ii · 2020-01-11 · matiyu1:24 3 matiyu2:15-18 24 be, yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb al...

404

Upload: others

Post on 27-Jan-2020

0 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde
Page 2: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

iiAl Kuruŋyen Mere Igiŋ

The New Testament in the Gwahatike Language of Papua New GuineaNupela Testamen long tok ples Gwahatike long Nuigini

copyright © 2000 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: GwahatikeTranslation by: Wycliffe Bible TranslatorsThis translation is made available to you under the terms of the Creative Commons Attribution-No Derivatives license 4.0.You may share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format, provided that:

You include the above copyright and source information.You do not make any derivative works that change any of the actual words or punctuation of the Scriptures.

Pictures included with Scriptures and other documents on this site are licensed just for use with those Scriptures and documents. For other uses,please contact the respective copyright owners.2016-08-10PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 11 Jan 2020 from source files dated 29 Dec 2019dbba218f-41f3-5f08-b0b6-2a7c919093ab

Page 3: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Contents

FRT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Matiyu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2Mak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47Luk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74Yon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127Aposel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161Rom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2091 Korin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2332 Korin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257Galesia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272Efesus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280Filipai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288Kolosi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2941 Tesalonaika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3002 Tesalonaika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3051 Timoti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3082 Timoti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316Taitus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322Filemon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325Hiburu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327Yems . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3441 Pita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3502 Pita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3571 Yon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3612 Yon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3673 Yon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368Yut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 369Yuwarwar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 396

iii

Page 4: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1

Al Kuruŋyen Mere IgiŋThe New Testament in theGwahatike language of Papua New

GuineaNupela Testamen long tokples

Gwahatike long Niugini

Al Kuruŋyen Mere IgiŋThe New Testament in the Gwahatike language

of Papua New Guinea[dah]

Translation by Wycliffe Bible Translators© 2000, The Bible Society of Papua New GuineaPrint publication 2000 by The Bible Society of

Papua New GuineaWeb version

2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.www.Wycliffe.org

http://pngscriptures.orgwww.ScriptureEarth.org

This translation is made available to you un-der the terms of the Creative Commons li-cense (Attribution-Noncommercial-No Deriva-tive Works).http:// creativecommons.org/ licenses/ by-nc-nd/4.0

Your are free to share — to copy, distributeand transmit the text under the followingconditions:

• Attribution. You must attribute the work toWycliffe Bible Translators (but not in any waythat suggests that they endorse you or youruse of the work).

• Noncommercial. You may not use this workfor commercial purposes.

• No Derivative Works. You may not alter,transform, or build upon this work.

• In addition, you have permission to port thetext to different file formats, as long as you

don’t change any of the text or punctuationof the Bible.

Notice — For any reuse or distribution, you mustmake clear to others the license terms of thiswork.Tok OraitDispela Buk Baibel i kam wantaim tok oraitna lo bilong Creative Commons Attribution-Noncommercial-No Derivative Works license.Em i tok olsem yu ken givim kopi long narepelamanmeri. Yu kenwokimkopi na givim longhusati laikim. Tasol, yu mas tok klia dispela samting ikam long http://tokplesbaibel.org. Yu no ken kisimmani na salim dispela. Yu mas givim nating. Natu, yu no ken senisim Tok.Ol piksa i kam wantim ol Baibel na narapela buki stap long dispela sait i gat tok orait long usimwantaim dispela samting tasol. Sapos yu laiknarapela tok orait, yu mas askim husat i papabilong copyright long dispela ol piksa.Sapos yu laik stretim samting i no orait longdispela tok orait, stretim tok, salim Buk Baibel, otainim Tok bilong God long nupela tok ples, yuken askim mipela.Olgeta tok orait na lo long tok ples English i staplong http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/legalcode.Sapos yu gat askim long dispela, plis askimmipela.

Al Kuruŋyen Mere Igiŋ

Page 5: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 1:1 2 Matiyu 1:23

MatiyuMatiyu beleŋ mere igiŋ Yesu niŋ

yitiŋ kayyiŋYesuyen megen niŋ asem yago(Luk 3:23-38)

1GabeYesuKristuyen asemweŋAbrahamhittemat waŋ waŋ Israel marte doyaŋ al kuruŋ Dewithitte, irde yeŋ hitte mat waŋ waŋbe Yesu forokyiriŋ goyen asaŋde katiŋbe gahade:

2 Be, Abraham urmiŋbe Aisak. Aisak urmiŋbeYekop.

MunaŋYekopurmiŋweŋbeYuda, itiŋweŋyabekuliŋ yagoya.

3 Yuda urmiŋ waraŋbe Peresya kuliŋ Seraya.Irde ire itiŋya gote miliŋbe Tamar.

Peres urmiŋbe Hesron. Hesron urmiŋbe Ram.4 Be, Ram urmiŋbe Aminadap. Irkeb Aminadap

urmiŋbe Nason. Nason urmiŋbe Salmon.5 Salmon urmiŋbe Boas. Boas miliŋbe Rahap.

Bere gobe Yuda mar bere moŋ.Boas urmiŋbe Obet. Obet miliŋbe Rut. Bere

gayenwor Yudamar beremoŋ. Munaŋ Obeturmiŋbe Yesi.

6 Yesi urmiŋbe Yuda marte doyaŋ al kuruŋDewit.

Dewit urmiŋbe Solomon. Solomon miliŋbeBatseba. Bere gayen wor Yuda mar beremoŋ. Dewit beleŋ uŋ Uria mayke kamkebtiriŋ.

7 Solomon urmiŋbe Rehoboam. Rehoboamurmiŋbe Abia. Abia urmiŋbe Asa.

8 Asa urmiŋbe Yehosafat. Yehosafat urmiŋbeYehoram. Yehoram urmiŋbe Usia.

9 Usia urmiŋbe Yotam. Yotam urmiŋbe Ahas.Ahas urmiŋbe Hesekia.

10 Hesekia urmiŋbe Manase. Manase urmiŋbeEmon. Emon urmiŋbe Yosaia.

11 Irkeb Yosaia urmiŋbe Yehoiakinya kuliŋyagoya.

Yehoiakinya kuliŋ weŋya hinhanyabe Babilonnaŋare niŋ fuleŋa mar beleŋ waŋ gasa yirdebul yirde meteŋ marmiŋ yirniŋ yeŋ Babilonyukamiŋ.

12 Be, Babilon yukamiŋ go mulgaŋ heŋnaŋamde kwamiŋ. Irdeb Yehoiakinbe urmiŋ

Sealtiel miŋyaŋ hiriŋ. Sealtiel urmiŋbeSerubabel.

13 Serubabel urmiŋbe Abiut. Abiut urmiŋbeEliakim. Eliakim urmiŋbe Aso.

14 Be, Aso urmiŋbe Sadok. Sadok urmiŋbeAkim. Akim urmiŋbe Eliut.

15 Eliut urmiŋbe Eleasa. Eleasa urmiŋbeMatan.Matan urmiŋbe Yekop.

16 Irkeb Yekop urmiŋbe Yosep. Yosepbe Mariauŋ. Maria biŋde matbe Yesu Kristu* gogoforok yiriŋ.

17 Niŋgeb Abraham hitte mat waŋ waŋ Dewithitte hiriŋ goyen asi basaŋmiŋ yagobe tumŋaŋ14. Irde Dewit hitte mat waŋ waŋbe Babilonniŋ mar beleŋ gasa yirde Babilon yukamiŋdegoyenter wor asi basaŋmiŋ yagobe 14 po. Irdebgor mat waŋ waŋ Yesu Kristu kawaŋ hiriŋde gorwor 14 po.

Maria beleŋ Yesu kawaŋ kiryiŋ(Luk 2:1-7)

18 Be, Yesu Kristu kawaŋ hiriŋ gobe ga-hade: miliŋ Mariabe Yosep niŋ tubul teŋ untekyeŋ merem tiyamiŋ gega, Mariabe Yosep goyatumŋaŋ ma heŋya biŋ yaŋ hiriŋ. Irkeb Yosepbeleŋ keneŋ bebak tiyyiŋ. Goyenpoga diriŋ gobeHoli Spirityen tareŋde Maria biŋde forok yiriŋgoyen ma nurdeb kukuwamŋeŋ nuryiŋ. 19 GegaMaria goyen tetek al Yosep gobe al huwak uliŋdemeremmoŋ geb, goyen keneŋbe kawan po takiratike al budamnurkebMaria gomemyaheŋheŋ geigiŋ ma nurdeb bada heŋ daha mat kura balmiŋtubul timewoŋ yeŋ nurde hinhin. 20 Goyenbegoke dufay heŋhikeyabAl Kuruŋyenmiyoŋ beleŋmitere forok yeŋbe inyiŋ. “Dewit asem Yosep,gebe Maria teŋ teŋ niŋ al beleŋ daha wet kuragineŋ gineŋ niŋ kafura heŋ bada ma hawayiŋ.Diriŋ biŋde hi gobe Holi Spirityen tareŋde forokyiyuŋ. 21 Niŋgeb biŋde hi gobe diriŋ al diriŋkawaŋ kiryeŋ. Yeŋ beleŋ gab alya bereyamiŋmata buluŋ teŋ haŋ bana mat yumulgaŋ tiyyeŋ.Niŋgeb deŋembe ‘Yesu’† inayiŋ,” inyiŋ.

22 Be, mata kuruŋ gabe Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋmere basaŋ almiŋmomoŋ irke basaŋheŋ tagalyiŋgoyen gogo forok yiriŋ. 23 Mere tiyyiŋ gobegahade: “Bere foŋeŋ kura alya ma kuŋ hitiŋbeleŋ biŋ heŋbe diriŋ al diriŋ kura kawaŋ kiryeŋ.Irkeb ‘Immanuel’ innayiŋ,” inyiŋ. Immanuel gotemiŋbe ‘Al Kuruŋbe neŋya hite’.

* 1:16: Kristu gobe Hiburu mere matbe Mesaia. Gote miŋbe alya bereya Al Kuruŋ hitte Yumulgaŋ teŋ teŋ Al. † 1:21: Deŋe gotemiŋbe “Dumulgaŋ teŋ teŋ Al”.

Page 6: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 1:24 3 Matiyu 2:15-1824 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb

Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋgwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde kuriŋ.25Goyenbe yeŋyama ferde hinaryum. Kuŋ kuŋbeMaria gobe diriŋ al diriŋ kawaŋ kiryiŋ. IrkebYosep beleŋ “Yesu” inyiŋ.

2Naŋa yeneŋ bebak teŋ teŋ mar Yesu kinniŋ yeŋ

wayamiŋ1 Be, Yesube Herot Yudia naŋare niŋ doyaŋ al

kuruŋ hinhinya Yudia naŋa bana goŋ niŋ taundirŋeŋ kura Betlehem gor kawaŋ hiriŋ. Be, diriŋgo kawaŋ hiriŋ kamereb naŋa waŋ waŋ beleŋniŋ mar kura Yerusalem taunde wayamiŋ. Melgobe dinambe yeneŋbe kame da mata kura forokyiyyeŋ goyen bebak teŋ haŋyen mar. 2Be, mel gowaŋbe gusuŋaŋ hamiŋ. “Yudia naŋare niŋ doyaŋal kuruŋ hiyyeŋ al gayamuŋ ga forok yiyuŋ gobedare hi? Naŋa waŋ waŋ beleŋ mat dinambemiŋkeneŋbe doloŋ irniŋ yeŋ gago wayhet,” yamiŋ.

3 Be, Herot go mere goyen nurdeb, “Diriŋ gorekame kuruŋ heŋ asogo nirde gasuŋne tiyyeŋ,”yeŋbe kafura hiriŋ. Yerusalem taunde hinhanmar wor budam wor po mere go nurdeb diriŋgoke teŋ kanduk buluŋ kura forok yiyyeŋ yeŋkafura hamiŋ. 4 Irkeb Herot beleŋ Al Kuruŋdoloŋ ird ird mata doyaŋ marte karkuwaŋyabeMoseyen saba tagal tagal marya hoy yirdeb, “Me-saiabe damde kawaŋ hiyyeŋ?” yineŋ gusuŋaŋyiryiŋ. 5 Irkeb wol heŋbe, “Yudia naŋare niŋ taunBetlehem gor kawaŋ hiyyeŋ. Al Kuruŋyen merebasaŋ al kura beleŋbe gahade kayyiŋ:6 ‘Be, deŋ Betlehem niŋ mar,

deŋ hitte al kura forok yeŋ nere alya bereyaIsrael mar gote doyaŋ al kuruŋ hiyyeŋ.

Irkeb deŋtiŋ dirŋeŋ goyen kuruŋ hiyyeŋ.Niŋgeb deŋbe Yudia naŋa bana goŋ niŋ al deŋem

yaŋ mar gote folek,’ yitiŋ hi. Maika 5:2Niŋgeb Mesaiabe Betlehem forok yiyyeŋ,” in-amiŋ.

7 IrkebHerot beleŋdiriŋ gobe dahanaŋa kawaŋhiriŋ goyen bebak tiye yeŋbe naŋawaŋwaŋ beleŋniŋ al karwo dinambe yeneŋ bebak teŋ teŋ margoyen balmiŋde hoy yirdeb, “Daha naŋa wor podinambegoyen forok yiyuŋ?” yinkeb gwahanaŋakintiŋ ineŋ momoŋ iramiŋ. 8 Irkeb Herot beleŋusi yirdeb, “Betlehem kunaŋ. Kuŋbe diriŋ gokekeŋkela po naŋkennayiŋ. Keneŋbe araŋ po waŋ

momoŋ nirnayiŋ. Irkeb ne wor kuŋbe doloŋireŋ,” yinyiŋ.

9 Be, mel gobe Herot beleŋ gwaha yinkebBetlehem kuniŋ yeŋ kwamiŋ. Irkeb dinambenaŋa waŋ waŋ beleŋ kenamiŋ goyen naŋa kotameheŋ heŋ kuŋbe diriŋ hinhin ya turte gor badahiriŋ. 10 Dinambe gore gwaha tike keneŋbe melgo amaŋeŋ nuramiŋ. 11 Irdeb ya bana hurkuŋdiriŋya miliŋya goyen yeneŋbe dokolhoŋ yugu-luŋ teŋ diriŋ goyen doloŋ iramiŋ. Irdeb det kuradiriŋ go unniŋ yeŋ yawayamiŋ goyen hol yirdebunamiŋ. Gol horaya det kura toropa yara kakehamiŋ teŋ hiyen gwahade goyabe guramhamŋeŋigiŋ wor po yawayamiŋ goyen unamiŋ. 12 Be,Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ mitere, “Mulgaŋ heŋHerot hitte ma kunayiŋ,” yineŋ hayhay yiryiŋ.Irkeb beleŋ hoyaŋ mat naŋam kwamiŋ.

Yosep beleŋ Yesuya miliŋ Mariaya yade Isip kuriŋ13 Mel go kukeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ

mitere Yosep hitte forok yeŋbe, “Herot beleŋdiriŋ gayen maymeke kami yeŋ naŋkeneŋ tiya.Niŋgeb huwarde diriŋya miliŋya gayen yadebusaharde Isip naŋare kuŋ goŋ hinayiŋ. Irdeb nepo doyaŋ nirde hinayiŋ. Mulgaŋ henaŋ dinmekegab mulgaŋ henayiŋ,” inyiŋ. 14 Be, Yosep gobiŋ bak yeke huwardeb wawuŋ goyen po iremiliŋya go yadeb busaharde Isip naŋare kwamiŋ.15-18 Irkeb Herot gobe doyaŋ hemaŋbe naŋa waŋwaŋ beleŋ niŋ mar gobe usi niraŋ yeŋ nurdeb biŋar wor po yiriŋ. Irkeb Betlehemya tiyuŋ mukŋeŋbiŋyaŋ bana goŋ niŋ al diriŋ dirŋeŋ damamirawa mat bam beleŋ gobe tumŋaŋ gasa yirkekamnaŋ yeŋ fuleŋa marmiŋ hulyaŋ yiryiŋ. Gobenaŋa waŋ waŋ beleŋ niŋ mar beleŋ haŋkapyawor po naŋamde dinambe kenamiŋde gor matgagasiya damaya kapyaŋ heŋbe gogo, “Diriŋbedamam irawa mat bam beleŋbe gasa yirnayiŋ,”yinyiŋ. Go tiyyiŋ gobe bikkeŋ Al Kuruŋyen merebasaŋ al Yeremaia beleŋ yiriŋ goyen forok yiriŋ.Meremiŋbe gahade:“Al beleŋ al kura Rama taunde biŋ misiŋ kateŋ

eseŋ obam teŋ epte ma teŋ hike nuramiŋ.Eseŋ gobe Resel beleŋ dirŋeŋ weŋ kamde pasi

hamiŋ goke eseŋ hinhin.Niŋgeb al kura beleŋ yolŋa irke bada hetekmoŋ,”

yitiŋ hi. Yeremaia 31:15Be, Yosepya diriŋmiŋmiŋya go kuŋ Isip hike

hikeb Herot go kamyiŋ. Irke gab mulgaŋ hamiŋ.Go tiyamiŋ gobe Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ, “Urnebe

* 2:15-18: Hosea 11:1

Page 7: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 2:19 4 Matiyu 3:12Isip naŋa tubul teŋ waŋ waŋ niŋ hoy irmiŋ,”*yiriŋ goyen mere basaŋ almiŋ Hosea mere irkebasaŋ heŋ tagalyiŋ goyen gogo forok yiriŋ.

Yosepya diriŋmiŋmiŋyabe Israel naŋare mulgaŋhamiŋ

19 Be, kame Herot go kamkeb Doyaŋ Al Ku-ruŋyen miyoŋ beleŋ Yosep Isip hinhinya goyenmitere forok yeŋbe, 20 “Yosep, diriŋ ga mayniŋyeŋ hinhan marbe kamaŋ. Niŋgeb huwarde iremiliŋya yade Israel naŋare mulgaŋ henayiŋ,” in-yiŋ. 21 Irkeb huwarde ire miliŋya goyen yademulgaŋ heŋ Israel kwamiŋ. 22 Goyenbe al kurabeleŋ, “Akelaus beleŋ naniŋde gasuŋ teŋ Yudanaŋare niŋ doyaŋ al kuruŋ Herot† hiyuŋ,” yekenurdeb kafura heŋ gor kutek ma iryiŋ. Irkebsopte pomitere Al Kuruŋyenmiyoŋ beleŋ, “Galilinaŋare kunayiŋ,” inkeb Galili kwamiŋ. 23 Kuŋbetaun kura Nasaret ineŋ haŋyende gor keperamiŋ.Gobe bikkeŋ Al Kuruŋ beleŋ, “Nasaret niŋ al ineŋhinayiŋ,” yiriŋ goyen mere basaŋ marmiŋ mereyirkeb basaŋ heŋ tagalamiŋ gwahade goyen poforok yiriŋ.

3Yon Baptais beleŋ mere tagalde hinhin(Mak 1:1-8; Luk 3:1-18; Yon 1:19-28)

1 Be, dama budam kukeb al kura Yon Baptaisineŋ hinhan goyen Yudia naŋare sawsawa pokuruŋ naŋa bana goŋ waŋbe saba tagal tagal miŋuryiŋ. 2 Saba teŋ hinhin gobe gahade: “Al Kuruŋbeleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ yirtek nalube bikkeŋbinde hihi. Niŋgeb yeŋ yufuk bana hitek yeŋnurde haŋ kenem mata buluŋtiŋ yubul teŋ yeŋge bitiŋ mulgaŋ henayiŋ,” yineŋ hinhin. 3Meteŋgoyen teŋ hinhin al Yon Baptais goke bikkeŋ AlKuruŋyen mere basaŋ al Aisaia beleŋ gaha yiriŋ:“Sawsawa po kuruŋ naŋa bana goŋ al kura forok

yeŋbe alya bereya beleŋ Doyaŋ Al Ku-ruŋyenmere nurde gama ird ird niŋ dufaygitik teŋ teŋ ge gahade kuware tagaldehiyeŋ:

‘Doyaŋ Al Kuruŋyen beleŋ kernaŋ.Beleŋmiŋ sope irde huwa irnaŋ,’ yeŋ hiyeŋ,”

yeŋ kayyiŋ. Aisaia 40:34 Be, al gote uliŋhorbe dapŋa kamel wuyŋeŋ

beleŋ irtiŋ goyen hor irdeb dapŋa sikkeŋ gore pokaŋmiŋ irde uliŋhor goyen mal temdere giti irdehiyen. Irdeb biŋgemiŋbe gusuya yalaŋgu fimiŋya

po nene hiyen. 5 Irkeb Yudia naŋa bana goŋniŋ taun kuruŋ Yerusalemya naŋa bana goŋ niŋtaun hoyaŋ hoyaŋyabe Yodan fe siŋa bana goŋniŋ marya kuruŋ goyen Yon hitte kuŋbe 6 matabuluŋmiŋ ge Al Kuruŋ pohogay irkeb Yon beleŋYodan fe bana baptais yirde hinhin.

7 Be, Yuda marte tikula saŋiŋ po gamairde haŋyen Farisi marya Sadusi marya budamYon beleŋ al baptais yirde hinhinde gor wakeyeneŋbe, “Deŋbe mata buluŋ po teŋ haŋ gega,mali baptais tiniŋ yeŋ wayhaŋ? Deŋ gab du-faytiŋ buluŋ wor po kunere dirŋeŋ weŋ yara.Goyenbe mali baptais tetek gab Al Kuruŋyenbearar ma kentek yeŋ nurde haŋ? Ganuŋ beleŋgwaha dinuŋ? Epte ma wor po busaharnayiŋgeb! 8Niŋgeb Al Kuruŋyen bearar bana ma hitekyeŋ nurde haŋ kenem mata buluŋtiŋ yubul teŋyeŋ ge bitiŋ mulgaŋ haŋ gote igineŋ Al Kuruŋdiliŋde mata igiŋ huwak goyen po teŋ hinayiŋ.9 Irde dindikeŋ ge yeŋ, ‘Neŋbe Abraham dirŋeŋweŋ,’ ma yeŋ hinayiŋ. Al Kuruŋbe igiŋ horagayen yade Abrahamyen dirŋeŋ weŋ yiryeŋ geb,mata buluŋtiŋ ma yubul tinayiŋbe meretiŋ gobemiŋ miŋmoŋ wor po hiyyeŋ. 10 Be, saporbebikkeŋ he miŋde kerd kerd niŋ ep irtiŋ hi yaraAl Kuruŋ beleŋ mata buluŋtiŋ gote muruŋgemduntek binde wor po hi. Niŋgeb he kura igineŋma heŋ hiyeŋ gobe ilde kak alare temeynayiŋgo gwahade goyen po, deŋ gayen mata buluŋtiŋyubulma tinayiŋbe Al Kuruŋ beleŋ dakira teŋ kakalare dimiyyeŋ.

11 “Nebe mata buluŋtiŋ yubul teŋ Al Kuruŋniŋ bitiŋ mulgaŋ hekeb fe uliŋ po baptais dirdehime. Goyenbe harhokner al kura wayyeŋ. Algote tareŋbe kuruŋ wor po. Yeŋbe al turŋuŋyaŋ wor po geb, ne gahade gare epte ma yeŋ geteŋ meteŋ kuruŋ titek hime. Kahaŋ basaŋmiŋteŋ kuŋ kuŋ gobe meteŋ kuruŋ moŋ gega, goyenwor epte moŋ yeŋ nurde hime. Yeŋ beleŋ gabHoli Spiritya kakya beleŋ baptais diryeŋ. 12 Irdeyeŋbe al kura wit igineŋ yawareŋ yeŋ kutum-miŋ tukuŋ igineŋya sikkeŋya pota yirde igineŋbegoyen yerd yerd ya bana yerde sikkeŋbe yadekumga tiyyeŋ go gwahade goyen diryeŋ. Niŋgebal kamewayyeŋ gorebmeremiŋma gama irde hi-nayiŋmarbe kak hugiŋeŋ hitekde gor yimiyyeŋ,”yinyiŋ.

Yon Baptais beleŋ Yesu baptais iryiŋ(Mak 1:9-11; Luk 3:21-22)

† 2:22: Herot gobe Israel doyaŋ irde hinhan doyaŋ mar karkuwaŋ gote deŋe.

Page 8: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 3:13 5 Matiyu 4:1913 Goyarebe Yesu gob Yon beleŋ baptais niri

yeŋbeGalili naŋarematYodan fete kuriŋ. 14Wakekeneŋbe Yon beleŋ pet teŋbe, “Ge beleŋ gab nebaptais nirtek gega, daniŋ bul mat, ‘Yeŋ beleŋbaptais niri,’ yeŋ ne hitte wayha?” inyiŋ. 15 IrkebYesu beleŋ wol heŋbe, “Mekerke haŋkabe nenurhem gwahade nira. Gogab Al Kuruŋyen dufayhuwak wor po goyen tumŋaŋ deyya beleŋ kawanforok iryeŋ. Gwaha tiyeŋ gab igiŋ yeŋ nurdehime,” inyiŋ. Irkeb Yon beleŋ fe alare tukuŋbaptais iryiŋ.

16 Be, Yesu go baptais teŋbe fe tubul teŋ siŋarewayyiŋ. Wakeb goyare goyen po naŋkiŋ hol yiriŋ.Hol yekeb Holi Spiritbe Yesu hitte nu foy teŋkattiŋeŋ teŋ yeŋ hende keperke yiŋgeŋ kinyiŋ.17 Irkeb al melak kura naŋkiŋde mat, “Al gabeurne bubulkuŋne wor po. Yeŋ ge amaŋeŋ wor ponurde hime,” yiriŋ.

4Uŋgura beleŋ Yesu tuŋaŋ uryiŋ(Mak 1:12-13; Luk 4:1-13)

1 Be, baptais tiriŋ go kamereb Uŋgura Satanbeleŋ tuŋaŋ uri yeŋbe Holi Spirit beleŋ bul irdesawsawa po kuruŋ naŋa bana goŋ tukuriŋ. 2 Be,naŋkahalya wawuŋya 40 gayen biŋge kutŋarehinhin. Niŋgeb go kamereb biŋge buluŋ wor poiryiŋ. 3 Irkeb tuŋaŋ urtek al beleŋ waŋbe, “Gegayen Al Kuruŋ Urmiŋ keneŋbe hora ga yinkeberet henaŋ,” inyiŋ. 4 Gwaha inkeb Yesu beleŋwol heŋbe, “Al Kuruŋyen asaŋde, ‘Albe Al Kuruŋbeleŋ mere titiŋ kuruŋ goyen nurde saŋiŋ heŋhaŋyen. Munaŋ biŋge hende po ma haŋyen,’gwahade katiŋ hi,” inyiŋ.

5 Go kamereb Uŋgura beleŋ Yesu go YerusalemAl Kuruŋyen taun ineŋ haŋyende gor tukuŋbe AlKuruŋyen ya balem kuruŋ goyen hende hoyaŋwor pore kura gor tukuke huwaryiŋ. 6 Irkeb soptepo inyiŋ. “Al Kuruŋyen asaŋdebe gahade katiŋ hi:‘Al Kuruŋbeleŋ geniŋ teŋmiyoŋmiŋhulyaŋ yirke

waŋ haniŋde ganarkeb solok yawayiŋgoyen

hora uŋkureŋ beleŋ muŋ kura kahaŋgeumulaw ma uryeŋ,’ yitiŋ hi. Tikiŋ 91:11-12

Niŋgeb ge gayen fudinde Al Kuruŋ Urmiŋkeneŋbe solok yawa,” inyiŋ. 7 Irkeb wol heŋbe,“Goyen goke wor, ‘Al Kuruŋge tuŋaŋ ma urayiŋ.Yeŋbe Doyaŋ Al Kuruŋ geb,’ yeŋ asaŋde katiŋ hi,”inyiŋ.

8 Be, kura goya po tuŋaŋ ure yeŋbe Yesugoyen dugu kuruŋde kura gor tukuŋbe megen

niŋ doyaŋmar karkuwaŋ beleŋ naŋa doyaŋ yirdehaŋ goya tareŋmiŋ turŋuŋ yaŋya kuruŋ goyentumŋaŋ ikala iryiŋ. 9 Ikala irdeb, “Dokolhoŋgeyuguluŋ teŋ doloŋ nirke gab det kuruŋ yenhagayen yubul teŋ guneŋ,” inyiŋ. 10 Gwaha inkebwol heŋbe, “Satan, hoyaŋ kwa! Asaŋdebe, ‘Al Ku-ruŋ po ga Doyaŋ Al Kuruŋge geb yende yufukdepo heŋbe yeŋ po doloŋ irde hayiŋ,’ yitiŋ hi gobema nurde ha?” inyiŋ. 11 Gwaha inkeb Uŋgura gotubul teŋ kuriŋ. Irkeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋwaŋ Yesu faraŋ uramiŋ.

Yesu beleŋ Galili naŋare meteŋmiŋ miŋ uryiŋ(Mak 1:14-15; Luk 4:14-15)

12 Be, kamebe Yesu go Yon Baptais teŋ fereteŋ koyare keramiŋ mere momoŋ goyen nurdebmulgaŋ heŋ Galili naŋare kuriŋ. 13 Kuŋ Nasarettiyuŋde hinhin. Muŋ kura hitŋeŋ teŋbe Kape-neam taunde kurkuŋ gor hinhin. Kapeneamtaun gobe Galili fe ala kuruŋ goyen siŋare Sebu-lunya Naptaliyat megeŋde hinhin. 14 Be, Yesu goKapeneam kurkuriŋ gobe Al Kuruŋ beleŋ merebasaŋ almiŋ Aisaia momoŋ irke basaŋ heŋ taga-lyiŋ goyen fudinde wor po forok yiriŋ. Merebegahade:15 “Sebulun megeŋya Naptali megeŋyabe Galili

makaŋde kurkuŋ kurkuŋ beleŋ kuruŋdehar.

Yeŋbe Yodan fe siŋa kurhan har. Megeŋgabe Galili naŋa bana har.

Goŋbe Yuda mar moŋ al miŋ hoyaŋ manaŋgoŋ haŋ.

16Gomar gobe Al Kuruŋma nurde uneŋmata bu-luŋ bana po heŋ kidoma bana hitŋeŋ teŋhaŋyen goyen hulsi kuruŋ kura kennayiŋ.

Al kidoma bana heŋ kamtiŋ yara haŋyen gobehulsi goyen forok yeke gote ureŋ bana hi-

nayiŋ,” yitiŋ hi. Aisaia9:1-2

17 Be, Yesu go Kapeneam heŋyabe saba tagaltagal meteŋmiŋ miŋ uryiŋ. Sabamiŋbe gahade:“Al Kuruŋ beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ yirteknalube binde hihi. Niŋgeb yeŋ yufuk bana hitekyeŋ nurde haŋ kenem mata buluŋtiŋ yubul teŋyeŋ ge bitiŋ mulgaŋ henayiŋ,” yeŋ hinhin.

Komatmiŋ kura hoy yiryiŋ(Mak 1:16-20; Luk 5:1-11)

18 Be, Galili makaŋ fereŋyaŋ goyen kuŋheŋyabe Saimon deŋem kurabe Pitaya kuliŋAndruya makaŋde kamaŋ temeyde hike yinyiŋ.Ire itiŋya gobe makaŋ dapŋa yad yad mar. 19Kuŋ

Page 9: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 4:20 6 Matiyu 5:16yeneŋbe yinyiŋ. “Wayyi. Waŋ gama niryi. Irkebal yade Al Kuruŋ hitte yukuŋ yukuŋ mar direŋ,”yinyiŋ. 20 Gwaha yinkeb goyare po kamaŋmiŋyago yubul teŋ Yesu gama iraryum.

21 Muŋ kura kutŋeŋ teŋbe ire itiŋya hoyaŋYemsya Yonyabe naniŋ Sebediya hakware heŋkamaŋmiŋ sope yirde hike 22yeneŋbe hoy yiryiŋ.Irkeb ire itiŋya gore wor naniŋ Sebedi goyenhakware gor po tubul teŋbe Yesu gama iraryum.

Garbam mar sope yiryiŋ(Luk 6:17-19)

23 Be, Yesu go Galili naŋa bana goyen kuŋbeYuda marte gabu yayaŋ saba teŋ Al Kuruŋ beleŋalya bereyamiŋ doyaŋ yird yird mere igiŋ goketagaldeb alya bereya garbammiŋ kurayen ku-rayenmanaŋ goyen guramyirke igiŋ heŋ hinhan.24 Irkeb yeŋ mata tiyyiŋ goyen Siria naŋare niŋmar wor nurtiŋ ala tiyamiŋ. Irdeb garbam ku-rayen kurayen goyen yukuteke sope yiri yeŋ Yesuhitte yawayamiŋ. Alya bereya uliŋ misiŋ kuruŋmiŋyaŋ, uŋguram yaŋ, bu toneŋ miŋyaŋ, tonaŋkukuwa miŋyaŋyabe uliŋ kamtiŋya goyen yadwayamiŋ. Irkeb tumŋaŋ guram yirde sope yiryiŋ.25 Be, Galili naŋa, Dekapolis* naŋa, Yudia naŋa,Yodan fe siŋa bana goŋniŋmaryaYerusalem taunkuruŋde gor niŋ marya budam waŋ Yesu gamairamiŋ.

5Amaŋ heŋ hinayiŋ(Luk 6:20-23)

1 Be, Yesu beleŋ al buda kuruŋ go yeneŋbedoŋdoŋeŋde hurkuŋ kipiryiŋ. Komatmiŋ yagowor yeŋ hinhinde gor hurkamiŋ. 2 Irkeb sabamiŋmiŋ uryiŋ. Sabamiŋbe gahade:3 “Be, al kura nindikeŋbe epte moŋ yeŋ Al Kuruŋ

niŋ po nurde hinayiŋ mar gobe Al Kuruŋbeleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ yirde hi banagoŋ hinayiŋ.

Niŋgeb goke amaŋeŋ nurde hinayiŋ.4 “Al Kura mata buluŋmiŋ ge kandukŋeŋ wor

po nurde haŋ marbe Al Kuruŋ beleŋ biŋyurum yiryeŋ.

Niŋgeb goke amaŋeŋ nurde hinayiŋ.5 “Al kura neŋ harhet harhet ma teŋ haŋ marbe

kame Al Kuruŋ beleŋ megeŋ kuruŋ gayenyunke yende hiyyeŋ.

Niŋgeb goke amaŋeŋ nurde hinayiŋ.

6 “Al kura Al Kuruŋ diliŋde mata huwak teŋ teŋniŋ feya biŋgeya niŋ kamtiŋeŋ teŋ haŋmarbe Al Kuruŋ beleŋ mata huwak goyenyuneŋ hiyeŋ.

Niŋgeb goke amaŋeŋ nurde hinayiŋ.7 “Al kura al hoyaŋ niŋ buniŋeŋ nurde yuneŋ haŋ

mar gobe Al Kuruŋ wor buniŋeŋ nurdeyuneŋ hiyeŋ.

Niŋgeb goke amaŋeŋ nurde hinayiŋ.8 “Al kura biŋde dufay buluŋma kerde haŋmarbe

Al Kuruŋ keneŋ hinayiŋ.Niŋgeb goke amaŋeŋ nurde hinayiŋ.

9 “Al kura fuleŋaya kandukya yisikamde awalikdeheŋ heŋ mata forok irde haŋ marbe AlKuruŋ beleŋ diriŋne weŋ yinyeŋ.

Niŋgeb goke amaŋeŋ nurde hinayiŋ.10 “Al kura Al Kuruŋ diliŋde mata huwak teŋ hike

al hoyaŋ beleŋ buluŋ buluŋ yirke kandukkurayen kurayen yeneŋ haŋmarbe Al Ku-ruŋ beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ yirde hibana goŋ hinayiŋ.

Niŋgeb goke amaŋeŋ nurde hinayiŋ.11 “Be, ne gamanirde hike al beleŋ goke igiŋma

nurde sukal dirde buluŋ buluŋ dirde mere buluŋkurayen kurayen ultiŋde irde hinayiŋ. Goyenbegoke ma nurde amaŋ heŋ hinayiŋ. 12Kanduk teŋhinayiŋ gote muruŋgembe Al Kuruŋ beleŋ kuruŋdunyeŋ. Niŋgeb goke amaŋeŋ nurde hinayiŋ.Mata gobe tiŋeŋ moŋ. Bikkeŋ Al Kuruŋyen merebasaŋ mar yirde hinhan gwahade goyen po, deŋwor gwaha dirde hinayiŋ,” yinyiŋ.

Hulsiya fawya(Mak 9:50; Luk 14:34-35)

13 Irdeb sopte po yinyiŋ. “Deŋbe al haŋ kuruŋgate faw yara. Fawbe meteŋ miŋyaŋ. Goyenbedahawet kura teŋ buluŋhiyyeŋbedahamat sopteigiŋ irtek? Epte moŋ. Niŋgeb faw buluŋ hitiŋgobe wok irtek. Irkeb al beleŋ ufurka teŋ kuŋhinayiŋ.

14 “Irde deŋbe al megen haŋ kuruŋ gate hulsiyara. Taun kuruŋ kura doŋdoŋde hi gobe eptema banare hiyeŋ. 15 Gwahade goyen po al kuraepte ma hulsi usuŋ urde teŋ koroŋ po aw uryeŋ.Gwahade yarab teŋ hende biŋguŋ irkeb al yabiŋ bana hinayiŋ goyen tumŋaŋ hulsire hinayiŋ.16 Gwahade goyen po deŋbe hulsi yara heŋ AlKuruŋ diliŋde mata wukkeŋ goyen al yikala yirdehinayiŋ. Gogab matatiŋ igiŋ goyen yeneŋbe AlKuruŋ saŋiŋ miŋyaŋ goyen isoka irde hinayiŋ.

* 4:25: Dekapolis gote miŋbe “10 taun haŋ.”

Page 10: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 5:17 7 Matiyu 5:37Al Kuruŋyen mere saŋiŋ ire yeŋ wamiriŋ

17 “Be, moŋgo ne gayen neneŋbe dufaytiŋdeb,‘Yeŋ beleŋbe Moseyen sabaya Al Kuruŋyen merebasaŋ marte sabaya goyen walde pasi hewe yeŋwayyiŋ,’ yeŋ ma nurnayiŋ. Nebe saba goyenwale yeŋ ma wamiriŋ. Gwaha titŋeŋbe meregotemiŋ wor po goyen teŋ kawan irmeke nurnaŋyeŋ wamiriŋ. 18 Fudinde wor po dineŋ hime.Megeŋya naŋkiŋya hiriryeŋ goya goyen sabamiŋgote mere bilmiŋ katiŋ goyen uŋkureŋ muŋ kurabana ma kuyeŋ. Heŋ heŋbe sabamiŋ gote igineŋtumŋaŋ forok yenayiŋ. 19Niŋgeb al kura sabamiŋkura gama irtek meteŋeŋ moŋ wor po goyen pelirde go ma gama irdeb al hoyaŋ wor go goyagama irde ma inyeŋ al gobe Al Kuruŋ beleŋalya bereyamiŋ doyaŋ yird yird bana goŋ deŋemmoŋ hiyyeŋ. Munaŋ al kura sabamiŋ gama irdeal hoyaŋ saba yiryeŋ al gobe Al Kuruŋ beleŋalya bereyamiŋ doyaŋ yird yird bana goŋ deŋemkuruŋ wor po hiyyeŋ. 20 Fudinde wor po dineŋhime. Deŋ mata huwak teŋ hinayiŋ goyen Farisimarya Moseyen saba maryat mata huwak goyenfole ma irnayiŋbe fudinde wor po epte ma AlKuruŋ beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ yirde hi banagoŋ hurkunayiŋ.

Kanduk sope ird ird mata21 “Be, bikkeŋbe Moseyen sabareb taytiŋ

yagobe, ‘Al ma gasa yirke kamnayiŋ. Munaŋal kura gwaha tiyyeŋbe merere huwarde mu-ruŋgem buluŋ tiyyeŋ,’ yintiŋ goyen deŋbe nurdehaŋyen gogo. 22 Goyenpoga nebe go hende gahadineŋ tihim: al kura kadom ineŋ tiyyeŋ al gobemerere huwaryeŋ. Gwahade goyen po, al kurakadom, ‘Dufaygem moŋ,’ inyeŋ wor merem yaŋheŋ Yuda marte doyaŋ mar diliŋde huwaryeŋ.Irde al kura beleŋ kadom kura, ‘Gebe kukuwa,’inyeŋbe kak alare kuyeŋ.

23 “Niŋgeb Al Kuruŋ galak ire yeŋ altare gordet yukuŋ heŋyab kadge kura beleŋ buluŋ nurdguntiŋ goyen bege bak yekeb 24detge go alta diliŋmar gor po yubul teŋ kuŋ kadge goya kanduk gosope irde awalik heŋ gab mulgaŋ heŋ Al Kuruŋgalak irayiŋ.

25 “Be, al kura merem yaŋ girde merere gukuŋhikeyab araŋ po kanduktiriŋ go belen kuŋ heŋyasope iriryeŋ. Moŋgo kuŋ merere huwarkeb merenurd nurd al beleŋ gade kimyaŋ titmiŋ haniŋdegiryeŋ. Irkeb kimyaŋ titmiŋ beleŋ gade fere girdekoyare gernayiŋ geb. 26 Fudinde wor po dineŋhime. Kat siŋare kweŋ yeŋbe hora gwahade

kerayiŋ gintiŋ goyen tumŋaŋ po kerde pasi irdegab siŋare kwayiŋ geb,” yinyiŋ.

Al berem yaŋbe huwak po hinayiŋ27 Irde sopte yinyiŋ. “Be, mere kurabe ga-

hade yeŋ hike nurde haŋyen: ‘Al berem yaŋbebere hoyaŋ ma duwan yirde hinayiŋ. Irde berewor al hoyaŋ ma duwan yirde hinayiŋ,’ yitiŋ.28 Goyenpoga nebe go hende gaha dineŋ tihim:al kura bere kura keneŋ gwaha irmewoŋ yeŋ biŋhuwaryeŋ gobe bikkeŋ bere hoyaŋya duwan teŋteŋ mata buluŋ goyen biŋde tiyyeŋ. 29-30Moŋgoulge kurhan kura beleŋ mata buluŋ tike ulgetumŋaŋ kak alare kwak geb, buluŋ tiyyeŋ go poteŋ siŋa irayiŋ. Delge yase beleŋmata buluŋ tikebgoyen marde temeyayiŋ. Hange yase beleŋ matabuluŋ tikeb go wor walde temeyayiŋ.

Bere takira teŋ teŋ mata(Matiyu 19:9; Mak 10:11-12; Luk 16:18)

31 “Be, deŋbe ‘Al kura berem takira tiyeyeŋbe takira teŋ teŋ asaŋ kaŋ haniŋde kerdebetakira tiyyeŋ,’ gwaha yeŋ hike nurde haŋyen.32 Goyenpoga nebe go hende gaha dineŋ tihim:al kura berem go al hoyaŋ ma duwan irde hikeyaepte ma takira tiyyeŋ. Takira tike bere go kuŋal hoyaŋ tiyyeŋbe bere goya uŋ gergeŋ goya AlKuruŋ diliŋde leplep mata teŋ har yeŋ yinyeŋ.Goyenbe Al Kuruŋ beleŋ uŋ bikkek gore yirketahar yeŋ uŋ bikkek go miŋge iryeŋ.” yinyiŋ.

Biŋa teŋ teŋ mata33 Be, Yesu go sopte gaha yinyiŋ: “Bikkeŋ Mo-

seyen sabarebe taytiŋ yago, ‘Biŋa teŋ heŋya usima teŋ hinayiŋ. Al Kuruŋ hitte biŋa teŋbe biŋatiyayiŋ goyen po gama irayiŋ,’ yintiŋ goyen deŋwor nurde haŋyen gogo. 34-35Goyenpoga nebe gohende gaha dineŋ tihim: naŋkiŋbe Al Kuruŋyenmaroro gasuŋ. Irde megeŋbe yende kahaŋ kerdkerd gasuŋ. Irde Yerusalembe Doyaŋ Al Kuruŋgote taun. Niŋgeb biŋa tiniŋ yeŋ goya det goyengoya deŋe ma yurnayiŋ. 36 Tonaŋtiŋ yuwalŋeŋuŋkureŋ kura goyen tareŋtiŋde epte ma umŋamhoyaŋ irnayiŋ. Niŋgeb biŋa teŋya tonaŋtiŋ madeŋe urnayiŋ. 37 Hugiŋeŋ mere fudinde po yeŋhinayiŋ. Niŋgeb mere kura fudinde kenem,‘Fudinde,’ yenayiŋ. Munaŋ fudindemoŋ keneŋbe‘Fudinde moŋ,’ po yenayiŋ. Go hende mere kurasopte tinayiŋbe mere gobe Al Buluŋ hitte matwayyeŋ.

Wol heŋ heŋ mata(Luk 6:29-30)

Page 11: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 5:38 8 Matiyu 6:1138 “Be, mere kurabe gahade yeŋ hike nurde

haŋyen: ‘Al kura beleŋ delge upul tikeb ge beleŋwor wol heŋ diliŋ upul tiyayiŋ. Irde misiŋgeyufele tikeb ge beleŋ wor wol heŋ misiŋ yufeletiyayiŋ,’ yitiŋ. 39Goyenpoga nebe go hende gahadineŋ tihim: al kura buluŋ dirke goya matamiŋgo wol ma hawayiŋ. Al kura waŋ uluŋge yasebeleŋ seŋ gurke goya wol ma heŋ kurhan wortigiri teŋ unayiŋ. 40 Irde al kura uliŋhorge goke poteŋmerere gereŋ tikeb buniŋeŋ irdemeŋe dibagemanaŋ unayiŋ. 41 Irde al kura parsay girde, ‘Kan-dukne teŋ 1 kilomita kwa,’ ginkeb faraŋ ure yeŋnurde kandukmiŋ teŋ tebaŋ 1 kilomita kwayiŋ.42 Irdeb al kura det kuraŋ amu heŋ gusuŋaŋgirkeb mali po teŋ unayiŋ. Munaŋ al kura waŋdetge kura belŋeŋ tewe ginkeya ga basiŋa mairayiŋ.

Asogo(Luk 6:27-28,32-36)

43 “Be, mere kurabe gahade yeŋ hike nurdehaŋyen gogo: ‘Kadtiŋ yago niŋ amaŋeŋ nurdyuneŋ hinayiŋ. Irde asogotiŋbe buluŋ buluŋyirde hinayiŋ,’ yitiŋ. 44-45 Goyenpoga nebe gohende gaha dineŋ tihim: Al Kuruŋbe al igiŋya bu-luŋya tumŋaŋde naŋaya kigariŋya yuneŋ hiyen.Niŋgeb asogotiŋ ge amaŋeŋ nurde yuneŋ hi-nayiŋ. Irde buluŋ buluŋ dirde hinayiŋ mar gobeAl Kuruŋ beleŋ faraŋ yuri yeŋ Al Kuruŋ gusuŋaŋirde hinayiŋ. Gogabe deŋbe Al Kuruŋ tareŋmiŋkuruŋwor po gote dirŋeŋweŋ igiŋ hinayiŋ. 46Be,al kura deŋ ge amaŋeŋ nurde duneŋ hinayiŋ margoke po amaŋeŋ nurnayiŋbe Al Kuruŋ beleŋ gotemuruŋgem dunyeŋ yeŋ nurde haŋ? Moŋ. Teksyad yad marbe mata buluŋ mar yineŋ haŋyengoyen wor kadom ge amaŋeŋ nurde igiŋ igiŋyirde haŋyen. 47 Yuda mar moŋ al miŋ hoyaŋwor kadom mere gird teŋ igiŋ igiŋ yirde haŋyen.Niŋgeb kadtiŋ yago po mere yirde igiŋ igiŋ yirdehinayiŋbe matatiŋbe mel gote folek yeŋ nurdehaŋ? Moŋ. 48Nantiŋ Al Kuruŋ tareŋmiŋyaŋ gobehuwak wor po geb, deŋ dirŋeŋ weŋ wor gwahadego po huwak hinayiŋ,” yinyiŋ.

6Al faraŋ yurd yurd mata

1 Be, Yesu beleŋ sopte gaha yinyiŋ: “Be, AlKuruŋ diliŋde mata igiŋ teŋ hiniŋ yeŋbe keŋkeladufay heŋ ga mata teŋ hinayiŋ. Al denke poga mata teŋ hiniŋ ma yeŋ hinayiŋ. Gwahatinayiŋbe Adotiŋ Al Kuruŋ saŋiŋ miŋyaŋ gore

matatiŋ gote muruŋgem ma dunyeŋ. 2 Usimarbe al beleŋ deneŋ turuŋ dirnaŋ yeŋbe albuniŋeŋ faraŋ yurniŋ yeŋ gabu yayaŋ, kurabebeleŋyaŋ huwarde bigul fu irde ga mata teŋhaŋyen. Goyenbe deŋ goya gwaha ma teŋ hi-nayiŋ. Fudinde wor po dineŋ hime. Matamiŋgote muruŋgembe al beleŋ turuŋ yirde hinayiŋgoya go po tenayiŋ. Kamebe hubu wor po geb.3 Niŋgeb al buniŋeŋ kura faraŋ yurniŋ yeŋbebalmiŋ po mata teŋ hinayiŋ. Hantiŋ yase beleŋmata igiŋ kura tike goya hantiŋ tapa beleŋ go manuryeŋ. 4 Gwahade goyen po al buniŋeŋ faraŋyurniŋ yeŋbe al ma deneŋ hikeya faraŋ yurdehinayiŋ. Irkeb Nantiŋ Al Kuruŋ tareŋ miŋyaŋgore al faraŋ yurd yurd mata banare teŋ hinayiŋgote muruŋgem dunyeŋ.

Al Kuruŋ mere ird ird mata(Luk 11:2-4)

5 “Be, usi marbe Al Kuruŋ mere irniŋ yeŋbeal deneŋ turuŋ dirnaŋ yeŋ gabu yayaŋ, kurabebeleŋ kogorhoŋyaŋ al budam kuŋ waŋ teŋhaŋyende gor huwarde Al Kuruŋ mere irdehaŋyen. Goyenbe deŋ goya gwaha ma teŋ hi-nayiŋ. Fudinde dineŋ hime. Matamiŋ gotemuruŋgembe al beleŋ turuŋ yirde hinayiŋ goyaregog po tenayiŋ. Kamebe hubuwor po. 6NiŋgebAlKuruŋmere irniŋ yeŋbe yatiŋ bana hurkuŋ yametaŋbe Nantiŋ Al Kuruŋ banare hi goyenmere irdehinayiŋ. Gogab Nantiŋ beleŋ banare heŋ balmiŋmata teŋ hinayiŋ goyen deneŋbe gotemuruŋgemdunyeŋ.

7 “Yuda mar moŋ al miŋ hoyaŋ beleŋ uŋgu-ramiŋ doloŋ yirde heŋya mereniniŋ nurnayiŋyeŋ mere sobamde po yeŋ tebaŋ teŋ haŋyen.Goyenbe deŋbe Al Kuruŋ mere irniŋ yeŋ goyagwaha ma teŋ hinayiŋ. 8 Adotiŋ Al Kuruŋbe deŋbeleŋ gusuŋaŋ ma irkeya bikkeŋ det goke nurdehaŋ yeŋ nurde hi. Niŋgeb mel go teŋ haŋ gwahama teŋ hinayiŋ. 9 Niŋgeb Al Kuruŋ mere irniŋyeŋbe gaha yeŋ hinayiŋ:Adoniniŋ, gebe kuruŋ wor po.Hugiŋeŋ turuŋ girde hitek.10 Gere alya bereya doyaŋ yird yird mata goyen

kawan forok irayiŋ.Irdeb dufaygermeteŋ teŋ gote igineŋ ge hayende

gor igiŋ wor po forok yirde hayen gwa-hade goyen po,

megen gayen wor forok yirde hayiŋ.11 Irdeb haŋkayen biŋgebe gwaha mat nene ep

nenayiŋ yeŋbe gwahade po duneŋ hayiŋ.

Page 12: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 6:12 9 Matiyu 6:3312 Irdeb al hoyaŋ beleŋ buluŋ dirke mata bu-

luŋmiŋ halde yuneŋ hityen gwahadegoyen po,

mata buluŋniniŋ halde duneŋ hayiŋ.13 Irdeb dubul tike tuŋaŋ buluŋ bana ma kattek.

Irde Al Buluŋ haniŋde mat dumulgaŋtiyayiŋ.

14 Niŋgeb al kura buluŋ dirkeb mata buluŋmiŋgoyen halde yunnayiŋ. Gogab Adotiŋ tareŋmiŋkuruŋ gore wor mata buluŋtiŋ halde dunyeŋ.15Munaŋ al kura buluŋ dirkeb haldema yunnayiŋgobe Adotiŋ tareŋmiŋ kuruŋ gore wor mata bu-luŋtiŋ go ma halde dunyeŋ.

Biŋge kutŋa ird ird mata16 “Be, usi marbe biŋge kutŋa irde heŋyabe

kimiŋ algup neke tupi sam tikeb al beleŋ yeneŋmel gabe gwaha teŋ haŋ yeŋ dennaŋ yeŋ nurdemata teŋ haŋyen. Goyenbe deŋ goya gwaha mateŋ hinayiŋ. Matamiŋ gotemuruŋgembe al beleŋturuŋ yirde hinayiŋ goya po tenayiŋ. Kamebehubuwor po. 17Niŋgeb biŋge kutŋa irde heŋyabefe gemde tonaŋtiŋ par teŋ kutŋare hite yara mateŋ kuŋ hinayiŋ. 18 Gogab biŋge kutŋare hinayiŋgoyen al beleŋ gwaha teŋ haŋ yeŋ ma deneŋhinayiŋ. Goyenbe Adotiŋ banare hi gobe nurdehiyeŋ. Niŋgeb mata balmiŋde teŋ hinayiŋ goyengote muruŋgem dunyeŋ.

Megen niŋ samuŋ(Luk 12:33-34)

19 “Be, megen niŋ samuŋbe sisige beleŋ wal-nayiŋ, kurab kawe mar beleŋ kawe dirnayiŋ.Irde kurabe tiktuk irde buluŋ henayiŋ. Niŋgebdindikeŋ ge nurde samuŋ yade buda ma yirdehinayiŋ. 20Gwahade yarabe samuŋtiŋ goyen yadeal faraŋ yurde hinayiŋ. Irkeb Al Kuruŋ beleŋ gotemuruŋgem igiŋ wor po goyen kame duneŋ yeŋbegasuŋmiŋde yerde hiyeŋ. Gobe det kura beleŋepte ma buluŋ yirnayiŋ. 21 Dufaytiŋ kuruŋbesamuŋtiŋ hiyeŋde gor po hiyeŋ geb, gagomomoŋdirde hime.

22 “Be, diltiŋbe ultiŋde hulsi yara. Niŋgebdiltiŋ igiŋ hinayiŋbe hulsire haŋ yara Al Ku-ruŋyen samuŋ banare hi goyen keneŋ keŋkelabebak teŋ hinayiŋ geb, heŋ heŋtiŋ igiŋ wor pohiyyeŋ. 23Munaŋ diltiŋ buluŋbe samuŋmiŋ eptema keneŋ bebak teŋ megen niŋ samuŋ niŋ ponurdehinayiŋ geb, heŋheŋtiŋ gobe kidomabeleŋpo aw duryeŋ. Niŋgeb Al Kuruŋyen samuŋ ba-nare hi goyen keneŋ bebak titek yarabe bebakma tinayiŋbe heŋ heŋtiŋbe buluŋ wor po hiyyeŋ.

24 Albe epte ma wawuŋ uŋkureŋde po doyaŋ alirawa niŋ meteŋ teŋ yunyeŋ. Epte moŋ wor po.Gwaha titŋeŋbe doyaŋ al kurabe harhok unyeŋ.Munaŋ kurabe amaŋeŋ nurd uneŋ keŋkela awalikirde hiyeŋ. Niŋgeb gwahade goyen po, eptemaAlKuruŋya horaya tumŋaŋde meteŋ teŋ yunnayiŋ.

Heŋ heŋge niŋ ug po ma dufay hawayiŋ(Luk 12:22-31)

25 “Niŋgeb fudinde dineŋ hime. Megen garheŋya daha mat biŋgeya feya netek, irde ul-niniŋdebe da yade umŋa teŋ hitek yeŋbe heŋheŋtiŋ ge uguŋ po ma dufay heŋ hinayiŋ.Biŋgebe igiŋ gega, gore po epte ma heŋ heŋtiŋigiŋ iryeŋ. Ultiŋ umŋa manaŋ gwahade po ultiŋigiŋ ma iryeŋ. 26 Be, nu niŋ nurnaŋ. Yeŋbe biŋgema harde haŋyen. Irde sak yeke yade biŋge yadiyerd yerd yare ma yerde haŋyen. Goyenbe AlKuruŋ beleŋ paka yirde hiyen. Al Kuruŋ saŋiŋmiŋyaŋ beleŋ nu wor gogo keŋkela po doyaŋyirde hiyen. Munaŋ deŋbe nu gote folek worpo geb, dahadem Al Kuruŋ beleŋ deneŋ wasaktike biŋge kamnayiŋ? Epte moŋ geb. 27 Deŋgayen kuramegen gar heŋ heŋ niŋ uguŋ po dufayhenayiŋbe igiŋ nalutiŋ goyen muŋ kura siŋgirirde ulyaŋde hinayiŋ? Epte moŋ.

28 “Irde daniŋ geb ultiŋ umŋa niŋ uguŋ podufay heŋ haŋyen? Yamuŋ fuwalabe yeneŋmiŋigiŋ muŋ wor po goke nurnaŋ. Yeŋbe uliŋ umŋaniŋ meteŋ ma teŋ uliŋhor kura ma gada yirdehaŋyen. 29 Goyenbe fudinde wor po dineŋ hime.Bikkeŋ Israelyen doyaŋ al kuruŋ Solomonbe uliŋumŋa kusamuŋ wor po yerde hinhin. Goyenpogauliŋ umŋamiŋ igiŋ wor po gore yamuŋ fuwalagoyen epte ma fole yirtek hinhan. 30 Yamuŋfugala gobe nalu sobamde ma haŋyen. Haŋkahinayiŋ, gisebe al beleŋ walde kakde yemeydehaŋyen. Be, gwahade goyen po, yamuŋ fugalagobe det kuruŋ kura gogo moŋ gega, Al Kuruŋbeleŋ doyaŋ yirde umŋa yirde hiyen geb, deŋbedaniŋ ulniniŋ umŋamagitik teŋ dunyeŋyeŋ gokeuguŋ po dufay heŋ haŋ? Deŋbe Al Kuruŋ niŋhekkeŋ wor po ma nurde haŋ. 31Niŋgeb da biŋgenetek, da fe netek, irde da yade ulniniŋ umŋatitek yeŋ goke dufay uguŋ po ma heŋ hinayiŋ.32 Megen niŋ mar ne niŋ ma nurde haŋ goregab det budam kuruŋ gwahade goyen yad yadniŋ uguŋ po dufay heŋ goke kandukŋeŋ nurdehaŋyen. Goyenbe Adotiŋ Al Kuruŋ saŋiŋ miŋyaŋgobe det goke nurde haŋ yeŋ bikkeŋ deneŋ hiyen.33Niŋgeb deŋbeAl Kuruŋ beleŋ doyaŋ dird dirdya

Page 13: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 6:34 10 Matiyu 7:20mata huwak teŋ teŋya niŋwa nurde hinayiŋ. Irkegab Al Kuruŋ beleŋ deŋ det kuraŋ nurde hinayiŋkuruŋ goyen wor duneŋ hiyeŋ. 34 Niŋgeb soptefay urkeb daha titek yeŋ goke dufay uguŋ poma heŋ hinayiŋ. Fay urke gab gwaha kura tiyeyeŋ nurnayiŋ. Haŋkayen kandukbe haŋkayen po,munaŋ giseyenbe giseyen po geb,” yinyiŋ.

7Kadtiŋde mata goke buluŋ mat ma yawayiŋ(Luk 6:37-38,41-42)

1-2 Be, Yesu go sopte gaha yinyiŋ: “Al kurakadom mata tike keneŋbe, ‘Nebe igiŋ, munaŋyeŋbe buluŋ teŋ hi,’ yiyyeŋbe al go wor Al Kuruŋbeleŋ gwahapo iryeŋ. Al kadtiŋ kuratemata dahamat kennayiŋbe Al Kuruŋwor gwahamat dinyeŋ.Niŋgeb al kadtiŋ beleŋ mata kura tike goya deŋbeleŋ, ‘Neŋbe huwak,’ yeŋ nurde, ‘Al gobe daniŋbuluŋ tiya?’ ma yeŋ hinayiŋ. Moŋgo Al Kuruŋbeleŋ deŋ wor gwaha po diryeŋ geb. 3 Deŋbekadtiŋdemata buluŋmukŋeŋmuŋworpomukuŋyara goyen yeneŋ goke yeŋ haŋ. Goyenbedindikeŋde mata buluŋbe he parwek karkuwaŋyara diltiŋ pet teŋ haŋ goyen go ma po nurdehaŋ. 4 He parwek gore hugiŋeŋ diltiŋ pet titiŋhaŋ goyen ma yeneŋya dahade niŋgeb, ‘Kadne,mukuŋ delger hi go teŋ siŋa ire?’ innayiŋ? 5Duliŋusi mar wor wor, meheŋdeb dindikeŋde diltiŋdeniŋ he parwek go wa yade siŋa yirnayiŋ. Irde gabdiltiŋ keŋkela naŋkeneŋbe kadtiŋ diliŋde mukuŋgoyen igiŋ yad siŋa yirnayiŋ.

6 “Be, deŋbe det kura Al Kuruŋ untek goyenyade kulu ma yuneŋ haŋyen. Irde selweŋ yaradet damum hende hoyaŋ goyen yade bu bindema yemeyde haŋyen. Gwaha yirkeb samuŋ igiŋkura gogo yeŋ ma nurde mali yufurka tinayiŋ.Niŋgeb gwahade goyen po, al kura Al Kuruŋyenmerebe titmiŋeŋ miŋ miŋmoŋ yeŋ nurde haŋmar gobe Al Kuruŋyen det mali mali ma yuneŋhinayiŋ. Moŋgo mel gore tigiri teŋ buya kuluyabeleŋ diseŋ sak dirtiŋeŋ dirnayiŋ geb,” yinyiŋ.

Al Kuruŋ gusuŋaŋ ird ird niŋ bada ma henayiŋ(Luk 11:9-13)

7-8 Irdeb sopte po gaha yinyiŋ: “Be, al kurabeleŋ det kuraŋ nurde Al Kuruŋ gusuŋaŋ irkebunyeŋ. Irde det kuraŋ naŋkeneŋ kurut yekebikala iryeŋ. Irde yeŋ beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋyirde hi bana goŋ hurkuŋ hurkuŋ yame goyenmayde tebaŋ irkeb yame hol ird unyeŋ. Niŋgebdeŋ wor det kura niŋ nurde Al Kuruŋ gusuŋaŋ

irtiŋde po hikeb dunyeŋ. Det goke naŋkeneŋkurut yitiŋde po hikeb dikala diryeŋ. Irde yeŋbeleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ yirde hi bana goŋhurkuŋ hurkuŋ yame mayde tebaŋ irkeb yamehol ird dunyeŋ.

9 “Be, deŋ gayen al ganuŋbe diriŋmiŋ beleŋbiŋge niŋ yekeb hora teŋ unyeŋ? 10 Irde makaŋdapŋa niŋ yekeb kunere teŋ unyeŋ? 11 Deŋ matabuluŋ mar wor diriŋtiŋ yago beleŋ det kuraŋyekeb det igiŋ po yunniŋ yeŋ nurde haŋyen.Niŋgeb Adotiŋ Al Kuruŋ saŋiŋ miŋyaŋ gobe deŋmegen niŋ mar gote folek geb, gusuŋaŋ irkeb detigiŋ wor po goyen dunyeŋ geb.

12 “Gwahade niŋgeb mata teŋ hinayiŋ kuruŋgobe al hoyaŋ beleŋ neŋ gwaha gwaha dirdehiwoŋ yeŋ nurde haŋ gwahade goyen po, deŋworgwahade po yirde hinayiŋ. Moseya Al Kuruŋyenmere basaŋ marya beleŋ saba teŋ hinhan gotemiŋ wor pobe gago geb.

Yame dirŋeŋ bana hurkunayiŋ(Luk 13:24)

13-14 “Be, kak alare kuŋ kuŋ yamebe kuruŋ, irdegor kuŋ kuŋ beleŋbe meteŋeŋ moŋ. Niŋgeb albudam yame goyen bana hurkuŋ haŋ. MunaŋAl Kuruŋya hugiŋ heŋ heŋ gasuŋde gor kuŋ kuŋyamebe dirŋeŋ muŋ wor po. Irde beleŋ manaŋmeteŋeŋ. Niŋgeb al yuŋkureŋ yuŋkureŋ beleŋmuŋ po gab yame goyen keneŋ bebak teŋ haŋ.Niŋgeb deŋbe yame dirŋeŋ bana gore hurku-nayiŋ.

Heya he gote igineŋya15 “Be, Al Kuruŋyen mere basaŋ mar falkuk

niŋ keŋkela heŋ hinaŋ ko. Go mar gobedapŋa fuleŋam moŋ sipsip yara heŋ wanayiŋ.Meremiŋbe igiŋ yara gega, biŋ bana dufaymiŋbebuluŋ wor po geb, kulu duwi beleŋ al isitiŋ yaraheŋheŋtiŋ buluŋworpo irnayiŋ. 16Gwahademargobe matamiŋde po gabe fudinde Al Kuruŋyenmere basaŋ mar ma usi mar wet goyen yeneŋbebak teŋ hinayiŋ. Al beleŋ wain igineŋbe kaŋhoyaŋ hende ma yade haŋyen. Fik he igineŋwor he mali hende ma yade haŋyen. 17 Gwahadegoyen po, he igiŋbe igineŋ igiŋ po forok yirdehiyen. Munaŋ he buluŋbe igineŋ buluŋ po forokyirde hiyen. 18Niŋgeb he igiŋbe igineŋ buluŋ maforok yiryeŋ. Munaŋ he buluŋbe igineŋ igiŋ mapo forok yiryeŋ. 19 Niŋgeb he kura igineŋ igiŋma forok yiryeŋ gobe ilde kak alare temeynayiŋ.20Niŋgeb gwahade goyen po, matamiŋ beleŋ gabmel gobe gwahade mar yeŋ yeneŋ bebak tinayiŋ.

Page 14: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 7:21 11 Matiyu 8:1521 “Be, alya bereya megen heŋya, ‘Doyaŋ Al

Kuruŋ, Doyaŋ Al Kuruŋ,’ nineŋ haŋ gega, alyuŋkureŋ beleŋ po Al Kuruŋyen alya bereyahenayiŋ. Adone Al Kuruŋ saŋiŋ miŋyaŋ gote du-fay goyen keŋkela nurde go po gama irde haŋmarpo gab Al Kuruŋyen alya bereya henayiŋ. 22Nalufunaŋde goyenterbe al budam beleŋ, ‘Doyaŋ AlKuruŋ, Doyaŋ Al Kuruŋ, neŋbe saŋiŋger meregebasaŋ heŋ tagalde hinhet. Irde tareŋger uŋgurayakira teŋmata tiŋeŋ kurayen kurayen yirde hin-het. Niŋgeb neŋbe gere alya bereya,’ ninnayiŋ.23 Goyenbe ne beleŋ kawan po, ‘Mata buluŋ mar,nebe go ma wor po nurd duneŋ hime. Hoyaŋkunaŋ!’ yineŋ.

Al irawayen ya ird ird mata(Luk 6:47-49)

24 “Be, gwahade niŋgeb al kura merene nurdegama iryeŋ al gobe ya ire yeŋbe tola metemiŋdukuŋ po talde hora po daluŋ unyeŋ go gwahadegoyen. 25 Kigariŋ kuruŋ kateŋ figilu teŋeŋ yaŋkuyeŋ. Irde meŋe saŋiŋ yare gor kuyeŋ gega,tolambe saŋiŋ po yimiytiŋ geb, epte ma tobo tikekatyeŋ. 26Goyenbe al kuramerenenurde ga gamama iryeŋ al gobe al kukuwa kura mulowo hendeya iryeŋ go gwahade goyen. 27Niŋgeb kigariŋ ku-ruŋ kateŋfigilu teŋeŋ yaŋ kuyeŋ, irdemeŋe saŋiŋyare gor kukeb tolambe mulowo hende yimiytiŋgeb, ya gobe kateŋ buluŋ wor po hiyyeŋ,” yinyiŋ.

28-29 Be, Yesu go sabamiŋ pasi irkeb gor hinhanmar gore meremiŋ go tonŋeŋ yaŋ wor po nu-ramiŋ. Irdeb hurkuŋkat teŋbe, “Ey, sabamiŋ gabeMoseyen saba marte saba yara moŋ be!” yamiŋ.

8Al busuka miŋyaŋ sope iryiŋ(Mak 1:40-45; Luk 5:12-16)

1 Be, sabamiŋ go pasi irdeb dugure gor matkateŋ kuŋ hikeb al budam gama irde kuŋ hin-han. 2 Irkeb busuka miŋyaŋ al kura gore waŋkimiŋ mar dokolhoŋ yuguluŋ teŋbe, “Doyaŋ AlKuruŋ, dufayger wilakŋeŋ nurdeb sope nirkeigiŋ heweŋ,” inyiŋ. 3 Irkeb al go uliŋde haniŋkerdeb, “Igiŋ guram gireŋ. Niŋgeb igiŋ hawa!”inyiŋ. Irkeb goyare po busuka go tubul tike igiŋhiriŋ. 4 Irkeb, “Igiŋ haha gake al kura momoŋirak yo. Gwaha titŋeŋbe Al Kuruŋ doloŋ ird irdmata doyaŋ mar hitte kuŋ sikkeŋge yikala yirkekeneŋbe fudinde igiŋ haha ginnayiŋ. Irke gabMose beleŋ bikkeŋ yiriŋ mata goyen gama irde

dapŋa kura mel go yunnayiŋ. Irkeb ge niŋ teŋAl Kuruŋ niŋ dapŋa go kumga tinayiŋ. Irkeb altumŋaŋ fudinde igiŋ hihi yeŋ gennayiŋ,” inyiŋ.

Fuleŋa marte doyaŋ alyen dufaymiŋ tareŋ(Luk 7:1-10)

5 Be, gwaha teŋbe Yesu go Kapeneam taundekuriŋ. Irkeb Roma gabmanyen fuleŋa martedoyaŋ al* kura gore faraŋ nuri yeŋ wayyiŋ.6 Irdeb, “Doyaŋ Al Kuruŋ, meteŋ alne kura uliŋkamke uliŋ misiŋ kuruŋ wor po kateŋ yare ferdehi,” inyiŋ. 7 Irkeb Yesu beleŋ, “Kuŋ sope ireŋ,”inyiŋ. 8 Irkeb al gore wol heŋbe, “Doyaŋ AlKuruŋ, ge beleŋ ne al gahade gate yare kutekmoŋ. Niŋgeb duliŋ mere po tikebmeteŋ alne igiŋhiyyeŋ. 9Ne wor doyaŋ alner yufukde heŋ yendemere po gama irde himyen. Irde ne wor fuleŋamar kura doyaŋ yirde hime geb, al goyen kura,‘Kwa,’ inmekeb kuyeŋ. Munaŋ kurabe, ‘Waya,’inmekeb wayyeŋ. Irde meteŋ alne manaŋ, ‘Detga ira,’ inmekeb gwaha po tiyyeŋ,” inyiŋ. 10 IrkebYesu beleŋ al gote mere go nurde tulfut yiriŋ.Irdeb gama irde kuŋ hinhan mar goyen fulgaŋkaŋbe, “Fudinde wor po dinhem. Israel banaga ne niŋ dufaymiŋ saŋiŋ irtiŋ al kura gahadema keneŋ himyen. Hubu wor po. 11 Ga nurnaŋko. Kame kame Al Kuruŋ beleŋ alya bereyamiŋdoyaŋ yirde hi bana goŋ dula mata kuruŋ forokyiyyeŋ. Goyenterbe Yuda mar moŋ al miŋ hoyaŋbeleŋ megeŋ kuruŋ ga hike kwa gayen kurhanmat mat waŋbe Yuda marte asem yago Abraham,AisakyaYekopya irde gasuŋmiŋyaŋ gasuŋmiŋyaŋkeperde dulaŋ teŋ hinayiŋ. 12 Goyenbe Yudamarbe Al Kuruŋ beleŋ basiŋa yirtiŋ gega, ne niŋdufaymiŋ saŋiŋ ma irnayiŋ mar gobe yakira tikesiŋare kidoma bana goŋ hinayiŋ. Irde eseŋbemisiŋ yiseŋ hinayiŋ,” yinyiŋ. 13 Irdeb fuleŋamarte doyaŋ al goyen, “Igiŋge kwa. Ne niŋdufayge saŋiŋ irde ha geb, gwahade forok yewoŋyeŋ nurha gwahade po forok yiyyeŋ,” inyiŋ.Irkebmeteŋ almiŋbe Yesu beleŋmere tiyyiŋ nalugoyenter po igiŋ hiriŋ.

Yesu beleŋ al budam sope yiryiŋ(Mak 1:29-34; Luk 4:38-41)

14 Be, Yesu go Pitayen yare kuŋbe Pita teŋakaygaŋ miŋyaŋ ferde hike kinyiŋ. 15 Irde kuŋhaniŋde tanarkeb aygaŋ go tubul tiyyiŋ. Irkebbere gore huwarde biŋge kaŋ yunyiŋ.

* 8:5: Fuleŋa marte doyaŋ al gabe fuleŋa mar 100 doyaŋ yirde hiyen.

Page 15: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 8:16 12 Matiyu 9:616 Be, kuŋ hako ga kidoma heŋ hikeb uŋgura

ketal yurtiŋ mar budam yawayamiŋ. Irkeb Yesubeleŋ uŋgura go merere po yakira tiyyiŋ. Irdeal garbam miŋyaŋ manaŋ tumŋaŋde sope yirkeigiŋ hamiŋ. 17 Gwaha teŋ hinhin goke bikkeŋAl Kuruŋyen mere basaŋ al Aisaia beleŋ asaŋdemere kura gahade kayyiŋ:“Al gobe nende mata buluŋya garbamniniŋya

pasi yiryeŋ,” yitiŋ hi. Aisaia 53:4Niŋgebmere gote igineŋbemata gogo forok yirdehinhin.

Yesu gama irniŋbe det kura yubul tinayiŋ(Luk 9:57-62)

18 Be, Yesu gob al budam waŋ gabu irkeyeneŋbe komatmiŋ yago goyen, “Fe ala kuruŋ gasiŋa iroŋ mat kuniŋ,” yinyiŋ. 19 Irkeb Moseyensaba tagal tagal al kura gore waŋbe, “Tisa, nebege kuŋ heŋ taha kuruŋ gobe gama po girde kuŋheŋ,” inyiŋ. 20 Irkeb wol heŋ, “Kulu duwibe ferdferd gasuŋ miŋyaŋ. Nu wor hagam yaŋ. Goyen-poganeAlUrmiŋ† gabe gor kura ferdeusaŋhetekgasuŋnemmoŋ,” inyiŋ. 21 Irkeb komatmiŋ hoyaŋkura goreb, “Doyaŋ Al Kuruŋ, nebe gama gireŋgega, kuŋ adone wa teŋ mete teŋ gab waŋ gamagireŋ,” inyiŋ. 22 Irkeb Yesu beleŋ, “Waŋ gamanira! Al kamtiŋ gobe tubul tike al neniŋmanurdeAl Kuruŋ diliŋde kamtiŋ yara haŋ mar gore gabteŋ mete tinayiŋ geb,” inyiŋ.

Yesu beleŋ meŋe kuruŋ masi irke tik yiriŋ(Mak 4:35-41; Luk 8:22-25)

23 Be, gwaha teŋbe hakwa kura go hendehurkuriŋ. Irkeb komatmiŋ yago wor go hendehurkuŋbe yeŋya kwamiŋ. 24 Irke gwahade forokyeweŋ tiya yeŋ ma nurkeya bemel po meŋe ku-ruŋ huwaryiŋ. Irkeb duba karkuwaŋ karkuwaŋfumde waŋ hakwa mayde biŋde hurkuŋ ala heŋhinhin. Goya goyenbe Yesube firtiŋde hinhin.25 Irkeb komatmiŋ beleŋ kuŋ isaŋ heŋbe, “DoyaŋAl Kuruŋ, fe nene kamniŋ tihit geb, faraŋ dura!”inamiŋ. 26 Irkeb huwarde, “Daniŋ geb ne niŋhekkeŋma nurde kafura heŋ haŋ?” yinyiŋ. Irdebmeŋeya makaŋya buluŋ wor po hiriŋ goyen masiyirke kamaryum. 27 Irkeb mel go hurkuŋkatteŋbe, “Da albe gago? Meŋeya makaŋya woryende mere nurhar!” yeŋ kadom gusuŋaŋ girdtiyamiŋ.

Gadara marte naŋare kuriŋ(Mak 5:1-20; Luk 8:26-39)

28 Be, meŋe kamke mel go kuŋ kuŋbe Galilife ala siŋa kurhan Gadara marte naŋare forokyamiŋ. Irkeb al irawa kura uŋgura ketal yurtiŋbembayaŋ heŋ kuŋ haryen gore Yesu hitte wa-yaryum. Al irawa gobe misiŋeŋ yaŋ wor po geb,albe yeŋ haryenyaŋ gor kutek moŋ. 29 Be, iremgore Yesu hitte waŋbe, “Al Kuruŋ Urmiŋ, dahadireŋ wayha? Nalu hako hikeya buluŋ dire yeŋwayha?” ineŋ kwep iraryum. 30Be, goya goyenbebu buda kuruŋ kura sorte yarham po heŋ dulaŋteŋ hinhan. 31 Uŋgura gore Yesu goyen eseŋmere irdeb, “Dakira tiye yeŋ nurdeb dad derkekuŋ bu buda iro ketal yurtek,” inaryum. 32 Irkeb,“Kunaŋ!” yinkeb uŋgura buda go al irawa goyenyubul teŋ kuŋ bu buda kuruŋ go ketal yurkeb kuŋhamulare mat fe alare kateŋ fe nene kamamiŋ.33 Irkeb bu doyaŋ yirde hinhan mar gobe busa-harde taunde kuŋbe al irawa uŋguram yaŋya bubudaya hitte mata forok yiriŋ kuruŋ goyen gokeal momoŋ yiramiŋ. 34 Irkeb al taunde niŋ gobetumŋaŋ Yesu kinniŋ yeŋ gir yeŋ wayamiŋ. Irdewaŋ keneŋbe, “Naŋaniniŋde garma hayiŋ. Dubulteŋ kwayiŋ,” ineŋ eseŋ mere iramiŋ.

9Al uliŋ kamtiŋ sope iryiŋ(Mak 2:1-12; Luk 5:17-26)

1 Be, gwaha irkeb Yesu go hakwa hendehurkuŋbe mulgaŋ heŋ meteŋ teŋ hiyen taundeKapeneam kuriŋ. 2 Irkeb al uliŋ kamtiŋ kuragoyen sapir hende tawayamiŋ. Irkeb Yesu beleŋmel gote dufaymiŋ yeŋ ge tareŋ irtiŋ go yeneŋbeal goyen, “Diriŋ, kandukŋeŋ ma nurayiŋ. Matabuluŋge halhem geb,” inyiŋ. 3 Gwaha yekebMoseyen saba mar kura beleŋ go nurdeb, “Ey, AlKuruŋ beleŋ po ga alyenmata buluŋ halde yuneŋhiyen gega, al gare gwaha tihim yeŋ hi geb, algabe Al Kuruŋ sukal irde hi,” yeŋ dufay hamiŋ.4 Irkeb dufaymiŋ yeneŋ bebak teŋbe, “Daniŋgeb bitiŋde dufay buluŋ kerde haŋ? 5 Damiŋbemeteŋeŋ yeŋ nurde haŋ? ‘Mata buluŋge haldegunhem,’ yihim goyen ma ‘Huwarde kwa,’ yeweŋgoyen? 6 Dufaytiŋdebe al garbam sope ird irdgobe meteŋeŋ yeŋ nurde haŋ. Niŋgeb nebedeŋ beleŋ meteŋeŋ nurde haŋ goyen ireŋ tihim.Irmeke gab megen garbe ne Al Urmiŋ gabe alyenmata buluŋ halde halde saŋiŋ miŋyaŋ yeŋ neneŋbebak tinayiŋ,” yinyiŋ. Irdeb al uliŋ kamtiŋgoyen, “Huwarde gasuŋge teŋ yager kwa,” inyiŋ.

† 8:20: Al Urmiŋ gote miŋbe alya bereya Al Kuruŋ hitte Yumulgaŋ teŋ teŋ Al. Daniel 7:13 gorbe deŋem Al Urmiŋ goyen hi.

Page 16: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 9:7 13 Matiyu 9:287 Irkeb al go huwarde yamiŋde kuriŋ. 8 Irkeb albuda gor gabu iramiŋ goyen mata go keneŋbehurkuŋkat tiyamiŋ. Irdeb Al Kuruŋ beleŋ alguram yird yird tareŋ al yuntiŋ goke Al Kuruŋturuŋ iramiŋ.

Yesu beleŋ Matiyu hoy iryiŋ(Mak 2:13-17; Luk 5:27-32)

9 Be, gwaha teŋ Yesu go gor mat hoyaŋde kuŋheŋyabe al kura deŋem Matiyu goyen teks yadyad gasuŋdehike kinyiŋ. Irdeb, “Waŋ gamanira,”inyiŋ. Irkeb al gore huwarde Yesu gama iryiŋ.

10 Be, Yesuya komatmiŋya Matiyuyen yare heŋbiŋge nene hikeb teks yad yad marya* al kuraMoseyen saba keŋkela ma gama irde hike, “matabuluŋ mar” yineŋ haŋyen mar goya waŋ yeŋyaheŋ dulaŋ teŋ hinhan. 11 Irkeb Farisi mar beleŋgo yeneŋbe Yesuyen Komatmiŋ gusuŋaŋ yirdeb,“Daniŋ geb tisatiŋbe teks yad yad marya ‘matabuluŋ mar’ yineŋ hityen mar goya biŋge nenehaŋ?” yinamiŋ. 12 Irkeb mere go nurdeb Yesubeleŋ, “Al uliŋde igiŋ po hiyeŋbe guram al niŋmanuryeŋ. Al garbam miŋyaŋ beleŋ gab guram alniŋ nuryeŋ. 13Nebe neŋ al huwak yeŋ nurde haŋmar goyen hoy yire yeŋ ma wamiriŋ. Goyenpoganeŋbe mata buluŋ mar yeŋ nurde haŋ mar goyenhoyyire yeŋwamiriŋ. Goke teŋbeAl Kuruŋbeleŋ,‘Nebe al beleŋ galak nird nird niŋma nurde hime.Kadom buniŋeŋ gird gird mata goke amaŋeŋnurde hime,’ yitiŋ goyen kuŋ miŋ gwahade yeŋkeŋkela dufay heŋ nurnaŋ ko,” yinyiŋ.

Biŋge kutŋa mata niŋ Yesu gusuŋaŋ iramiŋ(Mak 2:18-22; Luk 5:33-39)

14 Be, gwaha yineŋbe gor hinhin. Irkeb YonBaptaisyen komatmiŋ beleŋwaŋbe, “Neŋya Farisimaryabe biŋge kutŋa irde hityen gega, dahadegeb komatge weŋbe gwaha ma teŋ haŋ?” ineŋgusuŋaŋ iramiŋ. 15 Irkeb Yesu beleŋ wol heŋbe,“Albe tikiŋ meremiŋ alya tumŋaŋ heŋyabe daniŋeseŋ hinayiŋ? Epte moŋ. Goyenbe tikiŋ meremiŋ al goyen asogom beleŋ waŋ teŋ kuke gabyeŋ ge nurde biŋge kutŋa irde hinayiŋ,” yinyiŋ.16 Irde yeŋbe saba gergeŋ tagalde hi goyen gokemayameremat gaha yinyiŋ: “Al kura amil gergeŋwalde teŋ uliŋhor bikkek erek yitiŋ goyen mapet teŋ gada iryeŋ. Gwaha irkeb amil parwekgergeŋ gore uliŋhor bikkekde niŋ kaŋ goyenyuluŋ teŋbe erek yitiŋ yameŋ gobe sopte buluŋ

wor po iryeŋ. 17Gwahade goyen po, al wain fimiŋgergeŋ yade dapŋa sikkeŋ po wain fimiŋ heŋheŋ irtiŋ bikkek bana goŋ ma unnayiŋ. Gwahairnayiŋbe wain fimiŋ gergeŋ goreb dapŋa sikkeŋbikkek go kumga tikeb erek niyyeŋ. Irkeb wainfimiŋwok yiyyeŋ. Dapŋa sikkeŋ gomanaŋ gog pobuluŋ hiyyeŋ. Albe gwaha ma teŋ haŋyen. Wainfimiŋ gergeŋbe wain fimiŋ heŋ heŋ dapŋa sikkeŋgergeŋ bana po uneŋ haŋyen. Irkeb det irawakdebuluŋ ma hiriryeŋ,” yinyiŋ.

Bere dirŋeŋ kamtiŋya bere kura dandukumiŋyaŋya goyen sope yiryiŋ

(Mak 5:21-43; Luk 8:40-56)18 Be, Yesu go saba yirde hikeyab gor niŋ doyaŋ

al kura waŋ Yesu diliŋ mar dokolhoŋ yuguluŋteŋbe, “Wernebe gayamuŋ ga kama. Goyenbekuŋ hange uliŋde kerkeb sopte huwaryeŋ,” inyiŋ.19 Irkeb Yesu go huwarde al goya kwaryum. Ko-matmiŋ yago wor gama irde kwamiŋ.

20-21 Be, hako kuŋ hikeyab bere kura dama 12gayen danduku manaŋ hiyen gore dufaymiŋdepo, “Kuŋmeŋere niŋ uliŋhormiŋ po sisaŋ ureŋbeigiŋ heweŋ,” yeŋ nurdeb kame beleŋ mat waŋbeYesuyenmeŋe diba uliŋhor goyenmuruŋde sisaŋuryiŋ. 22 Be, bere gore gwaha tikeb Yesu beleŋfulgaŋ kaŋ kinyiŋ. Irdeb, “Werne, kandukŋeŋ manurayiŋ. Dufayge ne niŋ saŋiŋ irha gore sopegirke igiŋ haha geb,” inyiŋ. Irkeb goya goyen poigiŋ hiriŋ.

23 Be, Yesu go kuŋbe doyaŋ al waŋ tupi teŋkwaryum al gote yare forok yeŋbe ya biŋdehurkuriŋ. Hurkuŋbe doloŋde niŋ buleluŋ fukyird yird marya eseŋ marya gabu irde hinhan goyinyiŋ. 24 Irdeb, “Bere gabema kama. Duliŋ ferdehi. Niŋgeb kat siŋare kunaŋ!” yinyiŋ. Irkeb melgoreb hinmaŋ faykeŋ iramiŋ. 25 Be, al buda goyakira tike megen kuŋ pasi hamiŋ. Irkeb Yesupo hurkuŋ bere go haniŋde tanarkeb kamyiŋdemat huwaryiŋ. 26 Irkeb gote mere momoŋmiŋbeal naŋa bana go hinhan gobe nurde tukutiŋ alatiyamiŋ.

Diliŋ titmiŋya mohoŋ kattiŋya guram yiryiŋ27 Be, Yesu mel go yubul teŋ kuŋ hikeb

diliŋ titmiŋ al irawa beleŋ kuware, “Dewit Ur-miŋ, buniŋeŋ dirde faraŋ dura be,” ineŋ gamairaryum. 28 Goyenbe Yesube nurd nurd yarehurkuriŋ. Irkeb al irawa goyen manaŋ gama irdekukeb, “Der gayen epte sope diryeŋ yeŋ ne niŋ

* 9:10: Teks yad yad marbe Israel mar niŋ ma meteŋ teŋ hinhan. Roma gabman niŋ teŋ teks yade hinhan. Irde teks hora kurabeyiŋgeŋ ge yade hinhan geb, mel goke Israel mar beleŋ igiŋ ma nurde yuneŋ hinhan.

Page 17: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 9:29 14 Matiyu 10:16dufaytiriŋ saŋiŋ irde har?” yineŋ gusuŋaŋ yiryiŋ.Irkeb, “Gwahabe, Doyaŋ Al Kuruŋ,” inaryum.29Gwaha yekeb Yesu beleŋ diliŋyaŋ sisaŋ yurdeb,“Ne niŋ dufaytiriŋ tareŋ irhar geb, nurhar gwa-hade po forok yiyyeŋ,” yinyiŋ. 30 Irkeb diliŋ wukyeke naŋkenaryum. Irkeb, “Sope dirhem gakeal kura ma po momoŋ yiriryeŋ,” yineŋ saŋiŋ poutaŋ yiryiŋ. 31 Gega irem go siŋare kuŋbe Yesubeleŋ sope yiryiŋ goyen tagalde tukukeb al naŋabana goŋ niŋ gobe nurde pasi hamiŋ.

32 Be, Yesuya komatmiŋya goyen siŋare heŋkuŋ hikeb uŋgura ketal urke mohoŋ kattiŋ alkura goyen Yesu hitte tawayamiŋ. 33 IrkebYesu beleŋ uŋgura go takira tikeb al mohoŋkattiŋ goyen mere tiyyiŋ. Irkeb al buda kuruŋgobe hurkuŋkat teŋbe, “Israel naŋa bana gaŋmata gahade kura ma keneŋ hityen!” yamiŋ.34 Goyenbe Farisi marbe, “Uŋgurayen kuruŋmiŋgote tareŋde uŋgura yakira teŋ hi,” yamiŋ.

Al Kuruŋyen meteŋ marbe budam moŋ35 Be, Yesu go taunyaŋya tiyuŋyaŋya kuruŋ

goyen kuŋbe Yudamarte gabu yayaŋmere igiŋ AlKuruŋ beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ yird yird gokesaba yirde hinhin. Irde al garbam miŋ kurayenkurayen goyen sope yirde hike igiŋ heŋ hinhan.36Gwaha teŋ kuŋ heŋyab al buda go yinyiŋ. Irdebal buda gobe sipsip kura yewek miŋmoŋ heŋbuniŋeŋ buniŋeŋ teŋ yiŋgeŋ gwaha mat kurasaŋiŋ hetek moŋ yara yeneŋbe buniŋeŋ wor ponurd yunyiŋ. 37 Irde komatmiŋ yago siraw meremat, “Biŋgebe sak yeŋ ep haŋ gega, biŋge goyenyad yad meteŋ marbe budam moŋ. 38 Niŋgebbiŋge meteŋ gote Doyaŋ Al Kuruŋ gusuŋaŋ irkebmeteŋ mar budam yad yerke meteŋmiŋde gorkuŋ biŋge yade hinayiŋ,” yinyiŋ.

10Yesuyen mere basaŋ mar 12(Mak 3:13-19; Luk 6:12-16)

1 Be, Yesu beleŋ komatmiŋ 12 goyen yinkekuŋgabu irkeb garbammiŋkurayenkurayen sopeyird yirdya uŋgura yakira teŋ teŋ tareŋya yunyiŋ.2Yesuyenmere basaŋmar 12 gote deŋembe gago:meheŋdebe Saimon deŋem kurabe Pita. Irdekuliŋ Andruya, Sebedi urmiŋwaraŋYemsya kuliŋYonya. 3 Filipya Batolomiyuya Tomasya teks yadyad al Matiyuya. Irde Tadiusya Alfius urmiŋ

Yemsya. 4 Irde Saimon Selotyabe* Yesu asogomhaniŋde kiryiŋ al Yudas Iskariotya.

Mere basaŋ marmiŋ meteŋ yunyiŋ(Mak 6:7-13; Luk 9:1-6)

5 Yesube go mar 12 goyen yad yerke kuniŋtiyamiŋ. Kuniŋ tikeb saba gahade yiryiŋ: “Al miŋhoyaŋ Yuda mar moŋ hitte ma kunayiŋ. IrdeSamaria marte taun kura bana ma po kunayiŋ.6 Israel marbe Al Kuruŋyen sipsip gega, meremiŋma nurde duwi hamiŋ geb, yeŋ hitte kunayiŋ.7 Kuŋ heŋyabe, ‘Al Kuruŋ beleŋ alya bereyamiŋdoyaŋ yird yird nalu gobe binde hihi,’ yineŋtagalde hinayiŋ. 8 Irde garbam mar sope yirde,al kamtiŋ yisaŋ heŋ, al busuka miŋyaŋbe sopeyirde, al uŋguramyaŋbeuŋgura goyakira teŋ kuŋhinayiŋ. Tareŋ gobe duliŋ tahaŋ geb, gwahadegoyen po deŋ wor muruŋgem moŋ duliŋ al faraŋyurde hinayiŋ. 9-10 Irkeb meteŋ teŋ hinayiŋ gokeal beleŋ faraŋdurdehinayiŋ. Niŋgeb kuniŋ yeŋbehora uŋkureŋ muŋ kura ma po teŋ kunayiŋ.Irde kalwa ma yawarnayiŋ. Uliŋhorbe ultiŋdehaŋ gog ep geb, hoyaŋ ma yawarnayiŋ. Ka-haŋbasaŋya genuŋya wor hoyaŋ ma yawarnayiŋ.11 Taunyaŋya tiyuŋyaŋya kuŋbe al kura gargardirtek al goke naŋkeneŋ yeneŋbe yeŋya hinayiŋ.Yeŋya heŋ kuŋ kuŋ meteŋtiŋ pasi irhet yeŋ nur-deb yubul teŋ hoyaŋdewor kunayiŋ. 12Be, al goteyare kuŋbe ya miŋ mar goyen, ‘Al Kuruŋ beleŋbitiŋ yisikamke ga hinayiŋ,’ yinnayiŋ. 13 Irke melgo deŋ ge igiŋ nurke yeneŋbe biŋ kamke heŋ heŋmata goyen gor po tubul tike hiyeŋ. Munaŋ igiŋma denke yeneŋbe biŋ kamke heŋ heŋmata gobedeŋ hitte mulgaŋ hiyyeŋ. 14 Al kura gargar madirde meretiŋ ma nurkeb mel gore Al Kuruŋyenmere pel irhet yeŋ bebak tinaŋ yeŋbe kahaŋtiŋdeniŋ tupi go busaŋ heŋ gab ya wet ma taun wetkura goyen tubul teŋ kunayiŋ. 15 Fudinde worpo dineŋ hime. Taun goyenter niŋ marbe kameAl Kuruŋ beleŋ al igiŋya buluŋya pota yiryeŋnalureb mata buluŋmiŋ gote muruŋgem buluŋwor po tenayiŋ. Bikkeŋ Sodomya Gomorayataundeniŋmar beleŋmata buluŋ teŋhinhangotemuruŋgem tamiŋ gote folekwor po tenayiŋ geb,”yinyiŋ.

Kanduk kurayen kurayen forok yenayiŋ(Mak 13:9-13; Luk 21:12-17)

16 Be, Yesu go sopte gaha yinyiŋ: “Deŋ ku-nayiŋ bana goŋbe buluŋ dirtek marbe budam

* 10:4: Yesu hinhin goyenterbe Roma gabman asogo irde haŋyen mar kura hinhan. Go mar gobe Selot yineŋ hinhan.

Page 18: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 10:17 15 Matiyu 10:39haŋ. Niŋgeb sipsip yad yermeke kulu duwi kahalbana kutŋeŋ tiniŋ tahaŋ. Niŋgeb deŋ meteŋ teŋkuŋ heŋyabe kunere beleŋ keŋkela dufay heŋga mata teŋ haŋyen go gwahade goyen po teŋhinayiŋ.† Kalyiŋgibe buluŋ gog kura tiya yeŋ manurde hityen. Niŋgeb deŋ wor matatiŋ gwahadepo teŋ kuŋ hinayiŋ. 17 Irdeb al niŋ nurde gameteŋ teŋ hinayiŋ. Mel gore merem yaŋ dirkemerere huwarnayiŋ. Irde kurabe gabu yayaŋdukuŋ dusulak tinayiŋ. 18 Ne niŋ buluŋ nurdehaŋ mar beleŋ dukuŋ megen niŋ doyaŋ markurayen kurayen diliŋde merere derde hinayiŋ.Irkeb ne niŋ gusuŋaŋ dirkeb mel goya Yuda marmoŋ al miŋ hoyaŋya goyen momoŋ yirnayiŋ.19-20 Niŋgeb waŋ dade merere dukuŋ gusuŋaŋdirkeb daha yiniŋ tihit yeŋ barbar ma yenayiŋ.Goyenter daha mat mere teŋ teŋ dufay duneŋduneŋ albe deŋ moŋ. Goyarebe Holi Spirit beleŋdufay dunke mere tinayiŋ geb, goke kandukŋeŋma nurde hinayiŋ.

21 “Be, goyenterbe ire itiŋya igiŋ ma heŋ kurabeleŋ al hay heke waŋ gasa yirke kamde hinayiŋ.Irde naniŋ beleŋ wor dirŋeŋ weŋ gwahade poyirnayiŋ. Irde diriŋ beleŋ huwarde naniŋyamiliŋyat mere ma nurde asogo yirde gasa yirkekamnayiŋ. 22 Al tumŋaŋ ne niŋ igiŋ ma nurdehaŋ mar beleŋ asogo dirde hinayiŋ. Goyenbegwaha dirde hike goke kafura ma heŋ saŋiŋ poheŋ hinayiŋ. Kuŋ kuŋ funaŋdebe Al Kuruŋ beleŋdawaryeŋ. 23 Niŋgeb ne niŋ teŋ buluŋ buluŋdirkeb busaharde hoyaŋde kuŋ hinayiŋ. Fudindewor po dineŋ hime. Deŋbe Israel naŋa bana niŋtaun kuruŋ gayen meteŋ teŋ kuŋ pasi ma irkeyane Al Urmiŋ gayen mulgaŋ heweŋ.

24-25 “Be, diriŋbe saba almiŋ gote dufay eptema fole iryeŋ. Dufaymiŋbe kuŋ saba almiŋ gotedufayya tuŋande heŋbe gor po bada hiyyeŋ. Be,meteŋ al wor doyaŋ almiŋde meteŋ goyen folema iryeŋ. Meteŋmiŋbe kuŋ doyaŋ almiŋ beleŋmeteŋ teŋ hi gwahade po teŋbe gor po badahiyyeŋ. Gwahade goyen po, deŋbe nere yufuknerhaŋ. Niŋgeb al beleŋ ne buluŋ nirde uŋgurayenkuruŋmiŋ Belsebul nineŋ haŋ kenem deŋbe dahadirnayiŋ? Buluŋ wor po dirnayiŋ. Al mali deŋtiŋga moŋ yeŋ nurde duneŋbe mere buluŋ mat worpo dirde hinayiŋ.

26 “Goyenpoga gwaha dirnayiŋ mar goke makafura henayiŋ. Dufayya mataya kura epte mapo banare hinayiŋ. Banare hitiŋ kuruŋ gobe

kame kawan po forok yeke al tumŋaŋ nurnayiŋ.27 Niŋgeb kamebe deŋ momoŋ dirde himyengayen kawan po tagalde hinayiŋ. Balmiŋde meredirde himyen goyen wor kawan tagalde hinayiŋ.28Almudunke kamnayiŋmar goke kafurama heŋhinayiŋ. Yeŋbe ultiŋ go po buluŋ irnayiŋ. Mu-naŋ go kamere tontiŋbe epte ma daha wet kurairnayiŋ. Gwahade yarabe ultiŋya tontiŋya kakalare yemeytek albe uŋkureŋ go po gab kafurairde hinayiŋ.

29 “Fiŋfuŋbe nu mukŋeŋ wor po gwahade kurayeŋ yentek moŋ gega, Al Kuruŋbe biŋ sir mayirde hiyen. Niŋgeb nu goyen kura daha wetkura tiyyeŋ gob Al Kuruŋbe nurde hike ga tiyyeŋ.30 Tonaŋtiŋ yuwalŋeŋ epte ma kapyaŋ hetekgoyen wor Al Kuruŋbe gwahade haŋ yeŋ keŋkelanurde hi. 31 Niŋgeb deŋbe Al Kuruŋ diliŋdebfiŋfuŋ buda damum gote folek wor po yeŋ deneŋhi geb, heŋ heŋtiŋ ge kafura ma heŋ hinayiŋ,”yinyiŋ.

Yesu niŋ tagalde hinayiŋ(Luk 12:8-9,51-53; 14:26-27; Mak 9:41)

32 Be, Yesu go sopte gaha yinyiŋ: “Al kura alhoyaŋ diliŋmar dufaymiŋ ne niŋ saŋiŋ irde hiyeŋgoyen tagalyeŋbe ne wor Nanne saŋiŋ miŋyaŋgote diliŋ mar, ‘Al gabe nere,’ ineŋ. 33 Munaŋal kura ne niŋ yeŋ al hoyaŋ diliŋ mar, ‘Nebema nurde unhem,’ yinyeŋ al gobe ne wor kameNanne saŋiŋ miŋyaŋ gote diliŋ mar, ‘Al gobe manurde unhem,’ ineŋ.

34Be, ga nurnaŋ ko. Nebe fuleŋamata isikamdekamde niŋ ma megen gar katmiriŋ. Ne wamiriŋgake teŋbe fuleŋare hinayiŋ. 35Nebe megen haŋmar beleŋ mata gaha teŋ hinayiŋ yeŋ wamiriŋ.Mata gobe gahade:‘Urmiŋ beleŋ naniŋ asogo iryeŋ.Wiriŋ beleŋ miliŋ asogo iryeŋ.Bere beleŋ huwarde uŋde miliŋ asogo iryeŋ.36 Gwahade goyen po al asogo wor po yirtek

marbe yiŋgeŋ miŋ bana gore po asogoyirnayiŋ.’ Maika 7:6

37 “Irde al kura miliŋya naniŋya niŋ uguŋ ponurde ne ma gama niryeŋ al gobe epte ma ko-matne hiyyeŋ. Irde al kura urmiŋya wiriŋya niŋuguŋ po nurde ne ma gama niryeŋ al goyen worepte ma komatne hiyyeŋ. 38 Irde ne niŋ teŋ kan-duk yeneŋ kamde kamdeniŋ bada henayiŋmarbeepte ma komatne henayiŋ. 39 Irde al kura megenheŋ heŋmiŋ ge uguŋ po dufay heŋ hiyeŋbe Al

† 10:16: Yesu beleŋ kunere niŋ yiriŋ gobe buluŋ mat ma yiriŋ. Kunerebe keŋkela dufay heŋ ga mata teŋ haŋyen goke nurde yiriŋ.

Page 19: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 10:40 16 Matiyu 11:17Kuruŋya epte ma hiriryeŋ. Goyenpoga ne niŋteŋ al kura heŋ heŋmiŋ ge ma nurde gama nirdehiyeŋ al gobe Al Kuruŋya heŋ heŋ gobe yendehiyyeŋ.

40 “Be, deŋ meteŋ teŋ kuŋ hikeya igiŋ dirdegargar dirde hinayiŋ gobene gayennirde haŋ yeŋnureŋ. Gwahaniryeŋgobenepomoŋ. Nannenadnerke wamiriŋ al goyen manaŋ igiŋ igiŋ iryeŋ.41 Irde al kura, ‘Al gabe Al Kuruŋyen mere basaŋal,’ yeŋ keneŋ igiŋ irde gargar iryeŋ al gobe merebasaŋ alyen muruŋgem tiyyeŋ. Irde al kura, ‘Algabe al huwak,’ yeŋ keneŋ igiŋ irde gargar iryeŋal gobe Al Kuruŋ beleŋ al huwakyen muruŋgemunyeŋ. 42 Irde al deŋem moŋ gar haŋ gayen kurakomatne yeŋ keneŋ bebak teŋ fe kura unkemelakbida iryeŋbe gote muruŋgembe soŋ ma hiyyeŋ,”yinyiŋ.

11Yesu beleŋ Yon Baptais niŋ yiriŋ(Luk 7:18-35)

1 Be, komatmiŋ 12 goyen saba yirde yirdebyubul tike kwamiŋ. Irkeb Yesube gor mat Galilinaŋa bana goŋ niŋ taun hoyaŋyaŋ wor Al Ku-ruŋyen saba yirde meremiŋ tagale yeŋ kuriŋ.

2 Gwaha teŋ kuŋ hikeb Yon Baptais koyarehinhinde gor po heŋbe Yesu Kristuyen mere mo-moŋ goyen nuryiŋ. Irdeb komatmiŋ kura hulyaŋyiryiŋ. 3 Irkeb kuŋbe, “Ge gayenbe Yon beleŋ alkura kame wayyeŋ yeke nurde hityen al goyenbege gago ma al hoyaŋ niŋ doyaŋ heŋ hitek?” ineŋgusuŋaŋ iramiŋ. 4 Irkeb, “Mulgaŋ heŋ kuŋbedindikeŋmere nurde haŋyamata teŋ himeneneŋhaŋya kuruŋ goyenYonmomoŋ irnayiŋ. 5Al diliŋtitmiŋbe naŋkeneŋ haŋ. Kahaŋ titmiŋbe tareŋheŋ harde kuŋ haŋ. Al busukamiŋyaŋbe uliŋ igiŋheŋ haŋ. Irde kirmiŋ titmiŋbe mere nurde haŋ.Al kamtiŋ manaŋ sopte huwarde kuŋ haŋ. IrdeAl Kuruŋ beleŋmegen niŋ alya bereya faraŋ yurdyurd mere igiŋ gobe al buniŋeŋ wor nurde haŋgayen kuŋ momoŋ irnayiŋ. 6 Irdeb, ‘Al kura neniŋ teŋ Al Kuruŋ niŋ dufaymiŋ tareŋ irtiŋ goyengo ma katyeŋbe Al Kuruŋ beleŋ guram irde saŋiŋiryeŋ,’ yihi innayiŋ,” yinyiŋ.

7 Gwaha yinkeb Yonyen komatmiŋ go mulgaŋheŋ kwamiŋ. Kukeb Yesu beleŋ Yon niŋ momoŋyire yeŋbe gaha yinyiŋ: “Deŋbe sawsawa pokuruŋ naŋa bana goŋbe da kinniŋ yeŋ kwaŋ?Duliŋ yamuŋ kurameŋe beleŋ tama yurtiŋ goyenyinniŋ yeŋ kwaŋ? 8Goyen moŋ kenem da wor pokinniŋ yeŋ kwaŋ? Al kura umŋa igiŋ titiŋ kura

kinniŋ yeŋ kwaŋ? Moŋ. Al horam yaŋ umŋaigiŋ teŋ det igiŋ igiŋ niŋ po nurde haŋ marbemegen niŋ doyaŋ mar karkuwaŋyen yayaŋ pohaŋ. 9 Goyenbe da kuŋ kinniŋ yeŋ kwaŋ? AlKuruŋyen mere basaŋ al? Gwaha, fudinde. Gegayeŋbe Al Kuruŋyenmere basaŋmar hoyaŋ goyenyara moŋ. Yeŋbe gote folek. 10 Al goyen goketeŋbe Al Kuruŋyen asaŋde gahade katiŋ hi:‘Mere basaŋ alne teŋ kermeke yeŋ wameheŋ heŋ

kuyeŋ.Meheŋ heŋ kuŋbe beleŋge sope irde gunyeŋ,’

yitiŋ hi. Malakai 3:111 Be, yitiŋ gwahade po meteŋ tiyuŋ al gobe alhoyaŋ moŋ. Yon Baptais beleŋ tiyuŋ. Niŋgebfudinde wor po, bere beleŋ kawaŋ yirtiŋ haŋkuruŋ gayen Yonyen meteŋ goyen fole irtek eptemoŋ hinhan. Yeŋ beleŋ meteŋ tiyuŋ gobe meteŋhoyaŋ kuruŋ gote folek wor po tiyuŋ. Goyenbeyeŋbe ne gayen neŋkela ma heŋ hi. Niŋgeb alkura deŋem moŋ gega neŋkela heŋ bebak teŋbeAl Kuruŋ beleŋ yende alya bereya doyaŋ yirde hibana goŋ hiyeŋ al gobe Al Kuruŋ diliŋdeb Yonfolek yeŋ kinyeŋ.

12-13 “Be, Moseyen sabaya Al Kuruŋyen merebasaŋ marte sabaya asaŋde katiŋ gobe Al Ku-ruŋ beleŋ yende alya bereya doyaŋ yird yirdgoyen tagalke waŋ waŋ Yon Baptais wor tagaluŋ.Niŋgeb Yon hitte mat waŋ waŋ gayen nalu hiteregabe Al Kuruŋ beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ yirdyird mata kawan forok yeŋ hike yeneŋbe al bu-dam bana goŋ kuniŋ yeŋ nurde kurut wor po yeŋhaŋ. Goyenbe tareŋmiŋde teŋ hikeb Al Kuruŋbeleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ yird yird goyen bu-luŋ irde haŋ. 14 Yonbe bikkeŋ Elaia beleŋ meteŋteŋ hinhin gwahade meteŋ tiyuŋ. Niŋgeb alkura kame Elaia wayyeŋ yeŋ Moseyen sabaya AlKuruŋyen mere basaŋ mar beleŋ tagaltiŋ goyenfudinde yeŋ nurde haŋ keneŋbe Yon Baptais gobeal gogo yeŋ nurnayiŋ. 15 Al kirmiŋ miŋyaŋbemere gayen keŋkela nurnaŋ ko.

16 “Be, gayenter niŋ marbe al matam dahadehaŋ yeweŋ? Be, go mar gobe diriŋ kura gabugasuŋde heŋ kari teŋ heŋya yiŋgeŋ uliŋ kadommohoŋde teŋ haŋyen go gwahade. Diriŋ gobekari teŋ heŋya kadom gineŋ teŋbe, 17 ‘Neŋ beleŋbuleluŋ fuk irde tikiŋ heŋ dunhet gega, gege matahaŋ. Irde esinayiŋ daw yeŋ al hakwa amboirde irdere niŋ tikiŋ heŋ dunhet gegama esahaŋ,’yineŋ kwep kwep yirde haŋyen go gwahade.

Page 20: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 11:18 17 Matiyu 12:418 Niŋgeb diriŋ teŋ haŋyen gwahade goyen po,mel gobe mere fudinde nurtek ma yirde hi.Niŋgeb Yon Baptais beleŋ beretya wainya maneke keneŋbe, ‘Al gobe uŋguram yaŋ,’ ineŋ hin-han. 19Munaŋ ne Al Urmiŋ gabe biŋgeya wainyanemeke neneŋbe, ‘Al gabe dulare niŋ al wor po.Irde yeŋbe teks yad yad marya Moseyen sabakeŋkela ma gama irde hike “mata buluŋ mar”yineŋ hityen mar gote kadom,’ nineŋ haŋyen.Goyenpoga al kura dufay wukkeŋ miŋyaŋbematamiŋ beleŋ gab kawan forok irde hiyeŋ geb,”yinyiŋ.

Biŋ mulgaŋ ma heŋ haŋ mar(Luk 10:13-15)

20 Be, Yesu go gwaha yineŋbe Al Kuruŋyentareŋde mata tiŋeŋ kurayen kurayen budam teŋhike ga bebakma teŋbemata buluŋmiŋ yubul mateŋ Al Kuruŋ hitte biŋ mulgaŋ ma hamiŋ margoyen goke igiŋ ma nurde gaha yiriŋ: 21 “Be,deŋ Yuda mar Korasin taundeya Betsaida taun-deya haŋ marbe ne beleŋ mata tiŋeŋ kurayenkurayen teŋ himeke neneŋ bebak titek yara gega,gwaha ma teŋ asogo nirde haŋ. Niŋgeb deŋ Yudamarte mata gwahade goke Al Kuruŋ beleŋ biŋ aryeke gote muruŋgem buluŋ wor po dunyeŋ geb,goke buniŋeŋ nurd duneŋ hime. Ne beleŋ Yudamar moŋ al miŋ hoyaŋ haŋyen taunde TairyaSaidonya gor kuŋmata tiŋeŋ forok yirmiriŋman-han mel gob araŋ po bebak teŋ mata buluŋmiŋge kandukŋeŋ wor po nurde amil erekkek horyirde tupi sam teŋ mata buluŋmiŋ go yubul teŋAl Kuruŋ niŋ biŋ mulgaŋ hewoŋ. 22 Fudindewor po dineŋ hime. Tairya Saidonya taundeniŋ marte mata buluŋ gote muruŋgembe kuruŋyarham. Goyenbe deŋ Yuda mar merene gamama irde haŋyen gote muruŋgembe yende folek,buluŋ wor po tenayiŋ geb. 23 Irde deŋ Kape-neam taunde niŋ mar, deŋbe dindikeŋ ge yeŋ,‘Neŋbe deŋniniŋ yaŋ,’ yeŋ turuŋ turuŋ teŋ AlKuruŋ niŋ bitiŋ ma mulgaŋ heŋ haŋ? Al Kuruŋbeleŋ kak ala bana demeyke kurkunayiŋ geb.Mata tiŋeŋ kurayen kurayen deŋ hitte forok yeŋhike yeneŋ haŋ gayen Sodom taunde forok yeŋhinhan manhan gor niŋ mar beleŋ mata goyenyeneŋbe mata buluŋmiŋ yubul teŋ Al Kuruŋ niŋbiŋ mulgaŋ hewoŋ. Irkeb buluŋ ma irkeb gahanaŋa gayenbe taun gobe hiwoŋ. 24 Fudinde dineŋhime, kameAl Kuruŋbeleŋ al igiŋya buluŋya potayiryeŋ nalureb Sodom niŋ marbe mata buluŋ teŋhinhan gote muruŋgem buluŋ tenayiŋ. Goyenbe

deŋ Kapeneam taunde niŋmarbe Sodom niŋmarbeleŋ kanduk tenayiŋ gote folek wor po tenayiŋgeb,” yinyiŋ.

Kanduk miŋyaŋ marbe Yesu hitte wanayiŋ(Luk 10:21-22)

25 Be, goya goyenbe Al Kuruŋ mere irde,“Adone, gebe naŋkiŋya megeŋya gote Doyaŋ AlKuruŋ. Gebe al yiŋgeŋ dufaymiŋ wukkek yeŋnurdehaŋmaryamegenniŋ alyen saba karkuwaŋyawartiŋ marya hittebe meteŋ teŋ hime kuruŋgate miŋ goyen bana kerde hayen. Goyenbe diriŋbeleŋ naniŋ miliŋ hitte tawuŋ hitiŋ yara al kurayiŋgeŋde saŋiŋde epte moŋ yeŋ nurde Al Kuruŋbeleŋ gab faraŋ duri yeŋ haŋ mar hitte yikalayiraŋ goke amaŋeŋ wor po nurde turuŋ girdehime. 26 Fudinde, buniŋeŋgebe kuruŋ geb, matagwahade forok iraŋ,” yiriŋ.

27 Irdeb, “Adone beleŋbe det kuruŋ gayendoyaŋ yird yird meteŋ gobe ne nunyiŋ. Nebeyende Urmiŋ wor po geb, yeŋ po gab keŋkelanurde nuneŋ hi. Al hoyaŋbe gwahade ma nurdnuneŋ haŋ. Irde Nannebe neya al kura ne beleŋbasiŋa yirde hime marya po ga nurd uneŋ hite.Al hoyaŋbe gwahade moŋ. 28Niŋgeb deŋ kandukkurayen kurayen yeneŋ goke bitiŋ misiŋ nurdehaŋ marbe ne hitte wanaŋ. Irkeb faraŋ durmekebitiŋ yurum heke hinayiŋ. 29Nebe delne kamtiŋ,irde dufayne manaŋ kipirtiŋ. Niŋgeb waŋ sabanenurde gama nirnayiŋ. Irkeb faraŋ durmeke bitiŋyurum hekeb hinayiŋ. 30 Sabane nurde gamairnayiŋ dineŋ hime gobemeteŋeŋmoŋ. Ne beleŋkanduk duneŋ hime gobe hipirkeŋ geb, ne hittewanaŋ,” yinyiŋ.

12Yesube Sabat nalu gote miŋ al(Mak 2:23-28; Luk 6:1-5)

1 Be, Yesu go Sabat nalu goyenter komatmiŋyagoya wit meteŋ kahalyaŋ kuŋ hinhan. Kuŋheŋyabe komatmiŋ yago goyen biŋge yirkeb witbilmiŋ kura yade igineŋ nene hinhan. 2 IrkebFarisimar beleŋ yeneŋbe, “Mel ga yena! Mel gabeSabat nalure mata gwaha ma teŋ hinayiŋ yeŋbisam irtiŋ goyen teŋ haŋ!” inamiŋ. 3 Irkeb Yesubeleŋwol heŋbe, “Deŋbe Al Kuruŋyen asaŋde De-witya kadom yagoya biŋge kamde mata tiyamiŋgote baraŋmiŋ goyen ma wor po kapyaŋ heŋnurde haŋyen? 4 Dewitbe Al Kuruŋyen ya balembana hurkuŋbe beret Al Kuruŋ untiŋ himam, AlKuruŋ doloŋ ird ird mata doyaŋ marte kudiŋeŋ

Page 21: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 12:5 18 Matiyu 12:27goyen kadomya yad namiŋ. Dewitbe Mose beleŋgwaha ma teŋ hinayiŋ yitiŋ goyen wor gogotiyyiŋ gega, goke kanduk kura ma kinyiŋ. 5 IrdeAl Kuruŋ doloŋ ird ird mata doyaŋ marbe Sabatnalure Al Kuruŋyen ya balembana heŋmeteŋ teŋheŋbeMoseyen saba buluŋ irde hinhan. Goyenbegote kanduk kura ma keneŋ hinhan goyen Al Ku-ruŋyen asaŋde katiŋbe ma kapyaŋ heŋ haŋyen?6 Fudinde dinhem. Mel gobe Sabat nalure AlKuruŋyen ya balem bana meteŋ teŋ hikeb matabuluŋ tahaŋ ma yineŋ haŋyen. Munaŋ nebe yagote folek geb, komatne yago neya tumŋaŋ heŋSabat nalure mata tahaŋ gabe mata buluŋ moŋgeb. 7-8Ne Al Urmiŋ gabe Sabat nalu gote DoyaŋAl Kuruŋ. Niŋgeb Al Kuruŋyen mere asaŋde,‘Nebe al beleŋ galak nird nird niŋ ma nurdehime. Kadombuniŋeŋ gird gird goke gab amaŋeŋnurde hime,’ yitiŋ goyen deŋ beleŋ mere gotemiŋ nurde haŋ manhan uliŋde merem moŋ margayen buluŋ buluŋ ma yirde hiwoŋ,” yinyiŋ.

Sabat nalure al haniŋ simsimam kura sope iryiŋ(Mak 3:1-6; Luk 6:6-11)

9 Be, gwaha yineŋbe gor mat kuŋ Yuda martegabu yare kuriŋ. 10 Bana goŋbe al kura haniŋsimsima hitiŋ goyen gor hinhin. Irke Farisi margore da misiŋde kura uliŋde merem yaŋ irniŋyeŋbe Yesu gusuŋaŋ iramiŋ. “Sabat nalurebe alkura garbam miŋyaŋ goyen sope irtek gobe Mo-seyen sabarebe igiŋ yitiŋ ma dahade?” inamiŋ.11 Gwaha inkeb, “Deŋ gayen sipsiptiŋ kura Sabatnalure mete titmiŋ bana kurkuyeŋbe igiŋ keneŋwasak tinayiŋ? Moŋ, kuŋbe teŋ isaŋ heŋ siŋarekernayiŋ geb. 12 Al Kuruŋ diliŋdeb sipsipbe detdirŋeŋ, munaŋ albe det kuruŋ wor po. NiŋgebSabat nalurebe mata igiŋ igiŋ po ga teŋ hitek,”yinyiŋ. 13 Irde al go, “Hange giŋ ira,” inyiŋ.Irke haniŋ giŋ irkeb haniŋ kurhan igiŋ hiyen gogwahade igiŋ wor po hiriŋ. 14 Goyenbe Farisimar gobe siŋare kuŋ yiŋgeŋ uliŋ daha mat Yesumayteke kami yeŋ mere sege iramiŋ.

Yesube Al Kuruŋ beleŋ basiŋa irtiŋ15 Be, Farisi mar beleŋ mata tiniŋ teŋ hinhan

goyen bebak teŋbe gasuŋ go tubul teŋ hoyaŋdekuriŋ. Kukeb al budam po gama irde kwamiŋ.Irkeb garbam miŋyaŋbe tumŋaŋ sope yirke igiŋhamiŋ. 16 Gwaha yirde al buda go guram dirhemgake al hoyaŋ ma momoŋ yirnayiŋ yeŋ hayhayyiryiŋ. 17Mata kuruŋ tiyyiŋ gobe Al Kuruŋ beleŋmere basaŋ almiŋ Aisaia mere irke asaŋde kayyiŋgote igineŋ kawan forok yiriŋ. Merebe gahade:

18 “Al gabe nere meteŋ al, basiŋa irmiriŋ goyen.Yeŋbe bubulkuŋne wor po yeŋ nurde uneŋ

hime.Irde yeŋ ge amaŋeŋ wor po nurde hime.

Holi Spirit teŋ kermeke ketal uryeŋ.Irkeb ne beleŋ al igiŋya buluŋya pota yirde gote

muruŋgem yuneŋ yuneŋ goyen megenal hike kwa kuruŋ gayen momoŋ yirdetukuyeŋ.

19 Yeŋbe al kuraya kadom mohoŋde teŋ kwepkwep ma tiyyeŋ.

Irde beleŋyaŋ mere kuware ma teŋ hikenurnayiŋ.

20 Al kura bisike kokaŋ go gwahade, buluŋ hiniŋteŋ hinayiŋ goyen buluŋ ma yiryeŋ.

Irde al kura buluŋheŋhulsi aymuk irtiŋ yarahinayiŋ goyen wor buluŋ ma yiryeŋ.

Matamiŋ gobe bada ma hiyyeŋ.Gwahade po teŋ teŋbe alya bereyamiŋ

tumŋaŋ yumulgaŋ teŋ pasi iryeŋ.21 Irke al miŋ hoyaŋ Yuda mar moŋ gore yeŋ ge

hekkeŋ nurde faraŋ yurd yurd niŋ doyaŋirde hinayiŋ,” yitiŋ hi. Aisaia 42:1-4

Yesuya Belsebulya(Mak 3:20-30; Luk 11:14-23; 12:10)

22 Be, gwaha yeŋ hikeyabe al kura uŋguraketal urtiŋ goyen teŋ wayamiŋ. Al gobe diliŋtitmiŋ irde mohoŋ manaŋ kattiŋ. Be, al gobeYesu beleŋ sope irkeb naŋkeneŋ mere teŋ tiyyiŋ.23 Irkeb gabu iramiŋ mar beleŋ mata go keneŋhurkuŋkat wor po teŋbe, “Mesaia Dewit Urmiŋkame wayyeŋ yeŋ haŋyen gobe al gago wet?”yamiŋ. 24 Goyenbe Farisi mar beleŋ mere gonurdeb, “Moŋ, uŋgurayen kuruŋmiŋ Belsebu-lyen tareŋde uŋgura gogo yakira teŋ hi,” yamiŋ.25 Irkeb Yesu gobe al dufay heŋ hinhan goyenyeneŋ bebak teŋbe gaha yinyiŋ: “Tiyuŋ kuruŋkura bana al beleŋ yiŋgeŋ uliŋ kadom asogogird teŋ bur yenayiŋ gobe saŋiŋ ma heŋ buluŋhenayiŋ. Irde al miŋ dirŋeŋ kura wor gwahadepo, yiŋgeŋ uliŋ kadom asogo gird teŋ bur yenay-iŋbe tumŋaŋ saŋiŋ ma heŋ hinayiŋ. Taunde niŋal wor gwahade po, awalikde ma hinayiŋbe eptema saŋiŋ heŋ hinayiŋ. 26Niŋgeb gwahade goyenpo Satan beleŋ yeŋ yufukde haŋ uŋgura budagoyen haram yirde yakira tiyyeŋbe dahademsaŋiŋ henayiŋ? Hubu geb. 27 Goyenbe deŋ beleŋBelsebulyen tareŋde uŋgura yakira teŋ hi nineŋhaŋ. Munaŋ deŋ gama dirde haŋmar wor uŋgurayakira teŋ haŋyen goyenbe ganuŋyen saŋiŋdemata go teŋ haŋ yeŋ nurde haŋ? Belsebulyen

Page 22: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 12:28 19 Matiyu 12:46tareŋde ma Al Kuruŋyen tareŋde? Mel gobeuŋgura yakira teŋ teŋ saŋiŋbe Al Kuruŋ hittemat waŋ hi yeŋ nurde haŋ geb, deŋ beleŋ nenineŋ haŋ gobe usi wor po irde haŋ yeŋ nurddunnayiŋ. 28 Niŋgeb nebe Al Kuruŋyen saŋiŋdeuŋgura yakira teŋ himyen geb, Al Kuruŋ beleŋdoyaŋ dird dird gobe bikkeŋ deŋ hitte gago forokyihi.

29 “Be, daha matbe al kura gore kuŋ al hoyaŋtareŋmiŋyaŋ gote yare hurkuŋ samuŋmiŋya det-miŋya yade kuyeŋ? Gwaha tiye yeŋbe al gorekuŋ saŋiŋ miŋyaŋ al go wa teŋ fere teŋ gab epteyamiŋdeniŋ detya samuŋmiŋya goyenyawaryeŋ.

30 “Be, al kura ne niŋ ma heŋ haŋ marbe aso-gone. Irde al kura Al Kuruŋ hitte al yukuŋ yukuŋniŋ faraŋma nurde haŋmarbe al bur yirdemeteŋgo buluŋ irde haŋ yeŋ nureŋ. 31 Niŋgeb al kuramata buluŋya sukal mereyamiŋ ge teŋ Al Kuruŋpohogay irkeb igiŋ halde unyeŋ. Goyenpoga alkura Holi Spirit sukal iryeŋ gobe Al Kuruŋ beleŋeptemawor po halde pasi ird unyeŋ. 32Al kura neAl Urmiŋ gayen asogo nirdemere buluŋ tiyyeŋbepohogaynirke igiŋ halde pasi irde uneŋ. Goyenbeal kura Holi Spirit beleŋ meteŋ teŋ hi yeŋ nurdnurd ga asogo irde mere buluŋ tiyyeŋ gobe eptema wor po mata buluŋmiŋ goyen halde unyeŋ.Megen gar heŋya, ma kame Al Kuruŋyen naluregor wor epte ma halde unyeŋ.

33 “Hebe igineŋ beleŋ gab dikala dirke he igiŋma he buluŋ yeŋ haŋyen. Niŋgeb igineŋ igiŋforok yewoŋ yeŋ nurdeb he go sope irde haraŋhenayiŋ. He goyen sope irde haraŋmahenayiŋbeigineŋ buluŋ buluŋeŋ forok yenayiŋ. 34 Deŋbekunere duwi yara buluŋ wor po geb. Meretiŋyamatatiŋyabe buluŋ ala po. Niŋgeb deŋ gwahadebeleŋ mere kura igiŋ ma po tinayiŋ. Hubu worpo. Bitiŋ bana dufay buluŋ beleŋ makiŋ hitiŋgore mohoŋtiŋde mat kat kuŋ hiyen. 35 Niŋgebal igiŋbe biŋde dufay igiŋ hinayiŋ goyen yadekawan yirde hiyeŋ. Munaŋ al buluŋbe biŋdedufay buluŋ hinayiŋ goyen kawan yirde hiyeŋ.36 Goke teŋbe fudinde wor po dineŋ hime, AlKuruŋ beleŋ al igiŋya buluŋya pota yiryeŋ naluregorbe melaktiŋ soŋ heke ne niŋ mere buluŋmat yitiŋ kuruŋ goke merere huwarde daniŋgwaha yamiŋ goyen Al Kuruŋ momoŋ irnayiŋ.37 Niŋgeb mohoŋtiŋde mat mere kat kuyeŋ goregab nalu goyenter mere teŋ haŋyen gote mu-ruŋgem igiŋ dunyeŋ ma buluŋ dunyeŋ goyennurnayiŋ,” yinyiŋ.

Al Kuruŋyen saŋiŋde det kura irke kinniŋ inamiŋ(Mak 8:11-12; Luk 11:29-32)

38 Be, Farisi mar kuraya Moseyen saba maryabeleŋ, “Tisa, Al Kuruŋyen saŋiŋde mata tiŋeŋkura irke kinniŋ yeŋ nurde hite,” inamiŋ. 39 IrkebYesu beleŋ wol heŋbe, “Dufay buluŋ kerde matamanaŋ buluŋ teŋ haŋ mar goreb mata tiŋeŋAl Kuruŋ beleŋ po ga irtek goke po gusuŋaŋheŋ haŋyen. Goyenbe bikkeŋ Al Kuruŋyenmere basaŋ al Yona beleŋ mata teŋ mere tiyyiŋgoyen po ga nurnayiŋ. Mata tiŋeŋ hoyaŋ kurama kennayiŋ. 40 Yonabe makaŋ dapŋa kuruŋbiŋde wawuŋ karwo goŋ hinhin gwahade po, neAl Urmiŋ gayen wor megeŋ biŋde naŋkahalyawawuŋya karwo heŋ. 41 Irde Niniwe taunde niŋmar gobe Yona beleŋ kuŋ Al Kuruŋyen merebasaŋ heŋ tagalkeb mata buluŋmiŋ yubul teŋAl Kuruŋ niŋ biŋ mulgaŋ hamiŋ. Goyenbe alyabereya gayenter gayenbe ne saba teŋ hime gabeYonayen saba gote folek gega, go ma nurde haŋ.Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ al igiŋya buluŋya potayiryeŋ nalurebe Niniwe niŋ mar beleŋ huwardebmerenemanurde haŋmar gayenmiŋge yirnayiŋ.42 Bikkeŋ Solomon beleŋ Israel naŋa doyaŋ irdehinhinyabe naŋa gisaw niŋ doyaŋ bere kuruŋkura Siba beleŋ Solomonyen dufaymiŋ wukkeŋgoyen nure yeŋ wayyiŋ. Goyenbe alya bereyagayenter niŋ gayenbe ne Solomonyen dufay folekgare saba yirde hime gega ma nurde haŋ. Niŋgebkame Al Kuruŋ beleŋ al igiŋya buluŋya potayiryeŋ nalureb doyaŋ bere Siba beleŋ huwardebmerene ma nurde haŋ mar gayen merem yaŋyiryeŋ.

43 “Be, uŋgura kura al uliŋde takira tike katkuyeŋ gobe mali naŋa al ma hitek bana goŋ kuŋusaŋ heŋ heŋ gasuŋ niŋ naŋkeneŋ kuŋ hiyeŋ.Goyenbe gasuŋ kura ma kinyeŋ. 44 Irdeb, ‘Bikkeŋhinhem gasuŋde gor mulgaŋ heweŋ,’ yiyyeŋ.Irdeb mulgaŋ heŋ waŋbe gasuŋ bikkek gobe AlKuruŋyenmere biŋdema kiryiŋ geb, halde haraŋheŋ sope irtiŋ yara kinyeŋ. 45 Irdeb kuŋbesopte uŋgura 7 yende saŋiŋ folek goyen yupi teŋtumŋaŋ waŋbe al goyen ketal urnayiŋ. Gwahatikeb al gobe haŋkapya hinhin gwahade moŋ,buluŋ wor po hiyyeŋ,” yinyiŋ.

Yesuyen kuliŋya haymiŋya(Mak 3:31-35; Luk 8:19-21)

46 Be, Yesu go hako po al buda kuruŋ goyenmere yirde hikeb miliŋya kuliŋya beleŋ mereirniŋ yeŋ waŋ siŋare heŋ doyaŋ irde hinhan.

Page 23: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 12:47 20 Matiyu 13:2247 Irkeb al kura beleŋ go yeneŋbe kuŋ Yesu goyen,“Momkeya kolge weŋya ginniŋ yeŋ waŋ siŋarega haŋ,” inyiŋ. 48 Irkeb wol heŋbe, “Ganuŋbemamne? Ganuŋbe kolne yago?” inyiŋ. 49-50 Irdebkomatmiŋ yago yeneŋ heŋyabe, “Al kura NanneAl Kuruŋ saŋiŋ miŋyaŋ gote mere nurde go pogama irde haŋ marbe kolne, hayneya mamneyagoya. Niŋgeb mamneya kolne weŋyabe gagohaŋ,” inyiŋ.

13Yasuŋ teŋ teŋ gote maya mere(Mak 4:1-9; Luk 8:4-8)

1 Be, go naŋa fay goyenter po Yesube hiyenya go tubul teŋ kuŋ fe ala kuruŋ siŋare kura gorkipiryiŋ. 2 Irkeb sopte al buda karimmawaŋ gabuiramiŋ. Irkeb bada heŋ hakwa kura hinhin hendegor hurkuŋ kipiryiŋ. Keperde hikeb al budakuruŋ gob fe siŋare huwarde hinhan. 3Hakwaregor heŋyabe saba budammaya mere mat al budago saba yiryiŋ. Maya meremiŋ kurabe gahade:“Yasuŋ al kura det muykeŋ tur ire yeŋ kuriŋ.4 Meteŋde kuŋ tur irde tukuriŋ. Irkeb kurabebeleŋyaŋ katamiŋ. Irke nu beleŋ waŋ yeneŋbenamiŋ. 5 Kurabe hora hereŋ megeŋ halgayiŋyaŋkatamiŋ. Megeŋ tolok moŋ geb, araŋ po kawaŋhamiŋ. 6 Goyenbe naŋa forok yeŋ temeykebfilginiŋ saŋiŋ moŋ geb, gwilgwal irde kamamiŋ.7 Det muykeŋ kurabe yamuŋ hirwaŋeŋ yaŋ hin-han bana goŋ kateŋ kawaŋ hamiŋ. Goyenbeyamuŋ duwi gore hurkuŋ awrum yurke nonbohamiŋ. 8Munaŋ det muykeŋ kurabe megeŋ igiŋwor poyaŋ kateŋ kawaŋ hamiŋ. Irde muykeŋuŋkureŋde matbe 100 igineŋ gwahade hamiŋ.Muykeŋ kurabe 60,munaŋkurabe 30 gwahade alaigineŋ heŋ tukamiŋ. 9 Al kirmiŋ miŋyaŋbe meregayen keŋkela nurnaŋ ko,” yiriŋ.

Daniŋ maya merere saba yird hinhin?(Mak 4:10-12; Luk 8:9-10)

10 Irkeb komatmiŋ yago goyen kuŋbe, “Daniŋgeb maya mere mat alya bereya saba yirde ha?”ineŋ gusuŋaŋ iramiŋ. 11 Irkeb, “Al Kuruŋ beleŋalya bereyamiŋ doyaŋ yird yird gote miŋbe ba-nare hi geb, al hoyaŋ beleŋ epte ma bebak titek.Goyen deŋbe Al Kuruŋyen tareŋde miŋ goyenigiŋ bebak tinayiŋ. 12 Niŋgeb keŋkela wor pomerene palŋa irde nurde hinayiŋ. Al kura biŋdemat fudinde wor po Al Kuruŋyen mere nurdehikeb Al Kuruŋ beleŋ meremiŋ igiŋ goyen uneŋtebaŋ irde hiyeŋ. Munaŋ al kura gwahade moŋ

gobe Al Kuruŋyen mere biŋde muŋ kura hiyeŋgoyen wor teŋ siŋa iryeŋ. 13Al gwahade gobe detyennayiŋ gega, epte ma det gote miŋ nurnayiŋ.Irde merebe nurnayiŋ gega, epte ma mere gotemiŋ bebak tinayiŋ. Niŋgeb gwahade po teŋhinayiŋ yeŋbe gago maya mere mat saba yirdehimyen.14 Al gwaha teŋ haŋ gokeb Al Kuruŋyen merebasaŋ al Aisaia beleŋ Al Kuruŋyen mere nurdeasaŋde kayyiŋ gobe gago forok yeŋ hi. Merebegahade:‘Deŋbe merene nurde hinayiŋ, irde keneŋ hi-

nayiŋ gega, bebak ma po teŋ hinayiŋ.15 Fudinde wor po, mel gate biŋbe saŋiŋ wor po.

Kirmiŋbe migisuŋ yurtiŋ, irde diliŋbe malatitiŋ.

Moŋ manhan kirmiŋde nurde, diliŋde yeneŋbebiŋde matbe bebak wor po teŋ ne hittemulgaŋ heŋ wake sope yirmewoŋ,’ yitiŋhi. Aisaia 6:9-10

16-17 Niŋgeb fudinde wor po dineŋ hime. BikkeŋAl Kuruŋyen mere basaŋ marya al huwak bikkeŋhinhan gobe daha wor deŋ beleŋ mata kuruŋyeneŋ haŋ gayen yentewoŋ yeŋ nurde hinhan.Goyenbe go ma yeneŋya kamamiŋ. Mere deŋnurde haŋ gayen wor nurtewoŋ yeŋ nurde hin-han. Goyenbe ma nuramiŋ. Munaŋ deŋbe naluigiŋde forok yaŋ geb, diltiŋde det igiŋ yeneŋ, kir-miŋtiŋde mere igiŋ igiŋ nurde haŋ gago. Niŋgebgoke amaŋeŋ nurde hinayiŋ.

18 “Gwahade geb yasuŋ alyen maya mere gotemiŋ momoŋ direŋ tihim geb, keŋkela nurde be-bak tinaŋ ko. 19 Muykeŋ beleŋyaŋ katamiŋ gotemiŋbe da? Gobe al kura Al Kuruŋ beleŋ yendealya bereya doyaŋ yird yird saba gote miŋ nurdebebak ma tiyyeŋ. Irke uŋgura beleŋ waŋ saba goteŋ siŋa irde biŋ sam irke mere goke ma nuryeŋgogwahade. 20Megeŋhalgayiŋyahora arat hereŋdet muykeŋ katamiŋ gote miŋbe gahade: al kuraAl Kuruŋyen saba tiŋeŋya nurdeb araŋ po igiŋigiŋ yeŋ gama iryeŋ. 21Goyenbe mere go keŋkelama biŋde kurkuŋ kipiryeŋ geb, ulyaŋde ma AlKuruŋyen mere goyen gama iryeŋ. Al Kuruŋyensaba nurde gama irde hiyeŋ gega, al beleŋ buluŋbuluŋ irke gote kanduk keneŋbe bada heŋ araŋpo Al Kuruŋyen saba go tubul tiyyeŋ. 22 Yamuŋduwi forok yitiŋ bana det muykeŋ katamiŋ gotemiŋbe gahade: al kura Al Kuruŋyen saba nurdegama irde hiyeŋ. Irde megen niŋ mata teŋ teŋyamegenniŋ samuŋyad yad dufay beleŋ tuluŋ tikebAl Kuruŋyen saba goyen igineŋ miŋmoŋ hiyyeŋ.

Page 24: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 13:23 21 Matiyu 13:4523Goyenpogamegeŋ igiŋyaŋworpokatamiŋ gotemiŋbe gahade: al kura Al Kuruŋyen saba nurdebebak teŋ gama irde hiyeŋ gob gote igineŋbebudam wor po forok yenayiŋ. Muykeŋ kurabe ig-ineŋ 100 forok yiryeŋ. Kurabe 60, munaŋ kurabe30 forok yiryeŋ go gwahade. Muykeŋ buda gobigineŋ kurayen kurayen forok yenayiŋ,” yinyiŋ.

Yamuŋ buluŋyen maya mere24 Be, Yesu go gwaha yineŋ saba yire yeŋbe

maya mere hoyaŋ gahade yinyiŋ: “Al Kuruŋbeleŋ yende alya bereya doyaŋ yird yird gobegahade: al kura wit muykeŋ goyen meteŋmiŋdeyukuŋ tur yiryiŋ. 25Goyenbewawuŋbe al tumŋaŋfirtiŋde hikeb al gote asogom beleŋ kuŋ yamuŋduwi muykeŋ goyen wit muykeŋ tur irtiŋyaŋgoyen tur yirde yukuŋbe kuriŋ. 26 Kame wit gokawaŋ heŋ kuŋ igineŋ hiniŋ teŋ hikeb yamuŋduwi goyen manaŋ forok yeŋ tukamiŋ. 27 Irkebmeteŋ gote miŋ alyen meteŋ mar beleŋ waŋbe,‘Doyaŋ al, gebe wit muykeŋ haraŋ gega, ya-muŋ duwi gob daha mat forok yaŋ?’ inamiŋ.28 Irkeb, ‘Asogone kura beleŋ mata ga tiyuŋ geb,’yinyiŋ. Irkeb meteŋ marmiŋ beleŋ, ‘Niŋgebkuŋ wasiniŋ?’ ineŋ gusuŋaŋ iramiŋ. 29 Irkeb,‘Goŋmiŋ. Moŋgowasehet yeŋwitmanaŋ tumŋaŋwasinak ge. 30 Yubul tike tumŋaŋde karkuwaŋhenayiŋ. Sak nalure gab wasitek. Goyare gabmeteŋ marne yamuŋ duwi wa walde kumga teŋteŋ niŋ yad fere teŋ yernayiŋ. Munaŋ witbe yadeyukuŋ yadi yerd yerd ya kuruŋde gor yernayiŋ,’yinyiŋ,” gwahade Yesu beleŋ mel go momoŋyiryiŋ.

Mastet bilmiŋya yisyat maya mere(Mak 4:30-32; Luk 13:18-21)

31 Be, Yesu go maya mere hoyaŋ wor yinyiŋ.“Al Kuruŋ beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ yirdyird gobe mastet he bilmiŋ dirŋeŋ muŋ worpo go gwahade. Al kura beleŋ mastet bilmiŋgoyen teŋbe meteŋmiŋde haryiŋ. 32 Dethoyaŋ muykeŋbe karkuwaŋ, munaŋ mastet hemuykeŋbe dirŋeŋ muŋ wor po gega, kawaŋ heŋkuruŋ heŋbe meteŋde gor det haryiŋ goyen foleyiryeŋ. Irkeb nu beleŋ waŋ haniŋ hereŋ hagamyirde gor hinayiŋ,” yinyiŋ. 33 Irdeb sopte posiraw mere hoyaŋ yinyiŋ. “Al Kuruŋ beleŋ yendealya bereya doyaŋ yird yird gobe Bere kura yisteŋ palawa kuruŋya tigiri teŋ tubul tikeb palawago ditdi nene kuruŋ hiyyeŋ go gwahade goyen,”yinyiŋ.

Maya mere mat po saba yirde hinhin(Mak 4:33-34)

34 Yesu beleŋ al buda mere gwahade yirdehinhin gobe maya mere mat po yirde hinhin.Mere keŋkelak mat ma yirde hinhin. Maya meremat po yirde hinhin. 35Niŋgeb Yesu beleŋ mayamere mat saba tagalde hinhin gobe Al Kuruŋbeleŋ mere basaŋ almiŋ mere irke asaŋde kayyiŋgote igineŋbe gogo forok yiriŋ. Merebe gahade:“Sabanebe maya mere mat po tiyeŋ.Irde det banare hitiŋ al kura bebak titek moŋ

goyen tagaleŋ,” yitiŋ hi. Tikiŋ 78:2Yamuŋ buluŋyen siraw mere gote miŋ

36 Be, Yesu gobe al buda kuruŋ go yubul teŋ yahiyende gor mulgaŋ hiriŋ. Irkeb komatmiŋ yagokuŋbe, “Yamuŋ duwi niŋ maya mere mat tagalhagote miŋ goyen momoŋ dira,” inamiŋ. 37 Irkebgaha yinyiŋ: “Wit muykeŋ igiŋ kuŋ haryiŋ algobe ne Al Urmiŋ gayen. 38 Meteŋ gobe megeŋkuruŋ gayen gake yihim. Munaŋ wit muykeŋgobe Al Kuruŋyen dirŋeŋ weŋ. Yamuŋ duwigobe Al Buluŋyen dirŋeŋ weŋ. 39 Irde yamuŋduwi muykeŋ tur iryiŋ al gobe uŋgura. Sak nalugobe nalu funaŋ, irde biŋge gabu ird ird margobe Al Kuruŋyen miyoŋ. 40Yamuŋ buluŋ waseŋkak alare yemeyke humga kunayiŋ go gwahadegoyen po, nalu funaŋdebe al hitte mata gwahadeforok yiyyeŋ. 41 Ne Al Urmiŋ gare miyoŋne yadyermeke kuŋ nere alya bereya haŋ bana goŋmata buluŋ teŋ haŋyen marya mata buluŋ tinaŋyineŋ al biŋ yade haŋyen marya go yukuŋ gabuyirnayiŋ. 42 Irde mel go yade kak ala buluŋ worpo bana goŋ yemeynayiŋ. Irkeb goŋ po heŋeseŋ misiŋ yiseŋ hinayiŋ. 43 Goyabe Al Kuruŋdiliŋde alya bereya huwak haŋyen gobe Al Kuruŋbeleŋ doyaŋ yirde hiyeŋde gor naŋa temeykewuk yitiŋ yara wukkek igiŋ wor po hinayiŋ. Alkirmiŋ miŋyaŋbe mere gayen keŋkela nurnaŋko,” yinyiŋ.

Samuŋyen maya mere44 Be, maya mere hoyaŋ wor yinyiŋ. “Al Kuruŋ

beleŋ yende alya bereya doyaŋ yirde hi gobegahade: samuŋ kura damumhende hoyaŋwor pomegeŋ biŋde bana kirtiŋ hinhin. Kurareb al kurasamuŋ gwahade gaŋ hi yeŋ ma nurdeya megeŋgoyen talde taldeb kinyiŋ. Keneŋbe sopte awuryiŋ. Irdeb amaŋ wor po heŋ kuŋ detmiŋ ku-ruŋ goyen al yunke damu tikeb gote muruŋgemtukuŋbe megeŋ goyen damu tiyyiŋ go gwahade.45 Al Kuruŋ beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ yirde hi

Page 25: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 13:46 22 Matiyu 14:14gote maya mere kurabe gahade: al kura beleŋselweŋ yara kura damum hende wor po goyengoke naŋkeneŋ kuŋ hinhin. 46 Kuŋ kuŋ igiŋ muŋwor po kura keneŋbe mulgaŋ heŋ yende samuŋkuruŋ goyen al yunke damu tikeb muruŋgem teŋtukuŋ det kusamuŋ wor po go damu tiyyiŋ gogwahade,” yinyiŋ.

Kamaŋ kuruŋyen maya mere47 Be, Yesu beleŋ sopte po gaha yinyiŋ: “Al

Kuruŋ beleŋ yende alya bereya doyaŋ yirde higobe gahade: makaŋ dapŋa yawarniŋ yeŋ kamaŋkuruŋ temeyamiŋ. Irdeb dapŋa miŋ kurayenkurayen yawaramiŋ. 48 Dapŋa makiŋ hihi yeŋnurdeb tuluŋ teŋ tukuŋ siŋare irde dapŋa igiŋbetiriyaŋ yeramiŋ. Munaŋ buluŋbe yemeyamiŋ gogwahade. 49Nalu funaŋdewor pore gorbe al hittemata gwahade go forok yiyyeŋ. Al Kuruŋyenmiyoŋ beleŋ waŋ al huwakya al mata buluŋteŋ hitiŋ marya goyen pota yirnayiŋ. 50 Irdemata buluŋ mar gobe yade kak ala kuruŋ banagoŋ yemeyke eseŋ misiŋ yiseŋ hinayiŋ,” yinyiŋ.51 Irdeb, “Maya mere kuruŋ dirhem gote miŋkeŋkela nurhaŋ we?” yinke, “Gwaha,” inamiŋ.52 Irkeb, “Bebak tihit yahaŋ geb, deŋbe Moseyensaba al kura saba bikkek po moŋ sabane gergeŋmanaŋ nurde tumŋaŋ yanarde haŋ al go gwahadedeneŋ hime. Niŋgeb deŋbe al kura yamiŋ banamat samuŋbikkekya gergeŋya yade siŋare katyeŋgo gwahade goyen po saba bikkekya gergeŋyatumŋaŋ nurde haŋ,” yinyiŋ.

Nasaret taunde kuriŋ(Mak 6:1-6; Luk 4:16-30)

53 Be, maya mere buda goyen momoŋ yirdebgasuŋ go tubul teŋ kuriŋ. 54 Kuŋbe taun gorheŋ kuruŋ hiriŋde gor forok yeŋbe gor niŋ Yudamarte gabu yare kuŋ al saba yirke hurkuŋkatteŋbe, “Ey, al gabe damde kuŋ Al Kuruŋyendufay wukkeŋya mata tiŋeŋ kurayen kurayen irdird tareŋya gayen yawaruŋ!” yamiŋ. 55 Irdeb,“Al gabe kapenta urmiŋ moŋ? Yeŋbe Mariaurmiŋ. Kuliŋ yagobe Yems, Yosep, SaimonyabeYudasya moŋ? 56 Haymiŋ yagob gar ma tumŋaŋhityen? Gega al gabe damde kuŋ dufayya tareŋyayawaruŋ?” yamiŋ. 57 Irdeb buluŋ nurd unamiŋ.Goyenbe Yesu beleŋ, “Al Kuruŋyen mere basaŋmarbe taunmiŋde niŋ marya tayŋeŋya beleŋpalap ma yirde meremiŋ ma nurde haŋyen,”yinyiŋ. 58 Irdeb yeŋ ge hekkeŋ ma nurde hinhangeb, gorbe mata tiŋeŋ budam ma forok yiryiŋ.

14Herot beleŋ Yon Baptais mayke kamyiŋ(Mak 6:14-29; Luk 9:7-9)

1 Be, Yesu beleŋ mata kuruŋ teŋ kuŋ hinhingoyen Galili naŋa gote doyaŋ al kuruŋ Herotbeleŋ mere momoŋmiŋ nuryiŋ. 2 Irdeb meteŋmarmiŋ go, “Yon Baptais maymeke kamuŋ al gogoyen sopte huwaruŋ geb, mata tiŋeŋ ird irdsaŋiŋ miŋyaŋ meteŋ teŋ kuŋ hi gogo,” yinyiŋ.

3-4 Be, Yon mayke kamyiŋ gote baraŋmiŋbegahade: Yon diliŋ gergeŋ hinhinyabe Herot beleŋkuliŋ Filip beremHerodias goraŋ iryiŋ. Irkeb Yonbeleŋ kawan po, “Mata gob buluŋ wor po tiyaŋgeb,” inkeb Herot beleŋ goke igiŋ ma nuryiŋ.Irdeb fuleŋa marmiŋ yinke Yon fere teŋ tukuŋkoyare keramiŋ. 5 Irde maymeke kamwoŋ yeŋnurde hinhin gega, al beleŋ Yon gob Al Kuruŋyenmere basaŋ al yeŋ nurd uneŋ hinhan geb, Yonmayde mayde niŋ kafura heŋ hinhin. 6 Be, Herotgobe miliŋ beleŋ kawaŋ kiryiŋ nalu go forokyekeb Herotya kadom weŋya gabu irde dulaŋ teŋhinhan. Irde tikiŋ hekeb Herodias wiriŋ beleŋgor gabu iramiŋ mar goke gege tiyyiŋ. IrkebHerot gobe amaŋ wor po hiriŋ. 7 Irdeb, “Detkuraŋ nurde gusuŋaŋ nirkeb igiŋ guneŋ,” ineŋdiliŋ mar biŋa tiyyiŋ. 8 Irkeb miliŋ beleŋ gwahainayiŋ inyiŋ gwahade po Herot inyiŋ. “Haŋkaga po Yon Baptais tonaŋ koroŋde kerde tawaŋnuna,” inyiŋ. 9 Irkeb doyaŋ al go kandukŋeŋnuryiŋ gega, bere go hitte biŋa tiyyiŋ goya albuda gor hinhan mar gore daha wet kura ninnakyeŋ nurdeb biŋa tiyyiŋ go po gama irde bere goreyiriŋ goyen po irde unyiŋ. 10 Irde fuleŋa marmiŋhulyaŋ yirke koyare kuŋbe Yon biŋiŋ walamiŋ.11 Irdeb Yon tonaŋ gobe koroŋde kerde tawaŋbere go unkeb yeŋ beleŋ tukuŋbe miliŋ unyiŋ.12 Be, Yon komatmiŋ beleŋ mere go nurdeb waŋhakwam goyen tukuŋ mete tiyamiŋ. Gwaha teŋkuŋbe Yon kamyiŋ goyen Yesu momoŋ iramiŋ.

Yesu beleŋ al 5,000 biŋge paka yiryiŋ(Mak 6:30-44; Luk 9:10-17; Yon 6:1-14)

13 Be, Yon kamyiŋ mere momoŋ goyen nur-deb Yesube komatmiŋya hakwa teŋ naŋa almemmoŋde duŋkureŋ balmiŋ hiniŋ yeŋ kwamiŋ.Irkeb naŋa bana go niŋ taunyaŋ niŋ marbeYesube goŋ kwa yeŋ nurdeb makaŋ fereŋ gamairde kwamiŋ. 14 Be, Yesu go kuŋ kuŋ fe siŋakurhan forok yeŋbe al buda kuruŋ goyen yeneŋbebuniŋeŋ yinyiŋ. Irde garbam miŋyaŋ marbeguram yirke igiŋ hamiŋ.

