไดรบการปรบปรงเพอลดเสยง

35-40 มเสยงรบกวนจากทาอากาศยานมาก และจะตองม

มาตรการในการแก ไขทอยอาศยในบรเวณตองไดรบการ

ปรบปรงเพอลดเสยง

มากกวา 40 มเสยงรบกวนจากทาอากาศยานรนแรง และตอง

ดาเนนการเจรจาขอซอทดนหรอจายคาชดเชย

เครองมอทใช ในการจดทาเสนเสยง NEF

ปจจบนนยมใชโปรแกรมแบบจาลองทางคณตศาสตร Integrated Noise Model (INM) ท

พฒนาขนโดยหนวยงาน Federal Aviation Administration ประเทศสหรฐอเมรกาฉบบลาสดเปน

รน 7.0b ปรบปรงเมอวนท 30 กนยายน 2552 NEF นนมไดมาจากการตรวจวดโดยเครองมอตรวจ

วดระดบเสยง แตมาจากการคานวณดวยโปรแกรม INM7.0bซงจะมฐานขอมลเสยงของเครองบน

แตละประเภทไวแลว สาหรบขอมลนาเขาทสาคญไดแก ตาแหนงทตงของทาอากาศยาน พกดทาง

ภมศาสตรของทางวงและขอมลกายภาพของทาอากาศยาน เสนทางการบน จานวนเทยวบนเฉลย

ชนดของอากาศยาน และขอมลอตนยมวทยา เชน อณหภม

ความเรวลม สาหรบจานวนเทยวบนเฉลย หมายถง จานวนเทยวบนเฉลยตอวน ซงหาไดจากขอมล

สถตรายป ในกรณการจดทารายงานผลกระทบสงแวดลอม (EIA) ดานเสยง จานวนเทยวบนเฉลย

สามารถประเมนไดจาก

1. ขดความสามารถสงสดในการรองรบอากาศยาน

2. ความสามารถในการรองรบอากาศยานตามอตราการเจรญเตบโตในอนาคต (Aircraft Movement

17

18

การตดตามตรวจสอบเสนเสยงจากโครงการทาอากาศยาน

การตดตามตรวจสอบเสนเสยงจากโครงการทาอากาศยาน จะตองจดทาเสนเสยงจากการ

ดาเนนการในสถานการณการบนจรงทกๆ 1-2 ปโดยใชโปรแกรมแบบจาลองทางคณตศาสตรและ

ใชขอมลคาเฉลยจานวนเทยวบนรายวนจากสถตการบนใน 1- 2 ปนน นอกจากนยงตองมสถาน

ตรวจวดเสยงเพอใชเปรยบเทยบขอมลระหวางคา NEF ทคานวณไดจากการตรวจวดจรงกบคา NEF

ทไดจากการคา นวณโดยแบบจา ลองทางคณตศาสตรรายป การคานวณ NEFนนสามารถคานวณ

ไดจากสมการดงน

NEFij = EPNLij+10log (Nd+16.67Nn)-88

โดย EPNLij (Effective PerceivedNoise Level) คอระดบเสยงอางอง สาหรบเครองบนชนด i และ

เสนทางบน j

Nd = จานวนของเครองบนในเวลากลางวน (ชวงเวลา 07.00 น.ถง 22.00 น.)

Nn = จานวนของเครองบนในเวลากลางคน (ชวงเวลา 22.00 น.ถง 07.00 น.

NEF มการชดเชยคาระดบเสยงทเกดขนในเวลากลางคน (22.00 น.ถง 07.00 น.) โดยถอวาเครองบนใน

เวลากลางคนรบกวนมากกวาในเวลากลางวนForecast)

การแก ไขปญหามลพษทางเสยงจากอากาศยานในตางประเทศ

ในประเทศตางๆ ทมปญหาเรองมลพษทางเสยงจากทาอากาศยานไดมการจดทาโครงการ

การจดการเสยงทเหมาะสมทเรยกวา Noise Compatibility Program(NCP) โดยมจดมงหมายเพอ

ควบคมเสยงจากอากาศยานและการจดการการใชทดนทเหมาะสมและสอดคลองกบการพฒนาทา

อากาศยาน วตถประสงคทสาคญของโครงการการจดการเสยงทเหมาะสมคอการศกษาคาระดบเสยง

จากโครงการทาอากาศยานในปจจบนNEF ผลกระทบดานเสยงนอยกวา 30 พนทนนไมมผลกระ

ทบดานเสยงจากทาอากาศยาน30-35 มเสยงรบกวนจากทาอากาศยาน ทอยอาศยในบรเวณตอง

ไดรบการปรบปรงเพอลดเสยง35-40 มเสยงรบกวนจากทาอากาศยานมาก และจะตองมมาตรการ

ในการแก ไขทอยอาศยในบรเวณตองไดรบการปรบปรงเพอลดเสยงมากกวา 40 มเสยงรบกวนจาก

ทาอากาศยานรนแรง และตองดาเนนการเจรจาขอซอทดนหรอจายคาชดเชยตารางท 1 ผลกระทบ

ดานเสยงจากโครงการทาอากาศยาน17 ซงรวมถงพนททไดรบผลกระทบดานเสยงจากโครงการ

ทาอากาศยานดวย โดยเสนอแนะมาตรการเพอลดระดบเสยงจากเครองบนตลอดจนการเปลยน

การจดการการบนใหเหมาะสมกบการแกปญหา ในพนททยงไมถกพฒนาซงอยบรเวณโดยรอบทา

อากาศยานใหมการสงเสรมการใชทดนทเหมาะสมกบการพฒนาทาอากาศ ยานในอนาคตตวอยาง

เชน การใชประโยชนทดนเพอเปนเขตเกษตรกรรม อตสาหกรรม หรอยานการคา มากกวาทจะเปน

ทอยอาศย หรอเปนสถานททไวตอการรบเสยงเชน โรงเรยน ศาสนสถานหรอโรงพยาบาล นอกจาก

นพนททเปนทอยอาศยซงคาดวาจะไดรบผลกระทบในอนาคตหรอไดรบผลกระทบในปจจบน ควรม

การกาหนดทางเลอกทเหมาะสมในการลดจานวนผ ไดรบผลกระทบดงกลาว สาหรบโปรแกรมทจดทา

ขนควรมการนาไปปฏบต ทบทวนและ ปรบปรงแก ไขใหทนสมยอยเสมอเพอใหการแก ไขปญหา หา

มลพษทางเสยงจากอากาศยานเปน ไปอยางมประสทธภาพ (http://scottsdalairport.com)

การใชประโยชนทดนบรเวณโดยรอบทาอากาศยาน การจดการและการวางแผนการใชทดนบรเวณโดยรอบทาอากาศยานถอวาเปนวธการจดการปญหาทไดผลดทสดทงนเพอใหแนใจวากจกรรม

ตางๆ ทอยใกลกบอากาศยานเหมาะสมสาหรบกจกรรมการบน การจดการ การใชประโยชนทดนนมวตถประสงคหลกเพอลดจานวนประชากรทไดรบ

ผลกระทบจากปญหาเสยงรบกวนของเครองบนขณะบนขนและลง Federal Aviation Administration (FAA) ของประเทศสหรฐอเมรกา ไดแนะนาการ

แบงเขต การใชทดนบรเวณโดยรอบทาอากาศยานดงแสดงในตารางท 2 โดยใชคาระดบเสยงกลางวนกลางคน( Ldn) เปนเกณฑซงเมอเปรยบกบระดบ

NEF แลวNEF 30 จะมคาประมาณ Ldn เทากบ65 เดซเบล (เอ) จากตารางท 2จะเหนไดวากจกรรมประเภททอยอาศยสถานทสาธารณะ เชน โรงเรยน

วดศาสนสถาน โรงพยาบาล สถานพกฟนเปนพนทออนไหว (sensitive area)ไมเหมาะสมสา หรบพนททไดรบผลกระทบจากเสยงของทาอากาศยาน

สาหรบกจกรรมทสามารถกระทบได ในพนททไดรบผลกระทบดานเสยงจากทาอากาศยาน เชน การใชทดนเพอธรกจการคาและอตสาหกรรม โดยเฉพาะ

อยางยงกบกจกรรมทมสวนเกยวของกบทาอากาศยาน เชน โรงแรม ภตตาคารโกดงเกบสนคา กจ กรรมเกย วกบการนาเขาและสงออกสนคา ตลอด

จนอตสาหกรรมททเกยวของกบการบน ดงนน จงควรวางแผนการใชทดนใหเหมาะสมกบการใชประโยชนทดนโดยรอบ เพอลดปญหาผลกระทบทจะ

เกดขนในอนาคต

ตารางท 2 การใชทดนตามขอกาหนดของ

Federal Aviation Administration (FAA)

19

การพฒนาผลตภณฑชมชน

การจดการสงแวดลอม

20

โดย : รฐ เรองโชตวทย

นกวชาการสงแวดลอมชานาญการพเศษศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม

