hparat panglai journal...2018 volume i no i established 2015 hparat panglai journal 3 bai sumru yu...

44
2018 Volume IV, No. VI Established 2015. 1 Hparat Panglai Journal

Upload: others

Post on 13-Mar-2020

0 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

2018 Volume IV, No. VI Established 2015.

1Hparat Panglai Journal

Page 2: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

Established 2015. Volume IV, No. VI 2018

2 Hparat Panglai Journal

AdvisersDr. JJ Lum Dau (Ph.D, Shinawatra University, Bangkok)Wang Hkang AwngEditor-in-ChiefB.D. MaranManaging EditorKareng Tu JaDeputy EditorDumsa Lawt AwngForeign CorrespondenceAnaw (Chiangmai)Nnau Brang Nan (Innau, Ap, India)Computer SectionSumlut Roi SengSumlut Bawk HkawnLayout hte DesignGumring Zau Mai (Tanghpre)Website MasterHkangda Brang San Awng (California) Manager forFinance and DistributionHkangda Hkam NyoiColumnistsAll staff members of HPLNContact InformationHparat Panglai Laika NauraLawk - V, Munglai Mazup,Laiza Mare, KachinlandEmail : [email protected] : www.h-panglai.comPh : + 95947028138Hparat Panglai Journal hpe laning mi htaq, kruq lang shaprawq ai.(Buk 1 = Ks. 1500/-)

HPARAT PANGLAI JOURNAL

Htet Lah Mai SaiMatut Mahkai Lah Gaq

3 Editorial Mahkuh

6 Hparat Panglai Wunli lah Akyu Hpyi Hpawng Galaw (HPR)

6 Guptung, Kala (Plastic)

7 Maram Masam Ai Mahtai (Dr. JJ. Lum Dau)

8 Sawk Sagawn Dinglik Laika Ka Ladat (Maraw Naw San)

10 Cartoon

11 Gawt Shagrawt Gasat Majan Sumlar (II WW, Japan Majan) Jinghpaw Mungh (Sut Suh Hkawn)

11 The Shared Sovereignty (Naga Wondin)

17 Ginsup Ningjah Rawng, Hkrangpan Shalat Kung (HPR)

18 Mungkan Katsi Majan KIO Hpe Adawt Dauyin Shachyai (CPB 101 Hpyendap lafa majaw byin i?) (Dingsa Naw Ja)

25 Asia Pacific Round Table Meeting (A Supportive Letter From APLFD Council Chairman) (HPR)

26 San/Htai (Myihtoi Gamung) (HPR)

27 Kawq-lakai re ai Pungga Ja Li aq prat ndai wa. (Nding Tawng Ra)

29 Sara Gaba Htoi Man Galaw Shakut Nga Ai Bungli (Sakhkung Nsen)

31 Wunpawng sha ni a makyit sumri masum (Kudawng Seng)

37 Laika ka Sara ni mungdan jarit mayan kadeq ndeq hkajah Sumtang (Nding Tawng Ra)

41 Myen Hpyen A Majaw Hkamsha Ai Dwi Gumgai A Tsin-yam (Sam Zet, Jeyang IDPs)

43 Du Mare Bugah Hkaqlup Hpung 50 Ning Hpring Ja Jubeli Galaw (Bum Shingnoi)

MALAWM NI

Laning mi Ks 7500/-

(Myen mungh postal Service nga ai shara ni)

Established 2015. Volume IV, No. VI 2018

2 Hparat Panglai Journal

Page 3: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

2018 Volume IV, No. VI Established 2015.

3Hparat Panglai Journal

Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq hkaishah, hpaga yamga, duhkra ladawq, maden ka-up hkrang, mungsang masa, ... ni manuq manaq galai shai lawan taw nga sai. Hkan shachyut pyi n lep, byin taw nga ai. Kachin gammaka ni mung, ndai kata kawq, amaw ahkye tauta rawng nga gaq ai. Yawng aq shawng eh, ndai mabyin masa ni hpe ningshawng jawq dum tawn ra nga sai.

Yaq yang, Myen shadip magam Tatmadaw ni shata (4) dinghkrai gap hkat jahkring tawn nga ai. Grau nna gap hkat jahkring ndau tawn dat ai shara ni gaw, Miwa Mungh lamugah jarit matut mayan ni hkan, rai nga ai. Myen mungh aq simsaq lam (NCA) gamung eh, Miwa gaw grau nna nji nmu waqhpawk sumri gang ashun shangoi datdat rai nga ai ninghkan mung, rai nga sai. Ndai gaw, "gah lahtum n shut" nan, rai nga sai. Miwa shadip magam ni aq prupru shangshang tsun

shaga ni, ndau shabra lam, shanhte ni hkrang shawq galaw sa wa ai lawnglam ni yawng mung, "soi ngu yang, palen" re zawn, chye ya lu nga ai. Dai htaq, Tanghpre Maliqzup hkaq madim yiq-ngam mung, bai wa shadut rai hkra, shamu shamawt tsun shaga wa nga sai. Miwa shaga nsen manawng ni mung, jaq jaq, shadut shadut, jahkrit jahkrit lachyum ni lawm wa nga maluq ai. Kachin ni hpe mung, wuhpung wuhpawng yawng ngu na daram ni hteq, tsun shaga tawn hkat masai, re. Ndai yiq-ngam shang ai gaw, hproi manuq ai. Miwa gaw, "One Belt One Road" (Yi Lu Yi Tai) masing bungli kaba hpe shara shagu jaji jarang rai, nashawt shawt nga uq ai. Myen mungh mung, dai masing bungli kata eh, hkrang shawq hkrum nga ai. Miwa gaw, shiq aq htingbut hting-ra nhpung shanawm htingwum ni hpe jasan jaseng, ahkyen areng gawgap bang matwa nga nuq ai satlawat du taw nga sai.

Myen ni mung, Rakhine manghkang mawru htaq,

Editorial Mahkuh

manpaq shoichyum dauyin nga ai satlawat, re. Rakhine manghkang gaw, mungsang gamung saboi manghkang byin taw nga ai mung, rai ai. Ginra (regional) manghkang sha n-gah, mungsang (global) pinra madang deq du taw sai, re. Myen ni mi n ngu tim "hkrah loi, machyiq loi" (htiq loi, shaq loi) ai manghkang kaba byin nga maluq ai. Rakhine gaw, Miwa, US - Europe sinnaq mungdan ni, Muslim mungdan ni myiman masum brum lar-malau shuk shanut nga ai lamugah mung, byin taw nga ai. Dai manhkang ni htaq, grau nna Rakhine amyusha ni hteq Myen ni grai hkrit tsang nga ai gaw, Sam mungdaw dampa daram pyi n kaba ai Bangladesh nah lawq laq ai masha wan 163 (million) jahpan rai nga ai. Myen mungh gaw, yaq sheq masha wan 60 grup-yin nawq rai nga ai, re. Muslim Hkawtaw Galar (Bangali) ni galup ka-put dagup matwa na hpe hkrit dik rai nga maluq ai. Mungkan eh, masha shangai shaprat lawan dik hteq lawq dik htum mung, Bangladesh

2018 Volume IV, No. VI Established 2015.

3Hparat Panglai Journal

Page 4: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

Established 2015. Volume IV, No. VI 2018

4 Hparat Panglai Journal

rai nga ai. Shinggyim masha pratpra hkrung grin na hpe ayan eh, ginjang tam taw ai jut hpunggawq mungdan kaji nah manghkang wan-shinglet mung, Myen mungh hpe galip ya taw nga ai. Ndai htaq, ARSA (Rohinja) manghkang bai kahtap raq, kaju kalim makrim nga yak ai Myen sinnaq-dingdaq chyinghka gaw, kahtet ka-ut kang taw nga maluq ai. ARSA hpe Myen hpungkyi ni, Myen amyusha ni, Rakhine amyusha ni yawng yawng n raq ai, ninghkap ai ni mung, rai nga ai. Hpungkyi ni garu bukbak bang wa na hpe mung, sadiq nga maluq ai. Myen shihtawn Ko Waq Lone yan hpe mungkan deq kade garu jahtau tim, hkyemsa n jawq lu hkra, wa byin nga maluq ai. Miwa mung, Rakhine lamugah htaq, nsim nsaq manghkang byin ai hpe n raq sharawng nga ai. Ndai gaw, asan sha, danleng nga ai. Moi 1987 ning, Ningbaw Kaba Maran Brang Seng, Miwa-Taiwan eh Kummyunit Ninghkap zuphpawng kawq, mungga shaga sa wa ai aten, Nahpawq-Pajau Ginjawq hpe tat jasum kau wa sai; bai ninghtang wa ai shaloi, Yunnan kawq wayak yu sai. GOC Zau Seng lak-htak eh, asak si sum hkra, byin laiwa sai. Ndai ni gaw, Miwa hteq ginrawn ai labau mabyin ni, rai nga ai. Myen Tatmadaw

ni, Rakhine lamugah hpe gap hkat jahkring ningdau kawq, n bang shalawm tawn ai mung, shiq hteq shi lawnglam ni gran nga maluq ai. Mungh masa dantawk adawt ka-tut (direct confrontation) hkat ai gaw, n si-mani ai zawn, bungli byin wa na yak yak raiwa chye nga ai. Ka-tut adawt ra tim, magawq ai hku nna ka-tut (indirect confrontation) hkat ai gaw, raq ai ginjang ni hpe shabyin lu nga ai. Kachin gaw, hpyen masa htaq, "hkap hkam ninghkap" masa eh, tawn dah nga ai, re. National Player Game madang eh, ndai gamung ni hpe sungsung lili research mung, galaw ra nga ai.

KIO ni Myen hteq, gap hkat jahkring bawngban ginrat wa ai "mali lang" (1963, 1972, 1980, 1994) du nga sai. Yaq nah satlawat masa gaw, shawngdaw ni nah mabyin masa ni hteq, shai nga ai. 1963 lang nah gaw, Bogyoke Ne Win wa mungdan ahkang aya hpe magraq lah ngut ai hpang, laknak hpai rawtmalan wuhpung ni yawng hpe pat jahkring kau mayu ai majaw, galaw ai raiwa nuq ai. Shagyip shagyeng ai hku nna laknak jahkrat shangun ai gap hkat jahkring masa raiwa sai. BCP ni tsawmra mi nam deq nna pru shajang masai. 1972 ning nah gaw, KIO hteq MSL yan hkrai,

buklik ai gap hkat jahkring rai nga ai. Dai shaloi, BCP majan kasat ai madang grai wum tsaw kaba nga ai aten ni, re. Grau nna gaw, Myen mungh sinprawq-dingdung ginra ni hkan, lajaq lana rai nga ai. KIO hteq BCP kasat hkat ai zawn, shan-yan mung MSL hteq kasat hkat ai. MSL mung KIO hteq, BCP hpe chyawm kasat kau na matu, KIO hpe gap hkat jahkring bawk-hte wa ai satlawat rai nga ai. 1980 ning nah satlawat gaw, loi shai wa sai. Bogyoke Ne Win nan, masing jahkrat galaw ai, rai nga ai. Bawngban hkat ai gaw, shawng nah yan htaq, loi damlada wa ai. Raitim, KIO ni gaw, "yaq ju, yaq hkyeng" byin mayu ai majaw, bawngban yiq-ngam hkring mat ai. "Tinang gammaka tinang dawqdan hparan lah" ngu ai ahkaw ahkang hpe "constitution" eh ka bang tawn ya na hpe hpyih wa ai shaloi, hten diq mat nga ai. Ndai yiq-ngam bungli process gaw, "referendum" hku nna galaw ra ai bawq mung, rai nga ai. Byin maw, byin maw re ai kawq, kashawt ai labau ni lawq wa sagaq ai. Kachin gammaka gaw, 10 ning grup-yin rai shagu, ashun shamu wa wa rai nga ai. 1988 eh, mungdan ting manghkang kaba wa byin ai. Bogyoke Ne Win - MSL hkrat mat tim, SLORC ngu

Page 5: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

2018 Volume IV, No. VI Established 2015.

5Hparat Panglai Journal

ai hpyen shadip magam bai lung wa ai. Mungdan kata, laknak n hpai ai mungh shawa masha hpyen ninggun (NLD) kaba wa ai. SLORC gaw, ndai hpe shazim na matu, gap hkat jahkring bang wa ai. KIO ni mung, 1994 eh gap hkat jahkring sai. Ndai lahtaq deq nah gap hkat jahkring (4) lang ting gaw, dainih nah mabyin masa ni hteq, shai nga ai. Ndai gaw asan sha, rai nga ai. Shawngdaw nah hkan, Miwa gaw ndai daram n shang chyapa lawm nga ai. Mungsang nah satlawat gaw, grau grau manpaq juh nga ai. Ndai gaw, moi hkan nah gap hkat jahkring ni hteq, dainih nah Myen aq gap hkat jahkring shai ai masa rai nga ai. KIO Ningbaw Kaba Maran Brang Seng aq mungsang hkrunlam nah "Myen mungh ting simsaq ra" ngu ai gamung hpe masa hku nna mungkan ting, hkap madiq shadaw wa sai. Raitim, ta-tut eh bungli n byin nga luq ai.

Myen mungh ting nah maduq kaba gaw, Myen ni rai nga ai. Kachin gaw Kachin mungdaw htaq sha, ginrawn taw ai rai. Kachin mungh masa hpung pati ni, Kachin mungdaw ting hpe n lu shinggrup hproi nga ai. Laiwa sai 2018 Nov. 3 yaq nah pranwan raq lataq shingjawng hkat ai mungh masa kagat shingjawng poi eh, mahtai mu lu nga

ai. Kachin masha jahpan n lawq nga ai sha n-gah, bai gaq garan ayai taw nga ai satlawat ni byin nga ai. Kade tarah rap-ra hku nna galaw tim, mungdaw shadip magam lu hpawq na ginjang pyi, n kra wa sai zawn wa byin nga sai. "Amyu masha jahpan mungh masa" mung, ahkyak nga taw sai. Jinghpaw mungh rudiq hku nna nga taw sai Sam, Myen, Miwa, Galar, ... ni tsalam shadang, Kachin mungh masa pati hpung shang, n nga nga ai. Ndai gaw, Kachin kata nah kikkik kawkkawk guji guyang masa ni, rai nga ai. Taiwan ni, shanhte lu lah ai mungh masa ahkaw ahkang ni zawn, Tibet, Uighur (Xinjiang) ni hpe mung, lu lah muq gaq ngu nna n tsun nga ai. UWSA ni, shanhte lu magraq taw nga ai semi-autonomy ahkaw ahkang rawq, ngam ai laknak hpai rawtmalan ni hpe mung jawq ra ai, ngu nna n tsun shaprawq nga ai. Mungdan kata eh, rawtmalan lawq laq ai zawn, shadaq daq bai gap hkat ai, lamugah kashun hkat ai ni nga nga ai. Laknak hpai rawtmalan nkau ni nah satlawat gaw, "Gwi hteq Waq yan, ntawt shara lu maduq nga na matu, bawnuq shachyai bun hkat ai maumwi" zawn, byin nga ai. Myen gaw, "Tinang hpyen aq hpyen gaw, tinang jinghkuq" ngu ai ladat hpe

lawuq nah masa eh bai jailang datdat rai nga ai. Ntsalam hku nna laknak hpai rawtmalan pang masum nga ai : (1). mungh masa labau rum ai ni (Panglong hkrunlam), (2). labau mungh masa n rum tim, lamugah nga nna rawtmalan ai wuhpung ni, (3). labau mungh masa n nga ai sha n-gah, lamugah masat mung n nga ai wuhpung ni, rai nga ai. Shanhte ni aq myitmang kata lam ni mung, bai shai hkat nga ai. Ndai gaw, Myen mungh kata nah rawtmalan mabyin masa satlawat ni, rai nga ai.

Mabyin masa ni hpe magum bu dat yu yang, Kachin amyusha ni grai ahkyak ai aten kawq, du taw nga sai. Shawnglam gammaka hpe hkut-hkut nainai shajin tawn ngut ra sai. Aten kadun laq nga ai. Lawan laq nga ai. Kachin amyusha yawng aq amyusha lit ni, rai nga ai. Myitkyina - Kachin State Day (10/1/2019) eh, Aung San Su Kyi sa du shaga ai. Hpang shanih (11/1/2019) eh, KIO dajuq Laiza kawq, Miwa Maigan Hkringmang Dap, Special Envoy for Asia Affair salang wa, Mr. Sun Guoxiang hpung ni sa du shaga ai. Ndai ni gaw, ahkyak nga sai hpungtang kashaw kumlar ni rai nga sai.

B. D. MaranEditor-in-Chief

Page 6: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

Established 2015. Volume IV, No. VI 2018

6 Hparat Panglai Journal

Hparat Panglai Wunlih Lah Akyu Hpyi Hpawng Galaw

Hparat Panglai Reporter

2018 December 30 yaq, Hparat Panglai dum ntah masha ni hku nna 2018 ning ting eh, Karai Kasang kawq nah hkamlah lu ai sha-man chyeju ni hpe shakawn ai hteq 2019 ning shaning ningnan aq matu, wunlih wun-gau lah akyu hpyi hpawng hpe Hparat Panglai Laika Naura & Hparat Panglai Research Centre kawq, shanaq deq 03:00 pm htaq, a-ngwi apyaw galaw maq ai. Laili laika hpaji hparat gamung eh, myit lawm ai ni sa du, shanglawm nga maq ai.

2019 ning htaq, Hparat Panglai hku nna dam-lada laq ai laili laika bungli bungsi ni hpe grau grau bumba batba yiq-ngam shang shachyen sharawt sa wa na hpe mung, daqting tawn nga maluq ai. Kachin hteq ginrawn ai laili laika ni hpe Hparat Panglai Laika Naura eh, shang htih hkajah, sawk dinglik tam mai nga ai. Hparat Panglai Journal hpe mung, matut n diq, ding-yang shaprawq nga maluq ai.

