hobbitus ille - j. r. r. tolkien
TRANSCRIPT
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
1/425
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
2/425
Collis Ille : Hobbiton trans Aquam
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
3/425
HOBBITVS ILLEAVT
ILLVC ATQVE RVRSVS RETRORSVM
J.R.R. Tolkien
ex Anglico sermone in Latinum conuersus aMarco Walker
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
4/425
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
5/425
TRANSLATORS INTRODUCTION
s a lifelong Tolkien fan and an ardent Latinist,
ranslating The Hobbit into Latin has been a long-
herished ambition of mine. But I am aware that others
might think of it as, at best, a rather whimsical endeavour
Youre doing what?, The Hobbit inLatin!, Whosoing to read that?!). So perhaps I should begin by
xplaining why I think there are such good reasons for
oing it that the only wonder is it had not been done
ooner.
There is, as anyone who has taken the trouble to studyatin knows, a curious gap in the available reading
material. On the one hand are simplified stories for
lassroom use, on the other the glories of high Lati
terature but remarkably little inbetween. What is there
or the intermediate reader, who is tired of the textbookut not quite ready to grapple with the stately poetry o
Virgil or the grand rhetoric of Cicero? What for the
ccomplished reader who wants to escape from Ancient
Romes marbled halls from time to time? What for the
eader who just wants to read Latin the very idea! forun?
This is where the LatinHobbit comes in. It is nothing
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
6/425
more or less than a novel but a novel now in Latin.
Which is to say, it is a Latin text whose principal aim is to
e read solely for the pleasure of reading, not one to be
tudied with the aid of copious editorial notes, or
aboured over in order to glean hard-won quotations forn essay assignment. Reading for pleasure is a rare
xperience for Latinists, who, in my opinion, deserve to
njoy themselves as much as anyone else.
Happily, Tolkiens immortal story lends itself to such a
atin translation: the sentences are generally short, the
ense is always clear, the story is easy to follow.
olkiens perspicuous prose and the clarity of his
xposition are a gift to any translator. But for the Latinist
specially, The Hobbithas other recommendations. There
re no telephones, computers, automobiles, or other suc
modern ephemera in Middle-earth (though Tolkien doesmention a train once), so most of the action can be
escribed using the vocabulary of a standard Lati
ictionary. Tolkien writes with a sonorous dignity of
xpression that falls naturally into Latin cadences. And
cattered generously throughout are an array of songs,which add delightful variety to the text.
As it turns out, the world of Bilbo Baggins is so vividly
resent to the imagination that it survives any artificiality
mposed on it by translation into the language of Ancient
Rome. Not that this version aspires to imitate the idiom oRoman writers anyway (a pointless exercise, in my
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
7/425
pinion), but rather to present Tolkiens words as
aithfully and as comprehensibly as possible for the
njoyment of contemporary Latinists. This is not The
obbitas if written for the Emperor Augustus; it is simply
The Hobbit for anyone who has sufficient Latin grammarnd a good dictionary.
There are, inevitably, some unfamiliar words. But I
ave not invented where Latin already has a term that at
east approximates to Tolkiens. So, for example, the
airy-like spirits of the Roman forests were dryades,
which is sufficiently analogous to stand in for Tolkiens
lves; and if the Romans didnt mean by nanus what
olkien meant by dwarf, then we can say the same for the
nglish word too.Hobbitus itself seemed a relatively
bvious coinage, though I did puzzle over troll for quite
ome time. Trolls being creatures of Norse myth, none ohe extant Latin terms quite seemed to fit words like
elua or monstrum were too general, andgigantes are
learly a separate race. But on the pattern of Gollum (a
ortuitous neuter proper noun) I felt readers would not
bject to trollum (plural trolla). I had more trouble wheilbo taunts the spiders with archaic arachnid words
keAttercop andLob, for I not only needed something
uitably scurrilous, but also something that would fit the
erse metre; with a little effort, though, we might imagine
hat our Latin-speaking spiders are annoyed to beeminded of the fate of their mythical Greek ancestor,
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
8/425
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
9/425
rockery, and this song, so it seemed to me, worked much
etter in rhythmic (and rhyming) form. When Gollum and
ilbo set each other riddles, these naturally take
uantitative shape this is, after all, an ancient game
layed since time immemorial but when the goblins ohe Misty Mountains sing to a marching beat, an ominous
ochaic pulse best captures the rhythmic stamp of their
eet. By contrast, the facetious elves of Rivendell express
hemselves in lilting iambics.
When I considered that many readers (unless they are
musically inclined) will not previously have encountered
hythmic and rhyming Latin verse, I felt certain that this
iversity of versification would impart a pleasing extra
imension to the book. Perhaps, after reading the Lati
ongs of dwarves and goblins here, you may be tempted to
nvestigate some of the medieval verses that inspiredhem, the magisterialDies Irae, for example, or the
umbunctious songs of the Carmina Burana. And if they
nspire you tosingsome Latin, so much the better.
Translating The Hobbit has been quite an adventure:
xciting, fascinating, daunting, terrifying. All those, andmore besides. When I began this project I shared the
epidation Bilbo felt on setting out; as the wor
rogressed seemingly with no end in sight I had my
wn moments of despair in the darkness; but at last I
ejoiced, as did Bilbo, in the satisfaction of bringing mywn (literary) adventure to a conclusion:forsan et haec
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
10/425
lim meminisse iuuabit.
All that remains is for me to extend my grateful thanks
o David Brawn at HarperCollins for his faith in this boo
nd in me, and to Mike Barry, the much-loved Head o
Classics at Caldicott School, whose diligent proofreadingf the early chapters saved me from some silly errors.
NOTA BENE
Unfamiliar or new words are marked with an asterisk (*)
n their first occurrence and are glossed in the vocabulary
t the end, where you will also find a list of proper names.he various verse metres are noted in a brief appendix.
pelling and orthography follow that of the Oxford Latin
ictionary, hence no distinction is made between vocalic
nd consonantal i and u, and only proper names are
apitalised. This has also been my primary (but not sole)eference for definitions and word use.
Mark Walker
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
11/425
CAPITA
itle Page
ranslators Introduction
Conuiuium Inopinatum
Ouilla Assa
II Requies Breuis
V Super Collem et Subter Collem
V Aenigmata in Tenebris
VI E Sartagine in IgnemVII Deuersoria Insolita
VIII Muscae et Araneae
X Cupae e Captiuitate
X Hospitaliter Excipiuntur
XI In LimineXII Scientia Intrinsecus
XIII Non Domi
XIV Ignis et Aqua
XV Nubes Congregantur
XVI Fur NocteXVII Nubes Rumpuntur
XVIII Iter Retrorsum
XIX Gradus Vltimus
omina Propria
Verba Fortasse aut Incognita aut Noua
ppendix: Poetical Metres
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
12/425
Copyright
bout the Publisher
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
13/425
aec est fabula de rebus praeteritis. illis temporibus
nguae atque litterae a nostris hodie ualde distulerunt.
lae linguae in sermonem Latinum conuersae sunt. duas
utem quaestiones animaduertas, scilicet: (1) Latine,
erbum nani solum signifi catpumiliones, id est hominesaruulos non, ut in hac fabula, gentem antiquam e qua
horinus Scutumquerceum et comites orti sunt. (2) hic
rcus est nomen quod illis in temporibus hobbiti beluis,
uae plerumquegobelini (aut hobgobelinipro generibus
randioribus) appellantur, dederunt. id nomen nequaquamertinet ad Orcum Latine, id estDis, deus inferus aut
nferi ipsi.
runae fuerunt litterae ueteres, quae in principio ad eas
nsculpandas et inscribendas ligno uel saxo uel metallo i
su erant, itaque tenues atque angulosae fuerunt. i
emporibus huius fabulae nani solum illis frequenter uti
unt, praecipue historias priuatas aut arcanas scribendi
ausa. in hoc libro runae eorum runis Latinis, quas nunc
auci cognoscunt, signifi cantur. si runae in Tabula
Geographica Throris cum uerbis Latine transcriptis (i
aginis XXXIV et LXVII) comparantur, tum litteras adnguam nostram accomodatas inuenire et titulum in runis
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
14/425
uperscriptum legere licet.
in Tabula Geographica omnes runae solitae inueniri
ossunt. proj atque v, i atque u utuntur. nulla fuit runa pro
(utere cw); neque proz (runa nanorum uti licet, si
ecesse est). inuenies, tamen, aliquas runas singulasignifi care duas litteras nouas, scilicet: th, ng, ee; aliis
uoque runis generis eiusdem ( e a e t st) aliquando
tebantur. ianua celata signata est i . a latere manus ea
monstrauit, et sub ea haec scripta sunt:
duae runae ultimae sunt litterae primae Throris et
hraini. runae-lunae, quas Elrond legit, fuerunt:
in Tabula Geographica, quattuor cardines a runis signifi
antur, cum Oriente in summo, ut solebat in tabulis
eographicis nanorum, itaque legantur in modo horologii:
Or(iens), M(eridie), Oc(cidens), S(eptentriones).
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
15/425
CAPVT PRIMVM
CONVIVIVM INOPINATVM
n foramine terrae habitabat *hobbitus: nec foedum,
ordidum madidumque foramen, nec extremis lumbricoru
tque odore caenoso impletum, nec etiam foramen aridum,
nane, harenosum, in quo nihil erat ad considendum autdendum aptum; immo foramen-hobbitum, ergo
ommodum.
quod ianuam omnino rotundam, fenestrae nauis similem,
iridem pictam cum *bulla aeraria flauenteque in media
ccurate defixa habuit. aperta est ianua in atriuubula tum, *cuniculo simile: cuniculus aute
ommodissimus, non fumidus, cum parietibus lacunatis et
olis pauimentatis et *tapetis tectis, qui sellis expolitis et
lurimis uncis ad petasos amiculaque suspendenda ornatus
st nam hospites hobbito placebant. cuniculus, magisminusue in linea directa iter faciens, porro et porro i
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
16/425
atus Collis Collis Ille, ut totus populus multa milia
assuum circum illum appellauit sinuabat, ex quo multae
t paruae fores apertae sunt, alter hinc alter illinc.
scendere scalas hobbito non opus fuit: cubicula, balnea,
apothecae,*
cellae penariae (multae earum), uestiariafuerunt hobbito conclauia uestibus omnino dedicata),
ulinae, triclinia, omnia in eodem plano fuerunt, profecto
n eodem meatu. conclauia ad sinistram (intus) fuerunt
ptima, nam sola ex omnibus fenestras habuerunt,
rofunde defixas, rotundas fenestras, quae hortum eius et
rata ultra ad flumen proclinata prospexerunt.
