gunayala, de lectura en guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed...

45

Upload: buithien

Post on 15-Mar-2019

216 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI
Page 2: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

1

ONMAGGEDDUMMAGAN – Gunayala, ’13 Ilemagsa: AIBAN WAGUA

Page 3: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

2

Page 4: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

3

Dulegaya durdagnanaid absoged / Onmaggeddummagan.

ILEMAGSAD:

Aiban Wagua

Gunayala, 2013

Page 5: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

4

BABIGAR E DUGGUGAN

Page 6: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

5

BABIGALA

Babigala anmar daniggidigar obare. We igarbali sagla, onmaggedneggi anmarga namagge. Onmaggedneg neg iduedi, nega

biriginedi. We negsega anmar bela nanabuggwa; dadgan, muugan, nangan, babgan, sabbingan, yaagan, mimmiganse baggar.

Sagla, burbale anmarga namagge. Sagla namagsad sorbali argar anmarga oduloge. Suwaribmaladi anmarse gormaladi, sagla

namagged nue iddomalaga.

Babigargine bela negdaniggid, babgan, nangan, na e sanbina, na e nabbabina uluded anmar wisgubuggwa. Deugginbali, anmar

daoed negyaurgi, gweburyagi bela anmarga gin sunmaglesibali. Gwenaddigwar nanaed, na maga dagmalad, na wile dagmalad,

na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa.

YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

Gunayargi be addagder, yardagsig diwardummadi ariomai, Duilewalaye, dadgan bibuggwa negguali. Dadgan, muuganbo

Duilewaladugguba anbagusmala. Sabbindummagan, obiarmaladi, neggwebur iliba neg dagmamagude: dad Mage mai, dad

Dugge gudimoga, dad Neba, dad Yala, dad Igwagunabbiler, dad Olonaggigunabbiler, Olosurggaliler, Olobaglagunabbiler, Dad

Ule, Dad Ursidsiler, Dad Galub, Dad Oloagnaidule.

Anmar dadgan arbaeddulegana, ibmar osanmagged wisimaladi. Deunni, bad dadgan, neg sobbuggwa. Nega yaigwa, neg

maddargwasaaledgi gabbuggwa. Emisgwa anmar neg niggad, anbayoo dagledageunni. Dadgan neg ebusad, emi, anmar sabga

bilibiligwaye bibuggwa.

Deun, anmar muugan, anmar dadgan gwen wileiddobugsuli. Uggumesedsuli, negseleali: sigli, wedar, yannu, negwalig anba

anbiguedgine. Dadgan, negwalig masgunned nued amibuggwa. Dadgan, muugan bela, mag ibmar iddoedigi anbagusmala.

Page 7: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

6

Ibdulagan goled, gwaggwadulagan guggued, olordulagan goled… sunna odulogedgi dadgan negseali. Dadgan,

sabburdulegansoggu, diwar saglagan agiginned e burba wismaladdi.

Ibagwengi, nega angaagwa sedogudye, gi sunmaglege. Ibdulagan magasar negiddoeyobi guali; ibidummad aggargu

soggalidgine. Negbogid nagunoniggi. Siggwidulagan bela bogilesa. Ibabagge, deyob negiddolenoniggi.

Ibbaggeguargu, nega gabigwenadba, dule, diggasuli gordani iddoleali. Diwardugguba dule gordanie, dadgan gi namagge.

Binabina, dule goled waligguarsunna: ¡yoo, yooo, yoooo!

Sabbingan walabaagi dagleali: Ibeorgun, Wigudun, Giggadiryai. We sabbingan, dadganse gornonimala. Ibeorgun, nega

gabigwenadba dadgan argan ganonisunna:

¡Naa, degidde, be nuedginmar sogeye! –Orgun dadganse gornoniggi.

Orgun, dadgan odurdaggali, muugan odurdagnagusa waggudar na argangamaladgi, waggudar Babse ibnuegan egismaladgi.

Wegi ga sogdesunna:

“¡An nuedye!” Be an abinsamalo.

IBEORGUN WEGII SUNMAGGALI...

Orgun, dadgan argangaali. Orgun, siamar argangaali. Orgun mimmiburwigan agdonagusa. Aaga saglagan gi namagge:

“¡Siggwi barube agdoegwissiye!”.

Ibeorgun, gunadule sabbinye, girmar gi sunmagge. Dadgan na abindagsa. Gwengwena wis dobeyobi abindagdemala; bela ba

wergusmarbali.

Neg muddigguargu, Orgun wegii dadganga sognagude:

Page 8: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

7

¡Emisgi wis obunnomargwelo! Anmar, burgwedgialed daggesoggali. Burgwedgialed, Baba Nanbo, anmarga

daggesoggarsunna; anmar gi ganguegala. Nandummad, anmarga negburba oyosoggali. Bemar, mer iemalo, negburba be

dagdemaloed.

Degi oibosbali. Negwagdar gudbarsunna. Anbayoo niisdulegan agginnegi, dada negaulu mayealiddigine, dadgan, diwarse

agdebuggwa guali. Na ise argan gaagwale, dadagan agdebuggwa guarmala, mer dimaddagangi aglaega. Orgun, dadganba

agdearmosunna.

Waggudaryalaba, na argangamaladgi, Orgun dadgan muugan bela odurdagnaguali:

¡Gilumarye, bani nueganbi sogeye! –Orgun se egisnagude.

¡Bela nueganbiye!, –be an abin samaloye, ga sogdebali.

Geb Orgun, agbiridbali muugansig, wegii ga sogdemoga:

¡Ammamarye, bani nueganbi sogeye!

Orgun, abaluggedsig, dadganga sunmagnagusbali:

Nue suiddigwa, be ani, abalugmaloye. Melle siggwidulagan obeyobi, be obmaloye. Siggwidulagan, be dagmarye, unni

siggwas wis diigi memmermaggogu, guggudbaloye. Anmardi suiddi obmalo, diwarulu, inauluyob, Bab anmarga mesisnade:

¿Bia, sabbisaglagan yoyoi be dagmarsunna? Waggudaryalaba abaluggedgi, anmar na burba ogannobuggwa gumalo. We

ibmar, wiesuli anmar imagge. Arbaebidar anmar imagge.

Orgun iduar, dadgan bad negwisibuggwa. Dadgan bad negseed wisi, na burba gannoged wisbali; Orgun we ibmar bela

gannononiggi, igar nuegan mayenoniggi, neg ilemagnonisunna.

Page 9: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

8

ONMAGGEDNEG WEGII GWALULESA

Obsadsorba, dadgan gannar negse ubodbarsunna. Orgun dadgan unaed nasidbali.

Geb Ibeorgun, dad wargwense godde. Ga igar uggali, namaggalir igi e abin saoe. Degiiye, be an abin imaggoye, ga

soggarsunna. Babdummadse goledigar, dadgan durdaggali. Babdummadse goled, Nandummadse sindigar siged igala, muugan

dadganbo durdagnagude.

Ibeorgun, dadganga igar ugnagusa, muuganga deyobba. We dadgan, nabir e barsogmalaga neggwebur baidganba, dula binid

daniggoedga. Wegii ga sogdebali:

Anmar, na nuegwa neggwebur ilemagmarbalo. Nega dummadi, we neggweburgi nue abegele. Anmar neg sunnadi, siamar

nega, doddogan nega, bela anmar nega; gi Babse gollegega, gi bonigan abin imagged balamilegega, gi arbaedsig

sunmaglegega, bela burwiburwi gi igar iddolegega. We nega, anmar negsoggu, duggin na sobmalar gebe. Gege dule baidse

anmar gole, we neg anmarga sobega.

Wegii noniggi onmaggednega, iddogednega, negaogaryagunnega, orgunnega, iddogunnega.

Ibeorgun abessuli na wawargwengi neg sobmalad. Bulagwa neg sobedgi anmar odurdaglenoniggi. Weg dadganga, Orgun

sunmaggali:

Suwar nuegan, suwar egwaale, anmar amimalo: bailawala, naggiwala, wasarwala. We suwargan ilemaggar anmar urbemalo,

nuga nigganigga bela anbaguo. Buwarye, anmar nugsao, suwar neg abbalallagi gwisguoed. We buwar gege wargwenna

gwisgue; buwar na e bendagged egismoga; suwar yaigwad, deginigwen gannarbadi, buwar bendaggega noniggoe: dior.

Page 10: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

9

ORGUN, IBMAR NEGSOBEDGI EBULEMALAD, NUGSANONIGGI

Ibmar neg sobedgi ebulemalad, Orgun nugsade. Suwarwalagan neg gannomalad, nug niggude. Buwar, diorbo sargigi ise

edinnar imaglegoye, Orgun sunmagnagude. Buwar, dior ebo sargigi edinnarsulile, anba buwarye bilesuli. Suwarwalagan,

unnila ise edinnagwale gwisgusar, neg gannogega anbagusar, geb nug niggubuggwa.

Buwar, geb buwarye bilesii, sargi geb sargiye, dior geb diorga gunoniggo.