ผลตภณฑชมชนหมายถงผลตภณฑ

ทผลตในชมชนโดยใชภมปญญาชาวบานวตถดบ

พนบานหรอมการคดคนจากทองถนในความเปน

เอกลกษณของชมชนนนมความโดดเดนเปนการ

ผลตจากการทาในครวเรอนมาสการ รวมกลมกน

ในชมชนโดยป 2545 สมยรฐบาลพตท.ดร.ทกษณ

ชนวตรไดหยบยกเปนนโยบายสาคญทสนบ

สนนใหชมชน ไดมผลตภณฑแตละตาบลทเรา

รจกกนในชอหนงตาบลหนงผลตภณฑ (OTOP)

และจากการศกษาวสดสงของเครองใช ตลอด

จนการผลตจากภมปญญาชาวบานจะมคาวา

ผลตภณฑชมชน (communityproduct) เปน

คาทนยมใชกนในปจจบน ซงในทนเราใหความ

หมายรวมถงการบรการการทองเทยวทสามารถ

ตอบสนองความตองการของผบรโภคสะทอนให

เหนวฒนธรรมและประเพณทองถนหรอชมชน

นนๆ เปนภมปญญาไทย และกระบวนการทาง

ความคด จากศลปวฒนธรรม ประเพณ การตอ

ยอดภมปญญาทองถนและการแลกเปลยนเรยน

ร เพอใหเปนผลตภณฑทมคณภาพ มจดเดน จด

ขายทรจกกนแพรหลาย

จะเหนไดวาจากความหมายผลตภณฑชมชน

จงเปนความจาเปนทผประกอบการตองคานงถง

การพฒนาผลตภณฑ การบรการและการควบคม

คณภาพการผลตให ไดมาตรฐานทผานมาม

มาตรฐานผลตภณฑชมชน (มผช.) ทสานกงาน

มาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (มอก.) กาหน

ความตองการสนคาท เป นมตรตอ

สงแวดลอม (Eco product) ผผลตจากชมชน

ตองทาความเขาใจกฎระเบยบ ขอกาหนดของ

มาตรฐานการผลตสนคาทประกอบดวยกระบวน

การผลต การใชสารเคม การใชพลงงาน การ

ใชทรพยากร หลกคดงายๆ ทชมชนทตองการ

พฒนาผลตภณฑตองพจารณาตงแตการเลอก

ใชวตถดบการศกษาขอมลการผลตสนคาทเปน

มตรตอสงแวดลอมวาตองมการจดการสงแวดลอม

อยางไรแลวกลบมาพจารณากระบวนการผลตใน

ปจจบน โดยเทยบกบมาตรฐานการผลตทดาเนน

การอย รวมกบมาตรฐานคณภาพดานสงแวดลอม

เชน การลดของเสยพลงงาน และการจดการของ

เสยทมประสทธภาพ ตลอดจนการเลอกใชสาร

เคมในการผลตเพอให ไดผลตภณฑทปลอดภย

เปนมตรตอสงแวดลอมสาหรบผลตภณฑชมชน

ดมาตรฐานสนคาขนตามชนดสนคา ผลตภณฑชม

ชนท ขอการรบรอง สาหรบในดานการจดกา

รสงแวดลอม มขอกาหนดและมาตรฐานตางๆ

ทจะชวยใหผลตภณฑชมชนทมการสงออกตอง

คานงถง และดาเนนการให ไดตามขอกาหนด

ตางๆ ของประเทศผสงซอสนคาเชน ระบบการ

จดการสงแวดลอม ISO 14000 การใหฉลากสง

แวดลอม ฉลากเขยว ฉลากประหยดพลงงาน

เปนตน ซงสาหรบผลตภณฑชมชน นอกเหนอ

จากการแขงขนดานราคา รปแบบ ความสวยงาม

เอกลกษณของผลตภณฑ แลวยงตองใหความ

สาคญในการผลตทเปนมตรตอสงแวดลอมมากขน

ในบทความนผเขยนคดและวเคราะหจากปจจยการ

ปรบตวสาหรบดานสงแวดลอมจากประเดนตอไปน

1.

2.

3.

กาวหนาพฒนา

21

ควรตองพฒนาหรอเปลยนแปลงกระบวนการ

ผลตดวยการลงทนใหนอยทสด โดยการใหความ

สาคญกบการเปลยนแปลงพฤตกรรมการผลต

อยางงาย เชน ระบบการจดการคณภาพ (TQM)

การทา 5 ส. ของโรงงานระบบการวางแผนการ

ผลตทมประสทธภาพเปนตน

การพฒนากระบวนการผลต และการ

ตดตามขอมลขาวสารตางๆ ทเกยวของกบ

สนคา ผลตภณฑทดาเนนการในปจจบน ตอง

ปรบเปลยนกระบวนการผลตใหทนตอกระแส

ความตองการผลตภณฑทเปนมตรตอสงแวด

2.

ลอม ผผลต ตองใหความสาคญตอการตดตาม

ขาวสารการตลาด วจยและพฒนาศกยภาพของ

ผผลตสนคา โดยเฉพาะผลตภณฑชมชนซงมอง

เหมอนเปนเรองยาก แตอยากใหคดวาทาไมใน

อดตโบราณวทยาการตางๆ จงมการพฒนาการ

ผลตอยางตอเนอง จากภมปญญาของไทยทมอย

หากวเคราะหทมา และนามาประยกต ใชจะเปน

เครองมอ รปแบบการผลตทเปนมตรตอสงแวด

ลอมอยางงายๆ ทเรมตนจากองคความรทมอย

3. ระบบฉลากดานสงแวดลอมเปนเครอง

มอหนงทผลตภณฑ ชมชนนานามาปรบใชโดย

เรมจากการพฒนาระบบฉลากทเปนมตรตอสง

แวดลอมซงฉลากทผลตภณฑชมชนนาจะพจารณา

คอฉลากสงแวดลอมประเภทท 2 ททาไดงาย

และสะดวกตอการปรบเปลยนทเปนตวตนของ

ผลตภณฑชมชนโดยอาศยหลกการสาคญของ

ฉลาก สงแวดลอมประเภทท 2 คอการประกาศ

ตนเองในการนาเสนอ ความสามารถในการ

จดการสงแวดลอม ตามกาลง ความสามารถ

ของชมชน เชน การลดของเสย การจดการของ

เสย การรไซเคล ทรพยากรเปนตน การจดการ

สงแวดลอมสาหรบผลตภณฑชมชน เปนเรอง

ใกลตว ทตองคานงถง โดยเฉพาะจากเครองมอ

การจดการสงแวดลอมสาหรบ ผลตภณฑชมชนท

กลาวมาแลว ไมวาจะเปนระบบฉลากมาตรฐาน

บทสรปการผลตทคานง ถงความเปนมตรตอสงแวด

ลอมแลว นอกจากจะทาใหการผลต ผลตภณฑชมชน

ไดคณภาพดขน ยงชวยลดคาใชจายอกทางหนง

ในความหลากหลายของผลต ภณฑชมชนการ

ลงทนการผลตทเปน

ขอจากด ความรการผลต ตามภมปญญาทอง

ถน และการสงเสรมผลตภณฑชมชนใน การ

จดการสงแวดลอม ตามทไดกลาวถงตองอาศย

เวลาและความทมเทของผประกอบการ จงตอง

ไดรบการสนบสนนจากภาครฐ และหนวยงา

นทเกยวของในการใหสนบสนน อยางเรงดวน

ทนตอกระแสความตองการของตลาด การพฒนา

ผลตภณฑชมชนทเปนมตรตอ สงแวดลอม ท

ไดมาตรฐาน ตองเปนการพฒนาทไมหยดอยกบท

เพราะในตลาดโลกมการ แขงขนสงประเทศไทย

จาเปนตองสงเสรมสนบสนนใหผลตภณฑชมชนสราง

นวตกรรมในการผลตมศกยภาพและความพรอม

ทจะพฒนาอยางตอเนองโดยเฉพาะมาตรฐานการ

จดการสงแวดลอม จงตองมการยกเครองการพฒ

นาอยางมระบบ มเจาภาพและการดาเนนการท

สอดคลองกน บรณาการองคความรการผลตกบ

การจดการสงแวดลอม การใชทรพยากร อยางม

ประสทธภาพ จะเปนกลไกสาคญตอการขบเคลอน

การผลตสาหรบผลตภณฑชมชนของประเทศ กบ

การไดมาซงการยอมรบสนคาทเปนมตรตอสง

แวดลอมจากตางประเทศ

ในวนนการผลตยงตามกบความตองการ

ของตลาดและยงตองใหการสงเสรมการพฒนาการ

ผลตอกมากรวมทงการประสานการใหความรกบ

ผประกอบการในชมชนอยางตอเนอง ซงตองทา

กนอยางจรงจงเปนวาระแหงชาตทเราทงหลาย

ตองชวยกนเพอวนน และวนขางหนาสาหรบ

ผลตภณฑชมชน ผลตภณฑทแสดงถงความเปน

ไทย ความเปน เอกลกษณของเราสสายตาชาวโลก

ทแสดงใหเหนถงความเปนมตรตอสงแวดลอม

โดย : นายรฐ เรองโชตวทย

นกวชาการสงแวดลอมชานาญการพเศษ ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม

กาวหนาพฒนา

การผลตเซรามกสทเปนมตรตอสงแวดลอม

ตอบโจทยการสงออกสตลาด การผลตเซรามกส หรอเครองเคลอบดนเผา เปนการผลตทมมานานแลว

จากบานเชยง จงหวดอดรธาน หรอ เครองเคลอบดนเผาจากเตาทเรยง

จงหวดสโขทย มาส เตามงกรทผลตโอง จงหวดราชบร จากภมปญญาชาวบานส

อตสาหกรรมทมการผลตนบพนลานบาท ทขายภายในประเทศ สตลาดโลก มการ

พฒนามายาวนานประเทศไทย จงเปนประเทศหนงทมการออกแบบผลตภณฑได

ตามความตองการของตลาดโลกโดยเฉพาะรปแบบ ความสวยงาม และความเปน

เอกลกษณของศลปะตะวนออกทมความเปนตวตนของชาตไทย ผผลตจงตองมการ

พฒนาใหทนสมย และเปนไปตามขอกาหนดตางๆทให ผผลต ตองปฏบตตามขอ

กาหนดดานสงแวดลอมเปนสวนหนงทในปจจบนผผลตตองศกษาและใหความสาคญ

22

การตอบโจทยสาหรบการสงออกสตลาดโลก สาหรบอตสาหกรรมเซรามกสตองไมเปนการตง

รบรอคอยขอกาหนดกฎระเบยบตางๆ ออกมาแลวจงตองปฏบตตาม ผเขยนบทความนจงอยากจะใช

ประสบการณททางานรวมกบผลตและมความสขในการพฒนางาน สรางภมคมกนตอกฎระเบยบตางๆ

โดยเฉพาะดานสงแวดลอมไดอยางยงยน และไมจาเปนตองลงทนสงเพอจดการกบปญหา ขอกาหนด

ดานสงแวดลอมทมอยเรอยๆ ตามความประสงคของประเทศผสงซอทมขอกาหนดดานสงแวดลอม

สาคญๆ ดงน

กลมประเทศยโรปจะเนนการผลตทไมใชสารเคมทมพษหรอหามใช การกาจดซากบรรจภณฑ

และการรบผดชอบตอสนคาทมความชารดตองนากลบไปทาลายไมให เปนกากของเสยทงในประเทศ

ของเขา ซงผประกอบการจะตองใหความสนใจตอมาตรการ Eco label หรอ EU flowerตงแตการจดห

าแหลงวตถดบ การดแลผลกระทบสงแวดลอมจากกระบวนการผลต ซงจะมผลตอตนทนคอนขางมาก

ประเทศญปนเนนการรบรองตามมาตรฐานญปนเอง คอ JIS ทใหความสาคญระบบ

ควบคมคณภาพการผลต การควบคมคณภาพการผลต การใชสารเคม กลมโพลคลอรเนท-แนพทา

ลน ทเปนสารหลอลน ส สารเพมความเสถยรทางไฟฟาการทนตอ การตดไฟ หรอกลม สารไตรบว

ทวทนออกไซด (TBTO) ซงเปนสารฆาเชอโรค สารตานเชอรา เปนตน

ประเทศจน เนนมาตรฐาน ฉลาก CCC Mark(China Compulsory Certication)และการ

ทดสอบผลตภณฑตามมาตรฐานISO 10545-1 ถง 7 เปนตน

เพอเปนโจทยสาหรบผประกอบการทจะสงออกเซรามกส จงขอนาเสนอประสบการณ ในแง

มมผผลตทจดระบบการจดการสงแวดลอมไดอยางม

ประสทธภาพ ดงน

23

1. ความเปนตวตนของภมปญญาไทย ทาใหหลายชาตอจฉา ดวยวตถดบของไทยมคณภาพ

ดนทมคณภาพภมปญญาการผลตทใชเตามงกร (เตาเผาเครองเคลอบดนเผาชนดหนง) ทตองให

ความสนใจในการปรบปรงระบบเตา การใชเครองมอวดระดบความรอนทเหมาะสมกบเวลาในการ

เผาจะชวยในการลดมลพษทางอากาศและการใชพลงงานทมประสทธภาพ

2. การเลกใชสารพษหรอโลหะในกระบวนการผลตและวตถดบ สาหรบการสงเซรามกสขายใน

สหภาพยโรปผประกอบการจะตองคานงถงหรอใหความสนใจตอมาตรการ Eco-Labelหรอ EU flower

ในเรองแหลงทมาของวตถดบ การดแลผลกระทบสงแวดลอมจากกระบวนการผลต supplier ทเปน

ผจดหาวตถดบมความแตกตางกน หากEco Label มผ ลบงคบใหผ ป ระกอบการตองปรบตวมาก

ขน ถงแมจะเปนมาตรการสมครใจกตาม

3. การศกษาขอมลใหทนสมยจากSupplier เชน การวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม ทมา

ของแหลงดน วตถดบตงแตตนนาถงปลายนา การกาจดของเสยขอมลการลดผลกระทบสงแวดลอม

ทตองพฒนากระบวนการผลต ซงอาจทาใหมผลตอตนทน เชน ถาในเตาเผามตะกวอยแลว แม

นาสทไมมตะกวมาใชหรอการเปลยนเตาหรอกระบวนการผลตกอาจมตะกวปนเปอนในผลตภณฑ

จงตองมการปรบเปลยนเตาทมการปนเปอนแลวทาใหมคาใชจายสง

4. ปญหาอตสาหกรรมเซรามกส ไทยคอ สนคาผลตภณฑเซรามกสทผลตในประเทศจาก

โรงงานขนาดเลก และมผลตภณฑนา เขาจากตางประเทศจานวนมาก เชน จนและเวยดนามนน

ยงไมมการตรวจสอบคณภาพสนคา ซงผลตภณฑเหลานนอาจมการปนเปอนสารเคมทเปนอนตราย

ตอผบรโภคไดอยางไรกตาม สาหรบสนคาทผลตในประเทศกาหนดมาตรฐานการผลตตามมาตรฐาน

อตสาหกรรม (มอก.) อยแลวซงผผลตตองผลตให ไดมาตรฐานกอนวางจาหนาย ในขณะทสนคานาเขา

สามารถวางขายในทองตลาดทวไปไดจงมราคาถกกวาสนคาของประเทศเรา

5. จากกฎระเบยบตางๆ ทกลาวมาแลวเปนปญหาทเกดผลกระทบตอผประกอบการขนาด

กลางและขนาดเลกในดานเทคโนโลยการผลต การปรบเปลยนกระบวนการตอบสนองตอขอกาหนด

ระเบยบของทลกคาตองการ มผลตอการหาแหลงเงนทนในการปรบปรงอยางมาก เชน การแก ไข

การปนเปอนสารเคมตกคางในเตาเผา โดยการเปลยนเตาเผา ตองใชคาใชจายทสงมาก หรอการ

ปรบเปลยนการผลตโดยใชกาซ LPG ของกลมโรงงานเซรามกส ลาปาง เมอราคากาซสงขนตอง

ปรบเปลยนวธการเผา เปนตน

6. ปญหาการรบรองและทดสอบผลตภณฑจากหนวยงานของไทยยงไมเพยงพอ หนวย

บรการทดสอบและวเคราะหผลตภณฑเซรามกสทผผลตใชบรการ เชน กรมวทยาศาสตรบรการศนย

เทคโนโลยโลหะและวสด(MTEC)สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต (วว.) ใชระยะเวลา

ในการทดสอบประมาณ 7-14 วน และตองรอสงตวอยางทดสอบดวยความลาบาก มระยะทางไกล

เชน กลมโรงงานเซรามกสลาปางสงทดสอบทกรงเทพฯ เปนตน

24

เอกสารอางอง :

- สถาบนสงแวดลอมไทย.2543. สทศวรรษใหมของการคา-สงแวดลอมในประเทศไทย.กรงเทพฯ

- กรมควบคมมลพษ 2549. การออกแบบทเปนมตรตอสงแวดลอม. กรงเทพฯ

- รฐ เรองโชตวทย 2548. บทบรรยาย วชาการจดการมลพษ กรณศกษาการสงออกสนคาไทย.มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต กรงเทพฯ

- กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม รายงานการศกษาการประยกต ใชเทคโนโลยสะอาดในการผลตเซรามกส กทม. 2553

25

จากโจทยทตงไว ขอตอบโจทยจากแนวคดของงานดานการจดการสงแวดลอมในการผลตทเปนมตรตอสงแวดลอม จากประสบการณชวตท

คลกคลในวงการนมองจากผลกระทบและปญหาทเกดขนจากขอกาหนด กฎ ระเบยบในการสงออกสนคา สตลาดโลกในปจจบนและอนาคต ดงน

ควรมการพฒนาปรบปรงมาตรฐานคณภาพสนคาททนสมย เปนประโยชนตอผบรโภคและความสามารถในการแขงขน ปจจยสาคญคอเพม