Page 26: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 14:15 23 Matiyu 15:915 Be, wawuŋ heweŋ teŋ hikeb komatmiŋ yago

beleŋ Yesu goyen, “Naŋa bana gab tiyuŋ bindemiŋmoŋ. Irde heŋ ga moŋ kidoma heweŋ tiyageb, al buda kuruŋ ga yinke tiyuŋyaŋ kuŋ yiŋgeŋbiŋge kura damu teŋ nenaŋ,” inamiŋ. 16 IrkebYesu beleŋ, “Moŋ, daniŋ kunayiŋ? Deŋ beleŋdet kura yunke nenaŋ,” yinyiŋ. 17 Irkeb, “Gwahadinha goyenbe neŋbe beret siptesoŋoŋya makaŋdapŋa yadi iraw po haŋ,” inamiŋ. 18 Irkeb,“Yawaŋ nunnaŋ,” yinyiŋ. 19 Irdeb al buda ku-ruŋ go, “Yamuŋyaŋ kepernaŋ,” yinke keperdetukamiŋ. Irkeb beret siptesoŋoŋya makaŋ dapŋayadi irawaya goyen yade kotaŋ kaŋ naŋkiŋdenaŋkeneŋ Al Kuruŋyen saŋiŋde guram yirdeyubala teŋ al yunnaŋ yineŋbe komatmiŋ yagoyunyiŋ. 20 Al buda kuruŋ gob biŋge go nen nenep po namiŋ. Irkeb komatmiŋ beleŋ biŋge dikŋeŋbuda iramiŋ gobe tiri 12 gwahade makiŋ yirtekhamiŋ. 21 Be, biŋge namiŋ mar al parguwak pokapyaŋ hamiŋbe 5,000 hiriŋ.

Yesu fe yuwalŋeŋ hende huwarde kuriŋ(Mak 6:45-52; Yon 6:15-21)

22 Be, gwaha teŋbe komatmiŋ yago, “Araŋeŋhakwa hende hurkuŋ fe ala siŋa kurhan kunaŋ,”yinke hakwa hende hurkuŋbe yeŋ wameheŋ heŋfe ala siŋa kurhan kwamiŋ. Irkeb Yesube gor heŋal buda kuruŋ goyen, “Tiyuŋtiŋyaŋ tiyuŋtiŋyaŋkunaŋ,” yinyiŋ. 23 Al buda go gwaha yineŋbeAl Kuruŋya mere tiyye yeŋbe dugu dabayiŋdekura gor hurkuriŋ. Kuŋ yeŋ uŋkureŋ goŋ hikebkidoma hiriŋ. 24Munaŋ komatmiŋ yagobemegeŋtubul teŋ fe ala kuruŋde hamiŋ. Goyenbe meŋehuwarke fe goyen makaŋ duba yara karkuwaŋkarkuwaŋ huwaramiŋ. Irkeb hakwa gobe muŋkura ma sor iryiŋ. 25 Be, naŋa miŋge heŋ hikebYesu go fe yuwalŋeŋ hende huwarde komatmiŋyago hitte kuriŋ. 26 Mel gore fe hende huwardewaŋ hike keneŋ kafura wor po heŋbe, “Gabeuŋgura!” yeŋ uliŋ barbar yeke daha tiniŋ tiniŋtiyamiŋ. 27 Goyenbe araŋ po Yesu beleŋ, “Kafurama yo. Ne waŋ hime geb. Tareŋ henayiŋ,”yinyiŋ. 28 Irkeb Pita beleŋ, “Doyaŋ Al Kuruŋ, gabefudinde ge keneŋbe ninke fe hende huwarde gehitte kweŋ,” inyiŋ. 29 Irkeb, “Igiŋge waya,” inyiŋ.Gwaha inkeb Pita go hakwa hende mat solok yeŋfe hende harde Yesu hitte kuriŋ. 30 Goyenbe kuŋheŋyabemeŋe keneŋ kafura heŋbe hako ga dolokyeŋ keneŋbe, “Doyaŋ Al Kuruŋ, faraŋ nura!” yeŋkekew tiyyiŋ. 31 Irkeb goyare po Yesu beleŋ haniŋtemeyde tanardeb isaŋ hiriŋ. Irdeb, “Daniŋ dufay

budam heŋ ne niŋ hekkeŋ ma nurde ha?” inyiŋ.32 Gwaha teŋbe hakwa hende hurkaryum. Irkebmeŋe kamyiŋ. 33 Irke gab hakwa biŋde hinhanmar gore keneŋ bebak teŋbe doloŋ irde, “Fudindewor po gebe Al Kuruŋ Urmiŋ,” inamiŋ.

Genesaret niŋ garbam mar sope yiryiŋ(Mak 6:53-56)

34 Be, gwaha teŋ kuŋ kuŋbe Genesaret naŋabeleŋ goŋ forok yamiŋ. 35 Irkeb al gor niŋ beleŋYesu keneŋ bebak teŋbe mere kerke naŋa goyenbana niŋ mar yinke garbam mar tumŋaŋ Yesuhitte yawayamiŋ. 36 Irdeb, “Garbam mar gayenyubul tike meŋe diba ulger niŋ gote muruŋ posisaŋ urdeb igiŋ henaŋ,” ineŋ eseŋ mere iramiŋ.Niŋgeb al garbam miŋyaŋbe Yesu go sisaŋ urdetumŋaŋde igiŋ hamiŋ.

15Yesu beleŋ asem yagot mata walde yunyiŋ(Mak 7:1-13)

1 Be, naŋa goyen bana meteŋ teŋ kuŋ hikeyabeYerusalem taun kuruŋde mat Farisi mar ku-raya Moseyen saba mar kuraya goyen Yesu hittewaŋbe, 2 “Daniŋ geb komatge yagobe asininiŋyagot mata ma gama irde haŋ? Yeŋbe dulatiniŋbe mali po biŋge nene haŋ. Haniŋ mahaldeya gwaha teŋ haŋ,” inamiŋ. 3 Irkeb wolheŋbe, “Munaŋ deŋbe daniŋ geb asetiŋ yagotmata niŋ po teŋbe Al Kuruŋyen merebe pel irdebuluŋ irdehaŋyen? 4AlKuruŋbeleŋbe, ‘Nantiŋyamamtiŋyabe palap yirde hinayiŋ,’ yitiŋ hi niŋgeb,‘Al kura naniŋya miliŋya mere buluŋ yiryeŋ gobemayke kamyeŋ,’ yitiŋ hi. 5 Goyenbe deŋbe sabagoyen tigiri teŋbe, ‘Al kura naniŋya miliŋya detkura faraŋ yurtek goyen ma yuneŋbe, “Igiŋ faraŋdurmewoŋ gega, Al Kuruŋ uneŋ yeŋ basiŋa irmiŋgeb, goma faraŋ dureŋ,” yinyeŋ gobemata buluŋmoŋ,’ yeŋ al saba yirde haŋyen. 6Niŋgeb al gwahamat saba yirke Al Kuruŋyen mere ma gama irdenaniŋya miliŋya palap ma yirde duliŋ haŋyen.Deŋbe gwahade goyen po asetiŋ yagot mata niŋteŋbe Al Kuruŋyenmere buluŋ irde haŋyen. 7Usimar wor wor, Al Kuruŋyen mere basaŋ al Aisaiabeleŋ asaŋde kayyiŋ gobe fudinde wor po deŋgake kayyiŋ. 8Merebe gahade:‘Mel gabe mohoŋde po turuŋ nirde haŋ.

Gega biŋdebe ne niŋ ma nurde haŋ.Hoyaŋde wor po haŋ.

9Mel gabe megen niŋ marte saba po gama irde alsaba yirde haŋ.

Page 27: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 15:10 24 Matiyu 15:37Mel gabe biŋ hende hende po doloŋ nirde

haŋ,’ yitiŋ hi geb,” yinyiŋ. Aisaia 29:1310 Be, Yesu gob mel Farisi marya Moseyen saba

marya goyen gwaha yineŋbe al buda kuruŋ gorhinhan go yinke yeŋ binde wayamiŋ. Irkeb,“Mere ga nurde bebak tinaŋ ko. 11 Det kuraal mohoŋde mat biŋde kurkuyeŋ gore Al Kuruŋdiliŋde al go buluŋ ma iryeŋ. Goyenbe det kuramohoŋdemat kat kuyeŋ gore po gabAl Kuruŋ dil-iŋde al go buluŋ iryeŋ,” yinyiŋ. 12 Gwaha yinkebkomatmiŋ yago beleŋ waŋbe, “Farisi marbe meretaha goke igiŋ ma nurde haŋ goyen yeneŋ bebaktaha?” inamiŋ. 13 Irkeb wol heŋbe, “He kuraNanne Al Kuruŋ tareŋmiŋ kuruŋ gore ma haryiŋgobe filginiŋ manaŋ tumŋaŋ wasiyeŋ. 14 Niŋgebdiliŋ titmiŋ buda gobe yeneŋ wasak tinaŋ. Melgobe saba fudinde goyen ma bebak teŋbe al matabuluŋde yukuŋ haŋ. Al kura diliŋ titmiŋ beleŋkadom yiŋgeŋ yara goyen beleŋ ikala irde tukuŋhime yiyyeŋ gobe tumŋaŋde kuŋ mete titmiŋdekatiryeŋ,” yinyiŋ. 15 Irkeb Pita beleŋ, “Mayamere gote miŋ momoŋ dira,” inyiŋ. 16 Irkeb,“Deŋ manaŋ dufaytiŋ muŋ kura ma wuk yeŋhaŋ? 17Det kura al mohoŋdemat biŋde kurkuyeŋgobe kamebe kat kuyeŋ gobe ma nurde haŋ?18 Goyenbe det mere kura al mohoŋde mat forokyeŋhaŋyengobebiŋdematwaŋhaŋyengeb, goregab Al Kuruŋ diliŋde al go buluŋ yirde haŋyen.19Dufay buluŋ, al gasa yirke kamde kamde mata,al kura berem yaŋ gore bere hoyaŋya duwanteŋ teŋ mata, alya bereya foŋeŋde leplep mata,kawemata, merere huwarde usimatmere teŋ teŋmatayabe mere buluŋ mat teŋ teŋ mata kuruŋgobe al biŋdemat pul yeŋhaŋyen. 20Det gwahadegore gab Al Kuruŋ diliŋde al buluŋ yirde haŋyen.Haniŋ hal hal mata keŋkela ma gama irde dulatinayiŋ gore al buluŋ ma yiryeŋ,” yineŋ sabayiryiŋ.

Kenan marte bere gote dufay saŋiŋ(Mak 7:24-30)

21 Be, Yesu go naŋa hinhin goyen tubul teŋSaidon taunya Tair taunyat naŋa bana goŋ ko-matmiŋ yagoya kwamiŋ. 22 Irkeb taun iraw goyenbindere tiyuŋ kura hinhinde gor mat Kenan marbere kura gore Yesu hitte waŋbe, “Doyaŋ AlKuruŋ, Dewit Urmiŋ, buniŋeŋ nirde faraŋ nura.Wernebe uŋgura beleŋ waŋ herŋeŋ irtiŋ hi geb,buluŋ buluŋ wor po irde haŋ,” ineŋ eseŋ uryiŋ.23 Goyenbe Yesube meremiŋ goyen muŋ kurahaywaŋ ma hiriŋ. Irkeb komatmiŋ yago beleŋ,

“Eseŋ durde gama dirtiŋde po hi geb, takira tikekwi,” inamiŋ. 24 Irkeb wol heŋbe, “Nebe Israelmar Al Kuruŋyen sipsip meremiŋ ma nurde duwihitiŋ goke po wamiriŋ geb,” yiriŋ. 25 Irkeb beregore waŋ palap irde dokolhoŋ yuguluŋ teŋbe,“Doyaŋ Al Kuruŋ, faraŋ nura,” inyiŋ. 26 Irkeb wolheŋbe, “Diriŋde biŋgebe epte ma goraŋ yirde yadkulumiŋ yago yunke nenayiŋ,” inyiŋ. 27 Gwahainkeb bere gore wol heŋbe, “Doyaŋ Al Kuruŋ,mere gobe fudinde ninha gega, diriŋde biŋgedikŋeŋ katnayiŋ gob kulu wor nene haŋyen.Niŋgeb faraŋ nurayiŋ,” inyiŋ. 28 Irkeb Yesu beleŋ,“Bere, ne niŋ hekkeŋ wor po nurha geb, gusuŋaŋnirha gote igineŋ forok yiyyeŋ geb,” inyiŋ. Be,wiriŋ gobe goyare go po igiŋ hiriŋ.

Al garbam kurayen kurayen sope yiryiŋ29 Be, Yesu go naŋa goyen tubul teŋ mulgaŋ

heŋ Galili fe ala kuruŋ fereŋ kuŋ kuŋbe dugudabayiŋde kura gor hurkuriŋ. 30 Irkeb al budamwor po yeŋ hitte wayamiŋ. Waŋ heŋyabe alkahaŋ nonbo hitiŋ, diliŋ titmiŋ, uliŋ albo yirtiŋ,mohoŋ kattiŋyabe garbam hoyaŋ miŋyaŋ maryagoyen sope yirke igiŋ henaŋ yeŋ nurde yawaŋkahaŋ miŋde yeramiŋ. Irkeb sope yiryiŋ. 31 Algabu iramiŋ mar beleŋ mohoŋ kattiŋ mere tikeyenamiŋ. Uliŋ albok hitiŋ goyen igiŋ heŋ, kahaŋbuluŋ hitiŋ goyen huwarde kuŋ waŋ teŋ, diliŋtitmiŋ naŋkeneŋ tike yeneŋbe hurkuŋkat teŋbeIsrael marte Al Kuruŋ go turuŋ irde kasor iramiŋ.

Al 4,000 biŋge yunke namiŋ(Mak 8:1-10)

32 Be, Yesu beleŋ komatmiŋ go yinke wakeb,“Al buda kuruŋ gabe tumŋaŋde hiteke kuŋ kuŋyereŋkek hihi. Goyenbe det go kura netek miŋ-moŋ hahaŋ. Biŋge ma nene tiyuŋmiŋ kunayiŋbebeleŋyaŋ kamnayiŋ geb, buniŋeŋ yeneŋ hime,”yinyiŋ. 33 Irkeb komatmiŋ beleŋ wol heŋbe,“Tiyuŋ binde miŋmoŋ naŋa gahade gab biŋgedamde niŋ yade al buda kuruŋ gahade gayenyunteke nenayiŋ?” inamiŋ. 34 Irkeb, “Beretbedahade haŋ?” yinkeb, “Beretbe 7yamakaŋ dapŋamukŋeŋ yadi kura goya po haŋ,” inamiŋ.

35 Be, al buda gabu iramiŋ go megen keprnaŋyinke keperde tukamiŋ. 36 Irkeb beretya dapŋayago yadeb Al Kuruŋ igiŋ nurde uneŋbe beretyadapŋaya go yubala teŋbe komatmiŋ yago alyukuŋ yunnaŋ yeŋ yunyiŋ. Irkeb gwaha potiyamiŋ. 37 Al buda kuruŋ gobe biŋge gonene ep wor po namiŋ. Irkeb Yesuyen ko-mat beleŋ biŋge dikŋeŋ al beleŋ ep nene yubul

Page 28: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 15:38 25 Matiyu 16:23tiyamiŋ goyen yade tiri 7 gwahade makiŋ yirtekiramiŋ. 38 Bereya diriŋya ma kapyaŋ heŋ al par-guwak po kapyaŋ hamiŋbe 4,000 hiriŋ. 39 Biŋgeyunke neke gabe, “Tiyuŋtiŋyaŋ tiyuŋtiŋyaŋ ku-nayiŋ,” yinyiŋ. Irdeb komatmiŋya hakwa hendehurkuŋbe naŋa kura Magadan taun binde beleŋgoŋ kwamiŋ.

16Mata tiŋeŋ kura ira ineŋ gusuŋaŋ iramiŋ(Mak 8:11-13; Luk 12:54-56)

1 Be, Yesu go goŋ hikeb Farisi marya Sadusimarya beleŋ Yesu hitte waŋbe tuŋaŋ urniŋ yeŋ,“Mata tiŋeŋ Al Kuruŋ beleŋ irtek goyen kurairke kinniŋ,” inamiŋ. 2 Irkeb Yesu beleŋ, “Deŋbewawuŋbana heŋ naŋa buk yekeb, ‘Kadila heweŋtiya,’ yeŋ haŋyen. 3 Irde wampotbe, ‘Naŋa buluŋhihi geb, kigariŋ kateŋ tiya,’ yeŋ haŋyen. Deŋbenaŋkiŋ keneŋ gab kadila heweŋ tiya ma kigariŋkateŋ tiya goyen keŋkela nurde haŋyen. Goyenbegayenter niŋmar goke teŋbeAl Kuruŋbeleŋmataforok yirde hi goyen daniŋ geb yeneŋ bebak mateŋ haŋ? 4 Deŋ gayenter niŋ marbe mata buluŋteŋ Al Kuruŋ harhoktiŋ uneŋ haŋ geb, matatiŋeŋ kurayen kurayen goke po naŋkeneŋ haŋ.Goyenbe kura kinniŋ yekebYona hittemata forokyiriŋ* go gwahade goyen po kame dikala direŋ,”yineŋbe mel goyen yubul teŋ hoyaŋde kuriŋ.

Farisi marya Sadusi maryat saba buluŋ(Mak 8:14-21)

5 Be, fe ala kuruŋ go warde siŋa kurhankwamiŋya goyenbe komatmiŋ go biŋ sir yekebberet kura ma yade ga kwamiŋ. 6 Be, Yesu beleŋFarisimarya Sadusimarya goke komatmiŋ goyen,“Keŋkela heŋ hinaŋ ko. Moŋgo mel gote yisbeleŋ buluŋ diryeŋ geb,” yinyiŋ. 7 Gwaha yinkebkomatmiŋ beleŋ, “Beret kura ma yad wayhetgeb, gogo dina,” yeŋ yiŋgeŋ uliŋ kadom meregird tiyamiŋ. 8 Komatmiŋ go mere kusa irdehike yeneŋbe, “Daniŋ dindikeŋ uliŋ beretniniŋmiŋmoŋ yeŋ haŋ? Deŋbe ne niŋ ma hekkeŋnurde haŋ? 9 Muŋ kura ma po bebak teŋ haŋ?Beret siptesoŋoŋ al 5,000 namiŋ gote dikŋeŋbetiri dahade makiŋ yirtek hamiŋ? 10 Goyen moŋkenem beret 7 goyen al 4,000 naŋ gote dikŋeŋyade tiri dahade makiŋ yirtek haŋ? 11 Farisimarya Sadusi maryat sababe yis beleŋ palawabana hilyaŋ kutiŋ yara al hoyaŋ kuruŋ gote dufay

buluŋ yirde hi goke dineŋ hime. Beret niŋ mayeŋ hime gayen daniŋ geb bebak ma teŋ haŋ?Niŋgeb sopte dineŋ hime, Farisi marya Sadusimaryat yis beleŋ buluŋ diryeŋkek geb, keŋkelaheŋ hinayiŋ,” yinyiŋ. 12Be, gwaha yinke gab, “Yisberet bana irde haŋyen goke ma dineŋ hi. Farisimarya Sadusimaryat sababe yis yara gokehayhaydirde hi,” yeŋ nuramiŋ.

Yesu, gebe Mesaia(Mak 8:27-30; Luk 9:18-21)

13 Be, Yesu go komatmiŋya naŋa bana go tubulteŋ kuŋ Sisaria Filipai taun binde binde heŋheŋbe gusuŋaŋ yiryiŋ. “Ne Al Urmiŋ gayen gakeal hoyaŋ beleŋ ganuŋ yeŋ haŋ?” yinyiŋ. 14 Irkebwol heŋbe, “Al kura beleŋ gebe Yon Baptais yeŋhaŋ. Munaŋ kura marbe Elaia gineŋ haŋ. KurabeYeremaiamaAl Kuruŋyenmere basaŋmar hoyaŋkura goyen gineŋ haŋ,” inamiŋ. 15 Irkeb, “Munaŋdeŋ gayenbe nebe ganuŋ yeŋ nurd nuneŋ haŋ?”yinyiŋ. 16 Irkeb Saimon Pita beleŋ, “Gebe Mesaia,Al Kuruŋ gwahader hitiŋ al gote Urmiŋ,” inyiŋ.17 Gwaha inkeb, “Mere gobe Nanne Al Kuruŋsaŋiŋ miŋyaŋ al gore ginke gab gago yaha. Alkura beleŋ ma mere goyen momoŋ gira. NiŋgebAl Kuruŋ beleŋ guram girde saŋiŋ giryeŋ. 18Gebene niŋ dufayge hora yara tareŋ irha geb, Pitagineŋ hime. Niŋgeb hora go hendebe nere alyabereya yereŋ. 19 Irde Al Kuruŋyen alya bereyadoyaŋ yird yird saŋiŋ goyen ge guneŋ. Niŋgeb gebeleŋ igiŋ yawayiŋbe Al Kuruŋ wor igiŋ yiyyeŋ.Irde ge beleŋ buluŋ yawayiŋbe Al Kuruŋ worbuluŋ yiyyeŋ,” inyiŋ. 20Gwaha ineŋbe tumŋaŋdekomatmiŋ goyen, “Al hoyaŋ kura hitte ne niŋ yeŋ,‘Yeŋbe Mesaia,’ ma yinnayiŋ,” yineŋ utaŋ yiryiŋ.

Kamde kamdemiŋ ge kawan tagalyiŋ(Mak 8:31–9:1; Luk 9:22-27)

21 Be, goyenter mat komatmiŋ yago goyenkawan po, “Nebe Yerusalem kweŋ. KumekebYuda marte doyaŋ mar parguwakya Al Kuruŋdoloŋ ird ird mata doyaŋ marte karkuwaŋyabeMoseyen saba marya beleŋ buluŋ buluŋ nirdemununke kameŋ. Goyenpoga kameŋ goyenyereŋkek hekeb huwareŋ,” yinyiŋ. 22 Irkeb Pitabeleŋ mere go nurdeb yeŋ muŋ po tapat irdebineŋ teŋbe, “Doyaŋ Al Kuruŋ, gwaha ma tiyayiŋ.Mata gobe ge hitte ma po forok yiyyeŋ geb,”inyiŋ. 23 Irkeb fulgaŋ kaŋ Pita keneŋbe, “Satan,hoyaŋ kwa! Gebe beleŋne pet teŋ ha geb. Dufay

* 16:4: Yonabe wawuŋ karwomakaŋ dapŋa kuruŋmiliŋ gote biŋ bana heŋbe sopte siŋare katyiŋ. Gobe Yesu kamyiŋde mat yereŋkekheke sopte huwaryiŋ gote tuŋaŋeŋ.

Page 29: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 16:24-25 26 Matiyu 17:20-21gobe Al Kuruŋyen moŋ, alyen dufay po geb,”inyiŋ.

24-25 Gwaha teŋbe komatmiŋ yago goyen gahayinyiŋ: “Al kura gama nirde kanduk yeneŋyiŋgeŋ ge kafura heŋ harhok nunyeŋ al gobekame toneŋbe kanduk kinyeŋ. Munaŋ al kurane gama nirde kamde kamde niŋ ma kafura heŋkanduk kuruŋ teŋ uliŋ misiŋ kateŋ hiyeŋ al gobetoneŋbe igiŋ hiyeŋ. Niŋgeb al kura ne gamanire yeŋbe megen niŋ dufayya mataya harhokyunyeŋ. Irdeb kanduk yeneŋ hiyeŋ gega, yiŋgeŋge ma nurde gama po nirde hiyeŋ. 26 Al kuramegen niŋ samuŋ budamyade deŋemyaŋ hiyyeŋgega, al gobe Al Kuruŋ diliŋdeb kamtiŋ yarahiyyeŋ gobe daha tiyyeŋ? Gobe igiŋ moŋ, buluŋwor po. Niŋgeb megen niŋ samuŋ kura teŋ goreAl Kuruŋyen bearar bana hiyeŋ al gob epte madamu teŋ tumulgaŋ titek. 27 Ne Al Urmiŋ gabkamebe Nanne Al Kuruŋyen saŋiŋ turŋuŋ yaŋgoyen manaŋ kateŋ. Goya goyenbe miyoŋmiŋyakattek. Irdeb alya bereyat matamiŋ dahadedahade goyen gote muruŋgembe gwahade poyuneŋ. 28 Goyenpoga deŋ gar haŋ gayen kurabema kamdeya ne Al Urmiŋ gare Al Kuruŋyentareŋde alya bereyamiŋ doyaŋ yirde heŋ goyenkennayiŋ. Mere gabe fudinde wor po dineŋhime,” yinyiŋ.

17Yesu uliŋ hoyaŋ hiriŋ(Mak 9:2-13; Luk 9:28-36)

1 Be, naŋa fay 6 kamereb Yesu beleŋ Pita,Yemsyabe kuliŋ Yonya po yade dugu kuruŋdekura gor hurkamiŋ. 2Gor heŋbe Yesu gomel gotediliŋ mar po uliŋ hoyaŋ hiriŋ. Dinsokdebe naŋatimiytiŋ yara hiriŋ. Uliŋ umŋa kerde hinhin gowor faykek wor po hiriŋ. 3 Gwaha tikeyab diliŋmar poMoseya Elaiaya forok yeŋYesuyamere teŋhinhan. 4 Irkeb Pita beleŋ Yesu goyen, “Doyaŋ AlKuruŋ, gar gabe neŋ hitek gasuŋ igiŋ muŋ worpo. Niŋgeb ge beleŋ ok yekeb deŋ al karwo hitekheŋ heŋ gasuŋ kura yireŋ. Kurabe ge niŋ, kurabeMose niŋ, munaŋ kurabe Elaia niŋ,” inyiŋ.

5 Mere gwaha teŋ hikeyabe kigariŋkiŋ faykekwor po kura gore waŋ aw yuryiŋ. Irkeb al melakkura gagap bana goreb, “Al gabe Urne. Yeŋbebubulkuŋne wor po, yeŋ ge bener mat amaŋeŋwor po nurde hime. Niŋgeb yendemere po nurdegama irde hinayiŋ,” yiriŋ.

6 Be, Yesuyen komatmiŋ beleŋ mere go nur-deb kafura wor po heŋ biŋ tadam mat megenkatamiŋ. 7 Gega Yesu beleŋ waŋ yanardeb, “Ka-fura heŋ ma, huwarnaŋ!” yinyiŋ. 8 Gwaha yinkenaŋkeneŋbe Yesu uŋkureŋ po hike kenamiŋ. Alhoyaŋbe hubu.

9 Be, dugure gormat kateŋ heŋyabe Yesu beleŋmel go saba yirde, “Haŋka det kenhaŋ gayengake al hoyaŋ kura momoŋ ma yirnayiŋ. NeAl Urmiŋ gayen kameŋde mat sopte huwarmekegab igiŋ tagalnayiŋ,” yinyiŋ. 10 Irkeb mel gore,“Daniŋ geb Moseyen saba mar beleŋ Elaia wawake gab Mesaiabe kame wayyeŋ yeŋ haŋyen?”yeŋ gusuŋaŋ iramiŋ. 11 Irkeb, “Elaia wa meheŋheŋ det sope irke gab Mesaia wayyeŋ yeŋ haŋyengobe fudinde. 12 Niŋgeb Elaiabe bikkeŋ wayuŋ.Goyenpoga alya bereyabe keneŋ bebak ma tiyaŋ.Irde yiŋgeŋde dufay po gama irde buluŋ buluŋirde mayke kamuŋ. Mel goreb yeŋ iraŋ gwahadegoyen po ne Al Urmiŋ gayen wor gwahade ponirnayiŋ,” yinyiŋ. 13 Irke gab, “Yon Baptais niŋdineŋ hi,” yeŋ bebak tiyamiŋ.

Diriŋ uŋguram yaŋ sope iryiŋ(Mak 9:14-29; Luk 9:37-43a)

14 Be, mel go dugure mat kateŋ al gabu kuruŋiramiŋde gor forok yekeb al kura gore Yesu hittewaŋ diliŋmar dokolhoŋ yuguluŋ teŋbe, 15“DoyaŋAl Kuruŋ, urne buniŋeŋ irde faraŋ ura. Butoneŋ miŋyaŋ geb, uliŋ misiŋ kuruŋ kateŋ hiyen.Kurareb kak alare kateŋ hiyen. Kurareb fe alarekateŋ hiyen. 16 Komatge yago hitte tawayhemgega, sope ma irhaŋ,” inyiŋ. 17 Irkeb, “Deŋgayenter niŋ marbe dahade niŋgeb Al Kuruŋ niŋdufaytiŋ muŋ kura saŋiŋ ma irde haŋ? Tonaŋtiŋsaŋiŋ wor po, saba dirmaŋ dirmaŋeŋ. Gayak gama deŋya hityen gega, hako po haŋ. Diriŋ gotawanaŋ,” yinyiŋ. 18 Irdeb diriŋ go teŋ wakebuŋgura diriŋ bana hinhin go ineŋ teŋ takira tikekat kuriŋ. Irkeb goyare po igiŋ hiriŋ.

19 Be, go kamereb yeŋ yuŋkureŋ po heŋ gabkomatmiŋ beleŋ, “Daniŋ geb neŋbe uŋgura gomatakira tihit?” inamiŋ. 20-21 Irkeb, “Deŋ uŋguratakira ma tahaŋ gobe Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurdehaŋ gobe kuruŋ moŋ. Niŋgeb fudinde worpo dinhem. Al Kuruŋ niŋ dufaytiŋ hek irdehaŋ goyen mastet he bilmiŋ dirŋeŋ muŋ gwa-hadebe megen gar det kura irnayiŋbe meteŋeŋ

* 17:20-21: Asaŋ hoyaŋdebe gahade hi: 21 Goyenbe uŋgura gwahade goke dindikeŋ biŋge kutŋa irde Al Kuruŋ gusuŋaŋ irde takiratike gabe kat kuyeŋ.

Page 30: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 17:22 27 Matiyu 18:13ma diryeŋ. Niŋgeb dugu gayen ‘Gar mat siŋgirteŋ iror kwa!’ inkeb gwahade po tiyyeŋ,” yinyiŋ.*

22 Be, Yesuya komatmiŋya gabu heŋbe tumŋaŋGalili naŋa bana kwamiŋ. Irdeb Yesu beleŋ, “NeAl Urmiŋ gabe mununtek al haniŋde nernayiŋ.23 Irkemununkeb kameŋ gega, yereŋkek hekeb AlKuruŋ beleŋ sopte nisaŋ heke huwareŋ,” yinyiŋ.Gwaha yinkeb komatmiŋbe kandukŋeŋ wor ponuramiŋ.

Al Kuruŋyen ya balem gote teks24 Be, gwaha teŋ kuŋ kuŋbe Kapeneam taunde

forok yamiŋ. Irkeb Al Kuruŋyen ya balem niŋ teŋteks yad yad mar beleŋ Pita hitte waŋbe, “Tisagegayen Al Kuruŋyen ya balem niŋ teŋ teks kurayerde hiyen?” inamiŋ. 25 Irkeb, “Gwaha,” yinyiŋ.

Be, gwaha yineŋbe Yesu hinhin ya go biŋdehurkukeb goyare po Yesu beleŋ, “Saimon, megenniŋ doyaŋ mar karkuwaŋ yuntek teks kurayenkurayen gobe ganuŋ mar beleŋ gab yerdehaŋyen? Urmiŋ yago beleŋ yerde haŋyen ma alhoyaŋ beleŋ yerde haŋyen? Gebe dahade nurdeha?” ineŋ gusuŋaŋ iryiŋ. 26 Irkeb Pita beleŋ wolheŋbe, “Al hoyaŋ beleŋ yerde haŋyen,” inyiŋ.Irkeb, “Gwaha, doyaŋ mar karkuwaŋ gote dirŋeŋweŋbe naniŋ yagoŋ teks ma yerde haŋyen geb.27 Goyenpoga teks ma yertekeb dufaymiŋ buluŋhenak geb fete kuŋ funal temeyayiŋ. Irde dapŋameheŋde wor po tawayiŋ gobe mohoŋ takila teŋteks yertek hora kura kenayiŋ. Hora go tukuŋbeneya geyat teks kerayiŋ,” inyiŋ.

18Ganuŋbe deŋem kuruŋ wor po hiyyeŋ?(Mak 9:33-37; Luk 9:46-48)

1 Be, goya goyenbe komatmiŋ hoyaŋ beleŋYesu hitte waŋbe, “Ganuŋbe Al Kuruŋ beleŋ alyabereyamiŋ doyaŋ yirde hire gor niŋ deŋem yaŋwor po hiyyeŋ?” yeŋ gusuŋaŋ iramiŋ. 2 Irkebdiriŋ dirŋeŋ kura inke komatmiŋ yago hinhandegor waŋ huwaryiŋ. 3 Irkeb Yesu beleŋ, “Fudindewor po dineŋ hime. Diriŋ gahade gayenbe yiŋgeŋal deŋem yaŋ heŋ heŋ niŋ ma nurde haŋyen.Gwahade goyen po al kura yiŋgeŋ al deŋem yaŋheŋ heŋ niŋ ma nurde haŋmarbe Al Kuruŋ beleŋyende alya bereya doyaŋ yirde hi bana goŋ igiŋhurkunayiŋ. 4 Niŋgeb al kura diriŋ gahade gahinayiŋ marbe Al Kuruŋ diliŋde deŋem yaŋ worpo yeŋ yinyeŋ. 5 Irde al kura deŋem moŋ diriŋ

gahade gayen ne niŋ teŋ gargar iryeŋbe ne gayenniryeŋ.

6 “Goyenbe al kura diriŋ saŋiŋ miŋmoŋ ga-hade gayen ne niŋ dufaymiŋ tareŋ irtiŋ goyenal kura beleŋ mata buluŋ tike keneŋ gama irdebuluŋ tiyyeŋbe mata buluŋ miŋ uryeŋ al gobemuruŋgembuluŋwor po tiyyeŋ. Niŋgeb al hoyaŋgama ma irkeya mata buluŋ miŋ uryeŋ al gobehora kuruŋ kura teŋ biŋiŋde feŋ teŋ makaŋ alaretemeyke kamyeŋ. Gogab gote muruŋgem buluŋwor po goyen ma tiyyeŋ.

7 “Mata buluŋ titek dufaybe al biŋyaŋ hugiŋeŋforok yeŋ tuŋaŋ yurke kateŋ haŋyen. Niŋgebmegen niŋ mar dufay buluŋ go teŋ haŋ gobeAl Kuruŋyen bearar bana haŋ geb goke buniŋeŋnurde hime. Dufay buluŋ gobe hugiŋeŋ al biŋyaŋforok yeŋ hiyeŋ gega, al kura dufay go gamairde mata tinayiŋ mar gobe Al Kuruŋyen beararbana hinayiŋ geb goke buniŋeŋ nurde yuneŋhime. 8 Niŋgeb hange kura beleŋ girke matabuluŋde katayiŋbe hange go walde temeyayiŋ.Moŋgo hange uŋkureŋ gore girkeb ulge tumŋaŋkak hugiŋeŋ hitiŋde gor kutek goke teŋbe hangegore buluŋde gukutek go po walde temeyayiŋ.Irdeb igiŋ hange kurhan titmiŋ manaŋ gasuŋigiŋde kwayiŋ. Irde kahaŋge wor gwaha girkebgo wor gwahade po irayiŋ. Irdeb igiŋde kwayiŋ.9 Irde delge kurhan beleŋ girke mata buluŋdekatayiŋbe delge go marde temeyayiŋ. Moŋgodelge uŋkureŋ gore girkeb ulge tumŋaŋ kak alarekutek goke teŋbe delge gore buluŋde gukutekgo po marde temeykeb igiŋ delge kurhan titmiŋmanaŋ gasuŋ igiŋde kwayiŋ,” yinyiŋ.

Sipsip duwi hitiŋ gote maya mere(Luk 15:3-7)

10-11 Irde sopte po gaha yinyiŋ: “Be, al kuradeŋem moŋ diriŋ gahade gayenbe Al Kuruŋyenmiyoŋ beleŋ doyaŋ yirde haŋ. Irde miyoŋ gobeAl Kuruŋ saŋiŋ miŋyaŋ gote diliŋ mar hugiŋeŋhaŋyen. Niŋgeb al gahade goyen deŋemmoŋ yeŋiŋgogaha ma yirde hinayiŋ.*

12 Be, ga nurnaŋ! Al kura sipsipmiŋ 100hinayiŋ. Irke uŋkureŋ kura kadom yubul teŋhoyaŋde kuyeŋ. Irkeb goŋmiŋ yeŋ tubul tiyyeŋ?Moŋ! Sipsipmiŋ 99 go yukuŋ doŋdoŋde kura goryubul teŋbe kuŋ naŋkinyeŋ. 13 Fudinde wor podineŋ hime. Uŋkureŋ muŋ goke naŋkeneŋ kuŋkuŋ keneŋ teŋbe amaŋ wor po hiyyeŋ. Munaŋ

* 18:10-11: Asaŋ hoyaŋdebe gahade hi: 11 Ne Al Urmiŋ gabe alya bereya Al Kuruŋyen dirŋeŋ weŋ gega, mere ma nurde duwi hitŋeŋtiyaŋ goyen yumulgaŋ tiye yeŋ wamiriŋ.

Page 31: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 18:14 28 Matiyu 19:699 goke gwahade wor po ma nuryeŋ. 14Gwahadegoyen po, Nantiŋ Al Kuruŋ saŋiŋ miŋyaŋ al gobeal kura diriŋ gahade gayen uŋkureŋ kura Al Ku-ruŋ tubul teŋ kanduk bana kuŋ kuŋ gokeb igiŋmanurde hi,” yinyiŋ.

Kadge kura buluŋ girkeb daha tiyayiŋ?15 Irde sopte po, “Be, kadge kura buluŋ buluŋ

girkeb kuŋ yeŋ po hikeya gabe mata buluŋmiŋgoke momoŋ irayiŋ. Irke mere go nuryeŋbeal gob sopte kadge Al Kuruŋ urmiŋ gigeŋ yarahiyyeŋ. 16 Goyenbe merege ma nurke kenem alhoyaŋ uŋkureŋma irawgwahade yade ga kwayiŋ.Gogab al irawa ma karwo gore merege goyentumŋaŋ fudinde yenayiŋ. 17 Al hoyaŋ yukayiŋgotemereworma nurke keneŋbemata buluŋmiŋgoyen Al Kuruŋyen dirŋeŋ weŋ hoyaŋ goyenmomoŋ yirayiŋ. Yende mere wor ma po nurkebal gobe Al Kuruŋyen diriŋmoŋ,mata buluŋ al yeŋkeneŋ hinayiŋ.

18 Fudinde wor po dineŋ hime. Al Kuruŋyenalya bereya doyaŋ yird yird saŋiŋ goyen deŋduneŋ. Niŋgeb deŋ beleŋ igiŋ yenayiŋbe AlKuruŋ wor igiŋ yiyyeŋ. Irde deŋ beleŋ buluŋyenayiŋbe Al Kuruŋ wor buluŋ yiyyeŋ.

19 Sopte dineŋ hime. Der al iraw kura megengar heŋya det kuraŋ nurde dufaytiriŋ uŋkureŋpo irde Nanne Al Kuruŋ tareŋ miŋyaŋ al goyengusuŋaŋ iriryeŋbe yeŋ beleŋ epte irde dunyeŋ.20 Gwahade niŋgeb al irawa ma karwo gwahadekura, ‘Neŋbe Yesuyen alya bereya,’ yeŋ waŋ gabuirnayiŋbe ne manaŋ waŋ yeŋya hitek,” yinyiŋ.

Meteŋ al buniŋeŋ miŋmoŋyen maya mere21 Be, gwaha yinkeb Pita beleŋ waŋbe, “Doyaŋ

Al Kuruŋ, kadne kura beleŋ buluŋ nirkeb wawuŋdahaderemata buluŋmiŋ go halde uneŋ? Wawuŋ7 ma dahade?” yeŋ gusuŋaŋ iryiŋ. 22 Irkeb,“Wawuŋ 7 po moŋ. Buluŋ girde hikeb hugiŋeŋhalde po uneŋ hayiŋ,” ineŋbe 23 mata gokemaya mere mat gaha yiriŋ: “Niŋgeb Al Kuruŋbeleŋ yende alya bereya doyaŋ yirde hi banagoŋ niŋ matabe gahade: doyaŋ al kura beleŋmeteŋmarmiŋhoramiŋyawaramiŋgowol henaŋyinyiŋ. 24 Irkeb al kura doyaŋ almiŋ hitte horakuruŋ wor po tiriŋ al goyen doyaŋ almiŋ hittetawayamiŋ. 25 Gega al gobe hora kuruŋ go eptema wol hetek hiriŋ geb, doyaŋ almiŋ gore, ‘Algote beremya diriŋmiŋ weŋya detmiŋya goyentumŋaŋ yukuŋ al hoyaŋ yunke damu tinaŋ. Irkebhora gobe ne teweŋ,’ yiriŋ. 26 Irkeb meteŋ al godiliŋ mar gor po dokolhoŋ yuguluŋ teŋbe, ‘Bemel

nirde ma. Horage kuruŋ gobe wol heŋ guneŋgeb,’ ineŋ eseŋ mere iryiŋ. 27 Irkeb buniŋeŋkeneŋbe, ‘Hora go wol heŋ heŋ ge ma nurayiŋ,’ineŋ tubul tike kuriŋ. 28 Goyenbe kuŋ meteŋ alkadom hora dirŋeŋ muŋ kura unke ma wol hitiŋal goyen kinyiŋ. Irde hapekde teŋbe, ‘Araŋeŋhoranewol hawa!’ inyiŋ. 29 Irkeb kadomgo kimiŋmar dokolhoŋ yuguluŋ teŋbe, ‘Bemel nirde mayo. Horagewol heŋ guneŋ geb,’ inyiŋ. 30Goyenbeal go buniŋeŋ ma irde kadom go tagal uneŋbe,‘Horane wol heke gab teŋ siŋa irnayiŋ,’ yinketukuŋ koyare keramiŋ.

31 “Be, meteŋ mar kadom beleŋ mata gokeneŋbe biŋ ar yamiŋ. Irdeb kuŋ doyaŋ almiŋ gomata kuruŋ al gore tiyyiŋ goyen momoŋ iramiŋ.32 Irkeb doyaŋ al beleŋ meteŋ almiŋ go hoy irkewakeb, ‘Geb meteŋ al buluŋ. Horane epte mawol hetek geb, eseŋ mere nirkeb buniŋeŋ girdegoŋmiŋ ginmiŋ. 33 Ne beleŋ buniŋeŋ girde kan-dukge kuruŋ go pasi irde gunmiŋ gwahade goyenpo, ge beleŋ wor daniŋ geb kadge gwaha mairaŋ?’ inyiŋ. 34 Doyaŋ al go biŋ ar wor po yekeb,‘Al go koyare kernaŋ!’ yinyiŋ. Irdeb, ‘Horanetumŋaŋ wol heke gab tubul tike kuyeŋ,’ yinyiŋ.35 Nanne Al Kuruŋ saŋiŋ miŋyaŋ gore deŋ wormata gwahade goyen po diryeŋ. Niŋgeb kadtiŋyago buluŋ dirnayiŋ goyen bitiŋde mat wor pohalde yuneŋ hinayiŋ. Mali hende hendem matinayiŋ,” yinyiŋ.

19Al beleŋ bere yakira teŋ teŋ mata(Mak 10:1-12)

1 Be, Yesu go mere gwahade mat al saba yirdebGalili naŋa tubul teŋ Yodan fe gama irde Yudianaŋare kuriŋ. 2 Kuŋ hikeb al budam gama irdekuŋ hinhan. Irke al garbam miŋyaŋbe sope yirkeigiŋ heŋ hinhan. 3 Gwaha teŋ hikeyabe Farisimar kura beleŋ tuŋaŋ urniŋ yeŋ waŋbe, “Al kuramiŋ goke kuram moŋ berem takira tiyyeŋ gobeMoseyen sabarebe igiŋ yitiŋ we?” inamiŋ. 4 Irkebwol heŋbe, “Haŋkapya wor po tikula kerdyabeAl Kuruŋ beleŋ al irde, bere irde iryiŋ goyen AlKuruŋyen asaŋde katiŋ hi gobe ma kapyaŋ heŋhaŋyen? 5Al Kuruŋ beleŋ gwaha yiryiŋ geb, goketeŋbe albe naniŋya miliŋya yubul teŋ kuŋ bere-mya gabu hiriryeŋ. Irke al beleŋ yeneŋmiŋ irawgoyen Al Kuruŋ diliŋdebe uŋkureŋ po yinyeŋ.6 Niŋgeb irem gobe hoyaŋ hoyaŋ ma hiriryeŋ.Uŋkureŋ po hiriryeŋ. Gwahade geb Al Kuruŋ

Page 32: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 19:7 29 Matiyu 19:29beleŋ alya bereya yade gabu yiryeŋ gobe al beleŋepte ma bur yirnayiŋ,” yinyiŋ. 7 Irkeb mel goreb,“Gwahade kenem daniŋ gebMose beleŋ igiŋ beretakira teŋ teŋ asaŋ kaŋ uneŋbe takira tiyayiŋyiriŋ hi?” yeŋ gusuŋaŋ iramiŋ. 8 Irkebwol heŋbe,“Deŋbe tonaŋtiŋ saŋiŋ wor po, mere ma nurtekgoke teŋbe Mose beleŋ gwaha dinyiŋ. Goyenbehaŋkapya wor po miŋde matbe gwahade moŋ.9Niŋgeb al kura berem al hoyaŋya ma duwan teŋhikeya takira teŋ bere hoyaŋ tiyyeŋbe Al Kuruŋdiliŋde mata buluŋ tiya yeŋ kinyeŋ,” yinyiŋ.

10 Irkeb komatmiŋ beleŋ, “Be, gwahade kenembere ma teŋ duliŋ heŋ heŋ gobe igiŋ,” yamiŋ.11Gwaha yekeb, “Al beremmoŋ duliŋ hitek yahaŋgobe al tumŋaŋ gwahade hitekmoŋ. Al yuŋkureŋigiŋ gwahade po hinayiŋ yeŋ yirtiŋ mar gore pogab gwahade hinayiŋ. 12 Al kurabe bere niŋ mawor po nurde haŋyen. Goyen mar gobe kurabgwahade po kawaŋ hitiŋ. Munaŋ kurabe al beleŋpo miŋ miŋyaŋ gwahade yirtiŋ. Munaŋ kuramarbe Al Kuruŋ beleŋ yende alya bereya doyaŋyirde hi gote meteŋ po teŋ hiniŋ yeŋ bere mayade haŋyen. Niŋgeb al gwaha titek mar po gabigiŋ gwaha teŋ hinayiŋ,” yinyiŋ.

Diriŋ mukŋeŋya Yesuya(Mak 10:13-16; Luk 18:15-17)

13 Be, diriŋ mukŋeŋ go Yesu beleŋ haniŋ yerdeAl Kuruŋ gusuŋaŋ irke guram yirde saŋiŋ yiriyeŋ naniŋya miliŋya beleŋ yawayamiŋ. Irkebkomatmiŋ yago beleŋ yineŋ teŋ utaŋ yiramiŋ.14 Goyenbe Yesu beleŋbe, “Utaŋ yirde ma. Diriŋmukŋeŋ go yubul tike ne hitte yawanaŋ. Al kuraAl Kuruŋyen al hewe yeŋbe diriŋ beleŋ naniŋyamiliŋya hitte kuŋ kuŋ niŋ kama ma heŋ haŋyengo gwahade hiyyeŋ gab Al Kuruŋ beleŋ yendealya bereya doyaŋ yird yird gobe yende hiyyeŋ,”yinyiŋ. 15Gwaha yineŋbe diriŋmukŋeŋ go guramyirde yubul teŋbe hoyaŋde kuriŋ.

Al samuŋmiŋ budam(Mak 10:17-31; Luk 18:18-30)

16 Be, goŋ hikeb al kura gore Yesu hitte waŋbe,“Tisa, da mata igiŋ teŋ gab Al Kuruŋya hugiŋeŋhireŋ?” ineŋ gusuŋaŋ iryiŋ. 17 Irkeb, “Daniŋgeb det igiŋ niŋ gusuŋaŋ nirde ha? Al Kuruŋuŋkureŋ po ga al igiŋ geb. Yeŋya hugiŋeŋ heŋheŋ niŋ nurde ha kenem Moseyen saba goyengama irde hayiŋ,” inyiŋ. 18 Irkeb al gore, “Sabadamiŋ damiŋ niŋ yeŋ ha?” inyiŋ. Irkeb, “Alma gasa yirke kamnayiŋ, al berem yaŋbe berehoyaŋ duwan ma irde hiyeŋ, kawe ma tiyayiŋ,

merere huwarde usi mat ma mere tiyayiŋ. 19 Irdemomkeya nanakeya palap yirde meremiŋ nurdehayiŋ. Irde gigeŋ ge amaŋeŋ nurde hayen gwa-hade goyen po kadge hoyaŋ niŋ wor amaŋeŋnurde hayiŋ,” inyiŋ. 20 Irkeb al gore, “Go ninhagobe tumŋaŋde nurde gama irde himyen. Damata wor po soŋ heŋ himyen geb, goyen tiyayiŋyeŋ nineŋ ha?” yeŋ gusuŋaŋ iryiŋ. 21 Irkeb,“Al Kuruŋ diliŋde al huwak wor po hewe yeŋbekuŋ samuŋge kuruŋ goyen al yunke damu tikebhora go yade yukuŋ al det niŋ amu heŋ haŋ margoyen yunayiŋ. Irkeb Al Kuruŋ beleŋ nere hihiyeŋ genke gab waŋ gama nirayiŋ,” inyiŋ. 22 Irkebal foŋeŋ gobe samuŋya detmiŋya budam wor pogeb, Yesuyen mere nurdeb biŋde kandukŋeŋ worpo nurdeya kuriŋ.

23 Gwaha tikeb komatmiŋ yago goyen,“Fudinde wor po dineŋ hime. Al samuŋmiŋbudam wor pobe Al Kuruŋ beleŋ yende alyabereya doyaŋ yirde hi bana goŋ hurkuŋ hurkuŋgobe meteŋeŋ wor po geb. 24 Dapŋa kuruŋkamelbe det haraŋ heŋ heŋ kutum yameŋ dirŋeŋmuŋ wor po goyen bana epte ma hurkuyeŋ.Gwahade goyen po, al samuŋmiŋ budam wor AlKuruŋ beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ yirde hi banagoŋ eptemahurkunayiŋ. Niŋgeb det irawa goyentumŋaŋde meteŋeŋ. Goyenbe damiŋbe meteŋeŋwor po yeŋ nurde haŋ? Al samuŋmiŋ budamgobe meteŋeŋ wor po geb,” yinyiŋ. 25 Irkebkomatmiŋ yago beleŋ mere go kukuwamŋeŋwor po nurdeb, “Niŋgeb ganuŋ mar po gab AlKuruŋ beleŋ yawaryeŋ?” inamiŋ. 26 Irkeb melgo yeneŋbe, “Mata gobe alyen tareŋdebe eptemoŋ. Goyenpoga Al Kuruŋyen tareŋdebe detkura meteŋeŋ miŋmoŋ,” yinyiŋ.

27 Irkeb Pita beleŋ, “Be, neŋbe detniniŋtumŋaŋ yubul teŋ gama girtiŋ. Niŋgeb kamebeda yawartek?” inyiŋ. 28 Irkeb gaha yinyiŋ:“Fudinde wor po dineŋ hime. Nalu funaŋde AlKuruŋ beleŋ megeŋya naŋkiŋya gergeŋ yiryeŋnalure goyenter ne Al Urmiŋ gabe saŋiŋneturŋuŋ yaŋya maroro gasuŋner keperde alyabereyane doyaŋ yireŋ. Irde deŋ 12 gama nirdehaŋ mar gayen manaŋ maroro gasuŋtiŋyaŋkeperde nere alya bereya tumŋaŋ, al miŋ 12Israel yineŋ hinayiŋ goyen doyaŋ yirnayiŋ.29 Irde al kura nere alya bereya niŋ teŋ yamiŋ,haymiŋ, babam, itiŋ, kuliŋ, naniŋ, miliŋ,diriŋmiŋmiŋyabe meteŋmiŋya yubul tinayiŋbegote muruŋgembe budam wor po yawarnayiŋ.

Page 33: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 19:30 30 Matiyu 20:23Irde Al Kuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ goyen manaŋyende hiyyeŋ. 30 Goyenpoga al kura yiŋgeŋge yeŋ, ‘Nebe gwaha gwaha timiŋ geb, gotemuruŋgem kuruŋ al hoyaŋde gote folek worpo teweŋ,’ yiyyeŋ al gobe dirŋeŋ muŋ tiyyeŋ.Munaŋ al kura nebe hako hime yeŋ nurde hiyeŋal gobemuruŋgem kuruŋwor po al hoyaŋde gotefolek tiyyeŋ. Niŋgeb al meheŋde hiyeŋ al gobekamehiyeŋ. Munaŋ kamehiyeŋ al gobemeheŋdehiyeŋ,” yinyiŋ.

20Wain meteŋ marte siraw mere

1 Be, meremiŋ goke teŋbe siraw mere matbegaha yinyiŋ: “Al Kuruŋ beleŋ alya bereya doyaŋyird yirdmata kurabe gahade: al deŋem yaŋ kurawain meteŋner al yawarmeke waŋ meteŋ tinaŋyeŋbe wampot muŋ po kuriŋ. 2 Kuŋbe, ‘Haŋkanaŋkahal meteŋ tinayiŋbe denari* uŋkureŋuŋkureŋ duneŋ,’ yinyiŋ. Irkeb igiŋ yeŋ nurdebmeteŋde kwamiŋ. 3Be, kuŋ 9 kilok naŋa gwahadehekeb wain meteŋ miŋ al go gabu irde haŋyengasuŋde gor kuŋ al hoyaŋ duliŋ meteŋ miŋmoŋhinhan goyen yinyiŋ. 4 Irdeb, ‘Deŋ wor kuŋmeteŋner meteŋ tinaŋ. Irkeb hora gwahade igiŋduneŋ yeŋ nurde hime goyen duneŋ,’ yinyiŋ.5 Irkeb kwamiŋ. Al go sopte po naŋa baŋkahalya3 kilok wawuŋbanaya wor kuŋ meteŋ mar yadyerke meteŋmiŋde kuŋ meteŋ tiyamiŋ. 6 Be, 5kilok wawuŋbana wor po kuŋbe al hoyaŋ kurameteŋ miŋmoŋ duliŋ hike yinyiŋ. Irdeb, ‘Daniŋduliŋ meteŋ miŋmoŋ wor po hike naŋa hubuheweŋ tiya?’ yinyiŋ. 7 Irkeb, ‘Moŋ, al kura beleŋmeteŋ kura ma dunkeb gago duliŋ hite,’ inamiŋ.Irkeb, ‘Deŋ manaŋ kuŋ wain meteŋner meteŋtinaŋ,’ yinyiŋ.

8 “Be, ŋumtuk urkeb meteŋ miŋ al gorebmeteŋmiŋ doyaŋ ird ird al goyen gaha inyiŋ.‘Meteŋ tahaŋ mar goyen hoy yirde murumgemyunayiŋ. Funaŋ wor po waŋ meteŋ tahaŋ margo wa damu yirayiŋ. Irde kuŋ kuŋ funaŋbewampotmuŋ yeŋwawayhaŋmar goyen damuyi-rayiŋ,’ inyiŋ. 9 Funaŋ wor po wayamiŋ mar gobedenari uŋkureŋ uŋkureŋ yawaramiŋ. 10 Niŋgebgo yeneŋbewampotmatmeteŋ tiyamiŋmar gobehora hende wor po tiniŋ tihit yeŋ nuramiŋ. Gegayeŋ manaŋ denari yuŋkureŋeŋ po yawaramiŋ.11 Horamiŋ go yadeb meteŋ miŋ al goke igiŋ

ma po nurde biŋ ar yamiŋ. 12 Irde, ‘Al gaya-muŋ ga waŋ meteŋge tahaŋbe neŋ hora tihitgahade po tahaŋ. Neŋbe wampot mat naŋamisiŋ ma yeŋ meteŋ kuruŋ wor po tihit,’ inamiŋ.13Gegameteŋmiŋ al gore huwarde kuramiŋ kuragoyen, ‘Kadne, al hoyaŋ po igiŋ yirde, deŋbebuluŋ ma dirhem. Deŋbe igiŋ denari uŋkureŋgoke meteŋ titek ma yahaŋ? 14 Dufaynerbeal kamere meteŋ teŋ nunhaŋya deŋyabe mu-ruŋgem tuŋande duneŋ yeŋ nurhem. Niŋgebhoratiŋ yade kunaŋ. 15 Horabe nigen geb dahawet kura ire yeŋbe gwahade po ireŋ. Gega daniŋgeb al buniŋeŋ yirde faraŋ yurhem goke igiŋma nurhaŋ?’ yinyiŋ. 16 Al Kuruŋ beleŋ yendealya bereya doyaŋ yird yirdmatabe gwahade geb,al kame hiyeŋ al gobe meheŋde hiyeŋ. Munaŋmeheŋde hiyeŋ al gobe kame hiyeŋ,” yinyiŋ.

Yesu beleŋ kamde kamdemiŋ ge sopte tagalyiŋ(Mak 10:32-34; Luk 18:31-34)

17 Be, Yesu go Yerusalem kuŋ heŋyabe komat-miŋ 12 goyen po yapat yiryiŋ. 18 Irdeb, “NeŋbeYerusalem kuŋ hite gago. Irde ne Al Urmiŋgayen al kura beleŋ tagal nunkeb Al Kuruŋ doloŋird ird mata doyaŋ marte karkuwaŋya Moseyensaba marya beleŋ nade fere nirnayiŋ. 19 Yeŋbeleŋ mayke kami yeŋbe al miŋ hoyaŋ Yuda marmoŋ hitte nad nerke kweŋ. Irkeb yeŋ beleŋbegiwgiw nirde nusulak teŋbe kuruse hende mu-nunke kameŋ. Gega kameŋde mat kuŋ yereŋkekhekeb sopte huwareŋ,” yinyiŋ.

Sebedi beremde gusuŋaŋ(Mak 10:35-45)

20 Be, Sebedi berembe urmiŋ waraŋ yade Yesuhitte wayamiŋ. Waŋbe dokolhoŋ yuguluŋ teŋbegwaha nirwoŋ yeŋ Yesu gusuŋaŋ iryiŋ. 21 Irkeb,“Daniŋ wor po nurde ha?” inyiŋ. Irkeb beregore, “Igiŋ yeŋ keneŋbe ge beleŋ alya bereyadoyaŋ yirde hayiŋde gorbe urne waraŋ gayenketalger heŋ tumŋaŋde al doyaŋ yirde hinayiŋ,”yiriŋ. 22 Irkeb Yesu beleŋ, “Miŋ gwahade niŋgusuŋaŋ hihit yeŋ nurdeya ma gusuŋaŋ hahaŋgeb. Kanduk kuruŋ teweŋ teŋ hime gayen eptetenayiŋ?” yinyiŋ. Irkeb, “Epte tetek,” inamiŋ.23 Irkeb Yesu beleŋ, “Fudinde kandukbe tiriryeŋgega, neya heŋ al doyaŋ yird yird niŋ gusuŋaŋnirhaŋ gobe ne beleŋ igiŋma buluŋma dineŋ. Neketalner kurhan kurhan heŋ deŋem yaŋ heŋ heŋ

* 20:2: Denari: Al beleŋ wampot mat meteŋ teŋbe wawuŋbana naŋa sul yeke bada heŋbe gote hora tiyyeŋbe denari uŋkureŋ tiyyeŋ.

Page 34: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 20:24 31 Matiyu 21:13gobe Nanne beleŋ hakot al basiŋa yirtiŋ haŋ goreyawarnayiŋ,” yinyiŋ.

24 Be, komatmiŋ hoyaŋ 10 gore mere go nur-deb ire itiŋya goke biŋ ar yamiŋ. 25 Irkeb Yesubeleŋ tumŋaŋ hoy yirdeb gaha yinyiŋ: “Megenniŋ doyaŋ mar karkuwaŋbe al kafura yirkeb yeŋyufukde po haŋyen. Irde yende meteŋ marmiŋmanaŋ deŋniniŋ yaŋ hihit yeŋ nurdeya al kandukyuneŋ haŋyen. 26 Gega deŋbe gwahade moŋ. Alkura deŋ kahal bana gayen al kuruŋ hewe yeŋnuryeŋ gobe yiŋgeŋ ge ma nurde dende meteŋ alpo hiyyeŋ. 27 Niŋgeb deŋ bana al kura doyaŋ alhewe yeŋbe yiŋgeŋ ge ma nuryeŋ. Irde deŋ ge podufay heŋ dende meteŋ al po hiyyeŋ. 28Gwahadeniŋgeb, ne Al Urmiŋ gayen wor al beleŋ igiŋ igiŋnirnaŋ yeŋ ma katmiriŋ. Ne beleŋ po al igiŋyire yeŋ katmiriŋ. Irdeb alya bereya budam gotemata buluŋmiŋ gotemuruŋgem yiŋgeŋ yawartekgoyen ne beleŋ yawareŋ goke teŋ darine wok irdekameŋ yeŋ katmiriŋ,” yinyiŋ.

Al irawa diliŋ titmiŋ naŋkenaryum(Mak 10:46-52; Luk 18:35-43)

29 Be, Yesuya komatmiŋya goya Yeriko tauntubul teŋ kuŋ hikeyabe al buda kuruŋ gama irdekuŋ hinhan. 30Goya goyenbe al irawa diliŋ titmiŋkura beleŋ siŋare keperde hinaryum. Irde Yesugago waŋ kuŋ hi yinke nurdeb, “Doyaŋ Al Kuruŋ,Dewit Urmiŋ, buniŋeŋ nurd duneŋ faraŋ durabe!” yeŋ hokde po gwaha inaryum. 31 Irkebal buda gore nurde yineŋ teŋbe, “Balmiŋ hiri!”yinamiŋ gega, ug po, “Doyaŋ Al Kuruŋ, DewitUrmiŋ, buniŋeŋ nurd duneŋ faraŋ dura be!”inaryum. 32 Irkeb Yesu go tek yeŋ huwarde hoyyirdeb, “Daha dirwoŋ yeŋ nurde har?” yinyiŋ.33 “Doyaŋ Al Kuruŋ, naŋkenyewoŋ yeŋ nurdehar.” inaryum. 34 Be, Yesu gob buniŋeŋ worpo yeneŋbe diliŋyaŋ sisaŋ yurkeb goyare ponaŋkeneŋ gama irde yeŋ kuŋ hinhin beleŋ goŋkwaryum.

21Yesu Al Kuruŋyen ya balem bana hurkuriŋ(Mak 11:1-11; Luk 19:28-40; Yon 12:12-19)

1 Be, Yesuya komatmiŋya go Yerusalem bindebinde hamiŋ. Tiyuŋ kura deŋem Betfage gobeOlip dugu dabayiŋ beleŋ hinhin. Be, Yesubegor forok yeŋbe komatmiŋ irawa kura hulyaŋ

yirdeb, 2 “Kuri. Kuŋ tiyuŋ iroyenter forok yeŋbedoŋki al diriŋ foŋeŋ kura gor miliŋya yeŋ titiŋyeneŋbe yugu teŋ yade wayiryeŋ. 3Al kura beleŋgoke daha wet kura dinkeb, ‘Doyaŋ Al Kuruŋbeleŋ goke yihi,’ inkeb yubul teŋ dunkeb yadewayiryeŋ,” yinyiŋ. 4 Yesu go tiyyiŋ gobe bikkeŋAl Kuruŋyen mere basaŋ heŋ heŋ al beleŋ yiriŋgoyen fudinde forok yeŋ yeŋ ge tiyyiŋ. Merebegahade:5 “Yerusalem* niŋ mar goyen gaha yinnaŋ.

‘Doyaŋ Al Kuruŋtiŋ deŋ hitte waŋ hi.Al gobe yiŋgeŋ ge turuŋ turuŋ ma teŋ

hi.Niŋgeb al gobe doŋki hende waŋ hi.

Doŋki gobe foŋeŋ,’ yinnayiŋ,” yitiŋ hi.Aisaia 62:11; Sekaraia 9:9

6 Be, Yesu komatmiŋ go kuŋbe yinyiŋ gwahadepo tiyaryum. 7Doŋki foŋeŋyamiliŋya go yawakebkomatmiŋ beleŋ uliŋhormiŋ yugu teŋ go hendeugamkeb hurkuŋ kipiryiŋ. 8 Al budam DoyaŋAl Kuruŋniniŋ waya yeŋ uliŋhormiŋ yugu teŋbeleŋ yaŋ ugamamiŋ. Kurabe patila haniŋ yufuŋtiyamiŋ goyen beleŋyaŋ sar irde tukamiŋ. 9 Alkurabe meheŋ hekeb kurabe kame hamiŋ. Irdebtumŋaŋ ala turuŋ iramiŋ.“Dewit Urmiŋ turuŋ irniŋ ko.”“Doyaŋ Al Kuruŋyen deŋemdewaŋ hi gobe Al Ku-

ruŋ beleŋ guram irde saŋiŋ iryeŋ!” Tikiŋ118:25-26

“Al Kuruŋ turuŋ irniŋ ko.”10 Be, Yesu go kuŋ Yerusalem forok yekeb

taunde gor niŋ mar gob tumŋaŋ hurkuŋkat worpo teŋbe, “Al gab ganuŋ?” yamiŋ. 11 Irkeb al budagoreb, “Al gabe Yesu Al Kuruŋyen mere basaŋ al.Yeŋbe Galili naŋa bana goŋ niŋ tiyuŋ Nasaret niŋal,” yinamiŋ.

Yesu beleŋ Al Kuruŋyen ya balem haraŋ hiriŋ(Mak 11:15-19; Luk 19:45-48; Yon 2:13-22)

12 Be, Yesu go Al Kuruŋyen ya balem koyabeleŋ po milgu irtiŋ bana goŋ gabu gasuŋ ku-ruŋde hurkuŋbe al buda gor det damu teŋ hin-han go kwep kwep yirde yakira tiyyiŋ. Irdehora kapyaŋ heŋ heŋ mar beleŋ hora yir-tiŋ gasuŋya damure niŋ kalyiŋgi yawaŋ yerdebkeperde haŋyen gasuŋya goyen yade yaboloŋ teŋyunyiŋ.† 13 irdeb, “Al Kuruŋyen mere asaŋdekatiŋbe gahade: ‘Ya gabe ne mere nird nirdgasuŋ. Gar waŋ gabu irde mere nird nird ya

* 21:5: Deŋem hoyaŋbe Saion. † 21:12: Hora kapyaŋ heŋ heŋ marbe Roma gabmanyen horaya Yuda marte hora goyen al beleŋyeŋ yunke Al Kuruŋyen ya balemde niŋ hora teŋ wolmiŋeŋ al go yunke gab Al Kuruŋ galak irniŋ yeŋ ya bana goŋ yerde haŋyen.

Page 35: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 21:14 32 Matiyu 21:34hiyyeŋ,’ gwahade yitiŋ hi. Goyenbe deŋ beleŋbeteŋ ‘kawe marte gasuŋ’ irde haŋ,” yinyiŋ.

14 Be, Yesu go ya balem bana goŋ po hikeyaal diliŋ titmiŋya kahaŋ simsimamya goyen yeŋhitte wake sope yiryiŋ. 15 Irkeb diriŋbe bana goŋ,“Dewit Urmiŋ turuŋ irniŋ ko!” yeŋ hewhow teŋhinhan. Irkeb Al Kuruŋ doloŋ ird ird mata doyaŋmar pris buda gote karkuwaŋmiŋya Moseyensaba maryabe Yesu beleŋ mata tiŋeŋ forok yiryiŋgoyen kenamiŋ, irde diriŋ beleŋ Yesu goyen De-wit Urmiŋ yeŋ turuŋ iramiŋ goyen nurdeb biŋar wor po yamiŋ. 16 Irdeb waŋ Yesu gusuŋaŋiramiŋ. “Gebe diriŋ mere teŋ haŋ gayen nurdeha?” inkeb wol heŋbe, “Gwaha, nurde hime.Deŋbediriŋ beleŋmata teŋhaŋ gokeAl Kuruŋyenasaŋdeb, ‘Diriŋ kahaŋyaŋ hitiŋya diriŋ mamureniŋya beleŋ turuŋ nird nird niŋ gitik yirtiŋ,’ yitiŋgobe kapyaŋ ma heŋ haŋyen?” yinyiŋ. 17 Gwahayineŋbe yubul teŋ Betani taunde kuŋ go wawuŋgobe gor hinhin.

Yesu beleŋ fik he karan uryiŋ(Mak 11:12-14,20-24)

18 Be, fay urkeb wampot muŋ Yesu go mulgaŋheŋ Yerusalem kuŋ heŋyabe belen biŋge iryiŋ.19 Irkeb fik he yuwalŋeŋ digula urtiŋ goyen beleŋsiŋare hike keneŋbe igineŋ miŋyaŋ daw yeŋ kuŋkinyiŋ. Kuŋmiŋde mat kinyiŋbe igineŋ miŋmoŋ,yuwalŋeŋ beleŋ po aw urtiŋ. Gwahade keneŋbeYesu beleŋhe goyen, “Tebaŋ igineŋmahawayiŋ,”ineŋ karan uryiŋ. Irkeb goyare po gwilgwal iryiŋ.

20 Be, Yesuyen komatmiŋ go fik he goyen go-yare po kamtiŋ heke keneŋbe diliŋ fot yamiŋ.Irdeb, “Dahade geb he gob bemel po gwilgwalira?” yamiŋ. 21 Irkeb Yesu beleŋ wol heŋbe,“Fudinde wor po dineŋ hime. Al Kuruŋ niŋhekkeŋ nurde dufay irawam ma irnayiŋbe nebeleŋ fik he irhem gwahade igiŋ tinayiŋ. Irdebdugu wor, ‘Kuŋ makaŋ alare kurka,’ inkeb gwahapo tiyyeŋ. 22 Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurde detkuraŋ gusuŋaŋ irkeb tumŋaŋ dunyeŋ,” yinyiŋ.

Yesu tareŋmiŋ ge gusuŋaŋ iramiŋ(Mak 11:27-33; Luk 20:1-8)

23 Be, Yesu go Al Kuruŋyen ya balem koyabeleŋ po milgu irtiŋ bana sawsawa al gabuirde haŋyende gor hurkuŋ al saba yirde hinhin.Irkeb pris buda gote karkuwaŋmiŋya Yudamartedoyaŋ mar parguwakya beleŋ Yesu hitte waŋbe,“Mata teŋ ha kuruŋ gayenbe da tareŋde teŋha? Ganuŋ beleŋ igiŋ gwaha teŋ hayiŋ ginuŋ?”inamiŋ. 24 Irkeb, “Ne wor gusuŋaŋ kura direŋ

tihim gayen wol henayiŋ. Irke gab nebe goyensaŋiŋde teŋ hime yeŋ momoŋ direŋ,” yineŋbegaha yinyiŋ. 25 “Yon Baptais beleŋ al baptaisyirde hinhin gobe Al Kuruŋyen tareŋde ma alyentareŋde? Momoŋ nirnaŋ,” yinyiŋ. Irkeb melgoyen yiŋgeŋ uliŋ mere sege irdeb, “Daha intek?Al Kuruŋyen saŋiŋde intek gob, ‘Munaŋ daniŋsabamiŋbe fudinde yeŋ gama ma irde hinhan?’dinyeŋ. 26 Munaŋ alyen saŋiŋde yetek gob albuda kuruŋ gabe Yon Baptaisbe Al Kuruŋyenmere basaŋ al yeŋ nurde haŋ geb, biŋ ar yekemudunnayiŋ,” yamiŋ. 27 Irdebmel goreb, “Gomanurde hite,” inamiŋ. Irkeb Yesu beleŋbe, “Neworal gore ok ninke teŋ hime ma dineŋ,” yinyiŋ.

Al kurat urmiŋ waraŋ gote maya mere28 Irdeb Yesu beleŋbe, “Ga dineŋ tihim gayen

dahade nurnayiŋ goyen tagalke nureŋ. Be, alkura urmiŋ irawam yaŋ hinhin. Kurarebe urmiŋkuruŋ hitte kuŋbe gaha inyiŋ. ‘Eke, haŋkabekuŋ wain meteŋde meteŋ tiyayiŋ,’ inyiŋ. 29 Irkeburmiŋ kuruŋ goreb, ‘Badne,’ inyiŋ. Goyenbekamebe dufaymiŋ mulgaŋ hekeb kuŋ meteŋtiyyiŋ. 30 Be, al gob urmiŋ dirŋeŋ hitte workuŋbe urmiŋ kuruŋ inyiŋ gwahade po inyiŋ.Irkeb urmiŋ dirŋeŋ goreb, ‘Be, doyaŋ al, gwahatiyeŋ geb,’ inyiŋ. Goyenbe kuŋ meteŋ ma tiyyiŋ.31-32 Niŋgeb diriŋ damiŋbe naniŋde mere nurdegama iryiŋ?” yinyiŋ. Irkeb mel gore wol heŋbe,“Urmiŋ kuruŋ gore,” inamiŋ. Irkeb Yesu beleŋwol heŋbe, “Deŋbe Yon Baptais beleŋ waŋ AlKuruŋ diliŋde huwakheŋheŋniŋ yekebmeremiŋma nuraŋ. Irde matamiŋ goyen yenaŋ gega,meremiŋ fudinde yeŋ ma nurdeb Al Kuruŋ niŋbitiŋ mulgaŋ ma hiyuŋ. Goyenbe teks yad yadmarya bere belen niŋyabe fudinde yeŋ nuraŋ.Niŋgeb fudinde wor po dinhem. Teks yad yadmarya bere belen niŋyabe deŋ fole dirde yeŋ waAl Kuruŋ beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ yirde hibana goŋ hurkunayiŋ,” yinyiŋ.

Wain meteŋ doyaŋ irde hinhan mar gote mayamere

(Mak 12:1-12; Luk 20:9-19)33 Irdeb Yesu gobe tebaŋ gaha yinyiŋ: “Maya

mere hoyaŋ ga nurnaŋ. Al kura wain meteŋharde koya kerde milgu irdeb wain fimiŋ gilyaŋheŋ heŋ niŋ mete talde det gitik yiryiŋ. Irdebya kawan kura al gor heŋ wain meteŋ go doyaŋird ird niŋ iryiŋ. Irdeb meteŋ gobe meteŋ marhoyaŋ haniŋde kerdeb naŋa gisaw kuriŋ. 34 Be,wain igineŋyadyadnaluhekebmiŋ al goremeteŋ

Page 36: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 21:35 33 Matiyu 22:14

marmiŋ karwo hulyaŋ yirkeb wain igineŋ kurayawarniŋ yeŋ kwamiŋ. 35 Goyenbe mel gorebgasa yiramiŋ. Uŋkureŋ maydeb kurabe maykekamyiŋ. Irdeb funaŋbe horare mayamiŋ. 36Be, algob tebaŋ po meteŋ marmiŋ kura budam hulyaŋyirke kwamiŋ. Kukeb meheŋde yiramiŋ gwahadepo yiramiŋ. 37 Irkeb funaŋ wor pobe, ‘Urnehulyaŋ ire. Gogab palap irde meremiŋ nurnayiŋgeb,’ yeŋbe urmiŋ teŋ kerke kuriŋ. 38 Gega wainmeteŋ doyaŋ irde hinhan mar gobe kadom mo-moŋ gird teŋbe, ‘Meteŋ gate miŋ al gote urmiŋbegago geb, mayteke kami. Gogab meteŋ gayennaniŋ miŋmoŋ hekeb nende hiyyeŋ,’ yamiŋ.39 Irdeb meteŋ miŋ alyen urmiŋ go teŋ tukuŋmeteŋ siŋare mayke kamyiŋ. 40 Gwaha tikebmeteŋ miŋ al gore waŋbe daha yiryeŋ yeŋ nurdehaŋ?” yinyiŋ. 41 IrkebAl Kuruŋdoloŋ ird irdmatadoyaŋmarya Yudamarte doyaŋmar parguwakyabeleŋ wol heŋbe, “Mata buluŋ tinayiŋ mar gogasa yirke kamnayiŋ. Irde meteŋmiŋ go teŋal hoyaŋ haniŋde kiryeŋ. Irkeb mel gore gabwain igineŋ yad yad nalurebe yeŋ untekbe uneŋhinayiŋ,” inamiŋ. 42 Irkeb Yesu beleŋ wol heŋbe,“Deŋbe Al Kuruŋyen mere gahade katiŋbe makeneŋ haŋyen? Merebe gahade:‘Ya yird yird mar beleŋ igiŋ moŋ yeŋ nurde pel

iramiŋ hora goyen al hoyaŋ beleŋ teŋ gohende ya saŋiŋ wor po iryiŋ.

Go iryiŋ gobe Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ iryiŋ.Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ iryiŋ gob dil-

niniŋdebe igiŋ wor po yeŋ keneŋ hite,’yitiŋ hi. Tikiŋ 118:22-23

43 “Niŋgeb fudinde wor po dineŋ hime. DeŋbeAl Kuruŋ beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ yirde hibana goŋ hitek gega, dakira teŋbe Al Kuruŋ dil-iŋde mata igiŋ teŋ hinayiŋ mar goyen po gabyunyeŋ. 44 Niŋgeb Al Kuruŋyen asaŋde hora niŋyitiŋ gobe ne gago. Niŋgeb al kura hora go hendetakteŋ mayyeŋbe mugol niyyeŋ. Irde hora gorekateŋ hika tiyyeŋ al gobe umetek tiyyeŋ. Niŋgebal kura neneŋ bebakma tinayiŋmar hittebe kamemata gwahade forok yiyyeŋ,” yinyiŋ.

45 Be, pris buda gote karkuwaŋmiŋya Farisimarya go Yesuyen maya mere go nurdeb, “Neŋga po dineŋ hi,” yeŋ nuramiŋ. 46 Irdeb dahamat kura teŋ fere titewoŋ yeŋ nuramiŋ. IrdebYesube al buda gore yeŋbe Al Kuruŋyen merebasaŋ al yeŋ nurde hinhan geb, al buda gokekafura hamiŋ.

22Bere teŋ teŋde niŋ dula mata gote maya mere(Luk 14:15-24)

1 Be, Yesu go tebaŋ po maya mere mat al gahayinyiŋ: 2 “Al Kuruŋ beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋyird yird goyen kurabe gahade: doyaŋ al kuruŋkura urmiŋ bere tewe yekeb dula mata kuruŋgitik tiyyiŋ. 3 Irdebmeteŋmarmiŋ hulyaŋ yirdeb,‘Kuŋ dula mata gake al hoy yirmiŋ mar goyenyinke wanaŋ,’ yinyiŋ. Goyenbe kuŋ yinkeb badahamiŋ. 4 Irkeb meteŋ marmiŋ hoyaŋ wor soptehulyaŋ yirdeb gaha yinyiŋ. ‘Kuŋbe, “Doyaŋ alkuruŋniniŋ beleŋ bulmakaw firfurŋeŋ gasa yirdedet tumŋaŋ gitik teŋ ep ira. Irdeb wanayiŋ yeŋdeŋ ge keya hihi geb wake kuniŋ,” yinnayiŋ,’yinyiŋ.

5 “Be, meteŋ marmiŋ gore kuŋ al hoy yiryiŋmar goyen yeneŋbe doyaŋ almiŋ beleŋ yinyiŋgwahade po yinamiŋ. Goyenpoga yende merego ma nuramiŋ. Irdeb dufaymiŋde dufaymiŋdekwamiŋ. Al kurabe biŋge meteŋmiŋde kuriŋ.Munaŋ kurabe hora meteŋmiŋde kuriŋ. 6Al kuramarbe doyaŋ al kuruŋde meteŋ mar buda goyenyade buluŋ buluŋ yirde gasa yirke kamamiŋ.7 Gwaha tikeb doyaŋ al kuruŋ go biŋ ar yekebfuleŋamarmiŋ yad yerke kwamiŋ. Kuŋbe al budameteŋ marmiŋ gasa yiramiŋ goyen gasa yirkekamkeb tiyuŋmiŋ go manaŋ kumga tiyamiŋ.

8 “Gwaha teŋbe doyaŋ al kuruŋ go meteŋmarmiŋ yeŋya hinhan go hoy yiryiŋ. Irdebgaha yinyiŋ. ‘Dawetbe tumŋaŋ gitik teŋ ep irtiŋgega, al watek mar wor pobe waŋ waŋ niŋ badahahaŋ. 9 Niŋgeb kuŋ beleŋyaŋ alya bereya kurayeneŋbe mali po yinkeb dula mata tiyeŋ tihimdegar wanayiŋ,’ yinyiŋ. 10 Gwaha yinkeb meteŋmarmiŋ gobe taun bana goŋ niŋ beleŋ haniŋhaniŋ gama yirdeb kuŋ al buluŋya igiŋya goyenyeneŋbe mali po yinke wayamiŋ. Be, al go waŋkeperamiŋbe yabe makiŋ wor po hiriŋ.

11 “Irkeb doyaŋ al kuruŋ beleŋ al gabu iramiŋgo yene yeŋ waŋbe al kura dula matare niŋ umŋama titiŋ goyen kinyiŋ. 12 Keneŋbe, ‘Dula matareniŋ umŋa ma taha gega, daha mat bana gaŋwayha?’ inkeb al gob mere ma po tiyyiŋ. 13 Irkebdoyaŋ al kuruŋ goreb, ‘Teŋ kahaŋya haniŋya fereteŋ siŋare kidoma bana temeynaŋ. Gorbe eseŋmisiŋ iseŋ bana goŋ hiyeŋ,’ yeŋ meteŋ marmiŋhulyaŋ yiryiŋ. 14 Be, maya mere ga nurhaŋgwahade goyen po, Al Kuruŋ beleŋbe al budam

Page 37: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 22:15 34 Matiyu 22:44

hoy yirde hi gega, yuŋkureŋ yuŋkureŋ po gabnigen yeŋ basiŋa yirtiŋ haŋ,” yinyiŋ.

Farisi mar beleŋ teks kerd kerd niŋ Yesu gusuŋaŋiramiŋ

(Mak 12:13-17; Luk 20:20-26)15 Be, Farisi mar go meremiŋ nurde biŋ

ar yekeb siŋare kateŋbe Yesu go soŋ hekebmerere kertek yeŋ yiŋgeŋ uliŋ mere sege iramiŋ.16 Irdeb yiŋgeŋde komatmiŋ yad yerke Yesu hittekwamiŋ. Herot gama irde haŋyen mar manaŋyeŋya tumŋaŋ kwamiŋ. Kuŋbe Yesu goyen, “Tisa,gebe mata fudinde po ga teŋ hayen. IrdebAl Kuruŋyen merebe fudinde mat po saba teŋhayen. Gebe al deŋem yaŋya deŋem moŋyagoyenmereyamatayabe tuŋande po yirde hayen.17 Niŋgeb gebe dahade nurde ha? Neŋ Moseyensaba gama irde hite mar gayen Roma gabmanyendoyaŋ al kuruŋ Sisar niŋ teks kertek gobe igiŋmadahade? Igiŋ momoŋ dirayiŋ?” inamiŋ.

18 Goyenpoga Yesu gob dufaymiŋ buluŋ gobbikkeŋ yeneŋ bebak teŋbe, “Usi mar wor wor,daniŋ tuŋaŋ nirde haŋ? 19 Teks yerde haŋyenhora go nikala nirke kene,” yinyiŋ. Irkeb denariuŋkureŋ tawayamiŋ. 20 Irkeb al toneŋ hora hendegor keneŋbe, “Gabe ganuŋ toneŋya deŋemya?”yinyiŋ. 21 Irkeb mel gore wol heŋbe, “Sisaryen,”inamiŋ. Irkeb wol heŋbe, “Gwahade niŋgeb, detkura niŋ Sisar beleŋ dinyeŋ gobe Sisar unnayiŋ.Munaŋ Al Kuruŋ beleŋ det kura niŋ dinyeŋ gobeAl Kuruŋ unnayiŋ,” yinyiŋ.

22 Be, Yesu beleŋ mere tiyyiŋ go nurdeb dinoŋkok yekeb tubul teŋ kwamiŋ.

Sadusi mar beleŋ al kamtiŋ huward huward niŋYesu gusuŋaŋ iramiŋ

(Mak 12:18-27; Luk 20:27-40)23 Be, naŋa fay goyare goyen po Sadusi mar

beleŋ Yesu hitte wayamiŋ. Go mar gobe alkamtiŋde mat epte ma huwarnayiŋ yeŋ haŋyen.Be, mel go Yesu hitte waŋbe gusuŋaŋ iramiŋ.24 “Tisa, Moseyen sabarebe, ‘Al kura diriŋ miŋ-moŋ heŋya berem tubul teŋ kamkeb kuliŋ kurahiyyeŋ gore itiŋde beretap go teŋbe itiŋ niŋ diriŋforok irde unyeŋ,’ gwahade yitiŋ hi. 25Be, al kurakuliŋ 6 miŋyaŋ goyen neŋya hityen. Al gobe beretiriŋ gega diriŋ miŋmoŋ heŋya kamyiŋ. Irkebkuliŋ beleŋ beretap go tiriŋ. 26 Goyenbe yeŋ worgwahade po diriŋ miŋmoŋ heŋya kamyiŋ. Irkebyeŋ kamekkeŋ gore wor beretap go tamiŋ goyendiriŋ kura ma forok irdeya kamamiŋ. 27 Irkefunaŋbe bere go wor kamyiŋ. 28 Be, al goya kuliŋ

weŋya gote berembe uŋkureŋ gogo po hinhingeb, kame al kamtiŋ huward huward nalurebebere gobe ganuŋde berem wor po hiyyeŋ?” in-amiŋ.

29 Gwaha inkeb Yesu beleŋ wol heŋbe, “DeŋbeAl Kuruŋyen tareŋya meremya asaŋde katiŋgoyen keneŋ wuk ma yeŋ haŋyen. Gwahade gebsoŋ heŋ go ma keneŋ haŋ. 30 Al kamtiŋ huwar-nayiŋ nalureb al beleŋ bere yade bere beleŋ alma kunayiŋ. Yeŋbe Al Kuruŋyen miyoŋ yara pohenayiŋ. 31 Al kamtiŋ huward huward matabeAl Kuruŋ beleŋ asaŋmiŋde, 32 ‘Nebe Abraham,Aisakyabe Yekopyat Al Kuruŋ,’ yiriŋ goyen gobekapyaŋ ma heŋ haŋyen? Mel gobe kamtiŋ gega,toneŋbe yeŋya haŋ geb, gogo yiriŋ. Niŋgeb AlKuruŋbe al diliŋ gergeŋ haŋ gote Al Kuruŋ, alkamtiŋ gote moŋ,” yinyiŋ. 33 Be, al buda gobemeremiŋ nurdeb dinoŋ kok wor po yamiŋ.

Moseyen saba gote miŋ wor pobe da?(Mak 12:28-34; Luk 10:25-28)

34 Be, Yesu beleŋ Sadusi marte gusuŋaŋ gokeŋkela po wol hekeb gwaha mat kura mere titekmoŋ hamiŋ. Irkeb Farisi mar beleŋ go nurdebwaŋ Yesu hinhinde gor gabu iramiŋ. 35 Irdebuŋkureŋmiŋ kura Moseyen saba keŋkela nurdehitiŋ al gore waŋbe tuŋaŋ ure yeŋ gaha inyiŋ:36 “Tisa, saba kuruŋ gabe nurde hite. Goyenbedamiŋbe saba kuruŋ gote folek wor po?” inyiŋ.

37 Gwaha inkeb Yesu beleŋ wol heŋbe,“Bubulkuŋge, tonge, dufaygeya tareŋgeyatumŋaŋ Doyaŋ Al Kuruŋge, Al Kuruŋ hitte pohugiŋeŋ kuŋ hiyeŋ. 38 Gabe Moseyen saba kuruŋgote folek wor po. 39 Gote kurhanbe gigeŋ geamaŋeŋ nurde hayen gwahade goyen po kadgehoyaŋ niŋ wor amaŋeŋ nurde hayiŋ. 40MoseyensabayaAl Kuruŋyenmere basaŋmarya beleŋ sabakayamiŋ kuruŋ gotemiŋbe irawa gago po,” inyiŋ.

Yesu beleŋ Farisi mar go Mesaia niŋ gusuŋaŋyiryiŋ

(Mak 12:35-37; Luk 20:41-44)41 Be, Farisi mar go gabu irde hikeb Yesu

beleŋbe gusuŋaŋ yiryiŋ. 42 “Deŋ gayen Mesaiabeganuŋde urmiŋ yeŋ nurde haŋ?” Gwaha yinkebFarisi mar gore wol heŋbe, “Yeŋbe Dewit urmiŋ,”inamiŋ. 43 Irkeb Yesu beleŋbe, “Dewit urmiŋ yeŋhaŋ gega, dahade niŋgeb Holi Spirit beleŋ Dewitketal urkeb urmiŋ goyen, ‘Gebe Kuruŋne,’ inyiŋ?Dewit beleŋ Mesaia niŋ gaha yiriŋ:44 ‘Al Kuruŋ beleŋ Doyaŋ Al Kuruŋne gaha inyiŋ:“Waŋ ketalner heŋ al deŋemyaŋwor po hawayiŋ.

Page 38: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 22:45 35 Matiyu 23:18Irkeb asogo girde haŋ mar goyen bul yirde

yawameke gasa yirde yufurka tiyayiŋ,”inyiŋ,’ yitiŋ hi. Tikiŋ 110:1

45 Niŋgeb kapyaŋ heŋ haŋyen gwahade po,Dewit beleŋ Mesaia goyen ‘Doyaŋ Al Kuruŋne’inyiŋ. Niŋgeb dahade geb Mesaia gobe Dewityenurmiŋ hiyyeŋ? Gobe epte moŋ geb!” yinyiŋ.46 Be, gwaha yinkeb al kura beleŋ muŋ kura wolma hiriŋ. Irde goyenter matbe al kura waŋ Yesutuŋaŋ urde merem yaŋ irniŋ yeŋ gusuŋaŋ irdehinhan gobe bada po hamiŋ.

23Yesu beleŋ Farisi marya Moseyen saba maryat

sikkeŋ tagalyiŋ(Mak 12:38-39; Luk 11:43,46; 20:45-46)

1 Be, Yesu gob komatmiŋya al buda ku-ruŋya goyen saba yirde heŋyabe gaha yinyiŋ:2 “Moseyen saba gote miŋ tagal tagal meteŋbeMoseyen saba marya Farisi marya beleŋ teŋhaŋyen. 3 Niŋgeb mel gore saba dirkeb keŋkelagama irde hinayiŋ. Goyenpoga yiŋgeŋbe saba teŋhaŋyen goyen ma gama irde haŋ geb, matamiŋpo gab gama ma yirde hinayiŋ. 4 Mel gobemata gama irtek meteŋeŋ wor po goyen budamforok yirdeb gama yirnayiŋ yeŋ tagalde haŋyen.Irkeb albe kandukŋeŋ wor po nurde haŋyen.Goyenpoga biŋdebe muŋ kura gama irtek mayirde hiyen. 5 Mata teŋ haŋyen kuruŋ gobe albeleŋ dennaŋ yeŋ mata teŋ haŋyen. Al Kuruŋdoloŋ ird irdde niŋ bisi pelyeŋ wor po kuraMoseyen mere go hende katiŋ goyen tonaŋdeyerde haŋyen. Irde Al Kuruŋ doloŋ ird irddeniŋ uliŋ umŋa muruŋ beleŋ niŋ siŋsaŋeŋ goyenulyaŋ wor po yirdeb hor yirde haŋyen. 6 Yeŋbedula mata karkuwaŋya gabu yayaŋ kuŋ heŋbeal deŋem yaŋde gasuŋyaŋ po kepertek nurdehaŋyen. 7 Irdeb gabu gasuŋyaŋ kuŋbe al beleŋyeneŋ palap yirde ‘Tisa’ yineŋ yineŋ niŋ amaŋeŋnurde haŋyen.

8 “Goyenbe Doyaŋ Al Kuruŋtiŋbe uŋkureŋ po,irde deŋbe tumŋaŋ yende dirŋeŋ weŋ niŋgeb,deŋbe daniŋ ‘tisa’ ma dinhaŋ yeŋ ma nurde hi-nayiŋ. 9 Nantiŋbe Al Kuruŋ saŋiŋ miŋyaŋ yeŋuŋkureŋ gog po geb al kura ‘Ado’ ma ineŋ hi-nayiŋ. 10 Tisatiŋbe Mesaia yeŋ uŋkureŋ po geb,deŋbe daniŋ ma ‘Tisa’ dineŋ haŋ yeŋ ma nurde

hinayiŋ. 11-12Niŋgeb al kura yiŋgeŋ turuŋ turuŋirde hiyeŋ al gobe Al Kuruŋ beleŋ yeŋbe deŋemmoŋ iryeŋ. Irde al kura yiŋgeŋ nebe deŋnemmoŋ yeŋ hiyeŋ al gobe Al Kuruŋ beleŋbe deŋemyaŋ iryeŋ. Niŋgeb deŋ bana gayen al kura doyaŋal hewe yiyyeŋ al gobe dende meteŋ al hiyyeŋ,”yinyiŋ.

FarisimaryaMoseyen sabamartemata buluŋgokeyiriŋ

(Mak 12:40; Luk 11:39-42,44,52; 20:47)13-14 Irdeb al buda gor gabu irde hinhan goyen

gaha yinyiŋ: “Be, deŋ Moseyen saba marya Farisimaryabe usi mar wor po. Deŋbe Al Kuruŋyenbearar bana haŋ goke buniŋeŋ wor po nurdduneŋ hime. Deŋ beleŋbe Al Kuruŋ beleŋalya bereyamiŋ doyaŋ yirde hire gor kuŋ kuŋbeleŋmiŋ pet teŋ haŋ. Dindikeŋbe bana goŋma hurkuŋ haŋ. Irde al hoyaŋ goyen bana goŋhurkuniŋ yeŋ kurut yeŋ haŋ mar wor beleŋmiŋpet teŋ haŋ.* 15 Deŋ Moseyen saba marya Farisimaryabe usi mar wor po. Deŋbe Al Kuruŋyenbearar bana haŋ goke buniŋeŋ wor po nurdduneŋ hime. Deŋbe, ‘Al yawarteke mataniniŋgama irnaŋ,’ yeŋbe al uŋkureŋ muŋ kura gokewor kahaŋtiŋde kurab hakwa hende kuŋ naŋakuruŋ gayen pasi heŋ haŋyen. Irkeb al gorematatiŋ gama irkeb Al Kuruŋyen saba buluŋ irdehaŋyen. Irkeb al gote mata buluŋmiŋbe dendefolek wor po kak alare kutek po yirde haŋyen.

16 “Deŋbe al diliŋ titmiŋ beleŋ al kadom beleŋikala irde tukuyeŋ go gwahade goyen teŋ haŋ.Niŋgeb deŋbe Al Kuruŋyen bearar bana haŋ gokebuniŋeŋ wor po nurd duneŋ hime. Deŋbe alsaba gahade yirde haŋyen: ‘Al kura Al Kuruŋyenya balem deŋe urde biŋa tiyyeŋ goyen ma gamairyeŋ goke kandukŋeŋ ma nuryeŋ. Goyenpoga alkura ya bana gol hora hiyen goyen deŋe urde biŋatiyyeŋ gobe gama po iryeŋ,’ gwaha yeŋ haŋyen.17 Duliŋ kukuwa! Diltiŋ titmiŋ buda! Dabe detkuruŋ? Gol hora ma ya goyen? Gol hora yeŋuliŋbe det himam moŋ. Goyenbe ya goyen banahi goke teŋbe himam hiyyeŋ. Niŋgeb ya gobe detkuruŋ. 18 Sabatiŋ kurabe gaha yeŋ haŋyen: ‘Alkura alta deŋe urde biŋa tiyyeŋ goyen ma gamairyeŋ goke kandukŋeŋ ma nuryeŋ. GoyenpogaAl Kuruŋ galak ire yeŋ alta hende kirtiŋ goyendeŋe urde biŋa tiyyeŋ gobe gama po iryeŋ,’ yeŋ

* 23:13-14: Asaŋ hoyaŋdebe gahade hi: 14 Deŋ Moseyen saba marya Farisi maryabe usi mar wor po. Deŋbe beretapyen samuŋyahoraya komkom heŋ haŋyen. Goyenbe al hoyaŋ beleŋ deneŋ turuŋ dirnaŋ yeŋ Al Kuruŋ mere irhet yeŋbe mere ulyaŋ wor po tuluŋteŋ haŋyen. Niŋgeb deŋbe gote muruŋgem buluŋ wor po Al Kuruŋ beleŋ yunyeŋ.

Page 39: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 23:19 36 Matiyu 23:37haŋyen. 19 Diltiŋ titmiŋ buda! Dabe det kuruŋ?Altama det go hende hi goyen? Det go yeŋ uliŋbehimam moŋ gega, alta hende kerkeb himamhiyyeŋ. Niŋgeb altabe det kuruŋ. 20 Niŋgeb alkura alta deŋe urde biŋa tiyyeŋbe alta go muŋ pomoŋ, det go hende Al Kuruŋ galak irtiŋ gomanaŋdeŋe uryeŋ. 21 Irde al kura Al Kuruŋyen ya balemdeŋe urde biŋa tiyyeŋbe ya go muŋ po moŋ,det ya go bana hinayiŋ kuruŋ goyen manaŋ gogpo deŋe yuryeŋ. 22 Irde naŋkiŋbe Al Kuruŋyenmaroro gasuŋ. Niŋgeb al kura naŋkiŋ deŋe urdebiŋa tiyyeŋbemaroro gasuŋ go pomoŋ, go hendekeperde hi Al goyen manaŋ gog po deŋe uryeŋ.Niŋgeb biŋa tinayiŋbe go po gama irde hinayiŋ.

23 “Be, deŋMoseyen sabamarya Farisimaryabeusi mar wor po. Deŋbe Al Kuruŋyen beararbana haŋ goke buniŋeŋwor po nurd duneŋ hime.Deŋbe biŋge hapek yird yird det harde haŋyengoyen yade buda 10 yirdeb uŋkureŋbe Al Kuruŋuneŋ haŋyen. Goyenbe deŋbe Moseyen sabakuruŋ wor po goyen pel irde haŋyen. Al kura deŋnurd yuneŋ haŋ mar po ga igiŋ igiŋ yirde, go manurd yuneŋ haŋ marbe gwaha ma yirde haŋyen.Kadtiŋ buniŋeŋ nurd yuntek goyen buniŋeŋ mayirde haŋyen. Irde Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurtekgoyen go ma po gwaha teŋ haŋyen. GoyenbeAl Kuruŋ galak ird ird mataya kadtiŋ buniŋeŋnurd yuneŋ yuneŋ mataya gobe tumŋaŋ gamapo irde hinayiŋ. 24 Goyenpoga deŋbe Moseyensaba karkuwaŋ karkuwaŋbe pel yirdeb mukŋeŋmukŋeŋ goke po gabe ug po yeŋ haŋyen. Goketeŋbe deŋbe fe niniŋ yeŋ det mukŋeŋ muŋkirkida gwahade goyen goke keŋkela yakkelyaŋteŋ yade siŋa yirde gab nene haŋ gega, dapŋakuruŋ kamel netek moŋ wor go ma nurde heŋyayohogo teŋ haŋ yara deneŋ hime. Deŋbe alkura diliŋ titmiŋ gore al kadom beleŋ ikala irdetukuyeŋ go gwahade teŋ haŋ.

25 “Be, deŋMoseyen sabamarya Farisimaryabeusi mar wor po. Deŋbe Al Kuruŋyen beararbana haŋ goke buniŋeŋwor po nurd duneŋ hime.Deŋbe al hoyaŋ beleŋ ultiŋ siŋare po deneŋbe alwukkek yeŋ deneŋ haŋ. Goyenpoga bitiŋ banabekudiŋ mataya megen niŋ mata buluŋ hapekyaŋteŋ teŋniŋya beleŋ pomakiŋ hitiŋ. Niŋgeb deŋbegisuya koroŋya siŋare po haldeb biŋdebe tikiŋyaŋ yubul teŋ haŋyen yara deneŋ hime. 26Niŋgebdeŋ diltiŋ titmiŋ Farisi mar, meheŋdebe bitiŋbana mata buluŋ haŋ go wa yade siŋa yirnayiŋ.Irke gab siŋare wor wuk yiyyeŋ.

27 “Be, deŋMoseyen sabamarya Farisimaryabeusi mar wor po. Deŋbe Al Kuruŋyen beararbana haŋ goke buniŋeŋwor po nurd duneŋ hime.Deŋbe bemba kura siŋarebe umŋa irtiŋ haŋ. Gegabiŋ banabe al kiŋkiniŋya det mormokya beleŋ pomakiŋ hitiŋ haŋ go gwahade goyen. 28Niŋgeb albeleŋbe al huwak yeŋ deneŋ haŋyen. Goyenpogabitiŋ banabe usiya mata buluŋ teŋ teŋ dufayyabeleŋ po makiŋ hitiŋ haŋ.

29 “Be, deŋMoseyen sabamarya Farisimaryabeusi mar wor po. Deŋbe Al Kuruŋyen beararbana haŋ goke buniŋeŋwor po nurd duneŋ hime.Deŋbe Al Kuruŋyen mere basaŋ mar asetiŋ yagobeleŋ gasa yirke kamamiŋ gote bemba gergeŋyirde haraŋ heŋ haŋyen. Irde Al Kuruŋ diliŋdeal huwak hinhan mar gote bemba umŋa yirdehaŋyen. 30 Irdeb, ‘Neŋ gayen asininiŋ yagohinhan nalu goyenter hinhet manhan asininiŋyago beleŋ Al Kuruŋyen mere basaŋ mar gasayirke kamde hinhan matamiŋ goyen yilwa yirte-woŋ,’ yeŋ haŋyen. 31 Gwaha yeŋ haŋyen gobedeŋ gayenbe Al Kuruŋyen mere basaŋ mar gasayiramiŋ mar gote foŋeŋmiŋ goyen dindikeŋsikkeŋtiŋ forok yirde haŋ geb. 32 Niŋgeb asetiŋyago mata buluŋ go miŋ uramiŋ goyen deŋ beleŋtukuŋbe sol irnayiŋ.

33 “Deŋbe kunere duwi wor po! Al Kuruŋyenbeararbe daha mat busahartek yeŋ nurde haŋ?Kak alare po ga kunayiŋ geb. 34 Niŋgeb AlKuruŋyen mere basaŋ marya al dufay wukkekmiŋyaŋya saba marya yad yermeke deŋ hittewanayiŋ. Goyenbe go mar goyen kurabe gasayirke kamnayiŋ, kurabe kuruse hende gasa yirkekamnayiŋ. Munaŋ kurabe gabu yatiŋyaŋ yukuŋyusulak teŋ, kurabe gasa yirniŋ yeŋ taun kurarmat kurar gama yirde yukuŋ hinayiŋ. 35 Niŋgebal huwak kuruŋ megen gar hike gasa yirke kam-nayiŋ gote kanduk goyenbe deŋ gayenter niŋmanaŋ tenayiŋ. Gobe Abel mayke kamyiŋdemat waŋ waŋ Berekia urmiŋ Sekaraia goyen AlKuruŋyen ya balem bana gasuŋ himamya altayakahalte asetiŋ yago beleŋ mayke kamyiŋ gotekanduk. 36 Niŋgeb fudinde wor po dineŋ hime.Kanduk kuruŋ dineŋ hime gabe tumŋaŋ deŋgayenter niŋ mar gare tenayiŋ,” yinyiŋ.

Yerusalem niŋ mar goke buniŋeŋ nuryiŋ(Luk 13:34-35)

37 Irdeb sopte po, “Awo, Yerusalem niŋ mar,buniŋeŋ wor po nurd duneŋ hime. Al Kuruŋbeleŋ deŋ genurdemere basaŋmarmiŋ yad yerke

Page 40: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 23:38 37 Matiyu 24:24waŋ haŋyen. Goyenbe deŋ beleŋbe kurab horapo gasa yirde, kurabe mali gasa yirde hike kamdehaŋyen. Tatirok miliŋ beleŋ dirŋeŋ yawaŋ tapeŋbeleŋpo awyurdehiyengo gwahade goyenpo, nebeleŋ deŋ goyen dade doyaŋ dirde himewoŋ yeŋhugiŋeŋ dufay heŋhimyen. Goyenbe dindikeŋ pomerene pel irde yilwa nirde haŋyen. 38 Niŋgebga nurnaŋ. Al Kuruŋ beleŋ tauntiŋ tubul tiyyeŋ.Irkeb naŋa hoyaŋde niŋ mar beleŋ waŋ tauntiŋgoyen gwamuŋ urkeb det kura bana goŋ mahinayiŋ. 39 Nebe dubul teŋ kumekeb epte manennayiŋ. Irde kuŋ kuŋ kame sopte wayeŋ.Irkeb ne neneŋbe dindikeŋ mohoŋtiŋde wor wor,‘DoyaŋAlKuruŋyendeŋemdewaya al gabeDoyaŋAl Kuruŋ beleŋ guram irde igiŋ wor po iryeŋ,’ yeŋturuŋ nirnayiŋ,” yinyiŋ.

24Al Kuruŋyen ya balem buluŋ heŋ heŋ niŋ yiriŋ(Mak 13:1-13; Luk 21:5-19)

1 Be, Yesu gob Al Kuruŋyen ya balem goyentubul teŋ hoyaŋde kuŋ hikeyab komatmiŋ yagobeleŋ waŋbe, “Ya balem ga kena,” inamiŋ. 2 IrkebYesu beleŋ, “Ya kenhaŋ kuruŋ gayenbe fudindewor po dineŋ hime. Hora ya irtiŋ yeneŋ haŋ gabeuŋkureŋ muŋ kura epte ma gasuŋeŋde hiyeŋ.Tumŋaŋ pir irnayiŋ,” yinyiŋ. 3 Yesu go gwahayineŋbe kuŋ Olip doŋdoŋde kipiryiŋ. Irkeb yeŋyuŋkureŋ po heŋyabe komatmiŋ yago beleŋ, “Damata forok yeke yeneŋ gabe nalu funaŋ go waŋwaŋ nalube forok yeweŋ tiya yeŋ bebak titek?”inamiŋ. 4-5 Irkeb wol heŋbe, “Nalu funaŋ bindehekeb al budam waŋ, ‘Mesaiabe ne gago,’ yineŋal budam wor po usi yirnayiŋ. Niŋgeb keŋkelaheŋ hinaŋ ko. Moŋgo al kura beleŋ usi dirnayiŋgeb. 6 Kurabe fuleŋa karkuwaŋ forok yeke nurdehinayiŋ. Irde fuleŋa forok yenayiŋ mere momoŋwor nurde hinayiŋ. Goyenbe goke kafura heŋhurkuŋkat ma tinayiŋ. Mata gwahade gobe forokyeŋ hinayiŋ gega, nalu funaŋbe kame ga wayyeŋ.7 Goyenterbe al miŋ kura beleŋ huwarde al miŋhoyaŋya fuleŋa teŋ hinayiŋ. Gabman kura beleŋgabman hoyaŋya fuleŋa gird teŋ hinayiŋ. Albebiŋge niŋ kamde hinayiŋ. Niniŋa karkuwaŋ naŋakurar kurar forok yeŋ hinayiŋ. 8 Kanduk kuruŋgob bere kura diriŋ kawaŋ kere yeŋmeheŋdeworpo uliŋ misiŋ katyeŋ go gwahade goyen po, nalufunaŋ binde heŋhikebmata goyen forok yenayiŋ.

9 “Goyenterbe al beleŋ merem yaŋ dirde buluŋbuluŋ dirde mudunke kamnayiŋ. Irde al miŋ ku-rayen kurayen kuruŋ gore ne niŋ igiŋ ma nurdedeŋ haram dirde hinayiŋ. 10 Goyarebe al budamne niŋ dufaymiŋ saŋiŋ irde hinayiŋ goyen yubultinayiŋ. Irdeb kadom haram gird teŋ asogomhaniŋde yerde hinayiŋ. 11 Irde al budam beleŋ,‘Neŋbe Al Kuruŋyen mere basaŋ mar,’ usi teŋbewaŋ al budam usi yirde hinayiŋ. 12 Mata buluŋbeleŋ po naŋa tiyyeŋ. Irkeb al kadomniŋ amaŋeŋnurd nurd mata gobe hubu hiyyeŋ. 13 Goyenbeal kura saŋiŋ heŋ kanduk go fole irde kuŋ kuŋfunaŋdebe Al Kuruŋ beleŋ al go tiyyeŋ. 14 Mereigiŋ Al Kuruŋ beleŋ doyaŋ dird dird goyen go wamegeŋ kuruŋ ga tagalde tukuke al nurde hinayiŋ.Irke gab nalu funaŋ go forok yiyyeŋ,” yinyiŋ.

Kanduk kuruŋ wor po forok yiyyeŋ(Mak 13:14-27; Luk 21:20-28)

15 Irdeb sopte yinyiŋ. “Al Kuruŋyen merebasaŋ al Daniel beleŋ asaŋde, ‘Det kura Al Ku-ruŋyen ya balem buluŋ wor po irtek goyen yabana goŋ forok yiyyeŋ,’ yitiŋ goyen forok yiyyeŋ.(Mere kayhem gayen kapyaŋ heŋ haŋ marbekeŋkela dufay heŋ gab bebak tinaŋ.) 16 Be,mata goyen forok yekeb Yudia naŋare hinayiŋmarbe busaharde dugure kuŋ bana kunayiŋ.17Goyenterbe al kura ya hende hiyeŋ goyen kateŋyamiŋ bana hurkuŋ detne kura yade ga busaharema yiyyeŋ. 18 Al kura meteŋmiŋ tubul teŋ kuŋamilne teŋ ga ma yiyyeŋ. 19 Goyen nalurebebere biŋ yaŋya bere diriŋ besare niŋ miŋyaŋyabemeteŋeŋ wor po yiryeŋ. 20 Niŋgeb kanduk ku-ruŋ goyen naŋa nalu buluŋde, ma Sabat nalureforok ma yewoŋ yeŋ goke Al Kuruŋ gusuŋaŋ irdehinayiŋ. 21 Goyen nalureb megeŋ ga kandukkuruŋ wor po tiyyeŋ. Haŋkapya Al Kuruŋ beleŋtikula kiryiŋde mat waŋ ga hitere, irde kame workanduk gwahade kura ma kentek. Go kandukgoyenbe baraŋ wor po duryeŋ. 22 Niŋgeb AlKuruŋ beleŋ nalu goyen sobamde po tubul tikemanhan al tumŋaŋ kamwoŋ. Goyenbe al nigenyiriŋ goke teŋbe nalu go wer irde dolfon iryeŋ.23Goyen nalure al kura beleŋ, ‘Mesaiabe gago hi,’dinnayiŋ, irde hoyaŋ beleŋ, ‘Moŋ, iror hi,’ dineŋiŋgogaha dirke goya go ma nurde gama yirnayiŋ.24Mesaia falkukya Al Kuruŋyen mere basaŋ marfalkukya beleŋ alya bereya Al Kuruŋ beleŋ basiŋayirtiŋ goyen usi yirteke katwoŋ yeŋ mata tiŋeŋkarkuwaŋ kurayen kurayen forok yirde hinayiŋ.

Page 41: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 24:25 38 Matiyu 24:51

25 Mere gabe nalu go ma forok yeŋ hikeya gagomomoŋ dirde hime geb, keŋkela heŋ hinaŋ ko.

26 “Niŋgeb Al kura beleŋ, ‘Mesaiabe sawsawapo kuruŋ naŋare hi,’ dinke ga kuŋ kinniŋ kinniŋma tinayiŋ. Irdeb, ‘Mesaiabe gaŋ banare hi,’dinke goya fudinde yeŋ ma nurnayiŋ. 27Dagameltikeb al naŋa waŋ waŋya naŋa kurkurya beleŋtumŋaŋde keneŋ haŋyen gwahade po, ne AlUrmiŋ gayen wamekeb wawuŋ uŋkureŋde pomegen niŋ mar kuruŋ gayen tumŋaŋde nen-nayiŋ. 28 Det kamtiŋ hinayiŋdebe det bidak nennen nu beleŋ waŋ haŋyen gobe bebakkeŋ worpo geb, goke epte ma kadom mohoŋde titekgwahade goyen po, ne Al Urmiŋ gayen wamekebtumŋaŋ neneŋ nalu funaŋbe gago yeŋ bebaktinayiŋ.

29 “Kanduk kuruŋ goyen kamere po,‘Naŋa kidoma hiyyeŋ, irde gagasi ma timiyyeŋ.Naŋkiŋde mat dinambe suk yeŋ katnayiŋ.Irdeb det kuruŋ hende haŋ gobe hambor yiryeŋ,’

yitiŋ Aisaia 13:10; 34:4gwahade po forok yenayiŋ.

30 “Goyenterbe ne Al Urmiŋ wayeŋ timekebmata kura naŋkiŋde forok yiyyeŋ. Irkeb ne AlUrmiŋ gabe tareŋne turŋuŋ yaŋ goya kigariŋkiŋfaykek hende kateŋ. Irkeb megen niŋ mar ne niŋma nurde haŋ mar tumŋaŋ neneŋbe biŋ misiŋnurde esinayiŋ. 31 Miyoŋne yad yermeke beleŋmeheŋ heŋ ne waŋ waŋ niŋ bigul fu irkeb altumŋaŋ nurnayiŋ. Irde kateŋbe alya bereya naŋakuruŋ hike kwa bana goŋ niŋ basiŋa yirtiŋ goyengabu yirnayiŋ.

32 “Fik hebe yeneŋ haŋyen gogo. Fik he gobeda urke yeneŋbe kadila heweŋ tiya yeŋhaŋyen.33 Gwahade goyen po, mere dirhem kuruŋ gayenforok yeke yeneŋbe nalu funaŋbe binde gag power ira yeŋ nurnayiŋ. 34 Fudinde wor po dineŋhime. Mata gobe forok yenayiŋ geb. Irdemata goforok yenayiŋ nalure al hinayiŋ mar gobe matagoyen yennayiŋ. 35 Irdeb megeŋya naŋkiŋyabehubu hiriryeŋ. Goyenbe merenebe saŋiŋ miŋyaŋgeb, hubuma hiyyeŋ. Hugiŋeŋ alya bereya nurdefudinde wor po yeŋ gama irde hinayiŋ,” yinyiŋ.

Nalu funaŋbe bebakkeŋ moŋ(Mak 13:32-37; Luk 17:26-30,34-36)

36 Irdeb sopte yinyiŋ. “Nalu funaŋ goyen alkura bebakkeŋma nurde hi. Hubuwor po. Adonepo ga nurde hi. Urmiŋya miyoŋmiŋya wor mapo nurde haŋ. 37 Ne Al Urmiŋ gayen waŋ waŋnalurebe alya bereya bikkeŋ Noa hinhin nalure

mata teŋ hinhan gwahade teŋ hinayiŋ. 38 Gomar gobe dula niŋ po teŋ, kukuwa fe nene, albeleŋ bere yade, dirŋeŋ weŋ yade al yertek niŋpo teŋ Al Kuruŋ niŋ ma nurde hinhan. Irde kuŋkuŋ nalu forok yekeb Noa hakwa biŋde hurkuriŋ.39 Mel gobe kame mata gwahade forok yiyyeŋyeŋ ma nurde hinhan. Irkeb fe ala kuruŋ forokyeŋ gwamuŋ yuryiŋ. Niŋgeb ne Al Urmiŋ gayenwor al beleŋ gwaha naŋa wayyeŋ yeŋ ma nurdehikeya wayeŋ. 40 Goyen nalurebe mata gahadeforok yiyyeŋ: al iraw kura meteŋmiŋde meteŋteŋ hiriryeŋ. Irke Al Kuruŋ beleŋ uŋkureŋ teŋbekurabe tubul tiyyeŋ. 41 Irde bere irawa palawairye yeŋ wit bilmiŋ hora po karka teŋ hikeyabereuŋkureŋbeAlKuruŋbeleŋ teŋbe kurab tubultiyyeŋ. 42 Goke teŋbe keŋkela heŋ ga hinaŋ ko!Doyaŋ Al Kuruŋtiŋ waŋ waŋ nalube bebakkeŋmoŋ geb. 43 Be, ga nurde ga hinaŋ ko. Ya miŋ alkura wawuŋ kurare kawe al beleŋ waŋ yane upewuryeŋ yeŋ nurde hiyeŋdebe yamiŋ keŋkela doyaŋirde hike kawe al beleŋ epte ma waŋ yamiŋ upewuryeŋ. 44Niŋgeb gwahade goyen po, ne Al Urmiŋgare wor nalu goyare wayeŋ tiya yeŋ ma nurdehikeya wayeŋ geb, hugiŋeŋ ne niŋ pet teŋ doyaŋnirde hinayiŋ,” yinyiŋ.

Meteŋ al igiŋya buluŋyat maya mere(Luk 12:42-46)

45 Irdeb maya mere mat gaha yinyiŋ: “Be,ganuŋ meteŋ albe dufaymiŋ wukkeŋ, irde goredoyaŋ almiŋ ge fudinde wor po meteŋ teŋ uneŋhiyeŋ? Meteŋ al gwahade gobe doyaŋ almiŋbeleŋ naŋa gisaw kwe yeŋbe meteŋ almiŋ goyen,‘Meteŋ mar kadge doyaŋ yirde biŋge yunteknalu hekeb yuneŋ hayiŋ,’ ineŋ kuyeŋ. 46 Be,doyaŋ almiŋ gomulgaŋ heŋ waŋbemeteŋ al goremeremiŋ po gama irde meteŋ teŋ hike keneŋbeigiŋ igiŋ irkebmeteŋ al gobe amaŋwor pohiyyeŋ.47 Fudinde wor po dineŋ hime. Meteŋ al gobedoyaŋ almiŋ beleŋ, ‘Samuŋne kuruŋ gayen wordoyaŋ irde hayiŋ,’ inyeŋ. 48 Goyenbe daha wetkura teŋ meteŋ al goreb, ‘Doyaŋ alnebe naŋagisaw po kuŋ niŋgeb, araŋeŋ ma waŋ hi,’ yeŋbe49meteŋ mar kadom alya bereya goyen, ‘Merenema nurde haŋ,’ yineŋ gasa yirde dulaŋ po teŋwain nene kukuwa heŋ haŋyen marya wain nenehinayiŋ. 50 Irkeb doyaŋ almiŋ go nalu goyen-ter wayyeŋ yeŋ ma nurde hiyeŋde gor mulgaŋhiyyeŋ. 51 Irdeb mata buluŋmiŋ gote muruŋgemkuruŋwor po unyeŋ. Irdebmeteŋ al go tukuŋ kak

Page 42: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 25:1 39 Matiyu 25:27ala bana eseŋ misiŋ yiseŋ haŋyende gor tukukebusi marya gor hinayiŋm,” yinyiŋ.

25Bere 10 gote maya mere

1Be, Yesu go soptemayameremat saba gahadeyiryiŋ: “Nalu funaŋ goyenterbe Al Kuruŋ beleŋalya bereyamiŋ doyaŋ yird yird goyen kurabegahade: meteŋ bere foŋeŋ 10 beleŋ, ‘Doyaŋ al-niniŋde urmiŋ beleŋ berem teŋ wayyeŋ tiya go,’yeŋ, ‘Kuŋ belen tupi teŋ waniŋ,’ yeŋ hulsimiŋyusuŋ yurde kwamiŋ. 2 Bere siptesoŋoŋbe du-faymiŋ wukkek moŋ. Munaŋ kurabe dufaymiŋwukkek. 3 Bere siptesoŋoŋ dufaymiŋ wukkekmoŋ gobe hulsimiŋbe yawaramiŋ gega, femiŋpet yeke sopte yuneŋ yuneŋbe kura ma yadeyakwamiŋ. 4 Munaŋ bere siptesoŋoŋ dufaymiŋwukkek gobe hulsimiŋ yade femiŋ kame yuntekmanaŋ yaliŋ bana goya yade kwamiŋ.

5 “Be, bere teŋ mulgaŋ heŋ watek al gobearaŋma wakeb bere 10 gobe dukpu yirke tumŋaŋferamiŋ. 6 Irke kuŋ wawuŋ binde heke gab alkura gore kuware, ‘Bere tihi albe waŋ hi! Niŋgebwaŋ tupi tinaŋ!’ yiriŋ. 7 Be, bere 10 gore gonurdeb huwarde hulsimiŋ ommok hinhan goyensope yirke melak saŋiŋ hamiŋ. 8 Goyenbe beredufaymiŋ igiŋ moŋ goreb bere dufaymiŋ wukkeŋgoyen, ‘Hulsininiŋ kamniŋ tahaŋ geb, femiŋ kuradunnaŋ,’ yinamiŋ. 9 Irkeb, ‘Moŋ geb, fe gabedeŋya neŋya tumŋaŋde epte ma diryeŋ geb,dindikeŋ kuŋ al hitte damu tinayiŋ,’ yinamiŋ.10 Irkeb bere siptesoŋoŋ dufaymiŋ wukkek moŋgoyen fe damu niŋ kukeb goyarebe bere tiriŋal go wayyiŋ. Irkeb bere siptesoŋoŋ gitik teŋhinhan goyen al gowakeb tupi teŋ yare dulamatakuruŋ tiniŋ tiyamiŋde gor kwamiŋ. Irkeb yamebetayamiŋ.

11 “Be, goyen kamereb bere siptesoŋoŋ hul-sire niŋ fe damu tiniŋ yeŋ kwamiŋ go mulgaŋheŋbe, ‘Doyaŋ al, Doyaŋ al, yame hol irde dunkehurkuniŋ,’ inamiŋ. 12 Goyenbe al bere tiriŋ gorewol heŋbe, ‘Fudinde wor po dineŋ hime. Deŋbema nurde duneŋ hime,’ yinyiŋ. 13 Be, mayamere dirhem gwahade goyen po ne Al Urmiŋwaŋwaŋ nalu funaŋbe ma nurde haŋ geb, gitik teŋhinayiŋ,” yinyiŋ.

Al karwoyen siraw mere(Luk 19:11-27)

14 Irde sopte maya mere mat yinyiŋ. “Be, AlKuruŋ beleŋ alya bereya doyaŋ yird yird goyen

kurabe gahade: al kura naŋa gisaw kwe yeŋbedetne doyaŋ yirde hinayiŋ yeŋ meteŋ marmiŋhayhay yiryiŋ. 15 Irdeb meteŋ al uŋkureŋbehora siptesoŋoŋ unyiŋ. Kurabe hora irawa, irdekurabe uŋkureŋ unyiŋ. Meteŋ mar gobe algwahade mat igiŋ meteŋ tinayiŋ yeŋ nurdeyagab hora goyen yunyiŋ. Irdeb yubul teŋ kuriŋ.16 Meteŋ al hora siptesoŋoŋ tiriŋ al gobe goyarepo tukuŋ meteŋ uneŋbe go hende hora sipte-soŋoŋ iryiŋ. 17 Meteŋ al hora irawa tiriŋ algoyen wor gwahade po, tukuŋ meteŋ uneŋbe gohende hora irawa iryiŋ. 18Goyenbemeteŋ al horauŋkureŋ tiriŋ al gobe kuŋ mete taldebe doyaŋalmiŋde hora goyen goŋ bana kiryiŋ.

19 “Be, doyaŋ al go naŋa gisaw kuŋ goŋsobamde po heŋ heŋ gab wayyiŋ. Irdeb waŋmeteŋ marmiŋ hora yunyiŋ goyen daha yiramiŋyeŋ gusuŋaŋ yiryiŋ. 20 Irkeb meteŋ al horasiptesoŋoŋ unyiŋ gobe sopte hora siptesoŋoŋyawaŋbe doyaŋ almiŋ gaha inyiŋ: ‘Hora sipte-soŋoŋ goyen doyaŋ irayiŋ yeŋ nuneŋ kwariŋ geb,gore sopte 5 irmiŋ gago,’ inyiŋ. 21 Irkeb doyaŋalmiŋ beleŋ wol heŋbe, ‘Gebe meteŋ igiŋ wor potiyaŋ. Gebe meteŋ al igiŋ, merene nuraŋ. Det ugma gunmiriŋ gega, keŋkela doyaŋ yiraŋ niŋgeb,det budam wor gunmeke doyaŋ yirayiŋ. Irdebwake tumŋaŋ neya dula teŋ amaŋ heŋ hireŋ,’inyiŋ.

22 “Be, al hora irawa unyiŋ al gore wor waŋbegaha inyiŋ: ‘Hora irawa doyaŋ irayiŋ yeŋ nuneŋkwariŋ gobe gore po meteŋ uneŋbe hora irawatebaŋ irmiŋ gago,’ inyiŋ. 23 Irkeb doyaŋ almiŋbeleŋ wol heŋbe, ‘Gebe meteŋ al igiŋ, merenepo nuraŋ. Det ug ma gunmiriŋ gega, keŋkeladoyaŋ yiraŋ. Niŋgeb det budam gunmeke doyaŋyirayiŋ. Irdeb wake neya dula teŋ amaŋ heŋhireŋ,’ inyiŋ.

24 “Be, meteŋ al hora uŋkureŋ unyiŋ gorewaŋbe gaha inyiŋ: ‘Doyaŋ al, gebe al misiŋeŋyaŋ wor po nurde guneŋ himyen. Biŋge ge mahartiŋ goyen yawarde hayen. Irde ge ma tur irtiŋwor kuŋ waseŋ haŋyen. 25Goke teŋbe kafura heŋhoragebe tukuŋ mete talde goŋ bana kirmiriŋ.Niŋgeb hora gebe gago,’ inyiŋ. 26 Gwaha inkebdoyaŋ almiŋ beleŋ wol heŋbe, ‘Gebe kumhaka al,meteŋ al buluŋ wor po. Gebe detne beleŋ mahartiŋ goyen yawarde himyen, irde detne beleŋma tur irtiŋ goyen waseŋ himyen yeŋ nurde ha?27 Gebe ne gwahade yeŋ nurdeb horanebe horayerde haŋyen yare kerariŋ manhan horane tolokhitiŋde ga temewoŋ,’ ineŋbe meteŋ mar buda

Page 43: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 25:28 40 Matiyu 26:7hoyaŋ hoy yirke wakeb, 28 ‘Hora go goraŋ irde teŋmeteŋ al hora 10 miŋyaŋ al go unnaŋ. 29 Al detunke keŋkela doyaŋ irde igineŋ kuruŋ forok iryeŋal gobe tebaŋ det yawaryeŋ. Irkeb detmiŋ budamwor po henayiŋ. Munaŋ det unke kumhaka heŋigineŋ ma forok yiryeŋ al gobe yende det muŋkura hiyeŋ goyenwor goraŋ irke detmiŋmoŋworpo hiyeŋ. 30 Niŋgeb meteŋ al buluŋ gobe tukuŋsiŋare kidoma bana eseŋ misiŋ yiseŋ haŋyendegor temeynaŋ,’ yinyiŋ geb,” gwaha yiriŋ.

Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ alya bereya matamde potayiryeŋ

31 Be, Yesu go sopte gaha yiriŋ: “Ne Al Ur-miŋ gabe tareŋne turŋuŋ yaŋ heŋbe miyoŋneyatumŋaŋ kattek. Goyenterbe Doyaŋ Al Kuruŋyenmaroro gasuŋde kepereŋ. 32 Irkeb al megen niŋkuruŋ gayen ne hitte po gabu irnayiŋ. Irkebsipsipya memeya yewek beleŋ pota yirde hiyeŋgo gwahade yireŋ. 33 Ne beleŋbe sipsip yadebhanne yase beleŋ mat yerdeb memebe yade tapabeleŋ yereŋ. 34-36 Irkeb ne Doyaŋ Al Kuruŋgare al hanne yase beleŋ mat hinayiŋ goyengaha yineŋ: ‘Ne biŋge nirkeyabe biŋge nunamiŋ.Fe niŋ kammekeyab fe nunamiŋ. Albak heŋkuŋ himekeb gargar niramiŋ. Uliŋhornem moŋhimekeb uliŋhor nunamiŋ. Garbam hemekeyabdoyaŋnirde faraŋnurdehinhan. Koyarehimekebwaŋ neneŋ hinhan. Goke teŋbe Nanne beleŋ gu-ram dira. Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ alya bereyamiŋdoyaŋ yird yird bana goŋ hurkuŋ hurkuŋ gobetikula kiryiŋya deŋ gake gitik irtiŋ hiyen geb waŋtenaŋ,’ yineŋ. 37 Gwaha yinkeb Al Kuruŋ diliŋdeal huwak goreb, ‘Daha naŋa biŋge kamke geneŋbiŋge guntiriŋ? Irde daha naŋabe fe niŋ kamkegeneŋ fe guntiriŋ? 38 Daha naŋa albak heŋ kuŋhike gargar girtiriŋ? Irde daha naŋa uliŋhorgemmoŋ hike geneŋbe uliŋhor guntiriŋ? 39 Dahanaŋa garbam heke doyaŋ girde faraŋ gurtiriŋ?Irde daha naŋa koyare hike kuŋ gintiriŋ?’ nin-nayiŋ. 40 Irkeb ne Doyaŋ Al Kuruŋ gare wol heŋbegaha yineŋ: ‘Fudinde wor po dineŋ hime. Nereal deŋemmoŋ gayen kura gwaha iramiŋ keneŋbene gayen niramiŋ,’ gwaha yineŋ. 41-43 Irdeb tapabeleŋ mat hinayiŋ mar gobe gaha yineŋ: ‘Deŋbebiŋge nirkeb biŋge kura ma nunamiŋ. Irde fe niŋkammeke fe kura ma nunamiŋ. Albak heŋ kuŋ

himeke gargar ma niramiŋ. Uliŋhornem moŋhimekeb kura ma nunamiŋ. Garbam himekebfaraŋ ma nuramiŋ. Irde koyare himekeya worwaŋ ma neneŋ hinhan. Goke teŋbe deŋbe AlKuruŋyen bearar bana haŋ. Niŋgeb nubul teŋkuŋ kak ala Satanya miyoŋmiŋya niŋ gitik irtiŋbana goŋ kunaŋ,’ yineŋ. 44 Gwaha yinmekeb albuda gorewol heŋbe, ‘DoyaŋAl Kuruŋ, daha naŋabiŋgeya feya niŋ kamke geneŋ wasak titiriŋ?Irde daha naŋa uliŋhorgem moŋ hike kura maguntiriŋ? Irde daha naŋa garbam heke doyaŋma girdeb faraŋ ma gurtiriŋ? Irde daha naŋaalbak geneŋ gargar ma girtiriŋ? Irde daha naŋakoyare hike goma kuŋ gintiriŋ?’ ninayiŋ. 45 Irkebne Doyaŋ Al Kuruŋ gare wol heŋbe gaha yineŋ:‘Fudinde wor po dineŋ hime. Nere al deŋemmoŋgayen kura gwaha ma iramiŋ keneŋbe ne gayenfaraŋ ma nuramiŋ,’ gwaha yineŋ. 46 Mel gobemata buluŋmiŋ gote muruŋgem hugiŋeŋ kandukkuruŋ teŋ hinayiŋ. Munaŋ Al Kuruŋ diliŋdeal huwak gobe Al Kuruŋya hugiŋeŋ hinayiŋ,”yinyiŋ.

26Yesu mayniŋ yeŋ mere sege iramiŋ(Mak 14:1-2; Luk 22:1-2; Yon 11:45-53)

1 Be, Yesu gob sabamiŋ kuruŋ goyen pasi irdebtigiri teŋ komatmiŋ yago gaha yinyiŋ: 2 “Pasobadula nalu kuruŋ gobe molye go yeŋ nurde haŋgogo. Go nalurebe ne Al Urmiŋ gayen kurusehende mununeŋ mununeŋ niŋ asogo haniŋdenernayiŋ,”* yiriŋ.

3Be, goyenterbepris buda gote karkuwaŋmiŋyaYuda marte doyaŋ mar parguwak yagoya beleŋpris buda gote kuruŋmiŋ Kaiafasyen yare gabuiramiŋ. 4 Irdeb daha mat kura Yesu go usi irdeteŋ mayteke kamyeŋ yeŋ mere sege iramiŋ.5 Goyenbe yiŋgeŋ mere maydeb, “Dula nalukuruŋ gayenterma gwaha titek. Moŋgo goke igiŋma nurde al beleŋ fuleŋa dirnayiŋ geb,” yamiŋ.

Bere kura beleŋ det fimiŋ hamiŋeŋ igiŋ wor pogoyen Yesu tonaŋde wok iryiŋ

(Mak 14:3-9; Yon 12:1-8)6 Be, Yesu go komatmiŋ yagoya Betani taunde

Saimonyen yare hinhan. Saimonbe bikkeŋbusuka manaŋ hinhin. 7 Be, Yesu go keperde

* 26:2: Bikkeŋ Israel mar Isip naŋa tubul teŋ Kenan kuniŋ tiyamiŋyabe Al Kuruŋ beleŋ sipsip al diriŋ dirŋeŋ gasa yirde darimyade yame kantayaŋ sam yirnayiŋ yinyiŋ. Munaŋ al kura gwaha ma tiyamiŋ marbe Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ waŋbe mel gote urmiŋmataliŋya dapŋamiŋmataliŋya goyen tumŋaŋ gasa yirke kamamiŋ. Gegameremiŋ gama iramiŋmarbemiyoŋmiŋ beleŋ yubul tiyamiŋgoke dufay heŋ heŋ ge dula mata teŋ hinhan.

Page 44: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 26:8 41 Matiyu 26:35

hikeyab bere kura gore det fimiŋ hamiŋeŋigiŋ wor po alabasta hora beleŋ po irtiŋ yaliŋkusamuŋ goyen bana hitiŋ go tawaŋ tonaŋdewok iryiŋ. 8 Det fimiŋ damum hende wor pogoyen bere gore Yesu tonaŋde wok irke keneŋbekomatmiŋ yago beleŋbe biŋ ar hendedaniŋ buluŋira yeŋ gusuŋaŋ hamiŋ. 9 “Go tukuŋ al yunkemanhan hora kuruŋde po damu tike hora go teŋal buniŋeŋ faraŋ yurwoŋ,” inamiŋ.

10 Be, Yesu go mere teŋ hinhan goyen nurdeb,“Deŋbe daniŋ bere go tagal uneŋ buluŋ irhaŋ?Yeŋbe mata igiŋ wor po nira. 11 Al buniŋeŋbedeŋya hugiŋeŋ hinayiŋ. Goyenbe nebe deŋyahugiŋeŋ ma hitek. 12 Bere gare det fimiŋ ulnerwok ira gabe ne kammeke mete nirnayiŋ gokegitik nira. 13Niŋgeb fudinde wor po dineŋ hime.Kame al beleŋ ne niŋ naŋa kuruŋ ga tagaldetukuŋ heŋyabe bere gare mata tiya gake wortagalde hinayiŋ, irde matamiŋ goke dufay heŋhinayiŋ,” yinyiŋ.

Yudas Iskariot beleŋ Yesu asogo haniŋde kiryiŋ(Mak 14:10-11; Luk 22:3-6)

14 Be, Yesu komatmiŋ 12 bana goyen al deŋemYudas Iskariot ineŋ haŋyen gore pris buda gotekarkuwaŋmiŋ hitte kuriŋ. 15 Kuŋbe, “Yesuhantiŋde kermekeb muruŋgembe dahade nun-nayiŋ?” yinyiŋ. Irkeb silwa hora kapyaŋ hekekuŋ 30 hekeb unamiŋ. 16 Go kamereb Yudas goYesu goyen dahamat kura asogomhaniŋde kereŋyeŋ beleŋ niŋ naŋkeneŋ hinhin.

Dula funaŋ(Mak 14:12-21; Luk 22:7-13,21-23; Yon 13:21-30)

17 Be, Yesuyen komatmiŋ go haŋka wawuŋbeberet yis miŋmoŋ nen nen nalu heweŋ tiya yeŋbeYesu gusuŋaŋ iramiŋ. “Damde kuŋbe Pasobabiŋge gitik irde netek yeŋ nurde ha?” inamiŋ.18 Irkeb Yesu beleŋ wol heŋbe, “Yerusalem taunbana kuŋbe al kura gor keneŋbe gaha inayiŋ.‘Tisa beleŋbe, “Nalunebe binde hihi. Niŋgeb neyakomatneyabe gere yare Pasoba biŋge netek,”yihi,’ gwaha innayiŋ,” yinyiŋ. 19 Irkeb komatmiŋyago goyen Yesu yinyiŋ go po gama irde kuŋbePasoba biŋge nen nen gitik tiyamiŋ.

20Be, wawuŋbanawor po hekeb Yesuya komat-miŋ 12 goya Pasoba biŋge niniŋ yeŋ keperamiŋ.21 Biŋge nene heŋyabe Yesu beleŋbe, “Fudindewor po dineŋ hime. Deŋ gayen kuratiŋ kura beleŋasogoner haniŋde niryeŋ,” yinyiŋ. 22 Irkeb ko-matmiŋ yago gobe kandukŋeŋ wor po nuramiŋ.Irdeb kura kame yuŋkureŋ yuŋkureŋ, “Doyaŋ

Al Kuruŋ, ne niŋ wet yeŋ ha?” yeŋ gusuŋaŋiramiŋ. 23 Irkeb wol heŋbe, “Al kura neya tumŋaŋhaniŋ teŋ fe koroŋ bana kera gore asogo haniŋdeniryeŋ. 24 Ne Al Urmiŋ gabe Al Kuruŋyen merebasaŋ mar beleŋ bikkeŋ asaŋde kayamiŋ goyenpo gama irde kameŋ. Goyenbe al kura asogonerhaniŋde niryeŋ al goke buniŋeŋ wor po nurdeuneŋ hime. Al go kawaŋ ma hiriŋ manhan kan-duk buluŋ goyen go ma kenwoŋ,” yinyiŋ. 25 IrkebYesu asogomiŋ haniŋde kertek al Yudas beleŋ,“Tisa, ne niŋ daw yeŋ ha?” inyiŋ. Irkeb wolheŋbe, “Gwaha, gobe ge po geb,” inyiŋ.

Yesu beleŋ beretya wainya komatmiŋ yunyiŋ(Mak 14:22-26; Luk 22:14-20; 1 Korin 11:23-25)

26 Be, biŋge nene heŋyabe Yesu beleŋ beretteŋbe Naniŋ turuŋ irdeb ubala teŋbe, “Beretdunhemgahade gayenponebe deŋ ge teŋ kameŋ.Niŋgeb goke teŋbe beret gabe gasoŋne geb, teŋnenaŋ,” yinyiŋ. 27 Irdeb wain fimiŋ gisu banahitiŋ go teŋbe sopte Al Kuruŋ turuŋ irde, “Deŋtumŋaŋ ga teŋ nenaŋ. 28 Al megen haŋ kuruŋgote mata buluŋ halde yuneŋ yuneŋ niŋ teŋ AlKuruŋ beleŋ biŋa tiyyiŋ goke teŋ darine wok irdekameŋ. Niŋgeb wain ga teŋ nenaŋ. 29 Fudindedineŋ hime. Wain fimiŋ gayen tebaŋ ma neweŋ.Kuŋ kuŋ Nanne beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋyiryeŋya goyenter gab deŋya tumŋaŋ wain fimiŋgergeŋ sopte netek,” yinyiŋ.

30 Be, go kamereb Yesuya komatmiŋ yagoyagoyen tikiŋ heŋbe Olip doŋdoŋde hurkamiŋ.

Pita helwaŋ hiyyeŋ goke tagalyiŋ(Mak 14:27-31; Luk 22:31-34; Yon 13:36-38)

31 Be, hurkuŋ gor heŋbe Yesu beleŋ gahayinyiŋ: “Haŋka wawuŋbe ne mununniŋ yeŋ ferenirkeb deŋbe tumŋaŋ nubul teŋ busaharnayiŋ.Mata goke Al Kuruŋyen asaŋde gahade katiŋ hi:‘Sipsip doyaŋ al maymeke sipsipmiŋbe burgagaw

kernayiŋ,’ yitiŋ. Sekaraia 13:732 Goyenbe kame sopte huwardebe ne wa

meheŋ heŋ Galili naŋare kweŋ,” yinyiŋ. 33 IrkebPita beleŋbe, “Al hoyaŋbe tumŋaŋ gubul tinayiŋ.Goyenbenebe eptemaworpo gubul tiyeŋ,” inyiŋ.34 Irkeb Yesu beleŋ wol heŋbe, “Fudinde wor pogineŋ hime. Haŋka wawuŋbe tatirok ma meretikeyabe ge beleŋ wawuŋ karwore ne niŋ yeŋ,‘Al gobe go ma nurde uneŋ hime,’ yawayiŋ geb,”inyiŋ. 35 Goyenpoga Pita beleŋbe, “Nebe al beleŋmununnayiŋ gega, ge niŋ yeŋ, ‘Yeŋ ma nurdunhem,’ ma wor po yeweŋ,” inyiŋ. Irkeb kadomyago manaŋ tumŋaŋ gwaha ala inamiŋ.

Page 45: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 26:36 42 Matiyu 26:61Yesu Getsemani heŋ Al Kuruŋ mere iryiŋ(Mak 14:32-42; Luk 22:39-46)

36 Be, gor mat kuŋ naŋa deŋe Getsemani gorforok yeŋbe komatmiŋ yago, “Gar keperde doyaŋnirde hike neb irar ira kuŋ Al Kuruŋ mere ireŋ,”yinyiŋ. 37 Irdeb Pitaya Sebedi urmiŋwaraŋ YonyaYemsya yadeb gasuŋ hoyaŋde kwamiŋ. GoyarebYesube dufaymiŋya biŋyabe kandukwor po hiriŋ.38 Irdeb mel karwo go yinyiŋ. “Kanduk kuruŋwor po mununke kamtek nurhem geb, neya garheŋbe Al Kuruŋ mere irdeya ga hinayiŋ!” yinyiŋ.39 Gwaha yineŋbe gor mat muŋ kura siŋgir teŋkuŋbe biŋ tadam mat wulgurut yeŋbe, “Ado,igiŋ kenem kanduk kuruŋ gayen teŋ siŋa irayiŋ.Goyenbe nere dufay ma gama irayiŋ. Gere dufaypo gama irayiŋ,” inyiŋ. 40 Gwaha teŋbe mulgaŋheŋ kuŋbe komatmiŋ karwo gob firtiŋ yinyiŋ.Irdeb Pita isaŋ heŋbe, “Mel, deŋbe neyamuŋkurahitŋeŋ teŋ Al Kuruŋ mere irde ga ma fernayiŋ?”yinyiŋ. 41 Irdeb, “Ferde ma Al Kuruŋ mere irdehinayiŋ. Gogab uŋgura waŋ tuŋaŋ durkeb eptema katnayiŋ. Tontiŋbe Al Kuruŋ mere ird irdniŋ wilakŋeŋ nurde haŋ. Gega ultiŋbe piŋeŋheŋ haŋ,” yinyiŋ. 42 Irdeb sopte yubul teŋ kuŋAl Kuruŋ mere irdeb, “Ado, kanduk ga ne beleŋma teweŋbe kanduk gayen pasi irtek beleŋ miŋ-moŋ hiyeŋ kenem nebe dufayge po gama irdebteweŋ,” yiriŋ.

43 Be, Al Kuruŋ mere irde pasi heŋbe soptemulgaŋ heŋ kuŋ komatmiŋ karwo gob diliŋ kan-duk hekeb firtiŋde hike yinyiŋ. 44Yeneŋbe yubulteŋ sopte mulgaŋ heŋ kuŋbe Al Kuruŋmere iryiŋgwahade po sopte mere iryiŋ.

45 Be, mulgaŋ heŋ kuŋbe komatmiŋ yagogoyen, “Deŋbe usaŋ heŋ firtiŋde po haŋ? Gakennaŋ! Ne Al Urmiŋ gayen mata buluŋ marhaniŋde nerd nerd nalu gobe bikkeŋ gago forokyihi. 46 Huwarke kuniŋ! Asogo haniŋde nertekalbe bikkeŋ gago waya geb,” yinyiŋ.

Yesu teŋ fere tiyamiŋ(Mak 14:43-50; Luk 22:47-53; Yon 18:3-12)

47Be, Yesu gobe gwaha yeŋhikeyabe komatmiŋkura Yudas gobe al yade wayamiŋ. Al buda gobefuleŋare niŋ bidilaya nukwaya yade wayamiŋ.Mel gobe pris buda gote karkuwaŋmiŋya Yudamarte doyaŋ mar parguwakya beleŋ yad yerkewayamiŋ. 48 Yesu go asogom haniŋde kertekal goreb tetek mar go gaha yinyiŋ: “Kuŋ forokyeŋbe mata kura tiyeŋ geb. Al kura amaŋ amaŋirde uluŋde u irmeke keneŋbe al gobe gog po

yeŋbe kuŋ tenayiŋ,” yinyiŋ. 49 Be, Yudas gobikkeŋ mere gwahade yinyiŋde geb, kuŋ forokyeŋ Yesu hitte kuŋbe, “Wawuŋ, Tisa,” ineŋbeuluŋde u iryiŋ. 50 Irkeb Yesu beleŋ wol heŋbe,“Kadne, gwaha tiye yeŋ wayha go gwaha tiya,”inyiŋ. Irkeb al wayamiŋ mar goreb waŋ teŋfere tiyamiŋ. 51 Irkeb Yesu komatmiŋ kura yeŋbinde hinhin goreb fuleŋare niŋ bidilamiŋmardepris buda gote kuruŋmiŋde meteŋ almiŋ kurakirmiŋ sapa iryiŋ. 52 Irkeb Yesu beleŋ, “Bidilagego gasuŋeŋde kera! Al kura bidila beleŋ al gasayiryeŋ gob haniŋ wol hekeb gwahamat pomaykekamyeŋ. 53 Adone gusuŋaŋ irmekeb goyare pomiyoŋmiŋ budam wor po yad yerke kateŋ faraŋnurnayiŋ gobe ma nurde ha? 54 Goyenbe matagwahade tiyeŋbe Al Kuruŋyen asaŋde mata gwa-hade gwahade forok yiyyeŋ yitiŋ goyen dahamatforok yiyyeŋ? Epte moŋ,” inyiŋ.

55 Gwaha ineŋbe Yesu go yeŋ teŋ fere titekmar goyen, “Ne gayen kawe mar yad kuŋ himegeb, gago fuleŋare niŋ bidilaya nukwaya manaŋwaŋ nawarniŋ teŋ haŋ? Nebe naŋkahalmiŋnaŋkahalmiŋ Al Kuruŋyen ya bana saba tagaldehimekeyabe ma nade haŋyen. 56 Goyenbe Al Ku-ruŋyen asaŋde mere basaŋ marmiŋ beleŋ kamemata gwahade forok yiyyeŋ yeŋ kayamiŋ goyendeŋ beleŋ gago teŋ haŋ,” yinyiŋ. Be, komatmiŋyagobe tumŋaŋ Yesu tubul teŋ busaharamiŋ.

Yesu pris buda gote kuruŋmiŋ diliŋ mar huwaryiŋ(Mak 14:53-65; Luk 22:54-55,63-71; Yon 18:13-14,19-

24)57 Be, Yesube pris buda gote kuruŋmiŋ Kaiafas

hitte tukamiŋ. Gorbe Moseyen saba marya Yudamarte doyaŋ mar parguwak yagoya gabu iramiŋ.58 Be, Pita go mel gore Yesu teŋ kuŋ hikeya gisawyarham po heŋ gama irde kuriŋ. Kuŋ kuŋbe prisbuda gote kuruŋmiŋ Kaiafasyen ya koya beleŋpo milgu irtiŋ bana goŋ al gabu irde haŋyensawsaware hurkuriŋ. Hurkuŋbe daha kura tikekeneŋ yeŋ ya go doyaŋ irde haŋyen mar keperdehinhande gor kuŋ kipiryiŋ.

59 Be, pris buda gote karkuwaŋmiŋya Yudamarte doyaŋ marya goyen tumŋaŋ gabu irde damisiŋde wor po Yesu go mayteke kamyeŋ yeŋmere sege iramiŋ. Goyenbemiŋ kurama keneŋbegoke naŋkenamiŋ. 60 Irkeb al budam waŋ Yesutagal uneŋ uneŋ niŋ usi mere budam yad forokyiramiŋ. Gega Yesu maytek meremiŋ igiŋ kurama kenamiŋ. Irkeb kuŋ kuŋ funaŋ al irawa kurawaŋbe, 61 “Al gareb, ‘Al Kuruŋyen ya balem goyen

Page 46: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 26:62 43 Matiyu 27:11upew urde sopte gergeŋ irde naŋa fay karworepasi ireŋ,’ yeke nuraruŋ,” yaryum.

62 Be, pris buda gote kuruŋmiŋ Kaiafas beleŋhuwardeb Yesu goyen, “Mere kuruŋ ulger irhargabe wol ma hawayiŋ?” inyiŋ. 63 GoyenbeYesu go meremiŋ ma wol heŋ balmiŋ po hin-hin. Irkeb sopte, “Ne beleŋ Al Kuruŋ gwahaderhitiŋ gote saŋiŋde ginhem geb, gebe Mesaia AlKuruŋ Urmiŋ ma dahade goyen momoŋ dira,”inyiŋ. 64 Gwaha inkeb Yesu beleŋ wol heŋbe,“Dindikeŋ gog po yahaŋ. Goyenbe ne beleŋbedeŋ kuruŋ gayen gaha dineŋ. Kame ne Al Urmiŋgabe Al Kuruŋ saŋiŋ miŋyaŋ Al gote haniŋ yasebeleŋ mat keperde naŋkiŋde gagap hende kateŋhimeke nennayiŋ,” yinyiŋ. 65 Irkeb pris buda gotekuruŋmiŋ gore mere goyen nurdeb, “Al gabe AlKuruŋ sukal ira,” yeŋ biŋ ar yeke uliŋhormiŋ erekirdeb, “Niŋgeb daniŋmere hoyaŋ niŋ naŋkentek?Al Kuruŋ sukal ira gobe deŋ tumŋaŋ nurhaŋgago. 66Niŋgeb deŋbe dahade nurde haŋ?” yineŋgusuŋaŋ yiryiŋ. Irkeb wol heŋbe, “Kamyeŋ po!”inamiŋ. 67 Irdeb al gor hinhan goreb Yesu kim-iŋde meyaŋ iramiŋ. 68 Irdeb kimiŋ mala teŋbehaniŋ mupi irde mayamiŋ. Kura beleŋbe palasiirdeb, “Mesaia, ganuŋ beleŋ muguna? Momoŋdira!” inamiŋ.

Pita beleŋ Yesu niŋ helwaŋ hiriŋ(Mak 14:66-72; Luk 22:56-62; Yon 18:15-18,25-27)

69 Be, goyarebe Pita go ya go biŋ bana saw-saware gor keperde hinhin. Irkeb meteŋ berekura gore waŋbe, “Ge manaŋ Yesu Galili niŋ algoya kuŋ hinaryum,” inyiŋ. 70 Irkeb Pita beleŋbeal tumŋaŋ gor hinhan gote diliŋ mar helwaŋheŋbe, “Neb goke kura yeŋ ha yeŋ ma nurdehime,” inyiŋ. 71 Irdeb gasuŋ hinhin go tubulteŋbe kuŋ yamere huwarde hikeb bere kura gorewaŋ keneŋbe al buda gor hinhan goyen, “Al gabeNasaret niŋ al Yesuya kuŋ haryen,” yiriŋ. 72 IrkebPita gore tebaŋ po helwaŋ heŋbe, “Fudinde worpo, nebe al gobe ma nurde uneŋ hime,” yiriŋ.

73 Be, hitŋeŋ muŋ kura teŋbe al gor hinhangoreb Pita goyen, “Mere tike melakge nurhetgobe Yesu gama irde haŋyen mar al kurabe gegago yeŋ nurhet,” inamiŋ. 74 Irkeb Pita beleŋbemere fudinde po tihim yeŋ biŋa teŋbe, “Fudindewor po dineŋ hime. Neb al goke yeŋ haŋ yeŋma nurde hime,” yinyiŋ. Irkeb goyare po tatirokmere tiyyiŋ. 75 Irkeb Pita go Yesu beleŋ, “Tatirokma mere tikeyabe ne niŋ yeŋ wawuŋ karwore, ‘Algob ma nurde uneŋ hime,’ yawayiŋ,” inyiŋ goke

biŋ bak yiriŋ. Irkeb siŋare kateŋ kuŋ mata tiyyiŋgoke biŋde misiŋ wor po nurdeb esiriŋ.

27Yesu go Pailat hitte teŋ kwamiŋ(Mak 15:1; Luk 23:1-2; Yon 18:28-32)

1 Be, wampot muŋ wor pobe pris buda gotekarkuwaŋmiŋya Yuda marte doyaŋ mar par-guwakya beleŋ mere maydeb, “Yesube maytekekamyeŋ,” yamiŋ. 2 Irdeb haniŋ fere teŋbe Pailathitte tukamiŋ. Pailatbe Roma gabman al Yudianaŋa doyaŋ irde hiyen.