hobbitus ille fuit hobbitus diuitissimus, cui nomen fuit
aggins. Bagginses in uicinia Collis iamdiu habitauerant,
ui honestissimi habebantur, non modo quod plerique
iuites fuerunt sed etiam quod nec umquam *facinora
udacia nec quicquam inopinatum fecerunt: quicquid
agginsi cuidam liceat dicere de re qualibet sine labore
ogandi eum cognosceres. haec est fabula de modo in quo
aggins quidam facinus fecit audax, et inuenit se agere et
icere res omnino inopinatas. qui fortasse honore
icinorum amiserit, sed acquisiuit uerumtamen inueniesum is quicquam denique acquirat.
mater ipsius hobbiti nostri quid est hobbitus? hobbitis
pus est, ut opinor, explanatione quadam hodie, quoniam
ari facti sunt et Hominum Magnorum, ut nos appellant,
midi. sunt (aut erant) homines paruuli, circa dimidiuroceritatis nostri, et minores quam nani barbati. barbae
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
17/425
obbitis non sunt. est illis paululum aut nihil *magiae,
raeter uulgare cottidianum genus, quod illis usui est ut
aciti et cito se auferant quandocumque talis ingens et
tulta gens qualis tu et ego rustice errat, strepitum simile
lephantis faciens, quem illi milibus passuum abhincudire possunt. procliuitatem ad pinguem uentris habent; i
oloribus splendidis (plerumque uiridi et luteo) se
estiunt; calceos non induunt, quod plantae pedum coriis
aturalibus augentur et capillis densis calidis fuluis sicut
rines in capite (qui sunt crispi); longos peritos fuluos
igitos habent, uultus apertos, et risus altos sucososque
dent (imprimis post cenam, quam bis in die edunt
uandocumque possunt). nunc satis intellegis ut tibi
rogredi liceat. ut dicebam, mater huius hobbiti id est
ilbonis Bagginsis fuit illustris Belladonna Took, una e
ibus filiabus praeclaris Senis Tookis, capitis hobbitorum
ui trans Aquam, quae est flumen paruum quod subter
Collem fluebat, habitabant. saepe dicebatur (in aliis
amiliis) maior Took quidam certe uxorem nympham olim
uxisse. quod, sane, absurdum fuit, sed nihilominus de
lis fuit nescio quid hobbitis dissimilius, et aliquandoliqui gentis Tookis facinora audacia facere solebant.
aute se abstulerunt, et familiae rem celauerunt; ueru
ookes tamen fuerunt non tam honesti quam Bagginses,
uamquam haud dubio diuitiores fuerunt.
scilicet, postquam Domina Bungo Baggins facta,elladonna Took numquam facinora fecit audacia. Bungo,
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
18/425
ui pater Bilbonis fuit, pro ea (et partim a pecunia eius)
umptuosissimum foramen-hobbitum, quod aut sub Colle
ut supra Collem aut trans Aquam inueniri potuit,
edificauit, et ibi ad supremos dies manserunt. nihilominus
eri simile est Bilbonem, unicum filium eius, quamquam etn specie et in moribus editio secunda patris solidi
ratique esse uideretur, paruum aliquid alieni ex gente
ooke in natura sua accepisse, aliquid, quod solum
ccasionem exspectabat ut se patefaceret. numqua
ccasio aduenit, donec Bilbo in aetatem peruenit, circa
uinquaginta annos natus, et in amoeno foramine-hobbito a
atre eius aedificato, quod tibi modo descripsi, habitabat,
onec, re uera, is domicilium immobile habere uisus est.
fortuna insolita, quodam mane iampridem i
anquilitate orbis terrarum, cum minus clamoris et plus
iridis erat, et hobbiti etiam numerosi fortunatique erant,t Bilbo Baggins post ientaculum in fore stabat fumu
mittens ex *fumisugio longo ligneo ingentique, quod ad
igitos laneos (compte pectos) pedum paene declinabat
duenit Gandalphus. Gandalphus! si tu quartam parte
olum audiuisses rerum quae ego de illo audiui, et egominimam solum omnium rerum, quae audiri possunt,
udiui, tu ad fabulam mirabilem quamlibet praeparares.
bicumque ille iter fecit, fabulae et facinora audacia
riebantur, in modo insolitissimo. per saecula et saecula
on illuc aduenerat, non, uero, ex quo tempore cum amicusius Senex Took mortuus est, et hobbiti faciei eius paene
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
19/425
bliti erant. super Collem trans Aquamque negotia sua
erens afuerat ex quo hi fuerunt parui pueri-hobbiti atque
uellae-hobbitae.
illo mane Bilbo nulla suspicione senem cum baculo
olum uidit. qui petasum altum acutum caeruleum,miculum longum rauum, *amictorium argenteum, supra
uod barba eius longa et cana infra medium corporis
endebat, caligasque ingentes nigras habuit.
bonum mane! Bilbo sincere inquit. sol lucebat, et
ramen erat uiridissimum. Gandalphus autem subter
upercilia longa fruticosa, quae ulterius quam labru
etasi umbrosi propagauerunt, eum aspexit.
quid uis? inquit. tune me habere bonum mane iubes,
ut mane esse bonum uis, utrum id uellem necne; aut te
onum sentire hoc mane; aut mane esse in quo quidam sit
onus?
cuncti eorum simul, Bilbo inquit. atque mane etia
moenissimum ad fumisugio *tabaci foris utendum. si
umisugium possideas, conside et tuum cum meo comple!
oli properare, totum diem ante nos habemus! tum Bilbo
n sella iuxta ianuam suam consedit et, cruribus implexis,oronam pulchram fumi glauci, quae in aerem intacta
olabat et procul super Collem deferebatur, emisit.
pulcherrima! Gandalphus inquit. sed hoc mane
empus emittendi coronas fumi non mihi est. nam quemda
uaero, qui facinus audax, quod ego compono, coniungat,t inuenire quemquam difficillimum est.
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
20/425
sane his in regionibus! gens simplex sedataque
umus, quae facinoribus audaciis non utitur. foedae,
umultuosae, incommodae res! efficiunt ut tarde cenes! no
ntellego quid quisquam in eis uideat, inquit Dominus
aggins noster, et pollicem unum post*
fascias bracaruosuit, et alteram maiorem etiam coronam fumi emisit. tu
tteras matutinas eductas legere incepit, simulans ut se
on iam senem animaduerteret. nam constituerat eum esse
arum generis sui, et cupiuit eum abscedere. senex aute
e non mouit. in baculo suo innitens stabat et nihil loquens
obbitum spectabat, donec Bilbo incommodior factus est
t etiam iratior.
qui bonum mane! tandem inquit.quaelibet facinora
udacia hic nolumus, tibi gratias! tibi liceat conari supra
Collem uel trans Aquam. his uerbis in animo habuit
ermonem terminare.
quot res bonum mane tibi significat? Gandalphus
nquit. nunc tu significas te uelle me dimittere, et id no
onum erit donec hinc discessero.
minime, minime, carissime! immo, non puto me
ognoscere nomen tuum?maxime, maxime, carissime atque ego nomen tuu
ognosco, Domine Bilbo Baggins. atque tu nomen meu
ognoscis, quamquam oblitus es id me esse. Gandalphus
um, et Gandalphus me significat! heu, adeo uixi ut bonum
manea filio Belladonnae Tookis iubear, quasi *orbiculosd ostium uenderem!
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
21/425
Gandalphe! Gandalphe! o me felicem! nonne *magus
rrabundus qui par bullarum adamantinarum magicarum,
uae numquam resolutae sunt donec iussae sunt, Seni
ooki dedit? nonne homo festiuus qui fabulas mirabiles de
raconibus et*
gobelinis et*
gigantibus et uirginibusegiarum liberandis et fortuna inopinata filiorum uiduaru
n conuiuiis dicebat? nonne ille qui tam optimos
pyrobolos chartaceos faciebat! eos memini! quos Sene
ook pridie Mediam Aestatis habebat. eugepae! quasi
lia ingentia et *antirrhina et laburna ignis ascenderent etn crepusculo per totum uesperum penderent! ia
nimaduerteris Dominum Bagginsem non esse tam ieiunu
uam sibi credere libuerit, eum quoque floru
mantissimum esse. me miserum! continuabat. nonne
Gandalphus ille qui plurimos pueros et puellas iCaeruleum discedere facinorum insanorum causa
raestabat? quaelibet ab arboribus ascendendis usque ad
dryades salutandas aut naues nauigandas, nauigare ad
tora aliena! pro fidem, uiuere erat iucund- uolo dicere te
lim res in his regionibus male perturbauisse. mihignosce, sed te adhuc in negotiis esse nesciui.
alibi me esse oportet? magus inquit. nihilominus,
mihi placet cognoscere te de me nonnihil meminisse.
yrobolos chartaceos meos benigne meminisse uideris,
altem, ergo res non sine spe est. sane, pro auo Sene
ooke, et pro misera Belladonna, id quod poposcisti tibi
abo.
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
22/425
ignosce mihi, nullum poposci.
poposcisti! bis nunc. ignosce, id tibi dabo. immo, te i
acinus audax mittam. mihi iucundissimum, tibi
alutarissimum etiam lucrosum, probabiliter, si umquam
i superfueris.me paenitet! quaelibet facinora audacia non cupio, tibi
ratias. non hodie. bonum mane! sed ad *theam ueni,
uaeso quandocumque tibi placet! quin cras? cras ueni!
ale! his dictis, hobbitus tergum uertit et intra ianua
otundam uiridem festinauit, quam clausit tam celeriter
uam ausus est, ne insolens uideatur. magi uero sunt magi.
cur in orbe terrarum eum ad theam rogaui? secu
nquit, ad cellam penariam iens. modo ientauerat, sed
utauit libum uel dua atque potionem quamdem futura esse
ona sibi post terrorem suum.
interim Gandalphus foris adhuc stabat, longe sed tacite
dens. paulo post, aggressus est et signum insolitum i
anuam hobbiti pulchram uiridem cuspide baculi rasit. tu
radum rettulit, eodem paene tempore cum Bilbo libu
lterum consummabat et se facinora audacia optime
itauisse cogitabat.qui postridie Gandalphi paene oblitus erat. res no
ptime recordatus est, nisi eas in *tabula negotioru
nscripsit: sicut Gandalphus ad theam die Mercurii. heri
ommotior fuerat ne quicquam inscriberet.
paulo ante theam, tintinnabulum ianuae tremendenniuit, denique rem recordatus est! ad *aeneu
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
23/425
alefacendum festinauit, et poculo altero patellaque
ollocatis, et libo nouo uel duobus, ad ianuam cucurrit.
ualde me paenitet ut manseris! dicturus, cum illu
on prorsus Gandalphum esse uidit. fuit *nanus cum barba
aerulea succincta in cingulo aureo, oculis nitidissimisubter *cucullum glauci-uiridis. qui, quam primum ianua
perta est, impetu introiit, quasi expectatus esset.
cucullo in unco proximo defixo, Dwalinus, inquit
rofunde caput demittens, tibi seruio!
