ibn battuta e book by dr.c.k kareem
DESCRIPTION
ÂTRANSCRIPT
E-Book Created by www.thewhite.in
C_v\p _Øq-Ø-bpsSI≈-°-Y-Iƒ
tUm: kn.-sI. Icow
sF.]n.F®v. Sh¿
t]mtÃm^okv tdmUv, Xriq¿˛1
t^m¨: 0487˛2426476, 9847367074
Ibn-Battuthayude Kallakkathakal(Malayalam)
Author:C.K. Kareem
Rights ReservedFirst Published : 2013
Cover & Layout : MahinPrinted at: color image, clt
Publishers & Distributors
VICHARAM BOOKSI.P.H Tower, P.O Road, Thrissur-680 001
Rs. 100.00
AIm-e-ØneW-™p-t]mb
Fs‚ ktlm-Z-cn-am¿°v
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 4
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 5
{]-km-[-I-hn-Nm-cw
C-¥y-sb tem-I-Øn-\p ]-cn-N-b-s∏-Sp-Øn-b-Xv ap-kv-enw k-©m-cn-
I-fm-bn-cp-∂p. A-h¿ tem-I-sa-ºm-Spw k-©-cn-®p. ]Tn-®pw ]Tn-®-Xv ]-
d-™p-sIm-Sp-Øpw \-b-X-{¥ {]-Xn-\n-[n-I-fm-bp-sam-s° A-h¿ tem-
Iw Np-‰n. Xo¿-Ym-S-I-s‚ hn-ip-≤n-tbm-sS-bm-Wv A-h¿ tem-Iw Np-‰n-b-
Xv. A-h-cn¬ \n-s∂m-s° `n-∂-\m-bn-cp-∂p a-s‰m-cp A-d-_n k-©m-cn-
bm-bn-cp-∂ C-_v-\p _-Øq-Ø. kp-J-tem-ep-]-X am-{Xw ssI-ap-X-em-
°n bm-{X Xn-cn-°p-I-bpw A-k-Xy-ß-fpw A¿-[ k-Xy-ß-fpw Iq-´n-
°p-g-®v X-s‚ bm-{Xm-hn-h-c-Ww c-Nn-°p-I-bpw sN-bv-Xp _-Øq-Ø. ]-
s£, C-¥y-bn-se N-cn-{X hn-Zym¿-Yn-I-sf kw-_-‘n-t®-S-tØm-fw G-
‰-hpw B-[n-Im-cn-I N-cn-{X-Im-c-\m-Wv _-Øq-Ø. _-Øq-Ø-bp-sS bm-
{Xm hn-h-c-W-Øn-se A-k-Xy-ß-fpw A¿-[-k-Xy-ß-sf-bpw A-°m-e-
sØ {]-ap-J-cm-b N-cn-{X-Im-c-∑m-cp-sS c-N-\-I-fn-eq-sS hn-a¿-i-\ hn-
t[-b-am-°p-I-bm-Wv {]-ap-J N-cn-{X-Im-c-\m-b kn.--sI.-I-cow.-
C-_v-\p _-Øq-Ø H-cp Xo¿-Ym-S-I-t\m ]p-Wym-flm-thm B-bn-cp-
∂n-√. kp-Jw tX-Sn-X-S-∂ H-cp k-©m-cn am-{X-am-bn-cp-∂p F-∂v Cu
Ir-Xn \-sΩ t_m-[y-s∏-Sp-Øp-∂p. N-cn-{X-c-N-\-bn¬ kw-`-hn-® Zu¿-
`m-Ky-I-c-am-b H-cp Zp-c-¥-am-Wv _-Øq-Ø-bp-sS k-©m-c hn-h-c-Ww.
F-t∏m-gp-a-s√-¶n-epw ]-e-t∏m-gpw C-_v-\p _-Øq-Ø ]-d-™-Xn-\p t\-
sc hn-]-co-X-am-bn-cp-∂p k-Xyw. C-Xn-\p-Zm-l-c-W-am-Wv ap-l-Ω-Zv _n≥
Xp-•-°n-s\ kw-_-‘n-®v C-_v-\p _-Øq-Ø sI-´n-®-a-® I-≈-°-Y-
Iƒ. Cu I-≈-°-Y-I-fn¬ \n-∂m-Wv a-lm-\m-b H-cp `-c-Wm-[n-Im-cn-
sb hn-Uv-Vn-bpw hn-th-I-iq-\y-\p-am-bn sh-≈-°m-c≥ h-c-s®-Sp-Ø-Xv.
C-_v-\p-_-Øq-Ø-bp-sS t]-cn¬ k-Xy-hpw A¿-≤-k-Xy-hpw ]-®-
°-≈-hpw `m-h-\-I-fpw Iq-´n-°p-g-®p ]-e-cn¬ \n-∂p-am-bn tI-´ sI-´p-
I-Y-I-fn¬ Nm-en-®p sXm-Sp-Øp-hn-´ N-cn-{X-h-¶-Ø-sØ h-f-am-°n \q-
‰m-≠p-Iƒ-sIm-≠p ]-Wn-Xo¿-Ø H-cp A-b-Ym¿-Y N-cn-{X ku-[w,
A-Y-hm, N-cn-{X-Øn-s‚ A-c-°n-√-sØ kq-£v-a-]-cn-tim-[-\ \-S-Øn
`-kv-ao-I-cn-°p-I-bm-Wv X-s‚ A-\p-Kr-lo-X Xq-en-I-bn-eq-sS tUm. kn.
sI I-cow sN-bv-Xn-cn-°p-∂-Xv.
`m-hn N-cn-{X-Im-c-∑m¿-°p Iq-Sn t\¿-h-gn-Im-´p-∂ N-cn-{X-Øn-se
Cu h-gn-Øn-cn-hv th-≠-{X {i-≤n-°-s∏-Sm-sX t]m-I-cp-sX-∂p R-߃-
°p \n¿-_-‘-ap-≠v. B \n¿-_-‘w {]n-b hm-b-\-°m¿-°p-ap-≠m-I-
s´. A-ß-s\ G-Xp N-cn-{X-Øn-\pw H-cp a-dp-h-i-ap-s≠-∂pw N-cn-{X-
Øn-s‚ a-dp-hm-b-\ Iq-Sm-sX N-cn-{X-]T-\w ]q¿-Øn-bm-hn-s√-∂pw `m-
hn N-cn-{X-hn-Zym¿-Yn-I-fpw N-cn-{X-hp-am-bn _-‘-s∏-´v ]mTy-]-≤-Xn-Iƒ
X-øm-dm-°p-∂-h-cpw a-\- n-em-°n-bm¬ Cu Ir-Xn-bp-sS I¿-Øm-hn-s\-
t∏m-se {]-km-[-I-cpw Ir-Xm¿-Y-cm-bn.
{]km[I¿
D≈-S°w
H∂mw ]Xn-∏nse {]kvXm-h\ ......................................................... 9
c≠mw ]Xn-∏nse {]kvXm-h\....................................................... 10
1. C_v\p _Øq-Ø-bpsS ]pkvXIw ......................................... 11
2. k©m-cn-bmb _ØqØ............................................................ 23
3. k©mcw k©m-c-Øn-\p-th-≠n. ............................................. 32
4. ap…nw cmjv{S-ß-fnse ÿnXn. ................................................ 42
5. kmaqly sshIr-X-߃ ............................................................. 48
6. _Øq-Øbpw Xp•°v apl-Ω-Zpw. ............................................ 59
7. Ip‰-I-c-amb Btcm-]-W-߃. ................................................... 67
8. Xe-ÿm\ am‰-Im-cyw-˛-Du-°≥ \pW. ................................... 78
9. ssN\okv B{I-a-Whpw Ncn-{X-h-¶Øw Xs∂ ............... 92
10. apl-ΩZv Xp•-°ns‚ c‡-Zmlw .............................................. 98
A\p-_-‘w-˛-_-Øq-Ø-bpsS kv{XoWm-©-Nn-Øw ......... 121
tUm: kn.-sI.- I-co-ans‚ IrXn-Iƒ
C¥ym-N-cn-{X-Øn\v Hcp apJ-hpc
Ncn-{X-Ønse KpW-]m-T-߃
apl-ΩZv Xp•-°v-˛-Hcp ]T\w
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ
tIcf Ncn-{X-hn-Nmcw
{^m≥kv
Xncp-hnXmwIq¿ Ncn{Xw (X¿÷n-a)
Ncn-{X-kw-th-Z\w
Kerala under Haidar Ali and Tipu Sultan
What Happened in Indian History
Kerala and her culture-An introduction
Indian History Part I and II
H∂mw ]Xn-∏nse {]kvXm-h\
C-_v-\p -_-Øq-Ø F-∂ hn-iz-{]-i-kv-X-\m-b k-©m-cn C-¥ym-N-
cn-{X hn-Zym¿-Yn-Iƒ-°v kp-]-cn-Nn-X-\m-Wv. A-t±-l-Øn-s‚ bm-{Xm-hn-
h-c-ß-fpw N-cn-{Xmw-i-߃ I-e¿-∂ {]-Xn-]m-Z-\-ß-fpw C-¥ym- N-cn-
{X-]-T-\-Øn¬ H-gn-®p-Iq-´m-\m-hm-Ø hn-j-b-am-bn-´m-Wv D-]-tbm-Kn-®p-
h-cp-∂-Xv. a-e-bm-f-Øn¬ t]m-epw _-Øq-Ø-bp-sS k-©m-c-I-Y Ip-
sd-sbm-s° hn-h¿-Ø-\w sN-bv-Xn-´p-≠v. F-∂m¬ C-_v-\p _-Øq-Ø
B-cm-bn-cp-∂p? A-t±-l-Øn-s‚ cm-jv-{So-b a-X-ho-£-W-ß-sf-s¥m-s°?
A-t±-lw Po-hn-® B Im-e-L-´-Øn-s‚ kz-`m-h- hn-ti-j-ß-sf-s¥m-
s°? _-Øq-Ø X-s‚ ]p-kv-X-I-ß-ƒ F-gp-Xp-hm-\p-≠m-b km-l-N-cy-
ß-tf-h? _-Øq-Ø-bp-sS k-©m-c-hr-Øm-¥w F-{X-am-{Xw N-cn-{X-]T-
\-Øn-\v D-]-tbm-K-s∏-Sp-Ømw? C-Ø-cw Im-cy-߃ N-cn-{X-Zr-jv-Sym C-
Xp-h-sc A-]-{K-Y-\ -hn-t[-b-am-°n-bn-́ n-√. X-∑q-ew C-¥ym N-cn-{X-Øn¬
\n-c-h-[n I-≈-°-Y-Iƒ I-S-∂p-Iq-Sn-bn-cn-°p-∂p. C-h-bp-sS N-cn-{X- bm-
Ym¿-Yy-߃ hn-i-I-e-\w sN-øp-I-bm-Wv Rm≥ sN-bv-Xn-́ p-≈-Xv.-
N-cn-{X -hn-Zym¿-Yn-Iƒ C-¥ym-N-cn-{Xw ]Tn-°p-∂-Xp-sIm-≠p am-
{Xw h-gn ]n-g-®p-t]m-Ip-∂ H-c-¤p-X ÿn-Xn-hn-ti-j-am-Wv \-ap-°p-≈-
Xv. N-cn-{X-Øn-\p km-[n-°p-∂ a-l-Xv-Ir-Xy-߃ C-¥ym-N-cn-{X-Øn-
s‚ C-∂-sØ kw-hn-[m-\w aq-ew \n¿-h-ln-°¬ A-km-[y-am-Wv. A-
Xn-\p-Im-c-Ww C-¥ym-N-cn-{Xw B-Zy-am-bn t{Im-Uo-I-cn-® Cw-•o-jv F-
gp-Øp-Im-cp-sS Zp-cp-t±-iy-am-bn-cp-∂p. A-Xp a-\- n-em-°n hn-th-N-\-
]q¿-hw Im-cy-ß-sf Im-tW-≠-am-Xn-cn I-≠m¬ am-{X-ta \-ap-°v N-cn-
{X -{]-Xn-]m-Z-\w b-Ym¿-Y-am-°p-hm-s\m-°q. H-‰-sbm-‰-bm-b A-Ø-cw
]-cn-{i-a-ß-fn¬-s]-´ H-sc-fn-b- kw-cw-`-am-Wv Rm≥ \-S-Øn-bn-´p-≈-Xv.
k-lr-Z-b-cp-sS-bpw N-cn-{X -Pn-⁄m-kp-°-fp-sS-bpw ap-ºn¬ Rm-\n-X-
h-X-cn-∏n-°p-I-bm-Wv.-
Xn-cp-h-\-¥-]p-cw
15˛2˛1967 kn. -sI. I-cow
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 10
c≠mw ]Xn-∏nse {]kvXm-h\
Cu ]p-kv-X-Iw hn-‰-gn-™n-´v h-f-sc \m-fp-I-fm-bn. F-
¶n-epw C-Xv ]p-\x-{]-Im-i-\w \-S-Øp-hm≥ C-t∏mƒ am-{X-
am-W-h-k-cw In-´n-b-Xv. C-Xn-s‚ {]-Xn-]m-Z-\-Øn¬ B-Zy-
]-Xn-∏n¬ \n-∂pw Im-cy-am-b am-‰-ß-sfm-∂pw h-cp-Øn-bn-´n-
s√-¶n-epw `m-jm-]-c-am-b sX-‰p-Iƒ ]-e-Xpw Xn-cp-Øp-hm-
\p-≈ {i-a-߃ sN-bv-Xn-´p-≠v. A-°m-cy-Øn¬ s{]m-^. \-
fn-\-Ip-am-cn-bp-sS k-lm-bw Rm≥ Ir-X-⁄-X-tbm-Sp-Iq-Sn
kv-a-cn-°p-∂p.-
]p-kv-X-I-Øn-s‚ ]p-\x-{]-kn-≤o-I-c-W-Øn-\v tI-c-f-
k¿-°m-cn¬ \n-∂pw [-\-k-lm-bw e-`n-®n-cp-∂p. \-μn-tbm-Sp-
Iq-Sn Rm≥ A-Xn-hn-sS kv-a-cn-®p-sIm-≈-s´. Cu ]-Xn-∏n-
s‚ A-®-Sn \n¿-h-ln-®p-X-∂ A-\p-]-a {]- v `m-c-hm-ln-I-
tfm-Sv Rm≥ Ir-X-⁄-\m-Wv. N-cn-{X-Ip-Xp-In-I-fpw Pn-⁄m-
kp-°-fp-am-b k-lr-Z-b-k-a-£w Rm-\o-]p-kv-X-Iw A-h-X-
cn-∏n-®p-sIm-≈-s´.-
Xn-cp-h-\-¥-]p-cw tUm. kn.-sI. I-cow
1˛5˛1980 N-cn-{Xw ]-ªn-t°-j≥-kv
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 11
1
C-_v-\p _-Øq-Ø-bp-sS ]p-kv-X-Iw
A-dp-∂q-dv kw-h-’-c-߃-°p ap-ºv km-l-kn-I-\m-b H-cp k-©m-
cn sam-tdm-t°m-hn¬ Sm≥-Pn-b¿ F-∂ \-K-c-Øn¬ \n-∂pw C-d-ßn-
Øn-cn-®p. A-t±-l-Øn-\v C-cp-]-sØm-∂v h-b- p am-{X-ta {]m-b-ap-≠m-
bn-cp-∂p-≈q. Ir-Xy-am-bn ]-d-™m¬ 1325 Pq¨ 14˛mw Xo-b-Xn hym-gm-
gv-N-bm-Wv Cu k-©m-cn-bp-sS t¢-i-I-c-am-b bm-{X- B-cw-`n-°p-∂-Xv.
a-°-bn-se-Øn, ]p-Wy-I¿-aw sN-bv-Xv a-S-ßp-I-sb-∂-Xn¬ I-hn-™v a-
s‰m-cm-{K-l-hpw A-t±-l-Øn-\p-≠m-bn-cp-∂n-√. ]-t£, c-≠p hym-g-h-´-
Øn-e-[n-Iw \o-≠p-\n-∂ Cu k-©m-cw a-[y-Im-e-L-´-Øn¬ A-dn-b-
s∏-Sp-∂-Xn¬ sh-®v G-‰-hpw Zo¿-L-hpw hn-kv-a-b-P-\-I-hp-am-bn-cp-∂p.
B-[p-\n-I N-cn-{X-hn-Zym¿-Yn-I-sf kw-_-‘n-t®-S-tØm-fw Iu-Xp-I-I-
c-am-b ]-e kw-K-Xn-I-fpw sh-fn-®-Øp-sIm-≠p-h-∂p F-∂-Xn-\m¬ C-
_v-\p-_-Øq-Ø-bp-sS bm-{X h-f-sc hn-e-s∏-´-Xm-Wv. H-cp Im-cyw Xo¿-
®-bm-Wv; X-ß-fp-sS A-c-a-\-bn¬ A-`-bw tX-Sp-I-bpw B-Xn-tY-b-Xzw
A-\p-kyq-Xw A-\p-`-hn-°p-I-bpw sN-bv-X, A-\m-I¿-j-I-am-b B-Im-
c-tØm-Sp-Iq-Sn-b, Cu sam-tdm-t°m-°m-c-s‚ hn-h-c-W-am-bn-cn-°pw, X-
ß-sf-°p-dn-®v h-cpw X-e-ap-d-bv-°v hn-[n-sb-gp-Xm-≥ B-[m-c-am-bn-Øo-
cp-I-sb-∂v A-h-cm-cpw A-∂v Hm¿-Øn-cn-°p-I-bn-√. F-¶n¬ A-h¿ Ip-
td-°q-Sn t_m-[-]q¿-h-ta C-t±-l-tØm-Sv s]-cp-am-dp-am-bn-cp-∂p-≈p. 1304
s^-{_p-h-cn 24˛mw Xo-b-Xn Sm≥-Pn-b-dn¬ P-\n-®v 1368˛¬ sam-tdm-t°m-
bn¬ sh-®v a-c-W-a-S-™ B k-©m-cn, C-_v-\p _-Øq-Ø F-∂ A-]-
c-\m-a-t[-b-Øm¬ A-dn-b-s∏-Sp-∂ A-_p A-_v-Zp-√m ap-l-Ω-Zv F-∂
km-l-kn-I-\m-Wv. _-Øq-Ø F-∂-Xv Ip-Spw-_-t]-cm-bn-cp-∂p. Cu t]-
cn¬ A-dn-b-s∏-Sp-∂ Ip-Spw-_mw-K-߃ C-∂pw sam-tdm-t°m-hn-ep-≠v.-
C-¥y≥ hn-Zym¿-Yn-I-sf kw-_-‘n-t®-S-tØm-fw C-_v-\p _-Øq-
Ø-bp-sS k-©m-c-°p-dn-∏v {]-I-S-am-b ]-e A-_-≤-[m-c-W-Iƒ-°pw
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 12
C-Sw sIm-Sp-Øn-´p-≈-Xm-Wv. H-´p h-f-sc Im-cy-߃ \-ap-°v _-Øq-
Ø-bp-sS hn-h-c-W-Øn¬ \n-∂pw e-`n-°p-∂p-sh-∂-Xv k-t¥m-j-I-c-
am-sW-¶n-epw, N-cn-{X-]-T-\-Øn¬ \n-c-h-[n Io-dm-ap-´n-Iƒ-Iq-Sn C-Xp-aq-
ew I-S-∂p-h-∂n-´p-≠v. X-∑q-ew _-Øq-Ø-bp-sS bm-{Xm-hn-h-c-Ww a-e-
bm-f-Øn-te-°v ]-cn-`m-j-s∏-Sp-Øp-∂-Xn-\p-ap-ºp X-s∂ B-h-iy-am-b
]-cm-a¿-iw X¬-I¿-Øm-hn-s\-°p-dn-®p sN-tø-≠-Xm-bn-́ p-≠v. A-s√-¶n¬
Kp-W-tØ-°mƒ t{Zm-l-am-bn-cn-°pw C-¥ym- N-cn-{X- hn-Zym¿-Yn-I-tfm-
Sp sN-øp-∂-Xv. C-_v-\p _-Øq-Ø-bp-sS bm-{X-bp-sS B-¥-cn-tIm-t±-
i-hpw, A-t±-l-Øn-s‚ a-X-˛-km-aq-ln-I- ho-£-W-ß-fpw \n-›-b-am-
bpw ]T-\- hn-t[-b-am-t°-≠-Xp-≠v. A-Xp t]m-se- X-s∂ _-Øq-Ø
Po-hn-®n-cp-∂ Im-e-L-´-Øn-s‚ {]-tXy-I-X-Iƒ Dƒ-s°m-≈p-hm≥ I-
gn-™n-s√-¶n¬ C-_v-\p _-Øq-Ø-bp-sS B-i-b- hn-i-Zo-I-c-Ww D-]-
tbm-K-{]-Z-am-Ip-I-bp-an-√. 14˛mw \q-‰m-≠n-se C-¥y≥ cm-Pm-°-∑m-sc
Ip-dn-®p _-Øq-Ø F-gp-Xn-bn-´p-≠v. Cu cm-Py-Øv A-t±-lw I-≠-
Xpw ]-e-cn¬ \n-∂pw A-dn-™-Xp-am-b ]-e kw-K-Xn-I-fpw kp-Zo¿-L-
am-bn Cu k-©m-cn {]-kv-Xm-hn-®n-cn-°p-∂p. {]-tXy-In-®pw tI-c-f-Øn-
se km-aq-ln-I cm-jv-{So-b k-{º-Zm-b-ß-sf- Ip-dn-®p-≈ C-_v-\p _-
Øq-Ø-bp-sS hn-h-c-Ww N-cn-{X-an-√m-Ø Cu \m-´n¬ h-f-sc {]-tbm-
P-\-I-c-hp-am-Wv. F-∂m¬, C-¥y-bn¬ G-sXm-cp N-{I-h¿-Øn-bp-sS
Hu-Zm-cy-Øn-em-tWm A-t±-lw kp-Zo¿-L-am-b F-´p-sIm-√w I-gn-™-
Xv, B N-{I-h¿-Øn-sb -Ip-dn-®p-≈ C-_v-\p-_-Øq-Ø-bp-sS ]-cm-a¿-i-
ß-fm-Wv G-‰-hpw ]-£-]m-X-]-c-am-bn-t∏m-b-Xv. X-s‚ hn-h-c-W-am-bn-
cn-°pw B C-¥y≥ N-{I-h¿-Øn-sb-°p-dn-®p-≈ B-[n-Im-cn-I-tc-J-sb-
∂v A-t±-lw H-cn-°-epw [-cn-®n-cn-°m-\p-an-S-bn-√. C-¥ym -N-cn-{X kw-
hn-[m-\-Øn¬ {_n-´o-jv N-cn-{X-Im-c-\v G-‰-hpw {]n-b-¶-c-am-bn F-Sp-
Øp s]-cp-am-dm≥ ]-‰n-b D-]-I-c-W-am-bn Xm≥ Xo-cp-sa-∂v _-Øq-Ø
kz-]v-\-Øn¬-t]m-epw hn-Nm-cn-®n-cn-°p-I-bp-an-√. X-s‚ tIƒ-hn-°m-cp-
sS B-kz-m-Z-\-Øn-\v A-\p-tbm-Py-amw-hn-[w A-t±-lw I-≠-Xpw tI-´-
Xpw Iq-´n-°-e¿-Øn, A-Xn-i-tbm-‡n-bp-sS B-h-c-W-an-´-h-X-cn-∏n-s®-
∂p-am-{Xw. h-f-sc-tb-sd A-_-≤-ß-fpw ]-®-°-≈-ß-fpw km-l-kn-I-
\m-b G-sXm-cp k-©m-cn-bpw A-\p-h¿-Øn-°m-dp-≈-Xp-am-Xn-cn A-t±-l-
hpw X-́ n-hn-́ p. X-s‚ tIƒ-hn-°m-sc c-kn-∏n-°p-I-sb-∂-Xn¬ I-hn-™v
H-cp-∂-hpw A-t±-l-Øn-\p-≠m-bn-cp-∂n-√. kp-Zo¿-L-am-b C-cp-]-sØm-º-
Xv sIm-√-sØ bm-{Xm-\p-̀ -hw F-¥p-am-{Xw A-\p-̀ -hm-\p-̀ q-Xn-I-ƒ A-
t±-l-Øn-ep-≠m-bn-cn-°m-sa-∂-Xn¬ B¿-°pw kw-i-b-Øn-\v C-S-an-√. ]-
e cm-Py-ß-fpw, ]-e `m-jm-̀ q-jm-Zn-I-fpw, km-aq-ln-I-k-{º-Zm-b-ß-fpw,
B-Nm-c-a-cym-Z-I-fpw I-≠pw tI-́ pw A-\p-̀ -hn-®-dn-bp-∂ Pn-⁄m-kp-hm-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 13
b H-cp k-Xym-t\z-j-I≥, A-aq-ey-am-b k-º-Øm-Wv Cu A-\p-̀ -h-⁄m-
\w kw-̀ m-h-\- \-ev-Ip-I. ]-t£, _-Øq-Ø-bp-sS Im-cy-Øn¬ A-{X-am-
{Xw Kp-W-I-c-am-bn-cp-∂p-thm Cu ap-∏-Xp sIm-√-tØm-f-ap-≈ A-t±-l-
Øn-s‚ k-©m-cw F-∂p kw-i-bn-t°-≠-Xp-≠v.-
_-Øq-Ø-bv-°p-ap-ºpw A-d-_n-tem-Iw \n-c-h-[n ̀ q-an im-kv-{X-⁄-
∑m-sc-bpw N-cn-{X-Im-c-∑m-sc-bpw k-©m-c-Ip-Xp-In-I-sf-bpw tem-I-Øn-
s‚ ap-∂n¬ A-h-X-cn-∏n-®n-´p-≠v. A-h-cn-e-[n-I-hpw A-\¿-L-am-b ap-
X¬-°q-´m-Wv- N-cn-{X- im-kv-{X- im-J-Iƒ-°p \-ev-In-bn-´p-≈-Xv. kp-
sse-am-s\-t∏m-se-tbm, A¬-_n-dq-\n-sb-t∏m-se-tbm G-sX-¶n-epw N-
{I-h¿-Øn-bp-sS {]-Xn-]p-cp-j-\m-bn-t´m, k-¥-X- k-l-Nm-cn-bm-bn-t´m
H-s°-bm-Wv A-h-cn-e-[n-I-t]-cpw C-hn-sS h-∂n-´p-≈-Xv. X-s‚ {]-Xn-]p-
cp-j-\m-bn A-b-°p-∂ Bƒ ]-Wv-Un-X-\pw tbm-Ky-\p-am-bn-cn-°p-I
F-∂ {]m-Y-an-I-\-bw cm-Pm-°-∑m¿ F-¥n-s\-°m-fpw hn-e-a-Xn-®n-cp-∂-
Xp-sIm-≠m-Wv Cu ]-Wv-Un-X-∑m-cp-sS tN-X-\m-hn-em-k-hpw hn-⁄m-
\-Xr-j-v-W-bpw hn-e-a-Xn-°m-s\m-°m-Ø hn-̀ -h-߃ hn-⁄m-\-̀ -Wv-Um-
Km-c-Øn-te-°p hn-f-ºn-s°m-Sp-Ø-Xv. A-Xp-sIm-≠p-X-s∂-bm-Wv C-¥y-
m-N-cn-{X-c-N-\-bv-s°m-cp-ßn-b Cw-•o-jp-Im¿ Cu tc-J-I-sf B-h-Xpw
tX-Sn-∏n-Sn-°p-hm-\m-bm-k-s∏-´-Xpw, X-∑q-ew {i-a-I-c-am-b N-cn-{X-c-N-\-
Ip-sd-sbm-s° A-\m-bm--k-am-bn-Øo-¿-∂-Xpw. F-∂m-epw C-\n-bpw F-
{X-tbm A-[n-Iw hn-e-s∏-´ ti-J-c-߃ A-d-_n, Xp¿-°n, t]¿-jy≥
ap-X-em-b `m-j-I-fn¬ H-fn-™pw sX-fn-™pw In-S-°p-∂p-≠v. ]-cn-{i-
an-I-fm-b K-th-j-I-cp-sS {i-≤-bpw-Im-Øv A-h hn-{i-aw sIm-≈p-I-bm-
Wv. a-[y-Im-e C-¥ym-N-cn-{Xw ]p-\:kw-hn-[m-\w \-S-Øp-tºmƒ C-\n-
bpw C-¥y≥ `m-j-I-fn-te-°p sh-fn-®w I-≠n-́ n-√m-Ø [m-cm-fw {]-kn-
≤o-I-c-W-߃ tX-Sn-∏n-Sn-®p hn-h¿-Ø-\w sN-bv-sX-Sp-t°-≠-Xm-bp-≠v.
F-∂m¬ am-{X-ta b-Ym¿-Y-am-b H-cp hn-h-c-Ww km-[y-am-Ip-I-bp-≈p.
A-tX k-μ¿-̀ -Øn¬ ]-e-Xn-t‚-bpw s\-√pw ]-Xn-cpw X-cw-Xn-cn-s®-Sp-°p-
I-bpw th-Ww. _-Øq-Ø-bp-sS ]p-kv-X-Iw A-Ø-c-Øn¬-s]-́ , {i-≤m-
]q¿-hw ssI-Im-cyw sN-tø-≠ H-∂m-Wv. A-Xp-sIm-≠m-Wv _-Øq-Ø-
sb-°p-dn-®p kp-Zo¿-L-am-b H-cm-ap-J-Øn-s\m-cp-sº-Sp-∂-Xp-X-s∂.
_-Øq-Ø H-cp cm-Pm-hn-s‚-bpw {]-Xn-]p-cp-j-\m-bn-´-√ bm-{X -Xn-
cn-®-Xv. kp-sse-am-s‚ bm-{Xm- {K-Ÿ-am-b kn¬-k-em-Øp¬ X-hm-co-
Jv F-∂ {]-kn-≤-am-b A-d-_n- {K-Ÿw C-_v-\p _-Øq-Ø-sb C-¥y≥
tZ-im-S-\-Øn-\p k-lm-bn-®n-cn-°mw. C-cp-]-Øn H-∂m-a-sØ h-b- n-
em-Wv A-t±-l-Øn-s‚ ]p-d-∏m-Sv. ]-Iz-a-Xn-bm-b H-cp ]-Wv-Un-X-s‚ Pn-
⁄m-k-tbm, hn-⁄m-\-Xr-jv-W-tbm, \n-K-a-\-ß-tfm H-∂pw h-i-am-
bn-cn-°p-hm-\n-S-bn-√m-Ø Cu {]m-b-Øn¬ bm-{X Xn-cn-® C-_v-\p _-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 14
Øq-Ø-bn¬ \n-∂pw H-cp k-©m-cn-bp-sS Iu-Xp-I-I-c-am-b ho-£-W-
hn-ti-j-W-sa-∂-Xn¬-°-hn-™v, ssh-⁄m-\n-I {]-Xn-`m hn-em-kw {]-
Xo-£n-°p-∂-Xp i-cn-bm-bn-cn-°p-I-bn-√.-
A-t±-lw t]-sc-Sp-Ø H-cp ]-Wv-Un-X-\m-bn-cp-∂n-√. ]-c-º-cm-K-X-
am-bn a-X-]-Wv-Un-X-∑m-cp-sS Ip-Spw-_-Øn-em-Wp Xm≥ P-\n-®-sX-∂v
A-t±-lw {]-kv-Xm-hn-°p-∂-Xp hn-iz-kn-®m¬-X-s∂ A¬-_n-dq-\n-sb-
t∏m-se-tbm A-d-_n-tem-I-Øn-se {]-Xn-`m-k-º-∂-cm-b H-´-\-h-[n N-
cn-{X- im-kv-{X-Im-c-∑m-sc-t]m-se-tbm C-_v-\p _-Øq-Ø H-cn-°-epw
A-dn-hn-s‚ Im-cy-Øn¬ F-Æ-s∏-´n-cp-∂n-s√-∂p-≈-Xp ]-c-am¿-Y-am-Wv.
k-a-Im-en-I-cm-b C-¥y≥ ]-Wv-Un-X-∑m¿ A-t±-l-sØ-°p-dn-t®m, A-
t±-lw ]-d-™p sIm-Sp-sØ-gp-Xn-b _r-l-Øm-b Cu {K-Ÿ-sØ-°p-
dn-t®m H-∂pw X-s∂ ]-cm-a¿-in-®-Xm-bn C-Xp-h-sc I-≠n-´n-√. _-Øq-
Ø A-dn-b-s∏-´n-cp-∂ H-cp ]-Wv-Un-X-\m-bn-cp-∂n-s√-∂p k-a¿-Yn-°p-
hm≥ C-Xp-X-s∂ a-Xn-bm-b sX-fn-hm-Wv. Cu hy-Xym-kw I-W-°n-se-
Sp-Øn-s√-¶n¬ C-_v-\p _-Øq-Ø-bp-sS k-©m-c-{K-Ÿ-Øn-s‚ ]-cn-an-
Xn-Iƒ a-\- n-em-°¬ A-km-≤y-am-Ipw. _-Øq-Ø-sb C-hn-sS Im-
cy-am-bn hn-kv-X-cn-t°-≠-Xp-≠v. h-f-sc Ip-d-hp-Iƒ A-t±-l-Øn-s‚
bm-{Xm-{K-Ÿ-am-b In-Øm-_p-d-l-e F-∂ {K-Ÿ-Øn-\p-≠v.-
H-∂m-a-Xm-bn _-Øq-Ø-bp-sS sN-dp-{]m-bw, ]m-Wv-Un-Xy-°p-d-hv,
cm-P-Io-b- t{]m-’m-l-\-Øn-s‚ A-`m-hw Xp-S-ßn-b-h I-W-°n-se-Sp-
°-Ww. ]n-∂o-Sv, _-Øq-Ø I-Y ]-d-™p-tIƒ-∏n-® k-aq-lw, ]-d-bm-
\p-≈ B-¥-cn-I-{]-tNm-Z-\w, A-h-km-\w ]p-kv-X-I-cq-]-Øn¬ B-te-
Jyw sN-bv-X ÿn-Xn C-h-sbm-s° Hm¿-a -th-Ww. C-Xn-s\m-s° ]p-d-
sa A-t±-lw hn-h-cn-® ap-∏-Xp kw-h-’-c-°m-e-sØ Cu hn-h-c-߃
H-tcm¿-a-°p-dn-∏p-t]m-epw ssI-h-i-an-√m-sX-bm-sW-∂ Im-cy-hpw [m-c-
W-bn-ep-≠m-bn-cn-°-Ww. am-{X-a-√, Xm≥ ]-d-bp-∂ Cu Im-cy-ß-fm-
bn-cn-°pw H-cn-°¬ N-cn-{X-hn-Zym¿-Yn-I-fp-sS hn-hm-Z-hn-j-b-am-bn-Øo-
cp-I-sb-∂pw, {]-tXy-In-®v C-¥ym-N-cn-{X -{]-Xn-]m-Z-\-Øn¬ A-h C-
{X-am-{Xw Im-ep-jyw I-e¿-Øp-sa-∂pw A-t±-lw [-cn-®n-cn-°p-I-bp-an-
√. A-ß-s\ ]-e Ip-d-hp-I-fpw _-Øq-Ø-bp-sS N-cn-{X-Øn-\p-≠v.-
ap-∏-Xp-sIm-√-Øn-\p-ap-ºv Xn-c-°p-]n-Sn-® H-cp ]-´-W-{]m-¥-Øn¬-
\n-∂pw {]-kn-≤-\-√m-Ø H-cmƒ \m-Sp-hn-t´m-Sn-t∏m-Ip-I; kp-Zo¿-L-am-
b Cu Im-e-b-f-hn¬ A-bm-sf-°p-dn-®p bm-sXm-cp hn-h-c-hpw k-a-Im-
en-I-tem-Iw A-dn-bm-Xn-cn-°p-I-bpw sN-øp-I; F-∂n-´p Im-e-Øn-s‚
I-ev-]-S-hp-Iƒ Ip-sd-b-[n-Iw I-b-dn a-dn-™-Xn-\p-ti-jw Xm≥ P-\n-
®p h-f¿-∂v hn-t´-®p t]m-∂ A-tX ÿ-e-Øv, H-cp kp-{]-`m-X-Øn¬
A-¤p-X-I-c-am-bn ]p-\-cm-K-an-°p-I-bpw sN-øp-I. k-a-Im-eo-\¿-°v C-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 15
Xn¬-I-hn-™v H-cm-tam-Z-hpw hn-kv-a-b-hpw D-≠m-Im≥ a-s‰-¥p-th-Ww?
14˛mw \q-‰m-≠n-em-Wv Cu I-Y \-S-°p-∂-sX-∂ Im-cy-hpw-Iq-Sn Hm¿-
°p-tºmƒ \m-S-I-Øn-s‚ ho-cy-Øn-\p am-‰p-Iq-Sp-I-bp-am-Wv. th-j-hn-
[m-\-hpw B-Im-c-ku-jvT-h-hpw s]-cp-am-‰-co-Xn-I-fp-sam-s°-Ø-s∂ h-
f-sc hy-Xym-k-s∏-´n-cn-°pw. Cu A-º-sØm-∂p-Im-c≥ \m-´n¬ Xn-cn-
s®-Øn-b-t∏mƒ ]-e¿-°pw A-dn-™p-sIm-≈-W-sa-∂p X-s∂-bn-√. A-
¤p-X-Øn-s‚ H-cp am-bm-tem-Iw _-Øq-Ø A-dn-bm-sX-X-s∂ A-t±-
l-sØ B-h-c-Ww sN-bv-Xp-Im-Wpw. A-ß-s\ tI-´-dn-™pw Hm-Sn-°q-
Sn-bpw F-Øn-b B-cm-[-I-kw-L-sØ c-kn-∏n-°p-hm≥ km-l-kn-I-k-
©m-cn-I-f-[n-I-hpw sN-øm-dp-≈-Xp-t]m-se A-t±-l-hpw I-≠-Xpw tI-´-
Xpw s]m-Sn-∏pw sXm-ß-epw tN¿-Øp ]-d-™p Im-Wpw. Cu A-¤p-X-
I-Y-Iƒ \m-´n-ep-S-\o-fw {]-N-cn-°p-I-bpw sam-tdm-t°m-hn-se cm-Pm-hv
C-Xn¬ Xm-ev-]-cyw Im-Wn-°p-I-bpw sN-bv-Xp.-- ]-t£, _-Øq-Ø-sb
hn-iz-kn-°p-hm≥ cm-Pm-hv X-øm-dm-bn-s√-∂m-Wv A-t±-l-Øn-s‚ k-a-
Im-eo-\-\pw A-d-_n-tem-I-Øn-se A-\-iz-c-\p-am-b C-_v-\p J¬-Zq≥
Ip-dn-°p-∂-Xv.-
{]-kn-≤-\m-b Cu a-lm-]-Wv-Un-X≥ C-_v-\p _-Øq-Ø-sb Ip-
dn-s®-gp-Xp-∂-Xp h-f-sc {i-≤m¿-l-am-Wv. A-t±-l-Øn-s‚ ap-J-±n-a F-
∂ _r-l-Øm-b A-d-_n {K-Ÿw {]m≥-kv tdm-k-¥mƒ Introductionto History (N-cn-{X-Øn-s\m-cp ap-J-hp-c) F-∂ t]-cn¬ aq-∂p hm-ey-ß-
fm-bn Cw-•o-jn-te-°v hn-h¿-Ø-\w sN-bv-Xn-cn-°p-∂p. A-Xn¬ B-Zy-
sØ `m-K-Øn¬ 369 ap-X¬ 371 h-sc-bp-≈ ]p-d-ß-fn-em-Wv _-Øq-
Ø-sb-°p-dn-®p-≈ ]-cm-a¿-i-ß-fp-≈-Xv. A-Xn-{]-Im-cw \-ap-°v hm-bn-
°mw: a-cn-\o-Uv kp¬-Øm≥ A-_q C-\m-an-s‚ Im-e-Øv Sm≥-Pn-b-
dn¬-\n-∂pw C-_v-\p-_-Øq-Ø F-s∂m-cp ssi-Jv a-K-v-cn-_n¬ (sam-
tdm-t°m-hn¬) Xn-cn-®p-h-∂p. C-cp-]-Xp sIm-√-߃-°p-ap-ºv In-g-°≥
cm-Py-ß-fn-te-°p Xn-cn-® A-t±-lw C-dm-Jv, b-a≥, C-¥y F-∂o cm-
Py-߃ k-μ¿-in-® ti-j-am-Wv a-S-ßn-h-∂n-´p-≈-Xv. C-¥y≥ `-c-Wm-
[n-]-\m-b kp¬-Øm≥ ap-l-Ω-Zv jm `-cn-°p-∂ U¬-ln- \-K-c-Øn¬
A-t±-l-ap-≠m-bn-cp-∂p. kp¬-Øm≥ ap-l-Ω-Zv jm C-_v-\p _-Øq-
Ø-sb h-f-sc _-lp-am-\n-°p-I-bpw H-cp P-Uv-Pn-bp-sS tPm-en \-ev-Ip-
I-bpw sN-bv-Xp. A-hn-sS-\n-∂pw A-t±-lw a-Kv-cn-_n-te-°p a-S-ßn.
kp¬-Øm≥ A-_q C-\m-ap-am-bn k-º¿-°w ]p-e¿-Øn. hn-hn-[ cm-
Py-ß-fn¬ \n-∂pw X-\n-°p-≠m-b A-\p-`-h-I-Y-I-tf-bpw, A-hn-S-ß-
fn-ep-≈ {]-tXy-I-X-I-tf-bpw A-t±-lw hn-kv-X-cn-®p {]-Xn-]m-Zn-°m≥
Xp-S-ßn. C-¥y≥ N-{I-h¿-Øn-sb-°p-dn-®m-W-[n-I-hpw A-t±-lw kw-
km-cn-®n-cp-∂-Xv.-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 16
tI-´-h¿-s°m-s° hn-kv-a-b-I-c-am-bn tXm-∂n-b A-hn-iz-k-\o-b-ß-
fm-b Im-cy-ß-fm-Wv A-t±-lw ]-d-™n-cn-°p-∂-Xv. D-Zm-l-c-W-am-bn, H-
cn-°¬ Cu kp¬-Øm≥ H-cp bm-{X-°v Xn-cn-®-t∏mƒ U¬-ln-bn-se
P-\-ß-sf ap-gp-s°-˛-B-Wpw, s]-Æpw, Ip-´n-I-fpw H-∂-S-¶w-˛-F-Æn-Øn-
´-s∏-Sp-Øp-I-bpw A-h¿-s°m-s°-bpw B-dp-am-k-tØ-°p-≈ k-I-e
A-h-iy-km-[-\-ß-fpw X-s‚ kz-¥-w sN-e-hn¬ \-ev-Ip-hm≥ I-ev-]n-
°p-I-bpw sN-bv-Xp-h-s{X! bm-{X I-gn-™v A-t±-lw Xn-cn-®p-h-∂-t∏mƒ
A-sXm-cp D¬-k-h-Zn-h-k-am-bn-cp-∂p. kp¬-Øm≥ h-en-sbm-cp ]oT-
Øn¬ I-b-dn-bn-cp-∂v kz¿-Ww, sh-≈n \m-W-b-߃ \n-d-® Nm-°p-
Iƒ sI-´-gn-®v P-\-߃-°n-S-bn¬ hm-cn-hn-X-dn. \n-c-h-[n [-\w A-t±-
lw sIm-´m-c-Øn-se-Øp-tºm-tg-°pw sIm-Sp-Øp-I-gn-™n-cp-∂p.-
C-Xp-t]m-se A-\-h-[n I-Y-Iƒ A-t±-lw ]-d-™p-sh-¶n-epw C-
hn-sS-bp-≈ P-\-߃ A-t±-l-sØ \p-W-b≥ F-∂m-Wv hn-ti-jn-∏n-
®n-cp-∂-Xv. A-bmƒ ]-d-™-sXm-∂pw hn-iz-kn-°m≥ A-h¿ Iq-´m-°n-
bn-√. C-Xn-\n-S-bn¬ H-cp Zn-h-kw Rm≥ kp¬-Øm-s‚ a-{¥n-am-cn¬
{]-[m-\n-bm-b ^m-cn-Uv C-_v-\p hm-Zv-cm-dp-am-bn Cu k-©m-cn-sb-°p-dn-
®p kw-km-cn-®p. A-t∏m-gpw Rm-s\-s‚ A-`n-{]m-bw i-cn-bm-bn-´p-X-
s∂ A-t±-l-tØm-Sp ]-d-™n-cp-∂p: "P-\-߃ s]m-Xp-sh C-_v-\p
_-Øq-Ø-sb \p-W-b-\m-bm-Wp I-W-°m-°p-∂-sX-∂pw F-\n-°pw
A-bmƒ ]-d-bp-∂ Im-cy-Øn-epw A-bm-fn-epw hn-izm-k-an-s√-∂pw Rm≥
A-t±-l-tØm-Sp Xp-d-∂p ]-d-™p.-.-.-.-.-.-' (Introduction to History, PP. 369-371)
F-¶n-epw ]-Wv-Un-X t{i-jvT-\m-b Cu tbm-Ko-h-cy-s‚ ip-]m¿-i-
b-\p-k-cn-®m-Wv sam-tdm-t°m-hn-se kp¬-Øm≥ X-s‚ sk-{I-´-dn-am-
cn¬ H-cm-sf _-Øq-Ø ]-d-bp-∂-Xv F-gp-Xp-hm≥ G¿-]m-Sp-sN-bv-X-Xv.
C-_v-\p Pq- m-bn F-∂ tZ-l-am-Wv _-Øq-Ø-bp-sS k-©m-c-hr-Øm-
¥w Ip-dn-s®-Sp-Ø-Xv. ]p-kv-X-I cq-]-Øn¬ F-gp-X-s∏-Sp-sa-∂v H-cn-°-
epw _-Øq-Ø B-Zyw I-cp-Xn-bn-cp-∂n-√. Xm≥ ]-d-™p hn-iz-kn-∏n-
®p-t]m-∂ ]-e-Xpw A-ß-s\ ]p-kv-X-I-am-°n-b-t∏m-gpw A-Xn¬ I-S-
∂p-h-cm-sX \n-hr-Øn-bn-s√-∂p h-∂ K-Xn-tI-Sm-Wv _-Øq-Ø-bp-sS
k-©m-c-I-Y. H-cp N-cn-{X-{K-Ÿ-sa-∂ \n-e-°v A-Xn-s‚ a-lm-fly-sØ
X-cw Xm-gv-Øp-∂-Xpw C-°m-c-W-Øm-em-Wv. N-cn-{X-]T-\-Øn-\v D-t±-
in-t®m, N-cn-{X-{K-Ÿ-am-bn-t´m A-√ _-Øq-Ø C-h hn-i-Zo-I-cn-®-Xp-
X-s∂. N-cn-{X-an-√m-Ø Cu \m-´n¬ \-ap-°n-sXm-s° B-[n-Im-cn-I N-
cn-{X-{K-Ÿ-am-Im-sX X-c-an-√-t√m! h-f-sc kq-£v-a-X-tbm-sS a-‰p-≈ ]p-
kv-X-I-߃ Iq-Sn F-Sp-Øp Xm-c-X-ay-]T-\w \-S-Øn-bn-cp-∂p-sh-¶n¬
Ir-{Xn-a-am-bn I-S-∂p-Iq-Sn-b ]-e-Xpw F-Sp-Øp-am-‰n ip-≤-am-b N-cn-{Xm-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 17
hn-jv-I-c-W-Øn-\v C-Xv D-]-I-cn-°p-am-bn-cp-∂p. ]-t£, _-Øq-Ø-sb
B-[n-Im-cn-I h-‡m-hm-bn \-Ωp-sS N-cn-{X-Im-c-∑m¿ I-Æpw ]q-´n hn-
iz-kn-®-Xm-Wv A-t±-l-Øn-s‚ hn-h-c-Ww C-¥ym N-cn-{X-Øn¬ Iq-Sp-
X¬ I-ev-a-jw I-e¿-Øp-hm≥ Im-c-Ww. N-cn-{X c-N-\-°v D-]-tbm-Kn-
°m-hp-∂ H-c-kw-kv-Ir-X ]-Zm¿-Y-am-bn-´p am-{X-ta _-Øq-Ø-sb F-Sp-
°m≥ ]m-Sp-≈q. kw-kv-I-cn-s®-Sp-Ø X-¶-°-´-sb-t∂m-W-am-Wv \-Ωp-
sS N-cn-{X-Im-c-∑m¿ _-Øq-Ø-sb B-[n-Im-cn-I-am-°n-bn-cn-°p-∂-Xv.
A-Xp-sIm-≠p-X-s∂-bm-Wv sX-‰pw i-cn-bpw hy-h-t—-Zn-®-dn-bm≥ C-t∏m-
gpw `-Ko-c-Y-{]-b-Xv-\w B-h-iy-am-bn h-cp-∂-Xv. C-Xn-\pw ]p-d-ta _-
Øq-Ø-bp-sS Cu ]p-kv-X-Iw H-c¿-Y-Øn¬ Xo¿-Øpw A-t±-l-Øn-
t‚-Xm-sW-∂v ]-d-bp-I km-[y-a-s√-∂m-Wv d-ln-e Cw-•o-jn-te-°p hn-
h¿-Ø-\w sN-bv-X F. B¿. Kn-∫v A-k-μn-Kv-[-am-bn {]-Jym-]n-°p-∂-
Xv. C-Xn-\v D-t]m-Zv-_-e-I-am-bn ]-e Im-c-W-ß-fpw A-t±-lw bp-‡n-
k-l-am-bn hn-i-Zo-I-cn-°p-∂p-ap-≠v: ""C-_v-\p Pq- m-bn A-ß-s\ _-
Øq-Ø hn-h-cn-®p-sIm-Sp-Ø-Xv H-∂n-∏n-s®-Sp-Øp. ^-e-am-I-s´, hy-Xy-
kv-X kz-`m-h hn-ti-j-tØm-Sp-Iq-Sn-b H-cp {K-Ÿ-hpw. _-Øq-Ø ]-d-
™p-sIm-Sp-Ø A-tX co-Xn-bn¬ Pq- m-bn F-gp-Xn-sb-Sp-Øp-sh-∂v
hn-iz-kn-°m≥ X-c-an-√. ]-e ÿ-e-ß-fp-sS-bpw t]-cp-Iƒ i-cn-°pw
tN¿-°p-∂-Xn¬ Pq- m-bn k-lm-bn-®n-´p-s≠-∂-Xv A-\p-tam-Z-\m¿-l-
am-Wv. A-t±-l-Øn-s‚-X-s∂ {]-kv-Xm-h-\-bn¬ Cu Ir-Xn B-Zy-tØ-
Xn¬-\n-∂pw D-≈ H-cp {l-kz-cq-]-am-Wv. H-cp ]-t£, hn-i-Z-am-bn {]-kv-
Xm-hn-®n-cp-∂ ]-e-Xpw kz-¥-am-bn Np-cp-°n I-f-™-Xm-hmw. kp-Zo¿-
L-am-bn {]-Xn-]m-Zn-®n-cp-∂ ]-e kw-K-Xn-I-fpw Pq- m-bn hn-´p-I-f-bp-I-
bpw, Im-e-Øn-s‚ hm-k-\-°-\p-tbm-Py-amw hn-[w B-e-¶m-cn-I `m-j-
bpw C-S-°n-S-°p I-hn-X-I-fpw Iq-´n-t®¿-°p-I-bpw sN-bv-Xn-´p-≠v. A-
tX k-μ¿-`-Øn¬ A-t±-lw ap-∏-Xp-sIm-√w I-≠ tZ-i-ß-fpw, C-S-]-g-
In-b P-\-ß-fpw, A-h-cp-sS Po-hn-X-k-{º-Zm-b-ß-fpw {]-tXy-I-X-I-fpw
A-h X-∂n-ep-f-hm-°n-b {]-Xn-I-c-W-ß-fp-sam-s° Xn-cn-®v \m-́ n-se-Øn
B-h-iy-Øn-\p-th-≠n A-b-hn-d-°m-s\m-Ø-Xv k-Ω-Xn-°m-sX X-c-an-
√. F-∂m¬ A-tXm-sSm-∏w A-Xn-s‚ B-[n-Im-cn-I-kz-̀ m-hw tNm¿-∂m¬
A-Xv tNm-Zyw sN-ø-s∏-tS-≠-Xp-am-Wv. ]-e A-_-≤-ß-fpw _-Øq-Ø-
°v kw-`-hn-®n-´p-≠v. ÿ-e-Im-e \n¿-W-b-ß-fn¬ ]-e ]n-i-Ipw ]n-W-
™n-cn-°p-∂p. A-ap-kv-enw -\m-a-ß-fpw ÿ-e-ß-fpw ]-cm-a¿-in-°p-∂
k-μ¿-`-ß-fn-e-[n-I-hpw _-Øq-Ø \-ev-Ip-∂ t]-cp-Iƒ an-°-Xpw i-cn-
b-√. _-Øq-Ø-bp-sS hn-h¿-Ø-I-\m-b Kn-∫v ]-d-bp-∂-Xv tIƒ-°p-I:
"bm-{X-bp-sS k-a-b-\n¿-W-bw sN-øp-∂ Im-cyw G-‰-hpw Zp¿-L-S-am-
Wv. Xo-b-Xn-bp-sS kw-K-Xn-bn¬ H-´pw \n-jv-I¿-j C-√m-Xn-cp-∂-Xm-Wn-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 18
Xn-\p Im-c-Ww. H-∂p-In¬ F-gp-Øp-Im-c-s‚ \n¿-_-‘-Øn-\p hn-t[-
b-\m-b-t∏mƒ G-tXm sIm-√-߃ ]-d-™-Xm-hmw; A-Y-hm A-{i-≤-
sIm-≠p-am-bn-cn-°pw.-'
"]-t£, A-h ]-cn-tim-[n-®v sX-‰p-Xn-cp-Øp-I-sb-∂ tPm-en h-f-
sc {i-a-I-c-am-sW-∂-Xp-sIm-≠p X-s∂ A-h-sb A-tX-]-Sn tN¿-°p-
I-tb X-c-ap-≈q.-'' (Selections from the Travels of Ibn Battuta P.13)C-Xn-s\m-s° ]p-d-ta, _-Øq-Ø ]-d-bp-∂-{X ÿ-e-߃ A-t±-
lw k-μ¿-in-®-Xm-tWm F-∂ Im-cy-Øn-epw ]-e- ]-Wv-Un-X-∑m-cpw
kw-i-bm-ep-°-fm-Wv. {]-tXy-In-®v A-t±-lw hn-h-cn-°p-∂ tIm -̈Ãm‚n-
t\m-∏n-fpw ssN-\-bpw _-Øq-Ø I-≠n-cn-°p-I-bn-s√-∂pw a-[y-Im-e
F-gp-Øp-Im¿ sN-øm-dp-≈-Xp t]m-se a-‰m-cp-sS-tbm bm-{Xm hn-h-c-Ww
Np-cp-°n-sb-gp-Xn-b-Xm-bn-cn-°m-sa-∂pw hy-‡-am-°m≥ {]-bm-k-an-√.
tIm¨-Ãm‚n-t\m-∏nƒ _-Øq-Ø I-≠n-cn-°m-\n-S-bn-s√-∂p Nn-e hn-
a¿-i-I¿ ]-d-bp-hm-\p-≈ Im-c-W-߃ c-≠m-Wv. H-∂m-a-Xv, A-t±-lw
A-hn-sS t]m-Ip-hm-≥ D-]-tbm-Kn-s®-∂v ]-d-bp-∂ am¿-Kw H-cn-°-epw i-
cn-bm-b-X-√. c-≠m-a-Xm-bn, A-hn-Sp-sØ ap≥ N-{I-h¿-Øn-bp-am-bn A-
`n-ap-J- kw-`m-j-Ww \-S-Øn-b-Xm-bpw ]-d-bp-∂p-≠v. _-Øq-Ø ap≥-
N-{I-h¿-Øn-sb I-s≠-s∂-gp-Xp-∂ h¿-j-Øn-\p ap-ºp-X-s∂ A-t±-
lw N-c-a-a-S-™n-cp-∂p. A-ß-s\ kw-i-b-I-c-am-b ]-e-Xpw C-hn-sS ap-
g-®p -\n¬-°p-∂p-s≠-¶n-epw a-‰p Nn-e \ym-bo-I-c-W-߃ sIm-≠v _-
Øq-Ø-sb c-£-s∏-Sp-Øm-≥ I-gn-bpw. tIm¨-Ãm‚n-t\m-∏nƒ Im-Wm-
sX, a-‰p-≈-h-sc-gp-Xn-b bm-{Xm- Ip-dn-∏n-s\ B-[m-c-am-°n-bm-Wv _-
Øq-Ø C-X-Sn-®p-hn-´-sX-¶n¬ \n-›-b-am-bpw A-Xph-sc A-dn-b-s∏-Sm-
Ø-Xpw A-]-cn-Nn-X-am-b-Xp-am-b H-cp am¿-Kw H-cn-°-epw ]-d-bm-s\m-
°p-am-bn-cp-∂n-√. ap≥-N-{I-h¿-Øn-bp-am-bp-≈ A-t±-l-Øn-s‚ k-º¿-
°- I-Y-bp-sS Xo-b-Xn-bn¬ h-∂ ]n-i-Im-sW-∂p I-W-°m-°n-bm¬
am-{Xw a-Xn C-Xn-se A-kmw-K-Xyw C-√m-Xm-Ipw. _-Øq-Ø Xo-b-Xn-
bp-sS Im-cy-Øn¬ A-{X \n-jv-I¿-j Im-Wn-®n-´n-s√-∂v \mw ap-ºv {]-
kv-Xm-hn-®-Xp-am-Wv.-
F-∂m¬, A-t±-l-Øn-s‚ ssN-\ k-μ¿-i-\w A-{X hn-izm-k-tbm-
Ky-am-bn tXm-∂p-∂n-√. 1342˛¬ ssN-\-bn-te-°v X-s‚ {]-Xn-]p-cp-j-
Im-cym-e-b-sØ ]-d-™-b-°-W-sa-∂p hn-Nm-cn-® ap-l-Ω-Zv Xp-•-°v _-
Øq-Ø-sb-bm-Wv kw-L -t\-Xm-hm-bn \n-tbm-Kn-°p-∂-Xv. U¬-ln-bn¬
\n-∂pw ]p-d-s∏-Sp-∂-Xp ap-X¬ h-f-sc-tb-sd A-¤p-X- km-l-k-߃-
°pw sIm-≈-b-Sn-°pw hn-t[-b-\m-bn-´m-Wv X-s‚ kw-L-tØ-bpw-sIm-
≠v ssN-\-bn-te-°v I-∏¬ I-b-dp-hm≥ _-Øq-Ø tIm-gn-t°m-s´-Øp-
∂-Xv. I-S-en¬ Iq-Sn-bm-bn-cp-∂p bm-{X D-t±-in-®n-cp-∂-Xv. \n¿-`m-Ky-I-c-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 19
sa-sa-∂v ]-d-b-s´, _-Øq-Ø I-b-dm-\p-t±-in-°p-∂ Hm-Sw sIm-Sp-¶m-
‰n¬-s∏-´v X-I-cp-I-bpw D-Sp-Xp-Wn H-gn-®p-≈ k-I-e-km-[-\-ß-fpw I-S-
en-¬ \-jv-S-s∏-Sp-I-bpw sN-bv-Xp. Cu Zp-c-¥-hr-Øm-¥-hp-am-bn Xn-cn-
sI U¬-ln-bn-te-°v t]m-Ip-hm-t\m, kp¬-Øm-s\ Z¿-in-°p-hm-t\m
A-t±-l-Øn-\p ss[-cy-ap-≠m-bn-cp-∂n-√. A-Xp-sIm-≠v ta-em¬ U¬-
ln-bn-te-°v t]m-tI-s≠-∂v Xo-cp-am-\n-®v tIm-gn-t°m-´p-\n-∂pw am-e-
Zzo-]n-te-°v bm-{X- Xn-cn-®p. C-Xv 1345 H-Iv-tSm-_-dn-em-bn-cp-∂n-cn-°-Ww.
am-e-Zzo-]n¬ Ip-td-°m-ew A-hn-Sp-sØ Jm-kn-bp-sS ]-Z-hn-bn¬ I-gn-
™ _-Øq-Ø kn-tem-Wn-te-°m-Wv t]m-b-Xv. A-hn-sS-\n-∂v a-[p-c,
sIm-√w Xp-S-ßn-b ÿ-e-ß-fn¬ X-ßn-b-ti-jw tIm-gn-t°m-´v ho-≠pw
Xn-cn-s®-Øp-∂p. C-sXm-s° I-gn-™m-Wv ssN-\-bn-te-°v ]p-d-s∏-Sp-
∂-Xv. 1346 ta-bv am-k-Øn-em-bn-cn-°-Ww C-Xv . ssN-\m k-μ¿-i-\w
I-gn-™v 1347 P-\p-h-cn-bn¬ _-Øq-Ø sIm-√w- h-gn tIm-gn-t°m-´v X-
s‚ G-gm-a-sØ k-μ¿-i-\-Øn-\v F-Øn-b-Xm-bn-́ m-Wv hn-h-c-W-ß-fn¬
\n-∂pw a-\- n-em-Ip-∂-Xv. tI-c-f-Øn-se ]-e ÿ-e-ß-fn-epw h-f-sc-
°m-ew Xm-a-kn-® _-Øq-Ø sF-Xn-lm-kn-I-ß-fm-b \n-c-h-[n Im-cy-
߃ Ip-dn-°p-∂p-≠v. C-sXm-s°- I-gn-™v 1347 P-\p-h-cn-bn-em-Wv A-
t±-lw A-h-km-\-am-bn tI-c-f-tØm-Sp bm-{X-]-d-bp-∂-Xv.-
C-hn-sS kw-K-X-am-bn-´p-≈-Xv _-Øq-Ø-bp-sS ssN-\-bn-te-°p-≈
bm-{Xm-Im-e-hpw Xn-cn-®p-h-c-hp-am-Wv. A-t±-lw 1346 ta-bv-am-kw 18˛mw
Xo-b-Xn-bm-Wv ssN-\-bn-te-°v ]p-d-s∏-Sp-∂-Xv. 1347 P-\p-h-cn-bn¬ A-
t±-lw Xn-cn-s®-Øp-I-bpw sN-bv-Xp. A-Xm-b-Xv tIm-gn-t°m-´p-\n-∂pw
I-S¬-am¿-Kw kn-tem¨, kp-am-{X Xp-S-ßn-b ÿ-e-߃ I-S-∂v tlm-
t¶m-ßn-epw, s]-°n-ßn-epw sN-∂v ssN-\-sb-°p-dn-®v In-´m-hp-∂ hn-h-
c-ß-fpw ti-J-cn-®v F-´p- am-k-Øn-\n-S-°v tIm-gn-t°m-t´-°v Xn-cn-®p-h-
∂p-h-s{X. F-s¥m-cp km-l-kn-I k-©m-cw! bm-{X-bp-sS ssZ¿-Ly-
hpw k-©m-cn-I-fp-sS k-hn-ti-j-kz-`m-h-hpw \-sΩ a-dn-®p-≈ \n-K-a-\-
Øn-em-sW-Øn-°p-∂-Xv. F-´p-am-k-Øn-\p-≈n¬ tIm-gn-t°m-´p-\n-∂pw
]p-d-s∏-´v _-Øq-Ø A-hn-sS-X-s∂ Xn-cn-s®-Øn-sb-∂v hn-iz-kn-°p-
∂-Xv A-t±-l-Øn-s‚ A-e-®n¬ kz-`m-h-Øn-\v H-´pw \n-c-°m-Ø-Xm-
Wv. A-°m-e-sØ bm-{X- h-f-sc Zp¿-L-S-hpw A-ku-I-cy-߃ sIm-
≠v ¢n-jv-S-hpw B-bn-cp-s∂-∂ Im-cy-hpw Iq-Sn I-W-°n-se-Sp-°-Ww.
Cu Np-cp-ßn-b Im-e-Øn-\n-S-°v ssN-\-bn¬-t]m-bn h-∂p-sh-∂v ]-d-
bp-∂-Xv H-∂p-In¬ Im-e-sØ-∏-‰n-bp-≈ A-⁄-X-sIm-t≠m A-Y-hm
]-e-cpw hn-iz-kn-°p-∂-Xp t]m-se km-[n-°m-Xn-cp-∂ H-cm-{K-l-Øn-\v
`m-h-\m km-^-eyw \-ev-In-b-Xp-sIm-t≠m B-bn-cp-∂n-cn-°-Ww. km-
[m-c-W ]-‰m-dp-≈-Xp-t]m-se Xo-b-Xn- ]n-i-In-b-Xm-bn-cn-°mw-C-sX-∂p
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 20
hn-iz-kn-°p-∂-Xpw ]-Yy-a-√. Im-c-Ww, _-Øq-Ø-bp-sS k-©m-c-Øn-
s‚ A-h-km-\-L-´-am-bn-cp-∂p C-Xv. A-t±-l-Øn-s‚ bm-{X-bp-sS B-
Zy- Im-e-ß-fn-se ]-e-Xpw th-≠-Xp-t]m-se Hm¿-an-°m≥ I-gn-™ A-
t±-l-Øn-\v X-s‚ bm-{X-bp-sS A-¥n-a- cw-K-ß-sf kv-ar-Xn-bn-ep-W¿-
Øm-≥ H-Øn-s√-∂p I-cp-Xp-∂-Xv Zp- m-[y-am-Wv.-
C-Xn-t\-°mƒ hn-Nn-{X-am-bn tXm-∂p-∂ a-s‰m-cp {]-[m-\ -Im-cyw
_-Øq-Ø X-s‚ ssN-\m- k-μ¿-i-\ hr-Øm-¥-Øn-¬ Dƒ-s∏-Sp-Øn-
bn-´p-≠v. A-Xv, Xm≥ N-{I-h¿-Øn-sb I-≠-Xv ap-l-Ω-Zv Xp-•-°n-s‚
{]-Xn-]p-cp-j-\m-bn-´m-sW-∂m-Wv! 1342˛¬ ap-l-Ω-Zv Xp-•-°v ]-d-™-b-
® _-Øq-Ø-°v Hm-Sw I-S-en¬ X-I¿-∂-Xp-sIm-≠v t]m-Ip-hm-s\m-
Øn-s√-∂pw A-t±-l-Øn-s‚ A-[n-Im-c-]-{X-apƒ-s∏-sS k-I-e- -km-[-
\-ß-fpw \-in-®v sh-dp-sam-cp {Su-k¿ am-{X-am-bm-Wv I-c-]-‰n-b-sX-∂pw
\mw I-≠-Xm-Wv. Cu kw-`-h-Øn-\p-ti-jw kp-Zo¿-L-am-b \m-ep h¿-
j-Øn-\p -ti-j-am-Wv _-Øq-Ø ssN-\-bn-te-°v Xn-cn-®p-sh-∂v ]-d-
bp-∂-Xv. tem-I-Øn-se G-‰-hpw {]-Xm-]-im-en-bm-b tSm-K≥ Xn-aq-dm-
bn-cp-∂p A-∂v ssN-\-bn-se N-{I-h¿-Øn. A-t±-l-Øn-s‚ {]-Xn-\n-[n-
Iƒ A-°m-e-Øv U¬-ln-bn¬ ÿn-c-am-bn-´p-≠m-bn-cp-∂p. 1326 ap-X¬
1366 h-sc ssN-\o-kv {]-Xn-]p-cp-j- Im-cym-e-bw U¬-ln-bn¬ {]-h¿-
Øn-®n-cp-∂p. _-Øq-Ø bm-sXm-cp A-[n-Im-c-]-{X-hp-an-√m-sX ssN-\-
bn-te-°p I-S-∂v N-{I-h¿-Øn-sb I-≠p-sh-∂v I-cp-Xp-I {]-bm-k-am-
Wv. A-°m-e-Øv hn-tZ-in-I-sf ssN-\-bn¬ I-S-Øn-bn-cp-∂n-√. a-‰p -tZ-
i-ß-fn-se cm-Pm-°-∑m-cp-sS {]-Xn-]p-cp-j-∑m¿-°p am-{X-ta {]-th-i-\-
ap-≠m-bn-cp-∂p-≈p-sh-∂ ]-c-am¿-Yw _-Øq-Ø-°pw h-f-sc \n-›-b-ap-
≈-Xm-bn-cp-∂p. A-Xn-\m¬ _-Øq-Ø-bp-sS ssN-\o-kv k-μ¿-i-\w h-
f-sc kw-i-bm-kv-]-Z-am-Wv. tSm-K≥ Xn-aq¿ C-t±-l-sØ bm-sXm-cp A-
¶-em-t∏m kw-i-b-tam Iq-Sm-sX C-¥y-bp-sS {]-Xn-]p-cp-j-\m-bn kzo-
I-cn-®p-sh-∂v hn-iz-kn-°p-hm-≥ km-[n-°m-Ø-Xn-\m-epw hn-tZ-in-Iƒ-°v
ssN-\-bn¬ {]-th-i-\w \n-tj-[n-®n-cp-∂-Xp-sIm-≠pw _-Øq-Ø-bp-sS
ssN-\m -k-μ¿-i-\w H-cp I-≈-°-Y-bm-Im-t\ X-c-ap-≈p. C-Xn-s\m-s°
D-t]m-Zv-_-e-I-am-Wv Np-cp-ßn-b Cu Im-e-b-f-hv. tIm-gn-t°m-´p-\n-∂pw
]p-d-s∏-´v F-´p am-k-Øn-\p-≈n¬ A-hn-sS Xn-cn-s®-Øn-sb-∂ {]-kv-
Xm-hw H-cp-X-cw Pm-e-hn-Zy-°m-cp-sS am-kv-a-cn-I- i-‡n-{]-`m-h-Øn-\p
am-{Xw km-[y-am-Ip-∂ A-¤p-X-am-b-h-ti-jn-°p-∂p. H-cn-°-epw H-cp
sN-∏-Sn-hn-Zy-°m-c-\m-Wv Xm-s\-∂v _-Øq-Ø A-h-Im-i-s∏-´n-´p-an-√.-
C-Xn-\pw ]p-d-ta kp-am-{X, Pm-h Xp-S-ßn-b ÿ-e-߃ h-gn h-en-
b H-cp km-{am-Py-am-b ssN-\-bn-se-Øn-b D-S-s\ a-S-ßn- t]m-tc-≠- H-
c-Xym-h-iy-Im-cy-hp-an-√ _-Øq-Ø-°v. H-cp k-©m-cn-bp-sS k-hn-ti-j
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 21
-a-t\m-[¿-a-Øn-\v I-S-I-hn-cp-≤-hp-am-Wn-Xv. _-Øq-Ø-bn¬ \-ap-°v Xm-
ev-]-cyw tXm-∂p-∂-Xp X-s∂ km-l-kn-I-\m-b H-cp bm-{Xm-Ip-Xp-In
F-∂-Xp-sIm-≠m-W-t√m. F-´p -am-k-Øn-\-Iw ssN-\-bn¬ t]m-bn a-S-
ßn-h-∂p-sh-∂v ]-d-bp-∂-Xv _-Øq-Ø-bp-sS kz-`m-h-Øn-\p-X-s∂ hn-
]-co-X-am-Wv. Im-c-Ww, A-°m-e-Øv F-´p-am-kw sIm-≠v ssN-\-bn-¬
H-cp-]-t£ F-Øm≥ I-gn-™m-epw a-S-°-bm-{X-°p- th-sd k-a-bw th-
≠n-h-cp-am-bn-cp-∂p. bm-{X-°p-X-s∂ C-Xn-en-c-´n k-a-b-am-h-iy-ap-≈-
t∏mƒ H-cp k-©m-cn A-]-cn-Nn-X-am-b H-cp tZ-i-Øp sN-∂v H-cp an-\n-
‰p t]m-epw A-hn-sS \n¬-°m-sX C-d-ßn Hm-Sn-t∏m-∂p-sh-∂v hn-Nm-cn-
°p-∂-Xv i-cn-bm-bn-cn-°p-I-bn-√. C-¥y-bn¬ \n-∂pw tem-I-Øn-se G-
‰-hpw h-en-b H-cp km-{am-Py-Øn-se-Øp-I-bpw, A-hn-Sp-sØ N-{I-h¿-
Øn X-s∂ kzo-I-cn-°p-I-bpw sN-bv-Xn-cn-°p-tºmƒ B cm-Py-sØ-
°p-dn-®p-≈ Iq-Sp-X¬ hn-h-c-߃ \mw B k-©m-cn-bn¬ \n-∂pw \n-
›-b-am-bpw {]-Xo-£n-®p-t]m-Ipw. C-¥y-sb-°p-dn-®v Xm≥ I-≠-Xn¬
Iq-Sp-X¬ tI-´ Im-cy-߃ X-∑-b-Xz-tØm-Sp-Iq-Sn ]-d-™p ^-en-∏n-
°p-hm≥ an-\-s°-´ _-Øq-Ø, ssN-\-sb-t∏m-ep-≈ H-cp a-lm-km-{am-
Py-Øn-s‚ I-Y F-{X-tbm hn-i-Zo-I-cn-°p-am-bn-cp-∂p. ]-t£, ssN-\-
sb-°p-dn-®p-≈ {]-Xn-]m-Z-\w Xp-temw {l-kz-am-Wv. A-hn-sS _-Øq-
Ø-bp-sS hm-Nm-e-X \n-›-e-am-Ip-∂p; Pn-lzm I-\w Xq-ßn- Ip-g-™-v
A-h-i-am-Ip-∂p.-
ssN-\o-kv -hym-]m-cn-I-fm-Wv Z-£n-tW-¥y-bp-sS In-g-t° Xp-d-ap-
J-ß-fn¬ k-ap-{Zm-[n-]-Xy-ap-≠m-bn-cp-∂-h¿. C-¥y-bpw hn-Zq-c-]u-c-kv-
Xy-cm-Py-ß-fpw X-Ωn-ep-≈ hym-]m-c- hn-\n-a-bw an-°-hm-dpw ssN-\o-kv
\m-hn-I- I-∏-ep-I-fm-Wv C-°m-e-ß-fn¬ \n¿-Δ-ln-®n-cp-∂-Xv. C-¥y-bn¬
H-cp ssN-\o-kv {]-Xn-]p-cp-j-Im-cym-e-b-Øn-s‚ {]-h¿-Ø-\w-X-s∂ kq-
Nn-∏n-°p-∂-Xv C-¥y-bpw ssN-\-bp-am-bn-´p-≠m-bn-cp-∂ \n-c-¥-c-k-º¿-
°-Øn-s‚ I-Y-I-fm-Wv. C-¥y-bn¬ h-f-sc-°m-ew Po-hn-°p-I-bpw C-
¥y-bp-sS {]-[m-\- Xp-d-ap-J-]-´-W-ß-fn¬ h-f-sc-tb-sd hn-tZ-i-hym-]m-
cn-I-fp-am-bn B-i-b-hn-\n-a-b-hpw k-º¿-°-hpw ]p-e¿-Øn-b _-Øq-
Ø A-h-cn¬ \n-∂pw A-dn-™- Im-cy-߃ hn-iz-k-\o-b-am-bn A-h-X-
cn-∏n-®p-sh-∂p am-{Xw [-cn-°p-hm-t\ X-c-ap-≈q. am-{X-hp-a-√, H-cn-°¬
k-I-e -k-÷o-I-c-W-ß-tfm-Spw cm-P-Io-b A-[n-Im-c-]-{X-tØm-Spw Iq-
Sn ssN-\-bn-te-°p ]p-d-s∏-´ _-Øq-Ø-bp-sS B-im-ku-[w X-I¿-∂-
Sn-™ kw-K-Xn \mw a-\- n-em-°n-b-Xp-am-Wv. \n-cm-im-`-cn-X-am-b lr-Z-
b-hy-Y-sb km-¥z-\n-∏n-°m≥ A-t±-lw I-≠ D-]m-[n-bm-bn-cn-°mw Cu
ssN-\o-kv hr-Øm-¥w. C-Xn-\pw ]p-d-ta ssN-\-bn-te-°p-≈ bm-{Xm-a-
t[y- Xm-a-cq-]-bn¬(B-km-an¬) A-t±-lw C-d-ßn-b-Xm-bpw ssi-Jv P-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 22
em-ep-±o≥ F-∂ a-l¿-jn-h-cy-s\ I-≠-Xm-bpw a-‰pw ]-d-bp-∂p-≠v. kn-
tem¨, kp-am-{X Xp-S-ßn-b ÿ-e-߃ Np-‰n B-km-an¬ C-d-ßn A-
hn-sS \n-∂pw ssN-\-bn-te-°p-t]m-bn F-s∂m-s° ]-d-bp-tºmƒ B-
[p-\n-I bm-{Xm-ku-I-cy-߃-°p t]m-epw hn-kv-a-bw tXm-∂n-°p-∂
b-£n-°-Y-bm-bn am-dp-I-bm-Wn-h-sbm-s°. Np-cp-°-Øn¬ _-Øq-Ø-
bp-sS ssN-\o-kv bm-{X sh-dp-sam-cp an-Yy-bm-sW-∂-Xm-Wv k-Xyw. I-
≠n-´n-√m-Ø H-cp ÿ-e-sØ-∏-‰n A-Xn-i-tbm-‡n I-e¿-Øn Zr-Iv-km-
£n- hn-h-c-W-Øn-s\m-cp-ßn-b kw-`m-j-W-{]n-b-\m-b H-cp a-\p-jy≥
I-≠-Xpw tI-´-Xp-am-b Im-cy-ß-fn¬ X-s‚ `m-h-\-°pw Im-e-tZ-im-Zn-
Iƒ-°pw t{im-Xm-°ƒ-°pw ]-‰p-∂ hn-[w Ip-sd-b-[n-Iw \p-W-bpw ]-
d-™n-cn-°p-sa-∂-Xpw A-\p-‡-kn-≤-am-W-t√m. A-Xn-i-tbm-‡n-bp-sS
A-Xn-{]-k-c-hpw, B-e-¶m-cn-I -`m-j-bp-sS A-Xn-`m-hp-I-Xz-hpw, {i-≤m-
]q¿-Δw Nn-I-™p-\o-°n N-cn-{X-h-kv-Xp-X-Iƒ hy-h-tO-Zn-®p Xn-c-™p-
]n-Sn-°p-I F-∂-Xv {]-bm-k-ap-≈ ]-Wn-bm-Wv. A-Xp-sN-øm-sX C-Ø-
cw Ir-Xn-Iƒ A-∏-Sn hn-gp-ßp-∂-Xv Z-l-\-Zq-jy-hpw, X-÷-\y-am-b hn-
jq-Nn-I, A-Xn-km-cw Xp-S-ßn-b \-io-I-c-W-tcm-K-ß-fpw D-≠m-°p-I-
bpw sN-øp-∂p. \-Ωp-sS N-cn-{X {]-Xn-]m-Z-\-Øn¬ I-S-∂p Iq-Sn-bn-´p-
≈ Zq-c hym-]-I-am-b Zq-jyw Cu X-cw Xn-cn-®-dn-bm≥ an-\-s°-Sm-Ø-
Xn-t‚-Xm-Wv. [m-cm-f-I-W-°m-b A-Ø-cw N-cn-{X km-ln-Xy-ß-fn¬
G-sd kq-£v-a-X-tbm-sS ssI-Im-cyw sN-tø-≠ H-∂m-Wv _-Øq-Ø-
bp-sS In-Øm-_p dm-ln-e F-∂ {K-Ÿw.
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 23
2
k-©m-cn-bm-b _-Øq-Ø
k-©m-c-Ip-Xp-In-bm-b _-Øq-Ø 1304 s^-{_p-h-cn 24˛mw Xo-b-
Xn sam-tdm-t°m-hn-ep-≈ Sm≥-Pn-b¿ F-∂ \-K-c-Øn-em-Wv P-\n-®-Xv.