Yudas kamyiŋ(Aposel 1:18-19)

3 Be, asogo haniŋde kiryiŋ al Yudasbe Yesugo merem yaŋ irde mayke kamtek heke keneŋbemata buluŋ tiyyiŋ goke buniŋeŋ nuryiŋ. Irdebsilwa hora 30 damu iramiŋ goyen pris budagote karkuwaŋmiŋya Yudamarte doyaŋmar par-guwakya hitte yumulgaŋ tiyyiŋ. 4 “Mata buluŋmiŋmoŋ al goyen kami yeŋ hantiŋde kirmiŋ.Niŋgeb mata buluŋ timiŋ,” yinyiŋ. Irkeb wolheŋbe, “Gobe nende samuŋmoŋ be. Gere kandukgeb,” inamiŋ. 5Gwaha inkeb biŋ ar yekeb hora goAl Kuruŋyen ya balem bana goŋ yemeyde kuriŋ.Kuŋbe beŋe teŋ kamyiŋ.

6 Be, hora yimiyyiŋ gobe pris buda gotekarkuwaŋmiŋ beleŋ pilgaŋ heŋbe, “Hora gabe alkami yeŋ damu titiŋ. Moseyen sabarebe horagahade gayen epte ma Al Kuruŋ niŋ unnayiŋyitiŋ. 7 Niŋgeb hora ga yade naŋa hoyaŋde niŋmar Yerusalem waŋ kamke mete teŋ hitek yeŋkuwe ird ird alyenmegeŋ goyen damu titek,” yeŋmere sege iramiŋ. 8Goke teŋbe naŋa tapum gobe“Al Kamtiŋde” inamiŋ. Gayenter wor gwahadepo ineŋ haŋ. 9 Niŋgeb Al Kuruŋyen mere basaŋal Yeremaia beleŋ mere kayyiŋ gobe gwaha matigineŋ kawan hiriŋ. Merebe gahade:“Israelmarbe yeŋmayteke kami yeŋbe silwa hora

30 gore al damu tiyamiŋ.10 Irde Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ gwaha gwaha

tiyayiŋ ninyiŋ gwahade po,mel gobe hora go teŋbe kuwe ird ird alyen

megeŋ damu tiyamiŋ,” yitiŋ hi. Sekaraia11:12-13; Yeremaia 32:6-9

Gebe Yuda marte doyaŋ al kuruŋ we?(Mak 15:2-5; Luk 23:3-5; Yon 18:33-38)

11Be,mel go goŋgwaha teŋhikeyabeYesu gobeRoma gabman al Yudia naŋa doyaŋ irde hiyen alPailat diliŋ mar huwaryiŋ. Irkeb, “Ge gayenbe

Page 47: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 27:12 44 Matiyu 27:40Yuda marte doyaŋ al kuruŋ we?” inyiŋ. Irkeb,“Gwaha, gigeŋ yaha gog po,” inyiŋ.

12 Be, pris buda gote karkuwaŋmiŋya Yudamarte doyaŋ mar parguwakya beleŋ tagal un-amiŋ. Gega Yesube meremiŋ wol ma hiriŋ.13 Irkeb Pailat beleŋ, “Mel gare miŋge girde tagalguneŋ haŋ gabe kura ma wol hawayiŋ?” inyiŋ.14 Goyenpoga Yesu beleŋ mel gote mere go muŋkura ma po wol hiriŋ. Irkeb Pailat beleŋ gokeneŋbe diliŋ fot yiriŋ.

Pailat beleŋ Yesu tubul timeke kwi yiriŋ(Mak 15:6-15; Luk 23:13-25; Yon 18:39–19:16)

15 Be, goyenterbe damam damam Pasoba dulanalurebe Pailat beleŋ koyare hinhan mar goyenal kura teŋ siŋa irde hiyen. Al gobe Yuda marbeleŋ al gwahade inke gab gwaha teŋ hiyen.16 Be, goyenterbe al buluŋ wor po yeŋ nurd uneŋhaŋyen al Barabas goyen koyare hinhin.

17-18 Be, Pailatbe yiŋgeŋ dufaymiŋdeb, ‘Yudamarte doyaŋ mar gabe al budam Yesu gayengama irde hike yeneŋbe daniŋ neŋ gwahade moŋyeŋ nurdeb yeŋ ge igiŋ ma nurde mayke kamiyeŋ gago tawayhaŋ,’ yeŋ nuryiŋ. Niŋgeb albuda kuruŋ goyen gabu irkeb, “Al damiŋ tubultimeke kuyeŋ? Barabas ma Mesaia ineŋ haŋ Yesugayen?” yeŋ gusuŋaŋ yiryiŋ.

19 Be, Pailat go mere nurd nurd gasuŋdekeperde hikeyabe berem beleŋ mere gahadeasaŋde kaŋ teŋ kerke wayyiŋ: “Al go daha wetkura ire ire ma tiyayiŋ. Yeŋbe merem moŋ.Haŋka mite tihim. Niŋgeb bener ga yeŋ ge kan-dukŋeŋ wor po nurde hime. Tubul po tiyayiŋ,”inyiŋ. 20Goyenbe pris buda gote karkuwaŋmiŋyaYudamarte doyaŋmar parguwakya beleŋ al budakuruŋ gabu iramiŋ goyen hakot biŋ yawaramiŋ.Irde, “ ‘Barabas tubul tike kwi. Munaŋ Yesubemayke kami,’ innayiŋ,” yinamiŋ.

21 Be, Pailat beleŋ al buda go, “Al irawa gayenganuŋbe tubul timeke kuyeŋ?” yineŋ gusuŋaŋyiryiŋ. Irkeb, “Barabas,” yamiŋ. 22 Irkeb wolheŋbe, “Niŋgeb Mesaia ineŋ haŋ al gab dahaireŋ?” yinyiŋ. Irkeb al buda kuruŋ goreb,“Kuruse hende mayke kami!” yamiŋ. 23 IrkebPailat beleŋ, “Daniŋ? Al gabe da mata buluŋ kuratiyuŋ?” yinyiŋ. Gega uguŋ po, “Kuruse hendemayke kami ko!” yamiŋ.

24 Be, Pailat go gwaha kura titek ma hiriŋ. Irdeal buda kuruŋ go fuleŋa forok irniŋ tike yeneŋbefe teŋ mel gote diliŋ mar haniŋ halyiŋ. Irdeb,“Al ga kameŋ tiya gabe neya neya moŋ. Gabe

dende samuŋ po geb,” yinyiŋ. 25 Irkeb, “Igiŋ,yeŋ kamyeŋ gote merembe neŋya diriŋniniŋyago kame forok yenayiŋ gore tetek,” inamiŋ.26 Irkeb Barabas go mel gote mere nurdeb tubultike kuriŋ. Goyenbe Yesu go usulak teŋ kurusehende maynaŋ yeŋbe fuleŋa marmiŋ haniŋdetubul tiyyiŋ.

Fuleŋa mar beleŋ Yesu giwgiw iramiŋ(Mak 15:16-20; Yon 19:2-3)

27 Be, Roma gabmanyen fuleŋa mar go Yesuteŋ Pailatyen ya kuruŋ bana goŋ tukamiŋ. Irdebfuleŋa mar kadom goya tumŋaŋ Yesu milguiramiŋ. 28 Irdeb uliŋhormiŋ tumŋaŋ yugu teŋgab doyaŋmarte uliŋhor bukkeŋ yara goyen kerdunamiŋ. 29 Irdeb kaŋ hirwaŋeŋ yaŋ goyen bili biliirde doyaŋ al kuruŋyen tonaŋ umŋa irhet usi teŋtonaŋde keramiŋ. Irde doyaŋ alyen kutum kurateŋ haniŋ yase beleŋ kerde fuleŋa mar gore Yesudiliŋde waŋ dokolhoŋ yuguluŋ teŋbe, “Fudindewor po, Yudamarte doyaŋ al kuruŋ,” ineŋ giwgiwirdeb bak mayde iramiŋ. 30 Irde meyaŋ irde ku-tum tanarde hinhin goyen po goraŋ irde tonaŋdemayde tebaŋ irde hinhan. 31 Gwaha irde giwgiwirdeb uliŋhor bukkeŋ yara go tugu teŋbe yendeuliŋhor wor po goyen yerde unamiŋ. Irdeb tukuŋkuruse hende maytek yeŋ teŋ kwamiŋ.

Kuruse hende mayke kamyiŋ(Mak 15:21-32; Luk 23:26-43; Yon 19:17-27)

32 Be, beleŋyaŋ hako kuŋ heŋyabe al kuraSairini taunde niŋ al deŋem Saimon keneŋbeYesuyen kuruse tawa ineŋ pakku irke tiriŋ.33 Be, kuŋ kuŋ naŋa deŋe kura Golgota gorforok yamiŋ. Golgota gote miŋbe “al tonaŋkiŋkiniŋde”. 34 Gorbe wainya he fimiŋ urekyasuluk irtiŋ goyen unke ninam uryiŋ gega, nennen niŋ bada hiriŋ. 35 Yesu go kuruse hendekerde hikeb uliŋ umŋamiŋ ganuŋ beleŋ yawaryeŋyeŋ yende matare tiliŋ tanardeb pota yiramiŋ.36Gwaha teŋbedaha kura tike kentek yeŋkeperdekeneŋ hinhan. 37 Irde da misiŋde Yesu mayamiŋgoyen he parwek hende katiŋ goyen kurusetonaŋ beleŋ keramiŋ. Merebe gahade:AL GABE YESU. YUDA MARTE DOYAŊ AL KURUŊ

38 Be, kawe al irawa kura goyen wor ku-ruse hende yeramiŋ. Kurabe Yesuyen kuruseyase beleŋ mat, munaŋ kurabe tapa beleŋ matkeramiŋ. 39 Al kuŋ waŋ teŋ keneŋbe biruŋbiruŋ teŋ giwgiw irdeb, 40 “Ge gayen Al Ku-ruŋyen ya balem upew urde sopte gergeŋ irdenaŋa fay karworeb pasi ireŋ yawaŋ al gobe ge

Page 48: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 27:41 45 Matiyu 28:1gago? Irde geb Al KuruŋUrmiŋ keneŋbe tareŋgerkuruse hende mat kata,” inamiŋ. 41 Irde prisbuda gote karkuwaŋmiŋya Moseyen saba maryaYuda marte doyaŋ mar parguwakya beleŋ worgwahade po ineŋ ayaŋ keramiŋ. 42 “Al gabe alhoyaŋbe faraŋ yurde hinhin gega, yiŋgeŋbe eptema faraŋ uryeŋ. Yeŋbe Israel marte doyaŋ alkuruŋ go. Kuruse hende mat katke keneŋ gabedufayniniŋ yeŋ ge saŋiŋ irniŋ be! 43 Yeŋbe AlKuruŋ niŋ hekkeŋ nurde hiyen, irde ‘Neb AlKuruŋ Urmiŋ,’ yeŋ hiyen geb, tubul tike Al Kuruŋbeleŋ faraŋ ureŋbe faraŋ uri,” inamiŋ. 44 Irkebkawe al irawa kuruse hende hinaryum go worgwahade po sukal iraryum.

Yesu kamyiŋ(Mak 15:33-41; Luk 23:44-49; Yon 19:28-30)

45 Be, naŋa baŋkahal wor po hekeyabe naŋabana kuruŋ gob tumŋaŋ kidoma beleŋ awurtiŋdehike kuŋ kuŋbe wawuŋbana 3 kilok heweŋ tiyyiŋ.46 Be, 3 kilok binde hekeb Yesu go ug po, “Eloi,Eloi, lama sabaktani!” yiriŋ. Mere gote miŋbe,“Al Kuruŋne, Al Kuruŋne, daniŋ nubul taha!”

47Be,mere go al kura gor huwarde hinhan gorenurdeb, “Elaia deŋe urde hi,” yamiŋ. 48 Irdebaraŋ po al kura kup yeŋ kuŋ amil erek irde wainfimiŋ mukkuweŋ bana goŋ kerke uliŋ hekeb teŋkutum ulyaŋde giti irdeb Yesu unyiŋ. 49Goyenbeal hoyaŋ goreb, “Elaia wet waŋ faraŋ urke kentekgeb, tubul tike gwaha kura tiya yeŋ kinniŋ,”yamiŋ.

50 Be, sopte po Yesu go uguŋ po mere teŋbebiŋ sul yiriŋ. 51 Goya goyenbe Al Kuruŋyen yabalem bana amil gasuŋ himam wor po diba irtiŋhinhin goyen kahalte po hem beleŋ mat erekyeŋ bam beleŋ katyiŋ. Megeŋ manaŋ diririt yeŋhora karkuwaŋ karkuwaŋbe gilgalaŋ iramiŋ. 52Alhakwam yirtiŋ bemba goyen hol yeŋ tukamiŋ.Irkeb Al Kuruŋ diliŋde al wukkeŋ heŋ kamamiŋgoyen budam sopte huwaramiŋ. 53 Irde be-mba siŋare kateŋbe kame Yesu sopte huwaryiŋnalureb Yerusalem taun kuruŋde kuŋ al budamhitte forok yeke yenamiŋ.

54 Be, Roma gabmanyen fuleŋa marte doyaŋalya fuleŋa marmiŋya Yesu doyaŋ irde hinhangoyen niniŋaya mata gor forok yiriŋ kuruŋ gokeneŋ kafura heŋbe, “Fudinde wor po, yeŋbe AlKuruŋ Urmiŋ,” yamiŋ.

55 Bere budam Galili naŋare mat Yesu gamairde faraŋ urde kuŋ haŋyen goyen wor gorheŋ gisaw mat keneŋ hinhan. 56 Bere goyen

kurabe Makdala niŋ Maria, Yemsya Yosepyatmiliŋ Maria, irde Sebedi urmiŋ waraŋ YemsyaYonyat miliŋ.

Yesu mete tiyamiŋ(Mak 15:42-47; Luk 23:50-55; Yon 19:38-42)

57 Be, Yesu kamyiŋ goyen kuŋ wawuŋbanawor po heweŋ tikeb Arimatea taunde niŋ alsamuŋmiŋ budam kura goyen wayyiŋ. DeŋembeYosep. Yeŋ wor Yesu gama irde hiyen. 58 Be,al gore kuŋbe, “Yesu hakwam nunke mete tiye,”ineŋ Pailat gusuŋaŋ iryiŋ. Irkeb Pailat beleŋ,“Igiŋ, gwaha tiyayiŋ,” inyiŋ. 59 Irkeb Yosep beleŋYesu hakwamgoyen teŋ amil faykek gergeŋ beleŋpo mala teŋ 60 tukuŋbe yiŋgeŋ, “Kammeke ner-nayiŋ,” yiriŋ bemba goyen bana kiryiŋ. Irde horakuruŋ miliŋ kura goyen yeŋya kwamiŋ maryagore giloŋgiloŋ irde tukuŋ bemba gote yamempet teŋbe kwamiŋ. 61 Irkeb bere iraw kurahorabok gote diliŋ mar siŋa hoyaŋ beleŋ mathinaryum. Makdala niŋ Mariayabe Maria hoyaŋkura goya beleŋ gwaha tiyaryum.

Bemba doyaŋ irde hinhan mar62 Be, Sabat nalu fay urkeb pris buda gote

karkuwaŋmiŋya Farisi marya beleŋ Pailat hittekwamiŋ. 63 Kuŋbe, “Doyaŋ al, usi al gar gohinhinyabe, ‘Kameŋde mat kuŋ yereŋkek hekebhuwareŋ,’ yeŋ hinhin goyen bininiŋ bak yekebgago wayhet. 64 Niŋgeb fuleŋa marge hulyaŋyirke haŋkamat kuŋmolye bana goyen bemba godoyaŋ irde hinayiŋ. Moŋgo komatmiŋ yago beleŋwaŋ hakwamgoyen hoyaŋde tukuŋbe, ‘Kamtiŋdemat huwaruŋ,’ yenayiŋ geb. Irkeb al budam usimere go nurde dufaymiŋ buluŋ henayiŋ. Gotekandukbe haŋkapya, ‘Nebe Mesaia,’ yineŋ al usiyirde hinhin gote kanduk fole iryeŋ,” inamiŋ.65 Irkeb Pailat beleŋ, “Fuleŋa marne kura yukuŋdeŋ nurhaŋ gwahade po keŋkela yinke bembago doyaŋ irde hinayiŋ,” yinyiŋ. 66 Irkeb mel gokuŋ bemba yamere niŋ hora kuruŋ goyen al kurabeleŋma fegelnayiŋ yeŋbisam irde gohendedibairamiŋ. Irdeb fuleŋamar goyen, “Gar heŋ keŋkeladoyaŋ irde hinaŋ ko!” yinamiŋ.

28Yesu kamyiŋde mat huwaryiŋ(Mak 16:1-10; Luk 24:1-12; Yon 20:1-10)

1 Be, Sabat nalu hubu heŋ kuŋ wawuŋ heŋ fayureŋ tiyyiŋ. Irkeb Makdala niŋ Mariaya Mariahoyaŋ kura goya gore Yesu hakwam keramiŋgasuŋ goyen kenye yeŋ kwaryum.

Page 49: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Matiyu 28:2 46 Matiyu 28:202 Be, bembare gorbe niniŋa kuruŋ forok yiriŋ.

Gobe Doyaŋ Al Kuruŋ hitte mat miyoŋmiŋ kurakateŋ bemba gote yame hora kuruŋ go kaŋkaŋ irde hol irde go hende keperde hinhin geb,gogo tiyyiŋ. 3 Yeŋbe uliŋya dinsokyabe dagamelgo gwahade epte ma keŋkela kentek hinhin.Uliŋhormiŋ manaŋ faykek wor po.

4 Be, fuleŋa mar gor hinhan gobe miyoŋ gokeneŋbe kafura wor po heŋ barbar yeŋ kamtiŋhakwam yara hamiŋ.

5 Be, miyoŋ gore bere irawa go yeneŋbe, “Ka-fura heŋma. Yesu kuruse hendemayke kamuŋ algoke naŋkeneŋ har yeŋ nurde hime. 6Gega yeŋbegar ma hi. Huwareŋ yeŋ hinhin go gwahadepo huwara. Igiŋge waŋ hakwam keraŋ gasuŋga kinyi. 7 Irde araŋeŋ kuŋ komatmiŋ yagogoyen, ‘Yesube kamuŋdemat huwara geb, yeŋwameheŋ heŋ Galili naŋare kweŋ tiya. Goŋ gab kuŋkennayiŋ,’ yiniryeŋ. Mere gayenmomoŋdire yeŋgago wayhem geb,” yinyiŋ.

8 Be, bere iraw gob kafura haryum. Goyenbemere go nurdeb amaŋ haryum. Irdeb bembago araŋ po tubul teŋ Yesuyen komatmiŋ yagomomoŋ yirye yeŋ kup yeŋ kwaryum. 9 Be, berego mata gwahade forok yeweŋ tiya yeŋ ma nurdekuŋ hikeya Yesu beleŋ forok yeŋbe, “Wampot,”yinyiŋ. Irkeb irem gobe keneŋ bebak teŋbe kuŋkahaŋde tanarde doloŋ iraryum. 10 Irkeb, “Kafuraheŋ ma. Kuŋ dine yago yinke Galili naŋare kuŋgab nennayiŋ,” yinyiŋ.

Fuleŋa mar beleŋ usi teŋ hinhan11 Be, bere irawa go hako ga mulgaŋ heŋ

hikeyabe fuleŋa mar bemba doyaŋ irde hin-han mar goyen kura beleŋ taunde kuŋbe mataforok yeke yenamiŋ kuruŋ goyen pris buda gotekarkuwaŋmiŋ momoŋ yiramiŋ. 12 Irkeb Yudamarte doyaŋ mar parguwak hitte kuŋ momoŋyirdeb mere kura sege iramiŋ. Irdeb fuleŋa margo hora kuruŋ yuneŋbe gaha yinamiŋ. 13 “Siŋarekuŋbe mere gahade al momoŋ yirde tukuŋ hi-nayiŋ: ‘Neŋbe wawuŋ ferde ug hetekeya ko-matmiŋ yago beleŋ waŋ hakwam goyen kawemteŋ kwaŋ,’ gwaha yeŋ hinayiŋ. 14 Munaŋ meremomoŋ gayen kuŋ doyaŋ altiŋ Pailat hitte forokyekeb neŋ beleŋ kuŋ keneŋbe igiŋ mat mereirtek geb, deŋbe merem yaŋ ma diryeŋ,” yi-namiŋ. 15 Gwaha yinkeb fuleŋa mar gobe ho-ramiŋ go yadeb mel gore yinamiŋ gwahade potiyamiŋ. Niŋgeb goyen mere gobe tagalkeb waŋwaŋ gayenter niŋ Yuda mar wor tagalde haŋ.

Komatmiŋ meteŋ kuruŋ yunyiŋ(Mak 16:14-18; Luk 24:36-49; Yon 20:19-23; Aposel

1:6-8)16 Be, Yesu yiriŋ gwahade po komatmiŋ 11 go

Galili naŋa bana goŋ niŋ dugu kura gor kunayiŋyinyiŋde gor kwamiŋ. 17 Kuŋ keneŋbe doloŋirde turuŋ iramiŋ. Munaŋ kurabe dufay kurakura hamiŋ. 18 Irkeb Yesu go bindere waŋbe,“Naŋkiŋyamegeŋya kuruŋ gayen doyaŋ yird yirdtareŋbe ne nuntiŋ hi. 19Niŋgeb deŋ beleŋ kuŋ almegen hike kwa kuruŋ gayen merene basaŋ heŋtagalde tukunayiŋ. Irde merene nurnayiŋ marbeAl Kuruŋya Urmiŋyabe Holi Spirityat deŋemdebaptais yirde komatne yirde hinayiŋ. 20 Irdematagwaha gwaha teŋ hinayiŋ dineŋ hinhem kuruŋgoyen mel go wor gama yirnaŋ yeŋ saba yirdehinayiŋ. Fudinde wor po, nebe dubul ma wor potiyeŋ. Deŋya tumŋaŋ hiteke kuŋ kuŋ nalu funaŋforok yiyyeŋ,” yinyiŋ.

Page 50: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Mak 1:1 47 Mak 1:20

MakMak beleŋ Mere igiŋ Yesu niŋ yitiŋkayyiŋ

Yon Baptais beleŋ gitik iryiŋ1 Baraŋ igiŋ gabe Yesu Kristu, Al Kuruŋ Urmiŋ

gote baraŋ fudinde goyen miŋ ureŋ tihim.2 Be, Al Kuruŋ beleŋ Urmiŋ mere iryiŋ goyen

mere basaŋ almiŋ porofet kura Aisaia beleŋasaŋde gahade kayyiŋ:“Meteŋ alne teŋ kermeke meheŋ heŋ kuyeŋ.

Kuŋbe beleŋge kerde gunyeŋ.”* Malakai 3:13 “Sawsawa po kuruŋ naŋa bana goŋ al kura

forok yeŋbe alya bereya beleŋ Doyaŋ AlKuruŋyen mere nurde gama ird ird niŋdufay gitik teŋ teŋ ge gahade kuwaretagalde hiyeŋ:

‘Doyaŋ Al Kuruŋyen beleŋ kernaŋ.Beleŋmiŋ sope irde huwa irnaŋ,’ yiriŋ,” yitiŋ

hi. Aisaia 40:34 Niŋgeb Yon Baptaisbe sawsawa po kuruŋ

naŋa bana forok yeŋbe alya bereya baptais yirdesaba tagalde hinhin. Sabamiŋbe gahade: “Matabuluŋtiŋ yubul teŋ Al Kuruŋ niŋ bitiŋ mulgaŋhenaŋ. Irkeb Al Kuruŋ beleŋmata buluŋtiŋ haldedunkebaptais tenayiŋ,” yineŋhinhin. 5 Irkeb alyabereya Yudia naŋa goyen bana niŋ taun kuruŋYerusalemya naŋa bana goŋ niŋ taun hoyaŋyahoyaŋya goyen budam wor po Yon hitte kuŋ hin-han. Kuŋbe mata buluŋmiŋ ge Al Kuruŋ pohogayirkeb Yon beleŋ Yodan fete baptais yirde hinhin.

6 Yonbe dapŋa kamel wuyŋeŋ beleŋ uliŋhorirtiŋ goyen hor irdeb dapŋa sikkeŋ gore po teŋkaŋmiŋ irde uliŋhor kerkek goyen mal temderegiti irde hiyen. Irdeb biŋge igiŋ kura manene hiyen. Gusuya yalaŋgu fimiŋya nenehiyen. 7 Yeŋbe mere gahade tagalde hinhin: “Neharhoknerbe al kura wayyeŋ. Yende saŋiŋbekuruŋ wor po, nere folek. Niŋgeb ne gahadegare epte ma yeŋ ge teŋ meteŋ kuruŋ titek hime.Kahaŋ basaŋmiŋde niŋ kaŋ urguŋ kaŋ yugu teŋteŋ gobemeteŋ kuruŋmoŋ gega, go wor ne beleŋepte moŋ yeŋ nurde hime. 8 Nebe fe uliŋ pobaptais dirde hime goyenpoga yeŋbe Holi Spiritbeleŋ baptais diryeŋ,” yineŋ hinhin.

Yesu baptais tekeb Satan beleŋ tuŋaŋ uryiŋ(Matiyu 3:13–4:11; Luk 3:21-22; 4:1-13)

9 Be, go kamereb Yesu beleŋ Galili bana go niŋtaun dirŋeŋ Nasaret tubul teŋ Yon hitte Yodanfe siŋare wayyiŋ. Irkeb Yon beleŋ tukuŋ fe alarebaptais iryiŋ. 10 Be, Yesu gob baptais teŋbe fe alatubul teŋ siŋare wakeb goya goyen po naŋkiŋ holyiriŋ. Irkeb Yesu beleŋ keneŋ hikeya Holi Spiritbeleŋ yeŋ hitte kalyiŋgi foy teŋ kattiŋ yara teŋkateŋ kipiryiŋ. 11 Irde naŋkiŋ hol yitiŋ bana goreal melak kura forok yeŋ Yesu mere iryiŋ: “Gebeurne, bubulkuŋne wor po. Ge niŋ amaŋeŋ wor ponurde guneŋ hime,” inyiŋ.

12 Be, go kamereb Holi Spirit beleŋ Yesugoyen sawsawa po kuruŋ naŋa bana goŋ bulirde tukuriŋ. 13 Tukukeb wawuŋ 40 goŋ hin-hin. Irkeb uŋgurayen kuruŋmiŋ Satan beleŋ Yesumata buluŋ tiyi yeŋ tuŋaŋ urde hinhin. Dapŋaduwi fuleŋamyaŋ kahal bana hikeya Al Kuruŋyenmiyoŋ beleŋ doyaŋ irde faraŋ urde hinhan.

Yesu beleŋ komatmiŋ yawaryiŋ(Matiyu 4:12-22; Luk 4:14-15; 5:1-11)

14 Be, Galili naŋare niŋ doyaŋ al kuruŋ HerotAntipas beleŋ Yon teŋ koyare kiryiŋ. Go kamerebYesu go Galili naŋare kuŋbe Al Kuruŋyen mereigiŋ goyen tagalde hinhin. 15 Mere tagalde hin-hinbe gahade: “Al Kuruŋ beleŋ alya bereyamiŋdoyaŋ yireŋ yeŋ bikkeŋ nalu kiryiŋ gobe gagobinde hihi. Niŋgeb yeŋ yufuk bana hitek yeŋnurde haŋ kenemmata buluŋtiŋ yubul teŋ Al Ku-ruŋ niŋ bitiŋ mulgaŋ heŋbemeremiŋ ge dufaytiŋsaŋiŋ irnayiŋ,” yinyiŋ.

16 Be, Yesu go Galili Makaŋ fereŋ kuŋ heŋyabeSaimonya kuliŋ Andruya makaŋde kamaŋtemeyde hike yinyiŋ. Ire itiŋya gobe makaŋdapŋa yad yad mar. 17 Be, Yesu beleŋ irem goyeneŋbe, “Wayyi. Waŋ ne gama niryi. Irkeb alyade Al Kuruŋ hitte yukuŋ yukuŋ mar direŋ,”yinyiŋ. 18 Irkeb goyare po kamaŋmiŋ yubul teŋYesu gama iraryum.

19 Be, muŋ kura kutŋeŋ teŋbe Yemsya kuliŋYonyabe naniŋ Sebediya meteŋ marmiŋya hak-wamiŋ hende heŋ kamaŋ sope irde hike yinyiŋ.20Yeneŋbe ire itiŋya goyen wor hoy yiryiŋ. Irkebiremgo naniŋyameteŋmarmiŋya hakwa bana poyubul teŋbe Yesu gama iraryum.

Yesu beleŋ uŋgura takira tiyyiŋ(Luk 4:31-37)

* 1:2: Mere gabe Aisaia beleŋ ma kayyiŋ. Malakai beleŋ kayyiŋ. Gega Aisaiabe Al Kuruŋyen mere basaŋ mar kuruŋ bana goŋ niŋ aldeŋem keŋkelakbe gogo geb, Mak beleŋ Aisaia deŋem kayyiŋ.

Page 51: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Mak 1:21 48 Mak 2:421 Be, Yesuya komatmiŋ meheŋde yawaryiŋ

goya irde Kapeneam taunde kwamiŋ. KuŋbeYuda marte usaŋ nalu Sabat hekeb Yesu beleŋYudamarte gabu ya bana hurkuŋbe gabu ya banagoŋ hinhan mar goyen saba yiryiŋ. 22 Irkebsabamiŋ go nurdeb saba gobe Moseyen sabatagalde haŋ mar beleŋ tagalde haŋyen yara moŋ,irde Al Kuruŋyen saŋiŋ miŋyaŋ beleŋ saba titiŋyara saba tike keneŋbe dinoŋ kok yamiŋ. 23 Be,goyare goyenbe uŋgura ketal urtiŋ al kura gabuya bana goŋ hinhin gore kekew tiyyiŋ. 24 Kekewteŋbe gaha inyiŋ: “Yesu, Nasaret niŋ al! Gebedaha dire yeŋ wayha? Gwamuŋ dure yeŋ wayha?Neb nurde guneŋ hime. Gebe Al KuruŋyenUrmiŋwor po,” inyiŋ. 25 Irkeb Yesu beleŋ mere hitemdepo, “Bada hawa, irde al go tubul teŋ kat kwa!”inyiŋ. 26 Irkeb uŋgura gore al goyen uguŋ poaŋgor aŋgor irde kekew teŋbe tubul teŋ kat kuriŋ.

27 Be, al gor hinhan mar gore keneŋbehurkuŋkat wor po teŋbe tigiri teŋ kadomgusuŋaŋ gird tiyamiŋ. “Ey, gab dahadebe gago?Saba gabe tiŋeŋ wor po, Al Kuruŋyen saŋiŋmiŋyaŋ. Niŋgeb uŋgura wor meremiŋ nurdebal go tubul teŋ busaharhaŋ!” yamiŋ. 28 IrkebYesuyen mere momoŋ gobe Galili naŋa bana goŋbemel po kuruŋ heŋ kuriŋ.

Yesu beleŋ al budam guram yirde hinhin(Matiyu 8:14-17; Luk 4:38-41)

29 Be, Yemsya Yonya irde Yesuya komatmiŋhoyaŋ kura goya gobe gabu ya go tubul teŋbe go-yare po Saimonya Andruyat yare kwamiŋ. 30Yaregorbe Saimon teŋakbe aygaŋ buluŋ po irke ferdehinhin. Irkeb goke Yesu momoŋ iramiŋ. 31 Irkebkuŋ keneŋbe haniŋde tanarde faraŋ urde isaŋhekeb aygaŋ gob tubul tiyyiŋ. Irkeb bere gohuwardebe Yesuya komatmiŋya goyen biŋge kaŋyunyiŋ.

32 Be, Yesuyen mere momoŋ nuramiŋ marbeleŋbe goyenwawuŋbanare goyen ŋumtuk urdehikeb Sabat nalu hubu hihi yeŋbe Yesu hittegarbam marya uŋgura beleŋ ketal yurtiŋ maryakuruŋ goyen yade wayamiŋ. 33 Be, Kapeneamtaunde niŋ al buda kuruŋ goyen waŋ Yesu hinhinya goyen diliŋ mar gabu iramiŋ. 34 Irkeb Yesubeleŋ garbammiŋ kurayen kurayen goyen sopeyiryiŋ. Irdeb uŋgura beleŋ al ketal yurtiŋ goyenwor yakira tiyyiŋ. Goyenbe uŋgura gore Yesubeal gwahade yeŋ nuramiŋ. Gega, “Ne niŋ matagalnayiŋ,” yineŋ utaŋ yiryiŋ.

Yesube Galili naŋa bana saba tagalde hinhin(Luk 4:42-44)

35 Be, naŋa hako ga fay urde hikeyabe Yesuhuwarde ya go tubul teŋ naŋa al miŋmoŋdekuriŋ. Kuŋbe Al Kuruŋya mere teŋ hinaryum.36 Irkeb Saimonya kadomyagoyabeleŋ kuŋyeŋgenaŋkeneŋ hinhan. 37 Irde keneŋbe, “Al buda ku-ruŋ gayen ge niŋ naŋkeneŋ haŋ,” inamiŋ. 38 IrkebYesu beleŋ wol heŋbe, “Nebe saba tagal tagal niŋwamiriŋ. Niŋgeb wake tiyuŋ biŋyaŋ biŋyaŋ gawor kuniŋ. Kuŋ goyaŋ wor saba tagalde tukeŋ,”yinyiŋ. 39Gwaha yeŋbeGalili naŋa bana kuŋYudamarte gabu yayaŋ saba tagalde uŋgura yakira teŋhinhin.

Yesu beleŋ al kura busuka miŋyaŋ sope iryiŋ(Matiyu 8:1-4; Luk 5:12-16)

40 Be, al kura busuka miŋyaŋ beleŋ Yesu hittewaŋ kahaŋ miŋde kuku kaŋbe eseŋ mere irde,“Dufaygerwilakŋeŋ nurde ha kenem igiŋ sope ni-rayiŋ,” inyiŋ. 41Gwaha inkeb Yesu beleŋ buniŋeŋwor po nurdeb haniŋ temeyde al go tanaryiŋ.Irdeb, “Igiŋ sope gireŋ geb, igiŋ hawa!” inyiŋ.42 Irkeb goyare po usu buluŋ go hubu hekeb igiŋhiriŋ. 43-44 Irkeb Yesu beleŋ, “Al hoyaŋ kura matagake momoŋ ma yirayiŋ,” ineŋ hayhay irdeb,“Al Kuruŋ doloŋ ird ird mata doyaŋ mar hittepo kuŋ ulge yikala yirayiŋ. Irkeb ulge go keneŋfudinde igiŋ hihi yekeb Mose beleŋ bikkeŋ yiriŋmata goyen gama irde dapŋa kura teŋ mel goyunkeb ge niŋ teŋ Al Kuruŋ kumga teŋ unnayiŋ.Irkeb al tumŋaŋ fudinde igiŋhaha yeŋgennayiŋ,”ineŋbe, “Igiŋge kwa!” inyiŋ. 45 Goyenpoga algo siŋare kuŋbe igiŋ hiriŋ goke mali po tagaldetukuriŋ. Irkeb mere go kuŋ kuruŋ hiriŋ. Goketeŋbe Yesu goyen taunyaŋ kawan heŋ kutek mairkeb al miŋmoŋ naŋayaŋ po heŋ kuŋ hinhin.Goyenbe albe tiyuŋ kurhan mat kurhan mat kin-niŋ yeŋ waŋ hinhan.

2Yesu beleŋ al uliŋ kamtiŋ sope iryiŋ(Matiyu 9:1-8; Luk 5:17-26)

1 Be, wawuŋ karwo ma sipte wet kura heŋbeYesu go tebaŋ Kapeneam kuriŋ. Kuŋ yare hikebalbe nuramiŋ. 2 Nurdeb kinniŋ yeŋ al budamwaŋ yare gor gabu iramiŋ. Irkeb Yesu beleŋsaba tagalde hinhin. Ya biŋ bana goŋbe gasuŋmakiŋ wor po hiriŋ. Ya siŋare wor gwahadepo. 3 Gwaha teŋ hikeb al sipte kura gore al uliŋkamtiŋ sapirte teŋ wayamiŋ. 4Gega beleŋ gwaha

Page 52: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Mak 2:5 49 Mak 2:28

mat kura Yesu hitte tukutek moŋ yirkeb teŋ yagoyen hende hurkamiŋ. Hurkuŋbe Yesu hinhinturte gor yameŋ iramiŋ. Irdeb garbam al gosapirte palgir irke Yesu hinhin binde kurkuriŋ.5 Irkeb Yesu beleŋ dufaymiŋ tareŋ go yeneŋbe aluliŋ kamtiŋ goyen, “Urne, mata buluŋge haldegunhem,” inyiŋ.

6 Goyenterbe Moseyen saba mar kura gorkeperdeb biŋde po, 7 “Al gabe al dahade niŋgebmere gwahade tiya? Al Kuruŋ po gab alyen matabuluŋ halde hiyen. Yeŋbe Al Kuruŋ sukal irde hi,”yeŋ dufay heŋ hinhan. 8 Gwaha teŋ hikeb Yesubeleŋ yeneŋ bebak teŋbe gaha yinyiŋ: “Daniŋdufay gwahade kerde haŋ? 9 Damiŋbe meteŋeŋ?‘Mata buluŋge halde gunhem,’ inhem goyen ma‘Huwarde sapirge teŋ kwa,’ ineŋ goyen? 10Gogabdeŋ beleŋ, ‘Nebe Al Urmiŋ,* megen niŋ martemata buluŋ halde halde saŋiŋ miŋyaŋ,’ yeŋ nen-nayiŋ,” yinyiŋ. Gwaha yineŋbe garbam al goyen,11 “Ne gare ginhem. Huwarde sapirge teŋ yagerkwa!” inyiŋ. 12 Inkeb al tumŋaŋ keneŋ hikeyahuwardeb sapirmiŋ teŋ siŋare kat kuriŋ. Irkeb altumŋaŋ gor hinhan goreb hurkuŋkat teŋbe, “Ey,mata gahade kura ma keneŋ hityen. Da matabegago?” yeŋbe Al Kuruŋ turuŋ iramiŋ.

Yesu beleŋ Liwai hoy iryiŋ(Matiyu 9:9-13; Luk 5:27-32)

13Be, Yesu go tebaŋ Galili fe ala kuruŋ fereŋyaŋkuŋ hikeb al budam yeŋ hitte wayamiŋ. Irkebsaba yirde hinhin. 14 Kuŋ heŋyabe Alfius urmiŋLiwai teks yad yad gasuŋde† keperde meteŋ teŋhike kinyiŋ. Keneŋbe, “Gama nira,” inkeb Liwaigo huwarde gama iryiŋ.

15 Be, Yesu go komatmiŋya Liwaiyen yarekuŋbe Liwaiyen meteŋ kadom yagoya Moseyensaba keŋkela ma gama irkeb Yuda marte tikulasaŋiŋ po gama irde haŋyen Farisi mar beleŋ“mata buluŋ mar” yineŋ haŋyen mar goya dulateŋ hinhan. Al budam yeŋya hinhan. 16 Gwahateŋ hikeb Farisi mar kura Moseyen saba tagaldehaŋyen mar beleŋ yeneŋbe Yesuyen komatmiŋgoyen yinamiŋ: “Dahade niŋgeb yeŋbe teks yadyad marya ‘mata buluŋ mar’ yineŋ hityen margoya dula teŋ haŋ?” 17Gwaha yinke nurdeb Yesubeleŋ wol heŋbe, “Al uliŋde igiŋbe guram al niŋma nurde haŋyen. Garbam al po gab guram al niŋnurde haŋyen. Nebe neŋ al huwak yeŋ nurde haŋ

mar goyen faraŋ yure yeŋ ma wamiriŋ. Gwahatitŋeŋbe neŋbe mata buluŋ mar yeŋ nurde haŋmar faraŋ yure yeŋ wamiriŋ,” yinyiŋ.

Farisi mar beleŋ biŋge kutŋa ird ird mata niŋ Yesugusuŋaŋ iramiŋ

(Matiyu 9:14-17; Luk 5:33-39)18 Be, Yon Baptaisyen komatya Farisi maryabe

biŋge kutŋa irde hinhan. Irkeb al kura Yesuhitte waŋbe, “Yonyen komatya Farisi marte ko-matyabe biŋge kutŋa irde haŋ gega, daniŋ gebkomatgebe gwaha ma teŋ haŋ?” ineŋ gusuŋaŋiramiŋ. 19 Irkeb Yesu beleŋ wol heŋbe gahayinyiŋ: “Dahade niŋgeb tikiŋ mere miŋ al yiŋgeŋhikeya biŋge netek marbe biŋge kutŋa irnayiŋ?Gobe epte moŋ. 20 Gega kame kura tikiŋ meremiŋ al go yubul teŋ kuke gab igiŋ biŋge kutŋa irdehinayiŋ.

21 “Al kura amil gergeŋ teŋ amil bikkekya magada iryeŋ. Gwaha iryeŋ gobe amil gergeŋ gotekaŋ beleŋ amil bikkek yuluŋ tikeb yameŋ gokuruŋ wor po hiyyeŋ. 22 Al kura wain fimiŋgergeŋ teŋ dapŋa sikkeŋ beleŋ po wain fimiŋ heŋheŋ irtiŋ bikkek bana goŋ ma unyeŋ. Gwahairyeŋbe wain fimiŋ gergeŋ goreb wain fimiŋ heŋheŋ bikkek goyen kumga tike erek nene wok yeŋpasi hekeb det irawakde tumŋaŋ buluŋ hiriryeŋ.Niŋgeb wain fimiŋ gergeŋbe wain fimiŋ heŋ heŋgergeŋ bana po untek,” yinyiŋ.

Yesube Sabat nalu gote miŋ al(Matiyu 12:1-8; Luk 6:1-5)

23 Be, Sabat nalu kurare kurab Yesuya ko-matmiŋya wit‡ meteŋyaŋ kuŋ hinhan. Kuŋheŋbe komatmiŋ beleŋ wit igineŋ yad namiŋ.24 Go nene hikeya Farisi mar beleŋ waŋ yeneŋbeYesu goyen, “Sabat nalure mata gwaha ma teŋhinayiŋ yitiŋ goyen komatge yago beleŋ matateŋ haŋ gabe dahade?” inamiŋ. 25 Irkeb Yesubeleŋ wol heŋbe gaha yinyiŋ: “Dewitya kadomyabiŋge kamde mata tiyamiŋ gobe ma kapyaŋ heŋnurde haŋyen? 26 Abiatar beleŋ Al Kuruŋ doloŋird ird mata doyaŋ mar gote kuruŋmiŋ hin-hinyabe Dewit beleŋ Al Kuruŋyen ya balem banahurkuŋ biŋge himam Al Kuruŋ doloŋ ird irdmata doyaŋ marte kudiŋeŋ goyen yade kadomyanamiŋ. 27Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ albe Sabat naluniŋ ma iryiŋ. Sabat nalube al niŋ iryiŋ. 28Niŋgeb

* 2:10: Al Urmiŋ gote miŋbe alya bereya Al Kuruŋ hitte Yumulgaŋ teŋ teŋ Al. Daniel 7:13 gorbe deŋem Al Urmiŋ goyen hi. † 2:14:Roma gabmanyen teks hora teŋ teŋ gasuŋ. Roma gabmande hora teŋ teŋ goke Yudamar beleŋ igiŋma nurde hinhan. ‡ 2:23: Witberais yara. Gore beret irde haŋyen.

Page 53: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Mak 3:1 50 Mak 3:30Sabat nalu goyen wor ne Al Urmiŋ gabe gote miŋal,” yinyiŋ.

3Al haniŋ nonbo hitiŋ sope iryiŋ(Matiyu 12:9-14; Luk 6:6-11)

1 Be, wawuŋ kurare kurab Yesu go Yuda martegabu yare hurkuriŋ. Bana goŋbe haniŋ nonbohitiŋ al kura hinhin. 2 Ya bana goŋ hinhan margoyen kurabe Yesu beleŋ Sabat nalure sope irkegoyenter merem yaŋ irniŋ yeŋ kintiŋde kintiŋdehinhan. 3 Irkeb Yesu beleŋ al haniŋ nonbo hitiŋgoyen, “Kuŋ al diliŋ mar huwara,” inyiŋ. 4 Irdebgor hinhan mar goyen, “Sabat nalure mata da-hadebe igiŋ? Mata buluŋ ma mata igiŋ? Niŋgebal sope yirtek ma yubul titeke kamnayiŋ?” yineŋgusuŋaŋ yiryiŋ. Gwaha yinkeb mel gobe meremmoŋ, doŋ uramiŋ. 5 Irkeb Yesu beleŋ tonaŋtareŋmar goyen yeneŋ tukuŋbe biŋ ar yiriŋ gega,buniŋeŋ nurde yunyiŋ. Irdeb al go, “Hange giŋira,” inkeb haniŋ giŋ iryiŋ. Irkeb goya goyen poigiŋ hiriŋ. 6 Gwaha tike keneŋbe Farisi mar gobekat kuŋ Herotyen marya gabu heŋ daha mat kuraYesu mayteke kami yeŋ mere sege iramiŋ.

Al budam Yesu gama irde hinhan7 Be, Yesuya komatmiŋya gobe gormat Galili fe

ala kuruŋ siŋare kurkamiŋ. Kurkukeb Galili naŋabana goŋ niŋ al budam gama iramiŋ. 8Yesu matateŋ hinhin gote mere momoŋ nurdeb al budamYerusalem, Saidonyabe, Tair taunde niŋya Yudi-aya Idumea naŋa bana goŋ niŋ alya Yodan fe siŋakurhan kurhan mat waŋ Yesu hitte gabu iramiŋ.9-10 Yeŋ beleŋbe al budam sope yiryiŋ. Irkebgarbam mar kura gor hinhan goreb Yesu sisaŋurniŋ yeŋ kadom weŋ yupepel yirde kwamiŋ. Albudam gwaha tikeb Yesu beleŋ komatmiŋ yagogoyen, “Hakwa kura tawaŋ nunnaŋ. Gogab alfarkaka ma nirnayiŋ ge,” yinyiŋ. 11 Be, uŋguraal ketal yurtiŋ hinhan goreb Yesu keneŋ kafuraheŋbe, “Gebe Al Kuruŋ Urmiŋ wor po!” ineŋmegen kateŋ kekew teŋ hinhan. 12 Gega Yesubeleŋ, “Al hoyaŋ goya momoŋ yirde ma!” yineŋsaŋiŋ po hayhay yirde hinhin.

Yesu beleŋ komatmiŋ 12 yawaryiŋ(Matiyu 10:1-4; Luk 6:12-16)

13 Be, Yesu go naŋa doŋdoŋeŋde kura gorhurkuŋ al goyen yaware yeŋ nurde yuneŋ hin-hin mar go po deŋe yurke yeŋ hitte hurkamiŋ.

Yeŋ hitte kukeb al 12 yawaryiŋ. 14-15 Irdebal 12 gokeb, “Yeŋbe neya hitek. Irde hulyaŋyirmeke kuŋ saba tagalde tukuŋ hinayiŋ. Tareŋyunmeke uŋgura yakira teŋ hinayiŋ,” yeŋ melgoyen “Komatne yago” yinyiŋ. 16 Al 12 yawaryiŋgote deŋembe Saimon, deŋe gergeŋ unyiŋbe Pita,17 Sebedi urmiŋ waraŋ Yemsya kuliŋ Yon deŋemgergeŋbe Boaneges. Deŋe gote miŋbe mohoŋukam yaŋ daga kuliŋ yara. 18-19 Kurabe Andru,Filip, Batolomiyu, Matiyu, Tomas, Yems yeŋbeAlfius urmiŋ, Tadius, Saimon yeŋbe Selot,* irdeYudas Iskariot. Yudas Iskariot gobe kame Yesuniŋ asogo hay hiriŋ al go goyen.

Yesuya Uŋgura Belsebulya(Matiyu 12:22-32; Luk 11:14-23; 12:10)

20Be, Yesuya komatmiŋya gobe yare hurkuŋbe,“Biŋge niniŋ,” yamiŋ. Gega al budam heŋga moŋ sopte waŋ gabu irkeb epte ma dulatitek hamiŋ. 21 Goyenterbe Yesu tayŋeŋ goyen,“Yesube kukuwa heŋ hi,” mere momoŋ nu-ramiŋ. Irdeb Yesube ya goyenter hi yeŋ nurdebtiyuŋmiŋde teŋ kuniŋ yeŋ wayamiŋ. 22 Gwahateŋ hikeyabe Moseyen saba mar kura Yerusalemmat kateŋ Yesu niŋ yeŋbe, “Al gabe uŋgurayenkuruŋmiŋ Belsebul beleŋ ketal urtiŋ geb, Belse-bul gote tareŋde uŋgura yakira teŋ hi,” yamiŋ.23 Gwaha yeke nurdeb Yesu beleŋ wanaŋ yinkewaŋ gabu irkeb siraw merere gaha yinyiŋ: “Da-hade niŋgeb Satan beleŋ uŋgura kadom yakiratiyyeŋ? 24 Al miŋ kuruŋ kura beleŋ yiŋgeŋ uliŋkadom asogo gird teŋ bur yenayiŋ gobe tareŋma heŋ tumŋaŋ buluŋ henayiŋ. 25 Irde al miŋuŋkureŋ wor gwahade po yiŋgeŋ uliŋ kadomasogo gird teŋ bur yenayiŋbe tumŋaŋ mugolnenayiŋ. 26 Niŋgeb gwahade goyen po Satanbeleŋuŋgura yeŋ yufukdehaŋgoyenbuluŋbuluŋyiryeŋbe dahadem saŋiŋ henayiŋ? Epte moŋ.Gwaha tinayiŋbe tareŋmiŋ hubu hiyyeŋ.

27 “Al kura epte ma al tareŋ miŋyaŋde yarehurkuŋ detmiŋ yawaryeŋ. Gwaha tiye yeŋbe alsaŋiŋ miŋyaŋ go wa teŋ fere tike hike gab eptedetmiŋ yawaryeŋ. 28 Fudinde wor po dineŋ hime.Mata buluŋya sukal meretiŋyabe Al Kuruŋ beleŋigiŋ halde dunyeŋ. 29 Gega Holi Spirit sukalirnayiŋbe epte ma wor po halde dunyeŋ. Matabuluŋtiŋ gobe hugiŋeŋ hiyeŋ,” yinyiŋ. 30 Yesubeleŋ gwaha yinyiŋ gobe Farisi mar gore yeŋ geyeŋ, “Yeŋbe uŋguram yaŋ,” yekeb gogo gwahayinyiŋ.

* 3:18-19: Roma gabman asogo irde hinhan mar gote deŋembe Selot.

Page 54: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Mak 3:31 51 Mak 4:23Yesu miliŋya kuliŋ weŋya(Matiyu 12:46-50; Luk 8:19-21)

31 Be, Yesu go gwaha teŋ gor hikeb mil-iŋya kuliŋ weŋya waŋ forok yeŋbe Yesu hin-hin ya goyen siŋare heŋbe yeŋ ge keya hamiŋ.32 IrkebYesu hittewaŋmilgu irde keperde hinhanmar beleŋ nurdeb, “Momkeya kolge yagoya waŋsiŋare ga heŋ ge niŋ yeŋ haŋ,” inamiŋ. 33 Gwahainkeb, “Ganuŋbe mamneya kolne weŋya?” yineŋgusuŋaŋ yiryiŋ. 34 Irdeb alya bereya keperdemilgu iramiŋ mar goyen yeneŋbe, “Mamneyakolne weŋyabe gago haŋ! 35 Alya bereya AlKuruŋyen dufay gama irde haŋ marbe kolne,hayneya mamne yagoya,” yinyiŋ.

4Yasuŋ alyen maya mere(Matiyu 13:1-9; Luk 8:4-8)

1 Be, Yesube Galili fe ala kuruŋ siŋare kura gortebaŋ sabamiŋmiŋ uryiŋ. Gorbe al budamwor pogabu iramiŋ. Niŋgeb Yesu go hakwa dirŋeŋ kuragoyen hende hurkuŋ keperde saba yirde hikealbe fe siŋare heŋ sabamiŋ palŋa irde hinhan.2Sabamiŋ budambemayameremat yirde hinhin.Maya meremiŋ kurabe gahade: 3 “Ga nurnaŋ! Alkura wit muykeŋ tur ire yeŋ meteŋmiŋde kuriŋ.4 Kuŋbe wit muykeŋ tur irde tukuriŋ. Goyenbekura soŋ heŋbe beleŋyaŋ katamiŋ. Katkeb nubeleŋ namiŋ. 5 Kurabe hora arat geb, megeŋhalgayiŋ bana katamiŋ. Irdeb araŋ po kawaŋhamiŋ. 6 Goyenbe filginiŋ tareŋ ma hitiŋ geb,naŋa beleŋ kumga yirke algup nen kamamiŋ.7Wit muykeŋ kurabe soŋ heŋ yamuŋ duwi banakatamiŋ. Irde igiŋ kawaŋ hamiŋ gega, yamuŋduwi beleŋ awrum yurke nonbo heŋ igineŋ mahamiŋ. 8 Goyenpoga kurabe megeŋ igiŋyaŋ worpo katamiŋ. Kateŋ kawaŋ heŋ karkuwaŋ heŋbeigineŋ budamwor po forok yamiŋ. Igineŋ kurabe30, kurabe 60, irdeb kurabe 100 gwahade forokyamiŋ,” yinyiŋ. 9Gwaha yineŋbe, “Mere teŋhimegayen bebak tiniŋ yeŋbe keŋkela palŋa irde gabbebak tinayiŋ,” yinyiŋ.

10 Be, al hoyaŋ bur yeŋ pasi hekeb komat-miŋya al kura yeŋ gama irde hinhan marbe yeŋhitte waŋ kalyaŋ kerdeb siraw mere tiyyiŋ gokegusuŋaŋ iramiŋ. 11 Irke wol heŋbe gaha yinyiŋ:“Deŋbe Al Kuruŋ beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋyird yird mata banare hiyen goyen gago kawandikala dirhem. Gega ne ma neŋkela heŋ haŋ

marbe siraw mere teŋ hime gate miŋ ma nur-nayiŋ. 12 Ga mata gake Al Kuruŋyen mere basaŋal Aisaia beleŋ bikkeŋ gahade kayyiŋ:‘Yeŋbe keneŋ hinayiŋ, gega bebak ma teŋ hi-

nayiŋ,irde mere nurde hinayiŋ, goyenbe miŋ go ma

nurde hinayiŋ.Moŋ manhan biŋ mulgaŋ hekeb Al Kuruŋ beleŋ

mata buluŋmiŋ halde yunwoŋ,’ katiŋ hi,”yinyiŋ. Aisaia 6:9-10

Yesu beleŋ yasuŋ alyen maya mere gote miŋ taga-lyiŋ

(Matiyu 13:18-23; Luk 8:11-15)13 Irdeb sopte gaha yinyiŋ: “Yasuŋ alyen maya

mere gate miŋbe muŋ kura ma nurde haŋ?Niŋgeb daha matbe siraw mere hoyaŋ goyen miŋbebak tinayiŋ? 14 Yasuŋ alyen maya mere gotemiŋbe gahade: yasuŋ al beleŋ wit muykeŋ turiryeŋ gote miŋbe al kura beleŋ Al Kuruŋyenmere tagalde tukuyeŋ. 15 Al kurabe wit muykeŋbeleŋyaŋ kattiŋ go gwahade goyen. Al Kuruŋyenmere nurkeb goyare po Satan beleŋ waŋ biŋdemere goyen goraŋ yiryeŋ. 16-17Munaŋ kurabe AlKuruŋyen mere nurde amaŋ henayiŋ. Goyenbemere goke teŋ kanduk forok yekeb Al Kuruŋyenmere goyen araŋ po tubul tinayiŋ mar gobewit muykeŋ hora arat bana kattiŋ go gwahadegoyen. 18 Al kurabe wit muykeŋ yamuŋ duwidugu bana kattiŋ yara. Yeŋbe Al Kuruŋyen merenurnayiŋ. 19 Gega heŋ heŋmiŋ ge ug po dufayheŋ kandukŋeŋ nurde, megen niŋ samuŋya detkurayen kurayen yad yad niŋ po biŋ harde hikegore Al Kuruŋyen mere biŋ bana hiyeŋ goyenhika tikeb nonbo heŋ igineŋmahiyyeŋ. 20Munaŋkura marbe wit muykeŋ megeŋ igiŋyaŋ kateŋkawaŋ heŋbe igineŋbe budam 30, 60, kurabe 100gwahade forok yenayiŋ go gwahade yara. Al gobeAl Kuruŋyen mere nurde biŋde kerde gama irdebgote igineŋ budam wor po forok yiryeŋ,” yinyiŋ.

Hulsiyen maya mere(Luk 8:16-18)

21 Irdeb sopte gaha yinyiŋ: “Al ganuŋ kurahulsi usuŋ urde tukuŋ koroŋ teŋ aw urde hiyen?Ma tukuŋ poŋ bana kerde hiyen? Hubu worpo. Gwaha irtiŋeŋbe teŋ omasiŋ hende biŋguŋirde hiyen. 22Niŋgeb det kura banare haŋ goyenkamebe tumŋaŋ kawan forok yenayiŋ. Irde detkura malare haŋ gobe tumŋaŋ kamebe hol yirkekawan heke yennayiŋ. 23 Mere tihim ga miŋ

Page 55: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Mak 4:24 52 Mak 5:13nurniŋ yeŋbe keŋkela palŋa irde bebak tinayiŋ,”yinyiŋ.

24 Gwaha yineŋbe sopte gaha yinyiŋ: “Merenurhaŋ gake keŋkela dufay henayiŋ. Mere gabefudinde yeŋ gama irkeb go hendebe Al Kuruŋbeleŋ dufay igiŋ budam dunyeŋ. 25 Fudinde, alkura mere gate miŋ nurde biŋ hol iryeŋbe Al Ku-ruŋyen dufay makiŋ wor po hiyyeŋ. Goyenpogamere gobe nuryeŋ gega, gama irtek ma iryeŋ algobe Al Kuruŋ beleŋ bikkeŋ dufay untiŋ go wortumulgaŋ tiyyeŋ,” yinyiŋ.

Det muykeŋ kawaŋ heŋ heŋyen siraw mere26 Be, Yesu beleŋ sopte gaha yinyiŋ: “Al Kuruŋ

beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ yirde hiyen gotematabe gahade: al kurameteŋde kuŋwitmuykeŋtur iryeŋ. 27 Irde mulgaŋ heŋ yare waŋ ferd fayhiyeŋ kuruŋ gobe wit muykeŋ goyen gwaha matkura pul yeŋ kawaŋ heŋ hi yeŋ ma nurde hiyeŋ.28 Hiyeŋ kuruŋ gobe megeŋ fimiŋ teŋbe kawaŋheŋ kuruŋheŋhiyeŋ. Haŋkapyabe pigiŋwa forokyiyyeŋ. Irkeb gor matbe fuwala hiyyeŋ. Irde gokamereb igineŋ budam wor po henayiŋ. 29 Witsak yeŋ yeŋ nalu hekeb meteŋ miŋ al waŋbe witwal wal bidila tukuŋ walde yawaryeŋ,” yinyiŋ.

Mastet he bilmiŋ gote siraw mere(Matiyu 13:31-32,34; Luk 13:18-19)

30 Be, Yesu beleŋ sopte gaha yinyiŋ: “Al Kuruŋbeleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ yird yird gobe da-hade yeŋ nurtek? Irde da siraw merere tagaltek?31Al Kuruŋ beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ yird yirdgobemastet he bilmiŋ dirŋeŋmuŋwor pomegenkawaŋ hiyyeŋ go gwahade goyen. 32 Kawaŋ heŋkuŋ kuruŋ heŋ haniŋ karkuwaŋ hekeb nu beleŋwaŋ goyaŋ hagam yirde hinayiŋ,” yinyiŋ.

33 Be, Yesube maya mere budam gahade gayenpo igiŋ bebak tinayiŋ mat saba yirde hinhin.34Yeŋbe sirawmerere po saba yirde hinhin. Gegakomatmiŋ yagoya po heŋbe siraw mere gote miŋbanare niŋ goyen kawan bebak yirde hinhin.

Yesu beleŋ meŋeya dubaya masi yiryiŋ(Matiyu 8:23-27; Luk 8:22-25)

35 Be, goyen wawuŋbanabe Yesu beleŋ ko-matmiŋ goyen, “Fe ala siŋa kurhan iroŋ ku-niŋ,” yinyiŋ. 36 Gwaha yinkeb al buda kuruŋgoyen gor po yubul teŋbe Yesu hinhin hakwaregor hurkuŋbe kwamiŋ. Irkeb al hoyaŋ worhakwa kura hende hurkuŋbe Yesu gama iramiŋ.37 Kuŋ hikeb meŋe tareŋ po huwaryiŋ. Irkeb fe

goyen makaŋ duba yara karkuwaŋ huwarde waŋhakwa siŋsiŋyaŋ mayde biŋ bana kurkuŋ hinhin.38 Goyarebe Yesu go hakwa kimyaŋ beleŋ kalkuhende ferde hinhin. Irke komatmiŋ beleŋ igiŋma nurde isaŋ heŋbe, “Tisa, kamniŋ teŋ hitegabe igiŋ nurde ha?” inamiŋ. 39 Irkeb Yesugo huwardeb meŋeya dubaya goyen masi yirde,“Bada hiri!” yinkeb goya po yul yeŋ kamaryum.40 IrkebYesu beleŋ komatmiŋ yago goyen, “Deŋbesaŋiŋnema keneŋ bebak teŋ haŋ geb, gago kafuraheŋ haŋ?” yinyiŋ. 41 Irkeb komatmiŋ yago gobekafura wor po heŋ kadom gusuŋaŋ gird teŋbe,“Da albe gago? Meŋeya makaŋya wor meremiŋnurhar!” yamiŋ.

5Yesu beleŋ al uŋguram yaŋ sope iryiŋ(Matiyu 8:28-34; Luk 8:26-39)

1 Be, Yesuya komatmiŋya gobe Galili fe alakuruŋ siŋa kurhan Gerasa marte naŋare forokyamiŋ. 2 Irdeb Yesu gobe hakwa tubul teŋ siŋarekat kukeb al kura uŋguram yaŋ beleŋ Yesu keneyeŋ bembare mat wayyiŋ. 3 Al gobe bembayaŋferde kuŋ hiyen. Yeŋbe al beleŋ epte ma tanardefere titek. Kaŋ tareŋ sende wor epte ma feretitek hiyen. 4 Tanarde kahaŋya haniŋya fere teŋhaŋyen. Gega sen kiriŋtiktuk heŋ kahaŋde niŋainmanaŋ yukala teŋ hiyen. Niŋgeb al beleŋ eptema hikaka irde fere titek hiyen. 5Yeŋbe hugiŋeŋduguyaŋ kuŋ bembayaŋ heŋ kekew teŋ sikkeŋhora po ilka teŋ hiyen.

6 Be, al gore Yesu go gisaw mat po keneŋbekup yeŋ waŋ Yesu kahaŋ miŋde kateŋ dokolhoŋyuguluŋ tiyyiŋ. 7-8 Irkeb Yesu beleŋ uŋguragoyen, “Uŋgura, gebe nurde guneŋ hime. Al gatubul teŋ kat kwa!” inkeb uŋgura gobe woywoyyeŋ kekew teŋbe, “Yesu! Gebe Al Kuruŋ tareŋmiŋkuruŋ wor po gote Urmiŋ. Daha nireŋ teŋ ha?‘Buluŋma gireŋ,’ nineŋbemasi tiyayiŋ,” yeŋ eseŋmere iryiŋ. 9 Irkeb Yesu beleŋ, “Deŋgebe ganuŋ?”inyiŋ. Irkeb wol heŋbe, “Neŋbe budam po hitegeb, deŋnebe Legiyon,”* inyiŋ. 10 Irdeb, “Naŋahitere gar mat hoyaŋde ma dakira tiyayiŋ,” ineŋeseŋ mere irde parsay iryiŋ.

11 Be, mel go hinhan bindere gorbe bu budamwor po dugu dabayiŋde kura gor nuku teŋ dulaŋteŋ hinhan. 12 Irkeb uŋgura buda goreb, “Gebeleŋ ok dinkeb kuŋ bu iro ketal yurniŋ,” ineŋYesu eseŋ mere iramiŋ. 13 Irkeb Yesu beleŋ wol

* 5:9: Legiyon gote miŋbe fuleŋa mar budam 5,000 niŋ yitiŋ.

Page 56: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Mak 5:14 53 Mak 5:43heŋbe, “Igiŋ,” yinkeb uŋgura buda goyen al gotubul teŋ kuŋ bu buda goyen ketal yuramiŋ. Irkebbu buda 2,000 goyen tumŋaŋ hul yeŋ kuŋ hamu-lare mat fe ala bana kurkuŋ fe nene kamamiŋ.

14 Irkeb bu doyaŋ mar beleŋ mata goyenkeneŋbe busaharde tiyuŋmiŋyaŋ irde meteŋyaŋkuŋbe mata forok yiriŋ goke tagalde tukamiŋ.Irkeb mere go nurdeb al budam mata goyen kin-niŋ yeŋ kwamiŋ. 15Kuŋbeuŋgura ketal urtiŋ al godufaymiŋwuk yitiŋde umŋa teŋbe Yesu hinhindegor keperde hike keneŋbe kafura hamiŋ. 16 Irkebmata go forok yeke kenamiŋ mar goreb uŋguraketal urtiŋ al goyen dahamat igiŋ hiriŋ goyabe bufe nene kamamiŋya goyen goke momoŋ yiramiŋ.17 Irkeb al buda gore mere go nurde kafura heŋbeYesu goyen, “Naŋa ga tubul teŋ kwayiŋ,” inamiŋ.18 Gwaha inkeb hakwa hende hurkuŋ hikeb sopeiryiŋ al goreb, “Yesu, igiŋ gama gireŋ?” inyiŋ.19 Irkeb Yesu beleŋ ok ma ineŋbe, “Mulgaŋ heŋtayge hitte kuŋ Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ girdesope gira goke momoŋ yirayiŋ,” inyiŋ. 20 IrkebDekapolis naŋa bana Yesu beleŋ sope iryiŋ goyentagalde tukuŋ hinhin. Tukukeb al budam al gokeneŋ meremiŋ nurdeb diliŋ fot yamiŋ.

Yesu beleŋ garbambereya bere dirŋeŋ kamtiŋ sopeyiryiŋ

(Matiyu 9:18-26; Luk 8:40-56)21 Be, Yesu gob sopte mulgaŋ heŋ fe ala kuruŋ

siŋa kurhan Kapeneam kuŋ fe siŋare hikeb albudam waŋ gabu irde kalyaŋ keramiŋ. 22 Irkebgor niŋ Yuda marte gabu ya doyaŋ al kura Yairusgore Yesu hitte wayyiŋ. Waŋ keneŋ yende palapmatare Yesu kahaŋmiŋde urguŋ kaŋ kuku teŋbe,23 “Werne kameŋ teŋ hi. Niŋgeb araŋ waŋ hangekerd unkeb igiŋ heŋ huwaryeŋ,” ineŋ eseŋ mereiryiŋ. 24 Irkeb meremiŋ goyen nurde Yesu goyeŋya kwaryum. Kuŋ hikeyab al budam kalyaŋkerde tawtaw irde gama irde hinhan.

25Be, goya goyenbe bere kura dandukumiŋyaŋgoyen al gabu irde kuŋ hinhan bana goŋ kuŋ hin-hin. Garbam gobe gayakkek moŋ. Damamiŋbe12. 26 Niŋgeb bere gobe garbam goke guram albudam hitte sope nirnaŋ yeŋ kuŋ heŋbe horamiŋgo hende pasi irde hiyen. Goyenpoga guramkurayen kurayen gore igiŋ ma irde hiyen. Igiŋhitŋeŋbe buluŋ wor po heŋ hiyen. 27-28 GegaYesuyen mere momoŋ nurde hiyen geb, “Kuŋamilmiŋ po sisaŋ urdeb igiŋ heweŋ,” yeŋ du-faymiŋ saŋiŋ irdeb kuŋ al buda goyen pota yirdeYesu harhok beleŋ mat amilmiŋ sisaŋ uryiŋ.

29 Irkeb dari temeyde hiyen goyen goyare pohubu hiriŋ. Irkeb, “Garbam go nubul tiya,” yeŋnuryiŋ.

30Be, goya goyenpoYesube tareŋmiŋ tubul teŋkuriŋ goyen nuryiŋ. Nurdeb al budam gama irdehinhan goyen fulgaŋ kaŋbe, “Ganuŋ beleŋ sisaŋnura?” yineŋ gusuŋaŋ yiryiŋ. 31 Irkeb komatmiŋyago beleŋ, “Al karimma kalyaŋ gerde haŋ gayengo ma yeneŋbe ‘Ganuŋ sisaŋ nura?’ yeŋ gusuŋaŋheŋ ha?” inamiŋ. 32 Gega Yesube, “Ganuŋ beleŋsisaŋ nura?” yeŋ naŋkeneŋ po hinhin. 33 Irkebbere gobe uliŋde mata forok yiriŋ goyen nurdebkafura heŋ barbar yeŋbe waŋ Yesu kahaŋ miŋdekateŋ dokolhoŋ yuguluŋ teŋbe, “Ne beleŋ tihim,”ineŋ garbam bikkeŋ hiyen goyen goke fudinde pomomoŋ iryiŋ. 34 Irkeb Yesu beleŋ, “Werne, AlKuruŋ beleŋ dufayge tareŋ go keneŋbe sope girageb, kandukge hubu hihi. Niŋgeb amaŋeŋ nurdekwayiŋ,” inyiŋ.

35 Be, Yesu beleŋ bere goyen mere irdehikeyabe al kura gabu ya gote doyaŋ al Yairusyenyaremat waŋbe, “Werge bikkeŋ kama geb, tisa gatuktawaŋ irde ma,” inamiŋ. 36 Gwaha inkeb Yesumere go nurdeb Yairus inyiŋ. “Kafura heŋ ma yo.Al Kuruŋ niŋ po dufayge saŋiŋ irayiŋ.” 37 Gwahaineŋbe yeŋ gama irde hinhan mar gob tumŋaŋyakira teŋbe Pita, Yemsya kuliŋ Yonya po yadekuriŋ.

38 Be, kuŋ Yairusyen yare forok yeŋbe gorhinhan mar gore eseŋ naŋa teŋ kekew teŋ eptema teŋ hinhan goyen yinyiŋ. 39 Irdeb ya banahurkuŋbe, “Daniŋ kekew teŋ eseŋ buluŋ po teŋhaŋ? Diriŋ gabemakama. Duliŋ ferde hi,” yinyiŋ.40 Gwaha yinkeb gor hinhan mar gore hinmaŋiramiŋ. Irkeb Yesu beleŋ ya bana hinhan margo, “Siŋare kunaŋ!” yineŋ yakira teŋbe diriŋgotemiliŋya naniŋya irde komatmiŋ karwo go poyade diriŋ hakwam hinhin bana goŋ hurkamiŋ.41 Irdeb diriŋ gote haniŋ tanarde, “Talita, kum!”inyiŋ. (Meremiŋ gote miŋbe, “Bere dirŋeŋ, nebeleŋ ginhem ge. Huwara!”) 42 Irkeb goyarepo bere dirŋeŋ go huwarde goyaŋ go kuŋ waŋtiyyiŋ. (Yeŋbe damamiŋ 12.) Gwaha tikeb gokenamiŋ marbe diliŋ fot yamiŋ. 43 Irkeb Yesubeleŋ, “Mata kenhaŋ gayen gake ma wor wortagalde tukunayiŋ,” yineŋbe, “Bere dirŋeŋ gabiŋge kura unke niwi,” yinyiŋ.

6Yesu go tiyuŋmiŋ Nasaret mat takira tiyamiŋ

Page 57: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Mak 6:1 54 Mak 6:261 Be, Yesu beleŋ naŋa bana go tubul teŋ komat-

miŋya tiyuŋmiŋ Nasaret hurkamiŋ. 2 Irkeb Yudamarte usaŋ nalu Sabat forok yekeb gabu yamiŋdekuŋ saba tagalyiŋ. Sabamiŋ gob hoyaŋ wor ponurdeb hurkuŋkat teŋbe, “Al gabe saba dare niŋtiyuŋ? Dufaymiŋ yago wor folekkeŋ. Yeŋbe matatiŋeŋ tiŋeŋ yirde hi! 3 Yeŋbe kapenta moŋ? IrdeMaria urmiŋ moŋ? Kuliŋ yagobe Yems, Yosep,Yudasyab Saimonya. Haymiŋ yagobe neŋya magar tumŋaŋ hityen?” yamiŋ. Irde biŋde buluŋnurd unamiŋ. 4 Gwaha tikeb Yesu beleŋ, “AlKuruŋyen mere basaŋ albe tayŋeŋya tiyuŋmiŋdeniŋ marya beleŋ palap ma irde haŋyen,” yinyiŋ.5 Irdeb Al Kuruŋyen tareŋde mata tiŋeŋ turŋuŋyaŋ kura epte ma irtek hiriŋ. Gorbe garbam maryuŋkureŋeŋ po haniŋ kerd yuneŋ sope yiryiŋ.6 Tiyuŋmiŋde niŋ mar beleŋ Yesu mata teŋhinhin go keneŋ fudinde yeŋ ma nurde hikebkukuwamŋeŋ nuryiŋ.

Yesu beleŋ komatmiŋ 12 hulyaŋ yiryiŋ(Matiyu 10:5-15; Luk 9:1-6)

Be, gwaha teŋbe Yesu tiyuŋ kurayaŋ kurayaŋkuŋ saba tagalde hinhin. 7 Irde komatmiŋ 12 gohoy yirke waŋ gabu irkeb irawam irawam hulyaŋyiryiŋ. Irdeb uŋgura yakira teŋ teŋ tareŋ manaŋyunyiŋ. 8-9 Komatmiŋ yago goyen kuniŋ teŋhikeb gaha yinyiŋ: “Deŋbe biŋge, kalwa, horayadet hoyaŋ goya ma yawarnayiŋ. Kahaŋ basaŋtiŋpo yerde genuŋ po yanarde kunayiŋ. Uliŋhorbeultiŋdehaŋgog ep. Hoyaŋmayawarnayiŋ. 10Kuŋtiyuŋde kura forok yeŋbe ya uŋkureŋde po heŋmeteŋ teŋ hinayiŋ. Ya kurar kurar ma hinayiŋ.Irdeb meteŋ pasi irdeb tiyuŋ go tubul teŋ hoy-aŋde kunayiŋ. 11Gega tiyuŋ kurar kura kuŋ forokyeke sabatiŋ ma nurde dakira tikeb kahaŋtiŋdeniŋ tupi yaraŋ teŋ tiyuŋmiŋ go tubul teŋ kunayiŋ.Gwaha tike gab Al Kuruŋ diliŋde mata buluŋtitekeb gogo gwaha tahaŋ yeŋ nurnayiŋ,” yinyiŋ.

12Gwaha yinkebmel go tubul teŋ kwamiŋ. Irdemata buluŋ yubul teŋ Al Kuruŋ niŋ biŋ mulgaŋheŋ heŋ mata goyen alya bereya hitte tagaldekuŋ hinhan. 13 Irde al budam uŋgura ketal yurtiŋgoyen yakira teŋ al budam garbammiŋyaŋ goyenolip fimiŋde sam yirde haniŋ yerd yunke igiŋ heŋhinhan.

Yon Baptais kamyiŋ(Matiyu 14:1-12; Luk 9:7-9)

14Be, Yesu deŋembe kuruŋwor poheŋ tukukebGalili naŋa doyaŋ al kuruŋ Herot Antipas manaŋnuryiŋ. Al kura marbe, “Yon Baptais kamyiŋ

goyen mulgaŋ hiyuŋ geb, gogo mata tiŋeŋ tu-ruŋ yaŋ Al Kuruŋ po titek goyen teŋ hi,” yeŋhinhan. 15 Al kura marbe, “Yeŋbe Elaia,” yeŋhinhan. Munaŋ kurabe, “Al Kuruŋyen merebasaŋ al bikkek hinhan go goyen kura yara,” yeŋhinhan. 16 Be, Herot gobe al beleŋ Yesu niŋgwahamatmere iŋgogaha uguŋ po teŋ hinhan gonurdeb, “Yon biŋiŋ walmeke kamyiŋ al go gagosopte huwaruŋ,” yiriŋ. 17-18 Yeŋ beleŋ gwahayiriŋ gote miŋbe gahade: bikkeŋ Yon diwiliŋ hin-hinya Herot beleŋ kuliŋ Filipyen berem Herodiaskawem tiriŋ. Irkeb Yon beleŋ goke teŋbe, “Kolgerbere kawem tawaŋ gobe gwaha ma tiyayiŋ yitiŋgoyen tiyaŋ,” ineŋ hinhin. Irkeb Herot beleŋHerodias niŋ teŋbe meteŋ marmiŋ hulyaŋ yirkekuŋ Yon haniŋ fere teŋ tukuŋ koyare keramiŋ.19 Gwahade geb bere gobe Yon niŋ biŋde igiŋma nurde uneŋbe, “Daha mat kura maymekekamwoŋ?” yeŋ nurde hinhin. Gega yiŋgeŋbeepte moŋ. 20 Gobe Herot beleŋ Yonbe al huwakwor po, irde Al Kuruŋyen meteŋ al fudinde worpo yeŋ keneŋbe palap irde asogo maynayiŋ yeŋkeŋkela doyaŋ irde hinhin geb, gogo eptema beregore mayke kamtek hinhin. Herotbe Yon beleŋsaba irke kandukŋeŋ nurde hiyen gega, sabamiŋgo nurtek po irde hiyen.

21 Be, Herodias beleŋ, “Daha mat kura Yonmayeŋ?” yeŋ nurde hinhin goyen nalu go forokyiriŋ. Herot go miliŋ kawaŋ kiryiŋ nalu goketeŋbe biŋge kuruŋ teŋbe yende meteŋ mar gotedoyaŋ mar hoy yirke wayamiŋ. Fuleŋa martedoyaŋ marya Galili naŋa doyaŋ irde haŋyenmarya manaŋ yinke yende yare gabu iramiŋ.22 Goyen nalure Herodias wiriŋ beleŋ gabu ku-ruŋde gor Herotya kadom yagoya biŋge nenehinhande gor waŋ tikiŋ heŋ gege igiŋ wor potiyyiŋ. Irkeb gor gabu iramiŋ mar goya Herotyaamaŋ hamiŋ. Irdeb Herot beleŋ amaŋ heŋbebere goyen, “Det kuraŋ nurdeb mali po gusuŋaŋnirayiŋ. Irkeb igiŋ guneŋ geb,” inyiŋ. 23 Irdeb,“Fudinde wor po ginhem. Naŋa ne beleŋ doyaŋirde hime ga manaŋ igiŋ kurhan tubul teŋ gun-meke doyaŋ yirde hayiŋ,” inyiŋ.

24 Irkeb bere go miliŋ hitte kuŋbe, “Da detniŋ gusuŋaŋ heweŋ?” inkeb miliŋ Herodiasbeleŋ, “Kuŋbe Yon tonaŋ niŋ inayiŋ,” inyiŋ.25 Irkeb bere go bemel po Herot hitte mulgaŋheŋbe, “Haŋka ga po Yon biŋiŋ walde tonaŋkoroŋde kerde tawaŋ nunayiŋ,” inyiŋ. 26 Gwahainkeb Herot go kandukŋeŋ wor po nuryiŋ. Gega

Page 58: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Mak 6:27-28 55 Mak 6:56haŋkapya kadom diliŋde mere saŋiŋ po tiyyiŋgoke memya heŋbe Herodias wiriŋ gote mere pogama iryiŋ. 27-28 Irdeb goyare po meteŋ almiŋuŋkureŋ kura hulyaŋ irke koyare kuŋbeYonbiŋiŋwalde tonaŋ teŋ koroŋde kerde tawaŋ bere gounyiŋ. Unkeb tukuŋmiliŋ unyiŋ. 29 Irkeb Yonyenkomatmiŋ beleŋ mere momoŋ go nurdeb waŋYon hakwam po tukuŋ mete tiyamiŋ.

Yesu beleŋ al 5,000 biŋge paka yiryiŋ(Matiyu 14:13-21; Luk 9:10-17; Yon 6:1-14)

30 Be, komatmiŋ 12 kwamiŋ go mulgaŋ heŋgabu irdeb kalyaŋ kerde mata tiyamiŋ irde alsaba yiramiŋ goyen tumŋaŋ Yesumomoŋ iramiŋ.31Gwaha teŋ hikeyab al budam po waŋ gabu irkebiŋge netek ma hamiŋ. Irkeb Yesu beleŋ, “Deŋpowake kuŋ usaŋ hetek naŋare kura neya balmiŋhiniŋ,” yinyiŋ. 32 Be, gwaha yineŋbe tumŋaŋhakwahendehurkuŋnaŋa almiŋmoŋde kwamiŋ.33 Gega Yesuya komatmiŋya go al buda kuruŋgo yubul teŋ kukeb naŋa gor kuniŋ tahaŋ yeŋbebak tiyamiŋ. Niŋgeb taun buda kuruŋ bana goniŋ marbe Yesuya komatmiŋya kuniŋ teŋ hinhangasuŋde gor yeŋ wa kuŋ forok yamiŋ. 34 Be, Yesuwaŋ forok yeŋ yeneŋbe al buda kuruŋ go diriŋkagew yara buniŋeŋ yinyiŋ. Irdeb det budam niŋsaba yiryiŋ.

35-36 Saba yirke kuŋ kuŋ wawuŋbana wor pohiriŋ. Irkeb komatmiŋ beleŋ waŋbe, “Kidomadura, irde naŋa gaŋbe tiyuŋ binde miŋmoŋ.Niŋgeb al buda ga yakira tike kuŋ tiyuŋyaŋ mameteŋyaŋ gwahade yiŋgeŋ biŋge kura naŋkeneŋdamu teŋ nenayiŋ,” inamiŋ. 37 Gwaha inkebYesu beleŋ, “Moŋ, deŋ beleŋ biŋge kura yunkenenaŋ,” yinyiŋ. Irkeb komatmiŋ beleŋ, “Al budakuruŋ gabe dahadem biŋge yuntek? 200 denari*teŋ gore biŋge damu teŋ yunniŋ yeŋ dineŋ ha?”inamiŋ. 38 Gwaha inkeb wol heŋbe, “Biŋgetiŋbedahade haŋ? Kuŋ yennaŋ,” yinyiŋ. Irkeb kuŋyeneŋbe, “Beretbe siptesoŋoŋ, irdemakaŋ dapŋayadibe irawa ga haŋ,” inamiŋ. 39 Irkeb Yesu beleŋ,“Al gabu kuruŋ go pota yirke kuŋ yamuŋyaŋgo keperde tukunaŋ,” yinyiŋ. 40 Irkeb potayirke keperamiŋ goyen gabu kurabe 50, munaŋkurabe 100 gwahade ala po keperde tukamiŋ.41 Irkeb Yesu beleŋ beret siptesoŋoŋya makaŋdapŋa yadi irawaya goyen yade Al Kuruŋ igiŋnurd uneŋbe beret go yubala teŋ komatmiŋ yun-yiŋ. Irkeb komatmiŋ beleŋ yade yukuŋ al buda

go yunamiŋ. Makaŋ dapŋa manaŋ gwahadepo iryiŋ. 42 Be, al buda go nenebe ep wor ponuramiŋ. 43 Irkeb komatmiŋ beleŋ biŋge dikŋeŋgoyen gabu yiramiŋbe tiri 12 gayen makiŋ yirtekhamiŋ. 44 Biŋge namiŋ mar al parguwak pokapyaŋ hamiŋbe 5,000.

Yesu fe yuwalŋeŋ hende huwarde komatmiŋ hittewayyiŋ

(Matiyu 14:22-23; Yon 6:15-21)45Be, Yesu beleŋ al buda go yakira teŋbe goyare

po komatmiŋ yago goyen, “Deŋ wa hakwa hendemeheŋ heŋ Betsaida kunayiŋ,” yinyiŋ. 46 Gwahayineŋ yubul teŋbe dugu dabayiŋ beleŋ Al Kuruŋmere ire yeŋ hurkuriŋ.

47 Be, anne silsul irkeb hakwa gob fe ala kuruŋkahalte forok yiriŋ. Goyareb Yesube yeŋ uŋkureŋpo dugu dabayiŋde gor hinhin. 48 Gor heŋyabemeŋe kuruŋ po huwarke hakwa go epte ma kutekhekeb mel goyen foy misiŋeŋ po heŋ hinhangoyen yeneŋ hinhin. Irdeb naŋa miŋge hekebkuŋ yene yeŋ fe hende huwarde kuŋbe mel gofole yirde kweŋ tiyyiŋ. 49-50 Irkeb komatmiŋbeleŋ keneŋbe, “Uŋgura waŋ hi!” yeŋ kafura heŋkekew tiyamiŋ. Irkeb bemel po wol heŋbe, “Moŋ,ne waŋ hime geb, kafura ma! Tareŋ henaŋ!”yinyiŋ. 51Gwaha yineŋbe hakwa hende hurkukebmeŋe kuruŋ goyen kamyiŋ. Irkeb komatmiŋbekeneŋbe diliŋ fot wor po yamiŋ. 52 Gobe Yesubeleŋ al budam biŋge yunke namiŋ gote miŋgoyen tonaŋ tareŋ irde ma nuramiŋ geb, gogomata tiyyiŋ go manaŋ bebak ma tiyamiŋ.

53-54 Be, mel go kuŋ siŋa kurhan Genesarettaunde forok yamiŋ. Forok yeŋ hakwa tubulteŋ siŋare kurkukeb gor niŋ al beleŋ Yesu keneŋbebak tiyamiŋ. 55 Irdeb buŋ yeŋ kuŋ Yesuyenmere momoŋ goyen tagalde tukukeb naŋa ku-ruŋ bana go niŋ mar beleŋ garbam mar kurabesapir hende yerde, kurabe yadeb Yesu tiyuŋdamde kura hi yeke nurdeb gor po yukuŋ hin-han. 56 Yesube tiyuŋyaŋya taunyaŋyabe tiyuŋmukŋeŋ taun siŋayaŋ kuŋ hikeb garbam marmaket gasuŋde gor yawaŋ gabu yirde hinhan.Irdeb eseŋ mere irde, “Yesu, ge beleŋ igiŋ yekebamilge po sisaŋ urdeb igiŋ hetek,” inamiŋ. Irdebgwaha teŋbe garbam mar go igiŋ heŋ hinhan.

* 6:37: Denari: Yesu hinhin nalure hora deŋembe gogo. 200 denari gobe gagasi 8yen meteŋ damu hora.

Page 59: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Mak 7:1 56 Mak 7:257

Yesu beleŋ asiyen mata walde yunyiŋ(Matiyu 15:1-9)

1 Be, Farisi marya Moseyen saba mar kurayaYerusalem tubul teŋ kateŋ Yesu hinhinde gorgabu irde kalyaŋ keramiŋ. 2-3 Goyarebe Yesuyenkomatmiŋ yenamiŋbe haniŋ ma haldeya biŋgeyanarde nene hinhan. (Yudamartematabe haniŋma haltiŋ gobe tikiŋ miŋyaŋ yeŋ nurde mali madula teŋ haŋyen. Niŋgeb yeŋbe asem yagot haniŋhal hal belŋeŋ goyen gama irde haŋyen. Farisibegoyen mata po keŋkela gama irde haŋyen mar.4Go mar gobe gabu karkuwaŋyaŋ al maliya sulukheŋ kuŋ hinayiŋ goyen waŋ yamiŋyaŋ heŋbefe gemde ga dula teŋ haŋyen. Matamiŋ gwa-hade budam haŋ. Kuramiŋbe gisu, koroŋya, fekaŋguya hal hal belŋeŋmiŋyaŋ. Mali mali ma teŋhaŋyen.)

5 Gwahade niŋgeb Farisi mar goya Moseyensaba marya beleŋ Yesu gusuŋaŋ iramiŋ: “Daniŋgeb komatge yagobe asininiŋ yagot mata magama irde haniŋ ma halde ga dula teŋ haŋ?” in-amiŋ. 6 Irkeb Yesu beleŋ wol heŋbe, “Deŋ usi margahade gake teŋbe bikkeŋ Aisaia beleŋ asaŋdekayyiŋ gobe fudinde wor po. Mere kayyiŋbegahade:‘Al gabe mohoŋde po turuŋ nirde haŋ.

Gega biŋdebe ne niŋ ma wor po nurde haŋ.Hoyaŋde wor po haŋ.

7Mel gabe megen niŋ marte saba po gama irde alsaba yirde haŋ.

Mel gabe biŋ hende hende po doloŋ nirdehaŋ,’ yitiŋ hi. Aisaia 29:13

8 Deŋbe Al Kuruŋyen saba fudinde go yubul teŋmata al beleŋ forok yirtiŋ go po ga tareŋ yanardehaŋ,” yinyiŋ.

9 Irde sopte yinyiŋ: “Deŋbe asetiŋ yagot matagoyen po gama irniŋ yeŋbe Al Kuruŋyen merebedindikeŋ ge nurdeb yad yigigiri yird yird dufayepte wor po haŋ. 10 Ga dineŋ hime gate miŋbegahade: bikkeŋ Mose beleŋ, ‘Mamtiŋya nantiŋyapalap yirde hinayiŋ,’ yiriŋ. Munaŋ, ‘Al kuramiliŋya naniŋya karan yuryeŋ gobe al go maykekamyeŋ,’ yiriŋ. 11Gega deŋbe gwahamat ma alyabereya saba yirde haŋ. Gwaha titŋeŋbe, ‘Dawetkura mamtiŋya nantiŋya yuntek goyen Al Kuruŋuntek yineŋ goma yuneŋhinayiŋ,’ yeŋ saba yirdehaŋyen. 12Deŋ beleŋ gwahamat saba yirde hikebnaniŋya miliŋya faraŋ yurde hitek goyen gwaha

ma yirde haŋyen. 13 Irdeb asetiŋ yagot matagore bitiŋ pet titiŋ haŋ geb, Al Kuruŋyen merebedawet mali kura yara irde haŋyen. Mata kurabegago. Mata budam hoyaŋ wor gwaha po teŋhaŋyen,” yinyiŋ.

Da det beleŋbe Al Kuruŋ diliŋde al buluŋ iryeŋ?(Matiyu 15:10-20)

14 Be, Yesu beleŋ al gabu iramiŋ go hoy yirdebsopte gaha yinyiŋ: “Merene keŋkela palŋa irdemiŋ nurnaŋ ko. 15-16 Biŋge damiŋbe igiŋ yitiŋmere goya dula teŋ teŋ matatiŋya goyen keŋkelama gama irtekbe Al Kuruŋ diliŋde buluŋ dinyeŋyeŋ haŋyen gega, gore epte ma buluŋ diryeŋ.Dawet al biŋde forok yekemata buluŋ tiyyeŋ goregab buluŋ iryeŋ,” yinyiŋ.*

17 Be, al gabu kuruŋ go yubul teŋ kuŋ ya biŋdehurkuŋbe komatmiŋ yago beleŋ siraw mere gotemiŋ niŋ gusuŋaŋ iramiŋ. 18 Irkeb Yesu beleŋ,“Deŋ wor gwahade po, go ma nurde haŋ? Dawetkura teŋ niyyeŋ gore daha mat Al Kuruŋ diliŋdebuluŋ iryeŋ? Epte moŋ. 19 Det niyyeŋ gobekuŋ dufaymiŋde ma kuyeŋ, arayŋeŋde kuŋbe katkuyeŋ,” yinyiŋ. (Mere gate miŋbe biŋgebe buluŋmiŋmoŋ, netek ala po yeŋ yiryiŋ.)

20 Be, Yesu beleŋ saba goyen basaŋ heŋ gahayinyiŋ: “Al biŋde mat dufay buluŋ forok yeŋ mo-hoŋde mat kat kuyeŋ gore gab Al Kuruŋ diliŋdebuluŋ iryeŋ. 21 Al biŋde matbe det buluŋ gahadeforok yeŋ haŋyen: dufay buluŋ buluŋeŋ, leplepmata, kawe mata, al gasa yirke kamde kamdemata, al berem yaŋ beleŋ bere hoyaŋ duwan yirdyird mata, 22-23 det ug po yad yad niŋ dufay heŋheŋmata, al buluŋ yird yird dufay, al usi yird yirdmata, uliŋde po amaŋhetek dufay po gama ird irdmata, kadom igiŋ mat hike yeneŋbe daniŋ neŋbegwahade moŋ yeŋ nurd nurd mata, mere buluŋmat teŋ teŋ mata, parpar mata, kumhaka matayagore gab al biŋde mat forok yeŋ Al Kuruŋ diliŋdeal go buluŋ irde haŋyen,” yinyiŋ.

Fonisia bereyen dufay saŋiŋ(Matiyu 15:21-28)

24 Be, Yesube tiyuŋ go tubul teŋ Tair taunbindere kuriŋ. Irde al beleŋ gor hi yeŋ nurdnurd gokebadaheŋbe ya kura goyenbanahurkuŋbalmiŋ goŋ hinhin. Gega yeŋ gor hi mere mo-moŋ gobe gwaha mat kura bana kertek ma hiriŋ.25Gwahade niŋgeb bere kurawiriŋ dirŋeŋ uŋguraketal urtiŋ gore Yesuyen mere momoŋ nurdeb

* 7:15-16: Asaŋ hoyaŋdebe gahade hi: “...tikiŋ iryeŋ. 16 Al kura nurtek kenem nuryeŋ,” yinyiŋ.

Page 60: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Mak 7:26 57 Mak 8:15goyare po waŋ Yesu kahaŋ miŋde kateŋ dokol-hoŋ yuguluŋ tiyyiŋ. 26 Yeŋbe Yuda mar beremoŋ. Siria naŋare niŋ Fonisia taunde gor kawaŋhiriŋ. Be, bere gore waŋ wiriŋ uŋgura ketal urtiŋmiŋyaŋ goyen Yesu beleŋ uŋgura takira tiyyeŋyeŋ eseŋ mere iryiŋ. 27 Irkeb Yesu beleŋ Yudamarya almiŋ hoyaŋya goke tagale yeŋmayameremat gaha inyiŋ: “Diriŋ yubul tike yeŋ wa biŋgenenaŋ. Diriŋde biŋgebe kulu epte ma yuntek,”inyiŋ. 28 Gwaha inkeb bere gore wol heŋbe, “Be,Doyaŋ Al Kuruŋ. Mere taha gobe fudinde. Gegadiriŋ dula tike biŋge dikŋeŋ katkeb kuluwor nenehaŋyen,” inyiŋ. 29 Irkeb Yesu beleŋ, “Be niŋ, meregobe igiŋ mat wol haha geb igiŋge kwa. Uŋgurabuluŋbe werge tubul tiya geb,” inyiŋ. 30 Irkebbere gobe yamiŋde kuŋ wiriŋbe uŋgura go tubulteŋ kuke igiŋ heŋ gasuŋde ferde hike kinyiŋ.

Yesu beleŋ al melak kandukya kirmiŋ titmiŋyasope iryiŋ

31 Be, Yesu go Tair taun siŋakyaŋ tiyuŋ haŋgoyen yubul teŋ Saidon taunde kuriŋ. Gor matbekurkuŋ Galili fe ala kuruŋ siŋayaŋ mat kuŋbeDekapolis naŋare kuriŋ. 32 Irkeb kura mar beleŋal kura kirmiŋ titmiŋ irde melak kanduk gebmere keŋkela ma teŋ hiyen al goyen teŋ yeŋ hittewaŋ haniŋ kerde sope ird unwoŋ yeŋ eseŋ mereiramiŋ.

33 Irkeb Yesube al budam hinhan goyen yeneŋal gomuŋ po teŋ tapat irde haniŋ faw yade al gotekirmiŋ bana yerdeb haniŋmeyaŋ irde al gomelaksisaŋ uryiŋ. 34 Irdeb al go buniŋeŋ keneŋbe AlKuruŋ gusuŋaŋ irdeb al go “Efata!” inyiŋ. (Meregote miŋbe “Fegela!”) 35 Goyare po al go kirmiŋwuk yiriŋ, irde melak kanduk go hipirkeŋ hekemere keŋkela tiyyiŋ.

36 Irkeb Yesu beleŋ al buda go, “Mata ken-haŋ gake tagalde ga ma!” yineŋ hayhay yiryiŋ.Goyenbe hayhay yirmaŋ hiriŋ gega epte moŋ.Mata tiŋeŋ kenamiŋ goke tagalde tururu urdetukuŋ hinhan. 37 Yesu beleŋ kirmiŋ titmiŋyamelak kandukya miŋyaŋ al sope iryiŋ goyen gotemere momoŋ nurdeb al budam hurkuŋkat teŋbe,“Yeŋ det yirde hi gob igiŋ ala po. Kirmiŋ titmiŋyamelak kandukya miŋyaŋ mar wor sope yirke igiŋheŋ haŋ!” yamiŋ.

8Yesu beleŋ al 4,000 biŋge yunyiŋ(Matiyu 15:32-39)

1 Be, Yesu go Dekapolis naŋa bana goŋ hin-hin goya goyenbe al budam tebaŋ gabu iramiŋ.Goyenbe biŋge go kura netek miŋmoŋ hekebYesu beleŋ komatmiŋ yagohoy yirde gaha yinyiŋ:2 “Nebe al buda ga buniŋeŋ yeneŋ hime. Neyahike kuŋ kuŋ yereŋkek hihi. Irde biŋgem moŋgeb, go kura netekmiŋmoŋ haŋ. 3Al kurabe naŋagisaw mat wayaŋ. Niŋgeb biŋge nenmiŋ moŋtiyuŋtiŋde kunaŋ yineŋ gob kurabe kuŋ beleŋyaŋkamnayiŋ,” yinyiŋ. 4 Gwaha yinkeb komatmiŋbeleŋ, “Tiyuŋ bindemiŋmoŋ bana gabe dare araŋkuŋ biŋge yawaŋ yuntek?” inamiŋ. 5 Irkeb Yesubeleŋ, “Biŋgebe dahade haŋ?” yineŋ gusuŋaŋyiryiŋ. Irkeb, “Beretbe 7 haŋ,” inamiŋ.

6 Gwaha ineŋ yawaŋ unkeb Yesu beleŋ al gabuiramiŋ goyen, “Megen kepernaŋ,” yinyiŋ. Irdebberet 7 go yade Al Kuruŋ igiŋ nurd uneŋ yubalateŋ al gale yirnaŋ yeŋ komatmiŋ yago yunyiŋ.Yunkeb komatmiŋ yago beleŋ al gale heŋ yunkenamiŋ. 7 Makaŋ dapŋa mukŋeŋ kura goyen woryade Al Kuruŋ igiŋ nurd uneŋ komatmiŋ yagoyunkeb go wor al gale yirde tukamiŋ. 8 Irkebal buda kuruŋ goyen biŋge go nene ep wor ponamiŋ. Irkeb Yesuyen komatmiŋ yago beleŋbiŋge dikŋeŋ goyen gabu yiramiŋ gobe tiri 7gwahade makiŋ hetek hamiŋ. 9 Gor biŋge namiŋmar goyenal parguwakpokapyaŋhamiŋbe 4,000.Be, Yesu beleŋ al buda goyen yinke bur yamiŋ.10 Irkeb Yesuya komatmiŋ yagoya hakwa hendehurkuŋbe Galili fe ala kuruŋ siŋa kurhan Dal-manuta naŋare kwamiŋ.

11Be, goŋkukeb Farisimar kura beleŋwaŋYesutuŋaŋ urniŋ yeŋbe, “Al Kuruŋyen tareŋde matatiŋeŋ turŋuŋ yaŋ kura dikala dira,” ineŋ gusuŋaŋiramiŋ. 12 Irkeb Yesu go biŋde kandukŋeŋ worpo nurdeb, “Daniŋ geb gayenter niŋ marbe AlKuruŋyen mata tiŋeŋ niŋ po gusuŋaŋ nirde haŋ?Fudindewor podinhem. Eptemamata tiŋeŋ kuradikala direŋ,” yinyiŋ. 13Gwaha yineŋbe yubul teŋhakwa hende mulgaŋ heŋ hurkuŋ fe ala kuruŋgoyen siŋa kurhan wor komatmiŋya kwamiŋ.

Yesu beleŋ Farisi marte mata niŋ maya mere matyiriŋ

(Matiyu 16:5-12)14 Goyabe komatmiŋbe biŋge yad yad niŋ biŋ

sir yeke beret uŋkureŋ po teŋ kwamiŋ gobe hak-ware hinhin. 15 Be, hakwa hende kuŋ heŋyabeYesu beleŋ Farisi marya Herotyat saba buluŋgore alya bereya budam gote dufaymiŋ buluŋirde hiyen goke saba yirde hayhay yirdeb, “Farisi

Page 61: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Mak 8:16 58 Mak 9:1

marya Herotyat mata niŋ keŋkela heŋ ga hi-nayiŋ. Gobe yis* yara geb,” yinyiŋ. 16 Gwahayinkeb komatmiŋ beleŋ, “Biŋge kura ma yadewayhet goke teŋbe gago dina,” yeŋ yiŋgeŋ uliŋsege iramiŋ. 17 Irkeb Yesu beleŋ yeneŋ bebakteŋbe gusuŋaŋ yiryiŋ. “Daniŋ geb biŋgeniniŋmiŋmoŋ yeŋ haŋ? Da beleŋ bitiŋ pet teŋ hikedufaytiŋ muŋ kura ma wuk yeŋ hi? 18 Diwiltiŋyakirmiŋtiŋya miŋyaŋ gega, daniŋ mata teŋ himegayen neneŋ nurde bebak ma teŋ haŋ? 19 Beretsiptesoŋoŋ yade yubala teŋ dunmeke 5,000 alyunaŋ gote dikŋeŋbe tiri dahade makiŋ yirtekgoyen gabu yiraŋ?” yinyiŋ. Gwaha yinkeb, “Tiri12,” inamiŋ. 20 Irkeb sopte po, “Munaŋ beret 7yade yubala teŋ dunmeke 4,000 al yunhaŋ gotedikŋeŋ gabu yirhaŋ gobe tiri dahademakiŋ hetekhahaŋ?” yinkeb, “Tiri 7,” inamiŋ. 21Gwaha inkeb,“Go yeneŋbe dufaytiŋ muŋ kurama wuk yeŋ hi?”yinyiŋ.

Yesu beleŋ Betsaida niŋ al diliŋ titmiŋ kura sopeiryiŋ

22 Be, Yesuya komatmiŋya gob kuŋ Betsaidataunde forok yamiŋ. Irkeb al kura beleŋ al diliŋtitmiŋ kura goyen tawaŋbe, “Al ga sope ird irdniŋ sisaŋ ura,” ineŋ eseŋ mere iramiŋ. 23 IrkebYesu beleŋ al diliŋ titmiŋ goyen haniŋde tanardetiyuŋ siŋare tukuriŋ. Tukuŋbe diwiliŋde meyaŋteŋ haniŋ beleŋ busaŋ heŋbe, “Det kura yenha?”ineŋ gusuŋaŋ iryiŋ. 24 Gusuŋaŋ irke naŋkeneŋtukuŋbe, “Albe he yara yeneŋ himeke kuŋ waŋteŋ haŋ,” inyiŋ. 25 Irkeb sopte po Yesu beleŋ al godiliŋ hende haniŋ kiryiŋ. Irde haniŋ tubul tikebdiliŋ hol irde naŋkinyiŋ. Irdeb diliŋ wuk yekekeŋkela wor po dawet yinyiŋ. 26 Irkeb Yesu beleŋ,“Betsaida taunde gar ma mulgaŋ heŋ kwayiŋ,”inkeb yamiŋde kuriŋ.

Pita beleŋ Yesube al gwahade yeŋ tagalyiŋ(Matiyu 16:13-20; Luk 9:18-21)

27 Be, Yesu go komatmiŋ yagoya Betsaida taungoyen tubul teŋ Sisaria Filipai taun gote siŋakyaŋtiyuŋ mukŋeŋ mukŋeŋ goyen fole yirde kuŋheŋyabe, “Ne gakeb al beleŋ ganuŋ yeŋ haŋ?”yineŋ komatmiŋ gusuŋaŋ yiryiŋ. 28 Irkeb ko-matmiŋ beleŋ wol heŋbe, “Al kura beleŋ gebeYon Baptais, kurabe Elaia, munaŋ kurabe Al Ku-ruŋyen mere basaŋ al kura yeŋ haŋ,” inamiŋ.29 Irkeb Yesu beleŋ, “Munaŋ deŋbe daha yeŋ

haŋ?” yinkeb Pita beleŋ wol heŋbe, “Gebe Me-saia,” inyiŋ. 30 Gwaha inkeb Yesu beleŋ, “Al kuramomoŋ ma yirnayiŋ,” yineŋ hayhay yiryiŋ.

Yesu beleŋ kamde kamdemiŋ ge bebak yiryiŋ(Matiyu 16:21-28; Luk 9:22-27)

31 Be, Yesu go saba yirde heŋyab gaha yinyiŋ:“Ne Al Urmiŋ gabe ulne misiŋ kuruŋ kateŋ. IrkebYuda marte doyaŋ mar parguwakya Al Kuruŋdoloŋ ird ird mata doyaŋ marte karkuwaŋmiŋyaMoseyen saba marya kuruŋ goreb ne niŋ biŋ aryekeb sabane nurtek ma yirkebmununke kameŋ.Goyenbe yereŋkekhekeb sopte huwareŋ,” yinyiŋ.32 Yeŋbe mere keŋkelak po bebak yiryiŋ. IrkebPita beleŋ, “Geya muŋ kura mere tiyye,” ineŋYesu yeŋmuŋ po teŋ tapat irde ineŋ teŋbe, “Meretaha gobe igiŋ ma nurhem,” inyiŋ. 33 Irkeb Yesubeleŋ piŋeŋ nurd uneŋ harhok uneŋbe komatmiŋhoyaŋ goyen yeneŋ heŋya Pita goyen ineŋ teŋbe,“Satan, waŋ harhokne beleŋ kwa! Begerbe alyendufay beleŋ pomakiŋ hitiŋ hi. Al Kuruŋyen dufayniŋ ma nurde ha,” inyiŋ.

34 Gwaha ineŋbe al buda kuruŋ gor hinhangoyen hoy yiryiŋ. Irkeb waŋ komatmiŋya gabuirde keperamiŋ. Irkeb Yesu beleŋ tumŋaŋdegaha yinyiŋ: “Al kura ne gama nire yeŋ nurdebyiŋgeŋ ge ma nurde ne niŋ teŋ igiŋ kanduk teŋkameŋ yeŋ nurde gab gama niryeŋ. 35 Niŋgebal kura yiŋgeŋ ge po nurde hiyeŋbe Al Kuruŋbeleŋ piŋeŋ nurde unkeb Al Kuruŋyen diriŋ mahiyyeŋ. Gega al kura neya mereneya niŋ nurdegoyen goke kanduk tiyyeŋ gobe Al Kuruŋ beleŋigiŋ nurde unyeŋ. 36 Al kura merene ma gamairde megen niŋ samuŋ yade pipkatoka irde, ‘Neep hihim,’ yeŋ nuryeŋ gega, kame kamde kakalare kuyeŋ gobe igiŋma dahade? Gobe igiŋmoŋ.37 Al kura kak alare kuyeŋbe dahadem detmiŋgore kak alare mat tumulgaŋ tiyyeŋ? Go worepte moŋ. 38 Al Kuruŋ harhok uneŋ mata buluŋpo teŋ haŋ nalure gayen al kura ne niŋ memyaheŋ merene ma tagalde hiyeŋ gobe kame ne AlUrmiŋ gare wor Nanner tareŋ turŋuŋ yaŋ teŋmiyoŋmiŋ wukkeŋ wor po goya kateŋya goyenbeal gote matamiŋ goyen wol heŋbe yeŋ ge memyaheweŋ,” yinyiŋ.

91 Be, Yesu go gwaha yineŋbe, “Fudinde wor

po dinhem. Deŋ gar huwarde haŋ gayen ku-ratiŋ kurabe go ma kamdeya Al Kuruŋ beleŋ alya

* 8:15: Yisbe dirŋeŋmuŋ kura palawa bana kerkeb hilyaŋ kuyeŋ go gwahade yara Herotya Farisi maryat mata buluŋbe gwahade gokeYesu beleŋ hayhay yiryiŋ.

Page 62: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Mak 9:2 59 Mak 9:28bereyamiŋ doyaŋ yird yird goyen saŋiŋ miŋyaŋforok yeke kennayiŋ,” yinyiŋ.

Yesu uliŋ hoyaŋ hiriŋ(Matiyu 17:1-13; Luk 9:28-36)

2 Be, gormat naŋa fay 6 hubu hekeb Yesu beleŋkomatmiŋ karwo Pita, Yonyabe Yemsya po yadedugu kuruŋde kura gor hurkuriŋ. Gorbe yeŋpo hinhan. Irkeb Yesu go mel gote diwiliŋ marpo uliŋ hoyaŋ heke kenamiŋ. 3 Irkeb Yesuyenuliŋhor yerde hinhin gobe tukfor yeŋ faykek worpo heŋbe sorŋoŋ miŋyaŋ hiriŋ. Megen niŋ albeleŋ det kura halke epte ma wor po gwahadehiyyeŋ. 4 Gwaha teŋ hikeb goyare po MoseyaElaiaya forok yeŋYesuyamere teŋhike komatmiŋbeleŋ yenamiŋ. 5 Irkeb Pita beleŋ, “Tisa, garbeigiŋ wor po niŋgeb, ya yok karwo yirtek. Kurabege niŋ, kurabe Mose niŋ, irde kurabe Elaia niŋ,”inyiŋ. 6 Go inyiŋ gobe Pitaya kadom waraŋyagoyen kafurawor poheŋbe gwaha kura yihimyeŋma nurdeya gogo mali ga mere tiyyiŋ. 7 Irkebgoyare po gagap kura forok yeŋ alu yuryiŋ. Gagapbana goŋbe al melak kura nuramiŋ. Meremiŋbegahade: “Gabe Urne. Yeŋbe bubulkuŋne worpo. Niŋgeb yende mere po nurde gama irdehinayiŋ,” yiriŋ. 8 Be, mere go nurdeb goya goyenpo naŋkenamiŋ gega al kura ma kenamiŋ. Yesupo hike kenamiŋ.

9 Be, Yesuya komatmiŋya gobe gasuŋ hinhangoyen tubul teŋ mulgaŋ heŋ katamiŋ. Kateŋheŋyabe Yesu beleŋ, “Mata kenhaŋ gake al hoyaŋkura momoŋ ma yirnayiŋ. Ne Al Urmiŋ garemetere mat huwareŋ goyare gab momoŋ yir-nayiŋ,” yineŋ hayhay tareŋ po yiryiŋ. 10 Irkebmeremiŋ go nurdeb komatmiŋbe yiŋgeŋ uliŋ, “Alkamtiŋbe dahadem metere mat huwaryeŋ?” yeŋkadom gusuŋaŋ gird tiyamiŋ. 11 Irdeb, “Munaŋdaniŋ geb Moseyen saba mar beleŋ al kura Elaiabeleŋ meteŋ teŋ hinhin gwahade meteŋ titek algo wa meheŋ heŋ wake gab Mesaia wayyeŋ yeŋhaŋyen?” ineŋ Yesu gusuŋaŋ iramiŋ. 12-13 IrkebYesu beleŋ wol heŋbe gaha yinyiŋ: “Al kura Elaiayara meteŋ titek al go wa meheŋ heŋ waŋ detsope iryeŋ yeŋ haŋyen gobe fudinde. Goyenbeal gobe yeŋ wa bikkeŋ wayuŋ. Irkeb Al Ku-ruŋyen asaŋde mere kayamiŋ gwahade goyen poal beleŋ gwaha irtek yeŋ nurde hinhan gwahadepo buluŋ buluŋ iraŋ. Niŋgeb ne Al Urmiŋ gayenwor Al Kuruŋyen asaŋde mere kayamiŋ gwahadepo kanduk kuruŋ teŋ ulne misiŋ kateŋ kameŋ,”yinyiŋ.

Yesu beleŋ diriŋ uŋgura miŋyaŋ sope iryiŋ(Matiyu 17:14-21; Luk 9:37-43a)

14 Be, mel goyen mulgaŋ heŋ kateŋbe al budakuruŋ gabu irtiŋ bana goŋ Yesuyen komatmiŋhoyaŋ goya Moseyen saba marya kadom mo-hoŋde teŋ hike yenamiŋ. 15Gor gabu iramiŋ margobe Yesu wayeŋ tiya yeŋ ma nurde hikeya wakekeneŋbe hurkuŋkat wor po teŋbe pere irniŋ yeŋkup yeŋ kwamiŋ. 16 Irkeb, “Daniŋ kadom mo-hoŋde teŋ haŋ?” yineŋ gusuŋaŋ yiryiŋ. 17 Irkebgabu kuruŋ bana gor al kura beleŋ wol heŋbe,“Tisa, urne uŋgura beleŋ ketal urke mere ma teŋhiyen goyen ge hitte teŋ wayhem. 18 Kurarebeuŋgura gore teŋ megen temeyke dadilok mo-hoŋde ala heŋ misiŋ ŋirŋedek irde uliŋ horamheŋ hiyen. Komatge yago gayen, ‘Uŋgura gotakira tinaŋ,’ yinhem gega yeŋbe epte moŋ,”inyiŋ. 19 Irkeb Yesu beleŋ meremiŋ goyen wolheŋbe, “Deŋbe dahade? Dufaytiŋ tareŋ moŋ.Gayak ga deŋya hityen? Diriŋ go tawanaŋ,”yinyiŋ.

20 Be, diriŋ go Yesu hitte tawayamiŋ. Tawakebuŋgura gore Yesu keneŋ goyare po diriŋ go ham-bor irde teŋ megen kaŋ kaŋ irkeb dadilok holyiriŋ. 21 Irkeb Yesu beleŋ diriŋ naniŋ goyen,“Garbam ga daha naŋa tiriŋ?” ineŋ gusuŋaŋiryiŋ. Irkebwol heŋbe, “Diriŋ haŋkapok hinhinyapo. 22 Uŋgura beleŋ maymeke kami yeŋ fe alayakak alaya bana teŋ temeyde hiyen. Niŋgeb geepte kenem buniŋeŋ dirde faraŋ dura,” inyiŋ.23 Gwaha inkeb Yesu beleŋ wol heŋbe, “Tareŋmiŋmoŋ yeŋ neneŋ gusuŋaŋ nirde ha? Al kurane niŋ dufaymiŋ saŋiŋ irde hiyeŋbe det kuraepte ma meteŋeŋ iryeŋ,” inyiŋ. 24 Irkeb naniŋbeleŋ goyare powol heŋbe, “Dufayne geniŋ tareŋirhem geb, faraŋ nurke dufay budam budam maheweŋ,” inyiŋ.

25 Be, Yesu go al buda goyen waŋ gabu irkeyeneŋbe uŋgura goyen ineŋ teŋbe, “Kirmiŋ tit-miŋya mohoŋ kattiŋyat uŋgura, ne gare ginhem,diriŋ ga tubul teŋ kat kwa! Irde ma wor pomulgaŋ hawayiŋ!” inyiŋ. 26 Irkeb uŋgura gokekew teŋ diriŋ goyen hambor buluŋ po irdetubul teŋ kat kuriŋ. Diriŋ go kenamiŋbe ugalammoŋ, kamtiŋ yara heke keneŋbe al kura beleŋ,“Ey, kama!” yamiŋ. 27 Gega Yesu beleŋ haniŋdetanardeb isaŋ heke huwaryiŋ.

28 Be, go kamere Yesube komatmiŋya ya biŋdehurkamiŋ. Hurkuŋbe komatmiŋ yago beleŋ,“Dahade niŋgeb neŋbe uŋgura go takira titekebmereniniŋ ma nura?” ineŋ gusuŋaŋ iramiŋ.

Page 63: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Mak 9:29 60 Mak 10:629 Irkeb Yesu beleŋ wol heŋbe, “Uŋgura gahadegab Al Kuruŋ gusuŋaŋ irke tareŋ dirke gab igiŋtakira tinayiŋ,” yinyiŋ. 30 Be, Yesube al yeneŋyilwa yirde balmiŋ kuŋ hiniŋ yeŋ nurdeb tiyuŋgo tubul teŋ balmiŋ Galili naŋa goyen fole iramiŋ.31 Gobe komatmiŋ buda goyen saba yirde hinhingeb gogo tiyyiŋ. Yeŋbe komatmiŋ saba yirdeheŋyabe, “Ne Al Urmiŋ gabe al kura beleŋ tagaldenunke megen niŋ al beleŋ nad buluŋ buluŋnirde mununke kameŋ. Gega yereŋkek hekebsopte huwareŋ,” yinyiŋ. 32Goyenpoga komatmiŋyagobe mere gote miŋ bebak ma tiyamiŋ. Irdebmiŋ goyen tagalke buluŋ nurtek yeŋbe gusuŋaŋird ird niŋ kama hamiŋ.

Ganuŋ albe deŋem kuruŋ wor po?(Matiyu 18:1-5; Luk 9:46-50)

33 Be, Yesuya komatmiŋya Kapeneam taundeforok yamiŋ. Irdeb ya bana hurkuŋbe, “Belenbedaniŋ kadommohoŋde tahaŋ?” yineŋ komatmiŋyago gusuŋaŋ yiryiŋ. 34Goyenpogamel gobe waŋheŋya, “Ganuŋbe folek geb, doyaŋ al hiyyeŋ?”yeŋ kadomde tiyamiŋ geb, gokememya heŋmerema tiyamiŋ. 35 Irkeb Yesu go keperdeb komatmiŋ12 tumŋaŋ hoy yirdeb, “Be, al kura, ‘Al Kuruŋdiliŋde deŋne yaŋ hewe,’ yiyyeŋbe yiŋgeŋ gema nurdeb al hoyaŋ kuruŋ gote meteŋ almiŋhiyyeŋ,” yineŋ saba yiryiŋ. 36 Irdeb Yesu beleŋdiriŋ dirŋeŋ kura komatmiŋ yago hinhande gorhinhin goyen teŋ besa irdeb, 37 “Ne niŋ teŋ albuluŋeŋ kura diriŋ gahade gayen gargar iryeŋgobe ne niryeŋ. Munaŋ al kura ne igiŋ igiŋ niryeŋgobe ne po ma niryeŋ. Nad nerke wamiriŋ algoyen manaŋ igiŋ igiŋ iryeŋ,” yinyiŋ.

38 Irkeb Yon beleŋ nurdeb, “Tisa, al kuranende al moŋ gega, deŋger uŋgura yakira teŋhike keneŋbe utaŋ irtiŋ,” inyiŋ. 39 Irkeb Yesubeleŋ wol heŋbe, “Utaŋ ma irnayiŋ. Al kura nedeŋner Al Kuruŋyen saŋiŋde mata tiŋeŋ turŋuŋyaŋ forok iryeŋ gobe daha mat tigiri teŋ buluŋniryeŋ? Epte moŋ. 40 Al kura asogo ma diryeŋ algobe nende al. 41 Fudinde wor po dineŋ hime. Alkura deŋ deneŋbeMesaiayen albe gago yeŋ bebakteŋbe ne niŋ teŋ fe kura dunyeŋ gobe muruŋgemtiyyeŋ wor po,” yinyiŋ.

42 Be, Yesu beleŋ sopte gaha yinyiŋ: “Goyen-poga diriŋ gahade gayen ne niŋ dufay hekeya alkura beleŋ mata buluŋ tiyi yeŋ biŋ tiyyeŋ al gwa-hade gobe hora kuruŋ kura teŋ biŋiŋde feŋ teŋ

makaŋ alare temeytek yara. 43-44 Niŋgeb hangekura mata buluŋde gukukeb walayiŋ. Hangeuŋkureŋ po teŋ Al Kuruŋ hitte hurkayiŋ wor igiŋ.Moŋgo hange irawakde hiriryeŋ gore kak kamdema hiyen bana goŋ gukuriryeŋ.* 45-46 Kahaŋgekura beleŋ mata buluŋde gukukeb walayiŋ. Ka-haŋge titmiŋ heŋ Al Kuruŋ hitte hurkayiŋ worigiŋ. Moŋgo irawakde hiriryeŋ gobe gore kakalare gukuriryeŋ. Niŋgeb hangeya kahaŋgeyakurhan kura waltiŋeŋbe mata buluŋ hugiŋeŋyubul tiyayiŋ gogo.† 47 Delge kura beleŋ matabuluŋde gukukeb marayiŋ. Delge uŋkureŋ poheŋya Al Kuruŋ hitte hurkayiŋ wor igiŋ. Moŋgodelge tumiŋ hiriryeŋ gobe gore kak ala banagukuriryeŋ. 48 Gorbe kundu hugiŋeŋ benbon teŋhaŋyen. Irdeb kak gobe go ma kamde hiyen.49Dapŋa fawurke bidamaheŋulyaŋdepohaŋyengo gwahade goyen, kak alare haŋmar kuruŋ gobekak beleŋ hugiŋeŋ kumga yirtiŋde gwahade pohinayiŋ. 50 Be, fawbe det igiŋ gega, hapek hubuhekeb dahamat hapek go sopte gasuŋeŋ irnayiŋ?Niŋgeb dindikeŋ goyen faw hapek miŋyaŋ gwa-hade yara heŋ gab hinayiŋ. Irdeb bitiŋ kamkeawalikde po hinayiŋ,” yinyiŋ.

10Ire uŋya heŋ heŋ mata(Matiyu 19:1-12; Luk 16:18)

1 Be, Yesuya komatmiŋ yagoya taun go tubulteŋ Galili naŋare mat Yudia naŋare kwamiŋ.Irdeb gor mat kuŋ Yodan fe siŋa kurhan Pereanaŋare kwamiŋ. Kukeb al budam sopte yeŋ hittewaŋ gabu iramiŋ. Irkeb yende matabe gwahadego niŋgeb saba yiryiŋ.

2 Gwaha teŋ hikeyabe Farisi mar kura waŋtuŋaŋ urniŋ yeŋbe, “Al beleŋ berem takira tiyyeŋgobe Moseyen sabareb mata huwak yitiŋ?” ineŋgusuŋaŋ iramiŋ. 3 Irkeb Yesu beleŋ wol heŋbe,“Goyen mata gokeb Mose beleŋ asaŋde daha teŋhinayiŋ yeŋ kayyiŋ?” yinyiŋ. 4 Irkebmel gorewolheŋbe, “Moseyen sabarebe, ‘Al kura berem takiratiye yeŋbe igiŋ asaŋ kaŋ uneŋbe takira tiyyeŋ,’katiŋ hi,” inamiŋ. 5 Irkeb Yesu beleŋ, “Tonaŋtiŋtareŋ wor po saba ma nurtek goke teŋbe Mosebeleŋ asaŋ gogo kaŋ dunyiŋ. 6 Gega haŋkapyawor po Al Kuruŋ beleŋ megeŋya naŋkiŋya irdedet kuruŋgayen yiryiŋyabe al irde bere irde iryiŋ.

* 9:43-44: Asaŋ kurarebe: ... gukuriryeŋ. 44 Gorbe kundu hugiŋeŋ benbon teŋ hinayiŋ. Irdeb kak gobe go ma kamde hiyen.† 9:45-46: Asaŋ kurarebe: ... gukuriryeŋ. 46 Gorbe kundu hugiŋeŋ benbon teŋ hinayiŋ. Irdeb kak gobe go ma kamde hiyen.

Page 64: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Mak 10:7 61 Mak 10:31

7 Gwahade niŋgeb albe naniŋya miliŋya yubulteŋ kuŋ beremya gabu hiriryeŋ. 8 Irdeb irawagoyen uŋkureŋ po hiriryeŋ. Niŋgeb irawa goyenhoyaŋ hoyaŋ ma hiriryeŋ. Uŋkureŋ po hiyyeŋ.9 Gwahade geb Al Kuruŋ beleŋ bereya alya gabuheŋ heŋmata goyen irtiŋ go deŋ al beleŋ eptemawalde bur yirnayiŋ,” yinyiŋ.

10 Be, sopte hurkuŋ ya biŋde heŋyabe ko-matmiŋ yago beleŋ mere goke gusuŋaŋ iramiŋ.11 Irkeb Yesu beleŋ wol heŋbe, “Al kura beremtakira teŋ bere hoyaŋ tiyyeŋ gobe Al Kuruŋ beleŋal gobe berem bikkek tubul teŋ leplep mata tiyayeŋ kinyeŋ. 12 Bere kura uŋ mekerde al hoyaŋtiyyeŋ gobe Al Kuruŋ beleŋ bere gobe uŋ bikkektubul teŋ leplep mata tiya yeŋ kinyeŋ,” yinyiŋ.

Yesuya diriŋ mukŋeŋya(Matiyu 19:13-15; Luk 18:15-17)

13 Be, al kura mar beleŋ diriŋmiŋ mukŋeŋgoyen Yesu beleŋ haniŋ tonaŋde yerde tareŋ heŋheŋ ge guram yiri yeŋ yawaŋ hikeyabe komatmiŋyago beleŋ al goyen yineŋ tiyamiŋ. 14 Gwahayirke yeneŋbe Yesu go biŋ ar yekeb komatmiŋweŋ goyen gaha yinyiŋ: “Diriŋ mukŋeŋ go yubultike ne hitte wanaŋ. Utaŋ yirde ma. Al kura Alkuruŋyen diriŋ wor po hiniŋ yeŋbe diriŋmukŋeŋyara henayiŋ. 15Gabe fudindewor po dineŋ hime.Diriŋbe tayŋeŋ yufuk bana haŋ gwahade goyenal kura Al Kuruŋyen yufuk bana hime yeŋ manuryeŋbe epte ma Al Kuruŋyen diriŋ hiyyeŋ,”yinyiŋ. 16 Gwaha yineŋbe diriŋ mukŋeŋ go yadebesa yirde haniŋ tonaŋyaŋ yerde guram yirdesaŋiŋ yiryiŋ.

Samuŋmiŋ budam miŋyaŋ al(Matiyu 19:16-30; Luk 18:18-30)

17 Be, Yesube gor mat hako ga kweŋ teŋhikeyabe al kura kup yeŋ waŋbe kahaŋ miŋdekateŋ dokolhoŋ yuguluŋ teŋbe, “Tisa, gebe aligiŋ. Goyenbe neb daha teŋ gab igiŋ Al Ku-ruŋyendiriŋwor poheweŋ?” ineŋ gusuŋaŋ iryiŋ.18 Irkeb Yesu beleŋ wol heŋbe, “Gebe ne neneŋbemegen niŋ saba al igiŋ kura yeŋ nurd nuneŋ ha?Moŋ, nebe megen gar niŋ moŋ. Megen niŋ alkura igiŋ miŋmoŋ, Al Kuruŋ muŋ po gab igiŋ.19 Gebe Moseyen sababe nurde ha. Al ma gasayirke kamnayiŋ, bere hoyaŋ kura duwanmayirdehayiŋ, kawe ma teŋ hayiŋ, al usi ma yirde hayiŋ,al usi yirde detmiŋ ma yade hayiŋ, momkeyananakeya palap yirde hayiŋ,” inyiŋ. 20 Irkeb algoreb, “Tisa, ne diriŋ heŋya po saba goyen nurdegama irde waŋ waŋ gago hime,” inyiŋ. 21 Irkeb

Yesu beleŋ al go keneŋbe biŋde bubulkuŋne worpo yeŋ nurde uneŋbe, “Gebe dawet uŋkureŋ posoŋ heŋ ha geb, kuŋ samuŋge tumŋaŋ yukuŋ albuniŋeŋ det miŋmoŋ mar goyen yuneŋ tukayiŋ.Irkeb Al Kuruŋ beleŋ nere hihi yeŋ ginyeŋ. Irkegab waŋ gama nirayiŋ,” inyiŋ. 22 Gega al gobsamuŋmiŋ budam wor po geb, mere goke kan-dukŋeŋ nurdeb biŋ bida heke kuriŋ.

23 Gwaha tike keneŋbe Yesu go komatmiŋ yagogoyen, “Al samuŋmiŋ budam miŋyaŋ marbe AlKuruŋ dirŋeŋ weŋ heŋ heŋbe meteŋeŋ wor po,”yinyiŋ. 24 Be, mel gob al samuŋmiŋ budamgobe Al Kuruŋ beleŋ guram irkeb gogo yeŋnurde haŋyen geb, mere go nurdeb dinoŋ kokyamiŋ. Irkeb Yesu beleŋ gaha yinyiŋ: “Mel,Al Kuruŋ dirŋeŋ weŋ heŋ heŋbe meteŋeŋ worpo. 25 Dapŋa kuruŋ kamel beleŋ amil haraŋ heŋheŋ kutum yameŋ dirŋeŋ muŋ wor po goyenbana epte ma hurkuyeŋ. Gwahade goyen poal samuŋmiŋ budam wor Al Kuruŋ beleŋ alyabereyamiŋ doyaŋ yirde hi bana goŋ epte mahurkunayiŋ. Niŋgeb dawet irawa gobe tumŋaŋdemeteŋeŋ gega, damiŋbe meteŋeŋ wor po? Gobesamuŋmiŋ budammiŋyaŋ al gore Al Kuruŋ beleŋalya bereyamiŋ doyaŋ yirde hi bana goŋ hurkuŋhurkuŋ gobe meteŋeŋ wor po,” yinyiŋ. 26Gwahayinkeb komatmiŋ gob hurkuŋkat teŋbe, “Niŋgebganuŋ po ga epte Al Kuruŋ dirŋeŋweŋ henayiŋ?”yeŋ yiŋgeŋ uliŋ kadom gusuŋaŋ gird tiyamiŋ.27 Irkeb Yesu beleŋ yeneŋbe, “Gobe alyen tareŋdeepte moŋ. Gega Al Kuruŋyen tareŋdebe epte. AlKuruŋbe al beleŋ meteŋeŋ nurde haŋ goyen igiŋala yiryeŋ,” yinyiŋ.

28 Be, gwaha yinkeb Pita beleŋ, “Neŋbe gamagirniŋ yeŋ detniniŋ tumŋaŋ yubul titiriŋ,” inyiŋ.29-30 Irkeb Yesu beleŋ gaha yinyiŋ: “Fudinde worpo dineŋ hime. Al kura neya ne niŋ yitiŋ mereigiŋya goke teŋ yamiŋ, kuliŋya itiŋya, haymiŋyababamya, miliŋya naniŋya, dirŋeŋ weŋ, irdemeteŋmiŋ yubul tiyyeŋ al gobe megen hiyeŋyagayen wolmiŋeŋbe det yubul tiyyeŋ goyen folekkuruŋ wor po yawaryeŋ. Gega go hendebe kan-duk manaŋ teŋ hiyeŋ. Irdeb kame Al Kuruŋyaawalik heŋ yeŋya hugiŋeŋhiriryeŋ. 31Goyenpogaal budambe al hoyaŋ folek deŋniniŋ yaŋ yeŋnurde haŋ mar gobe Al Kuruŋ beleŋ deŋem moŋyiryeŋ. Munaŋ al kura al maliŋeŋ yeŋ nurde haŋmarbe Al Kuruŋ beleŋ deŋem yaŋ wor po yiryeŋ.Gobe al budam meheŋ henayiŋ marbe kame worpo henayiŋ, munaŋ al kamere haŋ marbe meheŋ

Page 65: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Mak 10:32 62 Mak 11:3henayiŋ go gwahade goyen,” yinyiŋ.

Yesu kamde kamdemiŋ ge sopte momoŋ yiryiŋ(Matiyu 20:17-19; Luk 18:31-34)

32 Be, Yodan fe tubul teŋ Yerusalem hurkuŋheŋyabe Yesu go meheŋde kuŋ hinhin. Irkebkomatmiŋbe Yesu go Yerusalem hurkuŋ hurkuŋniŋ kafura ma heŋ kuŋ hike keneŋbe diliŋ fotyamiŋ. Irkeb al hoyaŋ kame gama irde hinhanmar go manaŋ kafura hamiŋ. Irkeb Yesu goresopte komatmiŋ muŋ po yapat yirdeb mata gwa-hade forok yeŋ nunyeŋ yeŋbe goyen goke gahayinyiŋ: 33 “Neŋ Yerusalem hurkuŋ hite gayenbene Al Urmiŋ gayen gor niŋ mar beleŋ Al Kuruŋdoloŋ ird ird mata doyaŋ marte karkuwaŋmiŋyaMoseyen saba maryat haniŋde nernayiŋ. Irkebmel goreb kamyeŋ po yeŋbe nad Yuda marmoŋ al miŋ hoyaŋ haniŋde nernayiŋ. 34 Irkebmel gore sukal nirde meyaŋ nirde nusulak teŋteŋbemununke kameŋ. Goyenbe yereŋkek hekebhuwareŋ,” yinyiŋ.

Yemsya Yonyat gusuŋaŋ(Matiyu 20:20-28)

35Be, Sebedi urmiŋwaraŋ Yemsya Yonya beleŋYesu hitte waŋbe, “Tisa, dawet kuraŋ gusuŋaŋgiryekeb igiŋ irde dunayiŋ?” inaryum. 36 IrkebYesu beleŋ, “Da ird duni yeŋ nineŋ har?” yeŋgusuŋaŋ yiryiŋ. 37 Gwaha yinkeb wol heŋbe,“Gebe deŋge turŋuŋ yaŋ hiyyeŋya goyenbe deyyawa deŋdereŋ yaŋ dirayiŋ. Irkeb geya sosoraheŋbe al doyaŋ yirde hitek,” inaryum. 38 IrkebYesu beleŋ, “Meretiriŋ gobemiŋma nurde heŋyagusuŋaŋ nirde har. Niŋgeb ne beleŋ Al Kuruŋyendufay gama irde kanduk teweŋ gwahade goyender manaŋ igiŋ tiriryeŋ?” yinyiŋ. 39 Irkeb wolheŋbe, “Deyya epte,” inaryum. Irkeb Yesu beleŋgaha yinyiŋ: “Ne beleŋ Al Kuruŋyen dufay gamairde kanduk kuruŋ teweŋ gwahade gobe der worigiŋ tiriryeŋ. 40 Gega deŋtiriŋ yaŋ heŋ ketalnerderd derd saŋiŋ pota irde duneŋ duneŋ gobe neremeteŋ moŋ. Tareŋ gobe Al Kuruŋ beleŋ al basiŋayirtiŋ mar goyen yunyeŋ,” yinyiŋ.

41 Be, komatmiŋ kadom 10 gore mere go nur-deb Yemsya Yonya niŋ biŋ ar yamiŋ. 42 Irkeb Yesubeleŋ tumŋaŋ hoy yirdeb gaha yinyiŋ: “Megenniŋ doyaŋ mar karkuwaŋbe al doyaŋ yirhet usiteŋ yiŋgeŋ ge po nurde kanduk yuneŋ haŋyen.Irde yende meteŋ marmiŋ manaŋ deŋniniŋ yaŋhihit yeŋ nurdeya al kanduk yuneŋ haŋyen.43 Gega deŋbe gwahade moŋ. Al kura deŋ haŋbana gayen fole dirde ne po deŋne yaŋ hewe yeŋ

nuryeŋ al gobe yiŋgeŋ ge ma nurde dende meteŋal po hiyyeŋ. 44 Niŋgeb al kura doyaŋ al heweyeŋbe yiŋgeŋ ge ma nuryeŋ. Irde almiŋ ge podufay heŋ yende meteŋ al po hiyyeŋ. 45Gwahadeniŋgeb ne Al Urmiŋ gayen wor al beleŋ igiŋ igiŋnirnaŋ yeŋma katmiŋ. Ne beleŋ po ga al igiŋ igiŋyire yeŋ katmiŋ. Irdeb darine wok irde kameŋgoreb alya bereya kuruŋ gate mata buluŋmiŋhalde yunyeŋ yeŋ katmiŋ,” yinyiŋ.

Batimeus diwiliŋ titmiŋ goyen naŋkinyiŋ(Matiyu 20:29-34; Luk 18:35-43)

46 Be, Yesu go gwaha teŋbe komatmiŋya Yerikotaunde kwamiŋ. Kuŋ taun go tubul teŋ kuŋhikeyabe al kura diliŋ titmiŋ goyen beleŋ siŋarekeperde al dawet kaŋaŋ yirde hinhin. Al gobeBatimeus, Timeus urmiŋ. 47 Be, al gobe, “Nasaretniŋ al Yesuwaŋhi,” yeke nurdeb hokde po, “Yesu,Dewit urmiŋ, ne ga neneŋ faraŋ nura be!” yiriŋ.48 Irkeb al budam beleŋ ineŋ teŋ, “Bada hawa!”inamiŋ. Gega goyabe ug po hoy yiriŋ. “Dewiturmiŋ, ne ga neneŋ faraŋ nura be!” yiriŋ. 49 IrkebYesu kuŋ hinhin goyen meremiŋ go nurdeb tekyeŋ huwaryiŋ. Huwardeb, “Al go inke wayi,”yinyiŋ. Irkeb al diliŋ titmiŋ goyen, “Ge niŋ yeŋhi geb, amaŋ heŋ huwara!” inamiŋ. 50 Irkebamaŋ heŋbe meŋe diba uliŋhormiŋ hende niŋgoyen tuguya teŋ temeyde kururu uneŋ Yesuhitte kuriŋ. 51 Kukeb Yesu beleŋ, “Daha niriyeŋ hoy nirde ha?” inyiŋ. Irkeb al diwiliŋtitmiŋ goreb, “Tisa, naŋkenmewoŋ wor po yeŋnurde hime,” inyiŋ. 52 Gwaha inkeb Yesu beleŋ,“Dufayge ne niŋ tareŋ irha goke sope girhem gebkwa!” inkeb goyare goyen po diliŋ naŋkeneŋbeYesu kuŋ hinhin beleŋ go po gama iryiŋ.

11Yesu Al Kuruŋyen ya balem bana hurkuriŋ

1 Be, Yesuya komatmiŋ yagoya gobe Yerusalembinde binde hamiŋ. Irdeb Betfage taundeya Be-tani taundeya gor kwamiŋ. Taun irawa gobe Olipdugu dabayiŋde gor haryen. Be, Yesu beleŋ taunkura hinhinde gor matbe komatmiŋ irawa kurahulyaŋ yirdeb gaha yinyiŋ: 2 “Taun iroyenter irokuri. Kuŋbe doŋki foŋeŋ kura al go hende makuŋhitiŋ goyen feŋdehike kiniryeŋ. Keneŋbeholirde teŋ wayiryeŋ. 3Al kura beleŋ, ‘Gob daha teŋhar?’ dinkeb, ‘Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ gake yihi.Niŋgeb heŋ ga moŋ tumulgaŋ tiyyeŋ,’ iniryeŋ,”yinyiŋ.

Page 66: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Mak 11:4 63 Mak 11:274 Niŋgeb kuŋbe Yesu beleŋ yinyiŋ gwahade po

doŋki goyen ya siŋakde feŋ titiŋ kenaryum. 5 Irdekuŋhol irdehikeb al gor hinhangoreb, “Daha iryeyeŋ doŋki go hol irde har?” yinamiŋ. 6 Irkeb Yesubeleŋ yinyiŋ gwahadepowol hekebyubul tike teŋkwaryum.

7 Be, doŋki go Yesu hitte tawaŋbe uliŋhormiŋyugu teŋ doŋki go hende ugamkeb go hendehurkuŋ keperde kuriŋ. 8Kuŋhikeb al budamYesugo palap irniŋ yeŋ uliŋhormiŋ yugu teŋ beleŋyaŋugamamiŋ. Irkeb al kurabe Yesu turuŋ irniŋ yeŋbeleŋ umŋa ird ird niŋ patila yuwalŋeŋ waldeyawayamiŋ goyen beleŋyaŋ sar irde tukamiŋ. 9Alkurab meheŋ hekeb kurab kame heŋbe tumŋaŋala deŋem isaŋ heŋ gaha yamiŋ:“Hosanna!*Doyaŋ Al Kuruŋyen deŋemde waŋ hi al gobe Al

Kuruŋ beleŋ guram irde tareŋ iryeŋ!10 Asininiŋ Dewit beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ

yirde hinhin gwahade yarayeŋ beleŋ doyaŋ diryeŋ gobe Al Kuruŋ beleŋ

guram irde saŋiŋ iryeŋ.Hosanna! Al Kuruŋ, tareŋge kuruŋ wor po!”

yamiŋ.11 Be, Yesu go Yerusalem forok yeŋbe Al Ku-

ruŋyen ya balem bana hurkuriŋ. Irdeb dawetkuruŋ bana goyen yeneŋ tukuriŋ. Gega naŋahubu hiriŋ geb, komatmiŋ 12ya Betani kwamiŋ.

Yesu Al Kuruŋyen ya balem bana hurkuŋ ya haraŋhiriŋ

(Matiyu 21:18-19)12 Be, fay urkeb Betani tubul teŋ heŋyabe Yesu

go biŋge iryiŋ. 13 Irkeb fik he yuwalŋeŋ digulaurtiŋ goyen keneŋbe igineŋ miŋyaŋ daw yeŋ kuŋkinyiŋ. Kuŋ miŋde mat naŋkinyiŋ gega, igineŋmiŋmoŋ, yuwalŋeŋ beleŋ po aw urtiŋ kinyiŋ. Fikferd ferd nalu moŋ geb, igineŋ miŋmoŋ kinyiŋ.14 Gwahade keneŋbe Yesu beleŋ he goyen, “Alkura igineŋge sopte ma niyyeŋ,” ineŋ karanuryiŋ. Irkeb mere tiyyiŋ goyen komatmiŋ yagobeleŋ nuramiŋ.

15 Be, kuŋ Yerusalem forok yeŋbe Yesube AlKuruŋyen ya balem koya beleŋ po milgu irtiŋbana goŋ hurkuŋ al buda kuruŋ gor det damuteŋ hinhan goyen kwep kwep yirde yakira tiyyiŋ.Irde hora kapyaŋ heŋ heŋ marte† gasuŋ yad

yaboloŋ teŋ nu damu teŋ hinhan marte keperdkeperd gasuŋ manaŋ yad yaboloŋ teŋ yunyiŋ.16 Irdeb, “Damu teŋ teŋde niŋ dawet ya balemdiliŋyaŋ goyaŋ gore sopte yukyawaŋ ma yir-nayiŋ,” yinyiŋ. 17 Irdeb saba yirde heŋyabe, “AlKuruŋyen asaŋdebe, ‘Nere yabe megen niŋ albuda kuruŋ gayen gare waŋ gabu irde mere nirdnird ya hiyyeŋ,’ yitiŋ goyen ma nurde haŋyen?Gega deŋbe ya gayen teŋ kawe marte bana kuŋkuŋ gasuŋ irde haŋ,” yinyiŋ. 18 Gwaha yinkeb albuda kuruŋ gor gabu iramiŋ mar gore meremiŋgo nurde dinoŋ kok yamiŋ. Niŋgeb goke Al Kuruŋdoloŋ ird ird mata doyaŋ marte karkuwaŋmiŋyapris buda gote karkuwaŋmiŋya Moseyen sabamaryabe kafura heŋbe, “Daha mat kura maytekekamyeŋ?” yeŋ beleŋ niŋ naŋkeneŋ hinhan. 19Be,wawuŋ hekeb Yesuya komatmiŋya gobe taun ku-ruŋ go tubul teŋ mulgaŋ heŋbe hinhande gorkwamiŋ.

Fik he torok yiriŋ(Matiyu 21:20-22)

20 Be, wampot Yerusalem mulgaŋ heŋ kuŋheŋyabe fik he goyen filginiŋde mat po torokyitiŋ kenamiŋ. 21 Keneŋbe Pita gobe biŋ bakyekeb, “Tisa, fik he karan uraŋ gob torok yiyuŋiro kena,” inyiŋ. 22 Gwaha inkeb Yesu beleŋwol heŋbe, “Dufaytiŋbe Al Kuruŋ niŋ po tareŋirnayiŋ. 23 Fudinde wor po dineŋ hime. Al kuradugu gayen, ‘Kuŋ makaŋ alare kata!’ ineŋ biŋdedufay budam ma iryeŋ. Irdeb dufaymiŋde, ‘Meretihim gabe forok yeŋ nunyeŋ,’ yeŋ nuryeŋ gobegwahade po forok yeŋ unyeŋ. 24Gwahade niŋgebgago dinhem. Det kuraŋ Al Kuruŋ gusuŋaŋirnayiŋ gob dufaytiŋdebe tihit wor po yeŋ nur-nayiŋ. Irkeb dende hiyyeŋ. 25-26Niŋgeb Al Kuruŋmere irde heŋya kadtiŋ beleŋ buluŋ dirtiŋ goyenbitiŋ bak yekeb goyare po halde yuneŋ hinayiŋ.Irke gab Adotiŋ saŋiŋmiŋ kuruŋ wor po gorebdende wor halde dunyeŋ,” yinyiŋ.‡

Yesu tareŋmiŋ ge gusuŋaŋ iramiŋ(Matiyu 21:23-27; Luk 20:1-8)

27 Be, Yesuya komatmiŋya goyen sopte kuŋYerusalem forok yamiŋ. Irdeb Yesu go AlKuruŋyen ya balem goyen koya milgu irtiŋbana hurkuŋ kuŋ waŋ teŋ hikeb pris buda

* 11:9: Hosanna gote miŋbe ‘Al Kuruŋ, ge po turuŋ girde hitek!’ † 11:15: Hora kapyaŋ heŋ heŋ marbe Roma gabmanyen horayaYuda marte horaya goyen al beleŋ yeŋ yunke Al Kuruŋyen ya balemde niŋ hora teŋ wolmiŋeŋ al go yunke gab Al Kuruŋ galak yirdehaŋyen. ‡ 11:25-26: Asaŋ hoyaŋdebe gahade hi: 26 deŋ beleŋ kadtiŋ buluŋ dirtiŋ goyen ma halde yuneŋ bitiŋ bana po yerdehinayiŋbe Adotiŋ tareŋmiŋ kuruŋ wor po goreb mata buluŋtiŋ goyen ma halde dunyeŋ.

Page 67: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Mak 11:28 64 Mak 12:17gote karkuwaŋmiŋya Moseyen saba marya Yudamarte doyaŋ mar parguwakya beleŋ yeŋ hittewayamiŋ. 28 Irdeb Yesu gusuŋaŋ irdeb, “Mata teŋha gayenbe ganuŋyen deŋemde teŋ ha? Ganuŋbeleŋ gwaha teŋ hayiŋ ginkeb gago teŋ ha?”inamiŋ. 29 Irkeb Yesu beleŋ wol heŋbe, “Ne worgusuŋaŋ uŋkureŋ kura direŋ tihim goyen wolhenaŋ ko. Irke gab al goyen deŋemde mata teŋhime yeŋ momoŋ direŋ. 30 Yon Baptais beleŋal baptais yirde hinhin goyenbe Al Kuruŋyendeŋemde ma alyen deŋemde? Momoŋ nirnaŋ!”yinyiŋ. 31 Irkeb mel go yiŋgeŋ uliŋ mere segeirdeb, “Al Kuruŋyen deŋemde intek gob, ‘Munaŋdaniŋ geb sabamiŋ goyen usi yeŋ nurde gamama irde hinhan?’ dinyeŋ,” yamiŋ. 32 Munaŋalyen deŋemde yetek gobe al buda kuruŋ gob YonBaptaisbe Al Kuruŋyen mere basaŋ al fudindewor po yeŋnurde hinhan geb, goke kafura hamiŋ.33 Niŋgeb mel goreb, “Neŋbe go ma nurde hite,”inamiŋ. Irkeb Yesu beleŋ, “Ne wor mata teŋhime gayen al gote deŋemde teŋ himema dineŋ,”yinyiŋ.

12Yuda mar beleŋ Yesu mayke kamyeŋ gote maya

mere(Matiyu 21:33-46; Luk 20:9-19)

1 Be, gwaha teŋbe Yesu beleŋ Al Kuruŋ doloŋird ird mata doyaŋ marte karkuwaŋmiŋya Mo-seyen saba marya Yuda marte doyaŋ mar par-guwakya goyen maya mere mat gaha yinyiŋ: “Alkura wain meteŋ harde koya kerde milgu iryiŋ.Irdeb wain fimiŋ gilyaŋ heŋ heŋ niŋ mete taldedet gitik iryiŋ. Irdeb wain meteŋ go doyaŋ irdird ya yok manaŋ iryiŋ. Irdeb meteŋ gobe meteŋmar hoyaŋ haniŋde kerdeb naŋa gisaw kuriŋ.2 Be, wain fiŋ heke yad yad nalureb meteŋ miŋal gore almiŋ kura hulyaŋ irke meteŋ doyaŋ irdehinhan mar hitte wayyiŋ. Waŋbe, ‘Wain kuranunke yad kwe,’ yinyiŋ. 3Gegamel goreb al goyenmayde mayde takira tike duliŋ kuriŋ. 4 Gwahairkeb meteŋ almiŋ hoyaŋ wor teŋ kerke wayyiŋ.Irkeb al gobe tonaŋde mayde nanyaŋ irde buluŋbuluŋ irde takira tiyamiŋ. 5 Be, sopte po alhoyaŋ hulyaŋ iryiŋ. Gega al gobe mayke kamyiŋ.Irkeb meteŋ miŋ al beleŋ sopte al yad yerke waŋhinhan po goyenbe kurabe gasa yirde yakira teŋhinhan. Munaŋ kurabe gasa yirke kamde hin-han. Meteŋ marmiŋ tumŋaŋ buluŋ buluŋ yirdehinhan. 6 Be, go po tike kuŋ kuŋ funaŋbe, ‘Urnegab palap irnayiŋ,’ yeŋbe urmiŋ bubulkuŋne wor

po yeŋ nurde uneŋ hiyen al goyen teŋ kerkewayyiŋ. 7 Gega wain meteŋ doyaŋ irde hinhanmar gobe kadommomoŋ gird teŋbe, ‘Meteŋ gatemiŋ alyen urmiŋbe gago niŋgeb, wake maytekekami. Gogab meteŋ gate miŋ al miŋmoŋ hekebneŋ beleŋ po tetek,’ yamiŋ. 8 Irdeb meteŋ miŋal gote urmiŋ goyenmayke kamkeb tukuŋmeteŋsiŋare gor temeyamiŋ.

9 “Gwaha tikeb meteŋ gote miŋ al beleŋ waŋbedaha yiryeŋ yeŋ nurde haŋ? Gobe waŋ gasa yirkekamnayiŋ. Irdeb meteŋ go teŋ al hoyaŋ haniŋdekiryeŋ. 10 Mere ga dinhem gate miŋ goke AlKuruŋyen asaŋde katiŋ goyen kapyaŋ ma heŋhaŋyen? Mere gobe gahade:‘Ya yird yird mar beleŋ igiŋ moŋ yeŋ nurde pel

iramiŋ hora goyen al hoyaŋ beleŋ teŋ gohende ya saŋiŋ wor po iryiŋ.

11 Go iryiŋ gobe Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ iryiŋ.Dilniniŋdebe keneŋmiŋ kusamuŋ wor po,’ yitiŋ

hi,” yinyiŋ. Tikiŋ 118:22-2312 Gwaha yinkeb mel goreb, “Siraw mere gabe

neŋ ga po dineŋ hi,” yeŋ nuramiŋ geb, goke igiŋma nurdeb dahamat kura teŋ fere tiniŋ yeŋ beleŋniŋ naŋkenamiŋ. Gega mel gobe al buda kuruŋgoke kafura heŋbe tubul teŋ kwamiŋ.

Yesu tuŋaŋ urniŋ yeŋ teks yad yad mata niŋgusuŋaŋ iramiŋ

(Matiyu 22:15-22; Luk 20:20-26)13 Be, go kamereb Al Kuruŋ doloŋ ird ird

mata doyaŋmarte karkuwaŋmiŋyaMoseyen sabamarya Yuda marte doyaŋ mar parguwakya gorebYesu goyen meremde kura soŋ heke tenayiŋyeŋbe Herotyen alyabe Farisi mar kuraya hulyaŋyirke Yesu hitte kwamiŋ. 14 Kuŋbe, “Tisa, gebemere fudinde po teŋ hayen. Irde al kura al deŋemyaŋ ma deŋem moŋ goke ma nurde hayen geb,al niŋ kafura ma heŋ hayen. Irdeb fudinde matpo Al Kuruŋyen mere tagalde hayen. Niŋgebgusuŋaŋ kura girtek. Moseyen saba gama irdehite mar gare Roma gabmanyen doyaŋ al ku-ruŋ Sisar niŋ teks kertek gobe igiŋ ma dahade?Untek ma, goŋmiŋ?” inamiŋ. 15 Gega Yesu gousi matamiŋ goyen yeneŋ bebak teŋbe, “Daniŋlomlom nirde haŋ? Hora kura tawaŋ nunkekene,” yinyiŋ. 16 Gwaha yinkeb hora mulowomuŋkureŋ tawayamiŋ. Tawakeb, “Gabe ganuŋdetoneŋya deŋemya har?” yineŋ gusuŋaŋ yiryiŋ.Irkeb wol heŋbe, “Roma gabmanyen doyaŋ alkuruŋ Sisaryen,” inamiŋ. 17 Irkeb Yesu beleŋ,“Dawet kura Roma gabmanyen keneŋbe Roma

Page 68: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Mak 12:18 65 Mak 12:39gabman po uneŋ hinayiŋ. Gwahade goyen po, AlKuruŋyenbe Al Kuruŋ po uneŋ hinayiŋ,” yinyiŋ.Irkeb mere go nurdeb dinoŋ kok yamiŋ.