Bilbo Baggins, etiam tibi! hobbitus inquit, adeotupefactus ut in praesens eum non interrogaret. silentio
equente facto molesto, addidit: ego habiturus theam;
eni, quaeso, ut mecum aliquam habeas. aliquantulu
rigidum, fortasse, sed bona fide dictum. nam quid agas tu,
i nanus inuocatus adueniret et nulla explanatione uestes i
trio tuo defixerit?
ad mensam non diu fuerunt, immo ad libum tertium ui
eruenerunt, ubi iterum tintinnabulum etiam clarius
nniuit.
mihi ueniam da! hobbitus inquit, tum ad ianua
iscessit.denique aduenisti! hoc tempore Gandalpho dicturus.
Gandalphus autem non adfuit. in eius uicem fuit in limine
anus specie senectissima cum barba alba et cucullo
occineo; qui etiam saltuatim introiit quam primum ianua
perta est, quasi uocatus esset.uideo eos iam aduenire coepisse, inquit cum cucullu
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
24/425
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
25/425
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
26/425
mnes cenaturi essent. tum tintinnabulum rursus tinniuit,
larius quam umquam, et ad ianuam ei festinandum fuit.
on autem fuerunt quattuor, sed QVINQVE. nanus alius
duenerat dum ille in atrio miratur. bulla uix uersa, omnes
n interiore fuerunt, capita demittentes dicentesque tibieruio alius post alium. Dorius, Norius, Orius, Oinus et
Gloinus appellati sunt; mox duo cuculli purpuri, cucullus
anus, cucullus fuluus, atque cucullus albus in uncis defixi
unt, et cum manibus latis in cingulis aureis argenteisque
ositis incesserunt ut alios iungerent. iam turba paene
acta est. alii ceruisiam, alii merum poposcerunt, unus
cafaeum, omnes liba, ut hobbitus aliquamdi
ccupatissimus esset.
urna cafaei in foco modo posita erat, liba cu
eminibus finita erat, et nani placentas cum *butyro edere
ncipiebant cum uenit pulsatio clara. pulchra ianua
iridis hobbiti non tinniebatur sed dure pulsabatur. nescio
uis eam baculo pulsabat!
Bilbo iratissimus atque omnino stupefactus
tupebatusque per meatum festinauit haec dies Mercurii
uit inscitissima, quam umquam recordatus est. impetanuam aperuit, et alii aliique turbide procuberunt. plures
ani, quattuor plus! Gandalphus etiam, in baculo suo
nnitens et ridens, adfuit, qui in ianua pulchra iniuria
alde conspicuam fecerat; quoque signum occultum, quod
lic mane pridie posuerat, deleuerat.qui caue! caue! inquit. non tibi similis est, Bilbo, ut
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
27/425
micos in *tegete detineas e t tum ianuam sicut
manuballistam aperias! Bifurem, Bofurem, Bomburem, et
raecipue Thorinum tibi commendam!
tibi seruio! Bifur, Bofur et Bombur in ordine stantes
nquiunt. tum duos cucullos flauos et unum sub uiridisefixerunt; unum quoque caeruleum cum *filo fimbriato
ongo argenteo, qui fuit Thorini, nanus magni momenti, re
era non alius quam magnus Thorinus Scutumquerceu
pse, cui in limine Bilbonis procumbere Bifure, Bofure et
ombure supra eum non ualde placuit. Bombur, uero,inguissimus fuit et ponderosus. Thorinus quide
uperbissimus nihil deseruiodixit; miser autem Dominus
aggins crebro dixit se excusari ut demum ille quaeso,
oli mentionem facere, grunniret et frontem contrahere
esisteret.
nunc, nos omnes adsumus! Gandalphus inquit,
spiciens ordinem tredecim cucullorum optimoru
ucullorum pro conuiuiis disiunctorum et petasum suum,
ui in uncis pendebant. iucundiores coetus! spero aliquid
ibi et potionis superesse eis qui tarde aduenerunt! quid?
hea! minime. paruulum uini rubri mihi, puto.mihi etiam,Thorinus inquit.
atque *conditura rubi idaei et crustulum malorum,
ifur inquit.
atque crustum carnis concisi et caseus, Bofur inquit.
atque crustum porcis et acetaria, Bombur inquit.atque plura liba et ceruisia et cafaeum, si tibi
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
28/425
laceat, ceteri nani per ianuam uocauerunt.
oua pauca coque, mi sodalis bone! Gandalphus ad
um clamauit, dum hobbitus ad cellas festinat. et solu
ullum frigidum atque salsuras exporta!
ille tantum de interioribus cellarum mearum scireidetur quantum ego ipse! putauit Dominus Baggins,
alde agitatus, qui num facinus miserrimum usque domu
uum aduenisset mirari incipiebat. eo tempore, cum omnes
agonas atque *catilla atque cultros furcasque atque uitra
tque patellas atque*
cochlearia atque alia in ferculismagnis cumulauerat, calidissimus et ruber facie et
atissimus fiebat.
confundite et obtundite hos nanos! magna uoce inquit.
quamobrem ad me iuuandum non ueniunt? ecce! ibi
tabant Balinus et Dwalinus iuxta ianuam culinae, i
ergum quorum Filius et Kilius, et antequam culterdicere
ossit, illi fercula atque duas mensas paruas in tricliniu
apuerant et omnia de nouo disposuerant.
Gandalphus tredecim nanis circumdatus ad caput
onuiuii sedebat: Bilbo in *scabillo iuxta focum sedebat,
biscoctum admordens (cibum ualde fastidiuit), et
pparere conans quasi omnia sint usitatissima et
equaquam facinus audax. nani edebant atque edebant,
oquebantur atque loquebantur, et tempus fugit. demum
ellis eorum repulsis, Bilbo ad patellas uitraque
olligenda se mouit.
puto omnes uos cenaturos esse? uoce blandissima
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
29/425
minime postulatione inquit.
sane! Thorinus inquit. postea etiam. negotium donec
erum non perficietur, et primum nobis cantandum est.
unc purgandum est!
statim duodecim nani Thorino excepto, qui ualdemagni momenti fuit et cum Gandalpho loquens mansit ad
edes saluerunt et cumulos altos omnium fecerunt. ferculis
on expectatis, columnas patellarum, quaeque lagona i
umma posita, perpendentes exierunt, dum hobbitus eos
equitur paene stridens in terrore, caue, quaeso! et noli
urare, quaeso! id gerere possum. nani autem modo
antare coeperunt:
frange uitra et catilla!
cultros tunde, furcas flecte!
Bilbo Baggins odit illa nunc et cortices incende!
textum seca, sebum calca!
lactem funde cellae terra!
linque in tapeto ossa!
uinum sperge super porta!has patellas aestu laua;
has contunde magna claua;
si nonnulla sint intacta,
uolue ea e culina!
Bilbo Baggins odit illa!
caue! caue! haec catilla!
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
30/425
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
31/425
obiscum, Thorinus inquit. illi cum fidibus tam magnae
uam ipsi reuenerunt, et cum lyra Thorini in texto uiridi
nuoluta. fuit lyra aurea et speciosa, quam cum primu
sallit Thorinus, simul incepit symphonia tam repente et
um dulcedine ut Bilbo, ceterarum rerum oblitus, in terrasenebrosas sub lunis alienigenis longe trans Aquam et
ongissime e foramine-hobbito infra Collem raperetur.
a fenestra parua, quae in latere Collis aperta est, i
onclaue ueniebant tenebrae; lux ignis tremebat fuit
prilis etiamnunc modulabantur, dum umbra barbae
Gandalphi in muro mouetur.
tenebris totum conclaue impletum est, et igne mortuo et
mbris peritis, etiamnunc modulabantur. subito modulans
lius tum alius canere coepit imo uoce nanorum in imis
omorum antiquorum; et hoc est fragmentum cantus eorum,
i sine musica simile cantui eorum sit.
trans Montes Nebulae frigore
issitos
altas ad latebras et ueteres specus
discedamus abhinc, ante oritur dies,quaesitum in magicis auriferis locis.
maiores faciunt carmina pristine
tinnituque sonant uerbera mallei
altis in spatiis quis mala dormiunteffossis domibus sub scopulis iugi.
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
32/425
et reges ueteres et Dryadum duces
thesauros nitidos et simul aureos
fingunt et fabricant, luminaque
uferunt
quae gemmis tegerent in capulis ibi
pendent florea nunc stella monilibus
albis, flectitur et uertice regio
anguis flammiferus, stamine ferreo
nunc nocturna ligant soleque lumina.
trans Montes Nebulae frigore
issitos
altas ad latebras et ueteres specus
discedamus abhinc, ante oritur dies,
nostras immemores diuitias cape!
caelant pocula nec non citharas sibi
auri sedibus in quis habitat nemo,
illic illa diu deposita atque ibi
inaudita canunt carmina gentibus.
pinetisque datis flammibus editis
uentosae tenebrae cum gemitu
remunt,
diffusis roseis flammibus arduis
fulgentes radiant arboreae faces.
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
33/425
tintinnat sonitus uallibus aereus,
spectantes homines palliduli pauent,
serpentis rabies acrior ignibus
turres tum spoliat tum fragiles lares.
sub luna cineres montibus excidunt,
nani percipiunt exitii gradus,
aulas effugiunt, exanimes cadunt
eius sub pedibus, sidere sub fero.
trans Montes Nebulae frigoreissitos
altas ad latebras et ueteres specus
discedamus abhinc, ante oritur dies,
furemur citharas, aurigeros locos.
dum cantant, hobbitus sensit amorem rerum pulchrarum,
uae a manibus atque calliditate atque magia factae essent,
er ipsum transire, amorem quidem feroce
nuidiosumque, cupiditatem in cordibus nanorum. tu
liquid Tookis intra eum excitatum est et cupiuit se admontes magnos uisere, pineta atque *deiectus aquae
udire, antra explorare, et ensem pro baculo induere. e
enestra prospectauit. stellae in tenebris super arbores
pparebant. de gemmis nanorum nitentibus in antris
enebrosis cogitauit. subito in silua ultra Aquam, flammaxsiluit nescio quis probabiliter ignem ligneu
ncedebat et de draconibus spoliantibus in colle suo
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
34/425
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
35/425
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
36/425
yroboli cuius miser hobbitus in genibus in focis tapeto
ideri potuit, quassans sicut *ius congelatum quod
quescebat. tum in solum decidit prostratus et fulmine
ercussus, fulmine percussus! clamitabat; haec fuerunt
ola uerba quae illi ex eo diu elicere potuerunt. ergo euublatum in loco remoto in grabato *exedrae deposuerunt,
um potione iuxta cubitum eius, tum ad res tenebrosas
euenerunt.
salaputium concitatum, Gandalphus iterum considens
nquit. accessionibus insolitis insuetisque corripitur, sednus est ex optimis, unus ex optimis tam saeuus qua
raco in arto.