A-t±-l-Øn-s‚ ]n-Xm-hv A-_v-Zp-√m a-X-]-Wv-Un-X-\m-bn-cp-∂p. 21˛m-a-
sØ h-b- n-em-Wv _-Øq-Ø X-s‚ k-©m-cw B-cw-`n-°p-∂-Xv.
tIm¨-Ãm‚n-t\m-∏nƒ, kn-dn-b, ^-e-kv-Xo≥, A-td-_y, C-dm-Jv Xp-S-
ßn-b C-kv-em-an-I kmw-kv-Im-cn-I-tI-{μ-߃ k-μ¿-in-® _-Øq-Ø
Zp¿-L-S-am-b ]-e L-´-ß-fpw kp-[o-cw A-`n-ap-Jo-I-cn-®n-´p-≠v. C-¥y-
bp-sS h-S-°p-]-Sn-™m-d≥ A-Xn¿-Øn- I-S-∂v 1333 Un-kw-_¿ 13˛mw
Xo-b-Xn-bm-Wv A-t±-lw C-¥y-bn-te-°p I-S-°p-∂-Xv. kn-‘p-{]-tZ-i-
Øp-\n-∂pw A-t±-lw U¬-ln-bn-te-°v I-S-∂-t∏mƒ N-{I-h¿-Øn ap-
l-Ω-Zv Xp-•-°v X-e-ÿm-\-Øp-≠m-bn-cp-∂n-√. F-¶n-epw A-d-_n-tem-
I-Øp-\n-∂v h-∂ D¬-kp-I-\m-b Cu k-©m-cn-sb k¬-I-cn-°p-hm≥
A-c-a-\-bn-ep-≠m-bn-cp-∂ cm-P-am-Xm-hv H-´pw A-am-¥n-®n-√. cm-P-Io-b
D-S-bm-S-I-fpw, ]m¿-]n-S- ku-I-cy-hpw X¬-°m-e-s®-e-hn-\p-th-≠n 2,000
Zn-\m-dpw \-ev-In. (H-cp Zn-\m¿= 2.-1/2 D-dp-∏n-I*) kp¬-Øm≥ Xn-cn-®p-h-
∂-t∏mƒ 12,000 D-dp-∏n-I k-Ωm-\-am-bn \-ev-Ip-I-bpw A-{X-bpw Xp-I
e-`n-°p-∂ H-cp Pm-Ko¿ C-\m-am-bn k-Ωm-\n-°p-I-bpw sN-bv-X-p. -]p-d-
ta, cm-P-Io-bm-e-b-Øn¬ \n-∂v H-cp Ip-Xn-c-sb-bpw A-c-a-\-bn¬ \n-
∂pw ]-Øv ]-cn-Nm-cn-I-am-tc-bpw- sIm-Sp-Øp. C-Xn-\p-ti-jw U¬-ln-
bn-se Jm-kn-bm-bn (P-Uv-Pn-bm-bn) \n-b-an-®p _-lp-am-\n-°p-I-bpw sN-
bv-Xp. {]-Xn-am-kw 2,500 D-dp-∏n-I i-º-f-am-bn \n-›-bn-®-Xn-\p ]p-d-ta
B h¿-j-sØ i-º-f-am-b 30,000 D-dp-∏n-I A-Uzm≥-km-bn \-ev-Ip-I-
bpw sN-bv-Xp-sh-∂v _-Øq-Ø -X-s∂ Ip-dn-°p-∂p-≠v. ]-t£, [q¿-
Ø-\pw hn-j-b-e-º-S-\p-am-b _-Øq-Ø-°v Cu ]-W-sam-∂pw a-Xn-bm-
bn-cp-∂n-√. 1,12,500 D-dp-∏n-I-bp-sS I-S-_m-[y-X A-t±-l-Øn-\p-≠m-bn-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 24
cp-∂-Xv kp¬-Øm-\m-Wv sIm-Sp-Øp- Xo¿-Ø-sX-∂v _-Øq-Ø- X-s∂
]-d-bp-∂p. C-Xn-\n-S-°v A-kp-J-I-c-am-b H-cp kw-`-h-ap-≠m-bn. a-X-]-c-
am-b Nn-e ]-g-©≥ hn-izm-k-ß-fp-sS {]-t_m-[-I-\m-b H-cp ssi-Jp-
am-bn _-Øq-Ø kp¬-Øm-s‚ C-jv-S-Øn-s\-Xn-cm-bn-Ø-s∂ k-º¿-
°-Øn-te¿-s∏-´p. Cu h-I Im-cy-ß-fpw a-‰p kz-`m-h-ssh-Ir-X-ß-fpw
Im-c-W-am-bn _-Øq-Ø kp¬-Øm-s‚ hn-tcm-[-Øn-\p ]m-{Xo-`q-X-\m-
Ip-I-bpw, ho-́ p-X-S-¶-en¬ Ip-td-Zn-h-kw I-gn-®p-Iq-t -́≠-n -h-cn-I-bpw sN-
bv-Xp. h-f-sc c-k-I-c-am-bn _-Øq-Ø Cu `m-Kw hn-h-cn-°p-∂p. cm-P-
In-¶-c-∑m¿ X-s‚ Hm-tcm N-e-\-hpw k-kq-£v-aw ho-£n-®p-sIm-≠n-cp-
∂-Xpw, Xp-S¿-®-bm-bn A-©p Zn-h-kw Xm≥ \n-cm-lm-c- {h-X-a-\p-jvTn-
®-Xp-sam-s° H-cp t\m-h-en-se {]-Xn-]m-Zy-Øn-\p k-a-am-bn-´p-≠v. C-
sXm-s°- I-gn-™m-Wv 1342˛¬ ssN-\-bn-te-°v Aw-_m-k-U¿ F-∂
]-Z-hn-bn¬ _-Øq-Ø-sb ]-d-™-b-°p-∂-Xv.-
ssN-\-bn-te-°v ]p-d-s∏-Sm≥ th-≠n _-Øq-Ø-bpw Iq-´-cpw tIm-
gn-t°m-s´-Øn. ]-t£, sIm-Sp-¶m-‰n¬-s]-´v Hm-Sw X-I¿-∂-Xp-sIm-≠v
F-√mw \-jv-S-s∏-´v G-I-\m-bn tIm-gn-t°m-´v X-tß-≠-Xm-bn- h-∂ I-Y-
bpw hn-h-cn-®n-́ p-≠v. tIm-gn-t°m-́ p-\n-∂pw am-e-Zzo-]n-te-°m-W-t±-lw t]m-
b-Xv. H-cp-sIm-√w A-hn-sS I-gn-®p-Iq-´n-b _-Øq-Ø P-Uv-Pn-bp-sS ]-Z-
hn A-e-¶-cn-®n-cp-∂p. 1345˛¬ A-t±-lw kn-tem¨ k-μ¿-in-°p-I-bpw
a-S-ßn sX-s° C-¥y-bn¬ a-[p-c-bn-se-Øn Ip-td-°m-ew I-gn-®p-Iq-´p-
I-bpw sN-bv-Xp. tI-c-f-Øn-se {]-[m-\- ÿ-e-߃ ap-gp-h-\pw ]-e-
{]m-h-iyw A-t±-lw k-μ¿-in-®n-´p-≠v. C-Xn-\p- ti-j-am-Wv ssN-\-bn-
te-°v t]m-sb-∂p-]-d-bp-∂-Xpw Xn-cn-®v F-´p- am-k-Øn-\n-S-°v tIm-gn-
t°m-s´-Øn-sb-∂v hn-h-cn-°p-∂-Xpw. _-Øq-Ø-bp-sS ssN-\o-kv bm-
{X-sb-°p-dn-®v Ip-e-¶-j-am-bn \mw ]-cn-tim-[n-®-Xm-Wv. G-Xm-bm-epw
Ip-d-®p- I-gn-™v tIm-gn-t°m-´p-\n-∂pw A-t±-lw a-°-bn-te-°p- bm-{X-
bm-bn. A-hn-sS-\n-∂pw sam-tdm-t°m-bp-sS X-e-ÿm-\-am-b s -̂Iv-kn¬
F-Øn-t®¿-∂p. C-Xv 1349 \-hw-_¿ 8˛mw Xo-b-Xn-bm-Wv. A-ev-]-Im-e-
Øn-\p-ti-jw, 1353˛¬ kz-tZ-i-am-b sam-tdm-t°m-hn¬ ÿn-c- Xm-a-k-
am-bn. 1368˛¬ 64˛m-a-sØ h-b- n¬ _-Øq-Ø Zn-hw-K-X-\m-bn. kp-
Zo¿-L-am-b H-cp bm-{X-bp-sS A-¥y-Øn-\v A-ß-s\ P-\n-® ÿ-ew X-
s∂ km-£yw h-ln-®p.-
_-Øq-Ø a-[y-Im-e-L-´-Øn-se G-‰-hpw D-∂-X-\m-b bm-{Xm-Ip-
Xp-In-bm-bn-cp-∂p. A-t±-l-Øn-\p- ap-ºpw \n-c-h-[n km-l-kn-I-cpw `q-
an-im-kv-{X-⁄-cpw N-cn-{X-˛-im-kv-{X-Im-c-∑m-cpw ]-e \m-Sp-Iƒ k-μ¿-
in-°p-I-bpw hn-h-c-߃ ti-J-cn-°p-I-bpw A-d-_n- tem-I-Øn-s‚ ssh-
⁄m-\n-I- N-{I-hm-fw hn-Im-kw sIm-≈n-°p-I-bpw sN-bv-Xn-´p-≠v. ]-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 25
t£, C-{X-bpw kp-Zo¿-L-am-bn bm-{X- sN-bv-Xn-´p-≈-h¿ _-Øq-Ø-
°p ap-ºv hn-c-f-am-Wv. G-I-tZ-iw 75,000 ssa-en¬ Iq-Sp-X¬ A-t±-lw
k-©-cn-®n-cn-°p-sa-∂m-Wv _-Øq-Ø-bp-sS k-©m-c-hr-Øm-¥-sØ-°p-
dn-®v B-[n-Im-cn-I-am-bn A-`n-{]m-bw ]-d-bm-\-h-Im-i-ap-≈ s{]m-^-k¿
bq¬ {]-kv-Xm-hn-°p-∂-Xv. bm-{¥n-I- Im-e-L-´-Øn-\p-ap-ºv C-{X-bpw
Zq-cw k-©-cn-°p-I h-f-sc Zp-jv-I-c-am-bn-cp-∂-Xp-aq-ew _-Øq-Ø-°p
ap-ºv B-cpw C-{X-b-[n-Iw Zq-cw k-©-cn-®n-cp-∂n-s√-∂v ]-d-bmw. B-Zy-
ta {]-kv-Xm-hn-®-Xp-t]m-se _-Øq-Ø-bp-sS bm-{X-bp-sS B-cw-`w l-
÷v I¿-aw \n¿-h-ln-°p-I F-∂ a-X-]-c-am-b D-t±-iyw H-∂p-am-{X-am-
bn-cp-∂p. C-kv-em-an-I- cm-Py-ß-fn¬ \n-∂v F-√m-s°m-√-hpw Xo¿-Ym-S-
I¿ a-°-bn¬ k-tΩ-fn-°p-∂p. km-aq-ln-I k-a-Xz-hpw km¿-h-eu-In-
I km-tlm-Z-cy-hpw D-Zv-tLm-jn-°p-∂ Cu A-Jn-e-tem-I-k-tΩ-f-\w
ap-kv-enw P-\-X-bp-sS ssh-Im-cn-tIm-Zv-{K-Y-\w {]-Jym-]-\w sN-øp-∂ a-
lm-kw-`-h-am-Wv. F-°m-e-hpw Xo¿-Ym-S-\-Øn-s\-Øp-∂-h¿-°v t{]m-
’m-l-\-hpw k-lm-b-hpw sN-bv-Xp-sIm-Sp-°p-hm≥ A-h-cp-sS am¿-K-
ß-fn¬ k-∂-≤-cm-bn \n¬-°p-∂ cm-£m-tk-\-I-fpw k-∂-≤-`-S-∑m-
cpw \n-bp-‡-cm-Im-dp-≠v. H-‰-°p Xn-cn-® _-Øq-Ø-°pw C-kv-em-an-I-
km-tlm-Z-cyw Xp-fp-ºp-∂ ku-lr-Zw F-√m-bn-S-ß-fn¬ \n-∂pw A-°m-
e-Øv \n¿-tem-`w e-`n-®-Xv A-kz-`m-hn-I-am-bn-cp-∂n-√. Im-e-L-´-Øn-
s‚ kz-`m-h- hn-ti-j-am-W-Xv. km-º-Øn-I im-co-cn-I- ti-jn-bp-≈-h¿
a-°-bn-se-Øn Xo¿-Ym-S-\w \-S-Øp-I-sb-∂-Xv G-Xp cm-Py-sØ ap-kv-
en-an-s\ kw-_-‘n-®pw \n¿-_-‘-am-b Im-cy-am-Wv. Po-hn-X-Øn-sem-
cn-°-se-¶n-epw Cu a-l-Xv-I¿-aw \-S-Øm-s\m-°p-I-sb-∂-Xv B-flo-b-
\n¿-hr-Xn-bm-bn F-°m-e-hpw ap-kv-enw-Iƒ I-cp-Xn-t∏m-∂n-´p-≠v. a-X-]-
c-am-b Cu im-k-\ H-s´m-∂p-a-√ ap-kv-enw kv-{Xo ]p-cp-j-∑m-sc k-
©m-c-Ip-Xp-In-Iƒ Iq-Sn-bm-°n-bn-́ p-≈-Xv. a-[y-Im-e ss{I-kv-X-h-bq-tdm-
∏v a-X-{]-N-c-W-Øn-\pw an-j-W-dn {]-h¿-Ø-\-Øn-\pw D-’p-I-c-m-b F-
{X-tbm B-fp-I-sf ]-e Zn-°p-I-fn-te-°v A-b-®n-´p-≠v. F-∂m¬ A-Xn-
s\-°m-sfm-s° B-fl-{]-tNm-Zn-X-cm-bn-cp-∂p tem-I-Øn-se k-I-e tIm-
Wn¬ \n-∂pw a-°-bn-te-°v {]-h-ln-®n-cp-∂ Xo¿-Ym-S-I¿. sIm-√-Øn-
sem-cn-°¬ Iq-Sp-∂ e-t£m-]-e-£w Xo¿-Ym-S-I-cn¬ \n-›-b-am-bpw
Ip-d-®p-t]-sc-¶n-epw Xp-d-∂ a-\-t m-Spw A-t\z-j-W-Xr-jv-W-tbm-Spw-
Iq-Sn h-cp-∂ Pn-⁄m-kp-°-fm-hp-I kzm-`m-hn-I-am-Wv. A-h-cp-sS c-N-
\m-fl-I-kn-≤n A-Xm-Xp-tZ-i-߃-°v an-I-hp-‰ kw-`m-h-\-Iƒ \-ev-In-
bp-an-cn-°pw. A-t∏mƒ _-Øq-Ø-°pw a-°-h-sc t]m-Ip-hm-t\ B-{K-
l-ap-≠m-bn-cp-∂p-≈p-sh-¶n-epw a-°-bn¬ Xm≥ I-≠ hn-hn-[ tZ-i-
°m-tc-bpw `m-jm- `q-jm-Zn-I-sf-bpw t\-cn¬ I-≠-dn-b-W-sa-∂ {]-tNm-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 26
Z-\w D-¤-hn-®p-sh-∂-Xv ss\-k¿-Kn-I-am-Wv.-
l-÷v Xo¿-Ym-S-\w A-d-_n-tem-I-Øn-\v ]p-Xn-b ]p-Xn-b ta-®n¬
ÿ-e-߃ I-s≠-Øp-∂-Xn-\pw A-dn-b-s∏-´n-cp-∂ N-{I-hm-f- ko-a-I-
tf-bp-w D-√w-Ln-®v X-ß-fp-sS hym-h-km-bn-I k-º¿-°-hpw I-®-h-S-km-
[y-X-I-fpw B-cm-bp-∂-Xn-\pw, Iq-Sp-X¬ tI-{μ-߃ I-≠p-]n-Sn-®v hym-
h-km-bn-I A-`n-hr-≤n-bp-≠m-°p-∂-Xn-\pw k-lm-bn-®n-cp-∂p. B-{^n-
°≥-˛-G-jy≥ cm-Py-ß-fn-se I-S¬ am¿-tK-W-bp-≈ hy-h-km-b cw-K-
߃ ap-gp-s° a-[y-Im-e-L-´-Øn¬ ap-kv-enw-I-fp-sS B-[n-]-Xy-Øn-
em-bn-cp-∂p. C-_v-\p _-Øq-Ø-bp-sS k-©m-c-I-Y-Iƒ X-s∂ A-d-
_n hy-h-km-bm-[n-]-Xyw F-{X-am-{Xw hn-im-e-am-bn-cp-∂p-sh-∂v hn-h-
cn-°p-∂p-ap-≠v. Cu hy-h-km-bn-I-fp-sS kw-Lw H-s´m-∂p-a-√ k-©m-
cn-I-fm-b B-fp-I-fp-sS c-£m-k-t¶-X-ß-fm-bn- Xo¿-∂n-´p-≈-Xv. A-cm-
P-I-Xz th-f-I-fn¬ Cu h¿-Ø-I kw-L-߃ sIm-≈-b-Sn-°-s∏-Sm-dp-
s≠-¶n-epw ]-e-t∏m-gpw A-h-cm-Wv bm-{Xm-Ip-Xp-In-Iƒ-°v A-`-bw \-
ev-Ip-I-bpw Aw-K-c-£-I-cm-bn-Øo-cp-I-bpw sN-bv-Xn-´p-≈-Xv. Cu A-d-
_n-hym-]m-cn-Iƒ A-∂-sØ kz-`m-h-ssh-in-jv-Sy-a-\p-k-cn-®v X-ß-fp-
sS c-£-bn≥ Io-gn¬ h-cp-∂-h¿-°v Hu-Zm-cy-]q¿-hw a-l-Ø-c-am-b tk-
h-\-߃ sN-bv-Xn-´p-≠v. C-_v-\p _-Øq-Ø-°pw Cu h¿-Ø-I-kw-L-
ß-fp-sS k-lm-bw ]-e-t∏m-gpw e-`n-®n-´p-≠v.-
Xo¿-Ym-S-t\m-t±-i-Øn¬ I-hn-™ H-cp tN-tXm-hn-Im-c-hpw _-Øq-
Ø-°p-≠m-bn-cp-∂n-√. B e-£y-hpw sh-®v Cu-Pn-]v-Xn-se-Øn-b A-
t±-lw c-≠v b-Xn-h-cy-∑m-cp-am-bn ]-cn-N-b-s∏-Sm-\n-S-h-∂p. C-hn-Sw ap-X-
em-Wv _-Øq-Ø-bp-sS k-©m-c-{]n-bw D-¤-hn-°p-∂-Xv. X-\n-s°m-cp-
t±-i-hpw D-∂-hpw tXm-∂p-∂-Xp-w C-°m-e-Øm-Wv. C-S-°n-S-°v X-s‚
Xo-cp-am-\-sØ-°p-dn-®v Nm-©-eyw tXm-∂m-dp-≠m-bn-cp-s∂-¶n-epw Cu
km-Xzn-I-cp-am-bp-≈ k-º¿-°w A-t±-l-Øn-\v \n-›-b-Zm¿-Vy-Øn-s‚
B-th-i-a-¶p-cn-∏n-®p. Cu-Pn-]v-Xv h-gn a-°-bn-te-°v t]m-Im-sa-∂ Xo-
cp-am-\w A-ß-s\ A-t±-lw t`-Z-K-Xn- sN-bv-Xv, U-am-kv-I-kn¬ \n-∂pw
h-∂ H-cp Xo¿-Ym-S-I-kw-L-hp-am-bn tbm-Pn-®p- ]p-d-s∏-Sp-I-bm-Wp-≠m-
b-Xv. bm-{X-bp-sS ku-Jy-hpw k-©m-c-Iu-Xp-I-hpw _-Øq-Ø-bn¬
D-tØ-Pn-X-am-Ip-∂-Xpw C-hn-Sw ap-X-em-Wv. C-h¿-°v a-°-bn¬ F-Øp-
hm≥ [m-cm-fw k-a-b-ap-≠m-bn-cp-∂-Xp sIm-≠v A-h-cp-sS k-Ω-X-hpw
hm-ßn _-Øq-Ø kn-dn-b, G-jym-ssa-\¿ Xp-S-ßn-b ÿ-e-ß-fn¬ H-
cp {l-kz-ho-£-Ww \-S-Øn-b-Xn-\p-ti-jw Xn-cn-®p X-s‚ kw-L-Øn¬
F-Øn-t®¿-∂p. l-÷v I¿-aw I-gn-™-bp-S-s\-X-s∂ A-t±-lw C-dm-
Jn-te-°p-t]m-bn. _m-Kv-Zm-Zn¬ A-ev-]-k-a-bw I-gn-®p-Iq-´n. ho-≠pw a-
°-bn-te-°p t]m-cm≥ a-\-kv sh-ºn. ]-hn-{X-am-b B ÿ-ew H-∂p-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 27
Iq-Sn Im-Wp-I-bpw Xo¿-Ym-S-\w \-S-Øp-I-bpw sN-øp-I-sb-∂-Xv X-s∂-
bm-bn-cp-∂p C-{]m-h-iy-hpw D-t±-iyw. ]-t£, l-÷v-I-gn-™n-´pw B-
Zy X-h-W-tØ-Xp-t]m-se A-t±-lw a-S-ßn-bn-√. k-ssY-cy-tØm-Sp-Iq-
Sn ]n-∂o-Sv aq-∂v kw-h-’-cw A-t±-lw a-°-bn¬ sN-e-h-gn-®p. C-Xn-\n-
S-°m-Wv C-_v-\p _-Øq-Ø X-s‚ a-X-]-T-\w Iq-Sp-X¬ Im-cy-am-bn-s´-
Sp-°p-∂-Xv. aq-∂p sIm-√w C-…m-an-I kn-cm-tI-{μ-am-b a-°-bn¬ Xm-a-
kn-®v a-X-]-T-\w \-S-Øp-I-sb-∂-Xv G-sXm-cp ap-kv-enw cm-Py-Øpw {]m-
am-Wyw t\-Sn-s°m-Sp-°p-∂ ]-Z-hn -X-s∂-bm-bn-cp-∂p. ]p-d-ta A-d-_n-
km-ln-Xy-Øn¬ ÿn-c-{]-Xn-jvT- t\-Sn-b k-©m-cn-bm-b kp-sse-am-
s‚ A-d-_n -{K-Ÿw _-Øq-Ø-sb X-s‚ `m-Ky-]-co-£-W-Øn-\m-bn
C-¥y-bn-te-°v h-cm≥ B-th-iw sIm-≈n-®p-an-cn-°pw. A-Xn-\p Iq-Sp-
X¬ tbm-Ky-X- k-ºm-Zn-°m-\p-≈ kw-cw-`-am-bn-cp-∂p aq-∂p-sIm-√w a-
°-bn¬ Xm-a-kn-®v C-kv-em-an-I im-kv-{X-߃ ]Tn-°m-s\m-cp-ßn-b-Xn-
s‚ ]n-∂n¬ F-∂v th-Ww Du-ln-°m≥.-
]T-\w ]q¿-Øn-bm-°n-b ti-jw Ip-d-®v A-\p-bm-bn-I-tfm-Sp-Iq-Sn
B-{^n-°-bp-sS In-g-t° Xo-c-Øp-≈ Xp-d-ap-J- ]-´-W-ß-fn-te-°v Xn-
cn-s®-¶n-epw A-ev-]w I-gn-™v ho-≠pw a-°-bn-te-°v h-∂p. A-hn-sS-
\n-∂pw aq-∂m-a-Xpw ]p-Wy-I¿-aw \n¿-h-ln-®-ti-jw C-¥y-bn-te-°v
]p-d-s∏-Sm-sa-∂p-d-®p. ]-t£, Pn-±-bn¬ \n-∂pw I-∏-sem-∂pw In-´m-Xn-
cp-∂-Xp aq-ew bm-{X Iq-Sp-X¬ Zo¿-L-hpw t¢-i-I-c-hp-am-bn-Øo¿-∂p.
G-jym-ssa-\-dn¬ an-°-hm-dpw \-K-c-ß-fn¬ A-t±-lw {]-th-in-®p.
tIm -̈Ãm‚n-t\m-∏n-fn¬ Iq-Sn I-S-∂-Im-cyw ]-d-bp-∂-Xp-an-hn-sS-bm-Wv.
Jp-dm-km-\n¬ Ip-td-°m-ew sN-e-h-gn-® _-Øq-Ø A-h-km-\w h-S-
°p-]-Sn-™m-d≥ Np-c-߃ h-gn C-¥y-bn-te-°v I-S-∂p.-
_-Øq-Ø-bp-sS k-©m-c-hr-Øm-¥w C-¥y≥ hn-Zym¿-Yn-I-sf kw-
_-‘n-®v {]m-[m-\y-a¿-ln-°p-∂-Xpw C-hn-Sw ap-X-em-Wv. km-l-kn-I-
\m-b Cu k-©m-cn-°m-I-s´ kp-Zo¿-L-am-b X-s‚ bm-{X-bn-se G-‰-
hpw kp-{]-[m-\-L-́ -am-bn-cp-∂p C-¥y-bn¬ A-t±-lw I-gn-®p-Iq-́ n-b Im-
ew. A-Xn¿-Øn-bn¬ sh-®p-X-s∂ C-¥y≥ N-{I-h¿-Øn-bm-b ap-l-Ω-
Zv Xp-•-°n-s‚ Hu-tZym-Kn-I hr-μ-hp-am-bn _-Øq-Ø k-º¿-°w ]p-
e¿-Øn. G-sXm-cp hn-tZ-in-bpw A-\p-`-hw Ip-Sm-sX a-s‰m-cp cm-Pym-
Xn¿-Øn I-S-°p-I km-[y-am-bn-cp-∂n-√. C-∂p ]-cn-jv-Ir-X -cm-Py-ß-
fn¬ A-\p-h¿-Øn-°m-dp-≈ \n-_-‘-\-Iƒ A-°m-e-ß-fn¬ \n-e-\n-
∂n-cp-∂n-s√-¶n-epw hn-tZ-in-b-cp-sS t]m-°p-h-c-hpw A-h-cp-sS kp-J-ku-
I-cy-ß-fpw {i-≤n-°m≥ Np-a-X-e-s∏-´ D-tZym-K-ÿ--cp-≠m-bn-cp-∂p. A-
h-sc a-dn-I-S-∂v H-cmƒ-°pw cm-Py-Øv {]-th-in-°p-hm-t\m, sskz-c-hn-
lm-cw \-S-Øp-hm-t\m H-°p-am-bn-cp-∂n-√. C-Xn-s\m-s°-∏p-d-sa G-sXm-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 28
cp h-en-b ]-´-W-Øn-te-°pw I-S-°p-∂-Xn-\v \n¿-Zn-jv-S- bm-{Xm-\p-a-Xn-
]-{Xw th-W-am-bn-cp-∂p. ]-´-W-ß-f-{X-bpw h-en-b a-Xn-ep-Iƒ-°v -A-
I-Øm-bn-cp-∂p. h-en-b I-hm-S-ß-fpw Zzm-c-]m-e-I-∑m-cpw Ir-Xy-am-bn
I-hm-S-߃ Xp-d-°p-I-bpw A-S-°p-I-bpw sN-øp-am-bn-cp-∂p. B¿-s°-
¶n-epw ]-´-W-Øn-te-°v h-c-W-sa-¶n¬ ap≥-Iq-´n A-\p-a-Xn hm-ßn-bn-
cn-°-Ww. ]-´-W-hm-kn-bm-sW-¶n¬ A-bm-fp-sS ]-°-ep-≠m-bn-cn-t°-
≠ Xn-cn-®-dn-b¬ k¿-´n-^n-°-‰v Im-Wn-s®-¶n¬ am-{X-ta A-I-tØ-°v
hn-Sp-am-bn-cp-∂p-≈q. H-cp bp-≤-tam ]-S-tbm-´-tam D-≠m-Ip-tºmƒ km-
[m-c-W sN-øp-∂ {]-Xn-tcm-[ G¿-]m-Sv \-K-c-ß-fp-sS I-hm-S-߃ _-
‘n-°p-I -F-∂-Xm-bn-cp-∂p. B-{I-a-W- ssk-\y-Øn-\v Cu X-S- w
i-‡n-]q¿-hw t\-cn-´-Xn-\p-ti-j-ta \-K-c-ß-fn¬ sIm-≈-b-Sn-°p-hm≥
km-[n-°p-am-bn-cp-∂p-≈p. A-Xm-I-s´ F-fp-∏-hp-am-bn-cp-∂n-√. Im-c-Ww,
I-hm-S-a-S-®p-I-gn-™m¬ cm-Py-c-£-°p-≈ ssk-\y-߃ X-øm-sd-Sp-Øv
Xm-h-f-ap-d-∏n-®n-cn-°pw. C-¥y-bn-se {]-[m-\ \-K-c-hm-Xn-ep-Iƒ c-‡-
cq-£n-X-am-b kw-L-´-\-ß-ƒ-°v ]-e-t∏m-gpw km-£yw h-ln-®n-´p-≈-h-
bm-Wv. cm-Py-Øn-\-I-Øp-≈ ]-´-W-ß-fp-sS ÿn-Xn-X-s∂ C-ß-s\
B-bn-cp-∂-t∏mƒ A-Xn¿-Øn kw-ÿm-\-ß-fn¬ Iq-Sp-X¬ \n-jv-I¿-
j ]m-en-®n-cn-°p-sa-∂v hn-Nm-cn-°m-hp-∂-tX-bp-≈p. A-ß-s\ _-Øq-
Ø-°v A-Xn¿-Øn-bn¬ sh-®p-X-s∂ cm-P-Io-b Zq-X-am-cp-am-bn ]-cn-N-
b-s∏-tS-≠-Xm-bn-h-∂p.-
_-Øq-Ø-bp-sS D-t±-iyw k-º-∂-am-b H-cp ]-Z-hn N-{I-h¿-Øn-bp-
sS Io-gn¬ A-\p-`-hn-°p-I- F-∂-Xm-bn-cp-∂p. sh-dp-sam-cp Zn-Iv k-©m-
cn-bm-bn am-{Xw Po-hn-Xw A-h-km-\n-∏n-°m≥ A-t±-lw X-øm-dm-bn-cp-
∂n-√. X-∑q-ew A-Xn¿-Øn-bn¬ sh-®v cm-P-In-¶-c-∑m-cp-am-bn k-º¿-
°-Øn-¬ G¿-s]-tS-≠-n-h-∂-t∏mƒ X-s∂ X-s‚ D-∂w C-∂-Xm-sW-
∂v _-Øq-Ø ]-d-™n-cp-∂n-cn-°-Ww. A-Xp-sIm-≠m-Wv ]-©m-_n-
tem, kn-‘n-tem, apƒ-´m-Wn-tem X-ßm-sX t\-sc U¬-ln-bn-te-°v
t]m-I-W-sa-∂v B-h-iy-s∏-´-Xv. hn-hn-[-\m-Sp-I-tf-bpw \m-´p-k-{º-Zm-b-
ß-sf-bpw Im-Wp-hm-\pw A-dn-bp-hm-\pw D-≈ B-¥-cn-I-{]-tNm-Z-\-am-
bn-cp-∂p _-Øq-Ø-sb Cu km-l-kn-I Zn-Iv k-©m-c-Øn-\v t{]-cn-∏n-
®n-cp-∂-sX-¶n¬ \n-›-b-am-bpw B k-©m-cn h-S-°p-]-Sn-™m-d≥ A-
Xn¿-Øn -{]-tZ-i-߃ \-S-∂-dn-bp-am-bn-cp-∂p. F-∂m¬ C-¥y-bn-te-°v
{]-th-in-® A-t±-lw A-Xn-\p Xp-\n-™n-s√-∂v am-{X-a-√, ]n-∂o-sSm-cn-
°-epw Cu {]-tZ-i-ß-fn-te-°v I-S-∂p-sN-∂-Xp-an-√. F-´p sIm-√-°m-
ew U¬-ln-bn¬ kp-Jm-\p-`-h-ß-fn¬ \n¿-tem-`w ap-ßn-°p-fn-® _-
Øq-Ø Po-hn-X-ku-I-cy-߃-°p th-≠n-Ø-s∂-bm-Wv U¬-ln N-
{I-h¿-Øn-sb A-`-bw {]m-]n-®-Xv.-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 29
_-Øq-Ø {]-Xo-£n-®n-cp-∂ ]-Z-hn A-t±-l-Øn-\v ap-l-Ω-Zv Xp-•-
°v \-ev-Ip-I-bpw sN-bv-Xp. U¬-ln-bn-se Jm-kn-am-cn¬ H-cm-fm-bn
A-t±-lw \n-b-an-X-\m-bn. am-k-Øn¬ 2500 D-dp-∏n-I i-º-fw \n-›-bn-
®v A-\p-h-Zn-®-Xn-\p ]p-d-ta Xm-a-k-ku-I-cy-ß-fpw a-‰p- cm-P-Io-b B-
\p-Iq-ey-ß-fpw A-`w-Kp-cw \-ev-Ip-I-bpw sN-bv-Xp-. a-X- \n-b-a-߃ ]Tn-
°m≥ a-°-bn¬ aq-∂p-sIm-√w _-Øq-Ø hn-\n-tbm-Kn-®-Xv C-¥y-bn¬
\-√ H-cp D-tZym-K-e-_v-[n-°m-bn-cp-∂n-cn-°-W-sa-∂p \-ap-°v Du-ln-°m-
hp-∂-tX-bp-≈q. C-¥y-bn-te-°p I-S-∂ _-Øq-Ø t\-sc U¬-ln-
kp¬-Øm-s‚ A-c-a-\-bn-te-°p t]m-Ip-∂-Xpw H-cp- D-tZym-K-ÿ-\m-bn
A-hn-sS Xm-a-kn-°p-∂-Xpw Iq-Sn H-∂n-∏n-®p-t\m-°p-tºmƒ \n-›-b-am-
bpw _-Øq-Ø H-cp-tZym-Km¿-Yn-bm-bn-´m-Wv C-¥y-bn-te-°p h-∂-sX-
∂v Im-Wm≥ {]-bm-k-an-√. C-Xn-\-\p-_-‘-am-bn A-t±-l-Øn-s‚ k-
©m-c-K-Xn-bpw Iq-Sn \mw A-\p-[m-h-\w sN-øp-I-bm-sW-¶n¬ a-\- n-
em-°m-hp-∂ ]-c-am¿-Yw, U¬-ln-bn¬ kp¬-Øm≥ ap-l-Ω-Zn-s‚ Io-
gn¬ \n-∂pw H-gn-hm-b-Xn-\p-ti-jw am-{X-am-Wv _-Øq-Ø-bp-sS C-¥y≥
k-©m-c-hr-Øm-¥w Iq-Sp-X¬ Im-cy-am-{X- {]-k-‡-hpw ho-c-km-ln-I-
X-bpw \n-d-™-Xm-hp-∂-Xp-X-s∂. k-©m-cw, k-©m-c-Øn-\p-th-≠n F-
∂ Hu-’p-Iy-]q¿-h-am-b tN-tXm-hn-Im-cw _-Øq-Ø-bn¬ cq-V-aq-e-
am-Ip-∂-Xv U¬-ln hn-´-Xn-\p-ti-j-am-sW-∂-Xn-\v A-t±-l-Øn-s‚ hn-
h-c-W-߃ am-{Xw a-Xn sX-fn-hm-bn-´v.-
A-t∏mƒ _-Øq-Ø-bp-sS ap-∏-Xp-sIm-√-tØm-f-sa-Øp-∂ bm-{X-
sb aq-∂v L-´-ß-fm-bn- Xn-cn-°m-sa-∂v tXm-∂p-∂p. B-Zy-tØ-Xv, l-
÷v Xo¿-Ym-S-\-Øn-\m-bp-≈ bm-{X ˛ _-Øq-Ø-bp-sS B-Zy-sIm-√-
ß-fn-em-bn-cp-∂p C-Xv. G-sXm-cp ap-kv-en-an-\pw ss\-k¿-Kn-I-am-bn D-
≠m-Im-hp-∂ hn-Im-cm-th-i-Øm¬ C-d-ßn-Øn-cn-°p-∂ bm-{X-bm-Wv l-
÷v bm-{X. C-°m-e-Øm-Wv, A-d-_n-km-ln-Xy-hpw k-©m-c-I-Y-I-
fpw A-t±-l-sØ B-I¿-jn-°p-∂-Xv. A-d-_n-tem-Iw kw-`m-h-\-sN-bv-
X \n-c-h-[n a-X-]-Wv-Un-X-∑m-cp-sS-bpw N-cn-{X `q-an-im-kv-{X k-©m-cn-
I-fp-sS-bpw ]p-kv-X-I-ß-fp-am-bn ]-cn-N-bw t\-Sp-∂-Xpw C-°m-e-Øm-
Wv. C-¥y≥ kp¬-Øm-∑m¿ A-d-_n-]-Wv-Un-X-∑m¿-°v \-ev-Im-dp-≈
_-lp-a-Xn-I-sf-°p-dn-®v A-d-_n km-ln-Xy-Øn-s‚ kzm-[o-\w _-Øq-
Ø-sb t_m-[-hm-\m-°n-bn-cn-°-Ww. A-Xn-s‚ ^-e-am-bn-´m-Wv Po-hn-
Xm-tbm-[-\-Øn-te-°v C-d-ßp-∂-Xn-\pw Po-hn-Xw hn-P-b-I-c-am-°p-∂-
Xn-\pw D-]-tbm-K-{]-Z-am-b hn-`-h-k-º-Øv I-c-ÿ-am-°p-hm≥ A-t±-lw
Xp-\n-bp-∂-Xv. A-ß-s\-bm-Wv H-cp e-£y-hp-an-√m-Xn-cp-∂ _-Øq-Ø
a-°-bn¬ Xm-a-kn-®v a-X-]-T-\w \-S-Øp-∂-Xv. C-kv-em-an-I {]-Xy-b-im-
kv-{X-ß-fpw th-Z-\n-b-a-ß-fpw lr-Zn-ÿ-am-°n-b _-Øq-Ø X-s‚ Po-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 30
hn-X-Øn-\v H-cp-t±-iy-hpw e-£y-hpw ap-∂n¬ I-≠p-sIm-≠m-Wv {]-bm-
W-am-cw-`n-°p-∂-Xv.-
C-¥y-bp-sS h-S-°p-]-Sn-™m-d≥ A-Xn¿-Øn I-S-∂v `m-c-X-Øn-s‚
a-Æn¬ Im-ep-Ip-Øp-∂ _-Øq-Ø X-s‚ k-©m-c-Po-hn-X-Øn-se c-
≠mw-L-́ -Øn-s‚ D-Xv-Lm-S-\w \-S-Øp-I-bm-bn-cp-∂p. Cu Im-e-b-f-hn¬
_-Øq-Ø-bn¬ ap-¥n-\n-∂n-cp-∂ B-{K-lw Po-hn-X-Øn¬ D-∂-X-am-b
]-Z-hn I-c-ÿ-am-°p-I-bpw B-h-Xpw kp-J-k-ºq¿-W-am-b Po-hn-Xw
\-bn-°p-I-bpw sN-øp-I-sb-∂-Xm-bn-cp-∂p. C-¥y-bn¬ I-S-°p-∂ Cu
sam-tdm-t°m-°m-c-s‚ ]u-tcm-ln-Xy `m-h-hpw th-j-hp-sam-s° km-
[m-c-W ap-kv-enw hn-izm-kn-I-sf B-I¿-jn-®-Xn¬ A-]m-I-X-bn-√. A-
Xn¿-Øn ap-X¬ U¬-ln A-c-a-\-bn¬ F-Øp-∂-Xp h-sc ap-kv-enw
km-tlm-Z-cy-Øn-s‚ kv-t\-lm-Z-c-hp-Iƒ \n¿-tem-`w _-Øq-Ø-°p e-
`n-®p. N-{I-h¿-Øn- ap-l-Ω-Zv Xp-•-°v X-e-ÿm-\-Øn-√m-Xn-cp-∂n-´pw cm-
P-am-Xm-hv hn-tZ-in-bm-b Cu A-d-_n-sb k¬-°-cn-°p-hm-\pw Z-bm-Im-
cp-Wy-߃ sIm-≠v A-\p-{K-ln-°p-hm-\pw a-d-∂n-√. A-Xp-h-sc Xm≥
A-\p-`-hn-°p-I-tbm tI-´-dn-bp-I-t]m-ep-tam sN-bv-Xn-´n-√m-Ø A-]m-c-
am-b Z-bm-hm-bv-]pw hm-’-ey- k-ºq¿-W-am-b kv-t\-l-km-tlm-Z-cy-hpw
kp¬-Øm≥ Xn-cn-s®-Øn-b-t∏mƒ A-\p-`-hn-°m-≥ C-S-h-∂-Xm-bn _-
Øq-Ø X-s∂ F-gp-Xp-∂p-≠v. kp¬-Øm-s‚ ssI-b-b-® kw-`m-h-\-
I-fpw D-∂-X-am-b D-tZym-K-]-Z-hn-bpw X-∂n-e¿-]n-X-am-b-t∏mƒ _-Øq-
Ø tIm-cn-Ø-cn-®n-cn-°-Ww. A-ß-s\ F-´p-sIm-√-tØm-fw (1333 ap-
X¬ 1342 h-sc) kp¬-Øm≥ ap-l-Ω-Zn-s‚ Io-gn¬ _-Øq-Ø tPm-en
t\m-°n. Cu Im-e-Øp _-Øq-Ø-bp-sS [q¿-Ø-Sn-bpw Iq-´p-sI-´pw C-
jv-S-s∏-Sm-Xn-cp-∂ ap-l-Ω-Zv Xp-•-°v A-t±-l-sØ Ip-td- Zn-h-kw X-S-¶-
en¬ ]m¿-]n-®p. cm-P-Io-b- hn-tZz-j-Øn-\v ]m-{Xo-`q-X-\m-bm-¬ D-≠m-
Im-hp-∂ `-hn-jy-Øv B-tc-°m-fpw A-dn-bm-am-bn-cp-∂ _-Øq-Ø X-
s‚ sh-∏m-´n-I-sf Xn-cn-t®-ev-]n-°p-I-bpw ]m¿-]n-S-Øn-ep-≠m-bn-cp-∂
k-I-e- hn-e-s∏-´ h-kv-Xp-°-fpw ]-e¿-°m-bn Zm-\w \-ev-Ip-I-bpw sN-
bv-Xp. C-\n ap-X¬ H-cp X-]-kzn-bp-sS G-Im-¥-Po-hn-Xw \-bn-°m≥
t]m-Ip-∂p-sh-∂v _-Øq-Ø H-cp ]-c-ky-{]-Jym-]-\-hpw \-S-Øn. \n-cm-
lm-c-{h-X-ß-fpw a-Xm-Nm-c-\n¿-h-l-W-hp-sam-s°-bm-bn eu-In-I-Po-hn-
X-Øn¬ \n-∂pw A-t±-lw H-gn-™p-am-dn-\n-∂p. C-Xp- hn-Nm-cn-® ^-e-
ap-≠m-°n-sb-∂-Xv kw-i-b-c-ln-X-am-Wv. kp¬-Øm-s‚ A-{]o-Xn k-
ºm-Zn-®p-sIm-≠v U¬-ln-bn¬ \n-∂pw ]-cy-S-\-Øn-\p ]p-d-s∏-´n-cp-∂p-
sh-¶n¬, Xo¿-®-bm-bpw _-Øq-Ø-sb-∂ k-©m-cn-bp-sS I-Y \mw A-
dn-bp-am-bn-cp-∂n-√. U¬-ln-bn¬-Ø-s∂ _-Øq-Ø ]-g-b Po-hn-X-hp-
am-bn I-gn-™p-Iq-Sn-bn-cp-s∂-¶n-epw ÿn-Xn a-s‰m-∂m-Ip-am-bn-cp-∂n-√.
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 31
G-Xm-bm-epw kp¬-Øm-s‚ \o-c-k-Øn≥ \n-∂pw ap-‡n-t\-Sm≥ G-‰-
hpw ]-‰n-b am¿-Kw Km¿-ln-I-hpw eu-In-I-hp-am-b H-∂n-epw Xm-ev-]-cyw
Im-Wn-°m-sX k-\ym-k-Po-hn-Xw \-bn-°p-I-sb-∂-Xv am-{X-am-bn-cp-∂p.
_-Øq-Ø-bn¬ X-\n-°p-tXm-∂n-b A-kp-J-߃ A-ß-s\ B-fn-°-
Øm-sX X-Wp-Øp-d-bp-I-bm-Wp-≠m-b-Xv. X-∑q-ew 1342˛¬ tem-I-Øn-
se G-‰-hpw h-en-b km-{am-Py-Øn-s‚ A-[n-]-Xn-bpw amw-tKmƒ N-{I-
h¿-Øn-bp-am-b tSm-K≥ Xn-aq-dn-s‚ A-Sp-°-te-°v H-cp Zu-Xy-kw-L-
sØ A-b-°p-hm≥ kp¬-Øm-\p-t±-in-®-t∏mƒ tem-I-]-cn-N-b- k-º-
∂-\m-bn kp¬-Øm-\p-tXm-∂n-b I-£n _-Øq-Ø X-s∂-bm-bn-cp-∂p.
ap-l-Ω-Zv Xp-•-°v _-Øq-Ø-sb hn-fn-∏n-®v C-{]-Im-cw ]-d-™p: "\n-
߃-°v k-©m-cw sN-øp-∂-Xn¬ Iu-Xp-I-ap-s≠-∂v Rm≥ a-\- n-em-
°n-bn-´p-≠v. F-s‚ Zu-Xy-hp-am-bn ssN-\-bn-te-°v \n-߃ t]m-bm¬-
s°m-≈m-sa-∂v Rm-\m-{K-ln-°p-∂p. Cu kw-K-Xn-°m-Wv Rm≥ \n-
ß-sf {]-tXy-Iw A-b-®p-h-cp-Øn-b-Xv.-'' (Selections from the Travels ofIbn Battuta P.213.) kp¬-Øm-s‚ \o-c-k-Øn-\v C-S-bm-b-Xp-sIm-≠v H-cp
^-°o-dn-s‚ th-j-hn-[m-\-tØm-Sp-Iq-Sn [ym-\-hpw a-X-\n-jvT-I-fp-am-bn
I-gn-™n-cp-∂ _-Øq-Ø-°v A-{]-Xo-£n-X-am-b Cu £-Ww ko-am-
Xo-X-am-b B-\-μ-ap-≠m-°n-sb-∂-Xn¬ kw-i-b-an-√. H-´pw a-Sn-°m-sX-
X-s∂ A-t±-lw A-Xv kzo-I-cn-®p. t]m-Im-\p-≈ H-cp-°-߃ [r-X-K-
Xn-bn¬ D-’m-l-]q¿-hw \-S-Øp-I-bpw sN-bv-Xp. A-ß-s\-bm-Wv ho-
≠pw _-Øq-Ø X-s‚ \n¿-_-‘-k-\ym-k-Po-hn-X-Øn¬ \n-∂pw ap-
‡-\m-bn Iq-Sp-X¬ D-jm-tdm-Spw {]-k-cn-t∏m-Spw Iq-Sn "B-I-{a-tim-`-\-
k-ar-['am-b eu-In-I Po-hn-X-Øn-te-°v ho-≠pw C-d-ßn h-cp-∂-Xv.
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 32
3
k-©m-cw, k-©m-c-Øn-\p-th-≠n
ssN-\-bn¬ tSm-K≥ Xn-aq-dn-s‚ A-Sp-°-te-°v ap-l-Ω-Zv Xp-•-°-b-
°p-∂ {]-Xn-]p-cp-j-s\-∂ \n-e-°v H-cp h-en-b kw-Lw A-\p-bm-bn-I-
tfm-Sp-Iq-Sn ]p-d-s∏-Sp-∂ _-Øq-Ø, X-s‚ bm-{Xm-\p-`-h-ß-fp-sS aq-
∂m-a-sØ L-´-Øn-te-°v {]-th-in-°p-I-bm-bn-cp-∂p. b-Ym¿-Y-Øn¬
U¬-ln-bn¬ \n-∂pw H-cp Zu-Xy-kw-L-Øn-s‚ \m-b-I-ÿm-\w G-s‰-
Sp-Øv, hn-tZ-i-]-cy-S-\-Øn-\v ]p-d-s∏-Sp-∂ D-Ø-c-hm-Zn-Xz-ap-≈ H-cp-b¿-
∂ D-tZym-K-ÿ-s‚ am-\-kn-I km-∂n-[y-tam, Np-a-X-em-t_m-[-tam H-
∂pw \mw U¬-ln-hn-Sp-∂ _-Øq-Ø-bn¬ Im-Wp-∂n-√. A-{]o-Xn-°¿-
l-\m-bn; in-£-b-\p-`-hn-°m-sX G-sX-¶n-epw hn-t[-\ kp¬-Øm-s‚
]n-Sn-bn¬ \n-∂pw X-Sn-X-∏m-\p-≈ hy-{K-X _-Øq-Ø-bn¬ \n¿-Δn-i-
¶w {]-h¿-Øn-®n-cp-∂-Xn-\v a-Xn-bm-b sX-fn-hp-≠p-Xm-\pw. ap-l-Ω-Zv Xp-
•-°v A-b-® Cu Zu-Xy-kw-L-Øn-s‚ {]m-[m-\yw A-dn-b-W-sa-¶n¬
A-t±-lw ssN-\o-kv N-{I-h¿-Øn-°v sIm-Sp-Ø-b-® k-Ωm-\-ß-fp-sS
I-W-°p-Iƒ am-{Xw ]-cn-tim-[n-®m¬ a-Xn. \-√-bn-\w \q-dv Ip-Xn-c-
Iƒ, \q-dv A-Sn-a-Iƒ, ]m-´p-Im-cpw \¿-Ø-In-I-fp-am-b \q-dv s]¨-Ip-
´n-Iƒ, Hm-tcm-cp-Ø¿-°pw \q-dv Zo-\m¿ ho-Xw hn-e-bp-≈ \q-dn-\w Xp-
Wn-Ø-c-߃, Hm-tcm-cp-Ø¿-°pw \m-epw A-©pw h¿-W-ß-fp-≈ `w-
Kn-tb-dn-b \q-dv J-kv ]-´p-Iƒ, \q-dv k-em-lo-b h-kv-{X-߃,\q-dv jn-
cn≥-_m-lv Xp-Wn-Iƒ,\q-dv jm≥-_m-lv h-kv-{X-߃, I-dp-∏v, sh-fp-
∏v, Np-h-∏v, ]-®, \o-e F-∂o h¿-W-ß-fn-ep-≈ A-™-q-dv I-iv-ao¿ tcm-
a-h-kv-{X-߃, c-Xv-\-߃ ]-Xn-® ]n-Sn-tbm-Sp-Iq-Sn-b ]-Øp hm-fp-Iƒ,
kz¿-Ww, sh-≈n F-∂n-h-bm¬ D-≠m-°n-bn-´p-≈ X-fn-I-Iƒ, Iq-P-
Iƒ, a-‰p-X-c-Øn-ep-≈ Iu-Xp-I-h-kv-Xp-°ƒ Xp-S-ßn-b-h-bm-bn-cp-∂p
hn-e-s∏-´ B k-Ωm-\-߃.-' (Ibn Battuta travels. pp. 214, 215)_-Øq-Ø F-gp-Xp-∂p: ""F-s‚ Io-gn-em-bn A-ao¿ k-lo-dp-±o-t\-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 33
bpw k-Ωm-\-ß-fp-sS ta¬-t\m-´w h-ln-°p-hm≥ Im-^q¿ F-∂ j-Wv-
U-t\-bpw kp¬-Øm≥ \n-b-an-®n-cp-∂p. A-ao¿ k-lo-dp-±o-s\ F-\n-
°p \-t∂ ]n-Sn-®p. k¬-kz-`m-hn-bm-bn-cp-∂ H-cp ]-Wv-Un-X-\m-bn-cp-
∂p A-t±-lw. C-h¿-°p ]p-d-ta kp-c-£n-X-am-bn R-ß-sf Xp-d-ap-J-
sØ-Øn-°p-hm≥ No-\m-N-{I-h¿-Øn-bp-sS Zu-Xy-kw-L-Øn¬-s]-´ ]-
cn-Nm-c-I-∑m-cpw R-ß-tfm-sSm-∏-ap-≠m-bn-cp-∂p. B {]-Xn-\n-[n kw-L-
t\-Xm-hn-s‚ t]-cv Xp¿-kn F-∂m-bn-cp-∂p.-' (Ibn Battuta travels. pp. 214,215) A-ß-s\ U¬-ln-bn¬ \n-∂pw ssN-\-bn-te-°v H-cp hn-tZ-i-Im-
cym-e-b-Øn-s‚ {]u-Vn-tbm-Sp-Iq-Sn bm-{X-]-d-™v ]n-cn-bp-∂ _-Øq-
Ø A-ev-]- Zn-h-k-Øn-\-Iw X-s∂ X-s‚ Iq-´p-Im-cp-am-bn k-º¿-°-a-
‰v H-‰-°v sIm-≈-°m-cp-sS kw-L-Øn-e-I-s∏-Sp-I-bm-Wv. C-∂v A-en-
K¿ F-∂v ]-d-bp-∂ "tIm-bn¬' F-∂ ÿ-e-sØ-Øn-b-t∏m-tg-°pw
_-Øq-Ø X-\n-®m-Ip-∂p. A-Xn-\p-Im-c-Ww kz-¥w `m-Ky-]-co-£-W-
Øn-\v hn-t[-b-\m-bn H-‰-°v k-©-cn-®-Xpw X-\n-®v ]-e ÿ-e-ß-fn-epw
I-S-∂p-sN-∂-Xp-am-bn-cp-∂p. X-∂n-e¿-]n-X-am-b Np-a-X-e D-Ø-c-hm-Zn-Xz-
tØm-Sp-Iq-Sn \n¿-Δ-ln-°-W-sa-∂ D-t±-iyw A-t±-l-Øn-\p-≠m-bn-cp-∂p-
sh-¶n¬ H-cn-°-epw X-s‚ A-I-º-Sn tk-h-I-sc-bpw a-‰p-≈ Aw-K-ß-
sf-bpw hn-´p-]n-cn-™v X-\n-®p-≈ H-cp bm-{X-°v A-t±-lw X-øm-dm-Ip-
am-bn-cp-∂n-√.-
k-Xy-Øn¬ C-hn-Sw ap-X-em-Wv _-Øq-Ø-bn¬ H-cp km-l-kn-I-
\m-b k-©m-cn ap-f-®p h-cp-∂-Xv. C-Xp-ap-X-ep-≈ k-©m-c-hr-Øm-¥w
i-cn-°pw H-cp bm-{Xm-Ip-Xp-In-bp-tS-Xm-Wv. A-td-_y-bn-se Xm-a-k-hpw
U¬-ln-bn-se D-tZym-K-hp-sam-s° _-Øq-Ø-bn¬ D-≠m-°n-bn-cp-∂
{]-Xn-I-c-W-hpw, U¬-ln-bn¬-\n-∂pw F-¥pw- h-c-s´ F-∂p I-cp-Xn-bp-
≈ Zn-Iv-k-©m-c-hpw hy-Xy-ÿ-ta-J-e-I-fn-em-Wv hm-b-\-°m-c-s\ sIm-
s≠-Øn-°p-∂-Xv. A-Xn-\v A-Xn-t‚-Xm-b Im-c-W-ß-fp-ap-≠v. C-¥y-
bn¬ h-∂v D-]-Po-h-\-Øn-\p-≈ \-√ H-cp tbm-Ky-X k-ºm-Zn-°p-I- F-
∂-Xm-bn-cp-∂p- a-°-bn¬ I-gn-®p-Iq-´n-b Im-e-sØ D-t±-i-sa-¶n¬, U¬-
ln-bn-se Po-hn-X-am-I-s´ Hu-tZym-Kn-I-]-Z-hn-sb \n-e-\n¿-Øp-hm≥ th-
≠n-bp-≈ {i-a-am-bn-cp-∂p. H-cp hn-Zym¿-Yn a-s‰m-cp \m-´n¬ ]T-\-Øn-
\p-t]m-bn _n-cp-Z-hpw k-ºm-Zn-®p a-S-ßp-∂p F-¶n¬-Iq-Sn-bpw A-bmƒ-
°v B \m-Sn-s\-∏-‰n-bpw, Xm≥ C-S-]-g-In-b B-fp-I-sf-°p-dn-®pw F-
s¥-¶n-ep-sam-s° ]-d-bm≥ Im-Wpw. A-tX ÿn-Xn-bm-Wv D-tZym-K-
ÿ-\m-b a-s‰m-cm-fp-sS-bpw. A-bmƒ tPm-en-°p-th-≠n hn-tZ-i-cm-Py-
sØ-Øp-∂p. Ip-td-°m-e-Øn-\p-ti-jw tPm-en-bn¬-\n-∂v ]n-cn-tb-≠m-
b-Xm-bpw h-cp-∂p. Cu c-≠p- Iq-´-cp-sS-bpw A-Sn-ÿm-t\m-t±-i-߃
]Tn-°p-I-bpw tPm-en-sN-øp-I-bpw B-sW-¶n-epw X-߃ I-≠ \m-Sn-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 34
s\-bpw \m-´p-Im-sc-bpw kw-_-‘n-®v Ip-td-°m-cy-߃ A-h¿-°pw ]-
d-bp-hm≥ Im-Wpw. ]-t£, Cu ÿ-e-߃-X-s∂ k-μ¿-in-°p-∂ H-
cp k-©m-cn-bp-sS Hu-Xv-kp-Iy-hpw A-t\z-j-W-Xr-jv-W-bpw X-÷-\y-
am-b hn-h-c-W-ß-fpw H-cn-°-epw B-Zy-sØ c-≠p- Iq-´-cn¬-\n-∂pw {]-
Xo-£n-°p-I km-[y-a-√. Cu aq-∂v A-h-ÿm-hn-ti-j-hpw _-Øq-Ø-
bp-sS bm-{Xm-hn-h-c-W I-Y-I-fn¬ Zr-iy-am-Wv.-
B-Zy-tØ-Xv, A-td-_y Xp-S-ßn-b cm-Py-ß-fp-sS hn-h-c-Ww. H-cp
hn-Zym¿-Yn F-∂ \n-e-bn¬ A-t±-lw ]Tn-°m≥-t]m-b ÿ-e-sØ-°p-
dn-®v bm-Zr-—-bm D-≈ {]-kv-Xm-h-\-I-fm-W-Xv. c-≠m-a-sØ-L-´w, a-dp-
\m-´n¬ D-tZym-K-hp-am-bn-°-gn-™v Ip-td-°m-e-Øn-\p-ti-jw Xn-cn-s®-
Øp-∂-bmƒ-°p ]-d-bm-\p-≈ A-\p-`-h-ß-fp-tS-Xn-∂p Xp-ey-am-b Nn-e
k-a¿-∞-\-߃. tPm-en e-`n-°p-∂-Xn-\p-ap-ºp-≈ H-cp-h-s‚ am-\-kn-I
A-¶-em-∏v, {]-Xo-£-bn¬ I-hn-™ Hu-Zm-cy-hpw Hu-tZym-Kn-I-]-Z-hn-
bpw th-Kw e-`n-°p-tºmƒ A-an-X-am-b B-\-\-μ-am-bn am-dp-∂ k-μ¿-
`-am-W-Xv. B Zn-h-k-ß-ƒ h-f-sc k-t¥m-j-tØm-sS Hm¿-Øp-t]m-hp-
I kzm-̀ m-hn-I-am-Wv. A-Xp-X-s∂-bm-Wv i-cn-°pw _-Øq-Ø-bp-sS ÿn-
Xn-bpw. X-\n-°p k-I-e-am-\ -kp-J-ku-I-cy-ß-fpw I-e-h-d -Iq-Sm-sX
X-∂-\p-{K-ln-® kp¬-Øm≥ ap-l-Ω-Zn-s‚ Zm-\-[¿-am-Zn-I-sf ]p-I-gv-Øp-
∂ _-Øq-Ø tem-I-sØm-cn-S-Øpw C-{X-°p Z-bm-ep-hpw I-cp-Wm-\n-
[n-bp-am-b H-cp `-c-Wm-[n-Im-cn-sb -Im-Wp-I {]-bm-k-am-sW-∂v F-gp-
Xp-∂p-≠v. A-ß-s\ Hu-tZym-Kn-I- Im-e-Øn-s‚ B-Zy-`m-Kw h-en-b A-
\p-{K-l-am-bn G-sXm-cm-fpw Im-Wm-dp-≈-Xp-t]m-se-X-s∂ _-Øq-Ø-
bpw Im-Wp-∂p. A-Xn-\p-Im-c-W-°m-cm-b-h-sc G-h-cpw hm-gv-Øm-dp-≈-
Xp-t]m-se _-Øq-Ø-bpw hm-gv-Øp-∂p. A-Xp-I-gn-™p X-s‚ ta-em-
f-s‚ A-{]o-Xn-°p hn-t[-b-\m-Ip-tºmƒ G-sXm-cp km-[m-c-W D-tZym-
K-ÿ-\pw sN-øm-dp-≈-Xp-t]m-se A-bm-sf ]-gn-°p-I-bpw ]n-cm-Ip-I-
bpw sN-øp-∂ am-\-kn-I-hn-{In-b _-Øq-Ø-bpw A-\p-h¿-Øn-°p-∂p.
A-ß-s\-bm-Wv ap-l-Ω-Zv Xp-•-°n-s\-°p-dn-®v Xp-S-°-Øn¬ A-an-X-am-
b {]-iw-k-bpw C-S-°p-h-®v \n-μy-am-b B-`n-Nm-c-hm-°p-I-fpw \n¿-tem-
`w \n-c-Øn-sh-°p-∂-Xv. Np-cp-°-Øn¬ _-Øq-Ø-bn¬ \mw Im-Wp-
∂ Cu hy-Xym-k-߃ th¿-Xn-cn-®-dn-™n-s√-¶n¬ A-t±-l-Øn-s‚
hn-h-c-W-߃ N-cn-{X-hn-Zym¿-Yn-sb A-h-Xm-f-Øn-te-°m-bn-cn-°pw B-
\-bn-°p-I. C-cp-Ø-an-√m-Ø H-cp hn-Im-c-Po-hn-bm-bn-´m-Wv C-_v-\p _-
Øq-Ø-sb ]-e-t∏m-gpw tXm-∂p-I. G-Xm-bm-epw ]-Iz-a-Xn-bm-b H-cp
]-Wv-Un-X-s‚ am-\-kn-I-am-b h-ep-∏w C-t±-l-Øn-\p-≠m-bn-cp-∂n-s√-
∂v Xo¿-Øv ]-d-bm-≥ I-gn-bpw.-
_-Øq-Ø-bp-sS bm-{X-bp-sS aq-∂mw L-́ -am-Wv b-Ym¿-Y-Øn¬ km-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 35
l-kn-I-\m-b H-cp k-©m-cn-bp-sS hn-h-c-W-am-Ip-∂-Xv. U¬-ln-bn¬
\n-∂pw ]p-d-s∏-Sp-tºmƒ-X-s∂ ssN-\-bn-te-°p t]m-I-cp-sX-∂p _-
Øq-Ø I-cp-Xn-bn-cn-°-W-sa-∂v hn-iz-kn-°m-\m-W-[n-Iw km-[y-X. _-
Øq-Ø-bp-sS ssN-\m k-μ¿-i-\w A-t±-lw ]-d-™-Xn¬ sh-®v G-‰-
hpw h-en-b \p-W-bm-bn-cp-∂p-sh-∂v \mw t\-c-sØ {]-kv-Xm-hn-®-Xv
Hm¿-a-bp-≠-t√m. C-Xn-\v -D-t]m¬-_-e-I-am-bn th-W-sa-¶n¬ _-Øq-
Ø-bp-sS am-\-kn-I -ÿn-Xn-hn-ti-j-hpw ]n-∂o-Sp-≈ {]-hr-Øn-I-fpw-
Iq-Sn I-W-°m-°p-hm-s\m-°pw. ssN-\-bn¬ t]m-Ip-hm≥ k-I-e ku-
I-cy-߃ e-`n-®n-´pw A-Xv th-≠-hn-[w D-]-tbm-K-s∏-Sp-Øm-sX \n-cp-
Ø-c-hm-[n-bm-b H-cp-Ø-s\-t∏m-se H-‰-Xn-cn-™v, X-s‚ kw-L-sØ
th-sd-hn-´v, ]p-Xn-b ]p-Xn-b ]-co-£-W-߃ \-S-Øp-hm≥ A-t±-lw an-
\-s°-Sp-am-bn-cp-∂n-√. C-sXm-s°-°-gn-™v tIm-gn-t°m-s´-Øp-∂ A-
t±-l-hpw Iq-´-cpw I-b-dn-b Hm-Sw X-I¿-s∂-∂pw ssN-\-bn-te-°p-≈
bm-{X th-s≠-∂v sh-s®-∂pw \mw t\-c-sØ hn-h-cn-®n-´p-≠v. U¬-ln-
bn-te-°p-≈ a-S-ßn t]m-°v kp¬-Øm-s‚ tIm-]-Øn-\n-c-bm-Ip-sa-∂-
Xn-\m-em-bn-cn-°mw X-s‚ k-©m-c-hm-k-\ C-¥y-bp-sS sX-t° A-‰-
Øp-≈ ÿ-e-߃ k-μ¿-in-°p-hm-\pw A-d-_n-°-S¬ Zzo-]p-I-fn-epw
kn-tem-Wn-epw a-‰p -{]-tZ-i-ß-fn-epw H-s° bm-{X-sN-øp-hm-\pw _-
Øq-Ø Xo-cp-am-\n-®-Xv.-
A-ß-s\ am-e-Zzo-]n¬ I-S-°p-∂ _-Øq-Ø h-f-sc A-¤p-X-I-Y-
Iƒ B \m-Sn-s\-°p-dn-s®-gp-Xp-∂p-≠v. _-Øq-Ø A-hn-Sp-sØ cm-P-
Ip-Spw-_-Øn¬ \n-∂pw hn-hm-lw I-gn-°p-I-bpw A-hn-sS Jm-kn-bp-sS
]-Z-hn A-e-¶-cn-°p-I-bpw sN-øp-∂-Xm-Wv {]-[m-\-kw-`-h-߃. ]-Xn-
s\-´p am-k-°m-ew Cu Po-hn-X-hp-am-bn am-e-Zzo-]n¬ I-gn-bp-∂ _-
Øq-Ø-°v Zzo-]p-hm-kn-Iƒ A-\p-jvTn-®p-t]m-∂ ]-e A-‘-hn-izm-k-
ß-sf-bpw No-Ø B-Nm-c-ß-sf-bpw sh-√p-hn-fn-°-W-sa-∂pw I-gn-h-
Xpw A-h-sc ]-cn-jv-I-cn-°-W-sa-∂pw D-≈ A-¥x-{]-tNm-Z-\-ap-≠m-bn.
C-Xp-aq-ew Zzo-]p-\n-hm-kn-I-fp-sS A-{]o-Xn-°p _-Øq-Ø ]m-{Xo-`q-X-
\m-t°-≠-Xm-bn h-∂p-. A-ß-s\ A-hn-sS \n-∂pw _-Øq-Ø _-ln-
jv-Ir-X-\m-bn. C-tXm-Sp-Iq-Sn _-Øq-Ø-bn-ep-≈ ]p-tcm-ln-X≥ X-e-
bp-b¿-Øn. ho-≠pw H-cp a-Xm-Nm-cy-s‚ th-jw A-t±-lw A-Wn-™p.
C-°m-e-Øm-Wv kn-tem-Wn-ep-≈ B-Zw a-e-bn¬ I-b-d-W-sa-∂ B-
th-iw _-Øq-Ø-bn-e-¶p-cn-°p-∂-Xpw A-t±-lw kn-tem¨ k-μ¿-in-
°p-∂-Xpw. A-hn-sS-\n-∂pw a-S-ßn a-[p-c Xp-S-ßn-b ÿ-e-ß-fn¬ Ip-
td-°m-ew X-ßn-b-ti-jw sIm-√w, tIm-gn-t°m-Sv Xp-S-ßn-b ÿ-e-߃
H-∂p-Iq-Sn \-S-∂p-I-≠ _-Øq-Ø, H-cn-°¬ Iq-Sn am-e-Zzo-]n-te-°v ]p-
d-s∏-´p. ]-t£, Im-cy-am-b kzo-I-c-Ww X-t±-i-hm-kn-I-fn¬ \n-t∂m
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 36
kp¬-Øm-\n¬ \n-t∂m e-`n-°m-Ø-Xv sIm-≠m-bn-cn-°-Ww A-ev-]-Im-
ew I-gn-™-t∏m-tg-°pw _-Øq-Ø ho-≠pw tIm-gn-t°m-´v X-s∂ Xn-
cn-s®-Øn.-
A-Xn-\p-ti-jw ssN-\-bn-te-°v t]m-sb-∂m-Wv _-Øq-Ø ]-d-bp-
∂-Xv. A-Xv F-{X-tØm-fw hn-iz-k-\o-b-am-sW-∂ Im-cyw \mw hn-i-Zo-
I-cn-®-Xm-Wv. ssN-\-bn¬ \n-∂pw kp-am-{Xm -h-gn a-S-ßn tIm-gn-t°m-
s´-Øp-∂ _-Øq-Ø X-s‚ Zu-Xy-\n¿-h-l-W-Øn¬ B-Àm-Zw sIm-
≈p-I-tbm k-t¥m-j-I-c-am-b B hm¿-Ø U¬-ln-bn¬ kp¬-Øm≥
ap-l-Ω-Zn-s\ A-dn-bn-°p-I-tbm sN-øm-sX C-¥y-bn¬ \n-∂pw ÿ-ew
hn-Sp-I-bm-Wv sN-bv-X-Xv. C-Xpw _-Øq-Ø ssN-\-bn¬ t]m-bn-´n-s√-
∂ \-Ωp-sS hm-Z-K-Xn-°v k-lm-b-I-am-bn \n¬-°p-∂ kw-K-Xn-bm-Wv.
Ip-sd ssh-In-bm-sW-¶n-epw X-∂n-e¿-]n-® {]-bm-k-ta-dn-b ]-Wn \n-d-
th-‰m≥ I-gn-™n-cp-∂p-sh-¶n¬ \n-›-b-am-bpw B hn-h-cw A-dn-bn-®v
kw-Xr-]v-Xn-b-S-bp-hm≥ B¿-°pw Iq-Sp-X¬ k-t¥m-jw Im-Wpw. {]-
i-kv-Xn-bpw ]-Z-hn-bpw a-‰m-tc-°m-fpw _-Øq-Ø-bpw B-{K-ln-®n-cp-∂p-
sh-∂v \mw ]-cm-a¿-in-®-Xp-am-Wv.-
ssN-\-bn¬ \n-∂pw Xn-cn-®p-h-∂ _-Øq-Ø A-[n-I-Im-ew C-hn-
sS In-S-∂p-I-d-ßm-sX X-s‚ a-S-°-bm-{X B-cw-`n-®p. tIm-gn-t°m-´p-\n-
∂v A-t±-lw I-∏¬ I-b-dn. A-°m-e-Øv A-d-_n-°-S-en-se hym-h-km-
bn-I Ip-Ø-I A-d-_n-Iƒ-°m-bn-cp-∂p. X-∑q-ew G-sXm-cmƒ-°pw a-
[y-]u-c-kv-Xy-tZ-i-ß-fp-am-bp-≈ k-º¿-°w \n-jv-{]-bm-kw km-[y-am-
bn-cp-∂p. {]-tXy-In-®pw A-d-_n- tem-I-sØ H-cp k-©m-cn-°v X-s‚
k-tlm-Z-c -cm-Py-ß-fn-se I-®-h-S-kw-Lw k-I-e k-lm-b-ß-fpw ]-e
k-μ¿-`-ß-fn-epw \n¿-tem-`w \¬-In-bn-cp-∂p F-∂ Im-cyw \mw t\-c-
sØ ]-cm-a¿-in-®-Xm-Wv. B ku-I-cyw D-]-tbm-Kn-®v _-Øq-Ø tI-c-
f-tØm-Sp bm-{X-]-d-™v a-[y-]u-c-kv-Xy-cm-Py-߃ I-S-∂v sam-tdm-
t°m-hn-te-°v t]m-Im≥ sh-ºn. F-∂m¬ 1348˛-se Ip-{]-kn-≤-am-b
C-cp-≠ a-c-W-ß-fp-sS Im-e-Øv A-t±-lw kn-dn-b-bn-em-bn-cp-∂p- F-∂v
Im-Wmw. kn-dn-b-bn-se tLm-c-am-b Cu \-io-I-c-W-hym-[n-bp-sS hym-
]v-Xn-bpw hn-\-bpw h-f-sc lr-Z-b-kv-]r-°m-bn _-Øq-Ø F-gp-Xn-bn-´p-
≠v. Cu A-]-I-S-Øn-s‚ A-]m-b-I-c-am-b Im-c-W-ß-fpw A-Xp-aq-e-ap-
≠m-b {]-bm-k-ß-fpw _-Øq-Ø-bp-sS N-cn-{X-Øn¬ \n-∂m-W-[n-I-
hpw sh-fn-®-Øv h-∂n-´p-≈-Xv.-
Cu k-μ¿-`-ß-fn-sem-∂pw `m-hn- ]-cn-]m-Sn-I-sf-°p-dn-®v bm-sXm-cp-
hn-[ B-kq-{X-W-tam Nn-¥-tbm A-t±-l-sØ A-e-´n-bn-cp-∂-Xm-bn Im-
Wp-∂n-√. Cu Im-e-a-{X-bpw D-b¿-∂ ]-Z-hn-I-f-e-¶-cn-°p-I-bpw D-∂-X-
cm-b hy-‡n-I-fp-am-bn k-º¿-°-Øn-en-cn-°p-I-bpw sN-bv-X _-Øq-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 37
Ø-°v H-∂pw _m-°n-bm-°p-hm-t\m, X-s‚ \m-́ n¬ Xn-cn-s®-Øp-tºmƒ
F-s¥-¶n-epw hn-e--s∏-´-Xm-bn F-Sp-Øp-Im-´p-hm-t\m ssI-h-i-ap-≠m-bn-
cp-∂n-√. am-\-kn-I-am-b Cu hym-Ip-e-X-bm-bn-cn-°mw kz-¥w \m-´n-te-
°v Xn-cn-®p-t]m-Im-\p-≈ hy-{K-X-Ip-d-bm-\p-≈ Im-c-Ww. _-Øq-Ø
X-s∂ Cu hn-ti-jw ]-d-bp-∂-Xn-ß-s\-bm-Wv: "kp¬-Øm≥ A-_v-
Zp¬ lp-ss -s‚-bpw A-t±-l-Øn-s‚ ]p-{X≥ A-_v-Zp¬ C-\m-an-s‚-
bpw Io-gn¬ k-ar-≤-am-bn-s°m-≠n-cn-°p-∂ sam-tdm-t°m-bp-sS ]p-tcm-
K-Xn a-\- n-em-°p-hm-\p-≈ G-I B-{K-l'am-W-t{X \m-´n-te-°v Xn-cn-
°p-hm-\p-≈ am-\-kn-I-t{]-c-W. km-[m-c-W-°m-c-\m-b G-sXm-cmƒ-°pw
ss\-k¿-Kn-I-am-bp-≠m-tb-°m-hp-∂ t{]-c-W a-dn-®m-bn-cn-°pw. Xm≥
hn-t´-®p-t]m-∂ P-\n-® a-Æn¬ Ip-td-b-[n-Iw Im-e-Øn-\p-ti-jw a-S-
ßn-s®-√p-I-bpw ]-cn-Nn-X-ß-fm-b ap-J-ß-tf-bpw kv-t\-l-]-cn-em-f-\-
I-f-\p-`-hn-® _-‘p-an-{Xm-Zn-I-tf-bpw k¿-thm-]-cn P-\n-® ho-Sn-t\-bpw
Ip-Spw-_mw-K-ß-sf-bpw Im-Wp-I-bpw hn-h-c-ß-f-dn-bp-I-bpw sN-øp-I-
sb-∂-Xm-bn-cn-°pw G-sXm-cp-Ø-s‚-bpw a-S-°-bm-{X-bp-sS tN-tXm-hn-
Im-cw. ]-t£, _-Øq-Ø-°v A-Ø-cw Ip-Spw-_-_-‘-tam kp-lr-Zv-h-
e-b-tam H-∂pw Im-cy-am-bn-́ p-≠m-bn-cp-∂n-s√-∂v th-Ww hn-Nm-cn-°p-hm≥.
H-cp ]-t£, cm-Py-Øn-s‚ hn-Im-k-hpw ]-cn-Wm-a-hpw a-\- n-em-°p-hm-
\p-≈ {]-kv-Xm-hw a-\x-]q¿-hw \-S-Øn-b-Xm-sW-∂p-sh-®m¬ X-s∂
A-Xn-e-S-ßn-bn-cn-°p-∂ D-]-lm-k-kz-cw H-cp-X-cw kn-\n-°n-t‚-Xm-sW-
∂v ]-d-bm-sX X-c-an-√. F-∂m¬ sam-tdm-t°m-bp-sS X-e-ÿm-\-am-b
s^-Iv-kn-se-Øp-∂ _-Øq-Ø-bp-sS ]n-∂o-Sp-≈ {]-hr-Øn-Iƒ-Iq-Sn
I-W-°n-se-Sp-°p-tºmƒ A-t±-l-Øn-s‚ {]-kv-Xm-h--\ i-cn-bm-sW-∂p
hn-Nm-cn-°m-t\ \n-hr-Øn-bp-≈p. Im-c-Ww ]n-d-∂ a-Æn¬ I-S-∂-t∏m-
gm-Wv ho-≠pw X-s‚ Zu-Xyw ]q¿-W-am-bn-´n-s√-∂v A-t±-l-Øn-\v tXm-
∂p-∂-Xv. tem-I-Øp-≈ ap-kv-enw cm-Py-߃ ap-gp-s° k-μ¿-in-°p-I-
sb-∂ H-cp {]-Xn-⁄ A-t±-l-Øn-s‚ k-©m-c-Øn-\n-S-bn¬ F-Sp-Øn-
cp-t∂m F-∂-dn-bn-s√-¶n¬ Iq-Sn-bpw, Xm≥ _m-°n-bm-°n-bn-´p-≈-Xpw
Iq-Sn \n¿-h-ln-°p-hm-\p-≈ hy-{K-X _-Øq-Ø-bn¬ Im-Wp-∂p-≠v. H-
cp ]-t£, ]-e-cp-tS-bpw t{]-c-W-°v hn-t[-b-\m-bn-t´m, A-Xp-a-s√-¶n¬
tem-I-Øn-se k-I-e- ap-kv-enw cm-Py-ß-fpw k-μ¿-in-°p-∂ B-Zy-sØ
k-©m-cn-sb-∂ Jym-Xn t\-Sp-hm-t\m F-∂p Xo¿-Øp ]-d-bm-s\m-°p-
I-bn-√, _-Øq-Ø t]m-Ip-hm≥ X-s∂ D-d-®p.-
ss\-Po-cn-b-bn-ep-≈ \o-t{Km-em‚pw B-¥-eq-kn-b-bp-am-bn-cp-∂p A-
h-ti-jn-®n-cp-∂ c-≠v ap-kv-enw cm-Py-߃. A-ß-s\ Cu c-≠v ÿ-e-
߃ Iq-Sn k-μ¿-in-® _-Øq-Ø aq-∂v kw-h-’-cw A-Xn-\p-th-≠n
sN-e-h-gn-®p. A-tXm-Sp-Iq-Sn C-kv-em-an-I-tem-I-Øn-s‚ k-©m-cn F-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 38
∂ Io¿-Øn-ap-{Z-°v A¿-l-\m-Im≥ A-t±-l-Øn-\p km-[n-®p. b-Ym¿-
Y-Øn¬ a-lm-c-Y-∑m-cm-b \n-c-h-[n tem-I-k-©m-cn-Iƒ A-d-_n -cm-
Py-ß-fn¬ \n-∂pw tZ-im-S-\-Øn-\n-d-ßn-bn-´p-≠v. im-kv-{X N-cn-{X-`q-an-
im-kv-{X hn-`m-K-߃-°v A-\¿-L-ß-fm-b kw-`m-h-\- A-h¿ \¬-In-
bn-´p-ap-≠v. ]-t£, H-cp Im-cy-Øn¬ A-h-sc-°m-sfm-s° a-l-Xz-Øn-
s‚ Xn-e-I-hp-a-Wn-™v _-Øq-Ø \n¬-°p-∂-Xn-s‚ Im-c-W-sa-¥m-
Wv? F-√m ap-kv-enw cm-Py-ß-fpw k-μ¿-in-® k-©m-cn-sb-∂v A-h-Im-
i-s∏-Sm≥ km-[n-®-Xv A-t±-l-Øn-\p- am-{X-am-sW-∂-Xm-Wv A-Xn-s‚
Im-c-Ww.-
_-Øq-Ø-bp-sS kp-Zo¿-L-am-b Cu k-©m-c-th-f-bn¬ A-t±-l-
sØ I-≠-h-cp-sS bm-sXm-cp A-`n-{]m-b-hpw C-Xp-h-sc I-≠p-In-´n-bn-
´n-s√-∂p-≈-Xv hn-kv-a-b-P-\y-am-sW-∂-Xn-te-sd \n¿-`m-Ky-hpw Iq-Sn-bm-
Wv. Cu bm-{X-°m-c-s\-°p-dn-®v k-a-Im-en-I-cm-b a-‰p k-©m-cn-I-tfm,
N-cn-{X-Im-c-∑m-tcm F-¥m-Wv tc-J-s∏-Sp-Øn-bn-´p-≈-sX-∂-dn-bm≥ C-
Xp-h-sc I-gn-™n-´n-√. km-[m-c-W k-©m-c-hr-Øm-¥-sa-gp-Xp-∂-h¿,
A-h¿ Hm-tcm ÿ-e-Øp-sh-®v C-S-]-g-Ip-I-bpw Im-Wp-I-bpw sN-bv-Xn-
´p-≈ hn-tZ-in-I-fm-b k-l-Po-hn-I-sf-°p-dn-®pw A-h-cp-sS t]m-°p-h-c-
hn-s\ kw-_-‘n-®pw a-‰pw hn-i-Z-am-bn {]-Xn-]m-Zn-°p-I ]-Xn-hm-Wv.