Sadusi mar beleŋ al kamtiŋ huward huward niŋYesu gusuŋaŋ iramiŋ

(Matiyu 22:23-33; Luk 20:27-40)18 Be, go kamereb Sadusi mar beleŋ Yesu hitte

wayamiŋ. Go mar gobe al kamtiŋbe epte mahuwarnayiŋ yeŋ haŋyen. Be, mel goreb, 19 “Tisa,Mose beleŋ asaŋde gahade kayyiŋ: ‘Al kura diriŋmiŋmoŋ heŋya berem tubul teŋ kamkeb kuliŋkura hiyeŋ goreb itiŋde beretap goyen teŋbeitiŋ ge diriŋ forok irde unyeŋ,’ yitiŋ hi. 20 Be,kamay itiŋya mel 7 kura hinhan. Itiŋ kuruŋbeberem yaŋ gega, diriŋ miŋmoŋ heŋya kamyiŋ.21 Irkeb kuliŋ beleŋ beretap go tiriŋ. Gega yeŋwor diriŋ miŋmoŋ heŋya kamyiŋ. Yende kuliŋwor gwahade po kamyiŋ. 22 Be, gwahade po kuŋkuŋ kuliŋ funaŋ ge wor beretap go tiriŋ goyendiriŋ kura forok ma irdeya kamyiŋ. Funaŋbebere goyen wor kamyiŋ. 23 Be, ire itiŋya melgote berembe uŋkureŋ gogo po hinhin geb, kameal kamtiŋ huward huward nalurebe bere gobeganuŋde berem hiyyeŋ?” inamiŋ.

24 Gwaha inkeb Yesu beleŋ wol heŋbe, “DeŋbeAl Kuruŋyen tareŋya merem asaŋde katiŋyagoyen keneŋ wuk ma yeŋ haŋyen. Gwahade gebsoŋ heŋ haŋ goyen go ma keneŋ haŋ? 25 Alkamtiŋ huwarnayiŋ nalurebe al beleŋ bere yadebere beleŋ al kuŋ kuŋ mata go miŋmoŋ hiyyeŋ.Yeŋbe Al Kuruŋyen gasuŋde hurkuŋbe yendemiyoŋ yara henayiŋ. 26Al kamtiŋ huwardhuwardmatabeMoseyen asaŋde kapyaŋma heŋ haŋyen?Al Kuruŋ beleŋ he gergeŋ melak heŋ hinhinbana gore mat Mose mere irde, ‘Nebe Abra-ham, Aisakya Yekopyat Al Kuruŋ,’ inyiŋ gobe makapyaŋ heŋ haŋyen? Mel gobe kamamiŋ gega,toneŋbe yeŋya haŋ geb, gogo gwahade yiriŋ.27Niŋgeb Al Kuruŋbe al kamtiŋde Al Kuruŋ moŋ,diliŋ gergeŋ haŋ mar gote Al Kuruŋ. Deŋ gab soŋwor po heŋ haŋ,” yinyiŋ.

Moseyen saba gote miŋ wor pobe da?(Matiyu 22:34-40; 23:1-36; Luk 10:25-28)

28 Be, goyenterbe Moseyen saba al kura gorheŋbe mel gore buluŋ mat Yesu gusuŋaŋ iramiŋgoyen Yesu beleŋ wol heŋ yuneŋ hike palŋairde hinhin. Irdeb Yesu beleŋ meremiŋ keŋkelapo wol heŋ yuneŋ hike nurdeb yeŋ wor, “Sababudam kuruŋ nurde hite gote miŋ wor pobedamiŋ?” ineŋ gusuŋaŋ iryiŋ. 29 Irkeb Yesu

beleŋ wol heŋbe, “Saba miŋ wor pobe ga-hade. Deŋ Israel mar nurnaŋ ko. DoyaŋAl Kuruŋniniŋbe Al Kuruŋ yeŋ uŋkureŋ po hi.30 Niŋgeb bubulkuŋtiŋde mat, bitiŋde mat, irdedufaytiŋde mat wor po Al Kuruŋ niŋ amaŋeŋnurde uneŋ hinayiŋ. Tareŋtiŋ manaŋ tumŋaŋgabu irde yeŋ ge amaŋeŋ nurd uneŋ hinayiŋ.31 Saba gote kurhanbe al kadtiŋ goyen dindigeŋge amaŋeŋ nurde haŋyen gwahade goyen ponurde yuneŋ hinayiŋ. Saba hoyaŋ kura irawgayen fole yirtiŋ ma haŋ,” inyiŋ. 32 Gwaha inkeal goreb, “Tisa, Al Kuruŋbe yeŋ uŋkureŋ gogpo, hoyaŋ miŋmoŋ yaha gobe fudinde wor poyaha. 33 Bubulkuŋtiŋde mat, bitiŋde mat, irdedufaytiŋde mat wor po Al Kuruŋ niŋ amaŋeŋnurde uneŋ hinayiŋ. Tareŋtiŋ manaŋ tumŋaŋgabu irde yeŋ ge amaŋeŋ nurd uneŋ hinayiŋ,irde dindikeŋ ge amaŋeŋ nurde haŋyen gwahadegoyen po kadtiŋ ge bubulkuŋtiŋde mat amaŋeŋnurd yuneŋ hinayiŋ gobe Al Kuruŋ diliŋde galakmataya dapŋa kumga teŋ kasor ird ird matayagoyen fole wor po yirde hi,” inyiŋ. 34 Be, al goreYesuyenmere goyen keŋkela wol hekeb, “Gebe AlKuruŋya awalik hetek binde wor po haha,” inyiŋ.Gwaha inkeb gor hinhan mar beleŋ gusuŋaŋ irdird niŋ kama hamiŋ.

Yesu beleŋ Farisi marte sikkeŋ tagalyiŋ(Matiyu 22:41-46; Luk 20:41-47)

35 Be, Yesube Al Kuruŋyen ya balem koya beleŋpo milgu irtiŋ bana goŋ al saba yirde hinhin.Saba yirde heŋyabe gaha yinyiŋ: “Dahade niŋgebMoseyen saba mar beleŋbe Mesaiabe Dewityenfoŋeŋ yeŋ haŋyen? 36Dewit yiŋgeŋbe Holi Spiritbeleŋ ketal urke mere tiyyiŋbe gahade:‘Al Kuruŋ beleŋbe Doyaŋ Al Kuruŋne gaha inyiŋ:“Waŋ ketalner heŋ al deŋemyaŋwor po hawayiŋ.Irkeb asogo girde haŋ mar goyen bul yirde

yawamekeb gasa yirde yufurka tiyayiŋ,”inyiŋ,’ yitiŋ hi. Tikiŋ 110:1

37 Dewit yiriŋ gwahade po Mesaia goyen DoyaŋAlne inyiŋ. Gega dahade niŋgeb, Moseyen sabamar beleŋ bul mat Mesaia gobe Dewityen foŋeŋyeŋ haŋyen? Gobe kukuwamŋeŋwor po,” yinyiŋ.Irkeb al buda kuruŋ goremere go nurdeb amaŋeŋnuramiŋ.

38 Be, saba yirde heŋyabe gaha yinyiŋ: “Mo-seyen saba mar niŋbe keŋkela po heŋ ga hi-nayiŋ. Yeŋbe al beleŋ deneŋ palap dirnaŋ yeŋbeuliŋhormiŋ somborŋeŋ yerde al diliŋyaŋ wilwulteŋ haŋyen. 39 Irdeb Yuda marte gabu ya bana

Page 69: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Mak 12:40 66 Mak 13:21dula nalu karkuwaŋyaŋ kuŋ heŋbe al deŋemyaŋde gasuŋyaŋ po keperde haŋyen. 40 Irdebberetapyen samuŋ komkom heŋ haŋyen. Gegaal beleŋ turuŋ dirnaŋ yeŋ Al Kuruŋ mere irhetyeŋbe mere ulyaŋ wor po tuluŋ teŋ haŋyen. Algwaha teŋ hinayiŋ mar gobe gote muruŋgembuluŋ kuruŋ wor po tenayiŋ,” yinyiŋ.

Beretap beleŋ Al Kuruŋ galak iryiŋ gote mere(Luk 21:1-4)

41 Irdeb Yesube Al Kuruŋyen ya balem banagoŋ Al Kuruŋ niŋ hora yerd yerd gasuŋ goyensiŋa kurhan keperdeb alya bereya hora yawaŋyerde hike yeneŋ hinhin. Yeneŋ hikeya al samuŋmiŋyaŋ mar budam hora karkuwaŋ yawaŋ yerdehinhan. 42 Gega beretap kura waŋbe hora mu-lowom irawa yiryiŋ. 43 Irkeb Yesu beleŋ komat-miŋ yago tumŋaŋ hoy yirdeb, “Fudinde wor podineŋ hime. Beretap buniŋeŋ garebe al budamgor hora yerhaŋmar goyen fole yirde hora kuruŋpo kera. 44 Samuŋ miŋyaŋ marbe samuŋmiŋyufut yuneŋ hora yerhaŋ. Munaŋ bere gabesiksukŋeŋniŋgeb, horamiŋbasiŋa irtek yara gegatumŋaŋ yawaŋ yera,” yinyiŋ.

13Nalu funaŋde niŋ mata(Matiyu 24:1-35; Luk 21:5-33)

1Be, Yesu goAl Kuruŋyenyabalemgoyen tubulteŋ kuŋ heŋya komatmiŋ uŋkureŋ kura beleŋ,“Tisa, hora karkuwaŋ ga yena. Ya gabe tanardetubul wor po titiŋ,” inyiŋ. 2 Irkeb Yesu beleŋwol heŋbe, “Ya kuruŋ hora beleŋ irtiŋ keneŋ haŋgayen kamebe hora uŋkureŋ muŋ kura kadomhendemahiyeŋ. Tumŋaŋ gilgalaŋ irde kateŋ pasihenayiŋ,” inyiŋ.

3Be, Yesu go hurkuŋOlip doŋdoŋde keperde yabalem goyen keneŋ hikeyabe Pita, Yems, YonyaAndruya po waŋbe, 4 “Daha naŋabe mere dirhago forok yenayiŋ? Irde da mata keneŋbe godinha goyen bebak titek?” ineŋ gusuŋaŋ iramiŋ.5 Irkeb Yesu beleŋ wol heŋbe, “Keŋkela heŋ gahinaŋ ko. Moŋgo al usi dirnayiŋ geb. 6 Albudam nere mere teŋ wayhet yeŋ, ‘Nebe Mesaia,’dineŋ usi dirnayiŋ. 7 Goyenterbe fuleŋa forokyeŋ hinayiŋ. Goyenbe fuleŋa forok yeŋ yeŋ meremomoŋ nurde goke hurkuŋkat ma teŋ hinayiŋ.Fuleŋa mata gobe forok yeŋ hinayiŋ gega, nalufunaŋbe kame wor po ga wayyeŋ. 8 Fudinde, almiŋ kura beleŋ huwarde al miŋ hoyaŋ kuraya

arde hinayiŋ. Gabman kura beleŋ gabman hoy-aŋya fuleŋa teŋ hinayiŋ. Niniŋa karkuwaŋ naŋakurar kurar forok yeŋ hinayiŋ. Biŋge kamdekamde nalu forok yeŋ hinayiŋ. Kanduk kuruŋgobe bere beleŋ haŋkapya diriŋ kawaŋ kere yeŋuliŋ misiŋ katyeŋ go gwahade goyen po, kandukgo wa forok yeke gab nalu funaŋ forok yiyyeŋ.

9 “Niŋgeb keŋkela po heŋ ga hinayiŋ. Ne niŋteŋbe asogotiŋ beleŋ Yuda marte gabu yayaŋdukukeb doyaŋ mar beleŋ dusulak teŋ hinayiŋ.Irdebmerem yaŋ dird dird niŋ tiyuŋde niŋ doyaŋmarya gabman doyaŋ mar karkuwaŋya diliŋdedukukeb gor huwarde ne niŋ momoŋ yirnayiŋ.10Mere igiŋ ne niŋ yitiŋ gobemegeŋ kuruŋ gayentagalde tukuke nurde pasi heke gab nalu funaŋforok yiyyeŋ. 11 Niŋgeb al kura dukuŋ mererederke goya daha yeweŋ yeŋ goke kandukŋeŋ manurde hinayiŋ. Mere teŋ teŋ albe Holi Spirit, deŋmoŋ. Niŋgeb yeŋ beleŋ mere dunkeb go po yeŋhinayiŋ.

12 “Goyentermata kurabe ire itiŋya yiŋgeŋ uliŋkadom al hay heŋ guneŋ tike al beleŋ waŋ gasayirke kamnayiŋ. Naniŋ beleŋ diriŋmiŋ wor gwa-hade po yiryeŋ. Diriŋ manaŋ naniŋ miliŋ kakŋaryirde al hoyaŋ yinke waŋ gasa yirke kamnayiŋ.13Ne niŋ nurkeb al budam beleŋ haram dirnayiŋ.Gega al kura tareŋ heŋ kanduk go fole yiryeŋbeAl Kuruŋ beleŋ tumulgaŋ tiyyeŋ.

14 “(Ge, asaŋ gayen ga kapyaŋ heŋ ha albekeŋkela bebak tiyayiŋ.) Al Kuruŋyen ya balemdemata kukuwam kura gor forok yetek moŋ gega,forok yeke keneŋbe deŋ Yudia naŋare hinayiŋmarbe busaharde dugure hurkuŋ bana kunayiŋ.15 Goyenterbe al kura ya hende hiyeŋ goyenkateŋ yamiŋ bana hurkuŋ detne kura yade gabusahare ma yiyyeŋ. 16 Al kura meteŋmiŋ tubulteŋ yare kuŋ amilne teŋ ga ma yiyyeŋ. 17 Goyennalurebe bere biŋmiŋyaŋya bere diriŋ besare niŋmiŋyaŋyabe meteŋeŋ wor po yiryeŋ. 18 Niŋgebgoke Al Kuruŋ gusuŋaŋ irde hinayiŋ. Moŋgo kan-duk kuruŋ goyen nalu buluŋde forok yiyyeŋkekgeb. 19Goyen nalureb megeŋ gabe kanduk kuruŋwor po tiyyeŋ. Haŋkapya Al Kuruŋ beleŋ megeŋiryiŋ waŋ waŋ ga hitere irde kame wor kandukgwahade kura ma kentek. Go kanduk gobe baraŋwor po duryeŋ. 20 Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ nalubuluŋ goyen ulyaŋde po tubul tike manhan altumŋaŋ kamwoŋ. Gega al nere yiriŋ goke teŋbenalu goyen wer irdeb dolfon iryiŋ. 21 Goyennalure al kura beleŋ Mesaia niŋ yeŋ iŋgog gag

Page 70: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Mak 13:22 67 Mak 14:9dirkeb goyen nurde gama ma yirnayiŋ. 22Mesaiafalkukya Al Kuruŋyen mere basaŋ mar falkukyabeleŋ waŋbe alya bereya Al Kuruŋ beleŋ basiŋayirtiŋ goyendahamat kura usi yirteke katnaŋyeŋmata tiŋeŋ turŋuŋ yaŋ kurayen kurayen forokyirnayiŋ. 23 Niŋgeb keŋkela heŋ ga hinayiŋ.Merebe nalu go forok ma yeŋ hikeya pet teŋ gagomomoŋ dirde hime geb.

24 “Niŋgeb kanduk kuruŋ goyen kamereb,‘Naŋa kidoma hiyyeŋ, irdeb gagasi ma timiyyeŋ.25 Naŋkiŋde mat dinambe suk yeŋ katnayiŋ.Irdeb naŋkiŋde niŋ dawet kuruŋ goyen aŋgor

iryeŋ.’ Aisaia 13:10; 34:426 Irde go nalureb al tumŋaŋ ne Al Urmiŋ gayensaŋiŋne turŋuŋ yaŋ wor po kigariŋkiŋ faykekhende katmeke nennayiŋ. 27 Irdeb miyoŋne yadyermeke kuŋ megeŋ muruŋ kurhan mat kuŋmegeŋ muruŋ kurhan niŋ alya bereya nigeŋ gebasiŋa yirtiŋ goyen yawaŋ gabu yirde nunnayiŋ.

28 “Niŋgebfikhe ga keneŋ gormat dufay tenaŋ.He haniŋ goyen beda urde yuwalŋeŋ gergeŋforok yekeb beda naŋa heweŋ tiya yeŋ nurdehaŋyen. 29Niŋgeb gwahade goyen po, kamematagayen forok yeke yeneŋbe nalu funaŋbe bindewor po hihi yeŋ nurnayiŋ. 30 Fudinde wor podineŋ hime. Alya bereya gayen nalure haŋ gayenma kamkeya mata kuruŋ gayen forok yiyyeŋ,”yinyiŋ. 31 Megeŋya naŋkiŋyabe hubu hiriryeŋ.Gega merenebe hubu ma hiyyeŋ.

Nalu funaŋbe bebakkeŋ moŋ(Matiyu 24:36-44)

32 Be, Yesu go sopte gaha yinyiŋ: “Al kuranalu goyen bebakkeŋ ma nurde hi. Hubu worpo. Naniŋ po ga nurde hi. Urmiŋya miyoŋmiŋyiŋgeŋya haŋ goyen wor ma nurde haŋ. 33 Nalugoyenter dawet go wayyeŋ yeŋ ma nurde haŋniŋgeb, keŋkela heŋ doyaŋ heŋ hinayiŋ. 34 Gobeyamiŋ al kura naŋa gisawkweyeŋmeteŋmarmiŋhaniŋde meteŋ kurayen kurayen yuneŋbe yadoyaŋ al goyen, ‘Ne waŋ waŋ nalu niŋ dufayheŋ keŋkela doyaŋ heŋ hayiŋ,’ ineŋ kuyeŋ gogwahade goyen. 35 Niŋgeb ya gote miŋ al mul-gaŋ heŋ heŋ nalu ma nurde haŋ geb, keŋkelaheŋ ga hinayiŋ. Wawuŋbana daw, wawuŋ bindedaw tatirok mere ma tiyyeŋya daw ma biramkerkeya yara kura wayyeŋ gobe ma nurde haŋ.

36Moŋgo ferde ug heŋ hikeya waŋ bemel diryeŋgeb. 37Mere ga dineŋ hime gabe deŋ poma dineŋhime. Al tumŋaŋ yineŋ hime. Niŋgeb keŋkelaheŋ ga hinayiŋ,” yinyiŋ.

14Yesu mayde mayde niŋ sege irde hinhan(Matiyu 26:1-5; Luk 22:1-2; Yon 11:45-53)

1 Be, Yuda marte asem yago beleŋ Isip naŋatubul tiyamiŋ goke biŋ bak yeŋ yeŋ ge gabu ird irdnalu kuruŋ Pasoba* ineŋ haŋyen goya beret yismiŋmoŋ nen nen nalu kuruŋ goya goyen molyego yeŋ heŋya pris buda gote karkuwaŋmiŋyaMoseyen sabamarya beleŋ dahamat kura al diliŋbanare Yesu teŋ mayteke kami yeŋ balmiŋ meresege iramiŋ. 2 Gega yiŋgeŋ mere mayde, “Dulanalu kuruŋ gayenter ma gwaha titek. Moŋgo albeleŋ fuleŋa dirnak ge,” yamiŋ.

Bere kura nat fimiŋ teŋ Yesu tonaŋde wok iryiŋ(Matiyu 26:6-13; Yon 12:1-8)

3 Be, Yesu go Betani taunde Saimonyen yareheŋ biŋge nene hinhin. Saimon gobe bikkeŋbusuka miŋyaŋ hiyen goke teŋbe Saimon Busukaineŋ haŋyen. Biŋge nene hikeyabe bere kurabeleŋ nat he filginiŋ gote fimiŋ hamiŋ igiŋ muŋwor po yaliŋ alabasta hora po irtiŋ bana hitiŋgoyen tawaŋ migisuŋ mardeb Yesu tonaŋde wokiryiŋ. Nat fimiŋ gobe damum hende wor po.4Be, bere gore gwaha tikeb al gor hinhan gore gokeneŋ biŋ ar yekeb, “Daniŋ dawet igiŋmuŋ gayentitmiŋeŋ buluŋ ira?” yeŋ yiŋgeŋ uliŋ tagaldehinhan. 5Tagalde heŋyabe, “Det goyen damumbeal kura dama uŋkureŋde meteŋ teŋ hora tiyyeŋgote folek. Niŋgeb hora go teŋbe al buniŋeŋsamuŋmiŋmoŋ faraŋ yurtek igiŋ gega, gwahamatiya,” yeŋ ineŋ teŋ buluŋ iramiŋ. 6 Irkeb Yesubeleŋ, “Tubul tinaŋ. Daniŋ dufaymiŋ buluŋ irdehaŋ? Yeŋbe mata igiŋ muŋ wor po nira. 7 Albuniŋeŋ samuŋ miŋmoŋbe hugiŋeŋ deŋya hikebigiŋ faraŋ yurde hinayiŋ. Goyenpoga nebe deŋyahugiŋeŋ ma hitek. 8Yeŋ beleŋ mata nirtekbe gagpo nira. Nat fimiŋ sam nira gabe ne kammekemete nirnayiŋ goke teŋ gago gitik nira. 9Niŋgebfudinde wor po dineŋ hime. Ne niŋ naŋa kuruŋgayen tagalde tukuŋ heŋbe bere gare mata tiyagake wor tagalde hike nurde hinayiŋ,” yinyiŋ.

* 14:1: Bikkeŋ Israel mar Isip naŋa tubul teŋ Kenan kuniŋ tiyamiŋyabe Al Kuruŋ beleŋ sipsip al diriŋ dirŋeŋ gasa yirde darimyade yame kantayaŋ sam yirnayiŋ yinyiŋ. Munaŋ al kura gwaha ma tiyamiŋ marbe Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ waŋbe mel gote urmiŋmataliŋya dapŋamiŋmataliŋya goyen tumŋaŋ gasa yirke kamamiŋ. Gegameremiŋ gama iramiŋmarbemiyoŋmiŋ beleŋ yubul tiyamiŋgoke dufay heŋ heŋ ge dula mata teŋ hinhan.

Page 71: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Mak 14:10 68 Mak 14:3710 Irkeb Yesuyen komat kura deŋembe Yu-

das Iskariot gore pris buda gote karkuwaŋmiŋhaniŋde pel ire yeŋ kuriŋ. 11 Kuŋ yenkeb yendemere goyen nurde amaŋ heŋbe horare damugirtek inamiŋ. Irkeb Yudas go daha mat kuraYesu goyen mel gote haniŋde kereŋ yeŋ dufayheŋ hinhin.

Yesuya komatmiŋya dula funaŋ tiyamiŋ(Matiyu 26:17-25; Luk 22:7-14,21-23; Yon 13:21-30)

12 Be, haŋka wawuŋbe beret yis miŋmoŋ nennen nalu miŋ ureŋ tiya yeŋ nurdeb Yesuyenkomatmiŋ yago beleŋ, “Damde kuŋPasobanalureniŋ biŋge goyen gitik irniŋ?” yeŋ gusuŋaŋiramiŋ. Go nalure goyenterbe Pasoba niŋ teŋ sip-sip dirŋeŋ gasa yirde kumga teŋ haŋyen. 13 IrkebYesu beleŋ komatmiŋ irawa kura hulyaŋ yirdeb,“Yerusalem kuŋbe al kura fe kuwe teŋ waŋ kukekeneŋbe gama iriryeŋ. 14 Ya binde hurkukebgama irde hurkuŋ ya miŋ al goyen keneŋbe, ‘Tisabeleŋ, “Gasuŋ darebe neya komatneya Pasobayenbiŋge netek?” yihi,’ iniryeŋ. 15 Gwaha inkeb yabana goŋ gasuŋ kuruŋ kura hende hi, bikkeŋ sopeirtiŋ goyen dikala diryeŋ. Irkeb gasuŋde gorbedula teŋ teŋ det goyen gitik iriryeŋ,” yinyiŋ.16 Irkeb irem go Yerusalem kuŋbe yeŋ yinyiŋgwahade po yenaryum. Irdeb Pasoba biŋge goyengitik irdeb mulgaŋ haryum.

17 Be, wawuŋbana hekeb Yesuya komatmiŋ12ya goyen yare gor kuŋ forok yamiŋ. 18 Irdebya biŋde goŋ hurkuŋ keperde dula teŋ hinhan.Dula teŋ heŋyabe Yesu beleŋ, “Fudinde wor podinhem. Al uŋkureŋ kura tumŋaŋ dula teŋhite bana gare po asogoner haniŋde niryeŋ,”yinyiŋ. 19 Irkeb komatmiŋ weŋ gor hinhan gobekandukŋeŋ nuramiŋ. Irdeb yuŋkureŋ yuŋkureŋwaŋbe, “Ne niŋ daw yeŋ ha?” ineŋ gusuŋaŋ irdehinhan. 20 Irkeb Yesu beleŋ wol heŋbe, “Gobeal neya tumŋaŋde beret teŋ fe koroŋ uŋkureŋbana fakamde hi al goreb gwaha tiyyeŋ. 21 NeAl Urmiŋ gabe Al Kuruŋyen mere basaŋ al beleŋbikkeŋ asaŋde kayamiŋ goyen po gama irdebkameŋ. Goyenpoga ne Al Urmiŋ gayen asogonerhaniŋde niryeŋ al gobe kanduk kuruŋ wor potiyyeŋ. Al gobe kawaŋ ma hiriŋ manhan kandukbuluŋ goyen go ma kenwoŋ,” yinyiŋ.

22 Irdeb biŋge nene heŋyabe Yesu beleŋ beretteŋbe Naniŋ igiŋ nurd uneŋbe ubala teŋ ko-matmiŋ yunyiŋ. Yuneŋbe, “Beret dunhem ga-hade gayen po nebe deŋ ge teŋ kameŋ. Niŋgebgoke teŋbe beret gabe gasoŋne geb, teŋ nenaŋ,”

yinyiŋ. 23 Irdeb wain fimiŋ gisu bana hitiŋgoyen teŋbe sopte po Al Kuruŋ igiŋ nurd un-eŋbe, “Ga nenaŋ,” yineŋ yunkeb tumŋaŋ nitiŋala tiyamiŋ. 24 Irkeb Yesu beleŋ, “Al megen haŋkuruŋ gake Al Kuruŋ beleŋ biŋa tareŋ tiyyiŋ goketeŋ darine wok irde kameŋ. Niŋgeb wain nahaŋgobe darine. 25 Fudinde dineŋ hime. Wain fimiŋgayen tebaŋ ma neweŋ. Kuŋ kuŋ Al Kuruŋ beleŋalya bereyamiŋ doyaŋ yiryeŋ goyenter gab deŋyatumŋaŋ sopte wain fimiŋ gergeŋ netek,” yinyiŋ.

26 Be, go kamereb tikiŋ hamiŋ. Irdeb Olipdoŋdoŋde hurkamiŋ.

Pita beleŋ helwaŋ hiyyeŋ goke tagalyiŋ(Matiyu 26:31-35; Luk 22:31-34; Yon 13:36-38)

27 Be, hurkuŋ gor heŋbe Yesu beleŋ gahayinyiŋ: “Deŋ tumŋaŋ nubul teŋ busaharnayiŋ.Mata gote merembe hakot asaŋdeb,‘Sipsip doyaŋ al gomaymekeb sipsipbe burgagaw

kernayiŋ,’ katiŋ hi. Sekaraia 13:728 Gega kameŋ goyen sopte huwardeb ne wameheŋ heŋ Galili kweŋ,” yinyiŋ. 29 Irkeb Pitabeleŋ, “Al hoyaŋ gabe gubul tinayiŋ gega, nebeepte ma wor po gwaha tiyeŋ,” inyiŋ. 30 IrkebYesu beleŋ, “Fudinde wor po gineŋ hime. Haŋkawawuŋ tatirok irawa ma irkeya ge wa wawuŋkarwore ne niŋ helwaŋ heŋ, ‘Al gobe ma nurduneŋ hime,’ yawayiŋ,” inyiŋ. 31 Gega Pita beleŋ,“Geya wor igiŋ kamyeŋ. Go ma wor po gubultiyeŋ,” ineŋ tareŋ po hiriŋ. Irkeb kadom yagomanaŋ huwardeb tumŋaŋ gwaha ala inamiŋ.

Yesu Getsemani heŋ Al Kuruŋ mere iryiŋ(Matiyu 26:36-46; Luk 22:39-46)

32 Be, gor mat kuŋ naŋa deŋe kura Getse-mani ineŋ haŋyende gor forok yeŋbe komatmiŋgoyen, “Gar keperde doyaŋ nirde hike nebe AlKuruŋ mere ireŋ,” yinyiŋ. 33 Irdeb Pita, Yems,Yonya po yadeb gasuŋ hoyaŋde kwamiŋ. GoyarebYesube dufaymiŋya biŋyabe kandukwor po hiriŋ.34 Irkeb mel karwo goyen yinyiŋ. “Kanduk kuruŋwor po mununa. Irkeb kamtek wor po nurhem.Niŋgeb gar heŋ keŋkela heŋ hinaŋ ko,” yinyiŋ.35 Gwaha yineŋbe gor mat muŋ kura siŋgir teŋkuŋbe megen kateŋ dokolhoŋ yuguluŋ teŋbebeleŋ hoyaŋ kura hi kenem kanduk kuruŋ yeŋhitte forok yetek nalu goyen forok ma yewoŋ yeŋAl Kuruŋ mere iryiŋ. 36 “Ado, mata budam kuruŋgabe delgerbe meteŋeŋ kuram moŋ. Niŋgebbeleŋ hoyaŋ kura hi kenem kanduk gayen goma teweŋ. Goyenbe nere dufay ma gama irayiŋ.Gigen dufay go po gama irayiŋ,” inyiŋ. 37 Irdeb

Page 72: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Mak 14:38 69 Mak 14:65mulgaŋ heŋ kuŋ komatmiŋ karwo gobe firtiŋdehike yinyiŋ. Gwahade yeneŋbe Pita goyen, “Sai-mon, bikkeŋ ferha gago? Epte ma keperde muŋkura doyaŋ hawayiŋ? 38 Arkup ma yo, irde AlKuruŋ mere irde ga hayiŋ. Gogab Satan waŋ lomgirkeb go ma katayiŋ. Begerbe wilakŋeŋ nurdeha. Gega ulgebe kanduk heŋ hi,” inyiŋ.

39 Irdeb sopte yubul teŋ kuŋ haŋkapya Al Ku-ruŋ mere iryiŋ gwahade po inyiŋ. 40 Be, mulgaŋheŋ waŋbe mel karwo goyen dukpu hika yirkesopte po firtiŋde hike yinyiŋ. Irkeb mel gohuwardeb feramiŋ goke warga heŋbe Yesu goyengwaha mat kura mere irtek ma nuramiŋ.

41 Gwahade yeneŋbe mulgaŋ heŋ Al Kuruŋmere irde hinhin gasuŋde kuriŋ. Irdeb funaŋmel karwo go hitte waŋbe, “Huwarnaŋ! Ep ferdeusaŋ hahaŋ niŋ. Ne Al Urmiŋ gayen mata bu-luŋ mar haniŋde nertek nalube gago forok yihi.42Huwarke kuniŋ. Asogoner haniŋde nertek albegago bikkeŋ waya geb,” yinyiŋ.

Waŋ Yesu tanaramiŋ(Matiyu 26:47-56; Luk 22:47-53; Yon 18:3-12)

43 Gwaha yineŋ hikeyab Yesuyen komatmiŋkura Yudasyabe Yesu teŋ teŋ marya goyenwayamiŋ. Fuleŋare niŋ bidilaya nukwaya ya-narde wayamiŋ. Go mar gobe pris buda gotekarkuwaŋmiŋya Moseyen saba marya irde Yudamarte doyaŋ mar parguwakya beleŋ hulyaŋyirkeb gogo wayamiŋ. 44 Be, Yesu asogomhaniŋde kertek al goreb belen waŋ heŋya Yesutetek mar goyen yinyiŋ. “Kuŋ forok yeŋbe matakura tiyeŋ geb. Al kura amaŋ amaŋ irde uluŋdeu irmeke neneŋbe gog po yeŋ kuŋ tenayiŋ.Irdeb upsiŋeŋ po tanarde teŋ kunayiŋ,” yinyiŋ.45 Irdeb forok yeŋ goyare po Yesu hitte waŋbe,“Tisa,” ineŋbe yende pere ird ird matare uluŋdeu iryiŋ. 46 Irkeb al buda gore waŋ tanaramiŋ.47 Gwaha tikeb Yesu komatmiŋ kura yeŋ bindehinhin goreb fuleŋare niŋ bidilamiŋ mardeb prisbuda gote kuruŋmiŋde meteŋ al gote kirmiŋsapa iryiŋ. 48 Irkeb Yesu beleŋ yeŋ tetek margoyen, “Ne gayen fuleŋa mar yad kuŋ hime geb,gago fuleŋare niŋ bidilaya nukwaya manaŋ waŋnawarniŋ teŋ haŋ? 49 Nebe deŋya hugiŋeŋ hin-het. Al Kuruŋyen ya balembana saba tagalde hin-hem. Gega goma nade hinhan. Goyenbe goŋmiŋ.Al Kuruŋyen asaŋde mere katiŋ hi gwahade poforok yiyyeŋ,” yinyiŋ. 50 Irkeb komatmiŋ yagotumŋaŋ Yesu tubul teŋ busaharamiŋ.

51-52 Goyenterbe al foŋeŋ kura amil faykek poaw teŋ Yesu gama irde hinhin. Goyenbe yeŋmanaŋ mel gore tanarkeb amil goyen gor poafuyaŋ heŋbe kupsoŋ busaharyiŋ.

Yesube pris buda gote kuruŋmiŋ diliŋde huwaryiŋ(Matiyu 26:57-68; Luk 22:54-55,63-71; Yon 18:13-

14,19-24)53 Be, Yesube pris buda gote kuruŋmiŋ Kaiafas

hitte tukukeb pris buda gote karkuwaŋmiŋya,Yuda marte doyaŋ mar parguwakyabe Moseyensaba marya tumŋaŋ gabu iramiŋ. 54 Be, PitabeYesu gama irde kuriŋ gega, gisaw yarham pohinhin. Irdeb pris buda gote kuruŋmiŋde yakuruŋ goyen milgu irtiŋ koya bana goŋ gabugasuŋde hurkuriŋ. Irdeb gorbe ya goyen doyaŋirde hinhan marya tumŋaŋ kak kateŋ hinhan.55 Irkeb pris buda gote karkuwaŋmiŋya Yudamarte doyaŋ mar tumŋaŋ goya gabu irde damisiŋde kura Yesu mayteke kami yeŋ mere segeiramiŋ. Gega mere miŋ igiŋ kura ma kenamiŋ.56 Gorbe al budam Yesu merem yaŋ irniŋ yeŋ usimere fakaka iramiŋ. Gega meremiŋ kuruŋ gobesoŋ ala heke miŋ keŋkelak kura ma forok yiriŋ.57 Gwaha teŋ kuŋ kuŋbe al kura beleŋ huwardebusi mere gahade tiyamiŋ. 58 “Al gareb, ‘Al Ku-ruŋyen ya balemal haniŋde irtiŋ gabe upewureŋ.Irdeb naŋkahal karworeb hoyaŋ ireŋ. Goyenbeal haniŋde irtiŋ gahade moŋ,’ yeke nurtiriŋ,”yamiŋ. 59Gegamerem goyenwor soŋ ala heŋmiŋkeŋkelak ma forok yiriŋ.

60 Irkeb pris buda gote kuruŋmiŋ beleŋ gorgabu iramiŋ mar diliŋ mar huwardeb, “Mereulger irde haŋ gayen kura muŋ wol ma hawayiŋ?Dahade nurde ha?” ineŋ Yesu gusuŋaŋ iryiŋ.61Gega Yesu gobe haywaŋma irde balmiŋ po hin-hin. Irkeb sopte po gusuŋaŋ irdeb, “Ge gayenbeMesaia, Al Kuruŋ neŋ beleŋ doloŋ irde hityengote Urmiŋ?” inyiŋ. 62 Irkeb Yesu beleŋ wolheŋbe, “Gwaha, nebe ge yaha gog po. Niŋgeb neAl Urmiŋ gayenbe al deŋem yaŋ wor po heŋ AlKuruŋ saŋiŋmiŋ kuruŋ wor po gote haniŋ yasebeleŋ keperdeb kigariŋkiŋ faykek hende kateŋhimeke nennayiŋ,” inyiŋ. 63 Gwaha inkeb prisbuda gote kuruŋmiŋ goreb Al Kuruŋ sukal irayeŋ biŋ ar yeke uliŋhormiŋ erek irdeb, “Yiŋgeŋgwaha yihi geb, daniŋ merem yaŋ irtek al hoyaŋniŋ nurtek?” yiriŋ. Irdeb al buda goyen, 64 “AlKuruŋ sukal ira gab dahade nurde haŋ?” yineŋgusuŋaŋ yiryiŋ. Irkeb mel goreb biŋde buluŋnurde Yesu goyen kamyeŋ wor po yamiŋ. 65 Irkeb

Page 73: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Mak 14:66 70 Mak 15:17kura beleŋ meyaŋ irde amil teŋ diliŋ mala teŋhaniŋ buda irde mayde heŋyab, “Tagala. Ganuŋbeleŋ muguna?” inamiŋ. Irdeb pris buda gotekuruŋmiŋde ya goyen doyaŋ irde haŋyen marbeleŋ tukuŋbe usulak tiyamiŋ.

Pita beleŋ Yesu niŋ helwaŋ hiriŋ(Matiyu 26:69-75; Luk 22:56-62; Yon 18:15-18,25-27)

66 Be, Pitabe pris buda gote kuruŋmiŋde yakuruŋ koya beleŋ po milgu irtiŋ bana goŋ algabu irde haŋyen sawsawa kuruŋ kura goyenterhikeyabe pris buda gote kuruŋmiŋde meteŋ berekura wayyiŋ. 67 Yeŋbe kak kateŋ hinhin. Gwahateŋ hikeya bere gore waŋ keŋkela irdeb, “Gemanaŋ Nasaret niŋ al Yesuya hinhan,” inyiŋ.68 Goyenpoga Pita beleŋ helwaŋ irdeb, “Gebe daniŋ yeŋ ha? Neb goke kura yeŋ ha yeŋ ma nurdehime,” ineŋbe gabu gasuŋ go tubul teŋ hoyaŋdekuriŋ. 69 Be, bere goreb Pita sopte po keneŋbegor huwarde hinhanmar goyen, “Yesuyen kadomkurabe gago,” yinyiŋ. 70 Irkeb tebaŋ po helwaŋhiriŋ.

Be, muŋ kura hitŋeŋ teŋbe yeŋ bindere hinhanmar goreb, “Fudinde, gebe Galili niŋ al. Niŋgebkuramiŋbe ge gago,” inamiŋ. 71 Irkeb huwardebmere hitem po yirdeb, “Nebe Al Kuruŋ beleŋneneŋ hikeya fudinde wor po dineŋ hime. Nebeal goke yeŋ haŋ yeŋ ma nurde hime,” yinyiŋ.72 Irkeb goyare goyen po tatirok wawuŋ irawairyiŋ. Irkeb Yesu beleŋ, “Tatirok iraw ma irkeyage wa wawuŋ karwore ne niŋ yeŋ, ‘Al gob go manurd uneŋ hime,’ yawayiŋ,” inyiŋ goyen goke biŋbak yiriŋ. Irkeb mata tiyyiŋ goke kandukŋeŋ worpo nurde eseŋ epte ma tiyyiŋ.

15Yesu Pailat diliŋde huwaryiŋ(Matiyu 27:1-2,11-14; Luk 23:1-5; Yon 18:28-38)

1 Be, wampot wor po pris buda gotekarkuwaŋmiŋya Moseyen saba marya Yudamarte doyaŋ mar parguwakya doyaŋ martumŋaŋwaŋ gabu irdemere sege irdeb, “Maytekekami,” yamiŋ. Irdeb Yesu haniŋ fere teŋ Pailat,Roma gabman beleŋ teŋ kerke Israel wayyiŋdoyaŋ al goyen hitte tukamiŋ. 2 Irkeb Pailat beleŋhuwardeb, “Yuda marte doyaŋ al kuruŋ yeŋ haŋgobe ge gago?” ineŋ gusuŋaŋ iryiŋ. Irkeb Yesubeleŋ wol heŋbe, “Gwaha, gigeŋ yaha gog po,”inyiŋ. 3 Be, pris buda gote karkuwaŋmiŋ beleŋdet budam niŋ Yesu goyen miŋge iramiŋ. 4 IrkebPailat beleŋ, “Dahade niŋgebmere ulger irde haŋ

kuruŋ gayen kura muŋ ma wol heŋ ha?” ineŋsopte gusuŋaŋ iryiŋ. 5 Goyenbe go ma haywaŋirke keneŋbe diliŋ fot yiriŋ.

6 Be, Pasoba dula nalu kuruŋ gwahade goyen-terbe Pailat beleŋ al koyare haŋyen goyen Yudamar beleŋ po deŋe urkeb uŋkureŋ kura teŋ siŋairde hiyen. 7 Goyare goyenbe al kura deŋemBarabasya kadomyagoyabe bikkeŋRomagabmanasogo irde fuleŋa teŋ al gasa yirke kamkeb yadekoyare yeramiŋ goyen hinhan. 8 Be, nalu goyen-ter Pailat beleŋ mata teŋ hiyen go gwahade podiri yeŋ nurdeb Yuda mar goyen Pailat gusuŋaŋirniŋ yeŋ wayamiŋ.

9-10 Be, Pailatbe al budam pris buda gotekarkuwaŋmiŋ yubul teŋ Yesu gama irkeb prisbuda gote karkuwaŋmiŋ beleŋ keneŋ daniŋneŋ ma gama dirhaŋ yeŋ nurdeb gogo Yesuniŋ igiŋ ma nurde yeŋ hitte tawayamiŋ goyenbikkeŋ yeneŋ bebak tiyyiŋ. Niŋgeb Pailatgore huwardeb, “Deŋbe Yuda marte doyaŋ alkuruŋ gayen tubul teŋ dunwoŋ yeŋ nurdehaŋ?” yineŋ gusuŋaŋ yiryiŋ. 11 Gega pris budagote karkuwaŋmiŋ beleŋ al buda kuruŋ goyen,“Barabas siŋa ira innayiŋ,” yeŋ biŋ yade tukamiŋ.

12 Be, Pailat beleŋ huwardeb, “Be, gwaha ya-haŋ geb, deŋ beleŋ Yuda marte doyaŋ al kuruŋineŋ haŋ al gayenbe daha ireŋ?” yineŋ gusuŋaŋyiryiŋ. 13 Irkeb al buda kuruŋ goreb hokdepo, “Kuruse hende mayke kami! Kuruse hendemayke kami!” yamiŋ. 14 Irkeb Pailat beleŋ soptegusuŋaŋ yirdeb, “Da misiŋdeb gogo yahaŋ? Damata buluŋ tiyuŋ?” yinyiŋ. Gega al buda kuruŋgore mere nurtek ma hamiŋ. Irdeb hokde worpo, “Kuruse hende mayke kami! Kuruse hendemayke kami!” yeŋ tebaŋ tiyamiŋ. 15 Irkeb Pailatbeleŋ al buda kuruŋ goyen gwaha yirmeke biŋdeigiŋ nurnaŋ yeŋbe Barabas teŋ siŋa irdeb Yesubeteŋ fuleŋa marmiŋ haniŋde kiryiŋ. Irkeb tukuŋusulak teŋbe kuruse hende mayniŋ yeŋ tukamiŋ.

Roma gabmanyen fuleŋa mar beleŋ Yesu giwgiwirde hinhan

(Matiyu 27:27-31; Yon 19:2-3)16 Be, go mar goreb Pailatyen ya kuruŋ goyen

siŋa kurhan tukuŋbe fuleŋamar pasi po hoy yirkewaŋ gabu iramiŋ. 17 Irdeb doyaŋ al kuruŋyenumŋa irhet yeŋ amil umŋam bukkeŋya digu-lakya suluk yirke bukkeŋ yara hitiŋ kura goyentawaŋ Yesu hor irde uneŋbe doyaŋ al kuruŋyentonaŋhor irhet yeŋbe kaŋ daŋdaŋeŋ yaŋ teŋ tigailde tawaŋYesu tonaŋdemisiŋeŋ yaŋ po keramiŋ.

Page 74: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Mak 15:18 71 Mak 15:4318 Be, gwaha irdeya gab doyaŋ al kuruŋ turuŋ

irde haŋyen gwahade irhet yeŋ giwgiw irdeb,“Gebe Yuda marte doyaŋ al kuruŋ. Amaŋeŋnurde turuŋ girhet,” ineŋ bak mayde epte mairde hinhan. 19 Irdeb he nukware tonaŋde maydetebaŋ irde meyaŋ irde Yesu kahaŋ miŋde kateŋdokolhoŋ yuguluŋ teŋ doyaŋ al kuruŋ palap irdehaŋyen gwahade irtiŋ yara irde hinhan.

20 Be, mel gobe gwaha mat Yesu go giwgiwirde amil umŋam bukkeŋya digulakya suluk yirkebukkeŋ yara hitiŋ kura hor irde unamiŋ goyentugu teŋbe yende amil po sopte hor irde unamiŋ.Irdeb tukuŋ kuruse hende mayniŋ yeŋ teŋ siŋarekwamiŋ.

Yesu kuruse hende mayamiŋ(Matiyu 27:32-44; Luk 23:26-43; Yon 19:17-27)

21 Be, goyare goyenbe Sairini niŋ al kuradeŋembe Saimon goyen tiyuŋ hoyaŋde mat waŋYerusalem kuŋ hinhin. Irkeb fuleŋa mar beleŋbelen keneŋbe Yesu faraŋ urde kuruse tiwi yeŋpakku iramiŋ. Saimon gobe Aleksandaya Ru-fusyat naniŋ.

22 Be, mel gore Yesu goyen tukuŋ naŋa deŋekura Golgota ineŋ haŋyende gor tukamiŋ. (Gol-gota deŋe gote miŋbe ‘al tonaŋ kiŋkiniŋde’.)23 Gorbe uliŋ misiŋ falmuk ird irdde niŋ he fim-iŋyawain fimiŋya suluk irtiŋ goyen Yesu unamiŋ.Gega gomaniriŋ. 24 Irkeb teŋ kuruse hende kerdekahaŋya haniŋya goyen heya karki yirde nil poteŋ yuramiŋ. Irdeb amilmiŋ yugu tiyamiŋ goyenganuŋ beleŋ yawaryeŋ yeŋbe hora wet ma heparwekwet kura det kuldiŋ irtiŋ goyen teŋ yendematare tiliŋ tanaramiŋ.

25 Be, Yesube 9 kilok wampot kuruse hendemayamiŋ. 26 Irdeb da misiŋde mayke kamyiŋgoyen he parwek kura teŋ gahade kaŋbe kurusetonaŋde keramiŋ:

YUDA MARTE DOYAŊ AL KURUŊ27-28 Be, go nalure goyen po kawe mar irawa

kura goyen wor kuruse hende gasa yiramiŋ.Irdeb Yesuyen kurusebe kahalte kerdebe al irawagotebe kurhan kurhan yeramiŋ.*

29 Be, al goyaŋ fole teŋ kuŋ hinhan gorekeneŋbe biruŋ biruŋ teŋ, “Be, gebe, ‘Al Ku-ruŋyen ya balem goyen pir irde pasi heŋbe eptenaŋkahal karwore po ireŋ,’ yariŋ go? 30 Niŋgebkuruse hende mat gigeŋ tareŋger katke ginniŋbe,” ineŋ ayaŋ keramiŋ. 31-32 Al hoyaŋ beleŋ

irde hinhan gwahade goyen po pris buda gotekarkuwaŋmiŋyaMoseyen sabamarya yiŋgeŋuliŋwor huwardeb, “Al ga kennaŋ ko. Al hoyaŋbefaraŋ yurde hiyen. Munaŋ yiŋgeŋbe epte moŋ.Yeŋbe fudinde Israel marte doyaŋ al kuruŋ Me-saia kenem mal po kuruse hende mat kati. Irkekeneŋbe fudinde wor po yeŋ nurtek,” ineŋ gi-wgiw irde ayaŋ kerde epte ma tiyamiŋ. IrkebYesu bindere hinaryum al irawa kuruse hendegasa yiramiŋ gore wor gwahade po inaryum.

Yesu kamyiŋ(Matiyu 27:45-56; Luk 23:44-49; Yon 19:28-30)

33 Be, kuŋ kuŋ naŋa baŋkahal wor po hekebmegeŋ kuruŋ gabe kidoma beleŋ po alu urkekuŋ kuŋbe 3 kilok wawuŋbana hiriŋ. 34 Be, 3kilok wawuŋbana hekeb Yesu beleŋ hokde poAl Kuruŋ goyen, “Eloi, Eloi, Lama Sabaktani!”inyiŋ. Gote miŋbe “Al Kuruŋne, Al Kuruŋne,daniŋ nubul taha!” 35 Irkeb al goyaŋ huwardehinhan gore nurdeb, “Elaia hoy ira go nurnaŋ,”yamiŋ. 36Goyen nurdeb al kura kup yeŋ kuŋ amilerek irdeb tukuŋwain fimiŋmukkuweŋ bana goŋduk irdeb kutumde taw irdeb tawaŋ, “Nawa,”ineŋbe, “Be, Elaia beleŋ waŋ faraŋ urde teŋ kerkekatyeŋ daw niŋge, mekerke keneŋ hiniŋ,” yiriŋ.37 Be, Yesu gobe uliŋ misiŋ kuruŋ wor po kateŋ,“Woy!” yeŋbe yayeŋa funaŋ, “Ha!” irdeb kamyiŋ.38 Irkeb goyare po Al Kuruŋyen ya balem banaamilbe hendemat kahalte po erek yeŋ kateŋ irawharyum. 39 Be, fuleŋa marte doyaŋ almiŋbe Yesudiliŋ mat heŋ Yesu mere teŋ daha mat kamyiŋgoyen keneŋbe, “Fudinde, al gabe Al Kuruŋ Ur-miŋ!” yiriŋ.

40 Be, goyarebe bere buda kura gisaw mathuwarde keneŋ hinhan. Bere gobe Galili matYesu gama irde Yerusalem wayamiŋ. MakdalaniŋMariaya Yosesya Yems dirŋeŋyatmiliŋMaria,irde Salome manaŋ gor hinhan. 41 Bere karwogabe Yesu Galili hinhinyabe gama irde faraŋ urdedawet kuraŋ nurde hikeb uneŋ haŋyen bere gogoyen.

Yesu mete tiyamiŋ(Matiyu 27:57-61; Luk 23:50-56; Yon 19:38-42)

42 Be, Yesu kamyiŋ nalu gobe Sabat nalu gokegitik teŋ teŋ nalure kamyiŋ. Nalu gobe Gitikteŋ teŋ Nalu ineŋ haŋyen. Be, Yesu kamyiŋgoyen wawuŋbanamiŋdebe, “Heŋ ga ma Sabatnalu heweŋ tiya go,” yeŋ nurdeb 43Arimatea niŋ

* 15:27-28: Asaŋ hoyaŋdebe gahade hi: 28 Kame mata gwahade fudinde forok yiyyeŋ yeŋbe Al Kuruŋyen asaŋde gahade katiŋ hi:“Yeŋbe mata buluŋ marya kamyiŋ.”

Page 75: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Mak 15:44 72 Mak 16:20Yosep beleŋ Yesu hakwam teke al hoyaŋ beleŋ algobe Yesu gama irde hiyen al kurabe gogo yeŋbuluŋ nurde untek goke ma nurdeb Pailat hittekuŋ Yesu hakwam teŋ teŋ niŋ gusuŋaŋ iryiŋ.Yeŋbe tiyuŋ doyaŋ mar gabu irde haŋyen goyenbana niŋ al. Al budam beleŋ nurd uneŋ haŋyen.Yiŋgeŋbe Al kuruŋ beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋyird yird nalu goke doyaŋ heŋ hiyen. 44 Be,Yosep gore gusuŋaŋ irkeb Pailatbe Yesu kamamere goyen nurdeb dinoŋ kok yiriŋ. Irdeb fuleŋamarmiŋdedoyaŋ al niŋ keyahekewakeb, “Yesubebikkeŋ kama?” ineŋ gusuŋaŋ iryiŋ. 45 Irkeb algoreb, “Fudinde, gwaha tiya,” inke Pailat beleŋnurdeb Yesu hakwam goyen Yosep tubul teŋ un-yiŋ. 46 IrkebYosep gobe kadomya kuŋ amil faykeŋdamu teŋ tawaŋ Yesu hakwam goyen faraŋ teŋbemala teŋ tukuŋ al hakwam yerd yerd niŋ horaboktaltiŋ bana goŋ keramiŋ. Irdeb hora kuruŋ goyenkaŋ kaŋ irdeb tukuŋ horabokmohoŋ pet tiyamiŋ.47 Makdala niŋ Mariaya Yoses miliŋ MariayabeYesu hakwam goyen gor kerhaŋ yeŋ kenaryum.

16Yesu kamyiŋde mat huwaryiŋ(Matiyu 28:1-8; Luk 24:1-12; Yon 20:1-10)

1 Be, Yuda marte usaŋ nalu, Sabat go hubuhekeb Makdala niŋ Mariaya Yems miliŋ Mari-ayabe Salomeya gobe Yesu kamyiŋ hakwamgoyen sam irtek yeŋ he fimiŋ kura hamiŋ igiŋmuŋ goyen damu tiyamiŋ. 2 Irdeb fay urkeSande wampot muŋ naŋa pirik irkeyabe horabokbembare kwamiŋ. 3 Kuŋ heŋyabe, “Horabokmohoŋ pet titiŋ hora kuruŋ gobe ganuŋ beleŋkaŋ kaŋ irde siŋa ireŋ tiya?” yeŋ kadom gusuŋaŋgird tiyamiŋ. 4 Gega hurkuŋ heŋyabe horabokbemba mohoŋde naŋkeneŋbe hora kuruŋ wor pogoyen bikkeŋ teŋ siŋa irtiŋ kenamiŋ. 5 Gwahadekeneŋbe kuŋ forok yeŋ horabok bana hurkuŋbeal foŋeŋ kura uliŋhor faykek manaŋ yase beleŋmat keperde hike keneŋbe kafura hamiŋ. 6 Irkebal goreb, “Kafura heŋma. Nasaret niŋ al Yesu ku-ruse hende mayke kamuŋ goke wayhaŋ gobe garma hi. Yeŋbe bikkeŋ huwara. Keraŋ gasuŋdebehubu ga kennaŋ. 7 Niŋgeb kuŋbe komatmiŋyaPitaya yeneŋ momoŋ yirnaŋ. Yesube yiŋgeŋyiyuŋ gwahade po, yeŋ wa meheŋ heŋ Galilikuyeŋ. Gor gab kennayiŋ,” yinyiŋ. 8 Irkeb beregobe kafura heŋ barbar yeŋ kukuwamŋeŋ nurdebhorabok bemba bana mat kateŋ siŋare heŋbe

busaharde kwamiŋ. Gega kafura heŋbe matakenamiŋ goke al kura ma momoŋ yiramiŋ.

Yesu beleŋ komatmiŋhulyaŋ yirdebAl Kuruŋhittehurkuriŋ

[ 9Be, Yesu wampot muŋ huwaryiŋ goya goyenhaŋkapyabe Makdala niŋ Maria diliŋde wa forokyiriŋ. Yeŋbe uŋgura 7 ketal urtiŋ hinhin goyenYesu beleŋ sope irke igiŋ hiriŋ bere go goyen.10 Be, bere go Yesu keneŋ mulgaŋ heŋ kuŋbeYesu gama irde haŋyen marya Yesu kamyiŋ gotedoloŋde heŋ eseŋ hinhan marya goyen momoŋyiryiŋ. 11 Gega mel gobe bere gore, “Yesubekamuŋde mat huwara. Irke kenhem,” yinyiŋ gonurdeb fudinde yeŋ ma nuramiŋ.

12Be, go kamereb Yesube komatmiŋ irawa kuraYerusalem tubul teŋ tiyuŋ hoyaŋde kuŋ hikeyaal hoyaŋ yara heŋ yeŋ hitte forok yiriŋ. 13 Forokyeke keneŋ bebak teŋbe mulgaŋ heŋ kuŋ kadomyago momoŋ yiraryum. Gega yeŋbe irem goreyaryum goyen manaŋ fudinde yeŋ ma nuramiŋ.

14 Be, go kamereb Yesu yiŋgeŋ komatmiŋ 11goyen ya bana heŋ dula teŋ hikeya forok yiriŋ.Forok yeŋbe al beleŋ huwaryiŋ kamere keneŋmomoŋ yirke ga tonaŋ tareŋ irde usi tahaŋ yeŋnurde wasak po tiyamiŋ mar goyen goke yineŋteŋ saba yiryiŋ. 15 Irdeb, “Kuŋ naŋa kuruŋ alhike kwa goyen bana ne niŋ yitiŋ mere igiŋgayen tagalde momoŋ yirde tukunayiŋ. 16 Alkura baraŋ gayen fudinde yeŋ dufaymiŋ saŋiŋirde baptais tenayiŋ mar gobe Al Kuruŋ beleŋyumulgaŋ tiyyeŋ. Gega al gwaha ma tinayiŋ margobe Al Kuruŋ beleŋmerem yaŋ yiryeŋ. 17Ne niŋdufaymiŋ tareŋ irnayiŋ mar gobe Al Kuruŋyentareŋde mata tiŋeŋ gahade teŋ hinayiŋ: deŋneruŋgura yakira teŋ hinayiŋ, naŋa hoyaŋde niŋmere mat Al Kuruŋmere irde hinayiŋ, 18haniŋdekunere duwi yanarke yisinayiŋ gega go ma kam-nayiŋ, fe det buluŋ miŋyaŋ nene kamtek goyennenayiŋ gega go ma kamnayiŋ. Irdeb al gore gar-bam mar haniŋ yerde yuneŋ Al Kuruŋ gusuŋaŋirkeb igiŋ henayiŋ,” yinyiŋ.

19 Be, Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu beleŋ mere yiryiŋgo kamereb Naniŋ Al Kuruŋ beleŋ tumulgaŋtike hurkuŋ al deŋem yaŋ heŋ haniŋ yase beleŋkipiryiŋ.

20 Be, go kamereb Yesuyen komatmiŋ beleŋkuŋ yeŋ ge yitiŋ mere igiŋ goyen naŋa al hikekwa kuruŋ gayen bana tagalde tukamiŋ. Gwahateŋ hikeyabe Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ komatmiŋyaheŋ meteŋ teŋ mel gore mere teŋ hinhan goyen

Page 76: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Mak 16:20 73 Mak 16:20fudinde yeŋ nurd nurd niŋ teŋbe mata tiŋeŋturŋuŋ yaŋ kurayen kurayen goyen manaŋ forokyirde hinhin.]

Page 77: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 1:1-2 74 Luk 1:19

LukLuk beleŋ Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋkayyiŋ

Yesuniŋ yitiŋmere fudinde LukbeleŋTiofilus hittekayyiŋ

1-2 Be, doyaŋ al Tiofilus, nebe Yesu niŋ mo-moŋ gireŋ tihim. Be, al kurabe Yesu beleŋmeteŋmiŋ miŋ urde meteŋ teŋbe kuŋ kuŋ pasiiryiŋ goyen yeŋya diliŋde wor po keneŋ hinhangeb, asaŋde goyen kayamiŋ. Irde kamebe alkura yeŋ niŋ tagalde tukuŋ hinhan mar gorewor baraŋmiŋ asaŋde kayamiŋ. Munaŋ kurabemohoŋde tagalamiŋ. Al budam hoyaŋ wor gwa-hade goyen po Al Kuruŋ beleŋ mata gwahadeforok yiyyeŋ yiriŋ goyen neŋ hitte forok yekebdaha mat kura basaŋ heŋ tagalniŋ yeŋ kurutyeŋ hinhan, irde gayenter wor gwahade po teŋhaŋ. 3 Niŋgeb nebe daha mat mat kuŋ Yesu goforok yiriŋ, irde gor mat kuŋ mata teŋ meteŋteŋ hinhin kuruŋ goyen tumŋaŋ nigeŋ keŋkelautma teŋ tukumiŋ. Irde nigeŋ bebak teŋbe geworne nurmiŋ gwahade nurwoŋ yeŋbe baraŋ goyenmiŋde mat forok yeŋ kuŋ bumiŋde hiriŋ goyengago kaŋ guneŋ tihim. Gwaha tiyeŋbe igiŋ yeŋnurde hime. 4Gogab Yesu niŋmeremomoŋ girdehike nurde hayen goyen fudinde yeŋ nurayiŋ.

Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ Yon Baptais kawaŋhiyyeŋ goke tagalyiŋ

5 Be, Yudia naŋare niŋ doyaŋ al kuruŋ Herothinhin goya goyenterbe Al Kuruŋ doloŋ ird irdmata doyaŋ al kura hinhin. Deŋembe Sekaraia.Asembe Abaisa. Abaisa gobe Al Kuruŋ doloŋird ird mata doyaŋ irde hinhin. Niŋgeb asemyago kamekkeŋ wor mata goyen po teŋ hinhan.Sekaraia berembe Elisabet. Elisabetbe Aronyenmiŋde mat watiŋ. Aronbe haŋkapya wor po AlKuruŋ beleŋ yeŋ doloŋ ird ird mata doyaŋ martekuruŋmiŋ iryiŋ. 6 Be, ire uŋya gobe Al Kuruŋyenmereya matayabe keŋkela po gama irde heŋbeuliŋde mere miŋmoŋ hinaryum. Al Kuruŋ beleŋwor huwak po yeneŋhinhin. 7Gega berembenigageb, diriŋ kura ma besa irde hinhin. Duliŋ heŋkuŋ kuŋbe tumŋaŋde alik wor po haryum.

8 Be, Al Kuruŋ doloŋ ird ird mata goyen Liwaimar miŋ hoyaŋ hoyaŋ beleŋ meteŋ teŋ hinhan.Niŋgeb Abaisayen miŋde niŋ marte nalu forok

yekeb yeŋ beleŋ gabu irdeb tonaŋ heŋ meteŋteŋ hinhan. Niŋgeb Sekaraia manaŋ gor heŋmeteŋ teŋ hinhin. 9 Be, mel go gwaha teŋheŋyabe ganuŋ beleŋ Al Kuruŋyen ya balembana goŋ gasuŋ himam bana hurkuŋ det hamŋeŋyaŋ kumga teŋ doloŋ iryeŋ yeŋbe yende mataretiliŋ tanaramiŋ. Irkeb Sekaraia deŋemde harkebgasuŋ himam bana goŋ hurkuriŋ. 10 Irde dethamŋeŋ yaŋ kura insens goyen kumga teŋ Al Ku-ruŋ doloŋ irde hikeyabe al siŋare hinhan marbetumŋaŋ Al Kuruŋ mere irde hinhan.

11 Be, Sekaraia gore gasuŋ himam bana goŋheŋ alta diliŋ mar huwarde det hamŋeŋ yaŋgoyen kumga teŋ hikeyabe Al Kuruŋyen miyoŋkura alta gote yase beleŋ mat forok yeŋ huwardehinhin. 12 Irkeb Sekaraia beleŋmiyoŋ go keneŋbekafura wor po heŋ barbar yiriŋ. 13 Gega AlKuruŋyen miyoŋ gore, “Sekaraia, kafura heŋ mayo. Al Kuruŋbe diriŋ niŋ gusuŋaŋ irde hinhangoyen bikkeŋ nuryiŋ. Niŋgeb berge Elisabetbediriŋ al diriŋ kura kawaŋ kiryeŋ. Irkeb deŋembe‘Yon’ inayiŋ. 14 Irde beger matbe yeŋ ge igiŋwor po nurde amaŋ hawayiŋ. Al budam woramaŋ henayiŋ geb. 15Yeŋbe Al Kuruŋyen diliŋdedeŋem yaŋ wor po hiyyeŋ. Irde bikkeŋ Al Kuruŋbeleŋ meteŋmiŋ kuruŋ kura iryeŋ yeŋ basiŋairyiŋ geb, wainya fe tareŋyama nene hiyeŋ. Diriŋgobemiliŋ biŋde hikeyaHoli Spirit beleŋ ketal ur-deb hiryoŋmiŋ iryeŋ. 16Yeŋ beleŋ gab Israel marbudamAlKuruŋharhokunamiŋgoyenyumulgaŋteŋ Al Kuruŋ hitte yukuyeŋ. 17 Kame Doyaŋ AlKuruŋniniŋ wayyeŋ goke teŋbe Yon wa meheŋheŋbeHoli Spirityen tareŋde bikkeŋ Al Kuruŋyenmere basaŋ al Elaia beleŋ meteŋ kuruŋ teŋ hin-hin goyen tareŋde meteŋ teŋ hiyeŋ. Al sabayirde hikeb nurdeb naniŋ yago beleŋ diriŋmiŋge biŋ mulgaŋ heŋ hinayiŋ. Irde Al Kuruŋyenmere bada heŋ go ma nurhet nurhet teŋ hinayiŋmar goyen saba yirke Al Kuruŋyen dufay gamairde huwak henayiŋ. Alya bereya kuruŋ gobeYon beleŋ gwaha mat saba yirke dufaymiŋ bekyenayiŋ. Irkeb yeŋ kamereb Doyaŋ Al Kuruŋ waŋmere tike goyen nurtek yeŋ ga hinayiŋ,” inyiŋ.18 Gwaha inkeb Sekaraia goreb, “Nebe alik worpo. Bernemanaŋdiriŋ kawaŋ kertek nalube hubuhiriŋ geb, daha matbe mere gayen fudinde ninhayeŋ nureŋ?” ineŋ gusuŋaŋ iryiŋ. 19 Irkeb miyoŋgoreb gaha inyiŋ: “Nebe Gebriel. Al Kuruŋ diliŋmar hime geb, yeŋ beleŋ po nad nerke kateŋbemere igiŋ yeŋ beleŋ alya bereyamiŋ yumulgaŋ

Page 78: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 1:20 75 Luk 1:46-49teŋ teŋ gayen gago momoŋ girde hime. 20 Irde AlKuruŋ beleŋ mata goyare forok yiyyeŋ yeŋ nalukiryiŋ goyen momoŋ girmeke ga gebe usi yeŋnurha. Niŋgeb mohoŋge katyeŋ. Irdeb haŋkamat kuŋ kuŋbe mata ginhem goyen forok yekegabe sopte mere tiyayiŋ,” inyiŋ.

21 Goyare goyen Sekaraia gobe gasuŋ himambana goŋ mat araŋeŋ ma katkeb al siŋare hinhanmar gore doyaŋ hemaŋ hemaŋbe, “Al gabe dahakura teŋ araŋ ma kateŋ hi?” yeŋ kukuwamŋeŋnuramiŋ. 22 Be, Sekaraia go siŋare kateŋbe merema yiryiŋ. Mere titek epte moŋ geb, haniŋ beleŋpo tuŋaŋ yirde hike keneŋbe, “Al ga gasuŋ himambana goŋ heŋya mata kura forok yeke kena,” yeŋnuramiŋ. Sekaraia gobe mohoŋ kattiŋ gwahadepo hinhin.

23 Be, meteŋmiŋ gor hubu hekeb Sekaraia gobemulgaŋ heŋ tiyuŋmiŋde kuriŋ. 24-25Hitŋeŋ teŋbeberem Elisabet goyen biŋ hiriŋ. Irdeb, “Diriŋnemmoŋ heŋyabe memyak nurde himyen. Gega AlKuruŋ beleŋ buniŋeŋ nurd nunke gago diriŋnemyaŋ hihim. Niŋgeb memya ma heweŋ,” yeŋamaŋeŋ nuryiŋ. Irde gagasi 5 gayen yamiŋde poheŋ wilwul ma teŋ hinhin.

Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ Yesu kawaŋ hiyyeŋ yeŋMaria momoŋ iryiŋ

26 Be, Elisabet go biŋ hiriŋ goyen kuŋ kuŋgagasim 6 hekeb Al Kuruŋ beleŋ miyoŋmiŋ Ge-briel teŋ kerke Galili naŋa bana goŋ niŋ taundeNasaret kuriŋ. 27 Kuŋbe bere foŋeŋ kura alyama hitiŋ hitte forok yiriŋ. Bere gobe al kuradeŋem Yosep beleŋ tiyyeŋ yeŋ mekerd untiŋhinhin. Yosepbe bikkeŋ Israel marte doyaŋ alkuruŋ Dewityen miŋde mat watiŋ. Bere foŋeŋYosep niŋ mekerde untiŋ hinhin gote deŋembeMaria.

28Be, Al Kuruŋyenmiyoŋ go yeŋ hitte kuŋ pereirdeb, “Gebe Al Kuruŋ beleŋ igiŋ wor po nurdeguneŋ hi. Yeŋbe keŋkela doyaŋ girde hi,” inyiŋ.29 Irkeb mere go nurdeb, “Daniŋ geb bere kuruŋdeŋem yaŋ mere irde pere irtiŋeŋ nira?” yeŋkandukŋeŋ nurde meremiŋ goke kukuwamŋeŋnuryiŋ. 30 Irkeb miyoŋ goreb, “Maria, kafura heŋma yo. Al Kuruŋ beleŋ igiŋ wor po nurd guneŋhi. 31 Niŋgeb bege yaŋ heŋbe diriŋ al diriŋ kurakawaŋ kerayiŋ. Irdeb deŋembe ‘Yesu’ inayiŋ.32 Yeŋbe al deŋem yaŋ wor po hiyyeŋ. Irde AlKuruŋ tonŋeŋ yaŋwor po, det kuruŋ gayen yiryiŋal gote Urmiŋ innayiŋ. Yeŋbe bikkeŋ asem Dewitbeleŋ Israel mar goyen doyaŋ yirde hinhin algwahade goyen po, Al Kuruŋ beleŋ yende alya

bereya gote Doyaŋ Al Kuruŋmiŋ iryeŋ. 33 IrkebAl Kuruŋyen alya bereya Yekopyen dirŋeŋ weŋgoyen hugiŋeŋ doyaŋ yirde hiyeŋ. Hubu ma worpo hiyyeŋ,” inyiŋ. 34 Gwaha inkeb Maria beleŋwol heŋbe, “Nebe foŋeŋ wor po, alya ma hitiŋ.Gega daha matbe ge yaha goyen forok yiyyeŋ?”inyiŋ. 35 Irkebmiyoŋ gore, “Moŋ, Holi Spiritbe gehitte katyeŋ. Irke Al Kuruŋ tonŋeŋ yaŋ wor podet kuruŋ gayen yiryiŋ al gote tareŋbe ge hittekatyeŋ. Irkeb diriŋ kawaŋ kerayiŋ. Diriŋ gobeAl Kuruŋ hitte mat wayyeŋ niŋgeb, yeŋbe matabuluŋ miŋmoŋ, al wukkek wor po hiyeŋ. Goketeŋbe diriŋ gobe Al Kuruŋyen Urmiŋ wor po ineŋhinayiŋ. 36 Be, nonoŋge Elisabet niŋ nura. Yeŋbealik buluŋ wor po, epte ma diriŋ kawaŋ kertekgega, biŋ yaŋ hi. Gabe gagasim 6 hihi. 37NiŋgebAl Kuruŋ diliŋdeb det kura meteŋeŋ ga moŋ,”inyiŋ. 38 Gwaha inkeb Maria gore, “Nebe DoyaŋAl Kuruŋyen meteŋ bere po. Niŋgeb daha kuranire yeŋbe igiŋ ala, yeŋ nura gwahade po niryeŋ,”inyiŋ. Be, gwaha inkeb Al Kuruŋyen miyoŋ goMaria tubul teŋ kuriŋ.

Maria kuŋ Elisabet kinyiŋ39 Be, Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ mere iryiŋ go

kamereb Maria gobe mere goyen keŋkela bebaktiye yeŋ gitik teŋbe araŋeŋ po nonoŋmiŋ Elisabethitte kuriŋ. Yeŋbe Yudia naŋare niŋ dugu banagoŋ taun kura gor hiyen geb gor po kuriŋ. 40KuŋSekaraiayen yare forok yeŋ Elisabet keneŋbe pereiryiŋ. 41 Irkeb pere iryiŋ goyen Elisabet beleŋnurkeb diriŋ Elisabet biŋde hinhin gore dirkuktiyyiŋ. Goyare goyenbe Holi Spirit beleŋ Elisabetketal uryiŋ. 42 Irkeb nonoŋmiŋ Maria go kawanpo gaha inyiŋ: “Gebe Al Kuruŋ beleŋ guram girdeigiŋ igiŋ wor po giryeŋ. Niŋgeb gebe bere hoyaŋyaramoŋ. Irde diriŋ teŋ besa irayiŋ goyenmanaŋAl Kuruŋ beleŋ guram irde igiŋ igiŋ iryeŋ! 43 Damata igiŋ goyen timekeb Al Kuruŋ beleŋ ne niŋamaŋeŋ nurd nuneŋbe Doyaŋ Al Kuruŋner miliŋgare ne hitte waya! 44 Ge beleŋ waŋ pere nirkebgoyare po diriŋ bener hi gare amaŋ heŋ dirkuktiya. 45 Gebe Al Kuruŋ beleŋ mata kame forokyiyyeŋ goke momoŋ giruŋ goyen fudinde yeŋdufayge tareŋ iraŋ. Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ ge niŋamaŋeŋ nurd gunyeŋ!” inyiŋ.

46-49 Irkeb Maria gobe gaha yiriŋ:“Nebe Al Kuruŋyenmeteŋ bere po, deŋnemmoŋ.

Gega ne niŋ nurdkakala nirde hiyen.NiŋgebDoyaŋAl Kuruŋbe deŋem turŋuŋ yaŋ irde

hime.

Page 79: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 1:50 76 Luk 1:72-75Irde Al Kuruŋ, Numulgaŋ teŋ teŋ Al goke

bener mat amaŋeŋ wor po nurde uneŋhime.

Al Kuruŋ saŋiŋmiŋyaŋ beleŋ ne hittemata kuruŋforok yiruŋ.

Niŋgeb gayentermat kuŋ kuŋ al kamekame forokyeŋ hinayiŋ goreb ne niŋ yeŋ,

‘Yeŋbe Al Kuruŋ beleŋ amaŋeŋ wor po nurdunyiŋ,’ yeŋ hinayiŋ.

Al Kuruŋ po ga turŋuŋ yaŋ wor po.50 Al Kuruŋbe yeŋ palap irde haŋ mar goyen

buniŋeŋ nurde yuneŋ hiyen.Yeŋbe al kame kame forok yeŋ palap irde hinayiŋ

goyen wor gwahade po yirde hiyeŋ.51 Yeŋbe tareŋ miŋyaŋ geb, haniŋde meteŋ

karkuwaŋ karkuwaŋ teŋ hinhin gwahadeteŋ hiyeŋ.

Irde al kura mar dufaymiŋde neŋ po ga igiŋyeŋ haŋ mar goyen gasa yirde yakira tikebur yeŋ kuŋ hinayiŋ.

52 Yeŋbe megen niŋ doyaŋ mar karkuwaŋ, ‘Neŋpo ga igiŋ,’ yeŋ haŋ mar goyen deŋemmoŋ yiryeŋ.

Gega al yiŋgeŋ turuŋ ma yirde haŋ marbedeŋem yaŋ yiryeŋ.

53 Yeŋbe al kura tareŋniniŋde epte ma meteŋtitek yeŋ haŋ mar goyen faraŋ yurde igiŋigiŋ yirde hiyeŋ.

Munaŋ saŋiŋniniŋde epte meteŋ titek yeŋhaŋ mar gobe uliŋ uliŋ yakira teŋ hiyeŋ.

54-55 Be, bikkeŋ Al Kuruŋbe asininiŋ Abrahamyafoŋeŋmiŋ yagoya hitte biŋa teŋ hinhin.

Yeŋbe mel go buniŋeŋ yirdeb biŋa teŋ hinhingoyen goke biŋ sir ma yeŋ hinhin.

Niŋgeb Al Kuruŋbe meteŋ marmiŋ Israel margoyen hugiŋeŋ buniŋeŋ nurde yuneŋbefaraŋ yurde hiyeŋ,” yiriŋ.

56 Be, Maria go gagasi karwo gwahade Elisabetyaheŋbe mulgaŋ heŋ tiyuŋmiŋde kuriŋ.

Yon Baptais kawaŋ hiriŋ57 Be, Elisabet diriŋ kawaŋ kerd kerd nalum

forok yekeb diriŋ al diriŋ kawaŋ kiryiŋ. 58 IrkebElisabet gote tayŋeŋya al buda taunde gor hin-hanya gore mere momoŋmiŋ nurdeb, “Doyaŋ AlKuruŋ beleŋ buniŋeŋ nurd unuŋ geb, gogo diriŋkawaŋ kera,” yeŋbe tumŋaŋ amaŋ hamiŋ.

59 Be, diriŋ go kawaŋ hiriŋde mat kuŋ naŋafay 8 hekeb guba yeŋ unniŋ yeŋ wayamiŋ. Irdebguba yeŋ uneŋbe deŋembe naniŋ go po deŋe eke

kirniŋ yamiŋ. 60Gega mere go nurde miliŋ beleŋhuwardeb, “Moŋ, deŋembe Yon intek,” yiriŋ.61 Irkeb mel gore wol heŋbe, “Geya almegeyattaytiriŋ yago kura deŋe gwahadem moŋ!” in-amiŋ. 62 Irdeb naniŋ wor haniŋ tuŋande po,“Urge deŋembe ganuŋ?” yeŋ gusuŋaŋ iramiŋ.63 Irkeb Sekaraia gore wol heŋ urmiŋ deŋe kayeyeŋ haniŋ tuŋande po kaŋ kaŋde niŋ he par-wek niŋ yinyiŋ. Irkeb tawaŋ unkeb go hende,“Deŋembe Yon,” gwahade kayyiŋ. Irkeb al budakuruŋ gor gabu iramiŋ goyen diliŋ fot yamiŋ.64 Irkeb goyare po Sekaraia go melak hipirkeŋheke mere tiyyiŋ. Irdeb Al Kuruŋ niŋ amaŋeŋnurde turuŋ iryiŋ. 65 Gwaha tikeb al buda tiyuŋgoyenter hinhan mar gobe dinoŋ kok yamiŋ.Irdeb mata kuruŋ yenamiŋ go tagalde tukukebtaun Yudia naŋare niŋ dugu bana hinhan gor niŋmar beleŋ mere momoŋ goyen nurde tukutiŋ alatiyamiŋ. 66Diriŋ gobe Al Kuruŋ beleŋ doyaŋ irdehinhin geb, al tumŋaŋ mere go nuramiŋ marbemata kuruŋ goke dufay po heŋ hinhan. Irde,“Diriŋ go kuŋ kuruŋ heŋbe al dahade hiyeŋ?” yeŋkadom gusuŋaŋ gird teŋ hinhan.

Sekaraia beleŋ kamemata forok yiyyeŋ goke taga-lyiŋ

67 Be, Yon naniŋ Sekaraia go Holi Spirit beleŋwaŋ ketal urkeb kame mata forok yiyyeŋ gokegaha yiriŋ:68 “Israel marte Al Kuruŋbe Doyaŋ Al Kuruŋ.Yeŋ beleŋ waŋbe alya bereyamiŋ kidoma bana

mat yiŋgeŋ hitte yumulgaŋ tiyyeŋ.Niŋgeb yeŋ po ga amaŋeŋ nurde uneŋ turuŋ

irde hitek.69-71 Yeŋbe bikkeŋ mere basaŋ marmiŋ yinke

meremiŋ basaŋ heŋbe,‘Al Kuruŋ beleŋbe buluŋ nurd duneŋ asogo

dirde haŋ marte yufukde mat dumulgaŋtiyyeŋ,’ yineŋ asininiŋ yagomomoŋ yirdehinhan.

Niŋgeb Al Kuruŋbe yiŋgeŋ yeŋ hinhin gwahadegoyen po,

neŋ dawartek al tareŋ miŋyaŋ wor pogoyen*meteŋ almiŋ Dewityenmiŋdematforok irde dunyeŋ.

72-75 Al Kuruŋbe asininiŋ yago buniŋeŋ nurdeyuneŋ hinhin.

Goke teŋbe haŋkapya asininiŋ Abrahamhitte gahade biŋa tiyyiŋ:

‘Israel marbe asogom yufukde mat yawareŋ.* 1:69-71: Hiburu merere katiŋ asaŋdebe, “bulmakaw hirkam” gwahade katiŋ hi. (Liwai 4:7,18,25)

Page 80: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 1:76 77 Luk 2:17Irkeb kafura ma heŋ ne doloŋ nirde

hinayiŋ.Hinayiŋ kuruŋ goyenbe tumŋaŋ delner

wukkeŋ wor po, huwak po heŋ gab doloŋnirde hinayiŋ,’ yiriŋ.

Al Kuruŋbe asininiŋ yago hitte biŋa tareŋ wor pogwahade teŋ hinhin goyen biŋ sir ma yeŋhiyen.

76Be, urne Yon, gebe Al Kuruŋ tonŋeŋ yaŋwor pobeleŋ mere basaŋ almiŋ giryeŋ.

Irkeb ge wa meheŋ heŋ Doyaŋ Al Kuruŋwayyeŋ yitiŋ goke beleŋ kerayiŋ.

77 Niŋgeb gebe daha mat Al Kuruŋ beleŋ yendealya bereyat mata buluŋ halde yuneŋbeyumulgaŋ titek belŋeŋ goyen yikala yirdehayiŋ.

78 Al Kuruŋbe biŋde mat wor po buniŋeŋ nurdeduneŋ hiyen.

Niŋgeb Doyaŋ Al Kuruŋ gobe kame neŋ hittewayyeŋ.

Yeŋ wayyeŋ goreb naŋa fay urke wuk yeŋ tuka gogwahade diryeŋ.

79 Niŋgeb yeŋ beleŋbe al kidoma bana heŋ matabuluŋ teŋ Al Kuruŋ diliŋde kamtiŋ margoyenAl Kuruŋ dirŋeŋweŋheŋ heŋ beleŋgoyen yikala yirde hiyeŋ.

Irdeb bininiŋ kamke igiŋ heŋ heŋ belŋeŋde gordukuyeŋ,” yiriŋ.

80 Be, Sekaraia urmiŋ Yon gobe biŋde mat AlKuruŋ niŋ hekkeŋ wor po nurdya nurdya ku-ruŋ hiriŋ. Irdeb sawsawa po kuruŋ naŋa banakuriŋ. Kuŋ goŋ heŋ heŋbe nalu untiŋde gorbemeteŋmiŋ miŋ ure yeŋ Israel mar diliŋde forokyiriŋ.

2Yesu kawaŋ hiriŋ nalu

1Be, goyarebe Ogastus beleŋ Roma gabmanyendoyaŋ al kuruŋ Sisar hinhin. Be, al gore meteŋmarmiŋ gaha yinyiŋ: “Ne beleŋ naŋa doyaŋyirde hime bana kuruŋ goyen alya bereya deŋemyawarnayiŋ. Irke gab teksbe dahade forok yiyyeŋyeŋ nurtek,” yinyiŋ. 2 Be, Al kapyaŋ heŋ heŋmata gobe tiŋeŋ gogo po ga tiyamiŋ. GoyarebKwiriniusbe Siria naŋare niŋ doyaŋ al kuruŋhikeya al kapyaŋ heŋ heŋmata goyen forok yiriŋ.3 Irkeb Roma gabman beleŋ naŋa doyaŋ yirdehinhin bana goŋ niŋ mar gobe taunmiŋyaŋ taun-miŋyaŋ deŋniniŋ yirniŋ yeŋ kwamiŋ. 4 NiŋgebYosepbe Galili naŋare niŋ taun Nasaret matbeYudia naŋare niŋ taun Betlehem kuriŋ. Yeŋbe

Dewityen miŋde niŋ al niŋgeb, Dewityen taunBetlehem ineŋ haŋyende gor kuriŋ. 5 MariabeYosep mekerd unamiŋ geb, tumŋaŋ deŋdereyerye yeŋ kwaryum. Goyen nalureb Maria godiriŋ kawaŋ kertek binde hiriŋ. 6 Betlehem gorhikeyabe diriŋ fulgaŋ hiriŋ. 7 Gorbe ya kura algisawniŋwaŋ damu teŋ ferd ferd ya goyenmakiŋheŋ tukamiŋ. Niŋgeb gor kura heŋ diriŋ kawaŋkertek moŋ hiriŋ. Irkeb al waŋ ya damu teŋferd ferd ya kura gote yufuk bana, dapŋa yerdehaŋyen gasuŋde gor kuŋ urmiŋ mataliŋ kawaŋkiryiŋ. Irdeb sope irde teŋ amil po mala tiyyiŋ.Irde teŋbe dapŋa beleŋ yamuŋ nene haŋyen ko-roŋ yara kuruŋ goyen bana goŋ tubulŋaŋ tikehinhin.

Sipsip doyaŋ mar beleŋ Yesu kawaŋ hiriŋ goyennuramiŋ

8 Yesu kawaŋ hiriŋ goyen wawuŋbe sipsipdoyaŋ mar kura sipsipmiŋ taun siŋare doyaŋyirde haŋyen gwahade teŋ hinhan. 9 Irke AlKuruŋyen miyoŋ yeŋ hitte forok yeke Doyaŋ AlKuruŋyen saŋiŋ turŋuŋ yaŋ goyen hulsi yara heŋnaŋa timiytiŋeŋ teŋ milgu yiryiŋ. Irkeb kafurawor po hamiŋ. 10Gega Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ,“Kafura heŋ ma yo. Nebe mere igiŋ megenniŋ mar beleŋ nurde amaŋ hetek mere goyenmomoŋ direŋ tihim geb. 11Haŋkabe deŋ gayen AlKuruŋ hitte Dumulgaŋ teŋ teŋ Al goyen Dewityentaun Betlehem gor kawaŋ hihi. Yeŋbe Mesaia,Doyaŋ Al Kuruŋ. 12 Niŋgeb diriŋ go kinniŋ yeŋkuŋbe amil po mala titiŋ dapŋa beleŋ yamuŋ nenhaŋyen koroŋ yara kuruŋ bana goŋ hike keneŋgab mere momoŋ dira gobe gago yeŋ nurnayiŋ,”yinyiŋ. 13 Gwaha yinkeb goyare po Al Kuruŋyenmiyoŋ budam wor po forok yeŋ kadom goyaheŋbe Al Kuruŋ niŋ amaŋeŋ nurde turuŋ irde,14 “Al Kuruŋ tareŋmiŋ kuruŋ wor po go gab turuŋ

irde isoka irniŋ.Munaŋ megen niŋ mar Al Kuruŋ beleŋ amaŋeŋ

nurde yuneŋ hi gobe biŋ kamke ga hi-nayiŋ,” yamiŋ.

15 Al Kuruŋyen miyoŋ go gwaha teŋbe yubulteŋ Al Kuruŋ hitte mulgaŋ hamiŋ. Irkeb sip-sip doyaŋ mar goreb, “Betlehem kuniŋ. IrdeDoyaŋ Al Kuruŋ beleŋ mere dira go kuŋ kinniŋ,”yamiŋ. 16 Irdeb araŋ po Betlehem kuŋbe YosepyaMariaya yenamiŋ. Diriŋ haŋkapok gobe dapŋabeleŋ yamuŋ nen haŋyen koroŋ yara kuruŋbana goŋ hike kenamiŋ. 17 Keneŋbe diriŋ gokeAl Kuruŋyen miyoŋ beleŋ yinyiŋ goyen taunde

Page 81: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 2:18 78 Luk 2:40gor niŋ al hoyaŋ wor momoŋ yirde tukamiŋ.18 Irkeb mel gote mere go nurdeb hurkuŋkattiyamiŋ. 19 Munaŋ Mariabe sipsip doyaŋ marbeleŋ mere tiyamiŋ kuruŋ goyen teŋ biŋde kerdegoke hugiŋeŋ dufay heŋ hinhin. 20 Be, sipsipdoyaŋ mar go kuŋbe Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋyinyiŋ gwahade po kenamiŋ geb, mulgaŋ heŋheŋyabe Al Kuruŋ niŋ amaŋeŋ nurde deŋemturŋuŋ yaŋ irde kasor irdya irdya kwamiŋ.

Yesu go Al Kuruŋ niŋ unaryum21 Be, kawaŋ hiriŋde mat kuŋ naŋkahal 8 heke

Yuda marte tikulare guba yeŋ uneŋ deŋembeYesu inaryum. Deŋe gobe Yesu goyen miliŋbiŋde ma forok yekeya Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋdeŋe urde unyiŋ. 22-23 Be, Maria go diriŋ kawaŋkiryiŋ goyen kuŋ ig uliŋ titek hekeb Moseyensaba gama irde wuk yeŋ yeŋ mata* tiye yeŋbeYerusalem kwaryum. Goya goyenbe Al Kuruŋyensaba asaŋdebe, “Al diriŋ mataliŋbe ne niŋ nuneŋhinayiŋ,” yiriŋ geb, go po gama irye yeŋ Yesumanaŋ teŋ kwaryum. 24 Ire uŋya gobe Moseyensaba gama irdeb Maria ig uliŋ teŋ teŋ ge teŋbekalyiŋgi irawa gwahade kura yukuŋ Al Kuruŋdoloŋ ird ird mata doyaŋ mar yunyeke kumgatinayiŋ yeŋbe Yerusalem kwaryum.

25 Be, Yerusalem gorbe al salanŋeŋ kura hin-hin. Deŋembe Simeon. Yeŋbe Al Kuruŋ diliŋdeal huwak po heŋ Al Kuruŋyenmata keŋkela gamairde hinhin. Yeŋbe Holi Spirit ketal urtiŋ hiyen.Simeonbe Israel mar kanduk bana haŋ goyendaha naŋa gab Al Kuruŋ beleŋ faraŋ yuryeŋyeŋ doyaŋ heŋ hinhin. 26 Yeŋbe Holi Spiritbeleŋ hakot, “Gebe delge hikeya po Al KuruŋyenMesaia forok yeke kenayiŋ,” inyiŋ. 27 Niŋgebire uŋya gore Moseyen saba gama irde gwahagwaha tinayiŋ yitiŋ goyen tiyye yeŋ Yesu teŋ AlKuruŋyen ya balemde kwaryum goya goyenbeHoli Spirit beleŋ al goyen bul irde Al Kuruŋyen yabalemde tukuriŋ. Be, ire uŋya go yare gor wakeb28 Simeon beleŋ diriŋ go teŋ besa irde amaŋeŋnurde Al Kuruŋ turuŋ irde gaha yiriŋ:29-30 “DoyaŋAl Kuruŋ, gere alya bereyaYumulgaŋ

teŋ teŋ Al niŋ ninariŋ gob haŋka gagodelner kenhem.

Niŋgeb Israel mar niŋ kandukŋeŋ nurde himyengobe hipirkeŋ nurhem geb, ninariŋ gwa-hade po igiŋ kameŋ.

31 Al gabe megen niŋ alya bereya beleŋ tumŋaŋdiliŋde kennayiŋ yeŋ forok iraŋ.

32 Yeŋbe al miŋ hoyaŋ Yuda mar moŋ goyen AlKuruŋ hitte kuŋ kuŋ beleŋ goyen yikalayirde hiyeŋ.

Irde yeŋ beleŋ gere al kudiŋeŋ Israel marhitte mat forok yitiŋ goke al hoyaŋ beleŋIsrael mar deŋem turŋuŋ yaŋ yirde hi-nayiŋ,” yiriŋ.

33 Be, Simeon beleŋ Yesu niŋ mere tiyyiŋ gonurdeb ire uŋya gobe dinoŋ kok yaryum. 34 Irdebire uŋya goyab urmiŋya goyen Simeon beleŋ gu-ram yirde tareŋ yirdeb Yesu miliŋ Mariabe gahainyiŋ: “Yudamar budambe diriŋ gare yirke saŋiŋhenayiŋ. Munaŋ kurabe buluŋ nurde katnayiŋ.Yeŋbe Al Kuruŋ beleŋ teŋ kerke wayuŋ goyen albudam igiŋ ma nurde unnayiŋ. 35 Yeŋ beleŋbealyen dufay banare niŋ goyen yade kawan yiryeŋ.Irkeb goyen goke daha wet kura irnayiŋ gorebbubulkuŋge tutma tike bege misiŋ kuruŋ wor pokatayiŋ,” inyiŋ.

36 Be, goya goyenbe Asa mar biriŋ kuradeŋembe Ana wor gor hinhin. Naniŋbe Fanuel.Bere gobe Al Kuruŋyen mere basaŋ heŋ heŋbere. Yeŋbe dama 7 po uŋya hikeb uŋ kamyiŋ.37 Irkeb beretap heŋ kuŋ kuŋbe damam 84 hiriŋ.Yeŋbe Al Kuruŋyen ya balem goyen muŋ kuratubul teŋ hoyaŋde ma kuŋ hiyen. Irdeb hugiŋeŋnaŋkahalya wawuŋya gor heŋ yende alya bereyaAl Kuruŋ beleŋ faraŋ yuri yeŋ gusuŋaŋ irde doloŋirde, kurareb biŋge kutŋa irdeheŋya gab gusuŋaŋirde hiyen.

38 Simeon beleŋ Maria mere irde hikeyabe Anawor kuŋ yeŋ hitte heŋ Al Kuruŋ niŋ amaŋeŋnurde uneŋ kasor iryiŋ. Irdeb Yudamar Al Kuruŋbeleŋ yumulgaŋ teŋ teŋ niŋ doyaŋ heŋ hinhanmar goyen diriŋ goke momoŋ yiryiŋ.

39 Be, ire uŋya gobe Moseyen saba goyen gamairde tukuŋ pasi irdeb urmiŋ teŋ tiyuŋmiŋ Galilinaŋare niŋ taun Nasaret mulgaŋ haryum. 40 Gorheŋyabe diriŋ go kuruŋ heŋ hinhin. Yeŋbe du-faymiŋ wukkeŋ wor po, diriŋ hoyaŋ yara moŋ. AlKuruŋ beleŋ keŋkela wor po faraŋ urde igiŋ igiŋirde hinhin.

Yesube foŋeŋmiŋdeAl Kuruŋyen ya balemde kuriŋ* 2:22-23: Moseyen sabarebe bere kura diriŋ kawaŋ kerde wawuŋ 40 heke gab Al Kuruŋyen ya balemde kuŋ ig uliŋ tiyyeŋ gwahadekatiŋ hi. (Liwai 12:2-8)

Page 82: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 2:41 79 Luk 3:741 Damam damam Yesu miliŋya naniŋya gobe

hugiŋeŋ Pasoba† dula nalu kuruŋ goke teŋYerusalem kuŋ hinhan. 42 Be, Yesu go damam12 hiriŋya wor teŋ hinhan gwahade po Pa-soba niŋ teŋ Yerusalem kwamiŋ. 43 Be, Pa-soba nalu go hubu hekeb Yesu naniŋya miliŋyago Yerusalem tubul teŋ naŋam mulgaŋ heŋ hi-naryum. Gega Yesube Yerusalem hinhin goyengo ma nuraryum. 44 Al budam kuŋ hinhangeb, Yesube gaŋ tumŋaŋ kuŋ hite yeŋ nurdehinaryum. Be, kuŋ wawuŋbana heke urmiŋ geteŋ tayŋeŋya kadomyagoya goyen gusuŋaŋ yirdenaŋkenaryum. 45 Gega ma po kenaryum. Irdefay urkeb mulgaŋ heŋ Yerusalem kuŋ naŋkenyeyeŋ kwaryum. 46 Kuŋ sar kumaŋ kumaŋ hekebwawuŋ hiriŋ. Be, fay urke gab sopte naŋkeneŋbeAl Kuruŋyen ya balem koya beleŋ po milgu irtiŋbana hurkuŋbe kenaryum. Yeŋbe Yerusalem gorniŋ Moseyen saba mar kahal bana heŋbe merempalŋa yirde, gusuŋaŋ yirde teŋ hinhin. 47 Irdeb albuda gore gusuŋaŋ irde hikeb keŋkela po wol heŋyuneŋ hinhin. Irde mere teŋ hinhin go manaŋnurdeb, “Diriŋ gabe biŋ bak yitiŋ wor po be!”yeŋ hurkuŋkat tiyamiŋ. 48 Be, Yesu go gwahateŋ hikeb naniŋya miliŋya beleŋ urmiŋ go keneŋhurkuŋkat tiyaryum. Irdeb miliŋ beleŋbe, “Eke,daniŋ geb gwaha diraŋ? Nanakeya neyabe ge niŋgalgalŋeŋ nurde naŋkeneŋ gago wayhar,” inyiŋ.49 Irkeb Yesu beleŋ wol heŋbe, “Daniŋ geb ne niŋnaŋkeneŋ har? Naniŋde yare hi yeŋ ma nurdehar?” yinyiŋ. 50 Gega mere yiryiŋ gote miŋbegwahade yeŋ ma nuraryum.

51 Be, Yesu go gwaha ineŋbe Mariaya Yosepyairde mulgaŋ heŋ Nasaret kwamiŋ. Irdeb hinhinkuruŋ gobe meremiŋ po nurde gama irde hinhin.Munaŋ miliŋ Mariabe diriŋ gore mata teŋ hinhingoyen biŋde po kerde nurde hinhin. 52 Be, Yesugob kuruŋ heŋ hinhin. Irkeb dufaymiŋ manaŋwuk yeŋ hinhin. Al Kuruŋ beleŋ amaŋeŋ nurdeuneŋ hinhin. Irkeb al beleŋ manaŋ gwahade ponurde uneŋ hinhan.

3Yon Baptais beleŋ Yesu niŋ tagalyiŋ(Matiyu 3:1-12; Mak 1:1-8; Yon 1:19-28)

1 Be, Taiberius beleŋ Roma gabmanyen doyaŋal kuruŋ Sisar heŋbe naŋa kuruŋ goyen doyaŋyirke kuŋ kuŋ dama 15 hiriŋ. Goya goyenbe Romagabman al Pontius Pailat beleŋ Yudia naŋa goyendoyaŋ irde hinhin. Goyenterbe Galili naŋabeHerot niŋ tubul tike doyaŋ irde hinhin. Irkebkuliŋ Filipbe Ituria naŋaya Trakonitis naŋayadoyaŋ yirde hinhin. Munaŋ Abilene naŋabe alkura deŋem Lisanias beleŋ doyaŋ irde hinhin.2 Go nalu goyenterbe Anasya teŋak Kaiafasyabeleŋ Al Kuruŋ doloŋ ird ird mata doyaŋ martekuruŋmiŋ hinaryum.*

Be, goya goyenbe Al Kuruŋ beleŋ Sekaraiaurmiŋ Yonbe sawsawa po kuruŋ naŋa bana goŋhinhin goyen hoy iryiŋ. 3 Irkeb Yodan fe siŋanaŋa hinhan bana go kuŋ hinhin. Kuŋ heŋyabealya bereya goyen, “Mata buluŋtiŋ yubul teŋAl Kuruŋ niŋ bitiŋ mulgaŋ henaŋ, irde baptaistenaŋ. Irkeb Al Kuruŋ beleŋ mata buluŋtiŋ haldedunyeŋ,” yeŋ tagalde kuŋ hinhin. 4 Yon Baptaisbeleŋ Doyaŋ Al Kuruŋ wayyeŋ goke alya bereyabiŋ gitik yirde ga hinayiŋ yeŋ gwaha teŋ hinhinkuruŋ goke bikkeŋ Al Kuruŋyen mere basaŋ alAisaia beleŋ asaŋde gahade kayyiŋ hi:“Sawsawa po kuruŋ naŋa bana goŋ al kura forok

yeŋbe alya bereya beleŋ Doyaŋ Al Ku-ruŋyenmere nurde gama ird ird niŋ dufaygitik teŋ teŋ ge gahade kuware tagaldehiyeŋ:

‘Doyaŋ Al Kuruŋ waŋ waŋ ge teŋ beleŋ ker-naŋ.

Beleŋmiŋ sope irde huwa irnaŋ.5 Gwaha tiniŋ yeŋbe naŋa dukuŋ dukuŋ daŋ

yunke waŋ hurkunayiŋ.Duguya higiliŋya yawarke kateŋ bantoto

henayiŋ.Beleŋ kokaŋ yade huwa yirdeb beleŋ

hurkuŋkatŋeŋ yade sirsarŋeŋ yirnayiŋ.6 Irkeb Al Kuruŋ beleŋ alya bereya yumulgaŋ teŋ

teŋ mata goyen al tumŋaŋ kennayiŋ,’ yeŋhiyeŋ,” yitiŋ. Aisaia 40:3-5

7 Be, yitiŋ gwahade po Yon beleŋ meteŋ gwa-hade teŋ hikeb al budam yeŋ hitte baptais tiniŋyeŋ waŋ hinhan. Irkeb go mar goyen yeneŋbegaha yinyiŋ: “Deŋbe mata buluŋ po teŋ haŋ

† 2:41: Bikkeŋ Israel mar Isip naŋa tubul teŋ Kenan kuniŋ tiyamiŋyabe Al Kuruŋ beleŋ sipsip al diriŋ dirŋeŋ gasa yirde darimyade yame kantayaŋ sam yirnayiŋ yinyiŋ. Munaŋ al kura gwaha ma tiyamiŋ marbe Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ waŋbe mel gote urmiŋmataliŋya dapŋamiŋmataliŋya goyen tumŋaŋ gasa yirke kamamiŋ. Gegameremiŋ gama iramiŋmarbemiyoŋmiŋ beleŋ yubul tiyamiŋgoke dufay heŋ heŋ ge dula mata teŋ hinhan. * 3:2: Anasbe alik heŋbe Al Kuruŋ doloŋ ird ird mata doyaŋ ird ird meteŋ goyentubul tike teŋak Kaiafas beleŋ gasuŋmiŋ teŋ meteŋ go teŋ hinhin. Gega Anas beleŋ Kaiafas goyen dufaymiŋ uneŋ hinhin.

Page 83: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 3:8 80 Luk 3:26gega, mali baptais tiniŋ yeŋ wayhaŋ? Deŋ gabdufaytiŋ buluŋ wor po kunere dirŋeŋ weŋ yara.Goyenbe mali baptais tetek gab Al Kuruŋyenbearar gomakentek yeŋnurdehaŋ? Ganuŋbeleŋgwaha dinuŋ? Epte ma wor po busaharnayiŋ!8 Niŋgeb fudinde wor po mata buluŋtiŋ yubulteŋ Al Kuruŋ niŋ bitiŋ mulgaŋ haŋ gote igineŋAl Kuruŋ diliŋde mata igiŋ huwak goyen po teŋhinayiŋ. Munaŋ, ‘Neŋbe Abraham dirŋeŋ weŋgeb, Al Kuruŋyen bearar ma tetek,’ yeŋ haŋyen.Gega mata buluŋtiŋ ma yubul tinayiŋbe meretiŋgobe miŋ miŋmoŋ wor po hiyyeŋ. Al Kuruŋbeigiŋ hora gayen yade Abrahamyen dirŋeŋ weŋyiryeŋ geb. 9 Saporbe bikkeŋ he miŋde ildeilde niŋ ep irtiŋ hi yara Al Kuruŋ beleŋ matabuluŋtiŋ gote muruŋgem duntekbe binde wor pohi. Niŋgeb he kura igineŋ ma heŋ hiyeŋ gobeilde kak alare temeynayiŋ gwahade goyen po,deŋ gayen mata buluŋtiŋ ma yubul tinayiŋbe AlKuruŋ beleŋ yende al ma dirde dakira tiyyeŋ,”yinyiŋ.

10 Irkeb al buda gore, “Niŋgeb neŋbe daha teŋgab igiŋ hetek?” inamiŋ. 11 Irkeb wol heŋbe, “Alkura uliŋhormiŋ irawa kenem uŋkureŋbe al gomiŋmoŋ goyen unyeŋ. Irdeb al kura biŋgem yaŋwor go miŋmoŋ al keneŋbe gwaha po tiyyeŋ,”yinyiŋ. 12 Be, Yuda mar kura Roma gabman niŋteks yade haŋyen mar manaŋ baptais tiniŋ yeŋwaŋ gor hinhan. Niŋgeb yeŋ beleŋ, “Tisa, neŋbedaha titek?” yeŋ gusuŋaŋ iramiŋ. 13 Irkeb wolheŋbe, “Gabman beleŋ duneŋ hiyen hora goyenpo yade hinayiŋ. Munaŋ go hende sopte ma yadehinayiŋ,” yinyiŋ. 14 Irkeb fuleŋa mar gor hinhangore wor, “Munaŋ neŋbe daha titek?” inamiŋ.Irkeb Yon Baptais beleŋ wol heŋbe, “Deŋbe horayawarniŋ yeŋ al gasa yirniŋ yirniŋ yirde detmiŋkawem ma yade hinayiŋ, irde usi matare goyamerere ma yukuŋ hinayiŋ. Horabe meteŋ teŋhaŋyen gote muruŋgem po teŋbe ep gogo yeŋnurde hinayiŋ,” yinyiŋ.

15Be, Yudamar gobe tumŋaŋMesaia niŋ hakotpo doyaŋheŋhinhan geb, YonBaptais beleŋmatateŋ hinhin goyen keneŋbe yeŋbe Mesaia wet yeŋdufay heŋ yiŋgeŋ uliŋ tagalde hinhan. 16 IrkebYon beleŋ nurdeb, “Nebe fe uliŋ po baptais dirdehime. Gega harhoknerbe al kura wayyeŋ. Algote tareŋbe kuruŋ wor po. Yeŋbe al turŋuŋ yaŋwor po geb, ne gahade gare epte ma yeŋ ge teŋmeteŋ kuruŋ titek hime. Kahaŋ basaŋmiŋde niŋkaŋ urguŋ kaŋ yugu teŋ teŋ gobe meteŋ kuruŋmoŋ gega, go wor nebe epte moŋ yeŋ nurde

hime. Yeŋ beleŋ gab Holi Spiritya kakya beleŋbaptais diryeŋ. 17 Irde yeŋbe al kura wit igineŋyawareŋ yeŋ kutummiŋ tukuŋ igineŋya sikkeŋyapota yirde igineŋbe goyen yerd yerd ya banayerde sikkeŋ go yade kumga tiyyeŋ go gwahadediryeŋ. Niŋgeb al kame wayyeŋ goreb meremiŋmagama irdehinayiŋmarbe kakhugiŋeŋhitekdegor yimiyyeŋ,” yinyiŋ.

18 Be, Yonbe alya bereya saba budam hoyaŋmanaŋ momoŋ yirde tareŋ yirde hinhin. Irdemere igiŋ Al Kuruŋ beleŋ alya bereyamiŋ yumul-gaŋ tiyyeŋ goke momoŋ yirde saba yirde hinhin.19 Irdeb Galili naŋa gote doyaŋ al kuruŋ Herotbeleŋ kuliŋde bere Herodias goraŋ iryiŋ goketeŋ Yon beleŋ, “Mata buluŋ tiyaŋ,” ineŋ gokeineŋ tiyyiŋ. Goyenbe go po moŋ. Mata buluŋhoyaŋ teŋ hinhin kuruŋ goke manaŋ kawan pomomoŋ iryiŋ. 20 Gega Herot gobe mata buluŋteŋ hinhin goyen bada hitŋeŋbe go hende po bakuneŋ fuleŋa marmiŋ yinke Yon go teŋ koyarekeramiŋ.

Yesu baptais tiriŋ irde Yesuyen megen niŋ asemyago

(Matiyu 1:1-17; 3:13-17; Mak 1:9-11)21 Be, Herot beleŋ Yon Baptais teŋ koyare

ma kiryiŋyabe al Yesuyen budam Yon hitte kuŋbaptais teŋ hinhan. Goya goyenbe Yesu manaŋyeŋ hitte baptais tiriŋ. Be, Yesu go baptais teŋbeAl Kuruŋ mere irde hikeb goya goyen po naŋkiŋhol yiriŋ. 22 Irkeb Holi Spirit beleŋ kawan po Yesuhitte nu foy teŋ kattiŋ yara teŋ kateŋ kipiryiŋ.Irkeb al melak kura naŋkiŋde mat, “Gebe urne,bubulkuŋne wor po. Nebe ge niŋ bener matamaŋeŋ wor po nurde guneŋ hime,” yiriŋ. 23 Be,Yesube damam 30 gwahade heŋ baptais go teŋbemeteŋmiŋ miŋ uryiŋ.

Be, Yesu gobe al beleŋ Yosep urmiŋ yeŋ nurdeuneŋ hinhan. Yesu asem yago yitiŋbe ga-hade: Yosepbe Heli urmiŋ.

24 Helibe Matat urmiŋ. Matatbe Liwai urmiŋ.Liwaibe Melki urmiŋ. Melkibe Yanai urmiŋ.Yanaibe Yosep urmiŋ.

25 Yosepbe Matatias urmiŋ. Matatiasbe Amosurmiŋ. Amosbe Nahum urmiŋ. NahumbeEsli urmiŋ. Eslibe Nagai urmiŋ.

26 Nagaibe Mat urmiŋ. Matbe Matatias urmiŋ.Matatiasbe Semen urmiŋ. Semenbe Yosekurmiŋ. Yosekbe Yoda urmiŋ.

Page 84: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 3:27 81 Luk 4:1727 Yodabe Yoanan urmiŋ. Yoananbe Resa ur-

miŋ. Resabe Serubabel urmiŋ. SerubabelbeSealtiel urmiŋ. Sealtielbe Neri urmiŋ.

28 Neribe Melki urmiŋ. Melkibe Adi urmiŋ.Adibe Kosam urmiŋ. Kosambe Elmadamurmiŋ. Elmadambe Er urmiŋ.

29 Erbe Yosuwa urmiŋ. Yosuwabe Eliese urmiŋ.Eliesebe Yorim urmiŋ. Yorimbe Matat ur-miŋ. Matatbe Liwai urmiŋ.

30 Liwaibe Simeon urmiŋ. Simeonbe Yuda ur-miŋ. Yudabe Yosep urmiŋ. Yosepbe Yonamurmiŋ. Yonambe Eliakim urmiŋ.

31 Eliakimbe Melea urmiŋ. Meleabe Menaurmiŋ. Menabe Matata urmiŋ. MatatabeNatan urmiŋ. Natanbe Dewit urmiŋ.32 Dewitbe Yesi urmiŋ. Yesibe Obet urmiŋ.Obetbe Boas urmiŋ. Boasbe Salmon urmiŋ.Salmonbe Nason urmiŋ.

33 Nasonbe Aminadap urmiŋ. AminadapbeAtmin urmiŋ. Atminbe Arni urmiŋ. ArnibeHesron urmiŋ. Hesronbe Peres urmiŋ.Peresbe Yuda urmiŋ.

34 Yudabe Yekop urmiŋ. Yekopbe Aisak urmiŋ.Aisakbe Abraham urmiŋ. Abrahambe Teraurmiŋ. Terabe Nahor urmiŋ.

35 Nahorbe Seruk urmiŋ. Serukbe Reu urmiŋ.Reube Pelek urmiŋ. Pelekbe Eber urmiŋ.Eber gobe Sela urmiŋ.

36 Selabe Kainan urmiŋ. Kainanbe Arpaksaturmiŋ. Arpaksatbe Siem urmiŋ. Siembe Noaurmiŋ. Noabe Lamek urmiŋ.

37 Lamekbe Metusela urmiŋ. Metuselabe Enokurmiŋ. Enokbe Yaret urmiŋ. Yaretbe Maha-lalel urmiŋ. Mahalalelbe Kenan urmiŋ.

38 Kenanbe Enos urmiŋ. Enosbe Set urmiŋ.Setbe Adam urmiŋ. Irde Adambe Al Kuruŋbeleŋ iryiŋ.

4Satan beleŋ Yesu tuŋaŋ uryiŋ(Matiyu 4:1-11; Mak 1:12-13)

1 Be, Yesu gob Yodan fete Yon hitte baptaisteŋbe fe go tubul teŋ kuriŋ. Goya goyenbe HoliSpirit beleŋ ketal urdeb teŋ sawsawa po kuruŋnaŋa bana goŋ tukuriŋ. 2Goŋ kuŋbe naŋkahal 40hinhin. Goyare goyenbe Satan beleŋ mata buluŋkurayen kurayende tuŋaŋ urtiŋde hinhin. Goŋhinhin goya goyenbe biŋge kutŋaŋre hinhin geb,kuŋ kuŋ naŋkahal 40 go muruŋde hekeb biŋgebuluŋ wor po iryiŋ.

3 Be, Satan beleŋ goyen keneŋbe hora kuraikala irde, “Gebe fudinde Al Kuruŋ Urmiŋ kenemhora ga inke beret hekeb nawa,” inyiŋ. 4 IrkebYesu beleŋ wol heŋbe, “Al Kuruŋyen asaŋdeb,‘Albe biŋge hende poma haŋyen,’ yitiŋ hi,” inyiŋ.

5 Be, gor matbe Uŋgura gore Yesu go naŋa kotatukuŋbe alya bereya megen haŋ kuruŋ goyenwawuŋ uŋkureŋde po ikala iryiŋ. 6 Irdeb, “Megenhaŋ mar kuruŋ gayen doyaŋ yird yird saŋiŋ gobene nuntiŋ. Niŋgeb al kura une yeŋbe igiŋ alayubul teŋ uneŋ. Niŋgeb guneŋ. 7 Goyenbe malima guneŋ. Turuŋ nirde doloŋ nirke gab detkuruŋ goyen yubul teŋ gunmeke gere henayiŋ,”inyiŋ. 8 Irkeb Yesu beleŋ wol heŋbe, “Al Ku-ruŋyen asaŋdebe, ‘Al Kuruŋ po gab dende DoyaŋAl Kuruŋ geb, yeŋ po ga turuŋ irde doloŋ irdeyeŋ ge po meteŋ teŋ hinayiŋ,’ yitiŋ goyen go manurde ha?” inyiŋ.

9-11 Be, Uŋgura go Yesu teŋ Yerusalem tukuŋbeAl Kuruŋyen ya balemkuruŋhende hoyaŋ goyen-ter teŋ hurkuriŋ. Irdeb gaha inyiŋ: “Al Kuruŋyenasaŋdebe,‘Ge niŋ teŋbe Al Kuruŋ beleŋ miyoŋmiŋ yinke

keŋkela doyaŋ girnayiŋ.Irdeb gakteŋ mugunyeŋ goyenbe haniŋde gisaŋ

heke kahaŋge hora beleŋ muŋ kura umu-law ma uryeŋ,’ yitiŋ. Tikiŋ91:11-12

Niŋgeb gebe Al Kuruŋ Urmiŋ kenem gar garesolok yeŋ kurka,” inyiŋ. 12 Irkeb Yesu beleŋ wolheŋbe, “Al Kuruŋyen mere asaŋde kura katiŋbe,‘Al Kuruŋ po ga Doyaŋ Al Kuruŋge. Niŋgeb tuŋaŋurde tebaŋ ma irayiŋ,’ yitiŋ hi,” inyiŋ. 13 Be,Uŋgura gobe Yesu tuŋaŋ urmaŋ urmaŋbe badaheŋ kurare kura ga sopte tuŋaŋ ureŋ yeŋbe tubulteŋ kuriŋ.

Nasaret niŋ marbe Yesu niŋ bada hamiŋ(Matiyu 13:53-58; Mak 6:1-6)

14 Be, Yesu go Holi Spirit ketal urde tareŋ irkemulgaŋ heŋ Galili naŋare kuriŋ. Irdeb meteŋ teŋhikeb al Galili naŋa bana hinhan kuruŋ goyenmere momoŋmiŋ nurtiŋ ala tiyamiŋ. 15 YeŋbeYuda marte gabu yayaŋ kuŋ al saba yirde hinhin.Irkeb al meremiŋ nurde hinhan goreb turuŋ irdehinhan.

16 Be, Galili naŋa bana goŋ meteŋ teŋ heŋyabeNasaret kuriŋ. Yeŋbe taun goyenter heŋ kuruŋhiriŋ. Be, yeŋbe Sabat nalure hugiŋeŋ teŋ hin-hin gwahade goyen po, Sabat nalu hekeb Yudamarte gabu yare kuriŋ. Irdeb Al Kuruŋyen merekapyaŋ hewe yeŋ huwaryiŋ. 17 Irkeb gabu ya

Page 85: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 4:18-19 82 Luk 4:38goyenter niŋmeteŋ faraŋ al kura beleŋ asaŋ kuraAl Kuruŋyen mere basaŋ al Aisaia beleŋ kayyiŋbili irtiŋ hinhin goyen teŋ Yesu unyiŋ.* Irkebhol irde mere kura katiŋ goyen keneŋbe kapyaŋhiriŋ. Merebe gahade:18-19 “Doyaŋ Al Kuruŋbe alya bereya yumulgaŋ

teŋ teŋ mere igiŋ goyen al buniŋeŋ mo-moŋ yirde saba yirde hayiŋ yeŋ basiŋaniryiŋ.

Irde nad nerke kweŋ timekeya, ‘Kuŋbe kandukbana haŋ mar goyen faraŋ yurde yad siŋayirayiŋ,

irde al diliŋ titmiŋbe sope yirayiŋ,’ ninuŋ.Irdeb, ‘Al buluŋyen yufukde heŋ goltapŋeŋ nurde

haŋ mar goyen faraŋ yurde yad siŋa yi-rayiŋ,

irdeAl Kuruŋbeleŋ alya bereya igiŋ yird yirdnalube gago waya yeŋ momoŋ yirayiŋ,’ninuŋ.

Niŋgeb goke teŋbe Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ basiŋaniryiŋ geb, Holi Spirit beleŋ ketal nurtiŋhime,” yitiŋ hi. Aisaia 61:1-2; 58:6

20 Be, kapyaŋ heŋ pasi irdeb asaŋ go bili irdebtumulgaŋ teŋ gabu yare gor niŋ meteŋ al go un-eŋbe kipiryiŋ. Irkeb al buda gor hinhan kuruŋ godiliŋbeYesu hende po iramiŋ. 21 IrkebYesu beleŋ,“Mere kapyaŋ hemeke nurhaŋ gote igineŋbe negago nenhaŋ,” yinyiŋ.

22 Be, gor hinhan mar gobe tumŋaŋ sabamiŋigiŋ nurde yeŋ ge tagalamiŋ. Irde meremiŋbetareŋ miŋyaŋ wor po goyen nurdeb dinoŋ kokyamiŋ. Gega Yesu go keneŋ bebak teŋbe, “Algabe Yosep urmiŋ moŋ?” yamiŋ. 23 Mel goregwaha yeke nurdeb Yesu beleŋ gaha yinyiŋ:“Deŋbe al beleŋmere kura gahade teŋ hike nurdehaŋyen. Mere gobe gahade: ‘Guram al, neŋ sopedire yeŋbe gigeŋ wa sope irayiŋ,’ yeŋ haŋyen.Niŋgeb gwahade goyen po ne gayen deŋ beleŋbe,‘Tiyuŋger gar gayen Kapeneam taunde mata teŋhike nurtiŋ goyen tike dilniniŋde yentek,’ ninniŋtahaŋ. 24 Gwahade yenayiŋ gega, fudinde worpo dineŋ hime, Al Kuruŋyen mere basaŋ marbetiyuŋmiŋde niŋ mar beleŋ meremiŋ nurtek mayirkeb yakira teŋ haŋyen,” yinyiŋ.

25 Irde sopte gaha yinyiŋ: “Fudinde wor podineŋ hime. Al Kuruŋyen mere basaŋ al Elaiahinhin nalureb Al Kuruŋ beleŋ naŋkiŋ pet tikebdama karwo irde gagasi 6 gayen kigariŋ yilikmuŋkura ma tiyyiŋ. Gwaha tikeb Israel naŋa kuruŋ

gobe biŋge kamde kamde nalu kuruŋ forok yiriŋ.Goyare goyenbana goŋbe beretap budamhinhan.26Gega Elaiabe Al Kuruŋ beleŋ Israel niŋ beretapkura hitte ma teŋ kerke kuriŋ. Gwaha irtiŋeŋbeSaidon naŋa bana goŋ niŋ beretap kura Sarefattaunde hinhin geb, Elaia go teŋ kerke yeŋ hittekuriŋ. 27Be, Al Kuruŋyenmere basaŋ al kura Elisahinhin nalureb Israel naŋarebe al budam busukamiŋyaŋ hinhan. Gega yeŋbe Israel al kura masope iryiŋ. Gwaha irtiŋeŋbe al miŋ hoyaŋ Sirianaŋare niŋ al Naman po gab sope iryiŋ,” yinyiŋ.

28 Be, Yesu beleŋ gwaha yinkeb al gabu ya banahinhan mar kuruŋ gobe biŋ ar yamiŋ. 29 Irkebhuwarde Yesu go hamulare tukuŋ timiyniŋ yeŋupepel urde teŋ taun siŋakde naŋa hamulare gorteŋ kwamiŋ. 30GegaYesu gobe dahamatwet kuraal buda goyen kahal pota yirde kuriŋ.

Yesu beleŋ uŋgura takira tiyyiŋ(Mak 1:21-28)

31 Be, Yesube gor mat Galili naŋare niŋ taunkura Kapeneam gor kurkuriŋ. Irdeb kuŋ gorSabat nalu hekebYudamarte gabu yare hurkuŋ alsaba yiryiŋ. 32 Irke gor hinhanmar beleŋ sabamiŋsaŋiŋmiŋyaŋ geb, pel irtekmoŋ yeŋ nurdeb diliŋfot yamiŋ.

33 Be, gabu ya bana goyenbe al uŋguram yaŋkura hinhin. Be, al gore kekew teŋbe, 34 “Ey,Yesu Nasaret niŋ al! Gebe daha dire yeŋ wayha?Buluŋ dire yeŋ wayha? Gebe al gwahade yeŋnurd guneŋ hime. Gebe Al Kuruŋyen, Al Wukkeŋwor po!” inyiŋ. 35 Irkeb Yesu beleŋ misiŋeŋ po,“Bada hawa. Irde al go tubul teŋ kat kwa!” inyiŋ.Irkeb uŋgura goreb gabu iramiŋ mar diliŋ matpo al go temeyke katkeb tubul teŋ kuriŋ. Gegaal gobe dagi kura ma tiyyiŋ. 36 Irkeb gor hinhanmar gore mata go keneŋbe hurkuŋkat wor po teŋyiŋgeŋ uliŋ, “Saba gabe dahade wor po? Turŋuŋyaŋ wor po. Irde meremiŋ pel irtek moŋ, tareŋmiŋyaŋ geb, go hende uŋgura yakira tikeb katkwahaŋ!” yamiŋ. 37 Be, Yesu beleŋ mata tiyyiŋgotemeremomoŋbe alya bereya tiyuŋKapeneamtaun biŋyaŋ hinhan goyen nurde tukutiŋ alatiyamiŋ.

Yesu beleŋ al garbam miŋyaŋ budam sope yiryiŋ(Matiyu 8:14-17; Mak 1:29-34)

38 Be, Yesu gobe Yuda marte gabu ya go tubulteŋbe Saimon, deŋem kurabe Pita gote yare

* 4:17: Asaŋ gobe Aisaia beleŋ haŋkapya kayyiŋ wor po goyen moŋ. Gabe basaŋ heŋ sopte kayamiŋ kuruŋ goyen kuramiŋbe gago.

Page 86: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 4:39 83 Luk 5:15kuriŋ. Goya goyenbe Saimon teŋakbe aygaŋ bu-luŋ wor po irke Saimonyen yare hinhin. Niŋgebfaraŋ uri yeŋ Yesu momoŋ iramiŋ. 39 Irkeb kuŋgasuŋmiŋ ketalde huwarde urguŋ kaŋ keneŋbeaygaŋ go kwep irde takira tikeb tubul tiyyiŋ.Irkeb bere gobe goyare po huwardeb Yesuyayeŋya wayamiŋ mar goke biŋge kayyiŋ.

40 Be, naŋa gurgur yeŋ hikeb Sabat nalu hubuhiriŋ geb, igiŋ det kanduk yad belen kutek hamiŋ.Irkeb al garbam miŋ kurayen kurayen Yesu hitteyawayamiŋ. Irkeb yuŋkureŋ yuŋkureŋ haniŋuliŋde yerdeb guram yirde tukukeb igiŋ hamiŋ.41 Goyenbe garbam po ma sope yiryiŋ. Uŋguraal uliŋde hinhan goyen manaŋ yakira tike albudam yubul teŋ kat kwamiŋ. Uŋgura goyenYesube Mesaia yeŋ nurde uneŋ hinhan geb, katkuŋ heŋyabe kekew teŋ, “Gebe Al Kuruŋ Urmiŋ!”ineŋ hinhan. Gega Yesu beleŋbe mere tinak yeŋyineŋ teŋ utaŋ yirde hinhin.

42 Be, naŋa hako ga fay urde hikeb Yesu gonaŋa migiriŋ miŋmoŋde kura gor kuriŋ. Irkebal beleŋ yeŋ ge naŋkeneŋ hinhan. Naŋkeneŋkuŋ kuŋbe yeŋ hinhinde gor forok yeŋ kenamiŋ.Irdeb, “Dubul ma teŋ kwayiŋ. Gaŋ po hayiŋ,”ineŋ basiŋa iramiŋ. 43GegaYesu beleŋwol heŋbe,“Moŋ, nebeAl Kuruŋ beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋyird yird mere igiŋ goyen tiyuŋ hoyaŋde manaŋtagalde kuŋ heŋ. Goke teŋbe Al Kuruŋ beleŋnad nerke wamiriŋ,” yinyiŋ. 44 Irdeb Yuda martenaŋa bana kuruŋ go kuŋ heŋya gabu yayaŋ meretagalde kuŋ hinhin.

5Yesu beleŋ komatmiŋ yawaryiŋ(Matiyu 4:18-22; Mak 1:16-20)

1 Be, nalu kurareb Yesu go Galili fe ala ku-ruŋ, deŋem kurabe Genesaret ineŋ haŋyen goyensiŋare huwarde heŋ Al Kuruŋyen mere tagaldehikeb al budam nurniŋ yeŋ waŋ kalyaŋ keramiŋ.2 Irkeb Yesu beleŋ naŋkeneŋ hakwa irawa kurayawaŋ fe siŋare yubul titiŋ yinyiŋ. Miŋ marbekamaŋmiŋ halde hinhan. 3 Irkeb Yesu go hakwakura hende gor hurkuriŋ. Hakwa gobe Sai-monyen. Be, hurkuŋbe Saimon goyen, “Alaremuŋ kura irke kurki,” inyiŋ. Irdeb hakwa hendekeperdeb al fe siŋare hinhan mar go saba yiryiŋ.

4 Be, sabamiŋ pasi irdeb Saimon goyen, “Alarekuŋbe digeya kamaŋ temeyde dapŋa yawarnaŋ,”inyiŋ. 5 Irkeb Saimon beleŋbe, “Doyaŋ al, neŋbewawuŋ soba kuruŋ gab kurut yeteke kuŋ kuŋ

gago fay dura. Goyenbe dawet kurama yawarhet.Goyenpoga ge beleŋ yaha niŋgeb, alare kuŋkamaŋ temeyeŋ tihim,” inyiŋ. 6 Irdeb Yesubeleŋ inyiŋ gwahade po, hakwa go teŋ alarekuŋbe kadom kura hakwa hende hinhan goyakamaŋ temeyamiŋ. Irdeb dapŋa budam wor poyawarkeb kamaŋmiŋ dildil yeŋ hako ga tiktukiramiŋ. 7 Irkeb meteŋ kadom hakwa hoyaŋdehinhan goyen waŋ faraŋ durnaŋ yeŋ haniŋ potuŋaŋ yiramiŋ. Irkeb hakwamiŋ go teŋ waŋbetumŋaŋ kamaŋ goyen tuluŋ teŋ dapŋa hakwahende wok yirke hakwa irawakde dapŋa beleŋ pomakiŋ heke soŋ dolok naryum.

8-10 Be, dapŋa kuruŋ yawaramiŋ goyenkeneŋbe Saimon deŋem kurabe Pitaya kadomyago hakwa hende yeŋya hinhan mar gobetumŋaŋhurkuŋkatwor po tiyamiŋ. Irde Pita gotekadom waraŋ Sebedi urmiŋ Yemsya Yonya faraŋurye yeŋ hakwamiŋde wayaryum goyen manaŋhurkuŋkat wor po tiyaryum. Niŋgeb Saimongoreb kafura heŋYesu kahaŋmiŋde urguŋ kaŋbe,“Doyaŋ Al Kuruŋ, nebemata buluŋ al wor po geb,epte ma delge mar huwareŋ. Niŋgeb nubul teŋkwa,” inyiŋ.

Irkeb Yesu beleŋ wol heŋbe, “Kafura heŋ mayo. Gayenter matbe dapŋa yawartiŋeŋbe al yadehayiŋ geb,” inyiŋ. 11 Irkeb hakwamiŋ go yawaŋsiŋare yirdeb dawet kuruŋ go okohom po yubulteŋbe Yesu gama iramiŋ.

Al kura garbam buluŋ busuka miŋyaŋ(Matiyu 8:1-4; Mak 1:40-45)

12 Be, Yesu go Galili naŋa bana goŋ niŋ taunkura goyenter hikeb al kura busuka beleŋ uliŋ teŋpasi irtiŋ gore wayyiŋ. Waŋ Yesu keneŋbe yeŋbeleŋ gab faraŋ nuryeŋ yeŋ nurde kahaŋ miŋdewulgurut yiriŋ. Irdeb, “DoyaŋAl Kuruŋ, dufaygerwilakŋeŋ nurdeb sope nirke igiŋ heweŋ,” ineŋeseŋ mere iryiŋ. 13 Irkeb haniŋ temeyde al gouliŋde kerdeb, “Igiŋ guram gireŋ. Niŋgeb igiŋhawa,” inyiŋ. Irkeb goyare po busuka gobe tubultikeb igiŋ hiriŋ. 14 Irkeb Yesu beleŋbe, “Igiŋ hahagake al kura ma momoŋ irayiŋ,” inyiŋ. Irdeb, “AlKuruŋ doloŋ ird ird mata doyaŋ mar hitte kuŋsikkeŋge yikala yirke keneŋbe fudinde igiŋ hahaginnayiŋ. Irke gab Mose beleŋ bikkeŋ yiriŋ matagoyen gama irde dapŋa kura mel go yunnayiŋ.Irkeb ge niŋ teŋ Al Kuruŋ niŋ dapŋa go kumgatinayiŋ. Irkeb al tumŋaŋ fudinde igiŋ hihi yeŋgennayiŋ,” inyiŋ. 15 Gega Yesuyen mere mo-moŋbe kuruŋ wor po heŋ kuriŋ. Irkeb al budam,

Page 87: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 5:16 84 Luk 5:35

“Kuŋ sabamiŋ nurniŋ, irde al garbam miŋyaŋbesope diri,” yeŋ nurde wayamiŋ. 16Gega Yesu gobgor heŋ meteŋ teŋ hinhinyabe al yubul teŋ naŋamigiriŋ miŋmoŋde yeŋ uŋkureŋ po kuŋ Al Kuruŋmere irde hinhin.

Al uliŋ kamtiŋ kura sope iryiŋ(Matiyu 9:1-8; Mak 2:1-12)

17Be, nalu kurarebYesu go teŋ hinhin gwahadepo saba tagalde hinhin. Gwaha teŋhikeyabeYudamarte tikula tareŋ po gama irde haŋyen Farisimaryabe Moseyen saba tagal tagal marya budamYesu saba tagalde hinhinde gor wayamiŋ. Gomargobe tiyuŋ tumŋaŋ Galiliya Yudiaya naŋa banagoŋ niŋ beleŋ wayamiŋ. Irde kurabe Yerusalemtaun kuruŋde gor mat wayamiŋ. Be, mel go waŋgor keperdeb Yesu beleŋ al saba yirde hinhingoyen palŋa irde hinhan. Goyenterbe Doyaŋ AlKuruŋyen saŋiŋ garbam mar sope yird yird gobeYesu hitte hinhin.

18 Be, Yesu go al saba yirde hikeb al buda kuragore al uliŋ kamtiŋ sapir hende tawayamiŋ. Irdebtukuŋ Yesu hinhin ya bana goŋ hurkuŋ kahaŋmiŋde kirniŋ yeŋ beleŋ niŋ naŋkenamiŋ. 19Gegaal forfor yeŋ hinhan goreb beleŋ miŋmoŋ yiryiŋ.Irkeb bada heŋ ya go hende hurkuŋbe* Yesuhinhin turte gor yameŋ keramiŋ. Irdeb al uliŋkamtiŋ goyen sapirte gwahade po ferde hikeyaal forfor yeŋ hinhan bana gor kaŋde po paŋgirirke Yesu hinhin turte po kurkuriŋ. 20 IrkebYesu beleŋ mel gote dufay tareŋ go yeneŋbe aluliŋ kamtiŋ goyen, “Kadne, mata buluŋge haldegunhem geb,” inyiŋ.

21 Irkeb Farisi marya Moseyen saba tagal tagalmarya beleŋ mere go nurdeb dufaymiŋdeb, “AlKuruŋ po ga alyen mata buluŋ halde halde tareŋmiŋyaŋ. Munaŋ al gabe ganuŋ geb, Al Kuruŋsukal irde hi?” yeŋ nurde hinhan. 22 IrkebYesu beleŋ dufaymiŋ yeneŋ bebak teŋbe, “Daniŋgwahade dufay heŋ haŋ? 23 Damiŋbe meteŋeŋyeŋ nurde haŋ? ‘Mata buluŋge halde gunhem,’yihim goyen ma ‘Huwarde kwa,’ yeweŋ goyen?24Nebe deŋ beleŋ meteŋeŋ nurde haŋ goyen ireŋtihim. Irmeke gab megen garbe ne Al Urmiŋ†gabe alyen mata buluŋ halde halde gote saŋiŋmiŋyaŋ yeŋ neneŋ bebak tinayiŋ,” yinyiŋ. Irdebal uliŋ kamtiŋ goyen, “Ne gare ginhem. Huwardegasuŋge teŋ yager kwa,” inyiŋ. 25 Irkeb al go

goyare po al buda gote diliŋ mar po huwardebferde hinhin gasuŋmiŋ goyen sope irde teŋbeamaŋ wor po heŋ Al Kuruŋ turuŋ irdya irdyakuriŋ. 26 Irkeb al buda go mata goyen keneŋhurkuŋkat teŋbe Al Kuruŋ turuŋ iramiŋ. Irdebkafura wor po heŋbe, “Haŋkabe mata tiŋeŋ worpo hakot gwahade kura ma keneŋ hityen goyenkenhet,” yamiŋ.

Yesu beleŋ Liwai hoy iryiŋ(Matiyu 9:9-13; Mak 2:13-17)

27 Be, go kamereb Yesu go biŋde mat siŋarekateŋbe kuriŋ. Kuŋ heŋyabe Roma gabmanyenteks yad yad al kura deŋem Liwai beleŋ teks yadyad gasuŋde keperde hike kinyiŋ. Irdeb kuŋbe,“Gama nira,” inyiŋ. 28 Irkeb Liwai go huwardedawet kuruŋ go gor po yufuyaŋ heŋbe Yesu gamairyiŋ.

29 Be, Liwai beleŋ yamiŋde kuŋbe Yesu niŋdula mata kuruŋ gitik iryiŋ. Irde meteŋ kadomyagoya al hoyaŋ manaŋ hoy yirke waŋ gabu irdeYesuya biŋge nene hinhan. 30 Irkeb Farisi markura Moseyen saba tagalde haŋyen goya Farisimar hoyaŋya gore mata goyen keneŋbe igiŋ manurdeb Yesuyen komatmiŋ goyen, “Deŋbe daniŋteks yad yad marya nende saba keŋkela ma gamairke ‘mata buluŋ mar’ yineŋ hityen mar goyatumŋaŋde dula teŋ haŋ?” yinamiŋ. 31 IrkebYesu beleŋ meremiŋ go nurdeb, “Al uliŋde igiŋpo hiyeŋbe guram al niŋ ma nuryeŋ. Garbam alpo gab guram al niŋ nuryeŋ. 32 Niŋgeb gwahadegoyen po, nebe neŋ al huwak yeŋ nurde haŋmar goyen hoy yire yeŋ ma wamiriŋ. Gwahatitŋeŋbe neŋbe mata buluŋ mar yeŋ nurde haŋmar gwahade goyen hoy yirmekemata buluŋmiŋyubul teŋ Al Kuruŋ niŋ biŋ mulgaŋ hewoŋ yeŋwamiriŋ,” yinyiŋ.

Kutŋa mata niŋ tagalyiŋ(Matiyu 9:14-17; Mak 2:18-22)

33 Be, nalu hoyaŋde kurarebe Farisi mar beleŋYesu hitte waŋbe, “Yon Baptaisyen komatmiŋbehugiŋeŋ biŋge kutŋa irde Al Kuruŋ mere irdehaŋyen. Farisi marte komatmiŋ manaŋ gwahadepo teŋ haŋyen. Gega dahade geb komatgebe dulatitiŋde po haŋ?” ineŋ gusuŋaŋ iramiŋ. 34 Irkebwol heŋbe, “Albe tikiŋ mere miŋ alya heŋyabebiŋge kutŋa ma irde haŋyen. 35 Gega tikiŋ meremiŋ al goyen asogom beleŋ waŋ teŋ kuke gab yeŋ

* 5:19: Yuda marte ya armobe nende yara moŋ, megeŋ teŋ bantoto irtiŋ. Irde ya siŋak beleŋ gor hurkuŋ hurkuŋ beleŋ miŋyaŋ.Kurareb gor hurkuŋ keperde usaŋ heŋ meŋe teŋ haŋyen. † 5:24: Al Urmiŋ gote miŋbe alya bereya Al Kuruŋ hitte Yumulgaŋ teŋteŋ Al. Daniel 7:13 gorbe deŋem Al Urmiŋ goyen hi.

Page 88: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 5:36 85 Luk 6:19ge nurde kutŋa irde hinayiŋ. Niŋgeb kame naluforok yeke yubul teŋ kumeke gab biŋge kutŋairnayiŋ,” yinyiŋ.

36 Irdeb sopte po maya mere mat gaha yinyiŋ:“Al kura uliŋhormiŋ gergeŋ walde teŋ bikkekerek yitiŋ goyen pet teŋ gada ma iryeŋ. Gwahairkeb gergeŋ gobe buluŋ hiyyeŋ. Irde uliŋhorbikkek go hende gergeŋ beleŋ gada irtiŋ goyenwor keneŋmiŋbe igiŋ ma hiyyeŋ. 37 Irdeb alkura wain fimiŋ gergeŋ teŋ dapŋa sikkeŋ beleŋpo kaŋgu irtiŋ bikkek bana goŋ ma uneŋ hiyeŋ.Gwaha irkebwain fimiŋ gergeŋ gorebwain kaŋgubikkek go kumga tike gereŋ yeŋ buluŋ hiyyeŋ.Irde wainmanaŋwok yeŋ hubu hiyyeŋ. 38Niŋgebalbe gwaha ma teŋ haŋyen. Wain fimiŋ gergeŋbekaŋgu gergeŋ bana po uneŋ haŋyen. 39 Gegaalbe wain fimiŋ yerke bikkek hitiŋbe gergeŋfolek geb igiŋ yeŋ nurde haŋyen. Niŋgeb alwain fimiŋ bikkek nenebe gergeŋ netek ma yirdehiyen. Gwahade goyen po al kura mata bikkekniŋ amaŋeŋ nurde haŋyen marbe mata gergeŋne beleŋ yikala yirde hime gayen gama irtek mayirde hi,” yinyiŋ.

6Yesube Sabat nalu gote miŋ al(Matiyu 12:1-8; Mak 2:23-28)

1 Be, Sabat nalu kurareb Yesuya komatmiŋyagobe wit meteŋ kahalyaŋ kuŋ hinhan. Kuŋheŋyabe komatmiŋ beleŋ wit bilmiŋ kura yadhaniŋde sugula yirke sisihik wok yekeb igineŋnene hinhan. 2 Irkeb Farisi mar kura beleŋyeneŋbe, “Daniŋ geb Sabat nalurebe mata gwahama teŋ hinayiŋ yeŋ bisam irtiŋ goyen teŋ haŋ?”yinamiŋ. 3 Irkeb Yesu beleŋ wol heŋbe, “Deŋbe AlKuruŋyen asaŋde Dewitya kadom yagoya biŋgekamdemata tiyamiŋ gote baraŋmiŋ goyen go mawor po kapyaŋ heŋ nurde haŋyen? 4 DewitbeAl Kuruŋyen ya balem bana hurkuŋbe beret AlKuruŋ untiŋ himam, Al Kuruŋ doloŋ ird irdmata doyaŋ marte kudiŋeŋ goyen yad niriŋ.Irdeb kadom wor yunke namiŋ. Dewitbe Mosebeleŋ gwaha ma teŋ hinayiŋ yitiŋ goyen worgogo tiyyiŋ gega, goke kanduk kura ma kinyiŋ.5Niŋgeb ne Al Urmiŋ gabe Sabat gote miŋ al geb,komatne yago gayenbe Sabat nalure igiŋ gwahagwaha teŋ hinayiŋ yineŋ,” yinyiŋ.

Sabat nalure al haniŋ simsimam kura goyen sopeiryiŋ

(Matiyu 12:9-14; Mak 3:1-6)

6 Be, Sabat nalu hoyaŋde kurare kurab Yudamarte gabu yare hurkuŋ saba tagalde hinhin. Yabana goŋbe al haniŋ yase simsima hitiŋ goyenkura goŋ hinhin. 7 Be, Farisi marya Moseyensaba tagal tagal maryabe daha mat kura Yesugoyen uliŋdemerem yaŋ irniŋ yeŋ nurde hinhan.Niŋgeb Yesu goyen Sabat nalure al guram yirkekentek yeŋ keŋkela keneŋ hinhan. 8 GoyenbeYesube dufaymiŋ bikkeŋ yeneŋ bebak teŋbe alhaniŋ simsimam goyen, “Huwarde al buda diliŋmar ga waŋ huwara,” inyiŋ. Irkeb al go kuŋhuwaryiŋ. 9 Irkeb Yesu beleŋ mel goyen, “Be,gusuŋaŋ kura dire. Moseyen sabarebe Sabatnalureb da matabe igiŋ titek yitiŋ hi? Mataigiŋ ma mata buluŋ? Al garbam miŋyaŋ goyenfaraŋ yurtek ma yeneŋ wasak titeke kamnayiŋ?”yinyiŋ. 10 Gwaha yineŋ gab al buda kuruŋ goyeneŋ tukuŋbe al goyen, “Hange giŋ ira,” inyiŋ.Irkeb haniŋ giŋ irkeb haniŋ gob igiŋ wor po hiriŋ.11 Gega Farisi marya Moseyen saba marya gobebiŋ ar wor po yeke Yesu gobe daha kura irniŋ yeŋyiŋgeŋ uliŋ mere sege iramiŋ.

Yesuyen mere basaŋ mar 12(Matiyu 10:1-4; Mak 3:13-19)

12 Be, nalu kurare kurab Yesube Al Kuruŋ mereire yeŋbe dugu dabayiŋde kura gor hurkuriŋ.Irdeb Al Kuruŋ mere irke kuŋ kuŋ fay uryiŋ.13 Irkeb wampotbe komatmiŋ yago goyen hoyyirke wakeb bana goŋ al 12 po yapat yirde merebasaŋ marmiŋ yiryiŋ. 14 Basiŋa yiryiŋ marbe ga-hade: Saimon deŋem kura Yesu beleŋ unyiŋ gobePita, kuliŋ Andru, Yems, Yon, Filip, Batolomiyu,15Matiyu, Tomas, SaimonyaAlfius urmiŋYemsya.Munaŋ Saimonbe Selot ineŋ hinhan. 16 IrdeYems urmiŋ Yudasyabe Yudas Iskariotya. YudasIskariot gobe kame Yesu niŋ asogo hay hiriŋ.

Yesube garbam mar budam sope yirde hinhin(Matiyu 4:23-25)

17 Be, go kamereb Yesu go mere basaŋ marmiŋgoya tumŋaŋ naŋa bantotore komatmiŋ budamhinhande gor kurkuriŋ. Gorbe Yudia naŋareniŋ marya naŋa bana goŋ taun kuruŋ Yerusalemmat al budam wayamiŋ goyen gor hinhan. Irdemakaŋ siŋare niŋ taun Tairya Saidonya niŋ marbudam wayamiŋ gor hinhan. Taun irawa gobeFonisia naŋa bana go niŋ taun. 18 Be, mel gobeYesuyen saba nurniŋ yeŋ wayamiŋ. Irde gar-bam miŋyaŋbe yeŋ beleŋ gab sope diryeŋ yeŋwayamiŋ. Irkeb uŋgura beleŋ buluŋ yirtiŋ goyenmanaŋ guram yirkeb igiŋ hamiŋ. 19 Irdeb Al

Page 89: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 6:20 86 Luk 6:35Kuruŋyen tareŋbe Yesu ketal urke al garbammiŋyaŋ sope yirke keneŋbe mel gore Yesu sisaŋurde gab igiŋ hiniŋ yeŋ kurut yeŋ hinhan.

Al igiŋ henayiŋya al buluŋ henayiŋya goke taga-lyiŋ

(Matiyu 5:1-12)20 Be, Yesu beleŋ komatmiŋ buda goyen yeneŋ

heŋbe gaha yinyiŋ:“DeŋdettiŋmiŋmoŋmarbeAl Kuruŋbeleŋdoyaŋ

dirde hi geb, goke amaŋeŋ nurde hinayiŋ.21 Deŋ biŋge kamde haŋ marbe kamebe biŋge

keŋkela nene hinayiŋ geb, goke amaŋeŋnurde hinayiŋ.

Deŋ kanduk yeneŋ eseŋ haŋ marbe kamebeamaŋ heŋ hinmaŋ teŋ hinayiŋ geb, gokeamaŋeŋ nurde hinayiŋ.

22 Ne Al Urmiŋ gake teŋ al beleŋ igiŋ ma den-nayiŋ.

Irde, ‘Gebe nende al yara ma ha,’ dineŋdakira teŋ harhok dunnayiŋ, nanyaŋdirnayiŋ,

irde deŋtiŋ buluŋ buluŋ yirde dakiratinayiŋ.

Goyenbe kanduk goke amaŋeŋ nurde hi-nayiŋ.

23 Buluŋ dirde hinayiŋ mar gote asem weŋ worbikkeŋ Al Kuruŋyen mere basaŋ mar bu-luŋ buluŋ po yirde hinhan.

Niŋgeb deŋ wor gwaha dirke goya gokema nurdehinayiŋ. Amaŋ heŋ solok solok yeŋ hi-nayiŋ.

Kanduk gote muruŋgem igiŋbe kame ga AlKuruŋ beleŋ kuruŋ wor po dunyeŋ.

24Munaŋ deŋ hora marbe megen niŋ samuŋ igiŋigiŋ yade goke po amaŋ heŋ haŋ.

Gega kamebe kanduk po yennayiŋ.Niŋgeb goyen goke buniŋeŋ nurde

duneŋ hime.25 Deŋ biŋge igyen igyen keŋkela nen haŋ marbe

kamebe biŋge kamnayiŋ.Niŋgeb goyen goke buniŋeŋ nurde duneŋ

hime.Deŋ megen niŋ mata po gama irde haŋ marbe

goke amaŋ heŋ hinmaŋ teŋ haŋ.Gega kamebe dindikeŋ ge buniŋeŋ nurde

eseŋhinayiŋ. Niŋgeb goyen goke buniŋeŋnurde duneŋ hime.

26 “Deŋ turuŋ dirde haŋ mar gote asem yagobeleŋbe Al Kuruŋyen mere basaŋ mar falkukbikkek goyen turuŋ yirde hinhan. Niŋgeb gayen-ter niŋ dirŋeŋ weŋ beleŋ turuŋ dirke goke

amaŋeŋ nurde haŋ gobe deŋwormere basaŋmarfalkuk yeŋ nurde hime geb, goyen goke buniŋeŋnurde duneŋ hime,” yinyiŋ.

Buluŋ dirde haŋ mar niŋ buniŋeŋ nurd yuneŋhinayiŋ

(Matiyu 5:38-48; 7:12a)27 Irdeb Yesu go sopte po gaha yinyiŋ: “Gega

deŋ merene palŋa irde haŋ mar saba direŋ tihimgeb, keŋkela nurnaŋ ko. Asogo dirde hinayiŋmargoke buniŋeŋ nurde yuneŋ hinayiŋ. Irde deŋniŋ buluŋ nurde hinayiŋ mar gobe igiŋ igiŋ yirdehinayiŋ. 28 Irde al karan durde hinayiŋ mar gobeAl Kuruŋyen tareŋde guram yirde igiŋ igiŋ yirdehinayiŋ. Irde buluŋbuluŋdirdehinayiŋmar gokemanaŋ buniŋeŋ nurdeb Al Kuruŋ gusuŋaŋ irdehinayiŋ. 29 Al kura beleŋ uluŋger seŋ gurkeb,wol ma heŋbe kurhan wor tigiri tiyayiŋ. Al kurameŋe diba uliŋhorge hende niŋ goyen teke goyauliŋhorge biŋde niŋ goyen basiŋa ma irayiŋ. Gomanaŋ nuna ginkeb unayiŋ. 30 Irde al beleŋ detkuraŋ gusuŋaŋ girkeb yunayiŋ. Irdeb al kurabeleŋ dawetge kura tiyyeŋ goke tumulgaŋ tiyeyeŋ deŋdeŋ ma yawayiŋ. 31 Al hoyaŋ beleŋ negwaha nirde hiwoŋ yeŋ nurde ha gwahade goyenpo ge wor al hoyaŋ gwaha yirde hayiŋ.

32 “Al kura deŋ ge amaŋeŋ nurde haŋ margoke po amaŋeŋ nurnayiŋbe Al Kuruŋ beleŋ goketuruŋ diryeŋ yeŋ nurde haŋ? Moŋ, epte moŋ.Farisi mar beleŋ ‘mata buluŋ mar’ yineŋ haŋyenmar manaŋ al kura beleŋ yeŋ ge amaŋeŋ nurkebal goke amaŋeŋ nurde haŋyen. 33 Irde al kura igiŋdirnayiŋ mar go po ga igiŋ igiŋ yirde hinayiŋbeAl Kuruŋ beleŋ goke turuŋ diryeŋ yeŋ nurdehaŋ? Moŋ. Mata gobe megen niŋ mar manaŋgwaha teŋ haŋyen. 34 Irde al kura dawet yuntekewolmiŋeŋ dunnayiŋ yeŋ nurdeya ga dawet yun-nayiŋ gobe Al Kuruŋ beleŋ goke turuŋ diryeŋ yeŋnurde haŋ? Moŋ, epte moŋ. Mata gobe megenniŋ mar wor gwaha ala teŋ haŋyen.

35 “Niŋgeb gwaha titŋeŋbe asogotiŋ yago niŋamaŋeŋ nurde yuneŋ hinayiŋ. Irde igiŋ igiŋyirde hinayiŋ. Irdeb det kura yunteke wolmiŋeŋdunnaŋ yeŋ ma nurdeya gab dawettiŋ yuneŋ hi-nayiŋ. Al Kuruŋ tonŋeŋ yaŋwor po gobe buniŋeŋdufaymiŋ kuruŋ wor po geb, yeŋ amaŋeŋ manurd uneŋ haŋ marya mata buluŋ teŋ haŋ maryagoyen tumŋaŋ buniŋeŋ nurd yuneŋ igiŋ igiŋyirde hiyen. Niŋgeb deŋ beleŋ asogotiŋ gwahayirnayiŋbe Al Kuruŋ beleŋ matatiŋ gote mu-ruŋgem igiŋ goyen kuruŋ wor po dunyeŋ. Irdeb

Page 90: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 6:36 87 Luk 7:6yende dirŋeŋ weŋ diryeŋ. 36 Al Kuruŋ beleŋbuniŋeŋ nurd yuneŋ hiyen gwahade goyen podeŋ manaŋ mel goyen buniŋeŋ nurde yuneŋhinayiŋ,” yinyiŋ.