si tu umquam draconem in arto uideris, intellegas id
uisse modo hyperbolen poeticam quae nequaquam ad
uemlibet hobbitum pertineret, etiam ad patruum maiore
enis Tookis, Taurifremitorem, qui tantus fuit (pro
obbito) ut equitare potuisset. impetu facto in agmina
obelinorum Montis Grami in Proelio Agrorum Viridium,
egem quorum Golfimbulum claua lignea decollauerat.
uius caput centum ulnas per aerem uolauerat tum i
uniculum descenderat, et in hoc modo simul gobelini uicti
rant atque *lusus pilamallei repertus erat.
interim, tamen, mollior nepos Taurifremitoris in exedra
euiuescebat. paulo post cum bibisset ad ianuam conclauis
epidanter repsit. haec sunt uerba ab eo audita, Gloino
icente: hem! (uel alius fremitus cui magis minusueimilis). putatisne eum fore accommodatum? liceat
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
37/425
Gandalphum de ferocitate huius hobbiti loqui, sed unus
lulatus illi similis in momento temporis periculoso
ufficiat draconem et omnes suos excitare et nos omnes
ecare. eum magis e timiditate quam concitatione ululare
rbitror! re uera, si signum in ianua non adfuisset, certeos aduenisse domum alienam putauissem. quam primu
alaputium in limine submittens anhelansque aspectaui,
ubius fui. similior *uenditori condimentorum qua
effractario uidetur!
tum ansa uersa Bilbo introiit. pars Tookensis uicerat.ubito sensit se cariturum esse lecto ientaculoque ut fero
aberetur. desalaputium in limine submittens, id paene
um fecit ferocissimum. multis temporibus postea parte
agginsem paenitebat id quod nunc egerit, et sibi dixit:
Bilbo, stultus fuisti, introrsus ambulauisti et pedem in eo
osuisti.
mihi ignoscite, inquit,si uerba a uobis dicta
xceperim. non simulo me intellegere haec de quibus
icitis, aut obseruationem uestram de effractariis, sed puto
me recte credere (hoc est quod dignitatem retinente
ppellauit) uos putare me non dignum esse. rem uobisemonstrabo. nulla signa in ianua mea habeo quae
ebdomadem abhinc picta est et certissimus sum uos
omum alienam aduenisse. quam primum ora inusitata
estra in limine uidi dubius eram. recta autem habeatur.
icite mihi quod fieri uultis, et id conabor, si mihi ab hococo ad orientem orientis ambulandum sit atque
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
38/425
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
39/425
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
40/425
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
41/425
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
42/425
tiam longe absunt (igiturque fabulosi). quamobre
ffracturam constitui maxime postquam Ianuam ad latus
sse memini. et ecce paruus noster Bilbo Baggins,
ffractarius ille, electus atque selectus effractarius. ita
unc, rem geramus atque consilia quaedam faciamus.ita sit sane,Thorinus inquit,effractarius-callidus
ententias aliquas uel admonitus nobis det. urbanitate
cta ad Bilbonem se uertit.
primo, aliquanta plura de rebus cognoscere cupiam,
le inquit, sentiens se omnino confusum atque paulu
gitatum intrinsecus esse, sed etiamnunc certum in modo
ookis rem ineundi. id est de auro atque dracone et
mnibus rebus, quomodo id illic fuerit atque qui id teneat
t cetera et cetera.
pro fidem!Thorinus inquit,nonne tabula
eographicam habes? nonne carmen nostrum audiuisti?onne omnibus de rebus per horas quasdem dicebamus?
nihilominus, uellem omnia esse plana claraque, ille
bstinate inquit, morem negotiosum induens (que
onantibus mutuari pecuniam a se reseruare solebat),
tque optime faciens ut sapiens et consideratus et peritussse uideatur atque commendationi Gandalphi satisfaciat.
ultro uellem cognoscere de periculis, impensis e
rumina, tempore postulato et remuneratione, et ceteris
is uerbis signicauit: quid hoc mihi profuturum? atque
iuus redibo?o sane ita sit, Thorinus inquit. olim in tempore aui
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
43/425
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
44/425
quod, sane, draconem attulit. dracones auru
emmasque hominibus et dryadibus et nanis subripiunt, ut
ntellegis, ubicumque eos inuenire possunt; atque spolia
ua custodiunt dum uiuunt (uiuunt paene in aeternum, nisi
ecantur), atque numquam anulo aereo quorum fruuntur.rofecto bonum opusculum ab malo uix internoscunt,
uamquam plerumque notionem bonam pretii in foro
abent; nec quodlibet pro se facere possunt, non etia
quamam paruulam resolutam armorum reparare. illis i
iebus multi dracones in Septentrionibus adfuerunt, et ibi,
um nani ad meridiem fugerent aut necarentur et omnis
astitas atque clades draconum a malo in peius iret, auru
robabiliter fiebat rarum. fuit praecipuus auarissimus,
ortissimus atque pessimus lumbricus, nomine Smaug. qui,
ie quodam, in aerem uolauit et ad meridiem uenit.
rimum sonitum quasi procellam ex Septentrionibusduenientem atque pinus in Monte crepantes gementesque
n uento audiuimus. aliqui nani, qui forte foris fuerunt (ego
eliciter unus fui audacissimus puer illis in diebus,
emper erraui, quae res uitam meam illo die seruauit)
aque, a longinquo draconem in monte nostro insidenteum flammis prosilientibus uidimus. tum ille per procliuia
enit et cum primum siluam attigit, illa omnino combusta
st. illo tempore tintinnabula omnia in Conualle tinniebant
tque milites se armabant. nani e porta magna ruebant; sed
raco eos exspectabat. ex illa uia nulli effugerunt. flumen uapore prorupit atque nebula in Conuallem descendit, et
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
45/425
n nebula draco in eos impetum fecit atque paene omnes
milites trucidauit fabula infelix solitaque, quae illis i
iebus fuit frequentissima. tum ille regressus in Porta
nticam irrepsit atque atria omnia, et uias, et foramina,
ngiporta, cellas, aedes et meatus eruit. postea nulli nanintus uiuebant, omnes opes quorum pro ipso rapuit.
robabiliter, nam hic est mos draconum, omnia in
umulum altum longe in interioribus partibus aceruauit, i
uo pro lecto dormit. serius, e porta magna prorepebat
tque noctu ad Conuallem aduenit, ubi homines, uirgines
raecipue, ad edendos eripiebat, donec Conuallis perdita
st atque populus omnis aut mortuus aut absens fuit. quid
bi agatur nunc pro certo nescio, sed non puto alique
ropius Montem quam extremum Laci Longi hodie
abitare.
pauci nostri qui foris longe afuimus abditi consedimustque lacrimauimus, et Smaugi malediximus; ibi
nopinanter pater et auus meus cum barbis adustis nos
unxerunt. facies fuerunt toruissimae, sed parum locuti.
um quaesiui quomodo effugissent, linguam continere me
usserunt, dixeruntque me in tempore futuro apto rentellecturum esse. postea discessimus, atque huc illuc per
erras uictum quaeritare coacti sumus quam optime
otuimus, persaepe pessum dati ut in officina ferraria
aborauissemus aut etiam carbonem fodissemus. numqua
utem thesauri erepti obliti sumus. etiamnunc, cum nosleniores esse nec nobis pecuniam deesse concedo hic
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
46/425
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
47/425
auus tuus, magus tarde toruiterque inquit, antequa
d fodinam Moriae uenit, tabulam filio custodienti dedit.
ostquam auus necatus est, pater tuus, ut fortunam cu
abula sequeretur, abscessit atque multa facinora audacia
eneris molestissimi habuit, sed numquam prope Monteppropinquauit. quomodo ibi aduenerit nescio, sed eu
eum in carceribus Necromantici inueni.
quidquid illic agebas? Thorinus horrens rogauit, du
ani ceteri quassant.
nihil praeter tuum negotium age. res comperiebam, ut
oleo; et res fuit foeda periculosaque. etiam ego,
Gandalphus, modo effugit. patrem tuum seruare conatus
um, sed serius eram. ille amens erransque fuit atque
mnium paene praeter tabulam et clauem oblitus erat.
diutissime poenas gobelinis Moriae dedimus,
horinus inquit: nobis de Necromantico cogitandum est.noli esse absurdus! ille est hostis longe ultra uires
anorum omnium una, si illi rursus ab angulis quattuor
rbis collecturi sint. pater unam rem solam cupiuit,
cilicet filium eius legere tabulam et claue uti. draco atque
Mons sunt opera magna, quae magis quam satis tibi sunt!auscultate, auscultate! Bilbo casu inquit clara uoce
oquens.
cui auscultate? inquiunt omnes subito se uertentes ad
um, qui adeo perturbatus ut responderet, illis, quae
oqui uolo, auscultate.quae sunt? rogauerunt.
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
48/425
mihi liceat dicere uos ad Orientem ire oportere ut
ircumspiciatis. est tamen Posticum, ac draconibus
liquando dormiendum est, ut puto. si in limine perdi
edebitis, non nego uos de aliquo cogitaturos esse.
raeterea, scitisne, puto nos nocte una diutius locutos esse,i quid dicam intellegitis. quid de cubili ac prima luce
rofectione ac ceteris rebus? antequam proficiscamini
entaculum bonum uobis dedero.
antequam proficisamur, uidelicet dicis, Thorinus
nquit. nonne effractarius es? estne officium tuum i
mine sedere primum, tum ianuam introire praeterea? sed
e cubili ientaculoque tecum consentio. sex oua cum perna
mea mihi placent cum iter incepi: fricta non elixa, atque
aue ne illa frangas.
postquam ceteri ientacula sua illepide (quae res
ilbonem multum uexauit) elegerunt, omnes surrexerunt.obbito spatium pro omnibus inuenire necesse fuit,
ubicula subsiciua sua impleuit atque cathedras
ectulosque ad cubandum strauit antequam omnes depositi
unt et non omnino felix in cubili paruo suo cubitum iit. de
na re statuit, se nequaquam prima luce surrecturum necentaculum damnatum pro omnibus cocturum esse. mos
ookensis detergebatur, non iam certus fuit se mane iter
acturum esse.
dum cubat Thorinum in cubiculo optimo, quod
roximum ei fuit, secum mussantem audiuit:
trans Montes Nebulae frigore
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
49/425
issitos
altas ad latebras et ueteres specus
discedamus abhinc, ante oritur dies,
inuentum auriferas diuitias diu
Bilbo cum illo, quod ei somnia incommodissima dedit,
n auribus suis cubitum iit. diu fuit post solis orientem cu
somno excitatus est.