ศกยภาพบคลากรการผลต การออกแบบทเปน

มตรตอสงแวดลอม เสรมสรางความสามารถในการผลต การใชทรพยากรอยางมประสทธภาพ

ควรมหนวยงานรองรบการทดสอบหรอการตงหองปฏบตการทดสอบ (Testing Lab) และหนวยตรวจสอบและรบรองผลตภณฑเซรามกส

เปนศนยบรการแบบเบดเสรจ (One stop service) เพออานวยความสะดวกใหกบผประกอบการควรมหนวยงานใหคาปรกษาในการสงออกเซรามกส

และตดตามมาตรฐานตางๆ มาตรการทตางประเทศกาหนดควรเนนการประชาสมพนธ ทาความเขาใจกฎระเบยบแตละประเทศกลมผสงซอสนคา

อยางตอเนองและเปนปจจบน สนคาเซรามกสเปนอตสาหกรรมทสาคญทควรใหความสาคญการออกแบบซงตองมแนวคดในการออกแบบทเปนมตร

ตอสงแวดลอมอยดวย ตอบโจทยตรงตามความตองการของลกคาควรมการวจยและพฒนา เทคโนโลยเพอการลดของเสย เพมประสทธภาพการผลต

การประหยดพลงงาน และควรสงเสรมกระบวนการผลตทเปนมตรตอสงแวดลอมสรปจากทกลาวมาแลวทงขอกาหนดตางๆ ในแตละกลมประเทศยง

ตองอาศยความรวมมอของจากภาครฐ หนวยงานการศกษาวจย และผประกอบการทตองตอบรบตอการเปลยนแปลง การพฒนาระบบการผลต มการ

แลกเปลยนประสบการณ ตดตามขาวสาร ขอมลขอกาหนดตางๆ ใหทนสมยอยตลอดเวลาซงในอนาคตกระแสการกดกนทางการคา โดยเฉพาะในดาน

สงแวดลอมจะเปนสวนหนงทผสงออกเซรามกสจะตองใหความสนใจและปฏบตใหทนตอการเปลยนแปลงจะทาใหประเทศของเรายนอยได ในเวทโลก

โดย : สรสน ธรรมธร

นกวชาการสงแวดลอม ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม

กาวหนาพฒนา

ปญหาสงแวดลอมตางๆ ในประเทศไทยและทวโลก เชน ปญหานาเสย มลพษทางอากาศ มลพษทางเสยง

ขยะลนเมอง ฯลฯ ตนตอของปญหาตางๆ ลวนแลวเกดจากนามอมนษยแทบทงสน การใชทรพยากรอยางไมคมคา

การตดไมทาลายปา การเพมปรมาณจานวนประชากรอยางรวดเรว กการขยายตวของภาครฐโดมไดคดถงอตราก การ

รองรบของภาคสงแวดลอม สาเหตดงกลาวมการกลาวถงมาอยางยาวนาน แตเปนทนาแปลกใจวาสาเหตดงกลาวยง

ไมไดรบการแก ไขใหหมดไป ในยคโลกาภวตนดานการศกษา มนษย ไดคดคนกระบวนการเพอนามาใชแกปญหาสง

แวดลอมโดยอาศยกระบวนการคนหาและพฒนาความรของมนษยอยางเปนระบบทเรยกวา กระบวนการวจย ปจจบน

อาจแบง กระบวนการวจยไดออกเปน 2 วธการวจยหลกๆ คอ วธการวจยเชงปรมาณ และวธการวจยเชงคณภาพ

วธการวจยทง 2 วธ นนจะนนนามาซงองคความร ใหมเพอนามาใช ในการพฒนาดานตางๆ เพอใหชวตมนษยดารงอยได

การใชกระบวนการวจยเชงปรมาณ ขอด

คอ การทาใหเหนผลประจกษ ในเชงตวเลขอยาง

ชดเจน สามารถสมตวอยางไดทวถง ขอมลจง

สามารถใชเปนอางองไดแตเมอนามาใช ในการ

แกปญหาสงแวดลอมจรงๆ เชน การแก ไขปญหา

เรองขยะมลฝอย ผลการศกษาดงกลาวทาใหร

ขอมลดานตางๆ เชน ปรมาณขยะมลฝอยท

เกดขนจรงในแตละวน องคประกอบของขยะ

มลฝอย แตขอมลตางๆ เหลานเปนเพยงขอมล

สนบสนนเพอตดสนใจในการแกปญหาเทานน

สวนกระบวนการวจยเชงคณภาพมงเนนศกษา

ธรรมชาตของมนษยทไมสามารถตคาออกมา

ในรปของตวเลขได การวจยชนดนเนนการเขา

ถงกลมประชาชนและบรบทของพนทศกษาม

ตวนกวจยเองเปนเครองมอหลกในการวจย ผล

การศกษาจงสามารถใช ไดกบพนทททาการศกษา

เทานน ยากตอการนาไปใช ในพนท ทมบรบท

แตกตางกน ในกระบวนการวจยและพฒนาเพอ

แกปญหาสงแวดลอมทสมฤทธผลอยางเปนรป

ธรรม กญแจสาคญ คอ ประชาชน ดวยเหตน

เองการผสมผสานการวจยเชงปรมาณเพอใหเหน

ภาพชดเจนในเชงประจกษ และใชกระบวนการ

วจยเชงคณภาพเพอเปลยนมนษยทเปนศตรของ

ธรรมชาตใหเขาใจ และตระหนกถงความสาคญ

พรอมทจะใหความรวมมอในการแกปญหา สอด

แทรกการสรางจตสานกในคณคาของสงแวดลอม

ช ใหเหนผลกระทบทจะเกดกบตนเองและบคคล

รอบขางเมอสงแวดลอมเสอมโทรมลง

แกปญหาสงแวดลอม...ดวยการวจย...

26

การใชกระบวนการวจยเพอแกปญหาสงแวดลอมเรมจาก

บรบทท 1 รสภาพและปญหาททแทจรงเรมจากศกษาถงปรากฏการณ แสวงหาความจรงใน

สภาพทเปนนอยโดยธรรมชาต (Naturalistic Inquiry) เปรยบเสมอนการสอบสวน มองภาพรวมทก

มต (Holistic Perspective) ดวยตวผวจยเองอาศยทงขอมลเชงปรมาณและเชงคณภาพ เพอหาความ

สมพนธของปรากฏการณทสอดคลองกบสภาพแวดลอมนน โดยใหความสาคญกบขอมลทเปนความ

รสกนกคดคณคาของมนษยและความหมายทมนษย ใหตอสงแวดลอมตางๆรอบตววเคราะหขอมล

โดยการตความสรางขอสรปในแตละกรณจนไปถงการสรางขอสรปในภาพรวมทเรยกวาการสรางขอ

สรปแบบอปนย(Inductive Analysis)