Kadger mata niŋ buluŋ mat ma tagalayiŋ(Matiyu 7:1-5)

37 Irde meremiŋ sopte basaŋ heŋ gaha yinyiŋ:“Be, deŋbe Al Kuruŋ hihit yeŋ al kurate matagoyen yeneŋbe buluŋ ma igiŋ ma yineŋ hinayiŋ.Irkeb Al Kuruŋ wor gwaha ma diryeŋ. Irdeb alkurate mata keneŋbe dindikeŋde dufayde po algobe buluŋ tiya yeŋ goke ma ineŋ hinayiŋ. IrkebAl Kuruŋwor gwahamadiryeŋ. Irde al kura beleŋbuluŋ buluŋ diryeŋ gega, mata buluŋmiŋ goyenhalde uneŋ hinayiŋ. Irkeb Al Kuruŋ wor matabuluŋtiŋ halde dunyeŋ. 38 Irdeb al kura det kuraŋnurke yeneŋbe dawettiŋ yuneŋ hinayiŋ. Irkeb AlKuruŋ wor dunyeŋ. Yeŋ beleŋ dune yeŋbe kuruŋwor po dunke ep hiyyeŋ gega, go hende soptebak dunyeŋ. Deŋ beleŋ al hoyaŋ dawettiŋ dahadeyuneŋ hinayiŋ gwahade goyen po, Al Kuruŋ worgwahade po dunyeŋ. Dirŋeŋ yunnayiŋbe Al Ku-ruŋ wor gwahade dunyeŋ, munaŋ budam yunkebAl Kuruŋ beleŋ wor budam po dunyeŋ,” yinyiŋ.

39 Irdeb maya mere gayen manaŋ yinyiŋ: “Alkura diliŋ titmiŋ beleŋ kadom diliŋ titmiŋ eptetanarde kuŋ kuŋ beleŋ goyen ikala irde tukuyeŋ?Epte moŋ. Gwaha tiyyeŋbe kuŋ tumŋaŋde metebana yakteŋ gasa yiryeŋ. 40 Saba al kurate ko-matmiŋbe epte ma saba yirde hiyeŋ al goyenfole irnayiŋ. Gega sabamiŋ keŋkela teŋ pasiirnayiŋbe saba yirde hiyeŋ al goyen yara pohenayiŋ. 41 Deŋbe kadtiŋ yagot diliŋde mukuŋyeneŋbe goke yeŋ haŋ gega, daniŋ geb he parwekdiltiŋ pet teŋ hi goyen go ma yeneŋ haŋ? 42 Hehakwa gore diltiŋ pet titiŋ haŋ goyen go mayeneŋya dahade niŋgeb, ‘Kadne, mukuŋ delger higo teŋ siŋa ire,’ innayiŋ? Duliŋ usi mar wor wor,meheŋdebe dindikeŋde diltiŋde niŋ he parwekgo wa yade siŋa yirnayiŋ. Irde gab keŋkelanaŋkeneŋbe kadtiŋde diliŋde mukuŋ goyen igiŋyad siŋa yirnayiŋ,” yinyiŋ.

Heya igineŋya(Matiyu 7:16-20; 12:33-35)

43 Be, sopte gaha yinyiŋ: “He igineŋ kura alma nene hitiŋ gobe he igineŋ al nene hitiŋdegoyenter ma igineŋ hiyyeŋ. Irde gwahade goyenpo, he igineŋ al nene hitiŋ gobe he igineŋ al manene hitiŋ goyenter ma igineŋ hiyyeŋ. 44Niŋgebhebe igineŋ beleŋ gab he gobe igiŋ ma buluŋ

goyen dikala dirke gab keneŋ bebak titek. Fikhe igineŋbe kaŋ hirwaŋeŋ yaŋ hende ma igineŋheŋ haŋyen. Gwahade goyen po, wain igineŋbehe siŋsiŋeŋ mali hereŋ ma igineŋ heŋ haŋyen.45 Gwahade goyen po, al manaŋ da kura biŋdehiyeŋ gobe mohoŋde mat mere gwahade po katkuŋ hiyeŋ. Niŋgeb al igiŋbe biŋde dufay igiŋ haŋgeb, mata igiŋ po teŋ haŋyen. Munaŋ al buluŋbebiŋde dufay buluŋ haŋ geb, mata buluŋ po teŋhaŋyen,” yinyiŋ.

Ya ird ird al irawa(Matiyu 7:24-27)

46 Irdeb sopte gaha yinyiŋ: “Be, deŋbe ‘DoyaŋAl Kuruŋ, DoyaŋAl Kuruŋ,’ nineŋhaŋ gega, daniŋgebmerenema gama irde haŋ? 47Al kura ne hittewaŋ merene nurde gama iryeŋ al gobe gahadeyeŋ momoŋ direŋ tihim. 48 Al gobe ya ire yeŋbetola metemiŋ dukuŋ po taldeb hora po daluŋunyeŋ go gwahade goyen. Niŋgeb naŋa buluŋheke figilu teŋeŋ yaŋ yare go kuyeŋ gega, ya gobetolamiŋ keŋkela yimiytiŋ geb, saŋiŋ huwardehiyeŋ. 49Gega al kura merene nurde ga gama mairyeŋ al gobe al kukuwa kura mulowo hende yairyeŋ go gwahade goyen. Niŋgeb figilu teŋeŋ yaŋkateŋbe ya go tekeb kateŋ buluŋ wor po hiyyeŋ,”yinyiŋ.

7Fuleŋa marte doyaŋ al(Matiyu 8:5-13)

1 Be, Yesu beleŋ al saba yirde hinhin go pasiirdeb mel go yubul teŋ Kapeneam taunde kuriŋ.2 Gorbe Roma gabmanyen fuleŋa marte doyaŋ alkura hinhin. Doyaŋ al goreb meteŋ almiŋ kuragoke igiŋ wor po nurde hinhin gega, garbam bu-luŋ wor po heŋ kameŋ teŋ hinhin. 3Niŋgeb Yesutaunde gor wayyiŋ gote mere momoŋ nurdebYudamarte doyaŋmar parguwak kura goyen kuŋYesu inke waŋ meteŋ alne ga sope iri yeŋ yadyerke wayamiŋ. 4-5Mel go Yesu hitte waŋbe, “Algobe Roma al gega, neŋ Yuda mar niŋ amaŋeŋnurde hiyen. Irde gabu yaniniŋ manaŋ irdedunyiŋ. Yeŋbe al igiŋ wor po. Niŋgeb ge beleŋigiŋ meteŋ almiŋ goyen sope irde unwoŋ worpo yeŋ nurde gago wayhet. Niŋgeb igiŋ kutekwe?” ineŋ parsay iramiŋ. 6 Irkeb Yesubemel goyakwamiŋ.

Be, kuŋ fuleŋa marte doyaŋ al gote ya binderehekeb doyaŋ al gore dufaymiŋ kura kadom weŋmomoŋ yirdeb, “Kuŋ innaŋ,” yinyiŋ. Irkeb Yesu

Page 91: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 7:7 88 Luk 7:28hitte waŋbe, “Kadniniŋ beleŋ kuŋ gaha innayiŋdina: ‘Doyaŋ Al Kuruŋ, ge beleŋ ne al gahadegate yare watek moŋ. Niŋgeb kahaŋge maydewaŋ ma yo. 7 Irde nigeŋ manaŋ al huwak moŋgeb, ge hitte kutek epte moŋ yeŋ nurdeb gagobada hihim. Niŋgeb gor po heŋ mere po tikebmeteŋ alnebe igiŋ hiyyeŋ. 8 Nebe doyaŋ alneryufukde heŋ meremiŋ gama irde himyen. Irdene wor fuleŋa mar kura doyaŋ yirde hime geb, algoyen kura, “Kwa,” inmekeb kuyeŋ, irde al hoyaŋkura, “Waya,” inmekeb wayyeŋ. Irde meteŋ alnemanaŋ, “Gwaha gwaha tiya,” inmeke gwaha potiyyeŋ. Niŋgeb gebe tareŋge yaŋ geb, gor poheŋ duliŋ po mere tiyayiŋ. Irkeb merege nurdebgarbam go meteŋ alne tubul teŋ kuyeŋ,’ yihi,”inamiŋ.

9 Irkeb Yesu go mere gwahade nurdeb dinoŋkok yiriŋ. Irdeb tigiri teŋ al buda kuruŋ gama irdehinhan mar goyen yeneŋ heŋbe, “Fudinde worpo, Israel bana ga niŋ al kura ne niŋ dufaymiŋtareŋ gahade irtiŋ kura ma kinmiŋ. Hubu worpo,” yinyiŋ. 10 Be, keya kwamiŋ mar gob mulgaŋheŋ fuleŋamarte doyaŋ al gote yare kuŋbemeteŋal go igiŋ hiriŋ goyen kenamiŋ.

Beretap kura gote urmiŋ kamtiŋ goyen isaŋ hiriŋ11 Be, Yesu go gwaha teŋ go kamereb taun

deŋem kura Nain gor kuriŋ. Irkeb komatmiŋyagoya al buda kuruŋ go manaŋ gama irdekwamiŋ. 12 Kuŋ hora beleŋ po koya kuruŋ hendewor po kerde milgu irtiŋ taun gote yame kuruŋgoyen binde heŋ hikeb al hakwa kura takteŋmetetiniŋ yeŋ taun biŋde mat teŋ siŋare kateŋ hin-han goyen yenamiŋ. Miliŋbe beretap, urmiŋbeuŋkureŋ gogo po. Taunbana goniŋ al buda kuruŋgob beretap goya kateŋ hinhan. 13 Irkeb DoyaŋAl Kuruŋ Yesu beleŋ beretap go keneŋbe yeŋ gebuniŋeŋ wor po nurdeb, “Eseŋ ma yo,” inyiŋ.14 Irdeb kuŋ sapir go tanaryiŋ. Irkeb al sapir teŋkuŋ hinhan mar gob tek yamiŋ. Irkeb, “Diriŋ, nebeleŋ ginhem geb huwara,” inyiŋ. 15 Irkeb diriŋkamtiŋ go huwarde keperdebemere tiyyiŋ. IrkebYesu beleŋ diriŋ go miliŋ ge tubul tiyyiŋ.

16 Be, al buda gor heŋ go keneŋbe hurkuŋkatteŋ kafura manaŋ heŋbe Al Kuruŋ turuŋ iramiŋ.Irdeb, “Al Kuruŋyen mere basaŋ al saŋiŋmiŋ ku-ruŋ wor po neŋ hitte gago waya. Al Kuruŋbe alyabereyamiŋ faraŋ yure yeŋ gago waya,” yamiŋ.17 Be, Yesu beleŋ al kamtiŋ isaŋ hiriŋ gote meremomoŋbe Yudia naŋaya naŋa biŋyaŋ hinhangoyen nurde tukamiŋ.

Yesuya Yon Baptaisya(Matiyu 11:2-19)

18 Be, Yon Baptaisyen komatmiŋ beleŋ Yesubeleŋ mata teŋ hinhin kuruŋ goke kuŋ Yonmomoŋ iramiŋ. Go nurdeb komatmiŋ irawahoy yirdeb, 19 “Yesu hitte kuŋbe, ‘Hakot al kurawayyeŋ yitiŋ al gobe ge gago ma al hoyaŋ niŋdoyaŋhetek?’ yeŋ gusuŋaŋ iriryeŋ,” yineŋDoyaŋAl Kuruŋ Yesu hitte yad yerke kwaryum. 20 Irkebirem go Yesu hitte kuŋbe, “Yon Baptais beleŋYesu hitte kuŋbe, ‘Hakot al kura wayyeŋ yitiŋ algobe ge gago ma al hoyaŋ niŋ doyaŋ hetek?’ yeŋgusuŋaŋ iriryeŋ dinke gago wayhar,” inaryum.

21 Be, go nalure wor wor goyenbe Yesu beleŋal garbam kurayen kurayen goyen sope yirdehinhin. Irde uŋgura beleŋ al ketal yurtiŋmiŋyaŋ yakira teŋ, al diliŋ titmiŋ manaŋ bu-dam sope yirde hinhin. 22 Niŋgeb Yesu beleŋYonyen komatmiŋ irawa gote mere goyen wolheŋbe, “Mulgaŋ heŋ kuŋbe mata diltiriŋde garyenhar irde mere nurhar goyen Yon momoŋiriryeŋ. ‘Al diliŋ titmiŋbe naŋkenhaŋ, al kahaŋkamtiŋbe huwarde kuŋ haŋ, al busuka miŋyaŋbeigiŋ hahaŋ, al kirmiŋ titmiŋbe mere nurhaŋ, alkamtiŋbe huwarhaŋ, irdeb al buniŋeŋ wor AlKuruŋ beleŋ yumulgaŋ teŋ teŋ mere igiŋ goyennurhaŋ,’ iniryeŋ. 23 Irdeb kuŋbe, ‘Al kura neniŋ dufaymiŋ tareŋ irde go ma katyeŋbe Al Ku-ruŋ beleŋ guram irde tareŋ iryeŋ,’ yihi gwahainiryeŋ,” yinyiŋ.

24Be, YonBaptaisyen komatmiŋ irawa go yubulteŋ kukeb Yesu beleŋ al buda goyen Yon niŋmomoŋyire yeŋbe gaha yinyiŋ: “Deŋbe da kinniŋyeŋ sawsawa po kuruŋ naŋa bana goŋ kwaŋ?Duliŋ yamuŋ meŋe beleŋ tama urtiŋ goyen kin-niŋ yeŋ kwaŋ? 25 Goke moŋ kenem da wor pokinniŋ yeŋ kwaŋ? Al kura umŋa igiŋ titiŋ kurayinniŋ yeŋ kwaŋ? Moŋ. Al horam yaŋ umŋa igiŋteŋ det igiŋ igiŋ niŋ po nurde haŋ marbe megenniŋ doyaŋ mar karkuwaŋyen ya igiŋyaŋ po haŋ.26Goyenbe da kuŋ kinniŋ yeŋ kwaŋ? Al Kuruŋyenmere basaŋ al? Gwaha, fudinde. Gega yeŋbeAl Kuruŋyen mere basaŋ mar hoyaŋ goyen yaramoŋ. Yeŋbe gote folek. 27Al goyen goke teŋbe AlKuruŋyen asaŋde gahade katiŋ hi:‘Mere basaŋ alne teŋ kermeke yeŋ wameheŋ heŋ

kuyeŋ.Yeŋ beleŋ meheŋ heŋ kuŋbe beleŋge sope irde

gunyeŋ,’ yitiŋ hi. Malakai 3:128 Be, yitiŋ gwahade po meteŋ tiyuŋ al gobe alhoyaŋ moŋ, Yon beleŋ tiyuŋ. Niŋgeb fudinde

Page 92: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 7:29 89 Luk 7:47wor po, bere beleŋ kawaŋ yirtiŋ haŋ kuruŋ gayenYonyenmeteŋ go eptema fole irnayiŋ. Yeŋ beleŋmeteŋ tiyuŋ gobe meteŋ hoyaŋ kuruŋ gote folekwor po. Gega yeŋbe ne gayen neŋkela ma heŋ higeb, al kura deŋemmoŋ gega, neŋkela heŋ bebaktiyyeŋ al gobe Al Kuruŋ diliŋdeb Yon goyen folekkinyeŋ,” yinyiŋ.

29 Be, al budamya teks yad yad marya goyenYon hitte baptais tamiŋde geb, Yesu beleŋ Yonniŋ gwaha yeke nurdeb Al Kuruŋyen matabefudinde huwak yamiŋ. 30 Gega Farisi marya Mo-seyen saba marya gobe Yon hitte baptais teŋ teŋge bada hamiŋ geb, Al Kuruŋ beleŋ yeŋ ge dufaykiryiŋ goyen yiŋgeŋ bada heŋ harhok unamiŋ.

31 Be, Yesu beleŋ sopte gaha yiriŋ: “Niŋgebgayenter niŋ marbe da det kura niŋ yeŋ, ‘Yeŋbegwahade,’ yeweŋ? Yeŋbe da kura yara yetek?32 Be, go mar gobe diriŋ kura gabu gasuŋde heŋkari teŋ yiŋgeŋ uliŋ kadommohoŋde teŋ haŋyengo gwahade. Diriŋ gobe kari teŋ heŋya kadomgineŋ teŋbe,‘Neŋ beleŋ buleluŋ fuk irde tikiŋ heŋ dunhet gega

gege ma tahaŋ.Irde esinayiŋ daw yeŋ al hakwa ambo ird irdde

niŋ tikiŋ heŋ dunhet gega ma esahaŋ,’yineŋ kwep kwep yirde haŋyen.

33 Niŋgeb diriŋ teŋ haŋyen gwahade goyen po,mel gobe mere fudinde nurtek ma yirde hi.Niŋgeb Yon Baptais beleŋ beretya wainya maneke keneŋbe, ‘Al gobe uŋguram yaŋ,’ inaŋ.34 Munaŋ ne Al Urmiŋ gabe beretya wainya ne-meke neneŋbe, ‘Al gabe biŋgeya feyare niŋ al worpo. Irde yeŋbe teks yad yad marya Moseyen sabakeŋkela ma gama irde hike “mata buluŋ mar”yineŋ hityen gote kadom,’ nineŋ haŋ. 35 GegaAl Kuruŋ dirŋeŋ weŋbe Yonya neya beleŋ AlKuruŋyen dufay wukkeŋ tagalde haryen goyenfudinde yeŋ nurde haŋ,” yinyiŋ.

Mata buluŋ bere kura gore Yesuyen kahaŋ halyiŋ36 Be, go kamereb Farisi al kura gore, “Wake

yaner kuŋ biŋge netek,” inyiŋ geb, kuŋ Farisi algote yare biŋge niniŋ yeŋ gor hinhan mar goyakeperamiŋ. 37 Taun goyenterbe bere kura goyenmata buluŋ teŋ hike gor niŋmarbe keŋkela nurdeuneŋ hinhan. Be, bere gore Yesube Farisi al goteyare heŋ dula teŋ hi yeke nuryiŋ. Irdeb det kurafimiŋ hamiŋ kusamuŋ wor po goyen yaliŋ igiŋmuŋ alabasta hora beleŋ po irtiŋ bana goŋ hitiŋ

goyen teŋ Yesu hinhin yare gor kuriŋ. 38 IrdebYesu bulgaŋ yitŋeŋ teŋ kahaŋ yimiyyiŋ beleŋ goŋwaŋ huwaryiŋ. Irdeb dokolhoŋ yuguluŋ teŋ esikediliŋ fimiŋ kateŋ Yesu kahaŋ bida yirde hikebtonaŋ yuwalŋeŋ po utma teŋ hinhin. Irdeb Yesupalap wor po irde hinhin geb, goyen ikala irhemyeŋbe kahaŋ u irde tebaŋ irde hinhin. Irdeb detfimiŋ hamŋeŋ igiŋ wor po goyen Yesu kahaŋdewogorde sam iryiŋ.

39 Irkeb Farisi al Yesu hoy irde gargar iryiŋ algore goyen keneŋbe dufaymiŋde po, “Yeŋbe AlKuruŋyen mere basaŋ al manhan bere gwahadebeleŋ sisaŋ nurde hi yeŋ nurdeb bada hawa in-woŋ. Gega bere gobe mata buluŋ bere yeŋ manurde hi geb, gogo keneŋ wasak teŋ hi,” yeŋnuryiŋ. 40 Irkeb Yesu beleŋ dufaymiŋ keneŋbe,“Saimon, nebe mere kura momoŋ gireŋ tihimgeb,” inyiŋ. Irkeb al gore, “Tisa, igiŋge momoŋnira,” inyiŋ. 41 Irkeb Yesu beleŋ gaha inyiŋ: “Alirawa kura al horamyaŋhitte kuŋbe kamegahor-age wol heŋ gunyeŋ ineŋbe hora yawararyum.Al kurabe 500 denari* yawaryiŋ, munaŋ kurabe50 denari yawaryiŋ. 42 Be, al irawa gobe gwahamat kura al gote hora wol hetek ma haryum.Irkeb hora yunyiŋ al gore buniŋeŋ yirdeb goŋmiŋyinyiŋ. Niŋgeb al damiŋ beleŋbe horamiŋ mawol heke goŋmiŋ yinyiŋ al goke amaŋeŋ wor ponurde unyeŋ?” yeŋ gusuŋaŋ iryiŋ. 43 Irkeb Farisial Saimon gore wol heŋbe, “Al hora kuruŋ tiriŋal gore yeŋ nurhem,” inyiŋ. Irkeb Yesu beleŋbe,“Fudinde yaha,” inyiŋ. 44 Irdeb bere go hinhinbeleŋ fulgaŋ kaŋbe Saimon go sopte, “Bere gakenha? Nebe yager wayhem gega, nende matarekahaŋne hal hal fe kura ma nunha. Goyenpogabere gabewaŋ diliŋ fimiŋ beleŋ po kahaŋne haldetonaŋ yuwalŋeŋ beleŋ po utma tiya. 45 Irde gebeyager wayhemyabe pere nirde uluŋner muŋ kurau ma nirha. Gega bere gabe waŋ kahaŋne uirde tebaŋ tiya. 46 Irde gebe yager wayhem gokeamaŋeŋ nurde olip fimiŋ gwahade muŋ kura teŋtonaŋner ma wogorha. Gega bere gabe det fimiŋhamŋeŋ kusamuŋ damum hende wor po goyenkahaŋner wogora. 47 Niŋgeb fudinde ginhem.Bere gabe mata buluŋmiŋ ge goltapŋeŋ wor ponurde hiyen geb, Al Kuruŋ beleŋ mata buluŋmiŋkuruŋ goyen halde unkeb goke amaŋeŋ wor ponurde nuneŋbemata gago tiya. Gega al kuramatabuluŋmiŋge goltapŋeŋmanurdehiyeŋ al gobeAl

* 7:41: Denari: Al beleŋ wampot mat meteŋ teŋbe wawuŋbana naŋa sul yeke bada heŋbe meteŋmiŋ gote muruŋgembe denariuŋkureŋ tiyyeŋ.

Page 93: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 7:48 90 Luk 8:15Kuruŋ beleŋ mata buluŋmiŋ halde unyeŋ goyengoke amaŋeŋ wor po ma nuryeŋ,” inyiŋ. 48 Irdebbere go keneŋ heŋyabe, “Mata buluŋgeb haldegunhem,” inyiŋ. 49 Irkeb Saimon beleŋ hoy yirkewayamiŋ mar gore mere go nurdeb, “Al gabeganuŋ geb, alyen mata buluŋ wor halde himeyeŋ hi?” yeŋ yiŋgeŋ uliŋ mere tiyamiŋ. 50 GegaYesu beleŋ mel go mere teŋ hinhan go haywaŋyirtiŋeŋbe bere goyen, “Gebe ne niŋ dufaygesaŋiŋ irha. Goke teŋ Al Kuruŋ beleŋ gumulgaŋtiya. Niŋgeb bege kamke igiŋ po nurde kwayiŋ,”inyiŋ.

8Yesu gama irde hinhan bere

1 Be, go kamereb Yesu go taunya tiyuŋya kurarmat kurar kuŋbe mere igiŋ Al Kuruŋ beleŋ alyabereyamiŋ doyaŋ yird yird goke momoŋ yirdekuŋhinhin. Goya goyenbemere basaŋmarmiŋ 12gomanaŋ yeŋya kuŋ hinhan. 2 Irde berewor Yesugama irde kuŋ hinhan. Bere kurabe uŋguramyaŋ gega Yesu beleŋ uŋgura yakira tiyyiŋ, irdekurabe garbam miŋyaŋ goyen sope yirke igiŋhamiŋ. Bere goyen kurabe Makdala niŋ Maria.Yeŋbe bikkeŋ uŋgura 7 beleŋ ketal urtiŋ goyenYesu beleŋ uŋgura yakira tike igiŋ hiriŋ. 3 Irdebere kurabe Susanaya Yoanaya. Yoana gote uŋKusabe Herotyen samuŋ doyaŋ ird ird al. Irdebere go po moŋ. Bere budam hoyaŋ manaŋ Yesugama irde kuŋ hinhan. Irdeb yiŋgeŋde horayadetmiŋ budamya gore Yesuya komatmiŋya faraŋyurde yukuŋ hinhan.

Yasuŋ alyen maya mere(Matiyu 13:1-9; Mak 4:1-9)

4 Be, taun kurar niŋ kurar niŋ alya bereyabudam wor po Yesu hitte waŋ gabu irde hinhan.Irkeb maya merere saba gahade yiryiŋ: 5 “Alkura wit muykeŋ tur ire yeŋ meteŋmiŋde kuriŋ.Kuŋ meteŋde muykeŋ go tur irkeb kurabe meteŋsiŋak al kuŋ kuŋ beleŋyaŋ katamiŋ. Irkeb al beleŋgo ma yeneŋ yufuramiŋ. Kurabe nu beleŋ waŋnamiŋ. 6 Munaŋ kurabe megeŋ halgayiŋ horaarat hereŋ katamiŋ. Irdeb kawaŋ hamiŋ gega,megeŋ fimŋeŋ moŋ geb, algup nen kamamiŋ.7Munaŋ kurabe yamuŋ hirwaŋeŋ yaŋ bana kateŋyamuŋ goya tumŋaŋ kawaŋ hamiŋ. Gega yamuŋduwi gore hurkuŋ awrum yurkeb nonbo hamiŋ.8 Be, wit muykeŋ kurabe megeŋ igiŋyaŋ kateŋkawaŋ heŋbe igineŋ budam hamiŋ. Muykeŋuŋkureŋbe 100 igineŋ gwahadehamiŋ,” yiriŋ. Be,

Yesu gob maya mere goyen tagaldeb, “Al kuramere gamiŋ bebak tiniŋ yeŋbe keŋkela palŋa irdenurnaŋ ko,” yiriŋ.

Maya mere igiŋ bebak teŋ teŋ mata(Matiyu 13:10-17; Mak 4:10-12)

9 Irkeb komatmiŋ beleŋ maya mere gote miŋmomoŋ dira ineŋ gusuŋaŋ iramiŋ. 10 IrkebYesu beleŋ gaha yinyiŋ: “Al Kuruŋ beleŋ alyabereyamiŋ doyaŋ yird yird mata gote miŋbe ba-nare hi geb, al hoyaŋ beleŋ epte ma bebak titek.Gega deŋbe Al Kuruŋyen tareŋde miŋ goyen igiŋbebak tinayiŋ. Goyenbe al hoyaŋneniŋmanurdehaŋ marbe mata gote miŋ goyen maya mere matpo momoŋ yirde hime. Go mar gobe merenegama irtek ma yirde hiyen geb, maya mere gonurnayiŋ gega, bebak ma tinayiŋ. Goke teŋbe AlKuruŋyen asaŋde gahade katiŋ hi:‘Mel gobe merene nurde hinayiŋ irde keneŋ hi-

nayiŋ gega, bebak ma po teŋ hinayiŋ,’katiŋ hi,” yinyiŋ. Aisaia 6:9

Yasuŋ alyen maya mere gote miŋ(Matiyu 13:18-23; Mak 4:13-20)

11 Irdeb gaha yinyiŋ: “Be, maya mere gotemiŋbe gahade: wit muykeŋ gobe Al Kuruŋyenmere. 12Muykeŋ beleŋyaŋ kattiŋ gobe al kura AlKuruŋyenmere nurnayiŋ gega, Satan beleŋmerebiŋde hinayiŋ goyen yad siŋa yiryeŋ go gwa-hade. Uŋgura beleŋ al gobe daha mere go nurdeAl Kuruŋ niŋ dufaymiŋ tareŋ irke yumulgaŋtiyyeŋkek yeŋbe gogo gwaha yiryeŋ. 13 Munaŋwit muykeŋ hora hereŋ kattiŋ gote miŋbe alkura Al Kuruŋyen mere tiŋeŋya nurdeb amaŋhenayiŋ. Gega hora arat geb, filginiŋ keŋkela makutiŋ beleŋ teŋ haŋyen go gwahade goyen po, algo manaŋ Al kuruŋyen mere biŋde keŋkela makipiryeŋ. Irde kadila hekeb araŋ po algup nenekamde haŋyen go gwahade goyen po, kandukkura forok yekeb goyare po Al Kuruŋ harhokunnayiŋ. 14 Wit muykeŋ yamuŋ duwi hirwaŋeŋyaŋ bana kattiŋ gobe al kura Al Kuruŋyen merenurnayiŋ gega, megen niŋ samuŋ yad yad niŋ ponurnayiŋ go gwahade. Go mar gobe uliŋde poamaŋ hetek mata go po titek titek yirde hiyeŋ.Irde yeŋ hitte kanduk kura forok yiyyeŋ gokekafura henayiŋ. Gomar gobemegen niŋ det gwa-hade gore dufaymiŋ awrum yirkebwitmuykeŋbeigineŋ henayiŋ gega, nonbo henayiŋ go gwahadegoyen po, merebe nurnayiŋ gega, gote igineŋbekeŋkela ma forok yenayiŋ. 15 Goyenpoga witmuykeŋ megeŋ igiŋyaŋ kateŋ igiŋ ala po kawaŋ

Page 94: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 8:16 91 Luk 8:35heŋ igineŋ budam hamiŋ gobe al kura Al Ku-ruŋyen mere fudinde wor po biŋde kerde gamairde hinayiŋ go gwahade goyen. Irde kandukyeneŋ hinayiŋ gega, saŋiŋ po heŋ kuŋ kuŋbe goteigineŋbe Al Kuruŋ diliŋdebe mata igiŋ igiŋ forokyirde hinayiŋ,” yinyiŋ.

Hulsiyen maya mere(Mak 4:21-25)

16 Irdeb sopte po maya mere hoyaŋ kura gahayinyiŋ: “Al kura hulsi usuŋ urde teŋ kuwe banama kerde hiyen. Irde poŋ bana wor kerde hiyenmoŋ. Gwaha irtiŋeŋbe teŋ omasiŋ hende biŋguŋirde hiyen. Gogab al kura ya bana goŋ waŋbehulsi go kawan heŋ hike kinyeŋ. 17 Gwahadegoyen po, Al Kuruŋ beleŋ yende alya bereyadoyaŋ yird yird mata gote miŋ banare hitiŋ gobekawan hiyyeŋ. Irde matamiŋ epte ma bebak titekgoyen kawan forok yeŋ hike al budam wor poyeneŋ bebak titiŋ ala tinayiŋ. 18 Niŋgeb keŋkelawor po merene palŋa irde nurde hinayiŋ. Alkura biŋdemat fudindewor poAl Kuruŋyenmerenurde hikeb Al Kuruŋ beleŋ meremiŋ igiŋ goyenuneŋ tebaŋ irde hiyeŋ. Munaŋ al kura gwahademoŋ gobe Al Kuruŋyen mere biŋde muŋ kura higoyen wor teŋ siŋa iryeŋ,” yinyiŋ.

Yesuyen miliŋya kuliŋ yagoya(Matiyu 12:46-50; Mak 3:31-35)

19 Be, nalu kurareb Yesu miliŋya kuliŋ weŋyabeleŋ kinniŋ yeŋ Yesu hinhinde gor wayamiŋ.Gega albe budamwor po geb, muŋ kura bindemakwamiŋ. 20 Irkeb al kura beleŋ goyen yeneŋbekuŋ Yesu goyen, “Momkeya kolge weŋya ginniŋyeŋwaŋ siŋare ga haŋ,” inyiŋ. 21 Irkebwol heŋbe,“Mamneya kolne weŋya fudinde wor pobe alyabereya Al Kuruŋyen mere nurde gama irde haŋmar gago,” yiriŋ.

Meŋe kuruŋ Yesu beleŋ inke kamyiŋ(Matiyu 8:23-27; Mak 4:35-41)

22 Be, nalu kurare kurab Yesu beleŋ komatmiŋyago goyen, “Wake fe ala kuruŋ siŋa kurhankuniŋ,” yinyiŋ. Irdeb hakwa kura goyen hendekwamiŋ. 23 Be, kuŋ hinhan goyabe Yesube dukpuirkeb ferd uguŋ po hiriŋ. Goya goyenbe meŋekuruŋ dugure mat katkeb duba huwaryiŋ. Irkebfe beleŋ hakwa bana goŋ hurkuŋ ala heŋ hinhin.Irkeb soŋ po yeŋ miŋmoŋ hamiŋ. 24Gega Yesu gofirtiŋde po hikeb komatmiŋ yago beleŋ keneŋbe,“Doyaŋ al, Doyaŋ al, neŋ miŋmoŋ hiniŋ tihit

niŋ, araŋeŋ huwara,” ineŋ isaŋ hamiŋ. Irkebhuwardeb meŋeya dubaya epte ma tiyaryumgoyen masi yirkeb pultik po yaryum. 25 IrkebYesu beleŋ komatmiŋ yago goyen, “Deŋ gab neniŋ hekkeŋ ma nurde haŋ,” yinyiŋ. Irkeb mel gokafura wor po heŋbe, “Gab da albe gago? Meŋeyamakaŋya manaŋ meremiŋ nurhar!” yeŋ kadomgusuŋaŋ gird tiyamiŋ.

Al uŋgura ketal urtiŋ goyen sope iryiŋ(Matiyu 8:28-34; Mak 5:1-20)

26 Be, meŋe kamkeb mel go kuŋ Galili fe alagoyen siŋa kurhan Gerasa marte naŋare kuŋforok yamiŋ. Go mar gobe Yuda mar moŋ, al miŋhoyaŋ. 27 Be, hakwa go tubul teŋ siŋare kukebtaunde gor niŋ al kura uŋgura budam beleŋ ketalurtiŋ manaŋ hiyen goyen Yesu hitte wayyiŋ. Algobe hiyen kuruŋ gob kupsoŋ po hiyen. Irdebtiyuŋdema ferdehinhin. Mali bembayaŋheŋkuŋhinhin. 28-29 Al gobe uŋgura beleŋ hugiŋeŋ ketalurde mali tukuŋ hinhin. Irkeb gor niŋ mar beleŋbusaharyeŋkek yeŋbe sen po haniŋya kahaŋyafere teŋ doyaŋ irde hinhan. Goyenbe al gobeuŋgura gote tareŋde sen goyen kiriŋtiktuk heŋbeuŋgura gore bul irke naŋa al miŋmoŋ bana kuŋhinhin. Be, Yesu beleŋ al go keneŋbe, “Uŋgura,al go tubul teŋ kat kwa,” inyiŋ. Irkeb al go Yesukeneŋ waŋbe kahaŋ miŋde gor wulgurut yeŋbekekew teŋ, “Yesu, gebe Al Kuruŋ turŋuŋ yaŋ goteUrmiŋ yeŋ nurde guneŋhime. Niŋgeb daha nireŋwayha? Buluŋma nirayiŋ,” ineŋ eseŋmere iryiŋ.30 Irkeb Yesu beleŋ, “Deŋgebe ganuŋ?” inyiŋ.Irkeb al gobe uŋgura budam wor po beleŋ ketalurtiŋ hinhin geb, “Deŋnebe Legiyon,”* inyiŋ.31 Irdeb uŋgura gore, “Uliŋ misiŋ kuruŋ kateŋkateŋ gasuŋde gorma dakira tiyayiŋ,” ineŋ tebaŋirde eseŋ mere iryiŋ.

32 Goya goyenbe bu buda kuruŋ goyen dugudabayiŋde kura gor dula teŋ hinhan. Niŋgebuŋgura goreb, “Ge beleŋ ok dinkeb bu iro kuŋketal yurniŋ,” ineŋ eseŋ mere iramiŋ. Irkeb Yesubeleŋ igiŋ yinyiŋ. 33 Irkeb uŋgura gobe al go tubulteŋ kuŋbe bu buda go ketal yuramiŋ. Irkeb bugo kup yeŋ kuŋ hamulare mat fe ala kurkuŋbe fenene kamamiŋ.

34 Be, bu doyaŋ yirde hinhan mar go matagoyen keneŋbe busaharde taunya tiyuŋyaŋyakuŋbe goke tagalde tukutiŋ ala tiyamiŋ. 35 Irkebal budammata forok yiriŋ goyen kinniŋ yeŋ Yesuhinhinde gor wayamiŋ. Waŋbe al goyen uŋgura

* 8:30: “Legiyon” gob fuleŋa mar buda kuruŋ goke yitiŋ.

Page 95: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 8:36 92 Luk 9:3beleŋ tubul teŋ kukeb igiŋ heŋ dufaymiŋ wukyeke uliŋ umŋa titiŋ manaŋ Yesu kahaŋ miŋdegor keperde hike keneŋbe Yesu niŋ kafura hamiŋ.36 Irkeb al gor heŋ mata forok yeke kenamiŋ margoreb daha mat al go igiŋ hiriŋ goyen momoŋyiramiŋ. 37 Irkeb al buda Gerasa marte naŋareniŋ mar go tumŋaŋ kafura wor po heŋbe Yesugoyen, “Ge goya garmahayiŋ. Dubul teŋ kwa ko,”inamiŋ. Irkeb Yesube al buda goyen yubul teŋkuniŋ yeŋ komatmiŋya hakwa hende hurkamiŋ.

38 Be, mel go yubul teŋ kweŋ tiyyiŋya goyenbesope irke igiŋ hiriŋ al goreb, “Neya kure,” ineŋeseŋ mere iryiŋ. 39 Gega Yesu beleŋ, “Moŋ,tiyuŋger kuŋ Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ girde sopegirke igiŋ haha gayen gor niŋ alya bereyamomoŋyirayiŋ,” ineŋ teŋ kerke kuriŋ. Irkeb al gobe taun-miŋde mulgaŋ heŋ kuŋbe Yesu beleŋ buniŋeŋirde igiŋ iryiŋ goyen gor niŋmar tumŋaŋmomoŋyirde tukutiŋ ala tiyyiŋ.

Bere dirŋeŋ kamtiŋ goya bere kura dandukumiŋyaŋ sope yiryiŋ

(Matiyu 9:18-26; Mak 5:21-43)40 Be, Yesu go mulgaŋ heŋ Kapeneam kukeb

al buda yeŋ ge doyaŋ heŋ hinhan geb, amaŋheŋ waŋ kalyaŋ keramiŋ. 41-42 Goyarebe al kuradeŋembe Yairus gore Yesu hitte wayyiŋ. YeŋbeYuda marte gabu yare gor waŋ haŋyen mar gotedoyaŋ al. Goyenbe wiriŋ uŋkureŋ muŋ gogo podamambe 12 goyen garbam buluŋ wor po heŋkameŋ teŋ hinhin. Niŋgeb al gore Yesu hitte waŋpalap matare dokolhoŋ yuguluŋ teŋbe, “Wernegarbam buluŋ wor po heŋ kameŋ tiya geb, yanerwaŋ guram irayiŋ,” ineŋ eseŋ mere iryiŋ. IrkebYesube yeŋya yamiŋde kure yeŋ kwaryum.

Be, Yesu go al gote yare kuŋ hikeb al budaforfor yamiŋ goreb upepel urde farkaka iramiŋ.43 Goya goyenbe bere kura dama 12 gayen dan-dukumanaŋhiyen goyen al buda kuŋhinhanmargoya kuŋ hinhin. Bere gobe al kura beleŋ eptemawor po sope irtek hinhin. 44 Be, bere gore Yesuharhok beleŋ mat kuŋbe Yesuyen uliŋhor hendeniŋ gote muruŋde sisaŋ uryiŋ. Irkeb goyare podari temeyde hinhin goyen hubu heke nuryiŋ.

45 Be, goya goyen po Yesu beleŋ, “Ganuŋ beleŋsisaŋ nura?” yeŋ al buda goyen gusuŋaŋ yiryiŋ.Irkeb al buda gore, “Neŋ moŋ,” inkeb Pita beleŋhuwardeb, “Doyaŋ Al Kuruŋ, al buda farkakagirde haŋ kuruŋ gab ma yeneŋbe, ‘Ganuŋ beleŋsisaŋ nura?’ yeŋ gusuŋaŋ heŋ ha?” inyiŋ. 46GegaYesu beleŋbe, “Moŋ, fudinde al kura sisaŋ nura.

Irkeb Al Kuruŋyen tareŋ kat kuke nurhem,” yiriŋ.47 Irkeb bere go uliŋde mata forok yiriŋ goyen,“Yesube neneŋ bebak tiya geb, epte ma banakweŋ,” yeŋ nurde barbar yeŋ waŋ Yesu kahaŋmiŋde kateŋ dokolhoŋ yuguluŋ tiyyiŋ. Irdeb albuda kuruŋ goyen diliŋde miŋ daniŋ sisaŋ uryiŋirde goya po igiŋ hiriŋ goyen Yesu momoŋ iryiŋ.48 Irkeb Yesu beleŋ, “Werne, ne niŋ hekkeŋ nurhagoke teŋbeAl Kuruŋ beleŋ sope gira. Niŋgeb begekamke kwayiŋ,” inyiŋ.

49 Be, Yesu beleŋ bere go mere irde hinhingoya goyab al kura Yairusyen yare mat waŋbe,“Wergebe bikkeŋ kama geb, saba al gayen tit-miŋeŋ tuktawaŋ ma irayiŋ. Inke bada hiyyeŋ,”inyiŋ. 50Gegameremiŋ nurdeb Yesu beleŋ Yairusgoyen, “Kandukŋeŋ ma nurayiŋ. Ne niŋ podufayge saŋiŋ irayiŋ. Irkeb werge goyen igiŋhiyyeŋ,” inyiŋ.

51-53 Be, Yesu go kuŋ Yairusyen yare forokyeŋbe alya bereya doloŋde hinhan goyen eseŋepte ma teŋ hike yinyiŋ. Irdeb, “Bada henaŋ.Yeŋbe ma kama. Duliŋ ferde hi,” yinyiŋ. Gwahayinkeb fudinde wor po kamyiŋ yeŋ nurde hin-han geb, mel gore kukuwa wet heŋ hi yeŋ hin-maŋ faykek iramiŋ. Irkeb Yesu go al hoyaŋkura ma yubul tike diriŋ hakwam hinhin banagoŋ hurkamiŋ. Komatmiŋ karwo Pita, YemsyaYonyabe diriŋ gote miliŋya naniŋya po yadebdiriŋ hakwa hinhin bana goŋ hurkamiŋ. 54 Irdebdiriŋ gote haniŋ tanardeb, “Werne, huwara,”ineŋ isaŋ hiriŋ. 55 Irkeb toneŋ mulgaŋ hekebgoya goyen po huwaryiŋ. Irkeb Yesu beleŋ,“Det netek kura unke niwi,” yinyiŋ. 56 Irkebmiliŋya naniŋyamata go keneŋbe diliŋ fotwor poyaryum. Gega Yesu beleŋ, “Mata forok yihi gakego ma tagaliryeŋ,” yineŋ utaŋ yiryiŋ.

9Yesu beleŋ komatmiŋ 12 goyen meteŋ tinaŋ yeŋ

yad yerke kwamiŋ(Matiyu 10:5-15; Mak 6:7-13)

1 Be, go kamereb Yesu beleŋ mere basaŋmarmiŋ 12 goyen hoy yirke waŋ gabu irkebuŋgura kurayen kurayen kuruŋ goyen yakirateŋ teŋ tareŋya garbam sope yird yird tareŋyagoyen yunyiŋ. 2 Irdeb, “Kuŋ Al Kuruŋ beleŋ alyabereyamiŋ doyaŋ yird yird mata goyen tagaldetukuŋ heŋbe garbam mar sope yirde hinayiŋ,”yinyiŋ. 3 Irde gaha yinyiŋ: “Kuniŋ yeŋbe genuŋ,

Page 96: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 9:4 93 Luk 9:23-24kalwa, biŋge, horayabe uliŋhor hoyaŋ ma yawar-nayiŋ. Uliŋhorbe ultiŋde haŋ gogo ep, det hoyaŋwor kura ma po yawarnayiŋ. 4 Tiyuŋ kurar kurakuke al kura beleŋ yaner wanaŋ dineŋ hoy dirkebya hoyaŋde ma kunayiŋ. Uŋkureŋde gor poheŋ heŋbe tiyuŋ go tubul teŋ hoyaŋde kunayiŋ.5Munaŋ tiyuŋ kurar kura kuke gor niŋ mar beleŋmeretiŋ pel irde dakira tikebe, ‘Al Kuruŋyenmerepel irhet,’ yeŋ bebak tinaŋ yeŋbe kahaŋtiŋdetupi yaraŋ tinayiŋ,” yinyiŋ. 6 Be, Yesu beleŋkomatmiŋ yago gwaha yinkeb tiyuŋ kurar kurarkwamiŋ. Irde naŋa kuruŋ goyen kuŋ heŋyabemere igiŋ Al Kuruŋ beleŋ alya bereya yumulgaŋteŋ teŋ goke yitiŋ goyen tagalde saba yirde tukuŋhinhan. Irdeb garbammarmanaŋ sope yirde kuŋhinhan.

Herot beleŋ Yesuyen mere momoŋ nuryiŋ(Matiyu 14:1-12; Mak 6:14-29)

7-8 Be, Galili naŋa doyaŋ al kuruŋ Herot beleŋYesuya komatmiŋ yagoyamata teŋ hinhan kuruŋgoyen nuryiŋ. Yeŋbe bikkeŋ fuleŋa marmiŋyinke Yon Baptais mayke kamyiŋ. Gega al kurabeleŋbe, “Yon Baptais kamuŋ gega, gogo soptehuwarde meteŋ teŋ hi,” yamiŋ. Irde al kurabe,“Al Kuruŋyen mere basaŋ al Elaia forok yeŋbegogo meteŋ teŋ hi,” yamiŋ. Munaŋ kurabe,“Al Kuruŋyen mere basaŋ al bikkek kura goresopte huwarde gogo meteŋ teŋ hi,” yeke Herotgo nurde kukuwamŋeŋ nuryiŋ. 9 Irdeb, “YonBaptaisbe biŋiŋ walmeke kamuŋ. Munaŋ meremomoŋmiŋ nurde hime al gabe ganuŋ?” yeŋYesu goyen kene yeŋ kurut yeŋ hinhin.

Yesu beleŋ al 5,000 paka yiryiŋ(Matiyu 14:13-21; Mak 6:30-44; Yon 6:1-14)

10 Be, Yesuyen mere basaŋ mar go mulgaŋheŋ waŋbe meteŋbe gwaha gwaha titiŋ ineŋ mo-moŋ iramiŋ. Irkeb Yesu beleŋ al hoyaŋbe goryubul teŋbe komatmiŋ yago po yade Betsaidataunde kuriŋ. 11 Gega al buda kuruŋ gob Yesubegor kwa yeŋ nurdeb kame gama yirde kwamiŋ.Irkeb yeneŋbe, “Igiŋgewanaŋ,” yineŋbeAl Kuruŋbeleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ yird yird goke sabayiryiŋ. Irdeb garbam miŋyaŋ igiŋ hiniŋ yeŋnurde hinhan mar goyen sope yiryiŋ.

12 Be, gwaha teŋ teŋbe naŋa sul yeweŋ tikebmere basaŋ marmiŋ aposel 12 gore Yesu hittewaŋbe, “Naŋa neŋ hitere gabe tiyuŋ bindemmoŋgeb, al buda ga yinke taunyaŋ tiyuŋ mukŋeŋyaŋkuŋ yiŋgeŋ biŋge niŋ naŋkeneŋ damu teŋ ne-nayiŋ. Irde goyaŋ po fernayiŋ,” inamiŋ. 13 Irkeb

wol heŋbe, “Moŋ, deŋ beleŋ biŋge kura yunkenenayiŋ,” yinyiŋ. Irkeb mel goreb, “Neŋbeberet siptesoŋoŋyabe makaŋ dapŋa irawaya pohaŋ. Kuŋ hoyaŋ ma damu titekbe gare epte mayiryeŋ,” inamiŋ. 14 Al po kapyaŋ hamiŋbe 5,000gwahade gor hinhan. Be, mel gore gwaha inkebYesu beleŋ, “Al buda ga yinke gabu uŋkureŋde al50 gwahade keperde tukunaŋ,” yinyiŋ. 15 Irkebkomatmiŋ yago goyen yeŋ yinyiŋ gwahade potiyamiŋ. Irkeb al buda kuruŋ goyen Yesu beleŋyiriŋ gwahade po keperde tukamiŋ. 16 Irkeb Yesubeleŋ beret siptesoŋoŋya makaŋ dapŋa irawayagoyen yade kotaŋ kaŋ naŋkiŋde naŋkeneŋ AlKuruŋyen saŋiŋde guram yirdeb yubala teŋ alyunnaŋ yeŋ komatmiŋ yago yunyiŋ. 17 Be, galeheŋ yunke al buda kuruŋ go neneb ep wor ponamiŋ. Irdeb biŋge dikŋeŋ gabu yiramiŋ gobe tiri12 gayen igiŋ makiŋ yirtek hamiŋ.

Pita beleŋ, “Yesu gebe Mesaia,” inyiŋ(Matiyu 16:13-19; Mak 8:27-29)

18 Be, kurareb Yesu go yeŋ uŋkureŋ po heŋ AlKuruŋ mere irde hinhin. Goya goyenbe komat-miŋbe gor hinhan. Irkeb huwardeb, “Al beleŋnebe ganuŋ yeŋ nurd nuneŋ haŋ?” yeŋ gusuŋaŋyiryiŋ. 19 Irkebwol heŋbe, “Al kurabe Yon Baptaisyeŋ haŋ. Kurabe Elaia yeŋ haŋ. Munaŋ al kurabeAl Kuruŋyen mere basaŋ al kura bikkeŋ kamyiŋgoyen sopte huwarde wayuŋ yeŋ nurd guneŋhaŋ,” inamiŋ. 20 Irkeb Yesu beleŋ, “Munaŋ deŋbeganuŋ yeŋ nurd nuneŋ haŋ?” yinkeb Pita beleŋhuwardeb, “Gebe Al Kuruŋ hitte Dumulgaŋ teŋteŋ Al Mesaia, Al Kuruŋ hitte mat wayaŋ yeŋnurde hite,” inyiŋ. 21 Irkeb Yesu beleŋ, “Pitabeleŋ ne niŋ yihi goyen basaŋ heŋ al kura mamomoŋ yirnayiŋ,” yineŋ utaŋ yiryiŋ. 22 Irdebkomatmiŋ yeneŋ heŋbe, “Ne Al Urmiŋ gabe Yudamarte doyaŋ mar parguwak goya Al Kuruŋ doloŋird ird mata doyaŋ marte karkuwaŋmiŋya Mo-seyen saba marya beleŋ nakira teŋ mununkebulne misiŋ kuruŋ kateŋbe kameŋ. Goyenpogakameŋde mat yereŋkek hekeb sopte huwareŋ,”yinyiŋ.

23-24 Be, go kamereb komatmiŋya al gabuiramiŋ marya goyen gaha yinyiŋ: “Al kura gamanirde heŋ kanduk yeneŋbe yiŋgeŋ ge kafura heŋharhok nunyeŋ al gobe kame kanduk kinyeŋ.Munaŋ al kura ne gama nirde kanduk kuruŋteŋ uliŋ misiŋ kateŋ hiyeŋ al gobe kame igiŋhiyeŋ. Niŋgeb al kura ne gama nire yeŋbemegenniŋ dufayyamataya harhok yunyeŋ. Irdeb

Page 97: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 9:25 94 Luk 9:45gise haŋka kanduk yeneŋ hiyeŋ gega, yiŋgeŋ gema nurde gama po nirde hiyeŋ. 25 Goyenbe alkura yiŋgeŋ ge po nurde megen niŋ det kuruŋyawaryeŋ irde kurabe deŋem yaŋ hiyyeŋ gega, AlKuruŋyen bearar bana heŋ kame gotemuruŋgembuluŋ tiyyeŋbe daha tiyyeŋ? Gobe igiŋ moŋ,buluŋ wor po. 26 Niŋgeb al kura ne niŋ memyaheŋ merene harhok unyeŋbe kame ne Al Urmiŋgare wor al goyen keneŋbe go ma nurde unhemineŋ harhokne uneŋ. Ne Al Urmiŋ gabe neyaNanneyabe miyoŋmiŋ yago wukkeŋ wor poyagote tareŋ turŋuŋ yaŋ manaŋ kateŋ goyenterbegogo gwaha tiyeŋ. 27 Goyenpoga deŋ gar haŋgayen kurabe goma kamdeya Al Kuruŋ beleŋ alyabereyamiŋdoyaŋ yird yird goyen kennayiŋ. Meregabe fudinde wor po dinhem,” yinyiŋ.

Yesu uliŋ hoyaŋ hiriŋ(Matiyu 17:1-8; Mak 9:2-8)

28 Be, Yesu beleŋ mere tiyyiŋ go kuŋ naŋa fay8 gwahade kamereb Al Kuruŋ mere ire yeŋbePita, Yonyabe Yemsya po yadeb doŋdoŋde kuragor hurkuriŋ. 29 Irdeb gor Al Kuruŋ mereirde hinhin goyabe dinsok hoyaŋ wor po hiriŋ.Irkeb uliŋhormiŋbe dagamel go gwahade hiriŋ.30-31 Goya goyenbe Moseya Elaiaya gore bemelpo forok yeŋbe Yesuya mere teŋ hinhan. Iremgobe Al Kuruŋyen tareŋ turŋuŋ yaŋ wor pogore ketal yurtiŋ. Irde Yesube Al Kuruŋ beleŋbikkeŋ dufaymiŋ kiryiŋ go gwahade po gama irdeYerusalem gor kamde Naniŋ hitte mulgaŋ hiyyeŋgoke mere sege iramiŋ.

32 Be, haŋkapya Yesu go Al Kuruŋ mere irdehinhinyabe Pitaya kadom waraŋya gobe dukpukbuluŋ po yirkeb arkup teŋ hinhan. Gega biŋ bakyeke naŋkeneŋbe Yesube saŋiŋmiŋ turŋuŋ yaŋwor po heŋ al irawa goya huwarde hike yenamiŋ.33 Be, Moseya Elaiaya gore Yesu tubul teŋ kureŋtikeb Pita beleŋ, “Doyaŋ al, naŋa gabe igiŋ worpo. Gar hiniŋ. Niŋgeb igiŋ dinkeb deŋ karwo goteheŋ heŋ gasuŋ kura yirniŋ. Gasuŋ kurabe ge niŋ,kurabeMose niŋ, munaŋ kurabe Elaia niŋ,” inyiŋ.Be, Pita gobe mere tiyyiŋ kuruŋ goyenbe gwahayihim yeŋ ma nurdeya mere tiyyiŋ.

34 Be, Pita mere teŋ hinhin goya goyabe gagapbeleŋ waŋmel goyen aw yuryiŋ. Irkeb komatmiŋkarwo goyen gagap bana goŋ hokoyaŋ heŋ kafurawor po hamiŋ. 35 Irkeb al melak kura gagap banagor mat mere teŋbe, “Al gabe Urne. Meteŋnetiyyeŋ yeŋ ne beleŋ po tapat irde basiŋa irmiriŋ.Niŋgebmeremiŋnurde gama irdehinayiŋ,” yiriŋ.

36Be, mere nuramiŋ go kamere naŋkeneŋbe Yesupo hike kenamiŋ. Irdeb mata forok yiriŋ goyengoke al hoyaŋ momoŋ ma yiramiŋ. Biŋde ponurde hinhan.

Diriŋ uŋguram yaŋ guram iryiŋ(Matiyu 17:14-21; Mak 9:14-29)

37 Be, fay urkeb doŋdoŋde gor mat Yesu goPita, Yemsyabe Yonya irde katamiŋ. Katkeb alkarim ma Yesu hitte waŋ gabu iramiŋ. 38 Irkebal buda kuruŋ bana goŋ mat al kura beleŋ nenini yeŋ uguŋ po, “Tisa, urne gabe uŋkureŋ pogeb, gigeŋ kenwoŋ yeŋ nurde hime. 39 Yeŋbeuŋgura beleŋ ketal urde buluŋ buluŋ irkeb bemelpo kekew teŋ hiyen. Irde teŋ megen temeykeyoryor yeŋ dadilok peltek yeŋ hiyen. Uŋgurago urne tubul ma teŋbe buluŋ buluŋ irde hiyen.Niŋgeb urne go keneŋ sope irwoŋ yeŋbe gagoeseŋ mere girde hime. 40 Uŋgura goyen takiratinaŋ yeŋ komatge yago eseŋ mere yirhem gega,tuŋaŋ urmaŋ urmaŋ bada hahaŋ,” inyiŋ. 41 IrkebYesu beleŋ wol heŋbe, “Deŋ gayenter niŋ mar,dahade niŋgeb dufaytiŋ ne niŋ muŋ kura tareŋma irde haŋ? Saba dirmaŋ dirmaŋeŋ, tonaŋtiŋtareŋ wor po! Gayak ga ma neya hityen gega,hako po haŋ. Daha naŋa ga saba dirmeke wukyenayiŋ?” yinyiŋ. Irdeb al goyen, “Urge go teŋgar waya,” inyiŋ. 42 Be, diriŋ goyen naniŋ beleŋteŋ Yesu hitte waŋ hikeyab uŋgura gore diriŋgo teŋ megen temeyke yoryor yeŋ hinhin. GegaYesu beleŋ uŋgura go ineŋ teŋ takira teŋ diriŋgoyen sope irdeb naniŋ ge tubul tiyyiŋ. 43 Irkebal buda kuruŋ goremata go keneŋbe Al Kuruŋyensaŋiŋbe kuruŋ wor po yeŋ dinoŋ kok yamiŋ.

Yesu kamyeŋ goyen goke sopte komatmiŋ momoŋyiryiŋ

(Matiyu 17:22-23; Mak 9:30-32)Irdeb goke dufay heŋ tagalde epte ma teŋ

hinhan goya goyenbe Yesu beleŋ komatmiŋ yagogoyen, 44 “Mere direŋ tihim gayen keŋkela nur-naŋ ko. Ne Al Urmiŋ gabe al kura beleŋ asogohaniŋde niryeŋ,” yinyiŋ. 45 Gega mel gobe Yesumere tiyyiŋ goyen miŋ gwahade niŋ dina yeŋbebak ma tiyamiŋ. Mere tiyyiŋ gote miŋbe AlKuruŋ beleŋ bana kerkeb miŋ gwahade yeŋ manuramiŋ. Irdeb asogo haniŋde niryeŋ meremiŋgoke kafura heŋ gote miŋ niŋ gusuŋaŋ ird ird niŋkama hamiŋ.

Ganuŋbe kuruŋ?(Matiyu 18:1-5; Mak 9:33-37)

Page 98: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 9:46 95 Luk 10:746 Be, kurarebe Yesuyen komat buda goyen

ganuŋbe doyaŋ al hiyyeŋ yeŋ yiŋgeŋ uliŋ ge mane teŋ kadom mohoŋde tiyamiŋ. 47 Irkeb Yesubeleŋmel gote dufaymiŋ yeneŋ bebak teŋbe diriŋkura teŋ gegelhek beleŋ mat kerke huwaryiŋ.48 Irkeb gaha yinyiŋ: “Diriŋ dirŋeŋ gahadebepalap ma yirde haŋyen. Gega al kura beleŋne niŋ teŋ al hoyaŋ kura diriŋ gahade gayengargar iryeŋbe al go po moŋ, ne manaŋ gargarniryeŋ. Munaŋ al kura ne gargar niryeŋbe nepo moŋ, Al Kuruŋ nad nerke wamiriŋ al goyenwor gargar iryeŋ. Niŋgeb deŋ bana gayen alkura dufaymiŋde yiŋgeŋ bande irde kadom faraŋyuryeŋ al gobe Al Kuruŋ diliŋdeb al deŋem yaŋkuruŋ wor po yeŋ kinyeŋ,” yinyiŋ. 49 Irkebkomatmiŋ kura Yon beleŋ huwardeb, “Doyaŋ AlKuruŋ, al kura beleŋ deŋge urdeb, ‘Yesu deŋemdedinhem niŋ, kat kunaŋ’ yineŋ uŋgura yakira teŋhiyen. Gega yeŋbe neŋ meteŋ teŋ kuŋ hite banagaŋ niŋ al moŋ geb, meteŋmiŋ goyen bada hawaineŋ utaŋ irtiŋ,” inyiŋ. 50 Irkeb Yesu beleŋ wolheŋbe, “Al kura asogo ma dirde hi al gobe deŋfaraŋ durde hi geb, utaŋ ma irnayiŋ,” yiriŋ.

Samaria mar kura Yesu pel iramiŋ51 Be, Yesu go kamde mulgaŋ heŋ Naniŋ

Al Kuruŋ hitte hurkutek nalu go binde bindeheŋ hikeb Yerusalem kuŋ kuŋ niŋ wor po biŋhuwaryiŋ. 52 Irdeb beleŋ kuŋ heŋyabe komatmiŋkura yeŋ wa meheŋ heŋ Samaria naŋa bana goŋniŋ tiyuŋde kura gor biŋgeya ferd ferd gasuŋyasope yirnayiŋ yinke yeŋ wa meheŋ heŋ kwamiŋ.53 Gega gor niŋ marbe Yesu goyen Yerusalemkuŋ hi yeke nurdeb Yesuya komatmiŋya goyentiyuŋmiŋdewaŋ heŋ heŋ ge igiŋma nurdeb, “Garma wanayiŋ,” yinamiŋ. 54 Irkeb mulgaŋ heŋ Yesuhitte kuŋ momoŋ irkeb Yesuyen komatmiŋ kuraYemsya Yonya beleŋ nurdeb, “Doyaŋ Al Kuruŋ,igiŋ Al Kuruŋ gusuŋaŋ iryeke naŋkiŋde mat kakteŋ kerke kateŋ mel go kumga yiryeŋ?” ineŋgusuŋaŋ iraryum. 55 Gega Yesu beleŋ fulgaŋkaŋbe yineŋ teŋ, “Bada hiri,” yinyiŋ. 56 Irdebkomatmiŋya tiyuŋ hoyaŋde kwamiŋ.

Yesu gama irniŋ yeŋbe det kura yubul tinayiŋ(Matiyu 8:19-22)

57 Be, Yesube komatmiŋ yagoya kuŋ hikeyabeal kura gore waŋbe, “Nebe ge kuŋ heŋ taha kuruŋgobe gama po girde kuŋ heŋ,” inyiŋ. 58 Irkeb Yesubeleŋ wol heŋbe, “Kulu duwibe ferd ferd gasuŋmiŋyaŋ, nu wor hagam yaŋ. Gega ne Al Urmiŋgabe goŋ kura ferde usaŋ hetek gasuŋnemmoŋ,”

inyiŋ. 59 Irdeb al hoyaŋ kura goyen, “Gama nira,”inyiŋ. Irkeb al goreb, “Doyaŋ Al Kuruŋ, araŋma. Kuŋ adone wa teŋ mete teŋ gab waŋ gamagireŋ,” inyiŋ. 60 Irkeb Yesu beleŋ wol heŋbe, “Alkamtiŋ gobe tubul tike al toneŋ kamtiŋ ne niŋma nurde haŋ mar gore teŋ mete tinaŋ. Mu-naŋ gebe kuŋ Al Kuruŋ beleŋ yende alya bereyadoyaŋ yird yird mata goke tagalde tukayiŋ,” in-yiŋ. 61 Gwaha inkeb al hoyaŋ kura beleŋ nurdeb,“Doyaŋ Al Kuruŋ, nebe gama gireŋ. Goyenpogakuŋ diriŋmiŋneya tayne yagoya gwaha tiyeŋ ti-him yineŋ gab waŋbe gama gireŋ,” inyiŋ. 62 Irkebwol heŋbe, “Al kura bulmakaw beleŋ yuluŋ teŋhike megeŋ ilde haŋyen det tanarde hiyeŋ algoyen harhok beleŋ naŋkeneŋ hiyeŋ gobe eptema meteŋ keŋkela tiyyeŋ. Gwahade goyen po,al kura Al Kuruŋyen meteŋ tiye yeŋbe detmiŋyubul teŋmeteŋ tiyyeŋ gega, det yubul titiŋ gokeuguŋ po nurde hiyeŋ al gwahade gobe epte ma AlKuruŋ niŋ meteŋ tiyyeŋ,” inyiŋ.

10Yesu beleŋ al 72 yad yerke kwamiŋ

1 Be, go kamereb Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ alhoyaŋ 72 wor yapat yirde taunya naŋaya yeŋkutekyaŋ goyen irawam irawam yeŋ wa meheŋheŋ kunaŋ yeŋ hulyaŋ yiryiŋ. 2 Goyarebe gahayinyiŋ: “Alya bereya Al Kuruŋyen mere nurtekmar gobe wit igineŋ sak naŋare sak yeŋ tukuŋhaŋyen go gwahade haŋ gega, meteŋ marbe bu-dam moŋ. Niŋgeb meteŋ gote miŋ al DoyaŋAl Kuruŋ gusuŋaŋ irnayiŋ. Irkeb meteŋ marbudam yad yerke alya bereya yad yad meteŋ goteŋ hinayiŋ. 3Deŋbe sipsip dirŋeŋ tareŋ miŋmoŋgo gwahade goyen kulu duwi kahal bana daddermeke kuniŋ tahaŋ geb. Goyenpoga kafura mahenayiŋ. 4 Be, kuniŋ yeŋbe kalwa, lawa miliŋ,kahaŋ basaŋ kura ma yawarnayiŋ. Irde kuŋ alkura beleŋyaŋ yeneŋ goya ulyaŋde gor huwardemere ma yirnayiŋ. Moŋgo meteŋ teŋ teŋ nalubeheŋ ga moŋ hubu hiyyeŋ geb.

5 “Be, al kurate yare hiniŋ yeŋ yamiŋdehurkuŋbe, ‘Al Kuruŋ beleŋ ya bana haŋ margate biŋ yisikamke igiŋ hinayiŋ,’ ineŋ gab hurku-nayiŋ. 6 Irke ya gote miŋ al gore deŋ ge amaŋeŋnuryeŋbe deŋ beleŋ Al Kuruŋyen saŋiŋde guramirde tareŋ irnayiŋ gote igineŋbe yeŋ hitte forokyiyyeŋ. Munaŋ gwahade ma diryeŋ gob igineŋgobe dindikeŋ hitte mulgaŋ heŋ tareŋ diryeŋ.7 Be, al kura beleŋ yaner tumŋaŋ hiniŋ yeŋ hoy

Page 99: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 10:8 96 Luk 10:23-24dirkeb ya uŋkureŋde gor po hinayiŋ. Ya kurarmat kurar ma kuŋ hinayiŋ. Irde al gore biŋgeyafeya kura dunkeb bada ma heŋ mali po nenehinayiŋ. Deŋbe Al Kuruŋyen meteŋ mar geb,meteŋ teŋ hite goke damu dira yeŋ nurdeb nenehinayiŋ.

8 “Be, kuŋ taunde kura forok yeke al gor niŋbeleŋ gargar dirde det kura yawaŋ diltiŋ maryerde nenaŋ dinkeb mali po nene hinayiŋ. 9 Irdegor niŋ mar kura garbam miŋyaŋ yeneŋbe AlKuruŋyen saŋiŋde sope yirde hinayiŋ. Irdeb, ‘AlKuruŋ beleŋ doyaŋ dird dird nalube binde worpo hihi,’ yineŋ hinayiŋ. 10 Munaŋ taun kurarkura kuke meretiŋ ma nurde gargar ma dirkebtaun bana go niŋ beleŋyaŋ kuŋ gaha yineŋ gabetaun go tubul teŋ kunayiŋ: 11 ‘Deŋbe Al Kuruŋyenmere pel irhaŋ geb, deŋbe neŋya moŋ. Niŋgebkahaŋniniŋde niŋ tupi busaŋ hihit. GoyenbeAl Kuruŋ beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ yird yirdnalu gobe binde wor po hihi geb, mata teŋ haŋgobe nurde ga teŋ hinaŋ ko,’ yineŋ hayhay yirdehinayiŋ. 12 Fudinde wor po dineŋ hime. Taungoyenter niŋ marbe kame Al Kuruŋ beleŋ aligiŋya buluŋya pota yiryeŋ nalureb mata bu-luŋmiŋ gote muruŋgem buluŋ wor po tenayiŋ.Bikkeŋ Sodom taunde niŋ mar beleŋ mata buluŋteŋ hinhan gote muruŋgem tamiŋ gote folek worpo tenayiŋ geb,” yinyiŋ.

13 Irdeb sopte gaha yiriŋ: “Be, ne beleŋ Yudamar moŋ al miŋ hoyaŋ haŋyen taun TairyaSaidonya gor kuŋmata tiŋeŋ forok yirmiriŋman-han mel gob araŋ po bebak teŋ mata buluŋmiŋge kandukŋeŋ wor po nurde amil erekkek horyirde tupi sam teŋ mata buluŋmiŋ yubul teŋ AlKuruŋ niŋ biŋ mulgaŋ hewoŋ. Gega deŋ Yudamar Korasin taundeya Betsaida taundeya haŋmarbe ne beleŋ mata tiŋeŋ kurayen kurayen teŋhimeke neneŋ bebak titek yara gega, gwaha mateŋ asogo nirde haŋ. Niŋgeb deŋ Yuda martemata gwahade goke Al Kuruŋ beleŋ biŋ ar yekegote muruŋgem buluŋ wor po dunyeŋ geb, gokebuniŋeŋ nurd duneŋ hime. 14 Tairya Saidonyataunde niŋ marbe mata buluŋ gote muruŋgemyawarnayiŋ. Gega deŋ Yuda mar merene pel irdehaŋyen gote muruŋgembe yende folek, buluŋwor po. 15 Irde deŋ Kapeneam taunde niŋ mar,deŋbe dindikeŋ, ‘Neŋbe deŋniniŋ yaŋ,’ yeŋ turuŋturuŋ teŋ Al Kuruŋ niŋ bitiŋmulgaŋma heŋ haŋ?Al Kuruŋ beleŋ demeyke kak ala bana kurkunayiŋgeb,” yinyiŋ.

16 Irde sopte gaha yinyiŋ: “Al kura deŋ meretike nuryeŋ gobe merene nurde hi yeŋ nurduneŋ. Munaŋ al kura deŋ dakira tiyyeŋ gobe nenakira tiyyeŋ. Irde nakira tiyyeŋ al gobe hulyaŋnirkewamiriŋ al goyen takira tiyyeŋ geb,” yinyiŋ.Be, komatmiŋ 72 go gwaha yineŋbe yubul tikekwamiŋ.

17 Be, Yesuyen komat 72 go bur yeŋ kuŋmeteŋ teŋ kuŋ hinhan. Meteŋ teŋ kuŋ kuŋmeteŋmiŋ pasi irdeb amaŋ wor po heŋ mul-gaŋ heŋ waŋbe, “Doyaŋ Al Kuruŋ, uŋgura wortareŋger yakira titekeb mereniniŋ nurdeb yineŋhinhet goyen po gama irde hinhan,” inamiŋ.18 Gwaha inkeb wol heŋbe, “Deŋ meteŋ teŋ hin-hanya Satanyen tareŋbe dagamel teŋ bemel pokattiŋ yara saŋiŋmiŋ hubu heke kinmiŋ. 19 Ganurnaŋ. Ne beleŋ tareŋ kuruŋ wor po dunhem.Niŋgeb uŋgurabe al buluŋ yirtek tareŋ miŋyaŋkunereya misiŋ kalpaŋya yara gega, igiŋ yufurkateŋ kuŋ hinayiŋ. Irdeb asogotiŋ Satanyen saŋiŋgoyen fole wor po irnayiŋ. Det kura beleŋ eptema buluŋ dirnayiŋ geb. 20 Gega uŋgura beleŋmeretiŋ nurde busaharke goke amaŋeŋma nurdehinayiŋ. Al Kuruŋ dirŋeŋ weŋ hitiŋ gobe detkuruŋ wor po yeŋ goke amaŋeŋ nurde hinayiŋ,”yinyiŋ.

Yesu beleŋ Naniŋ Al Kuruŋ amaŋeŋ nurd unyiŋ(Matiyu 11:25-27; 13:16-17)

21 Be, goya goyenbe Holi Spirityen tareŋdeYesu go amaŋ wor po heŋbe, “Adone, gebe naŋk-iŋya megeŋya gote Doyaŋ Al Kuruŋ. Gebe alyiŋgeŋ dufaymiŋ wukkek yeŋ nurde haŋ maryaalyen saba karkuwaŋ yawartiŋ marya hittebemeteŋ teŋ hime kuruŋ gate miŋ goyen banakerde hayen. Gega diriŋ beleŋ naniŋya miliŋyahitte tawuŋ hitiŋ yara al kura yiŋgeŋde tareŋdeepte moŋ yeŋ nurde Al Kuruŋyen faraŋ niŋnaŋkeneŋ haŋ mar hitte saŋiŋge yikala yiraŋgoke amaŋeŋ wor po nurde turuŋ girde hime.Fudinde, buniŋeŋgebe kuruŋ geb, mata gwahadeforok iraŋ. 22 Adone beleŋbe det kuruŋ gayendoyaŋ yird yird meteŋ gobe ne nunyiŋ. NebeyendeUrmiŋworpo geb, yeŋpo ga keŋkela nurdenuneŋ hi. Al hoyaŋbe gwahade ma nurd nuneŋhaŋ. Irde Nannebe neya al ne beleŋ basiŋa yirdehime marya beleŋ po ga nurd uneŋ hite. Alhoyaŋbe gwahade moŋ,” yiriŋ.

23-24 Irdeb Yesu go fulgaŋ kaŋbe komatmiŋyago yeneŋbe yeŋ muŋ po yapat yirde gahayinyiŋ: “Bikkeŋ Al Kuruŋyen mere basaŋ marya

Page 100: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 10:25 97 Luk 11:2doyaŋ mar karkuwaŋya budam beleŋ det deŋyeneŋ haŋ gayen yentewoŋ yeŋ nurde hinhan.Goyenbe go ma yeneŋya kamamiŋ. Mere deŋnurde haŋ gayen wor nurtewoŋ yeŋ nurde hin-han. Goyenbe go ma nuramiŋ. Niŋgeb deŋ keneŋhaŋ det gayen kennayiŋ marbe goke amaŋeŋnurde hinayiŋ,” yinyiŋ.

Samaria naŋare niŋ al gote maya mere25Be, kurarebeMoseyen sabamar al kura beleŋ

Yesuyen dufaymiŋ tuŋaŋ urde kene yeŋ waŋbe,“Tisa, daha teŋbe Al Kuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋmata goyen nere hiyyeŋ?” inyiŋ. 26 Irkeb Yesubeleŋ wol heŋbe, “Moseyen sabarebe daha yitiŋhi? Daha mat kapyaŋ heŋ hayen?” inyiŋ. 27 Irkebal gore wol heŋbe, “ ‘Al Kuruŋbe gere Doyaŋ AlKuruŋ geb, bege, tonge, saŋiŋgeyabe dufaygermat wor po yeŋ ge nurde hayiŋ. Irdeb al hoyaŋniŋbe gigeŋ ge nurde hayen gwahade goyen ponurde yuneŋ hayiŋ,’ gwahade yitiŋ hi,” inyiŋ.28 Irkeb wol heŋbe, “Mere gobe fudinde wor powol haha. Niŋgeb kuŋ yaha gwahade teŋ hayiŋ.Irkeb Al Kuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ mata goyengere hiyyeŋ,” inyiŋ.

29 Irkeb al go sikkeŋ tagalke nurdeb yiŋgeŋalu ure yeŋbe, “Niŋgeb al dahadebe kadne yeŋnureŋ?” inyiŋ. 30 Irkeb daha mat kura inmekebebak tiyi yeŋbe Yesu beleŋ baraŋ kura gahadetagalyiŋ: “Be, kurare kurab al kura Yerusalemtaun tubul teŋ Yeriko taunde kurkuŋ hinhin.Irkeb belenbe kawe mar beleŋ tanarde detmiŋyugu teŋmayke kamde dagi tikeb tubul teŋ busa-haramiŋ. 31Goyarebe Al Kuruŋ doloŋ ird irdmatadoyaŋ al kura beleŋ goyen po gama irde kurkuriŋ.Gega kuŋ al belen hinhin go keneŋbe go makenhem kenhem irde siŋa urde fole irde kuriŋ.32 Be, go kamereb Liwai mar al kura Al Kuruŋyenya balem bana meteŋ teŋ hiyen gore beleŋ goyenpo kurkuriŋ. Kurkuŋ al go kinyiŋ, goyenbe yeŋwor keneŋ keneŋbe beleŋ siŋa urde fole irdekuriŋ. 33 Gega irem go kamereb Samaria naŋareniŋ al kura beleŋ goyen po kuŋbe al go kinyiŋ.Samaria niŋ marya Yuda maryabe awalikde mahaŋyen. Gega Samaria al gore Yuda al goyenkeneŋbe buniŋeŋ wor po nuryiŋ. 34 Irdeb olipfimiŋya wain fimiŋya beleŋ dagi tiriŋyaŋ goyensam yirdeb mala teŋ unyiŋ. Irdeb al go isaŋ heŋdoŋkimiŋ hende kerdeb teŋ kuriŋ. Kuŋbe ya kuraal mali damu teŋ ferde haŋyende gor tukuŋbegor sope irde doyaŋ irde hinhin. 35 Irde ferd fayurke kwe yeŋbe ya doyaŋ al goyen silwa hora

irawa uneŋbe, ‘Al ga doyaŋ irde hayiŋ. Hora gahubu hekeb gigen hora beleŋ faraŋ urde hayiŋ.Kame mulgaŋ heŋ waŋ gab wol heŋ guneŋ geb,’inyiŋ,” yiriŋ. 36 Irdeb Yesu beleŋbeMoseyen sabatagal tagal al goyen, “Al damiŋbe kawe mar beleŋbuluŋ irke dagi kuruŋ tiriŋ al gote kadom yeŋnurde ha? Al Kuruŋ doloŋ ird ird mata doyaŋal ma Liwai al ma Samaria niŋ al goyen?” ineŋgusuŋaŋ iryiŋ. 37 Gwaha inkeb Moseyen sabamar al goreb, “Buniŋeŋ nurd uneŋbe faraŋ uryiŋal gobe kadom yeŋ nurhem,” inyiŋ. Irkeb Yesubeleŋ wol heŋbe, “Ge wor kuŋbe mata gwahadegoyen teŋ hayiŋ,” inyiŋ.

Yesu beleŋ Martaya haymiŋ Mariayat yare kuriŋ38 Be, go kamereb Yesu go komatmiŋ yagoya

Yerusalem kuŋ heŋya tiyuŋde kura gor forokyekeb bere kura deŋembeMarta gore Yesu goyenyamiŋde hoy irke kuriŋ. 39 Kuŋ gor heŋ Yesubeleŋ mere tikeb Marta haymiŋ deŋembe Mariagobe Doyaŋ Al Kuruŋ kahaŋ miŋde keperdemeremiŋ palŋa irde hinhin. 40Gega babamMartagobe Yesuya komatmiŋ yago goke biŋge gitik irdekayeŋ teŋ hinhin geb, bitbutŋeŋ wor po nurdehinhin. Gega haymiŋ beleŋ faraŋ ma urkeb Yesuhitte kuŋbe, “Doyaŋ Al Kuruŋ, haynebe faraŋ manurde hi gake buniŋeŋ ma nurde nuneŋ ha? Inkefaraŋ nuri!” inyiŋ. 41 Irkeb Doyaŋ Al Kuruŋbeleŋ wol heŋbe, “Marta, gebe megen niŋ detmali kuruŋ gake uguŋ po dufay heŋbe begerkandukŋeŋ nurde ha. 42 Al beleŋ tetek det igiŋwor po gobe uŋkureŋ po hi. Mariabe det igiŋgoyen tihi. Niŋgeb al kura beleŋ epte ma goraŋiryeŋ,” inyiŋ.

11Al Kuruŋ mere ird ird mata(Matiyu 6:9-13; 7:7-11)

1 Be, nalu kurareb Yesu go naŋa kurar kuragor heŋ Al Kuruŋ mere irde hinhin. Be, AlKuruŋ mere irde hinhin go pasi irkeb komatmiŋkura goreb, “Doyaŋ Al Kuruŋ, Yon Baptais beleŋkomatmiŋ yago Al Kuruŋ mere ird ird mata sabayiryiŋ gwahade goyen neŋ wor saba dira,” inyiŋ.

2 Irkeb Yesu beleŋbe, “Al Kuruŋ mere irniŋyeŋbe gahade mere irde hinayiŋ:‘Ado, gebe tareŋge turŋuŋ yaŋ wor po. Niŋgeb

turuŋ girde hitek.Irde ge beleŋ doyaŋ dird dird mata gobe megen

gar kawan heŋ kuruŋ hiyyeŋ.

Page 101: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 11:3 98 Luk 11:243 Irde naŋkahalmiŋ naŋkahalmiŋ biŋgebe gwa-

hade nene hinayiŋ yeŋ nurd ga duneŋhayiŋ.

4 Neŋbe al hoyaŋ beleŋ buluŋ dirde haŋ goyenhalde yuneŋ hite geb, ge beleŋ wor nendemata buluŋ halde dunayiŋ.

Irdeb mata buluŋ titek dufay go walde duneŋhayiŋ. Irkeb gwaha ma titek,’ yeŋgusuŋaŋ irde hinayiŋ,” yinyiŋ.

5-6 Irdeb sopte gaha yinyiŋ: “Be, deŋ gayenal kadtiŋ kura goyen beleŋ gisaw waŋ yatiŋdeforok yekeb wawuŋ biŋde goyen al kadtiŋ hoyaŋkura yamiŋ binde hiyeŋ go hitte kuŋbe, ‘Kadnekura gayamuŋ ga yaner waya gega biŋgenemmoŋ. Niŋgeb beret karwo gwahade kura nunkeyukuŋ une yeŋ ge hitte wayhem. Kame ga wolheŋ guneŋ geb,’ innayiŋ. 7 Irkeb al gore yabiŋdemat, ‘Yamebe bikkeŋ taŋ saŋiŋ irhem, irdebdiriŋmiŋnebe ferhaŋ geb. Moŋgo ne huward mi-giriŋ timekeb diriŋmiŋne huwarnak geb. Biŋgema guneŋ. Bada heŋ mulgaŋ hawa,’ inyeŋ.8 Gega fudinde dineŋ hime. Al gobe bada maheŋ gusuŋaŋ irde tebaŋ irde hiyeŋ. Irkeb yeŋbeal kadne go yeŋ nurde goke teŋ biŋge gogo maunyeŋ. Al gore gusuŋaŋ irde tebaŋ iryeŋ goketeŋbe huwarde yeŋ nurde wayyeŋ goyen unyeŋ.

9-10 “Goke teŋbe gago momoŋ dirde hime: alkura beleŋ det kuraŋ nurde Al Kuruŋ gusuŋaŋirkeb unyeŋ. Irde det kuraŋ naŋkeneŋ kurutyekeb ikala iryeŋ. Irde yeŋ beleŋ doyaŋ irdehi gasuŋ bana goŋ hurkuŋ hurkuŋ yame maydetebaŋ irkeb yame hol ird unyeŋ. Niŋgeb deŋ wordet kuraŋ nurde Al Kuruŋ gusuŋaŋ irtiŋde pohikeb yeŋ beleŋ dunyeŋ. Det goke naŋkeneŋ ku-rut yitiŋde po hikeb dikala diryeŋ. Irde yeŋ beleŋdoyaŋ ird ird gasuŋ bana goŋ hurkuŋ hurkuŋyame mayde tebaŋ irkeb yame hol irde dunyeŋ.

11 “Deŋ gayen kura urtiŋ yago beleŋ makaŋdapŋa niŋ gusuŋaŋ dirke gayen igiŋ kunere yun-nayiŋ? 12 Irde tatirok bilmiŋ niŋ dinke gayen igiŋmisiŋ kalpaŋ yunnayiŋ? Epte ma gwaha tinayiŋgeb. 13 Deŋ mata buluŋ mar wor diriŋtiŋ yagobeleŋ det kuraŋ yekeb det igiŋ po yunniŋ yeŋnurde haŋyen. Niŋgeb Nantiŋ Al Kuruŋbe deŋmegen niŋ mar gote folek geb, Holi Spirit niŋgusuŋaŋ irkeb det hoyaŋ ma dunyeŋ. Holi Spiritpo dunyeŋ!” yinyiŋ.

Yesuya Belsebulya(Matiyu 12:22-30; Mak 3:20-27)

14 Be, nalu kurarebe Yesu beleŋ al kura uŋgu-ramyaŋmerema teŋhinhin goyen sope ire yeŋbeuŋgura go takira tikeb al gobe mere tiyyiŋ. Irkebal buda kuruŋ go mata goyen keneŋbe diliŋ fotyamiŋ. 15 Gega al kurabe, “Uŋgurar kuruŋmiŋBelsebul beleŋ tareŋ irkeb gogo uŋgura yakirateŋ hi,” yamiŋ. 16 Munaŋ al kurabe gwaha irdemerem yaŋ irniŋ yeŋbe, “Mata tiŋeŋ Al Kuruŋbeleŋ po ga irtek kura forok irke kinniŋ,” inamiŋ.

17 Goyenbe Yesu gobe al dufay heŋ hinhangoyenyeneŋbebak teŋbe gaha yinyiŋ: “Tiyuŋku-ruŋ kura bana al beleŋ yiŋgeŋ uliŋ kadom asogogird teŋ bur yenayiŋ gobe saŋiŋ ma heŋ tumŋaŋbuluŋhenayiŋ. Irde almiŋ uŋkureŋwor gwahadepo, yiŋgeŋ uliŋ kadom asogo gird teŋ bur yenay-iŋbe tumŋaŋ mugol nenayiŋ. 18 Niŋgeb gwa-hade goyen po Satan beleŋ uŋgura yeŋ yufukdehaŋ goyen buluŋ buluŋ yiryeŋbe dahadem tareŋhenayiŋ? Epte moŋ. Mere ga tihim gabe deŋbeleŋ ne niŋ yeŋ, ‘Uŋgurayen kuruŋmiŋ Belsebulgote tareŋde uŋgura yakira teŋ hi,’ yekeb gagodinhem. 19 Deŋ beleŋ ne niŋ yeŋ gwahade yeŋhaŋ gega, deŋ gama dirde haŋ mar wor uŋgurayakira teŋ haŋyen goyenbe ganuŋyen saŋiŋdeyakira teŋ haŋyen? Belsebulyen tareŋde ma AlKuruŋyen tareŋde? Mel gobe, ‘Uŋgura yakira teŋteŋ saŋiŋbeAl Kuruŋhittematwaŋhi,’ yeŋnurdehaŋ geb, deŋ beleŋ ne nineŋ haŋ gobe usi worpo yeŋ nurd dunnayiŋ. 20 Al Kuruŋ beleŋ doyaŋdird dird mata bikkeŋ deŋ hitte forok yitiŋ higoyen kawan ird irdmiŋbe ne beleŋ Al Kuruŋyensaŋiŋde uŋgura yakira teŋ himyen gogo.

21 “Be, al tareŋ kura fuleŋare niŋ det yadeyamiŋ doyaŋ irde hikeb al kura beleŋ samuŋmiŋgo epte ma kawe tiyyeŋ. 22Gega al hoyaŋ kura algote tareŋ folek gore waŋbe fuleŋare niŋ detmiŋgo hende saŋiŋ heŋ hiyen goyen goraŋ irde may-deb samuŋmiŋ yade yukuŋ kadom yagoya galehenayiŋ. Niŋgeb gwahade goyen po, tareŋnebeuŋgura gote folek geb, alya bereya uŋgura beleŋyade buluŋ buluŋ yirde hiyen goyen yumulgaŋteŋ hime.

23 “Be, al kura ne niŋ ma heŋ haŋ marbeasogone. Irde al kura Al Kuruŋ hitte al yukuŋyukuŋ niŋ faraŋma nurde haŋmarbe al bur yirdemeteŋ go buluŋ irde haŋ yeŋ nureŋ.

24 “Be, uŋgura kura al uliŋde niŋ takira tikekat kuyeŋ gobe mali naŋa al ma hitek bana goŋkuŋ usaŋ heŋ heŋ gasuŋ niŋ naŋkeneŋ kuŋ hiyeŋ.Gega gasuŋ kura ma keneŋbe, ‘Bikkeŋ hinhem

Page 102: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 11:25 99 Luk 11:42

gasuŋde gor mulgaŋ heweŋ,’ yiyyeŋ. 25 Irdebmulgaŋ heŋ waŋbe gasuŋ bikkek gobe haldeharaŋ heŋ sope irtiŋ kinyeŋ. 26 Irdeb kuŋbesopte uŋgura 7 yende tareŋ folek goyen yupi teŋtumŋaŋ waŋbe al goyen ketal urnayiŋ. Gwahairkeb al gobe haŋkapya hinhin gwahade moŋ,buluŋ wor po hiyyeŋ,” yinyiŋ.

27Be, bere kura gore al buda bana goŋ heŋ Yesumere teŋ hinhin go nurdeb, “Bere kawaŋ gerdesiŋsilaŋ giryiŋ gobe amaŋ hiyyeŋ,” inyiŋ. 28 IrkebYesu beleŋ wol heŋbe, “Alya bereya Al Kuruŋyenmere nurde gama irde haŋ mar go gab amaŋeŋnurde hinayiŋ,” inyiŋ.

Mata tiŋeŋ Al Kuruŋ po forok yirtek niŋ gusuŋaŋiramiŋ

(Matiyu 12:38-42; Mak 8:12)29 Be, al budam wor po waŋ gabu irdeb kalyaŋ

kerkeb Yesu beleŋ yeneŋbe gaha yiriŋ: “Gayenterniŋ alya bereya gabe dufaymiŋya matamiŋyabebuluŋ wor po. Mel gobe mata tiŋeŋ Al Kuruŋbeleŋ po ga irtek goke po gusuŋaŋ heŋ haŋ.Goyenbe bikkeŋ Al Kuruŋyen mere basaŋ al Yonahitte mata tiŋeŋ kura forok yiriŋ gwahade goyenne hitte forok yiyyeŋ goyen po ga kennayiŋ. Matatiŋeŋ hoyaŋ kura ma kennayiŋ. 30Bikkeŋ Yonabemakaŋ dapŋa kuruŋ wor po gore tohogo tikenaŋkahal karwo gayen biŋ bana heŋ ga katyiŋgoyen tagalke Niniwe taunde niŋ mar tumŋaŋ AlKuruŋyen saŋiŋ bebak tiyamiŋ. Gwahade goyenpo, ne Al Urmiŋ hitte mata tiŋeŋ kura forokyiyyeŋ goyen alya bereya gayenter niŋ gayenkennayiŋ. 31 Bikkeŋ Solomon beleŋ Israel naŋadoyaŋ irdehinhinyabenaŋa gisawniŋ doyaŋberekuruŋ Siba beleŋ Solomonyen dufaymiŋ wukkeŋgoyen nure yeŋ wayyiŋ. Gega alya bereya gayen-ter niŋ gabe ne Solomonyen dufay folek garesaba yirde hime gega, go ma nurde haŋ. Niŋgebkame Al Kuruŋ beleŋ al igiŋya buluŋya pota yirdyird nalurebe doyaŋ bere Siba beleŋ huwardebmerene ma nurde haŋ mar gayen merem yaŋyiryeŋ. 32 Irde Niniwe taunde niŋ mar gobeYona beleŋ kuŋ Al Kuruŋyen mere basaŋ heŋtagalkeb mata buluŋmiŋ yubul teŋ Al Kuruŋ niŋbiŋmulgaŋhamiŋ. Gega alya bereya gayenter niŋgabe ne saba teŋ hime gabe Yonayen saba folekgega, go ma nurde haŋ. Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋal igiŋya buluŋya pota yird yird nalurebe Niniweniŋ mar beleŋ huwardeb merene ma nurde haŋmar gayen miŋge yirnayiŋ,” yiriŋ.

Uliŋde niŋ hulsi(Matiyu 5:15; 6:22-23)

33 Irde sopte gaha yiriŋ: “Al kura hulsi yusuŋyurde ga banare ma yerde haŋyen. Irde koroŋpo aw ma yurde haŋyen. Gwaha yirtiŋeŋbe yadehulsi kawan yentek gasuŋde gor yerde haŋyen.Gogab al beleŋ ya bana waŋbe hulsi melak kawanpo heŋ hike kennayiŋ. Gwahade goyen po,merenebe kawan po tagalde hike nurde hinayiŋ.34 Irde diltiŋbe ultiŋ kuruŋ gote hulsi yara.Niŋgeb diltiŋ igiŋ hikebhulsi beleŋ ya banamelakheŋ wuk yiyyeŋ go gwahade, neneŋ keŋkelabebak teŋ merene beleŋ dufaytiŋya matatiŋyagoyen wuk wor po yiryeŋ. Munaŋ diltiŋ buluŋbemerene bitiŋ bana ma hi niŋgeb, dufaytiŋyamatatiŋya gobe kidoma beleŋ po makiŋ hiyyeŋ.35Goke teŋbe hulsi go kamkeb bitiŋ bana kidomapo makiŋ hiyyeŋkek geb, keŋkela heŋ doyaŋyirde hinayiŋ. 36 Merene deŋ bana hulsi melakheŋ wuk yitiŋ yara hiyeŋbe kidoma muŋ kuragor ma hiyeŋ gwahade goyen po dufay buluŋyamata buluŋya miŋmoŋ hinayiŋ. Deŋ hitte hulsimelak heŋ wuk wor po yiyyeŋ gwahade po,merene beleŋ dufaytiŋya matatiŋya wukkeŋ worpo yiryeŋ,” yinyiŋ.

Farisi marya Moseyen saba marya gote mata bu-luŋ

(Matiyu 23:1-36; Mak 12:38-40; Luk 20:45-47)37 Be, Yesu beleŋ meremiŋ pasi irkeb Farisi al

kura gore, “Wake yaner kuŋ biŋge nere,” ineŋbeyamiŋde kuŋ keperdeb dula tiyyeŋ tiyaryum.38 Gega Yesu beleŋ Yuda marte matare haniŋma haldeya biŋge neke keneŋbe diliŋ fot yiriŋ.39 Irkeb Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ gaha inyiŋ: “DeŋFarisi marbe koroŋya gisuya siŋak beleŋ po haltiŋyara teŋ haŋ. Gega bitiŋdebe kudiŋ matayamata buluŋ kurayen kurayen kuruŋ gore makiŋhitiŋ haŋ. 40 Duliŋ kukuwa wor wor, Al Kuruŋultiŋ siŋare niŋ iryiŋ gore po bitiŋ manaŋ iryiŋ.41Niŋgebultiŋya bitiŋyaAl Kuruŋdiliŋdewukkekhiniŋ yeŋbe al buniŋeŋ det niŋ amu heŋ haŋ margoyen fudinde mat po faraŋ yurde hinayiŋ.

42 “Deŋ Farisi marbe paŋiŋ meteŋ teŋbe Mo-seyen saba keŋkela gama irniŋ yeŋ paŋiŋ kurayenkurayen goyen pota yirke kuŋ buda 10 hekebbuda uŋkureŋbeAl Kuruŋniŋ uneŋhaŋyen. Gegaal hoyaŋ faraŋ yurtiŋeŋbe buluŋ yirde goke kan-dukŋeŋ ma nurde haŋyen. Irde bitiŋde mat AlKuruŋ niŋ amaŋeŋ ma nurde haŋ. Niŋgeb kamegote muruŋgem buluŋ tenayiŋ goke buniŋeŋ

Page 103: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 11:43 100 Luk 12:5nurde duneŋ hime. Niŋgeb al hoyaŋ faraŋ yurdyurdmata goyen teŋ hinayiŋ. Irde Al Kuruŋ galakird irdmata goyenwor badamaheŋ gwaha po teŋhinayiŋ.

43 “Deŋ Farisi marbe gabu yatiŋyaŋ kuŋ aldeŋem yaŋ beleŋ keperde hitek gasuŋyaŋ pokepertek yeŋ nurde haŋyen. Irde al budam kuŋwaŋ teŋ haŋyen gasuŋyaŋ kuŋ hitekeb al beleŋpalap dirde pere dirde hinaŋ yeŋ nurde haŋyen.Niŋgeb kame mata buluŋtiŋ gote muruŋgembuluŋ tenayiŋ geb, goke buniŋeŋ nurde duneŋhime.

44 “Deŋ Farisi marbe al hakwa yerde hitiŋhorabok bikkek kura megeŋ beleŋ sam irtiŋ gebal beleŋ ma nurdeya goyen hereŋ kuŋ haŋyengo gwahade goyen, siŋare mat deneŋmiŋbe alhuwak mata buluŋtiŋ miŋmoŋ yara. Niŋgeb deŋbeleŋ al buluŋ yirde haŋ goyenma nurdeya gamadirdeb yeŋ wor buluŋ heŋ haŋyen. Niŋgeb kamemata buluŋtiŋ gote muruŋgem buluŋ yawar-nayiŋ goke buniŋeŋ nurd duneŋ hime,” yiriŋ.45 Irkeb Moseyen saba keŋkela nurtiŋ al kuragoreb, “Tisa, Farisi mar po yinhem yeŋ nurha,goyenbe neŋ Moseyen saba mar manaŋ sukaldirha geb,” inyiŋ. 46 Irkeb Yesu beleŋ wol heŋbe,“Deŋ Moseyen saba marbe saba kura al beleŋgama irtek meteŋeŋ wor po goyen supahakdeyerde haŋyen. Gega dindikeŋbe saba uŋkureŋmuŋ kura ma gama irde haŋyen. Niŋgeb kamemata buluŋtiŋ gote muruŋgem buluŋ yawar-nayiŋ goke buniŋeŋ nurd duneŋ hime.

47-48 “Deŋ Moseyen saba marbe Al Kuruŋyenmere basaŋmar porofet bikkeŋ asetiŋ yago beleŋgasa yirke kamamiŋ mar goyen palap yirhet yeŋmetemiŋ haraŋ heŋ umŋa yirde haŋyen. Gegane beleŋ deneŋmiŋbe ayaŋ yerde haŋ yeŋ nurdduneŋ hime. Irde asetiŋ yago beleŋ Al Ku-ruŋyen mere basaŋ mar gasa yirde hike kamdehinhan goyen igiŋ po yirde hinhan yeŋ nur-deb gogo metemiŋ umŋa yirde haŋ yeŋ deneŋhime. Niŋgeb kame gote muruŋgem buluŋ worpo yawarnayiŋ goke buniŋeŋ nurd duneŋ hime.49 Deŋ beleŋ gwaha tinayiŋ goke Al Kuruŋ du-faymiŋ wukkek beleŋbe, ‘Porofet yagoya Mesa-iayenmere basaŋmar aposel yagoya yad yermekeYuda mar hitte kunayiŋ. Irkeb kurabe gasa yirkekamnayiŋ. Munaŋ kurabe buluŋ buluŋ yirke uliŋmisiŋ kateŋ hinayiŋ,’ yiriŋ. 50Niŋgeb bikkeŋ worpo porofet yago gasa yirke kamde hinhan matagoyen waŋ waŋbe gayenter manaŋ gwahade pogeb, mel gote dari wok yamiŋ gote kanduk

gobe deŋ Yuda mar gayenter niŋ beleŋ tenayiŋ.51 Fudinde wor po dineŋ hime. Deŋ gayenterniŋ Yudamarbe Adam urmiŋ Abel kamyiŋde matwaŋ waŋ Al Kuruŋ niŋ det kumga teŋ uneŋ uneŋgasuŋya gasuŋ himamya kahalte mayke kamyiŋal Sekaraia gotemuruŋgembuluŋwor po tenayiŋgeb.

52 “Deŋ Moseyen saba marbe alya bereya AlKuruŋyen mere nurde bebak teŋ dirŋeŋ weŋ heŋheŋ beleŋ goyen pet yirde haŋ. Niŋgeb kame gotemuruŋgem tenayiŋ goke buniŋeŋ nurd duneŋhime. Deŋbe Al Kuruŋ hitte kuŋ kuŋ beleŋ goyenma gama irde haŋ. Irde al hoyaŋ Al Kuruŋ hittekuŋ kuŋ beleŋ go manaŋ pet pet yirde haŋ,”inyiŋ.

53-54 Be, Yesu gob gasuŋ goyen tubul teŋ hoy-aŋde kukeb Farisi marya Moseyen saba maryabeleŋ asogowor po irdeb daha kura yekebmeremyaŋ irde merere kertek yeŋ gusuŋaŋ kurayenkurayen irde hinhan.

12Farisi marte mata buluŋ ma gama irnayiŋ(Matiyu 10:26-27)

1 Be, goyenterbe al budam wor po waŋ Yesuhinhinde gor gabu iramiŋ geb, kadom ufurdguneŋ teŋ hinhan. Irkeb Yesu beleŋ mere miŋure yeŋbe komatmiŋ yagowa gaha yinyiŋ: “Beretkaŋ kaŋdeniŋ guramyisbe dirŋeŋmuŋpopalawabana kerkeb hilyaŋ kuyeŋ gwahade goyen po,Farisi marte usi matamiŋ gore al budam buluŋyirde haŋyen. Go mar gobe mata buluŋ teŋhaŋyen gega, siŋare mat yeneŋmiŋbe al huwakyara. Niŋgeb mel goke keŋkela heŋ ga hinayiŋ.2 Al kura bana kuŋ balmiŋde mata teŋ hinayiŋkuruŋ gobe kamebe kawan heke al nurde pasihenayiŋ. 3 Niŋgeb mere kura wawuŋde al madeneŋ haŋ yeŋ tinayiŋ gobe fay urke naŋkahaldeal hoyaŋ beleŋ yeke nurnayiŋ. Irde mere kurabana kuŋ ya biŋde sisure yenayiŋ gobe al hoyaŋbeleŋ al diliŋde kawan wor po tagalnayiŋ.

4 “Kadne yago, al beleŋmudunke kamdekamdeniŋ kafura ma henayiŋ. Yeŋbe ultiŋ go po buluŋyirnayiŋ, munaŋ go kamere tontiŋbe epte madaha wet kura yirnayiŋ. 5 Gega kafura irtekal goke momoŋ direŋ tihim. Al Kuruŋ po gakafura irde hinayiŋ. Yeŋ po gab al gasa yirkekamkeb toneŋbe kak hugiŋeŋ hitek alare goryemey yemey tareŋ miŋyaŋ. Fudinde wor podinhem geb, yeŋ niŋ po ga kafura heŋ hinayiŋ.

Page 104: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 12:6 101 Luk 12:286 Nu mukŋeŋ siptesoŋoŋbe hora mulowom podamu teŋ haŋyen. Gega Al Kuruŋbe nu mukŋeŋgwahade goyen uŋkureŋ muŋ kura niŋ biŋ sirma yeŋ hiyen. 7 Tonaŋtiŋ yuwalŋeŋbe budamwor po, epte ma kapyaŋ hetek gega, Al Kuruŋbetonaŋtiŋ yuwalŋeŋbe gwahade haŋ yeŋ nurde hi.Gwahade goyen po Al Kuruŋbe deŋ ge biŋ sir mayeŋ hi niŋgeb, kanduk yeneŋ yeneŋ goke kafuramahenayiŋ. DeŋbeAl Kuruŋ diliŋde samuŋ tareŋyara, nu mukŋeŋ budam gote folek wor po geb.

Yesu niŋ tagal tagal mata(Matiyu 10:32-33; 12:32; 10:19-20)

8 “Fudindeworpodineŋhime. Al kura al hoyaŋdiliŋde, ‘Nebe Yesu nurd uneŋ hime,’ yiyyeŋbekame ne Al Urmiŋ gare wor Al Kuruŋyen miyoŋdiliŋ mat, ‘Al gobe nere,’ yeweŋ. 9Munaŋ al kuraal diliŋ mat, ‘Nebe Yesu ma nurde uneŋ hime,’yiyyeŋ al gobe kame ne wor Al Kuruŋyen miyoŋdiliŋde, ‘Al gobe go ma nurd uneŋ hime,’ yeweŋ.

10 “Be, al kura ne Al Urmiŋ gayen nanyaŋniryeŋ gobe Al Kuruŋ pohogay irkeb igiŋ haldeunyeŋ. Gega al kura Holi Spirit sukal iryeŋ gobeAl Kuruŋ beleŋ mata buluŋmiŋ goyen epte mawor po halde unyeŋ.

11 “Be, al beleŋ ne niŋ igiŋ ma nurde meremyaŋ dirde dukuŋmerere derkeb Yudamarte gabuyayaŋ niŋ doyaŋ marya megen niŋ doyaŋ markarkuwaŋ diliŋde huwarnayiŋ goyabe daha matdindikeŋ ge teŋ mere titek yeŋ goke uguŋ podufay ma henayiŋ. 12 Goyarebe Holi Spirit beleŋmerebe gwahamat yenayiŋ yeŋdufaytiŋde bebakdiryeŋ geb,” yinyiŋ.

Horam yaŋ al gote maya mere13 Be, al kura gabu iramiŋ bana gore huwardeb,

“Tisa, ge beleŋ dadane inkeb det adodere yerdehitiŋ goyen pota irdeb yende yawardeb nerebenuni,” inyiŋ. 14 Irkeb Yesu beleŋ wol heŋbe,“Ganuŋbeleŋ dertemere nurde sope irde dettiriŋpota ird ird al niruŋ geb, gago waŋ gusuŋaŋ nirdeha?” inyiŋ. 15 Irdeb gor gabu iramiŋ mar goyenyeneŋ heŋyabe, “Al beleŋ megen niŋ samuŋyahoraya budam yawarnayiŋ gega, gore Al Kuruŋdiliŋde fudinde wor po igiŋ heŋ heŋ mata goyenepte ma yunyeŋ. Niŋgeb keŋkela heŋ ga hinayiŋ.Moŋgo megen niŋ samuŋ kurayen kurayen yadyad niŋ uguŋ po dufay henayiŋ geb,” yinyiŋ.

16 Be, go kamereb maya mere mat gaha yinyiŋ:“Horamyaŋ al kura gotemeteŋde biŋge karimmaigineŋ hamiŋ. 17 Irkeb al gobe biŋde po, ‘Biŋgeyerd yerd ya hoyaŋ miŋmoŋ geb, daha tiyeŋ?’

yeŋ dufay heŋ hinhin. 18 Irdeb, ‘Biŋge yerd yerdya bikkek gayen yupew yurdeb karkuwaŋ yireŋ.Irdeb biŋgeneya samuŋneya tumŋaŋ bana goŋyereŋ. 19 Niŋgeb nebe biŋge budam wor po geb,dama budamgoyen hitek, araŋma hubu henayiŋ.Niŋgeb heŋ heŋnebe igiŋ po heŋ. Dula teŋ,fe nene, amaŋ hende po heŋ,’ yiriŋ. 20 “GegaAl Kuruŋ beleŋ, ‘Gebe kukuwa wor po! Haŋkawawuŋbe tonge temeke kamayiŋ. Irkeb detgekuruŋ gigeŋ ge nurde gitik tiyaŋ gobe ganuŋbeleŋ yawaryeŋ?’ inyiŋ. 21 “Niŋgeb al kurayiŋgeŋ ge uguŋponurdebmegenniŋ samuŋyadehiyeŋ gega, Al Kuruŋ niŋ ma nuryeŋ, irde yeŋge meteŋya mataya igiŋ ma teŋ hiyeŋ al gobegwahade goyen po iryeŋ,” yinyiŋ.

Megen niŋ det goke ma nurde hinayiŋ(Matiyu 6:25-34)

22 Be, gwaha yiriŋ kamereb Yesu beleŋ ko-matmiŋ yago goyen gaha yinyiŋ: “Niŋgeb deŋbemegen gar heŋya, ‘Daha mat biŋge yade netek,irde ulniniŋdeb da yade yertek?’ yeŋ goke uguŋpo ma dufay henayiŋ. 23 Biŋgebe igiŋ gega, gorepo epte ma heŋ heŋtiŋ igiŋ iryeŋ. Ultiŋ umŋamanaŋ gwahade po ultiŋ igiŋma yiryeŋ. 24Be, nuniŋ nurnaŋ. Yeŋbe biŋge ma harde haŋyen. Irdesak yeke yade yadi yerd yerd ya miŋmoŋ gega, AlKuruŋ beleŋ paka yirde hiyen. Al Kuruŋ beleŋnu wor gogo keŋkela doyaŋ yirde hiyen. Munaŋdeŋbe nu gote folek wor po. Niŋgeb dahadem AlKuruŋ beleŋ dubul tike biŋge kamnayiŋ? Eptemoŋ geb. 25 Deŋ gayen kura megen gar heŋ heŋniŋ uguŋ po dufay kuruŋ henayiŋbe igiŋ nalutiŋgoyen muŋ kura siŋgir irde sobamde hinayiŋ?Epte moŋ! 26Be, dindikeŋmegen gar heŋ heŋ na-lutiŋ epte ma siŋgir irnayiŋ kenem daniŋ geb dethoyaŋ kuruŋ goke uguŋ po dufay heŋ haŋyen?

27 “Be, yamuŋ fugala yeneŋmiŋ igiŋ muŋ gokenurnaŋ. Yeŋbe uliŋ umŋa niŋ meteŋ ma teŋuliŋhor kuramagada yirde haŋyen. Gega fudindepo dineŋ hime, bikkeŋ Israelyen doyaŋ al kuruŋSolomonbe uliŋ umŋa kusamuŋ wor po yerdehinhin. Goyenpoga uliŋ umŋamiŋ igiŋ wor pogore yamuŋ fugala goyen fole yirtek ma hinhan.28 Yamuŋ fugala gobe nalu ulyaŋde ma haŋyen.Haŋka hinayiŋ, gisebe al beleŋ walde kakdeyemeyde haŋyen. Be, gwahade goyen po, yamuŋfuwala gobe det kuruŋ kura gogo moŋ gega, AlKuruŋ beleŋ doyaŋ yirde umŋa yirde hiyen geb,deŋbe daniŋ, ‘Ulniniŋ umŋamagitik teŋ dunyeŋ,’yeŋ goke uguŋ po dufay heŋ haŋ? Irdeb daniŋ

Page 105: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 12:29 102 Luk 12:48Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ ma nurde haŋ? 29 Niŋgebda biŋge netek yeŋ goke uguŋ po ma dufay heŋhinayiŋ. 30 Megen niŋ mar ne niŋ ma nurdehaŋ gore gab det budam kuruŋ gwahade goyenyad yad niŋ uguŋ po dufay heŋ goke kandukŋeŋnurde haŋyen. Gega Nantiŋ Al Kuruŋbe det gokenurde haŋ yeŋ bikkeŋ deneŋ hiyen. 31 Niŋgebdeŋbe Al Kuruŋ beleŋ doyaŋ dird dird niŋ ponurde hinayiŋ. Irke gab Al Kuruŋ beleŋbe deŋdet kuraŋ nurde hinayiŋ kuruŋ goyen wor duneŋhiyeŋ.

32 “Deŋ deneŋmiŋbe saŋiŋtiŋ miŋmoŋ sipsipbudam moŋ yara. Gega Adotiŋbe yende alyabereya doyaŋ yird yird niŋ amaŋeŋ nurde hi geb,det kura buluŋ dirtek goke kafura ma henayiŋ.33 Irdeb kuŋ samuŋtiŋ yago al yunke damu tikebgote hora yadebe al det niŋ amu heŋ haŋ margoyen yuneŋ hinayiŋ. Gwaha tinayiŋ gobe AlKuruŋ haniŋde horatiŋ kame yawartek yeŋ yerdehinayiŋ go gwahade Al Kuruŋ beleŋ yerde hiyengeb, kame ga dunyeŋ. Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋmata igiŋ teŋ hinayiŋ gote muruŋgem kameduneŋ yeŋ gasuŋmiŋde yerde hiyeŋ. Goyenbemuruŋgem gobe hubu ma hiyyeŋ. Gorbe kawemar binde muŋ kura ma wanayiŋ. Irdeb sisigeyago gwahade beleŋ epte ma wor po buluŋ yir-nayiŋ. 34Niŋgeb megen niŋ samuŋ niŋ po nurdehinayiŋbe dufaytiŋbe gor po hinayiŋ. MunaŋAl Kuruŋ beleŋ mata igiŋ teŋ hinayiŋ gote mu-ruŋgem dunyeŋ yeŋbe dufaytiŋbe hugiŋeŋ gokepo nurde hinayiŋ,” yinyiŋ.

Doyaŋ Al Kuruŋ waŋ waŋ niŋ hugiŋeŋ gitik teŋdoyaŋ heŋ hinayiŋ

35-36 Be, gwaha yineŋbe sopte po, “Meteŋ markura beleŋ, ‘Doyaŋ alniniŋbe tikiŋ merere kuŋgeb, daha naŋa wakeb yame hol irde untek? Irdewaŋ dameteŋ dunyeŋ yeŋ goke pet teŋ ga hitek?’yeŋ nurdeb naŋkahalmiŋ naŋkahalmiŋ doyaŋirde pet teŋ hinayiŋ. Wawuŋ manaŋ meteŋdeniŋ uliŋ umŋa teŋbe hulsimiŋ yusuŋ yurde yeŋwaŋ waŋmiŋ ge doyaŋ heŋ hinayiŋ. Irkeb doyaŋalmiŋ beleŋ waŋ yame maykeb araŋ po yame holird unnayiŋ go gwahade goyen po, deŋ manaŋDoyaŋ Al Kuruŋtiŋ waŋ waŋ ge pet teŋ doyaŋhinayiŋ. 37 Fudinde wor po dineŋ hime. Doyaŋalmiŋ beleŋ waŋbe meteŋ mar goyen yeŋ ge petteŋ doyaŋ irde hike yeneŋbe amaŋ hiyyeŋ. Irdebtikiŋmerere niŋ uliŋ umŋa igiŋ goyen yugu teŋbemeteŋde niŋ uliŋ umŋamiŋ hor teŋbe meteŋmarmiŋ goyen dula teŋ teŋ gasuŋde kepernaŋ

yinke keperde biŋge nene hikeb doyaŋ yirdehiyeŋ. Doyaŋ almiŋ beleŋ igiŋ igiŋ gwaha yirkebmeteŋ mar gobe amaŋ wor po henayiŋ. 38Doyaŋalmiŋ go wawuŋ biŋde ma naŋa miŋge yara kurawayyeŋbe waŋ meteŋ marmiŋ go yeŋ ge pet teŋdoyaŋ irde hike yeneŋbe igiŋ igiŋ yirkeb meteŋmarmiŋ goyen manaŋ amaŋ wor po henayiŋ.

39 “Be, ga nurde ga hinaŋ ko. Ya miŋ al kuranalu goyenter kawe al beleŋ waŋ yane upewuryeŋ yeŋ nurde hiyeŋdebe epte ma yamiŋ tubulteŋ kuke kawe al beleŋ waŋ yamiŋ upew uryeŋ.40 Niŋgeb gwahade goyen po, ne Al Urmiŋ garewor nalu goyare wayeŋ tiya yeŋ ma nurde hikeyawayeŋ geb, hugiŋeŋ ne niŋ pet teŋ doyaŋ nirdehinayiŋ,” yinyiŋ.

Meteŋ al igiŋya buluŋya gote maya mere(Matiyu 24:45-51)

41 Be, gwaha yinkeb Pita beleŋbe, “Doyaŋ AlKuruŋ, maya mere gabe neŋ gayen po dineŋha ma al buda kuruŋ gayen manaŋ yineŋ ha?”inyiŋ. 42-43 Irkeb Yesu beleŋ wol heŋbe gahainyiŋ: “Meteŋ al kura dufaymiŋ wukkeŋ, irdegore doyaŋ almiŋ ge fudinde wor po meteŋ teŋuneŋ hiyeŋ. Irkeb doyaŋ almiŋ beleŋ naŋa gisawkwe yeŋbemeteŋ almiŋ goyen, ‘Meteŋmar kadgedoyaŋ yirde biŋge yuntek nalu hekeb yuneŋhayiŋ,’ ineŋ kuyeŋ. Be, doyaŋ almiŋ go mulgaŋheŋwaŋbe ineŋ kuyeŋ gwahade teŋ hike keneŋbeigiŋ igiŋ irkeb meteŋ al gobe amaŋ wor pohiyyeŋ. Goyenbe ganuŋ al beleŋ ga Al Kuruŋyenmeteŋ al gwahade hiyyeŋ? 44 Fudinde wor podineŋ hime. Meteŋ al gobe doyaŋ almiŋ beleŋsamuŋmiŋ kuruŋ goyen wor doyaŋ yirde hayiŋinyeŋ. 45Gega daha wet kura teŋ meteŋ al goreb,‘Doyaŋ alnebe naŋa gisaw po kuŋ niŋgeb, araŋeŋma waŋ hi,’ yeŋbe meteŋ mar kadom alya bereyagoyen, ‘Merene ma nurde haŋ,’ yineŋ gasa yirdedula po teŋwain nene kukuwa heŋ hiyeŋ. 46 Irkebdoyaŋ almiŋ gobe nalu goyenter wayyeŋ yeŋ manurde hiyeŋde gor mulgaŋ hiyyeŋ. Irdeb matabuluŋmiŋ keneŋ gote muruŋgem kuruŋ wor pounyeŋ. Irdeb meteŋ al goyen takira tikeb doyaŋalmiŋ ma nurd uneŋ haŋyen mar haŋ gasuŋdegor kuyeŋ.

47 “Be, meteŋ al gobe doyaŋ almiŋde dufaygobe keŋkela nurd nurd ga doyaŋ almiŋ mulgaŋheŋ waŋ waŋ niŋ doyaŋ heŋ pet ma teŋ hiyeŋ.Irdeb meteŋ keŋkela ma teŋ hiyeŋ gobe kamedoyaŋ almiŋ beleŋ mulgaŋ heŋ waŋbe maydebuluŋ wor po iryeŋ. 48 Gega al kura doyaŋ almiŋ

Page 106: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 12:49 103 Luk 13:8gote dufaymiŋ ma nurdeya ga mata teŋ hiyeŋgote kandukbe kuruŋ wor po ma tiyyeŋ. Niŋgebal kura det kuruŋ unyeŋbe wolmiŋeŋbe dirŋeŋnunyeŋ yeŋ ma nuryeŋ. Gwahade goyen po alkura meteŋ kuruŋ unyeŋbe gote igineŋbe kuruŋwor po forok ird nunyeŋ yeŋ nuryeŋ,” yiriŋ.

Yesu niŋ teŋbe alya bereyabe bur yenayiŋ(Matiyu 10:34-36)

49 Irdeb sopte gaha yiriŋ: “Nebe megen niŋalya bereyat mata buluŋ kumga teŋ Al Kuruŋhitte yumulgaŋ tiye yeŋ kak kere yeŋ wamiriŋ.Niŋgeb kak goyen melak kuruŋ heŋ kuwoŋ yeŋnurde hime. 50Gega araŋ ma gwaha tiyyeŋ. Ulnekuruŋ kahaŋner mat hurkuŋ tonaŋner gayenmisiŋ kuruŋ wor po katmeke gab meteŋne pasihiyyeŋ. Niŋgeb goke doyaŋ heŋ heŋyabe kan-dukŋeŋ wor po nurde hime. 51 Deŋ beleŋbe negayen megen gar awalikde heŋ heŋ mata goyentawayuŋ yeŋ nurde haŋ? Moŋ, bipti mata forokire yeŋ wamiriŋ. 52Gayenter mat ne niŋ teŋbe almiŋ kura siptesoŋoŋ hinayiŋ gobe bur yeŋ irawabeleŋ huwardeb karwo goya kadom asogo girdteŋ hinayiŋ. 53 Irde ire naniŋya wor kadom asogogird teŋ hiriryeŋ. Iremiliŋyawor gwahade po teŋhiriryeŋ. Bere al kutiŋ wor uŋde miliŋya kadomasogo gird teŋ hiriryeŋ,” yiriŋ.

Mata kura forok yekeb igiŋ nalu bebak tinayiŋ(Matiyu 16:2-3)

54 Irdeb sopte al buda gor gabu iramiŋ goyengaha yinyiŋ: “Dendematarebe naŋa kurkur beleŋmat kigariŋkiŋ wake yeneŋbe araŋ po, ‘Ey, ki-gariŋ kateŋ tiya,’ yeŋ haŋyen. Irkeb fudindekigariŋ kateŋ hiyen. 55Munaŋ karaga meŋe ferkekeneŋbe kadila heweŋ tiya yeŋ haŋyen. Irkebgwahade po forok yeŋ hiyen. 56 Deŋbe megenyanaŋkiŋdeya det forok yeke yeneŋbe gwahadeforok yeweŋ tiya yeŋ hikeb gwahade po forok yeŋhaŋyen. Gega dahade niŋgeb gayenter Al Kuruŋbeleŋ mata forok yirde hi gayen yeneŋ bebak mateŋ haŋ? Duliŋ usi mar wor wor,” yinyiŋ.

Merem yaŋ dirde merere dernayiŋ marya kanduksope irnayiŋ

(Matiyu 5:25-26)57 Gwaha yineŋbe, “Daniŋ geb mata igiŋya

buluŋya goyen dindikeŋ yeneŋ bebak ma teŋhaŋ? 58 Al kura merem yaŋ dirde merere dukuŋhikeyabe daha mat kura kanduk go sope irdeawalikde hitewoŋ yeŋ mere sege irnayiŋ. Moŋgokuŋ merere huwarkeb mere nurd nurd al beleŋ

matatiŋ goke dade kimyaŋ titmiŋ haniŋde der-nayiŋ geb. Irkeb kimyaŋ titmiŋ beleŋ dade ko-yare dernayiŋ. 59 Irkeb koyare gor po hinayiŋ.Irde kat siŋare kuniŋ yeŋbe hora gwahade ker-nayiŋ dintiŋ goyen tumŋaŋpo kerde pasi irde gabsiŋare kat kunayiŋ geb,” yinyiŋ.

13Mata buluŋ yubul tinayiŋ

1 Be, goya goyenbe al kura Yesu hinhinde gorwaŋbe, “Galili niŋ mar kura Al Kuruŋ galak irniŋyeŋbe doloŋ ird ird yare gor dapŋa gasa yirdehinhan. Gwaha teŋ hikeyabe Yudia naŋa doyaŋirde hiyen Roma gabman al Pailat beleŋ fuleŋamarmiŋ yinke kuŋ mel go gasa yirke kamaŋ.Irkeb darim kateŋ dapŋa galak yirniŋ yeŋ gasayiraŋ gote dariya suluk hiyuŋ,” inamiŋ. 2 IrkebYesu beleŋ gaha yinyiŋ: “Deŋbe Galili mar gogwaha mat kamkeb al gobe mata buluŋ mar worpo geb, gogo yeŋ nurde haŋ? Munaŋ Galili markurabe kanduk gwahadema yeneŋ haŋ geb, matabuluŋmiŋbe maliŋeŋ yeŋ nurde haŋ? 3 Gwahademoŋ geb! Deŋwormata buluŋtiŋ yubulma teŋ AlKuruŋ niŋ bitiŋ mulgaŋ ma henayiŋbe yeŋ tiyaŋyara tumŋaŋ pasi kamnayiŋ. 4 Be, Yerusalembana fe diliŋ kuruŋ kura Siloam ineŋ haŋyendegor ya sobamhendewor po hurkutiŋ goyen galaŋyeŋ kateŋ al 18 gasa yirke kamamiŋ. Niŋgeb gokamamiŋ mar gobe mata buluŋmiŋ kuruŋ worpo geb, gogo dagi kuruŋ tamiŋ yeŋ nurde haŋ?Munaŋ Yerusalem bana al kura dagi gwahade mateŋ haŋ marbe mata buluŋmiŋbe mel gote yaramoŋ, maliŋeŋ yara yeŋ nurde haŋ? 5 Goyen worgwahade moŋ po. Niŋgeb deŋ wor mata buluŋtiŋyubul ma teŋ yeŋ ge bitiŋ mulgaŋ ma henayiŋbeyeŋ kamaŋ yara pasi po kamnayiŋ,” yinyiŋ.

6 Irdeb mere tiyyiŋ goke sopte siraw mereregaha yinyiŋ: “Al kura goyenwainmeteŋmiŋ banafik he kura haryiŋ. Irdeb he goyen igineŋ heŋheŋ nalu heŋ hikeb igineŋ manaŋ daw yeŋ kuŋyaware yeŋ kuriŋ. Gega hubu wor po. 7Go po teŋteŋbe kuŋ wain meteŋ go doyaŋ irde hinhin al gokeneŋbe, ‘Dama karwo gayen fik he gayen igineŋkura dawheŋhi yeŋwaŋnaŋkeneŋhimyen. Gegakura muŋ ma yeneŋ himyen geb miŋde kerayiŋ.Daniŋ geb duliŋ gor heŋ megeŋ fimiŋ po pasiirde hiyeŋ?’ inyiŋ. 8 Irkeb meteŋ doyaŋ al gorewol heŋbe, ‘Doyaŋ al, igiŋ merene nurde damauŋkureŋ gwahade tubul tike hiyeŋ? Irkeb he gomiŋdemegeŋ taldemegeŋ ayseŋ ird ird det goyen

Page 107: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 13:9 104 Luk 13:29yade yereŋ. 9 Irde kurut kurut irmeke damakura imoyenter nalu gahader gayen igineŋ yaŋhiyyeŋbe igiŋ! Munaŋ igineŋ ma hiyeŋbe miŋdekertek,’ inyiŋ,” yiriŋ.

Sabat nalure bere pukiŋ werwer yitiŋ kura guramiryiŋ

10 Be, Sabat nalu kurare kurab Yesu go Yudamarte gabu ya kura goyen bana hurkuŋbe sabatagalyiŋ. 11Goya goyenbe bere kura uŋgura beleŋulyaŋde wor po buluŋ irke dama 18 gayen pukiŋwerwer yitiŋde heŋ epte ma wor po huwa heŋkuŋ hitek goyen ya bana goŋ hinhin. 12 Be, Yesubeleŋ bere go keneŋbe hoy irke waŋ al buda gotediliŋ mar huwaryiŋ. Irkeb Yesu beleŋ, “Haŋk-abe garbamge gubul teŋ kuke igiŋ haha,” inyiŋ.13 Gwaha ineŋbe haniŋ uliŋde kerkeb goyare popukiŋ giŋ irde huwa heŋbe amaŋ wor po heŋ AlKuruŋ turuŋ irde kasor iryiŋ.

14 Be, alya bereya gabu ya goyenter gabu irdehaŋyen mar gote doyaŋ al beleŋ Sabat nalureYesu beleŋ bere go sope irke keneŋbe biŋ aryiriŋ. Irkeb al gore huwardeb gor gabu iramiŋmar goyen, “Meteŋ teŋ teŋ nalube 6 geb, gobana goyen gab wake guram dirke igiŋ henayiŋ.Munaŋ Sabat nalurebe gwaha ma teŋ hinayiŋ,”yinyiŋ. 15 Irkeb Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu beleŋ wolheŋbe, “Deŋbe mata igiŋ teŋ hite yahaŋ gega,usi wor po teŋ haŋ yeŋ deneŋ hime. Deŋbebulmakawtiŋ kura ma doŋkitiŋ kura gwahadegoyen Sabat nalure gega, fe yunniŋ yeŋbe yeŋtitiŋ gasuŋde gor kuŋ yugu teŋ bul yirde fete mayukuŋ haŋyen? Deŋbe dapŋa wor gwaha yirdehaŋyen. 16 Goyenpoga bere gab dama 18 gayenSatan yufukde heŋ kanduk keneŋ hiyende matwaŋ waŋ igiŋ hihi gake daniŋ geb buluŋ nurdehaŋ? Deŋbe Sabat nalure dapŋatiŋ fe yuneŋyuneŋ meteŋ go teŋ haŋyen gega, daniŋ asininiŋAbraham wiriŋ gayen Sabat nalure Satanyen yu-fukde mat teŋ siŋa ird ird niŋ bisam irde haŋ?”yinyiŋ.

17 Be, Yesu beleŋ gwaha yinkeb al buda yeŋ geigiŋ ma nurde uneŋ haŋyen mar gobe tumŋaŋmemya wor po hamiŋ. Gega alya bereya hoyaŋbemata tiŋeŋ turŋuŋ yaŋ Yesu beleŋ yirde hinhinkuruŋ goyen yeneŋbe amaŋ wor po hamiŋ.

Mastet he bilmiŋ gote siraw mere(Matiyu 13:31-33; Mak 4:30-32)

18 Be, Yesu beleŋ sopte gaha yinyiŋ: “Al Kuruŋbeleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ yird yird mata gobedaha mat kura yetek? Da kura yara yemeke gab

igiŋ bebakkeŋ nurnayiŋ? 19 Be, Al Kuruŋ beleŋalya bereyamiŋ doyaŋ yird yird gobe mastet hebilmiŋ dirŋeŋ muŋ wor po go gwahade. Al kurabeleŋ mastet bilmiŋ goyen teŋbe meteŋmiŋdeharyeŋ. Irkeb kawaŋ heŋ kuŋ kuruŋ hekeb nukurayen kurayen waŋ gor naŋa yokŋa heŋ hagateŋ usaŋ heŋ hinayiŋ. Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋalya bereyamiŋ doyaŋ yird yird manaŋ gwahadegoyen po, haŋkapyabe dirŋeŋ muŋ gega, kuŋkuŋbe kuruŋ wor po hiyyeŋ,” yinyiŋ.

20 Irdeb sopte po, “Be, Al Kuruŋ beleŋ alyabereyamiŋ doyaŋ yird yird mata gobe da kurayara dinmeke gab igiŋ bebakkeŋ nurnayiŋ? 21Be,Al Kuruŋ beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ yird yirdgobe bere kura beleŋ beret kaye yeŋ palawakuruŋbana yis temeykehilyaŋ kuyeŋgo gwahadegoyen. Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ yiŋgeŋde alyabereyamiŋ doyaŋ yird yird mata manaŋ gwahadepo hiyyeŋ,” yinyiŋ.

Al Kuruŋ hitte kuŋ kuŋ yamebe dirŋeŋ wor po(Matiyu 7:13-14,21-23)

22 Be, Yesu go Yerusalem kuŋ heŋyabe taunyatiyuŋya belen hinhan go bana kuŋ heŋbe sabayirdya yirdya kuŋhinhin. 23Goya goyenbe al kuragoreb, “Doyaŋ Al Kuruŋ, fudinde Al Kuruŋ beleŋal budam ma yawaryeŋ?” ineŋ gusuŋaŋ iryiŋ.Irkeb Yesu beleŋ gor hinhan mar goyen yeneŋheŋyabe, 24 “Fudinde dineŋ hime. Al Kuruŋhitte kuŋ kuŋ yamebe dirŋeŋ muŋ wor po geb,al budam epte ma yeŋ hitte mali mali kunayiŋ.Niŋgeb al kura yeŋ hitte kwe yeŋbe kurut worpo yeŋ gab kuyeŋ. 25 Munaŋ ya gote miŋ albeleŋ huwarde yame takeb yeŋ hitte kuŋ kuŋbeleŋmiŋmoŋhiyyeŋ. Yame tatiŋ go kamerewaŋsiŋare huwarde yame maydeb, ‘Doyaŋ al, yamefegelde duna be,’ ineŋ eseŋmere irnayiŋ gega, yamiŋ al gore wol heŋbe, ‘Deŋbe ganuŋ mar, irdedare niŋ? Neb ma nurde duneŋ hime,’ dinyeŋ.26 Irkeb deŋ beleŋ wol heŋbe, ‘Moŋ, neŋbe geyatumŋaŋ biŋge nene fe nene teŋ hityen go. Irdenende tiyuŋde waŋ saba dirde hayen go,’ in-nayiŋ. 27 Gega al gore wol heŋbe, ‘Deŋbe matabuluŋ mar wor po geb, hoyaŋ kunaŋ! Nebe deŋganuŋmar irde damde niŋ goyenma nurde himegeb,’ yinyeŋ. 28 Irkeb ya biŋ bana goŋbe asetiŋyago Abraham, Aisak, Yekopyabe Al Kuruŋyenmere basaŋ marya Al Kuruŋya hike yennayiŋgega, deŋbe siŋare dubul titiŋ goke dindikeŋge buniŋeŋ nurde esinayiŋ. Irde Al Kuruŋ niŋbitiŋ ar yenayiŋ. 29 Goyenbe Yuda mar moŋ al

Page 108: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 13:30 105 Luk 14:12miŋ hoyaŋ beleŋ megeŋ muruŋ kurhan mat matwaŋbe ya biŋde gor Al Kuruŋya heŋ dula matakuruŋ forok yiyyeŋde gor gabu irdeb keperdedula teŋ amaŋ heŋ hinayiŋ. 30 Deŋ Yuda marbe,‘Neŋ po ga Al Kuruŋyen dirŋeŋ weŋ,’ yeŋ nurdebYudamarmoŋ almiŋ hoyaŋbe gwahademoŋ yeŋnurde haŋyen. Gega kamebe mel gob Al Kuruŋyahinayiŋ, munaŋ deŋbe siŋare po hinayiŋ. Niŋgebfudinde wor po, al kura ne wa ne wa teŋ hiyeŋ algobe kame hiyeŋ. Munaŋ al kame wor po hi algobe meheŋ hiyeŋ,” yinyiŋ.

Yesu beleŋ Yerusalem mar niŋ buniŋeŋ nuryiŋ(Matiyu 23:37-39)

31 Goya goyenbe Farisi mar kura Yesu hittewaŋbe, “Galili naŋa gate doyaŋ al kuruŋ Herotbeleŋ muguneŋ teŋ hi geb, naŋamiŋ ga tubul teŋgoŋ kura kwayiŋ,” inamiŋ. 32 Irkeb wol heŋbe,“Kulu duwi* Herot hitte kuŋbe ne yihim gahadepo innayiŋ: ‘Neb gayenterbe uŋgura yakira teŋ algarbam manaŋ guram yirde teŋ heŋ. Irde heŋga moŋ meteŋne pasi ireŋ,’ innayiŋ. 33 NebeHerot beleŋ mununeŋ teŋ hi ma dahade gokema nurde hime. Meteŋ kuruŋ goyen goke gagoGalili naŋa ga tubul teŋ Yudia naŋa bana niŋ taunYerusalem kuŋ hime. Al Kuruŋyen mere basaŋmar hakotkeŋ wor Yerusalem taun goyen siŋarema kamamiŋ. Niŋgeb ne wor Yerusalem kuŋ kuŋniŋ bada ma heweŋ. Haŋka, gise, molye manaŋhugiŋeŋ po kuŋ heŋ geb,” yinyiŋ.

34 Irdeb gaha yiriŋ: “Awo, Yerusalem niŋ mar,buniŋeŋ wor po nurd duneŋ hime. Al Kuruŋbeleŋ deŋ genurdemere basaŋmarmiŋ yad yerkewaŋ haŋyen. Gega deŋ beleŋbe kurab hora pogasa yirde, kurabe mali gasa yirde hike kamdehaŋyen. Tatirok miliŋ beleŋ dirŋeŋ yawaŋ tapeŋbeleŋ po aw yurde hiyen go gwahade goyen po,ne beleŋ deŋ dade doyaŋ dirmewoŋ yeŋ hugiŋeŋnurde himyen. Gega dindikeŋ po merene pelirde yilwa nirde haŋ. 35 Niŋgeb ga nurnaŋ. AlKuruŋ beleŋ tauntiŋ tubul tiyyeŋ. Irkeb dindikeŋdoyaŋ irke kamebe buluŋ hiyyeŋ. Niŋgeb fudindedineŋ hime. Dubul teŋ kweŋ gob epte ma nen-nayiŋ. Irde kuŋ kuŋ kame sopte wayeŋ. Irkeb neneneŋbe dindikeŋ mohoŋtiŋde wor wor, ‘DoyaŋAl Kuruŋyen deŋemde waya al gabe Doyaŋ AlKuruŋ beleŋ guram irde igiŋ wor po iryeŋ,’ yeŋturuŋ nirnayiŋ,” yiriŋ.

14Sabat nalure al garbam miŋyaŋ sope iryiŋ

1 Be, Yesu go Yerusalem kuŋ hikeyabe Sabatnalu hiriŋ. Irkeb Farisi marte kuruŋmiŋ kuragore biŋge nere ineŋbe teŋ yamiŋde kwaryum.Irkeb al gor hinhan goreb Sabat nalure da matakura tike kentek yeŋ keneŋ hinhan. 2 Be, yaregorbe al kura uliŋ diŋduŋ irtiŋ goyen Yesu diliŋmar keperde hinhin. 3 Irkeb Yesu beleŋbe Farisimarya Moseyen saba marya goyen, “Sabat nalureal garbammiŋyaŋ sope yird yird gobeMose beleŋbisam iryiŋ ma dahade?” yineŋ gusuŋaŋ yiryiŋ.4Gega al buda gobemerema tiyamiŋ. Gwaha tikeyeneŋbe Yesu beleŋ al go tanardeb guram irkeigiŋ hekeb, “Igiŋge kwa,” inke kuriŋ.

5 Be, Yesu go garbam al go sope irdeb, “Be, deŋgayen urtiŋ yara kura ma bulmakawtiŋ gwahadekura Sabat nalure mete fe bana kurkukeb keneŋwasak tinayiŋ ma araŋ po teŋ siŋa irnayiŋ?” yeŋmel goyen gusuŋaŋ yiryiŋ. 6 Irkeb go mar gobegwaha mat kura meremiŋ wol hetek ma hamiŋ.

7 Be, Farisi marte kuruŋmiŋ beleŋ biŋge niniŋyinke wayamiŋ mar gore al deŋem yaŋde gasuŋyirtiŋyaŋ po keperke Yesu beleŋ goyen yeneŋbegaha yinyiŋ: 8 “Be, al kura biŋge nen nen nalukuruŋde kura hoy dirke kuŋ goya al deŋem yaŋbeleŋ kepertek gasuŋ igiŋde gor ma kepernayiŋ.Moŋgo al hoyaŋ kura deŋem yaŋ deŋ folek gorewakeb 9 hoy diryeŋ al goreb al buda kuruŋ godiliŋde, ‘Al deŋemyaŋ ge folek kurawaya geb, gorma keperayiŋ,’ dinyeŋ geb. Irkeb deŋbe memyaheŋ al deŋem moŋ marya kepernayiŋ. 10Niŋgebdula nalu kuruŋ gwahader hoy dirke kuŋbe maliga po kepernayiŋ. Irkeb hoy diryeŋ al gorewaŋ deneŋbe, ‘Kadne, gebe gar kepertek moŋgeb, kuŋ al deŋem yaŋde gasuŋde gor keperayiŋ,’dinyeŋ. Irkeb al buda gor hinayiŋ mar gore, ‘Algo deŋem yaŋ geb, gogo gwaha ira,’ yeŋ turuŋdirnayiŋ. 11 Niŋgeb gwahade goyen po, al kurayiŋgeŋ turuŋ turuŋ irde hiyeŋ al gobe Al Kuruŋbeleŋ matamiŋ goyen kawan irke memya hiyyeŋ.Munaŋ al kura yiŋgeŋ turuŋ turuŋ ma irde hiyeŋal gobe Al Kuruŋ beleŋ al deŋem yaŋ iryeŋ,”yinyiŋ.

12 Irdeb Farisi marte kuruŋmiŋ Yesu hoy iryiŋal goyen gaha inyiŋ: “Kamenaŋkahalde niŋ biŋgemawawuŋbanare niŋ biŋge niniŋ yeŋ goya kadgeyago, tayge yago, tiyuŋtiŋde niŋ al horam yaŋmaryabe, dadakeya kolge yago miŋtiŋ uŋkureŋ

* 13:32: Kulu duwi garbe Herot beleŋ yiŋgeŋ ge po nurde usi dufay buluŋ kerde hinhin goke Yesu beleŋ gwaha inyiŋ.

Page 109: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 14:13 106 Luk 14:35go po ma hoy yirde hayiŋ. Moŋgo wolmiŋeŋ hoygirkeb al igiŋ yird yird mata gote muruŋgembegogo po tawayiŋ geb. Al Kuruŋ hitte matbe hubu.13 Gwaha irtiŋeŋbe al buniŋeŋ det miŋmoŋ, alkahaŋya haniŋya kamtiŋyabe al diliŋ titmiŋ gwa-hade goyenya dula tiniŋ yeŋ hoy yirde hayiŋ.14 Irkeb goke teŋbe Al Kuruŋ beleŋ guram girdeigiŋ giryeŋ. Go mar gobe gwaha mat kura wolhetek miŋmoŋ gega, kame al huwak kamtiŋdemat huwarnayiŋ nalureb Al Kuruŋ beleŋ mataigiŋge gote muruŋgem gunyeŋ,” inyiŋ.

Dula mata kuruŋ gote siraw mere(Matiyu 22:1-10)

15 Be, Yesuya heŋ biŋge nene hinhan mar alkura gore Yesu beleŋ mere tiyyiŋ go nurdeb,“Kame Al Kuruŋ beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋyirde hi gasuŋde gor heŋ Al Kuruŋya dula tiyyeŋal gobe gwaha tiyyeŋ goke amaŋeŋ wor ponuryeŋ,” yiriŋ. 16 Irkeb wol heŋbe siraw meremat gaha yinyiŋ: “Al kura goyen dulamata kuruŋtiye yeŋbe al budam wawoŋ yeŋ mere kiryiŋ.17 Be, kuŋ nalu goyen forok yekeb meteŋ almiŋteŋ kerke wanayiŋ yinyiŋ mar goke keya kuriŋ.Kuŋbe, ‘Biŋge yagobe bikkeŋ ep irde deŋ ge gagowayhem geb wake kuniŋ,’ yinyiŋ. 18 Gega albuda kuruŋ go tumŋaŋ bikbak teŋbe, ‘Neŋbemeteŋniniŋ gwahade gwahade titek geb go makuniŋ,’ yamiŋ. Niŋgeb meheŋde kuŋ kinyiŋ algoreb, ‘Igiŋ kumewoŋ be. Gega gayamuŋ gapo megeŋ kura damu tihim. Niŋgeb goyen kuŋkeneŋ tihim geb ma kweŋ,’ inyiŋ. 19 Irkeb meteŋal gobe bada heŋ al kura hitte wor kuŋ inkebal gore wor gwahade po, ‘Igiŋ gega gayamuŋ gapo bulmakaw 10 gayen* damu tihim. Niŋgebgoyenmegeŋ ilde ilde niŋ tuŋaŋ yure yeŋbe gagokuŋ hime. Niŋgeb ma kweŋ,’ inyiŋ. 20 Irkebgor mat al hoyaŋ hitte wor kuŋ inkeb yeŋ worgwahade po, ‘Igiŋ kumewoŋ be. Gega haŋka ga pobere tawaŋ mekerd nunhaŋ geb ma kweŋ,’ inyiŋ.21 Be, meteŋ al go doyaŋ almiŋ hitte mulgaŋ heŋkuŋbe, ‘Mel go momoŋ yirhem gega, meteŋniniŋyaŋ ala yeŋ bada hahaŋ,’ inyiŋ. Irkeb doyaŋalmiŋ gobe biŋ ar yekebmeteŋ almiŋ goyenmerehitemde po irdeb, ‘Araŋeŋ kwa! Irdeb taun gatebeleŋ karkuwaŋya mukŋeŋya gama yirde kuŋal buniŋeŋ det miŋmoŋ mar, al uliŋ kamtiŋyakahaŋ haniŋ titmiŋyabe diliŋ titmiŋya goyenyeneŋ yawaya,’ ineŋ hulyaŋ iryiŋ. 22 Be, meteŋal go kuŋ inyiŋ gwahade po teŋbe mulgaŋ heŋ

waŋbe, ‘Doyaŋ al, hulyaŋ nirha gobe gwahadepo tihim gega, dula teŋ teŋ gasuŋbe makiŋ mahihi,’ inyiŋ. 23 Irkeb doyaŋ almiŋ goreb, ‘Kwa!Kuŋ taun siŋare beleŋ haniŋ taunya tiyuŋ hoy-aŋde kutiŋyaŋ goyen al yeneŋbe mali po yineŋtebaŋ yirkeb wanayiŋ. Irkeb yane makiŋ hiyyeŋ.24 Fudinde ginhem. Al haŋkapya hoy yirmekebada hahaŋ mar gobe dula nalu kuruŋ goyenterniŋ biŋgebe kuramuŋmaninamurnayiŋ,’ inyiŋ,”yiriŋ.

Yesu gama iryeŋbe damiŋ yubul tiyyeŋ?(Matiyu 10:37-38)

25 Be, Yesu go Farisi marte kuruŋmiŋ gote yatubul teŋ Yerusalem kuŋ hinhin. Irkeb al budamwor po gama irde kuŋ hinhan. Irkeb Yesu beleŋfulgaŋ kaŋbe, 26 “Al kura gama nire yeŋbe miliŋnaniŋ, beremya dirŋeŋ weŋya kuliŋya haymiŋyagoya niŋ ma nurde hiyeŋ. Irde yiŋgeŋ ge worma po nurde hiyeŋ. Al dufay gwahade miŋyaŋbeepte ma komatne hiyyeŋ. 27 Irde kanduk keneŋkeneŋ niŋ bada heŋ haŋ gega, gama nird nird niŋnurde haŋ mar gobe epte ma komatne henayiŋ,”yinyiŋ.

28 Irdeb maya mere mat gaha yinyiŋ: “Be, alkura ya kuruŋ ire yeŋbe keperde dufay keŋkelaheŋ hora gwahade beleŋbe ya gayen igiŋ pasi ireŋyeŋ nurdeya gab meteŋ go miŋ uryeŋ. 29Munaŋgwaha ma teŋya mali po ya yimiyyeŋ gobe kuŋhoramuŋ go hubu hekeb ya go pasi ma irde tubultiyyeŋ. Irkeb al beleŋ keneŋbe, 30 ‘Al gabe ya ireyeŋ tola yimiyuŋ gega, dahade niŋgeb pasi mairuŋ?’ yeŋ tagalde uneŋ hinayiŋ.

31 “Irdeb naŋa kura gote doyaŋ al kuruŋ beleŋnaŋa hoyaŋde niŋ doyaŋ al kuruŋya arye yeŋbekeŋkela ma dufay heŋya mali po fuleŋare kuyeŋ?Epte moŋ. Fuleŋa marmiŋ 10,000 gore aso-gomde fuleŋa mar 20,000 goyen wake epte gasayirnayiŋ yeŋ nurdeya gab fuleŋa marmiŋ yadkuyeŋ. 32 Munaŋ epte moŋ yeŋ nurdeb asogomgo gisaw po hikeya doyaŋ al kuruŋ gore utaŋirde awalik heŋ heŋ niŋ mere kerke asogom hittekuyeŋ. 33 Niŋgeb gwahade goyen po, deŋ wordettiŋ kuruŋ goyen igiŋ yubul tiniŋ ma dahadegoyen keŋkela dufay henayiŋ. Dettiŋ kuruŋ dahayubul tiniŋ yeŋ nurde hinayiŋ mar gobe epte makomatne henayiŋ geb.

34 “Be, fawbe det igiŋ hapek yaŋ gega, hapekhubu hiyyeŋ gobe daha irkeb sopte hapek yaŋhiyyeŋ? Epte moŋ. 35 Faw hapek hubu hitiŋ gobe

* 14:19: Megeŋ yilde yilde niŋ bulmakaw irawam irawam yirke 10 hitiŋ.

Page 110: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 15:1 107 Luk 15:23-24

megeŋ wor epte ma ayseŋ unyeŋ geb temeytek.Niŋgeb al kura komatne hewe yeŋbe keŋkela podufay heŋbe fudinde po gama niryeŋ. Be, al kurakirmiŋ yaŋ kenem mere tihim ga nurde bebaktinayiŋ,” yinyiŋ.

15Sipsip dirŋeŋyen siraw mere(Matiyu 18:12-14)

1 Be, Yesu go Yerusalem kuŋ hinhinya goyenbeteks yad yad marya Moseyen saba keŋkela magama irkeb Farisi mar beleŋ “mata buluŋ mar”yineŋ haŋyen mar gore Yesu mere teŋ hin-hin goyen nurniŋ yeŋ budam waŋ gabu iramiŋ.2 Gega Farisi marya Moseyen saba marya gorebmel go yeneŋbe igiŋ ma nurdeb, “Al gabe dahadegeb mata buluŋ mar goyen wake yeneŋbe amaŋheŋ yeŋya dula teŋ haŋ?” yamiŋ.

3 Irkeb Yesu beleŋ maya mere gayen yiryiŋ:4 “Be, deŋ gayen kuratiŋ kura sipsipmiŋ 100gwahadehinayiŋ gega, uŋkureŋ kura bana kuyeŋ.Irkeb sipsip 99 goyen yukuŋ kawan kura yubulteŋbe kuŋ sipsip uŋkureŋ bana kuyeŋ gokenaŋkeneŋ kuŋ kuŋbe tiyyeŋ. Go ma tubul tiyyeŋ!5 Niŋgeb keneŋ amaŋ wor po heŋbe teŋ supa-hakde kerdeb 6 yamiŋde kuyeŋ. Irdeb kadomyagoya binde hinayiŋ marya goyen, ‘Sipsipneuŋkureŋ bana kuŋ gega, naŋkeneŋ kuŋ kuŋbetihim. Niŋgeb wake biŋge nene amaŋ hiniŋ ko,’yinyeŋ. 7 Fudinde dinhem. Gwahade goyen po,al kura mata buluŋmiŋ yubul teŋ Al Kuruŋ niŋbiŋ mulgaŋ hiyyeŋ gobe Al Kuruŋya miyoŋmiŋyagoya kuruŋ goreb al uŋkureŋ muŋ goke amaŋwor po henayiŋ. Munaŋ Al Kuruŋbe al 99, ‘Neŋbehuwak geb mataniniŋ damiŋ goyen yubul teŋ AlKuruŋ niŋ bininiŋ mulgaŋ hetek?’ yeŋ nurdehinayiŋ mar gobe yeŋ ge ma nuryeŋ,” yinyiŋ.

Hora bana kutiŋ gote siraw mere8 Irdeb, “Be, bere kura silwa hora 10 gwahade

manaŋ hiyeŋ gega, uŋkureŋ kura bana kuyeŋgob daha tiyyeŋ? Yeŋbe hulsimiŋ usuŋ urdebyamiŋ bana gob kor irde keŋkela naŋkeneŋ tukuŋtukuŋbe kinyeŋ. 9 Keneŋbe kadomya al biŋyaŋhinayiŋ marya goyen, ‘Silwa horane uŋkureŋpel hiyuŋ gega, naŋkeneŋ tukuŋ tukuŋbe tihim.Niŋgeb wake biŋge nene amaŋ hiniŋ ko,’ yinyeŋ.10Niŋgeb fudinde dinhem. Gwahade goyen po, alkura mata buluŋmiŋ yubul teŋ Al Kuruŋ niŋ biŋmulgaŋ hiyyeŋ gobe Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ algoke amaŋeŋ wor po nurnayiŋ,” yinyiŋ.

Diriŋ kura mata buluŋ teŋ gab biŋ mulgaŋ hiriŋgote siraw mere

11 Irdeb go hende po gaha yinyiŋ: “Be, al kuragoyenbe urmiŋ waraŋ miŋyaŋ hinhin. 12 Irkeburmiŋ dirŋeŋ gore huwardeb, ‘Ado, det budakuruŋ gabe gale heŋ nigenbe nuna,’ inkeb naniŋbeleŋ samuŋmiŋ kuruŋ goyen pota yirdeb yun-yiŋ. 13 Irkeb urmiŋ dirŋeŋ gobe hitŋeŋ teŋbesamuŋmiŋ goyen al yunke muruŋgem hora un-keb go teŋbe naŋa gisaw po al miŋ hoyaŋdenaŋare kuriŋ. Kuŋ goŋbe horamiŋ kuruŋ gobemata buluŋ kurayen kurayen hende yemeydepasi iryiŋ. 14 Be, al go horamiŋ kuruŋ goyenyemeyde pasi wor po irke gab biŋge kamdekamde nalu kuruŋ forok yiriŋ. Irkeb uliŋde horagwahade miŋmoŋ wor po hekeb det niŋ amuhiriŋ. 15 Gwahade heŋ heŋbe naŋa goyenter niŋal kura hitte kuŋbe, ‘Igiŋ meteŋ alge heweŋ?’inyiŋ. Irkeb, ‘Kuŋ bune doyaŋ yirde paka yirdehayiŋ,’ inkeb bu hinhande gor kuriŋ. Meteŋgobe Yuda mar beleŋ epte ma titek wor po goyenbiŋge kamde hinhin geb bada ma hiriŋ. 16 Be,kuŋ gor hinhinyabe bu beleŋ biŋge nene hinhangoyen goraŋ yirde netek wor po irde hinhin.Gega al kura beleŋ bu biŋge goyen wor kura mayawaŋ uneŋ hinhan. 17 Irkeb biŋ mulgaŋ hekeb,‘Adoner meteŋ mar kuruŋ gobe biŋge budamnene sasoŋ yirde haŋ. Gega daha timiŋ geb gagodelne gergeŋ kamtek hihim? 18Niŋgeb bada heŋadone hitte mulgaŋ heŋ kweŋ. Kuŋbe, ‘Ado,nebe Al Kuruŋya geya hitte mata buluŋ wor potimiŋ. 19Niŋgeb nebe urge gigen yeŋmanenayiŋ.Mali meteŋ mar al kura yara nenayiŋ,’ ineŋ yeŋnuryiŋ. 20 Be, al gobe gwaha yeŋbe huwardemulgaŋ heŋ naniŋ hitte kuriŋ.

“Be, al go kuŋ forok ma yekeya naniŋ beleŋ wagisawde po keneŋbe buniŋeŋ wor po nurdeb kupyeŋ kuŋ urmiŋ go teŋ besa irde amaŋ amaŋ irdeuluŋde u iryiŋ. 21 Irkeb goyare po urmiŋ beleŋhuwardeb, ‘Ado, nebe Al Kuruŋya geya hittematabuluŋ wor po timiŋ geb, nebe urge gigen yeŋma nenayiŋ,’ inyiŋ. 22 Gega naniŋ beleŋ meteŋmarmiŋ hoy yirdeb, ‘Araŋ! Kuŋ uliŋ umŋa igiŋwor po tawaŋ hor irde unnaŋ. Yeŋbe urne geb albeleŋ keneŋbe urne palap irtek det goyen tawaŋhaniŋ diriŋkeheŋde hor irde unnaŋ. Irde kahaŋbasaŋ tawaŋ kahaŋde hor irde unnaŋ. 23-24Urnegabe kamyiŋ gega gago waya. Irde bana kuriŋgega, gago kenhem. Niŋgeb yeŋ mulgaŋ heŋwaya gake teŋ bulmakaw foŋeŋ firfurŋeŋ goyenmayde tawake dula mata kuruŋ teŋ amaŋ hiniŋ,’

Page 111: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 15:25 108 Luk 16:13yiriŋ. Gwaha yineŋbe biŋge kuruŋ teŋbe gabuirde biŋge nene amaŋ heŋ hinhan.