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
50/425
CAPVT SECVNDVM
OVILLA ASSA
ilbo exsiluit, et amictum cubicularem induens i
iclinium introiit. ibi neminem, sed signa omnia ientaculi
magni citique, uidit. in conclaui squalor horribilis fuit, i
ulina acerui fictilium illotorum. paene omnibus ollisatinisque, quas is possedit, usi esse uisi sunt. adeo
maeste certae fuerunt res lauandae ut Bilbo conuiuiu
octis prioris non fuisse partem somnium malorum credere
ogeretur, ut aliquantulum sperauerat. ualde quidem eum
electauit quod illi sine ipso discesserant neque euxcitare conati erant (sed cum gratiis nullis, cogitauit);
ihilominus mirum in modum non potuit sentire quin spes
ua paululum falsa sit. de quo sensu admiratus est.
noli stultus esse, Bilbo Baggins! secum inquit,
cogitare de draconibus atque omnibus nugis stultis aetate
ua! ergo *succinctorio induto, ignibus accensis, aqua
octa, fictilia eluit. tum in culina ientaculum bonu
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
51/425
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
52/425
non necesse esse otium tuum disturbare putantes, iam profecti
sumus ad res necessarias parandas, atque tuum illustrem ipsum
Deuersorii Draconis Viridis, Propeaquam, exspectabimus undecima
hora ipsa. credimus te ad tempusfuturum esse,
hono
nobis est
utmaneamu
tuos
amanter,
Thori
Comitesq
decem partes sexagesimae horae modo restant. tibi
urrendum erit, Gandalphus inquit.
sed , Bilbo inquit.
pro eo est tempus nullum, magus inquit.
sed , Bilbo iterum inquit.
pro illo quoque est tempus nullum! abscedas!usque ad supremos dies Bilbo numquam meminisse
oterat quomodo se, sine petaso, baculo aut pecunia ulla,
ut aliquo quod secum auferre solebat, foris esse
nueniret; ientaculo secundo semeso atque omnino illoto
eserto, clauibus positis in manibus Gandalphi, quaelerrime tam pedes uillosi eum ferre potuerunt, secundu
emitam, praeter Pistrinum magnum, trans Aquam, porro
milia passuum aut longius cucurrit.
cum Propeaquam undecima hora ipsa aduenisset, ualde
nhelans, cognouit se sine *sudario aduenire!macte uirtute! Balinus inquit, qui prope ianua
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
53/425
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
54/425
ucundissime processit, per totum diem prorsus equitantes
ut fabulas narrauerunt aut carmina cantauerunt, praeter,
ane, cum ad cenandum substiterunt. non admodum totiens
enit cibum quotiens Bilboni placuerit, sed tamen facinora
udacia non tam mala esse sensim sentire incipiebat.primum per agros-hobbitos ierant, rus latum decensque
n quo gens honesta habitabat, cum uiis bonis, deuersoriis
liquibus, et subinde nano aut agricola, qui suum negotiu
gens leniter gressus est. tum ad terras, in quibus populus
nusitate locutus est atque carmina numquam prius a
ilbone audita cantauit, aduenerunt. nunc longe i
Desolatas-terras ierunt, ubi incolae nulli manserunt,
euersoria nulla, et uiae sensim peiores fiebant. non longe
n fronte colles fuerunt uasti atque deserti, altius et altius
urgentes, tenebrosi cum arboribus. in aliquibus quoru
uerunt castra uetera specie mala, quasi ab hominibuscelestis aedificata. omnia esse caliginosa uisa sunt, na
aelum illo die intempestiuum factum est. plerumque
antum bonum fuerat quantum Maius esse potest, etiam i
abulis iucundis, sed nunc frigidum uuidumque fuit. i
Desolatis-terris considere, quandocumque potuerunt,oacti erant, quae saltem fuerunt aridae.
mox Iunium futurum esse miror, Bilbo aspersus
mussauit dum pone ceteros in calle ualde lutoso sequitur.
ost tempus theae fuit; multum pluuit, per totum die
luuerat; cucullus eius in oculis destillabat, amiculum eiuslenum aquae erat; mannus eius fessus erat atque saxis
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
55/425
ffendebat; ceteri tam stomachosi erant ut non loquerentur.
et non dubito quin pluuia in uestes aridas atque saccos
ibi ineat, Bilbo cogitauit. effracturae atque omnibus de
a re maledic! utinam ego domi essem in foramine grato
uxta focum, cum aeneo cantaturo! non fuit ultimuempus in quo id uoluit!
etiam nani, numquam se reuertentes aut hobbitu
nimaduertentes, lente progressi sunt. nescio quo loco post
ubes glaucas sol occidisse uisus est, quod tenebrae, du
n ualle profunda cum flumine in ima eius descendunt,
escendere coeperunt. uento orto salices secundum ripas
nclinauerunt et suspirauerunt. forte uia trans ponte
ntiquum saxi transiit, quod flumen, pluuiis inflatum, de
ollibus atque montibus septentrionibus ruit.
paene nox fuit cum transierunt. uentus nubes glaucas
regit, et luna errans supra colles inter pannos uolantespparuit. tum substiterunt, et Thorinus aliquem de cena
murmurauit, et ubi locum aridum ad cubitum eunde
nueniemus?
donec illud tempus non animaduerterunt Gandalphu
besse. usque adhuc iter omne cum illis fecerat, numquaicens utrum in facinore esset an cum illis solum paulisper
onuersaretur. maxime ederat, maxime locutus erat, et
maxime riserat. nunc autem omnino afuit!
uero cum maxime magus utilissimus fuerit, Dorius
oriusque (qui cum hobbito de cibi partibus consenserunt,argis et frequentibus) gemuerunt.
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
56/425
postremo constituerunt hunc locum esse ad castra
onenda ibidem idoneum. ad dumetum arborum se
mouerunt, et quamquam sub eis aridior fuit, uentus pluuia
foliis quassauit, et stillicidium stillicidiumque
molestissimum fuit. quoddam maleficium quoque igninesse uisum est. paene in aliquo loco paene ex aliquo,
um uento aut nullo, nani ignem accendere possunt; quae
es tamen ea nocte facere non potuerunt, nec etiam Oinus
t Gloinus, qui in ea re peritissimi fuerunt.
tum a nulla re territus, mannus aliquis aufugit. in flumine
t antequam eum capere potuerunt; atque antequam rursus
um efferre potuerunt, Filius et Kilius paene submersi
unt, atque impedimenta omnia, quae ille ferebat, ex illo
auta sunt. sane maxima pars fuit cibus, ita exiguissimus ad
enandum, minus ad ientandum superfuit.
ibi omnes consederunt tristes et madidi mussantesque,um Oinus et Gloinus, de re iurgantes, ignem accendere
onantur. triste Bilbo considerabat facinora audacia non
mnino esse equitantes mannis in sole Maii, cum Balinus,
ui semper omnia circumspectabat, inquit: est lux istic!
rocul fuit collis cum arboribus, quae in aliquibus locisensiores fuerunt. lucem e globo atro arborum effulgere
idere nunc poterant, lucem subrubram quae grata esse
isa est, tamquam ignis aut falces coruscarent.
cum id diu aspectauissent, inter se iurgauerunt. alii
minime alii maxime inquiunt. alii se uisum ireportere dixerunt, et aliquid melius esse quam cena
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
57/425
xiguam, ientaculum minorem, et uestes madidas per tota
octem.
alii inquiunt: hae regiones sunt prorsum incognitae, et
montibus proximiores. uiatores nunc raro hic ueniunt.
abulae geographicae antiquae sunt inutiles: res in peiusmutauerunt et uia est incustodita. in his regionibus rex est
aene inauditus, et minus percontaris dum iter faciens,
minus ueri simile est te molestiam inuenturum esse. aliqui
nquiunt: sunt tamen quattuordecim nostrum. aliqui
nquiunt: quo iit Gandalphus? haec sententia ab omnibus
erata est. tum maxime pluuit peius quam umquam, et
Oinus Gloinusque pugnare coeperunt.
quod controuersiam diremit. nobiscum tame
ffractarium habemus, inquiunt; itaque, mannos ducentes
cum omni cura apta meritaque), ad lucem uersos profecti
unt. ad collem illum aduenerunt et mox in silua fuerunt.ollem ascenderunt; sed uia apta, talis esset qualis ad
illam aut fundum tenderet, uideri non fuit; et quidcumque
gerent, nihilominus multum stridorum et crepituu
tridulorumque (atque maximum mussitationu
maledictorumque), per arbores in tenebris summis euntes,ecerunt.
subito lux rubra per truncos arborum non procul i
ronte perlucide effulsit.
nunc est officium effractarii, Bilbonem significantes
nquiunt. tibi prodeundum est ad lucem comperiendam,uid ea significet, et num omnia omnino tuta sint atque
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
58/425
allida, Thorinus hobbito inquit. nunc exi atque cito
edi, si omnia sit salua. si non, redi si potes! si non potes,
is cane similis *tytoni albae atque semel similis
megascopi, tum quidcumque agere possimus, agemus.
Bilboni exeundum erat, antequam explicare potuit seec canere etiam semel similem generi aliquo bubonu
ec similem uespertilioni uolare posse. utique hobbiti
ilentes in siluis se mouere possunt, prorsus silentes. illa
e superbiunt, et Bilbo magis quam semel fastidiuit illius
uod clamorem totum nanorum appellauit durogrediuntur, quamquam puto nec te nec me aliquid in
octe uentosa animaduerturum fuisse, nec etiamsi tota
ohors binis pedibus distans transisset. ob Bilbonem ad
ucem rubram fastidiose ambulantem non dubito qui
tiam mustela hirsutas genas suas non mouisset. ergo,
ane, ille usque ad ignem uenit quod ignis fuit nullo
urbato. haec sunt quae uidit.
tres homines ingentissimi qui apud ignem ingentissimu
tipitum fagineorum assidebant. ouillam in ueribus longis
gneis torrebant atque ius e digitis suis lambebant. erat
dor palato iucundus. erat quoque ad manum cupa potionis
onae, et ex urceis potabant. illa autem fuerunt *trolla.
ane trolla. Bilbo etiam, uita otiosa contempta, id uidere
otuit: a uultibus eorum magnis grauibusque, et
magnitudinibus eorum, et formis crurum eorum, lingua
orum omissa, quae nihil, omnino nihil urbanitatis habuit.heri ouilla, hodie ouilla, et heu, ouilla iterum esse
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
59/425
idetur cras, unum trollum inquit.
numquam portionem damnabilem carnis-hominis satis
iu habuimus, alium inquit. de quo in infernis cogitauerit
Gulielmus ut nos in has regiones umquam duxisset me
uperat et potio paene consumitur praeterea, inquit,odicans cubitum Gulielmi, qui ex urceo potabat.