GUPTUNG, KALA Plastic

Guptung, Kala nshung shang

Mahkup saiwan pyen gamang

Nsi naisi yawng myin ai

Htawngseng mangai ta du sai

Nu WA ni yawng kabu pyaw

Chyeju dum poi woi galaw

Kahkum kumgyin hkum sumhpa

Nawku jawng de mawn gun sa

Karai chyeju hpe shakawn

Htam shi alu hte kungdawn

Chyeju dum poi ngut mat sai

Christmas ta mung du ra ai

Nawku dingsi ding ding dong

Nang shawng ngai shawng sa shingjawng

Kashung katsi ngai nhkrit

Christmas poi she ngai marit

Kala ta mung htum mat sai

Shaning nnan du ra ai

Myit ru tsang lam yawng tawn da

Shaning nnan hkap tau la

Christmas ta = Christmasa shata

Mungkan shara shagu hkan, chyambra nga ai Kachin ni deq gaw, online hku nna htawk ginlen bang ya nga maluq ai. Myen Mungh kata eh gaw, laika journal buk hku nna dip shaprawq shabra nga ai, re. Hpaji Hparat ni shawq lah mai ai Hparat Panglai mung, rai nga ai.

Page 7: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

2018 Volume IV, No. VI Established 2015.

7Hparat Panglai Journal

MARAM MASAM AI MAHTAIDr. JJ Lum Dau

KIO Ningbaw ni woi awn ai atsam

Ndai laman grup-yin kaw akajawng sha byin pru wa ai hpyenmasa hte mungmasa lam hta maram yu ai shaloi, UN a gatlawk, Super power mungdan gatlawk ni a ga manawng hpe maram ai hta, tinang hte ni kahtep ai htingbu mungdan rai nga ai Miwa hte India hpe ra ai mi rai rai, n ra ai mi rai rai, tinang a lagaw hpe ra yang ra ai hku htawt sit lu na matu mungmasa, hpy-enmasa hte sutmasa hku nna dam lada ai yu jut hku kanawn ra na masa nga ai. Shanhte gaw mungdan kaba madu ni rai nna, tinang gaw rawtmalan hpung madang hku sha nga timung, ahkyak ai gaw lahkam sa ai ladat kaw jahtuk sa lu jang maren madang hku kanawn sa mai na re. Gsd. Taipei kaw galaw ai mungkan zuphpawng kaw Ningbaw Kaba Usa Maran Brang Seng yan Slg. Kaba Lanyaw Zawng Hra gaw, shan a hpang hkan salang ni hte shingkang mi arawng rai dawdan gwi ai atsam hte shang lawm wa masai. Dai hte maren, New York, Ge-

neva UN Rapdaw, Kremlin palace zawn re ai hkawhkam wang kaw, “Kachinland” ngu ai signboard hte Myusha dawnghkawn sa noi na matu gaw, yupmang hku nna sha pyi n byin mai ai raitimung, Ningbaw Kaba Lahtaw Zau Seng gaw shalat gwi ai ladat hte tatut kaw byin mai hkra, shi nan 1972 ning na Taiwan zuphpawng kaw “Kachin-land” ngu ai dawnghkawn sharawt nhtawm, mungga htawn let shang lawm wa sai.

AA Rawtmalan Hpung

Ndai laman, Arakan maga de na rawtmalan (AA) hpung gaw grup-yin a galai shai wa ai masa hta hkan nna, shalat ai ladat lang nhtawm, shamu shamawt ai masing hpe jahtuk dat ai marang e, nam maling na majanpa hpe mare kata de htawt la ai masing a kata kaw, taihpyen ni gaw mare kata kaw nna shinggan de pru hkawm hkyen ai hte ma kaji ni gaw taihpyen hpe lahpawq hte jawm shingte ai zawn, AA hku nna taih-pyen ni mawdaw kade hte jawn pru wa timung, sang-hpawli kade hte jawn shang

wa timung, atsai awai hkap shamyit kau ma ai majaw, taihpyen wa gaw n dang sharang sai rai nna, nbun-gli 12 hte mare shingnawm grup-yin kaw kasu nga ai AA ni hpe nbungli ntsa kaw nna laknak hte sharu bun ai lam jawm na dat saga ai. AA a ningmu hta, ya na zawn gasat hkat nga ai hte masan sa na n re majaw shanhte a mungdan hpe tawkhprut ka-sat di la nna Awmdawm lu ai Yahkaing mungdan gawgap na matu tawkhprut dawdan tawn sai hte maren, AA (1) sha n-ga AA (2) maga de maden jat la ang masai ngu nna maram mai nga ai.

Majan hpe akajawng kasat jahkring

Tai wa maga de laklai ai jasat lang wa ai hta hkan nna mungdan nkau mi gaw ahkyak la na ga manawng mung hkan pru wa ai. Mungdan kata na uhpung ni hta ga kaji kaba pru wa nga yang, MI ningbaw Usa, Gen. Khin Nyunt mung, MI dingsa ni yawng hpe New Year Party galaw nhtawm mungga htawn ai hta, “Anhte gaw myutsaw mungtsaw

Page 8: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

Established 2015. Volume IV, No. VI 2018

8 Hparat Panglai Journal

hpyendap kaw na shangai chyinghkai wa ai ni rai ga ai hte maren, kadai hpe mung hkrit tsang na lam n nga ai. Madung gaw, mungdan hpe makawp maga sa na matu lit nga ai ni rai ga ai, nga nna galu galang htawn tsun ai lam na chye lu ai. Mungdan hten run wa yang, sum machyi na uhpung law ai kaw na kaba htum sum machyi na gaw, Miwa rai wa mai ai hpe dum let aten kadun laman masing nnan maga de koi yen lu na matu rawtmalan hpung ni hpe myit gan jasim ya nna lawan ladan gasat jahking ya ai mung byin mai ai.

Lai wa sai 70 ning na mah-kraum madup

Lai wa sai 70 ning la-man na rawtmalan hpung ni hte tai wa a lapran kaw aten la nna angwi abwi bawng jahkrup nhtawm kasat lam jahkring shagu hpang jah-tum tai wa a matu amyat shu la ai mahtai kaw ginchyum dat ai hkrai rai wa sai. Mon rawtmalan hpung ni gaw Myenmung Shanglawt lu wa ai hte shawng nnan rawtma-lan hpang wa ai ni re. Shing-rai dai Mon rawtmalan hpung gaw tai wa a shanyam katut ai marang e, shanhte tsammari mahkawng wa

ai laknak nnan lau (1,111) lawm ai laknak yawng hte simsa lam hpe galai ai, nga nna ndau nhtawm wu wu di di hkalum poi kaba woi galaw ai hpang hkinjang hpe maram let ningbaw yawng hpe htawng kaw rim bang kau ai ladat hte Mon ni a rawtmalan hpung hpe ginchyum dat ya wa masai. Rawtmalan hpung ni hta shing-re ai mahkrum madup hte hkrum sha shagu myit malai lu wa masai raitimung, kabu hpa tsun shanyam wa shagu, kahtap nna kam ya wa ai hpe mu lu yang, tai wa lang ai ladat hpe mahtang nachying shakawn hpa rai nga ai law.

Sawk Sagawn Dinglik Laika Ka LadatMaraw Naw San

Gahpaw

Daini na aten hta, laika hpaji chye ai wuhpung ni gaw sawk sagawn dinglik lamang ni hpe ningshawng jaw nna tinang lu sawk ai mahtai ni hte tinang wuh-pung, tinang mungdan rawt galu kaba wa na hta larau ladau tangshawn let hpaji jaw ningmu jahpaw nga masai. Magam bungli langai hta shatin shapun arang bang nna ningpawt n hpang shi ai sha, lu la mai ai akyu ara hte, sum machyi chye ai

lawnglam ni hpe shawng tau sawk dinglik yu nna bun-gli masing hpang ai majaw tinang mung, amyet kaba lu nna wuhpung hta mung, ahtu hkra machyi akyuyawm ai lam shau nga ai. Tinang wuhpawng hta gaw dai zawn sawk dinglik masam maram nna galaw ai magam bungli taw ai majaw bungli madu ni a matu akyu law law pru tim mungshawa ni a matu gaw sum machyi ai lam ni law law nga ai. Gsd : gasau shaw ai majaw mung shawa ni a yisun hkauna lamuga sau

hkyet mat nna hkailu hkai-sha n mai wa ai.

Dai lawnglam ni gaw manghkang langai kaw nna langai bai kahtap jat ya nga ai lam she rai nga sai. Teng nga yang, sawk sagawn ding-lik ai masam maram mahtai tam ai lam gaw manghkang hpe prinem hkra, hparan ya lu ai ladat rai nga ai. Dai majaw, hpaji lam, hkam kaja lam ngu ai hta sha n-ga, lam shagu hta sawk sagawn dinglik lamang ni hpe galaw ra nga saga ai. Tinang my-

Page 9: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

2018 Volume IV, No. VI Established 2015.

9Hparat Panglai Journal

ithkawn ai lawnglam hpe tinang ga/laika hte sawk sagawn dinglik mahtai tam lu na matu tangshawn laika (research proposal) ka ladat hte seng nna ndai laika ngau hta bawngban da ai.

Ningshawng Jawq Myit Ra ai Lam

Sawk Sagawn Dinglik tangshawn laika (research proposal) hta shawng ningnan myit ra na gaw, tinang sawk dinglik mayu ai lawnglam yawng hpe lachyum hkyawm ai ga-ngau (key word) ni hpe shaw da mai ai (Gsd : sharin ladat, hkam kaja lam, awngdawm). Dai hpang, tinang shaw da ai ga-ngau hta hkan nna gasan (research question) 2-3 (snr) tinang myithkawn ai daram shalat mai ai. Matut nna, tinang sawk dinglik sa wa na lam hta dinglik mahtai lu na matu hpa ladat hpe jailang na tau myit hkawn ra ai. Gsd : gasan jashawn pa (questionnaire) (snr) sanhtai lamang (interview) (snr) dai ladat lahkawng yan hpe kap-yawn jailang ai ladat (mix method) ngu nna nga ai.

Dai hpang, marai kade hpe (participants), gara kaw (targeted area) madung tawn nna kadai (targeted audience) ni a matu ngu yaw shada let tinang a sawk sagawn dinglik lamang hpe

galaw na ngu ai lawnglam ni hpe tau myit ra ai. Grau nna gaw, tinang galaw mayu ai lawnglam hte seng nna manghkang (problem/issues) hpe chye ra nga ai. Manghkang nga yang she, dai lawnglam hpe hparan na matu sawk dinglik let mahtai tam mai nga ai. Dai majaw, sawk sagawn tangshawn pa (research proposal) hta, tinang ginra hta byin nga ai shingdu labau (background of the study) hte hparan ra ai manghkang lawnglam ni hpe ka shalawm ra ai. Grau nna, hpa majaw ndai sawk sagawn dinglik lamang hpe galaw mayu ai, ngu ai tinang a myit-sawn lu ai lawnglam (reason) hpe mung tang madun ra ai.

Tang Madun ai hta Shaw-lawm ra ai Daw Kaba Manga

Sawk Sagawn Dinglik Tangshawn laika hpe daw kaba (chapter) 5 garan nna tangmadun ra ai. Daw Kaba1 hpe gaw Shachyen ga (introduction) ngu masat ai. Ndai daw hta shingdu labau kadun (background of the study), hparan ra ai mangh-kang (problem statement), gasan (research question), yawshada lam (objective), laisa hkrang (theoretical framework), tinang a ning-mu hkrang (conceptual framework), akyu ara (scope

of the study), shangwang (limitation of the study), ga lachyum (definition of terms) hte laklai lam (signif-icance of the study) ngu ai gabaw kasha ni hpe ninggam hte ninggam ka sanglang tang madun ra ai.

Daw Kaba 2 hta gaw, tinang galaw sa wa na sawk sagawn dinglik lamang hte seng nna hpaji munu ni a ningmu ni hpe sawn maram yu let, ningmu shachyaw, hpaw hpran dan ai lam rai nga ai. Ndai daw hpe gaw laili lailen sawn maram ai lam (litera-ture review) ngu ai.

Daw Kaba 3 hta gaw, sawk sagawn ladat (research methodology) ni hpe tang madun sawa ra ai. Shawng ningnan hku nna tinang jailang na, sawk sagawn hkrang (research design) hpe sanglang dan ra ai. Dai hpang, marai kade (popu-lation) hpe lata san ai lam (sample) hte gasan jashawn pa (snr) sanhtai galaw na ngu ai (research instrument) ni hpe gara ladat hte shalat jailang na ngu ai lawnglam ni hpe sanglang ra ai. Dai sha n-ga, shanglawm ai ni kaw na lu la ai mahtai ni hpe hpa ladat hte kahkyin shinggyin (data collection) nna gara hku masam maram dinglik ai lam (data analysis) hpe galaw sa wa na, ngu tang madun ra ai. Jahtum hta gaw

Page 10: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

Established 2015. Volume IV, No. VI 2018

10 Hparat Panglai Journal

ga ginchyum (summary) hte ka jahtuk tang madun mai ai.

Daw 4 Kaba hta gaw, tinang lu sawk dinglik lu ai mah-tai ni hpe ka sanglang tang madun ai lam rai nga ai. Dai lawnglam hpe gaw dinglik tam shapraw lu ai mahtai (research findings) ngu masat ai.

Daw 5 Kaba hta gaw, tinang dinglik tam shapraw lu ai mahtai ni hte lakap nna daw 2 hta tang madun laiwa sai hpaji munu ni a ningmu hte tinang myit-sawn shachyaw lu ai ningmu ni hpe mung, ka jahtuk tang madun, bawngban (discussion) ai lam ni hpe galaw mai ai. Daw 1 hta, tinang shalat da ai yawshada lam (objective) hte gasan (research ques-tion) ni hpe mahtai jaw mai nga sai. Dai sha n-ga, tinang shadut mayu ai lawnglam ni hpe mung, hpaji jaw ning-mu hpaw tang madun mai nga ai. Hpang jahtum daw hta gaw tinang sawk sagawn dinglik tangmadun lu ai lawnglam yawng hpe hk-yawm ai gahpungdim hte ka jahtuk hpungdim mai ai.

Gahpungdim

Ndai laika ngau hta sawk sagawn dinglik lamang langai hta ninggam hte ninggam myit shalawm, ka

sanglang, tangmadun mai ai lawnglam ni hpe ning-shawng jawq bawngban ai hku rai sai. Sawk dinglik ladat amyu myu nga ai hta na lagaw lata dep ai ladat langai hpe sha madung tawn tang madun ai mung, rai nga ai. Ta-tut hta ra kadawn ai gaw, tinang ga/laika hte teng sawk sagawn dinglik ai magam bungli ni hpe hkrang shapraw sa wa na gaw ra ahkyak nga saga ai. Dai majaw, tinang dangdi

ai hta npawt tawn, n-gun dat let manghkang ni hpe prinem hkra hparan lu na matu sawk sagawn dinglik, masam maram, mahtai tam nna shada shadum, shading sharai let, wuhpung wuh-pawng rawt jat galu kaba wa na de lahkrip sa wa ga law. Shamyet ai laika: - Graduate school of Education. (2013). Inde-pendent study, thesis, dis-sertation handbook. As-sumption University Press. Bangkok. Pp. 1-35.

Cartoon

Cartoon

Sara grai lawq ai

amyu ni?

Page 11: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

2018 Volume IV, No. VI Established 2015.

11Hparat Panglai Journal

Gawt Shagrawt Gasat Majan Sumlar(II WW, Japan Majan)

Jinghpaw mungh

Sut Suh Hkawn

"Burma"-mainly covering the Chindits, but also Chinese troops meeting up with them.

Using an elephant to make repairs on a line,Assam,July1944.(US Army photo)

Personnel from the879thAirborne Engineer Aviation Battalion working an airstrip at Myitkyina,ca August1944.(US Army photo byTech/5Amer).

Bridge over Tawa River along Ledo Road which is being worked on by the330thEngineer General Service Regiment,ca August1944.Cable in upper right is part of a pontoon ferry in use until bridge is completed.(US Army photo)

Page 12: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

Established 2015. Volume IV, No. VI 2018

12 Hparat Panglai Journal

Two members of an Engineer Petroleum Distribution Compa-ny ride a cable strung across a river in Burma to carry pipe across to the other side during construction of a pipeline,ca April1945.(US Army photo)

A14thAir Force B-24heads for home after bombing Japanese supply dumps at Hengyang,China.(NA)

Aerial view of Stilwell Road cut-back near the Salween River,-ca1945.(NA)

Japanese artillery landing in the area of the5332ndBri-gade,Provisional(Mars Task Force)near Namhkam.(NA)

General Lewis A Pick and his aide,CaptainGeorge C.West,lead the first convoy across the Nam Tabet River,South of Myitkyina,ca January1945.(US Army photo)

The Kweilin Radio Cove(underground radio installation)at Kweilin,China,10November1943.(NA)

Page 13: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

2018 Volume IV, No. VI Established 2015.

13Hparat Panglai Journal

MARS Task Force members along the Burma Road near Lashio,ca1945.The first rifle named"hell"on its stock is aM1903a3Springfield,nex is a sniper versionM1903a4,thenM1919Browning machine gun(unknown model,but likely ana2ora4).Nex to the soldier in the middleM17(T2Grenade-fired from a rifle.Thanks to Scottie S for the weapons ID!(US Army photo)

Two soldiers inspect a pipeline suspended across the Salween River,China,28April1945The600foot bridge was made from other pieces of wrecked bridges,old trucks,and abandoned Japanese tanks.(US Army photo)

Re-post of one of the popular Kachin Rangers clips.Silent extract from larger video of"American Kachin Rangers,Behind Japanese Lines,Approximately60Miles Southeast of Bhamo,Burma".Video shot in January1945and labeled"Recruits".(NA)

The Crossing of the Indaw Chaung,Burma,1944 by Terence Tenison Cuneo(1907-1996)

Drivers of a convoy heading toward China gas up at the260mile mark along the Stilwell Road,Burma,6May1945.(US Army photo)

Page 14: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

Established 2015. Volume IV, No. VI 2018

14 Hparat Panglai Journal

THE SHARED SOVEREIGNTY(Dr. B. R. Ambedkar and Naga Nationalism by Aniruddha Babar, Ph.D.)