บรบทท 2 สรางการมสวนรวม ใชกระบวนการวจยเชงคณภาพชกนาประชาชนใหเหนสภาพปญหา

สอดแทรกขอมลเชงปรมาณทเกดขนจรง ชใหเหนภาพผลกระทบอยางชดเจน สมผสได อาศยทกษะ

การโนมนาวจตใจ และเปดโอกาสใหประชาชนไดแสดงทศนะเกยวกบปญหา เพอใหเกดการแลเปลยน

ความคดเหนในหมประชาชน พรอมรวมกนคนหาสาเหตของปญหา และสรางแนวทางการแกปญหา

ในแบบฉบบของตนเอง โดยนกวจยหรอผเชยวชาญภายนอกเปนผสนบสนนขอมล ทางวชาการ

ใหกบประชาชน ทงนนจะะท ใหเกดการยอมรบในวธการแกปญหาทก กาหนดขน ประชาชนเกด

ความตระหนก มความภาคภมใจเมอปญหาไดถกคลคลาย อกทงยงเกดความยนยนของการแก

ปญหาในระยะยาว

บรบทท 3 พรอมเพรยงแกปญหา กอนทจะลงมอปฏบตตองมการซกซอมความเขาใจ วธการ

ปฏบตทไดตกลงกน และชถงผลตอบแทนทจะไดรบเมอการแกปญหาเปนผลสาเรจ ผลตอบแทนดง

กลาวอาจไมอยในรปของตวเงน แตอาจอยในลกษณะผลตอบแทนทางออม เชน สขภาพทดขน สง

แวดลอมทด ปญหามลพษลดลงสงทขาดไมไดคอ การกาหนดตวชวดการดาเนนการแก ไข ทงนตวชวด

อาจจะใชขอมลเชงปรมาณมากาหนด และอาจนาวธการวจยเชงปรมาณมาชวยในการตรวจสอบเพอ

ใหเกดความชดเจนยงขน เมอระยะเวลาผานไปจะทาใหเหนผลจากการแกปญหาไดอยางชดเจน ชวง

ระยะเวลาการลงมอปฏบตเพอแกปญหาตองแบงออกเปนระยะๆและในแตระยะจะตองนาขอมล ผล

การดาเนนการ สภาพปญหาทเกดจากการดาเนนการ อปสรรค มารวมกนสนทนา และนามาแก ไข

ปรบปรงเพอดาเนนการในระยะตอไป

กระบวนการศกษาวจยเพอการแกปญหาสงแวดลอม ตองคานงถงกระบวนการรวมคด รวมทา

รวมตดสนใจ และรวมรบผลประโยชน โดยทกขนตอนจะตองอาศยความเขาใจและเขาถงบรบทของ

ชมชน ผสมผสานเทคนคตางๆ ในการศกษา เชน การสนทนากลม (Focus Group) หรออาจใชวธ

การวจยเชงปรมาณรวมดวย เชน การใชแบบสอบถาม เพอศกษาทศนคตของประชาชนในพนท และท

สงทตองคานงถงตลอดการศกษาวจยคอ

1) ทาความรจกชมชน และบรบทของชมชนใหมากเพยงพอ

2) คนหาบคคลทควรนาเขามามสวนรวม หรอบคคลทมผลตอความสาเรจ

ของการศกษา เชน ปราชญชาวบานซงเปนทเคารพนบถอของประชาชน

3) ใชกระบวนการวธการสอสาร และถายทอดอยางเหมาะสมไมถอตนวาเปน

ผมความรมากกวา ลดการหยงยโส

4) เปนผฟงทด จดบนทก และสรปทกวน

5) ชนาใหเหนถงวาสดทายของการวจย ชาวบานจะไดและตองเสยอะไรจาก

การศกษา

การพฒนาและแก ไขปญหาสงคม ชมชน และสงแวดลอมเปนเรองททาไดยาก ถาขาดความ

รวมมอของประชาชน นกวจยเองจงตองแสดงความจรงใจในการรวมเปนสวนหนงในการแกปญหา

สดทายแลวงานวจยจะชวยสรางคณลกษณะการเรยนรแบบพหภาคของประชาชนชน พรอมกอเกด

จตสานกตระหนกในปญหาหนาท ซงทงนจะนาไปสการพฒนาอยางยงยนของชมชนอยางแทจรง

27

นบตงแตในอดตทผานมาจวบจนถงปจ

จบนทรพยากรมนษยเปนปจจยหลกในการทา

ลายสงแวดลอม ไมวาจะเปนปญหาสงแวดลอม

ทางดานอากาศ นำ� ขยะ สารอนตราย การ

เปลยนแปลงสภาพภมอากาศเปนตน อนเปน

สาเหตททาใหเกดภยพบตตางๆ ทเกดขนทว

โลกไมวาจะเปนเหตการณ สนาม อทกภยดน

ถลมภยแลง

นโยบายและจดทาโครงการตางๆ เพอ

รกษาสภาพสงแวดลอมของโลกสงคม หรอชมชน

ใหมการดารงอยเคยงคกบ ความตองการในการ

พฒนาทางดาน เศรษฐศาสตรของมนษย และ

เพอใหเกดความสมดลยกนมากยงขนเพอการบ

รโภคทยงยนตอไป

ดวยเหตนกรมสงเสรมคณภาพ สง

แวดลอมโดยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม

ในฐานะทเปนหนวยงานหลกทใหความสาคญตอ

สงแวดลอมจงไดกอตงเครอขายนกวจยสงแวด

ลอมขน เพอเปนการพฒนากระบวนการศกษา

วจยดานสงแวดลอม โดยมงเนนการสงเสรมการม

สวนรวมในการศกษาวจยทางวชาการของนกวจย

จากหนวยงาน และภาคทเกยวของรวมทงเพอให

สมาชกเครอขายนกวจยสงแวดลอมไดมโอกาส

ทนตอสถานการณการเปลยนแปลง

อยางตอเนองและสามารถนาไปใช ใน การปองกน

แก ไขปญหาสงแวดลอมของประเทศไดอยางทน

สถานการณ และหลงจากการจดตงเครอขายนก

ศนยวจยและฝกอบรม...ดานสงแวดลอมกบการขบเคลอนการดาเนนงานของเครอขายนกวจยสงแวดลอม

วจยสงแวดลอม ศนยวจยและฝกอบรมดาน สง

แวดลอม ไดรวมกบสมาชกเครอขายนกวจยสง

แวดลอมกาหนดกรอบทศทางการดาเนนงาน

ของเครอขายนกวจยสงแวดลอม ซงประกอบดวย

3 ภารกจหลก ไดแก การสรางเครอขายใหเขม

แขงการจดทา KM เพอการพฒนานกวจย และ

การบรณาการงานวจย และเพอเปนการผลก

ดนการดาเนนงานภายใตภารกจของเครอขาย

นกวจยสงแวดลอมศนยวจยและฝกอบรมดาน

สงแวดลอมจงไดดาเนนการสงเสรม และพฒนา

ระบบการจดการความรของเครอขายนกวจย

ทงหมดลวนมาจากสาเหตปจจยหลกอนเกดมา

จากนำ�มอของมนษยทงสนรวมถงสาเหตอตรา

การเจรญเตบโตของประชากรมนษยอยางรวดเรว

ซงเปนทมาของความตองการของมนษย ใน

มตทางดานของเศรษฐกจและสงคมอนเปนเห

ตทาใหสภาพสงแวดลอมทวโลกนนถกทาลาย

ลง เพราะสาเหตจากปจจย

ดงกลาวขางตนปจจบนไดมหลายหนวย

งาน ทงภาครฐเอกชนและภาคประชาชนแลก

เปลยนความรขอมลทางวชาการสงแวดลอมผา

นทางการจดเวทแลกหนมาสนใจและเอาใจใส

ตอสงแวดลอม และประสบการณตางๆ ซงกน

และกน เปลยนเรยนร โดยมงเนนใหเกดการ

กนมากขน ทาใหหลายหนวยงานม ซงจะทาให

ไดมาซงขอมลททนสมย และแลกเปลยนเรยน

ร ในองคความรทาง

โดย : จนดารตน เรองโชตวทย* อไร เกษมศร**

*นกวชาการสงแวดลอมชานาญการศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม

**นกวชาการสงแวดลอมศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม

22

คดคนบรการ

วชาการและประสบการณการวจยระหวางสมาชก

ซงจะสงผลตอการพฒนาประสทธภาพการศกษา

วจยภายใตเครอขายตอไปนอกเหนอจากนน

ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมไดดาเนน

โครงการสงเสรมสนบสนนการศกษาวจยแบบ

บรณาการภายใตเครอขายนกวจยสงแวดลอม

เพอเปนการสนบสนน

กระบวนการศกษาวจยและพฒนาเทคโนโลยดาน

สงแวดลอมตามนโยบายของรฐบาลปจจบนทมง

เนนการศกษาการดาเนนการตดสนการประกวด

เมอ Straining& Collector Ripening Aggregation

& Disaggregation สรรคสรางองคความร ใหมๆ

รวมถงการพฒนาองคความรและเทคโนโลย ใน

ลกษณะของการตอยอดงานวจย และสามารถนา

ไปประยกต ใช ในพนท ไดจรง ตลอดจนเปนกา

รกระตนให ทกภาคสวนทเกยวของตระหนกถง

ความสาคญในการศกษาวจยดาน สงแวดลอม การ

ประกวดดงกลาว มผสนใจสงขอเสนอโครงการ

เขาประกวด จานวนทงสน 80 โครงการ โดยไดม

วจยทจะนาไปส การพฒนาเทคโนโลย หรอ

องคความร ทสามารถนาไปใช ประโยชนได

จรงในพนทซงในปงบประมาณ 2554 ศนยวจย

และฝกอบรมดาน สงแวดลอม ไดดาเนนการสง

เสรมการ จดทาโครงการวจยแบบบรณาการ

ภายใตเครอขายนกวจยสงแวดลอม ผานการ

จดประกวดขอเสนอโครงการวจยและการพฒนา

เทคโนโลยดานสงแวดลอมภายใตบรบทการพฒนา

ทยงยนโดยมวตถประสงคเพอใหเกดการวนท 5

มนาคม 2554 ทผานมาซงมขอเสนอโครงการ

ทไดรบรางวลจานวน 5 โครงการสาหรบการม

อบรางวลนนศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวด

ลอม จะจดใหมขนในงานวนสงแวดลอมโลก

วนท 5 มถนายน 2554 ณ อมแพค เมองทอง

ธาน รางวลชนะเลศโครงการการประเมนความ

เหมาะสม ของการใชอนภาคนาโนของเหลก

ประจ ศนยทถกปรบปรงดวยโพลเมอรรวมกบ

การเหนยวนาความรอนทางแมเหลกไฟฟา ใน

การเรงการฟนฟนำาใตดนและดน ในพนทนคม

อตสาหกรรมมาบตาพดทปนเปอนดวยมลสาร

อนทรยระเหยทมคลอลนเปนองคประกอบ โดย

ดร.ธนพล เพญรตน จากภาควชาวศวกรรมโยธา

คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

รางวลรองชนะเลศอนดบหนง

โครงการการสงเคราะหเซนเซอรทมความไวสง

สาหรบตรวจวดโลหะหนกปรอทในนาและในเซล

ลสงมชวตดวย เทคนคการเปลยนสและสญญาณฟ

ลออเรสเซนต โดย ดร.สรวง สมานหม จากศนย

พนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภาพ แหงชาต

รางวลรองชนะเลศอนดบสอง:

โครงการการพฒนาตนแบบของวธวเคราะห

ยาซงใชสารเคมและกอใหเกดของเสยปรมาณ

นอย:การไทเทรตยอสวน สาหรบวเคราะหปรมาณ

โซเดยมคลอไรด และยาชนดอนๆ ในรปเกลอ

ไฮโดร คลอไรด โดย รศ.ดร.ธรศกด โรจนราธา

จากภาควชาเภสชเคม คณะเภสช ศาสตร มหา

วทยาลยศลปากร

รางวลชมเชย 2 รางวล:

1. โครงการกรใชแกลบและกาก นาตาล

เปนวตถดบในการผลตพลาสตก ชวภาพโพลไฮดรอ

ซอลคาโนเอตโดย นางสาวพราย หงษกเนดจาก

ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม

2. โครงการการศกษาการเพาะเลยง

มดไฮ Crematogaster orgenhoferi (May, 1879)

เพอการใชประโยชนอยางยงยน : กรณศกษา

พนทปาอาเภอดานซาย

จงหวดเลยโดยผศ.ดร.โยธนสรยพงศจากโปรแกรม

วชาวทยาศาสตรสงแวดลอมเดอนธนวาคม 2554

มหาวทยาลยราชภฏเลย

นอกจากจะมการประกวดข อเสนอ

โครงการวจยแลวศนยวจยและฝกอบรมดาน

สงแวดลอม ไดคดเลอกขอเสนอ โครงการว

จยจานวน 7 โครงการจาก ขอเสนอโครงการท

สงเขาประกวดทงหมด เพอสนบสนนใหมการ

ศกษาวจยตอไป และจะไดมการนาเสนอผลการ

ศกษา วจยทง7โครงการดงกลาวประมาณ เดอน

ธนวาคม 2554

23

โครงก�รวจยทดำ�เนนก�รภ�ยใตเครอข�ยนกวจยสงแวดลอมในป 2554

ทไดจ�กคดเลอกก�รประกวดขอเสนอโครงก�รวจยและก�รพฒน�เทคโนโลย

ด�นสงแวดลอมภ�ยใตบรบท “การพฒนาทยงยน”

สวนการสงเสรมและพฒนาระบบ การจดการความรของเครอขายนกวจยสงแวดลอมในป2554ศนยวจยและ ฝกอบรมดานสงแวดลอม ไดรวมกบ

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยบรพาจดเวทการแลกเปลยน เรยนรงานวจยดานสงแวดลอมภายใตเครอขายนกวจยสงแวดลอมจา

นวน 6 ครง เพอใหสมาชกเครอขายนกวจยสงแวดลอมไดโอกาสแลกเปลยนเรยนรขอมลวชาการและประสบการณการวจยดานส งแวดลอมและเพอสง

เสรม กระบวนการแลกเปลยนเรยนรของสมาชกเครอขายนกวจยสงแวดลอมในการกาหนดแนวทางการศกษาวจยดานสงแวดลอมรวมกนในอนาคต

ในลกษณะตอยอด การศกษาวจยซงคาดวาจะมผเขารวมเวทแลกเปลยนเรยนรจานวนรวมทงสน 500 คน

22

ลาดบท โครงการ เจาของโครงการ

1. การประเมนความเหมาะสมของการใชอนภาคนาโนของเหลกประจศนยทถก

ปรบปรงดวย โพลเมอรรวมกบการเหนยวนาความรอนทางแมเหลกไฟฟาใน

การเรงการฟนฟนาใตดนและดนในพนทนคมอตสาหกรรมมาบตาพดทปน

เปอนดวยมลสารอนทรยระเหยทมคลอลนเปนองคประกอบ

ดร.ธนพล เพญรตน

ภาควชาวศวกรรมโยธา คณะวศวกรรมศาสตร

มหาวทยาลยนเรศวร

2. การสงเคราะหเซนเซอรทมความไวสงสาหรบตรวจวดโลหะหนกปรอท ในนำ�และ

ในเซลลสงมชวตดวยเทคนคการเปลยนสและสญญาณ ฟลออเรสเซนต

นายสรวง สมานหม

ศนยพนธวศวกรรม และเทคโนโลยชวภาพแหงชาต

3. การพฒนาตนแบบของวธวเคราะหยาซงใชสารเคมและกอใหเกดของเสย ปร

มาณนอย:การไทเทรตยอสวนสาหรบวเคราะหปรมาณโซเดยมคลอไรด และยา

ชนดอนๆในรปเกลอไฮโดรคลอไรด

รศ.ดร.ธรศกด โรจนราธา

ภาควชาเภสชเคม

คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยศลปากร

4. การศกษาการเพาะเลยงมดไฮ Crematogaster orgenhoferi (May, 1879) เพอ

การใชประโยชนอยางยงยน:กรณศกษาพนทปา อาเภอดานซาย จงหวดเลย

ผศ.ดร.โยธน สรยพงศ

โปรแกรมวชาวทยาศาสตรสงแวดลอม มหาวทยาลย

ราชภฏเลย

5. การศกษาการเพาะเลยงมดไฮ Crematogaster orgenhoferi (May, 1879) เพอ

การใชประโยชนอยางยงยน:กรณศกษาพนทปา อาเภอดานซาย จงหวดเลย

ผศ.ดร.โยธน สรยพงศ

โปรแกรมวชาวทยาศาสตรสงแวดลอม มหาวทยาลย

ราชภฏเลย

6. การอนรกษฟนฟสงแวดลอมในพนทอาวปตตาน:กรณศกษาการจดการ นาเสย

ในบานดาโตะ อ.ยะหรง จ.ปตตาน

นายวรพงษ เจรญวงษ

คณะทางานเสยงเลกๆ เพอสนตภาพ

7. การศกษาของเสยจากธรรมชาต (ขยอ) และของเสยจากโรงงาน (นาลางกง เศษ

อาหารและนาสมควนไม) เพอประโยชน ในการปลกพช (ทดแทนการใช ปยเคม

และสารฆาแมลง) ในจงหวดจนทบร

รศ.ดร.พชย สราญรมย

คณะเทคโนโลยการเกษตร มหาวทยาลยราชภฎ

ราไพพรรณ

23

ทงนหากสนใจเขารวมเวทแลกเปลยนเรยนรสามารถดาวนโหลดใบสมครไดท http://www.deqp.go.th/website/20 และ http://www.ertc.

deqp.go.th/ern หรอสอบถามขอมลเพมเตมไดทสวนความรวมมอและเครอขายนกวจยดานสงแวดลอมศนยวจยและฝกอบรมดาน สงแวดลอม

โทรศพท 02-5774182-9 ตอ 1102, 1121

สาหรบในเรองของทศทางการขบเคลอนของ

เครอขายนกวจยสงแวดลอมในอนาคต ศนยวจย

และฝกอบรมดานสงแวดลอม จะดาเนนการขบ

เคลอน การดาเนนงานของเครอขายนกวจย

สงแวดลอมอยางตอเนองเพอใหเกดการพฒนา

องคความรดานสงแวดลอมและ การยกระดบ

องคความร ใหเปนทยอมรบสสากล โดยมงเนน

ประเดน ดงตอไปน

เพมศกยภาพทางการวจยของสมาชก

เครอขายฯ เพอเปนแรงกระตน ในการคนควา

งานวจยอนจะนาไปสการพฒนาองคความรดาน

สงแวดลอม

จดเวทแลกเปลยนเรยนรงานวจยเพอ

ใหสมาชกเครอขายฯ ไดแลกเปลยนองคความร

รวมถงการระดมความคด ในการแก ไขปญหา

สงแวดลอม

การถายทอดองคความร โดยการจด

หวขอการแลกเปลยนเรยนรงานวจย วน-เวลา สถานทการจดเวท

ขยะมลฝอยและนาเสย 2 พฤษภาคม 2554 มหาวทยาลยราชภฏลาปาง

กฎหมายกบการจดการดานสงแวดลอม 20 พฤษภาคม 2554 มหาวทยาลยขอนแกน

สารอนตราย 24 มถนายน 2554 มหาวทยาลยราชภฏพระนครศรอยธยา

การบรโภคทยงยน22 กรกฎาคม 2554

มหาวทยาลยราชภฏสราษฎรธาน

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและพลงงาน 19 สงหาคม 2554 มหาวทยาลยราชภฏกาญจนบร