25 “Be, go teŋ hinhan goya goyenbe urmiŋkuruŋbe meteŋde hinhin. Niŋgeb mulgaŋ heŋwaŋ binde heŋ heŋbe amaŋ heŋ tikiŋ heŋmigiriŋkuruŋ teŋ hinhan goyen nuryiŋ. 26 Irdeb meteŋal kura hoy irdeb, ‘Ya bana gobe da mata worpo teŋ haŋ?’ inyiŋ. 27 Irkeb meteŋ al gorewol heŋbe, ‘Adoge beleŋ kolge goyen dahademmoŋ igiŋ po mulgaŋ hihi goke amaŋeŋ nurdebbulmakaw foŋeŋ firfurŋeŋ goyen mayde kaŋbegogo dula teŋ amaŋ heŋ haŋ,’ inyiŋ. 28 Irkeb itiŋgobe biŋ ar wor po yekeb ya bana goŋ hurkutekma iryiŋ. Irkeb naniŋ beleŋ kateŋbe, ‘Kolgebekamyiŋ gega, sopte waya geb wake hurkure,’ineŋ bekkeŋde mere iryiŋ. 29 Gega urmiŋ kuruŋgore wol heŋbe, ‘Ga nura. Nebe dama budamwor po gayen meteŋ alge yara heŋ meteŋ teŋguneŋ himyen. Irde merege kura ma pel irdehimyen. Goyenbe dapŋa maliŋeŋ meme foŋeŋgwahade kura muŋ ma nunke kadne yagoya kaŋnene amaŋ hitiriŋ. Hubu wor po! 30 Gega urgegobe horage yade kuŋ bere niŋ teŋ yemeyde pasiirde wakeb yeŋ muŋ goke teŋbe bulmakaw foŋeŋfirfurŋeŋ mayde kaŋ unha!’ inyiŋ. 31 Irkeb naniŋbeleŋwol heŋbe, ‘Eke, gebe neya hugiŋeŋharyen.Irde det kuruŋ nigen gabe tumŋaŋ gigen ala po.32Goyenpoga kolge gobe kamyiŋ gega waya. Irdebana kuriŋ gega gago kenhem. Niŋgeb wakehurkuŋ kolge waya goke amaŋeŋ nurde biŋgenere,’ inyiŋ,” yiriŋ.

16Kame niŋ dufay heŋ gitik teŋ teŋ gote siraw mere

1Be, Yesu gob komatmiŋ yago soptemayameremat gaha yinyiŋ: “Al kura samuŋmiŋya detmiŋyabudam kuruŋ goyen doyaŋ yirde nunyeŋ yeŋmeteŋ al kura tiriŋ. Irkeb al gore det goyendoyaŋ yirde heŋyabe doyaŋ almiŋde samuŋyadetmiŋ yago goyen yad hibut yirde hinhin. Albeleŋ gwaha teŋ hike keneŋbe kuŋ doyaŋ almiŋhitte tagal unamiŋ. 2 Irkeb mere go nurdeb algoke yiriŋ. Kuŋ kenkeb, ‘Dahade geb ulger mereuguŋ po forok yeŋ haŋ? Meteŋ dahade wor poteŋ hayen goyen kuŋ keŋkela asaŋde kaŋ tawaŋnuneŋ gab momoŋ nirayiŋ. Detne yade hibutyirde hayen kenem gakira tiyeŋ geb,’ inyiŋ.

3 “Be, gwaha inkeb meteŋ almiŋ gobe du-faymiŋde po, ‘Doyaŋ alne beleŋ nakira tiyeŋ tiyageb, daha tiyeŋ? Nebe siŋare meteŋ teŋ teŋ

tareŋnem moŋ. Irde al hoyaŋ det kaŋaŋ yirdyird niŋ wor memyak nurde hime,’ yiriŋ. 4 Be,meteŋ al go dufay heŋ heŋbe dufay kura forokyekeb, ‘Nebe gwaha gwaha tiyeŋ. Gogab doyaŋalne beleŋ nakira tikeb faraŋ yureŋ mar gore hoynirde igiŋ igiŋ nirnayiŋ,’ yeŋ nuryiŋ. 5 Irdebdoyaŋ almiŋde samuŋ kame ga wol hetek yeŋyawaramiŋ mar goyen yuŋkureŋ yuŋkureŋ keyaheke wayamiŋ. Irkeb meheŋde wayyiŋ al goyen,‘Gebe det dahade wor po wol heŋ untek ha?’inkeb 6 al goreb, ‘Olip fimiŋ 3,200 lita gwahadeuntek hime,’ inyiŋ. Irkeb meteŋ al goreb, ‘Araŋpo keperde asaŋge ga teŋ 3,200 lita go mekerdeb1,600 lita kaya,’ inyiŋ. 7 Irdeb al hoyaŋ kura, ‘Gebedet dahade wol heŋ untek ha?’ inyiŋ. Irkeb algoreb, ‘Nebe wit 3,600 kilogram geb,’ inyiŋ. Irkebmeteŋ al goreb, ‘Asaŋge ga teŋ 3,600 kilogramgo mekerdeb 2,800 kilogram kaya,’ inyiŋ. 8 Irkebdoyaŋ al goreb meteŋ almiŋ beleŋ kame heŋheŋmiŋ ge nurde usi kuruŋ tiyyiŋ goyen nuryiŋ.Irdeb buluŋ wor po nuryiŋ gega, al gore kamedahamat heŋ yeŋ dufay hiriŋ goyen bebak teŋbe,‘Al gobe dufaymiŋ yaŋ be,’ yiriŋ.

“Be, gwahade goyen po, alya bereya kidomabana heŋ megen niŋ mata po teŋ haŋ marbekame gwaha mat hitek yeŋ megen niŋ samuŋyade meteŋ teŋ teŋ goyen keŋkela wor po nurdehaŋ. Gega Al Kuruŋyen mere hulsi yara goyenbanahaŋmarbe kameheŋheŋmiŋge gitikma teŋhaŋ. 9Niŋgeb gago dineŋ hime: deŋ Al Kuruŋyenmerehulsi yara goyenbanahaŋmarbemegenniŋsamuŋtiŋ yaŋ kenem det kuraŋ amu heŋ haŋmargoyen yuneŋ yeŋya awalikde hinayiŋ. Irkeb kameAl Kuruŋ hitte hurkukeb faraŋ yurde hinayiŋmargoreb gargar dirde hinayiŋ. 10Niŋgeb megen niŋsamuŋAl Kuruŋ beleŋ duntiŋ goyenmalimalimairde hinayiŋ. Al kura det dirŋeŋmuŋ tiyyeŋ gega,keŋkela po doyaŋ irde hiyeŋ al gobe det kuruŋtiyyeŋ goyen wor gwahade po iryeŋ. Munaŋal kura det dirŋeŋ muŋ tiyyeŋ goyen keŋkelama doyaŋ irde mali mali iryeŋ gobe det kuruŋtiyyeŋ goyen wor mali mali irde buluŋ iryeŋ.11Niŋgebmegenniŋ samuŋduntiŋ goyenkeŋkelama doyaŋ yirde hinayiŋ gobe kame Al Kuruŋbeleŋ samuŋ fudinde igiŋ goyen dunke daha matdoyaŋ yirnayiŋ? 12 Irde al kurate det keŋkela madoyaŋ yirde haga yirnayiŋ gobe daha matbe AlKuruŋ beleŋ tontiŋ igiŋ yird yird det dunyeŋ?Epte moŋ.

13 “Be, al kura epte ma wawuŋ uŋkureŋde podoyaŋ al irawa niŋ meteŋ teŋ yunyeŋ. Epte

Page 112: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 16:14 109 Luk 17:1moŋ wor po. Gwaha titŋeŋbe doyaŋ al kurabeharhok unyeŋ. Munaŋ kurabe amaŋeŋ nurduneŋ keŋkela awalik irde hiyeŋ. Niŋgeb gwahadegoyen po, epte ma Al Kuruŋya horaya tumŋaŋdemeteŋ teŋ yunnayiŋ,” yinyiŋ.

14 Be, Farisi mar hora niŋ uguŋ po nurdehinhan gore Yesu mere tiyyiŋ go igiŋ ma nurdebhinmaŋ faykek iramiŋ. 15 Irkeb gaha yinyiŋ:“Deŋ gayenbe al diliŋdebe neŋ al huwak usi teŋhaŋ gega, Al Kuruŋbe bitiŋ bana goyen deneŋhi. Niŋgeb al beleŋ dabe det kuruŋ wor po yeŋnurde haŋ gobe Al Kuruŋ diliŋdebe igiŋ ma worpo yeneŋ hi.

16 “Be, Moseyen sabaya Al Kuruŋyen merebasaŋ marte saba asaŋde katiŋ gobe tagalke waŋwaŋ Yon Baptais hitte hiyuŋ. Gor matbe mereigiŋ Al Kuruŋ beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ yirdyird goyen tagalde tukuke nurdeb daha mat AlKuruŋ beleŋ doyaŋ yirde hi goyenter kutewoŋwor po yeŋ nurde al budam kurut yeŋ haŋ.17 Gega Moseyen saba gote miŋbe hubu hitiŋyeŋ ma nurnayiŋ. Naŋkiŋya megeŋyabe hubuhiriryeŋ gega, Moseyen saba gote mere bilmiŋuŋkureŋ muŋ kura bana ma kuyeŋ. 18 Niŋgeb alkura berem takira teŋ bere hoyaŋ tiyyeŋ al gobeAl Kuruŋ diliŋde leplep mata tiya yeŋ kinyeŋ.Irde al kura bere uŋ beleŋ takira titiŋ goyentiyyeŋbe al go wor Al Kuruŋ diliŋde leplep matatiya yeŋ kinyeŋ,” yinyiŋ.

Al horam yaŋya Lasarusya19 Be, Moseyen saba goke teŋbe Yesu beleŋ

maya merere Farisi mar gaha yinyiŋ: “Be, alkura goyenbe horaya samuŋya budam wor pogeb, uliŋ umŋa igiŋ bukkeŋya digulakya sulukyirke bukkeŋ yara hitiŋ goyen po yerde gasuŋmiŋigiŋde po heŋ hugiŋeŋ dulamiŋ igiŋ igiŋ poteŋ hinhin. 20 Be, hora miŋyaŋ al gote yarehurkuŋ hurkuŋ beleŋmohoŋdeb al buniŋeŋ kuradeŋembe Lasarus goyen tukuŋ gor kerkeb alkuŋ waŋ teŋ hikeb det niŋ kaŋaŋ yirde hinhin.Yeŋbe usu beleŋ po epte ma irtiŋ hinhin. 21 Be,hora miŋyaŋ al gore biŋge nene dikŋeŋ yukuŋyimiyniŋ teŋ hikeb Lasarus beleŋbe nemewoŋyeŋ yeneŋ hinhin. Goyenbe kura muŋ ma unkenen hinhin. Irkeb kulu beleŋ manaŋ waŋ uliŋdeusu bidak goyen melak urde hinhan.

22 “Be, Lasarus go gwahade po heŋ heŋbekamyiŋ. Kamkeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋwaŋ toneŋ teŋbe Al Kuruŋyen gasuŋ Abrahamhinhinde gor tukamiŋ. Be, hitŋeŋ teŋbe hora

miŋyaŋ al goyen wor kamke teŋ mete tiyamiŋ.23 Be, al gote toneŋbe kak alare kuŋ gorbe uliŋmisiŋ kuruŋ wor po kateŋ hinhin. Irde gor matnaŋkeneŋbe Abrahambe gisaw wor po kinyiŋ.Lasarusbe Abrahamya hike kinyiŋ. 24 Gwahadekeneŋbe hoy irdeb, ‘Asi, kak ala bana ga heŋheŋbe ulnemisiŋ kuruŋ kateŋ hime geb, buniŋeŋnirdeb Lasarus teŋ kerke kateŋ haniŋ faw fe banakerde tawaŋ melakne bida iri,’ inyiŋ. 25 GegaAbraham beleŋ wol heŋbe, ‘Diriŋne, ga nura.Megen hinhanyabe det igiŋ igiŋ yade goke poamaŋ heŋ hinhan geb, gayenterbe ulge misiŋkuruŋ kateŋ ha gogo. Munaŋ Lasarusbe uliŋmisiŋ kuruŋ kateŋ hinhin geb, waŋ garbe gasuŋigiŋde heŋ biŋ yurum heŋ hi. 26 Goyenbe go pomoŋ. Geya neŋya kahaltebe fereŋ dukuŋ kuruŋwor po hi geb, neŋ hitere gar mat epte ma ge habana goŋ kutek. Irde ge hare gor mat gar waŋwaŋ wor epte moŋ geb,’ inyiŋ. 27 Gwaha inkebal gore wol heŋbe, ‘Asi, niŋgeb bada heŋ Lasarusteŋ kerke megen adoner yare kurkuyeŋ. 28 Irdekolne yago siptesoŋoŋ gor haŋ geb, kuŋ hayhayyiryeŋ. Moŋgo yeŋ wor uliŋ misiŋ kuruŋ teŋteŋ gasuŋde gar wanakkek geb,’ inyiŋ. 29 IrkebAbraham beleŋ wol heŋbe, ‘Kolge yagoŋ yaha?Gorbe Moseyen sabaya Al Kuruŋyen mere basaŋmarte saba asaŋde katiŋ haŋ gogo geb, goyenkeŋkela yeneŋ bebak teŋ hinayiŋ,’ inyiŋ. 30 Irkebal goreb, ‘Moŋ, asi. Gore po epte moŋ. Alkura kamtiŋdemat sopte huwarde kuŋ saba yirkegab igiŋ mata buluŋmiŋ yubul teŋ Al Kuruŋ niŋbiŋ mulgaŋ henayiŋ,’ inyiŋ. 31 Gega Abrahambeleŋbe, ‘Moseyen sabaya Al Kuruŋyen merebasaŋ marte saba asaŋde katiŋ goyen nurnayiŋgega, biŋde mat fudinde yeŋ ma nurde gama mairnayiŋ gobe al kura kamtiŋde mat huwarde kuŋsaba yiryeŋ wor epte mameremiŋ nurnayiŋ geb,’inyiŋ,” yiriŋ.

17Mata buluŋ beleŋ Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurtek

goyen buluŋ irde haŋ(Matiyu 18:6-7,21-22; Mak 9:42)

1 Be, Yesu beleŋ komatmiŋ yago goyen gahayiniŋ: “Mata buluŋ titek dufaybe al biŋyaŋhugiŋeŋ forok yeŋ tuŋaŋ yurke kateŋ hinayiŋ.Niŋgeb al kura mata buluŋ tike al hoyaŋ beleŋgo keneŋ mata goyen gama irnayiŋbe mata bu-luŋ miŋ uryeŋ al gobe Al Kuruŋ beleŋ kandukkuruŋ wor po unyeŋ geb, goke buniŋeŋ nurde

Page 113: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 17:2 110 Luk 17:25hime. 2 Niŋgeb mata buluŋ miŋ uryeŋ al gobeal dufaymiŋ hako hinayiŋ goyen buluŋ iryeŋkekgeb, hora kuruŋ kura biŋiŋde feŋ teŋ makaŋalare temeytek yara. Gogab al gobe kame kandukbuluŋ kuruŋ wor po goyen ma kinyeŋ. Munaŋmata go teŋ kamde manhan gote muruŋgembuluŋ wor po kenwoŋ. 3 Niŋgeb keŋkela dufayheŋ ga mata teŋ hinaŋ ko. Irde kadtiŋ kura matabuluŋ tike keneŋbe, ‘Mata go buluŋ taha,’ ineŋgoke ineŋ tinayiŋ. Irkeb mata buluŋmiŋ tubulteŋ Al Kuruŋ niŋ biŋ mulgaŋ heke keneŋbe deŋwor goke ma nurnayiŋ. 4 Irde al kura naŋka-hal uŋkureŋde goyen po buluŋ gird tebaŋ girdewaŋ pohogay girde tebaŋ girde hikeb halde uneŋhayiŋ,” yinyiŋ.

Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurd nurd mata5 Be, Yesuyen mere basaŋ marmiŋ beleŋ

huwardeb, “Doyaŋ Al Kuruŋ, neŋbe Al Kuruŋniŋ hekkeŋ nurd nurd dufay goyen tareŋ moŋgeb, saŋiŋ po yira,” inamiŋ. 6 Irkeb wol heŋbe,“Deŋ gayen Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurd nurdtiŋgobe mastet he bilmiŋ dirŋeŋ muŋ go gwahadehiyyeŋbe malberi he tul yetek moŋ goyen, ‘Fil-giniŋge manaŋ marde kuŋ makaŋde huwara!’inkeb gwaha po tiyyeŋ,” yinyiŋ.

Al Kuruŋyen meteŋ alyen mata7 Irdeb sopte gaha yinyiŋ: “Be, deŋ kuruŋ ga

haŋ gayen al kura meteŋ almiŋbe kuŋ meteŋdemegeŋ ilyeŋ daw ma kuŋ sipsip yar kura doyaŋyirde hiyeŋ. Be, meteŋ al go gwaha teŋ teŋwakeb ge beleŋ huwardeb, ‘Waya. Waŋ keperkebiŋge niniŋ,’ inayiŋ? 8 Moŋ. Gwaha titŋeŋbe,‘Biŋge kaŋ nuna. Irde gigeŋ gitik teŋbe biŋgenene himekeyab doyaŋ nirde hayiŋ. Irde kamegab ge wor dula tiyayiŋ,’ ma inayiŋ? 9 Munaŋmeteŋ al go meteŋ kuruŋ teŋ wakeb goke doyaŋalmiŋ beleŋ amaŋeŋ nurde uneŋbemata igiŋ worpo kura iryeŋ? Moŋ. Gwahade moŋ. Meteŋal gobe meteŋ titek goyen po tiya yeŋ nuryeŋ.10 Niŋgeb deŋ wor Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ meteŋdunyeŋ go pasi irde waŋbe, ‘Neŋ gahade garemeteŋ alge hetek moŋ gega meteŋ alge deraŋ.Niŋgeb neŋbe meteŋ go titek mar beleŋ po titiŋgeb, goke muruŋgem duna ma gintek,’ innayiŋ,”yinyiŋ.

Busuka miŋyaŋ al 10 sope yiryiŋ11 Be, Yesu go Yerusalem kwe yeŋ kuŋ hinhin

geb, kuŋ heŋya Samaria naŋaya Galili naŋayatmegeŋ biptiyaŋ kuŋ hinhin. 12 Be, kuŋ kuŋ tiyuŋ

kura goyen binde hekeyabe al 10 kura busukamiŋyaŋ gore keneŋbe gisaw yara huwardeb13hokdepo, “DoyaŋAl KuruŋYesu, buniŋeŋdirdefaraŋ dura!” inamiŋ. 14 IrkebYesu beleŋ yeneŋbe,“Al Kuruŋ beleŋ guram diryeŋ niŋ kunaŋ. KuŋAl Kuruŋ doloŋ ird ird mata doyaŋ mar diliŋdehenaŋ. Irkeb deneŋbe, ‘Igiŋ hahaŋ,’ dinnayiŋ,”yinyiŋ. Irkeb kuŋ heŋya belenbe busuka uliŋdegoyen hubu hamiŋ.

15 Be, al uŋkureŋbe uliŋde busuka go hubuheŋ sikkeŋ igiŋ heke keneŋbe amaŋ wor po heŋkawan po Al Kuruŋ turuŋ irdya irdya Yesu hittemulgaŋ hiriŋ. 16Waŋ Yesu keneŋbe kahaŋ miŋdedokolhoŋ yuguluŋ teŋ turuŋ irdeb, “Igiŋ wor ponurde gunhem,” inyiŋ. Al gobe Samaria niŋ al.17 Irkeb Yesu beleŋbe, “Deŋ al 10be tumŋaŋ igiŋhahaŋ. Munaŋ al 9 gobe dare haŋ? 18Dahade gebYuda marbe igiŋ hahaŋ goke mulgaŋ heŋ waŋ AlKuruŋ turuŋ ma irhaŋ? Irkeb al miŋ hoyaŋ garepo mulgaŋ heŋ waŋ gwaha tiya?” yiriŋ. 19 Irdebal go, “Gebe Al Kuruŋ niŋ dufayge tareŋ irha geb,gogo Al Kuruŋ beleŋ sope gira. Niŋgeb igiŋgehuwarde kwa,” inyiŋ.

Al Kuruŋ beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ yird yirdnalube wayyeŋ

20 Be, nalu kurarebe Farisi mar kura gore Yesuhitte waŋbe, “Al Kuruŋ beleŋ doyaŋ dirde hiyeŋyitiŋ gobe daha naŋa ga forok yiyyeŋ?” ineŋgusuŋaŋ iramiŋ. Irkeb wol heŋbe, “Al Kuruŋbeleŋ doyaŋ dird dird gobe deŋ beleŋ keŋkelakdiltiŋde kawan po keneŋ hikeya ma wayyeŋ geb.21 Al Kuruŋ beleŋ doyaŋ dirde hiyeŋ yitiŋ gobebikkeŋ deŋ hitte forok yiyuŋ. Niŋgeb al kurabeleŋ gago ma iro go yeke goya go ma yennayiŋ,”yinyiŋ. 22 Irdeb komatmiŋ yago goyen gahayinyiŋ: “Ne Al Urmiŋ gayen kame mulgaŋ heŋwaŋ waŋ nalu goyen deŋ beleŋ kentewoŋ worpo yeŋ nurde haŋ. Gega deŋbe nalu goyen goma keneŋya kamnayiŋ. 23Goya goyenbe al beleŋ,‘Doyaŋ heŋ hite al gobe iro go ma gago,’ yenayiŋ.Gwaha yeke goya meremiŋ ma gama irde kuŋhinayiŋ. 24NeAl Urmiŋ gayenwaŋwaŋnalu gobedagamel bemel tike naŋa fay urde tukukebmegeŋmuruŋ kurhan mat kurhan mat kintiŋ ala teŋhaŋyen go gwahade. Niŋgeb gwahade goyen po,bemel po wameke megen niŋ al tumŋaŋ nintiŋala tinayiŋ. 25 Gega haŋkapya wor pobe ne AlUrmiŋ gabe megen gar niŋ mar kuruŋ gare igiŋma neneŋ pel nirde mununeŋ buluŋ buluŋ nirkeulne misiŋ kuruŋ kateŋ kameŋ.

Page 114: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 17:26 111 Luk 18:1126 “Be, yeŋ mulgaŋ heŋ waŋ waŋ nalu binde

heŋ hikeyabe alya bereya beleŋ bikkeŋ Noa hin-hin nalure mata teŋ hinhan yara teŋ hinayiŋ.27 Noa hinhin goyenter alya bereya kuruŋ gobedula niŋ po teŋ, kukuwa fe nene, al beleŋ bereyade, wiriŋ weŋ yade al yertek ge po teŋbe AlKuruŋ niŋ ma nurde hinhan. Irde kuŋ kuŋ naluforok yeke Noa hakwa biŋde hurkuriŋ. Irke gabbaraŋ kigariŋ kuruŋ katyiŋ. Irde fe ala heŋ almiki kuruŋ gobe mugol kiryiŋ. Niŋgeb ne AlUrmiŋ gayen waŋ waŋ nalure wor gwahade poteŋ hinayiŋ. 28 Be, goya goyenbe bikkeŋ Lothinhin nalure alya bereya beleŋ mata teŋ hinhangwahade goyen po teŋ hinayiŋ. Go mar gobetumŋaŋ dula po teŋ, kukuwa fe nene, damumatateŋ, yasuŋ teŋ, ya yago yirtek ge po nurdeb AlKuruŋ niŋ ma nurde hinhan. 29Gega kuŋ kuŋ Lotgo Sodom taun tubul teŋ kukeb goyare goyen poAl Kuruŋ beleŋ kakya salfa hora kak heŋ hitiŋyagoyen naŋkiŋde mat fe wok irtiŋeŋ irke kateŋtaun kuruŋ gobe kumga teŋ pasi po iryiŋ.

30 “Niŋgeb ne Al Urmiŋ gare kame kawanmegen gar waŋ waŋ nalure wor mata gwahadegoyen bemel po forok yiyyeŋ. 31Niŋgeb go naluregoyenbe al kura yamiŋ hende hiyeŋbe detmiŋge nurde epte ma wor po araŋeŋ kateŋ yamiŋbana hurkuyeŋ. Irde al kura meteŋmiŋde hiyeŋal gore wor detmiŋ ge nurde epte ma wor pokup yeŋ yare kuyeŋ. 32 Be, Lot beremde baraŋbenurde haŋ gogo. 33Niŋgeb al kura, ‘Dahamat heŋheŋne igiŋ wor po hiwi,’ yeŋ megen niŋ samuŋyad yad niŋ po dufay heŋ hiyeŋ al gobe gasuŋbuluŋde kuyeŋ. Munaŋ al kura gwaha ma teŋhiyeŋbe gasuŋ igiŋde kuyeŋ. 34 Niŋgeb fudindewor po dineŋ hime. Go nalu forok yiyyeŋ goyen-terbe al irawa kura gasuŋ uŋkureŋde firiryeŋ.Irkeb al uŋkureŋbe Al Kuruŋ beleŋ tiyyeŋ. Irdekurabe tubul tiyyeŋ. 35-36 Irde go nalu goyenterbere irawabe palawa irye yeŋ wit bilmiŋ horapo karka teŋ hikeya bere uŋkureŋbe Al Kuruŋbeleŋ teŋbe kurab tubul tiyyeŋ,” yinyiŋ* 37 Irkebkomatmiŋ yago beleŋ huwardeb, “Dare yubul tikehinayiŋ?” inkeb Yesu beleŋ wol heŋbe, “Detkamtiŋ hiyeŋdebe det kamtiŋ nen nen nu beleŋwaŋ nen pasi heŋ haŋyen. Gwahade goyen po,yubul tiyyeŋ mar gobe kamde pasi po henayiŋ,”yinyiŋ.

18Al Kuruŋ gusuŋaŋ ird ird niŋ bada ma henayiŋ

1 Irdeb Yesu beleŋ komatmiŋ yago goyenhugiŋeŋ Al Kuruŋ mere irde irde niŋ bada mahenayiŋ yeŋ maya merere gaha yinyiŋ: 2 “Be,taun kura goyenterbe mere nurd nurd al kuragor hinhin. Al gobe Al Kuruŋ kafura ma irdehiyen. Irde al hoyaŋ wor palap ma irde hiyen.3 Be, beretap kura taun goyenter po hinhin gorehugiŋeŋ yeŋ hitte waŋbe, ‘Al uguŋ po asogo nirdebuluŋ nirke kandukŋeŋ nurde hime geb, faraŋnurde sope irde nunayiŋ,’ ineŋ karyaŋeŋ irdehinhin. 4 Be, mere nurd nurd al go haŋkapyabekeneŋ wasak po teŋ hinhin. Gega bere gobewatiŋde po hike keneŋ keneŋbe dufaymiŋdeb,‘Nebe Al Kuruŋ kafura ma irde al hoyaŋ worpalap ma yirde hime. 5 Goyenpoga beretap gobeparsayŋeŋ wor po nirde hi geb, bada heŋ faraŋureŋ. Moŋgo go po waŋ nenke nenkeb piŋeŋbuluŋ wor po niryeŋkek geb,’ yiriŋ,” yinyiŋ.

6 Irdeb Yesu go sopte po, “Be, mere nurd nurdal gobe al igiŋ moŋ gega, mere tiyyiŋ go nurhaŋ?7 Al buluŋ wor gogo gwaha tiyyiŋ. Niŋgeb AlKuruŋ igiŋ wor po gobe al kura nigen al yeŋbasiŋa yirtiŋ gore hugiŋeŋ wawuŋya naŋkahalyafaraŋ dura ineŋ eseŋ urde karyaŋeŋ irde hinayiŋgobe faraŋ ma yuryeŋ? Moŋ, heŋ ga ma faraŋyuryeŋ geb. 8 Fudinde dineŋ hime. Al Kuruŋbenigen al yeŋ basiŋa yirtiŋ gobe bemel po faraŋyuryeŋ. Irkeb asogomiŋ beleŋ buluŋ yirkeb kan-duk yeneŋ hinayiŋ goyen hubu henayiŋ. Gegane Al Urmiŋ gare sopte wayeŋ nalure goyenbe AlKuruŋ niŋ hekkeŋ nurde hugiŋeŋ gusuŋaŋ ird irdmata goyen alya bereya hitte hiyeŋ ma dahade?”yinyiŋ.

Farisi alya teks yad yad al gote maya mere9 Be, al kurabe, “Neŋ po gabe al huwak,” yeŋbe

al hoyaŋ kuruŋ gobe buluŋ yineŋ hinhan. Niŋgebgo mar go diliŋde huwardeb matamiŋ goke Yesubeleŋ maya mere gahade yiriŋ: 10 “Be, al irawakura goyen Al Kuruŋ mere irye yeŋbe Al Ku-ruŋyen ya balemde kwaryum. Al kurabe Farisial, munaŋ kurabe Roma gabman niŋ teks yad yadal. 11 Be, Farisi al gore Al Kuruŋ mere irdeyabeyiŋgeŋ ge yeŋbe, ‘Al Kuruŋ, nebe al hoyaŋ beleŋmata teŋ haŋyen gwahade moŋ. Nebe kawe mateŋ himyen, usi ma teŋ himyen, kudiŋ mata mateŋ himyen, irde bere hoyaŋ kura duwan ma

* 17:35-36: Asaŋ hoyaŋdebe gahade hi: 36 Irde al irawa kura meteŋde heŋ meteŋ teŋ hikeya al uŋkureŋbe Al Kuruŋ beleŋ tiyyeŋ.Munaŋ kurabe tubul tiyyeŋ,” yinyiŋ.

Page 115: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 18:12 112 Luk 18:30irde himyen. Irde teks yad yad al imaŋ imahi gwahade moŋ geb, goke amaŋeŋ nurd guneŋhime. 12 Nebe meteŋ naŋa uŋkureŋ bana goyenge niŋ dufay hewe yeŋ naŋkahal iraware biŋgekutŋa irde himyen. Irdeb det yade himyen kuruŋgoyen goke amaŋ heŋbe merege gama irde potayirde buda 10 yirdeb uŋkureŋbe ge niŋ pel irdehimyen,’ yiriŋ.

13 “Gega teks yad yad al gobe matamiŋ gekandukŋeŋ nurde Al Kuruŋ mere ird ird gasuŋbana hitek moŋ yeŋ nurde kame beleŋ huwardeAl Kuruŋ mere iryiŋ. Goyenbe mata buluŋmiŋ gememya wor po heŋ kotaŋ kaŋ hende naŋkeneŋyamere irtek moŋ yeŋ nuryiŋ. Irdeb urguŋ kaŋmata buluŋmiŋ ge buniŋeŋ nurde yiŋgeŋ dumuŋmaydebe, ‘Al Kuruŋ, nebe mata buluŋ al gebbuniŋeŋ nurd nunayiŋ,’ inyiŋ. 14Niŋgeb fudindedineŋ hime. Teks yad yad al gobe Al Kuruŋdiliŋde wukkeŋ wor po heŋbe yamiŋde mulgaŋheŋ kuriŋ. Munaŋ al kura gobe hubu. Gwahadegeb, al kura yiŋgeŋ turuŋ iryeŋ al gobe Al Kuruŋbeleŋ deŋem moŋ irke memyak nuryeŋ. Munaŋal kura yiŋgeŋ ge, ‘Nebe al igiŋ moŋ,’ yiyyeŋ algobe Al Kuruŋ beleŋ deŋem yaŋ iryeŋ,” yinyiŋ.

Diriŋ mukŋeŋya Yesuya(Matiyu 19:13-15; Mak 10:13-16)

15 Be, alya bereya beleŋ, “Diriŋ mukŋeŋ Yesuhitte yukuteke haniŋ kerde yuneŋ guram yirdetareŋ yiri,” yeŋ diriŋmiŋ yago yawaŋ hinhan.Irkeb Yesuyen komatmiŋ yago beleŋ mel goyenyeneŋbe yineŋ teŋ utaŋ yiramiŋ. 16 Gega Yesubeleŋ diriŋ mukŋeŋ go hoy yirdeb komatmiŋyago goyen, “Daniŋ utaŋ yirde haŋ? Yubul tikene hitte wanaŋ. Diriŋ gahade gab yiŋgeŋdesaŋiŋde epte moŋ geb, hugiŋeŋ naniŋya miliŋyathaniŋ doyaŋ po haŋyen. Niŋgeb gwahade goyenpo, al kura diriŋ gahade yara heŋ Al Kuruŋyentareŋ niŋ nakeneŋ hiyeŋ al gobe Al Kuruŋ beleŋalya bereyamiŋ doyaŋ yirde hi bana goŋ hiyeŋ.17Fudinde dineŋ hime. Al kura diriŋ gwahademaheŋ Al Kuruŋ hitte kwe yiyyeŋbe Al Kuruŋ beleŋalya bereyamiŋ doyaŋ yirde hi bana goŋ epte mahiyeŋ,” yiriŋ.

Doyaŋ al kura samuŋmiŋ budamwor po gore Yesuwaŋ kinyiŋ

(Matiyu 19:16-30; Mak 10:17-31)18 Be, doyaŋ al kura gore huwardeb, “Tisa,

gebe saba al igiŋ geb, momoŋ nira. Daha teŋgab Al Kuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ goyen nerehiyyeŋ?” ineŋ gusuŋaŋ iryiŋ. 19 Irkeb Yesu

beleŋ wol heŋbe, “Nebe saba mar megen niŋkura gwahade yeŋ nurdeb al igiŋ ninha? Nebemegen niŋ sabamar al gwahademoŋ geb. Megenniŋ albe igiŋ miŋmoŋ. Al Kuruŋ muŋ po gabal igiŋ geb,” inyiŋ. 20 Be, gwaha ineŋbe, “AlKuruŋyen saba Mose unyiŋbe nurde ha gogo.‘Bere hoyaŋ kura duwan ma irde hayiŋ, al magasa yirke kamnayiŋ, kawe ma tiyayiŋ, mererehuwaryeŋ al faraŋ urhem yeŋ, ma tagal unhemyeŋ mere upul ma tiyayiŋ, nanakeya momkeyapalap yirde hayiŋ,’ gwahade katiŋ geb, go pogama irde hayiŋ,” inyiŋ. 21 Irkeb al goreb, “Merekuruŋ gobe diriŋde mat po keŋkela gama irdewaŋ waŋ gayenter wor gwahade po teŋ hime,”inyiŋ.

22 Be, Yesu beleŋ mere go nurdeb, “Gegamata uŋkureŋ kurabe tubul teŋ ha. Niŋgeb kuŋsamuŋge yago kuruŋ go yade al yunke damu tikegote muruŋgem yadebe al buniŋeŋ det niŋ amuheŋ haŋ mar goyen yunayiŋ. Gogab kamebe AlKuruŋ beleŋ gotemuruŋgem igiŋwor po gunyeŋ.Irde gab waŋ gama nirayiŋ,” inyiŋ. 23 Irkeb algobe samuŋmiŋ budam wor po geb, mere gonurdeb biŋde kandukŋeŋ wor po nuryiŋ.

24 Be, al go gwaha tike keneŋbe Yesu beleŋkeneŋ heŋya, “Al samuŋmiŋ budam wor pobeAl Kuruŋ beleŋ alya bereya doyaŋ yirde hi banagoŋ heŋ heŋmiŋbe meteŋeŋ wor po. 25 Dapŋakuruŋ kamelbe det haraŋ haraŋ kutum yameŋdirŋeŋ wor po goyen bana epte ma hurkuyeŋ.Gwahade goyen po, al samuŋmiŋ budam wor AlKuruŋ beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ yirde hi banagoŋ eptemahurkunayiŋ. Niŋgeb det irawa goyentumŋaŋdemeteŋeŋ. Gega damiŋbemeteŋeŋ worpo yeŋ nurde haŋ? Al samuŋmiŋ budam gobemeteŋeŋ wor po geb,” yinyiŋ. 26 Irkeb al mere gonuramiŋ mar goreb, “Niŋgeb Al Kuruŋbe ganuŋmar po ga yawaryeŋ?” inamiŋ. 27 Irkeb Yesubeleŋ wol heŋbe, “Det kura al beleŋ irtek moŋgoyen Al Kuruŋbe igiŋ ala po iryeŋ geb,” yinyiŋ.28 Irkeb Pita beleŋhuwardeb, “Neŋbe gamagirniŋyeŋ detniniŋ kuruŋ goyen yubul titiŋ,” inyiŋ.29 Irkeb Yesu beleŋ wol heŋbe, “Fudinde worpo dineŋ hime. Al kura Al Kuruŋ beleŋ alyabereyamiŋ doyaŋ yirde hi bana heŋ heŋ geteŋbe yamiŋ, berem, kuliŋ yago,miliŋya naniŋya,dirŋeŋ weŋya yubul tiyyeŋ gobe 30 megen garheŋya gote muruŋgem budam yawaryeŋ. Irdekame kame wor Al Kuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋgoyen manaŋ tiyyeŋ,” yinyiŋ.

Page 116: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 18:31 113 Luk 19:16Yesu beleŋ yiŋgeŋ kamde kamdeniŋ sopte tagalyiŋ(Matiyu 10:17-19; Mak 10:32-34)

31 Be, Yesu go mere basaŋ marmiŋ 12 gohoyaŋ muŋ po yukuŋbe gaha yinyiŋ: “NeŋbeYerusalem hurkutek geb. Irdeb Al Kuruŋyenmere basaŋ mar beleŋ Al Urmiŋbe gwaha tiyyeŋyeŋ asaŋde kayamiŋ goyen tumŋaŋ fudinde poforok yenayiŋ. 32Niŋgeb gor niŋ mar beleŋ ne AlUrmiŋ gayen nade al miŋ hoyaŋ Yuda mar moŋhaniŋde nernayiŋ. Irkeb yeŋ beleŋ bak mununeŋhinmaŋ nirde nanyaŋ nirde meyaŋ nirde usulakteŋbemununke kameŋ. 33Goyenbe kameŋdematyereŋkek hekeb sopte huwareŋ,” yinyiŋ. 34 Irkebkomatmiŋ yago gobe Yesu mere tiyyiŋ goyenbebak ma po tiyamiŋ. Mere gote miŋbe banarepo hinhin geb, goke kura yihi yeŋ ma nuramiŋ.

Yesu beleŋ al diliŋ titmiŋ sope iryiŋ(Matiyu 20:29-34; Mak 10:46-52)

35 Be, Yesu go kuŋ kuŋ Yeriko taun binde heŋhikeyabe al kura diliŋ titmiŋ goyen beleŋ siŋakdekeperde al det niŋ kaŋaŋ yirde hinhin. 36 Be, albuda kuruŋ go mere ŋeldok teŋ belŋeŋger kerurde waŋ fole irde hike nurdeb, “Gabe da irdehaŋ?” yeŋ gusuŋaŋ yiryiŋ. 37 Irkeb, “Nasaret niŋal Yesu go goyen waŋ kuŋ hi,” inamiŋ. 38 Irkebal gore hokde po, “Yesu, Dewit urmiŋ, buniŋeŋnirde faraŋ nura be!” inyiŋ. 39 Gega al waŋ yeŋturte hamiŋ mar gore ineŋ teŋ, “Bada hawa!”inamiŋ. Gega bada hitŋeŋbe uguŋ po hok yeŋbe,“Dewit urmiŋ, buniŋeŋ nirde faraŋ nura be!”inyiŋ. 40 Be, Yesu go al gote mere goyen nurdegor po huwardeb, “Al go teŋ gar wanaŋ,” yinyiŋ.Irkeb al go tawakeb Yesu beleŋ, 41 “Daha niri yeŋnurde ha?” inkeb al gore wol heŋbe, “Doyaŋ AlKuruŋ, naŋkenmewoŋ yeŋ nurde hime,” inyiŋ.42 Irkeb Yesu beleŋ, “Ne niŋ hekkeŋ nurde hageb naŋkena,” inyiŋ. 43 Irkeb goyare po diliŋbak yekeb naŋkinyiŋ. Irdeb Al Kuruŋ turuŋ irdyairdya Yesu gama irde kuŋ hinhin. Be, al mata godiliŋde kenamiŋ mar wor Al Kuruŋ turuŋ iramiŋ.

19Sakius

1 Be, Yesu go Yeriko taun bana hurkuŋbe banagoŋ kuŋ hinhin. 2 Taunde gorbe Roma gabmanniŋ teks yad yad marte doyaŋ al kura hinhin.Deŋembe Sakius. Yeŋbe samuŋmiŋ budam. 3 Algobe Yesube al dahade goyen kenmewoŋ yeŋnurde hinhin geb, kuŋ kene yeŋ kuriŋ. Gegayeŋbe al dolfon geb, al buda kuruŋ gore pet pet

irkeb gwaha mat kura Yesu goyen kentek moŋhiriŋ. 4 Gwaha teŋbe, “Yesube gayaŋ wayeŋ tiyago,” yeŋ nurdeb meheŋ heŋ kuŋbe, “Gor matga keneŋ,” yeŋbe sikamo he hende hurkuŋ gorhinhin.

5 Be, Yesu go kuŋ yeŋ hinhin turte gor heŋbekotaŋ kaŋbe, “Sakius, haŋkabe gere yare heŋ.Niŋgeb araŋ kata,” inyiŋ. 6 Irkeb araŋ po kateŋbeamaŋeŋ nurde pere irdeb, “Igiŋge wake yarekure,” inyiŋ.

7 Be, Yesu go gwaha tike keneŋbe al budagor hinhan goreb, “Al gob mata buluŋ al ineŋhaŋyen gega, al goya awalik here yeŋ kwa,”yeŋ biŋde gwahade nurdeb hiŋhiruŋ tiyamiŋ.8 Goyenpoga Sakius beleŋ huwardeb, “Doyaŋ AlKuruŋ, ga nura. Dawetne kuruŋ gayenbe kahaltepo pota irde al buniŋeŋ det niŋ amu heŋ haŋmar yuneŋ. Irde al kura usi matare hora gwa-hade kura yawarmiriŋ kenemgwahade powawuŋsiptere wol heweŋ,” inyiŋ. 9-10 Irkeb Yesu beleŋwol heŋbe, “Ne Al Urmiŋ gabe alya bereya AlKuruŋ tubul teŋ gisawkutiŋmar goyennaŋkeneŋyumulgaŋ tiye yeŋwamiriŋ. Niŋgeb al gayenworAbraham urmiŋ geb, haŋka gabe Al Kuruŋ hittetumulgaŋ tihim,” yiriŋ.

11 Be, al gor gabu iramiŋ mar beleŋ mere gonurdeb dufaymiŋde, “Yesube Yerusalem bindehihi geb, Al Kuruŋ beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋyird yird matabe heŋ ga moŋ forok yeweŋ tiya,”yeŋ nuramiŋ. Irkeb Yesu beleŋ mel gote du-faymiŋ yeneŋ bebak teŋbe maya mere mat gahayinyiŋ: 12 “Be, al deŋem yaŋ kura doyaŋ al kuruŋheŋ heŋ ge, ‘Naŋa gisaw kuŋ doyaŋ al kuruŋnirke gab naŋaner mulgaŋ heweŋ,’ yeŋ nuryiŋ.13 Irdeb kwe yeŋbe meteŋ marmiŋ 10 hoy yirdebgol hora yuŋkureŋ yunkureŋ yuneŋbe, ‘Ne garma himekeyabe hora gore gwahamatmeteŋ yun-teke tolok henayiŋ yeŋ nurdeya meteŋ tinayiŋ.Irde kamebe mulgaŋ heŋ deneŋ,’ yineŋbe kuriŋ.14Gega al yende naŋare niŋ beleŋ al goke igiŋ manuramiŋ. Irde al kura yinke wakeb, ‘Deŋ manaŋnaŋa gisaw al go kuŋde gor kunaŋ. Kuŋbe gorniŋ mar yeneŋbe al goke yinnayiŋ. Neŋbe algore doyaŋ al kuruŋniniŋ heŋ heŋ ge igiŋ manurde hite yinnayiŋ,’ yineŋ mel go hulyaŋ yirkekwamiŋ. 15 Gega al go doyaŋ al kuruŋ heŋbemulgaŋ hiriŋ. Irdeb meteŋ marmiŋ hora yunyiŋgoyen gore meteŋ teŋ kura muŋ tolok daw iraŋyeŋbe yeŋ ge yeke wayamiŋ. 16 Irkeb al meheŋdewayyiŋ goreb, ‘Doyaŋ al, nebe gol hora uŋkureŋnunariŋ goreb gol hora 10 forok yirmiŋ gago,’

Page 117: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 19:17 114 Luk 19:43inyiŋ. 17 Irkeb doyaŋ al kuruŋ goreb, ‘Gebemeteŋigiŋ wor po tiyaŋ geb, gebe meteŋ al igiŋ. Detdirŋeŋ gunmiriŋ goyen keŋkela doyaŋ iraŋ geb,gebe taun 10 gunmeke gote doyaŋ al hawayiŋ,’inyiŋ. 18 Be, meteŋ al kura wor waŋbe, ‘Doyaŋal, gol horage uŋkureŋ nunariŋ goreb siptesoŋoŋyirmiŋ gago,’ inyiŋ. 19 Irkeb doyaŋ al kuruŋ beleŋamaŋeŋ nurde wol heŋbe, ‘Gebe taun siptesoŋoŋgayen gunmeke gote doyaŋ al hawayiŋ,’ inyiŋ.20 Be, meteŋ al kura sopte waŋbe, ‘Doyaŋ al, golhoragebe gago. Amil parwekde mala teŋ banakirmiriŋ. 21 Gebe al misiŋeŋ yaŋ wor po. Detgere moŋ goyen mali po yade hayen. Irdebbiŋge ge ma hartiŋ wor mali po yade hayen.Niŋgeb ge niŋ kafura heŋ himyen,’ inyiŋ. 22 Irkebdoyaŋ al kuruŋ beleŋ wol heŋbe, ‘Gebe meteŋal buluŋ wor po. Merege go po tumulgaŋ teŋguneŋ tihim geb. Nebe al misiŋeŋ yaŋ nurdenuneŋ ha gogo? Det nere moŋ goyen mali poyade himyen, irde biŋge ne ma hartiŋ goyen wormali po yade himyen ninha. 23 Al gwahade yeŋnurdeb daniŋ horanebe hora yerde haŋyen yarema kerariŋ? Moŋ manhan mulgaŋ heŋ waŋbehorane tolok hitiŋde temewoŋ,’ inyiŋ. 24 Irdebal goyaŋ huwarde hinhan mar go, ‘Gol hora gogoraŋ irde teŋ meteŋ al gol hora 10 yiruŋ al gounnaŋ,’ yinyiŋ. 25 Gega al buda gore wol heŋbe,‘Doyaŋ al, yeŋbe gol hora 10 miŋyaŋ hi. Niŋgebdaniŋ sopte untek?’ inamiŋ. 26 Irkeb wol heŋbe,‘Ga nurnaŋ. Al det unke keŋkela doyaŋ irdemeteŋ kuruŋ teŋbe igineŋ kuruŋ forok yiryeŋal gobe meteŋ igiŋ teŋ hiyeŋ goke tebaŋ detyawaryeŋ. Munaŋ det unke kumhaka heŋ igineŋma forok iryeŋ al gobe yende det muŋ kura hiyeŋgoyenwor goraŋ irke detmiŋmoŋwor po hiyyeŋ.27 Be, ne beleŋ doyaŋ almiŋ heŋ heŋ ge igiŋ manuramiŋmar gobe asogone niŋgeb, yawaŋ delnergar gab gasa yirke kamnaŋ,’ yinyiŋ,” yeŋ Yesubeleŋ gwahade tagalyiŋ.

Yesu beleŋ Yerusalem bana hurkuriŋ(Matiyu 21:1-11; Mak 11:1-11; Yon 12:12-19)

28 Be, gwaha yiriŋ go kamereb Yesu goYerusalem hurkuŋ hinhinde geb, kuŋ hinhin po.29Be, Betfageya Betani taunya gobe naŋa doŋkeŋkura deŋembe Olip doŋdoŋ ineŋ haŋyende gorhinaryum. Niŋgeb kuŋ gor forok yetek heŋheŋbekomatmiŋ irawa hulyaŋ yirdeb, 30 “Kuri. Kuŋtiyuŋ kurare iror forok yeŋbe doŋki foŋeŋ aldiriŋ, al kura go hende ma kuŋ hitiŋ goyen feŋtitiŋ kiniryeŋ. Irdeb kaŋ go hol irde teŋwayiryeŋ.

31Al kura beleŋ, ‘Daniŋ kaŋ tugu teŋhar?’ dinkeb,‘Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ goke yihi,’ iniryeŋ,” yineŋhulyaŋ yiryiŋ.

32 Be, Yesu beleŋ al yad yerke kwaryum gobekuŋ Yesu beleŋ yiriŋ gwahade po kenaryum.33 Irdeb doŋki go kaŋ tugu teŋ hikeyabe yewekyago beleŋ, “Daniŋ doŋki go tugu teŋ har?” yineŋgusuŋaŋ yiramiŋ. 34 Irkeb wol heŋbe, “Doyaŋ AlKuruŋ beleŋ gake yihi,” yaryum.

35 Be, doŋki go Yesu hitte tawaŋbe uliŋhormiŋyugu teŋ yade doŋki go hende ugamdebe Yesuteŋ go hende keramiŋ. 36 Be, Yesu go doŋkihende kuŋ hikeyabe al beleŋ, “Doyaŋ Al Kuruŋwaŋ hi,” yeŋbe uliŋhormiŋ yugu teŋ beleŋyaŋugamde tukamiŋ. 37Be, beleŋ gama irde kuŋ kuŋOlip doŋdoŋde mat Yerusalem kurkuŋ kurkuŋbelen hekeb komatmiŋ buda kuruŋ goreb bikkeŋmata tiŋeŋ forok yirke yeneŋ hinhan kuruŋ gokeamaŋeŋ nurdeb hekhok teŋ Al Kuruŋ turuŋ irdegaha yamiŋ:38 “Al Kuruŋyen deŋemde doyaŋ al kuruŋ waya

gabe Al Kuruŋ beleŋ guram irde igiŋiryeŋ!

Al goke Al Kuruŋyen gasuŋde haŋ marbe biŋkamke igiŋ hinayiŋ.

Irde Al Kuruŋ deŋem turŋuŋ yaŋ irnayiŋ,”yamiŋ.

39 Be, Farisi mar kura al gabu irde kuŋ hinhanbana goŋ hinhan goreb Yesuyen komatmiŋ yagobeleŋ gwaha teŋ hike igiŋ ma nurdeb ineŋ teŋ,“Tisa, komatge yago ga igiŋma teŋ haŋ geb, yinkebada henaŋ,” inamiŋ. 40 Irkeb Yesu beleŋ wolheŋbe, “Fudinde dineŋ hime. Yeŋ bada henay-iŋbe hora gare huwarde yeŋ teŋ haŋ gwahadetinayiŋ,” yinyiŋ.

Yesu beleŋ Yerusalem niŋ mar goke esiriŋ41 Be, kuŋ Yerusalem forok yetek heŋ heŋyabe

taun go keneŋbe gor niŋ mar goke buniŋeŋnurde eseŋbe gaha yiriŋ: 42 “Yerusalem niŋmar, deŋbe ganuŋ beleŋ faraŋ durke Al Kuruŋyaawalikde hike bitiŋ kamke igiŋ hinayiŋ goyenhaŋka gayen nurwoŋ wor po yeŋ nurde hime.Al gobe ne gago gega, neneŋ bebak ma teŋ haŋ.43 Niŋgeb gote kandukbe kame forok yeke ken-nayiŋ. Goyenterbe asogotiŋ beleŋmudunniŋ yeŋfuleŋa marmiŋ yawaŋbe busaharnak yeŋ milgudirnayiŋ. Irde megeŋya horaya yawaŋ tauntiŋYerusalem gote koya kuruŋ goyen siŋa beleŋmat daŋ unke hurkuŋ koya kuruŋ goya tuŋandehekeb kurhanmat mat tauntiŋ bana hurkunayiŋ.

Page 118: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 19:44 115 Luk 20:1744 Irdeb tauntiŋya dindikeŋya tumŋaŋ mudunkekamnayiŋ. Yabe hora beleŋ yirtiŋ geb, asogotiŋbeleŋ yupew yurkeb hora uŋkureŋ muŋ kurakadom hende ma hiyeŋ. Mata gobe Al Kuruŋbeleŋ dumulgaŋ tiye yeŋ wayyiŋ gega, keneŋ be-bak ma teŋ haŋ geb, kanduk gogo forok yiyyeŋ,”yiriŋ.

Al Kuruŋyen ya balem bana hurkuriŋ45 Be, Yesu go Yerusalem taun bana kuŋ Al

Kuruŋyen ya balem bana hurkuriŋ. Irdeb al detyawaŋ ya kuruŋ bana goŋ yerde damu tike horayade hinhan mar goyen yineŋ teŋ yakira tiyyiŋ.46 Irdeb, “Al Kuruŋyen mere asaŋde katiŋbe,‘Nere yabe mere nird nird gasuŋ,’ yitiŋ hi. Gegadaniŋ geb deŋ beleŋ kawe marte bana kuŋ kuŋgasuŋ irde haŋ?” yinyiŋ.

47 Be, Yesu go naŋkahalmiŋ naŋkahalmiŋ yabalem bana goŋ al saba yirde hinhin. GegaAl Kuruŋ doloŋ ird ird mata doyaŋ martekarkuwaŋmiŋya Moseyen saba maryabe Yudamarte doyaŋ marya beleŋ mayniŋ yeŋ kurut yeŋhinhan. 48 Goyenbe al buda kuruŋ gobe Yesuyenmere nurtek yirkeb yeŋ hitte po waŋ gabu irdehinhan. Niŋgeb maytek belŋeŋ kura ma keneŋhinhan.

20Yesube ganuŋyen tareŋde mata teŋ ha inamiŋ(Matiyu 21:23-27; Mak 11:27-33)

1 Be, gwaha irkeb nalu kurarebe Al Kuruŋyenya balemde kuŋ koya beleŋ milgu irtiŋ bana goŋal waŋ gabu irde haŋyen sawsaware gor kuriŋ.Irdeb al gor gabu irde hinhan goyen saba yirde AlKuruŋ beleŋ yumulgaŋ teŋ teŋ mere igiŋ goyentagalde hinhin. Gwaha teŋ hikeyabe Al Kuruŋdoloŋ ird ird mata doyaŋ mar pris buda gotekarkuwaŋmiŋya Moseyen saba maryabe Yudamarte doyaŋ mar parguwakya beleŋ Yesu hittewayamiŋ. 2 Irdeb, “Momoŋ dira. Ganuŋ beleŋigiŋ ginke mata kuruŋ gayen teŋ ha?” ineŋgusuŋaŋ iramiŋ. 3 Irkeb Yesu beleŋ, “Ne worgusuŋaŋ kura direŋ tihim geb. 4 Yon Baptaisbeleŋ al baptais yirde hinhin gobe Al Kuruŋma megen niŋ al kura beleŋ igiŋ inkeb meteŋgogo teŋ hinhin? Momoŋ nirke nure,” yinyiŋ.5 Gwaha yinkeb mel gobe yiŋgeŋ uliŋ sege irdeb,“Al Kuruŋ beleŋ inke meteŋ go teŋ hinhin in-tekeb, ‘Daniŋ geb meremiŋ goyen fudinde yeŋma nurde hinhan?’ dinyeŋ. 6 Munaŋ al beleŋinke meteŋ teŋ hinhin intekeb al buda kuruŋ gab

Yonbe Al Kuruŋyen mere basaŋ al yeŋ nurde haŋgeb, mereniniŋ go nurdeb biŋ ar yeke horaremudunke kamtek,” yamiŋ. 7 Irdeb, “Yon beleŋmata teŋ hinhin gobe al gore kura igiŋ inke teŋhinhin yeŋ ma nurde hite,” inamiŋ. 8 Irkeb Yesubeleŋ wol heŋbe, “Ne wor al gore igiŋ ninke matakuruŋ gayen teŋ hime ma dineŋ,” yinyiŋ.

Megeŋmuruŋgemdamu teŋ hiyen gote sirawmere(Matiyu 21:33-46; Mak 12:1-12)

9 Be, Yesu beleŋ gwaha yineŋbe maya meremat gaha yinyiŋ: “Al kura goyen wain meteŋmiŋharde ep irdeb al hoyaŋ goyen, ‘Wain meteŋgabe deŋ ge mekerhem geb, meteŋ teŋ igineŋhekeb meteŋne gote muruŋgem nuneŋ hinayiŋ,’yineŋbe naŋa gisaw wor po kuŋbe nalu ulyaŋdegoŋ hinhin. 10 Irde wain fiŋ yad yad naluhekeb meteŋ almiŋ kura teŋ kerke wayyiŋ. Waŋmeteŋ doyaŋ irde hinhan mar goyen anutamiŋbeleŋwain igineŋ niŋ hulyaŋ iryiŋ goyenmomoŋyirkeb tuwagiŋmatmayde takira tike duliŋ kuriŋ.11 Irkebmeteŋ almiŋhoyaŋwor teŋ kerkewayyiŋ.Gega yeŋbe mayde detmiŋ yuguya teŋ kupsoŋtakira tike yeŋ wor duliŋ mulgaŋ hiriŋ. 12 Irkebsopte po meteŋ almiŋ hoyaŋ teŋ kerke wayyiŋ.Gega yeŋ wor mayde buluŋ buluŋ irde dagim yaŋirde tukuŋ wain meteŋ siŋare takira tike kuriŋ.

13 “Be, meteŋ gote miŋ al goreb, ‘Daha tiyeŋ?Bada heŋ urne, bubulkuŋne wor po gayen teŋkermeke kuyeŋ. Yeŋ daw gab palap irde wainigineŋ kura unke yawayyeŋ,’ yeŋbe urmiŋ goteŋ kerke wayyiŋ. 14 Irkeb meteŋ doyaŋ irdehinhan mar gore urmiŋ go keneŋbe gwaha tiniŋyeŋ sege irdeb, ‘Meteŋ gate miŋ al gote urmiŋbegago. Kamebe meteŋ gabe yende hiyyeŋ. Niŋgebmayteke kamkeb meteŋ gabe nende po hiyyeŋ,’yamiŋ. 15 Irdeb al go tuluŋ teŋ siŋare tukuŋmayke kamyiŋ.

“Be, gwaha tiyamiŋ geb, meteŋ miŋ al gorebdaha yiryeŋ? 16 Meteŋ miŋ al goreb mulgaŋheŋ waŋ meteŋ doyaŋ irde hinhan mar go gasayirke kamnayiŋ. Irkeb meteŋmiŋ go teŋ al hoyaŋyunke gore doyaŋ irde uneŋ hinayiŋ,” yinyiŋ.Irkeb al buda gor gabu iramiŋ go meremiŋ gokeigiŋ ma nurdeb, “Ge yaha gwahade gobe neŋhitte epte ma wor po forok yiyyeŋ geb,” yamiŋ.17 Gwaha yekeb Yesu beleŋ yeneŋ kimiŋ mat po,“Mata gwahadema forok yiyyeŋ yahaŋ? Goyenbedaniŋ geb Al Kuruŋyen asaŋdeb,‘Ya yird yird mar beleŋ igiŋ moŋ yeŋ nurde pel

iramiŋ hora goyen al hoyaŋ beleŋ teŋ go

Page 119: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 20:18 116 Luk 20:42hende ya saŋiŋ wor po iryiŋ,’ gwahadekatiŋ hi? Tikiŋ 118:22

18 Niŋgeb merene nurde keŋkela bebak tinaŋko. Go hora goyenbe ne gago. Niŋgeb al kurahora go hende takteŋ mayyeŋbe mugol niyyeŋ.Irde hora gore kateŋ hika tiyyeŋ al gobe umetektiyyeŋ. Niŋgeb al kura neneŋ bebak ma tinayiŋmar hittebe kame mata gwahade forok yiyyeŋ,”yinyiŋ.

19 Be, Yesu beleŋ gwaha yeke Moseyen sabamarya pris buda gote karkuwaŋmiŋya beleŋmerego nurdeb, “Maya mere gabe neŋ gayen ga podineŋ hi,” yeŋbe, “Araŋ po teŋ fere tiniŋ,” yamiŋ.Gega al buda kuruŋ gore mudunnayiŋ yeŋ kafuraheŋ daha wet kura ma iramiŋ.

Teks damu teŋ teŋ gote saba(Matiyu 22:15-22; Mak 12:13-17)

20 Be, go kamereb go mar goreb, “Daha matkura mere buluŋ tike keneŋmerem yaŋ irdeb teŋRoma gabmanyen doyaŋ al haniŋde kertek,” yeŋhinhan. Irdeb yende al kura yad yerke al igiŋbeleŋ titŋeŋ teŋ Yesu hitte wayamiŋ. 21 Irde Yesuhitte waŋbe, “Tisa, ge beleŋ al mere yirde sabayirde ha kuruŋ gobe fudinde wor po yirde ha yeŋnurde hite. Irde al deŋem yaŋya deŋem moŋmarya goyenbe kura igiŋ igiŋ yirde kura buluŋbuluŋ ma yirde hayen. Irde Al Kuruŋyen merefudinde goyen po al saba yirde hayen. 22 Niŋgebneŋbe mere miŋ uŋkureŋ niŋ po gusuŋaŋ girniŋtihit geb nura ko. Roma gabmanyen doyaŋ alkuruŋ Sisarbe Al Kuruŋ niŋ ma nurde hi gega,neŋ Yuda mar beleŋ yeŋ ge teks damu titek gobeigiŋ ma dahade?” ineŋ gusuŋaŋ iramiŋ. 23 Gegausi irde hinhan go yeneŋ bebak teŋbe, 24 “Silwahora kura nikala nirnaŋ,” yinke teŋ ikala iramiŋ.Irkeb Yesu beleŋ, “Hora hende gorbe ganuŋdetoneŋya deŋemya har?” yineŋ gusuŋaŋ yirkeb,“Sisaryen,” inamiŋ. 25 Gwaha inkeb Yesu beleŋwol heŋbe, “Gwahade niŋgeb, Sisar beleŋ detkura niŋ dinyeŋ gobe Sisar unnayiŋ. Munaŋ AlKuruŋ beleŋ det kura niŋ dinyeŋ gobe Al Kuruŋunnayiŋ,” yinyiŋ. 26 Irkeb al buda kuruŋ diliŋdeYesu go mere gwaha tike keneŋbe dinoŋ kok yeŋmohoŋ hibol tiyamiŋ. Irdebmerem yaŋ irniŋ yeŋhinhan goyen daha wet kura irtek ma hamiŋ.

Kamtiŋde mat huward huward gote saba(Matiyu 22:23-33; Mak 12:18-27)

27 Be, go kamereb Sadusi mar kura Yesugusuŋaŋ irniŋ yeŋ wayamiŋ. Go mar gobe alkamtiŋbe kame eptema huwarnayiŋ yeŋ haŋyen.

28 Be, go mar gore Yesu keneŋbe, “Tisa, Mosebeleŋ neŋ ge teŋ asaŋdebe, ‘Al kura berem yaŋgega diriŋ miŋmoŋ heŋya kamyeŋ. Irkeb kuliŋbeleŋ itiŋde beretap go teŋbe itiŋ ge diriŋ tumurde unyeŋ,’ gwahade kayyiŋ. 29 Be, al kurabekuliŋ yago 6 hinhan. Al gobe bere tiriŋ gega,diriŋ miŋmoŋ heŋya kamyiŋ. 30 Irkeb kuliŋyeŋ harhokde niŋ gore wor beretap go tiriŋ.31Goyenbe yeŋ wor diriŋ miŋmoŋ heŋya kamyiŋ.Niŋgeb kamay itiŋya mel 7 gobe bere uŋkureŋgoyen po tamiŋ gega, tumŋaŋ diriŋ miŋmoŋ alapo heŋ heŋbe kamamiŋ. 32 Be, funaŋbe beretapgoyen wor kamyiŋ. 33 Diliŋ heŋbe al 7 gobe bereuŋkureŋ go po tamiŋ geb, kame huward huwardnalu forok yekeb bere gobe ganuŋde berem worpo hiyyeŋ?” ineŋ gusuŋaŋ iramiŋ.

34 Irkeb Yesu beleŋ wol heŋbe, “Megen garheŋbe albe bere yade, berebe al yade teŋ haŋyen.35 Gega kame kame Al Kuruŋ beleŋ igiŋ yeneŋyisaŋ heke kamtiŋde mat huwarde hugiŋeŋ AlKuruŋya hinayiŋ mar gobe al beleŋ bere yade,bere beleŋ al kuŋ ma tinayiŋ. 36 Yeŋbe kamtiŋdemat huwardeb Al Kuruŋyen dirŋeŋ weŋ henayiŋ.Irde Al Kuruŋyen miyoŋ yara henayiŋ geb soptema kamnayiŋ.

37 “Be, al kamtiŋde mat sopte huwarnayiŋgoke Mose manaŋ asaŋde kayyiŋbe kapyaŋ heŋhaŋyen gogo. Mose beleŋ he gergeŋ melakheŋ hinhin goke kayyiŋyabe Doyaŋ Al Kuruŋbe‘Abrahamya Aisakya Yekopyat Al Kuruŋ’ yiriŋ.Mere gote miŋbe al kamtiŋbe sopte huwarnayiŋyeŋ yitiŋ. 38 Yuda marte hakwamiŋ gobe bikkeŋkamamiŋ. Gega mel gote toneŋbe Al Kuruŋyahaŋ, irde kame sopte huwarnayiŋ geb, Al Kuruŋdiliŋdebe mel gobe haŋ yeŋ nurdeb Mose beleŋgwahade kayyiŋ. Niŋgeb Al Kuruŋbe al kamtiŋdeAl Kuruŋ moŋ. Yeŋbe al kamtiŋde mat huwar-nayiŋ mar gote Al Kuruŋ,” yinyiŋ.

39 Gwaha yeke nurdeb Moseyen saba mar gorewol heŋbe, “Tisa, mere gobe fudinde wor poyaha,” inamiŋ. 40 Be, Yesu go mel gore gusuŋaŋirde hinhan kuruŋ gobe keŋkela po wol hekekeneŋbe sopte gusuŋaŋ ird ird niŋ kama hamiŋ.

Mesaiabe ganuŋyen urmiŋ?(Matiyu 22:41-46; Mak 12:35-37)

41 Be, Yesu beleŋ Moseyen saba mar go gahayinyiŋ: “Dahade niŋgeb al beleŋ Mesaiabe De-wityen urmiŋ yeŋ haŋyen? Gobe gwahade moŋgeb. 42Dewitbe Mesaia goke yiŋgeŋ Al Kuruŋyen

Page 120: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 20:43 117 Luk 21:13asaŋ kura Tikiŋ Asaŋ ineŋ haŋyende gor gahadekayyiŋ:‘Al Kuruŋ beleŋ Doyaŋ Al Kuruŋne gaha inyiŋ:“Waŋ ketalner heŋ al deŋemyaŋwor po hawayiŋ.43 Irkeb asogo girde haŋ mar goyen bul yirde

yawaŋ gasa yirmeke katkeb yufurkatiyayiŋ,” inyiŋ,’ yitiŋ hi. Tikiŋ 110:1

44Niŋgeb kapyaŋ heŋ haŋyen gwahade po, Dewitbeleŋ Mesaia goyen ‘Doyaŋ Al Kuruŋne’ inyiŋ.Niŋgeb dahade geb Mesaia gobe Dewityen urmiŋhiyyeŋ? Gobe epte moŋ geb!” yinyiŋ.

Moseyen saba mar niŋ keŋkela heŋ hinaŋ ko(Matiyu 23:1-36; Mak 12:38-40; Luk 11:37-54)

45 Be, al buda go Yesuyen mere nurde hikeyabkomatmiŋ gaha yinyiŋ: 46 “Deŋbe Moseyen sabamar niŋ keŋkela heŋ ga hinaŋ ko. Go mar gobe alhoyaŋ beleŋ deŋem yaŋ dineŋ palap dirde turuŋdirde hinaŋ yeŋ nurde uliŋ umŋa somborŋeŋyerde al budam kuŋ waŋ teŋ haŋyen gasuŋyaŋgoyen wilwul teŋ haŋyen. Irde Yuda martegabu yare kuŋbe al deŋem yaŋde gasuŋyaŋ pokepertek yeŋ nurde haŋyen. Dulamata karkuwaŋyaŋ wor kuŋbe gwaha po teŋ haŋyen. 47 Go margobe beretapyen samuŋya horaya komkom heŋhaŋyen. Gega al hoyaŋ beleŋ deneŋ turuŋ dirnaŋyeŋ Al Kuruŋ mere irhet yeŋbe mere ulyaŋ worpo tuluŋ teŋ haŋyen. Al gwaha teŋ haŋ mar gobeAl Kuruŋyen sababe nurd nurd gamata buluŋ teŋhaŋ geb, kame Al Kuruŋ beleŋ matamiŋ gote mu-ruŋgem buluŋ wor po yunyeŋ. Yende kandukbeal hoyaŋ beleŋ kanduk yawarnayiŋ gote folekworpo yawarnayiŋ,” yinyiŋ.

21Beretap beleŋ Al Kuruŋ galak iryiŋ(Mak 12:41-44)

1 Be, Yesu go keperde komatmiŋ yago sabayirde heŋyab horam yaŋ mar gore waŋ Al Ku-ruŋ galak irniŋ yeŋ horaya samuŋmiŋ hoyaŋyamanaŋyawaŋAl Kuruŋyenya balembana goŋdetgoyen yerd yerd gasuŋde yerde hike yinyiŋ. 2 Be,beretap buniŋeŋ kura waŋbe hora mukŋeŋ muŋwor po gore det kura damu titekmoŋ goyen irawayerde hike goyen wor kinyiŋ. 3-4 Irdeb komatmiŋgoyen, “Fudinde wor po dineŋ hime. Al hoyaŋgobe detmiŋ budam haŋ geb kura po yawaŋ AlKuruŋ galak irhaŋ. Gega beretap buniŋeŋ gobehoramiŋ mukŋeŋ muŋ funaŋ wor po be hetekyara gega, yiŋgeŋ ge ma nurde yawaŋ Al Kuruŋgalak ira. Niŋgeb beretap gore Al Kuruŋ niŋ hora

yera gobe al samuŋmiŋyaŋmar gore hora budamyerhaŋ goyen fole yira kenhem,” yinyiŋ.

Al Kuruŋyen ya balembe buluŋ hiyyeŋ(Matiyu 24:1-2; Mak 13:1-2)

5 Be, go kamereb komatmiŋ kura beleŋ, “AlKuruŋyen ya balem gabe al beleŋ Al Kuruŋ niŋdufay heŋbe samuŋmiŋ kurayen kurayen yirtiŋgoya hora umŋam igyen igyen yawaŋ gore poirtiŋ geb keneŋmiŋ igiŋ wor po be!” yamiŋ.Irkeb Yesu beleŋ, 6 “Ya kuruŋ keneŋ haŋ gayenbekame buluŋ ird ird nalu forok yekeb ya ga ir-tiŋ hora gayen tumŋaŋ yemeyke megen kat-nayiŋ. Hora uŋkureŋ muŋ kura kadom hende mahiyeŋ. Tumŋaŋ gilgalaŋ irde kateŋ pasi henayiŋ,”yinyiŋ. 7 Irkeb mel goreb, “Tisa, daha naŋa gabmata goyen forok yiyyeŋ? Irde da mata kuraforok yeke keneŋbe mata goyen forok yeŋ yeŋnalu goyen binde hihi yeŋ bebak titek?” yeŋgusuŋaŋ iramiŋ. 8 Irkeb Yesu beleŋ wol heŋbe,“Kame kamebe al budam waŋ usi dirde hinayiŋ.Go mar gore waŋbe, ‘Mesaiabe ne gago. Naluumuliŋde hekeb ne gago forok yihim,’ dinnayiŋ.Niŋgeb keŋkela heŋ hinaŋ ko. Moŋgo usi worwor dirke fudinde yeŋ gama yirnayiŋ geb. 9 Irdefuleŋa karkuwaŋ karkuwaŋ forok yeŋ hike gotemere momoŋ nurde hinayiŋ. Gega goke kafurama heŋ hinayiŋ. Mata gwahade gobe go wa forokyeŋ hinayiŋ. Gega gwahade forok yekeb nalufunaŋ go gago yeŋ ma nurnayiŋ,” yinyiŋ.

10 Irdeb sopte po gaha yinyiŋ: “Fuleŋa matabeleŋ po kuruŋ hiyyeŋ. Irke al miŋ kura beleŋhuwarde al miŋ hoyaŋya arde hinayiŋ. Gabmankura beleŋ huwarde gabman hoyaŋya fuleŋa teŋhinayiŋ. 11 Irde naŋa kurayaŋbe niniŋa karkuwaŋforok yeŋ hinayiŋ, biŋge niŋ kamde hinayiŋ,irde garbam buluŋ forok yeke al budam kamdehinayiŋ. Irdeb naŋkiŋdebe mata kafuram kafu-ram forok yenayiŋ, irde kame mata kura forokyenayiŋ gote tuŋaŋeŋ manaŋ karkuwaŋ forokyeŋ hinayiŋ.

12 “Gega mata go ma forok yeŋ hikeyabe neniŋ igiŋ ma nurde haŋ mar beleŋ deŋ gayendukuŋ fere dirde muduneŋ buluŋ buluŋ dirdehinayiŋ. Mel gore Yuda marte gabu yayaŋgabu irde haŋ marte diliŋde dukuŋ merem yaŋdirde hinayiŋ. Irde megen niŋ doyaŋ maryagote karkuwaŋmiŋyat diliŋde dukuŋ merem yaŋdirdeb koyare derde hinayiŋ. 13 Gega goke kan-dukŋeŋ ma nurde hinayiŋ. Gwaha dirde hikebdeŋbe ne Yesu gake tagalnaŋ yeŋbe gogo beleŋ

Page 121: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 21:14-15 118 Luk 21:38kerde duneŋ haŋ yeŋ nurde hinayiŋ. 14-15 Doyaŋmar karkuwaŋdiliŋdehuwarkebne beleŋmereyadufay wukkeŋya duneŋ. Irkeb asogotiŋ beleŋepte ma meretiŋ pel ird haywaŋ dirde hinayiŋ.Niŋgebmererema huwarde heŋyabe dindikeŋ gedaha mat kura mere tiniŋ yeŋ goke kandukŋeŋma nurde hinayiŋ. 16 Be, kanduk karkuwaŋ gwa-hade forok yeŋhinayiŋ goyenterbemamtiŋyana-natiŋya, dadatiŋya koltiŋya, irde taytiŋya kadtiŋyagoya beleŋ wor al hay heke muduneŋ hinayiŋ.Irde deŋ kurabe gwaha dirke kamde hinayiŋ. 17Almegen niŋ kuruŋ goreb ne niŋ igiŋ ma nurdehinayiŋ geb, deŋ beleŋne gamanirde hikeb asogodirde hinayiŋ. 18 Irde ultiŋbe buluŋ yirde hinayiŋgega, Al Kuruŋ beleŋ doyaŋ dirde hiyeŋ geb,tontiŋbe epte ma wor po buluŋ yirde hinayiŋ.19Niŋgeb ne niŋ hekkeŋ nurde tareŋ po huwardehinayiŋbeAl Kuruŋ beleŋ yeŋya hugiŋeŋ heŋheŋbeleŋ go kerd dunyeŋ,” yinyiŋ.

Yerusalembe buluŋ hiyyeŋ(Matiyu 24:15-21; Mak 13:14-19)

20 Be, gwaha yineŋbe sopte po, “Fuleŋa marbeleŋ Yerusalem taun kuruŋ gayen milgu irtiŋkeneŋbe taun ga tumŋaŋ buluŋ heŋ heŋ nalubebinde hihi yeŋ nurnayiŋ. 21-22 Be, go nalugoyenbe Yerusalem niŋ marbe mata buluŋmiŋgote muruŋgem tenayiŋ yeŋ Al Kuruŋyen asaŋdekatiŋ hiyen go gwahade po forok yiyyeŋ. Niŋgebfuleŋamar beleŋ taun gomilgu irde hike yeneŋbeYudia naŋare haŋyen marbe busaharde dugurehurkunayiŋ. Yerusalem taunde haŋyen marbebusaharde siŋare kat kunayiŋ. Irde al tiyuŋhoyaŋde haŋyen marbe taun biŋde ma hurku-nayiŋ. 23 Goyen nalurebe Al Kuruŋ beleŋ Yudianaŋa kuruŋ goyenter niŋ marte mata buluŋmiŋgoke bearar teŋbe kanduk kuruŋ wor po yun-yeŋ. Niŋgeb bere biŋ yaŋya diriŋ haŋkapokmiŋyaŋyabe epte ma araŋeŋ busaharnayiŋ gebgobe kafuram wor po. 24 Be, al kura marbefuleŋa mar beleŋ yilde yakamke kamnayiŋ. Mu-naŋ kurabe fere yirde yukuŋ naŋa hoyaŋde hoy-aŋde yukunayiŋ. Irke al miŋ hoyaŋ beleŋ waŋYerusalem taun go teŋbe gor hike kuŋ kuŋbe AlKuruŋ beleŋ taun go tubul titek nalu kiryiŋ goyenforok yeke gab tubul tinayiŋ,” yinyiŋ.

Yesu sopte wayyeŋ(Matiyu 24:29-31; Mak 13:24-27)

25 Be, Yesu beleŋ sopte gaha yinyiŋ: “Be,naŋa diliŋ, gagasiya dinambeya hittebe matakurayen kurayen forok yeke yennayiŋ. Munaŋ

megenbe makaŋ duba beleŋ epte ma teŋ naŋaerek irde hike naŋa migiriŋ go nurdeb kafurawor po heŋ gwaha kura titek yeŋ ma nurnayiŋ.26 Naŋkiŋdeb mata kura forok yiyyeŋ gobe naŋagagasiya dinambeya goyen Al Kuruŋ beleŋ ham-bor yirke ugala tinayiŋ. Irkeb megen haŋ marbemata kuruŋ gwahade forok yeke kafura wor poheŋ kamde gergereŋ tinayiŋ. 27 Be, mata gwa-hade forok yiyyeŋ goya goyabe ne Al Urmiŋgabe tareŋne kuruŋ turŋuŋ yaŋ goyen kigariŋkiŋfaykek hende kateŋ himeke nennayiŋ. 28Niŋgebmata kuruŋ goyen forok yeke yeneŋbe Al Kuruŋbeleŋ dumulgaŋ tiyeŋ yeŋ nalu kiryiŋ gobe bindehihi yeŋ nurdeb kafura ma henayiŋ. Amaŋ heŋsaŋiŋ henayiŋ,” yinyiŋ.

Fik he gote maya mere(Matiyu 24:32-35; Mak 13:28-31)

29 Irdeb maya mere mat sopte gaha yinyiŋ:“Be, fik heya he hoyaŋ goyen yeneŋ hinayiŋ.30 Beda urke yeneŋbe deŋ Yuda marte naŋarebekadila heweŋ tiya yeŋ nurde haŋyen. 31Gwahadegoyen po, mere dirhem gayen kuŋ mata kurayenkurayen kuruŋ go forok yeke yeneŋbe Al Kuruŋbeleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ yird yird nalu goyenbinde hihi yeŋ nurnayiŋ. 32 “Fudinde wor podineŋ hime. Mata gobe forok yenayiŋ geb. Irdemata go forok yenayiŋ nalure al hinayiŋmar gobemata go yennayiŋ. 33 Irdeb megeŋya naŋkiŋyabehubu hiriryeŋ. Gega merenebe tareŋ miŋyaŋ gebhubu ma hiyyeŋ. Hugiŋeŋ alya bereya nurdefudinde wor po yeŋ gama irde hinayiŋ,” yinyiŋ.

Dindikeŋ ge keŋkela heŋ ga hinayiŋ34-35 Irdeb sopte po, “Nalu yihim goyenterbe Al

Kuruŋ beleŋmegen niŋ alya bereya tumŋaŋmatateŋ haŋyen gote muruŋgem yunyeŋ. Niŋgebkeŋkela nurde ga hinaŋ ko. Moŋgo megen niŋsamuŋ yad yad mataya dula teŋ teŋ matayakukuwa fe uguŋ po nen nen mataya beleŋ du-faytiŋ pet dirke goke po teŋ hikeya nalu go forokyeŋ daga dawartiŋ yara dirke hurkuŋkat tinayiŋgeb. 36 Niŋgeb deŋbe keŋkela heŋ hinayiŋ. Irdetareŋ heŋbe mata gwahade forok yenayiŋ goyenigiŋ fole yirdeb, Al Urmiŋ beleŋ kamewaŋ al potayiryeŋ nalure igiŋ diliŋde huwartek yeŋ Al Kuruŋgusuŋaŋ irde hinayiŋ,” yinyiŋ.

37 Be, Yesu go naŋkahalmiŋ naŋkahalmiŋbe AlKuruŋyen ya balembana hurkuŋ alya bereya sabayirdehinhin. IrdebwawuŋhekebYerusalem taunsiŋare doŋdoŋ kura deŋembe Olip Doŋdoŋ ineŋhaŋyende gor hurkuŋ hinhin. 38 Irde wampotmiŋ

Page 122: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 22:1 119 Luk 22:25wampotmiŋbe Al Kuruŋyen ya balem bana mul-gaŋ heŋ kuŋ hinhin. Irkeb alya bereya sabamiŋnurniŋ yeŋ ya kuruŋde gorwaŋ gabu irde hinhan.

22Yudas beleŋ Yesu tagal unyiŋ(Matiyu 26:1-5,14-16; Mak 14:1-2,10-11; Yon 11:45-

53)1 Be, Yesu go gwaha teŋ hikeyabe dula nalu ku-

ruŋ Pasoba goyen binde hiriŋ. Pasobarebe beretyis miŋmoŋ katiŋ goyen nene haŋyen. 2 Be, go-yare goyenbe pris buda gote karkuwaŋmiŋyaMo-seyen sabamaryabe Yesu go kawan pomayteke albuda kuruŋ gare mudunnayiŋ yeŋ kafura heŋbe,“Daha mat kura al diliŋ banare Yesu go maytekekamyeŋ?” yeŋ beleŋ niŋ naŋkeneŋ hinhan.

3 Be, gwaha teŋ hikeyabe Satan beleŋ Yesuyenkomatmiŋ 12 bana goŋ niŋ al kura Yudas Iskariotgoyen hard unyiŋ. 4 Irkeb yeŋ beleŋ kuŋ prisbuda gote karkuwaŋmiŋya Al Kuruŋyen ya balemdoyaŋ ird ird marte karkuwaŋya hitte kuŋbe,“Daha mat Yesu go mel gote haniŋde kermeketeŋ fere tinayiŋ,” yeŋbe mel goya mere segeiramiŋ. 5 Irkeb mel gore amaŋeŋ wor po nurdebdamu girtek inamiŋ. 6 Irkeb Yudas go amaŋheŋbemulgaŋ heŋ kuriŋ. Irde nalu kura al hoyaŋmiŋmoŋ Yesuya komatmiŋya po hike yeneŋ gabYesu goyen mel gote haniŋde kereŋ yeŋ nurdebgoke doyaŋ heŋ hinhin.

Komatmiŋ irawa beleŋ Pasoba dula niŋ det gitikiraryum

(Matiyu 26:17-25; Mak 14:12-21; Yon 13:21-30)7 Be, beret yis miŋmoŋ nen nen nalu kuruŋ Pa-

soba ineŋ haŋyen goyen forok yiriŋ. Go nalurebesipsip gasa yirde nene haŋyen. Gwaha teŋ heŋbeAl Kuruŋ beleŋ Isip mat naŋamde yumulgaŋtiyyiŋ goke dufay heŋ haŋyen. 8 Be, Yesu goPitaya Yonya hulyaŋ yirdeb, “Der wa meheŋ heŋkuŋ biŋge Pasoba nalure netek goyen gitik tiyi,”yinyiŋ. 9 Irkeb irem gore, “Damde kuŋ gitik tiyyiyeŋ dineŋ ha?” inaryum. 10 Irkeb wol heŋbe,“Yerusalem taun bana hurkuŋbe al kura fe kuwetutuk urde kuŋ hike kiniryeŋ. Irde al go gamairde yeŋ kuyeŋ yare gor kuriryeŋ. 11 Irde yagote miŋ al go keneŋbe, ‘Saba dird dird alniniŋbeleŋ, “Yage bana gaŋ gayen gasuŋ damdebeneya komatneya Pasoba nalure niŋ biŋge netek,”yihi,’ iniryeŋ. 12 Irkeb ya hende bande irtiŋdegorbe heŋ heŋ gasuŋ kuruŋ kura hende hi. GorbePasoba biŋge nen nen gasuŋ sope irtiŋ goyen

dikala diryeŋ. Irkeb gor heŋbe biŋge yago kaŋgitik iriryeŋ,” yinyiŋ.

13 Be, irem go kuŋbe Yesu beleŋ yinyiŋ gwa-hade po yenaryum. Irdeb biŋge kaŋ gitik ti-yaryum.

Yesu komatmiŋya dula funaŋ tiyyiŋ(Matiyu 26:26-30; Mak 14:22-26; 1 Korin 11:23-25)

14 Be, Pasoba biŋge netek nalu hekeb Yesuyamere basaŋ marmiŋ 12 go biŋge niniŋ yeŋ yendematare keperde tukamiŋ. 15 Irdeb Yesu beleŋmere basaŋ marmiŋ goyen, “Nebe hakot po Pa-soba biŋge gayen deŋya tumŋaŋ netewoŋ yeŋnurde himyen. Irde gab kame kanduk kuruŋgoyen ulner forok yiyyeŋ. Niŋgeb gago niniŋtihit. 16 Fudinde dineŋ hime. Sopte Pasobadula gahade ma tiyeŋ. Kame kame Al Kuruŋbeleŋ alya bereyamiŋdoyaŋyird yirdmata kawanwor po forok yeke gab meteŋne pasi irhemyeŋ goyare gab deŋya sopte dula gahade titek,”yinyiŋ. 17 Irde gisu banawain hinhin goyen teŋbeAl Kuruŋ turuŋ irdeb, “Ga teŋ nitiŋ ala tinaŋ.18 Fudinde dineŋ hime. Wain ga sopte ma neweŋ.Gega kame kame Al Kuruŋ beleŋ alya bereyamiŋdoyaŋ yird yird go kawan po forok yeke gab sopteneweŋ,” yinyiŋ. 19 Irde beret teŋbe Al Kuruŋturuŋ irdeb beret go ubala teŋ komatmiŋ yagoyuneŋbe, “Beret dunhem gahade gayen po, nebedeŋ ge teŋ kameŋ. Niŋgeb goke teŋbe beretgabe gasoŋne geb, beret ga teŋ nenaŋ. Nebedeŋ ge teŋ kameŋ tihim goke mata gago teŋhime. Niŋgeb kame deŋ wor mata gahade poteŋ hinayiŋ. Irdeb ne niŋ bitiŋ bak yeŋ hiyeŋ,”yinyiŋ. 20 Gwaha tiyyiŋ gwahade goyen po biŋgenamiŋ kamereb Yesu go wain gisu sopte teŋbe,“Al Kuruŋ beleŋ mata buluŋtiŋ halde halde niŋteŋ biŋa gergeŋ tiyyiŋ goke darine wok yiyyeŋ.Niŋgeb goyen goke wain gago dunhem. 21Gega alkura asogone haniŋde nereŋ tiya al gobe tumŋaŋgar heŋ biŋge nene hi. 22 Ne Al Urmiŋ gabe igiŋAl Kuruŋyen dufay po gama irde kameŋ. Gegaasogone haniŋde niryeŋ al gobe kanduk kuruŋwor po kinyeŋ geb, goke buniŋeŋ nurde uneŋhime,” yinyiŋ. 23 Gwaha yinkeb komatmiŋ yagobeleŋ, “Ganuŋ beleŋ gwaha tiyyeŋ?” yeŋ yiŋgeŋuliŋ kadom gusuŋaŋ gird tiyamiŋ.

24 Irdeb, “Neŋ bana gayen ganuŋ beleŋ nendetonaŋ al hiyyeŋ?” yeŋ yiŋgeŋ uliŋ kadom mo-hoŋde tiyamiŋ. 25 Irkeb Yesu beleŋbe, “Megenniŋ doyaŋ mar karkuwaŋbe, ‘Neŋ po kafuradirnaŋ,’ yeŋ al kanduk budam yuneŋ haŋyen.

Page 123: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 22:26 120 Luk 22:47Irde megen niŋ doyaŋ marbe, ‘Neŋbe deŋ faraŋdurde hite,’ yeŋ haŋyen gega, gwaha ma teŋhaŋyen. Irde, ‘Deŋniniŋ yaŋ geb, mereniniŋ pogama irnaŋ,’ yeŋ nurde haŋyen. 26 Gega deŋbegwahadema teŋ hinayiŋ. Al deŋem yaŋbe yiŋgeŋturuŋ ma irde al mali yeŋ nurdeya hiyeŋ. Gwa-hade goyen po, doyaŋ albe, ‘Nebe almet meteŋal hihim,’ yeŋ nurdeya meteŋ teŋ hiyeŋ. 27 Be,megen niŋmarte matarebe ganuŋbe deŋem yaŋ?Biŋge kaŋ gale hiyyeŋ al go ma dula teŋ teŋgasuŋde keperde hiyeŋ al goyen? Al deŋemyaŋbe dula teŋ teŋ gasuŋde keperde hiyeŋ gogo.Gega nebe gwahade moŋ. Nebe dende meteŋ alheŋ deŋ ge meteŋ teŋ himyen.

28 “Be, ulner kanduk kurayen kurayen forokyeŋ haŋyen gega, deŋbe nubul ma teŋ haŋyen.29 Niŋgeb goke teŋbe Al Kuruŋ beleŋ alyabereyamiŋ doyaŋ yird yird saŋiŋ nunyiŋ gwa-hade po, ne beleŋ wor tareŋ goyen duneŋ.30 Gogab ne beleŋ alya bereya doyaŋ yireŋdegorbe deŋ manaŋ waŋbe neya amaŋ hende awa-likde po keperde biŋge netek. Irde kame neyaheŋbe Israel mar bana al miŋ 12 haŋ kuruŋ gayendoyaŋ yirde hinayiŋ,” yinyiŋ.

Pita beleŋ Yesu harhok unyeŋ goke inyiŋ(Matiyu 26:31-35; Mak 14:27-31; Yon 13:36-38)

31 Gwaha yineŋ heŋyabe Pita keneŋbe, “Sai-mon, Saimon, al beleŋ wit bilmiŋya katokya potayirde katokbe yade yemeyde haŋyen go gwahadegoyen po, Satan beleŋ tuŋaŋ gure yeŋ Al Kuruŋgusuŋaŋ iruŋ geb. 32Gega nebe ge beleŋ Al Kuruŋniŋ dufayge tareŋ irariŋ goyen tubul ma tiyyeŋyeŋ hakot po Al Kuruŋ gusuŋaŋ irde himyen.Niŋgeb katayiŋ gega, sopte ne hitte mulgaŋ heŋwayayiŋ. Irde kadge yago faraŋ yurde saŋiŋyirde hayiŋ,” inyiŋ. 33 Irkeb Saimon beleŋ wolheŋbe, “Doyaŋ Al Kuruŋ, koyare gerde mugunkekamayiŋ gobe ne manaŋ epte geya tumŋaŋ kan-duk go tereŋ yeŋ nurde hime geb,” inyiŋ. 34 IrkebYesu beleŋbe, “Pita, fudinde gineŋ hime. Haŋkawawuŋmat kuŋ naŋa miŋge tatirok ma yekeyabewawuŋ karwore ne niŋ yeŋ, ‘Al gobe ma nurduneŋ hime,’ yinayiŋ,” inyiŋ.

Meteŋ teŋ hinayiŋ gobe bikkeŋ yaramoŋ, meteŋeŋdirde hiyeŋ

35 Irdeb komatmiŋ yago goyen, “Meteŋde daddermeke kuniŋ teŋ hikeyabe, ‘Kalwa, horayabekahaŋ basaŋ hoyaŋ kura ma yade kunayiŋ,’ din-miriŋ. Niŋgeb gwaha dinmeke kuŋ meteŋ teŋkuŋhinhanya goyenbe det kura niŋ amuhamiŋ?”

yinyiŋ. Irkeb, “Moŋ,” inamiŋ. 36-37 Irkeb, “Be, deŋmeteŋ teŋ hinhanyabe kanduk kura ma yeneŋhinhan. Gega Al Kuruŋyen asaŋde ne niŋ merekatiŋ goyen ulner forok yeweŋ tiya. Mere gobegahade: ‘Al gabe mata buluŋ al yeŋ nurde un-nayiŋ,’ yitiŋ hi. Niŋgeb fudinde wor po, kandukgobe heŋ ga moŋ ne hitte forok yeweŋ tiya geb.Goke teŋbe kame meteŋ teŋ hinayiŋ gobe bikkeŋteŋ hinhan yara moŋ meteŋeŋ diryeŋ. Al mafaraŋ durnayiŋ geb, horaya kalwatiŋ yaŋ kenemyade goya kuŋ hinayiŋ. Irdeb fuleŋare niŋ bidi-latiŋ yaŋ hinayiŋ. Gogab kanduk kura forok yeŋhinayiŋ goyen bidilatiŋ go yeneŋbe, ‘Neŋbe AlKuruŋyen fuleŋa mar hitiŋ,’ yeŋ nurde Al Ku-ruŋyen tareŋde kanduk fole yirde meteŋ teŋ hi-nayiŋ. Bidila hubu kenem damu tinayiŋ. Horammoŋ kenemmeŋe diba uliŋhortiŋ al yunke damutike hora teŋbe bidila damu tinayiŋ,” yinyiŋ.38 Gwaha yinkeb, “Doyaŋ Al Kuruŋ, bidilaniniŋirawa gago yenha,” inamiŋ. Irkeb wol heŋbe,“Gog ep,” yinyiŋ.

Yesu Getsemani kuŋ Al Kuruŋ mere iryiŋ(Matiyu 26:36-46; Mak 14:32-42)

39 Be, Yesube Yerusalem heŋya mata teŋ hiyengwahade po, sopte Olip Doŋdoŋde hurkuriŋ.Irkeb komatmiŋ yago beleŋ goyen keneŋbe gamairde kwamiŋ. 40Kuŋ forok yeŋbe, “Al Kuruŋmereirde hinaŋ ko. Moŋgo Satan beleŋ lomlom dirkekatnayiŋ geb,” yinyiŋ. 41 Irdeb yubul teŋ muŋkura sor irde kuŋbemegen dokolhoŋ yuguluŋ teŋAl Kuruŋ gahade mere iryiŋ: 42 “Nan, kandukkuruŋ keneŋ tihim gabe teŋ siŋa irtek igiŋ nurdeha kenem teŋ siŋa irke ma keneŋ. Goyenbenere dufay ma gama irayiŋ. Gere dufay po gamairayiŋ,” inyiŋ. 43 Be, Yesu beleŋ gwaha teŋhikeyabe Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ kateŋ faraŋurde tareŋ iryiŋ. 44Yesube kanduk kuruŋ kinyeŋgoke uguŋ po dufay heŋya Al Kuruŋ mere irdehinhin goyabe nufolbe dari yara megen tektokteŋ hinhan. 45 Gwaha teŋ mulgaŋ heŋ komatmiŋyago hitte kuriŋ. Gega mere yiryiŋ goke buniŋeŋwor po nurde hinhan geb, buniŋeŋ dufay goreyirke ferde ug hitiŋ yinyiŋ. 46 Irdeb yisaŋ heŋbe,“Daniŋ ferde haŋ? Huwardeb Satan beleŋ tuŋaŋduryeŋ goyen Al Kuruŋ beleŋ saŋiŋ dirkeb eptema kattek yeŋ gusuŋaŋ irnayiŋ,” yinyiŋ.

Yudas beleŋ Yesu goyen asogo haniŋde kiryiŋ(Matiyu 26:47-56; Mak 14:43-50; Yon 18:3-11)

47 Be, Yesu go hako komatmiŋ mere yirdehikeyabe komatmiŋ 12 bana goyen al deŋem

Page 124: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 22:48 121 Luk 23:2Yudas gore al buda kuruŋ Yesu hitte yawayyiŋ.Irde yende pere ird ird matare Yesu uluŋde u ireyeŋ bindere wayyiŋ. 48 Irkeb Yesu beleŋ, “Yudas,ge gayen ne Al Urmiŋ gabe u nirde ga asogonehaniŋde nereŋ taha?” inyiŋ.

49 Be, komatmiŋ buda go Yesu hitte mata forokyeweŋ teŋ hinhin goyen bebak teŋbe, “Doyaŋ AlKuruŋ, fuleŋare niŋ bidilaniniŋ yade mel gayafuleŋa tiniŋ?” ineŋ gusuŋaŋ iramiŋ. 50 Irdebkuramiŋ beleŋ fuleŋare niŋ bidila teŋ pris budagote kuruŋmiŋ Kaiafas gote meteŋ al kura gotekirmiŋ yase sapa iryiŋ. 51 Irkeb Yesu beleŋ, “Epniŋ, bada hawa!” inyiŋ. Irdeb al go kirmiŋdetanarke gasuŋeŋ hiriŋ.

52 Be, gorbe pris buda gote karkuwaŋmiŋyaYuda marte doyaŋ mar parguwakya beleŋ Yesugo fere tiniŋ yeŋ wayamiŋ goyen gor hinhan.Al Kuruŋyen ya balem kuruŋ goyen doyaŋ irdehaŋyen marte karkuwaŋmiŋ manaŋ gor hinhan.Irkeb Yesu beleŋ mel go yeneŋbe gaha yinyiŋ:“Ne gayen kawe al buluŋ yeŋ nurde fuleŋareniŋ bidilaya nukwa yade wayhaŋ? 53 Nebe AlKuruŋyen ya balem bana deŋya tumŋaŋ hinhet.Gega daha teŋ goyama nade fere niraŋ? Goyenbegoŋ miŋ. Kidomare niŋ al Satanya deŋya gabuirde meteŋ teŋ teŋ nalu forok yihi geb, gago deŋbeleŋ buluŋ nirniŋ yeŋ wayhaŋ,” yinyiŋ. 54 Irkebmel gore Yesu teŋ haniŋ fere tiyamiŋ. Gwahairdeb pris buda gote kuruŋmiŋ Kaiafas gote yaretukamiŋ.

Pitabe Yesu niŋ helwaŋ hiriŋ(Matiyu 26:57-58,69-75; Mak 14:53-54,66-72; Yon

18:12-18,25-27)Be, Pitabe sorte po heŋ gama yirde kuŋ hin-

hin. 55 Irdeb mel gore ya sawsawa kahaltegor kak kawalde keperke yeneŋbe kuŋ mel goyakak miŋde gor kipiryiŋ. 56 Irkeb meteŋ berekura beleŋ Pita keperde kak kateŋ hinhin goyenkinyiŋ. Irdeb bindere kuŋ keŋkela keneŋ bebakteŋbe, “Al gabe Yesuya kuŋ hinhin al go goyen,”yiriŋ. 57Gega Pita gob, “Moŋ, al gobe gomanurdeuneŋ hime,” ineŋ helwaŋ hiriŋ.

58 Be, muŋ kura hitŋeŋ teŋbe al kura Pitakeneŋbe, “Yesu gama irde haŋyen al kurab gegago,” inyiŋ. Irkeb, “Moŋ, nebe al goyen moŋ,”inyiŋ.

59 Be, awa uŋkureŋ gwahade kamereb al hoyaŋkura gore wor Pita mere teŋ hinhin melak goyennurde bebak teŋbe, “Fudinde be, al gabe Galiliniŋ al. Yesuya kuŋ hinhan mar al goyen,” yiriŋ.

60 Gega Pita beleŋ, “Daniŋ lawlaw yeŋ ha? Gebegoke kura yeŋ ha yeŋ ma nurde hime,” inyiŋ. Be,gwaha yeŋ hikeyabe tatirok mere tiyyiŋ. 61 IrkebDoyaŋ Al Kuruŋ Yesu beleŋ hinhinde gor matfulgaŋ kaŋ Pita diliŋ bilmiŋde wor po kinyiŋ.Irkeb Pita go araŋ po Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu beleŋdula teŋ heŋya, “Haŋka wawuŋ tatirok ma mereteŋ hikeyabe wawuŋ karwore ne niŋ yeŋ, ‘Al gobema nurde uneŋ hime,’ yawayiŋ geb,” inyiŋ goyenbiŋ bak yiriŋ. 62 Irkeb kat siŋare kuŋ eseŋ eseŋigiŋ iryiŋ.

Yesu nanosak irde mayamiŋ(Matiyu 26:67-68; Mak 14:65)

63 Be, fuleŋa mar go Yesu busaharyeŋkek yeŋdoyaŋ irde hinhan gore ayaŋ kerhet yeŋ giwgiwirde mayde hinhan. 64 Irdeb amil beleŋ potonaŋde alu urkeb diliŋ pet tiyyiŋ. Irkebmaydeb,“Gebe Al Kuruŋyen mere basaŋ al gineŋ haŋyengo geb, al gore mununa yeŋ momoŋ dira,” in-amiŋ. 65Mel gobe mere buluŋ manaŋ irde sukaliramiŋ.

Yesube merere huwaryiŋ(Matiyu 26:59-66; Mak 14:55-64; Yon 18:19-24)

66 Be, fay urkeb Yuda marte doyaŋ mar gabuiramiŋ. Gabu iramiŋ bana goŋbe pris buda gotekarkuwaŋmiŋya Moseyen saba marya manaŋhinhan. Be, mel gore fuleŋa mar yinke Yesutukuŋ diliŋde iramiŋ. 67 Irkeb, “Gebe fudinde,Mesaia go goyen kenem momoŋ dira,” inamiŋ.Irkeb wol heŋbe, “Momoŋ dirmekeb usi tiya yeŋnurnayiŋ. 68 Irde gusuŋaŋ kura dirmeke epte mawol henayiŋ. 69 Gega gayenter mat ne Al Urmiŋgabe Al Kuruŋ haniŋ yase beleŋ mat heŋ alyabereyamiŋ doyaŋ yirde heŋ,” yinyiŋ. 70 Irkebmel gore meremiŋ goyen nurdeb, “Ge gayenbe AlKuruŋ Urmiŋ we?” inamiŋ. Irkeb, “Mere yahaŋgobe fudinde. Nebe Al Kuruŋ urmiŋ,” yinyiŋ.71 Irkeb mel goreb, “Yiŋgeŋ mohoŋde Al Kuruŋsukal ira gayen nindikeŋ kirmiŋniniŋde nurhetgeb, daniŋ al hoyaŋ beleŋ waŋ sopte tagal unkegab fudinde yetek?” yamiŋ.

23Yesube Pailat diliŋ mar huwaryiŋ(Matiyu 27:1-2,11-14; Mak 15:1-5; Yon 18:28-38)

1 Be, gwaha yeŋbe Yuda marte doyaŋ margabu iramiŋ mar go tumŋaŋ Yesu go teŋ Pailathitte tukamiŋ. Yeŋbe Roma gabman al, Yudianaŋa goyen doyaŋ irde hinhin. 2 Be, mel goreYesu tukuŋ Pailat diliŋde irdeb, “Al gare, ‘Roma

Page 125: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 23:3 122 Luk 23:26gabman doyaŋ al kuruŋ Sisar teks uneŋ ma,’ yeŋhike nurtiŋ. Irde, ‘Nebe Mesaia, Yuda martedoyaŋ al kuruŋ,’ dinuŋ. Al gare gwaha matalya bereyaniniŋ dufaymiŋ buluŋ yirde hiyen,”ineŋ tagal unamiŋ. 3 Irkeb Pailat beleŋ, “Gegayen Yuda marte doyaŋ al kuruŋ we?” ineŋgusuŋaŋ iryiŋ. Irkeb wol heŋbe, “Gwaha, nebegigeŋ yaha gogo po,” inyiŋ. 4 Irkeb Pailat beleŋpris buda gote karkuwaŋmiŋya yeŋya wayamiŋmarya goyen, “Al gabe mere miŋ goke kura teŋkawe al fere titŋeŋ irtek yeŋma kenhem,” yinyiŋ.5 Gega mel gore parsay po heŋbe, “Al gate sababeleŋ Yudia naŋare niŋ alya bereya dufaymiŋhaga yirde hinhin. Yeŋbe Galili naŋare mat miŋurde waŋ waŋ gar forok yiyuŋ gago,” inamiŋ.6 Be, gwaha inkeb Pailat go, “Al gayenbe Galiliniŋ al?” yeŋ gusuŋaŋ yiryiŋ. 7 Irkeb, “Gwaha,Yesube Galili niŋ al,” inke nurdeb, “Galili naŋareniŋ doyaŋ al kuruŋHerotbeYerusalemgarwayuŋhi. Niŋgeb al gabe yeŋ hitte tukukeb doyaŋ almiŋyiŋgeŋ beleŋ ga meremiŋ nuri,” yinyiŋ.

Yesube Herot diliŋ mat huwaryiŋ8 Be, Herotbe hakot po Yesu beleŋ mata tiŋeŋ

kurayen kurayen teŋ hinhin gote mere momoŋnurde hinhin. Irdeb, “Daha naŋa gab al gokenmeke mata tiŋeŋ kura forok irke keneŋ?” yeŋnurde hinhin. Niŋgeb Yesu keneŋbe amaŋ worpo hiriŋ. 9 Irdeb gusuŋaŋ kurayen kurayen irdehinhin. Goyenbe Yesu beleŋ kura muŋ ma powol hiriŋ. 10 Irkeb pris buda gote karkuwaŋmiŋyaMoseyen saba marya beleŋ, “Daha wor Herotbeleŋ Yesu buluŋ iri?” yeŋ nurdeb Herot diliŋmat huwarde mere tareŋ po Yesu uliŋde iramiŋ.11 Irkeb Herotya fuleŋa marmiŋya beleŋ Yesuigiŋ ma keneŋ bak mayde sukal iramiŋ. IrdeYesube yiŋgeŋ doyaŋ al kuruŋ yiriŋ goyen nu-ramiŋ geb, doyaŋ al kuruŋyen amil beleŋ poumŋa irde tumulgaŋ teŋ Pailat hitte tukamiŋ.12Be, bikkeŋbe Herotya Pailatyabe asogo haryen.Gega nalu goyenterbe Yesuyen mere goke teŋbeawalik haryum.

Pailat beleŋ Yesu kuruse hende mayke kami yiriŋ(Matiyu 27:15-26; Mak 15:6-15; Yon 18:39–19:16)

13 Be, Pailat go pris buda gote karkuwaŋmiŋyaYuda marte doyaŋ marya alya bereya hoy yirkewaŋ gabu iramiŋ. 14 Irkeb Pailat beleŋ, “Al garebealya bereya Roma gabman asogo irnayiŋ yineŋbiŋ yakamde hiyen yeŋ ne hitte tawaŋ tagal

unhaŋ. Irkeb diltiŋ mat gusuŋaŋ irhem. Gegameretiŋbe miŋ miŋmoŋ kenhem geb, epte ma algayen fere titek yeŋ nurhem. 15 Irdeb Herot woral gayen uliŋde mere kura ma keneŋbe ne hittesopte tumulgaŋ tike waya gago kenhaŋ. Niŋgebda misiŋde wor po mayke kamyeŋ? Hubu yeŋnurde hime. 16-17 Niŋgeb tubul timeke kuwoŋgega, deŋ beleŋ yeŋ ge buluŋ nurhaŋ goke teŋbefuleŋa marne yinmeke duliŋ usulak po teŋbetubul tike kuyeŋ,” yinyiŋ.*

18 Gega gor gabu iramiŋ mar goreb, “Maykekami! Irdeb Barabas tubul tike kwi,” yeŋ hewhowtiyamiŋ. 19 Barabas gobe Yerusalem taunde niŋal biŋ yakamke Roma gabman asogo irde fuleŋatiyamiŋ. Irde yeŋbe al gasa yirke kamamiŋ.Niŋgeb gomisiŋde teŋ koyare kerke hinhin. 20Be,al buda gore, “Yesu maytek,” yamiŋ. GegaPailatbe, “Yesu ga tubul timeke kwi,” yeŋ nurdegabu iramiŋ mar go sopte po, “Al ga tubul tiyeŋtihim,” yinyiŋ. 21 Gega, “Kuruse hende maykekami! Kuruse hende mayke kami!” yeŋ hewhowkuruŋ wor po tiyamiŋ.

22 Be, Pailat gobe wawuŋ irawa yinyiŋ geb,sopte po mel goyen yeneŋbe, “Daniŋ geb gahayeŋ haŋ? Al gare da mata buluŋ tiyuŋ? Al gabemiŋ goke kura kamyeŋ yeŋ ma kenhem. Niŋgebfuleŋa marne yinmeke duliŋ maydeb tubul tikekwi,” yinyiŋ. 23 Gega, “Kuruse hende maykekami!” yeŋ hewhow parsayŋeŋ po tike tikebPailat go bada heŋ yende mere po gama ire yeŋnuryiŋ. 24 Irdebmel gore gusuŋaŋ irde hinhan gopo gama iryiŋ. 25 Irdeb Barabasbe Roma gabmanasogo irde al gasa yirke kamamiŋ goke teŋ koyarekeramiŋ geb epte ma wor po teŋ siŋa irtek gegamel goreb, “Al go tubul tike kat kwi!” yamiŋ.Irkeb Pailat gobe meremiŋ po gama iryiŋ. IrdebYesube, “Dindikeŋ ga nurhaŋ gwaha irnayiŋ,”yineŋ tubul teŋ yunyiŋ.

Yesu kuruse hende mayamiŋ(Matiyu 27:32-44; Mak 15:21-32; Yon 19:17-27)

26 Be, gwaha yinkeb fuleŋa mar beleŋ Yesu gotukuŋ kuruse hende mayteke kami yeŋ tukuŋhinhan. Yesu goyenbe kurusemiŋ tuluŋ teŋ ko-rkor irdeya kuŋ hinhin. Be, fuleŋa mar beleŋYesu go bul irde Yerusalem siŋare kateŋ yeŋkamyeŋde gor teŋ kuŋ hikeya belenbe al kuraYerusalembana hurke yeŋwaŋhinhin. Yeŋ beleŋwaŋ al buda go fole yirde hikeyabe fuleŋa mar

* 23:16-17: Asaŋ hoyaŋdebe gahade hi: 17 Pasoba nalu damamiŋ damamiŋbe Pailat gobe Yuda al koyare hinhan goyen uŋkureŋ teŋsiŋa irke kuŋ hiyen.

Page 126: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 23:27 123 Luk 23:48gore keneŋbe tanardeb, “Yesuyen kuruse ga faraŋurde teŋ gama ira,” ineŋ parsay po iramiŋ. Irkebkuruse goyen teŋ Yesu gama irde hinhin. Al gotedeŋembe Saimon, irde Afrika naŋa kuruŋ banagoŋ niŋ taun kura Sairini niŋ al.

27 Be, goya goyenbe al karim ma Yesu goyendaha kura irke kinniŋ yeŋ gama iramiŋ. Banagoŋbe bere manaŋ gama irde buniŋeŋ irde eseŋurde hinhan. 28-30 Irkeb Yesu beleŋ tigiri teŋbegaha yinyiŋ: “Deŋ Yerusalem niŋ bere, ne niŋeseŋ ma yo. Ultiŋ misiŋ kuruŋ kateŋ kateŋ nalukura kame forok yiyyeŋ geb. Irkeb goyarebe gahayenayiŋ:‘Niga bere, deŋ diriŋ ma yade besa yirde mamu

ma yuntiŋ berebe kanduk kuruŋ forokyiyyeŋ nalurebe igiŋ araŋeŋ busahar-nayiŋ.

Niŋgeb goke amaŋ henayiŋ,’ yenayiŋ geb.Fudinde, ultiŋ misiŋ kuruŋ kateŋ kateŋ nalubeforok yiyyeŋ. Goyenterbe al beleŋ kanduk gokekafura heŋbe igiŋ araŋ po kamniŋ yeŋbe dugukarkuwaŋ goyen gaha yinnayiŋ: ‘Araŋeŋ galaŋyeŋ kateŋ hika dirke kamniŋ.’ Irdeb higiliŋbe,‘Araŋeŋ galaŋ yeŋ aw durke kamniŋ,’ gwahayenayiŋ. Niŋgeb ne niŋ ma esinayiŋ. Diriŋtiŋyagoya dindikeŋ ge nurde esinayiŋ. 31He gergeŋyuwalŋeŋ digulak miŋyaŋbe det buluŋ kura miŋ-moŋ go gwahade goyen nebe mata buluŋnemmoŋ. Gega kanduk kuruŋ gago teŋ hime. Niŋgebdeŋ Yuda marbe he kura det buluŋ miŋyaŋ gebkamtiŋ hitiŋ yara mata buluŋtiŋ yaŋ geb, kamedeŋ hitte kanduk dahade forok yiyyeŋ? Buluŋwor po forok yiyyeŋ,” yinyiŋ.

32 Be, fuleŋa mar beleŋ Yesu go tukuŋ kurusehende mayteke kami yeŋ tukamiŋya goyenbekawe al irawa kura go manaŋ gasa yirniŋ yeŋyukamiŋ. 33 Yukuŋ yukuŋ naŋa deŋe kura,“Al Tonaŋ Kiŋkiniŋde” ineŋ haŋyende gor forokyeŋbe Yesu go kuruse hende mayamiŋ. Irdebkawe al kurabe yiŋgeŋ kuruse teŋ kuriŋ go hendepo teŋ Yesuyen kuruse yase beleŋ mat keramiŋ.Munaŋ kura gobe teŋ Yesuyen kuruse hinhintapa beleŋ mat keramiŋ. 34 Gwaha yirkeb Yesukuruse hende po heŋbe, “Ado, mel gabema nurdeheŋya mata buluŋ tahaŋ geb halde yunayiŋ,”yiriŋ. Be, yeŋ kuruse hende hikeyabe fuleŋamar beleŋ Yesuyen uliŋ umŋa bikkeŋ tuguya titiŋgoyen ganuŋ beleŋ tiyyeŋ yeŋbe yende mataretiliŋ tanaramiŋ.

35 Be, al waŋ go binde huwarde Yesu ku-ruse hende hinhin goyen keneŋ hinhan. Yuda

marte doyaŋ mar manaŋ waŋ Yesu giwgiw irdeb,“Yeŋbe al hoyaŋ faraŋ yurde hinhin. Niŋgebyeŋbe Mesaia Al Kuruŋ beleŋ basiŋa irtiŋ al gogoyen kenem tareŋmiŋde katke kinniŋ,” yamiŋ.36 Irkeb fuleŋa mar wor sukal irde wain bak hitiŋgoyen unamiŋ. 37 Irdeb, “Gebe Yudamarte doyaŋal kuruŋ kenem tareŋger kata,” inamiŋ. 38Merekura Yesu niŋ katiŋ goyen kuruse tonaŋde kirtiŋhinhin goyen kapyaŋ heŋbe gogo ayaŋ kerdehinhan. Mere gobe gahade:

AL GABE YUDA MARTE DOYAŊ AL KURUŊ39 Be, kawe al uŋkureŋ kurusemiŋ hende hin-

hin goyen wor, “Gebe Mesaia moŋ? Tareŋgermegen kurkuŋbe deyya manaŋ gwaha po di-rayiŋ,” yeŋ ineŋ teŋ sukal iryiŋ. 40-41Gega kurhanhinhin gore, “Deyyabe mata buluŋ tiyaruŋ gotemuruŋgem tahar gago. Munaŋ yeŋbe det kurabuluŋ ma iruŋ gega, deyya mata buluŋ mar gayadulŋeŋ wor po kanduk kuruŋ teŋ hi. Goyenbedaniŋ geb mere buluŋ mat irde ha? Gebe kameŋteŋ ha gega, Al Kuruŋ niŋ kafuram ma nurdeha?” yeŋ ineŋ tiyyiŋ. 42 Irdeb go al gore po,“Yesu, ge beleŋ kame Doyaŋ Al Kuruŋ heŋ waŋgere alya bereya doyaŋ yird yird nalurebe ne niŋnurayiŋ,” inyiŋ. 43 Irkeb Yesu beleŋ wol heŋbe,“Fudinde wor po ginhem. Gebe haŋka gayenpo neya tumŋaŋ gasuŋ igiŋ wor pore gor hireŋtahar,” inyiŋ.

Yesu kamyiŋ(Matiyu 27:45-56; Mak 15:33-41; Yon 19:28-30)

44 Be, Yesu go kuruse hende hike kuŋ kuŋnaŋa baŋkahal hekeb naŋa ma temeykeb kidomakuruŋ wor po forok yeŋ megeŋ kuruŋ goyen awuryiŋ. Irdeb gwahade po hike kuŋ kuŋ 3 kilokwawuŋbana gwahade hiriŋ. 45 Kidoma hiriŋyagoyenbe Al Kuruŋyen ya balem bana amil tolokwor po dapŋa sikkeŋ po irtiŋ goyen gasuŋ himamwor po bana hurkuŋ hurkuŋ pet titiŋ goyen ka-halte erek yeŋ kuriŋ. Al beleŋ Al Kuruŋ hitte kuŋkuŋ meteŋeŋ hinhin goyen Yesu beleŋ sope iryiŋgote tuŋaŋeŋbe amil tolok kuruŋ gogo erek yiriŋ.46 Be, amil erek yiriŋya Yesu kuruse hende hin-hin goyen kuware, “Nan, tonnebe hanger tubultihim,” ineŋbe yayeŋa funaŋ, ‘Ha!’ irdeb kamyiŋ.

47 Be, Roma al kura fuleŋa mar 100 doyaŋ yirdehiyen al gor hinhin goyen mata kuruŋ go keneŋbebak teŋbe, “Fudinde wor po, al gabe Al Kuruŋdiliŋde al huwak,” yeŋ Al Kuruŋ turuŋ irde kasoriryiŋ. 48 Irde Yesu mayke kinniŋ yeŋ gabu iramiŋmar gobemata forok yamiŋ goyen yeneŋbe biŋde

Page 127: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 23:49 124 Luk 24:20-21kandukŋeŋ wor po nuramiŋ. Irde dumuŋ gasayirdya yirdya bur yeŋ mulgaŋ hamiŋ. 49 MunaŋYesu nurd uneŋ yeŋya kuŋ hinhan marbe sortepo heŋbe mata forok yamiŋ kuruŋ goyen diliŋdeyeneŋ hinhan. Mel goyen kurabe bere, Galili matpo Yesu gama irdewaŋwaŋ Yesu hittemata forokyamiŋ kuruŋ goyen yenamiŋ.

Yesu hakwam horabok bana keramiŋ(Matiyu 27:57-61; Mak 15:42-47; Yon 19:38-42)

50-51 Be, go nalureb Yudia naŋare niŋ taun Ari-matea niŋ al deŋem Yosep gobe waŋ Yerusalemhinhin. Yeŋbe Yuda marte doyaŋ al. Gega yeŋbedoyaŋmar kadombeleŋ Yesumayniŋ yamiŋ gokeigiŋ ma nuryiŋ. Yeŋbe Al Kuruŋ diliŋde al huwakhiyen. Al hoyaŋ diliŋde wor gwahade po hiyen.Irde Al Kuruŋ beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ yirdyird nalu goke doyaŋ heŋ hiyen. 52 Be, Yesukamkeb al gore teŋmete tiniŋ yeŋ Pailat gusuŋaŋirkeb, “Igiŋ,” inyiŋ. 53-54 Irkeb al kuraya kuŋ Yesuhakwam kuruse hende mat faraŋ tiyamiŋ. IrdeYuda marte matare amil igiŋ kura teŋ gore poYesu hakwam goyen bili iramiŋ. Irdeb, “GisebeSabat nalu niŋgeb, haŋka po mete titek,” yeŋal hakwa yerd yerd niŋ hora taltiŋ al hakwamkura ma yerde hitiŋ tiŋeŋ hinhin bana goŋ tukuŋkeramiŋ.

55 Be, Galili niŋ bere Yesu gama irde hinhangoyen Yosep gama irde kuŋbe horabok kuruŋbana goŋ Yesu hakwam goyen gasuŋ damde dahamat kerhaŋ goyen kenamiŋ. 56 Irdeb Yerusalemtaunde mulgaŋ heŋ he fimiŋya det fimiŋ gotehamiŋ igiŋ muŋ goyen Yesu hakwam sam irniŋyeŋ gitik tiyamiŋ. Gega heŋ ga moŋ Sabat naluheweŋ tiyyiŋ geb, Moseyen sabare yitiŋ goyengama irde usaŋ heŋbe metere ma kwamiŋ.

24Yesu kamyiŋde mat huwaryiŋ(Matiyu 28:1-10; Mak 16:1-8; Yon 20:1-10)

1 Be, Sabat nalu hubu heŋ kuŋ fay uryiŋ.Irkeb wampot muŋ wor po bere buda gore hefimiŋya det hamiŋ igiŋ muŋ wor po gitik yi-ramiŋ goyen yade Yesu hakwam sam irniŋ yeŋhorabok bembare gor kwamiŋ. 2Kuŋ forok yeŋbehorabok yamem pet titiŋ hora kuruŋ goyen kaŋkaŋ irde teŋ siŋa irtiŋ kenamiŋ. 3 Gwahadekeneŋbe biŋde hurkamiŋ gega, Doyaŋ Al KuruŋYesu hakwam gobe ma kenamiŋ. 4 Irdeb, “Dahakura irhaŋ?” yeŋ dufay heŋ hikeyabe goyarepo al irawa uliŋ umŋambe milmulŋeŋ wor po

gore forok yeŋ ketalmiŋde huwararyum. 5-6 Irkebbere buda gore irem go yeneŋbe hurkuŋkat teŋkafura heŋ megen dokolhoŋ yuguluŋ teŋ kukutiyamiŋ. Irkeb irem gore, “Yesube gar ma hi. AlKuruŋ beleŋ isaŋ hihi. Niŋgeb daniŋ yeŋ ge alkamtiŋde gasuŋ bana ga naŋkeneŋ haŋ? Galilinaŋa bana go heŋyabe Yesu beleŋ yiŋgeŋ ge yeŋ,7 ‘Ne Al Urmiŋ gabe mata buluŋ mar haniŋdenerkeb kuruse hende mununke kameŋ. Gegakameŋdemat kuŋyereŋkekhekebAl Kuruŋbeleŋnisaŋ hiyyeŋ,’ dineŋ hinhin goyen bitiŋ bak mayeŋ hi?” yinaryum.

8 Be, gwaha yinke gab biŋ bak yamiŋ. 9 Irdebmulgaŋ heŋ yare kuŋbe mata yenamiŋ goyenYesuyen mere basaŋ mar 11 goya diŋuŋ yagoyeŋya hinhan goyen momoŋ yiramiŋ. 10 Meregwaha tiyamiŋ marbe Makdala niŋ Maria, Yoana,Yems miliŋ Mariayabe bere buda hoyaŋ manaŋmel gore momoŋ yiramiŋ. 11Gega bere buda gotemere go kukuwamŋeŋ nurdeb fudinde yeŋ manuramiŋ. 12 Gega Pita beleŋ huwarde kup yeŋhorabok bembare kuriŋ. Kuŋ forok yeŋ horabokbana goŋpewkaŋnaŋkinyiŋ. IrdebYesu hakwambili iramiŋ amil gobe okohom po yuguya titiŋgoyen yeneŋbe mulgaŋ hiriŋ. Goyenbe, “Dahakura tiya?” yeŋ kukuwamŋeŋ nuryiŋ.

Yesube Emeus kuŋ kuŋ belen forok yiriŋ(Mak 16:12-13)

13 Be, go naŋkahal goyenter po Yesuyen ko-matmiŋ irawa kura Yerusalemmat Emeus taundekuŋ hinaryum. Yerusalem mat Emeus taunbe 11kilomita gwahade. 14 Be, irem goreb beleŋ kuŋheŋyabe mata kuruŋ Yerusalem gor forok yiriŋgoke tagaldeya kuŋ hinaryum. 15 Irdemata kuruŋYesu iramiŋ goke mere teŋ kuŋ hikeyabe Yesuyiŋgeŋ forok yeŋbe yeŋya kuŋ hinhan. 16 Gegairem gobe Yesu kenaryum gega, Yesu go gago yeŋbebak ma tiyaryum. 17 Irkeb Yesu beleŋbe, “Damerem sege irde har?” yinyiŋ. Gwaha yinkebYesu kamyiŋ goke buniŋeŋ nurde hinaryum geb,gusuŋaŋ yirkeb tek yaryum. 18 Irdeb kuramiŋdeŋem Kliopas goreb, “Gebe al tiŋeŋ haŋka muŋga Yerusalem wayha geb, ki muŋ ga taunde gormata forok yaŋ kuruŋ gob ma nurde ha?” inyiŋ.19 Irkeb, “Da mata forok yiyuŋ?” inyiŋ. Irkebwol heŋbe, “Nasaret niŋ al Yesu niŋ yeŋ har.Yeŋbe Al Kuruŋyen mere basaŋ al. Sabamiŋyamatamiŋyabe Al Kuruŋya alyat diliŋdebe tonŋeŋyaŋ wor po. 20-21 Neŋ Israel mar gayen Romagabman beleŋ doyaŋ dirde hi gobe al gore gab

Page 128: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 24:22-23 125 Luk 24:52faraŋ durke nindikeŋ bikkeŋ hinhet gwahadehitewoŋ yeŋ nurde hinhet. Gega pris buda gotekarkuwaŋmiŋya doyaŋ marniniŋya beleŋ maykekami yeŋ Roma gabman haniŋde kerkeb yereŋkuruse hende mayke kamuŋ. 22-23 Irde bere kuraYesuya irde kuŋ hinhet gore horabok bembareYesu hakwam kinniŋ yeŋ wampot muŋ kwahaŋ.Gega keneŋ gamoŋ. Irdebmulgaŋ heŋwaŋbe, “AlKuruŋyen miyoŋ forok yeŋ mere dirde, ‘Yesubehuwara,’ dinhar,” yahaŋ. Niŋgeb go nurdebhurkuŋkat tihit. 24 Irde kadniniŋ kura bembarekwahaŋ goyen kuŋ bere buda gore yahaŋ gwa-hade po kenhaŋ. Gega Yesube go ma po kenhaŋ,”inaryum.

25 Irkeb Yesu beleŋbe, “Derbe da kukuwa worpo? Al Kuruŋyen mere basaŋ mar beleŋ Me-saia niŋ katiŋ kuruŋ goyen nurde haryen gobegayamuŋkek moŋ gega, daniŋ fudinde yeŋ manurde har? 26Mesaiabe kanduk kuruŋ teŋ gab AlKuruŋ hitte hurkuŋbe deŋem turŋuŋ yaŋ wor pohiyyeŋ yitiŋ goyenbe ma nurde haryen?” yinyiŋ.27 Irdeb yiŋgeŋ goke po yeŋ Al Kuruŋyen asaŋdekatiŋ goyenMoseyen Sabare mat miŋ urde tukuŋtukuŋ Al Kuruŋyen mere basaŋ mar hoyaŋ beleŋkayamiŋ goyen keŋkela po momoŋ yiryiŋ.

28 Be, gwaha teŋ kuŋ kuŋ Emeus taun iremgo kure yeŋ kuŋ hinaryum goyen binde hamiŋ.Irkeb Yesu beleŋ taun go fole irde kweŋ tihimyara tiyyiŋ. 29 Gega irem gore basiŋa irdeb,“Ŋumtuk po ureŋ tiya niŋ, wake deyya kuŋ hardegor kuniŋ,” yeŋ parsayŋeŋ iraryum. Irkeb Yesugobe irem goya kwamiŋ. 30 Be, kuŋ yare heŋbebiŋge niniŋ tiyamiŋ. Irkeb Yesu beleŋ beret teŋAl Kuruŋ turuŋ irde ubala teŋ yunyiŋ. 31 Be,gwahaworwor tike gab iremgore Yesu gobe gagoyeŋ keneŋ bebak tiyaryum. Irkeb Yesu go gor pouŋkel kukeb go ma kenaryum. 32 Irkeb irem gobeyiŋgeŋ uliŋ, “Yeŋbe Yesu geb, beleŋwaŋ heŋyabeAl Kuruŋyen mere gote miŋ momoŋ dirde hikebederer wukkek wor po nurhar gogo,” yaryum.

33 Gwaha yeŋbe gor mat huwarde Yerusalemmulgaŋ haryum. Irdeb kuŋ Yesuyen mere basaŋmar 11 goya kadom yago gor gabu irde hinhangoyen momoŋ yiraryum. 34 Irkeb mel gore,“Yesube fudinde huwara. Irdeb Saimon Pita hitteforok yeke kena,” yinamiŋ. 35 Irdeb iremgoreworEmeus kuŋ heŋya Yesuya kuŋ hinhan gega, keneŋbebak ma tiyaryum gega, yare heŋ beret ubalateŋ yunke gab bebak tiyaryumgoyen gokemanaŋtagalaryum.

Yesube komatmiŋ yago tumŋaŋ diliŋde forok yiriŋ(Matiyu 28:16-20; Mak 16:14-18; Yon 2:19-23; Aposel

1:6-8)36 Be, irem gore kadom weŋ go hako mere

yirde hikeyab Yesu go gor po forok yeŋbe melgo guram yirde, “Bitiŋ kamke igiŋ po hinayiŋ,”yinyiŋ. 37 Gega mel go Yesu keneŋbe uŋgurausi teŋ hurkuŋkat teŋ kafura hamiŋ. 38 IrkebYesu beleŋ, “Daniŋ geb dufay budam heŋ neneŋkafura heŋ haŋ? 39 Hanneya kahaŋneya ga yen-naŋ. Nebe Yesu dineŋ hime. Sisaŋ nurdebnurnayiŋ. Uŋgurabe uliŋ pigiŋ miŋmoŋ. Munaŋnebe ulne yaŋ gago neneŋ haŋ,” yinyiŋ. 40Gwahayineŋbe kahaŋya haniŋya yikala yiryiŋ. 41 IrkebYesu kamyiŋde mat huwaryiŋ go keneŋ amaŋwor po hamiŋ geb, mitere yara nuramiŋ. IrkebYesu beleŋ go yeneŋbe, “Det netek kura hi we?”yinyiŋ. 42 Irkeb makaŋ dapŋa parwek kura yadikirtiŋ goyen unamiŋ. 43 Irdeb keneŋ hikeyadapŋa goyen niriŋ.

44 Irdeb, “Nebe deŋya tumŋaŋ hinhetyabe Mo-seya Al Kuruŋyen mere basaŋ marya beleŋ merekayamiŋ irde Tikiŋ Asaŋde kayamiŋ gote miŋbewaŋ waŋ ne hitte mata kawan forok yenayiŋ din-meke nurde hinhan gobe gago nenhaŋ,” yinyiŋ.45Gwaha yineŋbe Al Kuruŋyenmere nurde bebaktinayiŋ yeŋ dufaymiŋ figilyiŋ. 46 Irdeb, “Al Ku-ruŋyen asaŋdebMesaiabe uliŋmisiŋ kuruŋ kateŋgab kamyeŋ yitiŋ. Irde yereŋkek hekeb soptehuwaryeŋ. 47 Go kamereb al Mesaiayen sabagama irde hinayiŋ mar beleŋ mere momoŋmiŋgoyen Yerusalem mat miŋ urde megeŋ al hikekwa kuruŋ bana goyen momoŋ yirde tukunayiŋ.Gwaha teŋ kuŋ heŋyabe, ‘Mesaia beleŋ dinuŋgeb gago tagalde hite,’ yineŋ saba yirde hikealya bereya mata buluŋmiŋ yubul teŋ Al Kuruŋniŋ biŋ mulgaŋ heke Al Kuruŋ beleŋ halde yun-yeŋ. 48Mata kuruŋ diltiŋ bilmiŋde yeneŋ hinhangoyen tumŋaŋ kuŋ al momoŋ yirde tukunayiŋ.49Gega araŋmakunayiŋ. Nehurkuŋbe tareŋ kuraAdone beleŋ duneŋ yeŋ biŋa tiyyiŋ goyen teŋkermeke kateŋ ketal durke gab kunayiŋ. NiŋgebYerusalem gar heŋ Holi Spirit goke po doyaŋ heŋhinayiŋ,” yinyiŋ.

Yesube Al Kuruŋ hitte mulgaŋ heŋ hurkuriŋ(Matiyu 16:19-20; Aposel 1:9-12)

50 Gwaha yineŋbe yukuŋ Betani taun bindereheŋbe haniŋ yisaŋ heŋ mel go guram yirde tareŋyiryiŋ. 51 Gwaha yirde hikeyab Al Kuruŋ beleŋYesu tumulgaŋ tike yeŋ hitte hurkuriŋ. 52 Irkeb

Page 129: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Luk 24:53 126 Luk 24:53mel gore doloŋ irde amaŋeŋ nurde mulgaŋ heŋYerusalem kwamiŋ. 53 Irdeb gor heŋbe Al Ku-ruŋyen ya balem bana hurkuŋ hugiŋ gor heŋ AlKuruŋ turuŋ irde hinhan.

Page 130: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yon 1:1 127 Yon 1:25

YonYon beleŋ mere igiŋ Yesu niŋ yitiŋgayen kayyiŋ

Mere beleŋ po al hiriŋ1 Be, haŋkapya wor po megeŋya naŋkiŋya ma

forok yekeyabe Mere goyen hinhin. Mere gobeAl Kuruŋya hinaryum. Irde Mere gobe Al Kuruŋ.2 Yeŋbe megeŋya naŋkiŋya ma forok yekeya AlKuruŋya hinaryum. 3 Det kuruŋ gabe yeŋ hittemat gab Al Kuruŋ beleŋ forok yiryiŋ. Det kuruŋforok yiryiŋ gayen Mere go miŋmoŋ manhanforokmayewoŋ. 4 Irde yeŋbeAl Kuruŋyahugiŋeŋheŋ heŋ gote miŋ al, irdeb alya bereya Al Kuruŋyikala yird yird hulsi. 5 Irdeb hulsi goreb kidomabana melak heŋ hiyen. Irkeb kidomayen saŋiŋbeleŋ epte ma wor po isikamde hiyen.*

6 Be, Al Kuruŋ beleŋ al kura teŋ kerke wayyiŋ.Deŋembe Yon. 7 Yeŋbe hulsi goyen goke al mo-moŋ yire yeŋ wayyiŋ. Gogab al tumŋaŋ meremiŋnurde hulsi goke dufaymiŋ tareŋ irnayiŋ yeŋnurde wayyiŋ. 8 Goyenbe Yon yiŋgeŋbe hulsimoŋ. Yeŋbe hulsi goyen goke po tagale yeŋwayyiŋ. 9 Hulsi fudinde alya bereya Al Kuruŋyikala yirde hiyen gobe Yon kamere gab megenwayyiŋ.

10 Yeŋ hitte mat gab Al Kuruŋ beleŋbe megeŋgago iryiŋ. Irkeb waŋ megen gar hinhin.Goyenbe al megen hinhan mar gare keneŋ bebakma tiyamiŋ. 11 Yeŋbe yiŋgeŋde alya bereya worpo hitte waŋ yeŋya hinhin gega, go ma nurduneŋbe igiŋ igiŋ ma iramiŋ. 12Goyenpoga al kurapel ma irde dufaymiŋ yeŋ ge tareŋ iramiŋ marbeAl Kuruŋyen dirŋeŋ weŋ heŋ heŋ saŋiŋ yunyiŋ.13 Dirŋeŋ weŋ hamiŋ gobe megen niŋ mata magama irde Al Kuruŋyen dirŋeŋ weŋ hamiŋ. Irdealyen dufayde ire uŋyat matare ma Al Kuruŋyendirŋeŋ weŋ hamiŋ. Yeŋbe Al Kuruŋyen dufaydepo dirŋeŋ weŋ hamiŋ.

14 Be, Mere gore po al heŋbe neŋya hinhet.Irdeb tareŋmiŋ turŋuŋ yaŋ wor po goyen dil-niniŋde wor po keneŋ hinhet. Tareŋmiŋ turŋuŋyaŋ gobe Al Kuruŋ beleŋ Urmiŋ uŋkureŋ muŋgoyen unyiŋ. Yeŋbe al buniŋeŋ yirde faraŋ yurdyurd matamiŋ kuruŋ wor po. Irde mere fudindemanaŋ makiŋ wor po hinhin.

15 Be, Yon Baptais beleŋ yeŋ ge kuware tagaldegaha yeŋ hinhin: “Al gabe ne beleŋ dineŋ himyenal go goyen. Yeŋ ge yeŋbe gaha dineŋ himyen:‘Al harhokner wayyeŋ al gobe ne kawaŋ mahimiriŋya bikkeŋ bikkeŋ wor po hinhin. Niŋgebdeŋemya tareŋmiŋyabe nere folek wor po,’ dineŋhimyen gobe gogo,” yiriŋ.

16-17 Be, saba saŋiŋbe Al Kuruŋ beleŋ Mosehaniŋde kerke yeŋ beleŋ tagalyiŋ gega, buniŋeŋdirde faraŋ durd durdya mere fudindeya gobeYesu Kristu haniŋde kerke yeŋ beleŋ dunyiŋ.Niŋgeb yeŋ beleŋ buniŋeŋ dirde faraŋ durd durdmata gobe kuruŋ wor po geb, neŋ tumŋaŋ guramdirde tareŋ dirde go hende hugiŋeŋ duneŋ tebaŋdirde hiyen. 18Al Kuruŋbe al kura kintiŋmiŋmoŋgega, Al Kuruŋ Urmiŋ uŋkureŋ muŋ goreb AlKuruŋbe gwahade yeŋ kawan dikala dirde hiyen.Yeŋbe Al Kuruŋya tuŋande, irde yeŋya tumŋaŋharyen.

Yon Baptais beleŋ saba tagalyiŋ(Matiyu 3:1-12; Mak 1:1-8; Luk 3:1-17)

19 Be, Yerusalem taunde niŋ Yudamarte doyaŋmar beleŋ Yon Baptais goyen, “ ‘Gebe al ganuŋ?’ineŋ gusuŋaŋ irnayiŋ,” yineŋ Al Kuruŋ doloŋ irdird mata doyaŋ marya Liwai marya kura hulyaŋyiramiŋ. 20 Be, mel go waŋ gusuŋaŋ irkeb Yongobe helwaŋ ma hiriŋ. Irdeb kawan keŋkelakpo, “Nebe Mesaia moŋ,” yinyiŋ. 21 Irkeb soptegusuŋaŋ irdeb, “Niŋgeb gebe ganuŋ? Ge gayenbeElaia?” inamiŋ. Inkeb wol heŋbe, “Moŋ, nebeyeŋ moŋ,” yinyiŋ. Irkeb mel gore sopte po,“Niŋgeb Mose beleŋ Al Kuruŋyen mere basaŋ alkura wayyeŋ yiriŋ go goyenbe ge gago?” inamiŋ.Irkeb Yon beleŋ wol heŋbe, “Moŋ po,” yinyiŋ.22 Irkeb mel gore, “Niŋgeb gebe ganuŋ? Merebebakkeŋ kura dirkeb mulgaŋ heŋ kuŋbe hulyaŋdirhaŋ mar goyen bebak yirtek,” inamiŋ. 23 IrkebYon beleŋbe Al Kuruŋyen mere basaŋ al Aisaiabeleŋ mere tiyyiŋ goyen goke yeŋbe,“Nebe al kura sawsawa po kuruŋ naŋa bana goŋ

heŋbe,‘Doyaŋ Al Kuruŋyen beleŋ sope irde huwa irnaŋ!’

yeŋ hiyeŋ yeŋ katiŋ al go goyen,” yinyiŋ.Aisaia 40:3

24 Gwaha yinkeb Yuda marte tikula saŋiŋ pogama irdehaŋyen Farisimar kuraYudamar beleŋhulyaŋ yirkewayamiŋ gore, 25“GebeMesaiamoŋ,Elaia moŋ, irde Al Kuruŋyen mere basaŋ al yitiŋgoyen moŋ yaha gega, daniŋ geb alya bereya

* 1:5: Miŋ kurabe: Goyenbe kidomare niŋ alya bereya beleŋ keneŋ bebak ma teŋ haŋyen.

Page 131: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yon 1:26 128 Yon 1:51baptais yirde ha?” ineŋ gusuŋaŋ iramiŋ. 26 Irkebwol heŋbe, “Nebe fe uliŋ po baptais yirde hime.Goyenbe deŋ haŋ bana goŋbe al kura deŋ beleŋal gwahade yeŋ ma nurd uneŋ haŋ al kura hi.27 Yeŋbe harhokner ga wayyeŋ. Ne al gahadegare epte ma yeŋ ge teŋ meteŋ kuruŋ titek hime.Kahaŋ basaŋmiŋde niŋ kaŋ urguŋ kaŋ yugu teŋteŋ gobe meteŋ kuruŋ moŋ gega, go wor eptemoŋ yeŋ nurde hime,” yinyiŋ.

28 Be, mata teŋ hinhan kuruŋ gabe Betanitaunde, Yodan fe siŋa kurhan Yon Baptais beleŋalya bereya baptais yirde hinhin beleŋ goŋ forokyiriŋ.

Yesube Al Kuruŋ Urmiŋ29 Be, ferd faymiŋdebe Yesu go Yon hitte waŋ

hike keneŋbe alya bereya gor gabu irde hinhanmar goyen, “Al Kuruŋyen sipsip al diriŋ foŋeŋneŋ ge teŋ gitik irtiŋ go iro waŋ hi iro kennaŋ.Yeŋ kamyeŋ gore gab megen niŋ marte matabuluŋ kuruŋ gayen pasi iryeŋ. 30 Nebe al gayengake yeŋbe, ‘Al kura harhokner wayyeŋ al gobene kawaŋ ma himiriŋya bikkeŋ bikkeŋ wor pohinhin. Niŋgeb tareŋmiŋbe nere folek wor po,’yimiŋ gogo. 31Ne beleŋ waŋ alya bereya baptaisyirde himyen gabe al gayen Israel mar yikalayirmeke keneŋ bebak tinayiŋ yeŋ baptais yirdehimyen. Goyenpoga ne wor bikkeŋbe Mesaiabeal goyen yeŋ bebak ma teŋ hinhem,” yinyiŋ.

32 Irdeb Yesu baptais irkeya mata forok yiriŋgoyen goke Yon Baptais beleŋ gahade momoŋyiryiŋ: “Be, naŋkiŋde mat Holi Spirit kalyiŋgikattiŋ yara teŋ uliŋ hende hike kinmiŋ. 33 Newor goma nurde unmewoŋ gega, fe beleŋ po alyabereya baptais yirayiŋ yeŋ hulyaŋ niryiŋ Al gore,‘Al kura Holi Spirit kateŋ yeŋ hende hike kenayiŋal goreb Holi Spirit beleŋ po alya bereya baptaisyiryeŋ,’ ninyiŋ. 34 Niŋgeb mata gwahade goyenyeŋ hitte forok yeke kinmiŋ geb, gago al gabe AlKuruŋyen Urmiŋ dineŋ hime,” yinyiŋ.

Al karwo Yesuyen komatmiŋ hamiŋ35 Be, sopte fay urkeb Yon gobe komatmiŋ

irawa goya gor huwarde hinhan. 36 Irkeb Yesuwaŋ kuŋ hike keneŋbe, “Al Kuruŋyen sipsip aldiriŋ dirŋeŋ iro kinyi,” yinyiŋ.

37 Be, komatmiŋ irawa gobe Yon beleŋ gwahayeke nurdeb Yesu gama irde kwaryum. 38 Gamairde hike Yesu beleŋ fulgaŋ kaŋ yeneŋbe, “Derbeda niŋ nurde waŋ har?” yinyiŋ. Irkeb irem

gore wol heŋbe, “Rabai, gebe dare heŋ kuŋ ha?”ineŋ gusuŋaŋ iraryum. (“Rabai” gobe Grik merematbe “tisa” yeŋ haŋyen.) 39 Irkeb Yesu beleŋwolheŋbe, “Wayyi, waŋ gabe kiniryeŋ,” yinyiŋ. Irkebirem gore gama irde kuŋbe hinhin gasuŋ goyenkenaryum. Irdebnaŋa diliŋbe 4 kilokwawuŋbanahiriŋ geb, goyen nalube Yesuya gor po hinhan.

40 Be, Yonyen mere nurde Yesu gama iraryumal kurabe Andru. Yeŋbe Saimon Pita kuliŋ.41Yeŋbe Yesuya heŋ gabe gor mat po itiŋ Saimonniŋ kuŋ naŋkinyiŋ. Irdeb keneŋbe, “DeyyabeMesaia kenhar,” inyiŋ. (Mesaia gobe Grik merematbe Kristu.) 42 Gwaha ineŋbe Saimon goyenYesu hitte tawayyiŋ. Tawake Saimon goyen Yesubeleŋ keneŋbe, “Gebe Yon urmiŋ Saimon. GebeSifas gineŋ hinayiŋ,” inyiŋ. (Sifas gobe Grik meremat Pita.)†

Yesu beleŋ Filipya Natanielya komatmiŋ yiryiŋ43 Be, go feramiŋ kuŋ fay urkeb Yesu go Galili

naŋare kwe yeŋ kuŋ hinhin. Kuŋ heŋya Filipkeneŋbe, “Waŋ gama nira,” inyiŋ. 44 FilipbeBetsaida taunde niŋ al. Andruya Pitaya wor gorniŋ po.

45 Be, Filip go kadom Nataniel niŋ naŋkeneŋkuriŋ. Kuŋ keneŋbe, “Neŋbe Mose beleŋ sabasaŋiŋmiŋde yeŋ ge kayyiŋ, irde Al Kuruŋyenmere basaŋ mar manaŋ yeŋ ge asaŋde kayamiŋal go goyen kenhet. Yeŋbe Nasaret niŋ al Yesu,Yosep urmiŋ,” inyiŋ. 46 Irkeb Nataniel beleŋwol heŋbe, “Nasaret taunde matbe da igiŋ forokyiyyeŋ? Epte moŋ geb,” inyiŋ. Irkeb Filip beleŋ,“Wake kure, irde ga kena,” inyiŋ.

47 Be, Yesu beleŋ Nataniel waŋ forok yekekeneŋbe, “Be, Israel mar al fudinde wor po yeŋkentek albe gago. Yeŋbe usi ma teŋ hiyen.Hubu wor po,” yiriŋ. 48 Irkeb Nataniel beleŋ,“Gebe daha mat nurd nunha?” ineŋ gusuŋaŋiryiŋ. Irke wol heŋbe, “Gebe Filip beleŋ kuŋ neniŋ ma ginkeya fik he yokŋare hike genhem,”inyiŋ. 49 Gwaha inkeb Nataniel beleŋ, “Rabai,gebe fudinde Al Kuruŋ Urmiŋ. Gebe Israel marteDoyaŋ Al Kuruŋ,” inyiŋ. 50 Irkeb wol heŋbe, “Fikhe yokŋare hike genhem ginmeke goke teŋbegago dufayge ne niŋ tareŋ irha? Mata gog muŋpo moŋ geb. Gote folek mata tiŋeŋ turŋuŋ yaŋkurayen kurayen wor hako yeneŋ heŋ taha geb,”inyiŋ. 51 Irdeb sopte gaha inyiŋ. “Fudinde wor podineŋ hime, deŋbe naŋkiŋ hol yeke Al Kuruŋyenmiyoŋ beleŋ megen mat hiryoŋ hende Al Kuruŋ

† 1:42: Sifas gobe Yuda marte mere, irde Pita gobe Grik marte mere. Deŋe irawa gote miŋbe ‘hora kuruŋ’.

Page 132: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yon 2:1 129 Yon 2:21hitte hurkuŋ megen kateŋ teŋ hike yennayiŋ.Irde hiryoŋ gobe ne Al Urmiŋ gayen yeŋ bebaktinayiŋ,” inyiŋ.

2Yesu beleŋ fe tigiri tike wain hiriŋ

1 Be, naŋa fay irawa hubu hekeb Galili naŋabana goŋ niŋ taun kura Kana gorbe al kura beretiriŋ gote dula mata kuruŋ forok yiriŋ. 2 Yesumiliŋbe dula mata kuruŋde gor hinhin. Yesu worGalili naŋare hinhin. Niŋgeb yeŋya komatmiŋyawor hoy yirkeb gor kwamiŋ.

3 Be, dula mata kuruŋde gor niŋ wainbe hubuhiriŋ. Irkeb Yesu miliŋ beleŋ waŋbe Yesu goyen,“Mel gabe wain miŋmoŋ hahaŋ,” inyiŋ. 4 IrkebYesu gore wol heŋbe, “Bere,* daniŋ geb gwahagwaha tiya nineŋha? Mata tiŋeŋ turŋuŋyaŋ titeknalube hako geb,” inyiŋ. 5 Gwaha inkeb miliŋbeleŋ gor niŋ meteŋ mar goyen, “Yeŋ beleŋ dahakura tinaŋ dinkeb go po gama irnayiŋ,” yinyiŋ.

6 Be, Yesu hinhin ya bana goŋbe Yuda martematare haniŋya kahaŋya halde ig uliŋ titekfe farde haŋyen kuwe hora beleŋ po yirtiŋkarkuwaŋ 6 gayen hinhan. Kuwe uŋkureŋbe fe100 lita gwahade goŋ hitek. 7 Irkeb Yesu beleŋmeteŋ mar goyen, “Kuwe ga fe yunke makiŋhenaŋ,” yinyiŋ. Irkeb fe yunke waŋ tumŋaŋmakiŋ hitiŋ ala tiyamiŋ. 8 Irkeb, “Be, fe kura fardeyukuŋ dula mata ga tonaŋ heŋ hi al go unnaŋ,”yinke yeŋ yiriŋ gwahade po tiyamiŋ. 9 Gwahatikeb dula mata gote tonaŋ al goreb Yesu beleŋ fetigiri tike wain hiriŋ goyen tuŋaŋ uryiŋ. Goyenbewain gobe meteŋ mar beleŋ gor niŋ kura teŋwayhaŋ yeŋ ma nuryiŋ. Gega meteŋ mar gobegwaha mat forok yihi yeŋ nurde hinhan. Be,tonaŋ al gore bere tiriŋ al goyen hoy irke wakeb,10 “Albe wain igiŋ wor po go wa yawaŋ yunkenene haŋyen. Irde ep nene hikeya gab wain malimaliŋeŋ goyen yawaŋ yuneŋ haŋyen. Goyenbegebe gwahama taha. Wain igiŋbe kame ga yuneŋyeŋ nurdeb wain mali maliŋeŋ goyen hubu hekegab gago igiŋ dunha,” inyiŋ.

11 Be, Galili naŋa bana niŋ taun Kana gorbeYesu beleŋ haŋkapya wor po mata tiŋeŋ goyenforok iryiŋ. Irkeb komatmiŋ yago mata tiŋeŋ

turŋuŋ yaŋ tiyyiŋ goyen keneŋbe yeŋ ge du-faymiŋ saŋiŋ iramiŋ.

Yesu beleŋAl Kuruŋyen ya balembana horameteŋteŋ hinhan mar yakira tiyyiŋ

(Matiyu 21:12-13; Mak 11:15-17; Luk 19:45-46)12 Be, go kamereb Yesube miliŋya kuliŋ yagoy-

abe komatmiŋya irde tumŋaŋ Kapeneam taundekateŋ gor hinhan gega, wawuŋ budam ma hin-han.