F-∂m¬, {]-kn-≤-ß-fm-b cm-Py-ß-fn-ep-S-\o-fw ap-∏-Xp sIm-√-Øn-te-
sd A-kq-bm¿-l-am-b ]-Z-hn-b-e-¶-cn-® _-Øq-Ø-sb-°p-dn-®v B-cpw
]-d-™p- Im-Wm-Ø-Xv A-¤p-X-am-bn-Ø-s∂ A-h-ti-jn-°p-∂p. A-
tXm-sSm-∏w _-Øq-Ø-bp-sS hn-h-c-W-ß-fp-sS B-[n-Im-cn-I-X-sb Iq-
Sn-bpw A-Xv km-c-am-bn _m-[n-°p-∂p-≠v. C-Ø-cw k-a-Im-en-I tc-J-
I-fp-sS A-`m-h-Øn¬ A-t±-lw ]-d-bp-∂-Xv A-∏-Sn i-cn-tbm sX-t‰m
F-∂v hy-h-tO-Zn-®v X-cw-Xn-cn-°p-I t]m-epw Zp-jv-I-c-am-bn-Øo¿-∂n-cn-
°p-∂p. \-ap-°v A-hn-iz-k-\o-b-am-b ]-e kw-K-Xn-I-fpw _-Øq-Ø-
bp-sS hn-h-c-W-Øn-ep-S-\o-f-ap-≠v. A-h-sb sIm-≈p-∂-h-cpw X-≈p-∂-
h-cpw N-cn-{X hn-Zym¿-Yn-I-fn¬ Im-Wmw. ]-t£, Xm¿-°n-I-am-b H-cp
kw-K-Xn F-∂-Xn¬ I-hn-™v A-¥n-a-am-bn Xo-cp-am-\-Øn-se-Øn-°-gn-
™ H-cp Im-cy-a-√m-Ø-Xp -sIm-≠p-X-s∂ _-Øq-Ø-bp-sS hn-h-c-W-
߃ a-‰p k-lm-b-{K-Ÿ-ß-tfm-sSm-∏-ta hm-bn-°m≥ I-gn-bp-I-bp-≈p.
F-¶n¬ am-{X-ta A-Xv {]-tbm-P-\-Øn-se-Øp-I-bp--≈p.-
C-_v-\p _-Øq-Ø-bp-sS {K-Ÿw B-Zy-am-bn ]-cn-`m-j-s∏-Sp-Øp-
∂-Xv 1829˛-em-Wv. tUm-Iv-S¿ km-ap-h¬ eo-bm-bn-cp-∂p A-Xp \n¿-h-
ln-®-Xv. Ip-td -sIm-√-߃-°p ti-jw _-Øq-Ø-bp-sS k-©m-c-I-Y-
bp-sS ]q¿-W-cq-]w B-Zy-am-bn sh-fn-s∏-Sp-∂-Xv {^-©p- `m-j-bn-em-Wv.
_-Øq-Ø-bp-sS ]p-kv-X-Iw ]-I¿-Øp-I-bpw A-Xn¬ kz-¥-am-bn ]-e-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 39
Xpw Iq-´n-t®¿-°p-I-tbm hn-´p-I-f-bp-I-tbm ]-cn-jv-I-cn-°p-I-tbm sX-
‰p-Xn-cp-Øp-I-tbm H-s° sN-bv-Xn-́ p-≈ sam-tdm-t°m kp¬-Øm-s‚ sk-
{I-´-dn-am-cn¬ H-cm-fm-b C-_n-Pq-km-bn-bp-sS ssI-sbm-t∏m-Sp-Iq-Sn-bp-
≈ Cu {]-Xn-bm-Wv G-‰-hpw hn-iz-k-\o-b-am-bn I-W-°m-°p-∂-Xv.
Un-{^n-sa-dn-bpw km≥-Pq-s\-‰n-bpw kw-bp-‡-am-bm-Wv C-Xv {^-©p-
`m-j-bn-te-°v hn-h¿-Ø-\w sN-bv-Xn-´p-≈-Xv. Cu ]-cn-`m-j h-f-sc-tb-
sd {]-iw-km-¿-l-am-sW-¶n¬-°q-Sn-bpw B-h-iy-am-b t\m-´p-I-tfm hn-
i-Zo-I-c-W-ß-tfm H-∂pw hn-h¿-Ø-I¿ \-ev-Im-Ø-Xv h-en-b H-cp Ip-d-
hm-bn-´m-Wv F-√m F-gp-Øp-Im-cpw Nq-≠n-°m-´n-bn-´p-≈-Xv. Hm-tcm tZ-i-
°m-cpw A-h-c-h-cp-sS cm-Py-sØ-Ip-dn-®p {]-Xn-]m-Zn-®n-´p-≈ Im-cy-ß-
sf hn-i-Zo-I-cn-°p-hm≥ H-‰-sbm-‰-bm-b {i-a-߃ \-S-Øn-bn-´p-≠v. F-
∂m-epw C-\n-bpw [m-cm-fw `m-Kw Iq-Sp-X¬ sh-fn-®-hpw hn-h-c-W-hpw
{]-Xo-£n-®p I-gn-bp-I-bm-sW-∂-Xm-Wp ]-c-am¿-Yw. F-®v. F. B¿.
Kn-∫v _-Øq-Ø-bp-sS k-©m-c-{K-Ÿ-sØ I-gn-h-Xpw Np-cp-°n Cw-•o-
jn-te-°p hn-h¿-Ø-\w sN-bv-Xn-´p-≠v. F-en-b-´pw Uu-k-\pw A-Xy-m-
h-iy-`m-K--߃ Cw-•o-jn-te-°p ]-cn-`m-j-s∏-Sp-Øn-bn-´p-≠v. C-h¿ A-d-
_n-bn¬ \n-∂p -X-s∂-bm-Wv X¿-P-a- sN-bv-Xn-´p-≈-Xv.-
_-Øq-Ø-bp-sS bm-{Xm-{K-Ÿ-am-b In-Xm-_p d-ln-e ]-e \n-e-
°pw {]-tbm-P-\-ap-≈ ]p-kv-X-I-am-sW-¶n-epw, C-¥ym- N-cn-{X-kw-hn-
[m-\-Øn¬ A-Xv h-f-sc {]-bm-k-ß-fm-Wp kr-j-Sn-®n-´p-≈-Xv. _-Øq-
Ø-bp-sS a-X-cm-j-{So-b-Nm-bv-hp-I-tf-bpw hn-izm-k-ß-tf-bpw A-t±-lw
Po-hn-®-n-cp-∂ B Im-e-L-´-Øn-s‚ {]-tXy-I-X-I-tf-bpw i-cn-°pw a-\-
n-em-°m-sX I-≠-]m-Sp sh-´n-hn-gp-ßn-b-Xp-sIm-≠m-Wv C-Xp kw-`-
hn-®-Xv. s\-√pw ]-Xn-cpw X-cw-Xn-cn-°p-hm-\p-≈ {i-aw \-S-Øm-Xn-cp-∂-
Xm-Wv Cu Ip-g-∏-Øn-\p Im-c-Ww. Rm-\n-hn-sS \-S-Øp-∂ {i-aw _-
Øq-Ø k-©-cn-® C-kv-em-an-I-cm-Py-ß-fn-se cm-jv-{So-b- ÿn-Xn-K-Xn-
I-sf ]-cm-a¿-in-°p-hm-\m-Wv. A-Xv _-Øq-Ø-bn¬ F-{X-am-{Xw kzm-
[o-\w sN-ep-Øn-bn-cn-°p-sa-∂pw C-¥y≥ ÿn-Xn-K-Xn-I-sf hn-h-cn-°p-
tºmƒ X-s‚ lr-Z-b-Øn-ep-√o-V-am-bn In-S-∂n-cp-∂ Cu A-\p-̀ -h-߃
F-ß-s\ {]-h¿-Øn-®n-cp-∂p F-∂pw a-\- n-em-°m≥ C-Xp {]-tbm-P-
\-s∏-Spw.-
_m-Kv-Zm-Zn-te-bpw U-am-kv-I-kn-te-bpw J-eo-̂ -am-cp-sS Io-gn-ep-≠m-
bn-cp-∂ C-kv-em-an-I-km-{am-Pyw 14˛mw \q-‰m-t≠m-Sp-Iq-Sn A-Xn-s‚ B-
Ir-Xn-bn-epw hn-kv-Xr-Xn-bn-epw hn-`n-∂-am-bn-Øo-¿-∂p. 8˛mw \q-‰m-≠n-
se J-eo-^-am-cp-sS cm-P-Io-bm¿-`m-S-ß-fpw {]u-Vn-bpw A-tX-]-Sn-tbm
A-Xn¬ Iq-Sp-X-tem ap-kv-enw A-c-a-\-I-fn¬ A-\p-jv-Sn-®p t]m-∂n-cp-
∂p F-∂-Xp i-cn-X-s∂. F-∂m¬ kv-s]-bn-\pw kn-kn-en-bpw C-kv-em-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 40
an-I-tem-I-tØm-Sp bm-{X-]-d-™p ]n-cn-™n-cp-∂p. sIm¿-tZm-h-bp-sS
am-lm-flyw ]-d-bm-dp-≠m-bn-cp-∂p F-∂-√m-sX 14˛mw \q-‰m-≠n¬ bq-
tdm-]y≥ cm-Py-ß-fn¬ C-kv-em-an-I- i-‡n-{]-`m-hw \n-e-®n-cp-∂p. F-
∂m¬ bq-tdm-]n¬ ]-‰n-b Cu \-jv-Sw C-¥y-bn-epw a-te-jy-bn-epw ap-
kv-enw-Iƒ-°v {]-th-i-\w e-`n-®-tXm-sS A-h¿ \n-I-Øn-sb-Sp-Øp. bq-
tdm-]y≥ i-‡n-I-sf In-Sn-ew sIm-≈n-°m-\p-≈ i-‡n-bm¿-Pn-®p sIm-
≠p-X-s∂ Hm-t´m-a≥ km-{am-Py-hpw hn-Im-kw sIm-≈p-I-bm-bn-cp-∂p.
{]-Xy-£-Øn¬ G-sXm-cmƒ-°pw tXm-∂p-am-bn-cp-∂ C-kv-em-an-I cm-
jv-{So-bm-[n-\n-th-i-Øn-s‚ h-f¿-®, ]-s£, B-¥-cn-I-am-bn A-Xn-s‚
Zp¿-_-e-X-sb aq-Sn-sh-°m≥ am-{Xw i-‡-am-bn-cp-∂n-√. ]p-d-ta F-{X
{]-̀ m-hw Im-Wn-®m-epw B-̀ y-¥-c-ß-fm-b Ip-g-∏-ß-fpw cm-jv-{S-i-co-c-Øn-
se A¿-_p-Z-ß-fpw lr-Z-b-tØ-bpw izm-k-tIm-i-tØ-bpw I-c-≠p-Xn-
∂p-hm≥ am-{Xw aq¿-On-®n-cp-∂p-sh-∂v Im-Wp-hm≥ {]-bm-k-an-√.-
c-≠p \q-‰m-≠p Im-e-sØ c-‡-]-¶n-e-am-b Ip-cn-ip-bp-≤w kn-dn-
b Xp-S-ßn-b ap-kv-enw- cm-jv-{S-ß-fp-sS ssN-X-\y-sØ- Ip-d-s®m-∂p-a-√
I-c-≠p-Xn-∂-Xv. Cu £o-Ww Xo-cp-∂-Xn-\p-ap-ºp-X-s∂ A-[n-Im-c-Zp¿-
tam-l-Øn-s‚ kzm¿-Y-X \n-c-h-[n B-`y-¥-c-I-e-l-߃-°v tl-Xp-
hm-bn-Øo¿-∂p. Xp¿-°n-I-fp-sS bp-≤-s°m-Xn-bpw A-[n-Im-c-tam-l-hpw
A-d-_n, t]¿-jy≥ P-\-X-bp-sS hn-Im-k-tØ-bpw k-ar-≤n-tb-bpw h-
√m-sX _m-[n-®p. Cu £o-Ww Xo-cp-∂-Xn-\p ap-ºp-X-s∂ "kw-kv-Im-
c-ß-fp-sS kw-lm-c-I-cm-b' aw-tKm-fn-b-cp-sS B-{I-a-W-Øn-\v C-kv-em-
an-I-tI-{μ-ß-sfm-s° km-£n-bm-bn. A-cp-a-bm-bn- I-cp-Xn-bn-cp-∂ ]-e-
Xpw A-·n-°n-c-bm-bn. kw-kv-Im-c-Øn-s‚ tkm-]-\-ß-fm-b k¿-h-I-
em-im-e-I-fpw sse-{_-dn-I-fpw Np-´p-Nm-º-em-°-s∏-´p. \n-c-h-[n \q-‰m-
≠p-Im-e-sØ ssh-⁄m-\n-I- Zm¿-i-\n-I- I-e-h-d-Iƒ I-Øn-t∏m-bn.
]-Wv-Un-X-∑m-cpw Xm-Xzn-I-cpw Po-h-\pw sIm-t≠m-Sn. `-bm-\-I-hpw A-
c-£n-X-hp-am-b Cu Np-‰p-]m-Sn¬ \n-∂pw c-£m-k-t¶-Xw I-s≠-tØ-
≠-Xv C-h-cp-sS-sb-√mw \n-e-\n-ev-]n-s‚ X-s∂ {]-iv-\-am-bn-cp-∂p. A-ß-
s\ aw-tKm-fm-{I-a-Ww \n-c-h-[n ]-Wv-Un-X-∑m-tc-bpw im-kv-{X-⁄-∑m-
tc-bpw N-cn-{X-Im-c-∑m-tc-bpw C-kv-em-an-I \-K-c-ß-fn¬ \n-∂pw {]m-W-c-
£m¿-Yw a-‰n-S-ß-fn¬ A-̀ -bw tX-Sp-hm≥ \n¿-_-‘n-X-cm-°n. A-h-c-
{X-bpw I-≠ G-I-c-£m-tI-{μw `m-c-X-am-bn-cp-∂p-sh-∂-Xm-Wv {]-[m-\w.-
A-ß-s\ t\m-°p-tºmƒ D¿-h-io-im-]w t]m-se-bm-Wv \-sΩ kw-
_-‘n-®n-S-tØm-fw C-X-\p-`-h-s∏-Sp-∂-Xv. Im-c-Ww 1453˛¬ tIm¨-
Ãm‚n-t\m-∏nƒ B-{I-an-®p Io-g-S-°n-b-t∏mƒ Po-h-\pw sIm-t≠m-Sn-b
b-h-\ tdm-a≥ Xm-Xzn-I-cpw ]-Wv-Un-X-∑m-cp-am-Wv bq-tdm-]y≥ cm-Py-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 41
ß-fn¬ \-thm-Ym-\-Øn-s‚ hn-Øp-]m-In-b-Xv. A-Xn-s‚ ^-e-am-bn bq-
tdm-]n¬ \-ho-\-ß-fm-b ]-e am-‰-ß-fp-ap-≠m-bn. a-[y-Im-e-L-´-Øn-
se C-cp-≠ kz-`m-h-Øn-\v b-h-\n-I-bn-Sp-hm-\pw ]p-Xp-bp-K-Øn-s‚ ]p-
e-cn-°v kn-μq-c-a-Wn-bn-°p-hm-\pw A-Xp-aq-ew km-[n-®p. bq-tdm-]n-s‚
ap-J-Om-b- X-s∂ am-dn. tem-Im-[n-]-Xy-Øn-\pw km-{am-Py-ÿm-]-\-Øn-
\pw C-sXm-s° k-lm-bn-®p. A-tX {]-{In-b-X-s∂-bm-Wv aw-tKm-fm-{I-a-
W-sØ -̀b-∂v C-kv-em-an-I cm-jv-{S-ß-fn¬ \n-∂pw Hm-Sn C-¥y-bn¬ h-
∂p c-£-s]-́ ]-Wv-Un-X-h¿-K-hpw sN-bv-X-Xv. ]p-Ø≥ {]-Im-i-Øn-s‚
Zo-]-in-J sIm-fp-Øp-hm-\pw ssh-⁄m-\n-I {]-k-cw {]-̂ p-√-am-°p-hm-
\pw A-h¿-°v km-[n-®p. A-ß-s\ C-¥y-bn¬ ]p-Xn-b H-cp ]-cn-Wm-a-{]-
{In-b-°v B-ap-J-sa-gp-Xp-I-bm-bn-cp-∂p aw-tKmƒ B-{I-a-Ww.
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 42
4
ap-kv-enw cm-jv-{S-ß-fn-se ÿn-Xn
1325˛¬ _-Øq-Ø bm-{X- Xn-cn-°p-∂ k-μ¿-`-Øn¬ a-t‰-sXm-cp-
A-h-k-c-tØ-°m-fpw D-d-® K-h¨-sa‚p-I-fm-Wv ap-kv-enw cm-Py-ß-fn-
¬ D-≠m-bn-cp-∂-Xv. bm-{X-°m¿-°v Iq-Sp-X¬ kp-c-£n-X-Xzw D-≠m-bn-
cp-∂ Im-e-hp-am-bn-cp-∂p A-Xv. B-kmw ap-X¬ kn-kn-en- -h-sc Cu-Pn-
]v-jy≥ J-eo-^-bp-sS A-[n-Im-cw tNm-Zyw sN-ø-s∏-´n-cp-∂n-√. C-dm-
Jpw C-dm-\pw aw-tKmƒ `-c-W-Øn≥ Io-gn-em-bn-cp-s∂-¶n-epw aw-tKmƒ
N-{I-h¿-Øn C-√-Iv-Jm≥ ap-kv-en-am-bn-Øo¿-∂n-cp-∂p. A-\-t´m-fn-b-bn-
epw A-^v-Km-\n-ÿm-\n-epw C-¥y≥ k-ap-{Z Xo-c-ß-fn-epw kz-X-{¥
cm-P-hw-i-ß-fpw \-hm-_p-am-cp-ap-≠m-bn-cp-∂p-sh-¶n-epw A-h-cm-cpw C-
kv-em-an-I km-{am-Py-sØ(Jn-em-^-Øv) A-h-K-Wn-°m≥ am-{Xw i-‡-
cm-bn-cp-∂n-√. C-¥ym D-]-`q-J-Wv-U-Øn-em-I-s´ `q-cn-]-£w cm-Py-ß-
fpw X-s‚ A-[o-\-X-bn¬ sIm-≠p-h-cm≥ I-gn-™ ap-l-Ω-Zv Xp-•-°v
sIm-Sn-Ip-Øn hm-gp-∂ Im-e-hp-am-bn-cp-∂p. Ip-cn-ip-bp-≤w A-gn-®p-hn-´
hn-\-bn¬ \n-∂pw hy-h-km-b-hpw hm-Wn-Py-hpw kp-c-£n-X-am-bn I-c-
]-‰p-I-bpw Iq-Sp-X¬ D-tØ-Pn-X-am-bn hn-Im-kw sIm-≈p-I-bpw sN-bv-
X-Xv Cu cm-Py-ß-fp-sS-sbm-s° km-º-Øn-Im-`n-hr-≤n-°v \n-Zm-\-am-
Ip-I-bpw sN-bv-Xn-cp-∂p.-
cm-jv-{So-b `-{Z-X-bp-sS s]m-en-a A-ß-s\ F-√m cm-Py-ß-fn-epw C-
°m-e-Øv _m-ly-am-bn Zr-iy-am-bn-cp-∂p-sh-¶n-epw 14˛mw \q-‰m-≠n-se
ap-kv-enw k-aq-l-Øn-s‚ {]-tXy-I-X a-s‰m-∂m-bn-cp-∂p. 10˛mw \q-‰m-
≠n¬ I-≠n-cp-∂ G-I-Xm-\-X-tbm kmw-kv-Im-cn-I-k-a-Xz-tam _p-≤n-
]-c-am-b h-f¿-N-tbm F-√m cm-Py-߃-°pw H-cp-t]m-se e-`y-am-bn-cp-
∂n-√. _p-≤n-]-c-am-b A-k-a-Xz-hpw kmw-kv-Im-cn-I-am-b \n-›-e-X-bpw
C-°m-e-Øv ap-kv-enw k-aq-l-sØ _m-[n-®n-cp-∂ h-en-b im-]-am-bn-cp-
∂p. A-‰v-em‚n-Iv ap-X¬ a-[y-G-jy-h-sc ]-S¿-∂v ]-¥-en-®n-cp-∂ C-kv-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 43
em-an-I kw-kv-Im-cw F-√m cm-Py-ß-fn-epw k-a-Xp-en-X-am-bn-Ø-s∂ ]-
Ømw \q-‰m-≠v h-sc {]-tim-`n-®n-cp-∂p. ]-t£, _-Øq-Ø-bp-sS Im-
e-am-b-t∏m-tg-°pw Hm-tcm cm-Py-hpw A-hn-Sp-sØ P-\-ß-fpw A-h-cp-
tS-Xm-b k-{º-Zm-b-ß-fpw B-Nm-c-ß-fpw ]p-e¿-Øn-t∏m-∂-h-cm-bn-cp-
∂p-sh-∂v _-Øq-Ø-bp-sS hn-h-c-W-ß-sf kq-£v-a-am-bn \n-co-£n-°p-
tºmƒ \-ap-°v a-\- n-em-°m≥ {]-bm-k-an-√.-
A-d-_n-Iƒ a-Kv-cn-_v F-∂p hn-fn-®n-cp-∂ h-S-°p- ]-Sn-™m-d≥ B-
{^n-°≥ tZ-i-߃ kv-s]-bn-\pƒ-s∏-sS H-cp h-en-b km-{am-Py-am-bn.
A-h 12˛mw \q-‰m-≠n¬ A¬-sam-dm-hn-Xp-I-fp-tS-bpw A¬ sam-lm-Zp-I-
fp-tS-bpw t\-Xr-Xz-Øn¬ kw-L-Sn-X-am-b H-cp h-en-b km-{am-Py-am-bn
{]-tim-`n-®n-cp-∂p. ]-t£, 13˛mw \q-‰m-t≠m-Sp-Iq-Sn A-h aq-∂v cm-P-hw-
i-ß-fm-bn hn-`-Pn-°-s∏-Sp-I-bpw Xp-S¿-∂v Cu cm-Py-߃ X-Ωn¬ \n-
c-¥-cw bp-≤-ß-fpw I-cm-dp-I-fpw \-S-°p-I-bpw sN-bv-Xp. cm-Py-Øn-s‚
hn-`-h-߃ ap-gp-s° A-\m-h-iy-am-b k-a-c-k-∂m-l-߃-°pw B-]-
Xv-I-c-am-b bp-≤-߃-°pw th-≠n hn-\n-tbm-Kn-®-Xv aq-ew cm-jv-{Sw tim-
jn-°p-I-bpw A-h-cp-sS hy-h-km-b-hpw Ir-jn-bpw X-I-cp-I-bpw sN-bv-
Xp. km-º-Øn-I t¢-i-߃ t\-cn-Sp-∂ G-Xp K-h¨-sa‚p-Iƒ-°pw
A-`n-ap-Jo-I-cn-t°-≠-n h-cp-∂ {]-iv-\-߃ C-hn-sS-bpw D-¤-hn-®p. kw-
ÿm-\- K-h¿-W¿-am-cp-sS Iq-dp- \-jv-S-s∏-Sp-I-bpw cm-jv-{S-Øn-s‚ A-
hn-`m-Py-L-S-I-ß-fm-tI-≠ {]-hn-iy-Iƒ kz-X-{¥ cm-P-ÿm-\-ß-fm-
bn -Xo-cp-I-bpw sN-bv-Xp.
Cu aq-∂p- cm-P-hw-i-ß-fn¬ {]-[m-\-am-bn-cp-∂p _-Øq-Ø P-\n-
® sam-tdm-t°m-hn-se a-cn-\n-Uv cm-P-hw-iw. G-‰-hpw ^-e-`q-bn-jvT-am-
b ÿ-e-߃ Dƒ-s°m-≈p-∂ Cu {]-tZ-i-Øn-\v s]m-Xp-th a-Kv-cn-_v
cm-Py-߃-°p-≠m-b hn-]-Øn¬ \n-∂pw H-‰-s∏-´v c-£-t\-Sm-s\m-Øn-
cp-∂n-√. bp-≤-hpw kw-L-´-\-hpw \n-Xy-kw-`-h-ß-fm-bn-Øo¿-∂n-cp-∂p.
cm-Pm-°-∑m¿-t°m {]-`p-°ƒ-t°m bm-sXm-cp c-£-bp-ap-≠m-bn-cp-∂n-
√. cm-Pm-[n-Im-c-Øn-\p-th-≠n cm-P-]p-{X-∑m¿ I-e-l-hpw c-‡-s®m-cn-
®n-epw \-S-Øn-. A-tX-k-a-bw Iq-Sp-X¬ ÿ-e-Øn-\pw ]-Z-hn-°pw th-
≠n- {]-`p-°-∑m¿ X-Ωn¬ Ip-ip-ºpw Ip-g-∏-hpw \n-e-\n-ev-°p-I-bpw sN-
bv-Xp. Cu cm-P-hw-iw A-Xn-s‚ {]-Xm-]-Øn-s‚ ]m-c-ay-Øn-se-Øp-
∂-Xv A-_v-Zp¬ l- -s‚-bpw A-t±-l-Øn-s‚ a-I≥ A-_v-Zp¬ C-am-
\n-s‚-bpw Im-e-ß-fn-em-bn-cp-∂p. A-_v-Zp¬ l- ≥ 1331 ap-X¬ 1348
h-sc-bpw A-_v-Zp¬ C-am≥ 1348 ap-X¬ 1358 h-tc-bp-am-Wv sam-tdm-
t°m-hn-se N-{I-h¿-Øn-bm-bn-cp-∂-Xv. C-_v-\p _-Øq-Ø-bp-sS ]p-kv-
X-I-Øn-s‚ A-h-km-\-`m-K-Øv C-h-cn-cp-h-tc-bpw Ip-dn-®p-≈ ]-cm-a¿-
iw [m-cm-f-ap-≠v. C-h-cp-sS `-c-W-Øn≥ Io-gn-epw c-‡-s®m-cn-®n-epw
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 44
I-em-]-hpw h-f-sc-tb-sd \-S-Øn-bn-cp-s∂-¶n-epw a-‰p- ]-e \n-e-°pw
cm-Py-Øn-\p A-`n-hr-≤n-bpw {]-i-kv-Xn-bpw D-≠m-bn-cp-∂p. in¬-]-I-
em- ssh-Z-Kv-[yw hn-fn-t®m-Xp-∂ [m-cm-fw sIm-´m-c-ß-fpw a-Wn-ku-[-
ß-fpw C-°m-e-Øv sam-tdm-t°m \-K-c-sØ A-e-¶-cn-®p. A-_v-Zp¬
C-am-\n-s‚ `-c-W-ss\-]p-Wy-sØ _-Øq-Ø A-tß-b-‰w {]-iw-kn-
°p-∂-Xn-s‚ {]-[m-\ Im-c-Ww C-Xp-am-{X-am-Ip-hm-t\ X-c-ap-≈p. A-
t±-l-Øn-s‚ `-c-W-Øn≥ Io-gn-epw A-k-am-[m-\-hpw A-cm-P-I-Xz-hpw
sam-tdm-t°m-hn¬ \n-e-\n-∂n-cp-∂p.-
sam-tdm-t°m `-c-Wm-[n-Im-cn-sb A-an-X-am-b {]-iw-k-°v ]m-{Xo-
`q-X-\m-°p-∂ _-Øq-Ø, C-kv-em-an-I cm-jv-{S-ß-fn¬ Iq-Sp-X¬ k-º-
∂-hpw k-ar-≤-hpw Xm-c-X-tay-\ k-am-[m-\-]-c-hp-am-bn-cp-∂ Cu-Pn-]v-
Xn-s\-°p-dn-®v Iq-Sp-X-sem-∂pw ]-d-bp-∂n-s√-∂-Xv A¿-Y-h-Øm-Wv. A-
td-_y-sb am-‰n- \n¿-Øn-bm¬ a-t‰-sXm-cp ap-kv-enw cm-jv-{S-tØ-°m-
fpw k-º-∂-am-b cm-Py-hpw k-ºp-jv-S-am-b kw-kv-Im-c-hpw ss\-en-s‚
cm-Py-Øv Hm-fw Xp-fp-ºn-bn-cp-∂ Im-e-am-W-Xv. a-lm-\m-b k-em-lp-
±o≥ ÿm-]n-® B cm-P-hw-iw {]-`p-°-fm-b aw-eq-°p-I-fp-sS Io-gn¬
1260 ap-X¬ 1341 h-sc h¿-[-am-\-am-b k-ar-≤n-bn¬ X-s∂ I-gn-bp-am-
bn-cp-∂p. In-g-°p-\n-∂p-≈ aw-tKmƒ A-{I-an-Iƒ cm-Py-Øn-s‚ A-Xn¿-
Øn-h-sc F-Øn-\n-∂v ̀ o-j-Wn-s∏-Sp-Øn-bn--́ pw Jn-em-̂ -Øn-s‚ B-ÿm-
\-hpw Iq-Sn-bm-bn-cp-∂ ss\-en-s‚ ]p-{Xn hm-Sn-Ø-f¿-∂n-s√-∂v am-{X-a-
√ i-cn-°pw h-f¿-∂p-sIm-≠n-cn-°p-I-bp-am-bn-cp-∂p. A-Xn-s‚ Im-c-W-
߃ {]-[m-\-am-bpw 1260 ap-X¬ 1341 h-sc In-co-S-[m-c-Ww sN-bv-X
Cu-Pn-]v-Xn-se cm-Pm-°-∑m-c-{X-bpw A-K-ay-{]-`m--h-∑m-cm-b `-c-W-]-Sp-
°-fm-bn-cp-∂p-sh-∂-Xpw a-[y-Im-e-L-́ -Øn-se ap-kv-enw ̀ -c-W-Iq-S-Øn¬
G-‰-hpw i-‡-am-bn-cp-∂p-sh-∂-Xp-am-Wv. A-Xn-\p-]p-d-ta, C-¥y-bp-am-
bp-≈ hym-h-km-bn-I Ip-Ø-I ap-gp-s° Cu-Pn-]v-Xn-\m-bn-cp-∂p F-∂-
Xv A-h-cp-sS hym-h-km-bn-I-˛-km-º-Øn-I h-f¿-®-°v \n-Zm-\-am-Ip-I-
bpw sN-bv-Xn-cp-∂p. aw-eq-°v kp¬-Øm-∑m¿-°v kn-dn-b-bn-se aw-tKm-
fn-b¿-s°-Xn-cm-bn {]-Xn-tcm-[-\n-c kp-c-£n-X-am-°p-hm-s\m-Øp F-∂-
Xn-\p-]p-d-ta \yq-_n-bm-bpw, A-\-t´m-en-bm-bpw, {Sn-t∏m-fn-bpw Iq-Sn X-
ß-fp-sS A-[o-\-X-bn¬ sIm-≠p-h-cm-\pw km-[n-®p. C-{X-bpw {]-[m-\-
am-b Cu-Pn-]v-Xn-s\-°p-dn-®v _-Øq-Ø h-f-sc Ip-d-t® ]-d-™n-´p-≈q.-
C-dm-Jn-te-bpw C-dm-\n-te-bpw ÿn-Xn-bpw C-tX-am-Xn-cn- X-s∂-sb-
∂v Im-Wmw. H-cp Im-e-Øv _m-ev-°v \-K-c-ß-fn¬ sh-®v I-a-\o-b-am-b
\-K-c-hpw hy-h-km-b-tI-{μ-ß-fn¬ sh-®v hy-h-km-b -tI-{μ-hp-am-bn {]-
tim-`n-®n-cp-∂p Cu {]-tZ-iw. 1218 \pw 1260 \pw C-S-°p-≈ aw-tKmƒ
B-{I-a-W-߃ Cu \-K-c-ß-tf-bpw A-h {]-Im-in-∏n-®n-cp-∂ kw-kv-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 45
Im-c k-º-Øn-t\-bpw in-Yn-eo-I-cn-®p-I-f-™p. aw-tKm-fn-b¿ C-kv-em-
an-te-°v ]-cn-h¿-Ø-\w sN-ø-s∏-Sp-∂-Xn-\p ap-ºv C-dm-Jn-se P-\-߃
A-h-cp-sS `-c-W-Øn≥ Io-gn¬ {Iq-c-am-b a-X-]o-T-\-߃-°v hn-t[-b-
cm-tI-≠-n h-∂n-´p-≠v. ]-t£, 1295˛¬ Km-k≥-Jm≥ C-kv-emw kzo-I-
cn-®-tXm-Sp-Iq-Sn C-dm-Jn-s‚ N-cn-{Xw ho-≠pw {]-Im-i-am-\-am-bn.-- A-ev-
]-kz-ev-]w B-`y-¥-c- Ip-g-∏-߃ H-s° \-S-am-Sn-bn-cp-∂-X-√m-sX 1305
ap-X¬ 1335 h-sc C-dm-Jn¬ k-am-[m-\-hpw k-¥p-jv-Sn-bpw s]m-Xp-sh
Zr-iy-am-bn-cp-∂p.-
t]¿-jy-bp-sS cm-jv-{So-b- `m-K-t[-bw ]-e-t∏m-gpw aw-tKm-fm-{I-a-W-
Øn¬ D-e-bp-I-bpw Nn-e-t∏mƒ X-I-cp-I-bpw sN-bv-Xn-´p-s≠-¶n¬ Iq-
Sn-bpw, t]¿-jy-bp-sS X-\-Xm-b kw-kv-Im-c-hpw \m-K-cn-I-X-bpw \n-e-
\n¿-Øm≥ A-h¿-°v km-[n-®n-cp-∂p-. _p-Jm-d-bpw k-a¿-J-¥pw A-\-
h-[n \q-‰m-≠p-Im-ew C-kv-em-an-I tem-I-Øn-s‚ kmw-kv-Im-cn-I kn-
cm-tI-{μ-ß-fm-bn-cp-∂p. \n¿-`m-Ky-sa-∂p ]-d-b-s´, tem-I-Øn-se G-
sXm-cp \-K-c-tØm-Spw In-S-]n-Sn-°m≥ sI-ev-]p-≠m-bn-cp-∂ Cu \-K-c-
ß-fm-Wv A-]-cn-jv-Ir-X-cpw \n-Ir-jv-S-cp-am-b aw-tKm-fn-b-∑m-cp-sS In-cm-
X- Xm-Wv-U-h-Øn-\v C-c-bm-b-Xv. C-\n H-cn-°-epw Xn-cn-s®-Sp-°-m-s\m-
°m-Ø hn-[w A-h-bp-sS h-f¿-®-bpw X-I¿-∂v X-cn-∏-W-am-bn. 1219
\pw 1220 \pw C-S-°p-≠m-b `o-I-c-hpw am-c-I-hp-am-b aw-tKmƒ B-{I-a-
W-am-bn-cp-∂p A-Xn-s‚ Im-c-Ww. F-∂m¬, C-¥y-bp-sS ÿn-Xn-bn¬
km-c-am-b am-‰-ap-≠m-bn-cp-∂p. 8˛mw \q-‰m-t≠m-Sp- Iq-Sn-Ø-s∂ kn-‘v
Jn-em-^-Øn-s‚ A-[o-\-X-bn¬ h-s∂-¶n-epw i-cn-°pw ap-kv-enw N-{I-
h¿-Øn-am-cp-sS `-c-Ww Xp-S-ßp-∂-Xv 13˛mw \q-‰m-≠p ap-X-em-sW-∂v
Iq-´-Ww. Ip-Ø-_v-Zo≥ sF-_-Iv (1206˛1211) A-Sn-a-hw-iw ÿm-]n-®-
Xp-ap-X¬ {_n-´o-jv A-[n-\n-th-iw-h-sc am-dn- am-dn ]-e cm-P-Ip-Spw-_-
ß-fpw C-hn-sS `-c-Ww \-S-Øn-bn-´p-≠v. _-Øq-Ø-bp-sS C-¥y-bn¬
{]-_p-≤-am-b H-cp k-aq-lw k-t¥m-j-hm-∑m-cm-bn I-gn-™n-cp-∂p. ap-
l-Ω-Zv Xp-•-s°-∂ Zm¿-i-\n-I-\m-b N-{I-h¿-Øn-bm-bn-cp-∂p `-c-Wm-
[n-]≥. aw-tKmƒ \-io-I-c-W-Øn¬ \n-∂pw c-£-t\-Sn F-Øn-b ]-Wv-
Un-X-∑m-cpw X-Xz-⁄m-\n-I-fpw kq-̂ n-I-fpw k-\ym-kn-am-cpw a-‰pw U¬-
ln-bn-em-Wv h-s∂-Øn-b-Xv. A-ß-s\ C-°m-e-am-b-t∏m-tg-°pw U¬-
ln-bm-bn-cp-∂p C-kv-em-an-I X-Xz-⁄m-\n-I-fp-tS-bpw kn-≤-∑m-cp-tS-bpw
a-X-]-Wv-Un-X-∑m-cp-tS-bpw B-hm-k-tI-{μw. _m¬-°pw _p-Jm-d-bpw
k-a¿-J-¥pw hn-´n-S-Øp-\n-∂v kmw-kv-Im-cn-I \-thm-Ym-\-Øn-s‚ ]-S-
l-[z-\n A-hn-cm-aw ap-gp-°n-bn-cp-∂-Xv U¬-ln-bm-bn-cp-∂p. C-kv-em-an-
I tI-{μ-ß-fn¬ ap-gp-s° _p-≤n-]-c-am-b h-f¿-®-bn-epw km-aq-ln-I
kw-hn-[m-\-Øn-epw [m-cm-fw G-‰-°p-d-®n-ep-Iƒ I-S-∂p-Iq-Sn-b k-μ¿-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 46
`-am-bn-cp-∂p _-Øq-Ø-bp-sS k-©m-c-th-f.-
sam-tdm-t°m-hn¬ \n-∂pw C-¥y-bpƒ-s]-tS-bp-≈ In-g-°≥ Zn-°p-
I-fn-te-°v Xn-cn-® _-Øq-Ø I-≠ cm-jv-{So-b kw-hn-[m-\-ß-fm-Wv ap-
I-fn¬ hn-h-cn-®-Xv. ]-t£, H-cn-cp-]-Xv sIm-√-Øn-\p-ti-jw ho-≠pw
Cu k-©m-cn X-s‚ a-S-°-bm-{X-bn¬ C-kv-em-an-I cm-Py-ß-fn¬ I-
≠ hy-Xym-kw ko-am-Xo-X-am-bn-cp-∂p. a-[y-]u-c-kv-Xy-tZ-i-ß-fn¬ ap-
gp-s° A-cm-P-I-Xz-hpw X-÷-\y-am-b {]-bm-k-ß-fpw ]-Xn-bn-cp-∂n-cp-
∂p. C-dm-\n-epw C-dm-Jn-epw A-h¿-W-\o-b-amw hn-[w I-em-]-ß-fpw
sIm-≈-b-Sn-I-fpw \n-Xy-kw-`-h-ß-fm-bn-Øo-cp-I-bpw sN-bv-Xn-cp-∂p.-
a-t‰-sXm-cp cm-Py-tØ-°m-fpw Xm-c-X-tay-\ k-º-∂-am-bn-cp-∂ Cu-
Pn-]v-Xpw Cu s]m-Xp-hn-]-Øn¬ \n-∂pw c-£-s]-´n-√. kp¬-Øm≥
\m-kn¿ 1341 ¬ a-c-W-a-S-™-tXm-Sp-Iq-Sn Xp-S-ßn-b Dƒ-t]m-cpw ÿm-
\m-tcm-l-W bp-≤-ß-fpw cm-Py-sØ A-cm-P-I-Xz-Øn-em-Wv sIm-s≠-
Øn-®-Xv. 1341 \pw 1351 \p-an-S-°v kp¬-Øm≥ \m-kn-dn-s‚ F-´p ]p-{X-
∑m¿ am-dn-am-dn `-c-W-km-c-Yyw h-ln-®p. ]-I-bpw ]-S-bpw aq-ew P-\-
߃-°v A-h-cp-sS sXm-gn-epw k-º-Øpw \-jv-S-s∏-´p. `-c-Wm-[n-]-∑m-
cn-ep-≈ hn-izm-kw P-\-߃-°v \-jv-S-am-Ip-I-bpw sN-bv-Xp.-
C-h-s°m-s° a-Ip-Sw Nm¿-Øp-∂ a-s‰m-cm-]-Øpw Cu cm-Py-߃-
s°m-s° A-`n-ap-Jo-I-cn-t°-≠-n h-∂p. Iq-\n-t∑¬-°p-cp-sh-∂v ]-d-
bm-dp-≈-Xv t]m-se, B-`y-¥-c-I-em-]-ß-fpw A-kzm-ÿy-hpw s]-cp-In-
b Cu k-μ¿-`-Øn-em-Wv G-‰-hpw am-c-I-am-b ]-I¿-N-hym-[n Cu cm-
Py-ß-fn-sem-s° ]-c-∂-Xv.-
1348 se I-dp-Ø a-c-Ww F-∂ Ip-{]-kn-≤-am-b Cu kw-`-hw e-
£-°-W-°n-\p P-\-ß-sf sIm-s∂m-Sp-°n. U-a-kv-°-kn¬ H-cp Zn-h-
kw Np-cp-ßn-b-Xv B-bn-cw t]-sc-¶n-epw tπ-Kp-aq-ew a-cn-®n-cp-∂p-sh-
∂m-Wv C-_v-\p _-Øq-Ø ]-d-bp-∂-Xv. Km-k-bn¬ 1100 t]¿ Zn-\w-{]-
Xn a-cn-®n-cp-∂p-sh-∂pw sI-bv-tdm-hn-¬ H-cp- Zn-h-kw am-{Xw 21,000 -̨Øn¬
Iq-Sp-X-em-bn-cp-∂p- a-c-W-kw-Jy-sb-∂pw _-Øq-Ø Xp-S¿-s∂-gp-Xp-∂p.
]-I¿-N-hym-[n-bpw ]n-∂o-Sp-≠m-b ]-´n-Wn-bpw Iq-Sn a-[y-]u-c-kv-Xy-
cm-Py-ß-sf ap-gp-s° sh-Æo-dm-°n am-‰n-. C-Xn-s‚ £o-Ww am-dp-∂-
Xn-\p- ap-ºp-X-s∂ Cu ]-I¿-N-hym-[n A-Xn-s‚ hn-j-∏-Øn H-∂p-Iq-
Sn ]-c-Øn Ip-Sn-e-\r-Øw N-hn-´n. A-Xn-s\m-c-\p-_-‘-sa-t∂m-Ww, a-
[y G-jy-bn-se G-‰-hpw ]-cm-{I-a-im-en-bpw c-‡-c-£-kp-am-b Xn-aq-
dn-s‚ B-{I-a-W-hpw A-s°m-√w X-s∂ (1381) Cu cm-Py-߃-°p I-
Æo-tcm-Sp-Iq-Sn I-≠p-\n¬-t°-≠-n h-∂p. U¬-ln- ap-X¬ U-a-kv-I-kv
h-sc-bp-≈ C-kv-em-an-I kmw-kv-Im-cn-I tI-{μ-߃ ap-gp-s° Cu A-
{I-an Np-´p-I-cn-®v Nm-º-em-°n. am-{X-hp-a-√, \n-c-h-[n tNm-c-∏p-g-Iƒ C-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 47
hn-S-ß-fn-sem-gp-°p-I- Iq-Sn sN-bv-Xp. c-≠v `-b-¶-c-ß-fm-b ]-I¿-Nm
tcm-K-߃-°pw A-Xn-\p- ap-ºp-≠m-bn-´p-≈ aw-tKm-fm-{I-a-W-Øn-\pw
Iq-´m-bn sN-øp-hm≥ km-[n-®-Xn-t\-°mƒ ]-Xn-∑-S-ßv H-cp ap-kv-en-am-
b Cu c-‡-Zm-ln-°p X-s‚ kmw-kv-Im-cn-I-[m-c-bp-sS D-d-hn-Sw X-s∂
A-f-ap-´n-°p-hm≥ km-[n-®p F-∂-Xv N-cn-{Xm-h¿-Ø-\w am-{X-am-tWm?
"kz-¥-w hm-fm¬ kz-bw sh-´n-a-cn-∏q a¿-Øy¿' F-∂-Xv -C-°m-cy-Øn¬
F-{X-tbm ]-c-am-¿-Y-am-Wv.-
cm-jv-{So-b-am-b Cu ]m-›m-Ø-e- hn-h-c-W-Øn-s‚ B-h-iyw _-
Øq-Ø-bp-sS ]p-kv-X-I-]m-cm-b-W-Øn-\m-h-iy-am-Wv. _-Øq-Ø ]p-d-
s∏-Sp-tºm-gp-≈ ap-kv-enw cm-Py-ß-fn-se ÿn-Xn-bpw A-Xp-I-gn-™v a-
S-ßn-sb-Øn-b-t∏m-gp-≈ A-h-ÿ-bpw F-¥p-am-{Xw am-\-kn-I-hy-Y _-
Øq-Ø-bn¬ D-≠m-°n-bn-cn-°-Ww. X-s‚ a-X-cm-jv-{So-b hn-izm-k-߃-
°v D-e-®n¬ X-´p-∂ k-μ¿-`-Øn¬ ITn-\-am-b i-Im-c-h¿-jw t]m-epw
\-S-Øm≥ a-Sn-°m-Ø _-Øq-Ø-bn¬ B-I-∏m-sS-bp-≈ Cu X-I¿-®
h-√m-Ø t£m-̀ -Øn-\pw A-kzm-ÿy-Øn-\pw C-Sw sIm-Sp-Øp-Im-Wpw.
B-`y-¥-c-am-b sI-´p-d-∏n-√m-bv-a-bm-Wv {]-[m-\-am-bpw Cu cm-Py-ß-fn-
sem-s° ]-‰n-b X-I-cm-dv. a-s‰m-∂v _p-≤n-Po-hn-I-fp-sS A-`m-h-hpw kn-
≤-∑m-cpw tbm-Kn-I-fpw C-√m-Xm-b-Xp-am-bn-cn-°-Ww. cm-Pm-°-∑m¿ X-
∂n-jv-S-°m-cm-bn am-dm-\p-≈ {]-[m-\-tl-Xp A-h-sc \n-b-{¥n-°m-t\m
D-]-tZ-in-°m-t\m \n-kzm¿-Y-cpw {]-K-¤-cp-am-b ]-Wv-Un-X-∑m-cp-sS Ip-
d-hm-bn-cp-∂n-cn-°mw. _-Øq-Ø hm-Nm-e-am-bn-Ø-s∂ C-Ø-cw Im-cy-
߃ hy-h-l-cn-°p-∂p-≠v. F-∂m¬, _p-≤n-tI-{μ-am-b C-¥y-bn¬ C-
kv-em-an-I tem-I-Øm-I-am-\-ap-≠m-b X-I¿-® A-\p-`-h-s∏-´n-s√-∂p am-
{X-a-√, Xp-•-°n-s‚ Im-e-ti-j-hpw C-hn-sS {I-am-\p-K-X-am-b D-Xv-I¿-
j-hpw D-b¿-®-bp-am-Wv D-≠m-bn-cp-∂-Xv. _-Øq-Ø hn-h-cn-°p-∂ cm-
Py-ß-fp-sS cm-jv-{So-b ]-›m-Ø-ew a-\- n-em-°n-bn-cn-°p-∂-Xv h-f-sc
D-]-Im-c-{]-Z-am-Wv.
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 48
5
km-aq-ly ssh-Ir-X-߃
_-Øq-Ø I-≠ tZ-i-ß-tf-bpw P-\-ß-tf-bpw Ip-dn-®v A-t±-lw
\-ev-Ip-∂ hn-h-c-W-Øn¬ ap-¥n-\n¬-°p-∂-Xv A-Xm-Xp -cm-Py-Øv Xm≥
I-≠ kn-≤-∑m-cpw ssj-Jp-I-fpw k-\ym-kn-am-cp-am-bp-≈ X-s‚ C-S-]-
g-I-en-s\ Ip-dn-®m-Wv. C-Xn-\p {]-tXy-I Im-c-W--ap-≠v. _-Øq-Ø-bp-
sS a-X-ho-£-Ww {]-Xn-^-en-∏n-°p-∂-Xpw A-t±-l-Øn-s‚ hn-h-c-W-
ß-fn¬ ]-£-]m-X-]-c-am-b B-`n-Nm-c-hm-°p-Iƒ I-S-∂p-Iq-Sm-\n-S-h-cp-
Øn-b-Xp-am-b ]-e kw-K-Xn-I-fp-≠v. _-Øq-Ø G-Xv `-c-Wm-[n-]-\pw
h-f-sc \-√-h-\pw k¬-kz-`m-hn-bpw {]-Pm-X-ev-]-c-\pw H-s°-bm-sW-∂v
]-d-bp-∂-Xn-s‚ c-Xv-\-®p-cp-°w C-ß-s\ kw-{K-ln-°mw: B N-{I-h¿-
Øn ap-kv-enw a-X-]-Wv-Un-X-∑m-sc \n¿-tem-`w k-lm-bn-®n-cp-∂p. A-h-
cp-sS D-]-tZ-i-߃ B-cm-bp-I-bpw A-h-sc {]o-Wn-∏n-°m≥ th-≠n
hn-e-s∏-́ k-Ωm-\-߃ \-ev-Ip-I-bpw D-b¿-∂ ]-Z-hn-Iƒ I-ev-]n-®p-sIm-
Sp-°p-I-bpw sN-bv-Xn-cp-∂p. ]p-d-ta A-h-c-{X-bpw bm-Ym-ÿn-Xn-I kp-
∂n-ap-k¬-am-∑m-cp-sS hn-`m-K-Øn¬ -s]-´-h-cp-am-bn-cn-°pw. G-sd-°p-sd
G-sXm-cp N-{I-h¿-Øn-sb-°p-dn-®pw _-Øq-Ø hn-e-bn-cp-Øp-∂-Xv Cu
k-¶p-Nn-X a-X-ho-£-W-Øn¬ Iq-Sn-bm-bn-cp-s∂-∂v Im-Wmw. Cu C-
Sp-ßn-b a-\x-ÿn-Xn Ip-d-s®m-∂p-a-√ A-t±-l-Øn-s‚ hn-h-c-W-ß-sf
G-I-]-£o-b-am-°n-bn-´p-≈-Xv. N-cn-{X hn-Zym¿-Yn-Iƒ-°v ¢n-jv-S-X-c-hpw
Zp-jv-I-c-hp-am-°n-Øo¿-Øn-´p-≠v _-Øq-Ø-bp-sS Cu hn-`m-Ko-b Nn-
¥m-K-Xn. C-¥ym-N-cn-{X- {]-Xn-]m-Z-\-Øn¬ _-Øq-Ø-sb h-f-sc {i-
≤m-]q¿-h-ta ssI-Im-cyw sN-øm-hq F-∂v B-ap-J-am-bn ]-d-bm-\p-≈
Im-c-W-hpw C-Xp-X-s∂-bm-Wv. I-gn-™ A-[ym-b-Øn¬ C-kv-em-an-I-
tem-I-Øv B-I-am-\-ap-≠m-b `u-Xn-I-hpw ]m-c-{Xn-I-hp-am-b X-I¿-®-
bp-sS Im-c-W-߃ \mw I-≠p. Cu kw-`-h-߃ ap-kv-enw cm-jv-{S-ß-
fn¬ A-Xp-h-sc ]p-e¿-Øn-t∏m-∂n-cp-∂ _p-≤n-]-c-am-b G-I-Xm-\-X-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 49
tb-bpw k-a-Xp-en-X- ÿn-Xn-hn-ti-j-tØ-bpw A-]-I-S-s∏-Sp-Øn-sb-∂pw
\mw {]-kv-Xm-hn-®-Xm-Wv. A-tX k-μ¿-`-Øn¬ U¬-ln-bn-te-°v A-
\p-kyq-Xw {]-h-ln-® ]-Wv-Un-X-∑m-cpw kq-̂ n-Zm¿-i-\n-I-cp-sa-√mw U¬-
ln-sb {]-[m-\ C-kv-em-an-I kmw-kv-Im-cn-I tI-{μ-am-°n-bn-cp-∂p-sh-
∂pw \mw t\-c-sØ {]-Xn-]m-Zn-®n-´p-≠v. A-ß-s\ hn-`n-∂m-Z¿-i-ß-fpw
hn-hn-[ Nn-¥m-[m-c-I-fpw Dƒ-s°m-≈p-∂ H-cp h-en-b ]-Wv-Un-X-k-aq-
lw U¬-ln-sb A-e-¶-cn-®n-cp-∂p. A-hn-tS-°m-Wv _-Øq-Ø I-S-∂p-
h-cp-∂-Xv. X-∑q-ew A-d-_n-tem-I-Øp \n-∂pw H-‰ -Xn-cn-s™-Øn-bm-
ep-≠m-Ip-∂ h-en-b kzo-I-c-W-sam-∂pw Cu a-lm-]-Wv-Un-X-hyq-lw
_-Øq-Ø-bn¬ A¿-∏n-®n-cn-°m-\pw C-S-bn-√. ap-l-Ω-Zv Xp-•-°v A-t±-
l-tØ-bpw _-lp-am-\n-®v Jm-kn-bp-sS ]-Z-hn \-ev-In-bn-cp-s∂-∂-Xv i-
cn-X-s∂. ]-t£, hn-tZ-in-I-fm-b ]-Wv-Un-X-∑m-sc B-I¿-jn-°m≥ th-
≠n kp¬-Øm≥ \-ev-In-bn-cp-∂ ]m-cn-tXm-jn-I-ß-fp-tS-bpw A-I-a-gn-
™ {]-iw-k-I-fp-tS-bpw A-cn-I-sØ-ßp-w _-Øq-Ø-bn-e¿-]n-® kv-
t\-lm-Z-c-hp-Iƒ F-Øp-I-bn-s√-∂-Xn-\v _-Øq-Ø-bp-sS- X-s∂ hn-i-
Zo-I-c-Ww Xn-I-™ sX-fn-hm-Wv.-
G-‰-hpw Iq-Sp-X¬ ap-kv-enw ]-Wv-Un-X-∑m-cpw kn-≤-∑m-cpw Xp-•-
°v kp¬-Øm-s‚ Im-e-Øv Cu cm-Py-Øp-≠m-bn-cp-∂-Xn-\v ]-e Im-c-
W-ß-fp-≠v. H-∂m-a-Xm-bn, D-Zm-c-a-Xn-bpw A-dn-hv F-¥p -hn-e-sIm-Sp-
Øpw kzo-I-cn-°p-hm-\pw k-∂-≤-\m-bn-cp-∂p Zm¿-i-\n-I N-{I-h¿-Øn-
bm-b ap-l-Ω-Zv Xp-•-°v. c-≠m-a-Xm-bn, C-kv-em-an-I cm-Py-ß-fn-ep-≠m-
b X-I¿-®-bpw X-∑q-e-ap-≠m-b ]-e ]-Wv-Un-X-∑m-cp-sS-bpw {]-bm-W-
hpw. aw-tKmƒ B-{I-a-W-ß-fpw tπ-Kv _m-[-bpw ap-kv-enw tI-{μ-ß-
sf ap-gp-s° X-I¿-Øp X-cn-∏-W-am-°n-b k-μ¿-`-Øn¬ Po-h-\pw sIm-
t≠m-Sn-b ]-Wv-Un-X-h¿-Kw c-£m-tI-{μ-am-bn I-s≠-Øn-b-Xv U¬-ln-
sb B-bn-cp-∂p. 13˛mw \q-‰m-≠p ap-X¬ Xp-S-ßn-b Cu {]-hm-lw ap-
l-Ω-Zv Xp-•-°n-s‚ B-I¿-j-I-\-bw sIm-≠v Iq-Sp-X¬ [-\y-am-bn. ap-
kv-enw cm-Py-ß-fn¬ \n-∂pw h-∂p-sIm-≠n-cp-∂ ]-Wv-Un-X-∑m-sc kp¬-
Øm≥ kzo-I-cn-®n-cp-∂ co-Xn-bpw A-h-cn¬ A¿-]n-®n-cp-∂ k-º-Øpw
_-Øq-Ø h-f-sc {]-I-S-am-bn {]-kv-Xm-hn-°p-∂p-≠v. A-\y-cm-Py-ß-
fn¬ \n-∂pw hn-⁄m-\n-I-sf A-c-a-\-I-fn-te-°v £-Wn-°p-hm≥ X-
s‚ {]-Xn-]p-cp-j Im-cym-e-b-sØ kp¬-Øm≥ Np-a-X-e-s∏-Sp-Øn-bn-
cp-∂p. \n-tXy-\-sb-t∂m-Ww h-∂p-sIm-≠n-cp-∂ C-h-sc F-√m-h-tc-bpw
kp¬-Øm≥ kw-Xr-]v-X-cm-°n. -A-Xp-h-gn U¬-ln-sb tem-tIm-Ø-c-
am-b H-cp kmw-kv-Im-cn-I tI-{μ-am-°n- A-t±-lw am-‰n.-
A-°m-e-ß-fn¬ a-[y-]u-c-kv-Xy-cm-Py-ß-fn-se {K-Ÿ-Im-c-∑m¿ A-
h-cp-sS ]p-kv-X-I-߃-°pw A-h¿-°pw Aw-Ko-Im-cw e-`n-°p-hm≥ B-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 50
{i-bn-®n-cp-∂ tI-{μ-hpw U¬-ln-bm-bn-cp-∂p. C-kv-em-an-I Z¿-i-\-ß-
fn-tem kn-≤m-¥-ß-fn-tem G-sX-¶n-epw B-fp-Iƒ-°v kw-i-bw tXm-
∂p-∂p-sh-¶n¬ A-Xv Zp-co-I-cn-°m≥ Cu tI-{μ-ß-sfm-s° t\m-°n-
bn-cp-∂ ÿ-e-hpw U¬-ln-bm-bn-cp-∂p. A-ß-s\ \n-c-h-[n ]-Wv-Un-X-
∑m-cp-tS-bpw Zm¿-i-\n-I-∑m-cp-tS-bpw a-[y-Øn-te-°m-Wv _-Øq-Ø h-
cp-∂-Xv. A-Xp-sIm-≠p- X-s∂-bm-Wv _-Øq-Ø-°v X-s‚ hy-‡n-Xzw
F-Sp-Øp-Im-́ m≥ km-[y-am-Im-Xn-cp-∂-Xv. ssh-⁄m-\n-I a-Wv-U-e-Øn¬
hy-‡n-ap-{Z -]-Xn-® \n-c-h-[n a-lm-∑m-cp-sS a-[y-Øn¬ _p-≤n-]-c-am-bn H-
cp a-[y-h¿-Øn-am-{X-am-bn-cp-∂p _-Øq-Ø. U¬-ln-bn¬ Xm-a-kn-®n-cp-
∂ Im-e-b-f-hn¬ km-ln-Xy-N-cn-{X kw-_-‘-am-b ]-cn-{i-a-ß-fn-sem-
∂pw _-Øq-Ø {i-≤ sN-ep-Øm-Xn-cp-∂-Xv A-°m-c-W-Øm-em-bn-cn-°mw.-
U¬-ln-bn-se _p-≤n-cm-£-k-cpw Xm-Xzn-I-cpw F-gp-Xn-°q-´n-b h-
en-b km-ln-Xy kw-`m-h-\-I-fn-sem-∂pw _-Øq-Ø ]-cm-a¿-in-°-s∏-
Sm-Xn-cn-°m-\p-≈ Im-c-W-hpw C-Xp -X-s∂-bm-bn-cn-°-Ww. Np-cp-°-Øn¬
Cw-•o-jv N-cn-{X-Im-c-∑m¿ s]-cp-∏n-®p ]-d-bp-∂ _p-≤n-ssh-`-h-tam hn-
⁄m-\u-Xv-kp-Iy-tam _-Øq-Ø-bp-sS F-gp-Øn¬ Im-Wp-∂n-s√-∂-
Xm-Wv ]-c-am¿-Yw. ap-l-Ω-Zv K-kv-\n-bp-sS Iq-sS C-¥y-bn¬ h-cn-I-bpw
A-\-h-[n-Im-ew C-hn-sS Xm-a-kn-®v ssl-μ-h- Z¿-i-\-ß-fpw th-Z-ß-
fpw ]Tn-°p-I-bpw C-¥y-bn¬ \n-∂pw e-`n-°m-hp-∂ ]m-Wv-Un-Xyw ap-
gp-s° k-ºm-Zn-°p-I-bpw sN-bv-X Nn-¥-I-\m-bn-cp-∂p A¬-_n-dq-\n.
A-d-_n-tem-I-Øn-s‚ hn-⁄m-\-I-e-h-d-bn¬ I-cp-Øp-‰ ap-X¬-Iq-´p
\-S-Øn-b A-t±-lw N-cn-{X hn-Zym¿-Yn-Iƒ-s°-∂-√ Pn-⁄m-kp-hm-b
G-sXm-cp K-th-j-I-\pw A-\¿-L-ß-fm-b A-dn-hn-s‚ hn-`-h-߃ hn-
f-ºn-Ø-∂ A-K-ay-{]-`m-h-\m-Wv. A-Xp-t]m-se X-s∂, ap-l-Ω-Zv Xp-•-
°n-s‚ Im-e-Øv C-hn-sS h-cn-I-bpw {K-Ÿ-c-N-\ \-S-Øp-I-bpw sN-bv-
Xn-´p-≈ U¬-l-hn-bpw A¬ D-a-dn-bpw _-Z¿-Nm-®-bpw ap¬-Øm-\n-bp-
sam-s° {]-Xn-`m k-º-∂-cm-b a-l-Øp-°-fm-bn-cp-∂p. C-ß-s\-sb-√m-
ap-≈ \n-c-h-[n \n-]p-W-∑m-cp-sS a-[y-Øn¬ _-Øq-Ø B-cp-a-√m-Xn-
cp-∂p-sh-¶n¬ A-Xn-¬ A-¤p-X-s∏-Sm-s\m-∂p-an-√.-
C-Xn-\p ]p-d-ta, ap-kv-enw ]-Wv-Un-X hn-`m-Kw h-f-sc-tb-sd A-hm-
¥-c-hn-`m-K-߃ kz-bw kr-jv-Sn-®n-cp-∂p. kp-∂n-˛-in-bm- hn-`m-K-߃
X-Ωn¬ Iq-Sp-X¬ A-I-ev-N-bpw kw-L¿-j-hp-ap-≠m-hp-I ]-Xn-hm-bn-
cp-∂p. F-hn-sS Iq-Sp-X¬ hn-Z-Kv-[-∑m¿ H-tc hn-j-bw ssI-Im-cyw sN-
øm-\p-≠m-Ip-tam \n-›-b-am-bpw A-hn-sS Iq-Sp-X¬ kw-L¿-j-hpw ]m¿-
´n-I-fpw D-≠m-hp-I kzm-`m-hn-I-am-Wv. A-ß-s\ U¬-ln-bn¬ h-∂p-
Iq-Sn-b a-X-]-Wv-Un-X-∑m¿ X-Ωn¬ X-Ωn¬ tN-cn-Xn-cn-hpw h-°m-W-
hpw \n-e-\n-∂n-cp-∂ Im-e-hp-am-bn-cp-∂p _-Øq-Ø-bp-tS-Xv. a-X-]-Wv-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 51
Un-X-∑m-cn¬ \n-∂m-Wv Jm-kn-I-sf (P-Uv-Pn) Xn-c-s™-Sp-Øn-cp-∂-Xv.
F-∂m¬, `u-Xn-Im¿-`m-S-ß-fn-tem eu-In-I-kp-J-ß-fn-tem C-S-]-g-Im-
sX k-\ym-k-hpw [ym-\-hp-am-bn I-gn-™n-cp-∂ a-lm-∑m-cm-b H-cp-hn-
`m-Kw kn-≤-∑m-cpw kq-^n-I-fpw Cu Im-e-L-´-Øn-se ap-kv-enw k-aq-
l-Øn¬ \n¿-Wm-b-I-ÿm-\w h-ln-®n-cp-∂p. kq-^o k-\ym-kn-I-fpw
a-X-]-Wv-Un-X-∑m-cpw ]-e Im-cy-ß-fn-epw hn-tbm-Pn-∏n-em-bn-cp-∂p. c-
≠m-a-sØ Iq-́ ¿ cm-Py-Im-cy-ß-fn¬ C-S-s]-Sp-I-bpw D-tZym-K-߃ kzo-
I-cn-°p-I-bpw eu-In-I-kp-J-ku-I-cy-ß-sf hn-e-sh-°p-I-bpw sN-bv-
X-t∏mƒ B-Zy-sØ Iq-´¿ A-h-sb \n-cm-I-cn-°p-I-bpw G-Im-¥-Po-hn-
X-hpw X-t]m-hr-Øn-bpw Po-hn-X-{h-X-am-bn kzo-I-cn-°p-I-bpw sN-bv-
Xp-. C-Xn-\p-]p-d-ta, A-¤p-X-I-c-ß-fm-b am-kv-a-c-hn-Zy-Iƒ Im-´n a-\p-
jy-sc A-‘m-fn-∏n-°p-I-bpw km-[m-c-W-°m¿-°v hn-kv-a-b-hpw `-b-`-
‡n-bpw A-¶p-cn-∏n-°p-I-bpw sN-bv-Xn-cp-∂ ssi-Jp-I-fpw kn-≤-∑m-cpw
A-°m-e-Øv H-t -́sd A-[n-h-kn-®n-cp-∂p. A-h-cp-sS B-cm-[y-kw-L-߃
C-h-cp-sS a-c-W-ti-jw tZ-hm-e-b-߃ ]-Wn-Xv ]q-P-bpw t\¿-®-bpw
\-S-Øp-I ]-Xn-hm-Wv. A-Ø-cw kn-≤-∑m-cp-sS i-h-Ip-So-c-߃ C-∂pw
Xo¿-Ym-S-\-tI-{μ-ß-fm-Wv. hn-{K-lm-cm-[-\-bp-sS ]-cn-[n-h-sc \o-ßp-∂
Cu {]-h-W-X-sb A-tß-b-‰w F-Xn¿-°p-I F-∂-Xv bm-Ym-ÿn-Xn-I
hn-izm-kn-I-ƒ A-h-cp-sS I¿-Ø-hy-am-bn I-cp-Xn-bn-cp-∂p. X-∑q-ew, ]-
Wv-Un-X hn-`m-K-hpw kq-^n-k-\ym-kn hn-`m-K-hpw X-Ωn¬ kw-L-´-\-
߃ ]-e-t∏m-gpw \-S-∂n-´p--≠v. ]-t£, hn-kv-a-b-I-c-am-b A-Xn-i-b-
߃ Im-Wn-°p-am-bn-cp-∂ Cu tbm-Ko-h-cy-∑m¿-°v km-[m-c-W P-\-
ß-fp-sS ]n-¥p-W h¿-[n-®p- h-∂-tXm-Sp-Iq-Sn ap-kv-enw ]p-tcm-ln-X- ]-
Wv-Un-X-∑m¿-°v C-h-cp-am-bn k-‘n-sN-øm-sX \n¿-Δm-l-an-s√-∂m-bn.-
A-ß-s\ _-Øq-Ø-bp-sS Im-e-am-b-t∏m-tg-°pw ap-kv-enw ]u-tcm-
ln-Xy-hpw kq-^n-Zm¿-i-\n-I-cpw X-Ωn¬ G-I-tZ-iw H-cp {]-Xn-]-£-
_-lp-am-\-tØm-f-sa-Øp-∂ _-‘w \n-e-\n-∂n-cp-∂p. Xp-d-∂ kw-L-´-
\-߃ an-°-hm-dpw H-gn-hm-°-s∏-´p. C-Xn-s\m-s° ]p-d-ta kp¬-Øm≥
ap-l-Ω-Zv ]-Wv-Un-X-∑m-cn¬ ]-Wv-Un-X-\pw Zm¿-i-\n-I-cn¬ Zm¿-i-\n-I-
\p-am-bn-cp-∂p. X-∑q-ew ]-g-©≥ ]u-tcm-ln-Xy-Øn-s‚ ap-c-Sn-® `m-jy-
sam-∂pw A-t±-lw sN-hn-s°m-≠n--√. D-Zm-Ø-am-b H-cm-Z¿-i-tem-I-sØ
kz-]v-\w I-≠n-cp-∂ B am-Xr-Im N-{I-h¿-Øn a-\p-jy-cp-sS ssZ-hn-I-
{]-I-S-\-ß-fn¬ hn-{`-an-°p-I-bpw sN-bv-Xn-cp-∂n-√. A-ß-s\ ap-kv-enw
]-Wv-Un-X-hn-`m-K-Øn¬-s]-´ F-√m B-fp-I-fp-tS-bpw ]-gn-°p hn-t[-b-
\m-tI-≠ K-Xn-tI-Sv ap-l-Ω-Zv Xp-•-°n-\p-≠m-bn. A-Xm-Wv C-∂pw N-cn-
{X-Øn-s‚ Xm-fp-I-fn¬ k-l-Xm-]m¿-l-\m-bn G-‰-hpw Iq-Sp-X¬ sX-
‰n-≤-cn-°-s∏-´v A-t±-lw Im-Wp-∂-Xv. _-Øq-Ø-bpw Cu s]m-Xp-kz-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 52
`m-h-Øn-\v H-c-]-hm-Z-am-bn-cp-∂n-√. ]-Wv-Un-X-h¿-K-Øn¬ s]-´ A-t±-
lw a-‰p a-X-{`m-¥-∑m-cp-sS C-Sp-ßn-b Nn-¥m-K-Xn-°v hn-t[-b-\m-Ip-I-
bpw kp¬-Øm≥ ap-l-Ω-Zn-s\ I-cn-tX-°p-∂-Xn¬ kz-¥w ]-¶p- \n¿-
h-ln-°p-I-bpw sN-øp-∂p-≠v. Ip-Sp- m-b Cu ]p-tcm-ln-X-hr-Ø-Øn¬
\n-∂pw I-S-∂p-h-cm≥ _-Øq-Ø-°v A-km-[y-am-bn-cp-∂p. Im-c-Ww A-
t±-lw X-s∂ a-X-{`m-¥-∑m-cp-sS A-k-ln-jv-Wp-X-°v t{]m-’m-l-\w
\-ev-In-bn-cp-∂ A-h-cp-sS {]m-tW-Xm-hm-Wv.-
]-Wv-Un-X-h¿-K-Øn-s‚ kw-L-Sn-X-am-b F-Xn¿-∏m-Wv ap-l-Ω-Zv Xp-
•-°n-\v t\-cn-tS-≠-n h-∂ hn-]-Øv. kp¬-Øm≥ k-I-e a-X-ß-tf-bpw
am-\n-°p-I-bpw F-√m kw-kv-Im-c-ß-tf-bpw hn-e- sh-°p-I-bpw sN-bv-
Xn-cp-∂ a-lm-a-\-kv-I-\m-Wv. hn-hn-[ kw-kv-Im-c-ß-fp-sS k-¶-e-\-Øn-
\p-th-≠n B-in-°p-I-bpw a-l-Ø-c-am-b B \-thm-Ym-\-Øn-\p t\-
Xr-Xzw sIm-Sp-°p-I-bpw sN-bv-I-aq-ew ap-kv-enw ]u-tcm-ln-Xyw A-t±-
l-Øn-s\-Xn-sc ]-S-hm-sf-Sp-Øp. a-dp-h-i-Øv kq-̂ n-k-\ym-kn-I-fpw kn-
≤-∑m-cpw eu-In-I-Im-cy-ß-fn¬ \n-∂pw hn-c-‡-cm-bn I-gn-™p-Iq-Sn.
F-∂m¬ A-h-cp-sS {]-hr-Øn-Iƒ km-[m-c-W P-\-ß-sf cm-P-hm-gv-N-
s°-Xn-sc k-a-c-k-∂-≤-cm-°pw hn-[-Øn-em-bn-cp-∂p. ]p-d-ta am-kv-a-cn-
I-hn-Zy-I-fpw A-¤p-X-ß-fpw Im-´n A-h¿ A¿-[-ssZ-h-ß-fm-bn `m-hn-
°p-I Iq-Sn sN-bv-Xp. C-Ø-cw [m-cm-fw k-\ym-kn-am-cp-sS ho-c-Ir-Xy-
ß-tf-bpw hn-kv-a-b-P-\y-am-b {]-hr-Øn-I-tf-bpw _-Øq-Ø A-Xn-i-
bw tXm-∂p-∂-hn-[w A-h-X-cn-∏n-°p-∂p-≠v. C-h¿ kp¬-Øm-s‚ I-ev-
]-\-Iƒ [n-°-cn-°p-I-am-{X-a-√, A-\p-bm-bn-I-sf-s°m-≠v A-h A-\p-
k-cn-∏n-°m-Xn-cn-°m-\pw {i-≤n-®n-cp-∂p. Np-cp-°-Øn¬ Cu c-≠p hn-
`m-Kw ]-Wv-Un-X-∑m-sc-s°m-≠pw th-≠-Xn-te-sd D-]-{Z-h-hpw {]-bm-
k-hpw `-c-W-]-c-am-b Im-cy-ß-fn¬ kp¬-Øm≥ ap-l-Ω-Zn-\v t\-cn-tS-
≠-Xm-bn- h-∂n-´p-≠v. cm-Py-Xm-ev-]-cyw h-ep-Xm-bn I-W-°m-°n-bn-cp-
∂ I¿-Ø-hy-\n-c-X-\m-b kp¬-Øm≥ Cu c-≠p hn-`m-Kw ap-kv-enw ]-
Wv-Un-X-∑m-tc-bpw \n-e-°p \n¿-Øm≥ {i-an-®p. ap-kv-enw ]p-tcm-ln-X-
cm-I-am-\w kp¬-Øm-s\-Xn-sc k-Zm-k-a-b-hpw k-a-c-k-∂-≤-am-bn-cp-∂p
F-∂v k-a-Im-en-I N-cn-{X-Im-c-\m-b kn-bm-hp-±o≥ _¿-Wn F-gp-Xp-∂-
p-≠v. _-Øq-Ø ]p-tcm-ln-X-h¿-K-Øn¬-s∏-´ B-fpw Cu hn-`m-K-Øn-
s‚ k-¥-X-k-l-Nm-cn-bpw {]-ap-J-\p-am-bn-cp-∂p. X-∑q-ew _-Øq-Ø
kp¬-Øm≥ ap-l-Ω-Zn-s\-°p-dn-®v hn-h-cn-°p-∂-X-{X-bpw ]-I-bpw hn-
tZz-j-hpw aq-e-am-Wv. C-Xv Xn-cn-®-dn-bm-Ø-Xm-Wv ap-l-Ω-Zv Xp-•-°v C-
∂pw {`m-¥-\m-bn \n¬-°p-hm≥ Im-c-Ww.-
C-_v-\p _-Øq-Ø-bp-sS tZ-im-S-\-Øn-\n-S-°v ap-kv-enw cm-jv-{S-ß-
fn-em-I-am-\w kw-`-hn-® cm-jv-{So-b-˛-km-º-Øn-I X-I¿-N-bp-sS Im-c-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 53
W-ß-sf kw-_-‘n-®p hn-h--cn-°p-hm≥ ap≥ A-[ym-b-ß-fn¬ {i-an-®n-
´p-≠v. A-{X-bpw X-s∂ {]m-[m-\yw ap-kv-enw km-aq-ln-I k-{º-Zm-b-
Øn¬ h-∂ am-‰-߃-°pw I-ev-]n-®p-sIm-Sp-°p-hm≥ X-øm-dm-tI-≠-
Xm-bn-cn-°p-∂p. ]p-Xn-b H-cp a-X-hpw H-cp cm-jv-{S-hpw ÿm-]n-°m≥
am-{X-a-√ {]-hm-N-I-\p km-[n-®-Xv. G-‰-hpw a-l-Øm-b km-aq-ln-I hn-
π-h-Øn-s‚ th-en-tb-‰-Øn¬ ]-g-b-Xn-\v D-∑q-e-\m-iw h-cp-Øn \-ho-
\-am-b H-cp ]p-Ø≥ k-aq-l-sØ k-a-Xz-kp-μ-c-am-bn kw-hn-[m-\w sN-
øm-≥ I-gn-™p F-∂-Xm-bn-cp-∂p B h-en-b hn-P-bw. C-¥y-bn¬ Pm-
Xn-k-{º-Zm-b-Øn-\pw km-aq-ln-I-am-b a-‰-\-h-[n A-\o-Xn-Iƒ-°pw F-
Xn-cm-bn tIm-fn-f-°w kr-jv-Sn-® _u-≤-ap-\n-°p k-am-\-am-Wv B {]-
hm-N-I≥. A-td-_y-bn¬ \n-e-\n-∂n-cp-∂ tKm-{X-h¿-K- kw-L-´-\-sØ
C-√m-bv-a- sN-bv-Xv H-cp \-√ km-aq-ly k-{º-Zm-bw s\-bv-sX-Sp-Ø {]-
hm-N-I≥ \q-X-\-am-b H-cp {]-kv-Ym-\-Øn-s‚ {]-tW-Xm-hp-Iq-Sn-bm-Wv.
F-∂m¬ Im-e-∏-g-°-Øm¬ G-sXm-cp kw-K-Xn-bn-epw hy-Xym-k-߃
I-S-∂p-Iq-Sp-I ss\-k¿-Kn-I-am-Wv. A-Xv C-kv-em-an-I k-{º-Zm-b-ß-fn-
epw kw-`-hn-®p. _-Øq-Ø-bp-sS Im-e-am-b-t∏m-tg-°pw ]-e A-\m-Nm-
c-ß-fp-w C-kv-em-an-I hn-izm-k-Øn-s‚ `m-K--am-bn- Xo¿-∂n-cp-∂p. k-a-
Xz-hpw km-tlm-Z-cy-hpw {]-tLm-j-Ww sN-bv-Xv A-Xp-h-sc I-≠n-´n-
√m-Ø \-√ H-cp hy-h-ÿ kr-jv-Sn-® C-kv-em-an-Im-th-iw sI-´-S-ßm≥
Xp-S-ßn-. F-∂p-am-{X-a-√, kzm¿-Y-a-Xn-I-fm-b cm-Pm-°-∑m-cp-tS-bpw {]-
`p-°-∑m-cp-tS-bpw ssI-øn¬ A-h-cp-sS ku-I-cy-Øn-\p-]-tbm-Kn-°m-hp-
∂-Xpw F-fp-∏w hn-e-t∏m-Ip-∂-Xp-am-b H-cp \-thym-]-I-c-W-am-bn- a-Xw
am-dn. ]u-tcm-ln-Xyw C-kv-emw Aw-Ko-I-cn-®n-cp-∂n-√. Hm-tcm ap-kv-en-
apw A-h-\-h-s‚ X-s∂ ]p-tcm-ln-X-\m-Wv. a-X-im-k-\-Iƒ ]p-tcm-ln-
X h¿-Kw hn-I-e-am-°m-Xn-cn-°m-\p-≈ ap≥-I-cp-X-ep-Iƒ H-s° X-I-cp-
I-bpw ]u-tcm-ln-Xy-an-√m-Ø C-kv-em-an¬ ]p-tcm-ln-X-∑m¿-°v {]m-[m-
\yw h-cn-I-bpw sN-bv-X k-μ¿-`-am-bn-cp-∂p A-Xv. A-\-h-[n A-\m-Nm-c-
߃ hn-izm-km-\p-jvTm-\-ß-fp-sS `m-K-am-bn-Ø-s∂ C-gp-In-t®-¿-∂p.