Gulielmus suffocatus est. os tuum claude! inquit qua
rimum potuit. tu non exspectas ut gentes hic in aeternu
maneant ut tu atque Bertus eas essetis. inter uos uicum et
imidium edistis ex quo tempore de montibus uenimus.
uantum magis uultis? tempus fuit quando dixeritis
gratias, Rostrum portionis bonae ouillae causa e ualle
icut quae haec est. crus ouis, quod torrebat, momordit et
abella sua in manica detersit.
me paenitet dicere trolla in illo modo se gerere, etia
la quae singula unum caput solum habuerunt. his omnibusuditis, Bilbonem statim fecisse aliquid oportuit. aut eu
acite redire oportuit ut amicos moneret tres trolla ad
manum esse, magnitudine modica, animis foedis, quae
anum tostum aut etiam mannum gustandi satis cupida
uerunt, ad mutationem faciendam; aut eum aliquaffracturam celerem bonamque agere oportuit. princeps
uidam clarusque effractrius iam nunc *sinus trolloru
uratus sit id est paene semper plurimi aestimandum, si
d facias , ouillam ipsam e ueribus subriperit, ceruisia
ubduxerit, et nequaquam ab illis animaduersus egressusit. alii callidiores, sed qui minus arte eorum superbiunt,
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
60/425
ortasse pugionem in singula foderint antequam illa id
nimaduerterint. tum nox iucunde consumpta sit.
haec Bilbo intellegit. qui plurima legerat quae numqua
iderat nec fecerat. trepidissimus fuit, etiam fastidiosus; se
entum milia passuum abesse uoluit, nihilominus ihilominus nescio quo modo non manibus uacuis ad
horinum et comites statim redire potuit. itaque in umbris
tetit haesitauitque. omnium rerum de effractura quas
udiuerat, ei uisum est ut cum minima difficultate sinus
ollorum furari posset, itaque demum post arborem pone
Gulielmum repsit.
Bertus et Tomas ad cupam exierunt. Gulielmus rursus
otabat. tum Bilbo, animo a pauore recepto, manu
aruum suum in sinu ingenti Gulielmi posuit. in quo fuit
manticula, tanta uasta quanta saccus Bilboni. qui euge!
ogitauit, ad officium nouum calens dum eam caute
xtrahebat, id est initium!
sane fuit! manticulae trollorum plenae sunt mali, illa
psa non excepta. quae heus, quis es tu? e sinu egrediens
tridit; et Gulielmus statim se uertit tum Bilbonem,
riusquam ille post arborem se celare potuit, collo cepit.hercle, Berte, quod ego cepi aspice! Gulielmus
nquit.
quid est? aduenientia inquiunt.
edepol nescio! quid es tu?
Bilbo Baggins, sum effra hobbitus, miser Bilbobique quassans inquit, et mirans quomodo stridores
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
61/425
ubonum faciat priusquam illa eum strangulauerunt.
effrahobbitus? paulum admirata inquiunt. trolla sunt
arda intellegendi et aliquid nouum illis ualde
uspectauerunt.
quid effrahobbiti refert de sinu meo, praeterea?Gulielmus inquit.
coquisne eos?Tomas inquit.
licet tibi conari, Bertus *uericulum tollens inquit.
ille magis quam bucca non erit, Gulielmus inquit, ia
cena bona satiatus, non postquam degluptus atque
xossatus erit.
ftasse sunt plures ei similes circumiacentes, atque
rustum faciamus, Bertus inquit. heus tu, suntne plures
enerum uestrum in his siluis reptantes, tu foede cunicule
arue, inquit, pedes uillosos hobbiti aspiciens; atque
igitis pedum eum sustulit et eum quassauit.
ita est, multi, Bilbo inquit, priusquam meminerat ne
micos suos patefaceret. minime, nulli, non unus, stati
ost inquit.
quid uis? Bertus inquit, eum capillis nunc recte
enens.quid dico, Bilbo anhelans inquit. et nolite me
oquere, quaeso, domini benigni! bonus coquus ipse sum,
t coquo melior quam coquor, si intellegitis quod
ignifico. uobis pulchre coquam, uobis ientaculum ualde
ulchrum, si modo me non cenabitis.misellum salaputium, Gulielmus inquit. qui ia
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
62/425
antam cenam habuerat quantam tenere potuit; ceruisia
uoque multam potauerat. misellum salaputium! eu
bera!
non donec ille dicit quid multi et nulli significet,
ertus inquit. in somno meo ego iugulari nolo! digitosedum eius in igne tene, donec locutus erit.
non id habebo, Gulielmus inquit.ego eum cepi,
raeterea.
tu es stultus pinguisque, Gulielme, Bertus inquit, ita
ixi ante uesperem hunc.
et tu es agrestis!
et id a te recipere nolo, Rostrum Huggins, Bertus ait,
culum eius pugno suo percutiens.
tum turba splendida fuit. modo satis ingenii Bilboni
uperfuit, cum Bertus eum demisisset, ut e uia pedu
orum rueret, antequam, nomina uerissima propriaquenter se appellantes cum magnis uocibus, quasi canes
ugnabant,. mox manibus inter se amplecti paene in igne
e uoluebant calcitrantes pugnis contundentesque, du
omas cum ramo ambos uerberat ut illi mentes reciperent
quae res, sane, illos iratiores quam umquam fecit.quod fuisse oportuit tempus in quo Bilbo egressus est.
edes autem miseri in manu ingenti Berti compressi erant,
ec anima reliqua in corpore habuit, et caput reuoluebatur:
aque ibi anhelans paulum ultra orbem ignis paulisper
rostratus est.in media pugna ipsa appropinquauit Balinus. nani
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
63/425
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
64/425
Trolla
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
65/425
sunt plures etiam uenientes, Tomas inquit, aut ualde
rraui. multi et nulli, ita est, inquit. nulli effrahobbiti,
ed multi nanorum ipsorum, rebus secundis!
puto te recte dicere, Bertus inquit, e luce
grediamur.factum est. cum saccis, quibus ad auferendam ouillam et
polia altera uti sunt, in manibus suis in umbris manserunt.
um nanus omnis aduenisset, ignem, urceos effusos, et
uillam morsam miratus, pop! saccus foedo odore supra
aput eius positus est et humi prostratus est. mox Dwalinus
uxta Balinum iacuit, et Filius Kiliusque una, et Dorius ac
orius Oriusque cumulati, et Oinus ac Gloinus ac Bifur ac
ofur Bomburque prope ignem incommode aceruati.
id eos docebit, Tomas inquit; nam Bifur Bomburque
molestissimi fuerant, et uehementer pugnauerant, sicut
ani, cum in angulum coacti essent, pugnare solebant.denique Thorinus aduenit nec inscius captus est. i
xspectatione mali aduenit, nec sibi crura amicoru
idendo opus fuit ut res non omnino esse bonas sciret.
oris in umbris procul stetit, et inquit: quid est omnis
molestia haec? quis comites meos uerberauit?sunt trolla! Bilbo post arborem inquit. de quo omnino
bliti sunt. in dumetis cum saccis se celant, inquit.
o! suntne? Thorinus inquit, et prorsus ad ignem saluit
riusquam in eum insilire potuerunt. ramum ingentem i
cumine inflammatum cepit; et Bertus acumen illum iculo suo recepit antequam oblique se mouere potuit.
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
66/425
uod eum e proelio paulisper posuit. Bilbo optimum, quod
acere potuit, fecit. cepit crus Tomae quam optimum
otuit, nam id fuit tantum densum quantum truncus arboris
sed, cum Tomas fauillas in uultum Thorini calcitraret, in
umma dumeta aliqua reuoluens iactus est.propter hoc, Tomas ramum in dentes suos recepit, atque
nus quorum e fronte fractus est, quae res eum ululare
oacta est, mihi licet te dicere. sed nunc cum maxime
Gulielmus a tergo aduenit et saccum supra caput Thorini
sque ad digitos pedum eius posuit. itaque pugna finita est.
ane nunc in molestia bene fuerunt: omnes in saccis
lligati sunt dum tres trolla irata (dua cum adustis et
ontusionibus, quas in memoria habuerunt) iuxta eos
edent, iurgantia utrum eos lente torreant, an subtiliter
onsecent et coquant, an in eos singulos sedeant et eos i
ure congelato comprimant; dum Bilbo, uestibus atqueelle scissis, in summo dumeto sedet nec se mouere audet
metuens ne eum audiant.
um ipsum Gandalphus rediit. nemo autem eum uidit. iaolla constituerant ut nanos nunc torrerent tum eos serius
derent hoc fuit consilium Berti, et, postquam inter se
ugauerunt, huic omnes assensi sunt.
torrere eos nunc est res inutilis, quae totam nocte
onsumat, uox quaedam inquit. Bertus eam esse Gulielmiutauit.
noli iterum incipere iurgium, Rostrum, inquit,aut id
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
67/425
otam noctem consumet.
quis iurgat? Gulielmus inquit, qui putauit Bertu
ixisse.
tu iurgas, Bertus inquit.
mendax es, Gulielmus inquit; itaque iurgium iteruncepit. postremo constituerunt ut eos subtiliter
onsecarent et coquerent. itaque ollam magnam nigramque
eperunt, et cultros suos extulerunt.
coquere eos est res inutilis! nullam aquam habemus, et
uteus longe abest, certe, uox quaedam inquit, qua
ertus Gulielmusque putauerunt esse Tomae.
tace! inquiunt, aut rem numquam perficiemus. et t
pse aquam feras, si magis dicas.
tace ipse! Tomas inquit, qui putauit uocem esse
Gulielmi. quis praeter te iurget, cognoscere uelim.
stultus es! Gulielmus inquit.stultus tu ipse!Tomas inquit.
itaque iurgium iterum incepit, calidius quam umquam,
onec postremo constituerunt ut in saccis singulis sederent
t comprimerent, et eos tempore proximo coquerent.
in quo primum sedeamus? uox inquit.melior erit in ultimo sedere primum, Bertus inquit,
culo cuius Thorinus nocuit. putauit Tomam dicere.
noli tecum dicere!Tomas inquit.sed si tu in ultimo
edere uis, in eo sede. quis est ille?
unus cum *tibialibus luteis, Bertus inquit.gerrae, unus cum tibialibus glaucis, uox quaeda
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
68/425
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
69/425
uffocati et ualde irati sunt: quibus non omnino placuit ibi
acere et audire trolla consilia capientia torrendi atque
omprimendi atque consecandi eos. quibus opus fuit bis
udire narrationem Bilbonis rerum quae ei acciderant
ntequam satisfacti sunt.tempus stultum fuit ad exercendum furantem et
ubripientem e sinibus, Bombur inquit, ubi ignem atque
ibum cupiuimus!
id est certe quod uos ex hominibus istis sine certamine
on ceperitis, nihilominus, Gandalphus inquit.
praeterea, nunc tempus amittitis. nonne intellegitis trolla
erte habere antrum aut foramen effossum in aliquo loco
ropinquo ut in eo se e sole celent? in quo nobis
spiciendum est!
circum quaesiuerunt, et mox uestigia caligaru
axeorum trollorum per arbores educentia inuenerunt.estigia aduersum collem consecuti sunt, donec ad ianua
magnam saxeam a dumetis celatam in antrum ducente
duenerunt. sed non eam aperire potuerunt, quamqua
mnes eam impulerunt dum Gandalphus incantamenta
aria experitur.cum fessi iratique fierent, hac bene utamus? Bilbo
ogauit. eam humi in quo trolla pugnauerunt inueni.
lauem ingentiorem tetendit, quam sine dubio Gulielmus
utauerat minimam et secretam esse. haud dubium est qui
la e sinu eius excidisset, felicissime, antequam ille iaxo uersus est.