13 Be, Yuda marte gabu nalu kuruŋ kura Pa-soba† goyen forok yeweŋ tikeb Yesube taun gotubul teŋ Yerusalem hurkuriŋ. 14 Kuŋ Al ku-ruŋyen ya balem koya milgu irtiŋ bana al gabuirde haŋyen sawsawa kuruŋde gorbe al beleŋbulmakaw, sipsipyabe kalyiŋgi yago gor yerke albeleŋ waŋ damu teŋ hinhan goyen yinyiŋ. Irdehora kapyaŋ heŋ heŋ mar‡ manaŋ gasuŋmiŋdekeperde hike yinyiŋ. 15 Gwahade yeneŋbe kaŋkura teŋ det goyen yusulak teŋ teŋde niŋ detirde gore po dapŋa goyen tumŋaŋ yusulak tikeAl Kuruŋyen ya balem bana mat siŋare katamiŋ.Irde hora kapyaŋ heŋ heŋ marte hora goyen yadyemeyke mali ga megen katamiŋ, irde hora yerdyerd gasuŋ wor yaboloŋ tiyyiŋ. 16 Irdeb kalyiŋgidamure niŋ yerde hinhanmar goyen yinyiŋ. “Detga yade kat kunaŋ. Daniŋ geb Adoner yabe dawetdamu teŋ teŋ gasuŋ irde haŋ?” yinyiŋ. 17 Be,komatmiŋ yago goyen yeŋ beleŋ mata tiyyiŋgoyen keneŋbe Al Kuruŋyen asaŋde mere kurakatiŋ hinhin goke biŋ bak yamiŋ. Merebe gahade:“Yage goke dufay heŋ heŋ gore po mununeŋ teŋ

hi,” yitiŋ hi. Tikiŋ 69:918Be, Yudamarte doyaŋmar gor hinhan goreb,

“Mata tiŋeŋ dahade kura Al Kuruŋ beleŋ po gairtek goyen kura forok irke keneŋbe fudinde gebemata gahade ird ird tareŋge yaŋ yeŋ gentek?”inamiŋ. 19 Irkeb Yesu beleŋ wol heŋbe, “Al Ku-ruŋyen ya balem ga upew urnaŋ. Irkeb ne beleŋnaŋa fay karwore po ya kuruŋ goyen sopte irdepasi ireŋ,” yinyiŋ. 20 Irkeb mel goreb, “Ya balemgayenbe dama 46 hubu heke gab pasi iramiŋ.Goyenbe ge beleŋbe naŋa fay karwore po ya gairde pasi ireŋ yeŋ ha?” inamiŋ. 21 GoyenbeYesu beleŋ Al Kuruŋyen ya balem niŋ yiriŋ gobe

* 2:4: Yesube Mesaia meteŋ goyen miŋ uryiŋ geb, miliŋ goyen bere inyiŋ gogo. † 2:13: Bikkeŋ Israel mar Isip naŋa tubul teŋKenan kuniŋ tiyamiŋyabe Al Kuruŋ beleŋ sipsip al diriŋ dirŋeŋ gasa yirde darim yade yame kantayaŋ sam yirnayiŋ yinyiŋ. Munaŋ alkura gwaha ma tiyamiŋ marbe Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ waŋbe mel gote urmiŋ mataliŋya dapŋamiŋ mataliŋya goyen tumŋaŋ gasayirke kamamiŋ. Gega meremiŋ gama iramiŋ marbe miyoŋmiŋ beleŋ yubul tiyamiŋ goke dufay heŋ heŋ ge dula mata teŋ hinhan.‡ 2:14: Hora kapyaŋ heŋ heŋ mar gobe al beleŋ horamiŋ hoyaŋ goyen yunkeb wolmiŋeŋbe Al Kuruŋyen ya balem bana Al Kuruŋgalak ird irdde niŋ hora goyen yuneŋ haŋyen.

Page 133: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yon 2:22 130 Yon 3:21yiŋgeŋ ge nurde yiriŋ. 22Kame Yesu go kamyiŋdemat huwarke gab komatmiŋ yago goyen Yesubeleŋ mere tiyyiŋ goyen goke biŋ bak yamiŋ.Irkeb Al Kuruŋyen mere asaŋde hi goya Yesubeleŋ mere tiyyiŋ goyen fudinde yeŋ nuramiŋ.

23 Be, Yesu go Pasoba gabu kuruŋ nalureYerusalem hinhinya goyen mata tiŋeŋ kurayenkurayen Al Kuruŋ po ga yirtek goyen yirdehike yeneŋbe al budam yeŋ ge dufaymiŋ tareŋiramiŋ. 24GoyenpogaYesube al biŋde dahade haŋgoyen keŋkela nurde yuneŋ hinhin geb, mel gokehekkeŋ ma nuryiŋ. 25 Yeŋbe al dufaymiŋdebegwahade haŋ yeŋ nurde hinhin geb, al kura beleŋwaŋ al kadom ge tagalde al gobe gwahade gwa-hade yeŋ momoŋ irtek ma hinhin.

3Yesu beleŋ Nikodemusya mere tiyaryum

1 Be, Yuda marte doyaŋ mar buda bana goŋniŋ al kura deŋembe Nikodemus goyen hinhin.Al gobe Farisi mar al. 2 Yeŋ beleŋ wawuŋkurare kura Yesu hitte waŋbe, “Rabai, gebe alsaba yird yird al, irde Al Kuruŋ beleŋ gad gerkewayaŋ yeŋ nurde hite. Al kura Al Kuruŋya mahiriryeŋbe mata tiŋeŋ kurayen kurayen ge beleŋirde ha gayen epte ma iryeŋ,” inyiŋ. 3 Irkeb Yesubeleŋ wol heŋbe, “Fudinde wor po ginhem. Alkura sopte ma kawaŋ hiyyeŋbe Al Kuruŋ beleŋalya bereyamiŋ doyaŋ yirde hi bana goŋ eptema hiyeŋ,” inyiŋ. 4 Irkeb Nikodemus goreb,“Goyenbe al salanŋeŋ hitiŋbe daha mat soptekawaŋ hiyyeŋ? Daha matbe miliŋ biŋde hurkuŋsopte kawaŋ hiyyeŋ? Epte moŋ!” inyiŋ. 5 Irkebwol heŋbe, “Fudinde wor po ginhem. Al kuramata buluŋmiŋ yubul teŋ fe po baptais tiyyeŋ,irdeHoli Spirit tiyyeŋ al gobe epte al gergeŋ soptekawaŋ hitiŋ yara hiyyeŋ. Munaŋ gwahade matiyyeŋbe Al Kuruŋ beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋyirde hi bana goŋ epte ma hurkuyeŋ. 6 Albemiliŋ biŋde mat kawaŋ heŋ haŋyen. Gega kawaŋhitiŋ mar gobe Holi Spirit beleŋ po gab Al Kuruŋdiliŋde al gergeŋ yiryeŋ. 7 Sopte kawaŋ hawayiŋginhem gake hurkuŋkat ma tiyayiŋ. 8 Meŋe mi-giriŋbe nurde hityen gega, meŋe gobe gwahamatwaŋ goŋ kwa yeŋ ma po nurde hityen. NiŋgebHoli Spirit beleŋ gergeŋ yiryeŋ mar goyen wormegen niŋ mar beleŋ epte ma al gwahade yeŋbebak tinayiŋ,” inyiŋ. 9 Gwaha inkeb Nikode-mus beleŋ, “Mere yeŋ ha gobe daha mat forokyiyyeŋ?” inyiŋ.

10 Irkeb wol heŋbe, “Gebe Israel mar sabayird yird al gega, dahade niŋgeb merene gayenbebak ma teŋ ha? 11 Fudinde wor po gineŋhime. Neŋbe saba fudinde yeŋ nurde hityen goketagalde hityen. Irde mata fudinde dilniniŋdeyeneŋ hityen goke tagalde hityen. Goyenpogadeŋbe mereniniŋ goyen fudinde yeŋ ma nurdehaŋyen. 12Nebe igiŋ bebak tinayiŋmat pomegengar mata forok yeŋ haŋyen goyen yade sabadirde himyen gega, deŋbe fudinde yeŋ ma nurdehaŋyen. Niŋgeb Al Kuruŋ hire gor niŋ mataforok yeŋ haŋyen gore saba dirmekeb daha matfudinde yenayiŋ? Epte moŋ geb. 13 Al kura AlKuruŋ hire gor kura ma hurkuriŋ. Goyenbe ne AlUrmiŋ gayen ga po gab Al Kuruŋya heŋ gor matkatmiriŋ. Niŋgeb Al Kuruŋyen gasuŋde niŋ matagoyen igiŋ tagaltek hime. 14Mose beleŋ sawsawapo kuruŋ naŋa bana goŋ Israel marya hinhanyabaras ain beleŋ po kunere toneŋ irde he hendekerde isaŋ hiriŋ. Niŋgeb ne Al Urmiŋ gayen worAl Kuruŋ beleŋ gwaha po niryeŋ. 15 Gogab neneneŋbe al tumŋaŋ ne niŋ dufaymiŋ saŋiŋ irdeAl Kuruŋya hugiŋeŋ hinayiŋ.

16 “Al Kuruŋbe megen niŋ alya bereya gayenbubulkuŋne wor po yeŋ nurd yuneŋbe Urmiŋuŋkureŋ muŋ goyen basiŋa ma irdeb yunyiŋ.Niŋgeb al kura Urmiŋ goke dufaymiŋ tareŋ iryeŋal gobe hugiŋeŋ kamde kamdere ma kuŋbe AlKuruŋya hugiŋeŋ hiriryeŋ. 17 Al Kuruŋbe alyabereya gayen merem yaŋ yire yeŋ ma Urmiŋ teŋkerke katyiŋ. Gwaha titŋeŋbeUrmiŋbeleŋmeteŋtiyyeŋ go hende alya bereya yumulgaŋ tiyyeŋ yeŋUrmiŋ teŋ kerke katyiŋ. 18Niŋgeb al kura Urmiŋgoke dufaymiŋ tareŋ iryeŋbe Al Kuruŋ beleŋmerem yaŋ ma yiryeŋ. Munaŋ al kura Al KuruŋUrmiŋ goke dufaymiŋ saŋiŋ ma iryeŋ al gobe Ur-miŋ uŋkureŋ muŋ goke hekkeŋ ma nuryeŋ geb,bikkeŋ merem yaŋ irtiŋ hiyeŋ. 19 Be, merem yaŋyird yird gote miŋbe gahade: hulsi kura Al Kuruŋbeleŋ teŋ kerke megen gar wayyiŋ. Goyenbe albemata buluŋ po teŋ haŋyen geb, kidoma bana pohitek yirkeb hulsi niŋ amaŋeŋ ma nurde haŋyen.20 Niŋgeb mata buluŋ teŋ haŋ marbe hulsi niŋigiŋ ma nurde haŋ. Moŋgo hulsire forok yetekemata buluŋniniŋ kawan henayiŋ yeŋbe hulsirewatek ma yirde hiyen. 21Goyenpoga al kura mataigiŋ igiŋ fudinde po teŋ hi al gobe hulsire forokyeŋ hiyen. Gogab mata teŋ hiyen kuruŋ gobe AlKuruŋyen dufay po gama irde teŋ hi goyen kawanhekeb al hoyaŋ beleŋ kennayiŋ,” inyiŋ.

Page 134: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yon 3:22 131 Yon 4:14Yon Baptais beleŋ Yesu niŋ kawan po tagalyiŋ

22 Be, go kamereb Yesuya komatmiŋya gobeYerusalem taun go tubul teŋYudia naŋa bana goŋniŋ tiyuŋ hoyaŋyaŋ hoyaŋyaŋ kwamiŋ. Irde goŋnaŋa fay budam ma heŋya alya bereya baptaisyiryiŋ. 23 Be, goya goyenbe Yon Baptaisbe SalimtiyuŋbindereAinongor al baptais yirtek fe igiŋdewor po hinhin. Niŋgeb gor alya bereya turte waŋhikeb baptais yirde hinhin. 24 Yon go gwaha teŋhinhin gobe fere teŋ koyare ma keramiŋya teŋhinhin.

25 Be, Yonyen komatyabe Yuda al kura goyayende matare ig uliŋ teŋ teŋ mataya fe baptaisniŋ kadom mohoŋde tiyamiŋ. 26 Gwaha teŋ Yonhitte waŋbe, “Rabai, Yodan fe ward iroŋ geyahinaruŋ al gobe al baptais yirde hi. Irkeb altumŋaŋ yeŋ hitte kuŋ haŋ,” inamiŋ. 27 IrkebYon beleŋ wol heŋbe, “Albe mali mali ma meteŋtinayiŋ. Al Kuruŋ beleŋ meteŋ yuntiŋ goyen potinayiŋ. 28Haŋkapyabe, ‘Nebe Mesaia moŋ. Nebeyeŋ ge teŋ meheŋ heŋ wamiriŋ,’ dineŋ hinhemgoyen deŋbe nurde haŋ. 29 Al kura bere mekerdunke tewe yeŋ bere gote yare kuyeŋ. Irkeb al gotekadombewaŋ bere tiyyeŋ al gote yare heŋ al goyaberemya mulgaŋ heŋ waŋ waŋ ge doyaŋ hiyyeŋ.Irdeb al go waŋ mere tike nurdeb amaŋ hiyyeŋ.Niŋgeb al go amaŋ hiyyeŋ gwahade goyen po newor Yesuyen mere momoŋ nurdeb amaŋ wor pohihim. 30 Yeŋbe al deŋem yaŋ hiyyeŋ, munaŋnebe deŋnem moŋ heweŋ.

31 “Yeŋbe Al Kuruŋ hitte mat katyiŋ geb, almegen haŋ kuruŋ gate folek wor po. Munaŋ nebemegen gar forok yimiriŋ geb, megen niŋ al, irdemegen mata forok yeŋ haŋ go po ga nurde bebakteŋ himyen. Fudinde wor po, yeŋbe Al Kuruŋhitte mat katyiŋ geb, neŋ al megen hite kuruŋgate tareŋ folek wor po. 32 Yeŋbe Al Kuruŋyengasuŋde niŋ mata goyen diliŋde yeneŋ, merekirmiŋde nurde hiyen goke tagalde hiyen gega,al kura meremiŋ nurde fudinde yeŋ ma nurdehaŋyen. 33 Goyenbe al kura Yesuyen mere nurdeusimayiyyeŋbeAl Kuruŋyenmerebe fudinde yeŋnurdeb gogo gwaha tiyyeŋ. 34Al Kuruŋ beleŋ teŋkerke wayyiŋ al gobe Holi Spirit keŋkela wor pountiŋ geb, Al Kuruŋyen mere po tagalde hiyen.35 Yeŋbe Naniŋ Al Kuruŋ beleŋ bubulkuŋne worpo yeŋ nurde uneŋbe det kuruŋ gayen doyaŋ yirdyird tareŋ goyen unyiŋ. 36Niŋgeb al kura Urmiŋgoke dufaymiŋ saŋiŋ iryeŋbeAl Kuruŋyahugiŋeŋhiriryeŋ. Munaŋ Urmiŋde mere ma nuryeŋbe Al

Kuruŋyen bearar bana hiyeŋ geb, yeŋya hugiŋeŋheŋ heŋ goyen epte ma tiyyeŋ,” yinyiŋ.

4Yesuya Samaria bere kura goya mere tiyaryum

1 Be, Farisi mar gobe Yesu beleŋ Yon Bap-tais fole irde al budam baptais yirke komatmiŋbudam heŋ haŋ yeke gote mere momoŋ goyennuramiŋ. 2-3 Niŋgeb Yesu gobe Yudia naŋa gotubul teŋ sopte mulgaŋ heŋ Galili naŋa beleŋkuriŋ. Goyenbe Yesu yiŋgeŋbe al kurama baptaisyirde hinhin. Komatmiŋ yago beleŋ po ga albaptais yirde hinhan.

4 Be, Galili kwe yeŋbe beleŋmiŋ Samarianaŋayaŋ mat kuriŋ. 5 Kuŋbe Samaria naŋa banagoŋ niŋ taunde kura gor forok yiriŋ. Taungote deŋembe Sikar. Sikar taun gobe megeŋtapum kura bikkeŋ Yekop beleŋ urmiŋ Yosep niŋtubul teŋ unyiŋ goyen bindere hinhin. 6 GorbeYekopyen meteŋ mar beleŋ bikkeŋ mete fe ta-lamiŋ kura goyen gor hinhin. Be, Yesu gob beleŋulyaŋ kuŋ naŋa baŋkahal heŋ misiŋeŋ wor pohekeb uliŋ yul yeke kuŋ mete fete gor keperdeusaŋ heŋ hinhin.

7 Gor hikeb Samaria bere kura fe fare yeŋwayyiŋ. Irkeb Yesu beleŋ, “Fe kura nunke newe,”inyiŋ. 8 Goya goyenbe komatmiŋ yagobe kuŋbiŋge damu tiniŋ yeŋ taun bana goŋ kwamiŋ.9 Be, Yesu beleŋ gwaha inkeb Samaria bere gorewol heŋbe, “Gebe Yuda mar al, munaŋ nebeSamaria niŋ bere. Goyenbe dahade geb fe kuranunke newe ninha?” inyiŋ. Yuda marbe Samariamar niŋ igiŋ ma nurd yuneŋ awalikdema haŋyengeb, gogo mere gwahade tiyyiŋ. 10 Be, berego gwaha yekeb Yesu beleŋ wol heŋbe, “Gebedet igiŋ wor po damum moŋ Al Kuruŋ beleŋduliŋ guntek gobe det goyen yeŋ nurde, fe niŋgineŋ hime al gayen neneŋ bebak teŋ ha manhandet goke gusuŋaŋ nirwoŋ. Irkeb Al Kuruŋyahugiŋeŋ hitek gird gird fe goyen gunmewoŋ,”inyiŋ. 11 Irkeb bere goreb, “Doyaŋ al, mete gabedukuŋwor po. Irde fe fard fard detgemmoŋgega,damde kuŋ nene igiŋ hitek fe goyen farayiŋ? 12Fegabe asininiŋ Yekop, dirŋeŋ weŋ, sipsipmiŋyabebulmakawmiŋya beleŋ nene hinhan. Irdeb neŋge tubul teŋ dunyiŋ. Niŋgeb ge gayenbe asininiŋYekop folek yeŋ nurdeb gogo yaha?” inyiŋ.13 Irkeb wol heŋbe, “Al buda mete fe gayen ganenayiŋbe sopte fe niŋ yiryeŋ. 14 Goyenbe fene beleŋ yunmeke nennayiŋ mar gobe sopte fe

Page 135: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yon 4:15 132 Yon 4:44niŋ ma yiryeŋ. Fudinde, fe ne beleŋ yunmekenennayiŋ gobe Al Kuruŋya hugiŋeŋ hitekde niŋfe. Fe gobe fe kura diliŋde mat hugiŋeŋ mardewaŋ hiyen go gwahade goyen geb, fe go niyyeŋal gote biŋde forok yeŋ epte ma pet yiyyeŋ,”inyiŋ. 15 Irkeb bere goreb, “Doyaŋ al, fe ge beleŋyeŋ ha goyen ne nunayiŋ. Gogab sopte fe niŋma niryeŋ. Irdeb sopte fe fard fard niŋ gar mawaŋ heŋ,” inyiŋ. 16 Irkeb Yesu beleŋ wol heŋbe,“Kuŋ almege tupi teŋ ga wayyi,” inyiŋ. 17 Gwahainkeb bere goreb, “Nebe almenem moŋ,” inyiŋ.Irkeb Yesu beleŋbe, “ ‘Almenem moŋ,’ yaha gobefudinde yaha. 18 Fudinde gebe al siptesoŋoŋ yadeyubul teŋbe sopte al teŋ goya har gobe almegemoŋ. Niŋgeb, ‘Almenem moŋ,’ ninha gobefudinde wor po yaha,” inyiŋ. 19 Irkeb bere goreb,“Doyaŋ al, gebe Al Kuruŋyen mere basaŋ al gen-hem. 20 Goyenbe Al Kuruŋ doloŋ ird ird gasuŋbeasininiŋ yago beleŋ dugu* gayenter waŋ doloŋirde hinhan. Gega deŋ Yuda marbe Al Kuruŋdoloŋ ird ird gasuŋbe Yerusalem po yeŋ haŋyen,”inyiŋ. 21 Irkeb Yesu beleŋ inyiŋ. “Bere, merenega fudinde yeŋ nura ko. Nanne doloŋ irniŋ yeŋbedugure gorya Yerusalem taundeya po ma doloŋirtek nalu goyen forok yiyyeŋ. 22 Deŋ Samariamarbe al goyen doloŋ irhet yeŋ ma nurdeyadoloŋ irde haŋyen. Munaŋ Al Kuruŋ beleŋ alyabereya yumulgaŋ teŋ teŋ gobe neŋ Yuda marmomoŋ diryiŋ geb, neŋbe al goyen doloŋ irdehite yeŋ nurdeya doloŋ irde hityen. 23Goyenbe AlKuruŋ doloŋ ird ird mar keŋkelak wor po gore AlKuruŋyen mere fudinde goyen biŋde kerde HoliSpirityen tareŋde Al Kuruŋ doloŋ irtek nalubeforok yiyyeŋ. Go nalu gobe haŋka gago forokyihi. Al Kuruŋbe mata gwaha mat doloŋ ird irdmar goke naŋkeneŋ hiyen. 24 Al Kuruŋbe gogohi yeŋ ma kentek. Yeŋbe Holi Spirit yara po geb,doloŋ irniŋ yenayiŋmarbeHoli Spirityen tareŋdemeremiŋ fudinde goyen biŋde kerde gab doloŋirde hinayiŋ,” inyiŋ. 25 Irkeb bere goreb, “Mesaiagobe wayyeŋ yeŋ nurde hime. Yeŋ beleŋ gabge beleŋ yeŋ ha kuruŋ goyen miŋ keŋkela bebakdiryeŋ,” inyiŋ. Mesaiabe Kristu ineŋ haŋyen.26 Be, bere gore gwaha inkeb Yesu beleŋ wolheŋbe, “Go al gobe mere girde hi al gago,” inyiŋ.

27 Be, Yesu beleŋ bere goya mere teŋ hikebkomatmiŋ yago goyen mulgaŋ heŋ waŋ yeneŋbediliŋ fot yamiŋ. Goyenbe al kura beleŋ, “Daniŋ nurde ha?” ineŋ kurabe, “Daniŋ bere ga

mere irde ha?” ineŋ gusuŋaŋ ma iramiŋ. 28 Be,bere gobe fe fard fard kuwemiŋ goyen gor potubul teŋbe mulgaŋ heŋ taunde kuŋbe al momoŋyirdeb, 29 “Al kura ne mata teŋ himyen kuruŋgoyen momoŋ nirde pasi wor po hihi. YeŋbeMesaia wet kura niŋ, waŋ kennaŋ!” yinyiŋ.30 Irkeb mel go Yesu kinniŋ yeŋ kwamiŋ.

31 Goya goyenbe komatmiŋ beleŋ, “Rabai,biŋge ga kura nawa be,” inamiŋ. 32 Irkeb wolheŋbe, “Nebe biŋgene yaŋ goyen deŋ go manurde haŋ,” yinyiŋ. 33 Gwaha yinkeb komat-miŋ yago goyen, “Al kura beleŋ biŋge kurawet yawaŋ una?” yeŋbe kadom gusuŋaŋ girdtiyamiŋ. 34 Irkeb Yesu beleŋ, “Nere biŋgebe nadnerke wamiriŋ al gote dufay keŋkela gama irdebmeteŋ nunyiŋ goyen teŋ tukuŋ pasi ireŋ gogo.35 Irdeb dende mere kurabe, ‘Gagasi sipte poheŋbe sak naŋa hiyyeŋ,’ yeŋ haŋyen. Goyenbediltiŋ naŋkeneŋ Al kuruŋyen meteŋde biŋge ephahaŋ ga yennaŋ. Biŋgebe yad yadi yertek hahaŋ.36Al biŋge yade yadi yiryeŋ al gobe meteŋ tiyyeŋgote muruŋgem tiyyeŋ. Biŋge yad yiryeŋ gobealya bereya Al Kuruŋya hugiŋeŋ hitek gasuŋdeyukuyeŋ go gwahade goyen. Gogab meteŋ hardhard al goya biŋge yad yad al goya tumŋaŋdeamaŋ hiriryeŋ. 37 Niŋgeb mere kura, ‘Al kurabeleŋ biŋge haryeŋ. Irkeb al kura beleŋ biŋgeyade yadi yiryeŋ,’ yitiŋ gobe fudinde yeŋ nurdehime. 38Nebedeŋbeleŋ biŋgemahartiŋmeteŋdegor niŋ biŋge yawarnayiŋ yeŋ hulyaŋ dirmiŋ. Alhoyaŋ beleŋ meteŋ kuruŋ po titiŋ gote igineŋbedeŋ beleŋ yade haŋ gago,” yinyiŋ.

39 Be, Samaria niŋ alya bereya taun goyenterniŋbe bere gore kuŋ, “Al goreb ne mata teŋhimyen kuruŋ goyen momoŋ nirde pasi hihi,”yinyiŋ geb, Yesu niŋ dufaymiŋ saŋiŋ iramiŋ.40 Niŋgeb mel gore waŋbe, “Neŋya gar hiniŋ,”inkeb yeŋyawawuŋ irawa gor heŋ saba yirde hin-hin. 41 Irkeb al budam Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋiramiŋ. 42 Irdeb bere goyen, “Haŋkapya neŋbege beleŋ mere momoŋ diraŋ goke dufayniniŋyeŋ ge tareŋ irtiŋ. Goyenpoga haŋkabe nindikeŋkirmiŋniniŋde wor po meremiŋ nurdeb fudindewor po al gabe megen niŋ alya bereya Yumulgaŋteŋ teŋ Al yeŋ nurhet,” inamiŋ.

Yesu beleŋ doyaŋ al kura gote urmiŋ sope iryiŋ43 Be, Yesu go gor heŋ wawuŋ irawa hubu

hekeb mel go yubul teŋ Galili naŋare kuriŋ.44 Kuŋ heŋyabe Yesu beleŋ yiŋgeŋ ge yeŋ, “Al

* 4:20: Dugu gote deŋembe Grisim dugu.

Page 136: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yon 4:45 133 Yon 5:18Kuruŋyen mere basaŋ marbe naŋamde niŋ marbeleŋ palap ma yirde haŋyen,” yiriŋ. 45 Be, Galiliniŋ marbe Pasoba gabu kuruŋ nalure Yerusalemkuŋ gor Yesu mata teŋ hinhin goyen kenamiŋgeb, yeŋ waŋ forok yekeb amaŋ heŋ hoy irdegargar iramiŋ.

46 Yesube sopte po Galili naŋa bana goŋ niŋtaun kura Kana, fe gergeŋ tigiri tike wain hiriŋdegor kuriŋ. Gorbe naŋa gote doyaŋ al kuruŋdemeteŋ al kura gor hinhin. Goyenbe al goteurmiŋbe Kapeneam taunde gor garbam buluŋpo heŋ yamiŋde firtiŋde po hinhin. 47 Doyaŋal gobe Yesu go Yudia naŋare mat Galili forokyihi meremomoŋ go nurdeb yeŋ hitte kuŋ urmiŋkamtek binde po hiriŋ goyen waŋ sope irwoŋ yeŋeseŋ mere iryiŋ. 48 Irkeb Yesu beleŋ wol heŋbe,“Deŋbe dulŋeŋ epte ma wor po dufaytiŋ ne niŋsaŋiŋ irnayiŋ. Mata tiŋeŋ kurayen kurayen AlKuruŋ beleŋ po ga yirtek goyen yeneŋ gab neniŋ dufaytiŋ tareŋ irnayiŋ,” inyiŋ. 49 Irkeb algoreb, “Doyaŋ al, urne kamyeŋkek geb, wakekure,” inyiŋ. 50 Irkeb wol heŋbe, “Urgebe igiŋhiyyeŋ. Go ma kamyeŋ geb, igiŋ ge kwa,” in-yiŋ. Irkeb al gobe Yesuyen mere goyen fudindeyeŋ nurdeb yamiŋde kuriŋ. 51 Be, al go hakokuŋ hikeyabe meteŋ marmiŋ beleŋ waŋ belenkeneŋbe, “Urgebe igiŋ hiyuŋ!” inamiŋ. 52 Irkebal goreb da nalure wor po garbam go urmiŋtubul tiyuŋ goke gusuŋaŋ yiryiŋ. Irkeb, “Urgebeki naŋa bul irde naŋa diliŋ uŋkureŋ gwahadehekeya garbam tubul tiyuŋ,” inamiŋ. 53 Gwahainkeb diriŋ gote naniŋ goyenYesu beleŋ, “Urgebeigiŋ hiyyeŋ, go ma kamyeŋ,” inyiŋ mere gobenaŋa diliŋ goyenter wor po ninuŋ yeŋ bebaktiyyiŋ. Irdeb yeŋya yamiŋde haŋyen mar gobetumŋaŋ Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ iramiŋ.

54 Be, Yesube Yudia naŋare mat Galili naŋarewaŋmata tiŋeŋ sopte hoyaŋ kura iryiŋ gobe gogodoyaŋ al gote urmiŋ sope iryiŋ.

5Yesu beleŋ al garbam miŋyaŋ kura Betesida fe ala

siŋakde hinhin goyen sope iryiŋ1 Be, Yesube hinhin, irde nalu kura kuke gab

Yuda marte gabu nalu kuruŋ kura forok yekebYerusalem kuriŋ. 2Yerusalem biŋde goŋbe fe alakura al po taltiŋ Yuda marte mere mat Betesidaineŋ haŋyen goyen hinhin. Fe ala gobe hora

koya kuruŋ taun go milgu irtiŋde yame kuraSipsipyen Yame ineŋ haŋyen goyen bindere hin-hin. Irde ya kawan yulyaŋeŋ kura siptesoŋoŋgoyen fe ala go siŋakyaŋ hinhan. 3-4 Gorbe algarbam miŋyaŋ karim ma waŋ ya kawan banagoŋ hinhan. Diliŋ titmiŋ, kahaŋ nonbo hitiŋyabeuliŋ kamtiŋ yagoya goyen budamwor po waŋ gorhinhan.* 5 Be, al kura dama 38 gayen garbamhitiŋde po hiyen goyenwor gor hinhin. 6Be, Yesubeleŋ gor kuŋ al goyen firtiŋde gwahade hikekeneŋbe al gobe sobamde po buluŋeŋ gahadehiyen yeŋ nuryiŋ. Irdeb, “Igiŋ hemewoŋ yeŋnurde ha we?” inyiŋ. 7 Irkeb garbam al goreb,“Doyaŋ al, fe ugala tike al gore kura faraŋ nurdenad fete nertek moŋ. Niŋgeb hako ga kurke yeŋkurut yeŋ himekeb al hoyaŋ beleŋ wameheŋ heŋkurkuŋ haŋyen,” inyiŋ. 8 Irkeb Yesu beleŋbe algoyen, “Huwara. Huwarde gasuŋge sope irde teŋkwa,” inyiŋ. 9 Irkeb goyare po al gobe igiŋ hiriŋ.Irdeb huwarde gasuŋmiŋ sope irde teŋ kuriŋ.

Be, mata gobe Sabat nalure forok yiriŋ.10 Niŋgeb Yuda marte doyaŋ mar beleŋ al igiŋhiriŋ al goyen, “Sabat nalure detge yade kuŋha gobe Moseyen sabarebe utaŋ irtiŋ goyen teŋhaŋ geb,” inamiŋ. 11 Irkeb al gore wol heŋbe,“Sope nira al goreb, ‘Huwardeb detge teŋ kwa,’nina,” yinyiŋ. 12 Irkeb mel goreb, “Gobe ganuŋ albeleŋ wor po gwaha gina?” ineŋ gusuŋaŋ iramiŋ.13Goyenbe Yesube al buda kuruŋ bana goŋ isal pouryiŋ geb, al garbam miŋyaŋ igiŋ hiriŋ goreb algoyen yeŋ bebakkeŋ ma nuryiŋ.

14Be, kamebeYesu beleŋAl Kuruŋyenya balembana gor al go keneŋbe, “Ga nura ko. Igiŋ hawaŋgeb, sopte mata buluŋ ma tiyayiŋ. Moŋgo detbuluŋ wor po girtek kura forok yeŋ gunyeŋ geb,”inyiŋ. 15 Irkeb al gobe Yuda marte doyaŋ marhitte kuŋbe, “Yesu beleŋ sope niruŋ,” yinyiŋ.

16 Be, Yesu gob Sabat nalure mata gwahadetiyyiŋ geb, Yuda marte doyaŋ mar beleŋ buluŋbuluŋ iramiŋ. 17 Irkeb Yesu beleŋ wol heŋbe,“Adonebe meteŋ titiŋde po hiyen. Gayenter wormeteŋ teŋ hi. Niŋgeb ne manaŋ gago meteŋteŋ hime,” yinyiŋ. 18 Gwaha yekeb mel Yudamarte doyaŋ mar goreb daha mat kura maytekekami yeŋ kurut wor po yeŋ hinhan. Gobe Sabatnaluyen saba ma gama irde hiyen goke po moŋ.Al Kuruŋ wor neya tuŋande, irde Adone nigen

* 5:3-4: Asaŋ hoyaŋdebe gahade hi: 4 Irdeb gise haŋka Doyaŋ Al Kuruŋyenmiyoŋ beleŋ fe biŋde go kateŋ fe korom irde hiyen. Niŋgebmiyoŋmiŋ gore kateŋ fe go korom irke al kura yeŋ wa solok yeŋ fe biŋde kurkuyeŋbe garbammiŋ dahade gobe goya po hubu hiyyeŋ.

Page 137: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yon 5:19 134 Yon 5:44yeŋ hiyen goke manaŋ igiŋ ma nurdeb gogomayniŋ teŋ hinhan.

19 Be, Yesu beleŋ gahade wol hiriŋ: “Fudindedineŋ hime. Urmiŋbe yiŋgeŋde saŋiŋde eptema det kura iryeŋ. Naniŋ beleŋ mata kurateŋ hikeb Urmiŋ wor goyen po teŋ hi. Niŋgebyeŋbe Naniŋ beleŋ mata kura teŋ hike keneŋbegoyen po teŋ hiyen. 20 Naniŋbe Urmiŋ goyenbubulkuŋne wor po yeŋ nurdeb yeŋ mata teŋhiyen kuruŋ gob Urmiŋ ikala irde pasi heŋ hiyen.Fudinde deŋbe haŋka mata kenhaŋ gate folek AlKuruŋ beleŋ Urmiŋ ikala irkeb yeŋ beleŋ kawanforok yiryeŋ. Irkeb deŋ beleŋ yeneŋbe diltiŋfot yenayiŋ. 21 Naniŋ beleŋ al kamtiŋde matyisaŋ heŋ hiyen gwahade goyen po, Urmiŋ woral kura Al Kuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ goyen uneyeŋbe igiŋ ala po unyeŋ. 22 Irde Naniŋ yiŋgeŋbeal merem yaŋ ma yirde hiyen. Goyenpoga almerem yaŋ yird yird meteŋbe Urmiŋ haniŋdekiryiŋ. 23Gogab al beleŋ Naniŋ turuŋ irde haŋyengwahade goyen poUrmiŋwor turuŋ irde hinayiŋ.Al kura Al Kuruŋ Urmiŋ ma turuŋ irde hiyeŋbeteŋ kerke wayyiŋ al Naniŋ wor turuŋ ma irdehiyeŋ.

24 “Fudindewor po dineŋ hime, al kuramerenegayen nurde nad nerke katmiriŋ al goke du-faymiŋ tareŋ iryeŋbe yeŋya hugiŋeŋ heŋ heŋgoyen tenayiŋ. Irdeb yeŋ diliŋde merem yaŋ mahenayiŋ. Go mar gobe hugiŋeŋ kamde kamdemata goyen fole irde Al Kuruŋya hugiŋeŋ heŋheŋ mata goyen miŋyaŋ henayiŋ. 25 Fudinde worpo dineŋ hime, nalu kura forok yeweŋ tiya. Gonalu gobe gago forok yihi. Niŋgeb Al Kuruŋ manurde uneŋbe yeŋ diliŋde al kamtiŋ yara haŋyenmar goyen Al Kuruŋ Urmiŋde mere nurnayiŋ.Irde nurde yeŋ ge dufaymiŋ tareŋ irdeb yeŋyahugiŋeŋ hinayiŋ. 26 Naniŋ yiŋgeŋbe al beleŋyeŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ mata gote miŋ al. Gwa-hade goyen po Urmiŋ wor Naniŋ beleŋ hugiŋeŋheŋ heŋ mata gote miŋ al iryiŋ. 27 Irdeb yeŋbe AlUrmiŋ geb, alyen mata igiŋya buluŋya pota yirdyird saŋiŋ goyen manaŋ unyiŋ.

28 “Be, al kamtiŋ tumŋaŋ Urmiŋde melak nur-deb metemiŋde mat huwarnayiŋ nalu go waŋ higeb, goyen goke hurkuŋkatma tinayiŋ. 29Almataigiŋ igiŋ teŋ hitiŋ marbe huwarde Al Kuruŋyahugiŋeŋ hinayiŋ. Munaŋ al mata buluŋ buluŋteŋ hitiŋ marbe kamtiŋde mat huwarkeb meremyaŋ yiryeŋ. 30 Nigen tareŋdebe epte ma dahawet kura tiyeŋ. Alyen mata igiŋya buluŋya yineŋ

himyen gobe Al Kuruŋ beleŋ al gobe gwahadeninke po gabe igiŋ ma buluŋ yineŋ himyen gogo.Nebe dufayner ma mata teŋ himyen. Nad nerkewamiriŋ al gote dufay po gama irde gwaha teŋhimyen. Niŋgeb meteŋ teŋ himyen gabe huwakgeb,” yinyiŋ.

Al hoyaŋ wor Yesube ganuŋ goyen tagalamiŋ31 Be, Yesu beleŋ sopte po gaha yinyiŋ: “Nebe

nigeŋ ge yeŋ nebe al goyen yeweŋbe merenegobe fudinde moŋ yenayiŋ. 32 Goyenbe ne niŋheŋ mere tagalde hiyen al kura hi. Al gorene niŋ tagalde hiyen gobe fudinde yeŋ nurdehime. 33 Deŋbe Yon Baptais beleŋ ne niŋ dahadekura yeke nurtek yeŋ al hulyaŋ yiraŋ. Irkebyeŋ beleŋ ne niŋ mere fudinde diruŋ. 34 Nebeal beleŋ ne niŋ heŋ tagalwoŋ yeŋ ma nurdehime. Goyenpoga Yon Baptais beleŋ ne niŋ heŋtagalde hi goke momoŋ dirde hime gobe deŋbeleŋ ne niŋ dufaytiŋ tareŋ irkeb Al Kuruŋ beleŋdumulgaŋ tiwoŋ yeŋ nurdeb gago momoŋ dirdehime. 35 Yonyen merebe hulsi kura melak heŋagat urtiŋ yara alyen dufay wuk irde hinhin.Irkeb deŋbe sobamde ma meremiŋ goke amaŋheŋ hinhan. 36 Goyenbe meteŋ teŋ himyen gabeYon beleŋ ne niŋ heŋ tagalde hiyen gote folek.Meteŋne gabe Nanne beleŋ gwaha teŋ pasi irayiŋnineŋbe nunyiŋ. Niŋgeb meteŋne gareb fudindeNanne beleŋ nad nerke wamiriŋ goyen al yikalayirde hi. 37 Irdeb Nanne nad nerke wamiriŋ algore wor yiŋgeŋ mohoŋde ne niŋ tagaltiŋ hi.Goyenpoga deŋbe melak muŋ kura ma nurde,yeŋbe al gwahade yeŋ ma keneŋ haŋyen. 38 Irdene niŋ dufaytiŋ saŋiŋ ma irde haŋ geb, nad nerkewamiriŋ al gote merebe bitiŋde ma hi.

39 “Be, Al Kuruŋyen asaŋbe deŋ beleŋ malima kapyaŋ heŋ haŋyen. Keŋkela kapyaŋ hetekgab goreb Al Kuruŋya hugiŋeŋ hitek gobenende hiyyeŋ yeŋ nurdeya kapyaŋ heŋ haŋyen.Goyenbe asaŋ gobe ne niŋ katiŋ haŋ. 40 Niŋgebne hitte wanayiŋbe Al Kuruŋya hugiŋeŋ hitekgoyen dende hewoŋ gega, ne hitte waŋ waŋ niŋbada heŋ haŋ.

41 “Nebe al beleŋ turuŋ nirnaŋ yeŋ ma nurdehime. 42 Irde deŋ gayen al dahade yeŋnurdduneŋhime. Bitiŋ banabe Al Kuruŋ niŋ fudinde worpo amaŋeŋ nurd nurdbe hubu wor po. 43 NebeAdonebeleŋhulyaŋnirkewaŋ tareŋmiŋdemeteŋteŋ himyen gega, deŋbe pel po nirde haŋ.Goyenbe al kura waŋ yiŋgeŋde tareŋde po meteŋteŋ hikeb gargar irnayiŋ. 44 Deŋbe kadtiŋ beleŋ

Page 138: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yon 5:45 135 Yon 6:25turuŋ dird dird niŋ po nurde haŋyen. Gega AlKuruŋ uŋkureŋ gore turuŋ dird dird niŋ muŋkura ma nurde haŋyen. Niŋgeb deŋ beleŋ gwahateŋ hinayiŋbe dahadem dufaytiŋ ne niŋ saŋiŋirnayiŋ? Epte moŋ geb.

45 “Goyenbe ne beleŋ Adone hitte merem yaŋdiryeŋ yeŋ ma nurnayiŋ. Merem yaŋ dirtek albeMose geb. Deŋbe yeŋ ge hekkeŋ nurde haŋyengega, yeŋ gore po merem yaŋ diryeŋ geb. 46 Yeŋbeleŋ gab asaŋmiŋdebe ne niŋ kayyiŋ. Niŋgebdeŋ gayen yeŋ ge fudinde hekkeŋ nurde haŋyenmanhan ne niŋ dufaytiŋ tareŋ irwoŋ. 47Goyenbemere kayyiŋ goke dufaytiŋ tareŋma irde haŋ geb,daha matbe ne mere teŋ hime gayen fudinde yeŋnurnayiŋ? Epte moŋ,” yinyiŋ.

6Al 5,000 biŋge paka yiryiŋ(Matiyu 14:13-21; Mak 6:30-44; Luk 9:10-17)

1 Be, go kamereb Yesube Galili naŋare kuriŋ.Kuŋbe Galili fe ala kuruŋ goyen siŋa kurhankuriŋ. Galili fe ala kuruŋ gote deŋem kurabeTaiberias. 2 Be, al budam Yesu beleŋ garbam marsope yird yird mata tiŋeŋ karkuwaŋ forok yirkeyenamiŋ geb, yeŋ po gama irde kwamiŋ. 3 IrkebYesu gob dugu dabayiŋde kura gor hurkuŋbekomatmiŋya keperde usaŋ hamiŋ. 4 Be, Yudamarte gabu nalu kuruŋ kura Pasoba goyen bindebinde heŋ hinhin.

5 Be, Yesu gob al buda kuruŋ go yeŋ hitte powaŋ hike yinyiŋ. Irdeb Filip goyen, “Beretbedamde kuŋ damu teŋ yuntek?” inyiŋ. 6 Go inyiŋgobe yiŋgeŋbe gwaha tiyeŋ yeŋ nurd nurd gaFilip goyen duliŋ tuŋaŋ ure yeŋ gusuŋaŋ iryiŋ.7 Irkeb Filip beleŋ wol heŋbe, “Al tumŋaŋ beretmuŋ kura netek gobe neŋ bana al kura gagasi 8gayen meteŋ teŋ hora tiyyeŋ gore wor epte madiryeŋ,” inyiŋ. 8 Gwaha yekeb komatmiŋ kuraAndru, Saimon Pita kuliŋ beleŋ hardeb, 9 “Diriŋkura beret mukŋeŋ siptesoŋoŋ bali bilmiŋ karkateŋ palawa yara irtiŋ gore po yirtiŋ goya makaŋdapŋa irawaya miŋyaŋ bana gaŋ hi. Goyenbe gomuŋ goreb al buda kuruŋ gayen daha yiryeŋ?”inyiŋ. 10 Irkeb Yesu beleŋ wol heŋbe, “Al budaga yinke kepernaŋ,” yinyiŋ. Irkeb gorbe yamuŋbudam hinhande geb, goyaŋ keperde tukamiŋ.Al gabu iramiŋ gobe 5,000 gwahade. 11 Be, Yesubeleŋ beretmukŋeŋ siptesoŋoŋ go yade Al Kuruŋturuŋ irde al buda keperamiŋmar goyen gale heŋ

yunke nene ep namiŋ. Irde makaŋ dapŋa irawagoyen wor yade gwahade po yiryiŋ.

12Be, nene ep neke yeneŋbe Yesu beleŋ komat-miŋ goyen yinyiŋ. “Beret ep nene yubul tahaŋga buda yirnaŋ. Kura muŋ yubul tike buluŋ mahenayiŋ,” yinyiŋ. 13 Irkeb beret mukŋeŋ sipte-soŋoŋ namiŋ mar gore ep nene yubul tiyamiŋgoyen buda yirde tiri 12 gayen makiŋ yiramiŋ.14 Be, al buda gobe Yesu beleŋ mata tiŋeŋ kuruŋgoyen irke keneŋbe, “Fudinde, al gabe Al Ku-ruŋyen mere basaŋ Al kame megen gar wayyeŋyitiŋ al go goyenbe gago!” yamiŋ. 15 GoyenbeYesube mel gore waŋ parsay irde yende Doyaŋ AlKuruŋ irniŋ teŋ hike nurdeb gor matbe bal heŋyeŋ uŋkureŋ po dugure hurkuriŋ.

Fe hende huwarde kuriŋ(Matiyu 14:22-33; Mak 6:45-52)

16 Be, ŋumtuk ureŋ tikeb Yesuyen komatmiŋyagobe dugu dabayiŋde mat mulgaŋ heŋ Galilife ala siŋare kurkamiŋ. 17 Irdeb gor mat Galilife ala kuruŋ goyen siŋa kurhan Kapeneam beleŋkuniŋ yeŋ hakwa hende hurkuŋbe kuŋ hinhan.Gega Yesube mel goya ma kwamiŋ. Be, hakokuŋ hikeyabe kidoma hiriŋ. 18 Irdeb meŋe kuruŋtike duba huwaryiŋ. 19 Be, mel gobe 5 ma 6kilomita gwahade kwamiŋ. Irkeb Yesu forok yeŋfe yuwalŋeŋ hende huwarde hakwa go tur powayyiŋ. Waŋ hike keneŋbe kafura wor po hamiŋ.20 Goyenbe Yesu beleŋ, “Ne waŋ hime ge, kafuraheŋ ma,” yinyiŋ. 21 Irkeb amaŋ hende Yesu faraŋurke hakwa biŋde hurkuriŋ. Irkeb gor kuniŋ yeŋkuŋ hinhande gor bemel po forok yamiŋ.

22 Be, ferd fay uryiŋ goya goyenbe al buda feala siŋa kurhan Yesu beleŋ yubul tiyyiŋ marbegor po hinhan. Mel gore hakwa gor ma hikekeneŋbe, “Kibe hakwa uŋkureŋ goyen po garhinhin gobe Yesuyen komatmiŋ beleŋ teŋ kwaŋ.Gega Yesube yeŋya tumŋaŋ ma kwaŋ,” yamiŋ.23 Be, Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ beret teŋ Al Kuruŋturuŋ irde al buda go gale heŋyunkenamiŋ gasuŋbindere gor Taiberias mat hakwa buda kura waŋforok yamiŋ. Irkeb mel gore Yesube gor wet hiyeŋ kuŋ naŋkenamiŋ. 24 Goyenbe hakwa banagoŋbe Yesuma komatmiŋ gwahademuŋ kura makeneŋbe Yesu niŋ naŋkinniŋ yeŋ hakwa go hendeKapeneam kwamiŋ.

Yesube Al Kuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ gote saŋiŋmiŋyaŋ

25 Be, al buda gobe fe ala goyen siŋa kurhanmat waŋbe Yesu kenamiŋ. Irdeb, “Rabai, daha

Page 139: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yon 6:26 136 Yon 6:52naŋa gar wayaŋ?” ineŋ gusuŋaŋ iramiŋ. 26 Irkebwol heŋbe gaha yinyiŋ: “Fudinde wor po dineŋhime, deŋbe mata tiŋeŋ Al Kuruŋ beleŋ po gairtek goyen keneŋ miŋ bebak ma teŋya ne niŋnaŋkeneŋ haŋ. Beret nene bitiŋ makiŋ iraŋ gokepo teŋ ne niŋ naŋkeneŋ haŋ. 27 Megen niŋbiŋge buluŋ hetek goke ma meteŋ teŋ hinayiŋ.Nene Al Kuruŋya hugiŋeŋ hitek biŋge goke pometeŋ teŋ hinayiŋ. Biŋge gobe ne Al Urmiŋgare duneŋ. Biŋge goyen duneŋ duneŋ meteŋgobe Adone beleŋ basiŋa nirde nunyiŋ,” yinyiŋ.28 Gwaha yinkeb mel goreb, “Niŋgeb daha worpo teŋbe Al Kuruŋ beleŋ meteŋ goke nurde higoyen titek?” ineŋ gusuŋaŋ iramiŋ. 29 Irkeb wolheŋbe, “Deŋ beleŋ Al Kuruŋyen meteŋ titek gobeyeŋ beleŋ teŋ kerke wayuŋ al goke dufaytiŋ tareŋirnayiŋ gogo,” yinyiŋ. 30 Irkeb, “Gwahade kenemmata tiŋeŋ dahade goyen irke keneŋ gabe ge niŋdufayniniŋ tareŋ irtek? Niŋgeb daha tiyayiŋ?31Hakot wor po asininiŋ yago sawsawa naŋa banahinhanyabe biŋge ‘mana’ ineŋ haŋyen goyennene hinhan. Goyen goke Al Kuruŋyen asaŋde,‘Al Kuruŋyen gasuŋde niŋ biŋge yeŋ beleŋ melgo yunke namiŋ,’ gwahade katiŋ hi,” inamiŋ.32 Gwaha inkeb Yesu beleŋ wol heŋbe, “Fudindewor po dineŋ hime, Al Kuruŋyen gasuŋde niŋbiŋge katke namiŋ gobe Mose beleŋ ma yunyiŋ.Biŋge yunyiŋ albe Adone geb. Irde gayenter worbiŋge fudinde duneŋ hi al gobe Adone. 33 AlKuruŋyen gasuŋde niŋ biŋgebe yeŋ hitte matkatuŋ al gogo. Yeŋ beleŋ po gab alya bereyamegen haŋ kuruŋ gayen Al Kuruŋya hugiŋeŋheŋ heŋ goyen yuneŋ hiyen,” yinyiŋ. 34 Irkebmel gore, “Doyaŋ al, haŋka matbe biŋge goyenhugiŋeŋ hugiŋeŋ duneŋ hayiŋ,” inamiŋ.

35 Irkeb wol heŋbe gaha yinyiŋ: “Nebe AlKuruŋya hugiŋeŋ hitek biŋge fudinde go goyen.Niŋgeb al kura ne hitte waŋ dufaymiŋ ne niŋsaŋiŋ iryeŋ al gobe biŋge ma kamde fe niŋ mairde hiyeŋ go gwahade goyen po Al Kuruŋyahugiŋeŋ heŋ heŋ tareŋ gobe hubu ma hiyyeŋ.36 Goyenbe dinhem gwahade po, deŋbe ne gayenneneŋ haŋ gega, dufaytiŋ ne niŋ tareŋ ma yirdehaŋ. 37 Al tumŋaŋ Nanne beleŋ ne niŋ nuntiŋmar gobe ne hitte wanayiŋ. Irkeb al ne hittewanayiŋ mar gobe kura muŋ takira ma tiyeŋ.38NebeAl Kuruŋhittemat katmiriŋ gobe dufaynegama irde meteŋ tiye yeŋ ma katmiriŋ. Gwahadeyarabe nad nerke katmiriŋ al gote dufay po gamairde meteŋ tiye yeŋ katmiriŋ. 39 Niŋgeb ne niŋ

nuntiŋmar gobe uŋkureŋmuŋ kura tubul timekepel ma hiyyeŋ. Gwaha irtiŋeŋbe nalu funaŋdemel go tumŋaŋ yisaŋ heŋ al gergeŋ wor po yireŋ.Go tiyeŋ gobe nad nerke katmiriŋ al gote dufaygeb, go po gama ireŋ. 40 Nanner dufaydebe altumŋaŋ diliŋbe Urmiŋ hende po irde yeŋ ge podufaymiŋ tareŋ irnayiŋ marbe yeŋya hugiŋeŋhinayiŋ. Irkeb nalu funaŋdebe ne beleŋ mel goyisaŋ heweŋ,” yinyiŋ.

41 Be, Yesu beleŋ yiŋgeŋ ge yeŋ, “Nebe biŋgefudinde Al Kuruŋ hitte mat katmiriŋ,” yeke nur-deb Yuda mar gore Yesu niŋ igiŋ ma nurde sik-siksuk tiyamiŋ. 42 Irdeb, “Al gabe Yosep urmiŋYesu moŋ? Naniŋya miliŋyabe nurde yuneŋ hite.Goyenbe dahade niŋgeb yiŋgeŋ ge yeŋ, ‘Nebe AlKuruŋ hitte mat katmiriŋ,’ yeŋ hi? Mere gobekukuwamŋeŋ wor po!” yamiŋ.

43 Irkeb Yesu beleŋ, “Merene goke igiŋ manurde siksiksuk teŋ haŋ gobe bada henaŋ. 44 Alkura yiŋgeŋ epte ma ne hitte wanayiŋ. Nannenad nerke wamiriŋ al gore gab bul yirke nehitte wanayiŋ. Irkeb nalu funaŋdebe go margobe ne beleŋ kamtiŋde mat yisaŋ heweŋ. 45 AlKuruŋyen mere basaŋ mar porofet buda beleŋasaŋde, ‘Al Kuruŋ beleŋ mel goyen tumŋaŋ sabayiryeŋ,’ katiŋ hi gwahade goyen po, al kuraAdoner mere nurde sabamiŋ bebak tinayiŋ margobe tumŋaŋ ne hitte wanayiŋ. 46Al kura Nannema kintiŋ. Goyenpoga ne yeŋ hitte mat watiŋal gare po ga kintiŋ. 47 Fudinde wor po dineŋhime, al kura ne niŋ dufaymiŋ saŋiŋ irnayiŋbeAl Kuruŋya hugiŋeŋ hinayiŋ. 48 Niŋgeb al beleŋnene Al Kuruŋya hugiŋeŋ hitek biŋge gobe negago. 49 Asetiŋ yagobe sawsawa po kuruŋ naŋabana kuŋ heŋya biŋge ‘mana’ ineŋ haŋyen goyennene hinhan gega, tumŋaŋ kamamiŋ. 50Goyenbebiŋge fudinde Al Kuruŋ hitte mat kattiŋ gobegar hi. Al kura biŋge go niyyeŋbe Al Kuruŋdiliŋde al kamtiŋ yara ma hiyyeŋ. 51 Nebe albeleŋ nen Al Kuruŋya hugiŋeŋ hitekde niŋ biŋgeAl Kuruŋ hitte mat kattiŋ goyen. Niŋgeb albebiŋge nene gabe tareŋ heŋ haŋyen gwahadegoyen po, ne niŋ dufaymiŋ tareŋ irnayiŋ marbeAl Kuruŋya hugiŋeŋ hinayiŋ. Biŋge gobe ne gago.Alya bereya megen haŋ kuruŋ gayen Al Kuruŋyahugiŋeŋ hinayiŋ goke teŋ nigeŋ gasoŋne yuneŋ,”yinyiŋ.

52 Be, Yesu beleŋ gwaha yinkeb Yuda margoyen mere tiyyiŋ goke teŋbe, “Al gab dahademyiŋgeŋ gasoŋ dunke netek?” yeŋbe yiŋgeŋ banagoŋ bipti forok irde yiŋgeŋ uliŋ kadommohoŋde

Page 140: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yon 6:53 137 Yon 7:10tiyamiŋ. 53 Irkeb Yesu beleŋ yinyiŋ. “Fudindewor po dineŋ hime, ne Al Urmiŋ gate gasoŋneyadarineya ma nenayiŋbe Al Kuruŋya hugiŋeŋ heŋheŋ gobe eptema dende hiyyeŋ. 54Munaŋ al kuragasoŋneya darineya niyyeŋ al gobe Al Kuruŋyahugiŋeŋ heŋ heŋ gobe yende hiyyeŋ. Irkeb nalufunaŋdeb al gobe isaŋ heweŋ. 55Gasoŋnebe neneAl Kuruŋya hugiŋeŋ hitek biŋge wor po, irdebdarine wor nene Al Kuruŋya hugiŋeŋ hitek fewor po go goyen. 56 Niŋgeb al kura gasoŋneyadarineya niyyeŋ al gobe neya hireŋ. Irkeb newor yeŋya hireŋ. 57 Adone gwahader hitiŋ algore nad nerke megen gar katmiriŋ. Irde yendesaŋiŋde ne wor hugiŋeŋ heŋ heŋ tareŋnem yaŋhime. Niŋgeb al kura gasoŋne niyyeŋ al gobetareŋner Al Kuruŋya hugiŋeŋ hiriryeŋ. 58 Nebebiŋge Al Kuruŋ hitte mat kattiŋ go goyen. Asetiŋyagobe biŋge ‘mana’ ineŋ haŋyen goyen nenehinhan gega, kuŋ kuŋbe kamamiŋ. Goyenbe alkura ne biŋge yeŋ hime gayen niyyeŋ al gobe AlKuruŋya hugiŋeŋ hiriryeŋ,” yinyiŋ. 59 Be, meregabe Kapeneam taun bana Yuda marte gabu yareal saba yirde heŋya tiyyiŋ.

Yesuyen komatmiŋ yago budam tubul teŋ kwamiŋ60 Be, sabamiŋ go nurdeb Yesuyen komat-

miŋ yago kura beleŋ, “Saba gabe epte ma be-bak titek, meteŋeŋ wor po. Ganuŋ beleŋ eptenurde gama iryeŋ?” yamiŋ. 61 Irkeb Yesu gokomatmiŋ yago goyen yiŋgeŋ uliŋ mere gokeŋagak yeŋ hike nurdeb, “Merene gare dufaytiŋhaga ira? 62 Gwahade kenem kame ne Al Urmiŋgayen bikkeŋ hinhemde mulgaŋ heŋ hurkumekeneneŋbe dahade nurnayiŋ? 63 Al Kuruŋ diliŋdeal gergeŋ ird ird gobe Holi Spirit beleŋ po gairyeŋ. Megen niŋ marte saŋiŋde epte ma gwahairnayiŋ. Merene gayen al kura beleŋ fudindeyeŋ nuryeŋbe Holi Spirit beleŋ al goyen Al Kuruŋdiliŋde gergeŋ wor po iryeŋ. 64 Goyenbe kuratiŋkurabe merene gayen fudinde yeŋ ma nurdehaŋ,” yinyiŋ. Gwaha yinyiŋ gobe meteŋmiŋ miŋurde komatmiŋ yawaryiŋde mat po ganuŋ beleŋyeŋ ge dufaymiŋ tareŋ ma irnayiŋ, irde ganuŋbeleŋ asogom haniŋde kiryeŋ goyen keŋkelanurde hinhin geb, gogo yinyiŋ. 65 Irdeb sopteyinyiŋ. “Kuratiŋ kura beleŋ merene pel ir-nayiŋ goke teŋbe, ‘Al kura yiŋgeŋ epte ma nehitte wanayiŋ, Nanner tareŋde po ga ne hittewanayiŋ,’ dinhem gogo,” yinyiŋ.

66 Be, mere go yiriŋde matbe komatmiŋ yagobudambe gama ird ird niŋ bada hamiŋ. 67 Irkeb

Yesu beleŋ komatmiŋ 12 goyen, “Deŋ manaŋnubul tiniŋ yeŋ nurhaŋ?” yineŋ gusuŋaŋ yiryiŋ.68 Irkeb Saimon Pita beleŋ wol heŋbe, “DoyaŋAl Kuruŋ, ge po ga al beleŋ nurde Al Kuruŋyahugiŋeŋ hitek merege yaŋ geb, gubul teŋ ganuŋhitte kutek? 69 Irde gebe Al Wukkeŋ wor po AlKuruŋ hitte mat wayariŋ yeŋ nurde dufayniniŋsaŋiŋ irde hite, irde gebe fudinde al gwahade yeŋnurde guneŋ hite,” inyiŋ. 70 Irkeb Yesu beleŋ wolheŋbe, “Deŋ komatne 12 gayenbe nigeŋ po basiŋadirmiŋ. Goyenpoga kuratiŋ kurabe Satanyendufay gama irde hi geb!” yinyiŋ. 71 Gobe Yudas,Saimon Iskariot urmiŋ niŋ nurdeb gogo yiriŋ.Yeŋbe Yesuyen komatmiŋ 12 bana hinhin gega,kamebe yeŋ beleŋ Yesu goyen asogom haniŋdekiryiŋ.

7Yesube gabu nalu kuruŋ kura “Ya Kawan Heŋ

Heŋ” ineŋ haŋyen goke Yerusalem hurkuriŋ1 Be, Yuda marte doyaŋ mar Yudia naŋare

haŋyen goreb Yesumayniŋ yeŋ yeŋ ge doyaŋ heŋhinhan. Niŋgeb Yesube go nurdeb kamde kamdenalumiŋbe hako hinhin geb, Yudia naŋa beleŋkutek ma iryiŋ. Irkeb Galili naŋa bana goŋ poheŋ kuŋ hinhin. 2Goyenbe Yudamarte gabu nalukuruŋ kura “Ya Kawan Heŋ Heŋ” ineŋ haŋyengoyen forok yetek binde heŋ hikeb 3 Yesu kuliŋyago beleŋ, “Naŋa ga tubul teŋ Yudia naŋare kwako. Gogab mata tiŋeŋ turŋuŋ yaŋ wor po forokyirde hayen goyen gor niŋ komatge yago woryennayiŋ. 4Al kura al budam beleŋ nurd nunwoŋyeŋ goya banare ma mata teŋ hiyen geb. Gebemata tiŋeŋ turŋuŋ yaŋ forok yirde hayen geb,naŋa kuruŋ gayen bana gebe al gwahade yeŋ alyabereya yikala yirde kuŋ hayiŋ,” inamiŋ. 5 Yesukuliŋ yago yiŋgeŋde wor yeŋ ge dufaymiŋ tareŋmuŋ kura ma iramiŋ geb, gogo gwaha inamiŋ.

6 Goke teŋbe Yesu beleŋ wol heŋbe, “Gwahateŋ teŋ nalunebe hako geb. Munaŋ deŋ hittebenalu kuruŋ gabe igiŋ ala po. 7Megen niŋ marbeepte ma deŋ haram dirnayiŋ. Goyenbe nebe yeŋmata teŋ haŋ gobe buluŋ teŋ haŋ yeŋ hugiŋeŋyineŋ himyen geb, goke igiŋ ma nurd nuneŋ haŋ.8 Niŋgeb deŋbe igiŋ niŋ gabu nalu kuruŋde gorkunaŋ ko. Nere kuŋ kuŋ nalu wor pobe hako geb,nalune forok yeke gab hurkeŋ,” yinyiŋ. 9Be, Yesugo gwaha yineŋbe Galili gor po hinhin.

10 Irkeb kuliŋ yagobe Yesu go gor po tubulteŋbe Yerusalem kwamiŋ. Gega Yesu wor kame

Page 141: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yon 7:11 138 Yon 7:35

gab balmiŋ hurkuriŋ. 11 Be, gabu nalu kuruŋgoyenter Yuda marte doyaŋ mar beleŋ yeŋ genaŋkeneŋbe, “Al gobe dare hi?” yeŋ gusuŋaŋ heŋhinhan.

12 Be, Yerusalem al gabu iramiŋ bana kuruŋgob yeŋ ge sisure tagaltiŋ ala teŋ hinhan. Kurabeleŋbe, “Yeŋbe al igiŋ,” yekeb, kura beleŋ,“Moŋ, yeŋ beleŋ al usi yirde hi,” yeŋ hinhan.13 Goyenbe Yuda marte doyaŋ mar goke kafuraheŋbe al kura beleŋ Yesu niŋmuŋ kura kawanmaŋut yeŋ hinhan.

Yesu beleŋ gabu nalu kuruŋde gor al saba yiryiŋ14 Be, gabu nalu kuruŋ goyen kuŋ kahalte

heweŋ teŋ hikeyabe Yesu gob Al Kuruŋyen yabalem koya milgu irtiŋ bana al gabu irde haŋyensawsawa kuruŋde gor hurkuŋbe al saba yiryiŋ.15 Irkeb Yuda mar beleŋ nurde hurkuŋkat teŋbe,“Al gabe saba muŋ kura ma titiŋ gega, dufaykuruŋ gabe dare niŋ tiyuŋ?” yamiŋ.

16 Irkeb meremiŋ go nurdeb Yesu beleŋ wolheŋbe, “Saba teŋ hime gabe nere moŋ. Sabagabe nad nerke wamiriŋ al goyen hitte mat waŋhi. 17 Al kura Al Kuruŋyen dufay gama ire yeŋnuryeŋ al gobe saba teŋ hime gayen Al Kuruŋhitte mat waŋ hi ma nigen dufayde mere teŋhime goyen bebak tiyyeŋ. 18 Al kura yiŋgeŋ du-faymiŋde mere teŋ hiyeŋ al gobe al beleŋ turuŋnirnaŋ yeŋ gwaha teŋ hiyeŋ. Goyenbe al kurameteŋne tiyayiŋ yeŋ hulyaŋ iryiŋ al goyen turuŋirnaŋ yeŋ meteŋ teŋ hiyeŋ al gobe al fudinde,usi miŋmoŋ. 19 Deŋ beleŋ saba tareŋ gama irdehaŋyen gobe Mose beleŋ dunyiŋ. Goyenbe deŋkuruŋ gayen saba goyen keŋkela ma gama irdehaŋ. Gega daniŋ mununniŋ teŋ haŋ?” yinyiŋ.20 Gwaha yinkeb al buda gor gabu iramiŋ goreb,“Al kura muguneŋ ma teŋ hi geb, daniŋ gwahayaha? Gebe uŋgurage yaŋ,” inamiŋ. 21 Irkebwol heŋbe, “Nebe Sabat nalure kura mata tiŋeŋturŋuŋ yaŋ uŋkureŋ forok irmiŋ. Irkeb gokehurkuŋkat tiyaŋ. 22 Goyenbe deŋ wor Mosebeleŋ urtiŋ yago guba yeŋ yunnayiŋ yiriŋ goyengama irtek yeŋbe Sabat naluremeteŋ teŋ haŋyen.(Guba yeŋ yeŋ mata gobe Mose beleŋ ma miŋuryiŋ. Asetiŋ yago meheŋde hinhan gore miŋuramiŋ.) 23Niŋgeb diriŋ kura gote guba yeŋ yeŋnalu goyen Sabat nalure forok yekeb Sabat nalugo yeŋ bada ma heŋ haŋyen. Irde Sabat nalurebuluŋ tihit yeŋ ma nurde haŋyen. Niŋgeb newor al kura Sabat nalure sope irmeke igiŋ wor pohiyuŋ gega, daniŋ bitiŋ ar nirde haŋ? 24 Niŋgeb

deŋbe al kuramatamiŋ siŋare niŋ goyenpo keneŋgoke ma tagal unnayiŋ. Gwaha titŋeŋbe al goremata teŋ hi gotemiŋ keŋkela bebak teŋya ga gobeigiŋ ma buluŋ innayiŋ,” yinyiŋ.

Yesube Mesaia?25 Be, mere gwahade yeke nurdeb Yerusalem

niŋ mar kura beleŋ, “Al gabe nende doyaŋ marbeleŋ mayniŋ yeŋ kurut yeŋ haŋ al go goyenmoŋ? 26 Al gabe kawan po mere teŋ hi. Goyenbemel gore daha wet kura ma ineŋ haŋ. Niŋgebdoyaŋmarwor yeŋbeMesaia yeŋ nurde haŋwet?27Goyenbe neŋbe al gabe gor niŋ yeŋ nurde hite.GegaMesaiawayyeŋbe gor kuramatwaya yeŋmapo nurtek,” yamiŋ.

28 Be, mel gore gwaha yekeb ya koya milguirtiŋ bana al gabu irde haŋyen sawsawa kuruŋdegor po Yesu gore al saba yirde heŋyabe kuware,“Deŋbe fudinde ne gayen keŋkela nurd nuneŋhaŋ? Irde gor mat wayuŋ yeŋ nurde haŋ? Moŋ,deŋbe goma nurd nuneŋ haŋ geb. Nebe dufaynermagarwamiriŋ. Adone beleŋnadnerkewamiriŋ.Matamiŋbe fudinde wor po. Goyenbe deŋbe goma nurde uneŋ haŋ. 29 Goyenpoga nebe yeŋbeleŋ nad nerke wamiriŋ geb, keŋkela nurdeuneŋ hime,” yinyiŋ.

30 Be, Yesu beleŋ go yiriŋ muŋ goke teŋbeteŋ mayniŋ tiyamiŋ. Gega mayke kamtek nalubehako hinhin geb, mayniŋ yeŋ kurut yamiŋ gega,kura muŋ sisaŋ ma uramiŋ. 31 Goyenbe al budabana goŋbe al budam Yesu niŋ dufaymiŋ saŋiŋirtiŋ hinhan. Niŋgeb mel goreb, “Mesaia hoyaŋdamiŋ beleŋ waŋbe al gare mata tiŋeŋ karkuwaŋforok yirde hi goyen fole irde budam po iryeŋ?Epte moŋ!” yamiŋ.

32 Be, Farisi mar gobe al beleŋ mere gwa-hade teŋ sisu balgarat teŋ hike nuramiŋ. IrdebAl Kuruŋ doloŋ ird ird mata doyaŋ martekarkuwaŋmiŋya Farisi marya beleŋ Yesu feretiniŋ yeŋ Al Kuruŋyen ya doyaŋ irde haŋyen marhulyaŋ yiramiŋ.

33Be, Yesu beleŋ, “Nebenalu ulyaŋdemadeŋyaheŋbe mulgaŋ heŋ nad nerke wamiriŋ al hittekweŋ. 34 Irkeb ne niŋ naŋkennayiŋ gega, go manennayiŋ. Irdeb ne heŋde gorbe deŋ gwahademar gobe eptema kunayiŋ,” yinyiŋ. 35 Irkeb Yudamar goreb yiŋgeŋ uliŋ, “Al gabe dam beleŋ neŋeptema kentekde kweŋ yeŋ yeŋ hi? Yeŋbe nendeal burgagaw kerde Grik marte naŋare kwamiŋbeleŋ goŋ kuŋ Grik mar wet saba yireŋ yeŋ yeŋ

Page 142: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yon 7:36 139 Yon 8:11hi? 36 Gobe daha yihim yeŋbe, ‘Ne niŋ naŋken-nayiŋ gega, go ma nennayiŋ. Irdeb ne heŋdegorbe deŋ gwahade mar gobe epte ma kunayiŋ,’yeŋ hi?” yamiŋ.

37 Be, gabu nalu kuruŋ goyen kuŋ kuŋ nalufunaŋde hiriŋ. Nalu funaŋ gobe Yuda mar beleŋnalu kuruŋ yeŋ nurde haŋyen. Be, nalu go forokyekeb Yesu beleŋ huwardeb kuware gaha yinyiŋ:“Al kura fe niŋ irkeb ne hitte waŋ fe niyyeŋ.38 Niŋgeb al kura ne niŋ dufaymiŋ tareŋ iryeŋbeAl Kuruŋyen asaŋde katiŋ gwahade goyen po, AlKuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ matare niŋ fe gorebiŋde mat marde waŋ hiyeŋ,” yinyiŋ. 39 Be,Yesu beleŋ fe kahaŋyaŋ merem tiyyiŋ gobe kameal kura yeŋ ge dufaymiŋ tareŋ irnayiŋ marbeHoli Spirit tenayiŋ yeŋ gogo yiriŋ. Gega goyen-terbe Yesu goyen Al Kuruŋ hitte ma mulgaŋ heŋhurkuŋ deŋem turŋuŋ yaŋ goyen go ma tiriŋdehinhin geb, Holi Spiritbe kateŋ miŋmoŋ.

40 Be, meremiŋ go nurdeb al kura beleŋ,“Fudinde, al gabe kame wayyeŋ yitiŋ Al Ku-ruŋyen mere basaŋ Al go goyen gago,” yamiŋ.41 Irkeb kura beleŋbe, “Yeŋbe Mesaia,” yamiŋ.Goyenbe kura beleŋ, “Moŋ, Mesaiabe Galilinaŋare mat ma wayyeŋ geb. 42 Al Kuruŋyenasaŋdebe Mesaiabe Dewityen miŋde mat forokyiyyeŋ, irde Dewit hinhin taunde Betlehem gorkawaŋ hiyyeŋ yitiŋ moŋ?” yamiŋ 43 Be, Yesuniŋ teŋbe al buda goyen kurabe Yesu niŋ hekebkurabe Yesu asogo iramiŋ. 44 Kura beleŋ Yesu goteŋ mayniŋ yeŋ kurut yamiŋ gega, sisaŋ ma pouramiŋ.

Yudamarte doyaŋmarbeYesuniŋ dufaymiŋ saŋiŋma iramiŋ

45 Be, ya balem doyaŋ irde haŋyen mar goYesu fere tiniŋ yeŋ kwamiŋ gega, walip yeŋ nur-deb mulgaŋ heŋ Al Kuruŋ doloŋ ird ird matadoyaŋ marte karkuwaŋmiŋya Farisi marya hittekwamiŋ. Kukeb yeŋ beleŋ, “Daniŋ al go teŋma wayhaŋ?” yineŋ gusuŋaŋ yiramiŋ. 46 Irkebya balem gote doyaŋ mar beleŋ wol heŋbe, “Alkura beleŋ yeŋ mere igiŋ po teŋ hi gwahadekura ma teŋ hiyen,” yinamiŋ. 47 Irkeb Farisimar goreb, “Deŋ wor al gore usi dirde bitiŋyawara?” yinamiŋ. 48 Irdeb, “Doyaŋ marya Farisimarya kura dufaymiŋ al goke tareŋ irke yenaŋ?Hubu wor po geb! 49 Al buda Moseyen sabakeŋkela ma nurde haŋ mar goreb gogo gama irdehaŋ. Go mar gobe Al Kuruŋyen bearar bana po

hinayiŋ,” yamiŋ. 50-51 Irkeb Nikodemus beleŋhuwardeb, “Nende sabarebe al kura merem yaŋirtek yeŋbe al gote mere wor wor nurde gabmerem yaŋ irnayiŋ yitiŋ moŋ?” yineŋ gusuŋaŋyiryiŋ. Nikodemusbe Farisi mar al gega, hakotyeŋ beleŋ kuŋ Yesu keneŋ sabamiŋ nuryiŋ al gogoyen. 52 Be, Nikodemus beleŋ gwaha yinkebmel gore wol heŋbe, “Ge manaŋ Galili niŋ al?Al Kuruŋyen mere keŋkela kenayiŋ. Irde gab AlKuruŋyen mere basaŋ al kura Galili bana mat mawayyeŋ yitiŋ goyen bebak tiyayiŋ,” inamiŋ.

[ 53 Be, Yerusalem gabu iramiŋ marbe buryeŋbe tiyuŋmiŋ tiyuŋmiŋ kwamiŋ.

81 Goyenbe Yesube Olip doŋdoŋde hurkuriŋ.Bere mata buluŋ miŋyaŋ kura Yesu hitte

tawayamiŋ2 Be, fay urkeb sopte Al Kuruŋyen ya balemde

kuriŋ. Irkeb al budamwaŋ kalyaŋ keramiŋ. Irkebkeperde saba yiryiŋ. 3 Be, Moseyen saba maryaFarisi marya beleŋ bere uŋ yaŋ kura goyen alhoyaŋya duwan teŋ hike keneŋbe teŋ wayamiŋ.Tawakeb bere gob gabu iramiŋ goyen diliŋ marhuwaryiŋ. 4 Irkeb mel goreb, “Tisa, bere gabe uŋmiŋyaŋ gega, al hoyaŋya duwan teŋ hike kenhet.5Moseyen sabarebe bere gahade gab horare gasayirke kamnayiŋ yitiŋ hi. Munaŋ gebe gokeb dahayawayiŋ?” ineŋ gusuŋaŋ iramiŋ. 6 Gusuŋaŋgwahade iramiŋ gobe Yesu beleŋ daha wet kurayekebmeremiŋ gore po bul irde merem yaŋ irniŋyeŋbe gusuŋaŋ gwahade iramiŋ gogo. GoyenbeYesu gob urguŋ kaŋ haniŋ po megen mere kurakaŋ hinhin. 7 Irkeb mel gore wol heŋ heŋ gepakku irke huwardeb yinyiŋ. “Deŋ bana gayenal kura mata buluŋ miŋmoŋ wor po hi keneŋgab yeŋ wa meheŋ heŋ horare mayyeŋ,” yinyiŋ.8 Irdeb sopte urguŋ kaŋ megen mere kaŋ hinhin.

9 Be, mere go nuramiŋ marbe yuŋkureŋyuŋkureŋ siksuk irde kuŋ hinhan. Parguwak wameheŋ hamiŋ. Kuŋ kuŋbe Yesuya bere goya pogor hinaryum. 10 Irkeb Yesu beleŋ huwardeb,“Bere, al buda gar gobe damde haŋ? Al kuramerem yaŋ ma gira?” inyiŋ. 11 Irkeb bere goreb,“Gwaha, doyaŋ al, hubu po,” inyiŋ. Irkeb Yesubeleŋ, “Be, ne wor merem yaŋ ma gireŋ geb, kwako. Irdeb mata buluŋ sopte ma tiyayiŋ,” inyiŋ.]*

Yesube hulsi* 8:11: Asaŋ hoyaŋdebe 7:53-8:11 gobe ma hi.

Page 143: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yon 8:12 140 Yon 8:3812 Be, kame Yesu gob al saba yirdeb, “Nebe alya

bereya Al Kuruŋ yikala yird yird hulsi. Niŋgeb alkura ne gama niryeŋbe mata buluŋyen kidomabana ma kuŋ hiyeŋ. Irde Al Kuruŋya hugiŋeŋheŋ heŋ gote hulsi goyen tiyyeŋ,” yinyiŋ. 13 IrkebFarisi mar beleŋ ineŋ teŋbe, “Mere teŋ ha gobegigeŋ ge po teŋ yeŋ ha. Niŋgeb merege kuruŋgobe miŋ miŋmoŋ geb, al kura beleŋ fudindeyeŋ ma nuryeŋ,” inamiŋ. 14 Irkeb wol heŋbe,“Nebe gor mat wamiriŋ, irde gor kweŋ yeŋ nurdehime. Niŋgeb nigeŋ ge mere teŋ hime gayenbemiŋ manaŋ mere teŋ hime. Goyenbe deŋbene gayen gor mat wamiriŋ, irde gor kweŋ yeŋhime gobe muŋ kura ma nurde haŋ. 15 Deŋbemegen niŋ alyen dufayde po merem yaŋ nirdehaŋ. Geganebedendematare almuŋkurameremyaŋ ma irde himyen. 16 Munaŋ ne beleŋ alkura merem yaŋ yireŋ mar gobe ne nuŋkureŋma yireŋ. Nanne hulyaŋ nirke wamiriŋ al goyahar geb, mel goyen merem yaŋ yireŋ mata gobemata huwak wor po. 17 Dende saba tareŋdebemere kura fudinde heŋ heŋ niŋbe al irawa beleŋmere goyen saŋiŋ irkeb mere gobe fudinde yeŋnurnayiŋ yeŋ katiŋ hi. 18 Niŋgeb nebe nigeŋge mere teŋ himyen, irde Adone nad nerkewamiriŋ al gore wor ne yeŋ hime gwahade poyeŋ hi,” yinyiŋ. 19 Irkeb mel gore, “Adogebe darehi?” ineŋ gusuŋaŋ iramiŋ. Irkeb, “Deŋbe neyaAdoneyab go ma nurde duneŋ haŋ. Ne nurdnuneŋ haŋ manhan Adone wor nurde unwoŋ,”yinyiŋ. 20 Saba gabe Al Kuruŋyen ya balem banaAl Kuruŋ galak ird ird gasuŋ bindere gor heŋ alsaba yiryiŋ. Goyenbe yeŋ mayke kamtek nalubehako geb, al kura waŋ teŋ miŋmoŋ.

21 Be, sopte po Yesu beleŋ, “Nebe kweŋ. Irkene niŋ naŋkennayiŋ. Irdeb mata buluŋ bana poheŋ kamnayiŋ. Goyenbe ne kweŋde gorbe deŋepte ma kunayiŋ,” yinyiŋ. 22Be, Yesumere tiyyiŋgoyen Yuda mar beleŋ nurdeb, “Al gab yiŋgeŋtemeyeŋ tiya? Gwahadeniŋgeb gogo, ‘Ne kweŋdegorbe deŋ epte ma kunayiŋ,’ yeŋ hi?” yeŋ yiŋgeŋuliŋ kadom gusuŋaŋ gird tiyamiŋ. 23 GoyenbeYesu beleŋ tebaŋ yinyiŋ. “Deŋbe megen gar niŋmar gega, nebe gwahade moŋ. Deŋbe megen garniŋ mata gama irde haŋ gega, nebe Al Kuruŋ hiregor niŋ mata gama irde hime. 24 Deŋbe matabuluŋtiŋ bana goŋ po heŋ kamnayiŋ dinhemgobe fudinde wor po dinhem. Niŋgeb nebe algwahade yeŋ dineŋ himyen go goyen fudinde yeŋma nurnayiŋbe mata buluŋtiŋ bana goŋ po heŋ

kamnayiŋ,” yinyiŋ. 25 Irkeb mel goreb, “Gebeganuŋ al wor po?” ineŋ gusuŋaŋ iramiŋ. Irkebwol heŋbe, “Nebe al gwahade yeŋ meheŋde matwor po dineŋ himyen al go goyen. 26 Nebemere misiŋ budam goke deŋ gayen merem yaŋdirtek hime. Goyenbe nad nerke wamiriŋ al gobematamiŋbe fudinde geb, nebe al gore nineŋhiyengo po megen niŋ mar kuruŋ gayen momoŋ yirdehime,” yinyiŋ.

27Be, mel gobe Yesu beleŋ Naniŋ gemere dirdehi yeŋ ma bebak tiyamiŋ. 28 Gwahade niŋgebYesu beleŋ, “Ne Al Urmiŋ gayen deŋ beleŋ kurusehende nisaŋ heŋ mununke kammeke gab nebeal gwahade dineŋ himyen goyen goke bitiŋ bakyiyyeŋ. Irdeb nebe dufayner ma mere teŋbeNanne beleŋ saba nirde hi goyen po tagaldehimyen goyen goke bebak tinayiŋ. 29 Nad nerkewamiriŋ al gobe neya har. Nebe yeŋ amaŋeŋnuryeŋ mat po mata teŋ himyen geb, nubul mateŋ hiyen,” yinyiŋ. 30 Be, al budam meremiŋ nu-ramiŋ mar gobe Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ iramiŋ.

Yesuya Abrahamya31 Be, Yuda mar kura yeŋ ge dufaymiŋ tareŋ

irhet yamiŋ mar goyen Yesu beleŋ, “Sabanegayen keŋkela tanarnayiŋbe komatne wor pohenayiŋ. 32 Irde gab mere fudinde goyen nur-nayiŋ. Irke mere fudinde nurnayiŋ gore gabmata buluŋ bana mat dad siŋa diryeŋ,” yinyiŋ.33 Irkebmel gorewol heŋbe, “Neŋbe Abrahamyenasem yago. Irde al kurat yufuk bana heŋ meteŋmuruŋgem moŋ ma teŋ hitiŋ. Niŋgeb dahayihim yeŋbe megen niŋ kanduk bana ma hi-nayiŋ dineŋ ha?” inamiŋ. 34 Irkeb wol heŋbe,“Fudinde wor po dineŋ hime, al kura mata buluŋtiyyeŋ gobe mata buluŋ yufukde gor po heŋgote kanduk po teŋ hiyeŋ. 35 Be, al kura alkurate yufukde heŋ muruŋgem moŋ meteŋ teŋuneŋ hiyen al gobe hugiŋeŋ hitek gasuŋmiŋmoŋhiyyeŋ. Goyenbe doyaŋ almiŋ gote urmiŋbehugiŋeŋ naniŋya hiriryeŋ. 36Niŋgeb ne Al Urmiŋgare mata buluŋtiŋ yad siŋa yirde dawarmekebfudinde wor po deŋbe mata buluŋ bana ma worpo hinayiŋ. 37 Deŋbe Abrahamyen asem yagoyeŋ nurde duneŋ hime. Goyenbe bitiŋ bana gobemata buluŋ beleŋ po makiŋ hitiŋ geb, merenenurtek ma haŋ. Niŋgeb mununniŋ teŋ haŋ gogo.38 Nebe Nanne beleŋ mata nikala nirke yeneŋhimyen goyen po momoŋ dirde hime. Munaŋdeŋbe nantiŋ beleŋ mere dirke nurdeb goyen

Page 144: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yon 8:39 141 Yon 9:11po teŋ haŋ,” yinyiŋ. 39 Irkeb mel goreb, “Abra-hambe adoniniŋ,” inamiŋ. Irkeb, “Deŋbe Abra-ham dirŋeŋ weŋ manhan yeŋ mata teŋ hinhingoyen po teŋ hiwoŋ. 40 Nebe mere fudinde AlKuruŋ hitte mat nurmiŋ goyen po momoŋ dirdehimyen. Goyenpoga deŋbe goke mununniŋ teŋhaŋ. Abrahambemata gwahade kura ma teŋ hin-hin. 41Niŋgeb deŋbe adotiŋ beleŋmata teŋ hiyengoyen po teŋ haŋ,” yinyiŋ. Irkeb mel gore igiŋma nurdeb, “Neŋbe totpa diriŋ moŋ. AdoniniŋbeAl Kuruŋ uŋkureŋ gogo po,” inamiŋ. 42 IrkebYesu beleŋ, “Nebe Al Kuruŋ hitte mat wamiriŋhime geb, nantiŋbe fudinde Al Kuruŋ manhanne niŋ amaŋeŋ nurde hiwoŋ. Nebe dufayner mawamiriŋ, yeŋ beleŋ nad nerke wamiriŋ. 43Deŋbemerene epte ma nurtek geb, gogo merene miŋbebak ma teŋ haŋ. 44 Deŋbe adotiŋ Satanyendirŋeŋ weŋ. Irdeb adotiŋde dufay buluŋ goyenpo gama irde mata titek po dirde hi. Yeŋbe matafudinde muŋ kura biŋ bana ma hi geb, miŋdemat wor po al gasa yirke kamde kamde al hiriŋ.Yeŋbe usi al, irde usi mere gote miŋ al. 45Niŋgebmere fudinde dineŋ hime gega, ne niŋ hekkeŋmanurde haŋ. 46Deŋ bana gayen ganuŋ al kura beleŋmata buluŋ gwahade tiyaŋ ninyeŋ? Nebe merefudinde teŋ hime gega, daniŋ ne niŋ hekkeŋ manurde haŋ? 47 Al kura Al Kuruŋyenbe meremiŋnurde hiyen. Niŋgeb deŋbe Al Kuruŋyen moŋgeb, Al Kuruŋyen mere ma nurde haŋ gogo,”yinyiŋ.

48 Be, Yesu beleŋ gwaha yinkeb Yuda mar gorewol heŋbe, “Gebe Samaria niŋ al, uŋgura beleŋketal gurtiŋ gintek gobe fudinde wor po gin-tek,” inamiŋ. 49 Irkeb wol heŋbe, “Nebe uŋgurama ketal nurtiŋ hime. Nebe Adone turuŋ irdehimekeb deŋ beleŋbe soŋ heŋ ne ma turuŋ nirdehaŋ. 50 Nebe deŋne turŋuŋ yaŋ ird ird niŋ manurde hime. Goyenbe deŋne turŋuŋ yaŋ irtekalbe uŋkureŋ hi. Niŋgeb merem yaŋ nirde haŋgobe yeŋ haniŋde kereŋ. 51 Fudinde wor podineŋ hime, al kura merene gama iryeŋbe go makamyeŋ,” yinyiŋ.

52 Be, Yuda mar gobe Yesu mere tiyyiŋ goyennurdeb, “Haŋkab gebe uŋgura ketal gurtiŋ hayeŋ nurde gunhet. Abrahambe kamyiŋ, irdeAl Kuruŋyen mere basaŋ mar manaŋ kamamiŋ.Gega gebe, ‘Al kura merene gama iryeŋbe goma kamyeŋ,’ yeŋ ha? 53 Abrahamya Al Ku-ruŋyen mere basaŋ maryabe kamamiŋ. Munaŋge gayenbe yeŋ folek? Al dahade go goyenbege gago?” inamiŋ. 54 Irkeb wol heŋbe, “Deŋne

turŋuŋ yaŋ ireŋbemiŋmiŋmoŋ hiyyeŋ. GoyenbeNanne deŋ beleŋ Al Kuruŋniniŋ yeŋ haŋ al goredeŋne turŋuŋ yaŋ irde hi geb. 55 Deŋbe yeŋma nurd uneŋ haŋ gega, nebe nurde uneŋ hime.Irdeb ne beleŋ al goyen ma nurde uneŋ himeyeweŋbe ne wor deŋ yara usi al heweŋ. Goyenbenebe nurde uneŋbe meremiŋ gama irde himyen.56Asetiŋ Abrahambe nemegen gar waŋ waŋ nalugoyen kenmewoŋ yeŋ nuryiŋ. Irdeb keneŋbeamaŋ wor po hiriŋ,” yinyiŋ. 57 Irkeb mel goreb,“Ge gayen damage 50 ma heŋ hi gega, Abrahamkenariŋ?” inamiŋ. 58 Irkeb wol heŋbe, “Fudindewor po dineŋ hime, Abraham forok ma yiriŋyanebe hinhem!” yinyiŋ. 59Gwaha yinkeb mel gorehora yadeb mayniŋ tiyamiŋ. Irkeb bana kuŋbeAl Kuruŋyen ya balem goyen tubul teŋ hoyaŋdekuriŋ.

9Al diliŋ titmiŋ kura sope iryiŋ

1 Be, Yesu gob beleŋ kuŋ heŋyabe al kura miliŋbeleŋ diliŋ titmiŋ gwahade po kawaŋkirtiŋ goyenkinyiŋ. 2 Irkeb komatmiŋ beleŋ, “Rabai, ganuŋbeleŋ mata buluŋ tiyyiŋ? Al gare ma miliŋ naniŋbeleŋ tiyaryum geb, gago gwahade po kawaŋhiriŋ?” inamiŋ. 3 Irkeb wol heŋbe, “Diliŋ titmiŋgobe yiŋgeŋde mata buluŋ ma miliŋya naniŋyatmata buluŋ beleŋ ma iryiŋ. Gobe Al Kuruŋyensaŋiŋ yeŋ hitte kawan forok yiyyeŋ yeŋbe gwa-hade po kawaŋ hiriŋ. 4Munaŋ neŋbe naŋa hikeyapo nad nerke wamiriŋ al gote meteŋ teŋ hitek.Moŋgo kidoma hekeb epte ma meteŋ titek geb.5 Nebe megen gar hime nalure gabe alya bereyaAl Kuruŋ yikala yird yird hulsi geb,” yinyiŋ.

6Be, gwaha yineŋbemuloworemeyaŋ teŋbe ti-giri tike woŋa hekeb teŋ al gote diliŋde sam iryiŋ.7 Gwaha irdeb, “Kuŋ Siloam fe alare delge hala,”inyiŋ. (Siloam gote miŋbe Teŋ Kerke Kutiŋ.)Irkeb al gobe kuŋ fete gor diliŋ haldebe diliŋ wukyeke naŋkeneŋbe mulgaŋ heŋ wayyiŋ. 8 Irkebtiyuŋmiŋde niŋ marya hakot diliŋ titmiŋ heŋkaŋaŋ teŋ hike keneŋ hitiŋ mar goreb gusuŋaŋhamiŋ. “Al gabe belen keperde kaŋaŋ teŋ hiyenal go goyen moŋ?” yamiŋ. 9 Irdeb al kurabeleŋ, “Al diliŋ titmiŋ gar go goyen,” yekeb kurabeleŋbe, “Moŋ, yeŋ moŋ. Al kura yeŋ yara pobe,” yamiŋ. Goyenbe al goreb, “Nebe yeŋ haŋ algoyen,” yinyiŋ. 10 Irkeb mel goreb, “Daha matbeigiŋ heŋ gogo naŋkenha?” inamiŋ. 11 Irkeb, “AlYesu ineŋ haŋyen al go gore woŋa irde delne sam

Page 145: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yon 9:12 142 Yon 9:41yira. Irdeb, ‘Kuŋ Siloam fe alare hala,’ ninkebkuŋ haldebe gago naŋkenhem,” yinyiŋ. 12Gwahayinkeb, “Al gobe dare hi?” ineŋ gusuŋaŋ irkeb,“Go ma nurde hime,” yinyiŋ.

13 Be, mel gore al goyen teŋ Farisi mar hittetukamiŋ. 14 Be, Yesu beleŋ mulowo meyaŋ irdetigiri teŋ gore po al diliŋ titmiŋ goyen sope iryiŋnalu gobe Sabat nalu. 15 Niŋgeb Farisi mar woryeŋ beleŋ daha mat diliŋ igiŋ heke naŋkinyiŋgoke gusuŋaŋ iramiŋ. Irkeb, “Yeŋ beleŋwoŋa teŋdelner sam irke kuŋ fete delne haldebe naŋken-hem,” yinyiŋ. 16 Irkeb Farisi mar kura beleŋ, “Algobe Sabat nalure niŋ mata ma gama ira geb,yeŋbe Al Kuruŋ hitte mat ma watiŋ geb,” yamiŋ.Goyenbe kura beleŋbe, “Gwahade kenem matabuluŋ al beleŋbe dahadem mata tiŋeŋ turŋuŋyaŋ Al Kuruŋ beleŋ po ga yirtek goyen yirdehi?” yineŋ gusuŋaŋ hamiŋ. Be, mel gobe gwahateŋ yiŋgeŋ uliŋ kadom mohoŋde tiyamiŋ. 17 Be,gwaha teŋ kuŋ kuŋ funaŋbe al diliŋ igiŋ hiriŋ algoyen gusuŋaŋ iramiŋ. “Delge sope ira al gobeganuŋ yeŋ nurde ha?” inamiŋ. Irkeb al goreb,“Yeŋbe Al Kuruŋyen mere basaŋ al geb,” yinyiŋ.

18 Be, Yuda marte doyaŋ marbe al diliŋ tit-miŋ gega sope irke naŋkinyiŋ goyen fudinde yeŋma nuramiŋ. Irdeb miliŋya naniŋya niŋ keyaheke wayaryum. 19 Wakeb, “Al gayenbe urtiriŋ?Irde yeŋbe diliŋ titmiŋ gwahade po kawaŋ hiriŋyeŋ haryen go goyen? Goyenbe dahade niŋgebhaŋkabe naŋkeneŋ hi?” yineŋ gusuŋaŋ yiramiŋ.20 Irkeb al gote naniŋya miliŋya beleŋ wol heŋbe,“Gabe urdere. Irdeb diliŋ titmiŋ gwahade pokawaŋ hiriŋ gobe nurde har. 21 Goyenbe dahamat naŋkena, irde ganuŋ beleŋ sope ira gobema nurde har. Yeŋbe parguwak geb, yiŋgeŋmomoŋ diryeŋ geb, gusuŋaŋ irnaŋ” yinaryum.22 Be, Yuda marte doyaŋ mar gobe bikkeŋ meresege irdeb, “Al kura Yesube Mesaia yekeb takiratitek. Irkeb gabu yaniniŋde epte ma wanayiŋ,”yeŋ mere mayamiŋ. Niŋgeb naniŋya miliŋya gomere goyen nuraryumde geb, doyaŋ mar gokekafura heŋbe, 23 “Yiŋgeŋ gusuŋaŋ irnaŋ. Yeŋbeparguwak geb,” yinaryum gogo.

24 Be, sopte al diliŋ titmiŋ go inke wayyiŋ.Irkeb, “Delge sope ira al gobe mata buluŋ al yeŋnurde uneŋ hite. Niŋgeb al go deŋem turŋuŋ yaŋirtiŋeŋbe Al Kuruŋ deŋem turŋuŋ yaŋ ira ko,” in-amiŋ. 25 Irkeb wol heŋbe, “Al gobe mata buluŋ alma gwahade moŋ gobe ma nurhem. Goyenpoganebe delne titmiŋhinhemgega, gagonaŋkenhem

go po ga nurde hime,” yinyiŋ. 26 Gwaha yinkebmel goreb, “Daha daha gira? Dahamat delge sopeirke naŋkenha?” ineŋ gusuŋaŋ iramiŋ. 27 Irkebwol heŋbe, “Nebe bikkeŋ momoŋ dirhem gega,merene ma nurhaŋ. Gega daniŋ sopte nurniŋteŋ haŋ? Deŋ manaŋ yende komatmiŋ hiniŋ yeŋteŋ haŋ?” yinyiŋ. 28 Gwaha yinkeb mel gorebsukal irde, “Ge po gab al gote komatmiŋ! NeŋbeMoseyen komat geb! 29 Mosebe Al Kuruŋ beleŋmere iryiŋ gobe nurde hite. Goyenbe al gobe gorkura mat wayuŋ yeŋ ma po nurde uneŋ hite,”yamiŋ. 30 Irkeb wol heŋbe, “Be, deŋ beleŋ algobe gor kura mat wayuŋ yeŋ ma nurde hiteyeŋ haŋ gobe kukuwamŋeŋ wor po. Gega nebeal gore sope nirke gago naŋkeneŋ hime. 31 AlKuruŋbe mata buluŋ marte merebe go ma wolheŋ yuneŋ hiyen. Munaŋ Al Kuruŋ palap irdedufaymiŋ gama irde haŋ mar gote merebe nurdewol heŋ hiyen yeŋ nurde hityen. 32 Irde al kura aldiliŋ titmiŋ gwahade po kawaŋ hitiŋ goyen sopeirke naŋkintiŋ baraŋeŋ kura ma po nurde hityen.33Sope nira al gobe Al Kuruŋ hitte mat ma wayuŋmanhan det kura ma irwoŋ,” yinyiŋ. 34 Gwahayinkeb mel gore wol heŋbe, “Gebe mata buluŋbana po kawaŋ heŋ kuŋ kuruŋ hawaŋ. Niŋgebdaniŋ ge gahade gare saba direŋ teŋ ha!” ineŋbegabu yamiŋde mat hugiŋeŋ takira tiyamiŋ.

35 Be, Yesu gob al diliŋ titmiŋ goyen Yudamarte doyaŋ mar beleŋ takira tiyamiŋ gote meremomoŋ nuryiŋ. Irdeb al goyen keneŋbe, “Gegayen Al Urmiŋ niŋ dufayge tareŋ irha?” in-yiŋ. 36 Irkeb al goreb, “Doyaŋ al, yeŋbe alganuŋ? Momoŋ nira. Irkeb yeŋ ge dufaynetareŋ ireŋ,” inyiŋ. 37 Irkeb Yesu beleŋ wolheŋbe, “Al gobe bikkeŋ kenha. Fudinde worpo, al gobe mere girde hime al ne gago pogeb,” inyiŋ. 38 Irkeb al goreb, “Doyaŋ Al Kuruŋ,ge niŋ dufayne saŋiŋ irhem,” ineŋbe dokolhoŋyuguluŋ teŋ turuŋ iryiŋ. 39 Irkeb, “Nebe aligiŋya buluŋya pota yird yird niŋ megen garwamiriŋ. Gogab ne niŋ dufaymiŋ tareŋ irnayiŋmarbediliŋ titmiŋ geganaŋkinyeŋgo gwahadeAlKuruŋyen dufay keŋkela bebak tinayiŋ. Munaŋal kura harhok nunnayiŋ marbe al kura diliŋtitmiŋ yara Al Kuruŋyen dufay epte ma bebaktinayiŋ,” inyiŋ. 40 Irkeb Farisi mar kura yeŋyahinhan gore nurdeb, “Gebe neŋ gayen wor diltiŋtitmiŋ dineŋ ha?” inamiŋ. 41 Irkeb wol heŋbe,“Deŋbe dindikeŋ ge yeŋ, ‘Dilniniŋ titmiŋ geb, AlKuruŋyen mere keneŋ bebak ma teŋ hite,’ yeŋ

Page 146: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yon 10:1 143 Yon 10:26haŋ manhan Al Kuruŋ beleŋ mata buluŋ marma dinwoŋ. Goyenbe dindikeŋ, ‘Neŋbe dilniniŋtitmiŋ moŋ, igiŋ Al Kuruŋyen mere keneŋ bebakteŋ hite,’ yeŋ haŋ geb, bikkeŋ mata buluŋ banahaŋ yeŋ deneŋ hime,” yinyiŋ.

10Sipsipya doyaŋ almiŋya

1 Be, Yesu go sopte gaha yinyiŋ: “Fudinde worpo dineŋ hime, al kura sipsip niŋ koya kirtiŋgoyen yamemde mat ma waŋ koya go nanduurde hurkuyeŋ al gobe kawemarya al gasa yirniŋyirniŋ yirde detmiŋ kawem yade haŋyen maryageb. 2 Goyenbe sipsip doyaŋ al wor pobe sipsipkoya gote yamere mat waŋ hurkuyeŋ. 3 Irkebsipsip koya gote yame doyaŋ irde hi al gorebyame fegelde unyeŋ. Irkeb hurkuŋ sipsipmiŋgoyen deŋe yurke tumŋaŋwakeb bul yirde siŋareyukuyeŋ. 4 Be, sipsipmiŋ yiŋgeŋde go po yadesiŋare yukuŋbe yiŋgeŋ wameheŋ heŋ kuŋ heŋyamere yirde hiyeŋ. Irkebmelak nurde haŋyen geb,yeŋ po gama irnayiŋ. 5 Goyenbe al tiŋeŋbe eptema wor po gama irnayiŋ. Fudinde, sipsip gobeal tiŋeŋ gote melak ma nurde haŋyen geb, keneŋyilwa irde busaharnayiŋ,” yinyiŋ.

6Be, Yesubemayamere gwahamat yiryiŋ gega,sabamiŋ nurde hinhan marbe goke dineŋ hi yeŋma bebak tiyamiŋ. 7 Niŋgeb Yesu gore soptegaha yinyiŋ: “Fudinde wor po dineŋ hime, nebesipsip niŋ koya kirtiŋ gote yame. 8Niŋgeb al kuraasogonirdeneŋwaneŋwa teŋhaŋyenmar kuruŋgobe kawe marya al gasa yirniŋ yirniŋ yirdedetmiŋ kawem yade haŋyen marya geb, sipsipgore meremiŋ ma nuramiŋ. 9 Nebe yame yara.Niŋgeb al kura ne hittematwaŋAl Kuruŋhire gorhurkuyeŋbe det kura beleŋ epte ma buluŋ iryeŋ.Al gobe sipsip beleŋ koya biŋde hurkuŋ usaŋ heŋsiŋare kateŋ yamuŋ nene haŋyen go gwahadegoyen igiŋ po hiyeŋ. 10 Kawe albe sipsip kaweteŋ gasa yirde buluŋ buluŋ yireŋ yeŋ waŋ hiyen.Goyenpoga nebe merene nurde haŋ mar gob AlKuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ goyen yuneŋ. Irkebmel gobe Al Kuruŋya hugiŋeŋ hinayiŋ goyenbeigiŋ wor po hinayiŋ.

11 “Be, nebe sipsip doyaŋ al igiŋ. Sipsip doyaŋal igiŋbe sipsipmiŋ ge teŋ yiŋgeŋ kamde kamdeniŋ ma nurde hiyen. Igiŋ kamyeŋ. 12 Goyenbeal damu irke ga sipsip doyaŋ yirde hiyeŋ al gobesipsip gote miŋ al moŋ. Niŋgeb kulu duwi kura

wake keneŋbe sipsip goyen gor po okohom yubulteŋ busaharyeŋ. Irkeb kulu duwi beleŋ sipsipgoyen yisike burgagaw kernayiŋ. 13Al gobe damuirke hora niŋ po nurde sipsip doyaŋ yirde hiyeŋgeb, sipsip goke ma nurde busaharyeŋ.

14-15 “Be, nebe sipsip doyaŋ al igiŋ. Nannebeleŋ nurd nuneŋ hi, irkeb ne wor nurd uneŋhime. Gwahade goyen po, nebe sipsipne nurdeyuneŋ hime, irke sipsipne wor nurd nuneŋhaŋ. Irde sipsipneŋ teŋ kame yeŋbe igiŋ kameŋ.16 Nebe sipsipne hoyaŋ manaŋ haŋ. Gobe koyabana gor ma haŋ. Goyenbe go manaŋ yawareŋ.Yeŋ manaŋ melakne nurnayiŋ. Irde sipsip koyabana haŋ goya tumŋaŋ hike doyaŋ yird yird almanaŋ ne nuŋkureŋ po heŋ.

17 “Nebe kame sopte huwareŋ yeŋ nurdebNan-ner alya bereya goke teŋ kameŋ. NiŋgebNannebegoke teŋ ne gayen bubulkuŋne wor po yeŋ nurdenuneŋ hi. 18 Al kura beleŋ tareŋmiŋde epte mamununke kameŋ. Nebe alya bereya goke kameyeŋbe igiŋ kameŋ, irde sopte huware yeŋbe igiŋhuwareŋ. Go tiyeŋ gobe Adone beleŋ gwahatiyayiŋ ninyiŋ geb, gogo tiyeŋ,” yinyiŋ.

19 Be, mere tiyyiŋ goyen nurdeb Yuda marbeleŋ sopte yiŋgeŋuliŋ kadommohoŋde tiyamiŋ.20 Al budambe, “Al gabe uŋgura ketal urtiŋ geb,kukuwa wor po! Niŋgeb daniŋ meremiŋ nurdehaŋ?” yamiŋ. 21 Goyenbe kurabe, “Meremiŋbeuŋgura ketal urtiŋ al beleŋ mere titiŋ yara moŋ.Uŋgurabe al diliŋ titmiŋ igiŋ sope iryeŋ? Eptemoŋ geb,” yamiŋ.

Yuda mar tumŋaŋ Yesu asogo iramiŋ22 Be, kuŋ kuŋ gabu nalu kuruŋ kura “Ya Balem

Al Kuruŋ Untek” ineŋ haŋyen goyen Yerusalemforok yiriŋ. Goyenterbe naŋa uysuŋ wor poheŋ heŋ nalu.* 23 Be, Yesube Al Kuruŋyen yabalem bana ya kawan yulyaŋeŋ kura SolomonyenParanda ineŋ haŋyen bana goyaŋ kuŋ hinhin.24 Irkeb Yuda mar beleŋ waŋ Yesu kalyaŋ kerdeb,“Daha naŋa gab nebe al gwahade yeŋ bebakdirkeb kukuwamŋeŋ ma nurtek? Gebe Mesaiakenem bebak po dirayiŋ,” inamiŋ.

25 Irkeb Yesu beleŋ wol heŋbe, “Nebe mo-moŋ dirmiŋ gega, merene goyen fudinde yeŋ manurde haŋ. Mata tiŋeŋ turŋuŋ yaŋ ne beleŋNanner saŋiŋde forok yirde himyen goreb nebeal gwahade yeŋ dikala dirde haŋ. 26 Goyenbedeŋbe nere sipsip moŋ geb, merene fudinde yeŋ

* 10:22: Naŋa uysuŋ wor po heŋ heŋ nalu gobe ais kateŋ hiyen geb, anutayen mere matbe “winta” yeŋ haŋyen.

Page 147: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yon 10:27 144 Yon 11:15ma nurde haŋ. 27 Nere sipsipbe melakne nurdegama nirde haŋ. Ne wor sipsip go nurd yuneŋhime. 28Nebe Al Kuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ goyenyeŋ yuneŋ himyen. Niŋgeb go ma po buluŋhenayiŋ. Irdeb al kura beleŋ hanner mat epte masipsipne kura goraŋ niryeŋ. 29 Nanne beleŋ alyabereyamiŋ sipsip yara goyen ne nuntiŋ. Yeŋbetareŋmiŋ kuruŋ wor po. Niŋgeb sipsip goyen yeŋdoyaŋ yirde hiyeŋde mat epte ma al kura beleŋgoraŋ yiryeŋ. 30 Neya Adoneyabe uŋkureŋ pogeb,” yinyiŋ.

31 Be, Yesu beleŋ gwaha yinkeb mel gore soptehora yadeb mayniŋ tiyamiŋ. 32 Goyenbe Yesubeleŋ yinyiŋ. “Nebe meteŋ igiŋ wor po forokyirde duneŋ himyen. Gega meteŋ igiŋ damiŋgoyen goke igiŋ ma nurde mununniŋ teŋ haŋ?”yinyiŋ.

33 Irkeb mel gore wol heŋbe, “Neŋbe matatiŋeŋ forok yirde hayen goyen goke ma mugun-niŋ teŋ hite. Goyenbe gebe al neŋ yara po gore,‘Nebe Al Kuruŋ,’ yeŋ ha gobe Al Kuruŋ sukal irdeha geb, goke mugunniŋ teŋ hite,” inamiŋ.

34 Irkeb wol heŋbe, “Dende sabarebe Al Kuruŋbeleŋ Israel marte doyaŋ mar kura turuŋ yirdeb,‘Deŋbe nigeŋ yara,’ gwaha yitiŋ goyen kapyaŋma heŋ haŋyen? 35 Al Kuruŋ beleŋ meremiŋyunyiŋ mar goyen, ‘Deŋbe nigeŋ yara,’ yinyiŋ.Al Kuruŋyen asaŋde niŋ merebe fudinde wor poepte ma usi yetek. 36 Nebe Adone beleŋ basiŋanirde nad nerke megen gar wamiriŋ. Niŋgebnebe Israelmarte doyaŋmar kuraAl Kuruŋbeleŋ,‘Deŋbe nigeŋ yara,’ yinyiŋ mar gote folek. Gegadahade niŋgeb nebe Al Kuruŋ Urmiŋ yemekebdeŋ beleŋ Al Kuruŋ sukal irha ninhaŋ? 37 Nebeleŋ Adoner meteŋ ma teŋ himeke neneŋbe du-faytiŋ ne niŋ tareŋma irnayiŋ. 38Goyenbe gwahateŋ hime kenem ne niŋ hekkeŋ nurnayiŋ. Gegagwaha teŋ teŋmiŋ meteŋeŋ kenem mata tiŋeŋturŋuŋ yaŋ forok yirde himyen go po yeneŋbefudinde yeŋ nurnayiŋ. Gogab Adonebe neyahike, nebe yeŋya har goyen bebak tinayiŋ. Irdeyeŋya neyabe uŋkureŋ po yeŋ nurnayiŋ,” yinyiŋ.39 Be, meremiŋ goke mel gore sopte teŋ mayniŋtiyamiŋ. Gega isal po uryiŋ.

40 Be, gor matbe Yodan fe siŋa kurhanhaŋkapya Yon beleŋ al baptais yirde hinhin beleŋgoŋ kuriŋ. Irdeb goŋ hinhin. 41 Irkeb al budamyeŋ hitte wayamiŋ. Irdeb, “Yonbe mata tiŋeŋturŋuŋ yaŋ kurayen kurayen ma forok yiryiŋ.Goyenbe yeŋ beleŋ al gake tagalde hinhin gobe

fudinde wor po,” yamiŋ. 42 Irdeb go gasuŋdegorbe al budam yeŋ ge dufaymiŋ saŋiŋ iramiŋ.

11Lasarus kamyiŋ

1 Be, al kura deŋem Lasarus goyen garbam bu-luŋ po hiriŋ. Yeŋbe Betani tiyuŋde niŋ al. Betanigobe Mariaya babam Martayat tiyuŋ. 2 Mariagobe he fimiŋ hamiŋ kusamuŋ gore po DoyaŋAl Kuruŋyen kahaŋde wogorde tonaŋ yuwalŋeŋbeleŋ po utma tiyyiŋ bere go goyen. Be, kuliŋLasarusbe garbam iryiŋ. 3 Niŋgeb ire babamyagoreb Yesu niŋ keya heŋbe, “Doyaŋ Al Kuruŋ,kadge amaŋeŋ wor po nurde uneŋ hayen al gobegarbam hihi,” yaryum. 4 Irkeb Yesu gobe mere gonurdeb, “Garbam goreb Lasarus mayke kamyeŋ.Goyenbe hugiŋeŋ ma kamyeŋ. Al Kuruŋ deŋemturŋuŋ yaŋ ird ird niŋ garbam go forok yiyuŋ.Irde ne Al Urmiŋ gayen al beleŋ Lasarus hittemata forok ireŋ goyen keneŋbe deŋne turŋuŋyaŋ irnayiŋ,” yiriŋ. 5 Yesube Martaya haymiŋyakuliŋ Lasarusya niŋ amaŋeŋ wor po nurde yuneŋhinhin. 6 Goyenbe Lasarus garbam hiriŋ meremomoŋbe nuryiŋ gega, hinhinde gor po soptewawuŋ irawa firyiŋ.

7 Irde gab komatmiŋ yago goyen, “Mulgaŋ heŋYudia naŋare kuniŋ,” yinyiŋ. 8 Irkeb komatmiŋbeleŋ inamiŋ. “Goyenbe Rabai, gorbe Yuda marbeleŋ horare soŋ mugunaŋ go. Gega sopte mul-gaŋ heŋ gor kweŋ teŋ ha?” inamiŋ. 9 Gwahainkeb yeŋ kamtek nalube hako geb, go ma mu-nunnayiŋ yineŋbe maya mere mat gaha yinyiŋ:“Wampot mat wawuŋbana naŋa kurkuyeŋ go ka-hal banabe awa 12 haŋyen. Niŋgeb naŋa temeydehikeyabe albe igiŋ dawet keŋkela yennayiŋ geb,al kura beleŋyaŋ kuŋ heŋya epte ma kukuhukuryeŋ. 10 Goyenbe wawuŋbe kidoma geb, beleŋkuŋ heŋbe takteŋ mayyeŋ,” yinyiŋ.

11 Be, gwaha yineŋbe sopte po, “KadniniŋLasarusbe ferde hi niŋgeb, ne beleŋ kuŋbe isaŋheweŋ tihim,” yinyiŋ. 12 Irkeb komatmiŋ beleŋwol heŋbe, “Doyaŋ Al Kuruŋ, yeŋbe duliŋ ferdehi gob igiŋ hiyyeŋ,” inamiŋ. 13 Goyenbe YesubeLasarus goyen kamyiŋ goke yinyiŋ. Gega ko-matmiŋbe fudinde ferd ferd niŋ dineŋ hi yeŋnuramiŋ. 14 Be, mel gore gwahade nuramiŋ geb,Yesu beleŋ kawan po yinyiŋ. “Lasarusbe kamuŋ.15 Goyenbe ne beleŋ yeŋ hitte mata kura forokirmeke keneŋbe ne niŋ dufaytiŋ tareŋ irnayiŋyeŋbe gogo Lasarus hitte araŋeŋ ma kumiŋ goke

Page 148: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yon 11:16 145 Yon 11:49-50amaŋeŋ nurhem. Goyenbe haŋkabe wake yeŋhitte kuniŋ,” yinyiŋ. 16 Irkeb komatmiŋ kuraTomas, deŋem kurabe Didimus gore diŋuŋ hoyaŋyinyiŋ. “Neŋmanaŋ tumŋaŋ kuniŋ. Gogab yeŋyatumŋaŋ kamtek geb,” yinyiŋ.

17 Be, Yesu go Betani forok yiriŋ. Irdeb,“Lasarusbe bikkeŋ gote yereŋ horabok metebana mete tiyaŋ,” yeke nuryiŋ. 18 Betani matYerusalembe 3 kilomita gwahade po, gisaw worpo moŋ. 19 Niŋgeb Yuda mar budam beleŋ irebabamya gote kuliŋ kamyiŋ goke kuŋ biŋ yurumyirniŋ yeŋ wayamiŋ.

20 Be, Marta go Yesu waŋ hinhin mere momoŋgonurdeb kuŋ belen tupi tiye yeŋ kuriŋ. GoyenbeMariabe yare hinhin. 21 Be, Marta beleŋ kuŋYesu keneŋbe, “Doyaŋ Al Kuruŋ, ge gar hinhanmanhan kolnebe go ma kamwoŋ. 22 Goyenbehaŋka gayen wor det kuraŋ Al Kuruŋ gusuŋaŋirkeb gunyeŋ yeŋ nurde hime,” inyiŋ. 23 IrkebYesu beleŋ, “Kolgebe sopte huwaryeŋ,” inyiŋ.24 Irkeb Marta beleŋ wol heŋbe, “Nalu funaŋdeal kamtiŋ huward huward nalurebe yeŋ manaŋsopte huwaryeŋ gob nurde hime,” inyiŋ. 25 Irkeb,“Al kamtiŋde mat huwarnayiŋ, irde Al Kuruŋyahugiŋeŋ hinayiŋ gote miŋ albe ne gago. Niŋgebal kura ne niŋ dufaymiŋ tareŋ irtiŋ kamyeŋ gobesopte huwaryeŋ. 26 Irde al dufaymiŋ ne niŋsaŋiŋ irde Al Kuruŋya hugiŋeŋ hinayiŋ marbe AlKuruŋ diliŋde al kamtiŋ ma hinayiŋ. Ga ginhemgayen fudinde yeŋ nurde ha?” inyiŋ. 27 GwahainkebMarta beleŋ, “Gwaha, DoyaŋAlKuruŋ, gebefudinde wor po Mesaia, Al Kuruŋ Urmiŋ megengar wayyeŋ yitiŋ al go goyen yeŋ nurde hime,”inyiŋ. 28 Gwaha ineŋbe mulgaŋ heŋ kuŋ haymiŋMaria muŋ po hoy irdeb, “Tisabe waya. Irde geniŋ gusuŋaŋ heŋ hi,” inyiŋ. 29 Irkeb Maria gobaraŋ po huwarde Yesu hitte kuriŋ.

30 Be, Yesu gobe tiyuŋde ma forok yiriŋ. Mar-taya mere tiyaryumde gor po hinhin. 31 Be, Yudamar yare gor heŋ Maria biŋ yurum irde hinhanmar goyen Maria beleŋ bemel po huwarde katkuke keneŋbe bembare kuŋ eseŋ wet kuŋ hiyeŋbe gama irde kwamiŋ. 32 Be, Maria gobekuŋ Yesu hinhinde gor forok yeŋ keneŋbe kahaŋmiŋde kateŋ dokolhoŋ yuguluŋ teŋbe, “Doyaŋ AlKuruŋ, ge gar hinhan manhan gob kolnebe goma kamwoŋ,” inyiŋ. 33 Be, Mariaya Yuda maryeŋ gama irde wayamiŋ morya goyen tumŋaŋeseŋ hike Yesu beleŋ yeneŋbe Yesu wor biŋdemat mel goke buniŋeŋ wor po nurde biŋ kandukhiriŋ. 34 Irdeb, “Daremete tiyaŋ?” yineŋ gusuŋaŋ

yiryiŋ. Irkeb mel gore wol heŋbe, “Doyaŋ AlKuruŋ, wake kuniŋ. Irde ga kena,” inamiŋ. 35 Be,Yesu go diliŋ fimiŋ katyiŋ. 36 Irkeb Yuda margoreb, “Go kennaŋ, Lasarus niŋ amaŋeŋ wor ponurde hiyen geb gogo esa,” yamiŋ. 37 Goyenbeal kura beleŋ, “Yeŋbe al diliŋ titmiŋ sope irkenaŋkinuŋ. Gega Lasarusbe daniŋ ma sope irkegogo kamuŋ?” yamiŋ.

Lasarus kamtiŋde mat isaŋ hiriŋ38 Be, Yesu go sopte po buniŋeŋ wor po nurdeb

bembare kuriŋ. Bemba gobe horabok, irdeb horakuruŋ kura kaŋ kaŋ irde yamem goyen tatiŋhinhin. 39 Be, Yesu beleŋ, “Hora ga teŋ siŋairnaŋ,” yinyiŋ. Irkeb al kamtiŋ gote babamMarta beleŋ, “Goyenbe, Doyaŋ Al Kuruŋ, kolnehakwambe bemba bana hike wawuŋ sipte hihigeb hamiŋ buluŋ hihi,” inyiŋ. 40 Gwaha inkeb,“Dufayge ne niŋ tareŋ irayiŋbe Al Kuruŋyentareŋ turŋuŋ yaŋ goyen kenayiŋ ma ginhem?”inyiŋ. 41 Irkeb mel goreb hora kuruŋ goyen teŋsiŋa iramiŋ. Irkeb Yesu beleŋ kotaŋ kaŋbe, “Ado,merene nurha goke igiŋ wor po nurd gunhem.42 Nebe merene hugiŋeŋ nurde hayen goyennurde himyen. Goyenbe al gar harde haŋ gaketeŋbe gago gineŋ hime. Gogab nebe ge beleŋnad nerkewamiriŋ goyen fudinde yeŋ nurnayiŋ,”yiriŋ. 43Gwaha yeŋbe Yesu go uguŋ po, “Lasarus,siŋare kata,” inyiŋ. 44 Irkeb al kamtiŋ gobehaniŋya kahaŋya amil beleŋ po bili irde kimiŋmala titiŋ goyen siŋare katyiŋ. Irkeb Yesu beleŋ,“Bembare niŋ amil go hol irde uneŋbe tubul tikekwi,” yinyiŋ.

Yesu mayke kami yeŋ mere sege iramiŋ45 Be, Yuda mar budam Maria kinniŋ

yeŋ wayamiŋ mar goyen Yesu mata tiyyiŋgoyen keneŋbe yeŋ ge dufaymiŋ saŋiŋ iramiŋ.46 Goyenbe kuramiŋbe Farisi mar hitte kuŋbeYesu mata tiyyiŋ goyen momoŋ yiramiŋ. 47 IrkebAl Kuruŋ doloŋ ird ird mata doyaŋ mar prisbuda gote karkuwaŋmiŋya Farisi marya beleŋmere sege irniŋ yeŋ Yuda marte doyaŋ mar hoyyiramiŋ. Hoy yirkewakeb, “Be, neŋbe daha titek?Al gabemata tiŋeŋ turŋuŋ yaŋwor po forok yirdehi. 48Al gayen tubul titeke gwahade po teŋ hiyeŋgobe al tumŋaŋ yeŋ ge dufaymiŋ saŋiŋ irniŋtahaŋ. Irkeb Roma gabman beleŋ waŋbe nendeAl Kuruŋyen ya balemya alya bereya tumŋaŋgwamuŋ yurnayiŋ geb,” yamiŋ. 49-50 Irkeb prisbuda gote karkuwaŋmiŋ bana goŋ kura deŋembeKaiafas goreb tareŋ po, “Deŋbe det kura ma

Page 149: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yon 11:51 146 Yon 12:15wor po nurde haŋ. Naŋaniniŋya neŋ almemyatumŋaŋ buluŋ hetek gobe igiŋ moŋ. Niŋgebal uŋkureŋ gare po kamyeŋ gab kanduk kuruŋgoyen kentek moŋ,” yinyiŋ. Kaiafas gobe Yesuhinhin goyenter pris marte kuruŋmiŋ heŋmeteŋteŋ hiyen al.

51 Be, Kaiafas gore mere tiyyiŋ gobe mali du-faymiŋde ma mere tiyyiŋ. Yeŋbe dama goyenterpris buda gote kuruŋmiŋ heŋ meteŋ teŋ hinhingeb, Yesu goyen Yuda mar niŋ teŋ kamyeŋ yeŋbegogomata kame forok yetek goke tagalyiŋ. 52 IrdeYuda mar muŋ po moŋ, Al Kuruŋyen dirŋeŋ weŋhoyaŋde hoyaŋde haŋ wor yawaŋ tumŋaŋ gabuyirde uŋkureŋ po iryeŋ goke teŋ kamyeŋ goyenwor tagalyiŋ. 53Niŋgeb gor matbe mel gobe Yesudaha mat kura mayteke kamyeŋ yeŋ beleŋ niŋnaŋkeneŋ hinhan.

54 Niŋgeb Yesube goke teŋbe Yuda mar dil-iŋyaŋ ma kuŋ hinhin. Gwaha titŋeŋbe yubul teŋsawsawa naŋa bindere tiyuŋ kura Efraim ineŋhaŋyende komatmiŋya kuŋbe gor hinhan.

55 Be, Yuda marte gabu nalu kuruŋ kura Pa-soba goyen binde binde heŋ hinhin. Irkeb albudam Pasoba nalu ma forok yekeya uliŋ wukyird yird mata titek yeŋbe Yerusalem hurkuŋhinhan. 56 Irkeb Yuda marte doyaŋ marbe Yesuniŋ hugiŋeŋ naŋkeneŋ hinhan. Irdeb yiŋgeŋ uliŋkadom gusuŋaŋ gird teŋbe, “Dahade nurde haŋ?Pasoba gabu nalure gayen ma po wayyeŋ yeŋnurde haŋ?” yamiŋ. 57 Goyenbe pris buda gotekarkuwaŋmiŋya Farisi marya beleŋbe al momoŋyiramiŋ. “Al kura Yesu goyen gor hi yeŋ nurdebwaŋ momoŋ dirkeb kuŋ teŋ fere titek,” yinamiŋ.

12Maria beleŋ he fimiŋ hamiŋ kusamuŋ goyen Yesu

kahaŋde wogoryiŋ(Matiyu 26:6-13; Mak 14:3-9)

1 Be, Pasoba nalu goyen nalu 6 po heŋ gabforok yetek hekeb Yesu go Lasarusyen tiyuŋ Be-tani kuŋ forok yiriŋ. Lasarusbe kamtiŋde matYesu beleŋ isaŋ hiriŋ al go goyen. 2 Be, gorbeYesu niŋ teŋ biŋge kaŋbe Marta beleŋ biŋgego gale heŋ hinhin. Goya goyenbe Lasarusbebiŋge niniŋ yeŋ gor gabu iramiŋmar goyen biŋgenen nen gasuŋde keperde hinhin. 3 Be, mel gogwaha teŋ hikeyabe Maria beleŋ nat he fimiŋhamiŋ kusamuŋ wor po, irde damumbe hendewor po goyen tawaŋbe tumŋaŋ po Yesu kahaŋdewogordeb tonaŋ yuwalŋeŋ beleŋ po utma tiyyiŋ.

Irkeb he fimiŋ wok iryiŋ gote hamiŋ igiŋ muŋgore po ya go ep iryiŋ.

4 Goyenbe Yesuyen komatmiŋ kura YudasIskariot beleŋ Maria mata tiyyiŋ goke igiŋ manuryiŋ. Al gobe kame Yesu goyen asogo haniŋdekiryiŋ al go goyen. 5 Be, al goreb, “Nat hefimiŋ gabe al kura dama uŋkureŋ meteŋ teŋhora tiyyeŋ go goya tuŋande. Niŋgeb det fimiŋga damu tikeb gote muruŋgem teŋ al buniŋeŋyuntewoŋ,” yiriŋ. 6Goyenbe Yudasbe al buniŋeŋgoke wor po ma nurde hinhin. Yeŋbe kaweal geb, gogo gwaha mat mere tiyyiŋ. YeŋbeYesuya komatmiŋya gote hora doyaŋ irde hiyenal gega, haŋkayeŋ haŋkayeŋ hora go kawemdenene hiyen. 7 Be, Yudas go gwaha yekeb Yesubeleŋ wol heŋbe, “Tubul tinaŋ. Yeŋ beleŋ haŋkadet fimiŋ hamiŋ igiŋ muŋ go teŋ gwaha niragobe kame mete nird nird ge sam nirnayiŋ gokegitik teŋ teŋ ge gwaha nira. 8 Al buniŋeŋbedeŋya hugiŋeŋ hinayiŋ. Goyenpoga nebe deŋyahugiŋeŋ ma hitek geb,” yinyiŋ.

9Be, goya goyenbe Yudamar buda kuruŋ beleŋYesu go ya goyenter hi yeŋ nurdeb wayamiŋ.Goyenbe Yesu yeŋ ge po moŋ, Lasarus kamtiŋdemat huwaryiŋ goyenmanaŋ kinniŋ yeŋwayamiŋ.10-11 Yuda mar budam Lasarus go keneŋbe Yesuhitte kuŋ dufaymiŋ yeŋ ge tareŋ irde hin-han. Niŋgeb pris buda gote karkuwaŋmiŋ beleŋLasarus manaŋ mayteke kami yeŋ mere segeiramiŋ.

Mesaia Yerusalem kuriŋ(Matiyu 21:1-11; Mak 11:1-11; Luk 19:28-40)

12Be, ferd fay urkeb al buda kuruŋ Pasoba gabunalu kuruŋ goke Yerusalem wayamiŋ mar goreYesube Yerusalem kuŋ hinhin goyen mere mo-moŋmiŋnuramiŋ. 13 Irdeb patila yuwalŋeŋ yufuŋteŋ yad kuŋbe tupi teŋ waniŋ yeŋbe kuware gahayamiŋ:“Al Kuruŋ turuŋ irniŋ ko!Doyaŋ Al Kuruŋyen deŋemde waŋ hi al gobe Al

Kuruŋ beleŋ guram irde saŋiŋ iryeŋ!Israel marte Doyaŋ Al Kuruŋbe Al Kuruŋ beleŋ

guram iryeŋ!” yamiŋ. Tikiŋ 118:25-2614 Be, Yesu go Al Kuruŋyen asaŋde katiŋ gwa-

hade po, doŋki foŋeŋ kura keneŋbe go hendekipiryiŋ. Mata tiyyiŋ goke teŋ asaŋde katiŋbegahade:15 “Deŋ Saion taunde niŋmar, kafurama henayiŋ.

DoyaŋAl Kuruŋtiŋ kuruŋ doŋki foŋeŋhendewaŋ hi go kennaŋ,” yitiŋ hi. Sekaraia 9:9

Page 150: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yon 12:16 147 Yon 12:40

16 Goyenbe haŋkapyabe mata goyen goke ko-matmiŋ yagobe bebak ma tiyamiŋ. Goyenbekame Yesu go Al Kuruŋ hitte mulgaŋ heŋ hurkuŋdeŋe turŋuŋ yaŋ tiriŋ kamere gab Yesu matatiyyiŋ goke Al Kuruŋyen asaŋde katiŋ hi goyenbebak tiyamiŋ. Irde al buda kuruŋ gore yeŋ gemata tiyamiŋ go wor gwahade po katiŋ hi goyengo bebak tiyamiŋ.

17 Be, al buda Yesuya hikeya Lasarus kamyiŋgoyen yeŋ beleŋ yeke horabok metere mathuwaryiŋ go kenamiŋ mar gore gote mere mo-moŋ tagalde tukamiŋ. 18 Irkeb al budam wor pomata tiŋeŋ turŋuŋyaŋ forok iryiŋ goyennuramiŋgeb, kuŋ tupi tiniŋ yeŋ kwamiŋ. 19 Niŋgeb goyeneŋbe Farisi mar go yiŋgeŋ uliŋ mere teŋbe,“Ga kennaŋ! Al buda kuruŋ gabe dubul teŋ yeŋpo gama irde pasi hiniŋ tahaŋ geb!” yamiŋ.

Yesube kamyeŋ goke tagalyiŋ20 Be, Pasoba gabu nalure Al Kuruŋ doloŋ irniŋ

yeŋ Yerusalem hurkamiŋ mar bana goŋbe Grikmar manaŋ hinhan. 21Mel gore Galili naŋa bananiŋ taun kura Betsaida niŋ al Filip hitte wayamiŋ.Waŋbe, “Neŋbe Yesu kinniŋ wor po yeŋ nurdehite,” inamiŋ. 22 Irkeb Filip beleŋ Andru hitte kuŋmomoŋ iryiŋ. Irkeb Andruya Filipya tumŋaŋdekuŋ Yesu momoŋ iraryum. 23 Irkeb Yesu beleŋwol heŋbe, “Ne Al Urmiŋ gayen deŋe turŋuŋ yaŋtetek nalube gago forok yihi. 24 Fudinde wor podineŋ hime, wit bilmiŋbe megeŋ bana kurkuŋgabe kawaŋ heŋ igineŋ paya hiyyeŋ. Munaŋgwaha ma tiyyeŋbe paya ma hiyyeŋ. 25 Al kurayiŋgeŋ ge po nurde hi al gobe Al Kuruŋya mahiriryeŋ. Munaŋ al kuramegen gar heŋya yiŋgeŋge ma nurde Al Kuruŋ niŋ po nurde hi al gobeyeŋya hugiŋeŋ hiriryeŋ. 26 Al kura ne niŋ meteŋteŋ hime yeŋ nurde hi albe merene po gama irdehiyeŋ. Irdeb ne heŋde gorbe meteŋ alne wor gorhiyeŋ. Adonebe ne niŋ meteŋ teŋ hiyeŋ al goyenturuŋ iryeŋ.

27 “Be, bener kandukŋeŋ wor po nurhem geb,daha yeweŋ? ‘Ado, ulner kanduk forok yeweŋtiya go faraŋ nurke ma keneŋ,’ ineŋ? Moŋ, nebekanduk goyen go po teweŋ yeŋ wamiriŋ geb.28 Ado, deŋgebe turŋuŋ yaŋ hewoŋ yeŋ nurdehime,” yiriŋ. Irkeb naŋkiŋde mat al melak kura,“Deŋnebe bikkeŋ turŋuŋ yaŋ irmiŋ, irde soptegwaha ireŋ,” gwahade forok yiriŋ. 29 Irkeb albuda gor hinhan go mere goyen nurdeb, “Dagamere tiya,” yamiŋ. Munaŋ kurabe, “Al Kuruŋyenmiyoŋ beleŋ mere ira,” yamiŋ. 30 Irkeb Yesu

beleŋ, “Mere forok yihi gabe deŋ ge teŋ forokyihi. Ne niŋ moŋ geb. 31 Be, Al Kuruŋ beleŋmegen niŋ alya bereya merem yaŋ yirtek nalubehaŋka gago. Irdeb megen gar niŋ doyaŋ alSatanbe takira timeke tareŋ miŋmoŋ heweŋ tiya.32 Goyenbe ne kuruse hende nade nisaŋ hekegab alya bereya megen haŋ kuruŋ gayen nigeŋhitte yawayeŋ,” yinyiŋ. 33 Gwaha yinyiŋ gobekamemata dahademat kamyeŋ goyen yikala yireyeŋbe gogo yinyiŋ. 34 Irkeb al buda gore, “NeŋbeMoseyen sabarebe Mesaiabe hugiŋeŋ hiyeŋ yekenurde hityen. Goyenbe dahade niŋgeb, ‘Al Ur-miŋbe he hende kamyeŋ,’ yeŋ ha? Al Urmiŋ gobeganuŋ?” yeŋ hitem po gusuŋaŋ iramiŋ. 35 IrkebYesube mel goya sobamde ma hiyeŋ goke mayamere mat wol heŋbe, “Hulsibe deŋya ulyaŋdema hiyeŋ. Niŋgeb hulsi hiya gayenter po kuŋhinayiŋ. Heŋ ga moŋ kidoma aw dureŋ tiyageb. Al kura kidoma bana kuŋ hiyeŋ al gobegor kuŋ hime yeŋ ma po nurdeya kuŋ hiyeŋ.36 Hulsi goyen deŋya hikeyabe yeŋ ge dufaytiŋtareŋ irnayiŋ. Gogab deŋbe hulsi bana heŋ mataigiŋ teŋ teŋ mar henayiŋ,” yinyiŋ. Be, Yesu gomeremiŋ pasi irdeb al buda go yubul teŋ kuŋbenennak yeŋ bana kuriŋ.

Yuda marbe Yesu pel irtek po hamiŋ37 Be, Yesube mata tiŋeŋ turŋuŋ yaŋ goyen

Yuda mar diliŋyaŋ wor po forok yirde hinhingega, yeŋ ge dufaymiŋ saŋiŋ ma irde hinhan.38 Go teŋ hinhan gobe Al Kuruŋyen mere basaŋal Aisaia beleŋ kame gwahade forok yiyyeŋ yeŋkayyiŋ goyen po forok yeŋ hinhan. Merebegahade:“Doyaŋ Al Kuruŋ, mere tagaltekeb ganuŋ beleŋ

fudinde yeŋ nurde haŋ? Hubu wor po!Irdeb ganuŋ mar hitte Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ

tareŋmiŋ goyen yikala yiryeŋ? Hubu worpo!” yitiŋ. Aisaia 53:1

39Niŋgeb Aisaia beleŋ yitiŋ gwahade goyen po,mel gobe dufaymiŋ yeŋ ge tareŋ ma po iramiŋ.Mel gote matamiŋ goke Aisaia beleŋ mere hoyaŋkura gahade kayyiŋ:40 “Yeŋ beleŋ mel gote diliŋbe titmiŋ yiryiŋ. Irde

biŋbe pet tiyyiŋ.Niŋgeb diliŋ gore epte ma naŋkennayiŋ.

Irde biŋ go gereŋ ma yeke epte ma bebaktinayiŋ.

Irde ne hitte mulgaŋ ma henayiŋ.

Page 151: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yon 12:41 148 Yon 13:17Moŋ manhan ne hitte mulgaŋ heke sope yirme-

woŋ,” yitiŋ. Aisaia6:10

41 Aisaiabe Al Kuruŋ beleŋ Yesu deŋem turŋuŋyaŋ irtiŋ goyen bikkeŋ keneŋbe yeŋ ge gogotagalyiŋ.

42 Be, al budam Yesu gwaha mat pel iramiŋgega, doyaŋmar budambe yeŋ ge dufaymiŋ saŋiŋiramiŋ. Goyenbe Farisi mar beleŋ nurdeb dakiratike gabu yamiŋde epte ma kutek yeŋ kafurahamiŋ. Goke teŋbe Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋiramiŋ goyen kawan ma tagalamiŋ. 43 Mel gobeal beleŋ turuŋ yird yird niŋ po amaŋeŋ nurdehaŋyen. Irde Al Kuruŋ beleŋ turuŋ yird yird niŋma nurde haŋyen geb, gogo kawanma tagalamiŋ.

44 Be, Yesu beleŋ kuware gahade tagalyiŋ: “Alkura ne niŋ dufaymiŋ saŋiŋ iryeŋbe ne niŋ poma dufaymiŋ tareŋ iryeŋ. Nad nerke wamiriŋ algoke manaŋ dufaymiŋ saŋiŋ iryeŋ. 45 Irde al kurane ninyeŋ al gobe ne po ma ninyeŋ. Nad nerkewamiriŋ al goyenwor kinyeŋ. 46Nebehulsimelakheŋ hi go gwahade goyenmelak hewe yeŋmegengar wamiriŋ. Gogab al kura ne niŋ dufaymiŋtareŋ iryeŋ gobe kidomare ma hiyeŋ.

47 “Al kura merene nurde ga biŋde ma kerdehiyeŋ al gobe ne beleŋ merem yaŋ ma ireŋ.Nebe megen niŋ alya bereya gayen merem yaŋyire yeŋ ma wamiriŋ. Al Kuruŋ hitte yumulgaŋtiye yeŋ wamiriŋ. 48 Gega ne harhok nuneŋmerene ma nurde haŋ mar goyen merem yaŋyiryeŋ albe hi. Niŋgeb nalu funaŋdebe meretagalde himyen gore wor po merem yaŋ yiryeŋ.49 Gwaha, nebe nigen dufayner ma mere teŋhime. Adone nad nerke wamiriŋ al goreb meregwahade tiyayiŋ, irde gwaha mat yawayiŋ goyennineŋ hiyen. 50Yeŋ beleŋ nineŋ hiyen mere gobeal beleŋ gama irdeb yeŋya hugiŋeŋ hinayiŋ yeŋnurdehime. Niŋgebmere teŋhimyen kuruŋ gabeNanne beleŋ gwaha yawayiŋ nineŋ hiyen gomuŋpo yeŋ himyen gogo,” yinyiŋ.

13Yesu beleŋ komatmiŋ yagot kahaŋ halde yunyiŋ

1 Be, gabu nalu kuruŋ Pasoba go gise gwahadehiriŋ. Irkeb Yesu go megeŋ ga tubul teŋ Naniŋhitte kuŋ kuŋ nalumiŋ forok yihi yeŋ nuryiŋ.Yeŋbe alya bereyamiŋ megen haŋ mar goyenbubulkuŋne wor po yeŋ nurde yuneŋbe igiŋ yeŋge teŋ kameŋ yeŋ nurde hinhin geb, dufaymiŋgoyen yikala yiryiŋ.

2 Be, wawuŋbanare niŋ biŋge nene hinhan.Irkeb Uŋgurabe Saimon Iskariot urmiŋ Yudasbeleŋ Yesu asogo haniŋde kiryeŋ yeŋ bikkeŋ biŋtiriŋ. 3 Yesube det kuruŋ gayen doyaŋ yird yirdtareŋ Naniŋ beleŋ untiŋ goyen nurde hinhin.Irde yeŋbe Al Kuruŋ hitte mat watiŋ, irde sopteyeŋ hitte mulgaŋ hiyyeŋ goyen wor nurde hin-hin. 4Niŋgeb biŋge nen hinhande mat huwardebuliŋhormiŋ hende niŋ goyen tugu teŋbe uliŋutma teŋ teŋde niŋ amil teŋ mal temdere gitiiryiŋ. 5 Gwaha teŋ gab koroŋde fe wogordebkomatmiŋ yagot kahaŋ halde yunyiŋ. Irdeb amilgore po fe goyen utma teŋ yunyiŋ.

6 Be, gwaha teŋ kuŋ kuŋbe Saimon Pita hittehiriŋ. Irkeb, “Doyaŋ Al Kuruŋ, ge gayenbe ka-haŋne haleŋ teŋ ha?” inyiŋ. 7 Irkeb wol heŋbe,“Mata tihim gote miŋ bebak ma taha. Goyenbekamebe bebak tiyayiŋ,” inyiŋ. 8 Irkeb Pita beleŋ,“Moŋ, kahaŋne epte ma halayiŋ geb,” inyiŋ.

Irkeb Yesu beleŋ wol heŋbe, “Kahaŋge mahaleŋbe epte ma meteŋne kuruŋ gote igineŋtawayiŋ,” inyiŋ. 9 Gwaha inkeb Pita go, “DoyaŋAl Kuruŋ, gwahade kenem kahaŋne po ma ha-layiŋ. Hanneya tonaŋneya manaŋ tumŋaŋ haldenunayiŋ,” inyiŋ. 10 Irkeb wol heŋbe, “Al fe gimtiŋgobe uliŋde tikiŋ miŋmoŋ geb, kahaŋ po haltekhi. Gwahade goyen po deŋbe bikkeŋ Al Kuruŋdiliŋde wukkeŋ haŋ. Goyenbe deŋ tumŋaŋ moŋgeb,” inyiŋ. 11 Al gore asogo haniŋde niryeŋ yeŋbikkeŋ nurde hinhin geb gogo, “Deŋ tumŋaŋbewukkeŋ haŋ gega, al uŋkureŋ po gabe gwahadema hi,” yinyiŋ.

12 Be, komatmiŋ yagot kahaŋ halde pasi irdebuliŋhormiŋ hende niŋ tugu titiŋ goyen sopte teŋhor irdeb mulgaŋ heŋ gasuŋmiŋde kuŋ kipiryiŋ.Irdeb, “Deŋ ge teŋ mata tihim gate miŋ bebaktahaŋ?” yeŋ gusuŋaŋ yiryiŋ. 13 Irdeb gahayinyiŋ: “Deŋ beleŋ Tisa nineŋ haŋyen, munaŋkurarebe Doyaŋ Al Kuruŋ nineŋ haŋyen. Nebeal gwahade geb, deŋ beleŋ gwaha nineŋ haŋ gobfudinde. 14 Niŋgeb gayenterbe Tisaya Doyaŋ AlKuruŋya nineŋ haŋyen gare kahaŋtiŋ halde dun-hem geb, deŋ wor kadom kahaŋ halde guneŋ teŋhinayiŋ. 15 Nebe mata gwaha teŋ hinayiŋ yeŋbegago dikala dirhem. Niŋgeb deŋ wor dindikeŋbekadtiŋyen meteŋ al yeŋ nurde kadom faraŋ gurdteŋ hinayiŋ. 16 Fudinde wor po dineŋ hime,meteŋ al kura doyaŋ almiŋ folek ma haŋ, irdemere basaŋ al gobe hulyaŋ iryeŋ al go folek mahaŋ. 17 Deŋbe saba gayen bebak tahaŋ. Niŋgeb

Page 152: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yon 13:18 149 Yon 14:7saba gayen gama irde mata teŋ hinayiŋbe Al Ku-ruŋ beleŋ guram dirde igiŋ igiŋ diryeŋ,” yinyiŋ.

18 Be, Yesu go sopte gaha yinyiŋ: “Nebe deŋtumŋaŋ goke ma yeŋ hime. Neb basiŋa yirmiriŋmar gobe nurde yuneŋ hime. Goyenbe mere AlKuruŋyen asaŋde katiŋ hi gobe forok po yiyyeŋ.Merebe gahade: ‘Al kura neya tumŋaŋ biŋgenereŋ al gore tigiri teŋ asogo niryeŋ,’ yitiŋ hi.19 Mata goyen forok ma yeŋ hikeya go wa gagodineŋ hime. Gogab mata go forok yekeb nebeMesaia yeŋ dufaytiŋ saŋiŋ irnayiŋ. 20 Fudindewor po dineŋ hime, al kura ne beleŋ al yadyermeke kunayiŋ mar gote saba fudinde yeŋnurnayiŋbe merene nurde haŋ yeŋ nurd yuneŋ.Irdeb al kuramerene fudinde yeŋnurnayiŋbenadnerke wamiriŋ al gote mere nurde haŋ yeŋ nurdyuneŋ,” yinyiŋ.

21 Be, gwaha yineŋ pasi heŋbe biŋde kan-dukŋeŋ wor po nurdeb kawan po, “Fudinde worpodineŋhime, kuratiŋ kura beleŋ pel nirde asogohaniŋde nereŋ tiya,” yinyiŋ. 22 Irkeb komatmiŋbeleŋ kukuwamŋeŋ nurdeb ganuŋ niŋ kura yihiyeŋ yiŋgeŋ uliŋ kadom geneŋ tiyamiŋ. 23 Be, ko-matmiŋ kura Yesu beleŋ bubulkuŋne wor po yeŋnurd uneŋ hiyen al gobe Yesu bindere gegelhekmat bulgaŋ yitiŋ hinhin. 24 Irkeb Saimon Pitabeleŋ al go haniŋ beleŋ po tuŋaŋ irdeb, “Ganuŋniŋ yeŋ ha yeŋ gusuŋaŋ ira,” inyiŋ. 25 Irkeb algore Yesu hinhin beleŋ ge tawuŋ heŋbe, “DoyaŋAl Kuruŋ, ganuŋ niŋ yeŋ ha?” inyiŋ. 26 Irkeb Yesubeleŋ wol heŋbe, “Al gobe beret parwek gayenkoroŋ bana fe uliŋ irde ga uneŋ al goyen,” inyiŋ.Irdeb beret parwek go teŋ koroŋ bana fe uliŋ irdeSaimon Iskariot urmiŋ Yudas unyiŋ. 27 Be, Yudasgo beret go tekeb goyare po Satan beleŋ ketaluryiŋ. Irkeb Yesu beleŋ, “Mata kura tiyeŋ teŋ hagobe araŋeŋ po tiyayiŋ,” inyiŋ. 28Goyenbe yeŋyagor biŋge nene hinhanmar gorebmiŋ daniŋ Yesubeleŋ Yudas gwaha ina yeŋ bebak ma tiyamiŋ.29 Yudasbe mel gote hora doyaŋ irde hinhin algeb, al kurabe Yesu beleŋ Pasoba biŋge damu teŋteŋ goke ineŋ hi yeŋ nuramiŋ. Kurabe hora teŋ albuniŋeŋ yuneŋ yuneŋ niŋ ineŋ hi yeŋ nuramiŋ.30 Be, Yudas go beret teŋbe goyare po kat siŋarekuriŋ. Gobe wawuŋde tiyyiŋ.

Yesu beleŋ saba tareŋ gergeŋ goyen komatmiŋyunyiŋ

31Be, Yudas go kukeb Yesu beleŋ, “Be, haŋkabene Al Urmiŋ gayen deŋe turŋuŋ yaŋ goyen tetekhihim. Irde ne beleŋ mata tiyeŋ goreb Al Kuruŋ

deŋe turŋuŋ yaŋ tiyyeŋ. 32 Niŋgeb Al Kuruŋbeleŋ ne hitte mat deŋe turŋuŋ yaŋ tiyyeŋbe yeŋbeleŋ wor yiŋgeŋ hitte mat deŋne turuŋ iryeŋ.Irdeb araŋ po iryeŋ. 33 Diriŋne yago, nebe deŋyasobamde ma hitek geb. Deŋbe ne niŋ naŋken-nayiŋ gega, Yuda mar yinmiŋ gwahade goyenpo, ne kweŋde gorbe deŋ epte ma kunayiŋ dineŋhime gago. 34 Nebe saba gergeŋ kura gago direŋtihim: kadtiŋ ge amaŋeŋ nurd guneŋ teŋ hinayiŋ.Ne beleŋ deŋ ge amaŋeŋ nurde himyen gwahadegoyen po, deŋ wor ditiŋ ge kadom amaŋeŋ nurdguneŋ teŋ hinayiŋ. 35 Gwahade kadtiŋya kadomamaŋeŋ nurd guneŋ teŋ hinayiŋbe al hoyaŋ ku-ruŋ gore deneŋbenere komatne yeŋnurde duneŋhinayiŋ geb,” yinyiŋ.

36 Gwaha yinkeb Pita beleŋ, “Doyaŋ Al Kuruŋ,gebe dare kwayiŋ?” ineŋ gusuŋaŋ iryiŋ. IrkebYesu beleŋ wol heŋbe, “Haŋka wor pobe kweŋdegor epte ma kwayiŋ. Gega kamebe igiŋ kwayiŋ,”inyiŋ. 37 Irkeb Pita beleŋ, “Doyaŋ Al Kuruŋ,dahade niŋgeb haŋka gayen eptema gama gireŋ?Nebe ge niŋ teŋ igiŋ kameŋ,” inyiŋ. 38 Irkebwol heŋbe, “Ge gayen fudinde wor po ne niŋteŋ igiŋ kamayiŋ? Fudinde wor po ginhem.Haŋka wawuŋ tatirok mere ma tikeya wawuŋkarwore ne niŋ yeŋ, ‘Al gobma nurde uneŋ hime,’yawayiŋ,” inyiŋ.

14Yesu beleŋ komatmiŋ saŋiŋ yiryiŋ

1 Be, Yesu go sopte po, “Ne dubul teŋ kweŋgoke kandukŋeŋ ma nurnayiŋ. Al Kuruŋ niŋhekkeŋ nurde hinayiŋ. Irdeb ne niŋ wor hekkeŋnurde hinayiŋ. 2Nanner yarebe heŋ heŋ gasuŋbebudam haŋ. Niŋgeb gor kuŋ gasuŋtiŋ sope yireŋtihim. Gasuŋ go budam moŋ manhan gwahademadinmewoŋ. 3Kuŋgasuŋtiŋ sope yirde ep irdebmulgaŋ heŋ waŋ ne heŋde gor dukeŋ. Gogabdeŋ manaŋ ne heŋde gor hinayiŋ. 4 Deŋbe nekweŋ teŋ himere gor kuŋ kuŋ beleŋbe nurdehaŋ gogo,” yinyiŋ. 5 Irkeb Tomas beleŋ, “DoyaŋAl Kuruŋ, neŋbe gor kweŋ taha yeŋ ma nurdehite. Niŋgeb beleŋ gob daha mat nurtek?” inyiŋ.6 Irkeb wol heŋbe, “Nebe Al Kuruŋ hitte kuŋ kuŋbeleŋ. Irde nebe mere fudinde gote miŋ al, irdeAl Kuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ gote miŋ al worpo. Niŋgeb ne miŋmoŋbe al kura Adone hitteepte ma kunayiŋ. 7 Deŋbe ne gayen keŋkelanurde nuneŋ haŋyen manhan Adone wor nurdunwoŋ. Goyenbe gayenter matbe ne gayen nurd

Page 153: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yon 14:8 150 Yon 14:31nuneŋ haŋ geb, Adone wor nurde uneŋ hinayiŋ.Goke teŋ deŋbe bikkeŋ nurd uneŋ haŋ yeŋ nurdehime.” yinyiŋ.

8 Irkeb Filip beleŋ, “Doyaŋ Al Kuruŋ, Nanakedikala dira. Dikala dirke keneŋbe ep gogo yeŋnurtek,” inyiŋ. 9 Irkeb wol heŋbe, “Filip, nebedeŋya ulyaŋde hityen gega, ma po nurd nuneŋha? Al kura ne neneŋ hiyen al gobe Nannemanaŋ keneŋ hiyen. Niŋgeb dahade geb, ‘Adodikala dira,’ nineŋ ha? 10 Nebe Nanneya hirekebNannebe neya har gobe fudinde yeŋ ma nurdeha? Ne beleŋ mere dirde himyen gobe dufaynerma dineŋ himyen. Meteŋ teŋ himyen kuruŋ gobeAdone, ne hitte hi gotemeteŋ geb, yeŋ beleŋneyaheŋ meteŋmiŋ teŋ hiyen. 11 Nebe Nanneya har,irde Nannebe neya har yemeke goke fudinde yeŋnurnayiŋ. Munaŋ gwaha ma teŋbe mata tiŋeŋturŋuŋ yaŋ wor po forok yirmeke yeneŋ haŋyengoke nurde gabmere teŋ hime gayen fudinde yeŋnurnayiŋ. 12 Fudinde wor po dineŋ hime, al kurane niŋ dufaymiŋ tareŋ iryeŋbe ne beleŋ mataforok yirde himyen goyen yeŋ wor forok yirdehiyeŋ. Irde nebe Nanne hitte kweŋ geb, al gobene beleŋ mata teŋ himyen gote folek wor po teŋhiyeŋ. 13 Irdeb deŋner* det kura niŋ gusuŋaŋhekeb ne beleŋ wol heŋ duneŋ. Gogab AdonebeUrmiŋ ne gayen hitte mat deŋem turŋuŋ yaŋhiyyeŋ. 14 Deŋbe det kura niŋ nurdeb ne deŋnerpo gusuŋaŋ nirnayiŋ. Irkeb det goke nurnayiŋgoyen duneŋ.