Geb, suwar nuedi, wilubba sugued anmar amibalo. Wedi, uusorga guoedi. Geb, uusor egiddamogoe suwar wis

yaisddiggigwad, adi aggega gunoniggo. Agge, uusor e arganyob gwisgunoniggoe. We suwarwalagan anba nugsuli,

addinnar bugsulir, negga burba dagsurmalar. Uusor aggebo diglenoniggo, geb a abargi buwar, a dugguba, gannar uusor

aggebo; geb a birgi nagubir megnoniggo. Anba nagubirmo nugsuli, geb nega eba gannaleder na nugsunonimogo. Nega, nug

mimisiidi, ibmar gannarba esamaladga. Anba anmar wegimoga. Anmar bulagwadaed, we burba nigga. Neggwebur, anmar

negdummadi, a anmarga nug mimisiidi.

Weg Ibeorgun, dadgan muuganbo odurdagnagude: neg sobedsig, ibmar bela gi ebulemaladsig. Deginigwen, Ibeorgun iduar

neg soblesmalad, issaggwa sobarsuli, anba gi yeer gablemoga. Neg sobed gwabbid, Ibeorgun senoniggi. Emisgwa, anmar,

Gunayargi gi gabbuggwad nega.

Ibeorgun, dadgan odurdagged, sabonasurguali. Ga sogdebali:

¡Melle unnila, anmar, neg gwagwennagwa niggumalo! Neg massered, gabed nega, e ome ga sobmarbalo: souu.

Burwa nued galimbaba iirmagged abelege. Anmar, burwa isganagi gabega we yarse nonisurmala. Aaga, galimba nuegwad,

ollolee neg be sobmalo.

Page 11: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

10

ORGUN NAINUGANGI ARBASBALI

Dad Orgun, ibmar digedsig, nabba osanmaggedgi, sunmaggarbali. Yoodiwargi, dadgan muuganbo, wegii se unalede:

Ar nabiri, Baba Nanbo nabba nuedgi anmar odesad. Ibdurgan wargwen agnied e nabba, wargwen na dumgued nabba, nabba

burba niggadgi anmar buggwa. Dargwadulagan, gaidulagan, oba sogawinag sabsur dumgue anmar nabbagi. Deginigwen,

anmar arbaed gwena bur onasoe. Anmar arbaedgi nan wagar gannolemai. Anmar arbaedgi, nan aggwilesii. Mer iemarbalo,

mimmigan anmar balegindaniggid. We mimmigan nuegwa gabega, mer uggumesega, e masgunned belabela ga anmar

omelogergebe.

Geb nainugi sunmagleali. Geb ibmar gwagwa egwaar diglegedgi sunmaglenagude. Geb, oba maglesoggalir, diigi silegedgi

sunmagleali; ibmar diglealir nabba gannoega, gagan nungan, sabdurgwagwa, iglisaa ebulegedsig igar balamilenagude.

Yoodiwar gaggaba, ibdurgan bela diglesa. Birga wis nadedigi, ibmar, dummad sanmagsa, dummad ibmar welesa.

Dadgan bulagwa arbasmala, na bulagwa ibdurgan wesmarbali. Na bulagwa wesmaladgi, mudsubmudsub ibdurgan na

mimidmarbali. Nabgwana ibmar gi nallegussuli: aswe ga ugsa, dargwa ga ugsa, narassole, obdula, masidulagan. Galimbaba

mimmidoddogan ibdurgan miminagude. Galimbaba mimmigan narassole mimiali, mammi, masidulagan. Dulewargwen

uggumesdisuli negseleali, dulewargwen ibmar burbule gwenadganba nigdeye, soglesurbali. Onmaggednegyaurse, iggodurba

selenoniggoe, mango, narasdulagan: girmar Orgunse igar iddononidamalad, onmaggedneggi we ibmar bulagwa na

iddobuggwaguali.

Dadganga, muuganga, Orgun igar onaggwarbali:

Babdummad Nandummadbo, ibmar nuegan anmarga oyomaiddi, anmarbi unnila gi yeer iddogegarsuli. Ibmardurgan,

sabbursiggiddibe, diwarsiggiddibe, anmar garbisuli, gwenadgangi anmar binsaegarmoga.

Bergwable anmar, wegi, arbaega buggwa, anmar wimaggedgi na wergumarbalo. Anmar arbaed, nabba ogannogedi.

Page 12: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

11

Be igarba gwenadwargwen dani be daggardibe, be gai semaidgindibe, mer gi be nalleguo, be gai ga ugsabin sao gwenadga, be

gwenad gai gunnadab igarba guega.

Be yannu magsadibe, gwenadgan melle be iego. Masnued be amisdibe, gwenadgan be walig mamaidse be golo; eiganase,

gwenadgan ugguiddodimaladse. Moli be senonidibe, gwenadgan gegumamaidse san nuedi be oyobalo, gwenadgan mas

amioeyob binsamamaidse. Weligwar iddobuggwa be gudmalo, mas nuegan iddodii be nanamalo, gwenaddigwale, weligwale.

Usu yaisaar be amisdibe, oirar be gwenadganse oyogo, gwenadgan beba yeer iddomogaga.

Wegii, Orgun, dadgan, muugan, odurdagnagude.

Orgun, dadgan odurdagnagude, muuganga igar ugnagude: garba sobedgi, gurgin sobedgi, bigbi sobedgi. Bela, ibmar soogagba,

ebulemadsebaggar ese dadgan durdagde.

GIGGADIRYAI ORGUNBA MELLESSULI

Yoodiwardugguba, nan Giggadiryai muugan odurdagnaguarmoga. Gassobed e suwar edinnali; gasbied, muugan ese

durdagnagude. Muugan, nirbadub biedgi odurdagleali. Gassi sogawinag geb gwalulenagusa.

Giggadir, gas nugsaali, ebulegedba, e dumguedba, e sobaledba: yarduagassi, nusugassi, googogassi...

Giggadir, nabsaa ebudbali: nabsaa ginnid, nabsaa sidsid, nabsaa gordiggid, nabsaa barbad. Giggadir, Ibeorgun walig

arbanaguali. Aaga anmarga, bulagwa arbedigar obesmala. Ebogi, anba sabbinganagine, Yoodiwarse agdesmala.

Nan Giggadir iduar, anmar dadgan, anmar muugan bela, bad moryoi buggwa. Muugan, aramola yobuggwa, dabumola,

ibmarabsarmola. Anbayoo mornag, emisgwa siamar yoed, dagledageunni. Giggadiryai ebunoniggi: disggelamola, masimola,

abgimola, ubsanmola. Giggadir, sogawinag ibmar ebunoniggi: aswegwagwa ebunoni, abgi, gobirgwa, aglisagla,… aagi gassi

Page 13: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

12

maglede, mola, bela, maglenaguali. Masiwalagangi dub onolede, oa ebulede. Oa iggogi mor magleali. Nan Giggadiryai, muu

Ogir odurdagnagude, muu Aidiggili, muu Inar. Muugan, mola suigan, naga dugguse yonanagude. Muugan, danadana

anbaguali ibmar Giggadirse nuegwa durdaggega. Muu wargwen bur yeergus ibmar wisidir, na e ayamar odurdaggarmoga.

Giggadir, muuganga, bela igar ugnagusa. Sou yaba ibmar ebulemaladse baggar, Giggadir, muuganga igar ugnagude. Saglagia

obaddega, Giggadir, signugar ebude; ilamali amisbali, ogob ebinega, ina ebinega. Soo ogaega, sabbisegar ebule noniggi.

Muugan, diiaggwa uedgi mas dubuggwa, gobed sabuggwa negseleali. Neg addiardibe, dambed nagunonidibe, diiaggwa uedgi

neguee sabuggwa. Giggadiryai, ibmar durdaggedigar dummadi, eganoniggi. Aagi, muugan durdagnoniggi: morsobed,

sianarsobed, meddesobed, nalasobed, nogsobedsebaggar. Anmar muugan, Giggadirse, sianar ogemalad, medde ogemaladigar

balamiali.

Giggadir, anba bunolo noniggi, anbayoo surba dagge. Geb sergusgu, na Orgun, emagnoniggi. Ibbagge, Giggadir surba

edarbisa, degsoggu, muugan durdaggarbali, bunorgana oseloleged: ibiga oselolegoe, sana oselolegoe.

GIGGADIRYAI, DULE ODURDAGGED WISIDI

Yoodiwardugguba, Giggadir, muugan odurdagnaguali. Giggadiryai, wegii muuganga igar ugnagude:

Anmar, omegan, Nabgwana e argan sunnasogedi. ¡Massergan, mesagwar gege anmar imagge, na mudsubmudsub

bendagmaladi! Omegan, masserganbo bulagwa, ibmar dummagan sunna agdoe. We nabbaneggi, ibmar nigga, massergan

geg imagged, anmardi sunnad, ar ibmar nigbali, masserganbi sunna saed, anmar geg samoga. Anmar, masserganbo

mudsubmudsub na bendagmaladi, na burba gannomaladi. Anmar, gwenadganga argan oyogega noniggi, –Giggadir,

muuganga, sunmagnagude–, mimmiganga mas dagged anmar gumala; gwenadgan abindagged; dadormarga ibmar nued

oyoged. Waggudar, dinarsiggaled ga oyomalo, we, masyoaled obare, san naraledbamai, gabibaduggaar, siagwanisdibe.

Page 14: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

13

Yoruggudsig, masnugguled ga oyomarbalo, we, mas nis niggadi. Sedoguardibe, mas ogaled ga oyomarbalo, wedi mas e

uggabela yoaledi, geb e ugga milegoe, geb gannar yolebalo soogi.