Morung Express: November 22, 2018

Naga Wondin

(Kachin manghkang hpe hparan na matu, htaq sum-ru yu mai ai gamung langai mi rai nga ai. HPJ)

Political State is a compul-sory political organization with a centralized gov-ernment that maintains a monopoly on the legitimate use of force within a certain geographical territory. State can also be imagined as a model of structure of gov-ernance where its subjects and beneficiaries are engage in fortifying their natural political desires, aspirations and expressions. The con-cept of Political State is more or less like a mathematical or any scientific formula which need certain conditions to fulfil itself, and therefore 4 elements i.e. Population, Territory, Government and Sovereignty need to be present to call their amalga-mation a 'STATE'. It has also been understood that the 'State' is an organic concept, however, the idea and imag-ination of it could be natural but its creation definitely lies and originated in the inher-ent desire of human being to 'Rule'. In short. State is patch

of land with a sovereign government. However, on the other hand in political science, a "nation" refers to a group of people who feel bound into a single body by shared culture, values, folk-ways, religion and/or lan-guage (these are necessary elements to develop a sense of nationalism among the group of people residing on a given common territory). States often coincide with nations (and are called "na-tion-states," but not always. However, the Indo-Naga Relations tests the limits of the Political Science while taking its fundamental con-cepts to altogether different dimensions in the context of Naga nationality & Nation-alism.

Dr. Ambedkar elaborated on the idea of Nationality and Nationalism in his book Pakistan or the Partition of India. He describes nation-ality as a, "consciousness of kind, awareness of the existence of that tie of kin-ship" and nationalism as "the desire for a separate national existence for those who are bound by this tie of kinship.

"The words of Dr. Ambed-kar show the depth and character of his knowledge about the practical dynam-ics of the complex reality of the Political State. In short, political state can never acquire the status of 'Nation' naturally but should have been first born in the hearts and minds of people. There-fore, the concept of Nation is indeed an 'emotional' con-struct which develops out of natural relationship of peo-ple of any given geographical region among themselves and also the relationship of people with their land. State can be built with conquest, not the Nation.

Before the British conquered the Naga region in 1879-80, Nagas were living in a state of intermitted warfare occa-sionally among themselves and frequently with the As-samese of the Assam valley to the North and West of their region and Manipuris to the South. They never conquered Nagas nor were the Nagas subjected to their rules. Naga region within the British administered area then consisted of more than

Page 15: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

2018 Volume IV, No. VI Established 2015.

15Hparat Panglai Journal

eight regions quite different from one another and there were more regions (Frontier) outside the administered area. This helps us to under-stand that the Nagas tradi-tionally have had no unity among themselves and it is only the British Government that brought them together 'administratively'. There-fore in this context it can be said that the formation of Naga Club in the year 1918 marked a historical shift in the modern history of the Nagas. It was the beginning of political renaissance as the Naga club which was formed by the veterans of First World War helped dilute the strong 'tribal' currents and brought the different Naga tribes on a single political platform under the 'Naga' identity.

In 1929-30 the represent-atives of the Nagas gave memorandum to the Simon Commission stating that they would prefer to be left alone and not to be brought under "New Reform". Ob-serving the changing wind in the political sky of India Nagas formed full-fledged political organ in Febru-ary 1946 which came to be known as the Naga National Council (NNC). Owing to the independent status of the Nagas they declared their independence on 14th

of August, 1947. Howev-er, the agreement that the Nagas under the leadership of NNC entered into with the governor of Assam Mr. Akbar Hyderi was not recog-nized by the Government of India. That was the big blow

for Special constitutional arrangement in the interests of the tribals of the North-East India. He was accused by the fellow members of Constituent assembly Specif-ically from Assam for trying to Vivisect India by creating constituencies of differences rather than building a nation whose members have equal rights and unifying laws. Considering the historical importance of the stand of Babasaheb in defending the rights of the Nagas and other tribes in the then 'ASSAM' it is imperative to quote his defense verbatim:

While replying to the de-bate on the discussion on the constitutional fate of the tribes of northeast Dr. B. R. Ambedkar, Chairman of the Drafting Committee of the Constituent Assembly vehemently argued: "...... The tribal people in areas other than Assam are more or less Hinduised, more or less assimilated with the civilisation and culture of the majority of the people in whose midst they live. With regard to the tribals in Assam that is not the case. Their roots are still in their own civilisation and their own culture....... Their laws of inheritance, their laws of marriage, customs and so on are quite different from that of the Hindus. I think

In political science, a

"nation" refers to a group of

people who feel bound into a

single body by shared culture,

values, folkways, religion and/or

language.

to the trust that Nagas had on the political leadership of the Independent India.

Meanwhile, Dr. Ambed-kar was worried about the fate of Northeast Tribes in newly independent India. Dr. Ambedkar was fighting

Page 16: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

Established 2015. Volume IV, No. VI 2018

16 Hparat Panglai Journal

that is the main distinction which influenced us to have a different sort of scheme for Assam from the one we have provided for other territories. In other words, the position of the tribals of Assam, whatever may be the reason for it, is somewhat analogous to the position of the Red Indians in the United States, as against the white emigrants there. Now, what did the United States do with regard to the Red Indians? So far as I am aware, what they did was to create what are called Reser-vations of Boundaries within which the Red Indians lived. They are a "Republic" by themselves. No doubt, by the law of the United States they are citizens of the United States. But that is only a nominal allegiance to the Constitution of the United States. Factually they are a separate, independent people. It was felt by the United States that their laws and modes of living, their habits and manners of life were so distinct that it would be dangerous to bring them at one shot, so to say, within the range of the laws made by the white people for white persons and for the purpose of the white civilisation. I agree that we have been cre-ating Regional and District Councils to some extent on

the lines which were adopted by the United States for the purpose of the Red Indians."

The words of Dr. Ambedkar is a clear-cut indication that he was intended to create 'Sovereign Tribal Nations' under the nomenclature of Autonomous District Council. He was inspired by the model of Shared Sovereignty that was imple-mented in USA and marked a peaceful co-existence of the Red-Indians and White Americans. Dr. Ambedkar was aware that the Nagas have developed a distinct sense of 'Nationalism' which is far different than what the caste-ridden Indian society has. However, Dr. Ambedkar was alone in the constit-uent assembly balancing and envisioning the fate of gigantic region called India and as a result his idea of the 'Tribal Nation' could not see the light of the day. The basic vision of 'northeast tribal justice' was reduced merely to the autonomous district councils without any kind of share in the sover-eign powers of the central government. The imagina-tion of Dr. Ambedkar was to create a nation giving due weightage and justice to the different distinct nationali-ties which emerged over the period of time in the north-east region of India.

Freedom Movement of India has been termed by some writers as a movement of upper caste Indians for the freedom that was taken away from them with the advent of the Britishers. Mr. Gandhi's call for Quit India movement was neither heard by the Untouchable Dalits who then have been living a life of slavery of thousands of years nor by the Nagas who were then awakened with a sense of justice and political identity; as both were battling on different grounds for their survival, rights, destiny and future.

Dr. Ambedkar understood that sooner or later, the Hindu fanaticism will try to influence and subjugate the culture that the Tribals of northeast have protected for thousands of years and therefore in the interest of natural justice and humanity he found it necessary to pro-tect them from upcoming cultural hegemony. Howev-er, destiny had something else in mind. Due to the imperialist policy of the then Government led by Pandit Nehru Nagas were required to prepare themselves to de-fend their lands and all hell broke loose. Moreover, 6th Schedule of the constitution of India turned out to be a

Page 17: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

2018 Volume IV, No. VI Established 2015.

17Hparat Panglai Journal

greatest joke. However, Dr. Ambedkar's thoughts and vision survived.

Flash-forward to 2015. With the Framework Agreement of 2015 a new possibility to reinvent and rejuvenate the Indo-Naga Relationship has arrived on the political platform of Nagaland. It has also been informed that the Shared Sovereignty is a core principle of Frame-work Agreement. If the idea of Shared Sovereign-ty is examined deeper, it may revealed that the roots and the genesis of the idea could be found in the historical submis-sion of Dr. Ambedkar before the constituent as-sembly which has already been produced verbatim in present artical.

Invisible contribution of Dr. B. R. Ambedkar to the struggle of the Nagas and other north-eastern Tribes has largely been kept in dark. Dr. Ambed-kar was not integrationist but was humanist. With the arrival of Shared Sovereignty as a probable solution to the Indo-Naga Conflict people should not forget the wise old man - Dr. Ambedkar, who thought of them.

GINSUP NINGJAH RAWNG, HKRANGPAN SHALAT KUNG

HPR

Marip Myu Jat Hkawng gaw, Laiza Lapran Tsang Jawng nah tsang (V) jawngma re. 2018, Oc-tober 25 yaq KIO masat ninghtoi kawq, hkrang-pan shingjawng lamang eh, masat 1st shagrau hkrum uq ai. Ginsup lamang eh mung, ning-tawn ningjah rawng nga ai. Shi mahkret samah shingjawng tawn ai hkangpan sumlar gaw “Kachin” ngu ai hpe lachyum shaprawq shadan tawn nga ai.

Page 18: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

Established 2015. Volume IV, No. VI 2018

18 Hparat Panglai Journal

MUNGKAN KATSI MAJAN KIO HPE ADAWT DAUYIN SHACHYAI (CPB 101 Hpyendap Lafa Majaw Byin i?)

Dkb. Dingsa Naw Ja

Wunpawng Mungdan Sin-praw Dingdung Ginwang Ginjaw Ginra ngu masat da ai Nmai Krung Tamo Ngaw Chang Krung ni gaw bum shagawng rai nna bum tsaw krung sung, nhkrem, n-gam law ai shara rai nga ai. Du hkra ladaw mung nshung hte lanam ladaw lahkawng katsi shadang tsaw nna ma-rang law ai ginra rai nga ai.

Nmai Hka a sinna Maru krung Jahpwi, Lawhkawng, Sawq Law, Mangkyi Langse ginra ni hta Maru hte Lisu hpunau ni law malawng shanu nga nna, de a lahta daw Hkawnglang Hpu maga Nung, Rawang, Lisu ni shanu nga ai shara re. Tamo Ngaw Chang Krung Hpimo Kanghpang ginra ni gaw La-chik, Ngaw Chang myusha ni a nga pra ginra rai nga ai.

Ndai ginra hpe KIO nnan rawtmalan hpang wa ai ten kaw nna tinang rawtmalan rudi ginra shatai la na yaw-shada let 1st Comlumn hte 5th Column yan hpe shawng

dat dat ai raitim, dai hpung yan gaw kaga hpung rai nga ai CPB (Communist Party of Burma) de gumlau gale mat ai majaw, ndai ginra gaw KIO nlu uphkang ai ginra tai mat wa sai.

Dai zawn byin mat ai raitim, kaga chyasam maigan hpyen n rai, tinang amyusha saidaw saichyen shada hpyen rum ai hpunau dap yan re majaw, lahkawng maga shada chy-ena masat masa galaw hkat let nga lai wa ai gaw shaning (40) ning jan mat wa sai.Wunpawng Mungdan Shanglawt Hpyendap gaw 1962 ning, December (12) ya shani kaw nna hpang ai Nba Pa Hka Hpawk Camp kaw hpawng ai KIO a shawng nnan lang na Kongsi Zuph-pawng kaba hta Masat (3) Dap Dung (Pa Jau Bum) kaw na npawt hpang la nht-awm, Jahpwi Lawq Hkawng Nmai Krung, Ngawq Chang Krung, Sumpra Bum, Putao, Hugawng ginra ni de majen je dap hpaw maden na matu dawdan sai.

Zuphpawng hta myit hkrum masing jahkrat da sai hte maren, dai ten Masat (3) Dap Dung Up (KIOCC President) Col. Zau Tu gaw Hpaudawq mare hte Wu Htau Bum lapran nam shalawng shara mi kaw gan chyawm la nna, 1963 ning May shata praw daw hta Special Column hpe masha n-gun (27) hte Lat Du Lay-awk Zelum Column Com¬-mander dang san nna hpaw dat sai.

Dai hpyen hpung gaw Col-umn hpaw la ngut ai hte lit jaw masat dat ya ai Nmai Krung, Ngawchyang Krung maga de rawt hkawm mat wa sai. 1963 ning, May shata (13) ya shana Zang Nawng lahta Gye Lui Mare kaw gale pru wa nna Sara Minzai Lum Dau (Ya Du Up Daju Zao Bug Than) hte hkrum la n htawm bungli masa bawngban masing jahkrat la nna ta tut bungli shang wa yu yang, kade nna ai May, June a ten kadun laman ahkyak ai buga ginra ni wa

Page 19: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

2018 Volume IV, No. VI Established 2015.

19Hparat Panglai Journal

du kawan da lu ai hte mung-shawa hpe shanglawt masa ningmu jahpaw myit jasu sharawt kahkyin gumdin lam ram ram awngdang nna magam gun gun jat mung ram ram jat la lu sai.

Shing-rai Hpyendap maden shang wa lu sai hte maren, uphkang dap hpe mung hpaw sa wa lu na matu dai buga na Salang Lasuk Lum Hkawng, Slg. Nabuk Hka-wng Ze, Slg. Jumzang Lum Hkawng, Slg. Lazuk Zadau, Slg. Hanggau Dau Zawng, Slg. Tait Bom (Hpimo), Sara Bom Yaw (Nazung Bau Jawng), Slg. Lanam Bawm Zung (Tamo Krung) ni marai matsat tup wunkat la na matu Masat (3) Dap Dung de yu wa sai.

Dai majaw, dai ten Masat (3) Dap Dung Tau Dap Up makan lit hte KIOCC Amu Madu magam lit gunhpai nga ai Du Up Dumhpau Gawng gaw dai marai matsat hpe Nhpawt hte Lawq Pum lapran nam camp shara mi kaw shanglawt masa uph-kang dap wunkat jaw nna special column de bai shalun dat sai.

Dai ten hta Du Kaba Zau Tu woi-awn ai hpyenhpung lan-gai mi mung hka hku mung Sumpra Bum maga majen je lung wa ai. 1963 ning, July 19 ya shana Njang Yang du

nna Masat (4) Dap Dung hte Sumpra Bum Ginwang Rung hpe mung hpaw masat dat sai. Dai majaw, Masat (3) Dap Dung a npu hpaw da ai Special Column hpe mung 1st Column ngu nambat masat mying galai kau nna Masat (4) Dap Dung a yu reng ai npu de bai gayin bang dat sai.

1963 ning htum wa maga Mali Nmai Wa Lawng Jingma Yang kaw Wun-pawng Mungdan Shanglawt Hpyen Dap, Masat (4) Dap Dung a kata 1st Column hpe bai gram hpaw dat ai. Dai column hta Du Layawk Zelum, Column Command-er lit dang san nna masha n-gun (200) jan hte bai hpaw shagrin dat sai. Dai Column Hpyenhpung gaw nnan daw Column Rung hpe Nmai Hka kau (Jahpwi sinna hkran) jahkrat da nhtawm, shawnglam hpyenhpung law malawng hpe gaw 1963 ning, November hte December lapran Nmai Hka Sinpraw hkran de hpung hte hpung rap sa wa ai. Jahpwi Lawqh-kawng Sawqlaw Mangkyi, Nazung Bau, Myawq Jawng, Ngawq Chang Krung, Chyang Yin Hku Du Hkra shara la dap jahkrat nga hpang wa sai.

Dai ten dai buga na mung-shawa ni mung tinang amy-usha hpyendap lu sai ngu

grai kabu n-gun lu myit su myit rawt let hkap hkalum madi shadaw ai hte hpyen magam hta shang lawm gunphai nang ai ni mung ram ram nga wa sai. Dai zawn Dap n-gun law (dai ten n-gun 300 jan) mung shawa madi shadaw lam mung rawt jat ding yang rai nga ai hte maren, (1966) ning, Feb-ruary shata hta 1st Column kaw na masha n-gun ka-ang hkup shaw garan la nht-awm, 5th Column bai hpaw jat la dat sai. Dai Column hta Du Zahkung Ting Ying, Dap Up rai nna, Du Asi hpe Column 2ic makan lit dang san ya sai. 5th Column a shara hpe mung Sawq Law, Htangdung, Gawq Lang Kang Hpang kawn Ngawq Chang Krung Hpimo Lagwi Hpare du hkra garan ma-sat ya sai. Hpyendap hpaw maden shang wa sai hte maren, Buga mung shawa yu reng woi awn na Uph-kang Dap hpe mung Du Tait Bawm Uphkang Du (T.0) magam lit la nna, Lawngding Mare kaw rudi nhtawm, Myaw Jawng, Lang Yang, grup-yin shamu shamawt, mungshawa kahkyin gum-din lam, mare buga a rawt jat nga ngwi lam, uphkang masa hpe woi galaw hpang wa masai. Shawng nnan hpaji jawng hpe 1964 - 67 du hkra Myaw Jawng Lawu Tsang jawng, Gaw Maw lapran tsang jawng, (hpang

Page 20: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

e Lawnghpam de htawt nna Chyumlaika du hkra sharin yu ai) hpaw da ya lu sai.