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
70/425
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
71/425
ontempserunt. copiae ipsorum ualde exiguae fuerunt. nunc
anem et caseum, et abundantiam ceruisiae, et *laridum i
auillis ignis torrendum habuerunt.
postea dormiuerunt, quod nox sua commota erat; et nihil
ltra fecerunt donec post meridie. tum mannis illatis ollasuri abstulerunt, quas ualde secreto non longe a uia iuxta
umen sepeliuerunt, supra quas carmina plura incantantes,
i forte umquam redierint ut eas reciperent. his factis,
mnes iterum conscenderunt et in uia ad Orientem rursus
rogressi sunt.
quo isti tu, si quaesam? Thorinus Gandalpho inquit
um equitant.
ad prorsum aspiciendum, ille inquit.
et quod te reuocauit in tempore?
rursum aspiciens, ille inquit.
sane!Thorinus inquit;sed clarior esse possis?
ut uiam nostram explorarem perrexi. quae mo
ericulosa difficilisque fiet. praeterea de replendo nostras
opias paruas alimentorum sollicitus fui. non procul tame
eram cum amicis duobus meis Riuendelle obuiam ii.
ubi est illud? Bilbo quaesiuit.noli interrumpere! Gandalphus inquit. paucis diebus
am illic aduenies, secunda fortuna, et omnia de eo
nuenies. ut dicebam, duobus ciuibus Elrondis obuiam ii.
ui trollis trepidantes festinauerunt. ipsi mihi dixerunt tria
torum e montibus descendisse atque in siluis non longe aia consedisse: omnibus e regione absterritis hospites
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
72/425
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
73/425
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
74/425
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
75/425
ccidente Montium non res tam facilis quam ea esse
idetur. nec arbores nec ualles nec colles adesse uisi sunt,
ui terram in fronte interrumperent, unus cliuus ingens
olus sursum atque sursum leniter tendens qui imis montis
roximi obuiam iret, terra lata colore Callunae uulgaris etaxi friabilis, cum maculis ictibusque graminei-uiridis et
muscosi-uiridis, quae locos, in quibus fortasse aqua
desset, patefecerunt.
mane fugit, post meridie uenit, sed per tota deserta
acita fuit nullum signum domicilii alicuius. anxii fiebant,
uod nunc domum paene in aliquo loco inter se et montes
elari posse perceperunt. ualles inopinatas, tenues cu
ateribus praecipitibus, quae sub pedibus eorum repente
atuerunt, inuenerunt, et admirantes despexerunt ut arbores
ubter se atque aquam fluitantem in imo uallis uiderent.
uerunt canales, quos paene transilire potuerunt, sed iuibus deiectus aquae altissimi fuerunt. fuerunt angustiae
enebrosae, quas nec transilire nec in quas descendere
otuerunt. fuerunt paludes, nonnullae uirides et amoenae
spectu, cum floribus florescentibus et altis; sed si mannus
uidem cum sarcina in dorso ibi ambulet, numquam iteruxeat.
terra uerum fuit multo latior a uado ad montes qua
mquam conieceris. Bilbo stupefactus est. uia sola cu
apidibus albis, aliis minimis, aliis cum musco aut
Callunis uulgaris semi-tectis, designata est. uiam persequimnino fuit negotium tardissimum, etiam Gandalpho
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
76/425
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
77/425
hmmm! est odor dryadum! Bilbo cogitauit suspiciens
tellas, quae clarae atque caeruleae fulgebant. tum carme
imile risui in arboribus erupit:
quid facitis? quo uaditis?
calcandi manni uobis sunt!
tra-la tra-la fluentia
in ima ualle flumina!
quid quaesitis? quem ducitis?
fumantes fasces cocti sunt!hi-ho hi-ho hi-ho hi-ha
in nostra ualle lepida,
ha! ha!
quo uaditis comantibuscum barbis nunc quassantibus?
insciti uos, insciti uos,
cur Baggins atque Balinus
descendant nunc et Dwalinus
in uallem Iunioha! ha!
o uultis hic resistere,
aut subito discedere?
de caelo deciditque lux
dum manni errant nunc est nox!
sunt stulti fugientes tunc
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
78/425
iucundi qui manentes nunc
et audientes nostros
ad usque mane modos
ha! ha!
sic inter arbores riserunt atque cantauerunt; et omnino
ugas, ut puto, tu id fuisse existimas. de quo nequaqua
urauerint; multo magis riserint si ita illis dixeris. fuerunt
ane dryades. quas mox, tenebris densatis, Bilbo aspexit.
ui dryades amauit, quamquam raro illis obuiam iit; sed
orro illas paulo timuit. nani erga illas non amici animount. tales etiam nani honesti quales Thorinus et amici aut
las esse stultas existimant (qui est modus stultissimus
xistimandi) aut illis irascuntur, quod aliquae dryades eos
ollicitant ridentque, praecipue barbas eorum.
ecce! uox quaedam inquit. uide Bilbonem hobbitun manno, carissime, estne iucundissimum!
tum carmen alterum inceperunt tam ridiculum quam id
uod in toto descripsi. postremo unus, procerus iuuenis e
rboribus egressus capite summisso Gandalphum et
horinum salutauit.qui accipio uos in uallem! inquit.
gratias ago tibi, Thorinus paulo asperius inquit; sed
Gandalphus iam ex equo desiluerat et coram dryadibus
ocose loquebatur.
e uia uestra aliquantum errauistis, dryas inquit: idst, si iter ad semitam solam trans aquam facitis et domu
ltra. uos in uia recta ponemus, sed uobis eundum est
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
79/425
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
80/425
illa est satis longa sine aquam aspergendo.
caue ne Bilbo omnia liba edat! clamauerunt. ta
inguis est ut non per *claustella etiam eat!
tacite, tacite! Homines Boni! atque ualete!
Gandalphus inquit, qui nouissimus uenit. sunt uallibusures, et sunt dryadibus nonnullis linguae nimis iucundae.
alete!
ita demum omnes Domum Familiarem Vltima
duenerunt, fores cuius patere inuenerunt.
nunc est res insolita, sed de rebus quae sunt bonae
abere atque de diebus qui sunt boni agere celeriter dici
ossunt, minime audiri, dum res incommodae, palpitantes,
tiam crudeles, fabulam bonam fieri possint atque
ihilominus diutiores narrari. in domo illa bona di
manserunt, dies quattuordecim minimum, et illis magnu
st discedere. in aeternum Bilbo ibi remanserit etiamsi
esiderium quoddam eum, sine molestia, retrorsum ad
oramen-hobbitum abstulerit. nihilominus de mora eoru
unt pauca narrari.
dominus domus fuit dryadum-amicus unus gentis illius
atres cuius in fabulis insolitis ante inceptum Historiaepparuerunt, bella gobelinorum malorum et dryadum et
ominum primorum in Septentrionibus. illis in diebus
ostrae fabulae fuerunt aliqui etiam quorum maiores
uerunt et dryades et heroes Septrionum, atque Elrond
ominus domus eorum fuit princeps.qui tam nobilis et speciosus fuit quam dominus-
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
81/425
ryadum, tam fortis quam bellator, tam callidus quam
magus, tam uenerabilis quam rex nanorum, atque ta
enignus quam aestas. in fabulis multis apparet, sed pars
ius in narratione magni facinoris Bilbonis est parua
olum, quamquam magni momenti, ut uidebis, si umquad finem aduenerimus. domus eius fuit perfecta, utrum tibi
ptime placuit cibus, aut somnus, aut labor, aut fabulas
arrare, aut cantare, aut solum sedere et cogitare, aut
mixtura iucunda omnium eorum. res malae in uallem illa
on uenerunt.
utinam mihi tempus sit ut paucas etiam fabularum aut
num aut duo carminorum, quae in domo illa audiuerunt,
bi narrem. omnes, manni quoque, paucis diebus illic
equieti fortesque fiebant. uestes eorum reparatae sunt,
em contusiones, animi atque spes. sacci eorum cu
ibaria et commeatibus, leuibus portandi causa sedortibus transferendi causa supra transitus montium,
mpleti sunt. consilia eorum a consilio optimo emendata
unt. itaque tempus ad pridie mediam aestatis aduenit, et
erum eis prima luce mane mediae aestatis
roficiscendum est.Elrond omnia de runis omnium generum intellexit. illa
ie enses, qui ab latibulo trollorum ablati erant, aspexit
tque: illi non a trollis facti, inquit, sunt enses antiqui,
nses antiquissimi Dryadum Altarum Occidentis, stirpum
mearum. facti sunt in Gondoline bellorum-gobelinoruausa. haud dubium quin illi ex aceruo draconis aut praeda
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
82/425
obelinorum euenissent, quia saecula multa abhinc
racones atque gobelini oppidum illum deleuerunt. hic,
horine, a runis Orcristus appellatur, Scissor-gobelinoru
n lingua uetere Gondelinis; fuit lamina clara. hic,
Gandalphe, fuit Glamdring, Malleus-hostium, quem oliex Gondelinis gessit. bene eos curate!
unde trolla eos acquiserint miror? Thorinus inquit
nsem curiositate noua aspiciens.
nescio, Elrond inquit, sed potest existimare trolla
ua praedata esse praedatores alteros, aut reliquias
raedationum ueterum in aliquo secreto in montibus
nuenisse. audiui thesauros ab antiquis diebus adhuc
blitos in antris desertis fodinarum Moriae inueniri posse,
x eo tempore belli nanorum gobelinorumque.
haec uerba Thorinus considerauit. hunc ensem i
onorem curabo, inquit. mox gobelinos iterum scindat!ueri simile est desiderium illum perbreui tempore i
montibus concessum iri! Elrond inquit. sed nunc tabula
eographicam tuam mihi exhibe!
quam cepit et diu aspexit, tum caput quassauit; quod si
anos atque cupiditatem eorum auri non omnino approbat,racones atque maleuolentiam eorum crudelem odit, et
uinam urbis Conuallis atque tintinnabula eius iucunda
tque ripas conflagratas Fluminis Fluentis nitidi
meminisse eum miseruit. luna in cornu lato argenteoque
ucebat. tabulam sustulit et lux candida per eam luxit.quid est hoc? inquit. hic sunt litterae-lunae, iuxta runas
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
83/425
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
84/425
prima dies Anni Noui nanorum, Thorinus inquit, est,
t omnes scire oportet, prima dies lunae nouissimae
utumni in limine Hiemis. etiamnunc a nobis appellatur
Dies Durini, in qua luna nouissima atque sol simul i
aelo sunt. uereor autem ne illa res nos non multo iuuet,uod his in diebus supra artem nostram est ut diuinemus
uando tale tempus rursus ueniat.
id uideri restat, Gandalphus inquit. estne magis
cripti?
nihil qui a hac luna uideri potest, Elrond inquit, et
abulam Thorino reddidit; tum ad aquam descenderunt ut
ridie mediam aestatis dryades saltantes et cantantes
iderent.
mane proximum fuit mane mediae aestatis tam serenu
t uiridem quam somniari potest: caelum caeruleum nec
mquam umbra quaedam, et sol in aqua saltans. nunc interarmina eos saluere atque ualere iubentia abequitauerunt,
um animis ad facinora ulteriora praeparatis, et cu
cientia uiae, quae sibi sequenda est super Montes
ebulosos ad terram ulteriorem.