Giggadiryai galimbaba negdagnagusbali. Mimmigan argan gaogu, geb binasdiggi nag obiedgi odurdaggarbali. Mimmigan

aggwedsig muugan se durdaggali, mimmigan nuegwa odummoed. Winonied, Giggadir ebudbali. Ubsan, sogawinag dubga se

binyenagude; geb duba, mor nueganga imaglede.

GUNADULE DAED E BURBAGAN, DUBGANGI NOARSULI

Anmar daniggid igala, diwar dummaganba daniggi; Duilewarye diwar nugadba; wagmar emi Tuiraye bibuggwadba.

Ibagwengi Uggubneggi, Dubbanegaye bilebalidgi ibmardummadi oyolenagude. Dubbaneggi nerdummagan, igardummad

iddonagude. Anba daddummagan gudiunni: dad Dugge anbagudii, dad Neba, dad Yala, dad Igwagunabbiler, dad

Olonaggigunabbiler, dad Surggaliler, dad Olobaglagunabbiler, dad Ule, dad Ursidsiler, dad Galub, dad Inagdur, dad Masar.

Nerdummagan, Dubbanegase, ubosmala: ner Diegun noni, ner Gubiler, ner Baglibe, ner Balibbiler, ner Wagibler, ner

Masardummi, ner Sibu, ner Ologanagungiler, ner Olonagegiryai, ner Olonigdidili, Nelegwanelegwa, Buna Nele. Deun dad

Ulinia anba duladii, dad Yermoga, dad Sidsi, dad Garman.

Nerdummagan e igargan balamisadgi sordagan odulonagude. We nerdummagan, anba sabbingana unni. Anba nobedsuligine,

na bengumalad anbasuli. We nerdummagan bonisaglagan abin gwisguega barmileali. Wemar, neggwebur wilebuggwad

bendaggega nonimala. Neggweburmar odaggega, we nergan Abiayarse agdesmala.

Neggwebur irwa gwisgumaladi, mer dule baigan gi dodoega, mer ibgwensur imaglegega. Nerdummagan, igardummagan

wisimaladi: wigudurgamdur, niagamdur, nabbasgamdur, bogdulegamdur, galaburbagamdur, umagamdur, ibegamdur,

sulugamdur...

Page 15: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

14

DUBBANEGGI ONMAGGEDDUMMAD ARGASA

Nergan, wedar narisa, yannu narisa, ari ugaggase. Yeer mas onmagsamala Dubbanegse sedega; Dubbaneggi na iddomalaga.

Mas immilesbali, dargwa gwisles, mamsebaggar.

Nergan, Dubbaneggi, igardummad iddonagude, Baya waligsaar. Dule buggib, Dubbanegse ubosa. Subbe guagwale, dolo, swara,

gangi, sulubgala, dedgala igardummad iddogedse.

Ner Diegun, nergan e dummadi, aa igar ugmaguali.

Nergan, Babsegoled ibagan nasignoniggi, geb wergued ibagan nagunonibali. Wedar naraled, sigli, usu, bulagwa iddobuggwa

guarmala. Dubbanegginmalad nue arbasmosoggu, uadula, sigli, masi onmagsamarmoga. Babse godsad sorba, dadgan swaragi

dodonagusdamala; gogge yalaba dodobuggwaguali. Subbeyalaba bibbirmagnanagude, doloyalaba, swara, gangi. Sedogusdibe,

dedgala abargi gwirdamaloe. Ibabaag igardummad iddosmala. Nerdummagan bulagwa Babdummadse gornagusa,

Nandummadse golowar onagnagudmala.

Aagi, na igar mesiarmala: “birga nergwase, geb na, gannar abingumaloye, soggarmala. Birga nergwa, Babigargi nergu

soggarmarsunna, Nandummadigar nue balamisoggarmala”.

Geb, igariddosad sorba, nerdummagan e neggweburse gannar agbilismarsunna. Birga nergwase, ganar na dagmarbaloye godde

duurmagdemala. Nergan, na warwargwengi sogsagusmala igar na balamimaloed.

Geb, birga nergwa nadbali. Gannar, nergan anbagu daglearbali Dubbaneggi. Geb na igar durdagsamaladgi sordaganga

namagnagudmala. Nerdummagan, dulaga namagnagude Dubbaneggi. Na warwargwengi igar durdagsamaladba, Babigargi

dula owisonagudmala.

Page 16: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

15

WE IBMAR DUILEWARGI DAGLESA

We ibmar, Ibeorgun iduar gusadi. Dadgan muuganbo, weg sabga maddagwen anmarga obesa:

Masmala walabagge dagleali. We masmala, bad nuegwad sergunanaegine, sanwa nigguedsig nadedgi. We masmala, diwarse

agdebugguali. Diwarse baddemalogu, bunamala diisumalad abinguardamala. Bunamalade, masmala, na emarsaar sergu

nanamarmoga. Bunamala e warbaggeginmoga, na gargwenmaladbali.

Undar nadedigine, bunamala e babgan, masmala arganegisedgi sunmaggarmala, igar maidba na mimmigan onigguega.

Masmala e baba, bunamala e babganga soggali:

¡Andi an nabir iddoge, an masmala sanwa niggued! Baba, anmarga bad igar medde nadsoggu, na warbogi negaggwemalad.

Deginigwen, an siorse bemar egismorgargebe.

Geb, bunamala e babgan sademarbarsunna masmala e nanse. Masmala e nana, weg ga soggali:

¡An masmala dule baid negseega an odummossuli! An na masmala odummoega, an dummad wilesa, degsoggu, an inse an

masmala masgi an ogunnner gebe. An inse, an masmala an bendaggoe. An masmala, dule baidganga mas benguosuli, dule

baidga dargwa benguosuli, dule baidga moe benguosuli.

Degsoggu, masmalaga omegan uglessurgusa. Mer bar omegangi sabbingan binsaega, inagi oglede. E nan abessuli e masmala

egi naed. Geb binabina we sabbingan, omegan isddardaggali. Ima omegan daggarmarsunna. E nan bela imadagge gudmala.

Undaradgi, sabbingan waggidde. Sabburdummaganba yoggusmala. Duilewardugguba neg sobsamala. Dulebuggib agnisa

masmala amimalad, deginigwen amilessurgusa. E nana, masmala sorba dummad wilesa, dummad bosa.

Page 17: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

16

Geb masmala neg nudagsa, neg sobsaba. Geb masmuu egwaarmala, bela ibmardurgan e gwagwa: mamgala, dargwamuu,

wagubmuugan amismala. Ibmar bela digsamala.

Waggudar noddamala, geb negmuddiggusa negse warmaggwis guarmala. Negse nonimardibe, geb mas imagdemaloe, geb neg

durwibuggwa. Deyob birgaba nanasmala.

IBAGWENGI NEGAGGAR GUNONIGGI

Ibagwengi negaggar gunoniggi. Deun masmala negse osedosnonimala, nue geggusadgi. Ibmar dagledisulid, masmalase

oyolenoniggi: mas guaggwagwaa bad duarsii; neg durwiale; bela ibmar enuggarbuggwa.

¡Nan, anmar balamis dagleye!, –ia na e urbamarga soggali–, nana, masduega, bunwargwen anmarga barmiar dagleye.

Masmala masgudsamala.

Balibalisaar deyob sabbingan negdagdemala. Negse nonimardibe bela ibmar guaggwabuggwa dagnonidamala. Imbagi, ubsan

gas urba omiled dagnonidamala.

Geb degidgine, ia na e urbamarga soggali:

¡Bemar arbanamalo! ¡Anbi wargwen an bemarga neg edarbo! An sunnad an bun dagbie, anmarga mas imagnonidaed. ¡Aa

daggega, bula imbaba an dugguo!

Oibosgu, waggudaryalaba, dada yeergangu gaali. Siggwi buggib oimagnagude. Bela ibdulagan, ibmar aggargued wisiyobi, neg

imagnaguali. Siggwi galagwensuli oguggude: siggwi gogi, siggwi barube, obnuu.

Page 18: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

17

Massi, bollee ibmar niba siwimagge iddoali. Bulaganba iddomaguali: ibmar niba uurmagge, siwimagge, gesumagge. Geb,

olonala negdiggarba nagunoniggi. Aagi, walabagge ome nuegan agdeali. Geb, aa omegan negse ubode. E walabagge bela

arbanagude.

Ome bur dummad gwala gasa, neg durwied naside. Ome wis urbaligwad dargwa gasa, mama, masi, bela obusge nagusa. Ome

baiddi, bigbi gasmoga, soo ogannoali. Ome bur bibbigwad sabban mamarnagusa, ibmar enugnagusbali. Siggwas nadegine, bela

ibmar sogedse imagsamala.

Geb omegan, gasgi nagusmala, ubsansaa mileali. Wirwir bibbirmagde, wirwir gesumagde. Beedse arbasadgi, na se goddemala

gannar naega. Geb, olonala siggir magnagusa; geb gannar siwimaggali. Olonalase, bunamala gannar agnaggwide. Deg e ur

mogir imbaba yoggude.

Masmala arbadimalad, geb negse nonimala. Gwenad dummadi, na ibmar dagsad e urbamarse ogwasa. Urbamar e ia iddobisur

gudmala.

BELA MASMALA, OMEGAN DAGBIGUALI

Omegan daglesadgi, masmala sunmagedbiguali. E ia ga ibmar soged, iddobisur guarmala.