KIO nnan du shang wa ai ten ndai ginra hta tai dap Hk.L.Y, Hk.M.Y ngu ai ni rai n nga ai. Recondo ngu ai jarit sin dap hte Balik Dap ni gaw Lawq Hkawng, Sawq Law, Nazung Bau, Htangdung Htawgawq hkan dap jung da nna kaga mare kahtawng ni de gaw kalang marang shamu shamawt gayin nga hkawm ai madang sha re. Dai zawn mungshawa gaw Shadip Magam lahka-wng uphkang ai kata 3/4 ning na mat wa ai hte dai shara KIA nnan du shang wa ai ten KIO a ntsa grai kamhpa madi shadaw nga ai mungchying kanu kawa ni hpe dai ten 5th Column na Du salang langai lahkawng mara kata n tara ai jahkrit shama zingri nat sat ai ma-jaw mung, tai hpyen wa a zai ladat amyu myu hte tinang amyu shada hpe sumprat dawk ginhka garan ai ma-jaw mung tinang hpe madi shadaw nga ai mungshawa kau mi hpang daw tai hpyen wa kaw myi man kayin mat nna shawng de n nga yu ai shara ni hta ျပညသ႔စစ ni paw pru wa, amyu hpu nau shada myit machyi daw hka wa shangun ai lam ni byin lai wa sai. Shingrai shaning ladaw 4, 5 ning laman KIO

a ntsa mungshawa ning-mu ram ram shai wa ai hte mungshawa a makam madi shadaw lam mung yat yat hkrat yawm nna dap kata magam gun ni a ningmu myit marai hkam sha lam ni mung ram ram shai wa nga ai ten, 1967 ning, De-cember shata hta Brig. Zau Tu woi awn ai GHQ de na hpyenhpung langai mi Pang Wa lam hku Miwa mung de lai shang wa sai. Dai hpung gaw Du Zahkung Ting Ying hte 1st & 5th Column na Du, Salang kau mi hpe mung woi mat wa sai. Shanhte ni kade nna ai January htum Febru-ary 4 ya shani hta Nmai Hka rap nna bai nhtang du wa ma ai. Shanhte bai nhtang wa ai shaloi gaw M21, M22 sinat nnan Lau (300) hpai lai wa ma ai. Dai majaw, 1st, 5th Column na Du ni gaw sinat hpyi yu yang lau mi pyi n garan jaw da ai ma-jaw, grai yawn myit n pyaw ai lam chye lu ai. Brig. Zau Tu gaw lai wa let Pang Wa kaw zuphpawng woi galaw nna, Miwa ni jaw dat ai Communism laika buk ni mung dai shara kaw yawng lahkawn kahkyin nat kau da ma ai. Dai hpyenhpung ni Pangwa kaw nna Mali Nmai Wa Lawng de bai lung wa ai shaloi, Du Zahkung Ting Ying hpe mung 5th Column Commander aya dawm nna GHQ de woi mat wa masai.

Nmai wa lawng de du wa ai shaloi gaw, Kongsi Zuph-pawng galaw nna magam lit hprai, salang lata wa sai. Dai shaloi Du Zahkung Ting Ying mung magam dap shara ra kaw bungli kaba jaw la na myit mada nga ai raitim, shi hpe bungli kaba n jaw, Dap Jau Du bungli sha jaw ai majaw, myit n pyaw gaya pawt shalu let nanhte gaw du kaba, ngai gaw arai kaba (du-du kaba) nga tsun jahpyak da nhtawm, num la na ngu ahkang hpyi la nna, nta wa mat sai. Shi a nta Ngawq Chang Krung de du jang mi na shi dap manang ni hte hkrum la nhtawm, hpyenhpung yawng hpe shaga kahkyin la ai. 1968 ning, March shata (15) ya shani gaw KIA gasadi run shaprai kau nhtawm Com-munist hpyen gale na matu gasadi (Gashaka nnan) bai hkam la (Hpare Pa Sikh-pyuzin Mare lahta BP6 Pass lawu kaw 1968.3.15 kap ai masat shadaw hpe 2003 ning hta sharawt Jung da woi ai hpe mu lu ai. Dai hpang Hpare Hkyet BP6 lam hku Miwa Mung Da lung Pa Min Kawng maga de shang mat wa sai.

5th Column ni Miwa mung de rawt wa na shaloi, 1st Column ni hpe mung an-hte gaw rung shatut la na matu rawt saga ai. Nanhte

Established 2015. Volume IV, No. VI 2018

20 Hparat Panglai Journal

Page 21: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

manang ni grai shakut nga mu yaw, ngu T.0 Taik Bom ka dat ai laika hkyep lu la ai hte, manang ni pyi rawt sai anhte mung hkan rawt nang saga nga 1st Column n-gun yawng 150 jan hpe Column Commander Du Layawk Zalum woi awn nna 1968 ning, March shata (28) ya shani Myawjawng Kanawq Kawng kawn Pangwa Lam hku Miwa mung Kodung mare na Masat (105) jarit sin dap de woi shang mat wa sai. Ist & 5th column ni hpa majaw kaga wuhpung de gale mat ai mahtai tam ga nga yang tsunna lam law law nga na re, laika ka ai wa hku na gaw 1968 ning, February shata Nka ga kaw hpawng ai zuphpawng hta GHQ War office a staff officer hku nna shang lawm ai salang langai tsun dan ai ga hpe gadun mi tang madun mayu ai. Ndai zuphpawng gaw GHQ (Gen-eral Headquater) nnan hpaw la nhtawm rung magam gun masha ni Jingma Yang kaw nna Zi Chyanata mare de htawt nga ai ten dai mare hte nau n tsan ai Nlaw Nka ga kaw Cadre Wunkat kadun mi hpaw dat ai. Dai Wunkat hta 1st & 5th column hte Law Hkawng Ginwang daw de na du salang marai 30 jan shang lawm ma ai. Wunkat ngut bra wa na ten GHq de na Brigdier Zau Tu. Salang kaba Pungshwi Zau Seng,

Salang kaba Maran Brang Seng, Salang kaba Lanyaw Zawng Hkra ni sa du nna zuphpawng woi galaw ma ai. (Du Zahkung Ting Ying gaw zuphpawng du maw mah-ka 2 ya jau nna a hkang wa mat ai. Du Layawk Ze Lum mung dai wunkat zuph-pawng de n du lawm ai).

Ndai lam hte seng nna salang wa tsun dan ai hta -1. 1st column nnan hpaw

wa ai ten mung masa ningmu rawtmalan mah-krun madup nau n nga ai hpa awn langai lahkawng a n gup kaw na atsawm n myit yu ai amyu sai ginhka ai ga manaw tsun pru wa ai majaw n pu tsang dap shawa n kau mi n chye na myit n pyaw shangun ai lam byin wa ai.

2. Nka ga na zuphpawng hta 1st & 5th column hte Law Hkawng Ginwang daw

de na salang ni lawu na lawng lam 2 hpe tang shawn wa ma ai.

(1) Law Hkawng Gin-wang daw hpe Gin-wang atsang masat ya na matu tang shawn ai. Raitim dai lam hpe n hkap la ya ai ( gumlau mat wa ai hpang 1968 Au-gust 28 ya shani she Masat 10 Dap Dung

hte Law Hkawng Ginwang hpe hpaw masat dat ai.)

(2) Jinghpaw Shanglawt Hpyen Dap ngu ai hpe mying galai na matu hpyi shawn ai. Shan hte tang shawn ai gaw Wunpawng ngu ai lachyum hpe la nna Tawng Zaw/Tawng Byu htap htuk ai mying galai na ra sharawng ai. Nam Lap ngu jang Lahkru Laja Lat-sai hpun kawa lap yawng lam sai. Taw-ng Zaw/Tawng Byu nga jang Wunpawng a myu yawng hk-yawm lawm sai ngu aja awa tang madun hpyi shawn ma ai. Raitim dai lam hpe mung nhkap la ya ai hta n ga Brig. Zau Tu htai sang lang dan ai hta mung masa myi n hpaw, ningmu gyip gyeng, tinggyeng shanang ai myit jasat re ngu ai ga manaw n sen hte gumshem ladat hku nna daru kau ai majaw Jahpwi, Law Hkawng, Nmai, Ngawchang krung de na hpu nau du salang ni grai yawn myit n pyaw nna ka-bun kahte let nhtang mat wa ai lam chye

2018 Volume IV, No. VI Established 2015.

21Hparat Panglai Journal

Page 22: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

Established 2015. Volume IV, No. VI 2018

22 Hparat Panglai Journal

lu ai. Dai salang ni tinang ginra du ai hte kade n na yang gum lau mat wa sai.

Wunpawng Mungdan Shanglawt magam gun kaw na sadi run gum lau mat wa sai 1st & 5th column hpyenhpung yan gaw Kod-ung du tim shada n hkrum shangun ai sha, shara kaga ga woi nga ai shata lahkawng jan ai hpang she (105) Dap kata kaw pawng kahkyin da nhtawm, Miwa Hpyen Dap hte CPB Ginjaw ni lit la nna Communist masa shata (6) ningpawt ninghpang hpyen hpaji shata (4) tup sharin hkam la shangun sai.

Communist tara masa hpyen hpaji ni hpe sharin ya ngut wa mahka Myen mung Communist Pati Ginjaw (CPB) kaw nna yu reng uphkang ai npu CPB (101) ေျမာကပငး စစေဒသ hpe 1968 ning October shata praw (2) ya shani (Miwa mung a (19) lang na shanglawt nhtoi ma-sat poi ngut ai hpang shani) Beijing mare daju kaw nan Miwa Shadip Magam Salang ni hte hpaw masat shagrin dat ya sai. (1968 Oct. (1) ya hpe la nna 101 masat la na masa nga). Dai 101 Dap ျပညသ႔တပမေတာ hpe KIA kaw na gale wa ai hpyen n-gun (300) jan hte CPB Ginjaw na n-gun (50) jat nna hpaw

dat sai re. Dap Up gaw Du Zahkung Ting Ying rai nna ဥးထြနးေမာင - ဥးစးမး၊ ဥးတးရန - ႏငငေရးမး ni hpe dang san hpaw shabawn ya sai.

Dap dung hpaw masat ya sai hte hpyen Training mung ngut sai re majaw, dai hpy-enhpung hpe ra ai laknak machyu pala hpyen hking, malu masha ra mara CPB Ginjaw kaw nna htuk shale ya ngut ai hpang, 1969 ning, May shata (25) ya shani Hpimo hku tinang Mung-dan de bai lai shang bang wa sai. Dai shani kaw na gaw Wunpawng Mungdan a sinpraw dingdung ginra rai nga ai Hpimo Kanghpang Htawgawq, Ngawq Chang Krung, Sawq Law, Mangkyi Jahpwi, Lawq Hkawng ginra ni hta CPB hte Myen Hpyen Dap ni gasat gala majan byin hpang wa sai.

Shawng nnan gasat poi ma-jan byin ai gaw 1969 ning, May shata (26) ya jahpawt Htangdung Balik Dap hpe CPB 101 ni gap zing la ai hpang May 27 ya jahpawt Hpyinlaw, dai hpang Hru Grang kaw Hk.L.Y (58) na Du Jangma La woi awn ai Myen hpyenhpung ni hte gasat ai majan ni rai sai. Majan byin hpang wa sai hte maren, dai hpang daw kaw nna ndai ginra hta majan wan gaw lani hte lani grung

wa sai.

Dai aten CPB 101 dap ni gaw dap nnan rai nna sinat laknak myit marai grung nga ai ten re majaw, kade nna laning mi jan rai yang shara law malawng gasat zing madu la lu sai. Gasat gala majen je nga ding yang rai let, 1971 ning, January praw hta ya na Pang Wa mare kaw 101 Dap Dung Daju hpe shara jahkrat dap Jung la lu sai. 1973 ning shaning nnan kaw nna Kanpaiti kaw mung 101 Bn a shawng lam hpyen man daju hku nna dap Jung da lu sai. Dai hpang daw kaw nna manga ning daram 101 ginra majan laja lana n nga, loi simsa wa sai majaw, dap shagreng la, mungshawa hpe zinlum kahkyin gumdin uphkang masa ni woi jahkrat nga sai. Communist masa gaw Karai n nga ai masa re hte maren, Changmo Krung, Myawjawng, Langyang hkan nga ai Hkristan hpung masha ni hpe akyu gaw hpyi mai ai, raitim, nawku daw jau lamang kaba, makam masham poi shing-ra kaba, alu hta lahkawn ai lam ni n galaw na matu sadi jaw pat hkum ai lam ni loi li nga ai. Grai laja lana aten galu pat hkum shingdang lam gaw n nga ai. Dai zawn simsa nga ai ten shawng de 2, 3 lang gap malu dat dat re ai Ht-awgawq tai hpyen dap hpe

Page 23: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

2018 Volume IV, No. VI Established 2015.

23Hparat Panglai Journal

mung 1978 ning, July shata hta tsep kawp gasat zing la lu sai majaw, dai shani kaw nna Changmo Hkung (Ngawq Chang Krung) ginra hta tai hpyen n nga mat sai. Dai ginra yawng CPB 101 dap a uphkang ginra tai mat sai.

CBP 101 Dap nnan du shang wa ai ten KIA ni hku nna gaw hpunau shada hpyen masat majan manghkang kaba baw hkat n mai ai ngu tinang shawng n shut hkra sadi maja let nga ninglen n myit mada ai, 1971 ning hta Gawmaw ninghtawn Yaw-pap Post hpe sa gap ya ma ai. Dai hpang 1972 ning laman Wakau mare kaw kalang, Yaw Jaw mare kaw kala-ng, Ryaw Ngaw mare kaw kalang, 1973 ning Rawtma-lan poi a hpang Hpa Maw Hka zup kaw Slg. Kb Lanam Gyung Zang hpung hpe Aimpost hkap gap ai kalang, 1974 ning Shangaw krung Hpukmao mare kaw D-3 na Du Sau Chang hpung ni hte kalang (Shata n htoi ni n lu sagawn) gasat poi ni byin lai wa sai. Dai hpang daw mung 3 ning daram du hkra shada ahtik ahtawk n hkrum n ra lam ni byin lai wa sai. Kaning re ai manghkang ni nga pru wa raitim, tinang amyusha hpunau chyaw ran shada hprai shai daw hka gasat hkat ai gaw n jaw n mai ai hta n-ga, lahkawng

yan gasat kau ra ai tai hpyen rum ai hpunau dap yan re majaw, shada hpyen masat hkat, tinang amyu sai daw sai chyen shada gasat gala hpyen majan baw hkat gaw n mai ai lam lahkawng maga myit dum myit hkawn ai hte maren, 1976 ning KI0 maga Salang Maran Brang Seng Ningbaw Kaba galai ai hpang daw kaw na shada matut mahkai htingrat htingram la nna magam jinghku bai hku makyit sumri bai dun let n-gun pawng hpawm, hpyenman rau hpaw, ginrun majan masing kaba ni mung rau jawm galaw wa lu sai.

Shawng nnan jawm pawng ai majan masing gaw, 1977 ning mangai ta rai n du yang Sadung Sai Law, Mangdawng, Shangaw, Wu-lawng Yang grup-yin gasat ai majan rai sai. Dai hpang 1979 ning, April shata kaw na hpang ai Wulawng Yang, Njang Yang, N¬greng Ka-wng, Mazup mayan gasat ai Kapyawn majan daju masing rai nna, 1985 ning Manmaw/ Shwigu Ginwang kata na Shweya Awng majan mas-ing kaba hte hpang jahtum 1989 ning, November hte December shata hta (Nov. 19 ya Njang Yang gap) Njang Yang hte Sumnpra Bum mawdaw lam mayan Nsawp, Njip, Tayang gasat ai ginrun majan masing ni rai sai.

Dai zawn KIO hte CPB 101 Bn a makyit mahkai kanawn mazum ai shaning (20) ning de lahkam wa ai hte Miwa mungdan Ginjaw de mung 1982 ning, Sep-tember (12) ya shani kaw na Shadip Magam ningbaw ningla nnan Deng Xiaopin Dap Awn Daju magam lit la nna Gumsan magam ting-nyang galai dung wa ai kaw na Maigan makyit mahkai mungsang masa hpe galai jashai kau dat ai hte 1985 ning a hpang daw Miwa Shadip Magam gaw Myen mung Communist (CPB) hpe garum madi shadaw ai lam mung yat yat shayawm dat sai. Shing-rai CPB Gin-jaw mung yakhkak dut dang manghkang hkrum nga ai ten CPB Ginjaw na Myen amyusha Salang ni a ntsa kaga Ethnic amyusha salang ni hku n na kamhpa lam nau n nga wa ai hte ningmu n hkrum, myit masa shai hkat ninghpang pru wa sai.

Dai ten Myen mung Shadip Magam a mung masa mung galai shai wa nna Amyusha rawtmalan hpung yawng hpe gap hkat jahkring nhtawm, Simsa lam hkap la nna, hpaw da ya ai mung masa chying hka (Road Map) hku shang wa let mung masa bawng-ban na matu saw shaga nga ai ten rai nga ai. Dai majaw, Myen mung Communist

Page 24: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

Established 2015. Volume IV, No. VI 2018

24 Hparat Panglai Journal

hpung kata lawm nga ai Ethnic amyusha wuhpung myitsu salang ni mung dai ten na Myen mung masa sat lawat hta hkan nhtawm, 1989 de du shang wa ai hte rau shawng nnan Kokang (MNDA) hpung ni, 1989 March shata (14) ya shani CPB kaw na garan pru nhtawm, Myen mung hpyen Shadip Magam (NWT) hte simsa lam la mat sai. Dai hpang kade nna yang Waq amyusha (UWSA) rawt-malan hpung, de a hpang Mailah (NDAA), Sam re ai ni mung matut manoi garan pru mat sai. Hpang jahtum Wunpawng mung-dan a sinpraw dingdung de nga ai CPB 101 Kachin Dap ni sha ngam mat sai. Dai majaw, CPB 101 Dap ni mung 1989 ning December (5) ya shani (December 1, 15 ya ngu ka da ai ni mung nga ai hpe mu lu ai) NDA (K) mying galai nna NWT hpyen Shadip Magam hte simsa lam la mat sai. 1939 ning, August shata (15) ya shani Yangon Mare Kaba 48 street နဂါးန လမးသခငထြနးေရႊ nta kaw shangai dai daw dat ai. CPB Ginjaw (zing hkrum ai ten Pangsang) hpe mung 1989 April (14) ya shani Waq (UWSA) ni zing kau sai majaw, CPB Ginjaw Salang ni Pangwa, dai kawn Miwa mungdan Minglian Mare Kaba de hprawng shingbyi

mat ai shani kaw na asak (49) ning jan kung kaba nga sai CPB mung boi bya mat wa sai.