\-ap-°n-∂v B-›-cyw tXm-∂p-∂ ]-e Im-cy-ß-fpw km-[m-c-Wo-I-cn-®v
_-Øq-Ø {]-kv-Xm-hn-°p-tºmƒ, C-°m-cy-߃ Hm¿-a-bn-ep-s≠-¶n¬
Ip-sd {]-bm-k-߃ Ip-d-bp-sa-∂-Xv \n-›-b-am-Wv.-
A-tX k-μ¿-`-Øn¬, a-X-am-bn-cp-∂p -tem-I-sØ-ºm-Sp-ap-≈- ap-kv-
enw-I-sf ssh-Im-cn-I-am-bn G-tIm-]n-∏n-®n-cp-∂ L-S-Iw. a-X-Øn-s‚
kzm-[o-\-X- X-s∂-bm-bn-cp-∂p tem-I-Øp-≈ F-√m ap-kv-enw-Iƒ-°pw
s]m-Xp-hm-b H-cm-i-b-hn-\n-a-b- `m-j-°v C-Sw sIm-Sp-Ø-Xv. A-d-_n-`m-
j-°v tem-Im-[n-]-Xyw e-`n-°m-\n-S-h-∂-Xpw C-Xp-sIm-≠v X-s∂-bm-
bn-cp-∂p. A-Xp-t]m-se, Zm-b-{I-a-Øn-s‚ Im-cy-Øn-epw Po-hn-X-Øn-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 54
se a-s‰-√m hy-h-lm-c-ß-fn-epw a-X-im-k-\-I-fpw \n-b-a-ß-fp-am-bn-cp-
∂p F-ßpw B-N-cn-®p- -t]m-∂n-cp-∂-Xv. C-Xn-s\-√mw ]p-d-ta km¿-h-
eu-In-I -km-tlm-Z-cy-sa-∂ D-Zm-Ø-am-b B-Z¿-iw ap-kv-enw- P-\-X-bp-
sS D-Zv-{K-Y-\-Øn-\v D-t]m¬-_-e-I-hp-am-bn-Øo¿-∂p. Np-cp-°-Øn¬ k-
ºq¿-W-sa-∂p ]-d-bm-hp-∂ Po-hn-X-hy-h-ÿ-bpw A-h-°v \n-bm-a-I-am-
b im-k-\-I-fpw \n-km-c-am-bn tXm-∂m-hp-∂ kw-K-Xn-I-fn¬-°q-Sn-bpw
^-e-h-Øm-bn {]m-h¿-Øn-I-am-°n-b-t∏mƒ a-X-hpw a-\p-jy-\pw A-hn-
`m-Py-amw-h-Æw H-∂m-bn-Øo¿-∂p. A-t∏mƒ \o-°p-t]m-°n-\pw hy-‡n-
I-fp-sS hm-k-\-°pw hn-t[-b-am-bn am-‰-ß-fpw A-b-hp-I-fpw h-cn-I kzm-
`m-hn-I-am-W-t√m. A-ß-s\ F-√m-am-bn-cp-∂ a-Xw Im-e-{I-a-Øn¬ "]m-
en¬ sh-≈w tN¿-Øp tN¿-Øv sh-≈-Øn¬ ]m-ep tN¿-Øm'e-sØ
ÿn-Xn- h-sc F-Øn-b k-μ¿-`-hp-am-bn-cp-∂p A-Xv. A-Xp-sIm-≠m-Wv
_-Øq-Ø-°v Cu h-I km-aq-ln-I ssh-I-ey-ß-sf X-s‚ ]u-tcm-
ln-Xy-`m-jy-Øn-\p tIm-´w X-´m-sX X-s∂ ku-I-cy-am-bn \n¿-tem-`w
A-\p-`-hn-°m-s\m-Ø-Xv.-
Np-cp-°-Øn¬ a-[y-Im-e ap-kv-enw k-ap-Zm-bw B-N-cn-®n-cp-∂ km-
aq-ly-ssh-Ir-X-ß-sf C-kv-em-an-I im-k-\-ß-fp-sS `m-K-am-bn \ym-bo-
I-cn-°m-\pw A-h ku-I-cy-]q¿-hw A-\p-`-hn-°m-\pw ]-Wv-Un-X-h¿-Kw
X-øm-dm-bn. A-Xn-s‚ ^-e-am-bn C-kv-emw X-s∂ sX-‰n-≤-cn-°-s∏-´p.
A-Xn-s‚ A-\p-jvTm-\-ß-sf Hm-tcm-cp-Ø¿-°pw tbm-Pn-®-hn-[w A-Xn-
`m-hp-I-Xzw \-ev-In {]-N-cn-∏n-°p-I-Iq-Sn sN-bv-Xp. hn-a-X-kv-Y-cm-b F-
gp-Øp-Im-cpw k-t¥m-j-]q¿-Δw A-\p-jvTn-®-Xv Cu ]-Wn-bm-Wv. A-
ß-s\ hn-hm-l-tØ-bpw hn-hm-l-tam-N-\-tØ-bpw A-Sn-a-I-tf-bpw sh-
∏m-´n-I-tf-bpw H-s° kw-_-‘n-® _-Øq-Ø-bp-sS ]-cm-a¿-i-߃ A-
Xn-i-tbm-‡n-bm-bn-´v H-cp-]-t£ C-∂p tXm-∂p-sa-¶n-epw A-°m-e-Øv
\n-e-hn-ep-≠m-bn-cp-∂ Im-cy-ß-ƒ X-s∂-bm-Wv.-
D-Zm-l-c-W-am-bn, _-Øq-Ø-°v U¬-ln- kp¬-Øm-s‚ k-Ωm-\-
ß-fn¬ ]-Øv ]-cn-Nm-c-I-∑m-cp-≠m-bn-cp-∂p-sh-∂v A-t±-lw Ip-dn-°p-
∂p-≠v. C-¥y-bn-se Xm-a-k-Øn-\n-S-°v ]-e hn-hm-l-ß-fpw I-gn-®-Xm-
bn A-t±-lw F-gp-Xn-bn-cn-°p-∂p. B-Zy-`m-cy-am-sc-°p-dn-t®m A-h-cn-ep-
≠m-tb-°m-hp-∂ Ip-´n-I-sf kw-_-‘n-t®m _-Øq-Ø \n-i-_v-Z-\m-
Wv. \n-›-b-am-bpw A-h-sc-√m-h-cpw H-cp k-a-b-Øp-≠m-bn-cp-∂n-cn-°-
bn-√. hn-hm-l-tam-N-\-hpw hn-hm-l-hp-sam-s°-bm-bn I-W-°n-te-sd F-
Øn-® _-Øq-Ø B Im-e-L-´-Øn-se km-aq-ly-ssh-Ir-X-Øn-s‚
Po-h-\p-≈ ]n-d-hn-bm-Wv.-
H-tc k-a-b-Øv \m-ev `m-cy-am-sc H-∏w ]p-e¿-Øp-hm-\pw A-{X-
tbm A-Xn-te-sd-tbm sh-∏m-´n-I-sf kq-£n-°p-hm-\pw G-sXm-cp ap-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 55
kv-en-an-\pw a-X-]-c-am-bn-Ø-s∂ A-h-Im-i-ap-s≠-∂v ]u-tcm-ln-Xy-th-
Zn-bn-te-°p-b¿-∂p-h-∂ a-X-]-Wv-Un-X-∑m¿ ku-I-cy-]q¿-hw {]-N-cn-∏n-
®-Xv C-kv-em-an-I im-k-\-bp-sS B-flm-hn-s\-Ø-s∂ I-c-≠p-Xn-∂p-∂
{]-hr-Øn-bm-bn-cp-∂p. ]-t£, _-Øq-Ø-tbm-sSm-∏-ap-≈-h¿-°v C-Ø-
cw \n-b-a-߃ X-ß-fp-sS Zp-jv-{]-hr-Øn-bp-sS \ym-bo-I-c-W-Øn-\m-h-
iy-am-bn-cp-∂p. ]-e-bn-S-ß-fn-epw _-Øq-Ø X-s‚ kp-μ-cn-I-fm-b A-
Sn-a-s]¨-sIm-Sn-I-sf-°p-dn-®pw `m-cy-am-cm-bn kzo-I-cn-®n-cp-∂ C-¥y≥
ku-μ-cy-[m-a-ß-sf-°p-dn-®pw Ip-sd-sbm-s° A-`n-am-\-tØm-Sp-Iq-Sn- ]-
cm-a¿-in-°p-∂p-≠v. k-Zm-Nm-c- k-∑m¿-Km-h-t_m-[-sØ ]-®-bm-bn A-
]-l-kn-°p-∂p-sh-∂v C-∂v \-ap-°v tXm-∂n-tb-°m-hp-∂ A-Ø-cw {]-
kv-Xm-h-߃, I-gn-®- `-£-W-]m-\o-b-ß-sf-°p-dn-®v H-cmƒ ]-d-bp-∂-
Xn-e-[n-I-am-bn H-cp {]-tXy-I-X-bpw A-°m-e-Øv I-ev-]n-®n-cp-∂n-s√-∂p-
≈-Xm-Wv ]-c-am¿-Yw. F-√m tbm-Ky-∑m-cpw Cu A-h-ÿm-hn-ti-j-sØ
B-thm-f-am-kz-Zn-®n-´p-≈-h-cm-Wv. cm-Pm-hpw {]-`p-hpw ]-Wv-Un-X-\pw ]m-
a-c-\pw F-√mw X-s∂ Im-e-Øn-s‚ Cu tIm-ew sI-´-en¬ A-h-c-h-cp-
sS `m-Kw h-f-sc X-∑-b-Xz-tØm-Sp Iq-Sn A-`n-\-bn-®n-cp-∂p- F-∂m-Wv
\mw a-\- n-em-°p-∂-Xv. A-t∏mƒ Cu km-aq-ln-I A-\m-Nm-c-߃ C-
kv-em-an-I hn-izm-k-{]-am-W-Øn-s‚ `m-K-am-sW-∂v h-cp-Øp-I a-X-]-
Wv-Un-X-∑m-cpƒ-s∏-sS C-Xn-s\ Xm-tem-en-®n-cp-∂-h¿-°v A-\n-hm-cy-am-
bn h-∂ K-Xn-tI-Sm-bm-Wv \mw Im-Wp-∂-Xv.-
a-s‰m-cp km-aq-ln-I k-hn-ti-j-X A-Sn-a-hym-]m-cw A-`w-Kp-cw F-
√m \m-Sp-I-fn-epw \-S-am-Sn-bn-cp-∂p- F-∂-Xm-Wv. tem-I-sØ-ºm-Spw A-
Sn-a-k-{º-Zm-bw \n-e-\n-∂n-cp-∂p. G-Xp-X-cw km-[-\-hpw ]-W-ap-s≠-
¶n¬ s]m-Xp-hn-]-Wn-bn¬ \n-∂v e-`n-°p-∂-Xp t]m-se G-Xp-X-cw a-
\p-jy-tc-bpw-̨ -B-Wn-t\-bpw s]-Æn-t\-bpw-̨ -tem-I-Øp-≈ F-√m I-tºm-
f-ß-fn-epw hn-ev-]-\ N-c-°n-s‚ Iq-´-Øn¬ e-`y-am-bn-cp-∂p. Cu A-Sn-
a-I-sf c-£n-°m-\pw in-£n-°m-\p-ap-≈ A-h-Im-iw b-P-am-\-∑m¿-°m-
bn-cp-∂p. A-h-cp-sS ssI-h-i-ap-≈ A-Sn-a-I-sf kz-Øp `m-Kn-s®-Sp-°p-
∂ Iq-´-Øn¬ A-h-Im-in-Iƒ ho-Xn-s®-Sp-°p-I ]-Xn-hm-Wv. A-dp-]-Xv,
F-gp-]-Xp sIm-√w ap-ºp h-sc tI-c-f-Øn¬ t]m-epw Cu k-{º-Zm-bw
\n-e-\n-∂n-cp-∂-Xn-\v sX-fn-hp-I-fp-≠v. (`m-Km-[m-c-tØm-sSm-∏w A-Sn-a-
I-tf-bpw ho-Xn-®p-sIm-Sp-Øn-´p-≈ hn¬-]-{X-߃ Rm≥ I-≠n-´p-≠v.-)
C-{X-bpw X-d-∏n-®p ]-d-bp-∂-Xv tem-I-sØ-√m-bn-S-Øpw ^yq-U¬ k-
{º-Zm-b-tØm-sSm-∏w h-f¿-∂p-h-∂ H-cp ÿm-]-\-am-Wv A-Sn-a hy-h-
ÿ-sb-∂v kq-Nn-∏n-°m-\m-Wv.-
F-∂m¬, C-kv-emw k-a-Xz-km-tlm-Z-cy-Øn-s‚ A-Sn-Ø-d ]m-In.
A-Sn-a-bpw D-S-a-bpw X-Ωn¬ km-aq-ly-cm-jv-{So-b Im-cy-ß-fn-sem-∂pw
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 56
bm-sXm-cp G-‰-°p-dn-®n-epw C-kv-emw Aw-Ko-I-cn-°p--∂n-√. X-∑q-ew C-
kv-em-an-se A-Sn-a-k-{º-Zm-b-Øn-\v a-‰p \m-Sp-I-fn-te-Xp-am-bn [m-cm-fw
hy-Xym-k-ap-≠m-bn-cp-∂p. A-Sn-a-I-sf kz-X-{¥-am-°p-∂-Xv G-‰-hpw h-
en-b ]p-Wy-I¿-a-am-bn Jp¿-B-\pw {]-hm-N-I-\pw D¬-tLm-j-Ww sN-
bv-Xp. A-Sn-a-I-sf hm-ßn kq-£n-®n-´p-≈-h¿-°v bm-sXm-cp-h-I Ip-d-hp-
I-fpw A-Xp-aq-ew k-aq-lw I-W-°m-°n-bn-cp-∂n-√. am-{X-a-√, I-gn-hp-
≈ A-Sn-a-Iƒ b-P-am-\-s‚ Ip-Spw-_-hp-am-bn hn-hm-l-_-‘-Øn-te¿-
s]-Sp-I-bpw km-aq-ly- B-tLm-j-ß-fn¬ kz-X-{¥-hy-‡n-I-sf t]m-
se k-k-t¥m-jw kw-_-‘n-°p-∂-Xpw km-[m-c-W-am-bn-cp-∂p. C-¥y-
bn-se H-cp h-en-b cm-P-hw-i-Øn-s‚ ÿm-]-I-cpw A-Xn-se {]-[m-\-
s∏-´ kp¬-Øm-∑m-cpw A-Sn-a-I-fm-bn-cp-∂p-. C-°m-cyw Iq-Sn ]-cn-K-Wn-
°p-tºmƒ A-i-c-W-cpw A-\m-Y-cp-am-b Ip-´n-Iƒ-°v A-h-cp-sS hm-k-
\-sb hn-I-kn-∏n-°p-hm-\pw I-gn-hn-s\m-Øp-b-cp-hm-\pw km-[n-®n-cp-∂
H-cp-]m-[n-bm-bn-cp-∂p C-kv-em-an-se A-Sn-a-hy-h-ÿ-sb-∂v Im-Wmw.-
F-∂m¬, Cu ÿm-]-\-hpw Im-e-∏-g-°-Øn¬ A-[x-]-Xn-°p-I-
bp-≠m-bn. k-a-Xz-km-tlm-Z-cyw sh-dpw H-cm-i-bw am-{X-am-bn-Øo¿-∂p.
X-d-hm-́ p a-l-Xz-hpw h¿-K-a-ln-a-bpw ap-kv-enw-Iƒ-°n-S-bn¬ h-en-b s]m-
cp-Ø-t°-Sp-≠m-°n. A-Sn-a-Iƒ G-sd-°p-sd A-Sn-a-Iƒ X-s∂-bm-bn-
Øo¿-∂n-cp-∂p. C-ß-s\ Cu k-{º-Zm-b-hpw A-[x-]-Xn-∏n-® k-μ¿-`-
am-bn-cp-∂p _-Øq-Ø-bp-sS k-a-bw. F-{X A-Sn-a-I-sf th-W-sa-¶n-
epw B¿-°pw hm-ßm-am-bn-cp-∂p. ÿm-h-c-Pw-K-a-h-kv-Xp-°ƒ-°v k-
aw A-h-sc {I-b-hn-{I-bw sN-øp-I-tbm C-jv-Sm-\p-kr-Xw ssI-Im-cyw
sN-øp-I-tbm sN-øm≥ ]-‰p-am-bn-cp-∂p. sh-dpw D-]-t`m-‡r -h-kv-Xp-°-
fm-bn am-{Xw a-\p-jy≥ X-cw Xm-gv-∂ k-a-b-hp-am-bn-cp-∂p C-Xv. C-kv-
em-an-Im-i-b-Øn-s‚ Po-h≥ A-ß-s\ kzm¿-Y-tam-ln-I-fm-b a-X-]-Wv-
Un-X-∑m-cp-sS Ip-Sp- m-b a-\- n-s‚ Ip-cp-°n¬ In-S-∂v ]n-S-™p. H-‰
a-X-t\-Xm-hpw [m¿-an-I-am-b Cu A-t[m-K-Xn-s°-Xn-cm-bn Nq-≠p-hn-c¬
D-b¿-Øn-bn-cp-∂n-√. F-∂p-am-{X-a-√, I-gn-hp-≈n-S-tØm-fw Cu kp-J-
ku-I-cy-߃ B-kz-Zn-°p-I-bm-Wv sN-bv-Xn-cp-∂-Xv. B-flo-b-\n¿-hr-
Xn F-∂-Xn-t\-°mƒ a-X-sØ `u-Xn-Im-\-μ-Øn-s‚ ^-e-h-Øm-b D-
]m-[n-bm-°p-I-bm-bn-cp-∂p _-Øq-Ø Dƒ-s∏-Sp-∂ ]-Wv-Un-X-h¿-Kw sN-
bv-X-Xv. A-Xp-sIm-≠p X-s∂-bm-Wv F-hn-sS-bm-bm-epw A-hn-sS-\n-∂pw
s]-Æp-sI-´p-hm-\pw A-Sn-a-s]¨-In-Sm-ß-sf B-thm-fw \p-I-cp-hm-\pw
Xm-Sn-bpw X-e-∏m-hpw [-cn-®v ]u-tcm-ln-Xy th-j-hn-[m-\-hpw A-Wn-
™p \-S-∂n-cp-∂ _-Øq-Ø-°pw \n-jv-{]-bm-kw km-[n-®-Xv.-
C-Xn-s\m-s° a-Ip-Sw Nm¿-Øp-∂ a-s‰m-cp k-{º-Zm-b-am-bn-cp-∂p
A-c-a-\-I-fn-epw {]-`p h-k-Xn-I-fn-epw H-c-e-¶m-c-sa-t∂m-Ww kq-£n-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 57
®n-cp-∂ kv-{Xo-Iƒ. C-h¿ Xm-a-kn-®n-cp-∂ sIm-´m-c-s°-´n-s\ l-cw(A-
¥x-]p-cw) F-∂m-Wv hn-ti-jn-∏n-®n-cp-∂-Xv. Hm-tcm cm-Pm-hpw {]-`p-hpw
X-ß-fp-sS ]-Z-hn \n¿-W-bn-®n-cp-∂-Xv A-h-cp-sS l-c-Øn-ep-≠m-bn-cp-
∂ kv-{Xo-I-fp-sS F-Æ-sØ I-W-°m-°n-bm-bn-cp-∂p. C-°m-cyw Iq-Sp-
X¬ hn-i-Z-am-t°-≠ k-μ¿-`-ap-≈-Xp-sIm-≠v C-hn-sS A-Xn-\p Xp-\n-
bp-∂n-√. Cu kv-{Xo-I-fp-sS \-S-Øn-∏n-\pw kq-£n-∏n-\p-sam-s°-bm-bn
H-cp-]-‰w j-Wv-U-∑m-sc B-bn-cp-∂p \n-tbm-Kn-®n-cp-∂-Xv. \-ap-°v ssew-
Kn-I ssh-Nn-{X-am-bn tXm-∂m-hp-∂ Cu \-]pw-k-I-߃ Hm-tcm sIm-
´m-c-Øn-epw {]-̀ p -̀ -h-\-Øn-epw A-\-h-[n-bp-≠m-bn-cp-∂p. A-Sn-a-°-tºm-
f-Øn¬ G-‰-hpw hn-e -Iq-Sn-b a-\p-jy-h-kv-Xp j-Wv-U-\m-bn-cp-∂p. ssi-
i-h-{]m-b-Øn¬ X-s∂ hr-j-W-߃ D-S-®v h-f-cp-tºm-tg-°pw ssew-
Kn-Im-k-‡n-bn-√m-Ø H-cp X-cw a-\p-jy-sc kr-jv-Sn-°p-∂ Cu k-{º-
Zm-bw D-gp-hm-\p-]-tbm-Kn-°p-∂ Im-f-I-sf "I-∏m-kn-Sp-∂' co-Xn-°p k-
a-am-bn-cp-∂p. {Iq-c-am-bn tXm-∂m-sa-¶n-epw A-°m-e-L-´-Øn¬ C-°q-
´¿-°m-Wv Iq-Sp-X¬ hn-e I-tºm-f-ß-fn¬ e-`n-®n-cp-∂-Xv. A-Xn-\p Im-
c-Ww b-P-am-\-∑m-tcm-Sv Iq-dpw hn-iz-kv-X-X-bpw C-h¿-°-[n-I-am-bn-cn-
°p-sa-∂-Xpw a-s‰m-cp X-c-Øn-epw A-h-cp-sS {i-≤ kzm¿-Y-X-bn-te-°v
Xn-cn-bp-I-bn-√- F-∂-Xp-am-bn-cp-∂p. s]-Æn-\pw s]m-∂n-\pw th-≠n Zm-
l-an-√m-Ø C-°q-´¿-°v Po-hn-X-e-£yw X-s‚ b-P-am-\-s\ tk-hn-°p-
I-sb-∂-Xp am-{X-am-Wv. C-Ø-cw Iq-´-sc-bm-Wv l-c-Øn-s‚ Im-h¬-
°m-cm-°n-bn-cp-∂-Xv. t`m-Km-k-‡-\m-b H-cp-Ø-\v A-h-s‚ hn-t\m-Z-am-
b amw-k-Zm-l-Øn-\v km-aq-ln-Imw-Ko-Im-cw C-Xn¬ I-hn-™v e-`n-t°-
≠-Xp-t≠m? C-kv-em-an-s\-∏-‰n ÿm-\-Øpw A-ÿm-\-Øpw B-t{Im-
iw \-S-Øp-∂ a-X-]-Wv-Un-X-∑m¿ Xp-S-ßn km-[m-c-W hn-izm-kn-h-sc
C-Ø-cw ssew-Kn-I A-cm-P-I-Xz-tØ-tbm ssh-Ir-X-ß-tf-tbm A-]-
e-]n-®-Xm-bn A-[n-Iw tc-J-I-fn-√. t\-tc-a-dn-®v, Cu k-{º-Zm-b-sØ
Xm-tem-en-°p-I-bpw A-Xn-s\ A-c-°n-́ p-d-∏n-°m≥ B-bm-k-s∏-Sp-I-bpw
sN-øp-∂ {]m-tW-Xm-°-fm-bn-´m-Wv C-h-c-{X-bpw {]-Xy-£-s∏-Sp-∂-Xv.
h-b- p-Im-e-Øv _-Øq-Ø X-s∂ C-Ø-cw Im-cy-߃ \m-´n¬ sN-
∂v A-b-hn-d-°p-tºmƒ Iq-Sn-bpw, \m-hn¬ tX≥ Du-dp-∂-Xv G-sXm-cp
hm-b-\-°m-c-\pw Zr-iy-am-Ip-∂-Xm-Wv.-
C-Xn-s\-°m-sfm-s° \n-jn-≤-am-b a-s‰m-cp kw-K-Xn km¿-h-{Xn-I-
am-bn-cp-∂ a-Zy-]m-\-am-Wv. ho-™p \n-d-® kv-^-Sn-I-N-j-Iw A-cn-I-
Øn-√m-sX-bpw kp-μ-cn-bm-b Im-an-\n ho-W -hm-bn-®p-sIm-≠v k-hn-[-
Øn¬ C-cn-°m-sX-bp-ap-≈ H-‰ Nn-{X-hpw A-°m-e-sØ cm-Pm-°-∑m-cp-
sS-tbm {]-`p-°-∑m-cp-sS-tbm I-≠p-In-´p-I-bn-√. ho-™pw ho-W-bpw
hn-em-kn-\n-am-cpw Ip-Ø-gn-™ km-aq-ln-I -{I-a-Øn-s‚ \n-e-bv-s°m-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 58
Ø tam-l-[m-c-bm-bn-cp-∂p. a-Zy-]m-\w \n-jn-≤-am-°n-b C-kv-em-an-s‚
A-\p-bm-bn-I-sf- Ip-dn-®m-Wv C-Xp-]-d-bp-∂-Xv F-∂-Xp-Iq-Sn I-W-°n-
se-Sp-°p-tºmƒ F-¥p-am-{Xw hn-tcm-[m-`m-k-am-Wv \-S-∂n-cp-∂-Xv F-
∂ Im-cyw G-sd-°p-sd hy-‡-am-hp-a-t√m. eu-In-I kp-J-t`m-K-ß-fn¬
I-hn-s™m-cp tN-tXm-hn-Im-c-hpw a-X-]-Wv-Un-X-∑m-¿-°p-t]m-epw C-√m-
sX h-∂-t∏mƒ N-{I-h¿-Øn-am-cp-sS-bpw {]-`p-°-∑m-cp-sS-bpw Im-cyw
]-c-bm-Xn-cn-°p-∂-Xm-Wv t`-Zw. Im-c-Ww, A-h¿ a-X-Øn-s‚ kw-c-£-
I-tcm a-X-{]-t_m-[-I-tcm B-bn-cp-∂n-√-t√m? a-X-]-Wv-Un-X-∑m-cp-sS
ÿn-Xn C-Xm-bn-cn-°p-tºmƒ kp¬-Øm-∑m-cp-sS Im-cyw I-W-°p-Iq-
´p-hm≥ H-´pw {]-bm-kw h-cn-I-bp-an-√. C-Ø-cw hy-‡n-I-sf-bm-Wv a-X-
{]-Nm-c-I-∑m-cm-bn Cw-•o-jv N-cn-{X-Im-c-∑m¿ hn-ti-jn-∏n-®n-cp-∂-Xv F-
∂ h-kv-Xp-X c-k-I-c-am-Wv.
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 59
6
_-Øq-Ø-bpw Xp-•-°v ap-l-Ω-Zpw
ss\-Xn-I km-∑m¿-Kn-I-aq-ey-ß-sf A-K-Wy-tIm-Sn-bn¬ X-≈n-bn-
cp-∂ a-[y-Im-e-k-aq-l-Øn-s‚ {]-tXy-I kz-`m-h-Zq-jy-ß-fn¬ \n-∂pw
hn-`n-∂-am-b H-cp tX-tPm-tKm-fw C-¥ym-N-cn-{X-Øn¬ am-bm-sX a-ßm-
sX tim-`n-°p-∂p-≠v. Im-e-Øn-s‚ Zp-jn-® {]-h-W-X-Iƒ-°pw \o-N-
{]-hr-Øn-Iƒ-°pw A-Xo-X-am-bn X-e- D-b¿-Øn \n¬-°p-∂ A-Zr-iy-
{]-`m-h-\m-b B a-lm-\m-Wv Zm¿-i-\n-I N-{I-h¿-Øn-bm-b ap-l-Ω-Zv
Xp-•-°v. Im-e-Øn-\p {K-ln-°m≥ I-gn-bm-sX-t]m-b _r-l-Øm-b B
kw-kv-Im-c-tI-Zm-cw a-[y-Im-e-L-́ -Øn-se k-Zm-Nm-c k-∑m¿-Km-Nm-c-߃-
°v H-c-]-hm-Z-am-bn-cp-∂p. A-Xp-sIm-≠p X-s∂-bm-Wv k-a-Im-en-I tc-
J-I-f-{X-bpw Cu kp¬-Øm-s\-Xn-cm-bn B-te-Jyw sN-ø-s∏-´-Xv. A-
Xp-sIm-≠p X-s∂-bm-Wv C-∂pw C-¥ym N-cn-{X-Øn-s‚ C-cp-f-S-™
Xm-fp-I-fn¬ B tX-Px-]p-Rv-Pw A¿-ln-°p-∂ ÿm-\w e-`n-°m-sX
lr-Z-b-ap-≈ a-\p-jy-cp-sS k-l-Xm-]w am-{Xw ssI-ap-X-em-°n G-‰-
hpw sX-‰n-≤-cn-°-s∏-´p a-™-fn-®p I-gn-bp-∂-Xpw.-
C-_v-\p _-Øq-Ø-bp-sS C-¥ym-cm-Py-N-cn-{Xw H-s´m-∂p-a-√ \-Ωp-
sS N-cn-{X-]-T-\-Øn¬ a-jn-I-e¿-Øn hn-Ir-X-am-°n-bn-´p-≈-Xv. F-¥p-
sIm-≠m-Wv tem-ssI-I-h-μy-\m-b H-cp a-lm-N-{I-h¿-Øn {`m-¥-\pw
{Iq-c-\p-sam-s°-bm-bn Nn-{Xo-I-cn-°-s∏-´n-cn-°p-∂-sX-∂v a-\- n-em-°-
W-sa-¶n¬ \n-›-b-am-bpw B Im-e-L-´-Øn-se km-aq-ln-I km-∑m¿-
Kn-I k-{º-Zm-b-ß-fp-sS G-I-tZ-i-cq-]-sa-¶n-epw [-cn-®n-cn-°-Ww. _-
lp-`¿-Xr-Xz-Øn-\pw A¿-[-\-·-X-°p-sa-Xn-cm-bn hn-fw-_-cw ]p-d-s∏-Sp-
hn-°p-I-bpw \n-jv-Ir-jv-S-am-b k-Zm-Nm-c-co-Xn ]p-e¿-Øp-hm≥ I-ev-]n-
°p-I-bpw sN-bv-X Sn-∏p-kp¬-Øm≥ C-∂pw \-ap-s°m-cp t]-Sn-kz-]v-\-
am-W-t√m. sh-dpw 150 sIm-√-w-ap-ºm-Wvv C-°-Y \-S-∂-sX-∂ bm-Ym¿-
Yy-hpw Iq-Sn Hm¿-Ωn-°p-tºm-gm-Wv Im-cy-Øn-s‚ ho-cyw Iq-Sp-∂-Xv. C-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 60
∂pw Sn-∏p-hn-s‚ a-e-_m¿ hn-fw-_-cw A-t±-l-sØ I-cn-]p-c-´p-hm-\pw
a-X-[zw-k-I-\m-bn Nn-{Xo-I-cn-°p-hm-\pw \-Ωp-sS F-√m N-cn-{X-Im-c-∑m-
cpw D-]-tbm-K-s∏-Sp-Øp-tºmƒ, 650 sIm-√-Øn-\p-ap-ºv a-lm-\m-b H-cp
N-{I-h¿-Øn h-en-b H-cp km-{am-Py-Øn¬ \n-e-hn-ep-≠m-bn-cp-∂ ssh-
I-ey-ß-tf-bpw ssh-Ir-X-ß-sf-bpw \n-b-aw aq-ew \n-tcm-[n-®m¬ D-
≠m-Im-hp-∂ A-a¿-j-hpw ]-I-bpw A-\p-‡-kn-≤-am-W-t√m. A-Xm-
Wv C-¥ym N-cn-{X-Øn¬ A-tim-I-t\-°m-fpw A-Iv-_-td-°m-fpw A-
dn-hn-s‚-bpw a-l-Xz-Øn-s‚-bpw Im-cy-Øn¬ A-K-ay-\m-b ap-l-Ω-Zv Xp-
•-°v k-a-Im-en-I-cm¬ A-[n-t£-]n-°-s∏-´v, ]n≥-X-e-ap-d-°m-cm¬ sX-
‰n-≤-cn-°-s∏-´v N-cn-{X-Øn-s‚ Xm-fp-I-fn¬ Iq-Sn Z-bm-Zm-£n-Wy-Øn-
\p-th-≠n bm-Nn-°p-∂-Xn-s‚ Im-c-Ww. a-‰m-cp-tS-Xn-t\-°m-fpw _-Øq-
Ø-bp-sS hn-h-c-W-am-Wv {Iq-c-hpw ]-£m-]-X-]-c-hp-am-bn-´p-≈-Xv. A-
Xp-sIm-≠p X-s∂-bm-Wv ap-l-Ω-Zv Xp-•-°n-s\-°p-dn-®p-≈ N-cn-{X-Øn-
\v Cw-•o-jp-Im-¿-°v _-Øq-Ø {]n-b-¶-c-\m-b N-cn-{X-Im-c-\m-bn-Øo-
cp-∂-Xvv. X-∑q-ew _-Øq-Ø-bp-sS C-¥ym N-cn-{Xw ]Tn-°p-∂-Xn-\p ap-
ºv \-ap-°o-h-I hn-h-c-߃ D-≠m-bn-cn-t°-≠-Xv A-Xym-h-iy-am-bn- Xo¿-
∂n-cn-°p-∂p.-
F-¥p-sIm-≠m-Wv C-_v-\p _-Øq-Ø Cw-•o-jv N-cn-{X-Im-c-s‚
{]n-b-s∏-´ A-tXm-dn-‰n-bm-b-Xv F-∂ Im-cyw \mw t\-c-tØ kq-Nn-∏n-®-
Xm-Wv. s]m-Sn-∏pw sXm-ß-epw tN¿-Øv A-Xn-i-tbm-‡n-tbm-Sp-Iq-Sn Xp-
•-°v ap-l-Ω-Zn-s‚ C-¥y-sb-°p-dn-®v Iq-Sp-X¬ {]-Xn-]m-Zn-®n-´p-≈-Xv _-
Øq-Ø X-s∂-bm-Wv. A-°m-e-L-´-Øn-s‚ {]-Xo-I-am-b _-Øq-Ø
I-≠-Xpw A-∂p Po-hn-®n-cp-∂ ]-Wv-Un-X-∑m-cn¬ \n-∂pw tI-´-Xp-am-b
Im-cy-ß-fm-Wv F-gp-Xn-bn-cn-°p-∂-Xv. _-Øq-Ø-bp-sS kz-`m-h-hn-ti-
jw ap-ºv hn-i-Zo-I-cn-®-Xm-Wv. A-∂-sØ a-X-]-Wv-Un-X-hyq-l-Øn-s‚
kz-`m-h-ssh-Ir-X-ß-fpw ho-£-W hn-ti-j-ß-fpw Iq-e-¶-j-am-bn \mw
N¿-®- sN-bv-Xn-´p-≠v. C-h-c-{X-bpw Xp-•-°v ap-l-Ω-Zn-s‚ \n-jv-Ir-jv-S-
am-b k-Zm-Nm-c- k-∑m¿-K -]-cn-]m-e-\-Øn-s‚ \n-b-a-Z-Wv-Up-Iƒ-°v hn-
t[-b-cm-bn-´p-≈-h¿ Iq-Sn-bm-Wv. amw-k-c-‡-ß-fp-sS a-Zm-‘-am-b t`m-
tK-O-bpw, eu-In-Im¿-`m-S-ß-fn-ep-≈ \n-e-°m-Ø Zm-l-hp-am-bn-cp-∂p
C-h-cp-sS-sbm-s° \n¿-Wm-b-I hn-Im-cw. C-Xn¬ \n-∂v H-‰-s∏-´v a-l-
\o-b-am-b H-cp kw-kv-Im-c-Øn-s‚ in-em-ÿm-]-\w \-S-Øn-b kp¬-
Øm≥ ap-l-Ω-Zv Xp-•-°v, C-h¿-s°m-s° H-cp X-e-th-Z-\-bm-bn-cp-∂p.
C-…m-an-s‚ i-cn-bm-b B-flm-hv Dƒ-s°m-≠ a-lm-\m-bn-cp-∂p kp¬-
Øm≥ Xp-•-°v. a-X-]-Wv-Un-X-∑m-cp-sS C-kv-em-an-I-a-√m-Ø {]-h¿-Ø-
\-߃-°v I-Sn-™m-Wn-Sp-I-bpw km-aq-ly-t{Zm-l-߃-°v A-dp-Xn h-
cp-Øm≥ {i-an-°p-I-bpw sN-bv-Xp A-t±-lw. A-Xn-\v B-flm¿-Y-am-bn
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 61
]-cn-{i-an-®-t∏mƒ A-Xp-h-sc A-`w-Kp-cw C-h-sbm-s° B-kz-Zn-®n-cp-∂
B-fp-Iƒ A-t±-K-sØ F-Xn¿-°m-s\m-cp-sº-´p. kp¬-Øm-\m-b ap-l-
Ω-Zv B h-I F-Xn¿-]p-I-sf km-aq-tlym-≤m-c-W e-£yw sh-®p-sIm-
≠p X-s∂ i-‡n-bm-bn A-Sn-®-a¿-Øp-I-bpw sN-bv-Xp.--
C-Ø-cw {i-a-ß-sf Nq-≠n k-a-Im-en-I-N-cn-{X-Im-c-\m-b kn-bm-
hp-±o≥ _¿-Wn ]-d-bp-∂-Xv "A-\-h-[n ssi-Jp-I-fp-tS-bpw hn-izm-kn-
I-fp-tS-bpw c-‡w sIm-≠v tNm-c-∏p-g-I-sfm-gp-°m-sX Cu kp¬-Øm-
\v Xr-]v-Xn-bp-≠m-Ip-am-bn-cp-∂n-√' F-∂m-Wv (Tarikh-i-Firoz shai-Eng. Trans.pp.236, 238) a-\p-jy¿ Iq-Sp-X¬ [m¿-an-I-am-bn A-[-:]-Xn-®-Xp-aq-ew A-
h-sc in-£n-°p-h≥ ssZ-h-a-b-® c-‡-c-£-km-Wv Cu kp¬-Øm≥
F-∂m-Wv th-sdm-cp N-cn-{X-Im-c-\m-b C- m-an hn-h-cn-°p-∂-Xv. a-X-]-
Wv-Un-X-∑m-sc-∂p ]-d-™v A-l-¶-cn-®p \-S-∂n-cp-∂ [m-cm-fw I-]-S-\m-
Sy-°m-sc kp¬-Øm≥ \n-jv-I-cp-Ww A-Sn-®-a¿-Øn. km-aq-ln-I ssh-
Ir-X-ß-tf-bpw ssew-Kn-I A-cm-P-I-Xz-tØ-bpw tNm-Zyw sN-bv-X kp¬-
Øm≥ A-h A-\p-kyq-Xw A-\p-`-hn-®n-cp-∂-h-cp-sS ]-gn-°pw im-]-Øn-
∂pw hn-t[-b-\m-sb-¶n¬ A-Xp a-\- n-em-°m-hp-∂-tX-bp-≈p.-- F-∂m¬
C-{X-tb-sd `-c-W-]-cn-jv-Im-c-ß-fpw km-aq-ln-I- \-thm-Ym-\-hpw sN-bv-
X kp¬-Øm≥ ap-l-Ω-Zn-s\ ]-º-c-hn-Uv-Vn-bm-bpw {`m-¥-\m-bpw C-
∂pw hy-h-l-cn-®p t]m-cp-∂ ÿn-Xn ]p-\¿-Nn-¥-°p hn-t[-b-am-t°-≠-
Xm-Wv.-
Cu ]-Wv-Un-X-h¿-§-Øn¬-s∏-´ B-fm-bn-cp-∂p- _-Øq-Ø. C-Ø-
c-°m-cp-sS s]m-Xp-kz-`m-h-Zq-jy-ß-fn¬-\n-∂pw A-bmƒ H-´pw hy-Xy-
kv-X-\p-am-bn-cp-∂n-√. A-t±-lw kp¬-Øm-s\-Ip-dn-®p tI-´ Im-cy-ß-f-
[n-I-hpw A-hn-sS-bp-≠m-bn-cp-∂ C-Ø-cw ]-Wv-Un-X-cn¬ \n-∂p-am-Wv.
kp¬-Øm-s\-Ip-dn-®v A-an-X-am-b A-a¿-j-ap-≠m-bn-cp-∂ C-°q-´¿ am-
\-kn-Im-iz-m-k-Øn-\p- th-≠n-sb-¶n-epw X-ß-fp-sS Iq-´-Øn¬ F-√m-
\n-e-°pw A-en-™p-tN¿-∂ _-Øq-Ø-tbm-Sp kp¬-Øm-s\-°p-dn-®pv
]-d-™n-cn-°p-I G-Xp-hn-[-am-bn-cn-°p-sa-∂v Du-ln-°m-hp-∂-tX-bp-≈p.
A-ß-s\ kz-¥w am-\-kn-I -ssh-I-eyw-sIm-≠v I-≠-Xpw a-‰p-≈-h-cp-
sS ]-I-sIm-≠p tI-´-Xpw, c-≠pw ]-£-]m-X-]-c-am-bn-t∏m-bn F-∂-Xm-
Wv _-Øq-Ø-bp-sS N-cn-{X-m-h-tem-I-\w I¬-a-jw I-e¿-∂p In-S-°m≥
Im-c-Ww. ]p-d-ta- k-Xym-t\z-j-W- Xr-jv-W-tbm Pn-⁄m-kp-hn-s‚ ho-
£-W ssh-Z-Kv-[y-tam H-∂pw _-Øq-Ø-°v B-h-iy-am-bn-cp-∂n-√. Im-
c-Ww X-s‚ a-\- n-\pw hn-izm-k-Øn-\pw tbm-Pn-®-hn-[w- I-≠ Im-cy-
ß-fn¬-Iq-Sn hn-I-e-X kr-jv-Sn-® _-Øq-Ø, lr-Z-b-Øn-s\m-Ø-hn-[w
a-‰p-≈-h¿ ]-d-™-Xp-Iq-Sn cp-Nn-I-c-am-bn kzo-I-cn-°p-I-bm-Wp-≠m-b-
Xv. _-Øq-Ø-bp-sS km-aq-ln-I-ho-£-W-hpw A-∂-sØ U¬-ln ]-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 62
Wv-Un-X-∑m-cp-sS k-ao-]-\-hpw X-Ωn¬ A-{X-am-{Xw km-ay-hpw sF-
Iy-hp-ap-≠m-bn-cp-∂p. C-Xn-s‚ ^-e-am-bn Cw-•o-jv N-cn-{X-Im-c-\v G-‰-
hpw k-t¥m-j-]q¿-hw kzo-I-cn-°m≥ I-gn-™ B-[n-Im-cn-I h-‡m-
hm-bn-Øo¿-∂p C-_v-\p _-Øq-Ø. A-h-sc ]n≥-]-‰n N-cn-{X-c-N-\ sN-
bv-X-h-cm-cpw- X-s∂ _-Øq-Ø Po-hn-® Im-e-L-´-Øn-s‚ kz-`m-h-hpw
Zm¿-i-\n-I-cn¬ Zm¿-i-I-\n-I-\m-b Xp-Kv-f-°v ap-l-Ω-Zn-s‚ am-Xy-I-]-c-
am-b co-Xn-bpw X-Ωn¬ X-´n-®p-t\m-°n ]-£-]m-X-]-c-am-bn F-gp-Xn- ]n-
Sn-∏n-®- N-cn-{Xm-̀ m-k-ß-sf {In-bm-fl-I-am-bn ]p-\:kw-hn-[m-\w sN-øm≥
]-cn-{i-an-®n-s√-∂p-≈-Xp I-\-Ø ]m-X-I-am-Wv. A-Xp-sIm-≠p-X-s∂-
bm-Wv G-sXm-cp a-≠-Ø-c-Øn-\pw cm-j-{So-b-]m-∏-c-Ø-Øn-\pw ]-I-c-
am-bn C-∂pw "Xp-Kv-f-°n-s‚ ]-cn-jv-Im-cw t]m-se' F-∂v {]-tbm-Kn-°p-
∂-Xv.-
_-Øq-Ø-sb B-[n-Im-cn-I- h-‡m-hm-bn Cw-•o-jv N-cn-{X-Im-c≥
a-\:]q¿-Δ-w- kzo-I-cn-°m-\p-≠m-b Im-c-W-߃ Hm¿-a-bn¬ sh-®p-sIm-
≠p-th-Ww Xp-S¿-∂p-≈ hm-b-\ ap-t∂m-´p-t]m-tI-≠-Xv. c-N-\m-fl-I-
am-b N-cn-{X-c-N-\-°v \n-c-°m-Ø {]-hr-Øn-bm-sW-∂-dn-™p-sIm-≠p-
X-s∂ _-Øq-Ø-bp-sS C-¥y-sb A-tX-]-Sn ]-I¿-Øn {]-N-cn-∏n-®
Bw-t•-b N-cn-{X-Im-c≥, A-h-s‚ cm-jv-{So-b-_p-≤n-bn¬ hn-cn-™ \n-
μy-am-b H-cp-]-Pm-]w A-Xn-eq-sS \-S-Øp-I-bm-bn-cp-∂p. ]-t£, A-h-
sc ]n≥-]-‰n-b C-¥y≥ F-gp-Øp-Im¿ Cw-•o-jp-Im-cp-sS Zp-cp-t±-iyw a-
\- n-em-°n-bn-cp-∂n-´p-Iq-Sn-bpw, C-¥y-N-cn-{X-Øn-se G-‰-hpw tim-`-\-
am-b Cu Im-e-b-f-hn-s\ C-cp-fn¬-X-s∂ I-gn-™p-Iq-Sm≥ hn-´n-cn-°p-
∂-Xv \-tΩm-Sp-X-s∂ sN-øp-∂ I-\-Ø A-]-cm-[-am-Wv. Im-e-L-´-Øn-
s‚ kw-kv-Im-cn-I -{]-tLm-j-I-c-m-b Cu a-lm-flm-°-sf A-h-K-Wn-
°p-I-sb-∂-Xn-s‚ A¿-Yw, Cu cm-Py-Øn-se P-\-ß-fp-sS kmw-kv-Im-
cn-I- N-cn-{X-sØ B-ew-_-an-√m-sX X-cw-Xm-gv-Øn Nn-{Xo-I-cn-°p-I-sb-
∂-Xp- am-{X-am-Wv. Im-c-Ww N-cn-{X-Øn-s‚ G-Sp-I-fn¬ am-bm-Ø hy-
‡n-ap-{Z ]-Xn-∏n-® A-h¿ Im-e-L-´-Øn-s‚ {]-Xn-\n-[n-I-fm-Wv. A-h-
cn¬ Iq-Sn-bm-Wv cm-Py-Øn-s‚-bpw P-\-X-bp-sS-bpw N-cn-{Xw \mw a-\-
n-em-°p-∂-Xv.-- A-Ø-cw a-lm-flm-°-sf \n¿-±m-£n-Wyw ]p-On-On-®p-
X-≈p-∂-Xn¬ c-kw Im-Wp-∂-Xv A-]-Iz-am-b am-\-kn-Im-h-ÿ - -sIm-
≠m--hm-t\- X-c-ap-≈p. A-Ø-cw Nn-¥m-K-Xn-Iƒ am-dn b-Ym¿-Y-am-bn N-
cn-{X-hn-jv-Im-cw \-S-Øn-bm-te Cu \m-´n-s‚-bpw \m-´p-Im-cp-sS-bpw km-
aq-ly-˛-kmw-kv-Im-cn-I K-Xn-hn-K-Xn-I-fpw k-¶-c-ß-fpw k-a-\z-bn-°p--I-
bp-≈p. ssh-Im-cn-tIm-Zv-{K-Y-\-Øn¬ N-cn-{X-kw-hn-[m-\-Øn-\p-≈ ÿm-
\w \n-kv-Xp-e-am-sW-∂ Im-cyw \mw kv-a-cn-t°-≠-Xp-≠v.-
sX-‰p sX-‰m-sW-∂p ]-d-bm-\p-≈ N-¶q-‰-hpw \-√-Xp \-√-Xm-sW-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 63
∂p {]-Jym-]n-°m-\p-≈ kw-kv-Im-c-hpw N-cn-{X-Im-c-\p-≠m-tb Xo-cq.
A-√m-sX X-s‚ ssI-bn¬ In-´n-b H-cp tc-J X-¶-s∏-´-Xm-sW-∂v A-
l-¶-cn-®v A-Xn-s‚ Kp-W-tZm-j- hn-th-N-\w \-S-Øm-sX A-∏-Sn {]-N-cn-
∏n-°p-∂-Xv h-f-sc A-_-≤-am-bn-cn-°pw. A-Ø-cw h-en-b A-_-≤-ß-
fn¬ H-∂m-Wv C-_v-\p _-Øq-Ø-bp-sS C-¥ym-N-cn-{Xw A-tX-]-Sn kzo-
I-cn-°p-∂-Xpw A-Xn-\p-th-≠n \ym-b-hm-Zw \-S-Øm≥ H-cp-sº-Sp-∂-Xpw.-
F-¥p- {]-hr-Øn sN-øp-∂-Xn-epw \ym-bo-I-c-W-Øn-s‚ X-Xz-im-
kv-{Xw I-≠p-]n-Sn-®v A-Xn-s\ {]-]-©-\w sN-øm-\p-≈ {]-h-W-X F-
°m-e-hpw a-\p-jy- kz-`m-h-Øn-¬ H-´n-t®¿-∂-Xm-Wv. `n-∂n-∏n-®p `-cn-
°p-I F-∂ cm-jv-{So-b-X-{¥w hn-P-b-I-c-am-bn {]m-h¿-Øn-I-am-°m-\p-
≈ {i-a-Øn¬ Cw-•o-jp-Im¿-°v h-f-sc X-∑-b-Xz-tØm-Sp-Iq-Sn D-]-tbm-
Kn-°m≥ km-[n-® h-{Pm-bp-[-am-bn-cp-∂p C-¥ym N-cn-{X-w. ln-μp-- ˛-ap-kv-
enw k-tlm-Z-c-ß-sf h¿-Ko-b hn-jw Ip-Øn-sh-®v ]-c-kv-]-cw i-{Xp-
°-fm-°p-I F-∂-Xm-bn-cp-∂p {_n-´o-jp-Im-cp-sS Zp-jv-S-em-°v. A-Xv ^-
e-h-Øm-bn \-S-∏n-em-°n-b-t∏mƒ ln-μp-hpw ap-k¬-am-\pw X-Ωn¬ hn-
tcm-[n-I-fm-bn X-Ωn-e-Sn-°p-I-bpw sN-bv-Xp. cm-jv-{So-b-am-b \n-e-\n-ev-
]n-\p th-≠n Cw-•o-jp-Im¿ D-]-tbm-Kn-® Cu Ip-X-{¥w \-ap-°p a-\-
n-em-hm-sX t]m-b-Xm-Wv km-ap-Zm-bn-I kw-L¿-j-ß-fpw i-{Xp-X-bpw
C-∂pw \n-e-\n¬-°p-∂-Xn-s‚ Im-c-Ww. ]-I-bpw h¿-Ko-b a-t\m-`m-h-
hpw am-‰n \-√ H-cp X-e-ap-d-sb hm¿-sØ-Sp-°-W-sa-¶n¬ I¬-a-j-ta¬-
°m-Ø C-¥ym-N-cn-{X-Øn-s‚ ]p-\x-kw-hn-[m-\w A-Xym-h-iy-am-Wv. A-
Xn-\p-≈ kw-cw-`-߃ \-S-Øp-tºmƒ ]-e B-[n-Im-cn-I h-‡m-°-fp-
tS-bpw X-\n-\n-dw ]p-d-Øp sIm-≠p-h-cm-sX \n-hr-Øn-bn-√. _-Øq-
Ø-bp-sS I-Y C-h-bn¬ {]-[m-\-s∏-´-Xm-Wv.-
kz-¥w Xm-ev-]-cy-Øn-\p-th-≠n-bm-sW-¶n-epw Cw-•o-jv N-cn-{X-Im-
c≥ \-S-Øn-b Cu Zp-jv-{]-h¿-Øn-°p hn-Z-Kv-[-am-bn \ym-bo-I-c-W-w \-
S-Øn-bn-´p-≈-Xv sIm-≠m-Wv s]m-Xp-hm-b Nn-e kw-K-Xn-Iƒ B-ap-J-
am-bn ]-d-bm≥ Im-c-Ww. t_mw-s_ -K-h¿-W-dm-bn-cp-∂ N-cn-{X-Im-c≥
F¬-^n≥ tÃm¨ _-Øq-Ø-sb F-¥p-sIm-≠v hn-iz-kn-°m-sa-∂-
Xn-s\-°p-dn-®v h-f-sc Zo¿-L-am-bn ]-cm-a¿-in-°p-∂p-≠v.-
A-t±-l-Øn-s‚ A-`n-{]m-b-Øn¬ C-_v-\p _-Øq-Ø-bp-sS ]p-kv-
X-Iw C-¥ym-N-cn-{X-]-T-\-Øn-\v A-Xym-h-iy-am-b D-]-I-c-W-am-Wv. A-
Xn-s‚ Im-c-W-߃ A-t±-lw ]-d-bp-∂-Xv C-{]-Im-cw kw-{K-ln-°mw.-
1. _-Øq-Ø ]p-kv-X-I-c-N-\ \-S-Øp-∂-Xv C-¥y-bn¬ \n-∂pw a-S-
ßn kz-¥w tZ-i-Øv sN-∂-Xn-\p-ti-j-am-Wv. X-∑q-ew ]-£-]m-X-]-c-
am-bn X-s‚ bm-{Xm -hn-h-c-Ww {]-Xn-]m-Zn-®n-cn-°m≥ C-S-bn-√.-
2. {]-iw-kn-®-Xp sIm-≠v {]-tXy-I B-\p-Iq-eyw H-∂pw e-`n-°p-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 64
sa-∂v {]-Xo-£n-°m-s\m-°m-Ø ÿ-e-Øpw Im-e-Øp-am-Wv Cu ]p-
kv-X-I c-N-\ \-S-∂-Xv.-
3. \-√- Im-cy-ß-f-s√-¶n¬ Iq-Sn-bpw D-≈-Xv D-≈-Xp-t]m-se {]-Im-
in-∏n-°p-∂ Xp-d-∂ a-\x-ÿn-Xn-°m-c-\m-Wv _-Øq-Ø. kz-¥w Ip-d-
hp-I-fpw ho-gv-N-Iƒ-Iq-Sn-bpw A-t±-lw H-cp k-t¶m-N-hpw Iq-Sm-sX F-
gp-Xn-bn-cn-°p-∂-Xv X-s∂ Cu hm-Z-K-Xn-°v D-t]m¬-_-e-I-am-Wv.-
4. kp¬-Øm-s\-°p-dn-t®m a-‰m-sc-sb-¶n-epw ]-cm-a¿-in-t®m a-\-]q¿-
hw B-`n-Nm-c-hm-°p-Iƒ F-gp-tX-≠ Im-cyw A-t±-l-Øn-\p-≠m-bn-cp-
∂n-√. Im-c-Ww, kz-tZ-i-Øp h-∂v hn-{i-aw sIm-≈p-∂ Cu k-©m-cn
a-‰p-≈-h-tcm-Sv ]-I-h-®p ]p-e¿-Øp-∂ A-]m-I-X Im-´p-hm≥ \n¿-hm-l-
an-√.-
5. kp¬-Øm≥ ap-l-Ω-Zn-s\-°p-dn-®p-≈ {]-kv-Xm-h-ß-fn-e-[n-I-hpw
a-‰v k-a-Im-en-I -tc-J-I-fp-am-bn s]m-cp-Ø-s∏-Sp-∂ co-Xn-bn-em-Wv. A-
Xp-sIm-≠v _-Øq-Ø-bp-sS hn-h-c-Ww X-≈n-°-f-tb-≠ Im-cy-an-√.
A-ß-s\-sb-¶n¬ k-a-Im-en-I N-cn-{X-Im-c-∑m-sc an-°-hm-dpw \-ap-°v
C-°m-cy-Øn¬ D-t]-£n-t°-≠-Xm-bn h-cpw.-
6. kp¬-Øm-s\ {]-iw-kn-®-Xp sIm-≠v Iq-Sp-X¬ k-lm-b-tam ]-
gn-®-Xp-aq-ew in-£-tbm In-´p-I-bn-s√-∂v t_m-[y-ap-≈ kp-c-£n-X-am-
b ÿ-e-Øn-cp-∂m-bn-cp-∂p _-Øq-Ø ]p-kv-X-I-sa-gp-Xn-b-Xv. A-Xp-
Im-c-Ww \-S-∂ Im-cy-߃ \n¿-`-b-am-bn A-tX-]-Sn F-gp-Xn-sb-∂v th-
Ww hn-Nm-cn-°p-hm≥. C-sXm-s°-bm-Wv Cw-•o-jv N-cn-{X-Im-c-\v _-
Øq-Ø-sb kzo-I-cn-°m-\p-≈ Im-c-W-am-bn _p-≤n-]q¿-hw F-Sp-Øp-
Im-´m-hp-∂ Im-cy-߃.-
H-‰-t\m-́ -Øn¬ \q-dp-i-X-am-\-hpw i-cn-sb-∂v tXm-∂n-°p-∂ bp-‡n-
k-l--am-b \n-K-a-\-߃ kw-i-b-Øn-\v C-Sw-sIm-Sp-°m-Ø hn-[w _-
Øq-Ø-bp-sS B-[n-Im-cn-I-X-bn-ep-≈ hn-izm-kw N-cn-{X hn-Zym¿-Yn-I-
fn¬ cq-V-aq-e-am-Ipw. F-∂n-´v N-cn-{X-Øn-se A-h-km-\-hm-°m-bn _-
Øq-Ø-bp-sS D-≤-c-Wn-I-fp-am-bn \mw A-¶w-sh-´m-\n-d-ßpw. _-Øq-
Ø C-ß-s\ ]-d-bp-∂p F-∂p ]-d-™m¬ ]n-s∂ A-Xn-\-∏p-d-sam-∂p-
an-s√-∂p-≈ Nn-¥m-K-Xn-h-sc \-Ωn¬ cq-V-aq-e-am-bn-cn-°p-∂p. A-Xp-
sIm-≠p X-s∂-bm-Wv _-Øq-Ø-bp-sS N-cn-{X-Øn-te-°v {]-th-in-°p-
∂-Xn-\p ap-ºp-X-s∂ C-{X-bpw Zo¿-L-am-b H-cp ap-J-hp-c-°v H-cp-sº-Sp-
∂-Xv. _-Øq-Ø ]p-kv-X-I-sa-gp-Xm≥ hn-Nm-cn-®n-cp-∂n-√. U¬-ln-bn-
se Xm-a-k-hpw A-hn-sS I-≠ _p-≤n-cm-£-k-∑m-cp-am-bp-≈ k-º¿-
°-hpw ]p-kv-X-I- c-N-\-sb-∂ Nn-¥m-K-Xn-°p-t]m-epw _-Øq-Ø-bn¬
ÿm-\w sIm-Sp-Øn-cp-∂n-√. _p-≤n-]-c-am-bpw ssh-⁄m-\n-I-am-bpw sh-
dpw H-cp a-[y-h¿-Øn am-{X-am-b _-Øq-Ø \n-›-b-am-bpw A-]-I¿-j-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 65
Xm- t_m-[-tØm-Sp-Iq-Sn-bm-bn-cn-°-Ww {K-Ÿ-c-N-\-bp-sS B-i-bw X-
s∂ D-t]-£n-®-Xv. \m-´n¬ sN-∂n-´m-Im-sa-∂v B-{K-l-h-ap-≠m-bn-cp-
s∂-¶n¬ A-Xn-\p-≈ km-a-{Kn-Iƒ A-t±-lw kz-c-°q-´n-bn-cp-∂n-cn-°-
Ww. ]p-kv-X-Iw F-gp-Xp-∂-Xv kw-_-‘-am-bn X-s‚ ssI-h-iw bm-
sXm-cp tc-J-bp-a-h-ti-jn-®n-cp-∂n-s√-∂v _-Øq-Ø X-s∂ k-Ω-Xn-°p-
I-bpw sN-øp-∂p-≠v.-
G-sX-√mw k-Ω¿-Z-Øn-\v hn-t[-b-\m-bn-´m-Wv _-Øq-Ø-bp-sS {K-
Ÿ-c-N-\ \-S-°p-∂-sX-s∂m-s° \mw A-]-{K-Yn-°m≥ {i-an-®n-´p-≈-Xm-
Wv. h-f-sc-°m-e-Øn-\p ti-j-ap-≈ _-Øq-Ø-bp-sS a-S-ßn h-c-hv \-
K-c-Øn¬ H-cp h-en-b kw-km-c-hn-j-b-am-Ip-∂p. ]-e-cpw hn-kv-a-b-tØm-
Sp Iq-Sn X-ß-fp-sS ]-g-b k-Xo¿-Yy-s\ Im-Wp-hm≥ Iq-Sp-∂p. I-Y-
Iƒ B-cm-bp-∂p. Cu ]-cn-Xx-ÿn-Xn-bn¬ X-s∂ {]-iw-kn-°p-hm-\pw
X-s‚ ho-c-km-l-k-ß-sf ]p-I-gv-Øp-hm-\pw Iq-Sn-bn-cp-∂ B-kzm-Z-I-
sc {]o-Wn-∏n-°m≥ A-h¿-°v c-kn-°-Ø-° cq-]-Øn¬ A-\-h-[n I-
Y-Iƒ _-Øq-Ø ]-d-bp-∂p. ]-e-cpw A-hn-iz-kn-®p. sa-tdm-t°m-hn-
se kp¬-Øm≥ t]m-epw _-Øq-Ø h-en-b \p-W-b-\m-sW-∂pw A-
bmƒ-°p-th-≠n sN-e-h-gn-°p-∂ k-a-bw hr-Ym-hn-em-sW-∂pw ]-d-bp-
I-bp-≠m-bn. A-h-km-\w C-_v-\p J¬-Zq≥ F-∂ ]-Wv-Un-X-s‚ t{]-c-
W-°p hn-t[-b-\m-bm-Wv cm-Pm-hv Pq-km-bn F-∂ X-s‚ sk-{I-´-dn-sb
_-Øq-Ø ]-d-bp-∂-Xv F-gp-Xn-sb-Sp-°m-≥ G-ev-]n-®-Xv. A-ß-s\ hm-
sam-gn-bm-bn A-Sn-®p-hn-´ ]-e \p-W-bpw F-gp-tX-≠n h-∂-t∏mƒ am-‰n-
a-dn-°m≥ ]-‰m-Xm-b K-Xn-tI-Sm-Wv _-Øq-Ø-°v ]n-W-™-Xv. Im-c-
Ww, C-Xp tI-´ A-\-h-[n B-fp-I-fp-sS a-[y-Øn-em-bn-cp-∂p A-t±-
lw. ]-d-™p-t]m-b I-≈-°-Y-Iƒ-°v F-Xn-cm-bn sam-gn-sIm-Sp-t°-≠-
Xm-bn h-∂m¬ Xm-\-Xp-h-sc kr-jv-Sn-® am-bm-tem-Iw X-I¿-∂p X-cn-∏-
W-am-Ipw. F-∂p am-{X-a-√, F-√m B-fp-I-fpw X-s∂ \p-W-b-\m-bpw
hn-iz-kn-°m-≥ sIm-≈m-Ø-h-s\-∂pw a-ap-{Z Ip-Øp-sa-∂pw _-Øq-Ø
a-\- n-em-°n. F-¥p-am-I-s´- F-∂p I-cp-Xn _-Øq-Ø X-s‚ k-©m-c-
hr-Øm-¥w Ip-dn-°m-s\m-cp-ßn.-
A-tXm-sSm-∏w _-Øq-Ø Dƒ-s∏-´n-cp-∂ ]-Wv-Un-X-k-aq-l-Øn-s‚
cm-jv-{So-b-Nn-¥m-K-Xn-bpw km-aq-ln-I ssh-Ir-X-ß-fpw kw-kv-Im-cn-Im-
[x-]-X-\-hpw Iq-Sn H-∂n-∏n-®p-th-Ww ]p-kv-X-I-Øn-te-°v I-S-°p-hm≥.
Cu h-I [m-c-W-Iƒ B-Zy-ta- X-s∂ lr-Zn-ÿ-am-°n-bm-te h-f-sc-
°m-e-am-bn ]-d-™p- t]m-∂n-cp-∂ ]-e Im-cy-ß-fpw tNm-Zyw sN-tø-
≠-n h-cp-tºmƒ \mw A-‘m-fn-°m-Xn-cn-°p-I-bp-≈q. _-Øq-Ø-bp-sS
N-cn-{X-Øn¬ I-S-∂p h-∂n-´p-≈p I-≈-°-Y-I-sf A-t±-l-Øn-s‚ `m-
j-bn¬ X-s∂ ]-d-bp-I-bpw A-h-sb N-cn-{X-tc-J-I-fp-sS ]-›m-Ø-e-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 66
Øn¬ A-]-{K-Y-\- hn-t[-b-am-°p-I-bp-am-Wv F-s‚ D-t±-iyw. _-Øq-
Ø-bp-sS bm-{Xm- hn-h-c-Ww Ip-td-s»-bm-bn-s´-¶n-epw a-e-bm-f-Øn-te-
°v X¿-÷-a- sN-ø-s∏-´n-´p-≠v A-Xp-sIm-≠v ]-cn-`m-j- \-S-Øp-∂ F-fp-
∏-am¿-Kw Rm≥ A-h-ew-_n-°p-∂n-√. G-‰-hpw D-]-{Z-h-I-c-am-b _-Øq-
Ø-bp-sS Nn-cn-{X-`m-K-߃ am-{Xw D-≤-cn-®v k-Xym-t\z-j-W Xr-jv-W-
tbm-Sp-Iq-Sn Kp-W-tZm-j- hn-th-N-\w \-S-Øp-I-sb-∂-Xm-Wv e-£yw. A-
Xn-\v F-s∂ ]n-¥p-S¿-∂p- h-cp-∂ k-lr-Z-b-cm-b hm-b-\-°m¿-°v Im-
cy-£-a-am-bn C-Xv a-\- n-em-I-W-sa-¶n¬ C-Xp-h-sc kp-Zo¿-L-am-bn
F-gp-Xn-b B-ap-J-Øn¬ ]-cm-a¿-in-® Im-cy-߃ Hm¿-a-bn-ep-≠m-bn-cn-
°-Ww F-∂-Xv \n¿-_-‘-am-Wv.
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 67
`m-Kw c-≠v
7
Ip-‰-I-c-am-b B-tcm-]-W-߃C-_v-\p _-Øq-Ø U¬-ln-bn¬ F-Øp-∂ k-μ¿-`-tØ-bpw U¬-
ln-bp-sS D-∂-X-]-Z-hn-tb-bpw a-‰pw ]-cm-a¿-in-°p-∂ Iq-´-Øn¬ Kn-bm-
kp-±o≥ Xp-•-°n-s\-°p-dn-®pw A-ev-]w Nn-e Im-cy-߃ ]-d-bp-∂p-≠v.
ap-l-Ω-Zv Xp-•-°n-s‚ ]n-Xm-hpw Xp-•-°v hw-i-ÿm-]-I-\p-am-bn-cp-∂p
Kn-bm-kp-±o≥ Xp-•-°v. 1320 ap-X¬ 1325 h-sc-bm-Wv Kn-bm-kp-±o≥ cm-
Py-`-c-Ww \-S-Øn-bn-cp-∂-Xv. N-{I-h¿-Øn-bm-b ]n-Xm-hn-s\ ap-l-Ω-Zv
Xp-•-°v [n-°-cn-® H-cp I-Y km-μ¿-`n-I-am-bn-s´-t∂m-Ww _-Øq-Ø
hn-h-cn-°p-∂p-≠v. A-Xn-{]-Im-cw hm-bn-°mw: "cm-Pyw X-s‚ A-[n-Im-c-
Øn¬ h-∂-Xn-\p-ti-jw A-Xn-s‚ hn-kv-Xr-Xn h¿-[n-∏n-°m-\m-bn-cp-∂p
A-t±-l-Øn-s‚ B-i. Cu D-t±-i-tØm-sS h-en-b H-cp tk-\-bp-sS
A-I-º-Sn-tbm-Sp-Iq-Sn X-s‚ a-I-\m-b ap-l-Ω-Zv jm-sb sX-ep-¶m-\-bn-
te-°-b-®p. U¬-ln-bn¬ \n-∂pw aq-∂p-am-k-sØ bm-{X-sIm-t≠ sX-
ep-¶m-\-bn-se-Øp-I-bp-≈p. sX-ep-¶m-\-bn-se-Øn-b D-S-s\ X-s‚ H-
cp kv-t\-ln-X-\m-b D-ss_-Zn-s\-s°m-≠v kp¬-Øm≥ Kn-bm-kp-±o≥
a-c-W-a-S-™p F-∂ I-≈-hm¿-Ø {]-N-cn-∏n-°p-I-bpw kp¬-Øm-s\-
Xn-cm-b H-cp \n-e-]m-Sv kzo-I-cn-°p-I-bp-am-Wv -ap-l-Ω-Zv jm sN-bv-X-Xv.
N-{I-h¿-Øn a-cn-®p-sh-∂-dn-™m¬ F-√m-h-cpw X-s∂ kp¬-Øm-\m-
bn Aw-Ko-I-cn-°p-sa-∂m-bn-cp-∂p ap-l-Ω-Zv jm hn-Nm-cn-®-sX-¶n-epw a-
dn-®m-Wv kw-`-hn-®-Xv. ssk-\y-߃ Hm-tcm t\-Xr-Xz-Øn≥ Io-gn¬
kw-L-Sn-®v I-em-]-Øn-\v X-øm-dm-Ip-I-bm-Wp-≠m-b-Xv. ̀ q-cn-̀ m-K-hpw A-
t±-l-Øn-s\-Xn-cm-bn. k-lm-b-Øn-\v B-cpw ti-jn-®n-√. ap-l-Ω-Zv jm-
sb sIm-√m-\p-≈ Kq-Vm-tem-N-\-bm-Wv ]n-∂o-Sv \-S-∂-Xv. A-Xn¬ \n-
∂pw c-£n-®-Xv am-en-Iv Xm-aq-dm-Wv. ]-Øv Ip-Xn-c-∏-S-bm-fn-I-fp-sS A-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 68
I-º-Sn-tbm-Sp Iq-Sn A-t±-lw Hm-Sn- c-£-s]-´v ]n-Xm-hn-s‚ A-Sp-°¬
A-`-bw {]m-]n-®p. X-s‚ A-Sp-°-se-Øn-b a-I-\v B-h-iy-am-b [-\-
hpw Iq-Sp-X¬ ssk-\y-ß-fpw \-ev-In sX-ep-¶m-\-bn-te-°v t]m-Ip-hm-
\m-Wv ]n-Xm-hv D-Ø-c-hn-´-Xv. A-ß-s\ ho-≠pw sX-ep-¶m-\-bn-se-Øn-
b ap-l-Ω-Zv jm X-\n-s°-Xn-cm-bn Kq-Vm-tem-N-\ \-S-Øn-b-h-sc \n-jv-
I-cp-Ww h-[n-®p.-' (Ibn Battuta pp. 208-210)C-_v-\p _-Øq-Ø C-¥y-bn¬ h-cp-∂-Xv 1333˛¬ am-{X-am-Wv. 1322˛-
em-Wv X-s‚ a-I-\pw In-co-Sm-h-Im-in-bp-am-b ^-°-dp-±o≥ ap-l-Ω-Zv Pq-
\m-Jm-s\ (C-Xm-bn-cp-∂p N-{I-h¿-Øn-bm-Ip-∂-Xn-\p-ap-ºp-≈ ap-l-Ω-
Zv Xp-•-°n-s‚ t]-cv) hm-d-¶¬ F-∂ tZ-i-tØ-°v kp¬-Øm≥ Kn-bm-
kp-±o≥ ssk-\y-hp-am-bn A-b-°p-∂-Xv. A-em-hp-±o-s‚ a-c-W-Øn-\p -
ti-j-ap-≠m-b cm-jv-{So-b- \n-›-e-Xz-hpw I-em-]-hpw sX-s° C-¥y-bn-
se cm-Pm-°-∑m¿-°v U¬-ln-bp-sS A-[o-i-Xz-Øn¬ \n-∂pw Ip-X-dn-
am-dn kz-X-{¥-cm-jv-{S-߃ ÿm-]n-°m-≥ A-h-k-cw \-ev-In-. A-ß-s\
{]-Xm-]-cp-{Z-tZ-h≥ c-≠m-a-s‚ Io-gn¬ hm-d-¶¬ X-e-ÿm-\-am-°n Im-
I-´n-bm cm-P-hw-iw kz-X-{¥-am-bn-Øo¿-∂p. C-Xv a-‰p km-a-¥-cm-Py-
ß-fpw A-\p-h¿-Øn-®m-ep-≠m-hp-∂ A-h-ÿ U¬-ln-bp-sS ]-Z-hn-°pw
k-º-Øn-\pw C-Sn-hp- h-cp-Øp-sa-∂-Xp-sIm-≠m-Wv N-{I-h¿-Øn-bm-bn
c-≠p sIm-√w I-gn-bp-∂-Xn-\p ap-ºp X-s∂ Kn-bm-kp-±o≥ sX-°≥ cm-
Py-ß-sf Io-g-S-°p-hm≥ X-s‚ a-I-s\ A-b-°p-∂-Xv. F-∂m¬ ssk-
\ym-[n-]-∑m-cpw cm-P-Ip-am-c-\p-am-bn tbm-Pn-®v kw-L-Sn-X-am-b k-a-c-ap-
t∂-‰w \-S-ج A-km-[y-am-bn-Øo¿-∂-Xp-sIm-≠m-Wv ap-l-Ω-Zv jm
Cu hn-h-cw ]n-Xm-hn-s\ I-≠v t\-cn-´p-W¿-Øp-hm≥ U¬-ln-bn-te-°v
Xn-cn-®-Xv. \m-ep-am-kw I-gn-™v A-t±-l-Øn-s‚ X-s∂ t\-Xr-Xz-Øn¬
A-\p-k-c-W-bpw hn-izm-k-hp-ap-≈ tbm-≤m-°-fp-sS k-lm-b-tØm-Sp
Iq-Sn ho-≠pw hm-d-¶-en-te-°v t]m-b ap-l-Ω-Zv jm cm-P-Ip-am-c-\v Im-
I-´n-bm -cm-Pm-hm-b {]-Xm-]-cp-{Z-s\ \n-jv-{]-bm-kw ]-cm-P-b-s∏-Sp-Øp-
hm≥ km-[n-®p. hn-P-bn-bm-bn Xn-cn-s®-Øn-b a-I-s\ h-f-sc B¿-`m-S-
tØm-Sp Iq-Sn-bm-Wv kp¬-Øm≥ X-e-ÿm-\-\-K-cn-bn¬ kzo-I-cn-®-Xv.-
hm-d-¶¬ B-{I-a-W-sØ kw-_-‘n-®v C-_v-\p _-Øq-Ø ]-d-bp-
∂ Cu `m-jyw k-a-Im-en-I-cm-b a-‰v N-cn-{X-Im-c-∑m¿ A-h-X-cn-∏n-°p-
∂n-√. kn-bm-hp-±o≥ _¿-Wn A-t±-l-Øn-s‚ N-cn-{X-{K-Ÿ-am-b Xm-co-
Jn ^n-tdm-kv-jm-bv F-∂ ]p-kv-X-I-Øn¬ ]-d-bp-∂-Xv ""ssk-\n-I t\-
Xm-°-∑m¿ X-Ωn¬ kz-c-tN¿-® C-√m-Ø-Xn-\m-em-Wv ap-l-Ω-Zv jm U¬-
ln-bn-te-°v a-S-ßn-h-∂-sX''∂m-Wv. b-ln-bm C-_v-\p A-l-Ω-Zv F-∂
k-a-Im-en-I N-cn-{X-Im-c≥ ""ssk-\n-I t\-Xm-°-∑m-cp-sS Kq-Vm-tem-
N-\-bp-sS ^-e-am-bn-´m-Wv B-Zy-sØ b-Xv-\-Øn¬-Ø-s∂ hm-d-¶-en-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 69
s\ F-Xn-cn-Sp-hm≥ km-[n-°m-sX-h-∂-sX-∂m-Wv'' A-t±-l-Øn-s‚ {]-
kn-≤-am-b Xm-co-Jn ap-_m-d-°v jm-bv F-∂ N-cn-{X-]p-kv-X-I-Øn¬
A-k-μn-Kv-[-am-bn {]-kv-Xm-hn-°p-∂-Xv. C-h-cm-cpw X-s∂ ap-l-Ω-Zv Xp-
•-°n-s‚ kv-Xp-Xn-]m-T-I-∑m-cm-bn-cp-∂n-√. F-∂p am-{X-a-√, A-t±-l-Øn-
s‚ Ip-d-hp-I-sf A-Xn-i-tbm-‡n-tbm-Sp Iq-Sn A-]-e-]-\-hn-t[-b-am-
°n-b-h-cp-am-Wv. k-a-Im-en-I-cm-b C-h-cp-sS {]-kv-Xm-h-\ C-°m-cy-Øn¬
hn-iz-kn-°m-hp-∂-tX D-≈q. C-h¿-°p ti-jw N-cn-{X-c-N-\ sN-bv-Xn-´p-
≈ \n-km-ap-±o≥ A-l-Ω-Zpw A-_v-Zpƒ Im-Z¿ _-sZm-Wn-bpw A-_pƒ
^m-k-epw ^-cn-jvT-bp-sam-∂pw ap-l-Ω-Zv Xp-•-°n-s\-Xn-cm-bn Cu H-cp
B-tcm-]-Ww D-∂-bn-°p-∂n-√.-
1322 ¬ \-S-∂ H-cp kw-K-Xn-sb-°p-dn-®v 1333 ¬ am-{Xw C-hn-sS h-
cn-I-bpw 1354 \p ti-jw Hm¿-a-bn¬ \n-∂pw F-s¥m-s°-tbm F-gp-Xp-
I-bpw sN-bv-X C-_v-\p _-Øq-Ø am-{X-am-Wv Cu Kq-Vm-tem-N-\ I-
Y-sb-°p-dn-®v F-gp-Xn-b-Xv. C-Xv N-cn-{X-Øn-t\m bp-‡n-t°m \n-c-°m-
Ø-Xm-sW-∂v sX-fn-bn-°p-hm-\-[n-Iw {]-bm-k-an-√. H-∂m-a-sØ kw-
K-Xn, ssk-\n-I¿ A-t±-l-Øn-s‚ Zp-cp-t±-iw a-\- n-em-°n I-em-]-Øn-
s∂m-cp-ßn- F-∂-Xm-W-t√m. A-ß-s\-sb-¶n¬ ap-l-Ω-Zv jm X-s‚
]n-Xm-hn-s‚ A-Sp-°-te-°v X-s∂ a-S-ßn-s®-√p-am-bn-cp-∂n-√ F-∂-Xv
Xo¿-®-b-t√? ssk-\n-I k-∂m-l-ß-fp-am-bn bp-≤-Øn-\-b-°p-tºmƒ
Hm-tcm a-Wn-°q-dn-epw hn-h-c-߃ U¬-ln-bn-se-Øn-°p-hm-\p-≈ hm¿-
Øm-ku-I-cy-ß-ƒ A-°m-e-Øv D-≠m-bn-cp-∂p. ]-´m-f-°m¿-°n-S-bn-epw
bp-≤-Øn-\n-S-°p-ap-≈ F-√m Im-cy-ß-fpw A-∏-t∏mƒ A-dn-bm-\p-≈
kw-hn-[m-\w kp¬-Øm-\p-≠m-bn-cp-∂p. A-Xn-\p-≈ Nm-c-hr-μ-hpw hm¿-
Øm G-P≥-kn-I-fpw \n-e-hn-ep-≠m-bn-cp-∂p F-∂v _-Øq-Ø X-s∂
Ip-dn-°p-∂p-≠v. A-t∏mƒ kp¬-Øm≥ a-cn-®p-t]m-bn F-∂ I-≈-°-Y
{]-N-cn-∏n-® Im-cyw kp¬-Øm≥ A-dn-bm-Xn-cn-°p-I-bn-√. A-ß-s\ Zp-
jv-S-am-b {]-h¿-Øn-s°m-cp-ßn-b a-I≥ Xn-cn-®p-h-∂v F-¥p-h-en-b \p-
W ]-d-™m-epw A-bm-sf hn-iz-kn-®v Iq-Sp-X¬ [-\-hpw k-∂m-l-ß-
fpw sIm-Sp-Ø-b-°p-I A-km-[y-am-Wv. ]p-d-ta cm-P-Ip-am-c-s‚ bp-‡n-
°pw \o-Xn-\n-jvT-°pw \n-Zm-\-am-bn I-em-]-Im-cn-I-sf in-£n-°m-\p-
≈ A-[n-Im-cw \-ev-Ip-I-sb-∂-Xv B-cpw sN-øm-Ø kw-K-Xn-bm-Wv.