-¡Gege omegan niba agdeye!, – urbamar soggali.

Massi ia sorbalid, e gwenadganga soggali:

¡Emisgi ani mosunno! An sunnadi an daggergebe, omegan warbagge agdeye, ia soged.

Sogedba imaglesa.

Page 19: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

18

Geb, aa massi, bula imbaba duggusmoga, neg waligsaar. Neg iddoleargu, ber angaagwale. Aa sorba, siggwi buggib

oimagnagude. Diwarsebaggar uurmagge, massi iddomaguali. Geb binabina, ibmar bollee niba siwimagdani iddoali. Ibmar

siwimagged gangumaganguma gude. Massi, olonala ise daggar megisa. Olonala, nabbase megnonigu omegan walabagge

agdesa. Aa omegan, negse ubononimala. Omegan arbanagusa. Egadegad na ibmar imagdemala; aa sorbali, wis obunnosmala.

Sedogusgu, olonala gannar ga naggwidbali. Mogir imbaba degyoggude.

We massi, anba deyob na e gwenadganga ibmar ogwanagude. Warbo masmala besmalad, iamar iddobisuli.

Geb masmala e walabaggegwadi, igar bar amiarmala:

¡Anmar, neg baidbaid duggumalo! An wigode be iddomardibe, omegangi anmar duurmagdemalo. Omegan, egadegad na

gamalo, –ia e urbamarga igar ugnagude.

Geb masmala bula imbaganba duggusmarsunna. Sabbingan, omegangi naggule megisa. Omegan agdenonibali. Neg nudagna

gusmarbali. Bunamala ubsan gasa; geb wirwir goddebali, ubsanduba galagwensuli onolenagusa.

Undaradgine, omegan nasoggalidgine, ia dummad e urbamarse wigode. Olonaladi bad uurmagnai, bad siwimagnai. Masmala,

omeganse duurmagde, na egadegad gamalaga. Bunamala galaibegan nanae; binnasurguarmala; masmalagi obidde. Unnila, ome

bur bibbigwadbi ganonimala. E iormardi olonalagi, gannar naggidmala. Mogir imbaba, gannar yoggude.

BUNA BIBBIGWAD, MASMALA E URBA BIBBIGWADGA NONIGGI

Masmala urba bibbigwad, ome edarbega nugsalesa. Massi sabburba naddibe, ome argangaagwale nanaguali.

Nii ogwinmagdegu, ome sunmaggali:

Page 20: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

19

¡Melle bar be angi naggulemala; gege an bemargi bar wagginne; dule uggabi bad an abbanne, an iormar bar anbina

daniggosuli!

Geb masmala, igar bar amiarmala; bela sogsamala:

¡We ome, ia dummad e sanwagguo!

Deginigwen ome soggali:

¡Be ia dummadga, an danisuli! ¡Be urba bibbigwadga, an noniggi! Bemar, dogadoga an iormar ogwayisa. Anmar walabagge

gumogana, bemarga warwargwengi. Dogadoga bemar iddosa; an iormardi bar be daggosurmala.

Aa omede, anba na e nug sogsuli.

Birga nadedigine, ome wegi sunmaggarbali:

¡Bemar, anga, sunmagge, we yar dagsig be babgan bugye! ¿Ibiga degidde, bemar geg an sedsunna, be babganse?

Geb aagi, masmala e neggweburse gannar agdesoggarmala.

Duilewargi, muugan, omegan nuegan daglenanae; deginigwen, ome selenoniggid gi obin dagleye, soglege. Anmar muugan

bela, yeer daggedbi guarmala, e sunmagged bela iddobigudmala.

Page 21: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

20

WE BUNA, MUUGAN ODURDAGGALI, DADGANGA IGAR UGNAGUDE

Waggudar, dad wis naggwisagwagi, we buna, goe amidagoe. Geb ga namagdagoe. Ibenua ogabega odiirmagnagudoe. Weg

mimmigan ogabguali: gasgi agbannagusdae, naa osiomagnai, geb e golowar goddoe.

Ibagwengi, goe bunologa namagge, bangindi goe susugwaga. E namagged na duggin obinye e binsaedba, e iddogeba.

Goe susugwaga weg namagge:

¡Goe bibye, goe massi bibiye!

Yooedise, bani dummagusa sogeleye,

bababa, bani giomaggedii gudoeye.

Goe bibiye, massi bibiye,

bababa sabbuluba arbaedi, be gueye,

obadulagi arbaedii, be ani, gudoeye.

Bani dummagusa sogeleye,

bani, diwar dugguganba, uasoedii gudoeye.

Be nanadi, be wimaggeddiba

masi nuedi gunnedii, gudoeye.

We buna, goe bunorganaga namaggardibe, aggar e binsaed onoddabali:

¡Goe bibiye, buna bibiye!,

be baba, geggusanoniggi sogeleye,

be, ani, burba ga daggedii guoeye,

bani obadudu noga ga oyogediye,

be, nana bendaggedii, bani gudoeye.

Medde dummagangi dii enodii, bani guoeye.

Page 22: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

21

Gwaladula oyosabinne bani gudoeye,

negayaulu durwiagwale, bani seoye,

¡Goe bibiye, buna bibiye...!

We ome iduar, muugan, mimmidoddoganga anba nue namagged wissulina. We ome, niisdule, muugan odurdagnoniggi.

Namaggedba, anmar dadgan durdaggali, bulagwa neg seed; bulagwa neggweburgi arbaed.

Muugan anba boed, nue wissuli buggwana. Dule burgwisdibe, emisgwayob anba bosurmalana. Dule burgwisad, anba duladii e

wilesad, e yeer iddosbalid, ebinsa bugsuli. Niisbundor, aagi muugan odurdagnonibali.

AA BUNA NA GEB SOGSA, AN INANADILIYE

Wis birga nadedgi, niisbundorga ibenua uglenoniggi. Babdummad Nandummadbo, susugwa nuedi ga ugnoniggi.

Aa buna, weg muuganga, dadganga sunmaggali:

¡Inanadili an nuga! An weginedsuli, an nibdolaba daniggi. Nibali, niisgwa buggib ibyenai be dagmaladba, an neggwebur nai.

Webali diwar dummadi ariomai, Ologegerggadiwala. We diwargi, diisagla suggemagmai. Diwar gaggaganba, sabbi

maddugan e duddugan assudde: duddu warigid, duddu gordiggid, duddu aradi. We diwar e gaggaganba, mogirsaglagan

amuleamule negasamai: mogir gisigwad, mogir arad... Nibali, mogir imbaba duddugan dodonanai, binalee wergunanai,

binalee yollemagnanai.

Weg Inanadili, dadganga, sunmagnaguali. Weg ga sogdebali:

Osi ugga e iggo oswiswimagdeyobi, niba, an neggwebur gue. Ise sagdiagwar nai; duddunasadi gi agninai, gi wergunanai.

Page 23: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

22

Inanadili, san aggwedsig, san bendaggedsig, muugan odurdaggarbali, dadgan bela se ibmar durdagnanagude.

Muugan ese durdagde, igi na san bendagmaloe, niisbundorgan ibagwengi baddealir.

Inanadili muuganga sunmagnagude:

Niisbundor an gue. An iormar, nega gabigwenadba we yarse agdebuggwa. Bemar moedubaganbina, an iormar

baddebuggwa; be dargwagagan dudduganabina, be wagubdulaganbina. Negaduu arad imbabali, an iormar agdebuggwa, be

inabina. An iormar, nega gabigwenadba, we yarse agdebuggwa. Bemar, e igar edie be sogmardibe, bela se be burgwismalale.

Na bemar, san bendagged amier gebmoga.

An iormar, we yargi ina amisar, nibdolaba obinyebuggwa, mormagged e inaga, ibmarsobed e inaga, nigagannoged e inaga.

Melle bemar, ibdurganyob burgwega, abin be gwisgumarmoga. An gwenadgan negamuddigsagla agdemaladgi na be san

oduggumalo.

INANADILI, NAMAGGAR MUUGAN ODURDAGGALI

Olonadili, waggudar, namagdagoe. E golowar binabina odedoe, geb sorba wis ogannodbaloe. Bela na e nonbinsa ononagusdae.

Olonadili, gasbagdub ogesumagnaguali; naa bogilessuli, gassi banamagnagude.

Olonadili, anbayoo we yarse warmaggu, anmar muugan, boed anba wissuli. Unnila, sogbaggegi boed ganimalana: “Ani buddudi

guggudeye, meddedargaye, gaardaggedeye, nalubgaulegwa”. Inanadili, anmar sunmagged gannononiggi. Anmar na nagbi iddogedgi

nabir sunmagge, anmar imagsa; na san irwa gwisguedgi, anmar se unalede.

Page 24: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

23

Dogdar nadesuli, Olonadili e ibenua geguali. Ga ina amied e nan sabossuli galimbaba. Geb ga bonagusdae:

“¡Mimmi bibiye, goe massiye,

diggasuli na be aggwedii guoye na bisaye!

Massi bibiye, bani dule wilesaye,

Be, an nuggugi, bani boemaiye”

Dogdar nadsurbali, Inanadili e abgila burgwenoniggi. Inanadiligi nagbiddummad yolenoniggi. Nagbi iddoge, ibmar binagusa, e

mimmi burgwisadba:

¡Goe bibiye, susu bibiye,

bani nadesunnaye!