NDA shingteng shamying nna NWT hte gap hkat jahkring simsa lam la nga let mung masa bawngban ai lam matut manoi rai nga yang 2008 ning htum 2009 ning de du shang wa ai hte 2009 April (28) ya shani kaw na NWT Hpyen Shadip Magam wa gaw simsa lam la da ai rawtmalan hpung yawng hpe BGF jarit sin dap shing n rai Pitutsit gale hkrang galai na matu adan aleng tsun shadut wa sai. Gara rawt malan hpung raitim BGF shing n rai Pyitutsit gale nna mung masa hpung Pati hpaw, ra lata shingjawng poi shang nna mungdaw mungdan a uphkang ahkang aya hpe mungdan a mungbawng rapdaw လြတေတာ kaw tang shawn bawngban jahkrup hpyi la mai ai ngu tsun ndau dat ai hte NDA mung kaning n chye di nna dai chying hka de shang mat sai. Dai majaw, NDA (K) gaw 2009 ning, Nov. (8) ya kaw nna Myen Hpyendap tek jum ai npu na BGF dap gale mat sai. NDA kaw nna BGF de gale wa ai shaloi, NDA ni NWT hpe tang madun ai jahpan hta masha n-gun (1,286) hte sinat laknak hpan hkum lau

(1,150) tup tang da ai. (Nnan jahkrup ai shaloi gaw asak (50) ning n pu magam gun (500) sha tara shang hkap la ya na ngu ai rai tim hpang daw gara hku bai jahkrup la lu ai n chye) BGF gale mat ai hte dap hpaw shabawn lam hpe NDA kaw na gale wa ai BGF n'gun 300 Myen hpyendap kaw na n-gun 30 (300 + 30) pawng gayau ai BGF Masat 1001 Dap Dung (Ganhkung),1002 Dap Dung (Luq Pyi) 1003 Dap Dung (Shingjai) ni hpe hpaw da nhtawm, asak kaba mat sai ni hte BGF de n kam hkan shang mat sai NDA magam gun 300 jan gaw pru hkring sa mat sai.

Shawng de CPB 101 Dap Up, NDA ningbaw galaw lai wa sai Salang Zahkung Ting Ying mung Jahpwi Sawq Law Njang Yang မဆႏနယေျမ၊ အမးသား လြတေတာ တစသး ပဂၢလအမတ dinghkrai amat salang shang galaw mat ai gaw 2016 ning, June shata (24) ya shani du hkra galaw gunhpai lai wa nu ai.

Ndai lam gaw dai ten na grup-yin mungmasa sat lawat hta hkan nna Wun-pawng myusha ni kaw shang wa ai Communist Pati a hpang jahtum ginchyum wa ai labau kadun rai sai.

Page 25: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

2018 Volume IV, No. VI Established 2015.

25Hparat Panglai Journal

Malaysia – Kuala Lumpur kawq, 2018 December 8-10 yaq ni htaq, “Asia Pacific League for Freedom and Democracy” Round Table Meeting zuphpawng galaw ai. Dr. JJ Lum Dau gaw zuphpawng htaq, “Myanmar Chapter” hku nna mungga shaga ai. Dai mungga hpe “Hparat Panglai Jour-nal” – Vol. IV, No. V, 2018 kawq, mu lu nga ai. Dai mungga hpe APLFD tingnyang-up wa grai madiq shadaw tawn ai hpe bai shakap shalawm bang tawn gaq ai.

ASIA PACIFIC ROUND TABLE MEETING

(A Supportive Letter From APLFD Council Chairman)

Hparat Panglai Reporter

Page 26: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

Established 2015. Volume IV, No. VI 2018

26 Hparat Panglai Journal

SAN / HTAI (Myihtoi Gamung)Hparat Panglai Reporter

SAN (HPR) : Myhtoi ga-mung hte seng na naw tsun dan ya rit. (1) Du Kaba Zau Tu (2) Du Kaba Jumzang Lum Dau yan shayu ai my-ihtoi lam loi mi naw shaw tsun dan ya rit.

HTAI (Slg. Hpauwung Bang Lun) : Ya ndai hku rai nga ai law Sara Kaba ngai-sha wa e… 1974 ning hta Du Kaba Zau Tu, Pungshwi Zau Seng yan, KIO kaw na chyawmtari yan Nmai Walawng kaw nna Pajau de yu hkrat wa ai. Pajau kaw, Du Kaba Zau Mai, Ning-baw Kaba Brang Seng, Du Kaba Tu Jai, Slg. Kb. Rara La Yudia de yu wa na rai yang,

Du Kaba Zau Tu (Ningbaw Malai) gaw, Sinpraw hkran Miwa ga, Hkashang kaw na Nat Myihtoi Shang Dawn Wa ngu ai wa hpe Pajau de shaga la nna Myihtoi shayu ai. Myihtoi shayu ai shaloi, Myihtoi Shang Dawn Wa tsun ai gaw “e… shu ni sha ni e… daini nanhte KIO kaw nyehka grai sung ai lawm mat sai. Hum…” ngu tsun ai. “Shapre makai hpa rai mat manit dai.” Shapre makai ngu ai gaw gade hkak na hku makai tim, shi gaw n hkak lu ai, raw e ra e sha anga nga ai. Ndai nat ni, ji ni a ga gaw grai masai ai, anhte Hkristan ni hte n bung ai.

“Nyehka grai sung ai” ngu ai gaw, nanhte kaw nhtan shai ai, n kaja ai, masha hpyen, sumbu hpyen rawng mat sai ngu ai ga rai nga ai. Shan kata kaw na byet nga ai baw, nanhte kaw byet rawng sai, shapre makai rai mat manit dai nga tsun ai. Dai shaloi, Du Kaba ni Salang Kaba ni yawng myiman chyang mat ai. Hpa majaw chyang ma? Myen ni tsun ai “အသားထကေလာက” (dingh-ku kata na byet) nat ni chye

kau ya, Myihtoi Shang Dawn wa chye kau ya nna myit n pyaw let, yu mat wa ai. Dapba 4th Du Kaba Zau Dan nga ai kaw bai du ai. Sambu Du ni a shara, Nahkying hpyendap kaw wa machyu nna “OK Column” ngu hkra di nna yu hkrat wa ai gaw, Yudia ga du mat wa ai. Yudia kaw nna bai lung wa na sha-loi gaw, Miwa ga Hkashang kaw na Myihtoi Shang Dawn 1974 ning e, myihtoi htoi da ai shaloi na raw, rai byin wa nna hkrat sum ai gaw dani du hkra rai mat sai.

Pajau kaw Myihtoi Shang Dawn wa myihtoi htoi ai hte ya daini Ginjaw Htunghking hte Laili Laika Magam Dap kaw nga nga ai Du Kaba Jumzang Lum Dau “moi gaw Dapdung Lahkawng kaw manu mana shakut ai wa rai nga ai. Moi ning gaw Dapba 4th a Tingnyang Up galaw ai, ya gaw Wa mung de Sumtsan Salang rapdaw hku sa dung nga ai.” Ndai Du Kaba gaw 1966 ning e BKP ni hte nau ganawn yak, Myen gaw htu she htu, ru yak jamjau wa ai, sadi ga. Masha gaw nau yak jang, ajut htum jang, (Gwi mung nau adup yang, jut matsut ai jut htum jang, ahkyi ayai wa ai. Nhku ting maza wa ai, dai majaw Motse Tong a gamalai gaw, agwi hpe adup

Page 27: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

2018 Volume IV, No. VI Established 2015.

27Hparat Panglai Journal

na rai yang, nhku kaw hkum adup; agwi hpe adup na rai jang, shinggan e adup u.)

Dai re majaw anhte a Du Kaba mung, Mungji Tinghkan ngu ai dai kaw Du Kaba Zau Tu, Pungshwi wa (Ninggawn Amu Madu) yan zawn rai nna, ajut hpum mat nna myit htum mat wa sam ai. Akyu hpyi na malai, Nat Myihtoi bai shayu ai. Dai Myihtoi wa tsun ai mung, ya daini yu ga nga yang, teng nan teng taw nga ai. Gara hku teng a ta? “Hum… shu ni sha ni e… ya ndai Myen-gung BKP ngu ai ndai ni mung, Hka Mut hka (Sakhkung hka) rap mat wa na ma ai. Ndai ni gaw Hkang-gawng hpun she re gaw e, kaja kaba rai nna yu yang hkrit na nsan na kasha n hkai ai Hkanggawng hpun she re, hkum hkrit mu, hkum kashung mu, nanhte shu ni sha ni.” Ndai Chyau Myen Magyi ka, Chyau Myen ala ndai ni gaw, hka mut ai zawn rai, hka hkanu yawng mat wa ai zawn rai nna… yawng mat wa sai.

Anhte Wunpawng Shanglawt Dap hpe gaw ning bai nga nga ai. “E… nanhte chyawm e gaw, ndai shanglawt dap ngu ai KIO/KIA gaw hparang ru hpa arai ndai hpe n mai shala ai, di sha kau tim bai prut wa, bai prut wa rai, hkram hkrai hkram, hkram hkrai hkram, nanhte gaw hparang hte bung ai. BKP ni zawn zawn Hkanggawng hpun hku n rai nga ai, nanhte gaw hparang re…, Padang nyerung galu law nna Padang jinna pa pa rai nna, Uri Ugan goi ai kaw she anga na manit dai lu oi…” nga ai. Uri Ugan goi ai ngu gaw, ndai anhte a lamuga jarit nam-maling hpe ngu ai rai nga ai. Myitkyina Myo kaw gaw Uri Ugan goi shangun tim, n goi ai.

(Nat Myihtoi ga gaw, masai marai, matsat shabat nsen mahkuh ni mung, lawm lawm rai nga ai ; HPJ)

Kawq-lakai re ai PUNGGA JA LI a

prat ndaiNding Tawng Ra ( ညြနၾကားေရးမး

HLD)

Shawng daw nah matut :

1964 ning hta gaw jawng gawk kaw na jawngma lahkawng sat kau

hkrum ai. Dai majaw tsang 6 kaw na lahta de mahkra Myitkyina de dai aten na masat lahkawng jawng de htawt bang kau shangun ai. Lani mi na nhtoi hta munghpawm Myen Mung a Munghpawm nhtoi Mandalay kaw ang ai. Madun gawk kaw na masha ni Manghkring jawng de Lhao’vo’ sumla dem na matu wa tam ai. Gawk shagu hkan rawt shangun nhtawm jahtum e Ja Li hpe lata la ma ai. Numsha kaw na gaw Lajai Ma Pri ang ai. Jawngma dai daram law ai kaw na Ja Li hpe lata la ai majaw shi hkrai shi loi tsawm ang ai ngu myit la nu ai. Dai sumla gaw laika buk a makawp rai nga ai. Ja Li a kashu kasha ni dai sumla mu yang mani ya nga ma ai. Manghkring, Nbawn lup, Dap Kawng, Shata nawku hpung hkan ginhtawng chyumjawng sharin hpawng nga yang, jawng

Page 28: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

Established 2015. Volume IV, No. VI 2018

28 Hparat Panglai Journal

de ahkang hpyi nna, hkan lawm hkawm ai. Grau nna Myen Mung Hkalup Hpung kaw na galaw ya ai Hkristan Dinghku sharin hpawng hpe Washawng, Tanghpre, Manghkring laning mi hta kalang galaw ai dinghku sharin hpawng hpe 3 ning lawm lai wa ai. Tawngngu kaw galaw ai Myen Mung ting na dinghku sharin hpawng hta sa lawm ai.

1963 ning hta Myen Mung ting na sasana lu la ai 150 ning Jubali poi de Nbawnlup hkalup hpung na gum-hphraw hkoi la nna, dinghku nhtoi ngu ai laika buk kasha ka shapraw nhtawm, hka wa ai ngam gumhpraw 60 hte Yangon de sa ai. Yangon de sa na lam hpe jahta ai shaloi, ya na camera sara La Htoi a kawa dingh-ku ninghtoi hpe htang dip ai kaw na chye la sai majaw, gumhpraw 50 jaw dat ai. Shi ngaihpe gumhpraw 50 hpa majaw jawq ai daini du hkra n myit hkawn lu

ai. Dai ten hta Myitkyina, Yangon wa wa sa sa lap 45 sha re. Gumhpraw law sai majaw jawng lung manang rai nga ai Shanglawt de shang nna, Hkaq Garan Yang na Myen hpyen dap hpya ai shaloi hkrat sum ai Htingnu La hpe mung lam shabrai shaw nna, Yangon de woi sa ai. Yangon kaw na bai wa ai shaloi, Tasi Buda kaw du yang shaloi lam jadit ma mat ai. Lashio kaw na Dap Kawng de htawt lung wa ai Hpung-up sara Zau Bawm jan kaw nna, lap 9 hkoi la

nna, Myitkyina de du lung wa sai. Ya sara yan lahkawng yan n nga mat sai. Ya n lu

waq mat sai.

1964 ning hta Sam Mung dingda

Tawnggyi kaw galaw ai KBC EU kaw na KBY gale la ai hpawng hta mung sa lawm sai.

Myitkyina ga de lung

wa ai kaw na

Ginwang Amu

madu sara kaba Isak

gaw buga hpung shagu

de dai zah-pawng a report

hkan shana shangun ai. Rait-imung dai zuphpawng kaw hpa bawq dawdan ai atsawm n chye ai majaw report n jaw ai sha, gabu gara shiga sha hkan hkaw hkawm sai. Washawng de du ai shaloi, ya Doctor Hkyen Naw gaw Insein English jawng kaw shawng shaning sa lung nna jawng dat ten hta ang ai. Dai shaloi shi tsun ai gaw, “Hkau na a madi shadaw laika hta Tawnggyi na ramma report nga nna she rawng ai. Raitim daini nang tsun ai kaw dai report n lawm ai” nga tsun ai. Ja Li mung shi hpa tsun ang ai n chye na ai ten re.

Shabrang prat wai mat wa ai daw

1966-1969 laman Chyum-laika hpaji sharin la lu ai. 1970 ning, July shata praw 7 ya shani Sam Mung Kut-kai Manlung ga na Nding Tawng Ra the dinghku shang sai. 1972 ning na Tanghpre mare kaw galaw ai Myitkyi-na Ginwang kasa hpawng hta magam gun let shabrang prat hpe shawai la sai.

Shaning 25 ning Hpung-up Sara galaw let 1989 kaw nna shanhpyi laika sawkgin bun-gli hpe mung, asak htum ten du hkra galaw nga ai re.

Hpang nah lang bai matut na : HPJ

Page 29: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

2018 Volume IV, No. VI Established 2015.

29Hparat Panglai Journal

SARA GABA HTOI MAN Galaw Shakut Nga Ai Bungli(Sakhkung Jinghpaw Nsen Wuisin Pinra Shiga)

Sakhkung Nsen (2018.12.09)

SAN AI : Sakhkung Nsen

HTAI AI : Sara Kaba Htoi Man

(Sara Kaba Htoi Man gaw shaning law law ning anhte Jinghpaw Wunpawng myu-sha ni a Ginru Ginsa Labau ni sawk sagawn lai wa ai Jinghpaw Salang langai mi re ai. Shi sawk ka tawn ai Manau Jaiwa ngu ai laika buk hta anhte Jinghpaw Wunpawng myusha ni a li nak ai labau htunghking ni matsing sumhting tawn nga ai.) SAN – Sara Kaba hkam kaja nga ai kun?

HTAI – E hkam kaja nga ai.

SAN – Anhte Ramma ni gaw Sara Kaba hku nna Ramma ni hpe manu jahpu n hpyi ai sha, htunghking ningli hpaji ni grai htawn sharin ya nga ai nga na nna du sa wa ga ai.

HTAI– Rai sa, rai sa.

SAN – Ya, ning-rai nna anhte ramma ni hpe htungh-king ningli hpaji ni sharin ya ai gaw, aten kade ram rai na mat wa sai kun?

HTAI – Dum sumrat jawm jahkrup sanglang dan re gaw ya aten shi hkun ning du mat wa sai. Raitim grau nna

gaw ya 2002 ning kaw nna n-gun dat nna anhte a ra sharawng nga ai mung sha-wa masha ni rai rai, ramma ni rai rai, Sara Usa ni rai rai ndai ni hpe grau nna n-gun dat sanglang shachyam mat wa ai hku, rai nga ai.

SAN – Aten hpe galoi ten gara hku masat tawn nna sharin ya ai kun?Htai – Aten gaw n masat ai. Ya ndai lapran chyawm gaw, ndai Mangshi ga na ramma ni sa sharin na nga ai majaw, laban mali ya shana 8:00 - 11:00 PM du hkra sharin ya nga ai.

SAN – Hpa baw ni sharin ya ai rai?

HTAI – Ya ndai ginru ginsa labau hta lai nna gaw, shanhte hpe madung hku na Manau Jaiwa, Hkun-gran Jaiwa, Majan Laka ga, Shangawn Ningtam ga, Ga ginsi shamying shaman ga re ni, bai nna Jahpraw jahtap ga ginsi ni hkumtsup ai hku na sharin ya ai hku re.

Page 30: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

Established 2015. Volume IV, No. VI 2018

30 Hparat Panglai Journal

SAN – Ya Sara Kaba kaw sa sharin la ai masha ni gaw, kaning ning re ni sa sharin la nga ma ai kun? Kadai ni hpe sharin ya nga nta?