อากาศ เสยงและความสนสะเทอน 23 กนยายน 2554 มหาวทยาลยบรพา

การจดเวทแลกเปลยนเรยนรงานวจยประจาป2554

ประชมสมมนาเชงปฏบตการเพอถายทอดองค

ความรหรอเทคโนโลยทได จากการศกษาวจยภาย

ใตเครอขาย นกวจยสงแวดลอมโดยมงแกไขปญหา

ของพนทอยางมประสทธภาพ และ สอดคลอ

งกบ บรบทของทองถนนนๆ อกทงยงเปนกา

รสรางโอกาสในการขยายสมาชกเครอขายนกวจย

สงแวดลอมไปเครองมออปกรณ ในการวเคราะห

และ หองปฏบตการสาหรบการศกษาวจยและใน

ขณะนศนยวจยและฝก อบรม ดานสงแวดลอม

ไดเปดรบขอเสนอ โครงการวจยทจะมการดา

เนนการใน ปงบประมาณ 2555 แลวหากสมาชก

ทานใดสนใจสามารถดาวนโหลดรายละเอยดกา

รสงขอเสนอโครงการวจยเขารวมในโครงการวจย

แบบบรณาการ ภายใตเครอขายนกวจยสงแวด

ลอม ไดท http://www.deqp.go.th/ website/20

และ http://www.ertc. deqp.go.th/ern

โดย : อรศย อนทรพาณชย

นกวชาการสงแวดลอมชานาญการ สถาบนฝกอบรมและถายทอดเทคโนโลยดานสงแวดลอม

พงพาธรรมชาต

ภรองกลา ภทบเบก

ชมชนเขมแขง สงแวดลอมยงยน

จากการศกษาความเปนอยและวถชวตของชมชนตางๆ บนพนภมภาคน พบวาหลายๆ

ชมชนอาศยอยรวมกนกบธรรมชาตอยางชาญฉลาด มการนาเอาความรภมปญญาตงแตบรรพบรษ

ดงเดมเขามาประยกต ใชกบชวตประจาวนมการเลอกททอาศยเพอ ความสะดวกสบายและความ

เหมาะสมในการทามาหากน ใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมแบบพงพาอาศย

มขนบธรรมเนยมประเพณวฒนธรรม บางสวนทเกดจากปรากฏการณทางธรรมชาต ซงเปนการ

อนรกษทรพยากรธรรมชาตอยางแยบยล ชมชนของแตละภมภาคจะตางกนทงในดานลกษณะภม

อากาศ ภมประเทศ วถชวต ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมซงทรพยากรธรรมชาตเปนตนทน

ทสาคญในการดารงชวตของชมชน บางพนทเหมาะกบการทาเกษตรกรรม บางพนทมภมอากาศท

เยนสบายอณหภมเหมาะกบพชพรรณไมนานาชนด ภมประเทศทสวยงามเชนเดยวกบทภทบเบก

และภรองกลา ทงสองชมชนนมวถชวตคลายคลงกบชมชนของญปน ทเรยกกนวา

ซาโตยามา (satoyama)ซาโตยามา เปน ภาษาญปนมาจากคาวา ซาโต (sato) แปลวา

พนท ทาการเกษตรกรรม คาวา ยามา (yama) แปลวา ภเขา ดงนน ซาโตยามา ถาแปลตามตว

อกษร หมายถง การทาเกษตรกรรมบรเวณภเขา ทานองเดยวกบ Community and Nature ก

หมายถง ชมชนทอยรวมกบธรรมชาต ซงชมชนทมความเปนอยรวกบธรรมชาตในภมภาคน มการ

ใชทรพยากรแตกตางกนไป เชน ทาการเกษตร การเลยงสตว ทาเหมองแร ทาปาไมเพอการสราง

บานเรอน หาของปา อาจกอใหเกดผลกระทบตอระบบนเวศนและความหลากหลายทางชวภาพท

เกดขนจากใชทรพยากรดงกลาวทงนการจดการพนททเปนลกษณะเดยวกนกบซาโตยามาจะตองม

การพฒนาใหมการจดการอยางมประสทธภาพ ตามแนวคดหลกของซาโตยามาม 5 ประการไดแก

1) การใชท รพยากรทอ ยภ ายใตก า ลงความสามารถของสงแวดลอมนน (carrying capacity)

2) การใชทรพยากรธรรมชาตโดยการหมนเวยน(cyclic use)

3) การตระหนกและรค ณ คา และความสาคญของวฒนธรรมประเพณดงเดม

4) การจดการทรพยากรธรรมชาตโดยความรวมมอจากทกภาคสวนทเกยวของ และ

5) การสนบสนนเศรษฐกจและสงคมของทองถนนนๆ

ซาโตยามาในประเทศญปนมการทำานาและผลตกาซชวมวล

32

ทกภมภาคของประเทศไทยมชมชนทอาศยรวมกบธรรมชาต มความสมพนธเชงระบบ การ

พฒนาพนทเพอกจกรรมใดๆ ยอมสงผลกระทบทงระบบ เชนในกรณของชมชนหมบานทบเบก ตง

อยทตาบลวงบาลอาเภอหลมสก จงหวดเพชรบรณ ซงมความสงจากระดบนาทะเล ประมาณ 1,768

เมตร ภมประเทศมความงดงามตามธรรมชาตปาไม อากาศบรสทธเยนสบายตลอดป ในตอนเชา

มหมอกและกลมเมฆ เปนแหลงปลกกะหลาปลทใหญทสดในโลก คนสวนใหญเปนชาวเขาเผามงทยาย

มาจากทางภาคเหนอของประเทศ วถชวตของชาวมงไดรบการพฒนาในการประกอบอาชพ มการทา

แปลงเกษตรกรรมขนาดใหญ ในพนทอนกวางไกลเหลานไดรบการจดสรรจากธรรมชาตในเรองของ

นา เพราะการปลกผกในพนทเหลานไมจาเปนตองหาแหลงนาเปนทลาบากเหมอนการทาแปลงผก

ในภาคกลาง อยางไรกตามชาวมงยงคงรกษาประเพณ วฒนธรรมของเขาไว ได ไมตกอยภายใต

อารยธรรมจากทอน ดงจะเหนไดจากการรกษาประเพณไหวผการแสดงเตนราตางๆ ทหมบานทบ

เบกหากนกทองเทยวจะพกแรมจะตองกางเตนท ในบรเวณทจดใหซงจะไดรบบรรยากาศในการ

ทองเทยวแบบงาย ๆ

ชมชนหมบานรองกลา ตงอยตาบลเนนเพม อาเภอนครไทย จงหวดพษณโลก ลกษณะ

ภมประเทศตลอดจนการทามาหากน มความคลายกนกบชมชนหมบานทบเบก แตทชมชนหมบาน

รองกลาจะมโฮมสเตยขนอยหลายหลงนกทองเทยวสะดวกสบายมากขนในการพกอาศยอย เมอเทยบ

กบทชมชนหมบานทบเบก จะมกลมชาวบานคอยอานวยความสะดวกพาดแหลงธรรมชาต การเดนปา

จากการสอบถามชาวบานทาใหทราบวาจะมศนยการทองเทยวในอนาคต เปนอาคารขนาดเลก ม

ไวเพอเปนแหลงใหขอมลและอานวยความสะดวกแกนกทองเทยว

ทงสองชมชนไดรบการสงเสรมการทองเทยวจากหนวยงานภาครฐรวมกบเอกชน และผนา

ชมชน ในการวางแผนการจดการทองเทยวในพนทของพวกเขามการจดทาและรวบรวมขอมลแหลง

ทองเทยว และแผนการในอนาคตตอการทองเทยวเชงนเวศ

และในทสดจะตองไมลมแนวคดหลกของซาโตยามา 5 ประการ ซงพบวามอยขอหนงท

กลาวถงความรวมมอทกภาคสว นในการจดการทรพยากรธรรมชาตการพฒนาทยงยนจะตองสราง

ชมชนเขมแขง ใหเกดความตระหนกและรบรถงปญหาสงแวดลอม มความเขาใจและเหนคณคาของ

ทรพยากรธรรมชาตในพนทของตน มการใชประโยชนทรพยากรธรรมชาตอยางพอด

และรกษาไวเพอคนรนตอไป . . .

ซงจะตองลงมอปฏบตเพอชมชนเขมแขงและสงแวดลอมยงยน

การตงบานเรอนของชาวมงในปจจบนในหมบานรองกลา

สภาพในหมบานชมชนทบเบกจงหวดพษณโลก

33

โดย : เพลนศกด พงษประยร

นกวชาการสงแวดลอมชานาญการ ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม

พงพาธรรมชาต

สาร VOCs กบปาไม สารอนทรยระเหยงาย (Volatile Organic Compounds; VOCs) ใน

บรรยากาศเกดไดทงจากธรรมชาตฃ(Biogenic VOCs; BVOCs) และการกระ

ทาของมนษย (Anthropogenic VOCs; AVOCs)จากการประเมนของ IPCC

ป ค.ศ. 2001 พบวาปรมาณสาร VOCs ทมการปลอยสบรรยากาศของโลก

มากกวา 88% เกดจากแหลงธรรมชาต และมากกวา 99% ของสาร VOCs ท

เกดจากแหลงธรรมชาต เปนการปลอยจากพช โดยสารทมสดสวนของการปลอยสง ไดแก สาร isoprene (2-methyl-1,3-butadiene; C5H8)

และสาร monoterpenes(C10H16 เชน a-pinene b-pinene และ limonene) ซงสาร isoprene ม

สดสวนการปลอยสงสดถง 77% รองลงมาเปนสาร monoterpenes 19%

สาร VOCs ทปลอยจากธรรมชาต มบทบาทสาคญในชนบรรยากาศชนใกลโลก (โทรโฟสเฟยร)