Bani mogirsaglaganba,

nuudula guggudeyobi bani naggwideye.

Massi bibiye, goe bibiye,

an mamanisagi, na be odummosaye;

emisgindi, bangi nadesunnaye.

¡Nanadi nagbiddummadi iddoge nagusaye!

Goe bibiye, goe massi bibiye,

be nanadi, niisgwagi agdesadiye.

Be nanadi, mogir imbaba diwargordiggi

ariomaidi dagsadiye.

Bedi, bani, burbule ibmar dagge naesunnaye.

Baba, nuudula daniggiyobi be abingaoye.

Massi mimmiye, goe bibiye,

nagbiddummadi, emi be anga uggenagusaye...

Muugan, Inanadili dagnonimalad siagan urba angagubuggwa gudmala. Duilewalagi, sabbidulagan bela, Inanadili nagbisar

boed iddosmaladi.

Page 25: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

24

INANADILIGA GOE BUNOLO UGLESBALI

Ibagan nadebali. Babdummad Nandummadbogwa, Inanadiliga ibenua baid ugnonibali. Bunolo nuedi ga daglesa. Inanadili,

gannar ba wergunonibali. E namagged gwagnoniggi: weligwale agnimagude. E goe bunologa weg namagnagude:

¡Mimmibibiye, bunabibiye!

Bani, an waligga arbaedi gueye.

Obadudugi, anbogwa, bani arbaediye.

Gilumala abindaggedi, na guemalaye.

Be, ani, gilumaga gwadanisa oyoedii gudoeye.

Bunoloye, bani gwala gaediye,

negagwa iedi bani gueye,

nega nudaggedi na guemalaye...

Melle bani iegebaloeye,

be, ani, Duilewala e mimmi be guediye.

Duilewala gannogega bani guemogaye.

Yooedise, bani gilumala wimaggedi egise mogoeye.

Bani Duilewala negimba durwiega guebaliye...

Ibagan wis nadebalidgi, Inanadili e bunolo gegudbali. Dogdar nanassuli, burgwe nonibali. Inanadili, ganar nagbiddummad

iddodbali. Muugan, ese ibmar bileged binigan, durdagnaguarbali.

Olonadili, gwage nagbi iddomaidba, e neggwebur Duilewala sabguedigar durdagnaguali. Inanadili, mimmigan aggwedsig

muugan odurdagnagude. Muuganse ogwaali: mimmiganga, gebe namaglegoed, geb aa sorba namagged gwagoed. Dadgan,

bunmar ganguedsig, ese durdagnagudmala.

Page 26: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

25

INANADILI E NAMAGGED, ANMAR BURBA GANNOSA

Inanadili ibmar bisad, e bosad, saggiyobi anmar neggwebur irwa nagunoniggi. Bunmar wergued, bunmar e wagar dagleged,

anmar yarbina urwed e burba. Inanadili namagged, dadgan burba gannosa. Dad Ibe burbaga gunoniggi; neg ibesanoniggi,

ibmar nuegan e gwagwa odummosa.

Babdummad Inanadili odesa, nabir anmar burba niggagwa bonigan abinmaggega. Inanadili, weg muuganga sunmagsabali:

“Anmar, bundorgan, diwargaggaba duddu nuegan, sabbisaglaganga burba daggedyobgumala; anmar nabbayobi, igi nabba nabir

ibmar osanmagge, aa yobbira na gumala. Gege, massergan, anmar mesagwar imagge; anmar na argan gaagwale arbamaladgue.

Baba, wegi neg imagsa, aaga Nanbo arbanagude”.

Baba Olonadili barmiali, e dinansaggigi anmar odugguega, gi bendaglegega.

WAGIBLER

Wagibler dadganga wegi namagnaguali:

Bila noarsogele, giblodulegan, na sabbingan buggiba onobuggwa, na se gorbuggwa. Urwenasoggarsoggu dulebaigan e ablis

emarsulidi gi dogbugsuli. Gege gi doge.

Geb na e sordagan ilemagbuggwa, bela na gwagwagwengi nabbasabedi, abgilagan sabedi na burba sabedi guaguale

guggudmaloe bila onoged.

Page 27: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

26

Giblodulegan namagged wis bega na onagmalo:

Giblodulegan bela gormagbuggwa, bela oimagbuggwa: “¡Dule baidi, an ablissulidi gege an irwa gwisgue, gege an iduge! ¡Dule,

anbo ablis aggaladi, gege anga soge igi an urwoe, doabo an benguoe, sanagwadse an sigumidoe! ¡Unnilagwa na ablisyobimalad,

na nugmagged iddodimalad, na abgilaganga bodimaladi na gwisgumaloedi, na duggin na ablisbendagmaloedi!”

Giblodulegan namagbuggwa: “¡Anmar duggine na abgilagan semalo, na duggin yala bendagmalo… gege dule baigan anmar

ibmar nunmaggedba boe, gege dule baigan an abgilagan seedgi, an abgilagan aggwedgi, an abgilaganga masdaggedgi an

odurdagge!” “¡Gege anmar na abgilagan ugmala dule baigan anmarga odurdaggega, anmalagwad ga na arbamalo, anmalagwad

ga na igar amimalo, anmalagwad na odurdagmalo! ¡We yala aagi gwamaglemai, aagi gangumai, aagi burba niggumai, aagi

nasgumai, aagi nangagumai!”

Dulebaigan, an abgilagan aggwega na imagdemardibe, bad na addislesbuggwa na iddodamaloe, bad na dulebaiganga

arbabuggwa na iddodamaloe, dulebaiganga binsa na ablis eodi na iddodamaloe. ¡We dulemalarde, gebe, anmar sabedgi

sunmagdagoe, anmar wiledaggedgi, anmar ogannobiedgi… geb binabina anmar nunmaggedga binnidoe! ¡Unnilagwa, anmar na

duggin igar iduedigine, anmalagwad na nega magoedigini, dule baigan, gwenadgan baigan sunna anmar wis bendaggoe…, we

soglege anmarba gormaggedye…, anmarga negsedsuli, unnila siggwas anmar bardaggedi, anmar irwa gwisguegarsuli, anmar

inar urwegarsuli! ¡Anmar inar gwisgusardi, bar anmar mesmalasuli, bar anmar ayasuli, anmar ibedga gudele! ¡Anmar na

duggin negseedi, na duggin na mas amimaladi, gege, anmar, dulebaigan argangi selege!

Wegii giblodulegan na sabbingan unabuggwa bila ononasoggarmalar.

Page 28: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

27

GUBILER

“…Sabbursaglaganba, sabbiwargwen aimargi obine gwissi. Sabbi swilidiggidi, sabbi selellegedi, aggan gege bayogedi;

olalebidibe e sagla ogummaggar unnila imaglege: igwawala. Igwawala e san mas nuedi, duddusuli, e ugga ossigwa, diggasur

gwaggwarmagger geb nabir gullege. Bela ibdurgan, we sabbi e sanbina yaisuli iddomala. Unnilagwa yannubi e nugargi sunna

igwa mare.

Ibdurgan galagwensuli we sabbi urba nanabuggwa. Ai ari nugarsulid noniggoe, ai wasa unnila mas elodiid… We sabbi nibali, e

anagangine gwilidulagan, gwaggwadulagan, naludulagan, ai bansusgimalad, nonimarmogoe… We ibdurgan na e

masgunnedginbi binsasurmala. Gwengwen unnila mas siggwas emae, gwengwen unni mas ubimagge, gwengwena igwaugga

ossigwad unni alamagge. Igwa, nabbase argwandago: ai wasadulegan elononimaloe, ai nabbanono, geg igwa nugargi mared, ai

yannuse bendaglege; ai didigwa deyobmo... Bela ibdurgan, siggwinagase, na argan gaagwale nanabuggwa, nase gorbuggwa,

nase idagbuggwa, na gi mudsubmudsub gannalebuggwa. Anba sabbi duddusulidile, bulaganse gorsii e maliganga dii daggega, e

saglagan odugguega…

Nagbesagla gingudule soge inigwen, ga ammanoo e gar ugsulir, nollogwa; anba sabbi sunnasogedir, gege dumgue nabba

duddugwad e mali ga edusulir...”

AMMA GORIGORI, GOE GWILEGWA

Ibeler wisid urwedi, urwedulegan buggib ba gudigude. Ome, unni warggwennagwa susmar abargi gudiguali. Ar we bunde,

buledi, sigu niggadmoga. We bundorbi wargwen na e baabaggad abargi obirdimoga.

Page 29: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

28

Ibeler bad bibbigwaunni nue wisi, geg dule wargwengi ibmar dummadi onaggwed: aaga na medde gwagwen e burbaga imagsa;

wegi noali, bulagwa igar amied e burba.

Ibeler iesuli, Bugasuse godsad, ia wargwen sabbiduggugi sii aggaraggar e gwenadgan imaggargu; geb e bun Olowaglise

godsabalid, dadsered Urgguna e burbagan balamiega; geb nabir baluwar omugguega, dule buggib aggan miemaladse gornoni-

gusbali. Degsoggu, Ibeler nue wisi, igi bila onogedgi arbalege, aaga na sordamar ise ilemaggar sedii; bia bur yeer arbaoe, bia

bur yeer iddogedgi arbabaloe, aaba na sabbingan ogwismaogwisma gude. Masmala e baabaggad, dulebulegan inigwen, dule

wilebuggwadse gornonimala. Ibeler ise wisimaggale, ai guu sunna ibmar dummad aggaloged, e burba ai moli maddagangi

gabed na yobbiragwad. Degsoggu, ayamar eiganase, nusdulagan wilebuggwadse gornoniggi, na e aiga sanoniggi.