HTAI – Ndai Ginru Ginsa hte labau htunghking ni hpe shawa masha ni, ramma ni, ginru ginsa labau dinglik ai laksan masha ni, Hpaji Usa ni, ra sharawng nga ai ram-ma ni rai rai, shawa masha rai rai, Sara Usa ni rai rai ni hpe n-gun dat nna sanglang shachyam mat wa ai hku re.

SAN – Sara Kaba ndai ram sharin hkaja ya mat wa ai hta laklai mat wa ai lam ni gaw nga ai kun? Mu mada ai kun?

HTAI – E grai nga ai, moi shanhte Manau Jaiwa kaw na ga ginsi a lachyum ni hpe n chye ai. Raitim ya ngai bai hkap tsun sanglang dan re shaloi gaw, ga ginsi ni mung grai chye la lu masai. Shamy-ing shaman ga ni, Jahpraw jahtap ga ni, ya tsawmra chye mat wa ai hku re. Lai wa sai ten hta Ginru Ginsa labau hte htunghking Jaiwa ga ni tsun sanglang dan ai gaw, masha tsawmra law ai. Anhte a mungdan hta lai nna kaga mungdan rai nga ai, Mung-hpawm Myanmar mungdan, American, Japan, Thailand, English hkan na ni mung wa sharin ma ai hku re. Dai ma-jaw ngai hkaw dan mat wa ai shaloi, law malawng gaw ma-dat ngut nna “e galoi mung n

na yu ai” nga grai law ai.

Dai majaw shanhte grai ra sharawng ai. Moi de gaw, my-usha ni a ginru ginsa labau hpe law malawng chye ai gaw, Malihku majoi, Chyaihku Majoi, Hkranghku Majoi ndai ni a lam hpe sha, grau chye ma ai. Ndai a lahta daw na labau hpe atsawm sha rai nna azin ayang sakse sak-gan hte hkrak rai nna sawk sagawn sanglang dan ai kadai n nga ai. Dai majaw, ngai gaw Malihku Majoi a lahta de an-hte Miwa Gumsan mungdan kaw naw nga shanu nga ai ten na labau ni hpe hkai dan ai majaw law malawng gaw n na yu ai hpe sa na ai majaw grai ra sharawng ma ai hku re.

SAN – Sharin ya mat wa ai shaloi na yak-hkak dut dang ai lam ni hpe tsun dan rit?

HTAI – Tsawmra gaw nga ai. Langai mi gaw, ngai hkaw dan mayu ai daram n mai byin ai. Hpa majaw nga yang, madu sawk tawn ai ginru ginsa labau ni hpe mung, jawngma ni hpe zawn rai nna sharin ya lu ai lam n nga ai. Rai jang gaw, rau ai ni hpe sha, laning mi hta kalang, lahkawng lang, masum lang ram sha lu tsun dan ai rai nga ai. Hpung mi hpe kalang mi daw daw sha rai na lu tsun dan ai hku re. Gsd. Manau Jaiwa zawn re ai ni hpe gaw shata masum mali sharin ra ai. Raitim anhte gaw gadun ai

hku, shi a ntsa lam lachyum hpa re ngu ai hku sha lu tsun dan ai. Kata na Manau Jaiwa a lachyum ahkyak ahkyak loili lu tsun dan ai, dai kaw na lai ai kaga chye ra ai lam ni, ga ginsi zawn re ni law law n lu tsun dan ai. Sharin wa ai kaw masha law law hpe sharin na shara ma n lu ai. Ndai labau sharin ai kaw anhte a ramma ni wa, loi mi grau yak ai.

Gara hku law nga yang e, aga n chyena ai, mare kaba hkan nga kaba wa ai ramma ni gaw moi na ga dingsa n chye ai. Dai n chye ai majaw tsawmra na ai hku na sharin ya ra ai. Bai nna anhte myusha ni nga ginra n bung ai hta hkan nna aga n bung hkat ai hpu-nau ni mung law ai. Ndai zawn re ramma ni hpe sharin na matu ngai wa aga ma hkra n hkum lu ai re majaw, yawng chyena hkra tsun sanglang dan ai loi mi yak ai.

SAN – Rapdaw bungli hkring sa mat ai she re wa, kaga manang ni gaw tinang a nta hkan, kaga shara hkan e pyaw chyai hkawm rai nna pyaw nga ai ten ni du nga na masai. Rai yang Sara Kaba gaw hpa hpe myit lu nna ndai ram naw shakut hkaja nga ai rai?

HTAI – Rai nga ai, manang ni nkau mi gaw kashu woi chyai, manang ni hte jahta chyai rai, tangpyaw tam nna

Page 31: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

2018 Volume IV, No. VI Established 2015.

31Hparat Panglai Journal

nga ai mung, grai law nga ma ai. Raitim ngai a tangp-yaw gaw myu mi, bai rai nga ai. Hpa majaw i nga yang, ndai anhte a htungh-king ni, hpaji, ginru ginsa ni hpe dingyang naw sawk sagawn dinglik ai ngu gaw, ya ndai kaba ai hku tsun ga nga yang amyu ngu langai mi grin nga na matu gaw, ngangkang ai ginrun ginsa labau hte htunghking ni nga ra ai. Ngang kang ai aga hte laili laika ni nga ra ai.

Dai majaw dingyang ginru ginsa labau hte seng ai, htunghking hte seng ai, aga hpaji hte seng ai, makam masham htuinghking lam ni du hkra loi mi hkumt-sup ai hku na sawk sagawn ai hku rai nga ai. Anhte amyusha ni grau nna anhte a sharem numgaw matut sa wa na ramma ni hpe tinang myu a ginru ginsa labau ni hpe atsawm sha, sharin da ya mayu ai hku rai nga ai.

Grai chyeju kaba sai. Anhte a Jinghpaw Wunpawng htunghking ningli ni hpe hkaja kam ai masha ni grau nna law jat wa u ga. Sara Gaba Htoi Man zawn rai nna anhte ramma ni hpe sharin ya kam ai Sara Gaba ni hpe nachying wa chyeju dum ga ai. Bai nna lahput lagaw matut, gahpa galai rai ra nga ai anhte ramma ni mung, hkan san la na n lagawn ga.

WUNPAWNG SHA NI A MAKYIT SUMRI MASUM1. (Hkristan Hkalup Hpung hta, Marai “7”)2. (Wunpawng Amyusha ni hta, Amyu Bawsang Lakung “7” nga)

Kudawng Seng

Anhte Wunpawng amy-usha ni gaw moi Jiwoi

Jiwa ni ban hte ban Gum-gun Gumhpai Jiwoi Jiwa ni hpe jaw jau nna nga pra mayat maya hkrat wa ai amyu ni rai nga ga ai. Jiwoi Jiwa ni a ban prat hta amyu rusai hku hkan nna Lah-pai Du, Lahtaw Du, Maran Du, Nhkum Du, Tangbau Du nga nna Buga mi hta Du langai (ေတာငတစေတာင ေဇာဘြားတစသ) rai nna nga pra hkrat wa ma ai. Dai aten hta gaw amyusha ni a lapran myit hkrum kahkyin gumdin lam n nga, lamuga kashun hkat, sutgan kashun hkat nna shada sat hkat, nat hkat,

majan gasat hkat nna nga pra hkrat wa ai lam chye lu ai. Mungmasa, hpyen masa, sut masa hpaji chye, ningmu nga ai, amyusha ni hpe woi awn chye ai ningbaw ningla rai n nga ai majaw Ninghtawn Ningngat kaw nna Mungdan de gaw la na ngu ai hpe rai n mu mada ma ai.

AD 1837 ning kaw nna gaw Sinna Mungdan America kaw na Sasana Sara ni Wunpawng amyusha ni loili sha nga ai, Manmaw kaw du sa wa nna Hpanwa Ningsang Chyewa Ningchyang htani htana ah-krung nga ai hpan da madu, Yehowa Karai Kasang, Madu Yesu hpe kamsham ra ai lam hkaw tsun dan hpang wa masai. 1880 ning jan du hkra Sasana Sara ni langai hpang langai du sa nna Karai mung-ga hkaw tsun dan ai sha n ga, hpaji hparat lam, hkam-ja sanseng lam, shinggyim ngasat ngasa lam ni sharin ya ai majaw Jiwoi Jiwa ni nkau mi Yehowa Karai Kasang hpe hkap la kamsham wa masai.

Wunpawng amyusha ni a “Makyit Sumri Masum” ngu ai gaw, anhte amyusha

Page 32: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

Established 2015. Volume IV, No. VI 2018

32 Hparat Panglai Journal

ni myidi nahpang, karing karang prat kaw nna daini Mungdan ngu ai hpe madu lu ai amyu ni tai wa lu ai, dai mungdan hpe tawt lai shang kabye kashun dip up sha nga ai Maigan hpyen ni hpe gawt shapraw kau na matu rawt-malan ai magam bungli hta amyu rusai, nawku makam masham, htiunghking lam n ginhka ai sha myit hkrum kahkyin gumdin let jawm gunhpai shakut shaja sa wa lu ai madang de du wa shangun lu ai gaw lawu de na lam masum kaw nna npawt de gaw shangang la lu ai re ngu mu mada ai.1. Hkristan Hkalup Hpung

(KBC) hta marai (7) hkalup shawng hkam la ai lam.

2. KIO/KIA Rawmalan lam galaw hpang wa na rai yang hpushawng hpuba ningbaw ningla ni marai (7) Seven Star ngu ai shawng hpaw hpang ai lam.

3. KIO/KIA a Ninggawn Mungmasa lam yan hta Wunpawng amyusha ni amyu bawsang lakung (7) nga ai lam

Nawku makam masham lam hku nna mung, mungmasa lam hku nna mung, shawng ningpawt gaw de hpang wa ai kaji kawoi, hpushawng hpuba ni marai (7) kaw nna hkrai hpang wa ai, Amyu bawsang hku nna mung lakung (7) masat nna kah-

kyin gumdin sa wa ai majaw lam shagu hta awngdang rawtjat ai maga de grau law ai. Dai majaw hti hkum masat (7) gaw Wunpawng amyusha ni a matu lam shagu hta rawtjat awngdang lam hpe jaw ya nga ai.

1. Hkristan Hkalup Hpung (KBC) Hta Marai (7) Shawng Hkalup Hkam

Hkristan Hkalup Hpung Sasana hkrunlam hta Jiwoi Jiwa ni marai (7) hkalup shawng hkam la ai hte npawt hkridun gawde ya ai gaw, amyu langai rawtjat galu kaba wa na matu ahkyak dik rai nga ai, Laili Laika lu la ai a npawt madung re ai majaw mung, rai nga ai. Moi shawng daw hta anhte Wunpawng Kachin amy-usha ni gaw Jinat hpe jaw jau nna myidi nahpang rai nga pra nga ai ten hta Sinna Mungdan rai nga ai America Mung na Sasana Sara Kaba ni langai hpang langai du sa nna Karai Kasang a wenyi mungga ni hpe hkaw tsun dan let ngasat ngasa hkamja sanseng lam ni hpe sharin ya ai. Karai Kasang a wenyi mungga nhtoi lu la wa ai amyu ni rai nga ai. Jiwoi Jiwa ni marai (7) hkalup rai n hkam la ai shawng daw hta anhte hpe wenyi myi shawng sa jahpaw ya ai Sasana Sara Kaba ni a lam kadun mi madi madun shalawm tawn ai.

Shawng nnan Sara Kaba Eugenio Kin Caid gaw 1837 ning January shata 27 ya hta Mandalay Inwa kaw na rawt nna Hugawng ga de lung na matu maram masam hkrun-lam hkawm wa ai. Kachin amyusha ni hte grai hkrum mayu, chye mayu nna lung wa ai February shata (9) ya hta Manmaw du sai. Dai ten hta na Jinghpaw ni a lam na lu ai shiga gaw grai gum-shem ai ni rai ma ai ngu na ai da. Raitim shi a hkrunlam lapran e sagawn la lu ai, shi hkrum shaga nna chye la lu ai daram hpe shi a ka mats-ing buk hta ningnga ka da nga ai. (1). Kachin ngu ai ndai amyu ni gaw moi kaw nna sumla n naw ma ai. (2). Shanhte gaw Jinat jaw jau ma ai raitim, chyahtum chy-alai Karai Kasang ngu ai nga ai hpe myit hkrang chyalu rai ma ai. (3) Ndai amyu ni kaw shanhpyi laika lu yu sai, raitim ju sha kau nna laika n lu mat ai labau lu ma ai. (4). Ndai amyu ni a hkum hkrang sat lawat ni hpe mu mada yang nachying myit hta hkra na zawn re kumla ni mu mada ai. (5). Shanhte gaw lawu ga na kayin ni hte grai bung ma ai nga nna ka matsing da ai. Sasana Ginjaw de mung shi hkawm sa ai lam report ka ai hte Kachin ni a lam aja awa ka shana ya sai.

Page 33: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

2018 Volume IV, No. VI Established 2015.

33Hparat Panglai Journal

1855 ning hta Bathein kaw hpawng ai Kayin Dinghku Sasana hpung zuphpawng kaw nna Kachin ni hpe wa tam sagawn maram masam chyelu na matu, Hpung Up Sara langai hte kaga kasa (2) hpe shangun dat ma ai. Kachin ni hte wa hkrum yu ai shaloi lawu ga na Kayin ni hte kaga ga rai nga ai hpe mu ai majaw bai yu mat wa ma ai da.

Sara Kaba Rose Taylor hte Sara Kaba Cushing yang Jinghpaw Mung de lung na matu Mandalay kaw wa du nna English Asuya ni kaw ahkang wa hpyi yu yang ahkang n jaw ma ai da. Dai hpang 1868 ning hta Sara Kaba Rose Taylor Manmaw ga de bai du wa lu ai. Kachin ni hpe Sasana galaw ra sai lam Sasana Ginjaw de shana sai.

1873 ning, November shata hta Sara Kaba Francis Man-maw ga de bai du lung wa ai. Rawng na nta n lu ai majaw shakum n rawng ai Jarawp e shata (2) nga nna Sasana amu galaw ai. Jinghpaw laika lu galaw hkra mung grai shakuta yu sai. Uropa amyu ni hte Myen amyu ni gaw Kachin ni hpe grai matse ai, zai ai amyu ni re nga tsun ma ai. Raitim Sara Kaba gaw ndai amyu ni myit jasat kaja ai temsi rai nga chye ai amyu ni rai ma ai ngu mu ai.

Sara Kaba Josiah Cushing hte Kayin Sasana Sara Shwe Lin, Sara Bogale ni gaw 1876 ning December 22 ya hta Manmaw mare de bai du masai. Sara Kaba Cushing gaw Sara Shwe Lin, Sara Bo-gale yan hpe woi nna Salang Bawmung La hte rai Gauri Krung Bumwa, Mahtang mare hte kaga kahtawng law law hkan shang hkaw tsun dan lu sai. Du Salang law law hte mung hkrum shaga kau da lu ma ai. Sara Kaba Cush-ing gaw Myen laika hkum hte Jinghpaw laika gawlaw shakut yu sai. Sasana Gin-jaw de mung aja awa tang madun laika ka dat sai.

1877 ning hta Kayin Sasana Sara S’peh ngu ai wa bai du jat ai. Sara Kaba Cushing hte Sara Shwe Lin, Sara Bogale ni Yangon de yu mat wa sai. Sara S’Peh shi hkrai ngam nga mat ai, raitimung yak hkak jamjau lam law law a lapran 4 ning shakut shaja apnawng lai w asai.

1877 ning May shata 5 ya shani Rhode Island Ginwang Providence mare hta hpawng ai ABM. Sasana zuphpawng kaba hta Kachin ni a matu san san Sasana galaw na lam myit hkrum dawdan shagrin la lu masai. Sasana galaw na matu apnawng Sara tam wa ai shaloi, Sara Kaba Albert J. Lyon hpe ma tam la sai. Sara Kaba Lyon hte Ma Ma gaw

1878 ning February shata 13 ya hta du sa sai. Sara Kaba Lyon gaw Manmaw ga du ai hpang nhtoi 30 ya ngu na March 15 ya shani hkali chyang ana hte Yesu hta yup pyaw wa sai. Dai aten hta Kayin Sasana Sara Koteh hte Sara Nay Tha yan mung wa apnawng lawm ma ai.

1879 ning January 12 ya hta Sara Kaba William H.Roberts hte Ma Ma gaw Manmaw de bai du sa wa sai. Kayin ni kaw na mung kahtap apnawng ai Sara Shwe Gyaw, Sara Mawke yan lawm sa wa ma ai. Sara Roberts gaw Manmaw kaw Jinghpaw ga sharin la let shawng na Sara Kaba ni shakut da ai magam bungli ni hpe sawk sagawn nga ai. Dai aten hkan e Manmaw kaw Jinghpaw ni rai n nga ai. Bum ga hkan na sa ai ni mung Jarawp hkan sha naw chye yup ma ai. Sara Kaba Roberts yan du ai shata 9 daram rai mat wa ai sha-loi Myen hte English ni a lapran masa lam loi shuk wa ai shaloi Sasana Ginjaw kaw nna gaw lawu ga de gan yen nga na shadut ma ai. Raitim Sara Kaba gaw Manmaw kaw n mai nga jang Bum ga de Jinghpaw ni kaw wa nga na nga tsun ai hte maren masa shuk wa tim bum ga de hkan kawan let Karai a mungga ni hkaw tsun hka-wm ma ai. Sara Kaba hte Ma

Page 34: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

Established 2015. Volume IV, No. VI 2018

34 Hparat Panglai Journal

Ma gaw bum ga de shakut hkawm sa nga yang machyi makaw mung bai hkrum hpang wa sai. 1880 ning March shata hta Sara Kaba Carpenter hte Ma Ma lung wa kawan ma ai.