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
85/425
CAPVT QVARTVM
SVPER COLLEM ET SVBTER
COLLEM
rant multae semitae quae sursum in montes illos
endebant, atque multi transitus super eos. semitae aute
leraeque erant fraudes fallaciaeque et aut ad nulluocum aut ad fines malos tendebant; et transitus plerique
ebus malis et periculis periculosis infesti sunt. nani et
obbitus, consilio Elrondis et scientia memoriaque
Gandalphi iuuante, uiam rectam ad transitum rectu
eperunt.longos dies postquam e ualle ascenderunt et Domu
amiliarem Vltimam multa milia passuum in tergo
eliquerunt, etiam sursum atque sursum ibant. fuit semita
ura atque semita periculosa, uia praua atque sola atque
onga. nunc retro super terras quae reliquerant diffusas iergo longe infra uidere poterant. longe, longe distante i
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
86/425
Occidente, ubi res erant caeruleae atque hebetes, ibi Bilbo
ciebat terram suam rerum tutarum et commodarum esse,
tque paruum foramen-hobbitum suum. horruit. in hac
ltitudine dure frigescebat, et uentus inter saxa acute uenit.
magna saxa, quoque, aliquando de lateribus montium citataescenderunt, a sole meridie in niuem soluta, et inter eos
ansierunt (quod felix fuit), aut super capita eorum (quod
os perturbauit). noctes erant incommodae atque frigidae,
ec aut cantare aut loqui maioribus uocibus ausi sunt, quia
magines fuerunt insolitae, nec silentio frangi placere
isum est sonitu aquae et stridoris uenti et crepitus saxi
xcepto.
aestas in locis inferioribus praeterit, Bilbo secu
ogitauit, et faenisicia geritur et conuiuia sub diuo.
rumentum metent et mora carpent antequam nos etiam hac
elocitate latus alterum descendere coeperimus. et ceteriogitationes pariter tristes secum cogitabant, quamqua
um Elrondem ualere iussissent in spe magna mane
mediae aestatis, iucunde locuti erant de transitu montium,
t de equitantibus, citatis equis, trans terras ulteriores. de
duentu ad ianuam celatam in Monte Solo cogitauerant,ortasse illa proxima nouissima luna Autumni et
ortasse erit Dies Durini, dixerant. Gandalphus solus
aput suum quassauerat et nihil dixerat. multos annos nani
er illum non fecerant, sed Gandalphus id fecerat, ita
uomodo mala et pericula in Vastitate creuissent etoruissent sciuit, cum dracones homines e terris
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
87/425
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
88/425
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
89/425
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
90/425
irciter annis quinquaginta, ut plerumque tales labores
lis assignarentur (cum omnes omnino inutilem esse re
idissent ut Bilbonem mitterent). si aliquid inuenire uultis,
obis inuestigandum est (ita Thorinus nanis iuuenibus
ixit). haud dubium quin aliquid inuenires si inuestigares,ed id non semper est omnino illud, quod quaesiuisti. hoc
empore ita accidit.
mox Filio et Kilio reptantibus reuersis, saxa in uento
mplectentes, antrum aridum inuenimus, inquiunt, quod
on longe abest post angulum proximum; et manni et
mnes introire poterunt.
explorauistisne id diligenter? magus inquit, qui sciuit
ntra in montibus altis raro esse uacua.
ita! ita! inquiunt, quamquam omnes sciuerunt eos di
gere id non posse; citius reuersi erant. non est multo
magnum nec longe in tergum pertinet.quae, sane, est pars de antris periculosa: quatenus i
ergum pertineant nescis, aliquando, nec quo meatus i
ergo ducat, nec quid te intrinsecus exspectet. nunc aute
untius Kilii Filiique satis bonus uisus est. ita surrexerunt
mnes et se mouere parauerunt. uentus ululabat atqueonitrus fremebat ut et se et mannos prorsum mouere
molestum esset. nihilominus iter non longe fuit, et mox ad
axum magnum in semitam protrusum aduenerunt. si pone
lud gressus es, arcum humilem in latere montis inuenisti.
ixdum satis spatii fuit ut manni, oneribus depositis etlitellis remotis, compressi pertransirent. ut sub arc
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
91/425
ansibant, bonum fuit uentum atque imbrem extrinsecus
otius quam circum eos audire, et sentire se a gigantibus et
axis eorum saluos esse. magus autem nihil periclitatus
st. uirgam incendit sicut illo die qui tam multo ante esse
isus est, si tu eum recordaris, in triclinio Bilbonis feceratet in luce cuius antrum ab extremo ad extremu
xplorauerunt.
quod satis magnitudinis esse uisum est, sed non nimis
ngentis atque mystici. solum aridum et nonnullos angulos
ommodos habuit. in extremo uno fuit pro mannis spatium;
ui ibi steterunt (mutatione ualde gauisi) uaporantes et i
accis nasi mandentes. Oinus et Gloinus ignem incendere
uxta ianuam uoluerunt ut uestes siccarent, sed Gandalphus
d recusauit. ita uestimentis uuidis in solo sparsis,
estimenta arida e sarcinis extulerunt; tum stragulis suis
actis commodis, fumisgia extulerunt atque coronas fumimiserunt, quas Gandalphus in colores diuersos uertit et
ffecit ut illae saltarent iuxta tectum oblectandi causa.
ocuti atque locuti sunt, et, tempestatis obliti quod quisque
um parte eius thesauri facere posset agitauerunt (ubi ea
eceperint, quae res nunc cum maxime non esse tampossibilis uisa est); itaque singulariter obdormiebant. id
uit tempus ultimum in quo mannis, sarcinis, impedimentis,
nstrumentis et ceteris rebus, quae secum tulerant, usi sunt.
accidit tamen ut res sit bona quod illi Bilbone
aruulum secum tulissent. nam, nescio quomodo, ille dion obdormire potuit; cum dormisset, somnia pessima
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
92/425
abuit. somniauit rimam in muro in tergo antri maiore
maioremque factam esse, et latiorem latioremque aperta
sse, et se ualde timere sed non posse exclamare aut
liquid facere nisi iacere atque uidere. tum somniauit
olum antri inclinare et se labi decidere coepisse, quoescire.
tum cum maxime horrifice horrens experrectus, inuenit
artem somnii ueram esse. rima in tergo antri aperta erat,
t iam meatus latus fuit. in tempore fuit ut nouissima
audarum mannorum in illam dilabi uideret. sane maxima
oce ululauit, tam magnum ululatum quam hobbitus dare
otest, qui pro proceritate eorum est mirandus.
exsiluerunt gobelini, gobelini ingentes, magni gobelini
pecie foeda, multi gobelini, antequamsaxa et stipites
icere potuisti. erant sex in quemque nanum, minime,
tiam duo in Bilbonem; omnes prehensi sunt atque permam lati sunt, antequamfomes et silex dicere potuisti,
Gandalpho excepto. ululatus Bilbonis adeo proderat, qui
n puncto temporis fracto illum omnino excitauisset, et
um gobelini uenissent, ut illum prehenderent, fuit fulgor
errificus quasi fulgur in antro, odor quasi *puluisombardica, et nonnulli mortui ceciderunt.
rima crepitu clausa est, in latere cuius Bilbo nanique
lieno fuerunt! ubi fuit Gandalphus? de ea re et illi et
obelini nesciuerunt, nec gobelini ad eam cognoscenda
manserunt. Bilbonem nanosque raptos abripuerunt.enebrae fuerunt tales altae quales gobelini, qui in imis
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
93/425
montium habitabant, soli perspicere potuerunt. meatus
uerunt quoquouersus praui implicatique, sed gobelini
ectam uiam sciebant, tam bene quam uiam ad proximu
officium tabellarii scis; atque uia deorsum et deorsu
escendit, et ualde iners fuit aer. gobelini fuerunturissimi, et immisericorditer uellicauerunt, et
achinnauerunt atque uocibus saxeis horribilibus riserunt;
t Bilbo etiam miserior fuit quam tempus in quo trollum e
igitis pedum eius eum sustulerat. iterum atque iteru
oramen-hobbitum amoenum clarumque uoluit. no
ostremum id uoluit.
nunc ante eos fulgor lucis rubrae apparuit. gobelini
antare, uel potius coaxare, coeperunt, tempus cum alapa
edum planorum in saxo plangentes atque etiam captiuos
uos quassantes.
plaude! frange! rima atra!
rape, fuge! et furare!
ita ad orcorum castra
nunc descende, mi amice!
crepa! strepa! fracta pressa!
et include et contunde!
pulsa, pulsa longe infra!
ho-hi, ho-hi! mi amice!
uerberate, flagellate!
percutite et ferite!
-
8/12/2019 Hobbitus Ille - J. R. R. Tolkien
94/425
laborate, nec cessate!
orci potent et cachinnent
circum, circum longe infra,
longe infra, mi amice!
sonitum ualde terrificum produxerunt. muri cumplaude!
range!etcrepa! strepa!et cachinnatione foeda de ho-hi,
o-hi! mi amice! resonauerunt. significatio generalis
arminis fuit satis clara; nam nunc gobelini flagella
xtulerunt et cum uerberate, flagellate!eos flagellauerunt,
t currere quam celerrime potuerunt in fronte coegerunt; etum in cauernam ingentem inciderent nonnulli nani ia
lamitabant balabantque.
illa ab igne magno rubro in media illuminabatur, atque a
acibus secundum muros, et gobelinorum plena fuit. omnes
uorum, cum nani (Bilbone misello in tergo, ad flagellaroximo) incurrerent, riserunt et humum pedibus
ulsauerunt et manibus plauserunt, dum gobelini-agitatores
lulant atque a tergo flagellis insonant. manni iam ibi
uerunt, in angulo conferti; et omnes sarcinae
mpedimentaque iacebant effracta perscrutantibus etlfacientibus et tangentibus et rixantibus gobelinis.
uereor ne id fuisset ultimum tempus in quo illos mannos
aruulos optimosque umquam uiderunt, haud excepto
ucundo paruulo ualido albo manno, quem Elrond
Gandalpho commodauerat quia equus eius in semitismo