Ibeler nue wisi Biler e burba, Biler e gangued. Aaga geg yogasaar gi doge, ise igar balamiagwale gi dogmadogmagude. Bilerde

dule seredsoggu, yeer ibmar wisimai, yeer negisomabali.

Dad Ibe, yeermergu sordagan sedii, aa imbaba bun wargwen gudii daglearmoga, amma Gorigori, amma dodoaledi, gwilednele.

Amma Gorigoride burba gandiggidi; we amma, Ibeler bendagmogoedi, igar dummad balamilenaidgi. Amma Gorigori, dada

Dillaggi oiddogoedi.

Dad Dillaggide, dule buledi, geg dule aggaraggar saedi, inasaglagan aggwedi. We inamarde nue abelegedi, masmala e

baabaggad e nan e burba nabir neggunasse onolegega.

Dad Dillaggi, dule masdummadye, saglagan gi namagge; e bebede dada yoruggudsig gaeyob daggarmaye; we dad

dulebuledsoggu, gege e yawagse dule warmagge. Massi Dillaggide aimar sulidi, bela e isdarmaladbi dule daggedi, dada geg

alledi. Ar e ibya yeer gangusoggu, wis ibmar negsidsidgi banamaddibe, baddo dagsabinne. Bela dule, Dillaggi dobedibii.

Bulugingidur buggib Dillaggi e neg aggwebuggwa; yeer dumgu nainu ganimai, e nainugi inanasadi digarnaye, nig soglege.

Amma Gorigorimode, muu buledmoga, muu gwiled wisidi, muu dodoaledi; sunmaggardibe, idsomaggar sunmagye, nig

sogmala. We ammade, bingedsulidi, giguargiguar gwirdidaedi; gadi e aimar oalledi, dule oalledba bela yeer amma Gorigori

dagdamala.

Page 30: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

29

Amma Gorigori Ibeler negse nanagwissi. Wagli, Ibeler e bun, amma Gorigorise gordamoga ega sabga soggwen sedega sabbin

wargwense. Gainis siagwaba nue gobsa, amma Gorigori banguddae Ibeler neggi. Ibeler oallesidae amma Gorigori,

galagwensuli sunmaggedba. Aagine, Ibeler daggali, amma Gorigori sunna Dillaggi onolomagsar daglege. Wis amma

Gorigoriga ibmar soggwen duadarba nasiglesdibe, sunna Dillaggi barmedder dagleali.

Ibeler, belabela na e nan garburba odulogega, Dillaggi e ina abesoggu, amma Gorigori ebo sunmagge daglearsunna.

Ibeler wis edarbisa nuegwa amma ebo sunmaggega. Ibeler bad wisi amma Gorigori muu buledsoggu, egi ise dodoar

sunmagdoed, ar ede wis ba maigii sunmagdemogoed.

Geb amma nue obdudu gobsa sigisagi, Ibeler se godde:

¿Degidde amma, bede?

¡Sula, be obdudu oorsasii!, –amma Gorigori dodoalegi, Ibeler abin imagde.

¡Be, amma buled daglesundo, bede alledba anba dule gegumair ogwissedsoggu! –Ibeler ba maigii ga sogdemosunna.

¡Ar be mer anga be weg soge, –amma Gorigori Ibeler abin imagde, e muswegi yog na e wagar eduar–, ar be an

obingegsaodde, ¡aaaaaaeee, aggargubi an dagye...! –amma Gorigori ga allidsunna.

¡Wis be anga arbaed bibbisaar imagbi an be abedo, –ammaga, Ibeler sogdebali–, dad Dillaggi oallega an be abedo!

¡Allayee!, –amma Gorigori, Ibeler abin binnasur godde, yog na gwabin dodsogbali.

Ibidar dummadi ga sogles iddogu, Amma Gorigori, bar sunmagsasuli, geb siggwas nadedigine, Ibelerga sogdesunna:

¡Ar an aaga gudisursi, guaggwagwa! ¡Unni na bese egise, an binasgargi sigu gwissigus be daggerdi, sus be an digo yarsig

addagmai, siagwagi ise owaale be an meso! Geb gannar ga allidbali.

Geb masmala e warbaabaggad anbagusmala; ibabaag war unagude. Masmala ubsan amisa. Geb gannar, amma Gorigorise

godsamarbarsunna. Geb amma Gorigori bisebgi ogsamala. Muugan ga magebgi wagar oginnosa, ga senya imbaba gabur

anwar nasigsamarba. Geb ga, Ibeler, dua imbaba ubsan nasigsa; ga nabbi igar ugnaguali:

Page 31: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

30

¡Amma, na gwen bese ibmar be wissulid egisnasuli! ¡Be gwiddedibe, melle be anmarsig agbiro! ¡Anmardi, bula imbaba, sigu

ganigani dugguar megmaloed! ¡Bedi unni gwiledginbi be binsanaio, igi na be aimar oallega gwirdae! ¡Mer be sabogo,

belabela na be ibmar wisid be oyogo! ¡Geb sigu siwimagde be iddoder, be melle bar gwissiguo, ise dubar be abbarmagdo

negse!

Geb Dillaggi negsig bangudmala. Masmala e warbaabaggad, sigu nuga niggamalad annigannig bangude, bela wagar oginnos

bannagudmala.

Igar abargusgu, duggumalaga, Ibeler e urbamarse godde. Geb Wagli amma Gorigori ebo Dillaggi negsig bangudmala.

Masmaladi nabbayarba gasimagdemala, Dillaggi e sordaganse mer daglegega.

Dillaggi e yawag diggarba, dule buggibbuggwa omegan dagdabbi. Gwengwen Dillaggi e neg edarbemaladi, gwengwen dad

Dillaggi maidse, negyaba, dogbuggwa, geb baigandi, omegan warbo daniggidgi ise naggulegar anbagusmala.

Geb, Wagli, amma Gorigorise godde:

¡Ammaye, emisgi be saden, na be oyoge bela ibmar wisid!

Geb, amma Gorigori bibbirmaali. Gwissi bibbirmagde; siggwas wismaigi bibbirmagnagusa, idsomagbalogu ise gigualegiguale,

amma Gorigori, bibbirmagnaguali. Bela na ibmar wisid oyonagudsunna. Dillaggi e neg edarbemalad, baliddosur, sulibinsa ga

allide. Dillaggi neg edarbemalad, omegangi sigu mied sabonasulina, alled surbinsa iddomarsoggu e sigu igarba

babaddemagude. Binnasur allidmarsoggu, dad Dillaggi odagsamarsunna.

¡Amma, idsee nabbi, mer be agguo, gaddig be gwile, giguargiguar be sae!, –Wagli, amma Gorigori gannonaguali.

Geb, negyaba dule uurmagge, dule binnasuli agiginne iddoleali:

Ar be ibu imagbuggwa? ¿Doaga binnasur be allebuggwa? –Dillaggi gollali negyaba mai.

¡Dummad, be sunnad be dagdage, wegi ibmar gunaid! –e sordagan se godde–, ¡ibmar gwen dagledisulid, wegi oyolenai!

Page 32: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

31

Geb dad Dillaggi, nagubirgi aggasa gwisgunoniggi. Amma Gorigori dodoged dagnonimosunna. Dillaggi e bebe ibbide mala

negsidsidgi ibyeyob. Geb, Ibeler, Wagli e sus dummad, e urba Bugasu gingidurse godde. Bugasu geb sigu gasa, geb Dillaggi e

bebegi ogwisnoniggi. Dillaggi babbarmagde, asgun megdabbi.

Geb Wagli, amma Gorigori ebibbide, ise dubale negse.

Aa sorba, geb, masmala e baabaggad sunmaggarsunna:

¡Emi, bun wargwen, anmarga na e argan oyosa! ¡Bun gwiled e bingesurdaed, nan garburba walig anmar ogwissisa!

DULILLI

Igwasalibler, Ologanagungiler e massi, nele dummadi. Igwasalibler, seredgusadgi sanwa nuedi niggusa. Siggwas nadedigine,

Igwasalibler burgwenoniggi. E mimmi e sorba megnoniggoed, wisi burgwisa. Aaga, neggweburga weg sunmagnagude:

¡An sorba, siggwi nuedi noniggoe! ¡Nue anga be, we siggwi aggwemalo, melle ani be e saggan bisgemalo, yoo diggasuli ani

guggudii gudoe!

Niimar nasadigi, Igwasalibler e omega gusadga ibenua uglenoniggi. Baba, susugwa ga ugnoniggi. Baddo e bab burgwissoggu,

dulemar, mimmigi issaggwa sunmagguarmala:

¡We mimmi Igwasalibler gadsuli, diggarbalidi! –Muugan goegi agumagbuggude:

¡Aaaaaeeee, an deggubiiiiimoga... aadi neg sidsidgi gwallegedi!

Page 33: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

32

Goe e nan na ga bodiguali; na goe onusii ga bosigisdae. Goe anba gwarusoggu na e nan mamgi alamagnadae, uggu iddoedba.