Kalang mi Gauri Krung de mungga hkaw tsun na matau lung wa yang, shanhpraw masha ni hpe n ju n taw nga ai masha nkau mi gaw Sara Kaba lai hkawm wa ai Nammawk Yang hkauna pa, Chyahkya tu kawng kaw damya hkap mya nna Sara Kaba a Gumra hte arung arai ni kashun la kau ya ai hkrum yu ai. Ma Ma gaw Yangon du ai hpang grau machyi sawng wa nna 1880 ning, August shata 6 ya shani Sumsing Mungdan de wundoi mat wa sai.

Jinghpaw Wunpawng amy-usha ni hta yawng a shawng e marai 7 hkalup hkam la ai lam. Wunpawng amyusha ni hpang de 1837 ning hta America Sasana Sara Kaba Kin Caid shawng du sa nna Karai Kasang a mungga nli gat hkai hpang sai. Dai hpang Sasana Sara Kaba, Ma Ma ni langai hpang langai du sa nna Sasasna matut galaw wa ai shaning 45 ning na yang she Yehowa Karai Kasang, Madu Yesu hpe hkap la kamsham ai Gauri Krung, Bumwa mare na Jiwoi Jiwa marai 7 hkalup hkam la ma ai.

1. Maran Bawmung La2. Maran Bawmung La jan

Nangzing Hkawn.3. Maran Adan Yawng.4. Maran Adan Yawng jan

Lahpai Ja Tawng.5. Nangzing Yung.6. Nangzing Yung jan La-

zum Kaw Lum.7. Gawlu Htang Yawng ni

rai ma ai.

Ndai hpunau ni marai 7 gaw, Sara Kaba Roberts a lata hta Bumwa mare makau hku lwi yu wa ai Namawk hka e 1882 ning, March 19 ya shani hkalup hkam la masai rai.

Wunpawng amyusha ni hpe Sasana galaw ai hta hpunau Kayin Sasana Sara ni mung American Sasana Sara ni hte rau shang lawm shakut shaja lai wa masai. Anhte Wunpawng amyusha ni myi hpaw na na, kunghpan raw-tjat galu kaba wa lu ai gaw hkalup hpung ni hta rai yang anhte a kaji kawoi ni Karai Kasang hpe hkap la kamsh-am ai marai 7 hkalup hkam la ai kaw nna hpang wa ai re hpe mu chye lu nga ai.

Sara Kaba Roberts gaw Manmaw kaw Sasana rudi wang htingra a matu Myen Hkawhkam kaw hpyi ya ai. Sasana rudi wang htingra lu ai hte byin mai ai hku dum nta gawgap nna laika sharin jawng hpaw ya sai. Shawng nnan na jawngma ni gaw;

1. Sara Labya Hkang Htan2. Labang Ning Grawng3. Damau Naw4. Jiwa5. Lazing Ning Grawng6. Maran Tang7. Maran Ja Yung8. Nangzing Doi9. Htang Kai10. Labya Lu Kaba ni rai ma

ai.

Jawngma nkau mi hpe laika hpung sanit awng la nna Sara tai bungli lakmat awng la lu hkra n-gun jaw ya sai.

1899 ning sanpoi kaba hta awng la nna Sara tai masat laika lu sai ni gaw; 1. Sara Lashi Naw2. Sara Hpauwung Yaw3. Sarama Labya Lu4. Sarama Labya Kai5. Sarama Nangzing Hka

Jan ni rai ma ai. Ndai Sara, Sarama ni hpe Sasana amu galaw na hte hpaji myi woi jahpaw ya na matu ra ang ai shara ni de sha n-gun dat ai hte Sasana majen je ai lam woi shakut lai wa sai.

Sara Kaba Dr. Ola Hanson Jinghpaw Laika Galaw Ya Ai Lam : American Sasana Ginjaw kaw nna shangun ya ai Sara Kaba Dr. Ola Han Son hte Ma Ma gaw 1890 ning December (22) ya shani Manmaw de du sa sai. Shi du sa ai hte shi myit makun tawn ai bungli madung gaw Laika byin hkra galaw na hte

Page 35: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

2018 Volume IV, No. VI Established 2015.

35Hparat Panglai Journal

Chyumlaika hpe Jinghpaw ga hku gale ya na amu nan rai nga ai hpe myit dum let grai shakut hpang wa sai. Jinghpaw ni shaga ai ga hpe mung shara shagu na sawk hkaja sharin la ai. Shawng na Sara Kaba ni galaw hpang da ai Myen Laika hkum hte Jinghpaw Laika ka yu yang n manu ai, ga n brat ai, n pra ai da. 1830 ning hta Sara Kaba Brown Son gaw Roma Laika kanu hte galaw yu ai laika kanu hpe mu sawk tam la nna ka shachyaw chyam yu yang grau manu ai hpe mu lu sai. Shawng nnan ga kanu ni hpe sawk shinggyin yu yang ga kanu (10000) daram hpe mu sawk tam la ai. Masha law malawng lang nga ai ga kanu (7000-8000) daram hpe mu sawk tam la ai. Roma laika kanu hte galaw ai Jinghpaw laika kanu hta ga nsen ni hpe jahtuk lajang la lu wa sai. Jinghpaw laika ka lajang shapraw gar-um ai hta Sara Labya Hkang Htan grai garum lai wa sai.

Sara Kaba Ola Han Son gaw Jinghpaw laika galaw ngut nna Manmaw jawng hta Jinghpaw myit-su Salang ni hpe ap ya ai shaloi, kabu gara hkap la let Karai Kasang a chyeju shakawn, akyu hpyi apnawng ai hta “daini kaw nna gaw Jinghpaw Wun-pawng amyusha ni laika lu ai amyu byin tai wa ai hte galu kaba zinghka ngapra

chyechyang jat wa marit ga law” ngu shaman majai dat jang du sa ai myit-su ni law law ja ja kabu gara garu jahtau dat ma ai da. Shingrai Jinghpaw hpaw mahpaw myi hpaw wa manu ga ngu ai hte Jinghpaw laika ngu mying shamying daidaw dat ma ai da. Ndai jinghpaw laika hpe hkap la ai gaw 1895 ning hta rai nga ai law.

Jinghpaw Chyumlaika Gale Ya Ai Lam

Sara Kaba Han Son gaw Jinghpaw ga ram ram chye wa sai hte chyumlaika gale na matu Jinghpaw ga htai chyumlaika (Dictionary) hpe shawng galaw ai. Buga langai hte langai shaga ai ga ni mung loili shai hkat ai majaw, Lana ga, Hpung-gan ga, Lahkum ga ni hpe sharin hkaja la nna loi ai hte malang ai ga hku gale na myit jahkut sai. Sara Kaba Han Son hpe chyumlaika gale garum ai Sara ni gaw; Sara Damau Naw, Sara Lashi Naw, Sara Myitung Naw Tawng, Sara Lahpai Seng Li, Sara Labya De ni rai ma ai.

Shawng nnan Gashaka Ningnan na chyum laika ni hpe gale wa ai shaloi Sara Damau Naw, Sara Lashi Naw, Sara Myitung Naw Tawng ni langai hpang langai garum lai wa masai. Dai hpang Sara Lahpai Seng

Li gaw, shawng na ni galaw ai hta grai n ngut ai Gasha-ka Ningnan na shagun dat ai laika ni hpe Namhkam e 1911-1918 ning laman ga gale ai hta garum lai wa sai. Hpang jahtum daw 1921-1926 ning laman garum shakre ai gaw Sara Labya De rai nga ai. Sara Kaba Han Son hpang jahtum chyum-laika hpe tsepkawp gale shangut ai gaw, Namhkam Sasana wang e 1926 ning August shata (11) ya shani rai nga ai.

Chyumlaika hpe gale ngut ai hpang 1927 ning e Man-maw kaw galaw ai Sasana 50 ning hpring Ja Jubeli poi hta chyumlaika ap ya ai lamang hpe galaw ma ai. 1927 ning March shata (27) ya shani 7:00 Am hta Manmaw Ja Jubeli mandat kata kaw Jinghpaw Wun-pawng Hkalup Hpung masha ni a man e Sara Kaba Ola Han Son gaw Chy-oipra Ai Chyumlaika hpe Sara Damau Naw a lata hta Jinghpaw Wunpawng sha ni yawng a malai hkap la na matu ap ya sai. Karai Kasang a wenyi maungga ninghtoi lu la ai hpang kaw nna laika lu, Karai a mungga chyum-laika lu ai amyu ni tai wa lu saga ai.

Ndai aten hta Mungkan Mungdan ni hta e, masha amyu baw yawng (12000)

Page 36: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

Established 2015. Volume IV, No. VI 2018

36 Hparat Panglai Journal

nga ai hta na anhte Wun-pawng amyusha ni gaw Karai Kasang a chyoipra ai chyumlaika lu la ai amyu (481) hta jahpan shang ai amyu ni rai saga ai. An-hte Wunpawng amyusha ni a kata de Yehowa Karai Kasang a wenyi ninghtoi mungga shang wa ai gaw Kahtawlik nawku hpung, Englican nawku hpung, Hkalup hpung ni (3) hku madung nna rai nga ai. Ndai Hkristan nawku hpung (3) hku Karai Kasang gaw hpan madu, hkye la madu re ai lam hpe chyena hkap la kamsham ai kaw nna myi hpaw, na na kung hpan galu kaba wa ai, Karai a mungga hta myit hkrum kahkyin gumdin rawtjat ai amyu ni tai wa sai.

2. Wunpawng Amyusha Ni Hta Amyu Bawsang Lakung (7) Nga

Anhte Wunpawng amyusha ni hta Nung, Rawang, Zaiwa, Maru, Lachik, Lisu, Jingh-paw nga nna amyu bawsang lakung (7) nga ai lam; 1969 ning hta Wunpawng Mung-dan Shanglawt Hpung kaw nna ka ai Ninggawn Mung-masa lam yan Daw XIII. WUNPAWNG MUNGDAN SHANGLAWT HPUNG A MYIT JASAT LAM htihkum 4 hta amyu masha lam ngu ai gabaw kata kaw ka tawn ai

hpe mu lu ai.

Bai nna Wunpawng Mung-dan Shanglawat Hpung A Lam Masan Daw VI. Mung-dan masha amyu bawsang shagu hpe kahkyin gumdin ra ai lam htihkum 1. (a) Wunpawng amyusha ni hpe kahkyin gumdin lam a htihkum kaji (2) hta, Amyu lakung ni rai nga ai Nung, Rawang, Zaiwa, Maru, Lachik, Lisu, Jinghpaw nga nna nga shajang ai hta shada shagrit shanem hkat ai, lachyen lahka re ai, shada gawngba hkat ai, jahpoi jahpyak hkat ai lam ni n nga hkra woi awn na. Maren manu dan, maren madang tsawa ai chyurum sha ni re ai lam chye shangun na. Kachin nga nna amyusha langai mi hku maigan amyu ni e masat shamying tawn sai hte maren, Jinghpaw ga hku Wunpawng ngu ai shin-gteng amying hpe masha hkum shagu hkam la ai lam nga hkra Wunpawng amyu ngu ai mying gang nna kahkyin gumdin ra ai. Anhte shada lachyen lahka n ru n ra byin yang hpa lachyum n pru, akyu yawm ai lam sha nga ai hpe chye shangun ra ai nga nna ka da nga ai.

Wunpawng Mungdan Shanglawt Shadip Magam kaw nna woi awn galaw nga ai mungmasa zuphpawng gawknu ni hta mung amyu

bawsang lakung (7) a gawng malai masat masa hku nna Wunpawng Amyusha Dawnghkawn (7) hpe jung noi lang nga ai re. 2006 ning hta Nung Lungmi amyusha myit-su salang nkau mi KIO Ginjaw Komiti Rapdaw de du sa nna Nung Lungmi amyusha langai hku masat la ya na lam sa tang madun ai lam nga yu sai.

Wunpawng amyusha Wuh-pung Wuhpawng kata laili laika hte htunghking hpung hkan gaw amyu lakung (6) hku lang nga ai hpe mu lu ai. Wunpawng Mungdan Shanglawt shadip magam gaw nnan rawtmalan hpang wa ai kaw nna amyusha bawsang (7) hku masat nna kahkyin gumdin lam galaw wa ai re. Daini na aten hta Wunpawng amyusha ni a myit hkrum kahkyin gum-din lam hpe dawhka zang ayai hkra galaw nga ai Myen tai hpyen ni gaw Wunpawng amyusha ni a lapran amyu lakung langai hte langai a lapran n hkrum n ra hkra jahte tam nna jahten sharun mayu nga ai.

Anhte amyusha ni a lapran amyusha bawsang lakung masat ai lam loi li shai hkat nga ai majaw myit hkrum kahkyin gumdin lam hta ra ningra gawng kya nga ai hpe myit-su kanu kawa, hpu shawng hpuba, ni jawm

Page 37: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

2018 Volume IV, No. VI Established 2015.

37Hparat Panglai Journal

myit yu nna Nung Lungmi amyu ni hpe amyu lakung langai hku masat la nht-awm, yawng amyu bawsang lakung (7) hku masat sha-grin la ai rai yang, Wun-pawng amyusha ni a lapran hta myit hkrum kahkyin gumdin lam grau ngang kang makai hkak wa lu na re ngu kamhpa myit mada ai.

Daini na aten hta anhte Wunpawng amyusha ni hpaji chyechyang kungh-pan, rawtjat galu kaba ai amyu ni tai wa lu ai lam hpe ginchyum hku wa yu yang Karai Kasang hpe shawng hkap la nna hkalup hkam la ai kaji kawoi ni marai (7), KIO Rawtmalan bungli hpe lit la woi hpaw hpang wa ai ningshawng hpung Sanit Majan (Seven Stars), Wun-pawng amyusha ni hta amyu bawsang lakung (7) nga ai hpe lachyen lahka ai lam n nga hkra kahkyin gumdin la nna woi awn sa wa lu ai ma-jaw lam shagu hta rawtjat, kunghpan galu kaba wa lu saga ai. Matut nna du wa na shawnglam hta Karai Kasang hpe ngang ngang kang kang kamsham nga let amyusha ni hpe dip kamyet tawn ai maigan hpyen a lata kaw na lawt pru wa lu hkra myit hkrum mang rum kahkyin gimdin shakut shaja sa wa ga law…

Laika ka sara ni mungdan jarit mayan kadeq ndeq hkajah SumtangNding Tawng Ra ( ညြနၾကားေရးမး HLD)

Miwa - Yunnan: 2018 ning September shata 28,29,30 ya la-man Miwa Gumsan Mungdan kaw shanu nga ai Wunpawng Laili Laika Ning-ka Sara ni hte rau, Srkb. Maran Brang Di, Dkb. John Awng, Srn. Nding Tawng Ra ni hpe mung saw shaga ai majaw, Miwa hkran kaw nga ai wunpawngsha ni a mare kahtawng shara ni de hkaja hkrun-lam hpe hkawm sa lu ga ai. Anhte masum hte rai yang, masha Num /La yawng marai 23 tup rai ga ai.

28/9/2018 ya shani ka- ang Htai Hpyin mare kaw hkrum la hkat nna, Sama Pungling Kahtaw-ng de du hkawm saga ai.'' Bum Ma-ling Shara'' ngu ai lachyum kaw na Bung Ling Kahtawng ngu lang mat wa ai re hpe chye lu ai.

Mare masha htinggaw 75 rai nna, masha yawng 302 nga ai lam hpe chye la lu ai. Makam Masham gaw moi na nawku htung (Nat Jawq ) lang ma ai. Dinghku num nkau mi Hkristan hpung masha lawm ma ai. Nta kaw hkrum nna nawku hpawng ai lam ni galaw ai hpe chye lu ai. Grai yakhkak ai htinggaw 28 hpe gaw Miwa Shadip Magam kawn htinggaw mi hpe Yuan Mun Mali 40,000/ hte madi shadaw ya ai lam mung, chye lu ai. Htunghking lam hpe gaw ra sharawng ai lam mu lu ai. Shana shat hpe Lauban Nhkum

Page 38: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

Established 2015. Volume IV, No. VI 2018

38 Hparat Panglai Journal

Wa hkau Tu a shat seng kaw sha la nna, Sama Mare na manam jarawp langai kaw wa manam yup la sai.29/9/2018 jahpawt manap lu sha sha ngut nna, Sama Mare kaw nga ai moi na labau shang hpun langai hte sha, galaw da ai nta hpe sa yu hkaja mu la lu ga ai. Sama kaw na Ga Du de bai matut hkawm nna, Ga Du kaw shani shat sha la ga ai. Sama hte Ga Du lam hkawm lai wa ai ten, pyaw ngawn la ai anhte Wunpawng sha ni a shingra tsawm hpa, namsi namsaw, nampu nampan ni hpe mung, mu la lu nga ai. Ga Du kaw na Wunpawng shat seng kaw, grai mu mai namchyim rawng la ai Wunpawng simai ni hte sha la nna Maru Kaji (Ngaq Htung) ngu ai kahtawng nhkap krung sinwa sung la ai shara ni hpe laidi nna hkawm sa du ai shaloi, modo lam ngang ngang wawq da ya ai majaw, hka-wm sa matut mahkai loi hkra galaw da ya ai Miwa Mungdan Shadip Magam hpe shakawn ai. Maru Kaji ngu ai kahtawng kaw na Maru Kaba kahtwang de bai wa du lu saga ai. Ndai kahtawng lahkawng yan gaw mare masha ni hpe hkai rem na mahkrun hpaw da ya nna, Shadip Magam wa bai mari la ai hku nna, hkai rem sha ai bungli galaw nga ai hpe mu lu ai.