_-Øq-Ø-bp-sS `m-h-\-bn¬ ap-f-® Cu I-≈-°-Y Xm≥ ]-d-bm≥
t]m-Ip-∂ a-‰-\-h-[n Du-°≥ \p-W-Iƒ-s°m-cp ap-J-hp-c am-{X-am-bn-
cp-∂p. A-h X-∑-b-Xz-am-bn A-h-X-cn-∏n-°m-\p-≈ H-cp ]-›m-Ø-e kr-
jv-Sn \-S-Øp-I-bm-bn-cp-∂p Cu Kq-Vm-tem-N-\-bp-tS-bpw lo-\-Ir-Xy-
Øn-s‚-bpw I-Y-sIm-≠v _-Øq-Ø D-t±-in-®n-cp-∂-Xv F-∂ kw-K-Xn
Xp-S¿-∂p-≈ A-t±-l-Øn-s‚ {]-Xn-]m-Z-\-ß-fn¬ \n-∂pw kn-≤-am-Wv.-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 70
k-a-Im-en-I N-cn-{X-Im-c-∑m-cm-cpw i-_v-Zn-®n-´p-t]m-ep-an-√m-Ø Cu
I-Y C-_v-\p _-Øq-Ø am-{X-am-sW-gp-Xp-∂-Xv. Cw-•o-jv N-cn-{X-Im-c-
∑m-cm-b tXm-a-kv, k¿-hqƒ kn-en-tl-Kv Xp-S-ßn-b-h¿ C-_v-\p _-
Øq-Ø-bp-sS A-`n-{]m-b-tØm-Sp tbm-Pn-®m-Wv A-h-cp-sS N-cn-{X-{]-
Xn-]m-Z-\-ß-fn¬ Cu I-Y {]-kv-Xm-hn-°p-∂-Xv. ÿm-\-Øpw A-ÿm-
\-Øpw C-¥y≥ cm-Pm-°-∑m-sc-bpw C-¥y≥ k-aq-l-tØ-bpw I-cn
hm-cn tX-°m≥ a-\x-]q¿-hw B-bm-k-s∏-Sp-∂ C-°q-´¿-°v G-‰-hpw {]n-
b-¶-c-\m-bn-Øo¿-∂p _-Øq-Ø F-∂-Xn¬ A-Xn-i-b-Øn-\v A-h-Im-
i-an-√. tXm-a- v X-s‚ t{Im-Wn-°nƒ-kv Hm-^v Zn ]-Øm≥ In-Mv-kv
F-∂ ]p-kv-X-I-Øn¬ _-Øq-Ø ]-d-™ I-Y A-tX-]-Sn ]-I¿-Øn-
bn-´p-≠v. Cu I-Y-bp-sS s]m-≈-Ø-cw bp-‡n-k-l-am-bn D-cn-®p-Im-´p-
hm≥ tUm-Iv-S¿ Cu-iz-cn-{]-km-Zv {i-an-®n-´p-≠v. C-_v-\p _-Øq-Ø-
sb ]n≥ ]-‰p-∂ Cw-•o-jv-˛-C-¥y≥ N-cn-{X-Im-c-∑m-cp-sS A-bp-‡n-I-
am-b \n-K-a-\-ß-sf tNm-Zyw sN-øp-I-bpw _-Øq-Ø ]-d-™ Cu I-
Y sh-dpw Zp-cp-t±-iy-]-c-am-sW-∂v A-t±-lw k-a¿-Yn-°p-I-bpw sN-øp-
∂p-. (History of Quraunah Turks, pp. 30-32)k-Xy-Øn¬ ap-l-Ω-Zv jm X-s‚ ]n-Xm-hn-s\ A-Xn-c-‰v kv-t\-ln-
°p-I-bpw A-an-X-am-bn _-lp-am-\n-°p-I-bpw sN-bv-Xn-cp-∂p. h-tbm-[n-
I-\m-b A-t±-l-Øn-s‚ _p-≤n km-a¿-Yy-Øn-epw I-gn-hn-epw I-e-h-d-
bn-√m-Ø hn-izm-kw ap-l-Ω-Zv Xp-•-°n-\p-≠m-bn-cp-∂p. (U¬-ln-bn-se
A-cm-P-I- ÿn-Xn-hn-ti-jw Kn-bm-kp-±o-s\ A-dn-bn-®p-sIm-≠n-cp-∂-Xv
ap-l-Ω-Zv jm-bm-bn-cp-∂p.-) Ip-{kp-hn-s‚ `-c-W-Øn≥ Io-gn¬ \-S-∂n-
cp-∂ A-{I-a-ß-tf-bpw A-Xn-s\ t\-cn-tS-≠ co-Xn-tb-bpw Ip-dn-®v X-
° k-a-b-ß-fn¬ Kn-bm-kp-±o-\p hn-h-cw sIm-Sp-Øp-sIm-≠n-cp-∂-Xpw
X-s‚ ]n-Xm-hn-\p N-{I-h¿-Øn-bm-Im-\p-≈ km-l-N-cy-߃ kr-jv-Sn-
®-Xpw U¬-ln-bn-ep-≠m-bn-cp-∂ ap-l-Ω-Zv jm-bm-bn-cp-∂p. A-ß-s\
]n-Xm-hn-s\ kv-t\-ln-°p-I-bpw B-Z-cn-°p-I-bpw sN-bv-Xn-´p-≈ Np-cp-
°w cm-P-Ip-am-c-∑m-cn¬ A-Zzn-Xo-b-\m-Wv ap-l-Ω-Zv Xp-•-°v. C-Ø-c-
Øn-ep-≈ H-cm-sf Ip-dn-®m-Wv C-Ø-cw I-Y-Iƒ ]-d-bp-∂-Xv F-∂ h-
kv-Xp-X Nn-¥n-t°-≠-Xp-≠v. A-h¿-s°m-s° C-Xn-t\-°mƒ \o-N-am-
b {]-hr-Øn ap-l-Ω-Zv Xp-•-°v sN-bv-Xn-´p-≠v F-∂v Xp-S¿-∂p ]-d-bm-
\p-≈-Xp sIm-≠m-Wv A-Xn-\p ku-I-cy-am-bn hm-b-\-°m-cp-sS am-\-
kn-Im-h-ÿ A-\p-Iq-e-am-°m-\p-≈ I-≈-°-Y-Iƒ ap≥-Iq-´n ]-d-bp-
∂-Xv X-s∂.-
Kn-bm-kp-±o≥ _w-Km-fn-te-°v ssk-\y-sØ \-bn-°p-∂ a-s‰m-cp
kw-`-h-hpw Iq-Sn _-Øq-Ø Xp-S¿-∂v hn-h-cn-°p-∂p: "kp¬-Øm≥ bp-
≤-Øn-\m-bn e-Iv-t\m-hn-te-°v ]p-d-s∏-´p. Xm-\n-√m-Ø-t∏mƒ Hu-tZym-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 71
Kn-I- Im-cy-߃ \n¿-h-ln-°m≥ kz-]p-{X-s\-bm-Wv Xp-•-°v Np-a-X-e-
s∏-Sp-Øn-b-Xv.-' ]n-Xm-hv a-cn-s®-∂v I-≈w {]-N-cn-∏n-®v ssk-\n-I-cp-sS
tk-h-tbm-Sp-Iq-Sn N-{I-h¿-Øn-bm-Im≥ A-Xym¿-Øn-Im-Wn-s®-∂v _-
Øq-Øm ]-d-bp-∂ Cu ]p-{X-s\- X-s∂-bm-W-t{X Xm-\n-√m-Ø-t∏mƒ
cm-Py-Im-cy-ß-fp-sS Np-a-X-e ]n-Xm-hv G-ev-]n-®-Xv. ]n-Xm-hn-s\ [n-°-cn-
®v N-{I-h¿-Øn-bm-I-W-sa-∂v ap-l-Ω-Zv-jm B-{K-ln-®n-cp-∂p-sh-¶n¬
C-Xn¬-I-hn-™v a-s‰m-cp k-μ¿-`w F-ß-s\ e-`n-°m-\m-Wv. F-∂n-´pw
A-t±-lw-kz-bw N-{I-h¿-Øn-bm-bn {]-Jy-]n-°m≥ Xp-\n-™n-s√-∂p
am-{X-a-√; ]n-Xm-hv X-∂n-e¿-]n-® hn-izm-k-hpw `m-c-s∏-´ tPm-en-bpw `w-
Kn-bm-bn \n¿-h-ln-°p-I-bp-am-Wp sN-bv-X-sX-∂ Im-cyw \n-kv-X¿-°-
am-Wv. A-t∏mƒ C-_v-\p _-Øq-Ø F-gp-Xp-∂ Cu I-Y Zp-cp-]-Zn-jv-S-
hpw Xp-S¿-s∂-gp-Xm≥ t]m-Ip-∂ h-en-b \p-W-I-fp-sS B-ap-J-hpw am-
{X-am-sW-∂v A-t±-l-Øn-s‚ bm-{X-hn-h-c-W-Øn-se Xp-S¿-∂p-≈ {]-
Xn-]m-Zy-߃ km-£n \n¬-°pw.
ho-≠pw _-Øq-Ø F-gp-Xp-∂p: "Kn-bm-kp-±o≥ Xp-•-°v X-s‚ hn-
P-b-I-c-am-b bp-≤-Øn-\p ti-jw X-e-ÿm-\-sØ-Øn-b-t∏mƒ A-^v-
Km≥ t]m¿ F-∂ ÿ-e-Øv X-\n-°p-th-≠n H-cp Xm¬-°m-en-I sIm-
´m-cw ]-Wn-bn-°p-hm≥ a-I-t\m-Sv I-ev-]n-®p. aq-∂p Zn-h-kw sIm-≠p-X-
s∂ _w-•m-hn-s‚ ]-Wn a-I≥ ]q¿-Øn-bm-°n. k-a-X-e-Øn¬ \n-∂v
Ip-sd D-b-c-Øn-em-bn a-c-Ø-Sn-Iƒ D-d-∏n-®v A-Xn-s‚ ap-I-fn-em-Wv C-
Xv \n¿-an-®n-cp-∂-Xv. a-cw am-{X-am-Wv C-Xn-\p- D-]-tbm-Kn-®n-cp-∂-Xv. Cu
sI-´n-S-Øn-s‚ {]-[m-\ in-ev-]n-bpw kw-hn-[m-b-I-\pw am-en-Iv km-Z F-
∂ hy-‡n-bm-bn-cp-∂p. C-t±-l-Øn-s‚ i-cn-bm-b \m-aw A-l-Ω-Zv C-
_v-\p A-bm-kv F-∂m-Wv. ap-l-Ω-Zv jm kp¬-Øm-\m-b-t∏mƒ C-t±-
l-sØ a-{¥n-bm-°n. A-∂-sØ `-h-\-\n¿-am-W hn-Z-Kv-[-cn¬ {]-ap-J-
\m-bn-cp-∂p C-t±-lw. h-f-sc _p-≤n-]q¿-h-am-Wv Cu sI-´n-Sw \n¿-an-®n-
cp-∂-Xv. t\m-°n-bm¬ h-f-sc D-d-∏pw `w-Kn-bpw tXm-∂p-am-bn-cp-s∂-¶n-
epw H-cp {]-tXy-I ÿm-\-Øv B-\ N-hp-´n-bm¬ sI-´n-S-am-sI X-cn-∏-
W-am-Ipw. A-Xm-bn-cp-∂p kw-hn-[m-\-Øn-s‚ kq-{Xw. Cu X-{¥w B¿-
°pw a-\- n-em-bn-cp-∂n-√. Xp-•-°pw ]-cn-hm-c-ß-fpw sI-´n-S-Øn¬ {]-
th-in-®p. bm-{X hn-P-b-]q¿-hw ]-cy-h-km-\n-®-Xn-\p-≈ B-tam-Zw tc-
J-∏-Sp-Øm≥-th-≠n hn-`-h k-ar-≤-am-b H-cp k¬-°m-cw G¿-∏m-Sp- sN-
bv-Xn-cp-∂p. hn-cp-∂n¬ F-√m {]-ap-J-cpw k-∂n-ln-X-cm-bn-cp-∂p. k-Zy-
sb-√mw I-gn-™v £-Wn-°-s∏-´ A-Xn-Yn-I-sf-√mw t]m-bn. ]n-Xm-hn-
s‚ ap-ºn¬ B-\-I-sf {]-Z¿-in-∏n-°p-hm≥ ap-l-Ω-Zv jm A-\p-hm-Z-
am-cm-™p. A-t±-lw A-\p-h-Zn-°p-I-bpw sN-bv-Xp.-''
""Cu kw-`-h-Øn-\p Zr-Iv-km-£n-bm-b ssi-Jv cp-Iv-\p-±o≥ F-∂
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 72
am-\y≥ F-t∂m-Sp ]-d-™ Im-cy-߃ A-t±-l-Øn-s‚ hm-°p-I-fn¬
X-s∂ ]-I¿-Ømw: "B A-h-k-c-Øn¬ Rm≥ kp¬-Øm-\p-am-bn kw-
km-cn-®p-sIm-≠n-cn-°p-I-bm-bn-cp-∂p. Xp-•-°n-s‚ hm-’-ey-]p-{X-\m-b
a-l-aq-Zpw A-Sp-Øp-≠m-bn-cp-∂p. B A-h-k-c-Øn-em-Wv ap-l-Ω-Zv jm
A-Sp-Øp h-∂-Xv. ""{]-t`m! km-bm-” {]m¿-Y-\-°p-≈ k-a-b-am-bn.
t]m-bn \-a-kv-I-cn-®p-h-∂m-epw'' F-∂p cm-P-Ip-am-c≥ _-lp-am-\-tØm-
Sp Iq-Sn F-t∂m-Sp ]-d-™p. A-X-\p-k-cn-®v Rm-\-hn-sS \n-∂pw t]m-
∂p. ap≥-Iq-´n Xo-cp-am-\n-®n-cp-∂-X-\p-k-cn-®v A-e-¶-cn-® B-\-Iƒ F-
gp-∂-≈n-°-s∏-´p. A-h Im-se-Sp-Øv sh-t°-≠ Xm-a-kw sI-´n-Sw ap-gp-
s° X-I¿-∂p ho-Wp. kp¬-Øm-\pw a-l-aq-Zpw A-Xn-\-Sn-bn-em-bn. Cu
H-®-bpw _-l-f-hpw tI-´-tXm-sS \n-kv-I-cn-°m-sX Rm≥ Hm-Sn-sb-Øn.
sI-́ n-Sw B-I-∏m-sS s]m-fn-™p-In-S-°p-∂ Z-b-\o-b-ÿn-Xn-bm-Wv Rm≥
I-≠-Xv. A-Xn-\-Sn-bn¬-s]-´-h-cp-sS Zo-\-tcm-Z-\-ß-fpw tIƒ-°m-am-bn-
cp-∂p. A-Xv s]m-fn-®v \o-°w sN-øp-hm≥ cm-P-Ip-am-c≥ I-ev-]n-®p. cm-
{Xn-bn¬ am-{X-ta sI-´n-S-Øn-s‚ X-I¿-∂ `m-K-߃ \o-°w sN-tø-
≠-Xp-≈q-sh-∂v A-t±-lw c-l-ky-\n¿-t±-i-hpw \-ev-In-bn-cp-∂p. A-X-
\p-k-cn-®v kq-cym-kv-X-a-b-Øn-\p-ti-j-ta Cu ]-Wn B-cw-`n-®p-≈q. a-
I-s‚ Po-h≥ c-£n-°m≥ Xp-•-°v X-s‚ i-co-cw D-]-tbm-K-s∏-Sp-Øn-
b-Xm-bn-´m-Wv Im-Wm≥ I-gn-™-Xv. Xp-•-°n-s\ ]p-d-sØ-Sp-°p-tºmƒ
Po-h-\p-≠m-bn-cp-∂p-sh-∂pw C-s√-∂pw c-≠-`n-{]m-b-ap-≠v. i-h-i-co-c-
߃ a-‰m-tc-bpw Im-Wn-®n-√. [r-Xn-bn¬ a-X-I¿-a-ß-fpw A-t¥ym-]-
Nm-c-ß-fpw \-S-Øn Xp-•-°m-_m-Zn¬ kw-kv-I-cn-°p-I-bpw sN-bv-Xp.-''
(Ibn Battuta, pp. 199-201){]-kn-≤-am-b Ip-cp-t£-{X-bp-≤w ap-X¬ cm-P-Io-bm-[n-Im-c-Øn-\p-
th-≠n {Iq-c-am-b ]-e-Xpw cm-Pm-°-∑m¿ sN-bv-Xn-´p-≈-Xn-s‚ I-Y-Iƒ
Nn-cn-{X-Øn-¬ A-\-h-[n-bm-Wv. a-t[y-¥y-bp-sS I-Y-bpw hn-`n-∂-a-√.
ap-kv-enw `-c-W-Øn≥ Io-gn-ep-≠m-bn-cp-∂ an-°-hm-dpw F-√m cm-P-hw-
i-ß-fp-sS-bpw N-cn-Xw A-[n-Im-c-Øn-\p-th-≠n-bp-≈ h-Sw-h-en-bp-tS-Xm-
Wv. k-tlm-Z-c≥ k-tlm-Z-c-s\-bpw ]n-Xm-hv a-I-s\-bpw a-I≥ ]n-Xm-
hn-s\-bpw \n-jvTq-c-am-bn lnw-kn-®-Xn-s‚ I-dp-Ø I-Y-Iƒ sIm-≠v
\n-d-™-Xm-Wv B N-cn-{X-߃. _m¬-_-\pw A-em-hp-±o-\pw Cu {]-
hr-Øn-Iƒ sN-bv-Xn-´p-≠v. C¬-Øp-an-jn-s‚ a-c-W-Øn-\p ti-jw \m-
kn-ap-±o≥ N-{I-h¿-Øn-bm-Ip-∂-Xv h-sc-bp-≈ ]-Øv sIm-√-°m-e-Øn-
\n-S-°v (1236 ap-X¬ 1246 h-sc) A-\-h-[n cm-P-Ip-am-c-∑m-cp-sS Np-Sp-c-
‡w ho-Wv Cu a-Æv a-eo-a-k-am-bn-´p-≠v. ap-l-Ω-Zv Xp-•-°n-\p- ap-ºpw
ti-j-hpw A-[n-Im-c-Øn-\p-th-≠n cm-Pm-°-∑m¿ \n-c-h-[n Ip-cp-Xn-°-
f-߃ kr-jv-Sn-®n-´p-≠v. ]n-Xm-hn-s\ sIm-∂v cm-Py-`m-cw G-s‰-Sp-Øp-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 73
F-∂-Xp- sIm-≠p- am-{Xw B-cp-tS-bpw cq-£-am-b ]-gn-°v C-h-cm-cpw
]m-{Xo-`q-X-cm-bn-´n-√. cm-Pm-[n-Im-c-Øn-\p-th-≠n G-Xp cm-Py-Øpw F-
°m-e-Øpw kz-k-tlm-Z-c-߃ X-Ωn-epw ]n-Xm-hpw a-I-\pw X-Ωn-epw
kw-L-´-\-߃ \-S-∂n--´p-≠v. B-bp-[-_-ew sIm-≠v F-Xn¿-i-‡n-I-
sf ]-cm-P-b-s∏-Sp-Øm-s\m-Ø-h¿ X-s‚ i-{Xp-°-sf A-h¿ B-cm-bn-
cp--∂m-epw h-I-h-cp-Øn-bn-´p-≠v. C-sXm-s° km-[m-c-W-bm-sW-¶n-epw
A-—-s\ sIm-∂v cm-Pm-hm-b a-I-s\ B-cp kv-Xp-Xn-°p-I-bn-s√-∂p am-
{X-a-√ hm-s\m-cp-ßp-I-bn-s√-∂v am-{X-a-√ A-bm-fp-sS Zp-jv-S a-\x-ÿn-
Xn-sb A-I-ta ]n-cm-Ip-I-bpw sN-øp-w. Np-cp-°-Øn¬ ap-l-Ω-Zv Xp-•-
°n-s\-°p-dn-®v Iq-Sp-X¬ Iq-Sp-X¬ c-‡-Zm-l-Øn-s‚-bpw {`m-¥n-s‚-
bpw I-Y-Iƒ ]-d-b-W-sa-∂v \n¿-_-‘-ap-≈-h¿-°v A-t±-l-sØ ]n-
Xm-hn-s‚ Lm-X-I-\m-bn X-s∂-th-Ww A-h-X-cn-∏n-°p-hm≥. F-∂m¬
am-{X-ta A-h-cp-sS I-≈-°-Y-Iƒ ^-e-h-Øm-bn a-\- n¬ X-d-∏n-°p-
hm-\pw kw-i-b-te-i-sa-t\y Aw-Ko-I-cn-∏n-°p-hm-\pw km-[n-°p-I-bp-
≈p. A-Xn-\p-≈ lo-\-{]-hr-Øn-bm-Wv ap-l-Ω-Zv Xp-•-°n¬ B-tcm-]n-
X-am-bn-´p-≈ Cu ]n-Xr-l-Xy-bp-sS I-Y-bpw.
N-{I-h¿-Øn-tbm cm-P-Ip-am-c-∑m-tcm hn-P-b-I-c-am-b H-cp ]-cy-S-\-
Øn-\p ti-jw a-S-ßn X-e-ÿm-\-sØ-Øp-tºmƒ kzo-I-c-W-߃ \-
ev-Ip-∂ ]-Xn-hv ]-≠p-ap-X-te \n-e-hn-ep-≈-Xm-Wv. _w-Km-fn¬ \n-∂p
bp-≤w I-gn-™v hn-P-b-{io-em-fn-X-\m-bn Xn-cn-s®-Øn-b Kn-bm-kp-±o-\pw
a-I≥ cm-P-Io-b-am-b H-cp kzo-I-c-Ww \-ev-In. Cu B-h-iy-Øn-\m-bn
U¬-ln-bn¬-\n-∂pw A-©p-\m-gn-I Zq-c-Øp-≈ A-^v-Km≥-t]m¿ F-∂
ÿ-e-Øv H-cp ]-¥¬ \n¿-an-®p. kzo-I-c-Ww I-gn-bp-∂ k-a-b-Øp-
≠m-b {]-Ir-Xn-t£m-`w aq-ew ]-¥¬ \n-ew-]-Xn-°p-I-bpw Kn-bm-kp-
±o-\pw A-t±-l-Øn-s‚ Zzn-Xo-b-]p-{X≥ a-l-aq-Zpw a-‰p- Nn-e-cpw a-c-W-a-
S-bp-I-bp-am-Wp-≠m-b-Xv. Cu kw-`-h-sØ-bm-Wv kz-X- n-≤-am-b ssi-
en-bn¬ _-Øq-Ø ]n-Xr-l-Xy-bp-sS \o-N-hpw \n-Ir-jv-S-hp-am-b B-
tcm-]-Ww ap-l-Ω-Zn-s‚ X-e-bn¬ sI-´n-sh-°p-∂-Xv. Cu k¬-°m-c-
Øn¬ `m-K-`m-°p-I-fm-bn-cp-∂ N-cn-{X-Im-c-∑m-cm-b kn-bm-hp-±o≥ _¿-
Wn-tb-bpw b-ln-bm C-_v-\p A-l-Ω-Zv k¿-ln-μn-tb-bpw C-°m-cy-Øn¬
Cw-•o-jv N-cn-{X-Im-c-∑m¿ B-{i-bn-°p-∂n-s√-∂-Xv A¿-Y-h-Øm-Wv. A-
tX k-μ¿-`-Øn¬ 1325 sk-]v-Xw-_-dn¬ \-S-∂ \n¿-`m-Ky-I-c-am-b H-cp
kw-`-h-Øn-s‚ B-[n-Im-cn-I- h-‡m-hm-°p-∂-Xv 1333 ¬ am-{Xw C-¥y-
bn-te-°p h-∂ _-Øq-Ø-tb-bm-Wv F-∂ kw-K-Xn hn-Nn-{Xw X-s∂-
bm-Wv. _¿-Wn-bpw k¿-ln-μn-bpw kp¬-Øm≥ ap-l-Ω-Zn-s‚ hn-tcm-
[n-I-fm-bn-cp-∂p. F-∂n-´p-t]m-epw ap-l-Ω-Zv Xp-•-°v hn-Z-Kv-[-am-bn B-
kq-{X-Ww-sN-bv-Xp ]n-Xm-hn-s\ sIm-∂-Xm-sW-∂v H-cn-°¬-t]m-epw C-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 74
h¿ ]-d-bp-∂n-√. _¿-Wn F-gp-Xp-∂-Xv: "C-Sn-sh-´v G-‰-Xp-aq-e-am-Wv Cu
B-]-Øp kw-`-hn-®-Xv' F-∂m-Wv. k¿-ln-μn-bm-I-s´ "ssZ-h-\n-›-b-
am-Wv B A-]-I-S-Øn-s‚ tl-Xp' F-∂m-sW-gp-Xp-∂-Xv. k-a-Im-en-I-
cm-b Cu F-gp-Øp-Im-cp-sS \n-jv-]-£-am-b {]-kv-Xm-h-\-Iƒ kzo-I-cn-
°m-sX h-f-sc-s°m-√-Øn-\p ti-jw C-hn-sS h-cn-I-bpw tI-´p-tIƒ-hn-
bp-sS A-Sn-ÿm-\-Øn-epw X-s‚ tIƒ-hn-°m-cp-sS hm-k-\-°pw cp-Nn-
°pw A-\p-kr-X-am-bpw ho-≠p-hn-Nm-c-Øn-s‚ B-h-iy-an-√m-sX-bpw F-
gp-Xn-°q-´n-b C-_v-\p _-Øq-Ø-bp-sS {]-kv-Xm-h-\ A-tX-]-Sn kzo-I-
cn-®v \mw \-Ωp-sS `-c-Wm-[n-]-∑m-cp-sS ap-J-Øp I-cn hm-cn- ]p-c-´p-I-
bm-Wp sN-øp-∂-Xv. A-_pƒ-̂ -k-epw _-Zu-Wn-bpw ̂ -cn-jv-S-bp-sa-√mw
C-Ø-cw H-cp Im-cyw H-cn-°-epw X-d-∏n-®p-]-d-bp-∂n-√. _-Øq-Ø am-
{X-am-Wv C-Xv A-k-μn-Kv-Z-am-bn {]-kv-Xm-hn-°p-∂-Xv.-
C-_v-\p _-Øq-Ø-bp-sS {]-Xn-]m-Z-\w {i-≤n-®p hm-bn-®m¬-Ø-
s∂ C-Xp Ir-{Xn-X-a-am-bp-≠m-°n-b-Xm-sW-∂pw X-s‚ tIƒ-hn-°m-cp-
sS B-kz-m-Z-\-Øn-\p th-≠n- am-{X-am-bn-cp-∂p-sh-∂pw a-\- n-em-°m≥
A-[n-Iw _p-≤n-ap-´p -t\-cn-Sp-I-bn-√. B-\ H-cp {]-tXy-I- ÿ-e-Øp N-
hn-´p-tºm-tg-°pw X-I¿-∂p- ho-gp-∂ kw-hn-[m-\-hpw, ]-¥-en¬ \n-∂pw
a-‰p-≈-h-scm-gn-™ X-°w-t\m-°n B-\-I-sf A-Wn-\n-c-Øn ]-¥¬
X-I¿-Ø-Xp-sam-s° H-c-d-_n-°-Y-bn-se {]-Xn-]m-Z-\ -co-Xn-sb-∂-Xn¬
I-hn-™p N-cn-{X-am-Ip-I-bn-√. kw-`-hn-®-Xn-ß-s\-bm-Ip-hm-s\ X-c-ap-
≈p: B-\-I-sf \n-c-Øp-tºmƒ kp¬-Øm-\pw Zp¿-√-`w ]-cn-Nm-c-I-∑m-
cp-sam-gn-®v a-‰m-cpw ]-¥-en¬ C-cp-∂n-´p-≠m-bn-cp-∂n-cn-°p-I-bn-√. K-P-
ho-c-∑m-cp-sS ]-tc-Up \-S-°p-tºmƒ A-Xn-\n-S-bn¬ B-k-\-ÿ-cm-Ip-
hm-\m-cpw ss[-cy-s∏-Sp-I-bn-√-t√m. kp¬-Øm-\p {]-tXy-I-am-bn C-cn-
∏n-Sw k-÷-am-°n-bn-cp-∂n-´p-≠m-bn-cn-°-Ww. A-Xn¬ A-t±-l-hpw a-
I-\pw Np-cp-°w B-{in-X-∑m-cp-sam-gn-sI-bp-≈-h¿ ]-¥-en¬-\n-∂pw ]p-
d-Øp t]m-bn-cp-∂n-cn-°-Ww. A-t∏m-gm-Wv A-]m-b-I-c-am-b C-Sn-sh-´p-
≠m-Ip-∂-Xpw kp¬-Øm-s‚ a-c-W-Øn-\v C-S-h-∂-Xpw. A-√m-sX hn-Z-
Kv-Z-am-b H-cp Kq-Vm-tem-N-\- sIm-≠m-bn-cp-∂n-√ Cu Zp-c-¥w. ]-¥¬
s]m-fn-™p ho-W-t∏mƒ A-Xn-s‚ A-h-in-jv-S-ß-sf-Sp-Øp \o-°m≥
I-ev-]n-® ap-l-Ω-Zv jm kz-Im-cy-am-b th-sd Nn-e \n¿-t±-i-߃ sIm-
Sp-Øp-sh-∂pw A-X-\p-k-cn-®v C-h \o-°w sN-øm≥ Xm-a-kn-®p-sh-∂pw
a-‰p-ap-≈ kw-K-Xn-Iƒ a-\x-]q¿-hw I-Y-bp-sS ho-c-ky-Øn-\p th-≠n
G-®p-Iq-´n-b-Xm-hm-t\ X-c-ap-≈q. C-cp-´n-b-Xn-\p ti-j-ta s]m-fn-™
]-¥-en-s‚ A-h-in-jv-Sw \o-°n A-Xn-\-Sn-bn¬-s∏-´-h-sc \o-°m≥ {i-
an-®p-≈p F-∂p _-Øq-Ø ]-d-bp-∂p. A-Xv i-cn-bm-Im-t\ X-c-ap-≈q.
Im-c-Ww, ""k-‘ym \-a-kv-Im-c-Øn-\p k-a-b-am-bn, t]m-bn \n-kv-I-cn-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 75
®n-´p-h-cq'' F-∂p ]-d-™m-W-t√m cp-Iv-\p-±o≥ F-∂ am-\y-s\ ap-l-Ω-
Zv jm ]-d-™-b-°p-∂-Xm-bn _-Øq-Ø F-gp-Xp-∂-Xv. A-t±-lw t]m-
b-Xn-\p ti-j-am-Wv B-\-I-sf A-Wn-bn-s®m-cp-°n F-gp-∂-≈n-°p-∂-
Xpw Cu A-]-I-Sw kw-`-hn-°p-∂-Xpw. A-Xm-b-Xp k-‘ym \-a-kv-Im-
cw kq-cym-kv-X-a-b-tØm-Sp Iq-Sn-bm-Wp \-S-Øp-∂-Xv. kq-cy≥ A-kv-X-
an-®p I-gn-™m¬ C-cp-´m-Ip-sa-∂v B¿-°p-a-dn-bm-Ø-X-√. Zp-cq-l-am-b
\n-μym-tcm-]-Ww F-∂-Xn¬-I-hn-™p N-cn-{X-Øn-s‚ Aw-iw t]m-epw
C-Xn-en-s√-∂-Xm-Wp ]-c-am¿-Yw.-
Kn-bm-kp-±o≥ h-f-sc {]m-bw-sN-∂ tZ-l-am-bn-cp-∂p. F¨-]-Xp h-
b- p- I-gn-™n-cp-∂p A-t±-l-Øn-s‚ {]m-bw. hr-≤-\m-b ]n-Xm-hn-s‚
a-c-Ww-h-sc Im-Øn-cn-°m≥ a-I≥ a-Sn-Im-Wn-®p-sh-∂p h-cp-Øn-°q-´-
Ww. F-∂m¬ h-kv-Xp-\n-jvT-am-b k-a-Im-en-I tc-J-Iƒ Ip-dn-°p-∂
sX-fn-hp-Iƒ C-h-sb-√mw A-Sn-ÿm-\-c-ln-X-am-b ]-®-°-≈-am-°n am-
‰p-∂-h-bm-Wv. ap-l-Ω-Zv jm X-s‚ ]n-Xm-hm-b kp¬-Øm≥ a-cn-s®-∂p
{]-N-cn-∏n-s®-∂pw A-Xn-s‚ Zp-cp-t±-iyw a-\- n-em-°n ssk-\n-I t\-
Xm-°-∑m¿ I-em-]w kr-jv-Sn-°p-I-bpw A-t±-l-sØ h-[n-°m≥ Kq-
Vm-tem-N-\ \-S-Øp-I-bpw sN-bv-sX-∂pw ap-ºp-X-s∂ _-Øp-Ø F-
gp-Xn-b-Xv Hm¿-an-°p-a-t√m. Cu {]-kv-Xm-hw i-cn-bm-sW-¶n¬ kz-¥w
]n-Xm-hn-s\ kq-{X-Øn¬ sIm-e-s∏-Sp-Øn-b a-I-s\ N-{I-h¿-Øn-bm-
bn Aw-Ko-I-cn-°m≥ G-Xp tk-\m-\n X-øm-dm-Ip-am-bn-cp-∂p! \m-´n¬
B-`y-¥-c-am-b Ip-g-∏-ß-fpw c-‡-s®m-cn-®n-ep-w B-bn-cp-∂n-cn-°p-I-b-
t√ C-Xn-s‚ Xn-‡-^-ew? t\-tc-a-dn-®v H-cp N-{I-h¿-Øn-bp-sS a-c-W-
ti-jw bm-sXm-cp-h-I ÿm-\m-tcm-l-W-X¿-°-tam bp-≤-tam C-√m-sX
k-am-[m-\-]-c-am-bn Io-cn-S-[m-c-Ww sN-bv-X Zp¿-√-`w N-{I-h¿-Øn-am-
cn¬ H-cm-fm-Wv ap-l-Ω-Zv Xp-•-°v. ]n-Xm-hn-s\ sIm-√p-I-sb-∂ \o-N-
Ir-Xy-Øn-\p ti-j-am-bn-cp-∂p-sh-¶n¬ H-cn-°-epw k-am-[m-\-Øn-s‚
A-¥-co-£-Øn¬ A-t±-l-Øn-\v ÿm-\-tcm-l-Ww sN-øm≥ km-[n-
°p-am-bn-cp-∂n-s√-∂-Xp Xo¿-®-bm-Wv. _-Øq-Ø X-s∂ F-gp-Xp-∂p:
""Xp-•-°n-s‚ a-c-W-Øn-\p ti-jw In-co-Sm-h-Im-in-sb kw-_-‘n-®v X¿-
°-tam F-Xn¿-t]m C-√m-Xn-cp-∂-Xp sIm-≠v A-t±-l-Øn-s‚ a-I-\m-b
ap-l-Ω-Zv jm-bn¬ cm-Pm-[n-Im-cw \n-£n-]v-X-am-bn.-''(Ibn Battuta, pp. 202-203) a-‰p k-a-Im-en-I N-cn-{X-Im-c-∑m-cpw k-am-[m-\-]-c-am-b Cu ]n-
¥p-S¿-®-sb {]-iw-kn-°p-∂-h-cm-Wv.-
C-Xn-\pw ]p-d-ta a-s‰m-cp {]-[m-\-kw-K-Xn-Iq-Sn I-W-°n-se-Sp-t°-
≠-Xp-≠v. ]n-Xm-hn-s‚ a-c-W-Øn¬ Zpx-Jm¿-Ø-\m-b ap-l-Ω-Zv jm kp-
Zo¿-L-am-b \m-ev-]-Xp \m-fp-Iƒ Zpx-Jm-N-c-Ww A-\p-jvTn-®-Xn-\p-ti-
jw am-{X-am-Wv U¬-ln-bn-se-Øn N-{I-h¿-Øn-]-Zw G-s‰-Sp-°p-∂-Xv.
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 76
]n-Xm-hn-s\ h-©-\-sIm-≠v h-[n-®n-cp-∂p-sh-¶n-tem cm-Pm-[n-Im-c-Øn-
\p-th-≠n A-an-X-am-b Zp-c-bp-≠m-bn-cp-∂p-sh-¶n-tem ]n-Xm-hn-s‚ N-c-
aw I-gn-™v \n-an-j-߃-°-Iw ÿm-\-tcm-l-Ww sN-øp-am-bn-cp-∂p.
A-em-hp-±o≥ Jn¬-Pn X-s‚ A-Ωm-h-s\ sIm-∂ D-S-s\-X-s∂ N-{I-
h¿-Øn-bm-bn {]-Jym-]n-°p-I-bpw D-S-en¬ \n-∂pw th¿-s]-Sp-Øn-b N-
{I-h¿-Øn-bp-sS X-e ssk-\n-I-cp-sS hn-izm-k-Øn-\p th-≠n {]-Z¿-in-
∏n-°p-I-bpw sN-bv-X-Xm-bn \-ap-°-dn-bmw. B-cpw Im-cyw t\-Sn-°-gn-
™m¬ ]n-s∂ D-±n-jv-S-^-e-kn-≤n-°m-bn hr-Ym-k-a-bw I-f-bm-dn-√. ap-
l-Ω-Zv Xp-•-°n-s‚ Cu Zpx-Jm-N-c-W-hpw km-h-Im-i-hpw kw-i-b-te-
i-sa-t\y {]-Jym-]n-°p-∂-Xv X-s‚ ]n-Xm-hn-s‚ a-c-W-Øn-\v H-cn-°-
epw Xm≥ tl-Xp-hm-bn-cp-∂n-s√-∂v X-s∂-bm-Wv.-
kp¬-Øm-\m-b-Xn-\p ti-jw A-t±-lw A-Sn-®n-d-°n-b \m-W-b-ß-
fn¬ H-∂v X-s‚ ]n-Xm-hn-s‚ kv-a-c-W-sb \n-e-\n¿-Øp-hm≥ th-≠n-
bp-≈-Xm-bn-cp-∂p. B \m-W-b-Øn¬ X-s‚ ]n-Xm-hn-s\ A-»-lo-Zv (c-
‡-km-£n) F-∂m-Wv hn-ti-jn-∏n-®n-cn-°p-∂-Xv (The Coins of India-C.J.Brown). C-Xp-sIm-≠v ap-l-Ω-Zv Xp-•-°v D-t±-in-®n-cp-∂-Xv Ir-Xy-\n¿-h-
l-W-Øn¬ A-h-km-\w h-sc _-≤-{i-≤-\m-bn-cp-∂ H-cp N-{I-h¿-Øn-
bp-sS A-¥yw A-Xn-\p tbm-Pn-® ]-Zw sIm-≠p-X-s∂ tc-J-s∏-Sp-Øp-
I-sb-∂-Xm-bn-cn-°-Ww. Xm≥ N-Xn-®p -sIm-∂-Xm-bn-cp-s∂-¶n¬ c-‡-
km-£n-sb-∂v A-`n-kw-t_m-[-\ sN-øp-I-tbm A-t±-l-Øn-s‚ kv-a-c-
W-sb A-b-hn-d-°m≥ kv-am-c-I-ap-{Z-I-fn-d-°p-I-tbm sN-øp-I-bn-√m-bn-
cp-∂p. kzm¿-Y Xm-ev-]-cy-Øn-\p th-≠n-bm-sW-¶n-epw H-cp lo-\-Ir-
Xyw sN-bv-X hy-‡n H-cn-°-epw B k-μ¿-`-sØ Hm¿-an-∏n-°p-hm≥
Xp-\n-bp-I-bn-s√-∂-Xv a-\x-im-kv-{X-Øn-s‚ _m-e-]m-T-am-Wv. kz-¥w
]n-Xm-hn-s\ lnw-kn-® H-cp-Ø≥ H-cn-°-epw X-s‚ a-\x-k-am-[m-\w A-
e-t¶m-e-s∏-Sp-Øp-∂ B A-[ym-bw Hm¿-an-°m-s\m-cp-sº-Sp-sa-∂v I-cp-
Xp-∂-Xv bp-‡n-t°m a-\x-im-kv-{X-Øn-s‚ _m-e-]m-T-Øn-t\m ]-‰n-b-
Xm-bn tXm-∂p-∂n-√.-
P-\-߃ X-s∂ kw-i-bn-°p-∂p-≠v F-∂ hn-izm-kw sIm-≠m-Wv
C-Xp-sN-bv-X-sX-∂v hn-Nm-cn-°p-∂-Xpw ]-Yy-a-√. Im-c-Ww A-Ø-cw H-
cp lo-\-Ir-Xyw sN-bv-Xn-cp-∂p-sh-¶n¬ A-Xv C-√m-bv-a-sN-øp-hm≥ sh-
dpw H-cp \m-W-b-Øn-se en-Jn-Xw sIm-≠v km-[y-am-Ip-sa-∂v hn-Nm-cn-
°-Ø-° aq-V-\m-bn-cp-∂n-√ A-t±-lw. X-s‚ \n-c-]-cm-[n-Xzw sh-fn-hm-
t°-≠ km-l-N-cy-sam-∂pw A-t∏m-g-t±-l-Øn-\p-≠m-bn-cp-∂n-√. P-\-
ß-fp-sS ]n-¥p-W-bpw i-‡n-bpw D-≠m-b-Xn-\p ti-j-am-Wv Cu \m-
W-bw A-t±-lw A-®-Sn-°p-∂-Xv. a-‰m-sc-sb-¶n-epw {]o-Wn-∏n-°m-t\m
]p-Xn-b G-sX-¶n-epw Im-cyw t\-Sm-t\m D-t±-in-®m-bn-cp-∂n-√ Cu {]-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 77
hr-Øn-sb-∂v A-t∏mƒ hy-‡-am-W-t√m. {]-Xyp-X, X-s‚ a-lm-\m-b
]n-Xm-hn-s‚ kv-t\-l-kv-a-c-W ]p-e¿-Øm≥ th-≠n am-{X-am-bn-cp-∂p-
F-∂m-Wv \-ap-°v Du-ln-°m≥ km-[n-°p-∂-Xv. A-Xp-am-{X-am-Wv bp-
‡n-°pw \o-Xn-°pw \n-c-°p-∂- \n-K-a-\w.-
F-∂m¬ Cu h-I Zq-jym-tcm-]-W-ß-sf-bpw I-≈-°-Y-I-tf-bpw
kq-£v-a-am-bn ]-cn-tim-[n-°m≥ A-[n-I-am-cpw ]-Wn-s∏-Sm-Øp-sIm-≠m-
Wv C-∂pw C-¥ym-N-cn-{X-]-T-\w Iq-Sp-X¬ Zp¿-L-S-hpw ¢n-jv-S-hp-am-bn
In-S-°p-∂-Xv. C-_v-\p _-Øq-Ø-sb-t∏m-se [m-cm-fw t]¿ A-h-cp-sS
am-\-kn-I-ÿn-Xn-hn-ti-j-hpw hn-tZz-j-hpw ]-I-bpw H-s°- sIm-≠v ]-
e N-cn-{X h-kv-Xp-X-I-tf-bpw hn-I-e-s∏-Sp-Øn-bn-´p-≠v. a-[y-Im-e N-cn-
{X-sØ G-sX-¶n-epw hn-t[-\ I-cn-]p-c-´-W-sa-∂v a-\x-]q¿-Δw D-t±-in-
®v t¢-in-®n-cp-∂ {_n-´o-jv N-cn-{X-Im-c≥ Cu h-I ]-®-°-≈-߃-°v
N-cn-{X-Øn-s‚ {]m-[m-\yw \-ev-In {]-N-cn-∏n-®-Xm-Wv C-{X-bpw A-]-I-
S-Øn-\p Im-c-Ww. A-h-sb I-Æp-]q-´n ]n-¥p-S-cp-hm-\p-≈ \-Ωp-sS hm-
k-\ C-h-s°m-s° a-Ip-Sw Nm¿-Øp-I-bpw sN-bv-Xp. X-∑q-ew c-N-\m-
fl-I-am-b N-cn-{Xm-hn-jv-I-c-Ww Iq-Sp-X¬ t¢-i-tØm-Sp- Iq-Sn-bm-Wv
Cu I-≈-°-Y-I-sf \-Ωn¬ A-Sn-t®-ev-]n-®n-´p-≈-Xv. tNm-Zyw sN-ø-s∏-
Sm-sX h-f-sc-°m-ew D-cp-hn-´-Xp-sIm-≠v A-h k-Xy-tØ-°mƒ h-en-b
k-Xy-am-bn-Øo¿-∂n-cn-°p-∂ hn-tcm-[m-`m-k-am-Wv \-ap-°v Im-Wm-s\m-
°p-I. X-∑q-ew Aw-Ko-Ir-X N-cn-{X- k-Xy-am-bn C-h {]-]-©-\w sN-ø-
s∏-´n-cn-°p-∂p. A-Xp-Im-c-Ww C-h-sb tNm-Zyw sN-øm≥ an-\-s°-Sp-
∂ Pn-⁄m-kp-hn-\v t\-cn-tS-≠-Xm-b Zp¿-L-S-߃ \n-c-h-[n-bm-Wv. `-
Ko-c-Y -{]-b-Xv-\-Øn-\p ti-j-am-sW-¶n-epw k-Xyw k-Xy-am-bn A-h-X-
cn-∏n-®m¬ X-s∂ A-Xn-\v km¿-h-{Xn-I-am-b Aw-Ko-Im-cw e-̀ n-°p-I £n-
{]-km-[y-a-√. Hm-tcm N-cn-{X-h-kv-Xp-X-I-fpw Iq-e-¶-j-am-b \n-co-£-W-
Øn-\p ti-j-ta Aw-Ko-I-cn-°m-hq F-∂ \n-e-bm-Wv C-¥ym-N-cn-{X-Øn-
ep-≈-Xv. ]-e-Xpw tNm-Zyw sN-ø-s∏-tS-≠-Xm-bpw h-cpw. A-Ø-cw I-√p-
sh-® \p-W-I-fp-sS H-cp Iq-ºm-cw X-s∂-sb-∂p ]-d-bmw C-_v-\p _-
Øq-Ø-bp-sS ap-l-Ω-Zv Xp-•-°n-s\-°p-dn-®p-≈ {]-Xn-]m-Z-\w.
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 78
8
X-e-ÿm-\-am-‰-°m-cyw-̨ -Du-°≥ \p-W
C-_v-\p _-Øq-Ø ]-d-™-Xn¬ sh-t®-‰-hpw h-en-b \p-W, kp¬-
Øm≥ ap-l-Ω-Zv X-s‚ X-e-ÿm-\w U¬-ln-bn¬ \n-∂pw tZ-h-Kn-cn-bn-
te-°v am-‰n-sb-∂-Xpw, U¬-ln-bn-se P-\-ß-sf ap-gp-h-\pw ]p-Xn-b
Cu X-e-ÿm-\-tØ-°v \n¿-_-‘-]q¿-hw ]-d-™-b-®p F-∂-Xp-am-Wv.
Cu I-Y-°v C-¥ym- N-cn-{X-Øn¬ e-`n-®n-´p-≈ km¿-h-{Xn-I-am-b Aw-
Ko-Im-cw -X-s∂ F-{X-am-{Xw C-Xp P-\-ß-fp-sS a-\- n-te-°v am-™p-
t]m-Im-Ø hn-[w I-S-Øn-hn-´n-cn-°p-∂p -F-∂-Xn-s‚ a-Xn-bm-b sX-fn-
hm-Wv. C-Xn-s‚ ^-e-am-bn B-[p-\n-I-cm-b N-cn-{X-Im-c-∑m-scm-s°-bpw
kp¬-Øm≥ ap-l-Ω-Zv {`m-¥-\m-bn-cp-∂p-sh-∂ F¬-^n≥ tÃm-Wn-s‚
A-`n-{]m-b-tØm-Sv tbm-Pn-°p-∂-h-cm-Wv. G-sXm-cp cm-jv-{So-b-h-¶-Ø-
Øn-\pw ]-cm-P-b-s∏-Sp-∂ ]-≤-Xn-Iƒ-°pw "Xp-•-°n-s‚ ]-cn-jv-Im-c-
߃ t]m-se' F-∂ D-]-a k¿-h-{X D-]-tbm-K-Øn¬ h-cn-I-bpw sN-bv-
Xp. "k-aq-l-Øn-se Xp-•-°p-am¿' F-∂ kw-⁄ -sIm-≠p-t±-in-°p-
∂-h-cm-I-s´ Im-Sp-I-b-dn-b ]-cn-jv-Im-c-{`-a-tØ-bpw tXm¬-hn-b-S-bp-∂
]p-tcm-K-a-\m-i-b-sØ-bpw sh-®p-]p-e¿-Øp-∂-h¿ F-∂-t{X! Np-cp-°-
Øn¬ kp¬-Øm≥ ap-l-Ω-Zn-s‚ ]-cn-jv-Im-c-ß-tf-bpw A-t±-l-tØ-
bpw A-{]m-tbm-Kn-I-am-b aq-V-Xz-߃-°v ]-cym-b-am-bn D-]-tbm-Kn-°p-
∂p. Cu X-e-ÿm-\-am-‰-Øn-s‚ I-≈-°-Y-Iƒ P-\-lr-Z-b-Øn¬ A-
{X-am-{Xw cq-V-aq-e-am-bn-cn-°p-∂p. Cu {]-am-Z-am-b N-cn-{X-h-¶-Øw bm-
Zr-›n-I-am-bn I-S-∂p-h-∂-X-√. Cw-•o-jv N-cn-{X-Im-c-∑m¿ C-On-®-Xv C-
_v-\p _-Øq-Ø-bp-sS hn-h-c-W-Øn¬ Iq-Sn A-h¿-°v e-`y-am-b-t∏mƒ,
A-Xn-s\ i-cn-°pw ap-X-se-Sp-Ø-Xn-s‚ Xn-‡-^-e-am-Wn-Xv.-
ap-l-Ω-Zv Xp-•-°n-s‚ X-e-ÿm-\-am-‰-sØ kw-_-‘n-®v C-_v-\p
_-Øq-Ø C-ß-s\ tc-J-s∏-Sp-Øn: "kp¬-Øm-s\-Xn-cm-bp-≈ {]-am-Z-
ß-fm-b B-tcm-]-W-ß-fn¬ {]-[m-\-am-b-Xv U¬-ln-bn-se P-\-ß-sf
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 79
\-K-c-Øn¬ \n-∂pw am-dn-t∏m-Ip-hm≥ \n¿-_-‘n-®p- F-∂-Xm-Wv. C-Xn-
\p Im-c-W-sa-s¥-∂m¬ C-h¿ kp¬-Øm-s\ B-t£-]n-®pw ]p-e-`yw
]-d-™pw sIm-≠p-≈ [m-cm-fw Du-a-°-Øp-Iƒ cm-{Xn Im-e-ß-fn¬
sIm-́ m-c-Øn-se k-̀ m-a-μn-c-Øn¬ C-Sp-I- ]-Xn-hm-bn-cp-∂p. ""kp¬-Øm≥
am-{Xw hm-bn-°p-hm≥'' F-∂p {]-tXy-I-am-bn A-h-bn-se-gp-Xn-bn-cn-°p-
I-bpw sN-øpw. s]m-́ n-®v hm-bn-°p-tºm-gm-I-s´ kp¬-Øm-s\-°p-dn-®p-
≈ Zq-jym-tcm-]-W-ß-fpw ]-gn-bp-am-bn-cn-°pw \n-d-sb. X-∑q-ew U¬-ln-
sb \-in-∏n-°p-hm≥ A-t±-lw D-d-®p. P-\-ß-fp-sS ssI-h-i-ap-≠m-bn-cp-
∂ sI-́ n-S-ß-fpw kz-Øp-sa-√mw A-t±-lw hn-e-bv-°p hm-ßn-b ti-jw
A-h-tcm-sSm-s° Zu-e-Øm-_m-Zn-te-°v t]m-Ip-hm-\m-⁄m-]n-®p.-
""P-\-ß-ƒ-°n-Xp k-Ω-X-am-bn-cp-∂n-s√-∂-Xp sIm-≠v B-Zy-am-Zyw
A-h¿ am-dm≥ Iq-´m-°n-bn-√. C-Xp a-\- n-em-°n-b kp¬-Øm≥ aq-
∂p cm-{Xn I-gn-™m¬ U¬-ln-bn¬ H-cm-fpw Im-Wm≥ ]m-Sn-√m F-
∂ A-¥y-im-k-\w cm-P-Zq-X-∑m¿ ap-tJ-\ hn-fw-_-cw sN-bv-Xp. `q-cn-]-
£-hpw Cu I-ev-]-\-sb am-\n-®p ÿ-ew hn-´p. ]-t£, Nn-e¿ ho-Sp-I-
fn-¬ H-fn-®n-cp-∂p. ¢n-]v-X-k-a-bw I-gn-™-t∏mƒ B-sc-¶n-epw H-fn-®n-
cn-°p-∂p-t≠m F-∂-dn-bm≥ kp¬-Øm≥ X-s‚ D-tZym-K-ÿ-∑m-sc-s°m-
≠v A-t\z-j-Ww \-S-Øn-®p.-- C-Xn-s‚ ^-e-am-bn c-≠p t]-sc I-≠p
In-´n ˛ H-cmƒ ap-S-¥-\pw A-]-c≥ Ip-cp-S-\p-am-bn-cp-∂p. C-h-sc kp¬-
Øm-s‚ ap-ºn¬ lm-P-cm-°n. ap-S-¥-s\ Np-g-‰n-sb-dn-™p sIm-√p-hm-
\pw Ip-cp-S-s\ U¬-ln-bn¬ \n-∂pw \m-ev-]-Xp-ssa¬ Zq-c-ap-≈ Zu-e-
Øm-_m-Zn-te-°p Ip-Xn-c-bp-sS Im-en¬ sI-´n h-en-®n-g-°p-hm-\p-am-Wp
kp¬-Øm≥ I-ev-]n-®-Xv. Ip-cp-S-s‚ i-co-c-`m-K-߃ A-hn-sS-bpw C-hn-
sS-bp-am-bn sX-dn-®p Nn-¥n. Zu-e-Øm-_m-Zn¬ F-Øp-tºmƒ A-h-ti-
jn-®-Xv Ip-Xn-c-°m-en-t\m-Sp tN¿-Øp _-‘n-®n-cp-∂ A-bm-fp-sS Im-
en-s‚ Aw-iw am-{X-am-Wv.-''
""ss]-im-Nn-I-am-b Cu Ir-Xyw \-S-∂-tXm-Sp-Iq-Sn P-\-߃ \-K-
cw -hn-t´m-Sn-t∏m-bn. A-h-cp-sS ho-´p-km-[-\-ß-fpw a-‰p h-kv-Xp-°-fpw D-
t]-£n-°-s∏-´p. A-ß-s\ \-K-cw X-cn-im-bn-Øo¿-∂p.-'' F-\n-°p hn-
izm-k-ap-≈ H-cp kp-lr-Øv F-t∂m-Sp ]-d-™ hn-h-cw C-{]-Im-c-am-
Wv: ""H-cp cm-{Xn-bn¬ kp¬-Øm≥ X-s‚ sIm-´m-c-Øn-s‚ a-´p-∏m-hn¬
I-b-dn-\n-∂v U¬-ln-sb H-cp hn-l-K-ho-£-Ww \-S-Øn. Xo-tbm ]p-I-
tbm hn-f-t°m C-√m-Xn-cp-∂ B \-K-c-sØ t\m-°n A-t±-lw C-ß-
s\ B-fl-K-Xw sN-bv-Xp: "C-t∏mƒ F-s‚ a-\-kv kz-ÿ-am-bn; F-s‚
tZ-jyw A-h-km-\n-®p'. C-Xn-\p-ti-jw a-‰p \-K-c-ß-fn-se P-\-߃
U¬-ln-bn¬ h-∂v Xm-a-k-am-°p-hm≥ kp¬-Øm≥ B-⁄m-]n-®p.
A-h-cp-sS \-K-c-ß-sf \-in-∏n-°m≥ km-[n-®p-sh-∂-√m-sX U¬-ln-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 80
sb P-\-\n-_n-U-am-°p-hm-s\m-Øn-√. A-{X -h-en-b H-cp \-K-c-am-Wv
U¬-ln. F-¥n-\v tem-I-Øn¬ sh-®v G-‰-hpw h-en-b \-K-c-am-Wn-Xv
F-∂v hn-ti-jn-∏n-°-Ww. Cu A-h-ÿ-bn-em-Wv R-߃ h-cp-tºmƒ
U¬-ln-sb Im-Wm-\n-S-bm-b-Xv. Ip-d-®v P-\-ß-sf H-gn-®m¬ U¬-ln-
hn-P-\-hpw P-\-Xm-a-k-an-√m-Ø-Xp-am-bn-cp-∂p A-t∏mƒ.-'' (Selections fromthe Travels of Ibn Battuta, pp. 204-205)
C-_v-\p _-Øq-Ø-bp-sS hm-Nm-e-am-b Cu {]-kv-Xm-h-\-bm-Wv Cw-
•o-jv N-cn-{X-Im-c-∑m-cp-sS A-h-ew-_w. A-tXm-sSm-∏w kp¬-Øm-s‚
i-{Xp-°-fm-bn-cp-∂ kn-bm-hp-±o≥ _¿-Wn-bp-sS-bpw C-km-an-bp-sS-bpw
N-cn-{X-߃ C-Xn-\v D-t]m-Zv-_-e-I-am-bn A-h¿ D-b¿-Øn-∏n-Sn-°p-I-bpw
sN-øp-∂p. ap-l-Ω-Zv Xp-•-°n-s‚ k-a-Im-en-I-\m-bn-cp-∂p kn-bm-hp-±o≥
_¿-Wn. `q-hp-S-a-I-fp-sS-bpw ap-kv-enw a-X-{`m-¥-∑m-cp-sS-bpw h-‡m-hm-
bn-´m-Wv A-t±-lw {]-Xy-£-s∏-Sp-∂-Xv. kp¬-Øm-s\-°p-dn-®v _¿-Wn-
°p-≈ B-t£-]-ß-fn¬ h-ep-Xv, ""A-t±-lw A-\-h-[n ap-kv-enw ]-Wv-
Un-X-∑m-tc-bpw ssi-Jp-I-tf-bpw \n¿-±-bw lnw-kn-®n-cp-∂p-sh-∂pw, b-
Ym¿-Y-hn-izm-kn-I-sf (ap-kv-enw-I-sf) sIm-√¬ H-cp {h-X-am-bn Aw-Ko-
I-cn-°p-I-bpw sN-bv-Xn-cp-∂p' F-∂-Xn-\m-em-Wv. (Tarikh-i-Firoz shai-pp.236-237) ap-l-Ω-Zv Xp-•-°n-s‚ a-X-k-ln-jv-W-p-X-bpw kmw-kv-Im-cn-I
kw-Lm-X-Øn-\p- th-≠n-bp-≈ D-Zm-Ø-am-b {]-h¿-Ø-\-ß-fpw _¿-
Wn-tb-bpw Iq-´-tc-bpw A-t±-l-Øn-s‚ hn-tcm-[n-I-fm-°n. hn-`n-∂-am-b
B-i-b-ß-fp-sS s]m-cp-Ø-s∏-Sm-s\m-°m-Ø ÿn-Xn hn-ti-j-hpw X-
÷-\y-am-b kw-L¿-j-hp-am-Wv Cu ap-kv-enw N-cn-{X-Im-c-∑m¿ Xp-•-
°v ap-l-Ω-Zn-s‚ Im-cy-Øn¬ A-\p-h¿-Øn-°p-hm≥ \n¿-_-‘-n-X-cm-
b-Xv. A-Xp-sIm-≠v A-h-cp-sS N-cn-{Xw ]-£-t`-Zw sIm-≠v I-cn-]p-c-
≠-Xm-bn am-dn. th-sdm-cp N-cn-{X-Im-c-\m-b C-km-an-°v kp¬-Øm-t\m-
Sp-≈ ]-cn-`-hw a-s‰m-∂m-bn-cp-∂p. Im-em-Im-e-am-bn U¬-ln-bn¬ I-gn-
™n-cp-∂ C-km-an-tbm-Sv Zu-e-Øm-_m-Zn-te-°v t]m-Ip-hm≥ kp¬-
Øm≥ I-ev-]n-®p. A-∂v A-t±-l-Øn-\v ]-Xn-\m-dv h-b- p-am-{X-ta {]m-
b-ap-≠m-bn-cp-∂p-≈q. Zu-e-Øm-_m-Zn-te-°p-≈ bm-{Xm-a-t[y X-s‚ ap-
Ø-—≥ C-kp-±o≥ C-km-an hm¿-[-Iy-k-l-P-am-b kp-J-t°-Sp-aq-ew
ar-Xn-b-S-™p. Cu Zp-c-¥-Øn-s‚ Im-c-W-°m-c-\m-b kp¬-Øm-t\m-Sv
C-km-an-°v ITn-\-am-b A-a¿-j-ap-≠m-bn. A-t±-lw N-cn-{X-c-N-\ \-S-
Øn-b-t∏mƒ B ]p-kv-X-Iw k-a¿-]n-®-Xv `m-an-\n cm-P-hw-i-ÿm-]-I-
\m-b A-em-hp-±o-\m-bn-cp-∂p. ap-l-Ω-Zv Xp-•-°n-s‚ ssh-t{km-bn-am-cn-
sem-cm-fm-bn-cp-∂p `m-an-\n km-{am-Py-ÿm-]-I≥. U¬-ln-km-{am-Py-
tØm-Sv I-em-]w \-S-Øn kz-X-{¥-am-bn ÿm-]n-® cm-P-hw-i-am-Wv `m-
an-\n km-{am-Pyw. B cm-Pm-hn-\m-Wv C-km-an X-s‚ ]p-kv-X-Iw k-a¿-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 81
]n-®-Xv. C-Xn¬ \n-s∂-√mw C-km-an-bp-sS N-cn-{X-hpw Xp-•-°v ap-l-Ω-
Zn-s\ kw-_-‘n-®v C-km-an \n-in-X-hn-a¿-i-\w \-S-Øm-\p-≈ Im-c-W-
hpw a-\- n-em-°m-hp-∂-tX D-≈q.-
C-Xn-s\m-s° ]p-d-ta kn-bm-hp-±o≥ _¿-Wn-bp-sS-bpw a-‰pw ho-
£-W-Øn¬ C-¥y-bn-se P-\-e-£-߃ H-cn-°-epw H-cp ÿm-\-hpw
A-e-¶-cn-®n-cp-∂n-√. a-[y-Im-e- N-cn-{X-Im-c-∑m¿ "P-\-߃' F-∂ ]-Zw
sIm-≠¿-Y-am-°n-bn-cp-∂-Xv k-aq-l-Øn-se ta-te-X-e-∏-Øp-≈ P-∑n-
I-tf-bpw {]-`p-°-tf-bpw am-{X-am-bn-cp-∂p. km-[m-c-W-°m¿-°v a-\p-jy-
cp-sS ]-Z-hn-sIm-Sp-°m-t\m a-\p-jym-h-Im-i-ß-f-\p-`-hn-°m-t\m A-\p-
h-Zn-°m-Xn-cp-∂ H-cp Im-e-L-́ -Øn¬ km-aq-ln-I-̨ -cm-jv-{So-b-X-e-ß-fn¬
{]m-ho-Wyw t\-Sn-b-h¿ am-{Xw "P-\-ß-fm'hp-I- kzm-`m-hn-I-am-Wv. C-
Xv a-\- n-em-°m-sX-bm-Wv _¿-Wn-bp-tS-bpw a-‰pw C-Xp-kw-_-‘-am-
b {]-Xn-]m-Z-\-߃ _-Øq-Ø-bp-sS {]-kv-Xm-h-\-°v k-lm-b-I-am-bn
N-cn-{X-Im-c-∑m¿ ap-X-se-Sp-°p-∂-Xv.-
"Un-tbm-Ko-dn-s\ Zu-e-Øm-_m-Zv F-∂v \m-a-I-c-Ww sN-bv-Xv A-hn-
tS-°v X-e-ÿm-\w am-‰n-b-Xp-sIm-≠v U¬-ln \-in-°p-I-bpw A-hn-sS-
bp-≠m-bn-cp-∂ {]-[m-\-s∏-´ B-fp-Iƒ-°v {]-bm-k-߃ t\-cn-Sp-I-bpw
sN-bv-Xp' F-∂m-Wv "Xm-co-Jn ^n-tdm-kv-jm-bv F-∂ ]p-kv-X-I-Øn¬
kn-bm-hp-±o≥ _¿-Wn hn-h-cn-°p-∂-Xv.- (Barni-Elliot Vol. III, p. 239) A-t±-
lw Xp-S-¿-∂v tc-J-s∏-Sp-Øp-∂-Xm-I-s´, "F-√mw \-in-∏n-®p. H-cp ]-´n-
tbm ]q-®-tbm U¬-ln-bn-se ho-Sp-I-fn-tem sIm-´m-c-ß-fn-tem A-h-
ti-jn-®n-cp-∂n-√. P-\-߃ A-h-cp-sS Ip-Spw-_-ß-tfm-Spw _-‘p-°-
tfm-Spw ̀ r-Xy-∑m-tcm-Spw-Iq-Sn ÿ-ew am-dn-t∏m-Im≥ \n¿-_-‘n-X-cm-bn.
Zpx-J-`m-c-Øm¬ A-h-i-cm-b ap-kv-enw-Iƒ A-‘-hn-izm-k-ß-fp-sS \m-
´n¬ A-¥y-hn-{i-aw sIm-t≈-≠-Xm-bn-h-∂p. h-f-sc Zp¿-√-`w-t]-tc Zp-
cn-X-]q¿-W-am-b Cu I-Y ]-d-bm≥ A-h-ti-jn-®p-≈q.-'(Barni-Elliot andDwson Vol. III, p. 239)
_-Øq-Ø-bp-sS A-Xyp-‡n-]-c-am-b {]-kv-Xm-h-Øn-\p k-lm-b-I-
am-bn k-a-Im-en-I tc-J-Iƒ-Iq-Sn \n¬-°p-tºmƒ F-¥n-\v _-Øq-Ø-
sb A-hn-iz-kn-°-W-sa-∂ \ym-b-hm-Z-am-Wv tUm-Iv-S¿ kv-an-Øv, F¬-
^n≥ tÃm¨ Xp-S-ßn-b Cw-•o-jv N-cn-{X-Im-c-∑m¿ _-Øq-Ø-bp-sS
{]-Xn-]m-Z-\-sØ A-tX-]-Sn ]-I¿-Øn-°m-´n-b-Xv. F-∂m¬ C-_v-\p _-
Øq-Ø-bp-sS A-Xn-`m-hp-I-Xz-tØm-Sp- Iq-Sn-bp-≈ k-©m-c-I-Y-bp-sS
i-cn-bm-b hn-i-Zo-I-c-W-hpw k-a-Im-en-I-cm-b _¿-Wn, C-km-an Xp-S-
ßn-b-h-cp-sS hn-tZz-j-Øn-s‚ Im-c-W-ß-fpw I-≠p-]n-Sn-°p-hm≥ A¬-
]w B-bm-k-s∏-s´-¶n¬ C-¥ym-N-cn-{X-Øn-se e-÷m-I-c-am-b Cu X-
e-ÿm-\-am-‰-Øn-s‚ s]m-≈-Ø-cw sh-fn-s∏-Sp-Øm-s\m-°p-am-bn-cp-∂p.