Goe nan e waligmaladse sabsur imaggleali:

¡Be goe bab saddesoggu, be ga be arbao!

¡Sabburba ga be nao, ga be mas benguo, ga be ob maggo, ga be sabbi siggo…!

Degsoggu, goe e nana, gannir gebe namagsagine addaggardae. Sabburba arbanaddasunna.

¡Aaaaa, dargwa sedago, sabban mer iego, gai sedabalo, sia digar naid emio!, –e gwenadgan ga soggardamala.

Goe nana, na e goe anba gwarugwa meddedagleali, sabburba naega. Goe nan nade dagger, muugan goe sabsur imaggali. Masgi

omasurguarmala; goe ibmar isgana abargi unimagdiguali; ga ua gar ugdamala; mas gaaba ollimaggaledgi omaddamarbali. Goe

boardibe ga madun ued ugdamala; goe ise boale unimagdiguali.

Goe gasgi winnasdibe, muugan goe ebibbiddae geb bibyoleddae, diwargaggase seddamala.

Goe nandi sabban bengudi, masi, oba…, geggus negse nonidasunna; e goe ise boardae na e nan daggalir.

¡An goe ani uggu iddo an dagged! –e nan ga sognagus dae.

¡Aaaaaaeeeee!, –omegan ga allidmaloe.

¡Ar be goe emisgwa masmasad iddosulid, mer ga bar mas uggo! ¡Mas bela!, –e gwenadgan se uluardae.

We goe, Dulilli nuga. Baba Nanbo, bela we ibmar dagmasoggu, doddogan sabed wismaladsoggu, diggasur goemar boed

abemasulidi.

Degiidba:

Page 34: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

33

Muddiggidba, ibagwengi, diwar dugguba ibmar dummadi oimagge negiddoleali. Assu buggib uurmagdaniggiyobi negiddole-

ali, ¡¡aaaaauuuuuu, aaaauuuuu!! Aasorba, didod buggib dagleali, ¡¡gwa, gwa, gwa!!, bela diwar gudure mesmaigude. Geb,

gwiisuid buggib negdagnonibali... Aasorba ugsir dagleali, nagbe buggidar agnimaguali, ¡¡sssssss, sssssss, sssssss!!

¡¡Bab urwemai!! ¡¡Nan isdar anmar daggali!! ¡Bab anmar iesa…! –muugan dadganbo sunmagguali. Dobed dummadi nagu-

noniggi. ¡Bela dula wawanmagbuggwa gudmala!

Ner Galib neggwebur semaigine. Geb dula Galibse godde:

¡Nele Galib, ibu anmargi neg dagna be dagge! ¡Neggwebur wis be bendagge, assumar be obogilege, gwiisuid be osuloge;

diidod diwar isonaid be bargae, nagbemar gannar de ouboge!

Geb Galib, neggweburse bela godsa. Dula, ibabaabag ga war ubuggwagude. Galib neg daggarsunna:

Galib, nele Gubilerse warmagsa, aadi dula ogwayemasuli. Baglibemosbargu, anba aa surbali. Geb Wagiblerse mosa, anba aa

surbali. Wemar, Galib abin innanog abingassurmala. Galib, geb Ologanse walamagdabbi, wedi Galibga soge:

¡An massi Igwasaliblerbo be sunmaggo, anbodi suli!

Geb Igwasalibler urwedigi, Galib abin gwisgunoniggi. Nabir gwen iddosulidgi, Igwasalibler, Galibga soge:

¡¡We inna, be abin an gaosuli!! ¡¡Neggwebur an siggwi e saggan bibissisa!! ¡Anibe siggwi barube e nugar bissismala! ¿Emis-

gindi… dobe iddomarbali? ¡¡…Aaaaaaa, dobe iddobuggwa!!, –Igwasalibler urwedgi sunmaggwisguali–, ¡¡neggwebur an

sulubbagi e saggan gannar nudagsale, geb neg bogi nasiggedgi sunmagmalo!!

Weg Igwasalibler ibmar sogsadba, neggwebur Dulilli sabgude. Dulilli sagladummad megisa, dule dummadi, nele

sunnasogedi Abiayar bendagsadi.

Page 35: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

34

NEGBURBAGAN

Page 36: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

35

MASSI OLODUGGURGUNALILER

Sur nuga massi Oloduggurgunaliler. We dule saglaga megbiguali. Deg bela ibdurgan sabburyabba niggadse godsa. E

suwaribed barmisa. Bela onmaggednegsemaloye. Bela nonimala. Noniggi, massi Olomiaginya, didigwa. Nonimoga, massi

Olomurgibibbiler, wedar. Nonimoga massi Ologwirgiginya, usu. Nonimogoe massi Oloseginyaliler, goe. Nonimoga, massi

Oloyaigunabbiler, yarmoro. Bar noniggi massi Olowelibler, yannu. Nonimoga massi Oloaliginya, moli.

Bela dula onmaggedneggi ubosadgi, massi Oloduggurgunaliler inse gwissigusa. Soggu. ¿Degidde, we doa anmar saglaga

mesmaloe? Bemar sogmaloe.

Ai usgwin, soggu: Andi moligi an addagge. Dule dummabagsoggu sunna anmar sesar an dagge. ¿Igi bemar iddomarsunna?

¡Ilagwena, be nabbira soge! Dula onmaggedneggi gwable usgwinba oimagsamala.

Sur massidadagwa ogwissiali. We dule gege saglagague. Dog dumgue. Uluardibe emar sabsur imagdagoe. E nag anmarse

oyodbalile, bule boni bibbigwa. Bur baid amimaloe.

¡Ai sur nabbira soge!

Onmaggedneggi bugmalad sorba oimagdemala.

Ai us gwissiguali.

¡Degirdi ai yarmoro anmar simarsunnoe! ¿Igi bemar dagsunna?

¡Ilagwena, anmar bur yarmoro simarsunnoe! Dula onmaggedneggi oimagdemala.

Ai sur gwissiguarbali. Soggu:

Page 37: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

36

¿We dule sunna anmar seo be dagmala? ¡Binna nanaed, gegegwayob iddodabalid! ¡Anmar bur baid amimaloe!

¡Sur nabbira soggwissi! Anmar bur baid amimaloe.

Sur sogedba dula bela oimagdemala.

Ai wedar gwissigusa, soggu:

Degiirdi an mesad yannu anmar saglaga mesmarsunnoe. ¿Igi be iddomarsunna?

¡Ilagwennagwa! Dula onmaggedneggi buggwad bela nabir iddomaladbimala.

Ai sur gwissiguarbali, soggu:

¡We dule geggumoga! ¡We dule bule sorda issenigga! Uluddibe anmar bela se bergusmalale. Degsoggu we dule

geggumoga.

¡Inniggi be soggwissi! Bela dula onmaggedneggi bugmalad sur sogedba biirbali.

Degi geg sagla amilegunai. Massi Oloduggurgunaliler emar abargi gwissigusa, weg sogdesunna:

¡Gwenadganye, bemar geg gubinmarsoggu degiile ansundo! Ani na bemarga neg semarsunnoe. ¡Bemala irgwennaye

sogmarsursi!

Massi Olomiaginya gwissiguali. Soggu.

¡Sulu geg be gumoga! Be gadi nus ue. Be emar abargi, gasgi nai, nus usausa gunaguodole. ¿Wede igar nabiridsi? ¡Gege be

saglaga gumoga! ¿Gwenadgan igi be iddomarmoga?

¡Be inniggi soggwissi! ¡We dule geg saglamege!

Page 38: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

37

Sordamar ai didigwa sogedba oimagbuggudmala onmaggedneggi. Gwen igar nabossuli deg dula onmaggedneggi buggwad

agnide. We yobi ibdurgan saglagigusye soglege. Iddogua.

ASSUBARBAD DAD EBO

Anmar dadgan diwar dummaganbalidi, diwar ana ibegan aggwedi. Anmar dadgan, sabburdulegana, na e argannugyob sabbur

dummagan dagmaladi. Aasig, dadgan muuganbo, yeer igargandummagan obesmala, Duilewar anaganba. Gaobanwalagan urba,

babagan ibdulagan goled magasar iddobuggwa gudmala: bulu gingidur uurmagged, obnuu guggued, gwilidulagan oimagged

bela magasar iddobuggwa gudmala.

Muugan, ibdulagan aggwed wisimaladi: nalu gwagwen saggan bisgale gudii daggardibe, na neg nuedi ga amibuggwa, na ga ina

dagbuggwa, muugan negsedaniggi. Didigwa wargwen mali bisgar amisdibe, na onanabuggwa; goedulagan, werwerdulagan

bela… na e negyaba, e gas urba ga gardug seagwale dadgan muuganbo, neg aggwedani anmar iduar. Wegii anmar igar

narmagleali.

Ibagwengi, dad wargwen, assubarbad e goe sabburba daggali. Assubarbad mimmi na e nangi bangude yoggus gudii, dad

aminoniggi. Assu goede bibbisoggu, misyob, dad na ebinsae negse senoniggi. Assubarbad bibbi misyobi daglesoggu, dada na

binasogerbaguali, na e gonu e gaya yaba odoge nue masgi omaega, assude dad goo emanagusdae. Degi, assugoe dad neggi

aggwilede. Dad sabburba naogu, ga us wargwen e assuga senonidae, gwen na e assugoe uggu gudii abesurguali; ga wedar amie,

ga na yannu magge... Dada na e assuga san maggi ugge, ga nuu e samur dagge… Assubarbad goe, mis dadagwayobi, mas

mabier bunnu binbin imaggwisdae e ibedga.