เนองจากมสดสวนปรมาณการปลอยสง ซงสาร isoprene และสาร monoterpenes ทมการปลอย

จากพช ไมมผลกระทบตอสขภาพของประชาชนแตเมออยในอากาศจะมความไวตอการทาปฏกรยา

ในบรรยากาศสงและจะถกออกซไดซ ไดงาย มชวงชวต (lifetimes) ในชนบรรยากาศโทรโฟสเฟยรส

นมาก นอยกวา 1 วน (ประมาณ 1 ชวโมง สาหรบสาร isoprene) เนองจากมสตรโครงสราง เปน

ไฮโดรคารบอนทมพนธะค ทาใหงายตอการทาปฏกรยากบไฮดรอกซลกาซโอโซน และกาซไนโตรเจน

ออกไซด จงเปนสารทมบทบาทสาคญในกระบวนการเคมในบรรยากาศ สนบสนนการเกดปฏกรยา

โฟโตเคมคลทาใหเกดกาซโอโซนซงเปนมลพษทสาคญในบรรยากาศ และยงมการรวมตวกบฝน

ละอองทาใหเ กดละอองทตย ภมใ นบรรยากาศ (Secondary organicaerosol; SOA) ซงเปน

อนตรายตอสขภาพของประชาชน กาซโอโซนทอย ในบรรยากาศโทรโฟสเฟยรเปนพษตอสงมชวต

ทาใหไมสบายเกดอาการเจบคอ หายใจไมสะดวก ถาไดรบเปนเวลานานเนอเยอปอดจะถกทาลาย

อยางถาวร และมผลตอระบบภมคมกนของมนษย นอกจากนกาซโอโซนยงเปนตวออกซไดสอยาง

แรง ทาใหสงกอสรางชารด เปนตวฟอกสและยงมผลทาใหผลผลตทางการเกษตรตกตาลงอกดว

34

พนทปาไม ในเขตรอนมการปลอยสาร VOCs ปรมาณสง ซงปจจยทมผลตอชนดและปรมาณการปลอยสาร VOCs ขนอยกบแสง อณหภมชนด

ของพชพรรณ และความหนาแนนของชวมวลในพนทปาไม พชแตละชนดจะมการปลอยปรมาณสาร VOCs ทแตกตางกน จากการศกษาของ Kes-

selmeier และ Staudt (1999) พบวาอตราการปลอยของสารisoprene และสาร monoterpenes จากพชแตละชนดมปรมาณทแตกตางกนและพชบาง

ชนดไมมการปลอยสาร VOCs

สาหรบปาไม ในเขตรอนจะมการปลอยสาร isoprene มากกวา 50% ของสาร VOCs ทงหมดทปลอยจากปาไม ในขณะทสาร monoterpenes

การปลอยนอยกวา 10% ซงตรงขามกบปาไม ในเขตอบอนจะมการปลอยสาร monoterpenesในปรมาณทมากกวา เนองจากอทธพลของอณหภมมผล

ตอปรมาณการปลอยสาร isoprene โดยทวไปแลวการปลอยสารisoprene จะเพมขนตลอดทงวนเมอระดบอณหภมสงขนและแสงมากในชวงเวลาบาย

และปรมาณการปลอยจะลดลงเปนศนย ในเวลากลางคน

สาร VOCs ทปลอยจากพชออกสบรรยากาศจะถกออกซไดซภายใน 1 ชวโมง โดยทาปฏกรยากบไฮดรอกซล เปนการ“ทาความสะอาด” ใน

บรรยากาศ ซงจะทาใหเกดอนมลเปอรรอกซ (RO2) อาจนาไปสการกอตวของกรดอนทรย ขนอยกบระดบของไนตรกออกไซด ทาใหเกดกาซโอโซน แต

ปฏกรยาทคลายกนสามารถเกดขนไดโดยการออกซเดชน

ของกาซโอโซนและไนตรก ซงเปนการลดปรมาณของสาร VOCs ทงจากธรรมชาตและจากกจกรรมของมนษย

สภาพแวดลอมทมระดบกาซไนโตรเจนออกไซดตา (โดยทวไปจะนอยกวา 5-10 ppt) จะถกเรยกวาบรรยากาศ“สะอาด” กาซโอโซนจะเกดจาก

ปฏกรยาโฟโตเคมคอล ระหวางกาซไนโตรเจนออกไซด สาร VOCs และแสงแดด ภายใตสภาพบรรยากาศปกตปฏกรยาโฟโตดคอมโพสชนของกาซ

ไนโตรเจนไดออกไซด จะเกดกาซโอโซน และวงจรจะเกดความสมดลโดยไนตรกออกไซดและกาซโอโซน อยางไรกตามหากมระดบกาซไนโตรเจนออกไซด

สง (ในชวง ppb) จะเรยกวา“สกปรก” ถาไนตรกออกไซด สามารถเปลยนกลบไปเปนไนโตรเจนไดออกไซด โดยไมตองมกาซโอโซน จะทาใหกาซโอโซน

ถกสรางขนเกน (ดงแสดงในภาพท 2)

ภาพท 1 แสดงแหลงกาเนดของสาร VOCs และการเกดปฏกรยาเคมในบรรยากาศ

ภาพท 2 แสดงวงจรการรไซคลงของไฮดรอกซกในบรรยากาศ

35

ตามธรรมชาตพนทปาไมมการปลอยสารมลพษสบรรยากาศ แตจะมการทาความสะอาดโดยเกดปฏกรยาเคมในบรรยากาศ ทาใหเกดความ

สมดลย (ดงภาพท 3) แตเมอพนทปาไมถกทาลาย พนททเคยเปนแหลงกกเกบกาซโอโซนของชนบรรยากาศโทรโฟสเฟรย จะเปลยนเปนแหลงปลอย

แทนเมอพมไม ไมสามารถดกจบกาซไนโตรเจนออกไซดทถกปลอยจากดนและการปลอยกาซไนโตรเจนออกไซดทเพมขน จากการเผาปาและจากการก

ระทาของมนษย (เชน รถยนต) ทาใหเกดเมฆกลนตว นาไปสเมฆทมการพดโหมกระหนาทาใหปรมาณฝนลดลงและลดการระเหย ทาใหระดบความ

รนแรงของการเกดมลพษทางอากาศสงขน การปลอยสาร isoprene จากปาไม ไมเพยงแตจะมผลตอบรรยากาศบรเวณพนทปาไมเทานน ยงมผลตอ

คณภาพอากาศของเขตเมองและเขตรอยตอระหวางเมอง เนองจากเกดการพดพาและทาปฏกรยากบไนโตรเจนออกไซดทเกดจากการกระทาของมนษย

สารมลพษอากาศทตยภม (Secondary Air Pollutants) : เปนสารมลพษทางอากาศทไมไดเกดและถกระบายจากแหลงกาเนดใด ๆ แตเกดขน

ในบรรยากาศจากปฏกรยาเคมระหวางสารมลพษอากาศปฐมภมกบสารประกอบอน ๆ ทอยในบรรยากาศ เชน กาซโอโซน ฝนละอองขนาดเลก และ

สารมลพษทางอากาศทเปนสารอนนทรย (Inorganic) เชน กาซไฮโดรเจนซลไฟด และ ฝนตะกว เปนตน ละอองทตยภมในบรรยากาศ (Secondary

organic aerosol; SOA) จะเปนการรวมตวของสารมลพษอากาศปฐมภมกบฝนละอองขนาดเลก

เอกสารอางอง :

กรมควบคมมลพษ. 2554. รรอบทศ มลพษทางอากาศ บทเรยน แนวคด และการจดการ.

House, J. et.al. Ecosystems and Human Well-being: Current State and Trends. Chapter 13 : Climate and Air Quality.PCC. 2005. Climate Forcing Through

Atmospheric Chemistry.

Kesselmeier, J. and M. Staust. 1999. Biogenic Volatile Organic Compounds (VOC): An Overview on Emission, Physiology and Ecology. Journal of Atmospheric

Chemistry. No.33. pp. 23–88. 1999.

Lelieveld, J., et.al., 2008. Atmospheric oxidation capacity sustained by a tropical forest. Vol 452.

Pressley, S. N.. 2004. Isoprene Flux Measurements Above a Northern Hardwood Forest. Washington State University. Department of Civil and Environmental

Engineering.

Sharkey, T. D. *, A. E. Wiberley and A. R. Donohue. 2008. Isoprene Emission from Plants: Why and How. Annals of Botany.Vol. 101. pp 5–18.

Volatile Organic Compounds in the Biosphere-Atmosphere System (VOCBAS), 2010. www.esf.org/vocbas.

ภาพท 3 แสดงปฏกรยาทางชวเคมและชวฟสกสของปาไมเขตรอน

ภาพซายแสดงถงพนทปาไมตามธรรมชาต ภาพขวาแสดงถงพนทปาไมทถกทาลายและมลพษทเกดขน

ภาพท 3 แสดงปฏกรยาทางชวเคมและชวฟสกสของปาไมเขตรอน

ภาพซายแสดงถงพนทปาไมตามธรรมชาต ภาพขวาแสดงถงพนทปาไมทถกทาลายและมลพษทเกดขน