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 82
_-Øq-Ø-bp-sS {]-kv-Xm-h-\-bn-ep-≈ A-kmw-K-Xy-sØ-°p-dn-®v \-ap-
°m-Zyw {]-Xn-]m-Zn-°mw. A-t±-l-Øn-s‚ A-`n-{]m-b-Øn¬ U¬-ln-
sb \-in-∏n-°m-\pw A-hn-S-sØ P-\-ß-sf in-£n-°m-\pw th-≠n I-
cp-Xn-°q-´n \-S-Øn-b H-cp {]-Xn-Im-c \-S-]-Sn-bm-Wv U¬-ln-bn¬ \n-
∂p Zu-e-Øm-_m-Zn-te-°p-≈ X-e-ÿm-\-am-‰w. Cu B-tcm-]-Ww F-
{X-am-{Xw k-Xy-am-sW-∂v \-ap-°v B-Zy-ta ]-cn-tim-[n-t°-≠-Xp-≠v.-
U¬-ln-bn-se P-\-ß-tfm-Sv hn-tZz-jw tXm-∂n-b-Xp sIm-≠v bm-
sXm-cp ho-≠p- hn-Nm-c-hp-an-√m-sX-bm-Wv A-h-tcm-Sv Zu-e-Øm-_m-Zn-te-
°v t]m-Im-\m-h-iy-s∏-´n-cp-∂-Xv F-¶n¬ C-{X-bpw P-\-ß-sf ]p-Xn-b
H-cp ÿ-e-Øv Ip-Sn-bn-cp-Øp-I-sb-∂ Zu¿-`m-Ky-I-c-am-b _p-≤n-ap-´v
kp¬-Øm-s\ A-e-´n-bn-cp-∂n-cn-°p-I-bn-t√? H-cp ]-t£, D-∑m-Zn-bm-b
Xp-•-°n-\v P-\-ß-fp-sS I-jv-S-∏m-Sn-s\-°p-dn-®v Nn-¥n-®v A-kz-ÿ-\m-
tI-≠ B-h-iy-an-s√-∂m-bn-cn-°mw! F-∂m¬ C-_v-\p _-Øq-Ø X-
s∂ Zu-e-Øm-_m-Zn-s\-°p-dn-s®-gp-Xp-∂-Xv C-ß-s\-bm-Wv: "_o-lm-dn¬
\n-∂pw R-߃ D-÷-bn-\n-bn-te-°v bm-{X-bm-bn. A-Xv \-√ `w-Kn-bpw
P-\-km-{μ-X-bp-ap-≈ ]-´-W-am-Wv. A-hn-sS-\n-∂pw Zu-e-Øm-_m-Zn-te-
°m-Wv t]m-b-Xv. X-e-ÿm-\-am-b U¬-ln-sb-t∏m-epw sh-√p-∂ a-t\m-
l-c-hpw hn-im-e-hp-am-b H-cp \-K-c-am-Wn-Xv. A-Xn-\p Im-c-Ww Cu \-
K-c-Øn-s‚ B-kq-{X-W-ssh-in-jv-Sy-hpw h-ep-∏-hp-am-Wv. Cu \-K-cn-
sb aq-∂m-bn hn-`-Pn-®n-cn-°p-∂p. H-∂v Zu-e-Øm-_m-Zv F-∂p ]-d-bp-∂
ÿ-ew X-s∂. C-hn-Sw kp¬-Øm-\pw A-t±-l-Øn-s‚ ssk-\y-߃-
°pw th-≠n {]-tXy-Iw k-÷-am-°n-bn-´p-≈-Xm-Wv. c-≠m-a-sØ `m-K-
sØ I-Sm-Im F-∂p hn-fn-°p-∂p. aq-∂m-a-tØ-Xm-Wv \-K-c-Øn-s‚ {]-
[m-\ B-ÿm-\w. A-Xn-s\ Un-tbm-Ko¿ F-∂p ]-d-bp-∂p. Cu \-K-c-
Øn-s‚ i-‡n-tb-bpw ta-∑-tb-bpw I-h-®p-sh-°m≥ a-s‰m-∂pw tem-I-
Øn-√.-'
"cm-P-Kp-cp-hpw A-ao-dp-am-b Ip-Øp-e-Iv-Jm-\m-Wv C-hn-S-sØ `-c-
Wm-[n-]-\pw N-{I-h¿-Øn-bp-sS {]-Xn-\n-[n-bpw. A-t±-lw sX-ep-¶m-\-
bpw A-Xn-s‚ A-Xn¿-Øn- cm-Py-ß-fpw `-c-Ww \-S-Øp-∂ hy-‡n-bm-
Wv. Cu cm-Py-Øn-s‚ A-Xn¿-Øn-bn-se-Øm≥ aq-∂p am-k-sØ k-
©m-c-am-h-iy-am-Wv. P-\-߃ Xn-ßn-∏m¿-°p-∂ Cu ÿ-e-Øn-s‚ `-
c-W-`m-cw C-t±-l-am-Wv \-S-Øp-∂-Xv. tZ-h-Kn-cn-bn-ep-≈ tIm-´-bm-I-s´
G-‰-hpw i-‡-am-Wv. h-en-b H-cp ]m-d-s°-´n-em-W-Xv ÿn-Xn- sN-øp-∂-
Xv. D-{K-am-b Cu ]m-d- Xp-c-∂v A-Xn-s‚ ap-Iƒ-]-c-∏n¬ a-t\m-l-c-am-
b-l¿-ayw ]-Wn-Xo¿-Øn-cn-°p-∂p. A-Xn-te-°p-≈ {]-th-i-\w Xp-I¬
sIm-≠p-≠m-°n-b H-cp tIm-h-Wn-bn¬ Iq-Sn-bm-Wv. cm-{Xn -Im-e-ß-
fn¬ C-Xv \o-°w sN-øp-∂p. Cu tIm-´-°-I-Øp-≈ P-bn-en¬ X-S-hp-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 83
Im-cm-°p-∂-Xv I-\-Ø in-£ -\-ev-Ip-∂-h-sc-bm-Wv. P-bn-en-\-I-Øv
]q-®-tb-°mƒ h-en-b F-en-I-fm-Wp-≈-Xv. ]q-®-Iƒ Cu F-en-I-sf `-
b-s∏-´p -hn-c-fp-∂-Xv Rm≥ I-≠n-´p-≠v. X-∑q-ew C-h-sb \-in-∏n-°p-
hm≥ sI-Wn-sh-°p-I-bm-Wv sN-øp-∂-Xv. F-\n-°v A-h-sb I-≠-t∏mƒ
A-¤p-Xw tXm-∂n.-'
"Zu-e-Øm-_m-Zn-se P-\-߃ a-dm-Ø-°m-cm-Wv. A-h-cp-sS kv-{Xo-
I-fp-sS ]p-cn-I-hpw \m-kn-I-bpw a-t\m-l-c-am-bn-cn-°p-∂p. ssZ-hw C-h-
cn¬ ku-μ-cyw \n¿-t√m-`w A-\p-{K-ln-®p \-ev-In-bn-cn-°p-∂p. Cu \-
K-c-hm-kn-I-f-[n-I-hpw A-hn-izm-kn-I-fm-Wv(ln-μp-°ƒ). A-h¿ kz¿-
W hym-]m-c-am-W-[n-I-hpw \-S-Øp-∂-Xv. h-f-sc [-\n-I-∑m-cm-Wv C-h-
scm-s°-bpw. Zu-e-Øm-_m-Zn¬ a-t\m-l-c-hpw hn-im-e-hp-am-b H-cp _-
km¿ D-≠v. A-hn-sS Km-b-I-∑m-cpw Km-bn-I-I-fpw kp-e-`-am-Wv. Hm-tcm
]o-Sn-I-bpw A-h-bn¬- Hm-tcm hm-Xn-ep-I-fpw Im-Wmw. A-Xv I-S-∂p-sN-
∂m¬ F-Øp-∂ ÿ-ew Cu I-S-I-fp-sS D-S-a-ÿ-∑m-cp-sS Kr-l-ß-fn-
em-Wv. Cu I-S-Iƒ `w-Kn-tb-dn-b ]-c-h-Xm-\n-Iƒ-sIm-≠v A-e-¶-cn-®n-
cn-°pw. ap-dn-bp-sS \-Sp-hn¬ sXm-´n¬-t]m-se-bp-≈ H-cp hn-Xm-\-Øn-
em-Wv Km-bn-I-am¿ C-cn-°p-∂-Xpw ]m-Sp-∂-Xpw. A-h¿ k¿-hm-`-c-W -
hn-̀ q-jn-X-I-fm-Wv. ]m-́ p-]m-Sn-s°m-≠n-cn-°p-tºmƒ A-h-cn-cn-°p-∂ sXm-
´n-em-´p-hm≥ A-\p-N-c-∑m¿ D-≠m-bn-cn-°pw. Cu _-km-dn-s‚ H-Ø \-
Sp-hn-¬ hn-Xm-\n-® H-cp ]-¥-ep-≠v. km-bm-”-{]m¿-Y-\-°v ti-jw F-
√m hym-gm-gv-N-bpw \-K-c-Øn-se {]-[m-\ Km-b-I≥ A-hn-sS B-K-X-\m-
bn-cn-°pw. A-t±-l-Øn-s‚ ]-cn-Nm-c-I-∑m-cpw A-Sn-a-I-fpw ap≥-]-¥n-bn¬
C-cn-°p-I-bpw sN-øp-w. Km-bn-I-am¿ Iq-´w Iq-´-am-bn A-hn-sS k-∂n-ln-
X-cm-hp-I-bpw ]m-Sp-I-bpw B-Sp-I-bpw sN-øp-∂-Xv ]-Xn-hm-Wv. C-Xv
{]m¿-Y-\m-k-a-bw h-sc Xp-S-cp-∂p. {]m¿-Y-\-°m-bn B-fp-Iƒ ]n-cn-bp-
tºm-gm-Wv Cu ]m-´pw ta-f-hpw A-h-km-\n-°p-∂-Xv. C-tX _-km-dn¬-
X-s∂ {]m¿-Y-\-°p-≈ ]-≈n-I-fp-ap-≠v. C-hn-S-sØ H-cp ln-μp-cm-Pm-hv
Cu _-km-dn¬-Iq-Sn I-S-∂p-t]m-Ip-tºmƒ Cu ]-¥-en¬ B-k-\-ÿ-
\m-bn ]m-´pw \-S-\-hpw Im-Wp-I km-[m-c-W-bm-Wv. H-cp ap-kv-enw cm-
Pm-hpw A-Xp-X-s∂ sN-øp-∂-Xm-bn-´-dn-bmw.-' (Travels of Ibn Battuta, pp.227-228)
C-_v-\p _-Øq-Ø X-s∂-bm-Wv Zu-e-Øm-_m-Zn-s\-°p-dn-®v ta-ep-
≤-cn-® hn-h-c-Ww \-ev-Ip-∂-Xv. Zu-e-Øm-_m-Zn-s\ a-t\m-l-c-am-b H-cp
\-K-c-am-°n kp¬-Øm≥ am-‰n-bn-cn-°p-s∂-∂pw kp-Zo¿-L-am-b ]-cym-
tem-N-\-°pw [m-cm-f-Øn-te-sd-bp-≈ B-kq-{Xn-X {]-b-Xv-\-߃-°pw
ti-jw hn-Z-Kv-[-am-bn \n¿-an-®-Xm-Wv Cu \-K-c-sa-∂p-am-Wv C-Xn¬ \n-
∂pw a-\- n-em-°m≥ km-[n-°p-∂-Xv. s]-s´-∂v tZ-jyw I-b-dn P-\-ß-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 84
sf in-£n-®-Xm-bn-cp-∂p-sh-¶n¬ Zu-e-Øm-_m-Zn¬ k-÷o-I-cn-®n-cp-
∂ ku-I-cy-߃ A-\m-h-iy-am-bn-cp-t∂-t\.-
C-Xn-t\m-S-\p-_-‘-am-bn a-s‰m-cp k-a-Im-en-I ]-Wv-Un-X-\pw k-
©m-cn-bpw B-b A¬ D-a-dn \¬-Ip-∂ hn-h-c-hpw Iq-Sn k-a-\z-bn-∏n-®v
]T-\w \-S-Øn-bm¬ \-ap-°v Zu-e-Øm-_m-Zn-s\-°p-dn-®v H-cp G-I-tZ-i-
⁄m-\w In-´pw. A-t±-l-sa-gp-Xp-∂p: "C-¥y-bp-sS X-e-ÿm-\w U¬-
ln \-K-c-am-Wv. C-Xp I-gn-™m¬ ]n-∂-sØ {]-[m-\ \-K-cw tZ-h-Ko¿
F-∂-Xpw. Cu \-K-cw C-t∏m-g-sØ kp¬-Øm≥ ÿm-]n-®-Xm-Wv. A-
t±-l-a-Xn-\v "I-A-_-Øp¬ C-kv-emw' A-Y-hm "C-kv-em-an-s‚ ap-Jy-
tI-{μw' F-∂m-Wv t]-cn-´-Xv. Rm≥ B-dp-sIm-√-߃-°p ap-ºv B
ÿ-e-Øp-\n-∂v t]m-cp-tºmƒ sI-´n-S-ß-sf-√mw ]q¿-Øn-bm-bn-´p-≠m-
bn-cp-∂n-√. kp¬-Øm≥ Cu \-K-c-sØ Hm-tcm hn-`m-K-Øn-epw s]-´
tPm-en-°m¿-°p-th-≠n {]-tXy-Iw {]-tXy-Iw hn-`-Pn-®n-cn-°p-I-bm-Wv.
ssk-\n-I¿, Jm-kn-Iƒ, ]-Wv-Un-X-∑m¿, ssi-Jp-Iƒ, ap-^v-Xn-Iƒ Xp-
S-ßn Hm-tcm X-c-°m¿-°pw th-sd-th-sd ÿ-e-ß-fm-Wv B-kq-{X-Ww
sN-bv-Xv kw-hn-[m-\n-®n-´p-≈-Xv. Hm-tcm {]-tXy-I L-S-I-߃-°pw B-
h-iy-am-b ku-I-cy-ß-fpw G¿-∏m-Sm-°n-bn-´p-≠v. ]-≈n, N-¥, I-fn-ÿ-
ew, In-W-dp-Iƒ, A-Sp-∏p-Iƒ ap-X-em-b-h-bpw sIm-√-∑m¿ Xp-S-ßn-b
G-Xp-X-cw tPm-en-°m-sc-bpw A-hn-sS Xm-a-kn-∏n-®n-cn-°p-∂p. A-hn-sS-
bp-≈-h¿-°v {I-b-hn-{I-b-߃-t°m a-s‰-s¥-¶n-epw B-h-iy-Øn-t\m
]p-d-sa t]m-tI-≠-Xm-b B-h-iy-ta D-≠m-bn-cp-∂n-√. Cu Hm-tcm hn-`-
Pn-X-hn-`m-K-hpw kz-bw ]-cym-]v-X-ß-fm-b Hm-tcm sIm-®p \-K-c-ß-fm-
bn am-dp-I-bm-Wv.-'
"cm-Py-sØ c-≠p {]-[m-\-s∏-´ \-K-c-ß-fm-b U¬-ln-°pw Zn-tbm-
Ko-dn-\p-an-S-°v A-Sp-Ø-Sp-Ø ÿ-e-ß-fn-em-bn X-tº-d-Sn-°p-hm-≥ G¿-
∏m-Sv sN-bv-Xn-´p-≈-Xv. F-s¥-¶n-epw H-cp kw-`-hw \-S-∂m¬ D-S-s\ X-
tº-d-Sn-°p-∂p. H-cp ÿ-e-Øp \n-∂pw A-Xn-s‚ i-_v-Zw tI-´m¬ Hm-
tcm t]m-Ãn¬ \n-∂pw Xp-S¿-∂v i-_v-Z-ap-≠m-°p-∂p. X-∑q-ew Cu c-
≠v ÿ-e-Øn-\p-an-S-°v F-¥p kw-̀ -hn-®m-epw H-́ pw Xm-a-kn-bm-sX kp¬-
Øm-\v \n-jv-{]-bm-kw A-dn-hp e-`n-°p-I-bpw sN-øp-∂p. C-Xp-Im-c-Ww
Cu \-K-c-ß-fn-se sK-bn-‰p-Iƒ F-t∏mƒ Xp-d-°p-∂p F-t∏mƒ A-S-
°p-∂p F-∂-Xp Iq-Sn A-dn-bm≥ kp¬-Øm-s\m-°p-am-bn-cp-∂p.-' (Masalik-ul Abgar-Alumeri)
17˛mw \q-‰m-≠n¬ C-hn-sS F-Øn-b k-©m-cn-Iƒ ap-gp-s° Zu-e-
Øm-_m-Zn-s‚ h¿-[-am-\-am-b s]m-en-a-sb ]-cm-a¿-in-®n-´p-≠v. jm-P-
lm-s‚ Im-e-sØ N-cn-{X-Im-c-\m-b A-_v-Zp¬ l-ao-Zv em-tlm-cn-bpw
a-‰pw F-¥p-am-{Xw {]-iw-k-bm-Wv Zn-tbm-Ko-dn-s\ kw-_-‘n-®v sNm-cn-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 85
™n-´p-≈-Xv. U¬-ln-bn¬ \n-∂pw 700 ssa¬ A-I-se-bp-≈ Zu-e-
Øm-_m-Zn¬ Cu \-K-c-kw-hn-[m-\w H-cp-°n-b-tXm-Sp Iq-Sn U¬-ln-ap-
X¬ Cu ÿ-ew h-sc \-√ H-cp tdm-Up-≠m-°p-I-bpw tdm-Un-s‚ C-
cp h-i-ß-fn-epw hr-£-߃ \-´p-]n-Sn-∏n-°p-I-bpw sN-bv-Xp.-- ]p-d-ta,
io-{L-X-bpw Im-cy-£-a-X-bp-ap-≈ H-cp X-]m¬ k¿-ho-kv \-S-∏n-em-
°p-I-bpw sN-bv-Xp- F-∂v k-a-Im-en-I-cm-b a-‰-\-h-[n F-gp-Øp-Im¿ ]-
d-bp-∂p-≠v. kp¬-Øm-s\ A-[n-t£-]n-°p-∂-Xn¬ ap-º-\m-bn-cp-∂ _¿-
Wn ]-d-bp-∂p: ""U¬-ln-bn¬ \n-∂pw t]m-b-h¿-°v F-√m bm-{Xm ku-
I-cy-ß-fpw ]-W-hpw \-ev-Ip-∂-Xn¬ kp¬-Øm≥ h-f-sc a-lm-a-\-kv-
I-X Im-Wn-®n-´p-≠v.-'' Np-cp-°-Øn¬ C-_v-\p _-Øq-Ø ]-d-bp-∂-Xp-
t]m-se, U¬-ln-bn-se P-\-߃ X-s∂ B-t£-]n-®v I-sØ-gp-Xn-b-
Xp-sIm-≠v tIm-]m-{Im-¥-\m-bn P-\-ß-sf in-£n-°p-hm≥ th-≠n H-
cp kp-{]-`m-X-Øn¬ Zu-e-Øm-_m-Zn-te-°v ]-d-™-b-®-X-√. Zo¿-L-am-
b H-cm-kq-{Xn-X- ]-≤-Xn-bp-tS-bpw kp-Nn-¥n-X-am-b \n¿-am-Wm-fl-I- {]-
h¿-Ø-\-Øn-s‚-bpw ]-cn-k-am-]v-Xn-bm-bn-cp-∂p A-Xv. _-Øq-Ø-bp-sS
{]-kv-Xm-h-\ A-t±-l-Øn-s‚ Zn-tbm-Ko¿ hn-h-c-Ww sIm-≠p-X-s∂ s]m-
fn-s®-gp-X-s∏-´p. A¬ D-a-dn ]-d-bp-∂ Hm-tcm {]-tXy-I tPm-en-°m¿-
°p th-≠n-bp-≈ \-K-c-hn-`-P-\w X-s∂-bm-Wv _-Øq-Ø-bp-sS Km-bn-
Im- Km-b-I-∑m-cp-sS _-km-dn-s\-°p-dn-®p-≈ ]-cm-a¿-i-hpw. A-t±-l-Øn-
s‚ hm-k-\-°pw cp-Nn-°p-a-\p-k-cn-®v Im-cyw Iq-Sp-X¬ a-t\m-l-c-am-bn
hn-h-cn-®p-sh-∂p-am-{Xw. Np-cp-°n-∏-d-™m¬ h-f-sc {]-b-Xv-\-hpw ]-W-
hpw sN-e-hp-sN-bv-Xm-Wv Cu a-lm-\-K-cn kp¬-Øm≥ ap-l-Ω-Zv ]-Wn-
I-gn-∏n-®-Xv.-
C-_v-\p _-Øq-Ø-bp-sS a-s‰m-cm-t£-]w P-\-ß-sf ap-gp-s° \n¿-
_-‘n-®v U¬-ln-bn¬ \n-∂pw Zu-e-Øm-_m-Zn-te-°v ]-d-™-b-®p-sh-
∂m-Wv. A-Xv A-hn-iz-k-\o-b-am-b H-cp Im-cy-hpw N-cn-{X bm-Ym¿-Yy-
Øn-\p hn-]-co-X-hp-am-Wv. kw-̀ -hn-®-Xn-ß-s\-bm-Imw: Zu-e-Øm-_m-Zn¬
H-cp ]p-Xn-b \-K-cw \n¿-an-® kp¬-Øm≥ U¬-ln-bn-se X-s‚ Ip-sd
D-tZym-K-ÿ--tcm-Sv A-hn-tS-°v t]m-Im≥ B-h-iy-s∏-´p. ]-t£, A-h¿-
°m¿-°pw X-s∂ A-Xn-jv-S-s∏-́ n-cn-°m-\n-S-bn-√. Im-em-Im-e-am-bn U¬-
ln-bn-epw ]-cn-k-c-Øpw I-gn-™n-cp-∂ A-h-tcm-Sv 700 ssa¬ A-I-se
A-]-cn-Nn-X-am-b H-cp ÿ-e-tØ-°v am-dn-t∏m-Ip-hm≥ B-h-iy-s∏-´-
t∏mƒ A-h-scm-s° ]-cn-{`m-¥-cm-bn. C-∂pw H-cp ÿ-e-Øv \n-∂pw a-
s‰m-cn-S-tØ-°v ÿ-ew am-‰-ap-≠m-bm-ep-≠m-hp-∂ A-¶-em-∏pw ]-cm-
Xn-bpw D-tZym-K-ÿ-∑m-cp-sS C-S-b¬ \mw \n-tXy-\ Im-Wm-dp-≈-Xm-
W-t√m. C-Xv 14˛mw \q-‰m-≠n-em-sW-∂ Im-cy-hpw A-Xn-\p-ap-ºv C-ß-
s\ H-cp ÿ-ew am-‰-{]-iv-\w tI-´p-tIƒ-hn-t]m-ep-an-√m-Xn-cp-∂p F-∂
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 86
kw-K-Xn-bpw Hm¿-°-Ww. ]-t£, ]p-Xn-b H-cp `-c-W-tI-{μw {]-hn-iy-
bn¬ ÿm-]n-® ap-l-Ω-Zv Xp-•-°v X-s‚ D-tZym-K-ÿ-∑m-tcm-S-√m-sX a-
‰m-tcm-Sm-Wv t]m-Ip-hm-\m-⁄m-]n-°p-I. X-s‚ I-ev-]-\ A-\p-k-cn-
°m≥ a-Sn-®-h-sc A-t±-lw cm-P-im-k-\ _-lp-am-\n-°m≥ \n¿-_-‘n-
®n-cn-°pw. "C-Xp-aq-ew U¬-ln-bn-se P-\-ß-fn¬ {]-[m-\n-I-fm-b-h¿-
°v {]-bm-k-ap-≠m-bn' F-∂-√m-sX P-\-ß-tfm-Sv ap-gp-s° Zu-e-Øm-
_m-Zn-te-°v t]m-Im-\m-h-iy-s∏-Sp-I-tbm A-ß-s\ H-cp kw-`-hw \-S-
°p-I-tbm D-≠m-bn-´n-√.-
]-t£, A-°m-e-L-´-Øn-s‚ kz-`m-h-a-\p-k-cn-®v H-cp-Iq-´w D-tZym-
K-ÿ-∑m¿ U¬-ln- hn-´-t∏mƒ H-cp h-en-b P-\-{]-f-bw X-s∂ D-≠m-
bn-cp-∂n-cn-°-Ww. Im-c-Ww Hm-tcm {]-`p-hpw A-t\-Iw A-Sn-a-I-fp-sS D-
S-a-bm-bn-cp-∂p. k-aq-l-Øn-se [-\-ti-jn-bp-tS-bpw {]m-ho-Wy-Øn-s‚-
bpw A-f-hv Hm-tcm-cp-Ø-cp-sS-bpw Io-gn-ep-≠m-bn-cp-∂ A-Sn-a-I-fp-tS-bpw
l-c-Øn-se kv-{Xo-I-fp-tS-bpw F-Æ-°q-Sp-X¬ sIm-≠m-bn-cp-∂p I-
W-°m-°n-bn-cp-∂-Xv. a-s‰m-cm-fp-sS [-\-ti-jn A-dn-bm≥ A-bmƒ-°v
F-{X ÿ-e-ap-≠v F-∂v \mw A-t\z-jn-®v a-\- n-em-°m-dp-≈-Xp t]m-
se A-°m-e-Øv H-cp {]-`p-hn-s‚ A-¥- v Iq-Sp-I-bpw Ip-d-bp-I-bpw
sN-bv-Xn-cp-∂-Xv l-c-Øn-se B-bn-c-°-W-°m-b A-Sn-a-I-fp-tS-bpw A-
c-a-\-bn-ep-≈ kv-{Xo-I-fp-tS-bpw h¿-[n-® kw-Jy-bp-sS A-Sn-ÿm-\-Øn-
em-bn-cp-∂p. X-∑q-ew Hm-tcm {]-`p-hpw Iq-Sp-X¬ Iq-Sp-X¬ Aw-K-kw-
Jy-bp-≠m-°m≥ {i-an-®n-cp-∂p. C-Xn-s\m-s° ]p-d-ta C-h-cp-sS Hm-tcm-
cp-Ø-cp-tS-bpw Io-gn¬ [m-cm-fw ]-́ m-f-°m-cp-ap-≠m-bn-cp-∂p. ""H-cp Jm≥
10,000 Ip-Xn-c-∏-S-bm-fn-I-fp-sS t\-Xm-hm-Wv. am-en-°m-I-s´ 1000 Ip-Xn-c-
∏-S-bp-sS kq-£n-∏p-Im-c-\pw. H-c-ao-dn-s‚ Io-gn¬ 100 A-iz-m-cq-V-cm-b
`-S-∑m-cp-ap-≠v'' F-∂m-Wv C-hn-sS A-°m-e-Øv \n-e-hn-ep-≠m-bn-cp-∂
ssk-\n-I-t\-Xr-Xz-sØ kw-_-‘n-®v ]Tn-®-dn-™ A¬ D-a-dn {]-kv-
Xm-hn-°p-∂-Xv. A-ß-s\ a-[y-Im-e-L-´-Øn¬ H-cp {]-`p-hn-s‚ Ip-Spw-
_-sa-∂p ]-d-™m¬ A-Xv A-\-h-[n B-fp-Iƒ Dƒ-s°m-≈p-∂-Xm-bn-
cp-∂p. H-cp {]-`p H-cp ÿ-e-Øp-\n-∂v a-s‰m-cn-S-Øv t]m-Ip-I-sb-∂-Xn-
s‚ A¿-Yw, A-t\-Iw P-\-ß-fp-sS {]-hm-l-ap-≠m-Ip-I-sb-∂m-Wv. A-
t∏mƒ Ip-sd {]-`p-°-∑m-tcm-Sv U¬-ln-bn¬ \n-∂pw Zu-e-Øm-_m-Zn-
te-°v t]m-Im≥ kp¬-Øm≥ I-ev-]n-®-t∏mƒ A-h-scm-s°-bpw X-ß-
fp-sS h-en-b-kw-Lw P-\-ß-tf-bpw sIm-≠v t]m-bn-cp-∂n-cn-°-Ww. Np-
cp-°-Øn¬ C-S-Xq¿-∂n-S-Xq¿-∂p-≈ Cu h-en-b P-\-{]-hm-l-sØ U¬-
ln-bp-sS {]m-¥-{]-tZ-i-ß-fn-se P-\-߃ A-¤p-Xw-t]m-se t\m-°n-
s°m-≠n-cp-∂n-cn-°-Ww.-
C-h-cp-sS t]m-°n-s‚ D-t±-iy-sa-¥m-sW-∂m-cm-™-h-tcm-Sv H-cp-]-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 87
t£, U¬-ln-sb hn-P-\-am-°m≥ th-≠n kp¬-Øm≥ F-√m-h-tcm-
Spw I-ev-]n-®n-cn-°p-∂p-sh-∂v C-h¿ ]-d-™p-an-cn-°pw. Im-c-Ww, H-cp-]-
t£ Cu ÿ-ew am-‰w H-cp in-£-bm-bn A-h-c-{X-bpw I-W-°m-°n-
bn-cp-∂n-cn-°pw. ÿ-ew am-dn-t∏m-Ip-∂ D-tZym-K-ÿ≥ ta-ep-tZym-K-ÿ-
s‚ A-{]o-Xn-°v C-c-bm-b-Xp-sIm-≠m-bn-cn-°-Ww Cu ÿ-ew am-‰-sa-
∂v C-°m-e-Øp-t]m-epw kw-i-bn-°m-dp-≠v. C-Xp-t]m-se kp¬-Øm≥
A-h-tcm-sSm-s° F-t¥m ]-I tXm-∂n-b-Xp-aq-e-am-Wv t]m-Im≥ ]-d-
™-sX-∂v A-∂p-≈-h-cpw [-cn-®n-cn-°pw. kp¬-Øm-s‚ tIm-]-Øn-\n-
c-bm-b-Xp-sIm-≠v H-cp in-£-sb-t∂m-Ww ÿ-ew-am-dn- t]m-hp-I-bm-
sW-∂v tNm-Zn-°p-∂-h-tcm-Sv ]-d-™m¬ A-h¿ C-h-sc D-]-{Z-hn-°p-I-
bpw ]p-On-°p-I-bpw sN-øp-sa-∂p-≈-Xp-sIm-≠m-bn-cn-°mw in-£-°v
F-√m P-\-ß-fpw hn-t[-b-cm-bn F-∂pw U¬-ln-bn-se P-\-ß-tfm-Sv ap-
gp-s° t]m-Im≥ ]-d-™p-sh-∂pw C-h¿ {]-N-cn-∏n-®-Xv. C-jv-S-an-√m-Xn-
cp-∂ C-h-sc \n¿-_-‘n-®v ]-d-™-b-®-t∏mƒ A-h¿-°v kp¬-Øm-t\m-
Sv hn-tZz-j-ap-≠m-Ip-I kzm-`m-hn-I-am-Wv. A-Ø-c-°m¿ ]-d-bm-hp-∂ ]-
c-Zq-j-W-ß-fpw I-≈-°-Y-I-fpw Du-ln-°m-hp-∂-tX-bp-≈q. Cu I-Y-
I-fn-te-sX-¶n-epw B-bn-cn-°pw _-Øq-Ø-bpw tI-´-Xv. Im-c-Ww, C-Xv
\-S-°p-∂-Xv 1327em-Wv. _-Øq-Ø C-¥y-bn¬ h-cp-∂-Xm-I-s´ 1333
sk-]v-Xw-_-dn-ep-am-W-t√m. B-tcm ]-d-™p-tI-´ I-≈-°-Y H-∂p-Iq-
Sn X-∑-b-Xz-am-bn _-Øq-Ø A-h-X-cn-∏n-°p-I-bm-Wv sN-bv-X-Xv.-
F-√m P-\-ß-tfm-Spw t]m-Im≥ ]-d-™n-cp-∂p-sh-¶n¬ sIm-´m-c-
Øn-se A-t¥-hm-kn-bm-b N-cn-{X-Im-c≥ kn-bm-hp-±o≥ _¿-Wn-bpw
t]m-tI-≠-Xm-bn h-cp-am-bn-cp-∂p. A-t±-lw t]m-b-Xm-bn ]-d-bp-∂n-√.
kp¬-Øm-s‚ D-t±-iyw P-\-ß-sf in-£n-°p-I-bm-bn-cp-∂n-s√-∂pw D-
∂-X-am-b H-cp kz-]v-\-Øn-s‚ km-£m-Xv-Im-c-am-bn-cp-∂p Zu-e-Øm-_m-
Zv \n¿-am-W-sa-∂pw hy-‡-am-°m≥ F-{X-tbm tc-J-Iƒ th-W-sa-¶n-
epw C-∂p e-`y-am-Wv. X-\n-°n-jv-S-hpw hn-izm-k-hp-ap-≈ D-tZym-K-ÿ-
∑m-tcm-Sm-Wv t]m-Im-\m-h-iy-s∏-´n-cp-∂-Xv. ]-t£, A-h-c-{X-bpw A-
sXm-cp in-£-bm-bn [-cn-®-Xv kp¬-Øm-s‚ Ip-‰-am-Ip-∂-sX-ß-s\?
Zu-e-Øm-_m-Zn-te-°v t]m-Im-\m-h-iy-s∏-´ I-hn-bpw N-cn-{X-Im-c-\p-am-
b _-Z¿ Nm-®-°p kp¬-Øm-\-b-® I-Øv A-t±-lw {]-kn-≤o-I-cn-®n-
´p-≠v. A-Xn-{]-Im-c-am-Wv: "ln-Pv-d 745 i-A-_m≥ H-∂mw Xo-b-Xn kp¬-
Øm-\n¬ \n-∂pw F-\n-s°m-cp I-ev-]-\ In-´n. "A-√-tbm _-Z¿, I-hn-
bm-b P-ao¬-am-en-°pw A-Sn-a-bm-b s\-t{Im-Wp-sam-∂n-®v dp-kv-X-Øn-
s‚ {]u-Vn-tbm-Sp-Iq-Sn t]m-Ip-hm-s\m-cp-ßp-I. c-≠v tem-I-Øn-s‚-
bpw kw-c-£-I≥ \n-ß-sf Xp-W-°-s´. k¿-h-N-cm-N-c-ß-fp-sS-bpw A-
[n-]≥ \n-ß-fn¬ I-\n-bp-I-bpw sN-ø-s´. Zn-tbm-Ko-dn-te-°-√; Rm-\-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 88
Xn-s\ Zu-e-Øm-_m-Zv F-∂v hn-fn-°p-∂p. Aw-_-c-Npw-_n-I-fm-Wv A-
hn-sS-bp-≈ tIm-´-bpw sI-´n-S-ß-fpw. A-Xv F-s‚ cm-Py-Øn-se H-cp
tI-{μw am-{X-am-sW-¶n-epw B-bn-cw Pmw-j-Un-t\-°mƒ I-a-\o-b-am-
Wv. A-hn-S-sØ K-h¿-W-dm-b Ip-Øv-e-Iv-Jm-s‚ A-Sp-°¬ sN-√p-I-
bpw Cu hn-⁄m-]-\w Im-Wn-®v B-Xn-Yy-hpw k-ar-[n-bpw kzo-I-cn-
°p-I-bpw sN-øp-I.-.-.-.-.-.-.-'' (Kasaid of Badr chach-Elliot, Vol. III, p. 570)kp¬-Øm-s‚ Cu I-Øn¬ \n-∂pw e-`n-°p-∂ km-cw h-f-sc hn-
e-s∏-´-Xm-Wv. Xm≥ kw-hn-[m-\w sN-bv-X B \-K-cn-bp-sS I-a-\o-b-am-
b a-t\m-l-m-cn-X-bn¬ A-t±-lw B-th-iw sIm-≈p-∂p. hn-Z-Kv-[-am-b
B-kq-{X-W-Øn-\pw B-tem-N-\-°pw ti-j-am-Wv Cu \-K-c-\n¿-am-Ww
\-S-Øn-b-sX-∂pw kn-≤n-°p-∂p-≠v. _-Øq-Ø-bpw _¿-Wn-bpw ]-d-
bp-∂ [n-°m-c-kz-`m-h-a-√ Cu I-Øn¬ \n-g-en-°p-∂-Xv. hn-\-b-hpw
ku-lr-Z-hpw \n-d-™v Xp-fp-ºp-∂-Xm-Wv Cu I-Øv. P-\-ß-tfm-Sv ap-
gp-s° t]m-Im≥ ]-d-™n-cp-∂p-sh-¶n¬ C-ß-s\ H-‰-sbm-‰-bm-b F-
gp-Øp-Iƒ A-b-t°-≠ B-h-iyw D-≠m-Ip-am-bn-cp-∂n-√. A-t∏mƒ Np-
cp-°w Nn-e-tcm-Sp am-{X-ta t]m-Im-\m-h-iy-s∏-´n-´p-≈q F-∂v A-k-μn-
Kv-[-am-bn ]-d-bm-s\m-°pw.-
C-_v-\p _-Øq-Ø X-s∂ ]-d-bp-∂-Xv "\-K-c-Øn¬ \n-∂pw k-I-
e -P-\-ß-tf-bpw H-gn-∏n-® ti-jw sIm-´m-c-Øn-s‚ a-´p-∏m-hn¬ I-b-dn-
\n-∂v kp¬-Øm≥ Xo-tbm -]p-I-tbm hn-f-t°m A-\-°-tam C-√m-Ø
hn-P-\-am-b U¬-ln-sb t\m-°n B-izm-kw sIm-≠p'sh-∂m-Wv. Cu
{]-kv-Xm-hw X-s∂ U¬-ln hn-P-\-am-bn-cp-∂n-s√-∂v B-h¿-Øn-®v {]-
Jym-]n-°p-∂p. Im-c-Ww kp¬-Øm¬ U¬-ln sIm-´m-c-Øn-ep-≠m-bn-
cp-∂p-sh-∂m-W-t√m _-Øq-Ø ]-d-bp-∂-Xv. kp¬-Øm≥ U¬-ln-bn-
ep-s≠-¶n¬ A-t±-l-Øn-s‚ ]-´m-f-°m-cpw D-]-tZ-i-I-cpw A-h-cp-sS
k-∂m-l-ß-fpw U¬-ln-bn¬ D-≠m-bn-cp-∂n-cn-°pw Xo¿-®. A¬ D-a¿
]-d-bp-∂p: "kp¬-Øm≥ H-cp Zn-h-kw c-≠p {]m-h-iyw X-s‚ D-tZym-K-
ÿ-∑m-sc A-`n-kw-t_m-[-\-sN-bv-Xv kw-km-cn-°pw. Im-e-Øpw ssh-
Ip-t∂-c-hpw Np-cp-ßn-b-Xv C-cp-]-Xn-\m-bn-cw t]-sc-¶n-epw C-Xn¬ kw-
_-‘n-°m-dp-≠v.-'(Masalik-ul Abgar-Alumeri). H-cp {]-`p-hn-s‚ Io-gn-ep-≈
P-\-ß-fp-sS G-I-tZ-i- kw-Jy \mw a-\- n-em-°m≥ {i-an-®-Xm-Wv. A-
t∏mƒ N-{I-h¿-Øn-bp-sS ssk-\y-ß-fpw a-‰p- Po-h-\-°m-cpw F-{X-am-
{X-am-bn-cn-°p-sa-∂v Du-ln-°p-∂-Xm-Wp-Ø-aw. U¬-ln hn-P-\-am-°n
F-√m-h-tc-bpw ]-d-™-b-®p-sh-∂pw "H-cp Ip-cp-S-\pw H-cp ap-S-¥-\p-sam-
gn-sI'bp-≈ k¿-h-P-\-ß-fpw t]m-sb-∂pw a-‰p-ap-≈ _-Øq-Ø-bp-sS
B-tcm-]-Ww b-£n-°-Y-Iƒ t]m-se A¿-Y-iq-\y-am-Wv. _-Øq-Ø
]-d-bp-∂-Xv, U¬-ln-bn-se P-\-ß-tfm-Sv t]m-Im≥ I-ev-]n-® ti-jw
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 89
kp¬-Øm≥ H-cp Xn-c-®n¬ \-S-Øn-sb-∂pw H-fn-®n-cp-∂ H-cp Ip-cp-S-t\-
bpw H-cp ap-S-¥-t\-bpw I-≠p-In-´n-sb-∂pw D-tZym-K-ÿ-∑m¿ C-h-sc
kp¬-Øm-s‚ ap-ºn¬ lm-P-cm-°n-b-t∏mƒ ap-S-¥-s\ sIm-√m-\pw Ip-
cp-S-s\ Zu-e-Øm-_m-Zn-te-°v h-en-®n-g-°m-\pw I-ev-]n-®p F-∂p-am-Wv.
Xp-S¿-∂v _-Øq-Ø F-gp-Xp-∂ hm-N-Iw-Iq-Sn {i-≤n-®m¬ A-t±-lw
sN-øp-∂ B-Zy-{]-kv-Xm-h-Øn-s‚ A¿-Y-iq-\y-X [-cn-°p-hm-s\-fp-∏-am-
Wv. _-Øq-Ø ]-d-bp-∂-Xv "Cu in-£ \n-jv-I-cp-Ww \-S-∏m-°n-b-
t∏mƒ P-\-߃ ]-cn-{`m-¥-cm-sb-∂pw A-h-cp-sS k-I-e-am-\ k-º-Øp-
I-fpw D-t]-£n-®v \-K-cw hn-t´m-Sn-t∏m-bn' F-∂p-am-Wv. (Ibn Battuta pp.204).Cu in-£m-\-S-]-Sn-Iƒ-°p ti-j-am-Wv P-\-߃ U¬-ln-bn¬ \n-∂pw
t]m-bn-́ p-≈-sX-¶n¬ cm-P-In-¶-c-∑m¿ \-S-Øn-b A-t\z-j-W-Øn¬ \n¿-
`m-Ky-hm-∑m-cm-b Ip-cp-S-\pw ap-S-¥-\pw am-{X-am-Ip-∂-sX-ß-s\? A-h¿
am-{X-ta A-h-ti-jn-®n-cp-∂p-≈p- F-¶n¬ A-h-sc in-£n-®-Xn¬ \n-
∂p-≠m-b B-]-Xv-i-¶-sIm-≠v U¬-ln-bn¬ \n-∂pw k-I-e-Xp-ap-t]-
£n-®v c-£-s∏-Sp-hm≥ P-\-ß-sf-ß-s\-bp-≠m-bn? C-sXm-s° Im-Wn-
°p-∂-Xv _-Øq-Ø-bp-sS {]-kv-Xm-hw I-√p-sh-® \p-W-bpw ]-c-kv-]-
cw tbm-Pn-°m-Ø {]-kv-Xm-h-\-I-fpw am-{X-am-sW-∂m-Wv.-
C-Xn-t\-°mƒ {]-am-Z-am-b kw-K-Xn-bm-Wv X-e-ÿm-\w am-‰n-sb-
∂ B-tcm-]-Ww. kp¬-Øm≥ U¬-ln-bn¬ \n-∂pw X-e-ÿm-\w am-
‰p-∂-Xv B-tem-Nn-°p-I-t]m-epw sN-bv-Xn-cp-∂n-s√-∂-Xm-Wv ]-c-am¿-Yw.
X-s‚ sX-°≥ {]-hn-iy-I-fp-sS `-c-Ww Iq-Sp-X¬ Im-cy-£-a-am-bn \n¿-
h-ln-°p-hm≥ th-≠n H-cp ]p-Xn-b \-K-cw kr-jv-Sn-°p-I-bpw A-hn-S-
sØ `-c-W-\n¿-h-l-W-Øn-\m-bn X-s‚ D-tZym-K-ÿ-∑m-sc ]-d-™-b-
°p-I-bp-am-Wp-≠m-b-Xv. ]-t£, A-°m-e-Øv Z-ln-°m-Ø D-∂-X-am-b
B-Z¿-i-hpw {]m-tbm-Kn-I cm-jv-{So-b ]-Sp-X-bp-am-bn-cp-∂p kp¬-Øm≥
{]-Im-in-∏n-®-Xv. X-∑q-ew k-a-Im-en-I¿ t]m-epw Zu-e-Øm-_m-Zn-s‚
\n¿-am-W-hpw {]u-Vn-bpw I-≠-t∏mƒ X-e-ÿm-\w X-s∂ am-‰m-\m-bn-
cn-°p-sa-∂v Du-ln-®-Xpw B Du-lw {]-N-cn-∏n-®-Xpw A-{X A-kz-`m-
hn-I-am-bn K-Wn-°m-hp-∂-X-√. A-ß-s\-bm-Wv Cu I-Y _-Øq-Ø-
bpw tI-´-Xv. U¬-ln-bn¬ \n-∂pw X-e-ÿm-\w am-‰n-sb-s∂-gp-Xn-b a-
s‰m-cp N-cn-{X-Im-c≥ kn-bm-hp-±o≥ _¿-Wn-bm-Wv. ]-t£ A-t±-lw
X-s∂ kz-bw \n-tj-[n-°p-∂ ]-c-kv-]-c-hn-cp-≤-am-b {]-kv-Xm-h-\-Iƒ
sN-øp-∂p-≠v: "B-Zyw e-l-f \-S-Øn-b-Xv apƒ-Øm-\n-se K-h¿-W-dm-
bn-cp-∂ _-lo-dm A-_n-b B-bn-cp-∂p. C-Xv kp¬-Øm≥ Zn-tbm-Ko-
dn¬ B-bn-cn-°p-tºm-gm-Wv. C-Xp-tI-´ am-{X-bn¬ A-t±-lw X-e-ÿm-
\-tØ-°v a-S-ßp-I-bpw A-hn-sS-\n-∂v H-cp ssk-\y-sØ ti-J-cn-®-Xn-
s‚ ti-jw apƒ-Øm-\n-te-°v am¿-®p-sN-øp-I-bpw sN-bv-Xp. hn-P-bn-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 90
bm-bn Xn-cn-®p-h-∂ kp¬-Øm≥ ]n-s∂ c-≠p sIm-√w U¬-ln-bn¬
X-s∂ I-gn-®p-Iq-´n.-' (Barni Tarikhi-Firoz shai, P. 242). apƒ-Øm-\n¬ hn-π-
hw \-S-°p-∂-Xv 1327 em-Wv. B sIm-√w X-s∂-bm-Wv X-e-ÿm-\w am-
‰n-sb-∂ B-tcm-]-W-hp-ap-≈-Xv. X-e-ÿm-\w tZ-h-Kn-cn-bn-te-°v am-‰n-
sb-∂v ]-d-bp-∂ A-h-k-c-Øn¬ X-s∂ U¬-ln- X-s∂-bm-bn-cp-∂p X-
e-ÿm--\-sa-∂v _¿-Wn hn-h-cn-°p-∂-Xv. kp¬-Øm≥ X-e-ÿm-\-am-b
U¬-ln-bn-te-°v a-S-ßn-sb-∂-Xv A¿-Y-h-Øm-Wv. ]p-Xn-b X-e-ÿm-
\-Øp \n-∂pw U¬-ln-bn-te-°v a-S-ßn-sb-∂-√; Zn-tbm-Ko-dn-¬ \n-∂pw
X-e-ÿm-\-am-b U¬-ln-bn-te-°v a-S-ßn-sb-∂m-Wv C-Xv kq-Nn-∏n-°p-
∂-Xv. U¬-ln-bn¬ \n-∂pw X-e-ÿm-\w H-cn-°-epw am-‰n-bn-cp-s∂-s√-
∂v X-s∂-b-t√ C-Xp Im-Wn-°p-∂-Xv? a-s‰m-cp kw-K-Xn kp¬-Øm≥
X-e-ÿm-\-tØ-°p h-∂v h-en-b H-cp ssk-\y-sØ ti-J-cn-®p-sh-∂-
Xm-Wv. U¬-ln-bn-se P-\-ß-sf ap-gp-s° am-‰n-bn-cp-∂p-sh-¶n¬ a-cp-
`q-an-bm-°n am-‰n-b B \-K-cn-bn¬ \n-∂pw H-cp h-en-b ssk-\y-sØ
k-÷o-I-cn-°m-s\-ß-s\ km-[n-®p-? C-Xp-sIm-≠v [-cn-t°-≠-Xv U¬-
ln-bn¬ \n-∂pw Ip-td D-tZym-K-ÿ-∑m¿ A-h-cp-sS k-∂m-l-ß-tfm-Sp
Iq-Sn Zu-e-Øm-_m-Zn-te-°v t]m-bn-sb-∂-√m-sX U¬-ln-bn-se P-\-
km-{μ-X-°v H-´pw tIm-´w X-´n-bn-cp-∂n-s√-∂v X-s∂-bm-Wv. X-e-ÿm-
\w am-‰n-sb-∂pw P-\-ß-sf ap-gp-s° \o-°n-sb-∂pw ]-d-bp-∂ A-tX
h¿-jw \-S-∂ kw-`-h-am-Wn-sX-∂p-Iq-Sn Hm¿-Ωn-°p-∂-Xv I-Y-bp-sS I-
≈w sh-fn-®-Øv sIm-≠p-h-cp-hm-\p-]-I-cn-°p-sa-∂v Xo¿-®.-
C-°m-e-Øv C-¥y k-μ¿-in-®p hn-h-c-W-߃ F-gp-Xn-b A¬ D-a-
dn-bp-sS {]-Xn-]m-Z-\w \m-ap-≤-cn-®-Xm-Wv. A-t±-lw kw-i-b-te-i-a-t\y
{]-kv-Xm-hn-°p-∂-Xv: "U¬-ln-bm-Wv C-¥y-bp-sS X-e-ÿm-\w. A-Xp-
I-gn-™m¬ ]n-∂-sØ {]-[m-\-\-K-cn Zu-e-Øm-_m-Zm-Wv. A-Xp \n¿-
an-®-Xv C-t∏m-g-sØ kp¬-Øm-\m-b ap-l-Ω-Zv Xp-•-°m-Wv.-' U¬-ln-
bn¬ \n-∂pw Zu-e-Øm-_m-Zn-te-°v X-e-ÿm-\w am-‰n-bn-cp-∂p-sh-¶n¬
Pn-⁄m-kp-hm-b Cu ]-Wv-Un-X≥ A-Xv tc-J-s∏-Sp-Øp-am-bn-cp-∂p.
bm-sXm-cp kzm¿-Y-tam-l-tam \n-£n-]v-X-Xm-ev-]-cy-tam C-√m-Xn-cp-∂ \n-
jv-]-£-a-Xn-bm-b N-cn-{X-Im-c-\pw k-©m-cn-bp-am-bn-cp-∂p A¬ D-a-dn.
A-t±-lw C-¥y-bn¬ h-∂-Xv _-Øq-Ø-sb-t∏m-se kp¬-Øm-s‚ Io-
gn¬ tPm-en-b-t\z-jn-t®m A-s√-¶n¬ a-s‰-s¥-¶n-epw tam-ln-t®m B-
bn-cp-∂n-√. A-t\z-j-W-Ip-Xp-In-bpw Zm¿-i-\n-I-\p-am-b Cu k-©m-cn-
°v B-sc-bpw {]-iw-kn-°p-I-tbm \n-μn-°p-I-tbm sN-tø-≠ B-h-
iyw D-≠m-bn-cp-∂n-√. A-Xp-sIm-≠p X-s∂ A-t±-l-Øn-s‚ N-cn-{X- c-
N-\ h-kv-Xp-\n-jvT-hpw hn-iz-k-\o-b-hp-am-Wv. X-e-ÿm-\-am-‰-°-Y A¬
D-a-dn tIƒ-°p-I-tbm F-gp-Xp-I-tbm sN-øm--Xn-cp-∂-Xv Cu I-Y ]n-∂o-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 91
Sv {]-Nm-c-Øn¬ h-∂-Xm-sW-∂-Xn-\v sX-fn-hm-Wv.-
Np-cp-°-Øn¬, kp¬-Øm≥ H-cp ]p-Xn-b \-K-cw \n¿-an-°p-I-bm-
Wp-≠m-b-Xv. Z-£n-W -cm-Py-ß-fp-sS `-c-Ww kp-K-a-am-°p-I-bm-bn-cp-
∂p A-t±-l-Øn-s‚ e-£yw. A-Xp hn-P-bn-°p-I-bpw sN-bv-Xp. A-√m-
sX X-e-ÿm-\w am-‰n-bn-´n-√. P-\-ß-tfm-Sp am-dp-hm≥ B-h-iy-s∏-´n-´p-
an-√. C-sXm-s° G-tXm i-{Xp-°ƒ ]-d-™p-≠m-°n-b-Xm-Wv. A-Xn-
s‚ Kp-W-tZm-j -hn-th-N-\w \-S-Øm-sX C-_v-\p _-Øq-Ø A-t±-l-
Øn-s‚ `m-h-\m-hn-em-k-Øn-\pw X-s‚ B-kzm-Z-I-k-Z- n-s‚ c-k-Øn-
\pw th-≠n B-hn-jv-I-cn-®p- F-∂p am-{Xw. ]-t£ A-Xv A-tX-]-Sn
Aw-Ko-I-cn-® {_n-´o-jv N-cn-{X-Im-c-∑m¿-°v cm-jv-{So-b-am-b Zp-cp-t±-i-am-
Wp-≠m-bn-cp-∂-sX-∂v \-ap-°v [-cn-°p-hp-∂-tX-bp-≈q. ]-t£, A-tX
N-cn-{Xm-`m-k-߃ C-¥y-s\-gp-Øp-Im-cpw ]n-¥p-S-cp-∂-Xv B-t£-]m¿-
l-am-Wv. \mw \-sΩ-Ø-s∂ ]p-On-°p-∂-Xn-\pw \-Ωp-sS P-\-X-bp-sS
N-cn-{X-sØ hn-I-e-s∏-Sp-Øp-∂-Xn-\pw Xp-\n-bp-∂-Xv A-Xn-cp-I-S-∂ A-
]-I-S-kz-`m-h-am-Wv. a-lm-flm-°-fm-b \-Ωp-sS N-cn-{X-]p-cp-j-∑m¿ A-
°m-e-L-´-Øn-s‚ {]-Xn-\n-[n-Iƒ F-∂ \n-e-°p-X-s∂ A-°m-e-sØ
P-\-k-aq-l-Øn-s‚ kw-kv-Im-c {]-tLm-j-I-cpw t\-Xm-°-∑m-cp-am-bn-
cp-∂p. A-h-sc I-cn-tX-°p-I-sb-∂-Xn-s‚ A¿-Yw \mw B Im-e-L-´-
Øn-se P-\-ß-tfm-Spw A-h-cp-sS kw-kv-Im-c-tØm-Spw A-\o-Xn sN-øp-
∂p-sh-∂-m-Wv. C-Ø-cw N-cn-{X-h-¶-Ø-߃ \n-jv-]-£-_p-≤n-tbm-Spw
a-\x-km-∂n-[y-tØm-Spw Iq-Sn s]m-fn-s®-gp-Øv \-S-tØ-≠- k-a-bw ssh-
In-s°m-≠n-cn-°p-∂p. Im-c-Ww Im-e-∏-g-°-tØm-Sp Iq-Sn C-Ø-cw Im-
cy-߃ Iq-Sp-X¬ Iq-Sp-X¬ \o-°p-t]m-°n-√m-Ø N-cn-{X-h-kv-Xp-X-I-
fm-bn am-dpw. A-h \-Ωp-sS hn-Zym¿-Yn-I-fp-sS a-\- n¬ B-™n-d-ßp-
I-bpw am-‰m≥ km-[n-°m-Ø-{X C-f-Im-Ø A-`n-{]m-b-ß-fm-bn-Øo-cp-
I-bpw sN-øpw. \-Ωp-sS N-cn-{X-{]-Xn-]m-Z-\-Øn-se C-Ø-cw Du-°≥
\p-W-Iƒ C-d-°n-hn-´ N-cn-{X-Im-c-∑m-cp-tS-bpw k-©m-cn-I-fp-tS-bpw i-
cn-bm-b kz-`m-h-hpw a-X-cm-jv-{So-b ho-£-W-ß-fpw bp-‡n-k-l-am-bn
A-]-{K-Yn-®v hn-i-I-e-\ -hn-t[-b-am-°n k-Xy-k-‘-am-b \n-K-a-\-ß-fn-
se-Øn-t®-cm≥ km-[n-s®-¶n¬ am-{X-ta C-cp-´n¬ X-∏n-Ø-S-bp-∂ N-cn-
{X -hn-Zym¿-Yn-I-sf A-dn-hn-s‚ dm-¥¬ Im-´n t\¿ h-gn-bn¬ Iq-Sn \-
bn-°-s\m-°p-I-bp-≈q. A-Xn-\p-≈ G-Xp ]-cn-{i-a-tØ-bpw t{]m-’m-
ln-∏n-°p-I-bpw th-Ww.
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 92
9
ssN-\o-kv B-{I-a-W-hpw N-cn-{X-h-¶-Øw X-s∂
Xp-•-°v ap-l-Ω-Zn-s\ kw-_-‘n-®v N-cn-{X-Im-c-∑m¿ \-S-Øp-∂ a-
s‰m-cm-`m-k-am-b B-tcm-]-Ww A-t±-lw ssN-\-sb B-{I-an-°m≥ H-
cp h-en-b ssk-\y-sØ A-b-®p-sh-∂-Xpw B ssk-\yw B-I-am-\w
\-in-°m-\n-S-bm-bn F-∂p-am-Wv. tUm-Iv-S¿ hn≥-sk‚ v kv-an-Øv Cu
]-≤-Xn-sb ]-cm-a¿-in-®v {]-kv-Xm-hn-°p-∂-Xv C-ß-s\-bm-Wv: ""a-s‰m-c-
]m-c-am-b ]-≤-Xn, \o-∏mƒ h-gn ln-am-e-b in-J-c-߃ I-S-∂v ssN-\-
sb B-{I-an-°p-I-sb-∂-Xm-bn-cp-∂p. kp¬-Øm≥ k-tlm-Z-c-]p-{X-\m-
b Jp-t{km- am-en-°n-s‚ Io-gn¬ H-cp e-£w ssk-\y-sØ ti-J-cn-®v,
F.--Un. 1337˛¬ Cu D-t±-i-tØm-Sv Iq-Sn ]-d-™-b-®p. Ip-Xn-c-∏-S-bm-fn-
Iƒ a-e-tbm-c-ß-fn¬ In-S-∂v I-jv-S-s∏-´p. ssN-\-°m-cp-am-bn G-‰p-ap-
´n-b-t∏mƒ Cu tbm-≤m-°-f-{X-bpw ]-cm-Pn-X-cm-bn. A-h-ti-jn-® ]-
Øp-t]¿ U¬-ln-bn-te-°v a-S-ßn-h-s∂-¶n-epw c-‡-c-£- m-b Cu
N-{I-h¿-Øn A-h-sc h-[n-°p-I-bpw sN-bv-Xp.-'' (The Oxford. History ofIndia-p. 241)
a-s‰m-cp Cw-•o-jv N-cn-{X-Im-c-\m-b F¬-^n≥-tÃm¨ Ip-sd-Iq-Sn
hn-iz-kn-∏n-°-Ø-°- cq-]-Øn¬ C-ß-s\ hy-h-l-cn-®p: ""kp¬-Øm-s‚
[-\-Zp¿-tam-lw H-∂p-am-{X-am-Wo kw-cw-`-Øn-\pw X-Zzm-cm D-≠m-b hn-
\m-i-Øn-\pw C-S-bm-°n-b-Xv.-''(Elphinstone-p. 396) Cu Cw-•o-jv N-cn-{X-
Im-c-∑m¿-°v kp¬-Øm≥ ssk-\y-sØ A-b-®p F-∂v ÿm-]n-®m¬
am-{X-ta N-{I-h¿-Øn-bp-sS D-∑m-Z-kz-`m-h-Øn-\v kp-ÿn-c-X {]-Jym-
]n-°m≥ H-°p-I-bp-≈p. A-Xpw ln-am-e-b in-J-c-߃ I-b-dn-a-dn-™v
ssN-\o-kv N-{I-h¿-Øn-tb-bpw P-\-X-tb-bpw hn-kv-a-bn-∏n-°-Ø-° ]-
´m-fm-`ym-k-߃ Im-´n-sb-∂p h-cp-Øn-bm-se A-h¿-°-{X-bpw Xr-]v-
Xn-bm-Iq. C-Xn-\p k-lm-b-I-am-bn A-h-cm-{i-bn-°p-∂ B-[n-Im-cn-I
h-‡m-°ƒ C-_v-\p _-Øq-Ø-tb-tbm kn-bm-hp-±o≥ _¿-Wn-tb-tbm
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 93
A-√. Im-c-Ww C-{X-bpw h-en-b hn-Uv-Vn-Øw kp¬-Øm-\n¬ A-h-cm-
cpw B-tcm-]n-®n-´n-√ F-∂p-≈-Xp-X-s∂. _¿-Wn C-tX-]-‰n F-gp-Xn-bn-
cn-°p-∂-Xv C-{]-Im-c-am-Wv: ""ssN-\-bp-tS-bpw C-¥y-bp--tS-bpw C-S-bv-°v
In-S-°p-∂ J-c-Pm¬ Io-g-S-°p-hm≥ kp¬-Øm≥ \n-›-bn-®p'' F-∂m-
Wv. C-_v-\p _-Øq-Ø F-gp-Xp-∂-Xm-I-s´, ""U¬-ln-bn¬ \n-∂pw ]-
Øv tÃ-Pp-Iƒ A-I-se In-S-°p-∂ J-c-Pm¬ a-e-tbm-c-{]-tZ-i-sØ
e-£y-am-°n-bm-bn-cp-∂p kp¬-Øm≥ ssk-\y-sØ A-b-®-Xv.-'' Cu
c-≠v F-gp-Øp-Im-cp-am-Wv Cw-•o-jv N-cn-{X-Im-c-s‚ B-[n-Im-cn-I h-
‡m-°ƒ F-∂p \mw t\-c-sØ a-\- n-em-°n-bn-´p-≠v. A-h-cp-sS ]-
£-]m-X-]-c-am-b ]-cm-a¿-i-ß-fm-Wv Cw-•o-jv N-cn-{X-Im-c-∑m¿-°v {]n-
b-¶-c-am-bn-Øo¿-∂-sX-∂pw \mw I-≠p. F-∂m¬ ln-am-N¬-{]-tZ-iv
F-∂p- hn-fn-°p-∂ J-c-Pm¬ B-{I-an-°p-hm≥ A-b-® ssk-\y-sØ
ssN-\o-kv B-{I-a-W-am-sW-∂v h-cp-Øn-Øo¿-°m≥ Cu N-cn-{X-Im-c-
∑m¿-°v _-Øq-Ø-tb-tbm _¿-Wn-tb-tbm B-{i-bn-®m¬ km-[y-am-
hp-I-bn-√. C-cp-Iq-´-cpw A-k-μn-Kv-Z-am-bn-Ø-s∂ {]-Jym-]n-°p-∂-Xv J-
c-Pm¬ F-∂ a-e-tbm-c-{]-tZ-i-tØ-°m-Wv ssk-\y-sØ A-b-®-Xv F-
∂m-Wv. X-∑q-ew A-h-c-{X-bpw B-{i-bn-°p-∂-Xv ^-cn-jv-Sm F-∂ N-cn-
{X-Im-c-s\-bm-Wv. A-t±-lw Po-hn-®n-cp-∂-Xm-I-s´ Xp-•-°v ap-l-Ω-Zn-
s‚ a-c-W-hpw I-gn-™v \q-‰m-≠p-Iƒ-°p-ti-j-am-Wv. A-ß-s\ k-a-
Im-eo-\-cpw kp¬-Øm-s‚ hn-tcm-[n-I-fp-am-bn-cp-∂ C-_v-\p _-Øq-Ø-
tb-bpw kn-bm-hp-±o≥ _¿-Wn-tb-bpw C-°m-cy-Øn¬ am-{Xw a-dn-I-S-
∂v \q-‰m-≠p-Iƒ-°p ti-jw Po-hn-®n-cp-∂ ^-cn-jv-S-sb k-Xy-k-‘-
\m-b N-cn-{X-Im-c-\m-bn hy-h-l-cn-°p-hm-\pw A-t±-l-Øn-s‚ D-≤-c-Wn-
I-fp-am-bn kp¬-Øm≥ ap-l-Ω-Zn-s‚ {`m-¥≥ ]-≤-Xn D-Zm-l-cn-°p-hm-
\pw _-≤-I-¶-W-cm-bn Cw-•o-jv N-cn-{X-Im-c-∑m¿ ]-cn-{i-an-°p-∂-Xn-s‚
D-≈p-I-≈n hy-‡-am-Wv. hn-tcm-[n-I-tfm-Sp-≈ A-h-cp-sS s]m-Xp- kz-
`m-h-Øn-s\m-cm-ap-J-am-Wv Cu kw-`-hw.-
Zp-cp-]-Zn-jv-S-am-b Cu I-≠p-]n-Sp-Øw B-Zy-am-bn \-S-Øp-∂-Xv ^-
cn-jv-S-bm-Wv. A-t±-lw k-a-Im-en-I-\m-bn-cp-∂n-s√-∂p \mw ]-d-™p.
^-cn-jv-S-sb-gp-Xn: ""ssN-\-bn-se A-]m-c-am-b [-\-sØ-∏-‰n tI-´-dn-™
kp¬-Øm≥ B cm-Py-sØ Io-g-S-°-W-sa-∂m-{K-ln-®p. A-t±-l-Øn-
s‚ {]-`p-°-fpw D-]-tZ-i-I-cpw Cu ]-≤-Xn-bp-sS _p-≤n-iq-\y-X-sb-∏-
‰n a-\- n-em-°n- sIm-Sp-°m≥ {i-a-߃ \-S-Øn-sb-¶n-epw A-h hr-Ym-
hn-em-hp-I-bm-Wv sN-bv-X-Xv.-'' (ferishta- briggs vol.1, p. 416) k-a-Im-eo-\¿
a-\:]q¿-hw F-gp-Xn-tN¿-Ø A-Xn-i-tbm-‡n-I-fn¬ X-s‚ `m-h-\-°v
A-\p-tbm-Py-amw-hn-[w Iq-Sp-X¬ A-Xyp-‡n-Iq-Sn I-e¿-Øn kp¬-
Øm≥ ap-l-Ω-Zn-s‚ cq-]w I-gn-bp-∂-Xpw hn-Ir-X-am-°n-b I-£n-bm-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 94
Wv ^-cn-jv-S-. F. Un. 1327 ¬ kp¬-Øm≥ ap-l-Ω-Zv X-e-ÿm-\w tZ-h-
Kn-cn-bn-te-°p am-‰n-sb-∂pw A-tXm-sSm-∏w P-\-ß-sf A-hn-tS-°p ]-d-
™-b-s®-∂pw Ip-td-I-gn-™v A-h-tcm-S-{X-bpw Xn-cn-®p-h-cm≥ B-⁄m-
]n-s®-∂p-ap-≈- Zp-cm-tcm-]-W-߃ C-bmƒ F-gp-Xn. A-Xp-sIm-≠pw Xr-
]v-Xn-h-cm-sX F. Un. 1340 ¬ X-e-ÿm-\w ho-≠pw U¬-ln-bn¬-\n-
∂pw tZ-h-Kn-cn-bn-te-°p am-‰n ÿm-]n-®p F-∂ B-cpw ]-d-bm-Ø ]p-
Ø≥-Im-cy-߃-Iq-Sn F-gp-Xn- ]n-Sn-∏n-®n-´p-≈ N-cn-{X-Im-c-\m-Wv ^-cn-
jv-S-. ap-l-Ω-Zv Xp-•-°n-s‚ k-I-e {]-hr-Øn-I-fpw ss\-an-jn-I-am-b
hn-Im-c hn-t£m-`-Øn-s‚ ^-e-am-bn-cp-∂p-sh-∂pw ho-≠p-hn-Nm-c-an-√m-
Ø H-cp [n-°m-cn-bp-sS {`m-¥≥-\-b-ß-fm-bn-cp-∂p-sh-∂pw B-Zy-¥w
\n-jv-I-cp-W-am-bn hn-h-cn-®n-´p-≈ F-gp-Øp-Im-c-\m-Wv ^-cn-jv-S F-∂
N-cn-{X-Im-c≥. kp¬-Øm≥ ap-l-Ω-Zv ssN-\-sb B-{I-an-°m≥ X-s∂-
bm-Wv ssk-\y-sØ A-b-®-Xv F-∂p ÿm-]n-°m≥ Cw-•o-jv N-cn-{X-
Im-c-\v In-´n-b B-[n-Im-cn-I-h-‡m-hv C-t±-l-am-Wv.
A-tX k-μ¿-`-Øn¬ ssk-\y-Øn-\v D-∑q-e-\m-iw h-∂p-sh-∂v k-
a¿-Yn-°p-hm≥ _¿-Wn-tb-bpw _-Øq-Ø-tb-bpw B-Wv Cw-•o-jv N-cn-
{X-Im-c≥ s]m-°n-∏n-Sn-°p-∂-Xv. ""H-cp e-£w ssk-\n-I-cn¬ aq-∂p-t]-
tc A-h-ti-jn-®p-≈q'' F-∂p _-Øq-Ø-bpw ""]-Øp-t]¿ _m-°n-bm-
bn'' F-∂p _¿-Wn-bpw F-gp-Xn. Zpx-J-I-c-am-b Cu hm¿-Ø A-dn-bn-
°p-hm≥ a-S-ßn-sb-Øn-b A-h-sc-bpw kp¬-Øm≥ h-[n-°p-I-bm-Wp
sN-bv-X-Xv F-∂m-Wv C-h-cn-cp-h-cpw ]-d-bp-∂-Xv. Cu I-Y ssk-\y-Øn-
s‚ \-io-I-c-W-sØ Im-Wn-°p-hm-\pw Xp-•-°v ap-l-Ω-Zn-s\ ]-º-c-hn-
Uv-Vn-bm-bn Nn-{Xo-I-cn-°p-hm-\pw {_n-´o-jv N-cn-{X-Im-c-∑m¿ D-]-tbm-
K-s∏-Sp-Øn. A-ß-s\ ssN-\o-kv B-{I-a-W-am-Wv \-S-∂-sX-∂p hy-
h-l-cn-°p-hm≥ ^-cn-jv-S-tb-bpw, H-cp-e-£-Øn¬-]-cw ssk-\y-߃
Xo¿-Øpw \-in-s®-∂p ÿm-]n-°p-hm≥ _-Øq-Ø-tb-bp-am-Wv C-h¿
k-lm-b-I-am-bn I-≠-Xv. C-Xp Xo¿-Øpw H-cp N-cn-{X-h-¶-Ø-hpw bm-
Ym¿-Yy-ß-sf h-f-s®m-Sn-®v kz-¥w A-`n-{]m-b-sØ ÿn-co-I-cn-°p-hm-
\p-≈ ]-cn-{i-a-hpw B-Wv.-
aq-∂p-t]¿ am-{X-ta A-h-ti-jn-®p-≈q F-∂p ]-d-bp-∂ _-Øq-Ø
X-s∂ F-gp-Xp-∂p: Cu ""a-e-tbm-c-{]-am-Wn N-{I-h¿-Øn-°p Io-g-S-
ßn. I-∏w sIm-Sp-Øv km-a-¥-\m-Im-sa-∂p k-Ω-Xn-°p-I-bpw sN-bv-
Xp.-'' _¿-Wn-bpw C-Xp X-s∂-bm-Wp ]-d-bp-∂-Xv. A-t∏mƒ- H-cp e-
£-Øn¬-]-cw ssk-\y-sØ D-∑q-e-\m-iw sN-øm≥ km-[n-® G-sXm-
cp F-Xn-cm-fn-bpw km-a-¥-\m-bn-Øo¿-∂v I-∏w-sIm-Sp-Øp I-gn-bm-sa-
∂p k-Ω-Xn-°p-I- bp-‡n-t°m \o-Xn-t°m \n-c-°m-Ø Im-cy-ß-fm-
Wv. C-Xn¬-\n-∂pw hy-‡-am-Ip-∂-Xv Cu ssk-\y-\-io-I-c-W-Øn-s‚
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 95
Im-cy-hpw I-≈-°-Y- am-{X-am-sW-∂m-Wv. X-s‚ km-{am-Pym-Xn¿-Øn-
bn¬ In-S-∂n-cp-∂ H-cp a-e-tbm-c {]-tZ-i-am-Wv J-c-Pm¬. C-∂-sØ
ln-am-N¬ {]-tZ-iv B-Wv Cu ÿ-e-sa-∂m-Wv tUm-Iv-S¿ Cu-iz-cn-{ ]-
km-Zv k-a¿-Yn-®n-´p-≈-Xv. sIm-bv-Øp-Im-e-ß-fn¬ a-e-tbm-c-ß-fn¬ \n-
∂pw k-a-X-e {]-tZ-i-tØ-°v C-d-ßn h-∂v hn-f \-in-∏n-°p-∂ sh-´p-
In-fn-I-sf-t∏m-se sIm-≈-\-S-Øn-bn-cp-∂ J-c-Pm¬ {]-tZ-i-sØ P-\-
߃ Xp-•-°n-s‚ km-{am-Py-Øn-\pw P-\-߃-°pw h-en-b i-ey-am-bn-
cp-∂p. A-h-sc \n-e-°p \n¿-tØ-≠-Xv cm-Py-Øn-s‚ k-am-[m-\ ÿm-
]-\-Øn-\v A-\n-hm-cy-am-bn-cp-∂p. Cu e-£y-sØ ap≥ \n-dp-Øn J-c-
Pm-en-se Im-´-c-N-s\ km-a-¥-\m-°p-hm≥ {i-an-°p-I-bm-Wv Cu {]-
Xn-tcm-[ \-S-]-Sn- sIm-≠p-t±-in-®-Xv. A-Xv ^-e-h-Øm-Ip-I-bpw sN-bv-
Xp-F-∂v k-a-Im-en-I-tc-J-Iƒ sIm-≠p-X-s∂ hy-‡-am-Ip-∂p-≠v. A-
ß-s\ hn-P-b-I-c-am-bn I-em-in-® H-cp ssk-\n-I {]-h¿-Ø-\-sØ-bm-
Wv G-‰-hpw h-en-b A-_-≤-am-bpw {`m-¥≥ {]-hr-Øn-bm-bpw Nn-{Xo-
I-cn-®n-cn-°p-∂-Xv.-
H-cp- e-£-Øn¬-]-cw tbm-≤m-°m-fn¬ _-Øq-Ø ]-d-bp-∂ aq-∂p-
t]-sc H-gn-®v _m-°n-bp-≈-h-sc ap-gp-s° h-I-h-cp-Øm≥ I-gn-™ H-
sc-Xn-cm-fn H-cn-°-epw km-a-¥-\m-bn I-gn-bm≥ k-Ω-Xn-°p-I-bn-√. I-
∏-hpw sIm-Sp-Øv kp¬-Øm-s‚ ]-c-am-[n-Im-c-Øn≥ Io-gn¬ A-bmƒ
I-gn-bm-sa-∂p-d-∏p-sIm-Sp-°p-I A-kz-`m-hn-I-hp-am-Wv. A-Xp-sIm-≠p X-
s∂ Cu ssk-\n-I \-io-I-c-W-I-Y sh-dpw an-Yy am-{X-am-sW-∂v h-
cp-∂p. kp¬-Øm≥ ap-l-Ω-Zv sN-bv-X G-Xv {]-hr-Øn-bpw ho-≠p-hn-
Nm-c-an-√m-Ø hn-Uv-Vn-Ø-am-bn-cp-∂p-sh-∂v h-cp-Øn-Øo¿-Øm-te Cu
N-cn-{X-Im-c-∑m¿-°v a-\x-kp-J-ap-≈p. A-Xn-\m-h-iy-am-b D-]-I-c-W-߃
_-Øq-Ø Xp-S-ßn-b-h¿ {]-Zm-\w sN-øp-I-bpw sN-bv-Xp-sh-∂-Xm-Wv
]-c-am¿-Yw.-
k-a-Im-en-I N-cn-{X-Im-c-∑m-cm-cpw D-∂-bn-®n-´n-√m-Ø Cu ssN-\o-
kv B-{I-a-W-Øn-s‚ Im-cyw tUm-Iv-S¿ kv-an-Øpw Iq-´-cpw F-{X-am-
{Xw A-Xyp-‡n-tbm-Sp Iq-Sn-bm-Wv ]-d-™n-´p-≈-sX-∂v \mw {]-kv-Xm-
hn-®-Xm-Wv. C-Xn¬ F-Sp-Øp ]-d-tb-≠ a-s‰m-c-kmw-K-Xyw, ssN-\-sb
A-{I-an-°p-hm≥ ln-am-e-bw I-b-dn a-dn-™m-Wv ssk-\n-I {]-h¿-Ø-
\w \-S-Øm≥ B-⁄m-]n-®n-cp-∂-sX-∂-t{X. _-Øq-Ø X-s∂ ssN-
\-bn-te-°v A-t±-l-Øn-s‚ t\-Xr-Xz-Øn¬ kp¬-Øm-\-b-® Zu-Xy-
kw-L-sØ-°p-dn-®pw A-h-cp-sS am¿-K-sØ kw-_-‘n-®pw hn-i-Zo-I-cn-
°p-∂p-≠v. ssN-\-bn-te-°p-≈ h-gn I-S¬-am¿-tK-W B-bn-cp-∂p. ssN-
\-bn-te-°v t]m-Ip-hm≥ \n-tbm-Kn-® _-Øq-Ø-bpw Iq-´-cpw tIm-gn-
t°m-s´-Øp-∂-Xv A-ß-s\-bm-Wv. I-b-dm≥ \n-›-bn-®n-cp-∂ Hm-Sw I-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 96
S¬-t£m-̀ -Øn¬ s]-́ v X-I¿-∂-Xp-aq-ew ssN-\-bn-te-°v t]m-Im≥ km-
[n-°m-sX tI-c-f-°-c-bn¬ X-ßn-b-Xpw Xp-S¿-∂p-≈ _-Øq-Ø-bp-sS
k-©m-c-hr-Øm-¥-ß-fpw \mw {]-Xn-]m-Zn-®-Xm-Wv. A-t∏mƒ ssN-\-
bn-te-°p-≈ h-gn A-dn-bm-Ø hy-‡n-bm-bn-cp-∂n-√ Xp-•-°v kp¬-
Øm≥. 1333 ap-X¬ 1366 h-sc Xp-S¿-®-bm-bn ssN-\-bp-am-bn \-b-X-
{¥-_-‘w D-≠m-bn-cp-∂-Xm-bpw H-cp ssN-\o-kv {]-Xn-]p-cp-j-Im-cym-
e-bw U¬-ln-bn¬ {]-h¿-Øn-®n-cp-∂-Xm-bpw k-a-Im-en-I- tc-J-Iƒ
sX-fn-bn-°p-∂p-≠v. \n-c-¥-cw k-º¿-°-ap-≠m-bn-cp-∂ H-cp km-{am-Py-
Øn-te-°p-≈ am¿-Kw kp¬-Øm≥ ap-l-Ω-Zv A-dn-™n-cp-∂n-√ F-∂p-
h-cn-I hn-iz-k-\o-b-a-√. X-s‚ ssk-\y-ß-sf \-in-∏n-°m≥ th-≠n a-
™p-I-´n-I-fm¬ {]-£m-f-\w sN-ø-s∏-´ ln-am-e-b sIm-Sp-ap-Sn-Iƒ a-
dn-I-S-∂v ssN-\-bn-se-Øp-hm≥ ssk-\y-sØ A-b-®p-sh-¶n¬ A-Xv
a-\x-]q¿-h-am-bn-cn-°-Ww. {`m-¥≥ kz-`m-h-Øn-s‚ [n-°m-c-Øn-\v am-
{X-ta A-Ø-cw [m¿-jv-Sy-ap-≠m-Ip-I-bp--≈q. A-t∏mƒ Cw-•o-jv N-cn-
{X-Im-c-≥ ]-d-bp-∂ ssN-\o-kv B-{I-a-W-Øn-s‚ Im-cy-hpw X-÷-\y-
am-b ssk-\n-I \-io-I-c-W-Øn-s‚ kw-K-Xn-bpw N-cn-{X-Øn-se I-√p-
sh-® \p-W-Iƒ am-{X-am-sW-∂v kn-≤n-°p-∂p.-
C-Ø-cw B-`m-k-I-c-am-b N-cn-{X-h-¶-Ø-߃ F-gp-Xn- ]n-Sn-∏n-°m-
\p-≈ ss[-cyw Cw-•o-jv N-cn-{X-Im-c-\p e-`n-®-Xv _-Øq-Ø Xp-S-ßn-b-
h-cp-sS A-Xn-i-tbm-‡n aq-e-hpw A-h-cp-sS ]-£-]m-X-]-c-am-b N-cn-
{X-hn-h-c-W-߃-sIm-≠pw B-Ip-∂p. Np-cp-°-Øn¬, Cw-•o-jv N-cn-{X-
Im-c-∑m-cp-sS `n-∂n-∏n-®p `-cn-°p-I-sb-∂ Ip-{]-kn-≤-am-b \-b-Øn-\-
\p-tbm-Py-a-√m-Ø-Xpw hn-cp-≤-hp-am-b tc-J-I-sf hn-K-Wn-°p-hm-\pw hn-
kv-a-cn-®n-√. A-ß-s\ kz-¥w Xm-ev-]-cy-sØ ap≥-\n-dp-Øn X-ß-fp-sS
\-b-Øn-\pw D-t±-iy-Øn-\pw {]-tbm-P-\-I-c-am-b sX-fn-hp-Iƒ tX-Sn-∏n-
Sn-°p-I-bm-bn-cp-∂p C-¥ym-N-cn-{X- t{Im-Uo-I-c-Ww \-S-Øn-b {_n-´o-
jv N-cn-{X-Im-c-s‚ e-£yw. a-l-Ø-c-am-b H-cp kw-cw-`w kzm¿-Y-Xm-ev-
]-cy-Øn-\p-th-≠n Ip-cp-Xn-sIm-Sp-°p-I-bm-Wv X-∑q-ew \-S-∂-Xv. N-cn-
{Xm-hn-jv-I-c-Ww sIm-≠v km-[n-°m-hp-∂ a-l-Xv-Im-cy-߃ X-∑q-ew
Xy-Pn-°-s∏-´p. A-Xn-s‚ ^-e-am-bn N-cn-{X-hn-Nm-cw \-S-Øp-∂-h¿-°v
h¿-[-am-\-am-b Zp¿-L-S-hpw A-an-X-am-b {]-bm-k-hpw B-Wv C-¥ym-N-
cn-{Xw k-Ωm-\n-°p-∂-Xv. A-tXm-sSm-∏w N-cn-{X-Øn-\p km-[n-°p-∂ \-
√ kzm-[o-\-X-I-sfm-∂pw X-s∂ hn-Zym¿-Yn-Iƒ-°v e-`n-°p-∂-Xp-an-√.
t\-tc-a-dn-®v \n-c-h-[n Zq-jy-߃ C-Xp-aq-ew D-≠m-bn-´p-ap-≠v. c-Rv-Pn-
t∏m-Spw H-cp-a-tbm-Spw-Iq-Sn I-gn-tb-≠ hn-hn-[- a-X-°m-cpw `m-j-°m-cp-
am-b `m-c-Xo-b¿, k-¶o¿-W-am-b km-ap-Zm-bn-I -h¿-Ko-b {]-iv-\-߃
kr-jv-Sn-®p-sIm-≠n-cn-°p-∂-Xpw C-Xp-aq-e-am-Wv. hn-im-e-am-b tZ-io-b-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 97
ho-£-Ww D-≠m-tI-≠-Xn-\p-]-I-cw Ip-Sp- m-b {]m-tZ-in-I-Xz-am-Wv \-
Ωn-e-[n-I-am-fp-I-fn-epw cq-V-aq-e-am-bn-cn-°p-∂-Xv. A-ß-s\ \n-c-h-[n Zq-
jy-߃ C-∂-sØ co-Xn-bn-ep-≈ C-¥ym-N-cn-{X-kw-hn-[m-\-߃-sIm-
≠v \n-e-hn-en-cn-°p-∂p. C-h-°v D-∑q-e-\m-iw h-cp-Øn k-am-[m-\-hpw
ku-lr-Z-hpw Cu \m-´n¬ D-∂-bn-°-W-sa-¶n¬ C-¥ym-N-cn-{Xw ]p-\x-
kw-hn-[m-\n-®p sIm-t≠ km-[y-am-hp-I-bp-≈p. A-Xn-\p-≈ kw-cw-̀ -߃
\-S-Øp-tºmƒ C-Xp-h-sc hn-iz-kn-®p-t]m-∂ ]-e-Xn-t\-bpw tNm-Zyw-
sN-tø-≠-Xm-bn h-cpw. B-[n-Im-cn-I h-‡m-°-sf-∂v I-cp-Xn-t∏m-cp-∂
]-e-cp-tS-bpw i-cn-cq-]w hy-‡-am-t°-≠-Xm-bpw h-cpw. k-aq-e-am-b H-
cp s]m-fn-s®-gp-Øv A-Xym-h-iy-am-bn-Øo-cp-I-bpw sN-øpw. A-Ø-cw
hn-j-b-ß-fn¬ {]-[m-\-am-b H-∂m-Wv C-_v-\p _-Øp-Ø-bp-sS k-©m-
c-{K-Ÿw.
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 98
10
ap-l-Ω-Zv Xp-•-°n-s‚ c-‡-Zm-lw
Xp-•-°v ap-l-Ω-Zn-s\ N-cn-{X-Øn-se A-\m-Y-t{]-X-am-bn Nn-{Xo-I-
cn-°m-\p-]-tbm-Kn-°p-∂ a-s‰m-cp- h-kv-Xp-X-bm-Wv kp¬-Øm-s‚ \o-N-
hpw \n-Ir-jv-S-hp-am-b c-‡-hm-©-bp-sS I-Y-Iƒ. tUm-Iv-S¿ hn≥-k‚ v
kv-an-Øv A-Xn-i-b-I-c-amw hn-[w kp¬-Øm-s‚ c-‡-Zm-l-Øn-s‚ A-
`n-hm-© hn-kv-X-cn-®v {]-Xn-]m-Zn-® ti-jw A-t±-l-Øn-s‚ `-c-W-sØ
hn-e-bn-cp-Øp-∂-Xn-{]-Im-c-am-Wv: ""He ruled for 26 years of tyranny as atro-cious as any in the annals of human devilry''.- (am-\p-jn-I ss]-im-Nn-I-Xz-
Øn-s‚ I-Y-I-fn¬ {Iq-c-am-b-Xm-Wv C-t±-lw `-c-Ww \-S-Øn-b C-cp-
]-Øn-bm-dp-sIm-√w.-'') (The Oxford History of India-p. 237). Cu k-ao-]-\-
Øn-\v A-t±-l-Øn-\p t{]-c-W \-ev-In-b {]m-am-Wn-I N-cn-{X-{K-Ÿw
C-_v-\p _-Øq-Ø-bp-tS-Xm-sW-∂v A-t±-lw X-s∂ {]-kv-Xm-hn-°p-
∂p. B-[p-\n-I-cm-b N-cn-{X-sa-gp-Øp-Im-scm-s° ap-l-Ω-Zv Xp-•-°n-s‚
kz-`m-h-]-T-\-Øn-\m-[m-c-am-°p-∂ B-[n-Im-cn-I [m-c _-Øq-Ø-bp-sS
hn-h-c-W-ß-fm-Wv. _-Øq-Ø kp¬-Øm-s‚ hn-\-b-hpw Z-bm-io-e-hpw
hn-h-cn-°p-∂-tXm-sSm-∏w A-t±-l-Øn-s‚ c-‡-Zm-l-Øn-s‚ Im-cy-hpw
kz-X-kn-≤-am-b ssi-en-bn¬ F-gp-Xn-bn-´p-≠v. A-ß-s\-bm-Wv tUm-
Iv-S¿ kv-an-Øpw Iq-´-cpw Xp-•-°v ap-l-Ω-Zv "ssh-cp-[y-ß-fp-sS k-Ωn-
{i'sa-∂pw "kr-jv-Sn-bp-sS A-¤p-X {]-Xn-`m-k'sa-∂pw a-‰pw Xo-cp-am-
\n-®-Xv.-
_-Øq-Ø- F-gp-Xp-∂p: ""ap-l-Ω-Zv Xp-•-°v Z-bm-Im-cp-Wy-ß-fn-se-
∂-Xp t]m-se tNm-c- Nn-¥p-∂-Xn-epw A-Xn-bm-b tam-l-ap-≈-h-\m-Wv.
A-c-a-\-hm-Xm-b-\-Øn¬ h-[-in-£-°v hn-[n-°-s∏-´-h-cpw Zm-\-[¿-Ωm-
Zn-Iƒ {]-Xo-£n-®p \n¬-°p-∂-h-cpw C-√m-Ø k-a-bw Zp¿-√-`-am-bn-cn-
°pw. N-{I-h¿-Øn-bp-sS Hu-Zm-cy-tØ-bpw [o-c-X-tb-bpw {Iq-c-X-tb-
bpw Ip-dn-®p-≈ ]-e I-Y-I-fpw P-\-߃-°n-S-bn¬ {]-kn-≤-ß-fm-Wv.
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 99
C-t±-l-Øn-s‚ I-Æn¬-s∏-´n-cp-∂ H-‰ Z-cn-{Z-\pw \n-cm-i-\m-bn a-S-ßn-
t∏m-tI-≠n h-∂n-́ n-√. C-kv-em-an-I- hn-[n-b-\p-k-cn-®p-≈ Zm-\-[¿-a-߃
ap-S-°-an-√m-sX A-\p-jvTn-®p-t]m-∂n-cp-∂p. Xn-́ -s∏-Sp-Øp-hm-s\m-°m-Ø-
s{X Zp-jv-{]-hr-Øn-Iƒ sN-bv-Xn-´p-s≠-¶n-epw hn-\-bw, k-Xy-k-‘-
X, \o-Xn-]m-e-\w Xp-S-ßn-b-h kv-Xp-Xy¿-l-am-bn \n¿-h-ln-®n-cp-∂ a-
lm-\m-bn-cp-∂p ap-l-Ω-Zv kp¬-Øm≥.-.-.-.-''
"".-.-.-.-.--kp¬-Øm-s‚ k-Xv-Kp-W-ß-sf-°p-dn-®m-Wv C-Xp-h-sc ]-d-™-
Xv. A-t±-l-Øn-s‚ hn-\-bw, \o-Xn-\n¿-h-l-Ww, `q-X-Z-b, Hu-Zm-cyw
Xp-S-ßn-b a-l-\o-b Kp-W-ß-sf-°p-dn-®m-Wv hn-h-cn-®-Xv. C-tXm-sSm-∏w
C-Xn-s‚ a-dp-]p-d-hpw t\m-°-Ww. Cu a-l-Ø-c-am-b Kp-W-ß-fp-sS
hn-f-\n-e-am-b Cu a-lm-\n¬-X-s∂ G-‰-hpw \o-N-am-b kz-`m-h-ssh-
Ir-X-hpw Iq-Sn Ip-Sn-bn-cn-°p-∂p. D-Zm-c-a-Xn-bm-b Cu kp¬-Øm≥ tNm-
c-Nn-¥p-∂-Xn-epw an-Sp-°-\m-Wv. sIm-´m-c-∏-Sn-°¬ h-[n-°-s∏-´-h-cp-sS
t{]-X-߃ In-S-°p-I km-[m-c-W kw-`-h-am-Wv. C-hn-sS sh-®v ]-e-tc-
bpw sIm-√p-∂-Xv Im-tW-≠ Zu¿-`m-Kyw F-\n-°p-X-s∂ D-≠m-bn-´p-
≠v. h-[n-°-s∏-Sp-∂-h-cp-sS i-h-i-co-cw D-S≥ \o-°p-I-bn-s√-∂p- am-{X-
a-√ ]-e Zn-h-k-߃ A-hn-sS {]-Z¿-in-∏n-°-s∏-Sp-I-bpw sN-øpw. H-cn-
°¬ Rm≥ sIm-´m-c-Øn-te-°v h-cp-tºmƒ F-s‚ Ip-Xn-c kw-i-bn-®v
s]-s´-∂v \n-∂p. Rm≥ ap-tºm-´v t\m-°n-b-t∏mƒ F-t¥m Nn-e-Xv Ip-
∂p-Iq-´n-bn-´n-cn-°p-∂-Xv I-≠p. Iq-sS-bp-≈-h-tcm-Sv A-t\z-jn-®-t∏m-gm-
Wv a-\- n-em-Ip-∂-Xv, h-[n-°-s∏-´-h-cp-sS t{]-X-am-Wv A-cn-™p-Iq-´n-
bn-cn-°p-∂-sX-∂v.-''
""Ip-‰-Øn-s‚ B-°-Øq-°w t\m-°m-sX ITn-\-in-£-bm-Wv kp¬-
Øm≥ \-ev-In-bn-cp-∂-Xv. ]-Wv-Un-X-∑m-cpw ]u-c-{]-[m-\n-I-fpw C-Xn¬
\n-∂pw ap-‡-cm-bn-cp-∂n-√. A-h¿-°v {]-tXy-I-am-b B-\p-Iq-ey-ß-tfm
Ip-‰-Øn¬ \n-∂v tam-N-\-tam kp¬-Øm-\n¬ \n-∂pw e-`n-®n-cp-∂n-√.
