Het einde van de onderneming(as we knew it)?

Prof Dr Erik Stam

Vandaag

• De Nederlandse onderneming door de tijd

• Waarom bestaan ondernemingen?

• De nieuwe onderneming

Gouden Eeuw

Tweede Gouden Eeuw

Self-employment rates, 1890-1970

Sources: Steinmetz & Wright 1989; Wennekers 2006

0,00

0,05

0,10

0,15

0,20

0,25

0,30

0,35

0,40

1890 1910 1930 1950 1970

Netherlands

Germany

US

NederlandseOndernemerschap Paradox

Zelfstandig ondernemers &nieuwe bedrijven in NL, 1987-2011

NL Ondernemerschap Paradox

• Enorme groei ondernemerschap in NL, 1987-2012

• Mirakel: geen land waar nieuwe bedrijvigheid zo veel is toegenomen als in Nederland 2003-2012

• Paradox: steeds meer een groei van zzp’ers en stagnerend niveau van ambitieus ondernemerschap

ZZP’ers & Werkgevers in NL, 1996-2011

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

Belgium Germany Netherlands Sweden UK Israel US

Job growth expectations start-ups (2013)

20 or more jobs 5-19 0-5

Shar

e o

f th

e ad

ult

po

pu

lati

on

NL werkgelegenheid van 5 grootstemultinationals, 1985-2012

?

NL werkgelegenheid van 5 grootstemultinationals, 1985-2012 (-74%)

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

70000

80000

1985 1997 2003 2007 2012

Philips DSM AKZO Shell Unilever

2014

Waarom bestaan ondernemingen?

Market failure

• Transaction (contact, contract, control) costs are higher in the market than within a hierarchy

Holmstrom & Tirole 1989

• The theory of the firm has long posed a problem for economists. This

chapter discusses the analytical models of the firm that go beyond the

black-box conception of a production function. The firm is seen as a

contract among a multitude of parties. The main hypothesis is that

contractual designs, both implicit and explicit, are created to minimize

transaction costs between specialized factors of production. This follows

Coase's original hypothesis that institutions serve the purpose of facilitating

exchange and can best be understood as optimal accommodations to

contractual constraints rather than production constraints. There are three

problems that need attention. A first step is to develop and apply

techniques that deal with nonstandard problems, such as incomplete

contracts, bounded rationality, and multi-lateral contracting. The second

step ought to integrate observations from neighboring fields, such as

sociology and psychology, in a consistent way into the theoretical

apparatus. The third step will be to increase the evidence/theory ratio,

which is currently very low in this field.

1991 Nobelprize

De onderneming in de industriële samenleving

De onderneming in de kennissamenleving

Waarom bestaan ondernemingen?

Knowledge

• Firms are knowledge sharing and creating communities

• ‘Organizations know more than what their contracts can say’: tacit knowledge

Knowledge

• Organizations are social communities in which individual and social expertise is transformed into economically useful products and services by the application of a set of capabilities

• Combinative capability: ability to synthesize and apply current and acquired knowledge => innovation

micro-meso-macro

• Kennis op microniveau (mens) is een belangrijke input voor kennisdeling en –creatie op meso niveau(organisatie) en uiteindelijk betere oplossingen voorproblemen op macro niveau (welvaart)

• Interactie tussen technologie en instituties => welvaart

De nieuwe onderneming

Hoe ziet de onderneming er uit in de 21e eeuw?

23rd Century Enterprise

Over 25 jaar: 2039

• Ondernemende werkers vind je in 2039 overal (en term ZZP bestaat dan niet meer; werkgever en werknemerook niet?)

• Brynjolfsson & McAfee (2014: 121): ‘investments in human capital will be increasingly important as routine tasks become automated and the need for human creativity increases’

• Een open samenleving die kennisontwikkeling en productief ondernemerschap stimuleert blijft van belang– Baumol (1990), North et al. (2009), Acemoglu & Robinson (2012)

Hoe organiseren we waardevollekennisontwikkeling in de 21e eeuw?

Institutionele uitdagingen om werkgoed te organiseren

• Arbeidsmobiliteit verhogen– binnen bedrijven: tussen projecten

– tussen bedrijven: werkgevers- én werknemersvrijheid

Institutionele uitdagingen om werkgoed te organiseren

• Arbeidsmobiliteit verhogen– binnen bedrijven: tussen projecten

– tussen bedrijven: werkgevers- én werknemersvrijheid

• Investeren in kennis & vaardigheden werkers en openheid creëren voor nieuwe initiatieven

Institutionele uitdagingen om werkgoed te organiseren

• Arbeidsmobiliteit verhogen– binnen bedrijven: tussen projecten

– tussen bedrijven: werkgevers- én werknemersvrijheid

• Investeren in kennis & vaardigheden werkers en openheid creëren voor nieuwe initiatieven

• Nieuwe arrangementen voor collectieve actie (van wat we voorheen zzp’ers noemden)