We ibdurde dumgudsunna, mis barbad dummadiyobi banamagdiguali.

Melle an assuga gayabuled mimalo, gwen ani ga aggaraggar sunmaggosurma!, –dad na e waganga soggali.

Page 39: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

38

Assubarbad bibbisurgude; yannu unni dumgude, moli yaigwaun banamagdiguali. We ibdurde assuyob dae, soodigarba

burubirgi gabe. Burwigan e gonu ga oyogogu, elomagge; burwiganade assu nono belebele sanagusdamala.

Niimar wis nadedigine, dada na assubarbad sabburba sede dagleali. We assubarbad e ibedga goe soali, us soe, nabbanono...

Assubarbad ibmar gasdibe, e nugar darba yoi dadse ebibbinonidae, sogag nagase. Ai dada, yeer na e assubarbad bina iddoguali,

ar assubarbadde ibnuegan ga berbearsoggu. Ai dadde e aimarga bela ogwanonidae e assu e ga ibmar gasar. Dad wagan,

masnued assubarbadba gunnarsunna. Mas nued daglearsunna dulemarga.

Deg niimar nadbali. Assu, burgwena dumgude, e nugar dogadar dagleali, e nasi ber undar daglegude, yeer wardumgusoggu,

obanamagdigude galimbaba. Dulemar, assubarbad dobguali, assu, bar nue gabsuli neg imaggali.

Ai dadde yeer inna gobsoggu, ibagwengi, Arggiyagi inna gobleali. Dada, inna gobed nae soggarsunna. Dada inna gobdegu, e

assu na e ibed iesuli, walig bibbirmagdi; e ibed walig assu maidbidae innaneggi. Dulemar e ibedga binnasur geggue, assu bad

uurmaggardae, ber gaya magadig madae. Geg dulemar e ibedse warmaggude.

Assubarbad e ibedgi ise naggulegar gudidae; e ibed se goddedibe, binnasur guardae; sabburba selesdibe, diwar imbaganba, we

assu ibmar gannar dagsadibe, bar iegosuli, ibmar oburgedse geb indagge. Dad wagande yeer iddobuggwa ga mas nued

selenoniggir.

Siggwas onadedigine, gannar inna goblearbali Arggiyagi. Dada, gannar inna gobed nae dagleali. Assubarbad e ibedba nadbar-

sunna. E ibed sigisad diggarba e assu megnonibali. Dulemar, dadse warmagbisurgude, walig sigbisurguarmala, assubarbad

agiginnar dasoggu, ar e gaya egadbalogu undar dagledaed. Dad nue mummu gusdibe, e assu na e birgimai negse gannar sesdae.

Niimar nasabali. Dulemar, assubarbadga mas dualed oyode. Geb assubarbad binnabinna gwagmagude, assu nued daed, binabina

aggargude; e nasi oyoali, binnasur agiginguali soonaba; na duggin elomagnagusdae; ibmar gwable se mileali, sabsur

uurmagguali.

Ilabaggegus e ibedba innase nanaedgine, dad e negse e assu birgi sii gannar agbirisa, dad nue mummudgine. Ai dada na e

assubarbad, gannargii ebinsasoggu, igar abalagusgu, e assuse assade; geb e assubarbaddi gwissigusa; geb assubarbad nabba ise

Page 40: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

39

godiargodiale, dadga gaya magadiggi. Geb assubarbad, dad e birgisiid balimedde; ise urwale birgi gwissigusa, geb gi naibinne,

e nasi abga dad ibyagi yosa; dad nono assuse ibimagsa, e samur igarba omiledgusa. Assubarbad bar daglessuli, sabburganba

waggidde. Aa ibagangi, neggweburga, nagbid dummad daglenonisunna.

Page 41: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

40

BA GORMAGGEGA

Page 42: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

41

¡Nelegan, nana burba selogedage! (Aiban Wagua)

¡Nelegan,

surbanegase ubogemegisa!

Nelegan,

sianalagwa yalabali,

waarsuidi yalaba,

bela biba waalewaale,

amuleamule,

dibaledibale.

¡Surbanegase, surbanegase!

Nega dulagwale,

nelegan inna odimaggali

we yalabina…

we yalabina, nelegan gwissiguali,

negaburba gannoali:

¡Gege we yala uglege,

gege mellege,

gege ielege,

gege beeye!,

nelegan gormaggenaigusa.

Nelegan, bela, amuleamule

ga gwilenaigusa;

bela sindiale sindiale

ga burba selogeye, selogeye,

nelegan sigu odimaggebuggwa.

¡Dibaledibale,

dulaledulale!

Noga gobe (Aiban Wagua)

¡Noga gobeyeeeeee!

An Yala gormagge,

an Yala namagge,

an Yala uurmagge,

an Yala golenai,

an Yala gwilegwissi,

gwilenai,

gwilemai:

¡Noga gobe,

noga be gobeyeeeeee!

¡Noga gobemalaye!

¡E, e, e, e, eeeeeeeee!

¡U, u, u, u, uuuuuuuuuu!

Nue gwilemalo,

nue siggirmaggemalo,

nue sindimaggemalo,

nue bibbirmaggemalo…

¡Wedi anmar gadi!

Anmar burba:

¡Noga gobe, noga gobe,

u, u, u, u, uuuuuuuu!

¡Noga be gobeyeeeeeee!

¡E, e, e, e, eeeeeeeee!

¡U, u, u, uuuuuuuu, u!

Babagan gwissigusa

(Aiban Wagua)

Babagan gwissigusa,

babagan gingiwalaga maddarmaali,

magebmola yosa maddarmaali,

wagar ginnosa maddarmaali:

We Yalabina, we Yalabina…

Nue ebinsao,

gi be gabdagbalo.

Yooedise, be abgilagi,

melle be oduggubalo,

ga be nuegwa sogo,

igi we Yala amilenagude:

Muugan ibya odagsad,

muugan dadganbo magebmola yosadi...

We, ablisyala,

ablisgi ise obagwale nagude.

¡Gunayala ablisa Yala!

Duddumar

(Reuter Orán Bodin)

Dulalelegwa dar bosumba galubu nagabali,

dulalale bosumba galumuu diggalaba,

dulalele bosumbagwa ubebebaliye,

dulalele olodudubi agnaggwiali,

dulalele olodudu agnaggwenaiye.

Dulalele olodudu noguryaul aggarguali

Dulalele olodudu noguryaul aggarguena,

Dulalele olodudu noguryaul binyenaiye,

Dulalele olodududi noguryaur iismaggemaiye.

Dulalele oloduduse, dulalele oloduduse

siggwidulagan baddemaiye.

Bela gargaligwale, bela gargalidiggi

oloduduse siggwidula baddemai.

Bosumba galumuu imagsigisa

bela gargaligwale, bela gargalidiggi.

Dulaleleye, bosumba galumuu imagsiiye.

Olodudu nai billiba siggwidula birye guebuggwa

dudu nai billibaliye.

Page 43: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

42

Medde (Abadio Green)

Nandummagan anmalga namagge

Medde dula sii

Medde dule dummagana

A nuggi anmal neggwebulgana

Gala nigga buggwamala.

Ibelele medde ablisgi daniggi

Agala anmal nangan inna gobbalile

Bela bela yer iddodamala,

Yer welgudamala

Bulaggwa mungubuggwadamala

¡¡¡¡ Yel iddolegeee !!!!

¡¡¡¡ Yel iddo siii !!!!

¡¡¡¡ suu wergusiii !!!!

Nandummagan welgubuggwamala,

¡¡¡¡ yel iddolegeee !!!!.

An nandummad (an muu) (Abadio Green)

Nanadummadi

be an meddesuli,

bane bane anba be an oduldagdi ,

Igala dummagan maidba.

Maga an iddoge,

be burba angi amba gudid

igala nued anga oyodid

Nangandummagan igal maid

¡¡¡ Sunsogedii !!!,

Belguosuli…

Page 44: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

43

Congresos Generales Gunas, Propuesta Curricular de la EBI Guna, EBI / AECID, Gunayala 2011.

Green A., L. Smith, E. Richard, R. Orán y A. Wagua. Dulegaya | gunagaya. Nue absogega, nue narmagbaliga. EBI/AECID, 2011.

Orán B. R., Gunagaya e igargan. EBI/AECID, 2013.

Orán S. T., K. Orán y R. Orán. We an ai | Billigwensoggwengad, EBI/AECID, 2013.

Wagua A., Negburbagan, Gunayala, EBI/AECID, 2013.

________, An igardummad e ubigan, EBI/AECID, 2008.

________, Ibdula agiginne, EBI/AECID, 2008

¿WE SABGA BIA ONOLESA?

Page 45: Gunayala, de lectura en Guna.pdf · na nue abindagmalad, na mudsubmudsub bendagmalad, na se gobed oyomalad, bela babigar gin anmar durdagbuggwa. YOODIWARBA DULE GORDANI IDDOLEALI

BE ABSOGEGA GI BE BINSABALIGA / Onmaggeddummagan, ‘13

44