P-bn-en-e-S-®n-cp-∂ \q-dp-I-W-°n-\v Ip-‰-hm-fn-I-sf N-ß-e-°n-´p \n-tXy-
\ kp¬-Øm-s‚ ap-ºn¬ {]-Z¿-in-∏n-°p-∂p. A-Xn¬ sIm-t√-≠-h-sc
sIm-√p-I-bpw Z-Wv-Un-t°-≠-h-sc a¿-±-\-ap-d-Iƒ-°v hn-t[-b-am-°p-I-
bpw sN-bv-Xp. sh-≈n-bm-gv-N H-gn-sI F-√m Zn-h-k-hpw P-bn¬-]p-≈n-I-
sf Z¿-_m-dn¬ lm-P-cm-°p-∂p.-.-.-.-.-''
""kp¬-Øm-s‚ k-tlm-Z-c-\m-bn-cp-∂p a-kv-Du-Zv Jm≥. kp¬-Øm≥
A-em-hp-±o-s‚ ]p-{Xn-bm-Wv C-t±-l-Øn-s‚ am-Xm-hv. tem-I-sØm-cn-S-
Øpw C-{X-bpw B-Im-c-ku-jvT-h-ap-≈ H-cp bp-h-tIm-a-f-s\ Rm≥
I-≠n-´n-√. A-{X-bpw kp-μ-c-am-b-Xm-Wv B i-co-cw. X-\n-s°-Xn-cm-bn
Kq-Vm-tem-N-\-bpw hn-π-h-hpw \-S-Øm-\m-tem-Nn-®p F-∂-Xm-Wv C-bm-
fn¬ B-tcm-]n-X-am-b Ip-‰w. Cu Ip-‰w k-Ω-Xn-®m¬ h-[-in-£-bm-bn-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 100
cn-°pw e-`n-°p-I-sb-∂-dn-™n-´p-Iq-Sn a-kv-Du-Zv C-Xv \n-tj-[n-®n-√. Ip-
‰w k-Ω-Xn-®m¬ D-S≥ h-[n-°pw; \n-tj-[n-®m¬ C-©n-©m-bn a-cn-t°-
≠n-h-cpw. A-Xm-Wv Ip-‰-k-Ω-X-Øn-\v A-t±-l-sØ t{]-cn-∏n-®-Xv. C-
Ø-cw k-μ¿-`-ß-fn¬ kp¬-Øm-s‚ A-`n-{]m-b-sØ F-Xn¿-°p-∂-h¿-
°v \n-jvTq-c-hpw \o-N-hp-am-b in-£-I-fm-Wv e-`n-°p-I. Cu a¿-±-\-
߃ `-b-∂m-Wv a-kv-Du-Zv Jm≥ B-tcm-]n-X-am-b Ip-‰w G-‰-Xv. C-t±-
l-sØ sIm-√m≥ I-ev-]-\-sIm-Sp-Øp. A-ßm-Sn-bn¬ sh-®m-Wv a-kv-
Du-Zv Jm-s\ sIm-∂-Xv. [m-cm-fw P-\-߃ Im-gv-N-°m-cm-bp-≠m-bn-cp-
∂p. aq-∂p Zn-h-kw B t{]-Xw A-tX-ÿ-e-Øp X-s∂ In-S-∂p. c-≠p
h¿-j-Øn-\p ti-jw C-tX-ÿ-e-Øp sh-®p X-s∂-bm-Wv a-kv-Du-Zv-
Jm-s‚ am-Xm-hn-s\ I-s√-dn-™v sIm-∂-Xv. hy-`n-Nm-c-Ip-‰-am-bn-cp-∂p
A-h-cn¬ B-tcm-]n-X-am-bn-cp-∂-Xv.-''
""U¬-ln {]m-¥-{]-tZ-i-tØm-Sv sXm-´p-In-S-°p-∂ a-e-tbm-c-ß-fn¬
A-[n-h-kn-°p-∂ A-ap-kv-enw-I-fp-am-bn bp-≤-Øn-\v am-en-Iv bq-kp-^v
_p-lv-dm-bp-sS t\-Xr-Xz-Øn-sem-cp ssk-\y-sØ ]-d-™-b-®p. `q-cn-
]-£w tbm-≤m-°-fpw A-t±-l-tØm-sSm-∏w t]m-sb-¶n-epw Nn-e¿ ]n-
¥n-cn-™v t]m-∂p. Cu hn-h-cw am-en-Iv bq-kp-^v kp¬-Øm-s\ A-dn-
bn-®p. A-h-sc ap-gp-s° sX-c-™p-]n-Sn-®v X-s‚ ap-ºn¬ lm-P-cm-°m≥
I-ev-]n-®-X-\p-k-cn-®v kp¬-Øm-s‚ k-a-£-Øn-¶¬ A-h-sc F-√m-h-
tc-bpw lm-P-cm-°n. A-h-sc ap-gp-s° sIm-√m-\m-Wv kp¬-Øm-\m-⁄m-
]n-®-Xv. H-cp a-Wn-°q-dn-\p-≈n¬ 350 t]-cp-sS h-[w \-S-∂p.-''
""ssi-Jv jn-lm-_p-±o≥ Jp-dm-km-\n-se ssi-Jp-¬-Pm-an-s‚ a-I-
\m-Wv. {]-kn-≤-\m-b H-cp kn-≤-\m-bn-cp-∂p A-t±-lw. ]-Xn-\m-ev Zn-h-
kw Xp-S¿-®-bm-bn {h-X-a-\p-jvTn-°p-hm-\-t±-l-Øn-\v I-gn-bp-am-bn-cp-∂p.
kp¬-Øm≥ Ip-Xp-_p-±o-\pw kp¬-Øm≥ Xp-•-°pw C-t±-l-sØ h-f-
sc B-Z-cn-°p-I-bpw Nn-e-t∏mƒ k-μ¿-in-®v A-\p-{K-lm-in- p-Iƒ hm-
ßp-I-bpw ]-Xn-hm-bn-cp-∂p. H-cp tbm-Ko-h-cy-\m-bn-´m-Wv C-h-¿ A-t±-
l-sØ I-cp-Xn-bn-cp-∂-Xv. F-∂m¬ ap-l-Ω-Zv C-_v-\p Xp-•-°v N-{I-
h¿-Øn-bm-b-t∏mƒ Cu ÿn-Xn-°v km-c-am-b am-‰-ap-≠m-bn. ]-Wv-Un-
X-∑m-tc-bpw ssi-Jp-I-tf-bpw kq-^n-I-tf-bpw X-s‚ Po-h-\-°m-cm-°p-
hm-\m-Wv A-t±-lw D-Zy-an-®-Xv. F-∂m¬ ssi-Jv in-lm-_p-±o≥ kp¬-
Øm-s‚ B-{in-X-\m-Im≥ k-Ω-Xn-®n-√. A-Xn-\m¬ Cu kn-≤-s\ Z¿-
_m-dn-te-°v sIm-≠p-h-∂p. kp¬-Øm≥ ho-≠pw X-s‚ D-t±-iyw A-
dn-bn-®-t∏mƒ A-t±-lw B-Zyw sIm-Sp-Ø a-dp-]-Sn- X-s∂ ]-d-™p. X-
s‚ Zr-V-am-b A-`n-{]m-bw A-N-©-e-am-bn-cp-∂p. A-Xv Xp-d-∂p ]-d-
bm-\p-≈ N-¶q-‰w A-t±-l-Øn-\p-≠m-bn-cp-∂p. ssi-Jn-s‚ Cu D-d-®
\n-e-]m-Sv kp¬-Øm-s\ tIm-]m-Ip-e-\m-°n. X-s‚ I-ev-]-\ [n-°-cn-®
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 101
ssi-Jn-s‚ Xm-Sn-tcm-a-߃ Hm-tcm-∂m-bn \p-≈n-∏-dn-°m≥ kp¬-Øm-
≥ B-⁄m-]n-®p. A-Xn-\p \n-tbm-Kn-®-Xv a-s‰m-cp a-lm-]-Wv-Un-X-\m-
b ssi-Jv kn-bm-hp-±o-s\-bm-bn-cp-∂p. Cu ]m-X-Iw sN-øp-hm≥ X-
s‚ I-c-߃ i-‡-am-Ip-I-bn-s√-∂v A-t±-lw D-d-∏n-®p- ]-d-™-t∏mƒ
C-h-cn-cp-h-cp-tS-bpw Xm-Sn-tcm-a-߃ \p-≈n-∏-dn-s®-Sp-°p-hm-\m-Wv kp¬-
Øm≥ I-ev-]n-®-Xv. C-Xv sN-bv-X-ti-jw jn-lm-_p-±o-s\ sX-ep-¶m-\-
bn-te-°pw kn-bm-hp-±o-s\ Zu-e-Øm-_m-Zn-te-°pw \m-Sp-I-S-Øn. G-
Xm-\pw sIm-√-߃-°p ti-jw kn-bm-hp-±o-s\ hm-d-¶n-bn-se Jm-kn-
bm-bn kp¬-Øm≥ \n-b-an-®p. A-hn-sS sh-®v A-t±-lw N-c-a-a-S-™p.
jn-lm-_p-±o-s\-bm-I-s´ G-gp h¿-j-߃-°p ti-jw Xn-cn-®p-hn-fn-®p.
cm-P-Io-bm-\p-Iq-ey-ß-fpw _-lp-a-Xn-I-fpw \-ev-In B-Z-cn-®p. ]q¿-h
ssh-cw hn-kv-a-cn-®v A-an-X-am-b kv-t\-l-_-lp-am-\-߃ kp¬-Øm-≥
A-t±-l-tØm-Sv Im-Wn-®p. sIm-´m-c-Øn¬ A-t±-l-Øn-\p h-en-b ÿm-
\-am-bn-cp-∂p. D-tZym-K-ÿ-∑m¿ A-t±-lw ]-d-bp-∂-Xv sN-ø-W-sa-∂v
kp¬-Øm≥ I-ev-]n-®n-cp-∂p. A-ß-s\-bn-cn-°p-tºm-gm-Wv Kw-Km-Xo-c-
Øp ]p-Xp-Xm-bn ]-Wn-I-gn-∏n-® sIm-´m-c-Øn-te-°v kp¬-Øm≥ Xm-a-
kw am-‰n-b-Xv. k¿-Kv-Zz¿ F-∂m-Wn-Xn-\p t]-cn-´n-cp-∂-Xv. {]-P-I-tfm-Spw
A-tßm-´p-am-dn Xm-a-kn-°p-hm-\-t±-lw B-h-iy-s∏-´p. X-e-ÿm-\-Øp-
X-s∂ I-gn-™p-Iq-Sm≥ A-\p-h-Zn-°-W-sa-∂v ssi-Jv jn-lm-_p-±o≥
kp¬-Øm-t\m-Sv A-`y¿-Yn-®-X-\p-k-cn-®v U¬-ln-bn¬ \n-∂pw B-dp-
ssa¬ Zq-sc-bp-≈ H-cp {Km-a-Øn¬ Xm-a-kn-®p-sIm-≈m≥ kp¬-Øm≥
A-\p-h-Zn-®p. ssi-Jv k-t¥m-j-tØm-Sp Iq-Sn X-s‚ A-\p-N-c-∑m-cp-am-
bn A-hn-tS-°v t]m-bn. A-sXm-cp X-cn-ip- `q-an-bm-bn-cp-∂p. ssi-Jv A-
hn-sS h-en-b Kp-l ]-Wn-bn-®p. b-ap-\m-\-Zn-bn¬ \n-∂pw sh-≈w sIm-
≠p-h-∂v A-hn-sS Ir-jn-bn-d-°n ^-e-k-ar-≤n-bp-≠m-°n. X-s‚ A-Sn-a-
I-sf A-e-k-cm-bn I-gn-bm≥ A-t±-lw hn-´n-cp-∂n-√. A-h-scm-s° ]-
Wn-sb-Sp-Øp. Ir-jn-bn¬ \n-∂pw \-√ B-Zm-b-hpw e-̀ n-®p. kp¬-Øm≥
a-S-ßn h-cp-∂-Xp h-sc c-≠p-sIm-√w ssi-Jpw Iq-´m-fn-I-fpw A-hn-sS
kp-J-am-bn I-gn-™p-Iq-Sn. ssi-Jn-s‚ A-Sn-a-Iƒ ]-I¬ ap-gp-s° th-
e-sN-bv-Xv C-cp-´p-tºmƒ Kp-l-bn¬ I-S-∂v Kp-lm-ap-Jw A-S-®p-I-f-bp-
∂p. a-e-tbm-c-ß-fn¬ sIm-≈-°m-¿ A-[n-h-kn-°p-∂-Xp sIm-≠v ar-K-
ß-sf-t∏m-epw Kp-l-°-I-Øm-Wv kq-£n-°p-I.-''
""kp¬-Øm≥ Xn-cn-®p-h-∂ hm¿-Ø A-dn-™-t∏mƒ ssi-Jv A-
t±-l-sØ kzo-I-cn-°p-hm-\m-bn ]p-d-s∏-´p. U¬-ln-bn¬ \n-∂pw G-gp
ssa¬ A-I-se-sh-®m-Wv kp¬-Øm-s\ I-≠-Xv. kp¬-Øm≥ ssi-
Jn-s\ B-enw-K-\w sN-bv-Xp kv-t\-l-{]-I-S-\w \-S-Øn. A-\-¥-cw ssi-
Jv X-s‚ Kp-l-bn-te-°v a-S-ßn. Ip-d-®p Zn-h-kw I-gn-™-t∏mƒ ssi-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 102
Jn-s\ A-c-a-\-bn-te-°v £-Wn-°p-hm≥ H-cp cm-P-Zq-X≥ B-K-X-\m-
bn. ssi-Jv kp¬-Øm-s‚ £-Ww \n-c-kn-®p. C-X-dn-™ D-S-s\ ssi-
Jn-s\- Iq-´n sIm-≠p-h-cm≥ X-s‚ ssk-\n-I-ta-[m-hn-sb kp¬-Øm≥
\n-tbm-Kn-®p. A-t±-lw ssi-Jn-s\ I-≠v kp¬-Øm-s‚ kz-`m-h-sØ-
bpw £-Ww \n-c-kn-®m-ep-≠m-tb-°m-hp-∂ Zp-c-¥-^-e-tØ-bpw ]-‰n
kv-t\-lm-Z-c-hp-I-tfm-Sp Iq-Sn-Ø-s∂ ]-d-™p a-\- n-em-°m≥ {i-an-
®p. "t{Zm-ln-°p Rm≥ tk-h-I-\m-bn-cn-°p-I-bn-√' F-∂m-Wv ssi-Jv
A-h-km-\-am-bn a-dp-]-Sn ]-d-™-Xv. Cu hn-h-cw ssk-\ym-[n-]≥ A-
dn-bn-®-tXm-Sp Iq-Sn ssi-Jn-s\ _-e-am-bn _-‘-\-ÿ-\m-°n X-s‚
ap-ºn¬ lm-P-cm-°m≥ kp¬-Øm-≥ B-h-iy-s∏-´p. A-ß-s\ cm-P-[m-
\n-bn-te-°p ssi-Jv B-\-bn-°-s∏-´p.-''
""Rm≥ {Iq-c-\m-sW-∂v \n-߃ ]-d-bp-I-bp-≠m-tbm?' kp¬-Øm≥
tNm-Zn-®p. "D-Δv', Rm≥ A-ß-s\ ]-d-™p. \n-߃ P-\-t{Zm-ln-bpw
{Iq-c-\p-am-Wv. A-Xn-s\-{X sX-fn-hp- th-W-sa-¶n-epw Rm≥ lm-P-cm-
°mw.-' Nn-e D-Zm-l-c-W-ß-fpw A-t±-lw D-≤-cn-®p. U¬-ln- \-K-c-sØ
\-in-∏n-®-Xpw A-hn-S-sØ P-\-ß-sf \n¿-_-‘n-X-am-bn ÿ-ew am-‰n-
b-Xpw a-‰p-am-bn-cp-∂p A-h. C-Xp-tI-´ am-{X-bn¬ D-d-bn¬ \n-∂pw hm-
fq-cn-sb-Sp-Øv k-Z-dp¬ P-lm-s‚ ssI-bn¬ sIm-Sp-Øv kp¬-Øm≥
A-́ -l-kn-®p: "Rm≥ P-\-t{Zm-ln-bm-sW-∂v C-bmƒ ]-d-bp-∂p. \n-߃-
°pw A-Xm-W-`n-{]m-b-sa-¶n¬ F-s‚ in-c- v D-S-en¬ \n-∂pw th¿-s]-
Sp-Øp-I.-''
""\n-߃ {]-Pm-]o-U-I-\m-sW-∂v sX-fn-hv lm-P-cm-°m-\m-cv ap-Xn-
cpw? A-Xn-\m¿-°m-Wv N-¶q-‰w Im-Wp-I? C-Xn-\m-cpw X-øm-dm-hp-I-bn-
s√-¶n-epw \n-߃ sN-bv-X {]-hr-Øn-Iƒ \n-߃-°p X-s∂ A-dn-b-
cp-tXm? A-Xn-\v a-‰m-sc-sb-¶n-epw km-£n-bm-bn-´v th-W-sa-∂p-t≠m?
ssi-Jn-s‚ a-dp-]-Sn-bm-bn-cp-∂p C-Xv. C-Xp Iq-Sn-bm-b-t∏mƒ ssi-Jn-
s\ ]-́ m-f-ta-[m-hn-bp-sS ssI-bn-te-ev-]n-°p-hm-\p-Ø-c-hn-́ p. N-ß-e-°n-
´v _-‘n-®v A-t±-l-sØ ]-Xn-\m-ep Zn-h-kw bm-sXm-cp-hn-[ B-lm-c-
]m-\o-b-ß-fpw Iq-Sm-sX A-t±-lw A-tX- \n-e-bn¬ I-gn-™p-Iq-Sn. F-
√m Zn-h-k-hpw N-ß-e-°n-´v A-t±-l-sØ kp¬-Øm-s‚ ap-ºn¬ sIm-
≠p-h-cpw. A-t±-l-Øn-s‚ A-`n-{]m-bw am-‰p-hm≥ kq-^n-am-cpw ssi-
Jp-am-cpw \n-tXy-\ ]-cn-{i-an-®n-cp-∂p. F-∂m¬ Xm≥ Cu t{Zm-ln-sb
tk-hn-°p-I-bn-s√-∂ Zr-V-{]-Xn-⁄-bm-Wv ssssi-J-\p-h¿-Øn-®-Xv.
a-‰p-≈-h-cp-sS D-]-tZ-i-߃ hr-Ym-hn-em-bn. H-cp c-‡-km-£n-bm-Ip-
hm-\m-W-t±-lw D-t±-in-®-Xv. D-]-hm-kw Xp-S-ßn ]-Xn-\m-emw Zn-h-kw
kp¬-Øm≥ Ip-sd `-£-W-km-[-\-߃ A-t±-l-Øn-\v sIm-Sp-Ø-b-
®p. ""Cu tem-I-Øp-≈ F-s‚ B-lm-cm-Zn-Iƒ A-h-km-\n-®n-cn-°p-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 103
∂p. C-h kp¬-Øm-\v X-s∂ sIm-≠p-sIm-Sp-°p-I'' F-∂p ]-d-™v
A-t±-l-a-Xv a-S-°n. C-Xp-Iq-Sn-bm-b-t∏mƒ kp¬-Øm-s‚ tIm-]w {I-
am-Xo-X-am-bn h¿-[n-®p. ssi-Jn-s\-s°m-≠v Ip-sd a-ew \n¿-_-‘-]q¿-
hw Xo-‰n-°p-hm≥ kp¬-Øm-\m-⁄m-]n-®p. A-Xn-\p \n-bp-‡-cm-b Ip-
sd ln-μp D-tZym-K-ÿ-¿ ssi-Jn-s\ a-e¿-Øn-°n-S-Øn a-ew hm-bn¬
\n-d-®v sh-≈-sam-gn-®p-sIm-Sp-Øp. F-∂n-´pw A-t±-l-Øn-s‚ D-d-® Xo-
cp-am-\-Øn-\v C-f-°w X-´n-bn-√. A-Sp-Ø Zn-h-kw ssi-Jn-s\ Jm-kn
k-Zv-dp¬-P-lm-s‚ A-Sp-°¬ sIm-≠p-h-∂p. {]-tXy-I £-W-a-\p-k-
cn-®v [m-cm-fw kq-^n-I-fpw a-X-]-Wv-Un-X-∑m-cpw ]u-c-{]-[m-\n-I-fpw A-
hn-sS k-∂n-ln-X-cm-bn-cp-∂p. A-h-scm-s°-bpw ssi-Jn-s\ ho-≠pw D-
]-tZ-in-®p t\m-°n. ]-t£ A-t±-l-Øn-s‚ Zr-V-\n-›-b-Øn-\v am-‰w
h-∂n-√. A-Xn-\m¬ A-hn-sS sh-®p-X-s∂ A-t±-l-sØ h-[n-®p.-''
""cm-Py-Øv h-cƒ-®-bp-≠m-b k-μ¿-`-Øn¬ X-e-ÿm-\ \-K-cn-°p
k-ao-]-ß-fn¬ [m-cm-fw In-W-dp-Iƒ kp¬-Øm≥ Ip-gn-∏n-®p. C-h-bn-
se P-ew {]-tbm-P-\-s∏-Sp-Øn Ir-jn -sN-øp-hm-\-t±-lw P-\-ß-tfm-Sm-
h-iy-s∏-´p. Ir-jn-°m-h-iy-am-b ]-W-hpw hn-Øpw a-‰p-]-I-c-W-ß-fpw
\-ev-In. hn-f-hv k¿-°m¿ kw-`-c-W tI-{μ-ß-fn¬ sIm-Sp-°-W-sa-∂pw
hy-h-ÿ sN-bv-Xn-cp-∂p. £m-a-\n-hm-c-W-Øn-\m-bn B-kq-{X-Ww sN-
bv-X Cu ]-≤-Xn-tb-bpw Nn-e¿ F-Xn¿-Øp. A-h-cn¬ {]-[m-\n A-^o-
^p-±o-\m-bn-cp-∂p. Cu {]-hr-Øn-Iƒ sIm-≠v bm-sXm-cp ^-e-hp-ap-
≠m-Ip-I-bn-s√-∂pw ]-d-™v A-t±-lw P-\-ß-sf \n-cp¬-km-l-s∏-Sp-
Øn. Cu hn-h-cw Nm-c-∑m¿ ap-tJ-\ kp¬-Øm≥ [-cn-®p. Cu ^-°o-
dn-\v cm-Py-Im-cy-ß-fn-en-S-s]-tS-≠ B-h-iy-an-s√-∂v ]-d-™v A-t±-l-
sØ P-bn-en-e-S-®p. Ip-d-®p-\m-fp-Iƒ-°v ti-jw A-t±-l-sØ hn-´-b-
®p. kz-h-k-Xn-bn-te-°v A-^o-^p-±o≥ a-S-ßn-t∏m-cp-∂ th-f-bn¬ h-gn-
°p-sh-®v X-s‚ c-≠v ]q¿-h-Im-e kp-lr-Øp-°-sf I-≠v Ip-i-ew ]-d-
™p. A-^o-^p-±o≥ in-£-bn¬ \n-∂pw ap-‡n-t\-Sn-b-Xn¬ A-h¿
A-√m-lp-hn-s\ kv-Xp-Xn-®p. A-Xn-\p {]-Xn-h-N-\-am-bn A-^o-^p-±o≥
]-d-™-Xm-I-s´: ""A-{I-an-I-fn¬ \n-∂pw \-tΩ c-£n-® A-√m-lp hm-
gv-Ø-s∏-S-t´'' F-∂m-bn-cp-∂p. A-t\ym-\yw B-io¿-hm-Z-߃ \-S-Øn
A-h¿ kz-h-k-Xn--I-fn-te-°v t]m-bn. ]-t£ ho-Sp-I-fn¬ A-h¿ F-
Øp-∂-Xn-\p ap-ºv C-h-cp-sS kw-`m-j-W hn-j-bw kp¬-Øm-\-dn-™p.
X-s∂ \n-μn-® C-h-cp-sS t\-sc I-en-I-b-dn-b kp¬-Øm≥ A-h-sc X-
s‚ ap-ºn¬ sIm-≠p-h-cm≥ B-⁄m-]n-®-X-\p-k-cn-®v A-h-sc lm-P-
cm-°n. C-h-sc aq-∂p t]-sc-bpw sIm-√p-hm-\m-bn-cp-∂p kp¬-Øm≥ I-
ev-]n-®-Xv. A-^o-^p-±o-s‚ am-dn-epw a-‰p-≈-h-cp-sS I-gp-Øn-epw sh-´n
sIm-√p-hm-\m-bn-cp-∂p I-ev-]-\. Cu B-⁄-tI-´v sR-´n-t∏m-b a-‰p- c-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 104
≠p-t]-cpw kp¬-Øm-t\m-S-t]-£n-®p: "A-^o-^p-±o≥ ]-d-™ kw-K-
Xn in-£m¿-lw X-s∂. ]-t£, R-߃ F-¥v Ip-‰-am-Wv sN-bv-X-Xv?'
A-Xn-\v kp¬-Øm≥ \-ev-In-b hn-Nn-{X-am-b a-dp-]-Sn: "A-^o-^p-±o≥
Cu {]-kv-Xm-h-\ \-S-Øn-b-t∏mƒ A-Xn-s\ {]-Xn-tj-[n-°m-sX tI-´p-
\n-∂-Xm-Wv \n-ß-fp-sS Ip-‰w. A-Xn-s‚ A¿-Yw \n-ß-fpw A-Xn-t\m-Sv
tbm-Pn-°p-∂p- F-∂-Xm-Wv. \n-߃-°v hn-tbm-Pn-∏p-≠m-bn-cp-s∂-¶n¬
\n-ß-f-Xn¬ {]-Xn-tj-[n-°p-am-bn-cp-∂p. A-Xv \n-߃ sN-bv-Xn-√. B
Ip-‰-Øn-\m-Wv \n-ß-sf in-£n-°p-∂-Xv.-' ]n-s∂ H-´pw Xm-a-kn-®n-√.
Cu aq-∂v ]-Wv-Un-X-∑m-cpw h-[-in-£-°v hn-t[-b-cm-bn. I-cp-Wm-\n-[n-
bm-b ]-S-®-h-≥ A-h-cn¬ Z-b Im-Wn-°-s´.-''
""kn-‘n-se c-≠p ]-Wv-Un-X-∑m-tcm-Sv \n-Ip-Xn ]n-cn-°m≥ A-[n-
Im-c-s∏-Sp-Øn-bn-´p-≈ K-h¿-W-tdm-sSm-∏w \n-Ip-Xn ]n-cn-°m≥ kp¬-
Øm-\m-h-iy-s∏-´p. "B kw-ÿm-\-Øn-se P-\-ß-fp-sS t£-aw \n-ß-
sf-bm-Wv Rm≥ G-ev-]n-°p-∂-Xv. K-h¿-W-dpw \n-ß-fp-sS k-lm-bn-bm-
bn-cn-°pw. \n-߃ \n¿-t±-in-°p-∂-sX-¥pw A-t±-lw \-S-∏m-°p-I-bpw
sN-øpw.-' kp¬-Øm≥ C-h¿-°v sIm-Sp-Ø D-Ø-c-hn¬ C-h {]-kv-Xm-
hn-®n-cp-∂p. C-Xn-\p k-am-[m-\-am-bn B ]-Wv-Un-X-∑m¿ C-ß-s\ {]-
Xn-h-Nn-®p: "k-Xy-am¿-Kw R-߃ \n¿-t±-in-°mw. A-t±-lw A-Xp -sN-
bv-Xp sIm-≈-s´. A-t±-l-Øn-s‚ {]-h¿-Ø-\-߃-°v R-߃ km-
£n-bm-bn-cn-°pw.-' Cu ]-d-™-Xv kp¬-Øm≥ sX-‰n-≤-cn-®p. A-t±-l-
a-e-dn: "F-s‚ tPm-en-bn-en-cn-°p-I-bpw F-t∂m-Sv Iq-dp ]p-e¿-Øm-Xn-cn-
°p-I-bpw sN-øp-∂ \n-߃ kz-Øv Zp-cp-]-tbm-K-s∏-Sp-Øp-I am-{X-a-
√, A-Xn-s‚ Np-a-X-e Cu Xp¿-°n-bn¬ (K-h¿-W-dn¬) Np-a-Øn kz-c-
£- \-S-Øm-\p-≈ ]-cn-{i-a-am-Wv sN-øp-∂-sX-∂v Rm≥ [-cn-°p-∂p.-'
kp¬-Øm-s‚ Cu ÿn-Xn A-h-sc hym-Ip-e-cm-°n. B-W-bn-´p-sIm-
≠v A-h¿ ]-d-™p: "X-߃ a-\- n¬-t]m-epw Du-ln-°m-Ø A¿-Y-
am-Wn-Xv.-' F-∂m¬ "\n-ß-f¿-Y-am-°n-b-Xv C-X-√m-sX a-s‰m-∂-s√'∂v
kp¬-Øm≥ D-d-∏n-®p ]-d-™p. C-h-sc ssi-Jv km-Z \n-l-h-¥n-bp-sS
A-Sp-°-te-°v sIm-≠p-t]m-Im≥ I-ev-]n-®p. D-tZym-K-ÿ-∑m¿ C-h-sc
A-{]-Im-cw sN-bv-Xp. Ip-‰w k-Ω-Xn-°m≥ km-Z A-h-tcm-Sm-h-iy-s∏-
´p. "\n-ß-sf kp¬-Øm≥ sIm-e-in-£-°v hn-[n-®n-cn-°p-I-bm-Wv. Ip-
‰w kz-bw G-‰p-]-d-bp-∂-Xm-Wp-Ø-aw. h-[n-°p-sa-∂v Xo¿-®-bm-Wv. A-
s√-¶n¬ ]o-U-\-߃-°v hn-t[-b-cm-bn \n¿-±-b-am-b a¿-±-\-ß-f-\p-`-hn-
®v Ip-td-» Ip-td-»-bm-bn a-cn-°m-sX a-cn-°-Ww. A-Xp-sIm-≠v I-jv-S-
s∏-´p a-cn-°m-sX Ip-‰w k-Ω-Xn-°p-I.-' kp¬-Øm≥ D-t±-in-® A¿-Yw
X-߃ I-W-°m-°n-bn-cp-∂n-s√-∂v \n-c-]-cm-[n-I-fm-b A-h¿ B-h¿-
Øn-®-t∏mƒ, \n¿-_-‘-am-bn A-h-sc Ip-‰w k-Ω-Xn-∏n-°m-\p-≈ am¿-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 105
K-ß-fm-Wv ]n-∂o-Sv \-S-Øn-b-Xv. Ip-‰n-Iƒ X-d-®v C-h-sc A-Xn¬ _-
‘n-®v a-e¿-Øn-°n-S-Øn A-h-cp-sS am-d-Øv ]-gp-∏n-® C-cp-ºv ]m-{X-
߃ sh-®p. Ip-td- I-gn-™n-´v A-sX-Sp-Øp am-‰n-b-t∏mƒ am-dn-se
amw-k-hpw Cu X-fn-I-I-tfm-sSm-∏w H-´n-t®¿-∂v ]-dn-™p-t]m-∂p. F-
∂n-´v Cu {h-W-ß-fn¬ aq-{X-sam-gn-°p-I-bpw Nm-cw \n-d-°p-I-bpw sN-
bv-Xp. Cu ]-Wv-Un-X-∑m-cp-sS ssI-b-£-c-Øn-ep-≈ A-t]-£-bn¬
Jm-kn X-s‚ ap-{Z-bpw Nm¿-Øn. C-h-cp-sS Ip-‰-k-Ω-Xw kz-ta-[-bm
sN-bv-X-Xm-sW-∂pw bm-sXm-cp-h-I \n¿-_-‘-Øn-\pw h-g-ßn-bn-´n-s√-
∂pw {]-tXy-Iw F-gp-Xn-t®¿-Øn-cp-∂p. \n¿-_-‘-Øn-\v hn-t[-b-am-bn-
´m-sW-∂v kq-Nn-∏n-®m¬ C-Xn-t\-°mƒ I-\-Ø in-£-bm-bn-cn-°pw e-
`n-°p-I. sIm-e-s∏-Sp-Øp-sa-∂v \n-›-b-am-b \n-e-°v H-‰-sh-´n-\v a-c-W-
a-S-bp-∂-Xm-Wv A-`n-Im-ay-sa-∂v A-h-cm-in-®p. A-Xm-W-h¿ Ip-‰w k-
Ω-Xn-®-Xv. Ip-sd-°-gn-™v A-h-cp-sS in-c- p-Iƒ D-S-en¬ \n-∂pw A-
dp-Øv am-‰-s∏-´p.-''
""apƒ-Øm≥-Im-c-\m-b ssi-Jv lq-Zv dp-Iv-\p-±o-s‚ ]u-{X-\m-bn-cp-
∂p. dp-Iv-\p-±o-\pw A-t±-l-Øn-s‚ k-tlm-Z-c≥ C-am-Zp-±o-\pw kp¬-
Øm-s‚ kv-t\-l-_-lp-am-\-߃-°v ]m-{Xo-`q-X-cm-bn-cp-∂p. C-h¿-°v
]-e cm-P-Io-bm-\p-Iq-ey-ß-fpw e-`n-®n-cp-∂p. C-am-Zp-±o-\v kp¬-Øm-\p-
am-bn cq-]-km-ay-ap-≠m-bn-cp-∂p. In-i-ep -Jm-\p-am-bp-≠m-b bp-≤-Øn¬
A-t±-lw ar-Xn-b-S-™p. C-X-dn-™-t∏mƒ k-¥-]v-X-\m-b kp¬-Øm≥,
C-am-Zp-±o-s‚ i-h-Ip-So-cw k-μ¿-in-°p-∂-h¿-°v `-£-Ww \-ev-Ip-hm-
\m-bn \q-dv {Km-a-߃ Zm-\w sN-bv-Xp. G-Xm-\pw h¿-j-߃-°p ti-
jw dp-Iv-\p-±o≥ a-c-W-a-S-™p. ]n-¥p-S¿-®m-h-Im-in-bm-bn A-t±-lw \n-
›-bn-®n-cp-∂-Xv ]u-{X-\m-b ssi-Jv lq-Zn-s\-bm-bn-cp-∂p. C-Xn-s\ A-
t±-l-Øn-s‚ k-tlm-Z-c-]p-{X≥ tNm-Zyw sN-bv-Xp. Xm-\m-Wv i-cn-bm-
b A-h-Im-in-sb-∂v A-t±-lw A-h-Im-i-s∏-´p. C-Xv A-h¿ X-Ωn¬ h-
g-°n-\pw hm-Z-tIm-em-l-e-߃-°p-an-S-bm-°n. Cu A-h-k-c-Øn¬ kp¬-
Øm≥ Zu-e-Øm-_m-Zn-em-bn-cp-∂p. tI-kn-s‚ a-[y-ÿ-Xo-cp-am-\-Øn-
\m-bn A-t±-l-Øn-s‚ ap-ºn¬ h-∂p. kp¬-Øm≥ dp-Iv-\p-±o-s‚ a-c-
W-]-{Xw k-kq-£v-aw ]Tn-®v ssi-Jv lq-Zn-bm-Wv i-cn-bm-b A-h-Im-
in-sb-∂v {]-Jym-]n-®p. A-tXm-sS X¿-°-hpw Xo¿-∂p.-''
""ssi-Jv lq-Zn-s\ h-f-sc B-Z-c-thm-sS-bm-Wv kp¬-Øm≥ kzo-I-
cn-®n-cp-∂-Xv. A-t±-lw G-Xp-ho-´n¬ F-t∏mƒ I-b-dn-s®-∂m-epw A-t±-
l-sØ _-lp-am-\n-®v k¬-°-cn-°-W-sa-∂p-t]m-epw kp¬-Øm≥ I-
ev-]n-®n-cp-∂p. Zu-e-Øm-_m-Zn¬ \n-∂pw apƒ-Øm-\n-te-°v A-t±-lw a-
S-ßp-tºmƒ h-gn-\o-sf kzo-I-c-Ww \-ev-I-W-sa-∂pw \n¿-t±-i-ap-≠m-
bn-cp-∂p. C-X-\p-k-cn-®v A-t±-lw X-e-ÿm-\ -\-K-cn-bn-se-Øn-b-t∏mƒ
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 106
Jm-kn-am-cpw ssi-Jp-I-fpw kq-^n-I-fpw {]-`p-°-∑m-cpw A-t±-l-sØ
kzo-I-cn-°p-hm≥ k-∂-≤-cm-bn h-∂p. A-°q-´-Øn¬ Rm-\p-ap-≠m-bn-
cp-∂p. ssi-Jv H-cp a-©-en-em-bn-cp-∂p bm-{X sN-bv-Xn-cp-∂-Xv. A-Xv h-
f-sc ]-¥n-tI-Sm-bn F-\n-°p tXm-∂n-b-Xp-sIm-≠v Rm-\-t±-l-tØm-Sv
A-°m-cyw A-dn-bn-®p. A-t±-lw a-©-en¬ \n-∂n-d-ßn R-ß-tfm-sSm-
∏w Ip-Xn-c-∏p-d-Øm-Wv ]n-∂o-Sv bm-{X-sN-bv-X-Xv. X-\n-°v \-√ kp-J-an-
√m-Ø-Xp sIm-≠m-Wv a-©-en¬ bm-{X-sN-bv-Xn-cp-∂-sX-∂v ]n-∂o-S-t±-
lw ]-d-bp-I-bpw sN-bv-Xp.-''
""U¬-ln-bn¬ h-∂ ssi-Jv lq-Zn-\v H-cp cm-P-Io-b- hn-cp-∂v G¿-
]m-Sv sN-bv-Xn-cp-∂p. Jm-kn-Iƒ, kq-^n-Iƒ, ssi-Jp-Iƒ, hn-tZ-in-Iƒ,
]u-c-{]-[m-\n-Iƒ ap-gp-s° C-Xn¬ kw-_-‘n-®n-cp-∂p. Cu k¬-°m-
c-Øn-ep-≠m-bn-cp-∂-h¿-s°-√mw A-h-c-h-cp-sS ÿm-\-am-\-߃-°-\p-
kr-X-am-bn ]m-cn-tXm-jn-I-ß-fpw e-`n-®p. {]-[m-\ -Jm-kn-°v 500 Zo-\m-
dpw F-\n-°v 250 Zo-\m-dpw e-`n-®p. k¬-°m-c-߃-°p ti-jw ssi-Jv
lq-Zn kz-tZ-i-tØ-°v a-S-ßn. lq-Zn-s‚ ]n-Xm-a-l-s‚ kv-am-c-I-ku-[-
Øn¬ sh-®v A-t±-l-Øn-\p hn-cp-∂v \-ev-Im≥ ssi-Jv \q-dp-±o≥ in-
dm-kn-s\ kp¬-Øm≥ A-t±-l-tØm-sSm-∏w A-b-®n-cp-∂p.-''
""{]-kv-Xp-X ÿ-e-Øv ssi-Jv Ip-td-°m-ew kp-J-am-bn Xm-a-kn-
®p. C-Xn-\n-S-°v kn-‘n-se K-h¿-W¿ C-am-Zp¬ ap¬-°v kp¬-Øm-\v
H-cp c-l-ky- dn-t∏m¿-´v A-b-®n-cp-∂p. k-μ¿-i-I¿-°pw bm-{X-°m¿-°pw
A-∂-Zm-\-Øn-\m-bn \¬-In-bn-cp-∂ \q-dv {Km-a-ß-fn-se h-cp-am-\w ap-gp-
s° ssi-Jv kz-¥-am-h-iy-Øn-\pw Ip-Spw-_-ß-sf kp-Jn-∏n-°p-hm-\p-
am-Wv D-]-tbm-Kn-°p-∂-sX-∂pw B¿-°pw H-∂pw X-s∂ Zm-\-am-bn \-ev-
Ip-∂n-s√-∂p-am-bn-cp-∂p c-l-ky-tc-J-bn-se hn-h-cw. C-Xn-s‚ sh-fn-®-
Øn¬ ssi-Jn-s‚ [-\w ap-gp-s° I-≠p-sI-´m≥ kp¬-Øm-≥ B-
⁄m-]n-®p. K-h¿-W¿ ssi-Jn-s‚ kz-Øv kw-_-‘n-® hn-h-c-ß-fm-h-
iy-s∏-´p. Nn-e-sc _-‘-\-ÿ-cm-°p-I-bpw sN-bv-Xp. \n-tXy-\ 20,000
Zo-\m¿ ho-Xw ssi-Jn¬ \n-∂pw ]n-Sn-s®-Sp-Øv A-t±-l-Øn-s‚ A-f-h-
‰ [-\w A-ß-s\ s]m-Xp-J-P-\m-hn-se-Øn-®p. c-Xv-\-߃ ]-Xn-∏n-® c-
≠v ]m-Zp-I-ß-fpw A-°q-´-Øn-ep-≠m-bn-cp-∂p. 7000 Zo-\m-dn-\m-Wv Cu
sN-cn-∏p-Iƒ hn-‰-Xv. C-X-Wn-™n-cp-∂-Xv ssi-Jv lq-Zn-bp-sS ]p-{Xn-
bm-bn-cp-∂p-sh-∂pw A-X-√ A-t±-l-Øn-s‚ H-cp sh-∏m-´n-bm-bn-cp-∂p-
sh-∂pw ]-£m-¥-c-ap-≠v. X-s‚ k-I-e kz-Øpw \-jv-S-s∏-´ lq-Zn
Xp¿-°n-bn-te-°v Hm-Sn- c-£-s∏-Sm≥ {i-an-s®-¶n-epw K-h¿-W-dp-sS D-
tZym-K-ÿ-∑m¿ A-t±-l-sØ kp¬-Øm-s‚ ap-ºn¬ sIm-≠p-h-∂p.
""\n-߃ F-hn-tS-°m-Wv Hm-Sn- c-£-s∏-Sm≥ {i-an-®-Xv? F-¥m-Wn-ß-
s\ tXm-∂m≥ Im-c-Ww?'' kp¬-Øm≥ H-∂p-a-dn-bm-Ø a-´n¬ tNm-Zn-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 107
®p. lq-Zn X-s‚ Ip-‰w hn-h-cn-®v £-am-bm-N-\w \-S-Øn. "Xp¿-°n-I-fp-
sS \m-´n¬ sh-®v F-\n-s°-Xn-cm-bn Ip-{]-N-c-W-߃ \-S-Øn Cu \m-
Sn-s\ B-{I-an-°p-hm-\-h-sc t{]-cn-∏n-°p-I-bm-bn-cp-∂n-t√ \n-ß-fp-sS D-
t±-iyw? _-lm-hp-±o≥ k-°-cn-bm-bp-sS ]p-{X-\m-sW-∂v ]n≥-_-e-Øn-
\v th-≠n \n-߃ ]-d-bp-I-bpw sN-øpw.-' C-Xm-bn-cp-∂p kp¬-Øm-s‚
\n-K-a-\w. C-sXm-s° ssi-Jv \n-tj-[n-®p-sh-¶n-epw kp¬-Øm≥ hn-iz-
kn-®n-√. kp¬-Øm-s‚ \n¿-t±-im-\p-kr-Xw A-t±-l-sØ-bpw sIm-∂p.-''
""tIm-bn¬ ]-´-W-Øv H-cp h-en-b ]p-Wym-flm-hv \n-h-kn-®n-cp-∂p.
Xm-Pp¬ B-cn-^n-s‚ ]p-{X-\m-b ssi-Jv jw-kp-±o≥. kp¬-Øm≥
Cu ssi-Jn-s\ X-s‚ k-∂n-[n-bn-te-°p £-Wn-s®-¶n-epw A-t±-l-a-
Xn-\v h-g-ßn-bn-√. X-∑q-ew kp¬-Øm≥ A-t±-l-Øn-s‚ k-∂n-[n-bn¬
t]m-Im-sa-∂p \n-›-bn-®v ]p-d-s∏-s´-¶n-epw, A-Sp-sØ-Øn-b-t∏mƒ A-
t±-l-sØ Im-Wm-sX Xn-cn-®p-t]m-∂p.-''
""C-Xn-\p-ti-jw H-cp K-h¿-W¿ kp¬-Øm-s\-Xn-cm-bn Kq-Vm-tem-
N-\- \-S-Øp-I-bpw cm-P-Io-b- I-ev-]-\-I-sf ]-c-ky-am-bn [n-°-cn-°p-I-
bpw sN-bv-Xp. Cu K-h¿-W¿ ssi-Jn-s\ k-μ¿-in-®n-cp-∂-Xm-bpw X-Z-
h-k-c-Øn¬ X-s‚ ]-≤-Xn-I-sf-°p-dn-®v kw-km-cn-®n-cp-∂-Xm-bpw c-l-
ky h-Ip-∏p-tZym-K-ÿ-∑m¿ kp¬-Øm-s\ A-dn-bn-®n-cp-∂p. A-Xn-s‚
A-Sn-ÿm-\-Øn¬ ssi-Jn-t\-bpw Ip-Spw-_mw-K-ß-tf-bpw A-hn-Sp-sØ
Jm-kn-tb-bpw P-bn-en-e-S-°p-hm-\m-Wv kp¬-Øm≥ I-ev-]n-®-Xv. K-h¿-
W-dp-sS [n-°m-c-{]-hr-Øn-Iƒ-°v ssi-Jv A-\p-{Km-lm-in- p-Iƒ \-
ev-Ip-tºmƒ A-Xv I-≠p-sIm-≠n-cp-∂p F-∂-Xm-Wv P-Uv-Pn-bp-sS Ip-
‰w. C-h-cp-sS C-cp-h-cp-tS-bpw I-Æp-Iƒ Np-gv-s∂-Sp-Ø ti-j-am-Wv P-
bn-en-e-S-®-Xv. ssi-Jv I¬-Xp-dp-¶n¬ In-S-∂v X-s‚ A-¥yw I-≠p. C-
t±-l-Øn-s‚ k-¥m-\-߃ ln-μp-°-fm-b Ip-td hn-π-h-Im-cn-I-fp-am-
bn-tN¿-∂v e-l-f-s°m-cp-ßn-b hn-h-cw kp¬-Øm-\-dn-bm-am-bn-cp-∂p.
ssi-Jn-s‚ a-c-W-ti-jw C-h-sc kp¬-Øm-s‚ ap-ºn¬ sIm-≠p-h-
∂p. "ta-em¬ C-Ø-cw Ip-g-∏-߃-°n-S-h-cp-Ø-cp-sX-∂pw, C-t∏mƒ
C-h¿-s°-√mw am-∏p-\-ev-Ip-∂p-sh-∂pw' kp¬-Øm≥ A-dn-bn-®p. "X-
ß-sf-¥v Ip-‰-am-Wv sN-bv-X-sX-∂-dn-™m¬ sIm-≈m'sa-∂m-bn-cp-∂p
kp¬-Øm-s‚ Cu {]-Jym-]-\w tI-´-t∏mƒ A-h¿-°p-≠m-bn-cp-∂ {]-
Xn-I-c-Ww. Cu tNm-Zyw X-s∂ [n-°-cn-°p-∂-Xm-bn tXm-∂n-b kp¬-
Øm≥ C-h-sc-sb-√mw h-[n-°m≥ B-⁄m-]n-®-ti-jw tIm-bn-en-se
P-Uv-Pn-tbm-Sv B-cm-™p: "C-h-cp-sS {]-hr-Øn-I-tfm-Sv _-‘-s∏-´-h¿
C-\n A-hn-sS B-scm-s°-bm-Wv? P-Uv-Pn Ip-td ln-μp-{]-P-I-fp-sS t]-
cv ]-d-™p. \m-´n¬ I-em-]w kr-jv-Sn-°p-I-bm-Wv C-bm-fp-sS-bpw D-t±-
iyw. X-∑q-ew C-bm-sf-bpw h-[n-°p-I' F-∂v kp¬-Øm≥ I-ev-]n-®p.
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 108
D-tZym-K-ÿ-∑m¿ D-Ø-c-hv \-S-∏m-°p-I-bpw sN-bv-Xp.-''
""ssi-Jv A-en ssl-Z-cn F-∂ H-cp kn-≤≥ Imw-t_ Xp-d-ap-J- ]-
´-W-Øn¬ A-[n-h-kn-®n-cp-∂p. A-hn-sS-sb-Øp-∂ hn-tZ-i hym-]m-cn-
Iƒ C-t±-l-Øn-\v I-W-°n-√m-Ø [-\w k-Ωm-\-am-bn sIm-Sp-Øn-cp-
∂p. Imw-t_-bn-en-d-ßn-bm¬ ssi-Jn-s\ Im-Wm-sX-bpw A-t±-l-Øn¬
\n-∂pw A-h-sc kw-_-‘n-® {]-h-N-\-߃ tIƒ-°m-sX-bpw B-cpw
t]m-cp-am-bn-cp-∂n-√. B-sc-¶n-epw G-sX-¶n-epw kw-K-Xn-°m-bn t\¿-N
t\-cp-I-bpw A-Xv sIm-Sp-°m-Xn-cn-°p-I-bpw sN-bv-Xn-´p-s≠-¶n¬ A-
Ø-c-°m¿ ]n-∂o-S-t±-l-Øn-s‚ k-∂n-[n-bn-¬ F-Øn-bm-ep-S≥ A-t±-
lw tNm-Zn-°p-am-bn-cp-∂p: "\n-߃ t\¿-N-bm-bn t\¿-∂n-cp-∂-Xv X-∂n-
√-t√m' F-∂v. C-sXm-s°- Im-c-Ww A-t±-l-Øn-\v A-an-X-am-b {]-i-
kv-Xn-bp-≠m-bn.-''
""Cu th-f-bn-em-Wv Jm-kn P-em-ep-±o≥ A-^v-Km-\n-bpw A-t±-l-
Øn-s‚ A-\p-N-c-∑m-cpw kp¬-Øm-s\-Xn-cm-bn I-em-]-߃ kr-jv-Sn-
®p-sIm-≠n-cp-∂-Xv. P-em-ep-±o-s\ X-s‚ A-cn-In¬ h-cp-Øn ssi-Jv
ssl-Z-cn X-s‚ sXm-∏n A-t±-l-Øn-s‚ X-e-bn-e-Wn-bn-°p-I-bpw A-
bm-fp-sS {]-hr-Øn-Iƒ-°v hn-P-bm-iw-k-Iƒ t\-cp-I-bpw sN-bv-X- hn-
h-cw kp¬-Øm-\-dn-™p. I-em-]-Im-cn-I-sf A-a¿-N sN-øp-hm≥ kp¬-
Øm≥ X-s‚ t\-Xr-Xz-Øn-em-Wv ssk-\n-I-sc \n-b-an-®-Xv. P-em-ep-±o-
\pw Iq-´-cpw ]-cm-Pn-X-cm-bn. Ip-‰-hm-fn-I-sf Xn-c-°p ]n-Sn-®v sIm-≠p-h-
cp-∂-Xn-\m-bn A-ao¿ i-d-^p¬-ap¬-Iv _-Jv-Xn-sb Imw-t_-bn¬ X-
s∂ \n¿-Øn. I-em-]-Im-cn-Iƒ-°v in-£ -hn-[n-°p-hm-\m-bn Ip-sd Jm-
kn-am-tc-bpw {]-tXy-I-am-bn \n-b-an-®p. ssi-Jv A-en ssl-Z-cn kp¬-
Øm-s‚ ap-ºn¬ lm-P-cm-°-s∏-´p. A-t±-lw Iq-k¬ Iq-Sm-sX Ip-‰w
k-Ω-Xn-®p. h-[-in-£-bm-Wv A-t±-l-Øn-\v e-`n-®-Xv. h-[w \-S-∏n-em-
°m≥ D-tZym-K-ÿ-∑m¿ X-bm-dm-bn ssi-Jn-s‚ K-f-t—-Zw sN-øp-hm≥
hmƒ Du-t°m-Sv Iq-Sn Du-cn- ho-in. ]-t£ A-t±-l-Øn-s‚ tZ-l-Øv H-
cp-t]m-d¬-t]m-epw C-Xp-≠m-°n-bn-√. sh-´n-bn-´pw sh-t´¬-°m-Xn-cp-∂-
Xp-sIm-≠v P-\-߃ A-¤p-X-s∏-Sp-I-bpw sN-bv-Xp. ]-t£ kw-`-hn-®-
Xv a-dn-®m-bn-cp-∂p. \n-b-aw \-S-∏m-°m≥ a-s‰m-cp-tZym-K-ÿ≥ B-K-X-
\m-bn. A-bmƒ ssi-Jn-s‚ I-gp-Øp sh-´n X-e-th-sd-bm-°n.-''
""^¿-Km-\-bn-se {]-`p-°-fm-b Xu-K-\pw k-tlm-Z-c-\pw kp¬-Øm-
s\ H-cn-°¬ k-μ¿-in-®p. A-h¿-°v ]-e k-Ωm-\-ß-fpw sIm-Sp-Øv
kp¬-Øm≥ A-h-sc kzo-I-cn-®p. Ip-td-°m-ew A-h¿ kp-J-am-b-hn-sS
Xm-a-kn-®v I-gn-™-t∏mƒ a-S-ßn-t∏m-cm-\p-≈ {i-a-߃ A-h¿ \-S-
Øn. C-Xn-\n-S-bn¬ C-h-sc-∏-‰n Nn-e B-tcm-]-W-߃ Nn-e¿ kp¬-
Øm-s‚ k-a-£-Øn-¬ t_m-[n-∏n-®n-cp-∂p. C-Xn-s‚ k-Xym-h-ÿ-sb-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 109
°p-dn-®v Nn-¥n-°m-sX kp¬-Øm-≥ A-tX ]-Sn hn-iz-kn-®p. C-h-sc ]n-
f¿-∂v sIm-√p-hm-\m-Wv kp¬-Øm≥ D-Ø-c-hn-´-Xv. cm-P-In-¶-c-∑m¿ I-
ev-]-\ \-S-∏m-°n. h-[n-°-s∏-´-h-cp-sS kz-Øv ap-gp-s° Ip-‰m-tcm-]-W-
߃ \-S-Øn-b Bƒ-°v e-`n-®p. C-Xv C-hn-S-sØ B-Nm-c-am-Wv. H-
cmƒ a-s‰m-cp-Ø-s\-∏-‰n Nn-e B-tcm-]-W-߃ D-∂-bn-°p-I-bpw A-
Xv k-Xy-am-sW-∂v sX-fn-bn-°p-I-bpw sN-bv-Xm¬ A-bm-fp-sS [-\-sa-
√mw I-≠p-sI-´n B-tcm-]-Ww sX-fn-bn-® Bƒ-°v sIm-Sp-°p-I ]-Xn-
hm-Wv.-''
""kp¬-Øm-s\-Xn-cm-bn hn-π-hw \-S-Øn-b sF-\p¬-ap¬-°p-am-bn
kp¬-Øm≥ bp-≤w sN-bv-Xv A-t±-l-sØ tXm-ev-]n-®p. A-t±-l-tØ-
bpw A-\p-bm-bn-I-tf-bpw kp¬-Øm≥ Im-cm-Kr-l-Øn-e-S-®p. ]n-∂o-Sv
sF-\p¬-ap¬-°v h-[n-°-s∏-´p. Cu kw-K-Xn ]n-∂o-Sv hn-h-cn-°p-∂-Xm-
Wv. C-h-cp-sS Iq-´-Øn¬ am-en-Iv Xp-÷m-dpw A-t±-l-Øn-s‚ kym-
e≥ C-_v-\p Ip-Øp-_p¬ ap¬-°p-ap-≠m-bn-cp-∂p. kv-t\-ln-X-∑m-cp-
sS \n¿-_-‘-Øn-\v h-g-ßn-bn-́ m-bn-cp-∂p C-h-cn-cp-h-cpw e-l-f-bn¬ kw-
_-‘n-®n-cp-∂-Xv. Xp-÷m-dn-s\ H-cp a-c-s°m-ºn¬ sI-´n-Xq-°n A-sº-
bv-Xv sIm-√m-\m-Wv hn-[n-®-Xv. Nn-e cm-P-Ip-am-c-∑m-cm-Wn-Xv \n¿-h-ln-®-
Xv. C-bm-fp-sS h-[w \-S-∂-Xn-\p ti-jw Jzm-Pm A-ao¿ A-en X-_v-co-
kv F-∂ Im-h¬-°m-c≥ {]-[m-\- Jm-kn-sb I-≠v C-t±-lw Ip-‰-°m-c-
\m-bn-cp-∂n-s√-∂v A-dn-bn-®p. "F-¥p-sIm-≠v in-£ \-S-∏m-°p-∂-Xn-
\p ap-ºv Cu hn-h-cw ]-d-™n-√' F-∂v B-t£-]n-®p sIm-≠v in-£-
bm-bn 200 A-Sn sIm-Sp-°p-hm-\pw P-bn-en-e-S-°p-hm-\pw {]-[m-\- P-Uv-
Pn D-Ø-c-hn-´p. C-Xn-\p ]p-d-ta A-t±-l-Øn-s‚ kz-Øv ap-gp-s° in-
£ \-S-∏n-em-°n-b D-tZym-K-ÿ-∑m-cp-sS X-e-h-t\m-Sv F-Sp-Øp sIm-
≈m≥ I-ev-]n-°p-I-bpw sN-bv-Xp. Cu kw-`-hw I-gn-™v c-≠mw Zn-h-
kw Rm-\o D-tZym-K-ÿ-s\ Im-Wp-I-bp-≠m-bn. A-bmƒ Im-h¬-°m-
c-s‚ sXm-∏n-bpw A-¶n-bp-a-Wn-™n-cp-∂-Xn-\p -]p-d-ta Im-h¬-°m-c-
s‚ Ip-Xn-c-∏p-d-Øm-bn-cp-∂p k-hm-cn- sN-bv-Xn-cp-∂-Xpw.-''
""Ip-td I-gn-™v Im-h¬-°m-c-s\ P-bn¬ hn-ap-‡-\m-°n B-Zy-
sØ tPm-en-bn¬ {]-th-in-∏n-®p. F-∂m¬ A-[n-I-Im-ew I-gn-bp-∂-Xn-
\n-S-°v F-t¥m Im-c-W-h-im¬ C-bmƒ kp¬-Øm-s‚ tIm-]-Øn-\n-c-
bm-Ip-I-bpw A-bm-sf Jp-dm-km-\n-te-°v \m-Sp-I-S-Øp-I-bpw sN-bv-Xp.
A-t±-lw slm-dm-´v F-∂ ÿ-e-Øm-Wn-Xn-\p-ti-jw h-kn-®n-cp-∂-Xv.
A-hn-sS \n-∂pw kp¬-Øm-s‚ Im-cp-Wy-hpw Z-b-bpw A¿-Yn-®p-sIm-
≠v A-t±-lw H-cp I-sØ-gp-Xn. sN-bv-X sX-‰p-Iƒ a-\- n-em-°n ]-
›m-Ø-]n-°p-∂p-sh-¶n¬ a-S-ßn- h-∂p-sIm-≈m≥ ]-d-™p-sIm-≠v
kp¬-Øm-\-Xn-\v a-dp-]-Sn-bpw sIm-Sp-Øp. A-X-\p-k-cn-®v Im-h¬-°m-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 110
c≥ a-S-ßn-h-∂v ]-g-b-tPm-en-bn¬ X-s∂ {]-th-in-®p.-''
""kp¬-Øm≥ X-e-ÿm-\-Øp \n-∂v F-tßm t]m-b H-c-h-k-c-
Øn¬ c-Xv-\- \n-t£-] -J-P-\m-hn-s‚ ta¬-t\m-´w U¬-ln-bn-se {]-
[m-\- J-Xo-_n-s\-bm-Wv G¬-]n-®n-cp-∂-Xv. \n¿-`m-Ky-Øn-\v Cu k-
μ¿-`-Øn¬ C-h sIm-≈-b-Sn-°-s∏-Sp-I-bpw Ip-td c-Xv-\-߃ I-≈-∑m¿
A-]-l-cn-®v sIm-≠p-t]m-Ip-I-bpw sN-bv-Xp. J-Øo-_n-s‚ \n-cp-Ø-c-
hm-Zn-Øw sIm-≠m-Wn-Xv kw-̀ -hn-®-sX-∂v B-tcm-]n-®v kp¬-Øm≥ A-
t±-l-sØ X-√n-s°m-√m≥ hn-[n-®p.-'' (Ibn Battuta-pp. 196-213)C-Xn-t\m-S-\p-_-‘-am-bn a-‰-\-h-[n {Iq-c-\-S-]-Sn-I-sf kw-_-‘n-
®pw _-Øq-Ø hn-h-cn-°p-∂p-≠v. I-em-]-Im-cn-I-fp-sS sXm-en-bp-cn-s™-
Sp-Øv ssh-t°m¬ \n-d-®v {]-Z¿-in-∏n-®n-cp-∂-Xpw h-[n-®-h-cp-sS amw-kw-
sIm-≠v _n-cn-bm-Wn D-≠m-°n kz-¥-°m-sc-s°m-≠v Xo-‰n-®n-cp-∂-Xpw
a-‰p-am-b H-t´-sd kw-K-Xn-Iƒ ]-d-bp-∂p-≠v. I-em-]-Im-cn-I-sf kp¬-
Øm≥ F-Xn¿-Øn-cp-∂ co-Xn-bpw A-h¿ _-‘-\-ÿ-cm-°-s∏-́ m¬ sIm-
Sp-Øn-cp-∂ ss]-im-Nn-I-am-b in-£-bp-sam-s° C-∂v \-ap-°v A-\-ev-
]-am-b sh-dp-∏pw A-an-X-am-b A-a¿-j-hpw D-≠m-°p-∂-h-bm-Wv. F-
∂m¬ \m-Sn-s‚ \m-\m-`m-K-Øpw \n-e-hn-ep-≠m-bn-cp-∂ in-£m-k-{º-
Zm-b-߃ ]Tn-®m¬ Xp-•-°n-s‚ Im-e-Øv sIm-Sp-Øn-cp-∂ i-£-bn¬
hn-kv-a-bn-°-Ø-°-Xm-bn H-∂p-an-√m-bn-cp-∂p-sh-∂v a-\- n-em-Ipw. C-_v-
\p _-Øq-Ø X-s∂ tI-c-f-Øn-se-bpw a-‰p- ÿ-e-ß-fn-te-bpw in-
£m-co-Xn-sb hn-h-cn-°p-∂-Xn¬ \n-∂pw C-h {K-ln-°p-hm≥ {]-bm-kw
t\-cn-Sp-I-bn-√. _-Øq-Ø tI-c-f-sØ kw-_-‘n-®v ]-d-bp-∂-Xv Iq-Sn
tIƒ-°p-I:
""ap-sse-_m-dn-s\-t∏m-se kp-c-£n-X-am-bn bm-{X -sN-øm-hp-∂ ho-
Yn-Iƒ Rm≥ tem-I-sØm-cn-S-Øpw I-≠n-´n-√. I-≈-∑m¿-°v I-\-Ø
in-£- \-ev-Ip-∂n-S-hpw th-sd hn-c-f-am-bn-cn-°pw. H-cp \m-fn-tI-cw tam-
jv-Sn-®m¬ e-`n-°p-∂ in-£ h-[-am-Wv. \m-fn-tI-c-tam a-‰p- ^-e-ß-tfm
ho-Wn-S-Øv X-s∂ In-S-°p-∂p. A-Xn-s‚ i-cn-bm-b D-S-a-ÿ-∑m¿ h-∂v
F-Sp-°p-∂-Xp-h-sc A-Xv {i-≤n-°p-I -t]m-ep-an-√. th-sd B-sc-¶n-epw
F-Sp-°p-I-bm-sW-¶n¬ am-Xr-Im-]-c-am-b in-£-bm-Wv cm-Pm-hv \-ev-In-
bn-cp-∂-Xv. H-cn-°¬ Nn-e k-©m-cn-Iƒ A-S¿-∂v ho-Wp- In-S-∂n-cp-∂
\m-fn-tI-cw F-Sp-Ø-X-dn-™ cm-Pm-hv A-h-sc Xn-c-™p-]n-Sn-®v ]-e-I-
I-fn¬ In-S-Øn I-ºn-b-Sn-®v I-b-‰n sIm-∂-ti-jw h-gn-°-h-e-I-fn¬
t{]-Xw \m-´n-bn--cp-∂-Xm-bn F-t∂m-Sv Nn-e¿ ]-d-™p.-- C-Ø-c-Øn-ep-]-
tbm-Kn-°m-hp-∂ Ip-‰n-Iƒ h-gn-\o-sf Im-Wm≥ I-gn-bp-∂p-≠v.-.-.-.-.-.-.-''
""Rm≥ sIm-√-Øp-≠m-bn-cp-∂-t∏mƒ \-S-∂ H-c-\p-`-hw ]-d-bmw.
G-tXm I-em-]-sØ Xp-S¿-∂v [-\m-Vy-\m-b H-cp C-dm-Jp-Im-c≥ a-s‰m-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 111
cp C-dm-Jp-Im-c-s\ sIm-∂p. [-\m-Vy-\m-b C-dm-Jp-Im-c≥ A-hp-Pn-bp-
sS ho-´n¬ A-`-bw {]m-]n-®p. A-t±-l-Øn-s‚ Io-gn-ep-≈-h¿ i-hw a-d-
hp-sN-øm≥ Xp-\n-™p. cm-Pm-hn-s‚ {]-Xn-\n-[n-Iƒ A-\p-h-Zn-®n-√. sIm-
e-bm-fn-sb G-ev-]n-®-√m-sX i-hw a-d-hp-sN-øm≥ k-Ω-Xn-°p-I-bn-s√-
∂-h¿ A-dn-bn-®p. i-hw H-cp s]-´n-bn-em-°n A-hp-Pn-bp-sS ho-Sn-\p-ap-
ºn¬ sh-°p-I-bpw sN-bv-Xp. i-hw No-™p-\m-dn-Øp-S-ßn. A-hp-Pn
]-e ]-cn-{i-a-ß-fpw \-S-Øn-sb-¶n-epw cm-Pm-hv H-∂n-\pw Iq-´m-°n-bn-√.
A-h-km-\w A-hp-Pn Lm-X-I-s\ cm-Pm-hn-t\-ev-]n-®v sIm-Sp-Øv A-bmƒ-
°v am-∏p- \-ev-I-W-sa-∂v A-t]-£n-°p-I-bpw sN-bv-Xp. ]-t£ \o-Xn-
am-\m-b cm-Pm-hv sIm-e-∏p-≈n-°v h-[-in-£ -X-s∂ \¬-In. A-Xn-\p-
ti-j-ta A-hp-Pn-bp-sS hm-Xn¬-°¬ sh-®n-cp-∂ i-hw a-d-hp-sN-øm≥
A-\p-h-Zn-®p-≈p.-'
""Cu kw-`-hw Rm≥ ]-d-™p-tI-´ Im-cy-am-Wv. H-cp Zn-h-kw X-
s‚ a-I-fp-sS ̀ ¿-Øm-thm-Sp-Iq-Sn cm-Pm-hv sIm-́ m-c-s°-́ n-\v ]p-d-Øv tXm-
-́ß-fn¬ km-bm-”-k-hm-cn sN-øp-I-bm-bn-cp-∂p. \-S-°p-∂-Xn-\n-S-bn¬
h-gn-b-cn-In¬ In-S-∂n-cp-∂ H-cp N-° a-cp-a-I≥ ssI-h-i-am-°n-bn-cn-
°p-∂-Xm-bn cm-Pm-hv I-≠p. a-‰p-≈-h-cp-sS km-[-\w A-\p-hm-Z-an-√m-
sX F-Sp-Ø X-s‚ a-cp-a-I-s\ c-≠m-bn ]n-f¿-∂v N-°-bpw c-≠v I-jv-
W-am-°n cm-P-Ip-am-c-s‚ sh-´n-ap-dn-® c-≠v i-co-c-`m-K-ß-fn¬ sh-®v h-
gn-bn¬ {]-Z¿-i-\w \-S-Øn. P-\-߃-°v in-£m-t_m-[-ap-≠m-°p-hm-
\n-Xv F-{X-am-{Xw {]-tbm-P-\-s∏-Sp-sa-∂v ]-d-tb-≠-Xn-√-t√m. Ip-‰-°m-
c-s\ t\m-°n-b-√; Ip-‰-Øn-s‚ kz-`m-h-a-\p-k-cn-®m-Wv in-£-Iƒ \o-
Xn-am-\m-b Cu cm-Pm-hv \-ev-In-bn-cp-∂-Xv.-''
""C-Xp-t]m-se H-cp kw-`-hw Im-en-t°m-Øv(tIm-gn-t°m-Sv) sh-®p-
ap-≠m-bn. km-aq-Xn-cn-bp-sS {]-[m-\-a-{¥n-bp-sS k-tlm-Z-c-]p-{X≥ H-cp
ap-kv-enw hym-]m-cn-bp-sS hmƒ _-ew {]-tbm-Kn-®v hm-ßn-sh-®p. B-h-
iy-s∏-´n-´pw sIm-Sp-°m-Xn-cp-∂-Xp sIm-≠v A-bmƒ a-{¥n-bp-sS A-Sp-
°¬ k-¶-Sw t_m-[n-∏n-®p. D-S-s\ A-t\z-jn-°m-sa-∂v a-{¥n A-dn-bn-
°p-I-bpw sN-bv-Xp. ho-´n¬ sN-∂-t∏mƒ k-tlm-Z-c-]p-{X≥ hm-fp-am-
bn h-cp-∂p. "H-cp ap-kv-enw hym-]m-cn-bp-tS-X-t√ Cu hmƒ?' a-{¥n
tNm-Zn-®p. "A-sX.-' "\o hn-e-bv-°v hm-ßn-b-Xm-tWm?' "A-√.-' kw-`m-j-
Ww C-{X-bp-am-b-t∏mƒ A-t±-lw ssk-\ym-[n-]-s\ hn-fn-®v B hm-fp-
sIm-≠v X-s∂ A-bm-fp-sS I-gp-Øv sh-´p-hm-\m-⁄m-]n-®p. ssk-\ym-
[n-]≥ in-£ \-S-∏n-em-°n.-''
A-t∏mƒ ap-l-Ω-Zv Xp-•-°n-s‚ in-£m-{I-a-sØ-]-‰n s]-cp-∏n-®p-
]-d-bm≥ _-Øq-Ø-°v t{]-c-I-am-bn \n-∂-Xv A-t±-lw Ip-‰-°m-cm-bn
H-´-t\-Iw ap-kv-enw -]-Wv-Un-X-∑m-tc-bpw ssi-Jp-I-tf-bpw \n-jv-I-cp-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 112
Ww h-[n-®p F-∂-Xm-Wv. k-a-Im-en-I- ap-kv-enw N-cn-{X-Im-c-∑m-scm-s°-
bpw Xp-•-°v ap-l-Ω-Zn-s\-∏-‰n \-S-Øp-∂ B-tcm-]-W-ß-fn¬ {]-[m-\-
am-b-Xv ""A-t±-lw \n-km-c-Ip-‰-߃-°v t]m-epw ITn-\-in-£ \-ev-In-
bn-cp-∂p: \n-b-aw \-S-Øp-∂ Im-cy-Øn¬ ]-Wv-Un-X-s\-t∂m {]-`p-sh-
t∂m cm-P-Ip-am-c-s\-t∂m km-[m-c-W-°m-sc-t∂m D-≈ h-I-t`-Zw A-
t±-lw sN-bv-Xn-cp-∂n-√'' F-∂-Xm-Wv. a-I-fp-sS `¿-Øm-hn-s\ h-gn-bn¬
ho-Wp-In-S-∂n-cp-∂ H-cp N-° F-Sp-Ø-Xp sIm-≠v c-≠m-bn ]n-f¿-∂v
s]m-Xp-{]-Z¿-i-\w \-S-Øn-b sIm-√-sØ cm-Pm-hv "\o-Xn-\n-jvT-\pw, Ip-
‰-°m-c-\m-sc-∂v t\m-°m-sX Ip-‰-Øn-s‚ kz-`m-h-a-\p-k-cn-®v in-£ \-
ev-In-bn-cp-∂ \o-Xn-am-\p'am-bn C-_v-\p _-Øq-Ø X-s∂ hy-h-l-cn-®n-
cn-°p-∂-Xpw \mw I-≠p. A-tX am-\-Z-Wv-Uw X-s∂ \o-Xn-\n¿-h-l-W-
Im-cy-Øn¬ ]p-e¿-Øn-t∏m-∂ ap-l-Ω-Zv Xp-•-°v Zp-jv-S a-\x-ÿn-Xn-
°m-c-\m-b c-‡-tam-ln-bm-Ip-∂-sX-ß-s\? C-hn-sS-bm-Wv Cu tNm-c-
s°m-Xn-bp-sS I-≈n- sh-fn-®-Øm-Ip-∂-Xv. ssZ-hn-I-]-cn-th-j-a-Wn-™pw
A-¤p-X-߃ Im-Wn-®pw am-kv-a-cn-I i-‡n {]-Z¿-i-\w \-S-Øn-bpw P-
\-ß-sf hn-kv-a-bn-∏n-®n-cp-∂ ssi-Jp-I-tf-bpw kn-≤-∑m-tc-bpw Iq-dp-
≈ {]-P-I-fm-°n am-‰p-hm≥ ap-l-Ω-Zv Xp-•-°v ]-cn-{i-an-®p-t]m-bn F-
∂-Xv am-{X-am-W-t±-lw sN-bv-X ]m-X-Iw. A-h-sc cm-Py-Im-cy-ß-fn¬
C-S-s]-Sp-hm-t\m cm-Pm-[n-Im-c-tØ-tbm \n-b-a-tØ-tbm [n-°-cn-°p-hm-
t\m A-\p-h-Zn-®n-cp-∂n-s√-∂v am-{X-ta-bp-≈p.-
cm-P-I-ev-]-\-I-fpw \m-´p-\n-b-a-ß-fpw cm-Py-Øp-≈ F-√m B-fp-I-
fpw H-∂-S-¶w A-\p-k-cn-®m¬ am-{X-ta A-h-sIm-≠v {]-tbm-P-\-ap-≠m-
Ip-I-bp-≈q. \n-b-aw ew-Ln-°p-∂-h-cpw cm-P-I-ev-]-\-I-sf [n-°-cn-°p-
∂-h-cpw cm-Py-Øp-≠m-bm¬ \o-Xn ]p-e¿-Øp-hm-t\m k-am-[m-\w kp-
c-£n-X-am-°p-hm-t\m A-km-[y-am-Ipw. a-[y-Im-e C-¥y-bp-sS cm-jv-
{So-b N-cn-{Xw \-sΩ ]Tn-∏n-°p-∂-Xv tI-{μo-Ir-X-am-b H-cp kp-i-‡-
`-c-W-Iq-S-Øn-\p am-{X-ta A-ev-]-sa-¶n-epw t`-Z-am-b \n-b-a-k-am-[m-\w
km¿-h-{Xn-I-am-°≥ I-gn-™n-cp-∂p-≈p- F-∂-Xm-Wv. k-am-[m-\-Øn-s‚-
bpw k-ar-≤n-bp-sS-bpw Im-e-L-´w F-t∏m-sg-¶n-ep-ap-≠m-bn-´p-s≠-¶n¬
A-Xv A-P-ø-cm-b G-Im-[n-]-Xn-I-fp-sS Io-gn¬ am-{X-am-bn-cp-∂p. X-
s‚ Io-gn-ep-≈ {]-`p-°-∑m-tc-bpw ]u-tcm-ln-Xy-i-‡n-tb-bpw \n-e-°p
\n¿-Øm-s\m-Ø-h¿-°v am-{X-ta C-¥ym-N-cn-{X-Øn¬ a-l-Øm-b hy-
‡n-ap-{Z ]-Xn-∏n-°m≥ X-c-s∏-´n-´p-≈q. Im-e-tZ-i-Øn-s‚ k-hn-ti-j-
kz-`m-h-am-bn-cp-∂p C-h F-∂-Xp sIm-≠p X-s∂ A-Ø-cw a-lm-∑m-
cm-b N-{I-h¿-Øn-am-cn¬ {]-[m-\n-b-t{X ap-l-Ω-Zv C-_v-\p Xp-•-°v.-
A-t±-lw a-X-tØ-bpw ]u-tcm-ln-Xy-tØ-bpw cm-jv-{So-b-Øn¬ \n-
∂pw `-c-W-Im-cy-ß-fn¬ \n-∂pw am-‰n \n¿-Øn. a-Xm-Nm-cy-\m-bn-cp-∂
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 113
kp¬-Øm≥ a-X-Øn-s‚ A-¶n-bp-a-Wn-™v ]u-tcm-ln-Xy-Øn-s‚ ]-
cn-c-£-bn≥ Io-gn¬ \n-∂p-sIm-≠v cm-jv-{So-b ap-X-se-Sp-∏n-\v X-øm-dm-
b ssi-Jp-I-tf-bpw ]p-tcm-ln-X hn-`m-K-tØ-bpw \n-cp¬-km-l-s∏-Sp-
Øn. A-h-tcm-Sv Iq-dp-≈ {]-P-I-fm-bn I-gn-bp-hm-\m-⁄m-]n-®p. C-Xv
]-e¿-°pw ]-Yy-am-bn-cp-∂n-√. C-_v-\p _-Øq-Ø-bp-sS in-£m-\-S-]-Sn-
I-sf-°p-dn-®p-≈ ̀ m-Kw kp-Zo¿-L-am-bn-Ø-s∂ D-≤-cn-®-Xn-\p Im-c-Ww,
A-h -X-s∂ kw-km-cn-°p-∂ sX-fn-hm-b-Xp sIm-≠m-Wv. Hm-tcm kn-≤-
t\-bpw ]-Wv-Un-X-t\-bpw in-£n-°p-hm-\p-≈ Im-c-W-߃ _-Øq-Ø
X-s∂ ]-d-bp-∂p-≠v. A-h {i-≤m-]q¿-hw \n-co-£n-®m¬ Im-Wm-hp-∂
]-c-am¿-Yw ap-l-Ω-Zv Xp-•-°v H-cn-°-epw A¿-[-ssZ-h-ß-fm-bn N-a-™n-
cp-∂ Cu kn-≤-∑m-tc-bpw ssi-Jp-I-tf-bpw cm-Py-Im-cy-ß-fn¬ C-S-
s]-Sm≥ A-\p-h-Zn-®n-cp-∂n-s√-∂pw a-‰p-≈ {]-P-I-sf-t∏m-se Ip-‰-߃
°-\p-k-cn-®v in-£-Iƒ \-ev-In-bn-cp-∂p-sh-∂pw am-{X-am-Wv.-
ap-l-Ω-Zv Xp-•-°v ]-e-t∏m-gpw ]-d-bm-dp-≠m-bn-cp-∂-Xm-bn a-s‰m-cp
k-a-Im-en-I N-cn-{X-Im-c-\m-b kn-bm-hp-±o≥ _¿-Wn tc-J-s∏-Sp-∂-Xn-
{]-Im-c-am-Wv: ""cm-Py-t{Zm-l-{]-hr-Øn-Iƒ F-{X \n- m-c-am-sW-¶n-epw
Rm≥ ITn-\ in-£-Iƒ \-ev-Ip-∂p. Rm≥ P-\-t£-a-Øn-\m-bn ]-cn-
{i-an-°p-I-bpw A-f-h-‰ [-\w {]-Pm-]-cn-]m-e-\-Øn-\p-th-≠n sN-e-h-
gn-°p-I-bpw sN-øp-∂p. F-∂n-´pw P-\-߃ e-l-f-s°m-cp-ßp-∂p. \n-
jv-I-cp-Ww Rm-\-h-sc ITn-\-am-bn in-£n-°p-I-bpw sN-øpw. a-c-Ww
h-sc Rm≥ C-Xn¬ ap-S-°w h-cp-Øp-I-bn-√. A-s√-¶n¬ P-\-߃ \n-
b-am-\p-kr-Xw k-am-[m-\-{]n-b-cm-bn I-gn-b-Ww.-'' ]-t£, {]-`p-°-∑m-
cp-tS-bpw A-h-cp-sS B-{in-X-∑m-cm-bn-cp-∂ ]p-tcm-ln-X-∑m-cp-tS-bpw kzm¿-
Y-tam-lw aq-ew [m-cm-fw I-em-]-Im-cn-I-sf Xp-•-°v ap-l-Ω-Zv A-∂v \n-
e-hn-ep-≠m-bn-cp-∂ \n-b-a-ß-f-\p-k-cn-®v in-£n-®n-́ p-≠v. A-t∏m-sgm-s°
Ip-‰w sN-bv-X-h-¿ B-cm-sW-∂v t\m-°n-bn-cp-∂n-s√-∂-Xv A-t±-l-Øn-
s‚ \o-Xn [¿-a-]-cn-]m-e-\-Øn-s‚ {]-Xy-t£m-Zm-l-c-W-am-Wv. F-∂m¬
_-Øq-Ø-°pw A-Xp-t]m-se-bp-≈ k-¶p-Nn-X a-X-ho-£-I-cm-b N-cn-
{X-Im-c-∑m¿-°pw Cu Xp-ey-am-b \o-Xn-\n¿-h-l-W-am-Wv G-‰-hpw cq-
£-am-b hn-a¿-i-\-Øn-\v ]m-{X-am-bn-´p-≈-Xv.-
cm-Py-sØ-ºm-Spw A-∂v \n-e-\n-∂n-cp-∂ in-£m-k-{º-Zm-b-߃ C-
∂p \-sΩ hn-kv-a-bn-∏n-°-Ø-°-Xm-bn--cn-°mw. C-_v-\p _-Øq-Ø X-
s∂ tI-c-f-Øn-se ]-e `m-K-ß-fn-epw {]m-tbm-Kn-I-am-bn-cp-∂ in-£-
I-fp-sS hn-h-c-Ww \-ev-Ip-∂-Xn¬ \n-∂pw kn-≤n-°p-∂ N-cn-{Xmw-iw
C-¥y-bn-se-hn-sS-bpw {Iq-c-hpw {]m-Ir-X-hp-am-b in-£m \-S-]-Sn-I-fm-
Wv \n-e-hn-ep-≠m-bn-cp-∂-Xv F-∂m-Wv. H-cp cm-Pm-hn-\v \o-Xn ]m-e-I-
s\-∂ \n-e-°v kz-¥-an-jv-S-Øn-s\-Xn-cm-sW-¶n-epw \n-b-a-a-\p-k-cn-®v
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 114
Ip-‰-߃ sN-bv-X-h-sc in-£n-t°-≠-Xm-bn-h-cpw. {I-a-k-am-[m-\w ]p-
e¿-Øp-hm-\pw Ip-‰-ß-fn-√m-Xm-°p-hm-\pw am-Xr-Im-]-c-am-b I-\-Ø in-
£-Iƒ-t° km-[n-°q F-∂v tem-I-sa-ºm-Spw I-cp-Xn-t∏m-∂n-cp-∂ k-
μ¿-`-hp-am-bn-cp-∂p A-Xv. A-t∏mƒ cm-Py-Øv \n-e-hn-ep-≠m-bn-cp-∂ \n-
b-a-߃-°p hn-t[-b-am-bn Xp-Kv-f-°v ap-l-Ω-Zv in-£-Iƒ sIm-Sp-Øp-
sh-∂-Xv F-ß-s\ A-t±-l-Øn-s‚ am-{Xw Ip-‰-am-Ipw? F-ß-s\ C-Xp
c-‡-Zm-l-Øn-s‚ A-`n-hm-©-bm-bn D-Zm-l-cn-°mw? A-ß-s\-sb-¶n¬
kp-Zo¿-L-am-b ]u-cm-Wn-I a-[y-Im-e-L-´-Øn-se H-‰ `-c-Wm-[n-]-t\-
bpw Cu B-tcm-]-W-Øn¬ \n-∂pw c-£-s∏-Sp-Øp-hm≥ \-ap-°v -km-
[n-°m-sX h-cpw. h-[-in-£- sIm-Sp-°m-Ø Nn-e ]-cn-jv-Ir-X-cm-Py-ß-
fp-≠n-∂v. ]-t£, Cu \n-b-aw h-cp-∂-Xn-\p ap-ºv sIm-e-°p-‰w sN-bv-
X {In-an-\n¬ ]p-≈n-sb Xq-°n-en-Sm≥ hn-[n-® \ym-bm-[n-]-s\ c-‡-Zm-
ln-bm-bn Nn-{Xo-I-cn-°m-s\m-°p-tam? A-Xm-Xp-Im-e-sØ \n-b-a-߃
\-S-∏m-°p-I-sb-∂-Xm-Wv \ym-bm-[n-]-\pw \o-Xn-am-\p-am-b G-sXm-cp -̀c-
Wm-[n-]-s‚-bpw I¿-Ø-hyw. A-Xv A-̀ w-Kp-cw \-S-∏m-°n-b ap-l-Ω-Zv Xp-
•-°v \o-Xn-]m-e-I-\m-b H-cp- \ym-bm-[n-]≥ sN-øp-∂-Xn¬ I-hn-s™m-
∂pw-X-s∂ A-°m-e-Øp sN-bv-Xn-cp-∂n-√. A-t±-l-Øn-s‚ \o-Xn-]o-T-tØm-
Sp-≈ _-lp-am-\w C-_v-\p _-Øq-Ø X-s∂ hn-i-Zo-I-cn-°p-∂p-≠v.-
""hn-hm-lw I-gn-™v C-cp-]-Xp -Zn-h-k-Øn-\p-ti-jw A-ao¿ K-± ap≥-
Iq-´n \n-›-bn-°m-sX sIm-´m-c-Øn-te-°p h-∂p. (A-ao¿ K-± kp¬-
Øm-s‚ k-tlm-Z-cn-bp-sS `¿-Øm-hm-bn-cp-∂p. I-eym-Ww I-gn-™-bp-
S-s\-bp-≠m-b H-cp kw-`-h-am-Wv _-Øq-Ø hn-h-cn-°p-∂-Xv.-) kp¬-
Øm-s‚ \n¿-t±-i-an-√m-Xn-cp-∂-Xp-sIm-≠v Im-h¬-°m-c≥ X-S-™p \n¿-
Øn. A-X-t±-l-Øn-\n-jv-S-s∏-´n-√. _-e-{]-tbm-Kw \-S-Øn Im-h¬-°m-
c-s\ D-¥n \o-°p-hm≥ {i-an-®p. X-s‚ tPm-en-bn¬ _-≤-{i-≤-\m-b
Im-h¬-°m-c≥ C-Xn-s\m-∂pw h-g-ßn-bn-√. K-± A-cn-In¬ In-S-∂ H-cp
h-Sn-sIm-≠v A-bm-sf ITn-\-am-bn a¿-Zn-®p. Im-h¬-°m-c-s‚ X-e hn-
≠p tNm-c {]-h-ln-®p. C-t±-lw h-f-sc h-en-b H-cp A-ao-dm-Wv. A-t±-
l-Øn-s‚ ]n-Xm-hv K-kv-\n-bn-se Jm-kn-bp-am-bn-cp-∂p. kp¬-Øm≥
C-h¿ c-≠p-t]-tcm-Spw C-jv-S-hpw _-lp-am-\-hpw Im-´n-bn-cp-∂ tZ-l-hp-
am-Wv. tNm-c ]p-c-≠ h-kv-{X-ß-fpw c-‡w {]-h-ln-°p-∂ in-c- pw I-
≠-t∏mƒ kp¬-Øm-\v Im-c-W-a-dn-bm-≥ D-Xv-I-WvT-bm-bn. kw-`-h-a-dn-
™-t∏mƒ K-±-bp-sS [n-°m-c-Øn¬ kp¬-Øm≥ tIm-]n-jvT-\m-bn. "h-
en-b A-\ym-b-am-Wv K-± {]-h¿-Øn-®n-´p-≈-Xv. C-Xm-h¿-Øn-°p-∂-tXm
am-∏p-sIm-Sp-°p-∂-tXm D-Nn-X-a-√. \ym-bm-[n-]-\m-Wp Xo¿-]p I-ev-]n-
t°-≠-Xv. A-t±-l-Øn-s‚ hn-[n A-\p-k-cn-®p sIm-≈p-I' kp¬-Øm≥
X-s‚ A-`n-{]m-bw {]-Jym-]n-®p.-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 115
""Jm-kn I-am-ep-±o-s‚ ap-ºn¬ A-\ym-b-°m-c-t\-bpw {]-Xn-tb-bpw
lm-P-cm-°n. A-ao¿ K-± Ip-‰w k-Ω-Xn-®p. A-t∏m-tg-°pw C-h¿ X-
Ωn¬-H-Øp-Xo¿-∏p-≠m-°m-\p-≈ {i-aw Im-h¬-°m-c-s‚ ]n-Xm-hv \-S-
Øn-t\m-°n-sb-¶n-epw K-±-bp-sS A-l-¶m-cw-aq-ew A-Xp km-[n-®n-√. A-
∂p- cm-{Xn ap-gp-h≥ K-±-sb P-bn-en¬ ]m¿-∏n-°m-\m-bn-cp-∂p P-Uv-Pn-
bp-sS hn-[n. A-X-\p-k-cn-®v A-t±-l-sØ P-bn-en¬-sIm-≠p-t]m-bn.