Ma kaji ni a hpaji lam hte seng nna gaw, jawng lung ram sai kaw na Ga Du de sa tawn nna, jawng kaw mah-tang ma ni hpe lit la nna, woi ya ai masing re hpe chye lu ai. Kanu Kawa dum nta kaw gaw jawng lung ten rai n du ai laman, rau nga lu ai hpe chye lu ai. Mare kata laika sharin jawng, Ma woi ginra ni nnga shi nga ai. Maru kahtawng lahkawng hpe hkaja ngut nna, Ga Du Nhkre( Sumhkre) kahtawng de bai du ga ai.

Nhkre kahtawng gaw, moi na Wunpawng htunghking nta rawq re ai hku sha-ngu hpe prat dep ai plastic hte galaw nna, nta shagu ngang ai hku galup da ai hpe mu lu ai. Nawku Makam Masham lam mung, moi na makam hpe yawng naw lang nga ma ai. Dai kahtawng kaw num wa dinghku shang ai ni yawng gaw, moi na nawku htung sha, hkan ra ai lam hpe chye lu ai. Mare hpe shatsawm na matu mare

masha ni yawng myit hkrum let, bungli jawm galaw nga ai hpe mung, sa mu lu ga ai. Nhkre kahtawng hpe hkaja ngut nna, grai pyaw la ai Hkai Bang Yang Hka Nawng de, bai rawt at wa saga ai. Ga Du kaw na Yin Jang de lung wa ai lam a lahkra maga de grai pyaw len na zawn, lammaw hpe waw da ai hku hkan hkrat wa yang loi hkring mi rai jang dai Hkai Bang Yang Hka Nawng de du sai. Mungkan na, myit ru myit tsang, myi hkri litli lam ni pu ba lam ni yawng hte hkoi mat ai zawn, hkam sha lu saga ai. Hka Nawng a makau kaw grai hkik hkam madang tsaw ai manam htingnip kaba hpe mung galaw da nga ai. Anhte masha marai hkun jan gaw, dai htingnip gawk langai hta masha marai lahkawng hkawng shara la saga ai. Lu sha seng mung nga chyalu rai nga ai. Shana shat hpe dai lu sha seng kaw jawm sha la nna, loi mi hkring saq la nhtawm, shana na lamang

Page 39: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

2018 Volume IV, No. VI Established 2015.

39Hparat Panglai Journal

gaw wan wut da nna, wan-mang grup grup dung chyai let shana na yu ngwi lamang shangwi shapyaw lamang ni mung bai woi galaw ma ai. Dai lamang hta seng ang ai Ninghtawn kaw na Du ni mung sa du n-gun jaw la ai hpe mu lu ai. Grai ba let pu ba sai majaw manam jarawp kaw simsa let yup hkring sa la lu saga ai. 30/9/2018 Hkai Bang Yang Hka Nawng kaw manap shat lusha sha ngut nna gaw, Mung Yaw ngu ai bum ga kahtawng kaba langai de bai matu hkawm saga ai. Kahtawng du mahka na lam makau shat seng kaw shani shat sha la sai. Dai hpang, Mung Yaw ngu ai kahtawng de du saga ai. Ndai mare masha ni hpe htinggaw mi, Miwa Yuan Sen 2 hpra jaw nna nta gap shangun ai lam, chye lu ai. Wutdek nta lahkawng htap re ai nta ni hpe galaw rawng nga ma ai. Ndai mare masha ni a bungli madung gaw Dumsu rem, Latung rem, Latung shat hkai, Kumshu yi ni hpe galaw ai lam mu lu ai. Mung Yaw Kahtawng hpe hkaja ngut nna gaw, Mang Shi Mare kaba de bai, gale wa saga ai. Shana shat jawm sha la nna, tinang shara de bra wa saga ai. Anhte manam ni hpe gaw, Hotel manam jarawp kaw shara jahkrat ya rai, a- ngwi apyaw yup hkring sa la lu saga ai.

1/10/2018 ya shani Laiza de bai wa saga ai.

Ndai hkaja hkrunlam a majaw anhte amyusha ni nga shanu ai buga ni hpe mu la lu ai hte, Mungdan kaga ga kaw nga pra shajang tim, htunghking laili laika lam hta ndai zawn kahkyin gumdin hkrum zup lu ai hpe kabu ai. Manu dan ai lam re ngu hkam la nngai.

Myen - Kachin: HLD (Htunghking hte Laili Laika Magam Dap) Lit Hkam Slgkb. Chyana Zau Awn kawn De Hong Ningka Sara ni hkaja hkawm du na lam hpe tsun dan nna, masing woi jasat sai. N/T Lit Hkam

Srkb. M. Brang Di hte gaw, dantawk matut mahkai nga ai lam hpe NB/Malai hpe mung tang madun nna, galaw sa wa ai lam rai nga ai. 14/12/2018 De Hong Laika Ningka Sara ni gaw, manap jau Mang Shi kaw na Laiza de yu wa sai lam shana sai majaw Sama hku nna Lai Sin kaw hkrum hkat na matu, jahkrup da sai hte maren, modo mali hte Laiza kaw na Lai Sin de rawt saga ai. Lai Sin Bum du nna, matut dat yu yang gaw, Sama hku lai na bai n rai mat ai majaw, Pa Jau Hka Madim Lit Hkam Dkb. Kareng La Tawng nta masha ni shadu da ai shani shat shang sha la nna, Laiza de bai nhtang yu wa saga

Page 40: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

Established 2015. Volume IV, No. VI 2018

40 Hparat Panglai Journal

ai. Shana de Myen Mung Hkying 3:30 PM hta she De Hong manam ni hte Laiza kaw hkrum la lu sai. Lu ai aten hpe jai lang ai hku nna, Hpyen Yen Dabang Hpun Lum Yang hte , Je Yang, Alen Bum Lahta Tsang Jawng ndai shara masum kaw woi du hkaja hkawm lu saga ai. De Hong Laika Ningka sara ni yawng marai 9 ( Num 5+ La 4 ) rai ma ai.

Shana shat hpe SMJH rap-dawq kaw, Hkristmas lu sha hpawng hta N/B Malai shaga dat ai hte maren, manam ni hpe woi sha let salang ni mung hkrum shachyen la lu sai. Shana lu sha hpe sha ngut nna, Shin Li manam htingnip kaw shara jahkrat nna, hkalum la lu sai.

15/12/2018 Malap lu sha hpe 7:30 AM hta, jawm sha la nna, Lai Sin Bum de bai hkawm sa hkaja lu saga

ai. Pa Jau Hka madim kaw shani shat woi sha nna, Sha- it Yang Hpyen Yen Dabang ni hpe woi yu ga ai. Bum-rum Bum shawnglam post kaw mung, shang du da nna, shawnglam myu tsaw ning-hkring ni hte myu a matu kaning rai jamjau hkam let, ap nawng nga ai namchyim ni hpe hkaja la lu saga ai. Matut nna, share shagan post kaw mung shang du da nna, Mungdan a matu asak ap nawng let tinang a ginra hpe makawp maga gasat jeq la mat wa ai share shagan ni a lupding lupwa kaw mung sa du gawan hkungga jaw da lu saga ai. jahpawt Laisin lung wa let du shabyin shalat jawng kaw mung shang du hka ja la lu sai.Ningtau jawng up kawn du jawng a lam chye mai ai ni hpe tsun sang lang dan ai munng hkam la lu ga ai.

Shana 6:30 PM-9:00 PM hta

shana shat hpe daw jaw let Miwa Gumsan Mungdan kaw nga ai laika ka ningka sara ni hte, buga na laili laika htunghking lam hpe myit lawm ai du salang nakau mi hkrum jahta ai lamang hpe mung HLD Lit Hkam Slkb. Chyana Zau Awn wa woi awn let jawm galw lu saga ai.16/12/2018 jahpawt manap lu sha hpe sha la nna, 8:30 am hta Mai Ja Yang maga de bai hkawm sa saga ai. Hkrunlam na hpyen yen dabang ni hte shim lam la ai myu tsaw hpyen la ni a post hkan mung, hkrum shaga hka ja ai lam nin galaw lu saga ai. Mai Ja Yang lam galaw nga ai a ten re ma-jaw sha nkau mi hta ga htu ganawng ai hpe lar lah nna, myit galu hte grai pyaw let hkawm sa lu saga ai. Shat nbaw mari makai hpai ai hpe sha, kantsi lang nna Mai Ja Yang du hkra yu hkrat wa nna, shana maga 3:30 PM hta she, Mai Ja Yang lusha seng kaw grai mu htuk ai hku shat jawm sha saga ai. Shat sha ngut nna,Mai Ja Yang Myusha Dakkasu jawng ni sa du gawan lu saga ai. Miwa Mungh Shad-ip Magam bungli galaw ai ni law malawng rai nga ai majaw hpang jahpawt bungli shang lu hkra wa ra ai ni rai nna, Miwa hkran de htaw sa shalai na modo ni hpe htet da sai majaw, De Hong Ningka Sara ni hte dai

Page 41: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

2018 Volume IV, No. VI Established 2015.

41Hparat Panglai Journal

shanaq de jang hka bra saga ai. Manam ni hpe shabawn shakram ngut ai hpang she, anhte madu bu ni gaw yup shara tam la nna, hkring saq saga ai.

17/12/2018 jahpawt Htoi Ningshawng, ILAS Jawng ni de sa du da nna, shani ka- ang 12:30 PM hta Mai Ja Yang na bai nhtang wa saga ai. Lam galaw ai ni hpe shara mali daram hkying hkum hku la la nna, lai wa lu sai. Shana hkying 7:30-8:00 PM hta she Laiza bai du wa lu saga ai. Mai Ja Yang de sa lawm ai ni gaw, Srkb. M. Brang Di, Sara K .Tu J, Srn.

Nding. Tawng Ra, Sd, JM. Brang San Nan, Bauhke Naw Awn ni rai nga ai.

Ndai zawn mungdan kaga kaw nga ai myu Wunpawng masha ni tinang a laili laika htunghking lam hpe rau jawm galw lu ai lam gaw, manu dan akyu rawng ai lam rai ai ngu hkam la let, De Hong Laili Laika Ningka Sara ni hte hkaja hkawm sa ai lam hpe kadun ai hku, tang dan ai lam rai liq ai.

Myen Hpyen A Majaw Hkamsha Ai Dwi Gumgai A Tsin-Yam

(Ngwipyaw Simsa Lam Jaw Ya Lu Ai Karai)Sam Zet (Jeyang IDPs)

Oh hpyen hprawng hprawng nga yang she,

myit n dik dik ai lam langai mi bai du pru wa ai nye a kasha, asak (16) ning kaw nna myu a matu, mungdan a matu, myu tsaw hpyela la mat wa ai. Asak (36) ning du ai hte n hkru n kaja ai Myen hpyen ni laba htim gasat wa ai majaw, n ja n hpra myu

a matu, mungdan a matu asak apnawng mat wa ai. Ngai kanu si mat na zawn nga, hkamsha mat wa ai hte mana bu hkawm mat wa na zawn nga, mana zawn zawn rai nna nta chyinghka lam kaw mau mahka dung taw nga yang, manang jan langai mi ngai kaw sa chyai na nga, sa wa ai. Ngai gaw manang

jan yu yang, yu hkrit si na zawn rai sam ai. Dung pyi n dung ai, bai nhtang mat wa nhtawm, muk htuk (2) wa mari la nna ngai kaw bai sa wa ai.

Manang jan hpe shalan shabran na matu, shi mung shi a kraw kata hta hkamsha yu ai majaw, grai myit pyaw

Page 42: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

Established 2015. Volume IV, No. VI 2018

42 Hparat Panglai Journal

ai nsam madun let, “e Ning hpa wa galaw nga nta nang kaw chyai sa wa nga nngai le” nga nna shang wa ai hte, “shang wa rit, shang chyai rit” ngu nna htan dat nngai. Manang jan la sa wa ai muk hpe an lahkawng a ka-ang e tawn nna muk sha chyai ga ngu tsun timung kadai mung n hta sha rai, manang jan gaw “ning e muk sha ga le, muk n sha ra ai i?” nga. Ngai gaw, “she sha le e, sha ga, sha ga” ngu tsun let “ning e ngai kasha a matu hpa baw wa naw shadu jaw ra na kun i?” ngu tsun dat jang, manang jan mung hkrap let, “Ning e na kasha pyi n nga mat sayang me, hpa wa mi shadu jaw ra sana law e, ndai muk sha nna shalan shabran la u” nga tsun dat ai shaloi she, amyit bai hprang wa li ai.

Manang jan mung, ngai ndum shami myit pripram mawla nga rai nga ai hpe sa yu mau nna, sa shalan n-gun jaw kyu hpyi da ya nna shi nta de bai wa sai. Jan mung du mat wa sai. Hka sa ja ai ni mung grai law nna sa wa jang she, “Oh ngai mung shat shadu ra sai wa, nye a kashu jawng de na wa ten du wa sai,” ngu myit dum let shat shamai shadu ai gaw shamai kaw jum mung n bang ai shadu

tawn da ai gaw, kashu shat wa sha ai shaloi, “dwi sha-mai jum mung n mu ai wa, jum mung n bang sam ai. Jum bang ai zawn n nga ai. Raitimung kashu n mu tim yau sai” nga akatsi sha, jum jat nna sha kau nu ai.

Tsadan Myen hpyen a majaw si na zawn nga hkamsha ai tsin-yam gaw ma yan nau lahkawng mungdan a matu naw shakut nga ai. Ma yan nau hpe mung hpyenla n la shangun sana “nta de wa mat nu, hpyenla hkum la nga sa” ngu nna tsun la kau na matu kawa hpe mung, tsun kau ni ai. Karai Kasnag mung, kawa an kyu hpyi ai n na ya sam sai, yubak mara a majaw rai kun? mung-dan a majaw rai kun? Karai Kasang mungga chyumlaika hta Karai Kasang wa e nang hpa rai ngai hpe kau da nga nta? ngai hpyi jahtau ai ga gaw ngai hpe karum na wa hte tsan nga ai. Karai Kasang wa e ngai shani e nang hpe hpyi jahtau nga timung nang n htan ya ndai.

Nye a myit hta chyoipra ai wenyi du ai hte Karai Kasang gaw anhte a lapran e shang nna htingram ya ai lam galaw nga ai. Anhte gaw gawngkya ai raitim, shi an-hte hpe kabai da ai n rai nga ai hpe ngai myit dum dat ai

majaw myit n-gun awai la lu ai. Roma 10:9 hta Yesu gaw madu rai nga ai nga nna n-gup aga hte tsun kara nga nna Karai Kasang gaw si mat ai ni kaw na shi hpe hkrung sharawt la ai hpe na a myit masin hta kamsham nga u ga gaw, nang hkyehkrang la ai hkrum lu na rai nga ai. Dai nga ai chyumlaika hpe myit dum let, n-gun awai la lu ai. Oh Yehowa jaw da ai lamuga htingbut htingra dum nta hten za mat ai n ra sharawng ai. Dai hpe bai gawgap sa wa ra nga ai hpe myit dum shangun nga ai. Dai majaw ngai zawn zawn rai hkrap ngu hkrap ngoi myit n ngwi n pyaw, n ji n mu hkamsha nga ai myu Wunpawng sha ni a ntsa e, Hpanwa Karai gaw, daini anhte Wunpawng sha ni hpe, Karai a myu shatai la nna jailang ai a majaw, anhte a Ningbaw Ningla ni Karai Kasang hpe kamhpa let galaw sa wa ai lam hta sakse law law anhte mu lu nga ga ai.

Dai majaw kabu gara lam, ngwipyaw simsa lam jaw ya lu ai, Madu Karai Kasang hpe kamhpa let myu a matu mungdan a matu shakut apnawng sa wa ga law.

Page 43: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

2018 Volume IV, No. VI Established 2015.

43Hparat Panglai Journal

Du Mare Bugah Hkaqlup Hpung (50) Ning Hpring Ja Jubeli Galaw

Labang Awng (Bum Shingnoi)

Jinghpaw mungh, Myitkyina Mare Dajuq - Du Mare Bugah Hkaqlup Hpung aq shan-

ing 50 ning hpring Ja Jubeli hteq dai jubeli masat nawkuq htingnu dingshawn shang hpawq hpawng hpe 2018, December 22 yaq shanih ka-ang eh, galaw maq ai. Akyu hpyih lamang hpe Tingnyang up - Rev. Paunkum Kam Shawng, Chyum Laika htih - Sara Lashi Hkawn San, Akyu hpyih - Rev. Lam-yaw Hawng Hkawng, Shaman - Rev. Dum-hpau Sam La ni woiawn galaw ai. Rev. Pausa Gam Hpang, Rev. Dr. Sabaw Sinwa Naw, Rev. Dumhpau Sam La ni hteq rau, mung-daw hkringmang dajuq Dr. Hkyet Awng ni pan-grang repdiq let, shaman majai agar tsun kungdawn nna hpawq dat ya maq ai. Ndai hpawng lamang hpe December 25 yaq du hkra, wuwu didi galaw wa masai. Shaning 50 ning hpring masat manau, yuq-ngwi shangwi shapyaw pinra lamang ni, Maduq Yesuq shangai shaprat wa ai hkrang madun ni hpe mung, alum alah galaw lu masai. Hpung masha marai 7000 (+) kabu gara chyeju shakawn shanglawm

lu maq ai. 50 ning hpring Ja Jubeli hpawng, nawkuq htingnu dingshawn hpawng, Christmas hpawng ni hpe kabu gara awngdang ai hteq, galaw lah lu sai hpe mu na lu ai. Ndai gaw, Du Mare Bugah Hkaqlup Hpung ni aq rawt galu kaba maden sin-ghka jat wa ai lamiq laman langai, rai nga sai.

Page 44: Hparat Panglai Journal...2018 Volume I No I Established 2015 Hparat Panglai Journal 3 Bai sumru yu ra sai bumba batba : Tsaban 21st gaw, hpaji hparat, technology, kasat galar, hkailuq

Established 2015. Volume IV, No. VI 2018

44 Hparat Panglai Journal