b-Ym¿-Y-Øn¬ B-{K-l-ap-≠m-bn-´pw X-s‚ `¿-Øm-hn-\v H-cp hn-cn-∏p-
t]m-epw sIm-Sp-Ø-b-°m≥ kp¬-Øm-s\ `-b-ap-≈-Xp-sIm-≠v B \-
h-h-[p Xp-\n-™n-√. A-Sp-Ø -Zn-h-kw A-t±-l-sØ tam-Nn-∏n-®p. F-
∂m¬ kp¬-Øm≥ A-ao¿ K-± sN-bv-X Ip-‰-sØ-]-‰n ]-c-ky-s∏-Sp-
Øp-I-bpw A-t±-l-Øn-\p \-ev-In-bn-cp-∂ ÿ-e-ß-fp-sS `-c-Wm-[n-Im-
cw ]n-Sn-s®-Sp-°p-I-bpw sN-bv-Xp. A-bm-sf \m-Sp-I-S-Øm-\m-bn-cp-∂p
kp¬-Øm≥ hn-Nm-cn-®n-cp-∂-Xv.-
""F-en-sb Xn-∂p-∂-h-t\-bpw ap-Ko-kn-t\-bpw \m-Sp-I-S-Øp-∂-Xm-
sW-∂p kp¬-Øm≥ A-Sp-Ø Zn-h-kw hn-fw-_-cw sN-bv-Xp. {Km-ao-W-
cm-b A-d-_n-Iƒ Io-cn-tb-bpw F-en-tb-bpw Xn-∂p-∂-Xp-sIm-≠v A-d-
_n-I-sf D-t±-in-®m-bn-cp-∂p Cu {]-tbm-Kw \-S-Øn-b-Xv. sk-bv-^p-±o≥
K-± A-d-_n-bm-bn-cp-∂p. ap-Ko-kv kp¬-Øm-s‚ a-s‰m-cp k-tlm-Z-cn-bp-
sS ̀ ¿-Øm-hp-am-Wv. C-bm-fp-sS a¿-Z-\-߃ sIm-≠m-Wv X-s‚ k-tlm-
Z-cn A-Im-e- N-c-a-a-S-™-sX-∂m-bn-cp-∂p A-h-cp-sS tXm-gn-am-cn¬ \n-
∂pw kp¬-Øm-\v e-`n-® hn-h-c-߃. N-{I-h¿-Øn-bp-sS I-ev-]-\ \-S-
∏n-em-°m≥ D-tZym-K-ÿ-∑m¿ hym-]r-X-cm-bn. X-s‚ `m-cy-tbm-Sv bm-{X
-tNm-Zn-°m≥ K-±-°v A-[n-I-k-a-bw D-tZym-K-ÿ-∑m¿ A-\p-h-Zn-®n-√. ho¿-
∏p-ap-´-tem-Spw I-Æp-\o-tcm-Sp-Iq-Sn-bp-am-Wv A-t±-lw sIm-´m-cw hn-´v ]p-
d-Øp h-∂-Xv. K-± D-tZym-K-ÿ-∑m-tcm-Sp Iq-Sn ]p-d-s∏-´p.-''
""Cu h-kv-Xp-X tI-´-am-{X-bn¬ Rm≥ A-c-a-\-bn-se-Øn. cm-{Xn
ap-gp-s° A-hn-sS C-cn-°p-∂-Xp-I-≠v H-c-ao¿ F-t∂m-Sv F-¥m-Wv {]-
tXy-I -Im-cy-sa-∂-t\z-jn-®p. "A-ao¿ K-±-sb \m-Sp-I-S-Øm-\p-≈ I-ev-
]-\ d-±p-sN-øn-°m-\p-≈ am¿-K-am-cm-bp-I-bm-Wv F-s‚ e-£y'sa-∂v
Rm≥ ]-d-™-t∏mƒ A-Xv A-km-[y-am-b kw-K-Xn-bm-sW-∂m-bn-cp-
∂p A-t±-l-Øn-s‚ a-dp-]-Sn. F-¥m-bm-epw Rm≥ h-∂ Im-cyw \-S-
°p-∂-Xp h-sc C-hn-sS-Ø-s∂ C-cn-°m-\m-Wv I-cp-Xn-bn-cn-°p-∂-sX-
∂v Rm-\-t±-l-tØm-Sp ]-d-™p. kp¬-Øm≥ h-cp-∂-Xpw {]-Xo-£n-®v
Rm≥ C-cn-∏m-bn. kp¬-Øm≥ B-K-X-\m-b-t∏mƒ F-s‚ \n-th-Z-\w
Rm≥ A¿-]n-®p. h-f-sc t\-c-sØ hm-Z-{]-Xn-hm-Z-Øn-\p ti-jw \m-Sp-
I-S-ج I-ev-]-\ d-±m-°m-sa-∂v kp¬-Øm≥ {]-kv-Xm-hn-®p. A-Xn-\p
]-I-c-am-bn em-tlm-dn-se K-h¿-W-dm-b J-_q-e-bp-sS Io-gn¬ \m-ep
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 116
sIm-√w Xm-a-kn-∏n-°m-sa-∂p Xo-cp-am-\n-°p-I-bpw sN-bv-Xp. Cu Im-
e-b-f-hp-sIm-≠v A-ao¿ K-±-bn¬ h-f-sc am-‰-ß-fp-≠m-bn. \m-´m-Nm-c-
ß-fpw \-S-]-Sn-{I-a-ß-fpw A-t±-lw a-\- n-em-°n. A-l-¥-bpw [n-°m-
c-hp-sa-√mw am-dn H-cp \-√ a-\p-jy-\m-bn-Øo¿-∂p. C-Xv kp¬-Øm-\v
t_m-[y-am-b-t∏mƒ B A-d-_n-bp-sS ÿn-Xn ho-≠pw D-b¿-∂p. kp¬-
Øm≥ Iq-Sp-X¬ kv-t\-l-hpw _-lp-am-\-hpw A-bm-fn¬ tIm-cn-s®m-
cn-™p. B-Zy-ap-≠m-bn-cp-∂ ÿ-e-߃ ap-gp-s° a-S-°n-s°m-Sp-°p-I-
bpw sN-bv-Xp.-''
""H-cn-°¬ H-cp ln-μp-{]-`p Jm-kn-bp-sS ap-ºm-sI H-cp ]-cm-Xn
t_m-[n-∏n-®p. kp¬-Øm≥ X-s‚ k-tlm-Z-c-s\ H-cp Im-c-W-hpw Iq-
Sm-sX sIm-e-s∏-Sp-Øn-sb-∂m-bn-cp-∂p tI-kn-\m-[m-c-am-bn-cp-∂ ]-cm-
Xn. B tI-kn-s‚ hn-Nm-c-W-th-f-bn¬ tIm-S-Xn-bn¬ lm-P-cm-Im≥
kp¬-Øm-t\m-Sv Jm-kn B-h-iy-s∏-´p. tIm-S-Xn-bp-sS D-Ø-c-hn-s\ _-
lp-am-\n-®v B-bp-[w [-cn-°m-sX-bpw Im¬-\-S-bm-bpw kp¬-Øm≥ A-
hn-sS lm-P-cm-bn. P-Uv-Pn-sb B-Z-c-thm-Sp-Iq-Sn D-]-N-cn-®p. kp¬-Øm¬
tIm-S-Xn-bn¬ h-∂-t∏mƒ P-Uv-Pn F-gp-t∂-‰p-\n-∂n-√. tIm-S-Xn-bn-em-
bn-cn-°p-tºmƒ \ym-bm-[n-]≥ F-gp-t∂-‰v kp¬-Øm-s\ _-lp-am-\n-
t°-≠-Xn-s√-∂m-Wv \-S-]-Sn-{I-aw. kp¬-Øm-t\-bpw A-\ym-b-°m-c-t\-
bpw P-Uv-Pn hn-kv-X-cn-®p. kp¬-Øm≥ Ip-‰-°m-c-\m-sW-∂v tIm-S-Xn
{]-Jym-]n-°p-I-bpw A-\ym-b-°m-c-s\ k-t¥m-jn-∏n-°-Ø-°-h-Æw {]m-
b-›n-Øw sN-ø-W-sa-∂v tIm-S-Xn hn-[n-°p-I-bpw sN-bv-Xp. kp¬-Øm-
≥ A-Xp-{]-Im-cw {]-h¿-Øn-®v A-bm-sf Xr-]v-Xn-s∏-Sp-Øn.-''
""a-s‰m-c-h-k-c-Øn¬ H-cp ap-kv-enw {]-am-Wn kp¬-Øm-s\-Xn-cm-
bn tI-kv sIm-Sp-Øp. Xm-\pw kp¬-Øm-\pw X-Ωn¬ ]-W-kw-_-‘-
am-b Nn-e C-S-]m-Sp-I-fp-≠m-bn-cp-∂p-sh-∂pw kp¬-Øm-\n¬ Ip-sd ]-
Ww _m-°n-bp-s≠-∂pw A-Xv sIm-Sp-°m≥ kp¬-Øm≥ Iq-´m-°p-∂n-
s√-∂p-am-bn-cp-∂p ]-cm-Xn. Jm-kn C-cp-Iq-´-tc-bpw tIm-S-Xn-bn¬ h-cp-
Øn hn-kv-X-cn-®p. c-≠p `m-K-Øp \n-∂pw A-\p-Iq-e -{]-Xn-Iq-e \ym-b
hn-Nm-cw \-S-∂p. A-h Ir-Xy-am-bn ]-cn-tim-[n-® tIm-S-Xn kp¬-Øm≥
Ip-‰-°m-c-\m-sW-∂m-Wv hn-[n-®-Xv. P-Uv-Pn sIm-Sp-°m≥ I-ev-]n-® kw-
Jy kp¬-Øm≥ k-t¥m-j-tØm-Sp Iq-Sn \-ev-Ip-I-bpw sN-bv-Xp.-''
""th-sdm-cp k-μ¿-`-Øn¬ H-cp cm-P-Ip-am-c≥ kp¬-Øm-s\-Xn-cm-
bn tI-kv ]-d-™p. kp¬-Øm≥ Im-c-W-an-√m-sX X-s∂ A-Sn-°p-∂p-
sh-∂m-bn-cp-∂p ]-cm-Xn. hn-kv-Xm-cw tI-´ tIm-S-Xn kp¬-Øm≥ sX-‰p-
Im-c-\m-sW-∂v I-≠p. H-∂p-In¬ cm-P-Ip-am-c-\v ]-Ww \-ev-In {]m-b-
›n-Øw sN-øp-I-tbm A-s√-¶n¬ {]-Xn-Im-cw kzo-I-cn-°p-I-tbm sN-
ø-W-sa-∂m-bn-cp-∂p tIm-S-Xn I-ev-]n-®-Xv. kp¬-Øm≥ cm-P-Ip-am-c-s\
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 117
X-s‚ A-cn-In¬ hn-fn-®v H-cp Nq-c¬ sIm-Sp-Øp-sIm-≠p ]-d-™p:
""Rm≥ \n-s∂ A-Sn-®-Xp t]m-se \o F-t∂-bpw A-Sn-®p-sIm-≈q.-''
cm-P-Ip-am-c≥ Nq-c¬-sIm-≠v {]-l-cw Xp-S-ßn. C-cp-]-sØm-∂v A-Sn
kp¬-Øm-\v In-´n. A-Sn-bp-sS Du-°pw Cu-W-hpw sIm-≠v kp¬-Øm-
s‚ sXm-∏n sX-dn-®p-t]m-bn. Cu kw-`-hw Rm≥ I-Æp-sIm-≠v I-≠-
Xm-Wv.-''
Cu hn-h-c-W-Øn¬-\n-∂pw Nn-e kw-K-Xn-Iƒ {K-ln-°mw:
1. \o-Xn-]-cn-]m-e-\-Øn¬ H-cp Z-bm-Zm-£n-Wy-hpw kp¬-Øm≥ Im-
Wn-®n-cp-∂n-√.-
2. tIm-S-Xn-tb-bpw \n-b-a-tØ-bpw a-s‰-¥n-t\-°m-fpw A-t±-lw _-
lp-am-\n-®n-cp-∂p.-
3. sh-dpw {]m-Ir-X-am-bn-cp-∂n-√ Xp-•-°n-s‚ \n-b-a-\n¿-h-l-W k-
{º-Zm-bw.-
4. kp¬-Øm-s‚ C-jv-Sm-\n-jv-S-a-\p-k-cn-®m-bn-cp-∂n-√ in-£-Iƒ \-
ev-In-bn-cp-∂-Xv.-
5. A-h \n-b-am-\p-kr-Xw \ym-bm-[n-]-∑m¿ \-ev-In-bn-cp-∂-h-bm-Wv.-
6. cm-Py-Øv \n-e-hn-ep-≠m-bn-cp-∂ \n-]p-W-am-b Nm-c-h-e-bw km-
{am-Py-Øn-s‚ G-Xp tIm-Wn-epw \-S-∂n-cp-∂ h-kv-Xp-X-Iƒ H-´pw Xm-
a-k-an-√m-sX kp¬-Øm-s\ A-dn-bn-®n-cp-∂p. A-ß-s\ G-Xv \n- m-c
kw-`-h-ß-fpw ap-l-Ω-Zv kp¬-Øm≥ X-°-k-a-b-Øv X-s∂ A-dn-bp-I-
bpw {]-Xn-hn-[n I-s≠-Øp-I-bpw sN-bv-Xn-cp-∂p.-
C-{X-bpw kw-K-Xn-Iƒ \n-›-b-am-bpw \-√ H-cp `-c-W-kw-hn-[m-\-
sØ-bm-Wv hn-`m-h-\ sN-øp-∂-Xv. G-sXm-cp cm-jv-{S-Øn-epw \n-jv-]-
£-am-b \o-Xn-\ym-b \n¿-h-l-W-am-Wv {]-P-I-fn¬ kp-c-£n-X-Xzw D-
d-∏v \-ev-Ip-I. k-I-e-hn-[ A-[n-Im-c-ß-fp-ap-≠m-bn-cp-∂ G-Im-[n-]-Xn-
bm-b H-cp N-{I-h¿-Øn X-\n-s°-Xn-cm-bn D-∂-bn-®n-´p-≈ B-tcm-]-W-
߃-°v tIm-S-Xn-bn¬ lm-P-cm-bn \o-Xn-]o-T-Øn-s‚ hn-[n-°v k-hn-\-
bw hn-t[-b-\m-Ip-∂-Xv a-s‰m-cp Im-e-Øpw C-¥ym N-cn-{Xw Z¿-in-®n-´n-
√. tIm-S-Xn-bn¬ \ym-bm-[n-]≥ N-{I-h¿-Øn-sb h-μn-°p-∂ ]-Xn-hv
B-N-cn-®n-cp-∂n-s√-∂v ]-d-bp-∂ _-Øq-Ø, Xp-•-°v ap-l-Ω-Zn-s‚ Im-
e-L-´-Øn¬ \-S-am-Sn-bn-cp-∂ \n-b-a-hm-gv-N-bp-sS {]m-[m-\y-tØ-bm-Wv
]p-c-kv-I-cn-°p-∂-Xv. C-∂pw km-[m-c-W \n-b-a-tIm-S-Xn-I-fn¬ \n-∂pw
H-gn-hm-°-s∏-́ n-́ p-≈ D-∂-X hy-‡n-Iƒ G-Xp- cm-Py-Øp-ap-≠-t√m. 14˛mw
\q-‰m-≠n-se tkz-—m-[n-Im-cn-bm-b H-cp N-{I-h¿-Øn \n-b-a-Øn-\v cm-
Pm-[n-Im-c-tØ-°mƒ D-Xv-I¿-jw I-ev-]n-®v hn-\o-X-am-bn A-Xn-\v h-g-
ßp-I Zm¿-i-\n-I N-{I-h¿-Øn-bm-b ap-l-Ω-Zv Xp-•-°n¬ \n-∂-√m-sX
a-s‰m-cp G-Im-[n-]-Xn-bn¬ \n-∂pw {]-Xo-£n-°p-I {]-bm-k-am-Wv. A-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 118
ß-s\ \o-Xn-\ym-bw am-Xr-Im-]-c-am-bn B-hn-jv-I-cn-® kp¬-Øm≥ \n-
b-a-ew-L-I-∑m-sc \n¿-Zm-£n-Wyw in-£n-°p-I-bpw sN-bv-Xp-sh-¶n¬
A-Xv k-l-P--am-W-t√m.-
kz-b-a-\p-jvTn-°p-∂ {]-hr-Øn-Iƒ N-{I-h¿-Øn X-s‚ {]-`p-°-
∑m-cn¬ \n-∂pw {]-P-I-fn¬ \n-∂pw {]-Xo-£n-®p-sh-¶n¬ A-Xv kzm-
`m-hn-I-am-Wv. A-Xn-s\-Xn-sc {]-h¿-Øn-® i-‡n-sb A-\p-k-c-W-bp-
≈-h-cm-t°-≠ I¿-Ø-hyw G-sXm-cp ]-cn-jv-Ir-X- K-h¨-sa‚p-I-fpw
A-\p-h¿-Øn-°p-∂-Xp t]m-se A-t±-l-hpw sN-bv-Xp-sh-∂v am-{X-ta-
bp-≈q. \n-b-a-ew-L-I-∑m¿ in-£n-°-s∏-Sm-sX c-£-s∏-Sp-I k-am-[m-
\-{]n-b-cm-b {]-P-I-fp-sS \n-b-a-tØm-Sp-≈ Iq-dp \-jv-S-s∏-Sp-Øp-∂ Im-
cy-am-Wv. X-∑q-ew \m-´n¬ I-em-]-hpw hn-π-h-hpw kr-jv-Sn-°m≥ ap-Xn¿-
∂-h-tc-bpw A-Xn-\-cp-\n¬-°p-I-bpw B-io¿-hm-Z-߃ \-ev-In A-\p-
{K-ln-®-h-tc-bpw kp¬-Øm≥ bm-sXm-cp Zm-£n-Wy-hpw Iq-Sm-sX in-
£n-°p-I-bpw sN-bv-Xp. C-Xv km¿-h-{Xn-I-am-°n-b-t∏mƒ A-Xp-h-sc
A-\ym-b-am-bn A-an-Xm-h-Im-i-߃ A-\p-`-hn-®n-cp-∂-h¿ hn-π-hw \-S-
Øn. A-h-c-[n-I-hpw ap-kv-enw {]-`p-°-∑m-cp-sS ]n-Wn-bm-fp-I-fm-bn {]-
h¿-Øn-®n-cp-∂ ]p-tcm-ln-X-∑m-cm-bn-cp-∂p. C-_v-\p _-Øq-Ø X-s∂
hn-h-cn-°p-∂ in-£-Iƒ-°v hn-t[-b-cm-b-h-c-[n-I-hpw ssi-Jp-I-fpw a-
X -t\-Xm-°-∑m-cp-am-W-t√m. X-∑q-ew ]u-tcm-ln-Xyw ap-gp-s° kp¬-
Øm-s\-Xn-cm-bp-≈ B-`n-Nm-c-hm-°p-I-fm-Wv tc-J-s∏-Sp-Øn-b-Xv. A-h-
cp-am-bn F-√m \n-e-°pw H-´n-t®¿-∂n-cp-∂ _-Øq-Ø-bpw hy-Xy-kv-X-
kz-̀ m-h-°m-c-\m-bn-cp-∂n-s√-∂v B-Zy-ta {]-kv-Xm-hn-®n-́ p-≠-t√m. A-ß-
s\-bm-Wv G-‰-hpw a-l-Øpw am-Xr-Im-]-c-hp-am-b `-c-W-t\-´-߃ "H-
cp {`m-¥≥ N-{I-h¿-Øn-bp-sS Xm-t¥m-∂n-Øw am-{X-am-bn' C-∂v N-cn-
{X hn-Zym¿-Yn-Iƒ ]Tn-®p-sIm-≠n-cn-°p-∂-Xv. C-_v-\p _-Øq-Ø ]-d-
™n-´p-≈ Im-cy-ß-sf h-kv-Xp-\n-jvT-am-bn hn-i-I-e-\w sN-bv-Xm¬ am-
{Xw a-Xn ap-l-Ω-Zv Xp-•-°n-s\-°p-dn-®p-≈ C-∂-sØ Nn-¥m-K-Xn Xn-
tcm-`-hn-°p-hm≥. C-Xv A-dn-bm-Ø-Xp sIm-≠-√ Cw-•o-jv N-cn-{X-Im-c-
∑m-c-Xn-\v Xp-\n-bm-Xn-cp-∂-Xv. A-h¿-°m-h-iy-am-b Im-cy-߃ am-{X-
am-Wv A-h¿ Nn-I-s™-Sp-Ø-sX-∂v \mw {]-Xn-]m-Zn-®-Xm-Wv.-
]-t£, C-¥y≥ ]-£-Øp-\n-∂pw k-Xy-k-‘-am-b H-cp k-ao-]-
\w D-≠m-Im-Ø-Xv A-¤p-Xw X-s∂. \-Ωp-sS tZ-i-Øn-s‚-bpw kw-kv-
Im-c-Øn-s‚-bpw hn-[n-Zm-b-I-∑m-cm-b `-c-W-I¿-Øm-°-fp-sS N-cn-{Xw
c-N-\m-fl-I-am-bn ]p-\-cm-hn-jv-I-cn-t°-≠-Xv Cu cm-Py-tØm-Sp sN-øm-
hp-∂ a-l-Ø-c-am-b tk-h-\w am-{X-am-Wv. F-∂m¬ A-Ø-cw kw-cw-`-
߃ hn-c-f-sa-∂-Xn-t\-°mƒ Zu¿-`m-Ky-I-c-am-b-Xv C-Ø-cw \n¿-am-Wm-
fl-I-am-b N-cn-{X-hn-Nm-cw \-S-Øp-∂-h-sc \n-cp-’m-l-s∏-Sp-Øp-∂ hn-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 119
a¿-i-\-am-Wv \mw km-[m-c-W \-S-Øp-I F-∂-X-t{X. Cw-•o-jv N-cn-{X-
Im-c-\m-hn-jv-I-cn-® N-cn-{X-]m-T-ß-fn¬ C-\n-bpw am-‰w h-cp-Øm-\p-≈
B-fl-ss[-cy-an-√m-™n-t´m a-s‰-s¥-¶n-epw Zp-jv-S-am-b hn-Im-c-hn-em-kw
sIm-t≠m \mw \n-jv-Ir-jv-S-am-b N-cn-{X-]p-\x-kw-hn-[m-\-Øn-\n-Xp-h-
sc Xp-\n-™n-´n-s√-∂-Xv e-÷m-I-c-am-Wv. H-‰-sbm-‰-bm-b kw-cw-`-߃
\-S-Øn-bm¬ A-h an-°-hm-dpw A-K-Wy-tIm-S-n-bn¬ X-≈-s∏-´p -h-\-
tcm-Z-\-am-bn A-h-ti-jn-°p-I-bm-bn-cn-°pw ^-ew. _p-≤n-ap-t´-dn-b K-
th-j-W ̂ -e-߃ A-h F-{X-X-s∂ \n-e-hn-ep-≈ \n-K-a-\-ß-sf tNm-
Zyw sN-øp-∂-Xm-sW-¶n-epw i-cn k-Xy-k-‘-am-sW-¶n¬ A-h-sb Aw-
Ko-I-cn-°m-\p-≈ N-cn-{X-]-Wv-Un-X-∑m-cp-sS H-cp-∂-Xm-[n-Im-c I-Ω-‰n-tbm
a-t‰m D-≠m-t°-≠-Xv \-Ωp-sS \m-Sn-s‚-bpw \-Ωp-sS-bpw kz-`m-h-Øn-
\-\p-k-cn-®v A-\n-hm-cy-am-Wv. Im-c-Ww, ]m-Wv-Un-Xy-Øn-s‚ Ip-Ø-
Im-h-Im-iw t]-dp-∂-h-cm-b {]m-am-Wn-I-∑m¿ ]-d-™m¬ am-{X-ta A-
h-sb Ku-\n-°p-I-bp-≈p F-∂ a-\x-ÿn-Xn \-Ωn¬ cq-V-aq-e-am-bn-´v
h-f-sc-°m-e-am-bn. Cu ]-Wv-Un-X-∑m-cm-I-s´ X-ß-fp-sS ]-cn-an-Xn-I-sf-
°p-dn-®v t_m-[-hm-∑m-cm-sW-¶n-epw A-Xv Xp-d-∂p ]-d-™m¬ A-\p-
bm-bn-I-fp-sS _-lp-am-\w Ip-d-™p t]m-Ip-sa-∂v [-cn-°p-∂-h-cm-Wv.
X-∑q-ew H-‰ ]-Wv-Un-X-\pw C-Xp-h-sc X-s‚ B-Zy-Im-e-\n-K-a-\-ß-fn¬
]n-i-Ip-]-‰n-bn-́ p-s≠-∂pw Xp-S¿-∂p-≈ ]-cn-{i-a-Øn¬ a-\- n-em-sb-∂pw
Xp-d-∂v ]-d-bm-\p-≈ N-¶q-‰w Im-´n-bn-´n-√. X-߃ ]-d-™-Xv A-h-km-
\-hm-°m-sW-∂v k-t¶m-Nw Iq-Sm-sX {]-Z¿-in-∏n-°p-I-bpw sN-øp-∂p.
A-ß-s\ \-Ωp-sS tN-X-\ ap-c-Sn-®v sIm-≠n-cn-°p-I-bpw h¿-[-am-\-am-
bn A-dn-bp-hm-\p-≈ A-t\z-j-W-Xr-jv-W-bpw Pn-⁄m-k-bpw A-]-I¿-
j-I-am-bn \-in-®p-sIm-≠n-cn-°p-I-bpw sN-øp-∂p.-
X-∑q-ew G-sd {]-b-Xv-\w ap-X¬ ap-S-°n-bn-´m-bm-epw \n-kv-Xp-e-am-
b k-Xy-Øn-s‚ X-¶-°-\n-I-fm-bm-epw B-cpw A-{X Ku-\n-°m-Ø
ÿn-Xn-bm-Wv D-f-hm-bn-´p-≈-Xv. C-Xv _p-≤n-]-c-am-b \-Ωp-sS h-f¿-N-
sb izm-kw ap-´n-°p-sa-∂pw ssh-⁄m-\n-I a-Wv-U-e-sØ I-cn-¶m¿-
sIm-≠v aq-Sp-sa-∂v \mw a-\- n-em-°p-I-bpw A-Xn-√m-Xm-°m-\p-≈ {i-
a-߃ \-S-Øp-I-bpw sN-tø-≠-Xv H-´pw A-am-¥n-°m≥ ]m-Sn-√m-Ø-
Xm-Wv. A-s√-¶n¬ C-Xn-s‚ `-hn-jy-Øv F-{X-am-{X-am-bn-cn-°p-sa-∂v
\-ap-°v Du-ln-°m≥ t]m-epw {]-bm-k-am-Wn-∂v. A-dn-hn-s\ A-dn-™p
am-\n-°m-\p-≈ H-cp sN-dn-b k-aq-l-sØ-sb-¶n-epw h-f¿-Øn-s°m-≠p
h-tc-≠-Xv \-Ωp-sS kmw-kv-Im-cn-I \n-e-\n-ev-]n-s‚- X-s∂ Im-cy-am-Wv.
A-Ø-cw \-√ H-cp kw-Lw ]p-e¿-∂m¬ am-{X-ta C-∂-sØ Cu _p-
≤n-]-c-am-b \n-›-e-X-°v A-dp-Xn D-≠m-Ip-I-bp-≈q. a-‰p ta-J-e-I-fn-
se N-cn-{X-]-T-\-Øn-\pw \n¿-am-W-Øn-\pw Iq-Sp-X¬ {]m-[m-\yw \-ev-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 120
Ip-I-bpw th-Ww. N-cn-{X-]m-T-ß-fm-Wv \m-sa-√mw H-∂m-sW-∂ tZ-io-
b t_m-[-hpw ssh-Im-cn-I- sF-Iy-hpw cm-jv-{So-b D-Zv-{K-Y-\-hpw kmw-
kv-Im-cn-I-kw-Lm-X-hpw k¿-thm-]-cn ]-c-kv-]-c kv-t\-l-hpw D-ev-]m-Zn-
∏n-°p-∂ A-dn-hn-s‚ h-‰m-Ø D-d-hn-Sw. a-l-Ø-c-am-b H-cn-∂-se-bn¬
]p-f-Iw sIm-≈m≥ I-gn-bm-Ø-h-cpw {]m-‡-\-am-b kmw-kv-Im-cn-I ss]-
Xr-I-Øn-s‚ A-`m-h-Øn¬ Nq-fn-t∏m-Ip-∂-h-cpw \-√ H-cp \m-sf-sb
B-fl-ss[-cy-tØm-Sp-Iq-Sn B-kq-{X-Ww sN-øm≥ ]-X-dp-∂-h-cm-bn-cn-
°pw. a-l-\o-b-am-b H-cp kmw-kv-Im-cn-I I-e-h-d-bp-≈ \mw A-ß-s\
I-gn-™-Im-e-Øn-s‚ I-g-ºn-√m-bv-a-bn¬ ]-cn-{`-an-t°-≠-h-c-√. A-
]m-c-am-b k-º-Øn-s‚ ]n-¥p-S¿-®-°m-cm-b \mw A-Xp {]-tbm-P-\-s∏-
Sp-tØ-≠ co-Xn-bn¬ {]-tbm-Kn-°p-∂n-s√-∂p am-{X-ta-bp-≈q. \-Ωp-sS
]m-I-∏n-g-I-fpw Zu¿-_-ey-ß-fpw F-hn-sS-bm-sW-∂pw F-¥n-em-sW-∂pw
a-\- n-em-°n Xo-{h-am-b {]-b-Xv-\w sIm-≠v \mw Cu Ip-d-hp-Iƒ ]-cn-
l-cn-°p-I-bpw A-\¿-l-am-b kmw-kv-Im-cn-I ss]-Xr-I-sØ ]n≥-]-‰p-
hm≥ A¿-l-cm-sW-∂p sX-fn-bn-°p-I-bpw sN-tø-≠ Np-a-X-e ]p-Ø≥
X-e-ap-d-°p-≠v. A-h-c-Xn-\p-≈ ]-cn-{i-a-߃ \-S-Øp-tºmƒ ]m-Wv-Un-
Xy-Ø-d-hm-´n-se X-e-\-c-® Im-c-W-h-∑m-sc-¶n-epw A-h-sc A-\p-{K-ln-
°p-hm-\pw B-io¿-h-Zn-°p-hm-\pw X-øm-dm-Ip-∂-Xv D-Nn-X--am-bn-cn-°pw.-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 121
A-\p-_-‘w
C-_v-\p _-Øq-Ø-bp-sS kv-{Xo-Wm-©-Nn-Øw
C-_v-\p _-Øq-Ø {]m-kw-Kn-I-am-bn ]-d-™p-t]m-Ip-∂ X-s‚ k-
l-[¿-an-Wn-am-sc-bpw sh-∏m-́ n-I-tf-bpw A-Sn-a-s] -̈sIm-Sn-I-tf-bpw Ip-
dn-®p-≈ ]-cm-a¿-iw A-°m-e-sØ km-aq-ln-I- ssh-Ir-X-ß-fp-sS i-cn-
bm-b {]-Xn-^-e-\-am-Wv. A-∂p \n-e-\n-∂n-cp-∂ B-Nm-c-k-{º-Zm-b-ß-
sf kw-_-‘n-®v B-Zy A-[ym-b-ß-fn¬ Rm≥ hn-h-cn-°m≥ {i-an-®n-
´p-≠v. A-h-°v D-t]m¬-_-e-I-am-bn-´m-Wv _-Øq-Ø-bp-sS Cu hn-h-c-
Ww A-\p-_-‘-am-bn tN¿-°p-∂-Xv.-
1. ""\m-kp-dp-±o≥ Zn¿-an-Yn a-X-]-Wv-Un-X-\pw Zm¿-i-\n-I-\p-am-bn-cp-
∂p. H-cp h¿-j-Øn-te-sd A-t±-lw sIm-´m-c-Øn¬ Xm-a-kn-®p. A-Xn-
\p-ti-jw kz-¥w \m-´n-te-°p a-S-ßm-\p-≈ B-{K-lw A-t±-lw kp¬-
Øm-s\ A-dn-bn-®p. B sIm-́ m-c-Øn-se Xo-‰-ta-i-bp-sS Im-ep-I-fpw hn-
-̀h-߃ hn-f-ºn-bn-cp-∂ ]m-{X-ß-fpw kz¿-W-\n¿-an-X-am-bn-cp-∂p. C-h-
sb-√mw \m-k-dp-±o-\v k-Ωm-\-am-bn sIm-Sp-Øp. C-Xn-\p-]p-d-ta H-cp-e-
£w Zo-\m-dpw C-cp-\q-dv A-Sn-a-I-fpw ]m-cn-tXm-jn-I-am-bn A-t±-l-Øn-\p
\-ev-I-s∏-́ p. C-Xn¬ Ip-sd A-Sn-a-I-sf A-t±-lw kz-X-{¥-cm-°n. A-h-
ti-jn-®-h-sc Iq-sS sIm-≠p-t]m-Ip-I-bpw sN-bv-Xp.-'' (t]-Pv 202)
2. ""H-cp Zn-h-kw Rm-s\-s‚ Iym-ºn¬ A-Sn-a-s]¨-Ip-´n-I-fp-am-bn
k-√-]n-®n-cn-°p-I-bm-bn-cp-∂p. F-s‚ tk-h-I-\m-b kw-_¬ B A-h-
k-c-Øn¬ I-b-dn-h-cp-∂-Xp I-≠v Rm≥ hn-h-c-a-t\z-jn-®p. kv-{Xo-I-
fp-am-bn D-√-kn-®p I-gn-bp-∂-h-sc sIm-√m≥ kp¬-Øm-≥ D-Ø-c-hn-´n-
cn-°p-∂p-sh-∂pw F-∂m¬ ssk-\n-I-ta-[m-hn-I-fn-S-s]-́ -Xp sIm-≠v B
I-ev-]-\ d-±m-°n-sb-∂pw ]-I-cw k-I-e kv-{Xo-I-sf-bpw I¨-ho¬ F-
∂ tIm-´-bn-te-°p am-‰m≥ Xo-cp-am-\n-®n-cn-°p-∂p-sh-∂pw A-bmƒ ]-
d-™p. F-√m kv-{Xo-I-tf-bpw A-hn-tS-°v am-‰n. kp¬-Øm-s‚ Iq-Sm-c-
Øn¬ t]m-epw kv-{Xo-I-fp-≠m-bn-cp-∂n-√. kv-{Xo km-ao-]y-an-√m-sX
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 122
cm-{Xn I-gn-®p-Iq-´p-I F-s∂ kw-_-‘n-®n-S-tØm-fw {]-bm-k-ta-dn-b
kw-K-Xn-bm-Wv. ]-t£, a-s‰m-cp am¿-K-hp-ap-≠m-bn-cp-∂n-√. X-∑q-ew h-
f-sc hn-j-an-®m-Wv B cm-{Xn D-¥n- \o-°n-b-Xv. (t]-Pv 209)
3. ""R-߃ C-hn-sS h-∂v H-∂-c-am-kw I-gn-™-t∏mƒ H-∂-c-am-
kw {]m-b-am-b F-s‚ a-Iƒ a-cn-®p-t]m-bn. hn-h-c-a-dn-™ a-{¥n i-h-
kw-kv-Im-c-Øn-\p-≈ G¿-]m-Sp-I-sf-√mw sN-bv-Xp X-∂p. -Ip-d-®v Zn-h-
k-߃-°p ti-jw km-[m-c-W kv-{Xo-Iƒ I-b-dn k-©-cn-°p-∂ H-cp
a-©¬ cm-P-am-Xm-hv sIm-Sp-Ø-b-®p. A-Xn¬ F-s‚ H-c-Sn-a-s∏-Æn-s\-
bpw Xp¿-°n-°m-cn-bm-b H-cp `r-Xy-sb-bpw I-b-‰n- A-b-®p. a-cn-® F-
s‚ a-I-fp-sS A-Ω-bm-bn-cp-∂p A-hƒ. H-cp cm-{Xn cm-P-am-Xm-hn-s‚-
sIm-´m-c-Øn¬ Xm-a-kn-®v Xn-cn-®p-h-∂-t∏mƒ B-bn-cw X-¶-hpw c-Xv-\-
hp-ap-≈ H-cp kz¿-W-]-X-°-hpw I-gp-Øn¬ sI-´p-∂ kz¿-W am-e-bpw
kz¿-W-°-k-hp-≈ ]-´p-h-kv-{X-ß-fpw cm-P-am-Xm-hv k-Ωm-\-am-bn sIm-
Sp-Ø-b-°p-I-bpw sN-bv-Xp.-'' (t]-Pv 210)
4. ""X-S-hp-Im-cn-I-fm-bn ]n-Sn-®n-cp-∂ Ip-sd ln-μp -h-\n-X-I-fn¬ ]-
Øp-t]-sc a-{¥n F-\n-°p \-ev-In. A-Xn¬ H-∂n-s\ sIm-≠p-h-∂ D-
tZym-K-ÿ-\v Rm≥ sIm-Sp-sØ-¶n-epw A-bmƒ A-k-¥p-jv-S-\m-bn-cp-
∂p. aq-∂p t]-sc F-s‚ Iq-´p-Im¿ sIm-≠p-t]m-bn. A-h¿-s°-¥p
kw-̀ -hn-s®-∂v F-\n-°-dn-bn-√. X-́ n-s°m-≠p-h-cp-∂ C-Ø-cw kv-{Xo-Iƒ-
°v C-¥y-bn¬ hn-e h-f-sc Ip-d-hm-Wv. hn-Zym-`ym-k-hpw ku-μ-cy-hpw
D-≈ [m-cm-fw ]-cn-jv-Ir-X-h-\n-X-I-sf h-f-sc hn-e-Ip-d-®v e-̀ n-°p-tºmƒ
Cu \m-S≥ s]¨-sIm-Sn-I-sf B-cv Ku-\n-°m-\m-Wv. Cu \m-´n¬ h-
cp-∂-h-sc-√mw A-Sn-a-s∏-Æp-ß-sf hm-ßp-I ]-Xn-hm-Wv.-'' (t]-Pv 211)
5. ""\m¬-]-Xv Zn-h-k-sØ {h-X-Øn-\p ti-jw Rm≥ hn-{i-an-°p-
I-bm-bn-cp-∂p. B k-μ¿-`-Øn-em-Wv kp¬-Øm≥ sIm-Sp-Ø-b-® k-
Ωm-\-ß-fp-am-bn cm-P-Zq-X-∑m¿ h-∂-Xv. G-Xm-\pw A-Sn-a- s]¨-Ip-´n-
Iƒ, \-√ Ip-Xn-c, Ip-sd ]-´p-S-bm-S-Iƒ C-h-sbm-s°-bm-bn-cp-∂p B
km-[-\-߃.-'' (t]-Pv 213)
6. ""ssN-\-bn-se N-{I-h¿-Øn sIm-Sp-Ø-b-® k-Ωm-\-߃ B
Zu-Xy-kw-Lw kp¬-Øm-s‚ ap-ºn¬ sIm-≠p-h-∂p. kv-{Xo ]p-cp-j-
∑m-c-S-°w \q-dv A-Sn-a-Iƒ, Km-bn-I-I-fpw \¿-Ø-In-I-fpw B-bn \q-dv
ln-μp -h-\n-X-Iƒ, Hm-tcm-cp-Ø¿-°pw `w-Kn-tb-dn-b h¿-Wm-¶n-X-am-b
\q-dv-]-´p-Iƒ, \q-dv k-em-ln-b h-kv-{X-߃, \q-dv jm≥-_m-lv Xp-Wn-
Iƒ, ]-e-\n-d-Øn-ep-≈ A-™q-dv Im-iv-ao¿ jn-cn≥-_m-lv h-kv-{X-߃,
tcm-a-h-kv-{X-߃, ]-Øv hm-fp-Iƒ, kz¿-Ww, sh-≈n Xp-S-ßn-b-h-bm¬
D-≠m-°n-b \n-c-h-[n ]m-{X-ß-fpw a-‰p Iu-Xp-I- h-kv-Xp-°-fp-am-Wv
kp¬-Øm≥ ssN-\-bn-se-Øn-°p-hm-t\-ev-]n-® k-Ωm-\-km-[-\-߃.-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 123
'' (t]-Pv 214˛215)
7. ""]n-∂o-Sv R-߃ sN-∂-Xv a¿-lv F-∂ ]-´-W-Øn-em-Wv. -C-hn-S-
sØ kv-{Xo-Iƒ a-Z-\-eo-em-hn-em-kn-\n-I-fm-b kp-μ-cn-I-fm-Wv. a-dm-
Ø, am-e-Zzo-]v F-∂n-hn-S-ß-fn-se kv-{Xo-I-fpw ku-μ-cy-Øn-s‚ Im-
cy-Øn¬ C-h-tcm-sSm-∏-sa-Øpw.-'' (t]-Pv 225)
8. ""Zu-e-Øm-_m-Zn-se P-\-߃ a-dm-Øn-I-fm-Wv. C-hn-S-sØ kv-
{Xo-Iƒ-°v em-h-Wy-hpw Xm-cp-Wy-hpw Cu-iz-c-\-dn-™p-X-s∂ tIm-
cn-s®m-cn-™n-´p-≠v. A-h-cp-sS aq-°pw ]p-cn-I-hpw A-Xo-h kp-μ-c-am-
Wv. Iu-Xp-I-I-c-am-b B-Im-c-hpw an-gn-hpw h-Sn-hp-ap-≈ Aw-K-ß-fpw
G-‰-hpw a-t\m-l-c-am-Wv. I-W-h-∑m-cp-am-bp-≈ k-√m-]-Øn-epw Iq-´p-
sI-´n-epw A-h¿ h-f-sc \n-]p-W-X-bpw hm-Nm-e-X-bpw Im-´p-∂-Xn-\v
]p-d-ta kw-t`m-Km-h-k-c-ß-fn¬ Ir-{Xn-a-am-b N-e-\-߃ sIm-≠v Iq-
Sp-X¬ B-kzm-Zy-X D-≠m-°p-∂-Xn-epw C-h¿ hn-Z-Kv-[-I-fm-Wv. C-Xv I-
em-]-c-am-bn-Ø-s∂ \n¿-h-ln-°p-∂-Xp-sIm-≠v a-s‰m-cp-Iq-´-cpw A-h-sc
A-°m-cy-Øn¬ a-dn-I-S-°p-I-bn-√.-'' (t]-Pv 227)
9. ""F-s‚ kv-{Xo-I-fpw a-‰pw bm-{X sN-bv-Xn-cp-∂ I-∏¬ sIm-√w
Xp-d-ap-J-Øv A-Sp-°p-∂-Xm-sW-∂pw A-Xn-\p ap-ºv A-hn-sS F-Øp-
hm-s\m-Øm¬ A-h-cp-am-bn bm-{X- Xp-S-cm-s\m-°p-sa-∂pw F-s‚ kp-
lr-Øp-°ƒ ]-d-™-X-\p-k-cn-®v Rm≥ sIm-√-tØ-°v ]p-d-s∏-´p.-''
(t]-Pv 238)
10. ""Iq-´-Øn¬ F-\n-°v In-´n-b H-cp k-Ωm-\-am-bn-cp-∂p kp-μ-cn-
bm-b H-c-Sn-a-s∏-Æv. e-£v-an F-∂m-bn-cp-∂p A-h-fp-sS t]-sc-¶n-epw
Rm≥ ap-_m-d-Iv F-∂m-Wv hn-fn-®n-cp-∂-Xv. A-h-fp-sS `¿-Øm-hv [m-cm-
fw ]-W-hp-am-bn a-S-°n tNm-Zn-s®-¶n-epw Rm≥ sIm-Sp-Øn-√.-'' (t]-Pv
240)
11. ""G-Xm-\pw \mƒ A-hn-sS(Nm-en-b-Øv) Xm-a-kn-® ti-jw tIm-
gn-t°m-t´-°v a-S-ßn. A-hn-sS-sh-®v F-s‚ c-≠v Zm-k-∑m-sc I-≠p-ap-´n.
kv-{Xo-P-\-ß-fp-sS hn-h-c-a-dn-bm-\p-≈ F-s‚ D-Xv-I-WvT h¿-[n-®p. F-
s‚ kp-μ-cn-bpw K¿-`n-Wn-bp-am-b `m-cy-bp-sS hn-h-c-am-Wm-Zyw A-t\z-
jn-®-Xv. A-hƒ a-cn-®p-sh-∂ Zpx-J-hm¿-Ø-bm-Wv In-´n-b-Xv. a-‰p-≈ kv-
{Xo-I-sf kp-am-{X-bn-se `-c-Wm-[n-]≥ X-´n-s°m-≠p t]m-sb-∂pw A-
h¿ ]-d-™p.-'' (t]-Pv 240)
12. ""Im-e-t°m-Øn¬ \n-∂pw ]-Øp- Zn-h-k-sØ bm-{X-°p ti-
jw am-e-Zzo-]n-se-Øn. C-hn-S-sØ kv-{Xo-Iƒ am-dp-a-d-bv-°m-dn-√. dm-
Wn-am¿ t]m-epw H-‰-ap-t≠ D-Sp-°m-dp-≈p. -th-e-°m¿-°v Np-cp-ßn-b
Iq-en-tb D-≈p. -Hm-tcm ]-W-°m-c-s‚ ]p-c-bn-S-Øn-epw ]-tØm C-cp-]-
tXm Zm-kn-am-cp-≠m-bn-cn-°pw. -hn-hm-lw I-gn-°m≥ C-hn-sS h-f-sc F-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 124
fp-∏-am-Wv. hn-hm-l-k-a-b-Øv kv-{Xo-Iƒ-°v sIm-Sp-t°-≠ kw-Jy Xp-
temw Xp-—-am-sW-∂-Xp sIm-≠pw `¿-Øm-°-∑m-cp-sS kp-J-kw-t`m-K-
Øn-\v kv-{Xo-Iƒ C-jv-Sm-\p-k-c-Ww X-øm-dm-sW-∂-Xp sIm-≠pw I-
eym-Ww {]-bm-k-an-√m-sX \-S-°p-∂p. I-∏¬ bm-{X-°m¿ h-∂m¬ G-
sX-¶n-epw H-cp kv-{Xo-sb I-eym-Ww I-gn-°p-I-bpw t]m-Ip-tºmƒ D-
t]-£n-°p-I-bpw ]-Xn-hm-Wv. -Rm≥ A-hn-sS-\n-∂v ]-e kv-{Xo-I-tf-
bpw I-eym-Ww I-gn-®n-´p-s≠-¶n-epw A-h-cm-cpw F-s‚ Iq-sS-bn-cp-∂v `-
£-Ww I-gn-®n-´n-√.-'' (t]-Pv 244)
13. ""k¬-°m-c-߃ A-h-km-\n-®-t∏mƒ cm-{Xn Ip-sd-bm-bn. a-{¥n
sIm-´m-c-Øn-te-°p t]m-bn. Rm-\-t±-l-sØ ]n-¥p-S¿-∂p. -A-Sp-Ø Zn-
h-kw cm-hn-se F-\n-s°m-cp kv-{Xo-sb A-b-®p-X-∂p. C-h-sf C-jv-S-
s∏-Sp-∂p-sh-¶n¬ F-Sp-Øp-sIm-≈m-\pw A-s√-¶n¬ a-s‰m-cp Zm-kn-sb
A-b-®p-X-cm-sa-∂pw C-h-sf sIm-≠-p-h-∂ D-tZym-K-ÿ≥ ]-d-™p. aq¿-
l-Øn-ø- Zm-kn-sb-bm-Wv F-\n-°p ]n-Sn-®-sX-∂v ]-d-™-t∏mƒ A-h-
sf F-\n-°v sIm-Sp-Ø-b-®p. A-h-fp-sS t]-cv Ip-e-ÿm- F-∂m-bn-cp-
∂p. A-hƒ-°v t]¿-jy≥ `m-j h-i-am-bn-cp-∂-Xp-sIm-≠v h-f-sc ku-
I-cyw tXm-∂n. Aw-_-cn-sb-∂ t]-tcm-Sp-Iq-Sn-b a-s‰m-cp kv-{Xo-tb-bpw
F-\n-°v A-Sp-Ø Zn-h-kw A-b-®p-X-∂p.-'' (t]-Pv 247˛248)
14. ""i-Δm¬ c-≠n-\v kp-sse-am≥ \m-bn-°n-s‚ a-I-sf hn-hm-lw
sN-øm≥ Xo-cp-am-\n-®p. -F-∂m¬ ap-lq¿-Ø-am-bn-´pw kp-sse-am-s\ I-
≠n-√. B-fp-I-sf hn-´-t\z-jn-®-t∏mƒ In-´n-b a-dp-]-Sn a-Iƒ-°v kp-J-
t°-Sm-sW-∂m-bn-cp-∂p. C-Xp-tI-́ -t∏mƒ a-{¥n F-t∂m-Sv a-{¥n-®p: "{]m-
b-sa-Øn-b A-hƒ Cu I-eym-W-Øn-s\-Xn-cm-b-Xp-sIm-≠v A-h-fp-
sS A-`n-{]m-b-Øn-\v hn-cp-≤-am-bn H-∂pw sN-øm-s\m-°p-I-bn-s√-∂v.
A-Xn-Yn-Iƒ h-cn-I-bpw k¬-°m-c-Øn-\p-≈ G¿-∏m-Sp-Iƒ sN-øp-I-
bpw sN-bv-X \n-e-°v a-{¥n H-cp kq-{Xw D-]-tZ-in-®p. cm-⁄n-bp-sS h-
f¿-Ø-Ω-sb hn-hm-lw sN-øm-s\m-cp-°-am-sW-¶n¬ Im-cyw D-S≥ \-S-
Øm-sa-∂m-bn-cp-∂p A-Xv. Rm≥ k-Ω-Xn-®-X-\p-k-cn-®v aw-K-f-am-bn B
hn-hm-lw \-S-∂p.-'' (t]-Pv 249˛250)
15. ""Jm-kn-bm-b-Xn-\v ti-jw B-Zy-tØ-Xn-\v ]p-d-ta aq-∂v aw-K-ey-
ß-fpw Iq-Sn \-S-Øn. a-{¥n-bp-sS a-I-tf-bpw kp¬-Øm≥ in-lm-_p-±o-
s‚ `m-cy-bm-bn-cp-∂ kv-{Xo-tb-bpw hn-hm-lw sN-bv-Xp. a-{¥n \-ev-In-
bn-cp-∂ tXm-´-Øn¬ aq-∂v _w-•m-hp-Iƒ ]-Wn-bn-®p. \m-em-a-sØ `m-
cy A-_v-Zp-√m a-{¥n-bp-sS h-f¿-Øp-]p-{Xn-bm-bn-cp-∂p. A-hƒ A-h-fp-
sS h-k-Xn-bn¬ X-s∂-bm-bn-cp-∂p Xm-a-kw. A-h-tfm-Sm-bn-cp-∂p F-
\n-t°-‰-hpw kv-t\-l-ap-≠m-bn-cp-∂-Xv.-'' (t]-Pv 250)
16. ""C-hn-sS sh-®v Rm≥ sN-bv-X \m-ev hn-hm-l-ß-fn¬ H-cp kv-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 125
{Xo-sb hn-hm-l-tam-N-\w sN-bv-Xp. K¿-`n-Wn-bm-b a-s‰m-cp-Øn-°v H≥-
]-Xp am-k-Øn-\-Iw Rm≥ h-∂n-s√-¶n¬ hn-hm-lw th¿-s]-Sp-Øp-hm-
\p-≈ A-[n-Im-cw A-hƒ-°p-X-s∂ sIm-Sp-Øp. in-lm-_p-±o≥ kp¬-
Øm-s‚ dm-Wn-bm-bn-cp-∂ F-s‚ aq-∂m-a-sØ `m-cy-sb A-h-fp-sS kz-
tZ-i-am-b a-eq-°p-Zzo-]n¬ ]n-Xm-hn-s‚ A-Sp-°-em-°m-sa-∂v Xo-cp-am-\n-
®p. -B-Zy `m-cy-bm-b dm-Wn-bp-sS k-tlm-Z-cn-bp-sS A-Ω F-s‚ Iq-sS
h-cp-∂-Xv X-S-bm≥ Zzo-]p-Im¿ ]-e {i-a-ß-fpw \-S-Øn-t\m-°n. F-∂m¬
A-h-cp-sS {i-a-ß-sfm-∂pw ^-en-®n-√. A-hƒ F-s‚ Iq-sS-Ø-s∂ bm-
{X ]p-d-s∏-Sm≥ Xo-cp-am-\n-®p. F-s‚ `m-cy-°v I-∏¬ bm-{X cp-Nn-°m-
bv-I-sIm-≠v kp-J-t°-Sp-Iƒ ]n-Sn-s]-Sp-I-bpw Xo-sc In-S-∏n-em-hp-I-
bpw sN-bv-Xp. ho-´n-te-°v t]m-I-W-sa-∂v A-hƒ B-{K-lw {]-I-Sn-∏n-
®p. X-∑q-ew hn-hm-l-tam-N-\w sN-bv-Xv A-h-fp-sS Zzo-]n-en-d-°n-hn-´p.
Cu kw-K-Xn Im-Wn-®v Rm≥ a-{¥n-s°m-sc-gp-Ø-b-®p. a-{¥n-bp-sS
A-Ωm-bn-b-Ω-bm-bn-cp-∂p A-hƒ. Im-ew \n¿-W-bn-®v \n¿-Øn-bn-cp-∂
`m-cy-tb-bpw D-t]-£n-®p. F-\n-t°-‰-hpw A-Sp-∏-hpw kv-t\-l-hp-ap-≠m-
bn-cp-∂ H-cp Zm-kn-bp-am-bn B Zzo-]n-en-d-ßn Np-‰n-°-d-ßp-I-bpw sN-bv-
Xp.-'' (t]-Pv 252˛253)
17. ""]n-∂o-Sv R-߃ ap-eq-°p-Zzo-]n-se-Øn-t®¿-∂p. A-hn-sS F-gp-
]-Xv Zn-h-k-am-Wv Xm-a-kn-®-Xv. A-Xn-\n-sS c-≠v kv-{Xo-I-sf I-eym-
Ww I-gn-®p.-'' (t]-Pv 253)
18. ""kn-tem-Wn¬ \n-∂pw cm-Pm-hn-t\m-Sp hn-S-]-d-™v a-e-_m-dn-
te-°v I-∏¬ I-b-dp-tºmƒ I-S¬ im-¥-am-bn-cp-s∂-¶n-epw Ip-td-°-
gn-™-t∏mƒ t£m-`n-®p. -c-£-s∏-Sm≥ th-≠n Nn-e a-c-∏-e-I-Iƒ I-
∏¬ ]-Wn-°m¿ sh-≈-Øn-en-d-°n. Rm-\-h-bn-sem-∂n-te-°n-d-ßm-s\m-
cp-ßn-b-t∏mƒ "R-ß-sf hn-t´-®v t]m-hp-I-bm-tWm?' F-∂v F-s‚ c-
≠v kv-{Xo-I-fpw kv-t\-ln-X-∑m-cpw tNm-Zn-®p. "\n-ß-sf c-£-s∏-Sp-Øn-
tb Rm-\n-d-ßq' F-∂p ]-d-™v Iq-´p-Im-sc c-≠p-t]-sc-bpw ]-e-I-bn-
en-d-°n. F-s‚ G-‰-hpw {]n-b-s∏-´ Zm-kn \-√ \o-¥¬-°m-cn-bm-bn-cp-
∂p. F-s‚ a-t‰ kv-{Xo-tb-bpw kp-lr-Øp-°-tf-bpw ]-e-I-bn-en-cp-Øn.
H-cp I-b¿ sIm-≠v A-Xp-sI-´n. I-b-dn-s‚ H-cp X-e I-Sn-®p-]n-Sn-®p-
sIm-≠v A-hƒ \o-¥n- I-c-°-Sp-Øp.-'' (t]-Pv 261)
19. ""Rm-\pw Iq-´p-Im-cpw Zm-kn-bpw Ip-Xn-c-∏p-d-Øv I-b-dn. a-s‰m-cp-
Øn-sb ]-√-°n-em-Wv F-Sp-Øn-cp-∂-Xv. R-߃ l¿-°m-Øv tIm-´-bn-
se-Øn. Zm-kn-I-sf-bpw th-e-°m-sc-bpw A-hn-sS \n¿-Øn. c-≠m-a-sØ
Zn-\-Øn¬ cm-P-[m-\n-bn-te-°v t]m-bn.-'' (t]-Pv 262)
20. ""A-em-hp-±o≥ a-cn-®-t∏mƒ a-cp-a-I-\m-b Ip-Xp-_p-±o-\m-Wv kp¬-
Øm-\m-b-Xv. C-bm-fp-sS \-S-]-Sn Zq-jy-hpw kz-`m-h-ssh-I-ey-hpw \n-an-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 126
Øw \m-ev-]-Xp Zn-h-kw I-gn-™-t∏mƒ sIm-√-s∏-Sp-I-bpw Kn-bm-kp-
±o≥ N-{I-h¿-Øn-bm-hp-I-bp-w sN-bv-Xp. A-t±-l-Øn-s‚ ]-Xv-\n kp¬-
Øm≥ P-em-ep-±o-s‚ a-I-fm-bn-cp-∂p. B kv-{Xo-bp-sS k-tlm-Z-cn-sb-
bm-Wv Z¬-ln-bn¬ sh-®v Rm≥ I-eym-Ww I-gn-®n-cp-∂-Xv.-'' (t]-Pv
262)
21. ""Rm≥ ^-Ø-\n¬ Xm-a-kn-°p-∂ A-h-k-c-Øn¬ kw-t`m-K-
ho-cyw h¿-[n-∏n-°p-∂-Xn-\p-≈ H-cp-X-cw Kp-fn-I-Iƒ Kn-bm-kp-±o-\v H-cp
kn-≤≥ X-øm-dm-°n- sIm-Sp-Øn-cp-∂p. C-h Iq-Sp-X¬ I-gn-®-Xp aq-ew
A-t±-lw tcm-Kn-bm-bn-Øo¿-∂p. A-t±-lw ^-Ø-\n¬ h-∂-t∏mƒ
Rm≥ k-Ωm-\-ß-fp-am-bn A-t±-l-sØ k-μ¿-in-®p.-.-. kp¬-Øm≥ ]-
Xn-\-©p Zn-h-kw ^-Ø-\n¬ Xm-a-kn-®-ti-jw X-e-ÿm-\-am-b a-Øp-
d-bn-te-°v a-S-ßn. ]n-t∂-bpw ]-Xn-\-©p Zn-h-kw I-gn-™m-Wv Rm≥
Cu ÿ-e-tØ-°v t]m-b-Xv.-.-.-. tIm-f-d ]-S¿-∂p ]n-Sn-®v [m-cm-fw P-\-
߃ a-cn-®p sIm-≠n-cp-∂ H-cp k-μ¿-`-Øn-em-Wv Rm≥ Cu ]-´-W-
Øn-se-Øp-∂-Xv. A-hn-sS \n-∂pw B-tcm-Ky-h-Xn-bm-b H-cp kv-{Xo-sb
Rm≥ hm-ßn. ]-t£, A-h-fpw A-Sp-Ø Zn-h-kw a-cn-®p-t]m-bn.-.-.-. sIm-
´m-c-Øn¬ sN-∂-t∏mƒ A-hn-sS \q-dp-I-W-°n-\v Zm-kn-I-fpw A-Sn-a-
s] -̈Ip-́ n-I-fpw a-cn-®p-In-S-°p-∂-Xm-Wv Rm≥ I-≠-Xv.-'' (t]-Pv 264˛265)
22. ""a-l¬ Zzo-]n-se a-{¥n P-em-ep-±o-s‚ a-c-Wm-\-¥-cw a-{¥n-bm-
b A-_v-Zp-√m J-Zo-Pm -dm-Wn-sb hn-hm-lw sN-bv-sX-∂pw K¿-`n-Wn-bm-
bn-cp-∂ F-s‚ k-l-[¿-an-Wn H-cp B¨-Ip-´n-sb {]-k-hn-s®-∂p-ap-
≈ hn-h-c-a-dn-™-t∏mƒ F-s‚ a-I-s\ Im-Wm-\p-≈ Xm¬-]-cyw P-\n-
®p.-'' (t]-Pv 266)
23. ""h-f-sc h-en-b H-cp cm-Py-am-Wp _w-Kmƒ. C-hn-S-sØ {]-[m-
\ Ir-jn s\-√m-Wv. A-cn C-{X-bpw B-Zm-b-Øn¬ e-`n-°p-∂ ÿ-ew
tem-I-sØm-cn-S-Øpw th-sd Im-Wp-I-bn-√. ap-∏-Xp s]¨-sIm-Sn-sb
H-cp kz¿-W-Zo-\m-dn-\p hn-ev-°p-∂-Xp Rm≥ I-≠p. A-kp-d F-∂ t]-
tcm-Sp-Iq-Sn-b H-cp s]-Æn-s\ Cu hn-e-bv-°p X-s∂ Rm-\-hn-sS-\n-∂pw
hm-ßn. F-s‚ kv-t\-ln-X-∑m¿ c-≠p Zo-\m-dn-\p Np-dp-Np-dp-°p-≈ H-cp
]-ø-s\-bm-Wp hm-ßn-b-Xv.-''(t]-Pv 267˛329)
""C-hm-e-Øm-\n¬ A-º-Xp Zn-h-kw A-hn-S-sØ P-\-ß-fp-sS ku-
lr-Z-k-¬-°m-c-ß-fn¬ kp-Ir-Xw ]q-≠p I-gn-®p-Iq-´n.-.-.-.-- C-hn-S-sØ kv-
{Xo-Iƒ ku-μ-cy-Øn¬ A-Xn-i-bn-∏n-°p-∂-h-cm-Wv. ]p-cp-j-∑m¿-°n-S-
bn¬ A-kq-b-bn-s√-∂p am-{X-a-√ A-h¿ kv-{Xo-I-sf _-lp-am-\n-°p-
I-bpw sN-øp-∂p. ]n-Xm-°-∑m-cp-sS kz-Øn-\v C-h¿ A-h-Im-in-I-f-√.
A-Ωm-h-s‚ Xm-h-gn-bm-Wn-h¿ ]-d-bp-I; A-—-s‚-b-√. C-¥y-bn¬ a-e-
_m-dn-sem-gn-®p a-s‰m-cn-S-Øpw C-Ø-cw H-cp kw-K-Xn Rm≥ I-≠n-´n-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 127
√. C-hn-sS-bp-≈-h¿ ap-kv-enw-I-fpw a-e-_m-dn¬ A-ap-kv-enw-I-fp-am-sW-
∂ hy-Xym-kw am-{X-ta-bp-≈q. C-hn-sS ap-kv-enw kv-{Xo-Iƒ ]p-cp-j-
∑m-sc Im-Wp-tºmƒ \m-Wn-°p-∂ ]-Xn-hn-√. A-h¿ h-f-sc kz-X-{¥-
am-bn s]-cp-am-dp-∂p. I-eym-Ww I-gn-°m≥ {]-bm-k-an-s√-¶n-epw `m-cy-
am-sc `¿-Øm-°-∑m-cp-sS Iq-sS A-b-°p-∂ ]-Xn-hn-√.-''
""kv-{Xo-Iƒ-°v A-h-cp-sS Ip-Spw-_mw-K-ß-sf Iq-Sm-sX kv-t\-ln-
X-∑m-cpw Iq-´p-Im-cpw D-≠m-bn-cn-°pw. A-Xp-t]m-se ]p-cp-j-∑m¿-°pw
A-h-cp-sS Iq-´p-Im-cn-I-fpw kv-t\-ln-X-I-fpw D-≠v. X-s‚ `m-cy A-h-fp-
sS kp-lr-Øn-s\ k¬-°-cn-®p sIm-≠n-cn-°p-∂-Xp `¿-Øm-hp I-≠p-
sIm-≠p h-∂m¬ X-s∂ A-bmƒ H-sc-Xn¿-]pw Im-Wn-°m-dn-√. H-cp Zn-
h-kw A-hn-S-sØ Jm-kn-bp-sS ho-´n¬ Rm≥ t]m-bn. A-\p-hm-Zw hm-
ßn Rm-\-t±-l-Øn-s‚ ho-´n¬ I-S-∂p-sN-∂-t∏mƒ B-Im-c-kp-j-a-
bp-≈ H-cp sN-dp-∏-°m-cn kp-μ-cn-bp-am-bn A-t±-lw k-√-]n-®n-cn-°p-∂-
Xm-Wp I-≠-Xv. C-Xp I-≠-t∏m-ƒ Rm≥ a-S-ßn-t∏m-cm≥ `m-hn-®p. \m-
Ww tXm-∂p-∂-Xn-\p ]-I-cw kp-μ-cn-bm-b B s]-Æv ]-cn-lm-k-tØm-
Sp-Iq-Sn Nn-cn-®v F-s∂ I-fn-bm-°n. Jm-kn- F-t∂m-Sp ]-d-™p: ""F-¥m-
Wp \n-߃ t]m-Im≥ ap-Xn-cp-∂-Xv? C-hƒ F-s‚ kv-t\-ln-X-bm-Wv.-
'' F-\n-°-h-cp-sS s]-cp-am-‰-Øn¬ A-¤p-Xw tXm-∂n. A-t±-lw a-X-]-
Wv-Un-X-\pw Xo¿-Ym-S-\-Øn-\p t]m-Im≥ X-bm-sd-Sp-Øp \n-ev-°p-∂
tZ-l-hp-am-Wv. kp¬-Øm-s‚ k-Ω-X-tØm-Sp-Iq-Sn Xm≥ X-s‚ Iq-´p-
Im-cn-bp-sam-Øm-Wv (G-Xp Iq-´p-Im-cn-bm-Wm-thm) l-÷v Xo¿-Ym-S-\-
Øn-\p t]m-Im≥ A-\p-hm-Z-Øn-∂-t]-£n-®-sX-∂pw kp¬-Øm≥ A-
\p-h-Zn-®n-s√-∂p-am-Wv A-t±-lw ]-d-™-Xv. (t]-Pv 320˛321)
""Rm≥ X-_m-°-bn-em-bn-cp-∂-t∏mƒ hn-Zym-`ym-k-ap-≈ kv-{Xo-sb
hm-ß-W-sa-∂p hn-Nm-cn-®n-cp-s∂-¶n-epw ]-‰n-b-h-sf I-≠p-In-́ n-bn-√. Ip-
sd I-gn-™-t∏mƒ A-hn-S-sØ Jm-kn-bp-sS kv-t\-ln-X-s‚ h-I kp-
μ-cn-bm-b H-c-Sn-a-sb A-t±-lw sIm-Sp-Ø-b-®p. C-cp-]-Ø-©v an-iv-Im-
en-\m-Wp Rm≥ hm-ßn-b-Xv. Cu I-®-h-Sw d-±m-°n kv-{Xo-sb a-S-°n-
sIm-Sp-°-W-sa-∂v A-t±-lw Ip-sd -Zn-h-kw I-gn-™m-h-iy-s∏-´p. a-
s‰m-∂n-s\ Im-Wn-®p-X-∂m¬ X-cm-sa-∂p Rm≥ k-Ω-Xn-®-X-\p-k-cn-®v
A-en A-Kp-bq¬ F-∂-bm-fp-sS H-c-Sn-a-kv-{Xo-sb hn-ev-°m-\p-s≠-∂-t±-
lw ]-d-™p. A-hƒ C-h-sf-°mƒ kp-μ-cn-bm-bn-cp-∂p. Rm-\-Xp hm-
ßn. Ip-sd Zn-h-k-߃-°p-ti-jw A-h-tc-bpw a-S-°n-hm-ßm≥ h-s∂-
¶n-epw Rm≥ sIm-Sp-Øn-√.-'' (t]-Pv 335˛336)
C-¥y-bn¬ \n-e-hn-ep-≠m-bn-cp-∂ km-aq-ln-I k-{º-Zm-b-Øn-s‚
H-tc-I-tZ-i-cq-]w ta-ep-≤-cn-® _-Øq-Ø-bp-sS hn-h-c-W-ß-fn¬ \n-∂pw
a-\- n-em-°mw. {]-`p-°-∑m¿-°pw A-h-cp-sS ]-¥n-bn-te-°p-b¿-∂n-cp-
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 128
∂ ]p-tcm-ln-X-∑m¿-°pw k-aq-l-Øn-se Cu Zp-c-h-ÿ-Iƒ A-hn-cm-
aw A-gn-™m-´w \-S-Øm-\p-≈ k-I-e kp-J-k-÷o-I-c-W-ß-fpw X-
bm-dm-°n-bn-cp-∂p. C-h-sb i-cn-°pw ap-X-se-Sp-°p-I-bm-Wp ]-Wv-Un-
X-∑m-cpw ]p-tcm-ln-X-∑m-cpw \-S-Øn-bn-´p-≈-Xv. C-_v-\p _-Øq-Ø-bpw
C-Xn-s\m-c-]-hm-Z-am-bn-cp-∂n-√. eu-In-I kp-J-߃ B-thm-fw \p-I-cp-
I-bpw a-Zm-‘-am-b t`m-K-m-e-ky-Øn¬ Xn-an¿-°p-I-bpw sN-bv-Xn-cp-∂
{]-̀ p-°-tf-bpw ]p-tcm-ln-X-∑m-tc-bp-am-Wv ap-l-Ω-Zv Xp-•-°v F-∂ k¬-
kz-`m-hn-bm-b C-¥y≥ N-{I-h¿-Øn-°p t\-cn-tS-≠-Xm-bn h-∂-Xv. k-
aq-l-Øn-se Cu sIm-≈-cp-Xm-bv-a-I-sf D-∑q-e-\w sN-øm≥ ]-cn-{i-an-
® B-Z¿-i-im-en-bpw k-∑m¿-Kn-bp-am-bn-cp-∂p kp¬-Øm≥. \n-jv-Ir-jv-
S-am-bn k-Zm-Nm-c k-∑m¿-K-߃ A-\p-jvTn-®p-t]m-∂ kp¬-Øm≥ A-
∂-sØ k-aq-l-Øn¬ \n-∂pw H-‰-s∏-Sp-I kzm-`m-hn-I-am-Wv. A-Xm-Wv
A-°m-e-sØ tc-J-Iƒ ap-gp-s° A-t±-l-sØ A-]-e-]n-°p-∂-h-bm-
bn-Øo¿-∂-Xpw. Cu hy-Xym-kw a-\- n-em-°m-sX N-cn-{X ]T-\w kp-
K-a-am-hp-I-bn-√.
C_v\p _Øq-Ø-bpsS I≈-°-Y-Iƒ 129