15 “Be, deŋbe ne niŋ amaŋeŋ nurnayiŋbe nebeleŋmata gwaha gwaha tinaŋ dineŋ hime goyengama irde teŋ hinayiŋ. 16 Ne beleŋ Nannegusuŋaŋ irmekeb Faraŋ Al hoyaŋ dunyeŋ. Irkebyeŋbe deŋya hugiŋeŋ hinayiŋ. 17 Yeŋbe HoliSpirit. Yende merebe fudinde wor po. Gegamegen niŋ alya bereyabe epte ma kennayiŋ, irdema nurd uneŋ haŋ geb, meremiŋ fudinde yeŋ manurnayiŋ. Goyenpoga deŋbe yeŋya hinayiŋ, irdeyeŋbe deŋ bana hiyeŋ geb, nurd uneŋ hinayiŋ.18 Nebe kweŋ gega, kagew yara ma dubul tiyeŋ.Deŋ hitte sopte mulgaŋ heŋ wayeŋ. 19 Heŋ gamoŋmegen haŋmar garema nennayiŋ. Goyenbedeŋbe nennayiŋ. Irde nebe kameŋ gega, soptehuwardeb heŋ geb, deŋ wor gwahade po hinayiŋ.20 Gwaha tiyeŋ nalu goyen wakeb Nanneya hargoyen bebak tinayiŋ. Irde deŋya hite gwahadepo, deŋ wor neya haŋ goyen bebak tinayiŋ. 21 Al

kura sabane nurde gama irde hi al gobe ne niŋamaŋeŋ nurde hi. Irde ne niŋ amaŋeŋ nurde hial gobe Adone beleŋ yeŋ goyen bubulkuŋne worpo yeŋ nurde uneŋ hi. Irde ne wor yeŋ goyengwahade po nurde uneŋbe nebe al gwahade yeŋnigeŋ ikala ireŋ,” yinyiŋ. 22 Irkeb Yudas beleŋ,“Goyenbe, Doyaŋ Al Kuruŋ, dahade geb neŋ hittepo nebe al gwahade yeŋ dikala dirdeb megen niŋmarbe gigeŋ ma yikala yirayiŋ?” inyiŋ. Yudasgobe Yudas Iskariot moŋ, al hoyaŋ po. 23 Be,Yudas gore gwaha inkeb Yesu beleŋ wol heŋbe,“Al kura ne niŋ amaŋeŋ nurde haŋ marbe sabanegama irnayiŋ. Irkeb Nanne beleŋ bubulkuŋnewor po yeŋ nurd yunyeŋ. Irdeb neya Nanneyatumŋaŋ yeŋ hitte kuŋbe yeŋya hitek. 24Munaŋ alkura ne niŋ amaŋeŋ ma nurde haŋ marbe sabanema gama irnayiŋ. Mere deŋ beleŋ nurde haŋ gabebener niŋmoŋ, Nanne nad nerke wamiriŋ al gotemere geb.

25 “Mere dirde hime kuruŋ gabe tumŋaŋ heŋyagago momoŋ dirde hime. 26Goyenbe kame FaraŋAl, Holi Spirit goyen Al Kuruŋ beleŋ teŋ kerkekateŋ gasuŋne tiyyeŋ. Irdeb deŋ nurtekmere ku-ruŋ goyen yeŋ beleŋ gab saba dirde hiyeŋ. Irde nebeleŋ det momoŋ dirde himyen kuruŋ goyen worbebak dirde hiyeŋ. 27 Al biŋ kamke igiŋ heŋ heŋmata goyen deŋ hitte tubul tihim. Al biŋ kamkeheŋ heŋ gobe nigen goyen duneŋ. Nebe megenniŋmar beleŋ duneŋ haŋyen gwahadema duneŋ.Niŋgeb kame mata forok yiyyeŋ goke kandukŋeŋma nurnayiŋ, irde kafura ma henayiŋ. 28 Nebekweŋ, irdeb sopte mulgaŋ heŋ deŋ hitte wayeŋyeŋ himeke nuraŋ. Niŋgeb ne niŋ amaŋeŋ nurdehaŋmanhanNanneb ne folek go hitte kweŋ tihimgoke amaŋ hewoŋ. 29 Haŋka gago mata go forokma yeŋ hikeya goke dinhem. Gogab mata goforok yeke keneŋbe fudinde yeŋ dufaytiŋ tareŋirnayiŋ. 30Megen gar niŋ doyaŋ al Satanbewayeŋtiya. Niŋgeb sobamde ma heŋ mere direŋ geb.Goyenbe Satanbe saŋiŋmiŋdebe epte ma dahawet kura niryeŋ. 31 Gega nebe Nanneŋ amaŋeŋnurde uneŋ hime geb, yeŋ beleŋ gwaha gwahatiyayiŋ ninyiŋ goyen po tiyeŋ. Gogab al beleŋ negayen yeŋbe al gwahade yeŋ bebak tinayiŋ. Be,wake gasuŋ ga tubul teŋ kuniŋ,” yinyiŋ.

15Yesube wain he, irde yende alya bereyabe gote

* 14:13: “Deŋner” gabe duliŋ Yesu deŋe urde gusuŋaŋ ird ird niŋ ma yeŋ hi. Neŋbe Yesuyen alya bereya niŋgeb, yeŋya awalikdeheŋya gusuŋaŋ heŋ heŋ niŋ yeŋ hi.

Page 154: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yon 15:1 151 Yon 15:26haniŋ

1 Be, Yesu go sopte gaha yinyiŋ: “Nebe wainhe fudinde wor po. Munaŋ Nannebe wain meteŋgote miŋ al. 2 Yeŋbe wain haniŋ kura ne hittemat kutiŋ goyen igineŋ ma heŋ hitiŋbe waldeyemeyde hiyen. Munaŋ wain haniŋ igineŋ heŋhitiŋ gobe sopte igineŋ kuruŋ po ferde hiyeŋyeŋ haniŋ sope yirde hiyen. 3 Deŋbe saba dirdehimyen goreb bikkeŋ po he haniŋ haraŋ hitiŋgwahade goyen dirtiŋ haŋ. 4Niŋgeb deŋbe neyapo hinayiŋ. Irkeb ne gayen deŋya heŋ. He haniŋkura pigiŋde basaŋ ma hitiŋ hiyeŋbe yiŋgeŋ eptema igineŋ hiyyeŋ. Gwahade goyen po, neya mahinayiŋbe, mata igiŋ kura ma forok yirnayiŋ.

5 “Nebewainhe, irde deŋbe gote haniŋ. Niŋgebal kura neya hike nebe yeŋya heŋ al gobe goteigineŋ, mata igiŋ igiŋ budam forok yirde hiyeŋ.Munaŋ neya ma heŋ hoyaŋ muŋ po pat yitiŋhiyeŋbe mata igiŋ kura ma po teŋ hiyeŋ. 6 Alkura neya ma hi al gobe he haniŋ kura waldetemeyke kamtiŋ hiyeŋ go gwahade hi. He haniŋgwahade gobe yade kakde yemeyke humga kuŋhaŋyen. 7 Munaŋ deŋ gayen neya hinayiŋ, irdemerene manaŋ deŋ bana hiyeŋbe det kura niŋnurde gusuŋaŋ henayiŋ. Irdeb det gobe yadehinayiŋ. 8 Gwaha teŋbe mata igiŋ igiŋ kuruŋforok yirdehikeb goreNanner deŋebe turŋuŋyaŋheŋ hiyeŋ. Gwaha teŋ hinayiŋ gabe al hoyaŋbeleŋ nere komat yeŋ deneŋ hinayiŋ.

9 “Be, Nanne beleŋ ne gayen bubulkuŋne worpo yeŋ nurde nuneŋ hiyen gwahade po, ne wordeŋ gayen bubulkuŋne wor po yeŋ nurde duneŋhime. Niŋgeb deŋ ge amaŋeŋ nurde duneŋ himebana goŋ heŋ mata teŋ hinayiŋ. 10 Nebe Adonersaba gama irde himekeb ne gayen bubulkuŋnewor po yeŋ nurd nuneŋ hiyen bana goŋ hime.Gwahade goyen po, deŋ beleŋ wor sabane gamairnayiŋbe deŋ gayen bubulkuŋne wor po yeŋnurde duneŋ heŋ goyen bana hinayiŋ. 11 Meregamomoŋ dirde hime gabe amaŋ dufaynemanaŋhime gwahade goyen po, deŋ wor gotiŋ yaŋhinayiŋ, irde amaŋ dufaytiŋ goyen kuruŋ wor pohewoŋ yeŋ gago momoŋ dirde hime. 12 Sabanebegahade: ne beleŋ deŋ gayen bubulkuŋne worpo yeŋ nurd duneŋ himyen gwahade goyen po,deŋ wor kadtiŋ yago niŋ amaŋeŋ nurd guneŋ teŋhinayiŋ. 13 Niŋgeb kadtiŋ ge amaŋeŋ nurd nurdmata fudinde wor pobe kadtiŋ ge nurde faraŋyurde kamnayiŋ gogo. 14 Deŋbe sabane gamairde hinayiŋbe duwanne yago wor po henayiŋ.

15Meteŋ albe doyaŋ almiŋ beleŋ meteŋ daha teŋhi goyen ma nurde hi. Goyenbe deŋbe nurde haŋgeb, meteŋ marne ma dineŋ. Gwaha dintiŋeŋbeduwanne yago dineŋ. Nebe Al Kuruŋ beleŋ sabanirtiŋ kuruŋ goyen momoŋ dirde himyen geb,gogo duwanne yago dineŋ hime. 16 Deŋ beleŋbasiŋama niramiŋ. Gwaha nirtiŋeŋbe kuŋ igineŋhugiŋeŋhitekmata igiŋ goyen forok yirnayiŋ yeŋbasiŋa dirmiriŋ. Gwaha teŋ heŋyabe ne deŋnerdet kuraŋ gusuŋaŋhekeb, Nanne beleŋ igiŋ ala podunyeŋ. 17Niŋgeb kadtiŋ ge kadom amaŋeŋ nurdguneŋ teŋ hinayiŋ. Sabanebe gago geb,” yinyiŋ.

Megen niŋ marbe Yesuyen komatmiŋ haram yirdehinayiŋ

18 Be, Yesu go sopte po gaha yinyiŋ: “Megenniŋ mar beleŋ haram dirkebe, ‘Neŋ gago po madirhaŋ. Doyaŋ alniniŋ wa haram iramiŋ go,’ yeŋnurde hinayiŋ. 19Deŋbe megen niŋ mar manhanmegen niŋ mar beleŋ awalik igiŋ igiŋ po dirdehiwoŋ. Gega deŋbe megen niŋ mar bana matbasiŋa dirmiriŋ geb, deŋbe megen niŋ mar moŋ.Goke teŋbe megen niŋ mar beleŋ deŋ gayen igiŋma nurd duneŋ haŋ gogo. 20 Ne beleŋ, ‘Meteŋalbe doyaŋ almiŋ epte ma fole iryeŋ,’ dinmiŋgobebitiŋ sirmayiyyeŋ. Niŋgebdinmiŋ gwahadepo, mel gore ne buluŋ buluŋ nirnayiŋbe deŋ worbuluŋ buluŋ gwahade po dirnayiŋ. Munaŋ melgore sabane nurde gama irnayiŋbe dende sabaniŋ wor gwahade po tinayiŋ. 21 Mel gobe nadnerke wamiriŋ al goyen ma nurde uneŋ haŋ geb,ne niŋ igiŋ ma nurdeb deŋ manaŋ buluŋ buluŋdirnayiŋ. 22 Ne beleŋ waŋ saba ma yirmiŋ man-hanmata buluŋmiŋmoŋ hiwoŋ. Goyenbe newaŋsaba yirmiŋ geb, epte ma neŋbemata buluŋniniŋmiŋmoŋ yetek haŋ. 23 Al kura buluŋeŋ wor ponurd uneŋ hi al gobe Adone wor buluŋeŋ wor ponurd uneŋ hi. 24Ne beleŋ mata tiŋeŋ turŋuŋ yaŋwor po al kura beleŋ epte ma forok yirtek goyenmel gote diliŋ mar ma forok yirmiŋ manhanmata tiŋeŋ ne beleŋ yirmiŋ go pel iraŋ gote matabuluŋmiŋyaŋmahiwoŋ. Goyenbemel gobematatiŋeŋ goyen yenaŋ gega, neya Adoneya tumŋaŋbuluŋeŋ wor po nurd duneŋ haŋ. 25 Goyenbemata gwaha teŋ haŋ gobe yende sabare Mosebeleŋ, ‘Mel gobe miŋ miŋmoŋ buluŋ nurd nuneŋhaŋ,’ gwahade kayyiŋ goyen go po teŋ haŋ.

26 “Be, Faraŋ durd durd Albe wayyeŋ. YeŋbeHoli Spirit, meremiŋbe fudinde wor po, irdeAdone hittemat wayyeŋ. Ne beleŋ Al Kuruŋ hittemat teŋ kermeke waŋbe ne niŋ momoŋ dirde

Page 155: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yon 15:27 152 Yon 16:25hiyeŋ. 27 Irkeb deŋ wor ne niŋ al momoŋ yirdehinayiŋ. Deŋbe meteŋ miŋ urmiriŋde mat poneya hityen geb, deŋ wor gwaha tinayiŋ,” yinyiŋ.

161 Be, Yesu go sopte gaha yinyiŋ: “Mere dirhem

kuruŋ gabe dufaytiŋ ne niŋ tareŋ irtiŋ goyenyubul ma tinayiŋ yeŋbe gago dinhem. 2 Be,Yuda mar beleŋ yende gabu yare dakira tike eptema kunayiŋ. Fudinde, al kurabe Al Kuruŋ niŋkeŋkela meteŋ tihit yeŋbe mudunke kamnayiŋnalu goyen forok yiyyeŋ. 3 Go mar gobe neyaNanneya ma nurde duneŋ haŋ geb, mata gogoteŋ hinayiŋ. 4Nebe naŋa hakot po momoŋ dirdehime gago. Gogab nalu goyen forok yekeb bikkeŋhayhay diryiŋ go gago forok yeŋ haŋ yeŋ bitiŋbak yenayiŋ. Haŋkapyabe tumŋaŋ hinhet geb,momoŋ ma dirmiriŋ,” yinyiŋ.

Holi Spirityen meteŋ5 Be, Yesu go sopte gaha yinyiŋ: “Haŋk-

abe nad nerke wamiriŋ al hitte kweŋ tihim.Goyenbe deŋ gayen al kura beleŋ, ‘Dare kweŋ teŋha?’ yeŋ gusuŋaŋ ma nirhaŋ. 6 Mere dirhemgarebe buniŋeŋ dufay beleŋ po dukdawaŋ dira.7Goyenbe fudinde wor po dineŋ hime, deŋ gayenigiŋ hewoŋ yeŋ nurdeb gago kweŋ tihim. Nema kweŋbe Faraŋ Durd Durd Al go deŋ hittema wayyeŋ. Gega ne kweŋ gab Faraŋ DurdDurd Al go teŋ kermeke wayyeŋ. 8 Yeŋ beleŋwaŋbe megen haŋ marbe mata buluŋ miŋyaŋgoyen yikala yirkeb yeneŋ bebak teŋ hinayiŋ.Irde damiŋbe Al Kuruŋ diliŋde mata huwak, irdekame Al Kuruŋ beleŋ merem yaŋ yiryeŋ gokewor momoŋ yirde hiyeŋ. 9Mata buluŋmiŋbe neniŋ dufaymiŋ saŋiŋ ma irde haŋ gogo yeŋ yikalayiryeŋ. 10 Nebe kameŋ, irde huwareŋ, irdeb AlKuruŋ hitte hurkumeke al kura ma nennayiŋ.Mata kuruŋ go tiyeŋ gote miŋ goyen Faraŋ Albeleŋ yikala yirkeb Al Kuruŋbe huwak yeŋ be-bak tinayiŋ. 11 Irde megen niŋ marte doyaŋ alSatanbe bikkeŋ Al Kuruŋ beleŋ merem yaŋ iryiŋgeb, kamemegen niŋ alya bereya tumŋaŋmeremyaŋ yiryeŋ goyen yikala yiryeŋ.

12 “Be, nebe det budam wor po momoŋ dirtekhaŋ gega, deŋbe epte ma merene tumŋaŋ be-bak tinayiŋ. Niŋgeb tumŋaŋ ma momoŋ direŋ.13 Goyenbe Holi Spirit, mere fudinde po yeŋ hial gore waŋ gab mata fudinde teŋ teŋ belŋeŋkuruŋ go dikala diryeŋ. Yeŋbe yiŋgeŋde dufaydema mere tiyyeŋ. Al Kuruŋ beleŋ mere momoŋ

irke go po momoŋ diryeŋ. Irde mata kame forokyetek goyen manaŋ momoŋ diryeŋ. 14Merenebeyeŋ beleŋ gab basaŋ heŋ momoŋ dirde hiyeŋ.Gwaha matbe deŋne turŋuŋ yaŋ irde hiyeŋ. 15AlKuruŋyen dawet kuruŋ gobe tumŋaŋ nigen ala.Gwahade gebHoli Spirit beleŋ detne kuruŋ goyendikala dirde hiyeŋ yihim gogo,” yinyiŋ.

Yesu niŋ biŋ misiŋ nurnayiŋ gega, kamebe amaŋhenayiŋ

16 Be, Yesube sopte po yiriŋ. “Muŋ kura heŋbema nennayiŋ gega, gor mat hitŋeŋ teŋbe soptenennayiŋ,” yinyiŋ. 17 Irkeb komatmiŋ yago kurabeleŋ, “Daha yihim yeŋbe, ‘Muŋ kura heŋbe manennayiŋ gega, gor mat hitŋeŋ teŋbe sopte nen-nayiŋ,’ yeŋ hi? Irde, ‘Nanne hitte kweŋ tihim,’yeŋ hi?” yeŋ kadom gusuŋaŋ gird tiyamiŋ. 18Melgobe goke gusuŋaŋ po heŋ heŋbe, “Yeŋ beleŋ,‘Muŋ kura heŋbe,’ gwaha yeŋ hi gobe daniŋ worpo yeŋ yeŋ hi? Neŋbe gwaha yeŋ hi yeŋ bininiŋbakma yeŋ hi,” yeŋ kadomgusuŋaŋ gird tiyamiŋ.

19 Be, Yesu go mere tiyyiŋ goke komatmiŋyago beleŋ gusuŋaŋ irtek heke yeneŋbe, “Deŋgayen ne beleŋ, ‘Muŋ kura heŋbe ma nennayiŋgega, gor mat muŋ kura hitŋeŋ teŋbe nennayiŋ,’yihim goke gusuŋaŋ nirniŋ teŋ haŋ? 20 Fudindewor po dineŋ hime, megen niŋ marbe ne kameŋgoke amaŋ hekeb deŋbe ne niŋ buniŋeŋ nurdeesinayiŋ. Fudinde, deŋ beleŋ ne kammeke gokekandukŋeŋ nurnayiŋ. Goyenbe kamebe amaŋhenayiŋ. 21 Bere kura diriŋ kawaŋ kertek na-lumiŋ forok yekeb diriŋ kawaŋ kere yeŋbe uliŋmisiŋ kuruŋ katyeŋ. Goyenbe diriŋmiŋ go kawaŋhekeb goke amaŋeŋ nurdeb uliŋ misiŋ katyeŋgoke biŋ sir yiyyeŋ. 22 Niŋgeb gwahade po deŋwor haŋka gabe kandukŋeŋ nurde haŋ. Gegasopte waŋ denmekeb goyenter mat amaŋ wor poheŋ hinayiŋ. Irkeb al kura beleŋ amaŋtiŋ goyenepte ma goraŋ diryeŋ. 23 Goyenterbe det kuraniŋ ne ma gusuŋaŋ nirnayiŋ. Fudinde wor podineŋ hime, deŋner det kura niŋ Nanne gusuŋaŋirnayiŋ kuruŋ gobe dunyeŋ. 24Meheŋde ne gamaniramiŋde mat waŋ waŋ haŋkabe ne deŋner detkura niŋ ma gusuŋaŋ irde haŋyen. Goyenbehaŋka matbe ne deŋner gusuŋaŋ irde hinayiŋ.Irkeb det niŋ gusuŋaŋ irde hinayiŋ kuruŋ goyenduneŋ hiyeŋ. Irkeb goke amaŋeŋ wor po nurdehinayiŋ.

25 “Nebe maya mere mat mere dirde himyen.Goyenbe nalu kura forok yekeb sopte ma mayamere mat mere dirde heŋ. Nanneŋbe kawan

Page 156: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yon 16:26-27 153 Yon 17:16po mere dirde heŋ. 26-27 Al Kuruŋbe deŋ gayenbubulkuŋne wor po yeŋ nurde duneŋ hi. Niŋgebgo nalurebe ne deŋner dindikeŋ gusuŋaŋ irdehinayiŋ. Ne beleŋ po deŋ ge teŋ Nanne gusuŋaŋireŋma dineŋ hime. Deŋbe ne niŋ amaŋeŋ nurdehaŋyen, irdeb nebe Al Kuruŋ hitte mat wamiriŋgoyen fudinde yeŋ nurde haŋyen geb, Adonebeleŋ deŋ gayen bubulkuŋne wor po yeŋ nurdduneŋ hi geb, gago dineŋ hime. 28 Nebe Adonehitte mat megen gar wamiriŋ. Irdeb haŋka gabmegeŋ ga tubul teŋ Nanne hitte mulgaŋ heweŋtihim,” yinyiŋ.

29 Irkeb komatmiŋ beleŋbe, “Be, mere dirhagabe ufurkuŋ mat ma dirde mere keŋkelak podirha. 30 Gebe det kuruŋ ga nurde ha geb, alkura beleŋ dufay guntekmoŋ yeŋ genhet. Niŋgebgebe Al Kuruŋ hitte mat wayariŋ goyen fudindeyeŋ nurde hite,” inamiŋ. 31 Irkeb Yesu beleŋ wolheŋbe, “Be, haŋka gab dufaytiŋ tareŋ irhet ya-haŋ. Gega keŋkela heŋ ga hinayiŋ! 32 Deŋ gayenburgagaw kertek nalu forok yeweŋ tiya geb. Gonalu gobe gago bikkeŋ forok yihi. Irkeb nubulteŋ burgagaw kerde tiyuŋtiŋyaŋ tiyuŋtiŋyaŋ ku-nayiŋ. Goyenbe nebe nuŋkureŋ ma hime, Nan-neya tumŋaŋ har. 33 Mere gabe neya heŋ bitiŋkamke igiŋ hinayiŋ yeŋbe gago momoŋ dirhem.Megen garbe kanduk yeneŋ hinayiŋ. Goyenbe nebeleŋ megen niŋ tareŋ go fole irmiŋ geb, kandukgoke yul ma yenayiŋ, saŋiŋ po heŋ hinayiŋ,”yinyiŋ.

17Yesu beleŋ komatmiŋ ge teŋ Al Kuruŋ gusuŋaŋ

iryiŋ1 Be, Yesu go gwaha yineŋbe kotaŋ kaŋ Al

Kuruŋ gaha inyiŋ:“Ado, nalube gago forok yihi. Urge deŋem

turŋuŋyaŋgoyenkawan irayiŋ. GogabneUrgegare wor deŋge turŋuŋ yaŋ goyen kawan ireŋ.2Ge beleŋ megen niŋ alya bereya kuruŋ gayendoyaŋ yird yird tareŋ gobe ne nunariŋ. Gogabalya bereya ne nunariŋ goyen geya hugiŋeŋheŋ heŋ goyen yuneŋ. 3 Geya hugiŋ heŋheŋ gote beleŋbe gahade: al beleŋ Al Kuruŋfudindebe ge guŋkureŋ po ha yeŋ nurd guneŋhaŋ, irde ne Yesu Kristu gayen ge beleŋ nadnerke wamiriŋ yeŋ nurd nuneŋ haŋ gobe geyahugiŋeŋ heŋ heŋ gote beleŋ. 4Nebemegen garmeteŋ nunariŋ gobe pasi irmiŋ. Gwaha matbesaŋiŋge turŋuŋ yaŋ goyen al yikala yirmiŋ.5 Niŋgeb, Ado, haŋkabe ge hitte kweŋ tihim

geb, megeŋ ga ma forok yiriŋya geya heŋyasaŋiŋne turŋuŋ yaŋhinhemgwahade goyenponirayiŋ.

6 “Be, nebe megen niŋ mar hitte mat alyabereya basiŋa yirde nunariŋ mar goyen hittegebe al gwahade yeŋ kawan po yikala yirdehimyen. Mel gobe gere. Ge beleŋ ne nunkebmerege momoŋ yirmeke nurdeb gama irdehaŋyen. 7 Gayenterbe det kuruŋ ge beleŋnunariŋ gobe ge hitte mat po watiŋ yeŋ nurdehaŋ. 8Ge beleŋ mere gwahade yinayiŋ ninariŋgoyen yinmekeb fudinde yeŋ nurde haŋ. Irdebnebe ge hitte mat wamiriŋ gobe fudinde worpo yeŋ nurde haŋ. Mel gabe ge beleŋ nad nerkewamiriŋ goyen wor fudinde yeŋ nurde haŋ.

9 “Nebe mel gayen faraŋ yurayiŋ yeŋgusuŋaŋ girde hime. Megen niŋ mar gokema gusuŋaŋ girde hime. Ge beleŋ ne nunariŋmar gobe gere niŋgeb, yeŋ ge po teŋ gusuŋaŋgirde hime. 10 Nere alya bereya kuruŋ gobegere, irde gere alya bereya kuruŋ go wor nere.Niŋgeb mel gare deŋne turŋuŋ yaŋ wor pogoyen kawan irde haŋyen. 11 Nebe megen garma heŋ tihim, ge hitte hurkeŋ. Goyenbe melgabe megen gar hinayiŋ. Ado, gebe al wukkeŋwor po, mata buluŋgem moŋ. Gebe tareŋgeyaŋ, irde tareŋge goyen ne nunariŋ. Niŋgebsaŋiŋger mel ga doyaŋ yirde hike al buluŋbeleŋ epte ma buluŋ yirnayiŋ. Gogab geyaneya uŋkureŋ har gwahade goyen po, yeŋ worawalikde po hinayiŋ. 12Neb mel gaya tumŋaŋheŋyabe tareŋ nunariŋ gore po doyaŋ yirdepetpet yirde himekeb igiŋ hinhan. Irdeb alkura ma timiymiŋ. Goyenpoga al kura bikkeŋgwaha tiyyeŋ yeŋ asaŋger katiŋ goyen fudindeforok yeŋ yeŋ ge teŋbe al uŋkureŋ po gamabokhiyuŋ.

13 “Be, gabe ge hitte hurkutek heŋ hime.Goyenbe amaŋ heŋ himyen gwahade po melgayen wor amaŋ heŋya hiwoŋ yeŋ mere kuruŋgago girhem. 14 Mel gabe merege momoŋyirmeke gama irde haŋyen. Irkeb megen niŋmar beleŋ haram yirde haŋyen. Gobe nebmegen niŋ al moŋ gwahade goyen po, yeŋwor megen niŋ al moŋ geb, gogo haram yirdehaŋyen. 15 Goyenbe mel gayen megen garmat yade siŋa yirke kanduk kura ma yeneŋhinayiŋ yeŋma gineŋ hime. Gwaha titŋeŋbe albuluŋ beleŋ buluŋ yird yird niŋ pet pet yirdehayiŋ yeŋ gusuŋaŋ girde hime. 16Nebe megenniŋ moŋ gwahade goyen po, mel gayen wor

Page 157: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yon 17:17 154 Yon 18:12megen niŋ mar moŋ. 17Meregebe fudinde worpo. Niŋgeb mereger mel ga saba yirke delgerwukkeŋ henayiŋ. 18Ge beleŋ nad nerke megengar wamiriŋ gwahade goyen po, ne beleŋ wormel gayen yad yermeke megen niŋ alya bereyahitte kunayiŋ. 19 Nebe mel gayen manaŋ gerekudiŋeŋwor po henayiŋ yeŋ nurdeb yeŋ ge teŋnigeŋ gayenwa guneŋbe gigen kudiŋeŋwor pohitiŋ hime.

20 “Be, gusuŋaŋ girde hime gabemel gake pomoŋ. Kame mel gare mere tagalke meremiŋnurde ne niŋ dufaymiŋ tareŋ irnayiŋ mar gokewor gusuŋaŋ girde hime. 21 Gogab, Ado, gebeneya hirekeb ne wor geya har gwahade goyenpo, mel gayen wor gwahade po heŋ awalikdehinayiŋ. Irdeb mel gabe deyyat awalik banahiwoŋ yeŋ gusuŋaŋ girde hime. Irkeb ge beleŋnadnerkewamiriŋ goyenmegenniŋmar beleŋfudinde yeŋ nurnayiŋ. 22 Ge beleŋ deŋneturŋuŋ yaŋ iraŋ gwahade po, ne wor mel gagwaha yirhem. Gogab deyyabe uŋkureŋ hargwahade goyen po, yeŋ wor gwahade po heŋawalikde hinayiŋ. 23Mel gore fudinde wor poawalikde hiwoŋ yeŋ nurdeb gebe neya hireŋ,irkeb nebe yeŋya hitek. Gogab al hoyaŋ gore gebeleŋnadnerkewamiriŋ yeŋnurnayiŋ. Irde gebeleŋ ne niŋ amaŋeŋ nurde ha gwahade goyenpo, mel gayen wor amaŋeŋ nurde yuneŋ hagoyen megen niŋ alya bereya beleŋ nurnayiŋ.

24 “Ado, ge beleŋ al ne niŋ nunariŋ margobe ne heŋ gasuŋde kuŋ gor hiwoŋ yeŋ nurdehime. Irdeb megeŋ ga ma forok yekeya negayen bubulkuŋne wor po yeŋ nurd nuneŋbedeŋne turŋuŋ yaŋ irariŋ goyen mel gare ken-woŋ yeŋ nurde hime. 25 Ado, gebe Al Huwakwor po. Megen niŋ marbe ma nurd guneŋhaŋ. Goyenbe nebe nurde guneŋ hime. Irdeneya haŋ mar gayen wor ge beleŋ nad nerkewamiriŋ goyen fudinde yeŋ nurde haŋ. 26 Nebeleŋ gebe al gwahade yeŋ mel gar haŋ gayenyikala yirde himyen. Irde kame wor gwa-hade po yikala yirde heŋ. Gogab ge beleŋbubulkuŋne wor po yeŋ nurd nuneŋ hayengwahade po, yeŋ wor gwahade po nurd yuneŋhayiŋ. Irke nigeŋ gayen wor yeŋya hitek,”inyiŋ.

18Yesu asogo haniŋde kiryiŋ(Matiyu 26:47-56; Mak 14:43-50; Luk 22:47-53)

1 Be, Yesu go Al Kuruŋ mere iryiŋ goyen pasiheŋbe komatmiŋ yagoya Pasoba biŋge nene hin-han gasuŋ go tubul teŋ kwamiŋ. Kuŋ naŋa dukuŋkura Kidron ineŋ haŋyen goyen fole irde kurhankwamiŋ. Siŋa kurhan goŋbe olip he dugu kurahiyen geb, Yesuya komatmiŋya go gor kwamiŋ.

2 Be, Yesu asogo haniŋde kiryeŋ al Yudas gobeYesuya komatmiŋ yagoya haŋkayeŋ haŋkayeŋgor gabu irde haŋyen goyen nurde hiyen geb,Yesube gor hi yeŋ nuryiŋ. 3 Niŋgeb Yudas goRoma niŋ fuleŋa marya Al Kuruŋ doloŋ ird irdmata doyaŋ mar pris buda gote karkuwaŋmiŋyaFarisi marya beleŋ hulyaŋ yiramiŋ mar goyenyade Yesu hinhinde gorwayyiŋ. Mel gobe hulsiyafuleŋare niŋ detya yade wayamiŋ.

4Be, Yesu go uliŋdemata gwahade forok yeweŋtiya yeŋ nurde hinhin geb kuŋbe, “Ganuŋ niŋworpo nurdewayhaŋ?” yineŋ gusuŋaŋ yiryiŋ. 5 Irkebmel gore, “Nasaret niŋ al Yesu,” inamiŋ. Irkebwol heŋbe, “Al gobe ne gago,” yinyiŋ. Yesu asogohaniŋde kiryiŋ al Yudas gobe go mar goya hin-han. 6 Be, Yesu beleŋ, “Al gobe ne gago,” yinkebmel gobe tulfut yeŋbe harhok mat mulgaŋ heŋmegen katamiŋ. 7 Irkeb sopte gusuŋaŋ yirdeb,“Ganuŋ niŋ wor po nurde wayhaŋ?” yinyiŋ.Gwaha yinkeb mel goreb, “Nasaret niŋ al Yesu,”inamiŋ. 8 Irkeb wol heŋbe, “Al goyenbe ne gagodinhem. Ne niŋ naŋkeneŋ haŋ kenem al neyahaŋ gabe yubul tike kunaŋ,” yinyiŋ. 9Mere tiyyiŋgobe haŋkapya Galili hinhinyabe, “Nebe al kurage beleŋ nuntiŋ goyen kura ma pel irmiŋ,” yiriŋgoyen gogo forok yiriŋ.

10 Be, goya goyenbe Pitabe fuleŋare niŋ bidiladirŋeŋ miŋyaŋ geb, bidilamiŋ go marde teŋbepris buda gote kuruŋmiŋde meteŋ al kura gotekirmiŋ yase sapa iryiŋ. Meteŋ al gote deŋembeMalkus. 11 Be, Pita go gwaha tikeb Yesu beleŋ,“Bidilage go fokmiŋ bana hawa! Gebe ne gayenAdone beleŋ kanduk tawayiŋ ninyiŋ goyen gomatiyyeŋ yeŋ nurde ha? Moŋ, teweŋ geb,” inyiŋ.

Yesube pris buda gote kuruŋmiŋ Anas hittetukamiŋ

12 Be, Roma niŋ fuleŋa marya gote doyaŋalyabe* Yuda marte doyaŋ mar beleŋ hulyaŋyirke wayamiŋ mar beleŋ Yesu tamiŋ. Irdeb

* 18:12: Roma niŋ fuleŋa marte doyaŋ al gayenbe fuleŋa mar 1,000 gote doyaŋ al.

Page 158: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yon 18:13 155 Yon 18:35haniŋ fere teŋbe 13 Anas hitte wa tukamiŋ.Anasbe Kaiafas teŋak. Irde Kaiafasbe goyendamare gobe yeŋ beleŋ pris buda gote kuruŋmiŋheŋmeteŋ teŋ hinhin. 14Kaiafas goreb haŋkapya,“Naŋaniniŋya neŋ almemya tumŋaŋ buluŋ hetekgobe igiŋ moŋ. Niŋgeb al uŋkureŋ gare pokamyeŋ gab kanduk kuruŋ goyen ma kentek,”yinyiŋ al go goyen.

Pita beleŋ haŋkapya Yesu niŋ helwaŋ hiriŋ(Matiyu 26:69-70; Mak 14:66-68; Luk 22:55-57)

15 Be, Saimon Pitaya Yesuyen komatmiŋ hoy-aŋya kura goyen Yesu fere teŋbe teŋ kwamiŋgoyen gama iraryum. Komatmiŋ kura gobe prisbuda gote kuruŋmiŋ beleŋ nurd uneŋ hiyen geb,al gobe pris buda gote kuruŋmiŋde ya kuruŋkoya milgu irtiŋ bana goŋ sawsawa al gabu irdehaŋyende gor Yesu teŋ hurkukeb yeŋ wor kamegama yirde hurkuriŋ. 16 Be, Pitabe ya go milguirtiŋ koya gote yamere gor huwardehinhin. Irkebkadom, pris buda gote kuruŋmiŋ beleŋ nurduneŋ hiyen al goreb mulgaŋ heŋ kateŋbe yameregor meteŋ teŋ hinhin bere goyen mere irdebPita go teŋ koya biŋde hurkuriŋ. 17 Be, Pita gohurkuŋ hikeb yamere hinhin bere gore, “Yesuineŋ haŋyen al gote komatmiŋ kurabe ge gago?”ineŋ gusuŋaŋ iryiŋ. Irkeb Pita beleŋ wol heŋbe,“Moŋ, ne moŋ,” inyiŋ.

18 Be, naŋa meŋek wor po hiriŋ geb, ya goyen-ter niŋmeteŋmaryaAl Kuruŋyenya balemdoyaŋmarya go uliŋ uka yirniŋ yeŋ kak kawaldebegoyen kalyaŋ kerde huwarde hinhan. Irkeb Pitamanaŋ yeŋya gor huwarde kak kateŋ hinhin.

Pris buda gote kuruŋmiŋ beleŋ Yesu gusuŋaŋ iryiŋ(Matiyu 26:59-66; Mak 14:55-64; Luk 22:66-71)

19Be,mel go gwaha teŋhikeyabepris buda gotekuruŋmiŋ beleŋ Yesu go komatmiŋya sabamiŋyaniŋ gususuŋaŋ iryiŋ. 20 Irkeb Yesu beleŋ wolheŋbe, “Nebe megen niŋ alya bereyabe kawanpo mere yirde hinhem. Nebe Yuda marte gabuyayaŋ, irde kurabe Al Kuruŋyen ya balem banagor saba yirde hinhem. Yuda mar dare gabuirde haŋyende goyaŋ hugiŋeŋ kuŋ kawan po sabayirde hinhem. 21 Gega daniŋ gusuŋaŋ nirde ha?Merene nurde hinhan mar hitte kuŋ gusuŋaŋyirayiŋ. Yeŋ gab mere teŋ hinhem goyen nurdehaŋ geb,” yinyiŋ.

22 Be, Yesu go gwaha yinkeb Al Kuruŋyen yabalem doyaŋ al kura yeŋ binde hinhin goreb kim-iŋde seŋ uryiŋ. Irdeb, “Pris buda gote kuruŋmiŋgayen gwaha mat ma mere irde haŋyen gega,

daha inhabe gago?” inyiŋ. 23 Irkeb wol heŋbe,“Mere buluŋ kura tihim kenem mere damiŋbebuluŋ goyenmomoŋnira. Gegamere tihimgayenfudinde tihim kenem daniŋ mununha?” inyiŋ.

24 Be, Anas beleŋ Yesu go haniŋ fere titiŋdegwahade po pris buda gote kuruŋmiŋ hoyaŋ kuraKaiafas hitte wor teŋ kunaŋ yinke teŋ kwamiŋ.

Pita go sopte Yesu niŋ helwaŋ hiriŋ(Matiyu 26:71-75; Mak 14:69-72; Luk 22:58-62)

25 Be, Saimon Pita go huwarde kak kateŋhikeyab al kura beleŋ, “Al gote komatmiŋ kurabege gago?” ineŋ gusuŋaŋ iramiŋ. Irkeb Pita gowol heŋbe, “Moŋ, ne moŋ geb,” ineŋ helwaŋhiriŋ. 26 Irkeb pris buda gote kuruŋmiŋ gotemeteŋ al kura, Pita beleŋ kirmiŋ sapa iryiŋ al gotekadom goreb, “Gebe Olip dugure gor yeŋya hikegenhem,” inyiŋ. 27 Gwaha inkeb Pita go tebaŋhelwaŋ hiriŋ. Irkeb goya goyen po tatirok meretiyyiŋ.

Yesube Pailat diliŋ mar huwaryiŋ(Matiyu 27:1-2,11-31; Mak 15:1-20; Luk 23:1-5,13-

25)28 Be, Yuda marte doyaŋ mar beleŋ Yesu teŋ

Kaiafasyen yare mat Roma gabman al Yuda mardoyaŋ yirde hiyen al gote ya kuruŋde tukamiŋ.Goya goyabe naŋa fay urde wuk yiriŋ. IrkebYuda mar go, “Moŋgo al miŋ hoyaŋde yarekuŋbe Al Kuruŋ diliŋde tikiŋ miŋyaŋ hetek,” yeŋyiŋgeŋde saba gama irniŋ yeŋbe Roma gabmanal gote ya biŋde ma hurkamiŋ. Gobe Pasobabiŋge nen nen nalu kuruŋ goyen netek yeŋ nurdetiyamiŋ. 29 Niŋgeb Pailat yiŋgeŋ siŋare kateŋbe,“Da misiŋde al ga merem yaŋ irniŋ yeŋ taway-haŋ?” yineŋ gusuŋaŋ yiryiŋ. 30 Irkeb al budagore wol heŋbe, “Al gayenbe mata buluŋ kurama tiyuŋ manhan ge hitte gaha ma tawatewoŋ,”inamiŋ. 31 Irkeb wol heŋbe, “Dindikeŋ tukuŋmatatiŋde ga merere kernaŋ,” yinyiŋ. Irkebmel gore, “Goyenbe neŋbe al maymay saŋiŋniniŋmiŋmoŋ,” yamiŋ. 32Mata gobe Yesu beleŋ gwahamat kameŋ yeŋ bikkeŋ mere tiyyiŋ goyen gofudinde heŋ heŋ niŋ gogo tiyamiŋ.

33 Be, Pailat go mulgaŋ heŋ yamiŋ kuruŋdehurkuŋbe Yesu hoy iryiŋ. Irke hurkukeb gusuŋaŋiryiŋ. “Ge gayen Yuda marte doyaŋ al kuruŋ?”inyiŋ. 34 Irkeb Yesu beleŋ, “Mere taha gobedufayger po forok yihi ma al hoyaŋ beleŋ mo-moŋ giraŋ?” inyiŋ. 35 Irkeb Pailat beleŋ wolheŋbe, “Nebe Yuda mar al moŋ. Niŋgeb dahamat nureŋ? Merere girniŋ yeŋ gawayhaŋ marbe

Page 159: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yon 18:36 156 Yon 19:16gigen al goya pris buda gote karkuwaŋmiŋya gorepo gawayhaŋ. Niŋgeb gebe daha wor po tiyaŋ?”inyiŋ. 36 Gwaha inkeb, “Ne beleŋ alya bereyadoyaŋ yirtek gobe megen gar niŋ moŋ. Megengar niŋ manhan Yuda marte doyaŋ mar beleŋnad fere tiniŋ yeŋ wakeb meteŋ marne beleŋne basiŋa fuleŋa tiwoŋ. Goyenpoga gwahademoŋ geb, gogo gwaha ma tahaŋ,” inyiŋ. 37 IrkebPailat beleŋ, “Be, gwahade geb, gebe doyaŋ alkuruŋ!” inyiŋ. Irkeb wol heŋbe, “Doyaŋ alkuruŋ ninha gobe fudinde ninha. Fudinde, nebemiŋ goyen goke wor po megen gar wamiriŋ.Irde mere fudinde goyen tagaleŋ yeŋ wamiriŋ.Niŋgeb al kura mere fudinde niŋ amaŋeŋ nurdehaŋ marbe tumŋaŋ merene nurde haŋ,” inyiŋ.38 Irkeb Pailat beleŋ, “Mere fudinde gobe da?”ineŋ gusuŋaŋ iryiŋ. Gwaha ineŋbe Yuda marhitte siŋare sopte kateŋbe, “Nebe al ga gwahamat kura mere uliŋde irtek yeŋ ma kenhem.39Goyenbe dendematarebe Pasoba gabu nalu ku-ruŋdeb ne beleŋ mata buluŋ mar koyare haŋyengoyen uŋkureŋ kura teŋ siŋa irde duneŋ himyen.Niŋgeb, ‘Yudamarte doyaŋ al kuruŋ’ ineŋhaŋyenal gayen tubul timeke siŋare kuyeŋ yeŋ nurdehaŋ?” yinyiŋ. 40 Irkeb al buda kuruŋ go tareŋpo, “Moŋ, yeŋ moŋ! Neŋbe Barabas dunayiŋ,”inamiŋ. Barabasbe Roma gabman asogo irdehiyen goke teŋ koyare keramiŋ hinhin.

191 Be, mel gore gwaha yekeb Pailat go Yesu

go teŋ usulak tinaŋ yeŋ fuleŋa marmiŋ yinkeusulak tiyamiŋ. 2 Irdeb doyaŋ al kuruŋyen tonaŋumŋa irhet yeŋ kaŋ hirwaŋeŋ yaŋ kura goyenteŋ tukuli teŋbe tonaŋde keramiŋ. Irdeb doyaŋal kuruŋyen amil umŋam bukkeŋya digulakyasuluk irke bukkeŋ yara hitiŋ goyen tawaŋ horirde unamiŋ. 3 Irdeb Yesu hitte kuŋ, “Gebe Yudamarte doyaŋ al kuruŋ. Hugiŋeŋ hayiŋ!” ineŋtebaŋ irde giwgiw irde hinhan. Irdeb kimiŋdewolsereŋ uramiŋ.

4 Be, Pailat go sopte siŋare kateŋbe Yuda margoyen, “Mel, nebe mere miŋ goke kura al gayenmerem yaŋ irtek yeŋ ma nurdeb gago deŋ hittetaktehem,” yinyiŋ. 5 Irdeb Yesu go doyaŋ alkuruŋ umŋa irtiŋ yara irhet yeŋbe amil umŋambukkeŋyadigulakya suluk yirke bukkeŋyarahitiŋkura hor irde uneŋ, kaŋ hirwaŋeŋ yaŋ tukuli teŋtonaŋde kirtiŋde po siŋare kateŋ hike keneŋbe,“Al gobe gago,” yinyiŋ.

6 Be, pris buda gote karkuwaŋmiŋya Al Ku-ruŋyen ya balem doyaŋ marya beleŋ Yesu gokeneŋbe, “Kuruse hende mayke kami! Ku-ruse hende mayke kami!” yeŋ hekhok tiyamiŋ.Irkeb Pailat beleŋ wol heŋbe, “Nebe mere miŋgoke kura merem yaŋ irtek ma kenhem geb,dindikeŋ ga tukuŋ kuruse hende maynayiŋ,”yinyiŋ. 7 Irkeb Yudamar gore wol heŋbe, “Al goreyiŋgeŋ ge yeŋ, ‘Nebe Al Kuruŋ Urmiŋ,’ yeŋ hiyengeb, nende sabarebe al gwahade gobe kamyeŋ,”inamiŋ.

8 Be, Pailat go gwaha yeke nurdeb kafura worpo hiriŋ. 9 Irdeb ya biŋde sopte mulgaŋ heŋhurkuŋbe, “Gebe dare niŋ?” ineŋ gusuŋaŋ iryiŋ.Goyenbe Yesube wol ma hiriŋ. 10 Irkeb Pailatbeleŋ, “Mere nirtek ma gira? Kuruse hendemayke kami yeweŋ gobe gwaha girnayiŋ. Munaŋtubul tike kwi yeweŋ gowor gwahade po girnayiŋgoyen go ma nurde ha?” inyiŋ. 11 Irkeb Yesubeleŋwol heŋbe, “Al Kuruŋ beleŋ ge goyen doyaŋnird nird saŋiŋ goyen ma guntiŋ manhan gebeleŋ gaha ma doyaŋ nirwoŋ. Niŋgeb ne nadehanger nera al gotemata buluŋbe gere folek geb,”inyiŋ.

12 Be, mere go nurdeb Pailatbe Yesu go dahamat kura tubul timeke kwi yeŋ nuryiŋ gega, Yudamar gob hewhow po teŋ, “Al kura al gayen tubultike kuyeŋbe al gobe Roma gabman doyaŋ al ku-ruŋ Sisaryen kadom moŋ, asogom geb,” inamiŋ.13 Gwaha yeke Pailat go nurdeb Yesu go siŋaretakteŋbe ya kuruŋ gote koya bana sawsawa merenurd nurd gasuŋ kura “Beleŋ Hora Po Irtiŋ” ineŋhaŋyende gor kipiryiŋ. Gasuŋ gobe Hiburu merematbe Gabata. 14 Be, nalu gobe Pasoba biŋgegitik teŋ teŋ nalu, irde naŋabe baŋkahal gwahadeheweŋ tiyyiŋ. Munaŋ fay urkeb Sabat nalu hekePasoba biŋge netek hiyyeŋ. Be, Pailat beleŋ Yudamar goyen, “Doyaŋ al kuruŋtiŋbe gago,” yinyiŋ.15 Goyenbe go mar goreb, “Mayke kami! Maykekami! Kuruse hende mayke kami!” ineŋ hewhowtiyamiŋ. Irkeb Pailat beleŋ, “Doyaŋ al kuruŋtiŋgayen ne beleŋ kuruse hende maymeke kamiyeŋ nurde haŋ?” yineŋ gusuŋaŋ yiryiŋ. Irkebpris buda gote karkuwaŋmiŋ beleŋ wol heŋbe,“Neŋbe doyaŋ al kuruŋniniŋ hoyaŋ kura ma hi.Nendebe Sisar uŋkureŋ po hi,” inamiŋ.

16Be, Pailat go gwaha kura irtekmiŋmoŋhekebbada heŋ kuruse hendemayke kami yeŋmel gokepel iryiŋ. Irkeb fuleŋa mar beleŋ Yesu tamiŋ.

Page 160: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yon 19:17 157 Yon 19:39Yesu kuruse hende kamyiŋ(Matiyu 27:32-44; Mak 15:21-32; Luk 23:26-43)

17 Be, Yesu go kuruse go teŋbe naŋa deŋekura Al Tonaŋ Kiŋkiniŋde gor kuriŋ. Deŋe gobeHiburu mere matbe Golgota. 18 Gorbe Yesu gokuruse hende mayamiŋ. Yeŋyabe al irawa hoyaŋkura goyen wor yiŋgeŋde yiŋgeŋde kuruse hereŋgasa yirdeb kurabe Yesuyen kuruse yase beleŋkerde kurabe tapa beleŋ keramiŋ. Yesu yiŋgeŋbekahalte keramiŋ.

19 Be, Pailat beleŋ mere kura kaŋbe kurusehende Yesu tonaŋ beleŋ kernaŋ yinke keramiŋ.Merebe gahade:NASARET NIŊ AL YESU. YUDA MARTE DOYAŊ AL

KURUŊ.20 Be, Yesu kuruse hende mayamiŋ gasuŋ gobeYerusalem bindere hinhin. Niŋgeb Yuda marbudam mere go kenamiŋ. Mere gobe Hiburumere, Latin mereyabe Grik mereya mat kayamiŋ.21 Irkeb pris buda gote karkuwaŋmiŋ beleŋmere katiŋ goke igiŋ ma nurdeb Pailat goyen,“Yuda marte doyaŋ al kuruŋ ma kayayiŋ. ‘Algarebe yiŋgeŋ ge yeŋ “Nebe Yuda marte doyaŋal kuruŋ,” yeŋ hi,’ gwahade kayayiŋ,” inamiŋ.22GoyenbePailat beleŋwol heŋbe, “Mere kayhemgobe gwahade po hiyeŋ,” yinyiŋ.

23 Be, fuleŋa mar go Yesu teŋ kuruse hendekerdebe uliŋ umŋamiŋ yade al sipte niŋ galeheŋbe nende gigen yawaramiŋ. Irdeb uliŋhormiŋbande niŋ gobe tubul tiyamiŋ. Uliŋhormiŋgobe sobam, biŋiŋde mat kurkuŋbe kahaŋ pataregoyenbe gada irtiŋ moŋ. Amil uŋkureŋ po teŋuliŋhor goyen irtiŋ. 24 Be, fuleŋa mar gobuliŋhormiŋ goke yiŋgeŋ uliŋ, “Ga goya erek mairtek. Ganuŋ beleŋ tiyyeŋ yeŋ nende matare tiliŋtanartek,” yamiŋ. Mata gobe Al Kuruŋyen asaŋdemata gwahade forok yiyyeŋ yeŋ katiŋ gwahadepo forok yiriŋ. Merebe gahade:“Mel gore ulne umŋa yiŋgeŋ uliŋ pota yirdeb

uliŋhorneŋbe tiliŋ tanaramiŋ,” yitiŋ hi.Tikiŋ 22:18

Niŋgeb yitiŋ gwahade po fuleŋa mar beleŋ matagogo tiyamiŋ.

25 Be, kuruse hinhin bindere gorbe Yesu miliŋ,miliŋde haymiŋ Klopas berem Mariayabe Mak-dala niŋ Maria gore gor huwarde hinhan. 26 IrkebYesu go miliŋ gor kinyiŋ. Irde komatmiŋ kurabubulkuŋne wor po yeŋ nurde uneŋ hinhin al gobindere gor huwarde hike kinyiŋ. Irdeb miliŋgoyen inyiŋ. “Bere, al gabe urge,” inyiŋ. 27 Irdebkomatmiŋ gobe, “Gabe momke,” inyiŋ. Be, gor

mat hinhin kuruŋ gobe komatmiŋ gore Yesumiliŋ go teŋ yamiŋde tukuŋ doyaŋ irde hinhin.

Yesu kamyiŋ(Matiyu 27:45-56; Mak 15:33-41; Luk 23:44-49)

28 Be, komatmiŋ inyiŋ kamereb meteŋmiŋ ku-ruŋ gob pasi irhem yeŋ nurdeb Al Kuruŋyenasaŋde mere katiŋ goyen fudinde forok yiyyeŋgoke teŋbe, “Fe niŋ nira,” yiriŋ. 29 Irkeb gorbewain fimiŋ mukkuweŋ wor po hitiŋ hinhin geb,mel gore amil parwek kura teŋ wain bana goŋfakamde hisop he kutummuruŋde bili irdeb isaŋheŋ Yesu dinoŋde kiryiŋ. 30 Irkeb Yesu go wainfimiŋ go ninam urdeb, “Meteŋneb pasi irhem,”yiriŋ. Be, mere go muŋ po yeŋbe urguŋ kaŋbekamyiŋ.

31 Be, go nalu gobe Pasoba biŋge gitik teŋteŋ nalu. Munaŋ fay urkeb Sabat nalu hekePasoba biŋge netek hiyeŋ. Niŋgeb Yuda mar goSabat nalure al kuruse hende po hinayiŋbe igiŋmoŋ yeŋ nuramiŋ. Irdeb Pailat gusuŋaŋ irdeb,“Kahaŋ yufuŋ teŋbe al hakwa go yaraŋ tiniŋ,”yamiŋ. 32 Irkeb Pailat go fuleŋa marmiŋ yinkeYesu ketalde kuruse hende hinhin al kura go hittewa kuŋbe kahaŋ yufuŋ tiyamiŋ. Irde gab kurawor gwahade po iramiŋ. 33 Goyenbe waŋ Yesuhitte hamiŋ gega, bikkeŋ kamtiŋ keneŋbe kahaŋma yufuŋ tiyamiŋ. 34 Gwaha irtiŋeŋbe fuleŋa alkura beleŋ hakde dari malare fakamke goyarepo dariya feya bemel po sursur yiriŋ. 35 (Matago kinyiŋ al goreb goke al momoŋ yirde hiyen.Meremiŋbe fudinde. Yeŋbe fudinde po yeŋ himeyeŋ nurde hi. Yeŋbe deŋ asaŋ ga kapyaŋ heŋ haŋmar beleŋ fudinde yeŋ nurnayiŋ yeŋbe gago mo-moŋ dirde hi.) 36 Be, mata go forok yiriŋ gobe AlKuruŋyen asaŋde, “Kiŋkiniŋ uŋkureŋ muŋ kurama yufuŋ tinayiŋ,” yitiŋ gwahade goyen po forokyiriŋ. 37 Irde Al Kuruŋyen mere kurabe, “Yeŋbehakde gegelhek beleŋ fakamtiŋ kennayiŋ,” yitiŋmata gwahade goyen po forok yiriŋ.

Yesu mete tiyamiŋ(Matiyu 27:57-61; Mak 15:42-47; Luk 23:50-56)

38Be, fuleŋamar beleŋ gwaha tiyamiŋ kamerebArimatea niŋ Yosep beleŋ Yesu uliŋ hakwam niŋPailat gusuŋaŋ iryiŋ. Yosepbe Yesuyen komatgega, Yuda marte doyaŋ mar niŋ kafura heŋbebalmiŋ po hinhin. Be, Pailat beleŋ igiŋ inkebkuŋ Yesu hakwam go yeŋya kwamiŋ marya beleŋtaraŋ teŋbe teŋ kwamiŋ. 39 Yosep beleŋ gwaha

Page 161: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yon 19:40 158 Yon 20:21teŋ hikeya Nikodemus wor gor hinhin. Nikode-musbe hakot kura wawuŋ kuŋ Yesuya mere ti-yaryum al go goyen. Yeŋ beleŋ he fimiŋ irawasuluk yirde guram irtiŋ hamiŋ igiŋ wor po goyenteŋ wayyiŋ. Guram gote kandukmiŋbe 30 kilo-gram gwahade. 40 Be, irem go Yesu hakwam goteŋ kuŋbe amil faykek mete teŋ teŋde niŋ amilgore po bili iraryum. Irde gwaha teŋ heŋyabehe fimiŋ guram irtiŋ gore po sam iraryum. Iremgobe Yuda marte mata gama irdeb gwaha ti-yaryum. 41 Be, Yesu kuruse hende mayamiŋgasuŋ go binderebe he dugu kura hinhin. Hedugu bana goŋbe al hakwa yukuŋ yerd yerdhorabok bemba kura hinhin. Bemba gobe gergeŋ,al hakwa kura ma yerde hitiŋ. 42 Be, heŋ ga moŋSabat nalu forok yeweŋ tiya go yeŋbe bemba gobebindere hinhin geb, irem go Yesu hakwam tukuŋbana gor keraryum.

20Yesube kamyiŋde mat huwaryiŋ(Matiyu 28:1-8; Mak 16:1-8; Luk 24:1-12)

1 Be, Sabat nalu hubu heŋ fay urke Sandehiriŋ. Sande wampot muŋ, kidoma po hikeyaMakdala niŋMaria go bembare kuŋbe hora kuruŋhorabok bemba yame pet titiŋ goyen teŋ siŋairtiŋ kinyiŋ. 2 Irdeb kup yeŋ Saimon Pitayakadom kura Yesu beleŋ bubulkuŋne wor po yeŋnurde uneŋ hinhin al go hitte waŋbe, “DoyaŋAl Kuruŋ hakwambe bembare mat teŋ kwahaŋ.Irdeb tukuŋ gor kura kerhaŋ yeŋ ma nurhet!”yinyiŋ. 3 Irkeb Pitaya kadom hoyaŋ goya wor be-mbare kwaryum. 4 Irem gobe kup yeŋ kwaryum.Goyenbe kadom gore Pita fole irde yeŋ wa bem-bare forok yiriŋ. 5 Forok yeŋ pew kaŋbe horabokbana naŋkeneŋbe amil faykeŋ bili irtiŋ go pokinyiŋ. Goyenbe biŋde ma hurkuriŋ. 6 IrkebSaimon Pita, kame wayyiŋ goreb waŋ biŋdehurkuriŋ. Irdeb amil faykeŋ go po gor hikekinyiŋ. 7 Irde Yesu tonaŋ bili iramiŋ amil go workinyiŋ. Tonaŋ bili irtiŋ amil gobe uliŋ hakwambili irtiŋ amil goya ma hinhin. Keŋkela po mupiirde hoyaŋde po kirtiŋ hinhin. 8 Irkeb Yesuyenkomat kura yeŋ wa bembare forok yiriŋ al go worbiŋde hurkuriŋ. Hurkuŋ gwahade po keneŋbefudinde wor po Yesube kamuŋde mat huwaruŋyeŋ nuryiŋ. 9 (Goyenpoga irem gobe Al Kuruŋyenasaŋde Yesube kamtiŋde mat huwaryeŋ yitiŋgokeb bebak ma po tiyaryum.)

Makdala niŋ Mariabe Yesu kinyiŋ(Matiyu 28:9-10; Mak 16:9-11)

10Be, Yesuyen komatmiŋwaraŋ gomulgaŋ heŋyamiŋde kwaryum. 11 Goyenbe Maria go bembasiŋare gor po heŋ eseŋ hinhin. Eseŋ heŋyabepew kaŋ bemba bana goŋ naŋkinyiŋ. 12 IrdebAl Kuruŋyen miyoŋ irawa uliŋ umŋa faykek horyirtiŋ goyen Yesu hakwam kirtiŋ gasuŋde gokeperde hike yinyiŋ. Kurabe tonaŋ beleŋ mat,kurabe kahaŋ beleŋ mat keperaryum.

13 Be, irem goreb, “Bere, gebe daniŋ eseŋha?” ineŋ gusuŋaŋ iraryum. Irkeb bere gorewol heŋbe, “Doyaŋ Al Kuruŋnebe al kura beleŋteŋ kwahaŋ. Irde tukuŋ gor kura kerhaŋ yeŋma nurde hime,” yinyiŋ. 14 Gwaha teŋ fulgaŋkaŋbe Yesu go gor huwarde hike kinyiŋ. Goyenbebebakkeŋ Yesu yeŋ ma kinyiŋ. 15 Irkeb Yesubeleŋ, “Bere, gebe daniŋ eseŋha? Gebe ganuŋniŋnaŋkeneŋ ha?” ineŋ gusuŋaŋ iryiŋ. Gwaha inkebbere goreb he dugu bana goŋ bemba hinhin gotedoyaŋ al yeŋ nurdeb, “Be, ge beleŋ al hakwambemba bana hinhin go tukaŋ kenem gor tukuŋkirmiŋ yeŋmomoŋ nira. Irkeb teweŋ geb,” inyiŋ.16 Irkeb Yesu beleŋ, “Maria,” inyiŋ. Irkeb berego yeŋ hinhin beleŋ fulgaŋ kaŋ keneŋbe Hiburumere mat, “Raboni!” inyiŋ. Raboni gote miŋbeTisa.

17 Be, Yesu beleŋ, “Nanne hitte mulgaŋ heŋmiŋmoŋ. Niŋgeb sisaŋ ma nurayiŋ. Gwahatitŋeŋbe kolne yago hitte kuŋbe momoŋ yira.‘Nebe mulgaŋ heŋ Adone, deŋya neyat Al Kuruŋhitte kweŋ tihim,’ nina yinayiŋ,” inyiŋ. 18 IrkebMakdala niŋ Maria go mere go nurdeb Yesuyenkomatmiŋ hitte kuriŋ. Kuŋbe, “Doyaŋ Al Ku-ruŋbe kenhem,” yinyiŋ. Irdeb mere gahade ninayeŋ momoŋ yiryiŋ.

Komatmiŋ beleŋ Yesu kenamiŋ(Matiyu 28:16-20; Mak 16:14-18; Luk 24:36-49)

19 Be, Sande go wawuŋbana heŋ kidoma heweŋtikeb Yesuyen komatmiŋ gobe Yuda mar niŋkafura heŋbe tumŋaŋ ya biŋde gabu irdeb yamebiŋ mat tareŋ po irdeb hinhan. Irkeb Yesu gowaŋ mel go hinhan kahalte po huwardeb, “Bitiŋkamke igiŋ pohinayiŋ,” yinyiŋ. 20Gwaha yineŋbehaniŋya gegelhekyare fakamamiŋ delŋeŋ goyenyikala yiryiŋ. Irkeb komatmiŋ go Doyaŋ Al Kuruŋgoyen keneŋbe amaŋ niŋ pultik wor po yamiŋ.

21 Be, Yesu beleŋ sopte po, “Bitiŋ kamke igiŋpo hinayiŋ. Nanne beleŋ nad nerke wamiriŋ

Page 162: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yon 20:22 159 Yon 21:15gwahade goyen ne beleŋ wor dad dermeke ku-nayiŋ geb,” yinyiŋ. 22Gwaha yineŋbemel gohittemeŋemiŋ fu yirdeb, “Holi Spirit tenaŋ. 23 Irdebdeŋ beleŋ al kurat mata buluŋmiŋ halde yunnay-iŋbe Al Kuruŋ wor mata buluŋmiŋ go halde yun-yeŋ. Munaŋ mata buluŋmiŋ ma halde yunayiŋbeAl Kuruŋ wor mata buluŋmiŋ ma halde yunyeŋ,”yinyiŋ.

Tomas beleŋ Yesu kinyiŋ24 Be, komatmiŋ 12 goyen al kura Tomas,

deŋem kurabe Didimus ineŋ haŋyen al gobe Yesuwayyiŋyabe gor ma hinhin. 25 Irkeb komatmiŋweŋ hoyaŋ beleŋ, “Neŋbe Doyaŋ Al Kuruŋ kin-tiŋ,” yeŋ momoŋ iramiŋ. Goyenbe wol heŋbe,“Haniŋde nil delŋeŋ wor wor yeneŋ. Irdeb nilyame bana goŋ hanne kereŋ. Irdeb hak beleŋfakamtiŋ yameŋde gor hanne kerde gab fudindeyeŋ nureŋ,” yinyiŋ.

26 Be, gor mat naŋa fay 7 hubu hekeb Yesuyenkomatmiŋ go sopte ya bana gabu iramiŋ. Tomaswor gor hinhin. Yamebe biŋ mat tatiŋ goyenbe,Yesu go waŋ mel gote diliŋ mar huwardeb, “Bitiŋkamke hinayiŋ,” yinyiŋ. 27 Irdeb Tomas inyiŋ.“Hange faw gar hor irayiŋ. Irde hanne ga yena.Irdeb hange giŋ irdeb gegelhekner gar kera.Irdeb dufay budammaheŋbenehuwarmiŋ gayenfudinde yeŋ nurayiŋ,” inyiŋ. 28 Irkeb Tomasgore, “Gebe Al Kuruŋ, Doyaŋ Al Kuruŋne!” inyiŋ.29 Irkeb Yesu beleŋ, “Gebe ne neneŋ gab gogofudinde yeŋ nurha? Al kura go ma neneŋya neniŋ dufaymiŋ tareŋ irnayiŋ mar gobe Al Kuruŋbeleŋ guram yirde saŋiŋ yiryeŋ,” inyiŋ.

30 Be, Yesube komatmiŋ diliŋde mata tiŋeŋturŋuŋ yaŋ kurayen kurayen budam forok yirdehinhin. Goyenbe asaŋ gayenter goke tumŋaŋ makatiŋ haŋ. 31 Goyenbe Yesube Mesaia, Al KuruŋUrmiŋ yeŋbe yeŋ ge dufaytiŋ saŋiŋ irnayiŋ yeŋmere kuruŋ gayen kayhem. Irde yeŋ ge dufaytiŋtareŋ irke Yesuyen tareŋde Al Kuruŋya hugiŋeŋheŋ heŋ mata gobe dende hiyyeŋ yeŋbe meregago kaŋ hime.

21Komatmiŋ 7 beleŋ Yesu kenamiŋ

1Be, Yesu go komatmiŋ yago Yerusalem hikeyadiliŋde forok yiriŋ kamereb Taiberias fe ala kuruŋsiŋare sopte komatmiŋ diliŋde forok yiriŋ. Gotebaraŋbe gahade: 2Be, Saimon Pita, Tomas deŋemkurabe Didimus, Galili naŋa bana niŋ taun Kanagor niŋ al Nataniel, Sebedi urmiŋ waraŋyabe

kadom waraŋ hoyaŋ manaŋ tumŋaŋde hinhan.3 Irkeb Saimon Pita beleŋ, “Nebe fe alare dapŋaniŋ kweŋ tihim,” yinyiŋ. Irkeb mel goreb,“Tumŋaŋ kutek,” ineŋbe hakwa bana hurkuŋbekwamiŋ. Goyenbe go wawuŋbe dapŋa kura mayawaramiŋ.

4 Be, wampot muŋ wor po Yesu gobe waŋmakaŋ siŋare huwaryiŋ. Goyenbe komatmiŋbeYesu yeŋ keneŋ bebak ma tiyamiŋ. 5 Be, Yesubeleŋ mel goyen hokde po, “Mel yo, dapŋa kurayawarhaŋ we?” yinyiŋ. Irkeb, “Moŋ,” inamiŋ.6Be, mel gore gwaha inkeb, “Kamaŋtiŋ go hakwasiŋa yase beleŋ mat temeyde gab dapŋa kurayawarnayiŋ,” yinyiŋ. Irkeb mel go gwaha teŋbedapŋa karim ma yawaramiŋ geb, kamaŋ go tuluŋteŋ hakwa hende kertek ma hamiŋ.

7 Irke gab komatmiŋ kura Yesu beleŋbubulkuŋne wor po yeŋ nurde uneŋ hiyen algoreb Pita goyen, “Al irobe Doyaŋ Al Kuruŋ be!”inyiŋ. Irkeb Saimon Pita beleŋ, “Al irobe DoyaŋAl Kuruŋ be!” yeke nurdeb goyare po uliŋhormiŋhende niŋ tugu titiŋ goyen teŋ uliŋde bili irdebfete solok yiriŋ. 8 Irkeb komatmiŋ weŋ hoyaŋbefe ala kuruŋ fereŋ binde 100 mita gwahade pohinhan geb, hakwa hende kame ga gama irdewayamiŋ. Gama irde waŋ heŋyabe kamaŋ dapŋabeleŋ po makiŋ hitiŋ goyen tuluŋ teŋbe teŋwayamiŋ. 9 Irdeb fe siŋare waŋbe kak kawaltiŋdekura gorbe makaŋ dapŋaya beretya kura hikeyenamiŋ.

10 Be, Yesu beleŋ, “Dapŋa yawarhaŋ go kurayawanaŋ,” yinyiŋ. 11 Irkeb Saimon Pita go hakwahende hurkuŋ kamaŋ go tuluŋ teŋ fe siŋarekiryiŋ. Dapŋa karkuwaŋ beleŋ makiŋ hiriŋ.Dapŋabe budamwor po 153 yawaramiŋ. Goyenbekamaŋ go ma erek yiriŋ. 12Be, Yesu beleŋ komat-miŋ goyen, “Waŋ wampotde niŋ biŋge nenaŋ,”yinyiŋ. Goyenbe yeŋbe Doyaŋ Al Kuruŋ yeŋ nu-ramiŋ geb, komatmiŋ kura beleŋ, “Gebe ganuŋ?”yeŋ gusuŋaŋ ma iramiŋ. 13 Irkeb Yesu go waŋberet go teŋbe yunyiŋ. Irdeb dapŋa goyen worgwahade po iryiŋ. 14 Be, Yesu go kamyiŋde mathuwaryiŋ, irde komatmiŋ yago hitte forok yiriŋgoyen gare irkeb wawuŋ karwo hiriŋ.

Yesu beleŋ Pita tareŋ iryiŋ15 Be, komatmiŋ go biŋge nene pasi hamiŋ.

Irkeb Yesu beleŋ Saimon Pita go, “Saimon, Yonurmiŋ, ge gayen fudinde wor po ne niŋ amaŋeŋnurde ha? Mel gar haŋ gare ne niŋ amaŋeŋnurde haŋ gote folek?” inyiŋ. Irkeb Pita beleŋ

Page 163: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yon 21:16 160 Yon 21:25wol heŋbe, “Gwaha, Doyaŋ Al Kuruŋ. Gebe nebeleŋ ge niŋ amaŋeŋ nurde hime goyen nurde hagogo,” inyiŋ. Irkeb, “Sipsipne paka yirde hayiŋ,”inyiŋ. 16 Irdeb sopte po, “Saimon, Yon urmiŋ,gebe fudinde wor po ne niŋ amaŋeŋ nurde ha?”inyiŋ. Irkeb Saimon beleŋ, “Gwaha, Doyaŋ AlKuruŋ, ne beleŋ ge niŋ amaŋeŋ nurde hime gobenurde ha gogo,” inyiŋ. Irkeb wol heŋbe, “Sip-sipne doyaŋ yirde hayiŋ,” inyiŋ. 17 Be, wawuŋkarwore sopte, “Saimon, Yon urmiŋ, gebe ne niŋamaŋeŋ nurde ha?” inyiŋ. Irkeb Pita go Yesubeleŋ, “Gebe ne niŋ amaŋeŋ nurde ha?” gwa-hade wawuŋ karwore gusuŋaŋ irkeb biŋ misiŋiryiŋ. Irkeb Pita go, “Doyaŋ Al Kuruŋ, gebe detkuruŋ gayen tumŋaŋ nurde ha. Ge niŋ amaŋeŋnurde hime goyen nurde ha gogo,” inyiŋ. IrkebYesu go wol heŋbe, “Sipsipne paka yirde hayiŋ.18Fudindewor po gineŋ hime, ulger igiŋ heŋyabegigeŋ umŋa teŋ goŋ kura kwe yeŋbe mali gakuŋ hinhan. Goyenbe salanŋeŋ hawayiŋyabe albeleŋ po ganarde umŋa girdeb ge kutek ma girdehiyeŋ beleŋ goŋ gukunayiŋ,” inyiŋ. 19Yesu beleŋgo yiriŋ gobe kame Pita daha mat kamyeŋ, irdekamde kamdemiŋ gore Al Kuruŋ deŋem turŋuŋyaŋ iryeŋ goke inyiŋ. Be, Yesu go gwaha ineŋbe,“Gama nira!” inyiŋ.

20 Irkeb Pita go fulgaŋ kaŋbe Yesu beleŋ ko-matmiŋ kura bubulkuŋnewor po yeŋ nurde uneŋhiyen al goyen gama yirde hike kinyiŋ. Al gobeYesu kameŋ go yeŋya biŋge funaŋ namiŋya Yesuhitte tawuŋ heŋbe, “Doyaŋ Al Kuruŋ, ganuŋbeleŋ pel gireŋ tiya?” inyiŋ al go goyen. 21 Be,Pita beleŋ al go keneŋbe, “Doyaŋ Al Kuruŋ,munaŋ al gabe daha tiyyeŋ?” ineŋ gusuŋaŋiryiŋ. 22 Irkeb Yesu beleŋ wol heŋbe, “Yeŋbediliŋ gergeŋ hikeya ne mulgaŋ heweŋ yeŋ nureŋgobe gere samuŋ moŋ geb. Hoyaŋ niŋ ma dufayhawayiŋ, gama po nirayiŋ,” inyiŋ. 23 Be, Yesubeleŋ mere tiyyiŋ gote mere momoŋbe komat-miŋ yago hoyaŋ beleŋ nurdeb keŋkela ma be-bak teŋbe, “Al gobe ma kamyeŋ,” yamiŋ. GegaYesu beleŋbe, “Al go ma kamyeŋ,” yeŋ ma yiriŋ.“Yeŋbe diliŋ gergeŋ hikeya nemulgaŋ heweŋ yeŋnureŋ gobe gere samuŋ moŋ geb,” po yiriŋ.

24 Yesuyen komat gobe Yesu beleŋ mata teŋhike yinyiŋ kuruŋ goyen asaŋde gar kaya gago.Al gore Yesuyen baraŋ asaŋde gar kaŋ hi kuruŋgabe fudinde yeŋ nurde hite.

25Be, Yesubemata hoyaŋmanaŋ budam tiyyiŋ.Asaŋde gar kaŋ hi gayen po moŋ. Matamiŋ go

tumŋaŋ katekbemegen gar asaŋ goyen yerd yerdgasuŋ miŋmoŋ hiyyeŋ yeŋ nurde hime. Gogo po.

Page 164: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 1:1 161 Aposel 1:19

AposelYesuyen Mere Basaŋ Marte Meteŋ1 Be, Tiofilus, nebe Yesu megen gar hin-

hinya daha mat meteŋ teŋ hinhin, irde al sabayirde hinhin goyen haŋkapya gogo kaŋ gunmiriŋ.2 Irde kamyiŋde mat huwarde komatmiŋ yiŋgeŋbasiŋa yiryiŋ mar goyen Holi Spirityen tareŋdehulyaŋ yiryiŋ gote baraŋya Al Kuruŋ beleŋ tu-mulgaŋ tike hurkuriŋ goyen gote baraŋyamanaŋasaŋ goyenter kamiriŋ.

Yesu beleŋ Holi Spirit niŋ doyaŋ henayiŋ yeŋ merebasaŋ marmiŋ yinyiŋ

3 Be, Yesube nurde hayen gwahade goyen po,al beleŋ mayke uliŋ misiŋ kuruŋ kateŋ kamyiŋdemat huwaryiŋ. Irdeb, “Gwaha timekeb neneŋfudinde huwaruŋ gago yeŋ nurnayiŋ,” yeŋbekomatmiŋ yago diliŋde forok yeŋ mere yirdehike diliŋde wor po keneŋ hinhan. Be, kamy-iŋde mat huwardeb naŋkahal 40 gayen megengar hinhinya goyenbe Al Kuruŋ beleŋ al doyaŋyird yird mata niŋ komatmiŋ yago goyen mereyirde saba yirde hinhin. 4-5 Be, go teŋ hinhinyagoya goyen po komatmiŋya gabu heŋ dula teŋheŋyabe gaha yinyiŋ: “Adone beleŋ det duneŋyeŋ biŋa tiyyiŋ goke momoŋ dirde hinhem gobeHoli Spirityen baptais. Niŋgeb goke doyaŋ heŋhinayiŋ. Yonbe fe beleŋ baptais yirde hinhingega, deŋbe hitŋeŋ teŋbe Al Kuruŋ beleŋ HoliSpirit po baptais diryeŋ. Niŋgeb goke teŋbe araŋma Yerusalem tubul teŋ kunayiŋ,” yinyiŋ.

6 Be, Yesuyen komatmiŋ yago beleŋ merego nurde kamereb Yesuya Olip doŋdoŋde gabuirdeb, “Doyaŋ Al Kuruŋ, bikkeŋ asininiŋ yagobeleŋ neŋ Israel mar doyaŋ dirde hinhan gwa-hade goyen gayenter ge beleŋ wor kuruŋniniŋheŋ doyaŋ dirke igiŋ megeŋniniŋ neŋ Israel marbeleŋ tumulgaŋ titek we?” yeŋ gusuŋaŋ iramiŋ.7 Irkeb wol heŋbe gaha yinyiŋ: “Nanne beleŋmata forok yenayiŋ yeŋ saŋiŋmiŋde nalu yirtiŋgobe dufaymiŋde po yirtiŋ geb deŋ beleŋ nurtekmoŋ. 8 Gega deŋ nurtek detbe gago momoŋdireŋ tihim. Holi Spirit deŋ hitte katke tareŋmiŋteŋbe alya bereya Yerusalem taunde niŋya Yudianaŋare niŋya Samaria naŋare niŋyabemegeŋ ku-ruŋ gayen bana niŋ mar ne beleŋ mataya mereyateŋ himeke neneŋ hinhan goke tagalde tukuŋhinayiŋ,” yinyiŋ.

Yesube Al Kuruŋ hitte mulgaŋ heŋ hurkuriŋ(Mak 16:19-20; Luk 24:50-53)

9 Be, mere tiyyiŋ go kamereb komatmiŋ beleŋdiliŋde wor po keneŋ hikeya Al Kuruŋ beleŋtumulgaŋ tike hurkuriŋ. Irkeb gagap beleŋ banakerkeb go ma kenamiŋ. 10 Irdeb diliŋbe Yesuhurkuriŋ beleŋ goŋ po naŋkeneŋ hinhan. Irkeb alirawa amil faykekde umŋa titiŋ gore gor kuramatwayhar miŋmoŋ, bemel po ketalmiŋde forok yeŋhuwardebe, 11 “Mel, Galili mar, daniŋ naŋkiŋdenaŋkeneŋ diltiŋ misiŋ teŋ haŋ? Yesube diltiŋmar Al Kuruŋ beleŋ tumulgaŋ tike hurka kenhaŋal goyen kamebe gwahade go po mulgaŋ heŋwayyeŋ,” yinaryum.

Matias beleŋ Yudasyen gasuŋ tiriŋ12 Be, go kamereb Yesu komatmiŋ yago gobe

Olip doŋdoŋ go tubul teŋbe Yerusalem taundemulgaŋ hamiŋ. Olip doŋdoŋde mat Yerusalembe1 kilomita gwahade. 13 Be, mel go Yerusalemforok yeŋbe ya yeŋ hinhande gor kwamiŋ. Yagoyenbe al heŋ heŋ gasuŋbe irawa hende bandeniŋgeb, yeŋbe hende hinhan. Be, mel gobehinhande gor hurkamiŋ. Go mar gobe Pita, Yon,Yems, Andru, Filip, Tomas, Batolomiyu, Matiyu,Alfius urmiŋ Yems, Yems urmiŋ Yudasyabe Sai-monya. Saimon gobe Roma gabman asogo irdehinhan mar Selot buda goyen bana niŋ al. 14 Be,mel go hugiŋeŋ gabu irde dufaymiŋ uŋkureŋ poirde Al Kuruŋ mere irde hinhan. Bere buda Yesugama irde hinhan goya Yesu kuliŋ weŋya miliŋMariaya manaŋ bana goŋ tumŋaŋ heŋ Al Kuruŋmere irde hinhan.

15 Be, 120 al gwahade Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋiramiŋ mar goyen Pitaya hugiŋeŋ gabu irde hin-han. Be, wawuŋ kurareb Pita beleŋ huwarde gahayinyiŋ: 16-17 “Be, kadne yago, nebe Iskariot niŋ alYudas niŋ yeweŋ tihim. Yeŋbe Yesu beleŋ basiŋairde meteŋ unyiŋ. Irke neŋya tumŋaŋ meteŋ teŋhinhet. Gega yeŋ beleŋ Yesu maytek mar goyenbeleŋ kerde yunke kuŋ Yesu tamiŋ. Niŋgeb algore mata buluŋ gwahade tiyyeŋ yeŋ bikkeŋ HoliSpirit beleŋ Dewit dufay unke mere Al Kuruŋyenasaŋde katiŋ gobe gayenter fudinde gwahadepo forok yiyuŋ,” yinyiŋ. 18 (Be, Yudas matabuluŋ tiyyiŋ gote hora beleŋbe megeŋ tapumkura damu tiyamiŋ. Irdeb megeŋ goyenterbeyiŋgeŋ timiyyiŋ. Irkeb biŋ pol yeke arayŋeŋ furtiyamiŋ. 19 Irkeb al buda kuruŋYerusalemhinhangore mere momoŋmiŋ nurdeb naŋa tapum gobe

Page 165: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 1:20 162 Aposel 2:15Akeldama inamiŋ. Akeldama gote miŋbe ‘dariwok yitiŋde’.)

20 Be, Pita beleŋ sopte gaha yinyiŋ: “Al goyengoke Al Kuruŋyen Tikiŋ Asaŋdebe gahade katiŋhi:‘Yende tiyuŋbe buluŋ heŋ dulŋeŋ hiyeŋ. Al kura

gor ma po hiyeŋ,’ yitiŋ. Tikiŋ 69:25Irde Tikiŋ Asaŋde gor kurabe mere gahademanaŋ kayyiŋ:‘Yeŋ wolmiŋeŋbe al hoyaŋ kura gasuŋmiŋ go teŋ

meteŋ tiyyeŋ,’ yitiŋ. Tikiŋ 109:821-22 Niŋgeb katiŋ gwahade goyen po gama

irtek yeŋbe al kura Yon beleŋ baptais niŋ meretagalde hinhinde mat kuŋ kuŋ Al Kuruŋ beleŋYesu tumulgaŋ tike kinyiŋ al goyen teŋbe Yu-dasyen gasuŋ wol kertek. Al gobe neŋya tumŋaŋYesu gama irde kuŋ waŋ teŋ hinhet al gore gabneŋya heŋbe Yesuyen mere basaŋ al heŋ Yesubefudindehuwaruŋyeŋ tagalde tukuŋhiyeŋ,” yiriŋ.

23 Be, gwaha yineŋbe gabu iramiŋ bana goŋniŋ al irawa deŋe yuramiŋ. Matiasyabe Yosepya.Yosep gote deŋebe irawa. Kurabe Basabas, mu-naŋ kurabe Yastus ineŋ hinhan. 24-25Go kamerebAl Kuruŋ gahade mere iramiŋ: “Doyaŋ Al Kuruŋ,Yudasbe Yesuyen mere basaŋ al hinhin gega,meteŋ go tubul teŋ kamdebe nebe gor niŋ yeŋbegor po kuŋ. Niŋgeb al kura yende gasuŋ teŋYesuyen mere basaŋ al hewoŋ yeŋ nurde hite.Gebe al kuruŋ gate dufaymiŋya biŋya keŋkelayeneŋ ha geb, al irawa gayen ganuŋbe meteŋ gotiyyeŋ yeŋ basiŋa irariŋ goyen dikala dirayiŋ,”ineŋ gusuŋaŋ iramiŋ. 26Gwaha ineŋbe irem gotedeŋemkaŋbeYudamartematare tiliŋ tanaramiŋ.Irkeb Matias deŋemde huwaryiŋ. Irkeb gor hin-han mar gore Matiasbe Yesuyen mere basaŋ alhihi yeŋ nuramiŋ. Irkeb al 11 hinhan goyen 12hamiŋ.

2Pentekos nalure Holi Spirit katyiŋ

1 Be, Yuda marte gabu nalu kura Pentekosyeŋ haŋyen goyen forok yekeb Yesuyen merebasaŋ mar aposel budaya Yesu niŋ dufaymiŋtareŋ irde hinhan mar tumŋaŋ 120 gobe gasuŋuŋkureŋde po gabu iramiŋ. 2 Gwaha teŋ hikeyabbemel pomeŋekuruŋmigiriŋ yara kuranaŋkiŋdemat forok yeke nuramiŋ. Irkeb migiriŋ gore pokateŋbe ya biŋ mel go hinhande goyen ep irdetukuriŋ. 3 Irkeb kotaŋ kaŋ naŋkenamiŋ. Irdeb det

kura kak melak yara gore yeŋ hitte po kateŋbebur yeŋ kuŋ al tonaŋ hereŋ keperde tukuriŋ.4 Irkeb Holi Spirit beleŋ hard yunkeb almet merekurayen kurayen yeŋ go ma nurde hitiŋ kuruŋgoyen gwaha mat mere titiŋ ala tiyamiŋ.

5 Be, Yerusalem gorbe Pentekos nalu kuruŋgoke teŋbe Yuda mar naŋa kurar kurar heŋ AlKuruŋ doloŋ irde haŋyen mar goyen waŋ gorhinhan. 6 Be, Yesuyen mere basaŋ mar aposelbuda hinhande gor migiriŋ go nurdeb al budakuruŋ gore yinniŋ yeŋwayamiŋ. Irdeb aposel bu-daya Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ irde hinhanmaryagore mere kurayen kurayen mat tikeb mel gorebmerem mat merem mat nurdeb dinoŋ kok yeŋtulfut yamiŋ. 7 Irdeb dufaymiŋ titmiŋ hekeb gahayamiŋ: “Ey! Mel gab tumŋaŋ Galili mar. 8 Gegadahade niŋgeb mereniniŋ nende gigen yekenindikeŋ nurhet? 9 Irdeb neŋbe naŋa hoyaŋdeniŋ hoyaŋde niŋ. Neŋ kurabe Partia naŋare niŋ,kurabe Midia niŋ, munaŋ kurabe Elam naŋareniŋ, kurabe Mesopotemia niŋ, kurabe Yudia niŋ,kurabe Kapadosia niŋ, kurabe Pontus naŋare niŋ.Irde kurabe Esia* naŋare niŋ. 10-11 Goyenbe gopo moŋ. Neŋ kurabe Frigia naŋare mat watiŋ.Munaŋ kurabe Pamfilia niŋ, Isip niŋ, irde Libianaŋa bana goŋ niŋ al Sairini taun bindere haŋyenmar. Irde al kurabe Krit motmotde niŋ, kurabeArebia naŋare niŋ. Irdeb al kurabe Rom matbelŋeŋ wayaŋ. Goyenbe dahade niŋgeb Al Kuruŋbeleŋmata tiŋeŋ kurayenkurayen al beleŋ gwahamat forok yeŋ haŋ yeŋ ma nurtek goyen forokyirde hinhin gobe mereniniŋ mat yeŋ haŋ?” yeŋkukuwamŋeŋ nuramiŋ. (Be, Rom mat wayamiŋmar goyen kurabe Yuda mar, munaŋ kurabe almiŋ hoyaŋ goyen Yuda marte tikula gama irdehaŋyen mar.) 12 Irdeb hurkuŋkat teŋ gor ŋakŋakteŋbe, “Gab da matabe gago?” yeŋ yiŋgeŋ uliŋkadom gusuŋaŋ gird tiyamiŋ. 13Gega kuramiŋbeYesu niŋ dufaymiŋ saŋiŋ irde hinhan mar goyennanosak mere yirdeb, “Mel gabe wain uguŋ ponene kukuwa hahaŋ,” yamiŋ.

Pita beleŋ mere tagalyiŋ14 Irkeb Pitabe aposel buda 11 goya huwardeb

kuware al buda goyen gaha yinyiŋ: “Be, kadneyago, deŋ Yuda mar, Yerusalem taunde niŋyasiŋare niŋya, ga nurnaŋ. Mata forok yihigayen miŋ gwahade yeŋ momoŋ direŋ tihim geb,keŋkela kirmiŋtiŋ kernaŋ ko. 15 Gabe 9 kilok

* 2:9: Esia naŋa gobe gayenter niŋ Esia naŋa kuruŋ goke ma yitiŋ. Gayenterbe Turki ineŋ haŋyen.

Page 166: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 2:16 163 Aposel 2:36wampot Al Kuruŋ mere ird ird nalure hite. Gegadeŋ beleŋbe fe nen kukuwa hahaŋ yeŋ denhaŋ?16 Moŋ, hakot Al Kuruŋyen mere basaŋ al Yoelbeleŋ Yudamar niŋmere teŋ asaŋde kayyiŋ gobehaŋka gago forok yihi. 17 Al Kuruŋ beleŋbe gahayiriŋ:‘Tonne Holi Spiritbe al megen niŋ hitte fe wogor-

tiŋ yara irde yuneŋ.Irkeb kame gab nalu funaŋ forok yiyyeŋ.Irkeb urtiŋya wertiŋ yagoya beleŋ merene basaŋ

heŋ tagalnayiŋ.Irde al foŋeŋtiŋ beleŋ yuwarwarte dufayne yeneŋ

bebak tinayiŋ.Irde salanŋeŋtiŋ beleŋ mitere dufayne yeneŋ

bebak tinayiŋ.18 Fudinde, nalu goyenterbe meteŋ marne, alya

bereya, tumŋaŋTonne Holi Spirit yunmeke merene basaŋ

heŋ tagalnayiŋ.19-20 Irdeb Doyaŋ Al Kuruŋ wayyeŋ nalu kuruŋ

goyen forok yeweŋ tikebmegenya naŋkiŋdeyabe mata tiŋeŋ kurayen ku-

rayen al beleŋ yeneŋ tulfut yetek goyenforok yirmeke yennayiŋ.

Naŋabe kidoma hiyyeŋ, munaŋ gagasibe buk yeŋdari yara hiyyeŋ.

Munaŋ megeŋbe dari, kakyabe kaki bukdulŋeŋforok yenayiŋ,’ yitiŋ hi. Yoel 2:28-32

21 Gega nalu funaŋ goyenterbe al kura ne niŋnurde gama nirde hinayiŋmar goyenmuŋ po gabtumŋaŋ yawareŋ,” yiriŋ.

22 “Niŋgeb, mel Israel mar, mere ga nurnaŋ ko.Nasaret niŋ al Yesube fudinde Al Kuruŋ beleŋ teŋkerke wayuŋ yeŋ nurnayiŋ yeŋbe Al Kuruŋ beleŋtareŋ uneŋ hike diltiŋde mata tiŋeŋ kurayen ku-rayen kuruŋ gogo forok yirde hike yeneŋ hinhan.Deŋbe goyen keŋkela nurde haŋ gogo. 23 Be, AlKuruŋbe kame mata forok yiyyeŋ goyen keŋkelanurde hinhin geb, bikkeŋ dufaymiŋ kiryiŋ goyenpo gama irde Yesu goyen deŋ hantiŋde kiruŋ.Irkeb deŋ beleŋbe Al Kuruŋ ma nurde uneŋ haŋmar haniŋde pel irkeb kuruse hende mayke ka-muŋ. Niŋgeb deŋ gare po Yesu mayke kamuŋ.24 Gega kamde kamde tareŋ Yesu tanartek goyenAl Kuruŋ beleŋ teŋ siŋa irde isaŋ hekeb huwaruŋ.Kamde kamde saŋiŋ gore epte ma basiŋa iruŋ.25 Be, Yesu huwaruŋ goke bikkeŋ Dewit beleŋasaŋdebe gahade kayyiŋ:‘Doyaŋ Alnebe hugiŋeŋ neya hike keneŋ hime.Yeŋbe ketalner heŋ faraŋ nurde hi geb, kafurama

heweŋ.

26-27 Goke teŋbe bener mat amaŋeŋ wor po nurdeAl Kuruŋ turuŋ irde hime.

Nebe ge beleŋ metere ma nubul tike bida heweŋ.Delger wukkek wor po neneŋ ha gayen nubul tike

bida heŋ heŋ mata gobe ma keneŋ.Kamde bida hetek yara gega, fudinde wor po

ge beleŋ faraŋ nurke huwareŋ yeŋ nurdehime.

28 Hugiŋeŋ heŋ heŋ belŋeŋ goyen nikala niraŋ.Niŋgeb kame geya tumŋaŋ heŋbe goke amaŋeŋ

nurde heŋ,’ yitiŋ hi,” yiriŋ. Tikiŋ 16:8-1129 Be, Pita beleŋ sopte gaha yinyiŋ: “Kadne

yago, asininiŋ Dewit beleŋ gwaha yiriŋ gega,yeŋbe bikkeŋ kamke mete tiyamiŋ. Irde fudindewor po gasuŋbe gor mete tiyamiŋ yeŋ nurdehite. Irde waŋ waŋ gayenter wor metemiŋ gobehi. 30 Goke teŋbe Dewit beleŋ mere tiyyiŋ gobeyiŋgeŋ ge ma yiriŋ. Yeŋbe Al Kuruŋyen merebasaŋ al geb, Al Kuruŋ beleŋ biŋa teŋya, ‘KameDewityen miŋde niŋ al kura yiŋgeŋ yara po forokyeŋbe gasuŋmiŋ teŋ Doyaŋ Al Kuruŋ hiyyeŋ,’yiriŋ goyen nurde hinhin. 31 Mata kame forokyiyyeŋ goyen nurde ep heŋbe Al Kuruŋ beleŋMesaia metere mat isaŋ hekeb bana goŋ ma bidahiyyeŋ goke tagalyiŋ. 32 Be, Mesaia gobe Yesu.Neŋ kuruŋ gab Al Kuruŋ beleŋ kamtiŋdemat isaŋheke huwaruŋ goyen dilniniŋde wor po kintiŋgeb, yeŋ ge kawan tagalde hite gago. 33Yesu gobeNaniŋ Al Kuruŋ beleŋ tumulgaŋ tike hurkuŋbeNaniŋde tareŋ teŋ Doyaŋ Al Kuruŋ hiyuŋ. IrdeNaniŋ beleŋ Holi Spirit niŋ biŋa tiyyiŋ goyenunke teŋbe gago fe wogortiŋeŋ irde duna. Irkebmigiriŋ kuruŋ goyen nurde diltiŋde wor po matakenhaŋ gago. 34 Dewitbe uliŋ tumŋaŋ ma AlKuruŋ hitte hurkuriŋ. Gega gahade kayyiŋ:‘Al Kuruŋ beleŋbe Doyaŋ Alne gaha inyiŋ:Waŋ ketalner heŋ al deŋem yaŋ wor po hawayiŋ.35 Irkeb asogo girde haŋ mar goyen bul yirde

yawaŋ gasa yirmeke katkeb yufurkatiyayiŋ,’ yitiŋ. Tikiŋ 110:1

Mere gabe yiŋgeŋ ge ma kayyiŋ. Yesu niŋ teŋkayyiŋ. 36 Niŋgeb deŋ Israel mar, mere direŋtihim gayen fudinde wor po yeŋ nurnaŋ ko: deŋbeleŋ Yesu kuruse hende mayke kamuŋ. Gega AlKuruŋ beleŋ kamtiŋde mat isaŋ heke huwaruŋ.Irkeb yeŋ beleŋ po Doyaŋ Al Kuruŋya Mesaiayairuŋ,” yinyiŋ.

Al budam Al Kuruŋ niŋ biŋ mulgaŋ heke baptaistamiŋ

Page 167: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 2:37 164 Aposel 3:1137 Be, al buda go meremiŋ nurdeb, ‘Fudinde

mata buluŋ titiŋ,’ yeŋ memyak wor po nurdebPitaya aposel buda kadom yagoya goyen, “Kad-niniŋ yago, niŋgeb daha titek?” yeŋ gusuŋaŋ yi-ramiŋ. 38 Irkeb Pita beleŋ wol heŋbe gaha yinyiŋ:“Niŋgeb deŋ kuruŋ gayen mata buluŋtiŋ yubulteŋ Al Kuruŋ niŋ bitiŋ mulgaŋ henaŋ. Irdeb YesuKristu niŋ dufaytiŋ tareŋ irde yende deŋemdebaptais tenayiŋ. Gwaha tike gab Al Kuruŋ beleŋmata buluŋtiŋ goyen haldeb Holi Spiritmiŋ duliŋduneŋ yeŋ biŋa tiyyiŋ goyen dunyeŋ. 39 Go biŋatiyyiŋ gobe al kuraAl Kuruŋbeleŋhoy yiryeŋmarkuruŋ goke teŋ biŋa tiyyiŋ. Niŋgeb biŋa tiyyiŋgobe deŋya foŋeŋtiŋ yagoya al gisaw haŋ margoke manaŋ nurde tiyyiŋ,” yinyiŋ.

40 Irde saba miŋ uŋkureŋ goyen po ma yiryiŋ.Saba kurayen kurayen yirde hayhay yirde gahayinyiŋ: “Ga hite nalure gayenbe mata buluŋkuruŋ forok yeŋ hi. Niŋgeb mata buluŋ goyenyeneŋ yilwa yirnayiŋ. Gogab Al Kuruŋyen bearargo ma kennayiŋ,” yinyiŋ. 41 Be, al buda gobePitayenmere goyen fudinde yeŋ nurdeb Yesu niŋdufaymiŋ saŋiŋ irdeb baptais tamiŋ. Goyare altiŋeŋ baptais tamiŋ marbe 3,000 gwahade forokyamiŋ. Irdebmel hakotkeŋgoya tumŋaŋYesuyenalya bereya hamiŋ. 42 Be, go tiyamiŋ mar gobeyende aposel buda gote saba goyen hugiŋeŋ teŋhinhan. Irdeb hugiŋeŋ awalikde po heŋ kadomfaraŋ gurd teŋ hinhan. Irde Yesu kameŋya ko-matmiŋ yagoya biŋge nene yeŋ kamde kamdeniŋ mere yiryiŋ goyen biŋ bak yeŋ yeŋ ge biŋgekadom guneŋ teŋ awalikde nene hinhan. Irdebhugiŋeŋ Al Kuruŋ mere irde hinhan.

Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ irde hinhan marte mataigiŋ

43 Be, aposel buda beleŋ mata tiŋeŋ kurayenkurayen forok yirke al tumŋaŋ goyen yeneŋbehurkuŋkat teŋ kafura hamiŋ. 44 Irdeb Yesu niŋdufaymiŋ tareŋ irde hinhan marbe tumŋaŋ gabuirde awalikde heŋ det kadom guneŋ teŋ hinhan.45 Gwaha teŋ heŋyabe dawetmiŋya samuŋmiŋyago al beleŋ damu teŋ hikeb muruŋgem yadediŋuŋ yago det kuraŋ nurkeb faraŋ yurde hinhan.46 Mel gobe hugiŋeŋ gise haŋka Al Kuruŋyen yabalem koya beleŋ po milgu irtiŋ bana sawsawaal gabu irde haŋyende gor gabu irde hinhan.Irdeb kurate yayaŋ gabu mukŋeŋ mukŋeŋ irdehinhan. Gwaha teŋ heŋbe Yesu kameŋya komat-miŋ yagoya funaŋ dula teŋ yeŋ kamde kamdeniŋ mere yiryiŋ goke dufay heŋ dula teŋ hinhan.

Biŋde mat fudinde wor po kadom niŋ dufay heŋtumŋaŋde amaŋ heŋ gwaha teŋ hinhan. 47 IrdebAl Kuruŋ turuŋ irde hinhan. Be, mata kuruŋgoyen teŋ hikeb Yerusalem hinhan mar gore igiŋnurde yuneŋ turuŋ yirde hinhan. Irkeb Al Kuruŋbeleŋ hugiŋeŋ gise haŋka al tiŋeŋ yawaŋ Yesugama irde hinhan mar hitte gabu yirde hinhin.

3Pita beleŋ al kahaŋ simsimam sope iryiŋ

1-2Be, goyare goyenbe al kura kahaŋ simsimammiliŋ beleŋ gwahade po kawaŋ kiryiŋ goyen albeleŋ hugiŋeŋ tukuŋbe Al Kuruŋyen ya balemmilgu irtiŋ koya gote yame kura goyenter kerdehinhan. Yame gote deŋembe “Yame kusamuŋ”ineŋ haŋyen. Gor keperde hikeb alya bereya AlKuruŋ doloŋ irniŋ yeŋ wakeb hora kaŋaŋ yirdehinhin. Be, 3 kilok wawuŋbana kura Al Kuruŋmere ird ird nalu hekeb Pitaya Yonyabe Al Ku-ruŋyen ya balemde kwaryum.

3 Be, Pitaya Yonya gobe hako ga yamerehurkureŋ tikeyabe al kahaŋ simsimam gorebhora niŋ kaŋaŋ yiryiŋ. 4 Irkeb irem goretumŋaŋde huwarde kimiŋde keneŋbe Pita beleŋ,“Deyya ga dena,” inyiŋ. 5 Gwaha inkeb detkura wet nunyeŋ tahar yeŋbe kotaŋ kaŋ yinyiŋ.6Gega Pita beleŋbe, “Nebe horanemmoŋ wor po.Goyenpoga det kura ne hitte hi goyen guneŋ ti-him geb, Nasaret niŋ al Yesu Kristuyen deŋemdeginhem, huwarde kwa!” inyiŋ. 7 Gwaha ineŋbeyeŋ beleŋ po al goyen haniŋ yase beleŋ tanardeisaŋ hiriŋ. Irkeb goyare po kahaŋ huwa heŋsaŋiŋ haryum. 8 Irkeb huwardebe solok solokyeŋ kuŋ waŋ tiyyiŋ. Irdeb Pitaya Yonya irdetumŋaŋ Al Kuruŋyen ya balem koya beleŋ pomilgu irtiŋ bana sawsawa al gabu irde haŋyendegor hurkuŋbe kuŋ waŋ teŋ solok solok yeŋ AlKuruŋ turuŋ iryiŋ. 9 Be, al go kuŋ waŋ teŋ AlKuruŋ turuŋ irde hikeb al gor hinhan gore algo keneŋ 10 bebak teŋbe, “Ey! Al gabe kahaŋsimsimam, yame deŋem Yame kusamuŋde gorkeperde hiyen al go goyen gago,” yeŋ hurkuŋkatteŋ diliŋ fot yamiŋ.

Pita beleŋ Al Kuruŋyen ya balemde mere tagalyiŋ11 Be, al goreb Pitaya Yonya yubul titek ma

irkeb irem go gama yirde Al Kuruŋyen ya balemkoya beleŋ po milgu irtiŋ bana sawsawa algabu irde haŋyende gor kwamiŋ. Gasuŋ gobe

Page 168: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 3:12 165 Aposel 4:4“Solomonyen Paranda”* ineŋ haŋyen. Irkeb algor hinhan gore keneŋhurkuŋkat teŋbe yeŋhittekup yeŋ kwamiŋ. 12 Irkeb Pita beleŋ al yeŋhitte waŋ hike yeneŋbe gaha yinyiŋ: “Deŋ Israelmar, al igiŋ hihi gayen keneŋ goke hurkuŋkatteŋ diltiŋ fot ma yenayiŋ. Deyya gabe Al Kuruŋdiliŋde al igiŋ niŋgeb, gore al kahaŋ simsimamgayen sope irhar yeŋ deneŋ haŋ? Moŋ! Deyyattareŋdebe epte moŋ geb. 13-15Niŋgeb ga nurnaŋko. Yesube Al Kuruŋyen Meteŋ Al, Al Wukkeŋ,irde Al Huwak wor po. Gega deŋ beleŋ igiŋma nurd uneŋbe mayke kami yeŋ tukuŋ Pailathaniŋde kerdeb pel iraŋ. Irkeb Pailat beleŋtubul timeke kwi yekeb deŋ beleŋ kamyeŋ poyaŋ. Irdeb al kura al gasa yirke kamtiŋ al goyenteŋ siŋa irke kat kuyeŋ yaŋ. Gwaha teŋbe AlKuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ gote beleŋ kerd dun-tek albe gogo mayaŋ. Gega hakwaniniŋ Abra-ham, Aisak, Yekopya, asininiŋ yagoyat Al Kuruŋbeleŋbe kamuŋde mat isaŋ heŋbe al beleŋ turuŋirde hinayiŋ yeŋ al deŋem turŋuŋ yaŋ wor poiruŋ. Niŋgeb Yesu kamuŋde mat huwaruŋ gobedilniniŋ bilmiŋdewor po kintiŋ geb, gagomomoŋdirde hite. 16 Deyyabe Yesu niŋ hekkeŋ nurdehar geb, al kahaŋ simsimam keneŋ hinhan gagokahaŋ huwa heŋ tareŋ hihi. Deyyabe Yesuyensaŋiŋ beleŋ gab al ga sope iryeŋ yeŋbe yeŋ gehekkeŋ nurde har gore al gago keŋkela wor posope ira kenhaŋ,” yinyiŋ.

17 Irde sopte gaha yinyiŋ: “Be, kadne yago, deŋwor doyaŋ martiŋ beleŋ tiyaŋ gwahade goyen poYesube al gwahade yeŋ miŋ keŋkela ma nurdeyabuluŋ iraŋ yeŋ nurde hime. 18 Gega gobe bikkeŋAl Kuruŋ beleŋ kame Mesaiamiŋbe uliŋ misiŋkuruŋ kateŋ kamyeŋ yeŋ mere basaŋ marmiŋyinke tagalamiŋ geb, gwahade goyen po forokyiyuŋ. 19 Niŋgeb mata buluŋtiŋ yubul teŋ AlKuruŋ hitte mulgaŋ henayiŋ. Irkeb Doyaŋ AlKuruŋniniŋ beleŋ mata buluŋtiŋ halde duneŋbetontiŋ tareŋ yiryeŋ. 20 Irde kamebe Yesu, Mesaiabikkeŋ deŋ ge teŋ basiŋa iryiŋ goyen teŋ kerkekatyeŋ. 21 Gega yeŋbe gayenterbe Al Kuruŋyahar. Be, kuŋ kuŋ Al Kuruŋ beleŋ det kuruŋ gayenyirde gergeŋ yire yeke gab katyeŋ. Mata gabebikkeŋ Al Kuruŋ beleŋ mere basaŋ marmiŋ dil-iŋde wukkeŋ wor po yeneŋ hinhin goyenmomoŋyirke tagalamiŋ. 22Be, bikkeŋbe Mose beleŋ Yesu

niŋ yeŋ Israel mar gaha yinyiŋ: ‘Doyaŋ Altiŋ AlKuruŋ beleŋbe mere basaŋ almiŋ kura ne yara podeŋ miŋde niŋ forok iryeŋ. Niŋgeb al gore meredirde hiyeŋ kuruŋ gobe keŋkela nurde gama irdehinayiŋ. 23 Al kura yende mere ma nurde hiyeŋal gobe Al Kuruŋ beleŋ biŋ arŋeŋ nurd yunke gomar gobe yende al ma henayiŋ,’ yiriŋ,” yinyiŋ.

24 Irde sopte gaha yinyiŋ: “Irde Al Kuruŋyenmere basaŋ al, Samuelya, mere basaŋ mar kamekame waŋ hinhan kuruŋ gore wor mata kuruŋgayenter forok yeŋ haŋ gake gwahade po forokyenayiŋ yeŋ bikkeŋ tagalde hinhan. 25 NiŋgebAl Kuruŋyen mere basaŋ marmiŋ beleŋ gwahadetagalde hinhan gobe deŋ ge teŋ tagalde hin-han. Irde deŋ ge teŋbe Al Kuruŋ beleŋ Abrahamdiliŋde biŋa teŋbe, ‘Kame foŋeŋge kura forokyiyyeŋ gore megen niŋ al buda kuruŋ gayennere guramya tareŋya teŋ teŋ hiryoŋ hiyyeŋ,’inyiŋ. Be, biŋa tiyyiŋ gwahade po Al Kuruŋ beleŋasetiŋ weŋ hitte wor biŋa teŋ hinhin gobe deŋge teŋ biŋa teŋ hinhin. 26 Niŋgeb deŋ ge teŋbeAl kuruŋ beleŋ guram dirde saŋiŋ dirke matabuluŋtiŋ goyen yubul tinayiŋ yeŋ nurdeb meteŋalmiŋ basiŋa irde teŋ kerke deŋ hitte wawayyiŋ,”yinyiŋ.

4Pitaya Yonya yade koyare yeramiŋ

1-2Be, PitayaYonya beleŋ SolomonyenParandaineŋ haŋyende gor hinaryumya goyenbe gorgabu iramiŋ mar goyen Yesu kamde huwaryiŋmere goke momoŋ yirde hinaryum. Gwaha teŋheŋyabe Yesu tiyyiŋ gwahade goyen po al kamtiŋmanaŋ kame huwarnayiŋ yeŋ mel goyen sabayiraryum. Gwaha teŋ hikeb Al Kuruŋ doloŋ irdird mata doyaŋ mar pris budaya, Al Kuruŋyenya balem kuruŋ gote doyaŋmarte kuruŋmiŋyabeSadusi marya beleŋ* waŋ mere go nurdeb biŋar yamiŋ. 3 Irkeb mel gore Pitaya Yonya yadmerere yertek yeŋ yawaramiŋ. Gega bikkeŋwawuŋ hiriŋ niŋgeb, gise ga yeŋbe yad koyareyeramiŋ. 4 Gega irem gote mere nuramiŋ marbebudam wor po mere goyen fudinde yeŋ nurdeYesu niŋ dufaymiŋ tareŋ iramiŋ. Irkeb al yeŋwa Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ iramiŋ mar bikkekgoyabe gayamuŋkek goya gabu irde al parguwakpo kapyaŋ hamiŋbe 5,000 gwahade hiriŋ.

* 3:11: Solomonyen Paranda: Al Kuruŋyen ya balem kuruŋ gote ya muruŋ sobam siŋa siŋa kutiŋ hinhan. Ya muruŋ gobe tolakarkuwaŋ yimiytiŋ hinhan. Ya siŋa kurhanbe “Solomonyen Paranda” ineŋ hinhan gogo. * 4:1-2: Sadusi mar: Al kamtiŋ soptehuward huward goyen fudinde yeŋ ma nurde hinhan mar.

Page 169: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 4:5 166 Aposel 4:26Pitaya Yonya mere kuruŋde hararyum

5 Be, fay urkeb Yudia naŋare niŋ doyaŋ maryaYuda marte doyaŋ mar parguwakyabe Moseyensaba basaŋ heŋ tagal tagal marya beleŋ irem gotemere nurniŋ yeŋ Yerusalem gor gabu iramiŋ.6 Gabu iramiŋde gorbe Al Kuruŋ doloŋ ird irdmata doyaŋ mar pris buda gote karkuwaŋmiŋAnas, Kaiafas, Yonya, Aleksandaya, irdeAnas gotetayŋeŋ weŋ hoyaŋ manaŋ gor gabu iramiŋ. 7 Be,mel gore Pitaya Yonya yawaŋbe yeŋ ge igiŋ manurde yuneŋya, “Ganuŋ beleŋ igiŋ dinkeb matagogo tiyaruŋ? Ganuŋde saŋiŋde gogo tiyaruŋ?”yeŋ gusuŋaŋ yiramiŋ. 8 Irkeb Pita gobe HoliSpirit beleŋ hard unkeb wol heŋbe gaha yinyiŋ:“Be, deŋ Yuda marte doyaŋ marya doyaŋ marparguwakya, ga nurnaŋ ko! 9 Deŋbe al kahaŋsimsimam faraŋ uryeke igiŋ hiyuŋ goyen gokemuŋ teŋ merere derde daha mat igiŋ hiyuŋ gotemiŋnurniŋ yeŋ gusuŋaŋdirhaŋ? 10Niŋgeb deŋyaIsrael mar hoyaŋ manaŋ tumŋaŋ mere tiyeŋ ti-him gayen ga nurde bebak tinayiŋ. Be, al kahaŋsimsimam gabe Nasaret niŋ al Yesu Kristu deŋbeleŋ mayke kamuŋ gega, Al Kuruŋ beleŋ isaŋheke huwaruŋ al gote tareŋde igiŋ hiyuŋ. Niŋgebdiltiŋ mat huwarke gago kenhaŋ. 11Yesu niŋ teŋAl Kuruŋyen asaŋdebe siraw mere mat gahadekatiŋ hi:‘Deŋ, ya ird ird mar beleŋ ya irniŋ yeŋ hora

kura tawayamiŋ gega, igiŋ ma keneŋbetemeyamiŋ.

Goyenbe al hoyaŋ beleŋ tukuŋ gore po yamiŋtareŋ wor po iryiŋ,’ yitiŋ hi. Tikiŋ 118:22

Niŋgeb hora gwahade goyenbe deŋ beleŋ Yesugogo pel iraŋ. Gega Al Kuruŋ beleŋ teŋ meteŋkuruŋ wor po unuŋ. 12 Niŋgeb Yesu po ga neŋmata buluŋdemat dumulgaŋ teŋ teŋ saŋiŋ goyenAl Kuruŋ beleŋ unuŋ. Niŋgeb megen niŋ alkura beleŋ epte ma Al Kuruŋ hitte alya bereyayumulgaŋ tiyyeŋ,” yinyiŋ.

13 Be, gor gabu iramiŋ mar goreb PitayaYonyabe saba kuruŋ ma titiŋ, irde al deŋemmoŋ yeŋ nuramiŋ gega, ‘Neŋ ge kafura ma heŋmere tareŋ po tagalde har,’ yeŋbe hurkuŋkattiyamiŋ. Irde irem gobe Yesuya tumŋaŋ heŋ kuŋwaŋ teŋ hinhan mar goyen kurabe gago yeŋ biŋbak yamiŋ. 14 Irde al kahaŋ simsimam goyenigiŋ heŋ Pitaya Yonya irde tumŋaŋ huwarde hikekeneŋbe Pita beleŋ mere tiyyiŋ goyen wol heŋheŋ ge kukuwamŋeŋ nuramiŋ. 15 Irdeb mere teŋteŋ gasuŋde matbe yakira tike belŋeŋ muŋ posiŋare kukeb yiŋgeŋ uliŋ mere sege irde gaha

yamiŋ: 16 “Al irawa gabe daha yirtek? Al budakuruŋ Yerusalem taunde haŋ kuruŋ gobe iremgore mata tiŋeŋ wor po goyen tike kenaŋ. Neŋwor mata forok yiyuŋ gote igineŋbe kenhet gagoniŋgeb, epte ma ‘usi’ yetek. 17 Gega mata forokiraruŋ gote mere momoŋbe kuruŋ heŋ kuke alnurde pasi henayiŋ goke igiŋ ma nurde hite gebirem goyen, ‘Sopte Yesu ineŋ haŋyen al goketagalkeb muduntek,’ yineŋ utaŋ yirtek,” yamiŋ.18 Gwaha yeŋbe irem go sopte hoy yirke wakeb,“Derbe al hoyaŋ hitte kuŋ Yesu niŋ ma wor potagalde saba yiriryeŋ!” yeŋ mere tareŋ po yirdebutaŋ yiramiŋ. 19 Gega Pitaya Yonya beleŋ wolheŋbe, “Al Kuruŋbe da mata niŋ igiŋ nuryeŋ?Yende mere gama irtek ma dende mere gamairtek? Goyen dindikeŋ dufay henaŋ ko. 20Munaŋdeyyabe Yesuyen mata delderer yeneŋ meremiŋnurde tiyaryum goyen tagal tagal niŋ epte mawor po bada hereŋ,” yinaryum.

21-22 Gega al kahaŋ simsimammiliŋ beleŋ gwa-hade po kawaŋ kiryiŋ, damam 40 fole irtiŋ goyenPitaya Yonya beleŋ Al Kuruŋyen saŋiŋde sopeiraryum goyen al budam wor po go keneŋbe AlKuruŋ turuŋ iramiŋ geb, Yuda marte doyaŋ marbeleŋ goyen nurdeb gwaha mat kura irem goyenbuluŋ yirtek moŋ hamiŋ. Niŋgeb duliŋ mohoŋdepo kafura mere yirde yubul tike kwaryum.

Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ irde hinhan mar beleŋ AlKuruŋ mere iramiŋ

23 Be, Pitaya Yonya gobe yubul tike mulgaŋheŋ diŋuŋ yago hitte kwaryum. Irdeb pris budagote karkuwaŋmiŋya Yuda marte doyaŋ marparguwakya beleŋ mere yiramiŋ goyen tumŋaŋdiŋuŋ momoŋ yiraryum. 24 Irkeb mere goyenkandukŋeŋ nurdeb tumŋaŋde Al Kuruŋ uguŋ pogahade inamiŋ: “Doyaŋ Al Kuruŋ, ge beleŋ ponaŋkiŋya megeŋya makaŋya yirdeb dawet banagoŋ haŋ kuruŋ gayen yirariŋ. Irde doyaŋ yirdeha. 25 Ge beleŋ mere tike meteŋ alge asininiŋDewit gore Holi Spirityen tareŋde merege nurdebasaŋ heŋ gaha yiriŋ:‘Daniŋ megen niŋ marbe yeŋ ge bearar teŋ haŋ?Irde daniŋ dufay buluŋ kukuwamŋeŋ po yerde

mere mayde haŋ?26 Megen niŋ doyaŋ mar karkuwaŋya naŋa ga

doyaŋ irde haŋmarwaŋ gabu irdebDoyaŋAl Kuruŋ asogo irde haŋ.

Fudinde, al buda kuruŋ gobe bikkeŋ Al Kuruŋbeleŋ basiŋa irde olip fimiŋ tonaŋde sam

Page 170: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 4:27 167 Aposel 5:11irtiŋ Al goyen gogo asogo irde haŋ,’ yiriŋ.Tikiŋ 2:1-2

27 Niŋgeb, fudinde, Dewit beleŋ mata goke yiriŋgwahade goyen po forok yiyuŋ. Yesube ge beleŋbikkeŋ Mesaia ineŋ basiŋa irariŋ. Gega Israelnaŋa doyaŋ al Herotya Roma gabmanyen al Pon-tius Pailatya beleŋ Yesu, gere Meteŋ Al, delgerwukkeŋ wor po keneŋ hayen al goyen asogo irtekyeŋ Israel mar Yerusalem bana gaŋ haŋ goyaal miŋ hoyaŋ Yuda mar moŋya gabu irde meremayaŋ. Irdeb mayke kamuŋ. 28 Goyenbe matagobe mali ma forok yiyuŋ. Mel buda gore gwahatinayiŋ yeŋ dufayge bikkeŋ kerariŋyen geb, gogogwahade po forok yiyuŋ. 29Niŋgeb Doyaŋ Al Ku-ruŋniniŋ, Yesu niŋ tagalde hite goyen utaŋ dirniŋyeŋ mel gore kafura dirde haŋ gabe yeneŋ ha.Niŋgeb neŋ meteŋ marge saŋiŋ dirkeb mel gokekafura ma heŋbe igiŋ merege tagalde tukutek.30 Irde Yesu, gereMeteŋAl, delgerwukkeŋwor pogote deŋemdegarbammar sope yirde,mata tiŋeŋkurayen kurayen forok yirde hitekeyab tareŋgekuruŋ goyen alya bereya yikala yirde hayiŋ.”inamiŋ.

31 Be, Pitaya Yonya irde gabu iramiŋ mar beleŋAl Kuruŋmere irde pasi irkeb goyare po Al Kuruŋbeleŋ wol heŋbe mel go hinhan gasuŋ goyenaŋsok iryiŋ. Irkeb gor hinhan mar gobe tumŋaŋHoli Spirit beleŋ hard yunkeb Al Kuruŋyen meretagal tagal niŋ kafura ma heŋbe tagalde kuŋhinhan.

Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ irtiŋ marbe detmiŋkadom guneŋ teŋ hinhan

32Be, Yesu niŋ dufaymiŋ saŋiŋ irde hinhanmargobe tumŋaŋ dufaymiŋya matamiŋya uŋkureŋpo hamiŋ. Irdeb al kura beleŋ, “Detne kuruŋ haŋgabe nere kudiŋeŋ moŋ,” yeŋ hinhan, irde det-miŋ kuruŋ goyen yiŋgeŋ uliŋ kadom guneŋ teŋhinhan. 33-35 Be, aposel buda beleŋ Yesu kamy-iŋde mat huwaryiŋ goyen Al Kuruŋyen tareŋdetagalde hike al beleŋ fudinde yeŋ nurde hin-han. Irde al tumŋaŋ megeŋ miŋyaŋya ya miŋyaŋmarbe al beleŋ damu tikeb muruŋgem goyenaposel hitte yawaŋ haniŋde yerde hinhan. Irkebaposel beleŋ al kura det kuraŋ amu heŋ hinhanmar tumŋaŋ gale heŋ yuneŋ hinhan. Gwaha teŋhikeb al kura det kuraŋ ma amu heŋ hinhan. Be,Al Kuruŋ beleŋ yeŋ gama irde hinhan mar goyenmata gwahade teŋ hikeb guram yirde igiŋ igiŋwor po yirde hinhin.

36-37 Be, al kura, deŋembe Yosep manaŋmegeŋtapummiŋ kura al beleŋ damu tike muruŋgemgoyen tawaŋbe aposel buda yunyiŋ. Yeŋbe Liwaimar al, irde Saiprus motmotde niŋ al. Aposelbuda beleŋbe Banabas ineŋ hinhan. Deŋe gotemiŋbe, “kadom faraŋ yurde tareŋ yird yird al.”

5Ananaiasya Safiraya

1 Be, al kura deŋembe Ananaiasya berem Safi-rayamanaŋmegeŋ tapummiŋ kura al beleŋ damutikeb muruŋgem taryum. 2 Gega ire uŋya gobehora goyen tumŋaŋ Yesuyen mere basaŋ maraposel buda haniŋde kertek ma yirkeb goke segeirdeb hora kurhanbe yiŋgeŋ ge basiŋa irdeb uŋbeleŋ kurhan po tawaŋbe, “Megeŋ gote mu-ruŋgembe gago po,” yeŋ aposel buda haniŋdekiryiŋ. 3 Irkeb Holi Spirityen saŋiŋde Pita beleŋbebak teŋbe, “Ananaias, daniŋ geb Satanyen du-fay po gama irde hora kurhanbe gigeŋ ge banakerdeb tumŋaŋ gago po tawayhem yara teŋ HoliSpirit usi irha? 4 Megeŋge goyen damu matikeyabe gere hinhin. Irde damu tike muruŋgemwor gere po. Niŋgeb hora go teŋ dufayger detkura ire yeŋbe gwaha irtek yara. Gega da beleŋwor po girkeb dufay goyen forok yekeb matabuluŋ gogo taha? Usi taha gobe al ma usi yirha,Al Kuruŋ usi irha geb,” inyiŋ. 5-6 Irkeb Anana-ias gobe mere goyen nurdeb goyare po kamdekatyiŋ. Irkeb al foŋeŋ kura gor hinhan gorewaŋbe al hakwa go mala teŋ tukuŋmete tiyamiŋ.Be, Ananaias beleŋ Holi Spirit usi irde goke muŋpo kamke kenamiŋ marya mere momoŋmiŋ nu-ramiŋ marya tumŋaŋ tulfut yeŋ kafura hamiŋ.

7 Be, 3 awa gwahade kamereb berem Safiragobe uŋ hitte mata gwahade forok yihi yeŋma nurdeya Pita hinhin ya biŋde gor hurkuriŋ.8 Irkeb Pita beleŋbe, “Safira, momoŋ nira.Megeŋtiriŋde muruŋgembe gago po we?” inkeb,“Gwaha, tumŋaŋ gogo po,” inyiŋ. 9 IrkebPita beleŋ wol heŋbe, “Dahade niŋgeb derbetumŋaŋde mere sege irdeb Doyaŋ Al KuruŋyenHoli Spirit tuŋaŋ urhar? Almege tukuŋ metetahaŋ marbe yamere gogo forok yahaŋ yenha.Niŋgeb ge wor gade kuniŋ tahaŋ geb,” inyiŋ.10 Irkeb goya goyen po Pitayen kahaŋ miŋde gorpo kateŋ kamyiŋ. Be, uŋ tukuŋmete tiyamiŋmargore waŋ hurkuŋbe berem wor kamtiŋ keneŋbetukuŋ uŋ ketalde po mete tiyamiŋ. 11 Be, ireuŋya go hitte mata forok yiriŋ gote mere momoŋ

Page 171: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 5:12 168 Aposel 5:31nurdeb Yesuyen alya bereya sios gobe tumŋaŋkafura wor po hamiŋ. Yesuyen alya bereya moŋwor gwahade po kafura hamiŋ.

Aposel buda beleŋ garbam mar budam sope yi-ramiŋ

12 Be, aposel buda beleŋ mata tiŋeŋ Al Kuruŋbeleŋ po forok yirtek goyen al hitte budam forokyirde hike diliŋ fot yeŋ hinhan. Irde Yesu niŋdufaymiŋ tareŋ irde hinhan marbe tumŋaŋ du-faymiŋ uŋkureŋ po kerde Al Kuruŋ doloŋ irniŋyeŋ al waŋ gabu irde haŋyen gasuŋ kuruŋ kura“Solomonyen Paranda”* ineŋ haŋyende gor gabuirde hinhan. 13Be, Yerusalem taunde hinhanmargoyen tumŋaŋ Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ irde hin-han mar goke tagalde turuŋ yirde hinhan. Gegago mar goyen hitte mata forok yeŋ hinhan gokekafura heŋbe al kura yeŋya awalik heŋ heŋ gekama heŋ hinhan. 14Gega alya bereya tiŋeŋ beleŋDoyaŋ Al Kuruŋ niŋ dufaymiŋ saŋiŋ irdeb budamforok yeŋ hinhan. Irkeb Yesuyen alya bereyabebudam wor po hamiŋ. 15 Irde aposel buda beleŋmata tiŋeŋ kurayen kurayen teŋ hinhan goyenyeneŋ hinhan geb, garbam miŋyaŋ mar sapirteyawaŋ beleŋyaŋ yerde hinhan. Kurabe yawaŋgasuŋ ugamde yunke goyaŋ ferde hinhan. Gwahayirteke gab Pita waŋ beleŋ goyaŋ kuŋ heŋyabehaniŋ yerde yuni yeŋbe gogo teŋ hinhan. Munaŋkurabe Pita toneŋ beleŋ po awrum yurke igiŋhenayiŋ yeŋ nurde teŋ hinhan. 16 Irkeb tiyuŋbudam Yerusalem biŋyaŋ biŋyaŋ niŋ mar goregarbammarya al uŋgura ketal yurtiŋmiŋyaŋmargoyen aposel buda hitte yawaŋ hike sope yirketumŋaŋ igiŋ heŋ hinhan.

Aposel budabe kanduk kenamiŋ17 Be, pris buda gote kuruŋmiŋya yeŋ faraŋ

urde hinhan mar Sadusi budaya beleŋ, ‘Neŋ foledirniŋ tahaŋ,’ yeŋ biŋ ar yekeb aposel buda niŋigiŋmawor po nurdeb yade gasa yirniŋ yeŋmeresege iramiŋ. 18 Irdeb aposel buda goyen yadekawe marya mata buluŋ teŋ hinhan marya yerdehaŋyen koyare gor yeramiŋ. 19 Gega wawuŋbeDoyaŋ Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ kuŋbe koyagote yame fegelde siŋare yukuriŋ. 20 Irdeb,“Al Kuruŋyen ya balemde kuŋbe al buda kuruŋgoyen al kura Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ iryeŋbeAl Kuruŋ diliŋde al gergeŋ heŋ heŋ mata goyengoke keŋkela po tagalnayiŋ,” yineŋhulyaŋyiryiŋ.

21Be, miyoŋ beleŋ yinyiŋ goyen nurdeb fay urkebAl Kuruŋyen ya balemde kuŋbe alya bereya sabayird yird miŋ uramiŋ.

Be, goya goyenbe pris buda gote kuruŋmiŋyayeŋ faraŋ urde hinhan marya gore aposel budagoyen daha yirniŋ yeŋ Yuda marte doyaŋ marparguwak tumŋaŋ hoy yirke waŋ gabu iramiŋ.Irdeb mel go koyare yeramiŋ goyen yawaŋmerere yirniŋ yeŋbe al hulyaŋ yirke kwamiŋ.22Gega kuŋ forok yeŋ naŋkenamiŋbe aposel budagobe gor ma hinhan. 23 Gwahade keneŋbe mul-gaŋ heŋ kuŋbe, “Koya yamebe siŋa mat tareŋirtiŋ, irdeb ya gote doyaŋ marbe tumŋaŋ gorhaŋ. Goyenbe yame fegelde hurkuŋ naŋkenhetgega, gorbe al miŋmoŋ. Hubu wor po!” yinamiŋ.24 Irkeb pris buda gote karkuwaŋmiŋya Al Ku-ruŋyen ya balem doyaŋ irde haŋyen marte ku-ruŋmiŋya beleŋmeremomoŋ go nurdeb, “Aposelbudabe daha tahaŋ? Irdeb kamebe da mata forokyiyyeŋ?” yeŋ ŋakŋak tiyamiŋ.

25 Be, gwaha teŋ hikeb al kura waŋbe, “Mel, ganurnaŋ. Al yad fere tiyaŋ mar gobe Al Kuruŋyenya balem bana goŋ alya bereya saba yirde hikeyenhem be!” yinyiŋ. 26 Irke ya balem kuruŋ gotedoyaŋ marya kuruŋmiŋya gore mere go nurdebkuŋ aposel buda go yad wayamiŋ. Goyenpoga albuda kuruŋmeremiŋ nurde hinhanmar gore yeŋge heŋhora kaka dirnak yeŋbe ohkohompo Israelnaŋa doyaŋ mar tumŋaŋ gabu iramiŋ gasuŋdegor yawayamiŋ.

27 Be, aposel buda go yawaŋ diliŋde yirkebpris buda gote kuruŋmiŋ gore biŋ ar hende gahayinyiŋ: 28 “Yesu beleŋ alya bereya ne niŋ sabayirde hinayiŋ dinuŋ goyen bada po henayiŋ yeŋutaŋ dirtiŋ. Gega parsay heŋ Yerusalem taundegar kawaŋyaŋ pomere tagalde tukuŋ hikeb al bu-dam nurd pasi hahaŋ. Gwaha teŋbe Yesu kamuŋgobe yeŋ beleŋ po mayaŋ yeŋ miŋge dirniŋ teŋhaŋ?” yinyiŋ. 29 Irkeb Pita beleŋ kadom yagoyahuwarde wol heŋbe, “Neŋbe Al Kuruŋyen merepo gama irtek. Dende mere ma nurtek geb! 30Be,ga nurnaŋ. Deŋ beleŋ Yesu kuruse hende maykekamuŋ. Goyenbe neŋ Israel marte asininiŋ yagotAl Kuruŋ beleŋ kamtiŋde mat isaŋ hiyuŋ. 31 Irdeyiŋgeŋ hitte tumulgaŋ teŋ saŋiŋ uneŋbe deŋemyaŋ kuruŋ wor po irdeb, neŋ al gayen ga Du-mulgaŋ teŋ teŋ Al iruŋ. Goyenbe neŋ Israel markuruŋ gayenmata buluŋ yubul teŋ yeŋ ge bininiŋ

* 5:12: Solomonyen Paranda: Al Kuruŋyen ya balem kuruŋ gote ya muruŋ sobam siŋa siŋa kutiŋ hinhan. Ya muruŋ gobe tolakarkuwaŋ yimiytiŋ hinhan. Ya siŋa kurhanbe “Solomonyen Paranda” ineŋ haŋyen gogo.

Page 172: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 5:32 169 Aposel 6:6

mulgaŋ heke mata buluŋniniŋ halde duneŋ yeŋnurdeb gogo tiyuŋ. 32 Niŋgeb neŋbe Yesu hittemata forok yitiŋ goyen dilniniŋde yeneŋbe gagokawan tagalde hite. Irde Holi Spirit manaŋ bebaktinaŋ yeŋ dikala dirde hi. Be, Holi Spirit gobeAl Kuruŋ beleŋ yende mere gama irde haŋ margoyen tumŋaŋ yuneŋ hi,” yinyiŋ.

Gamaliel beleŋ aposel buda niŋ igiŋ mat tagalyiŋ33 Irkeb meremiŋ nuramiŋ mar gobe biŋ ar

yekeb, ‘Fudinde wor po, aposel buda gayen gasayirteke kamwoŋ,’ yeŋ nuramiŋ. 34 Be, gabuiramiŋde gorbe Yuda marte tikula saŋiŋ po gamairde haŋyen Farisi mar al kura deŋembe Gamalielgoyen gor hinhin. Yeŋbe Moseyen saba basaŋheŋ tagal tagal al. Al gobe al budam palap irdehinhan. Be, al gore huwardeb, “Aposel budaga belŋeŋ po siŋare yukunaŋ,” yinkeb gwahayiramiŋ. 35 Irkeb gabu iramiŋ mar goyen gahayinyiŋ: “Mel, Israel mar, al buda gayen ga dahawet kura yirniŋ yeŋbe keŋkela dufay heŋ gamatatinayiŋ. 36 Nalu kura hakot yara po mata kuraforok yiyuŋ goyen bitiŋ sir yaŋ? Al kura deŋemTeudas beleŋ, ‘Nebe al deŋne yaŋ,’ yekeb al 400gwahade beleŋ gama irde hinhan. Gega go algoyen maykeb yeŋ gama irde hinhan mar gobebur yekeb hubu po hiriŋ.

37 “Be, Teudas kamereb neŋ Israel martedeŋniniŋ kapyaŋ heŋ tumŋaŋ asaŋde kerd kerdnalure Galili niŋ al kura deŋem Yudas beleŋ,‘Roma gabman asogo irniŋ,’ yineŋ al usi yirkegama irde hinhan. Gega yeŋ wor mayke kamkebyeŋ gama irde hinhan mar goyen wor bur yamiŋ.38-39Niŋgeb gwahade goyen po aposel buda beleŋmata teŋ haŋ gayenbe dufaymiŋde po teŋ haŋkenem meteŋmiŋ gobe hubu hiyyeŋ. MunaŋAl Kuruŋyen dufay gama irde teŋ haŋ kenemdeŋ beleŋ, ‘Bada henaŋ,’ yinnayiŋ gega, epte mameretiŋ nurnayiŋ. Moŋgo al buda gayen asogoyirhet usi teŋbeAl Kuruŋ asogo irnayiŋ geb. Goketeŋbe dinhem gago. Mel gayenbe okohom poyubul tike kunayiŋ,” yinyiŋ.

Aposel budabe Yesu niŋ teŋ kanduk yenamiŋ gokeamaŋeŋ nuramiŋ

40 Irkeb al buda gor hinhan mar gore, ‘Meredira gabe fudinde,’ yeŋ nuramiŋ. Irdeb aposelbuda go sopte hoy yirke wakeb gabu iramiŋ gotekuruŋmiŋ beleŋ, “Yesu gore yiŋgeŋ ge al saba

yirde hinayiŋ dinuŋ gobe sopte ma po tagal-nayiŋ,” yineŋ utaŋ yirdeb fuleŋa marmiŋ yinkebal gasa yird yird kaŋ po yusulak teŋbe yakiratiyamiŋ. 41 Irkeb aposel buda goyen mere gasuŋgo tubul teŋ kuŋ heŋya, “Neŋbe Al Kuruŋ beleŋYesuyen al wor po yeŋ nurd duneŋ hi. NiŋgebYesu niŋ teŋ ulniniŋ misiŋ katehet gago,” yeŋamaŋeŋ wor po nuramiŋ. 42 Irdeb al saba yirdyird niŋ bada ma hamiŋ. Hugiŋeŋ gise haŋka AlKuruŋyen ya balemde gor kuŋ mere igiŋ YesubeMesaia yitiŋ goyen mere kawan po tagalde kuŋhinhan. Irdeb almet yayaŋ wor gwahade po teŋhinhan.

6Yesuyen alya bereya sios faraŋ yurd yurd meteŋ

niŋ al 7 basiŋa yiramiŋ1 Be, gwaha teŋ hinhan goyenterbe Yesu niŋ

dufaymiŋ tareŋ irde hinhan marbe budam forokyeŋ hinhan. Goya goyenbe Yerusalem niŋ Yudamar yiŋgeŋde mere teŋ hitiŋ beleŋ gise haŋkaberetap biŋge gale heŋ yuneŋ hinhan. Goyenbeyende beretap po yuneŋbe, Grik mere teŋ hitiŋberetap gobe yubul teŋ hinhan. Irkeb Yuda marGrik mere teŋ hitiŋ goreb goke igiŋ ma nurdebtiyuŋ miŋ mar goya kadom mohoŋde tiyamiŋ.2 Goke teŋbe Yesuyen mere basaŋ mar aposelbuda 12 gore Yesuyen alya bereya sios tumŋaŋgabu yirdeb gaha yinamiŋ: “Nende meteŋbe AlKuruŋyen mere tagalde tukuŋ tukuŋ. Niŋgebbiŋge gale heŋ heŋ goke teŋ meteŋniniŋ worpo goyen harhokniniŋ untek gobe igiŋ moŋ.3 Niŋgeb kadniniŋ yago, deŋ gabu irde haŋ banagoŋ niŋ al 7 kura dindikeŋ basiŋa yirnayiŋ.Goyenbe mel gobe Holi Spirityen saŋiŋde wor pometeŋ teŋ haŋyen, irde Al Kuruŋ beleŋ dufayigiŋ yuneŋ hike meteŋ teŋ haŋyen mar goyenpo basiŋa yirnayiŋ. Irkeb biŋge gale heŋ heŋmeteŋbe mel gore teŋ hinayiŋ. 4Gogab neŋbe AlKuruŋ mere ird irdya meremiŋ tagal tagal niŋ podufay hetek,” yinamiŋ.

5 Be, gwaha yinkeb al buda kuruŋ gob amaŋeŋnurdeb al 7 basiŋa yiramiŋ. Deŋembe Stiwen,Filip,* Prokorus, Nikanor, Timon, ParmenasyabeAntiok taunde niŋ al Nikolasya. Nikolas gobe almiŋ hoyaŋ gega, Yuda marte tikula gama irdeYuda mar al hiriŋ. Munaŋ Stiwenbe Yesu niŋhekkeŋ wor po nurde hinhin, irde Holi Spiri-tyen tareŋde po meteŋ teŋ hinhin. 6 Be, al

* 6:5: Filip gabe Yesuyen aposel 12 bana kura gogo moŋ, al hoyaŋ.

Page 173: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 6:7 170 Aposel 7:9buda gwahade basiŋa yirdeb aposel buda hitteyukamiŋ. Irkeb al 7 gobe sios faraŋ yurd yurdniŋ yade yapat yiramiŋ goyen goke tonaŋ hendehaniŋ yerde Al Kuruŋ beleŋ faraŋ yurde hiyeŋyeŋ gusuŋaŋ iramiŋ.

7 Be, Al Kuruŋyen mere Yesu niŋ yitiŋ gobeYerusalem taun kuruŋde gor niŋ mar beleŋtumŋaŋ nurde tukamiŋ. Irkeb Yesu niŋ dufaymiŋtareŋ iramiŋmarbe araŋ po budam hamiŋ. Be, Alkuruŋ doloŋ ird ird mata doyaŋ mar wor budamYesu niŋ dufaymiŋ saŋiŋ iramiŋ.

Yuda mar beleŋ Stiwen fere tiyamiŋ8 Be, sios faraŋ yurd yurd niŋ basiŋa yirtiŋ

al kura Stiwen gobe Al Kuruŋ beleŋ keŋkela poguram irde tareŋ kuruŋ unkeb al budam diliŋdemata tiŋeŋ kurayen kurayen Al Kuruŋ beleŋ poyirtek goyen forok yirde hinhin. 9Gega Yudamarkurabe Stiwen niŋ igiŋ ma nurde waŋ kwep kwepiramiŋ. Be, gwaha iramiŋ marbe “Doyaŋ MarMiŋmoŋMar”† yineŋhinhan. Mel gobe yiŋgeŋdegabu yare po gabu irde Yuda marte tikula ponurde hinhan. Yeŋbe Sairini taunya Aleksandriataunyare mat wayamiŋ. Kurabe Silisia naŋayaEsia naŋayare mat wayamiŋ. Be, mel goreb waŋStiwen gogo merere fuleŋa iramiŋ. 10 Gega Sti-wenbe Al Kuruŋyen Holi Spirit beleŋ faraŋ urkebkeŋkela po dufay heŋya mere yirke asogo irniŋyeŋ wayamiŋ mar goyen gwaha mat kura wolhetek yeŋ ma nuramiŋ.

11 Irkeb mel gore al kura balmiŋde hoy yirdeb,“Deŋ beleŋ kuŋbe, ‘Stiwen beleŋ Moseya Al Ku-ruŋya sukal yirke nurtiŋ,’ yeŋ al momoŋ yirdetukunayiŋ,” yineŋ biŋ yawaramiŋ. 12 Irkeb kuŋbegwahade po tagalkeb Yuda marte doyaŋ marparguwakya Moseyen saba basaŋ heŋ tagal ta-gal maryabe al buda gote mere go nurdeb biŋar yamiŋ. Irdeb Stiwen fere teŋbe mere yaretukamiŋ. 13-14 Irdeb merere gor usi titek yeŋal kura yawaramiŋ gore huwardeb, “Al garebe,‘Nasaret niŋ al Yesu beleŋ Al Kuruŋyen ya balemgayenpir iryeŋ, irdeMose beleŋmata teŋhinayiŋyeŋ dunyiŋ goyen wor yade hoyaŋ hoyaŋ yiryeŋ,’yeke nurtiŋ. Al gabe ya balem gaya Yuda martetikula goyenwor gwahade pohugiŋeŋ sukal yirdehiyen!” yinamiŋ. 15 Irkeb merere gabu iramiŋmar gob Stiwen beleŋ daha mat wol heke nurniŋtihit yeŋ tumŋaŋ her yeŋ kenamiŋ. Irkeb Stiwen

kimiŋbe al bulak wor po Al Kuruŋyen miyoŋ yaraheke kenamiŋ.

7Stiwen beleŋ saba tiyyiŋ

1 Irdeb Al Kuruŋ doloŋ ird ird mata doyaŋmarte kuruŋmiŋ beleŋ, “Stiwen, mel gare mereulger irde haŋ gayenbe fudinde?” yeŋ gusuŋaŋiryiŋ. 2 Irkeb Stiwen beleŋ wol heŋbe gahainyiŋ: “Mel, kadne yago, ga nurnaŋ. Bikkeŋwor pobe hakwaniniŋ Abrahambe Mesopotemianaŋare hinhin. Goŋ po hikeya Al Kuruŋ saŋiŋmiŋturŋuŋ yaŋ gore diliŋde forok yeŋbe, 3 ‘Naŋageyatayge yagoya yubul teŋbe naŋa ne beleŋ gikalagireŋde gor kwayiŋ,’ inyiŋ. 4 Irkeb Abraham gobeKaldia marte naŋa Mesopotemia goyen tubulteŋbe Haran taunde kuŋ gor hinhin.

“Be, naniŋbe gor kamkeb Al Kuruŋ beleŋ Abra-ham teŋ kerke Yudia naŋa ga hite gayenterwayyiŋ. 5 Gega Al Kuruŋ beleŋ megeŋ tapummuŋ kura ma unyiŋ. Hubu wor po. Irde gorhinhinya goyenbe diriŋ wor hubu. Gega Al Ku-ruŋ beleŋmegeŋ Abraham keperde hinhin gayenyeŋya foŋeŋmiŋ yagoya niŋ tubul teŋ yunmekeyende kudiŋeŋ hiyyeŋ yeŋ Abraham hitte biŋatiyyiŋ. 6 Goya goyenbe gaha inyiŋ: ‘Foŋeŋgeyagot dirŋeŋ weŋbe almet naŋare kuŋ albak hi-nayiŋ. Irkeb naŋamiŋmar beleŋ dama 400 gayengasa yirde buluŋ buluŋ yirke meteŋ muruŋgemmoŋ teŋ hinayiŋ. 7 Gega foŋeŋge yago buluŋbuluŋ yirde hinayiŋ mar gobe ne gare gab yeneŋ.Go kamereb foŋeŋge yagobe naŋa go tubul teŋwaŋ megeŋ gayenter doloŋ nirde hinayiŋ,’ inyiŋ.8 Irdeb kame Al Kuruŋ beleŋ biŋa tiyyiŋ goke, ‘Nebiŋa teŋ himyen goyen fudinde yeŋ nurnayiŋbegeya foŋeŋge yagoyabe guba yeŋ yeŋ mata teŋhinayiŋ,’ inyiŋ. Be, kamereb urmiŋ Aisak forokyiriŋ. Irkeb urmiŋ go kawaŋ hiriŋde mat kuŋnaŋa fay 8 hekeb guba yeŋ unyiŋ. Be, Aisakbekame Yekop naniŋ hiriŋ. Irdeb Yekopbe urmiŋyago 12 miŋyaŋ hiriŋ. Be, mel goreb hakwaniniŋyago hamiŋ.

9 “Be, hakwaniniŋ 12 kura Yosepbe naniŋ beleŋyeŋ po amaŋeŋ nurde igiŋ igiŋ irde hinhin. Irkebitiŋ yago beleŋ daniŋ neŋbe gwahadema dirde hiyeŋ biŋ ar yekeb kuliŋ Yosep niŋ igiŋ ma nurdeb,‘Al kura hitte kuŋ muruŋgem moŋ meteŋ teŋ

† 6:9: “Doyaŋ Mar Miŋmoŋ Mar” gabe bikkeŋ al hoyaŋ beleŋ yukuŋ meteŋ marmiŋ yirde hinhan. Goyenbe muruŋgem moŋ meteŋteŋ hinhan. Irde dufaymiŋde kuŋ waŋ titek moŋ. Doyaŋ marmiŋyen mere po gama irde meteŋ teŋ hinhan. Goyenbe doyaŋ marmiŋbeleŋ yubul tike dufaymiŋde kwamiŋ goke teŋbe deŋe gwahade yurde hinhan.

Page 174: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 7:10 171 Aposel 7:35teŋ almiŋ hiwi,’ yeŋ al yunke damu tiyamiŋ. Be,Yosep damu tiyamiŋmar gore teŋbe Isip kwamiŋ.Goyenbe Al Kuruŋbe yeŋya hugiŋeŋ heŋ faraŋurde hinhin. 10Niŋgeb kanduk kurayen kurayenyeneŋ hinhin gega, Al Kuruŋ beleŋ faraŋ urdehikeb igiŋ po hinhin. Irde dufay igiŋ wukkeŋwor po unkeb go hende mata teŋ hikeb Isip niŋdoyaŋ al kuruŋ Fero beleŋ igiŋ kinyiŋ. Be, Ferobeleŋ Yosep go dufaymiŋ wukkeŋ keneŋbe Isipnaŋa gote doyaŋ al irdeb dawetmiŋ yago tumŋaŋ,‘Doyaŋ yirde hayiŋ,’ inyiŋ.

11 “Be, go kamereb Isip naŋaya Kenan naŋayabana goŋbe biŋge kamde kamde nalu kuruŋ worpo forok yekeb hakwaniniŋ yagobe biŋgem moŋhamiŋ. 12 Be, Yosep naniŋ Yekop go Isip naŋabebiŋgem yaŋ mere momoŋ nurdeb hakwaniniŋyago gogo yad yerke kwamiŋ. Be, mel gobe Isipma kuŋ haŋyen. Tiŋeŋ gog po ga kwamiŋ. 13 Be,mel go Isip mat tiyuŋmiŋde mulgaŋ hamiŋ. Heŋheŋbe sopte Isip kukeb Yosep beleŋ yiŋgeŋ ge,‘Nebe al gwahade,’ yeŋ itiŋ yago momoŋ yiryiŋ.Be, Yosepyen miŋ gote mere momoŋ goyen Isipniŋ doyaŋ al kuruŋ wor nuryiŋ.

14 “Be, go kamereb Yosep beleŋ naniŋ Yekopyadirŋeŋ weŋya asem yagoya 75 hinhan gokewanaŋ yeŋ keya heke wayamiŋ. 15-16 Irdeb gorhinhan. Be, gor heŋ heŋbe Yekop go kamkebhakwambe teŋ tiyuŋmiŋ Sekem tukamiŋ. Be,SekemgorbeHamor urmiŋ yago beleŋ al hakwamyerd yerd niŋ hora talde horabok yiramiŋ goyenAbraham beleŋ damu tiyyiŋ. Niŋgeb Yekop hak-wam gobe tukuŋ gor po keramiŋ. Irdeb kamehakwaniniŋ 12 goyen wor kamkeb yukuŋ gor poyeramiŋ.

17 “Be, Al Kuruŋ beleŋ Abraham hitte biŋatiyyiŋ gote igineŋ forok yetek nalu heŋ hikebnende al Isip hinhan gobe kuruŋ buluŋ fufultiyyiŋ. 18 Goyenterbe al hoyaŋ kura Yosep manurde untiŋ al gore Isip naŋa gote doyaŋ alkuruŋ hiriŋ. 19 Irdeb yiŋgeŋ igiŋ heŋ heŋ ge ponurde asininiŋ yagousi yirdeb buluŋbuluŋ yirniŋyeŋ nurdeb, ‘Diriŋmiŋ yago besare niŋ goyenyemeyke kamnaŋ,’ yeŋ patku yirde hinhin.

20 “Be, goya goyenbe Mose kawaŋ hiriŋ. Yeŋbediriŋmali yaramoŋ. Al Kuruŋ diliŋde igiŋ kinyiŋ.Diriŋ gobe Isip mar beleŋ kennak yeŋ naniŋyamiliŋya beleŋ gagasi karwo gayen yamiŋ banapo balmiŋ kerde hinaryum. 21 Gega diriŋ gobeya bana balmiŋ kerde hitek ma hekeb naniŋyamiliŋya beleŋ tukuŋ hoyaŋde tubul tikeb Isip niŋdoyaŋ al kuruŋ Fero wiriŋ beleŋ keneŋ teŋ tukuŋ

yende irde mosoy heke kuruŋ hiriŋ. 22 Mosego kuruŋ heŋyabe Isip marte saba karkuwaŋkurayen kurayen yawaryiŋ. Irde meremiŋyameteŋmiŋyabe tareŋ wor po hiriŋ.

23 “Be, Mose gobe kuŋ damam 40 hiriŋ. Be,wawuŋkurarebediŋuŋ Israelmar yene yeŋkuriŋ.24 Kuŋbe Isip al kura gore Israel al kura goyenbuluŋ wor po irde hike kinyiŋ. Irdeb Israel algoyen faraŋ ure yeŋbe wol heŋ Isip al go maykekamyiŋ. 25 Be, Mose gobe dufaymiŋdeb, ‘Matatihim gayen keneŋbe Israel mar beleŋ Isip martehaniŋde mat dumulgaŋ teŋ teŋ al Al Kuruŋ beleŋbasiŋa irtiŋ albe gago yeŋ bebak tahaŋ,’ yeŋnuryiŋ. Gega gwahade moŋ.

26 “Be, fay urkeb sopte Israel mar hitte kuriŋ.Kuŋbe Israel mar iraw kura yiŋgeŋ uliŋ arde hikeyinyiŋ. Irdeb daha mat kura mere yirmekebawalik hiri yeŋbe, ‘Irem, daniŋ ditdigireŋ uliŋarde har? Derbe miŋ uŋkureŋ po geb!’ yinyiŋ.27 Goyenbe al kura kadom mayde buluŋ wor poiryiŋ al goreb Mose upel urdeb, ‘Ganuŋ beleŋnende doyaŋ al gerde mere sope ird ird al giruŋ?28 Gwaha teŋbe ki Isip al mayke kamuŋ gwahadegoyen po nireŋ taha?’ inyiŋ. 29 Irkeb mere gonurdebMose gobe Isip niŋ al mayke kamyiŋ gokebusahardeMidianmarte naŋare kuriŋ. Irdeb goŋalbak heŋbe bere teŋ urmiŋ irawa miŋyaŋ hiriŋ.

30 “Be, Midian marte naŋare kuŋ dama 40 goŋhinhin. Be, dama 40 goyen kamereb Sainai dugubindere sawsawa po kuruŋ naŋa bana goŋ kuriŋ.Kuŋbe he dirŋeŋ kura goyen kak melak heŋhumga kutiŋ yara teŋ hinhinde gor Al Kuruŋyenmiyoŋ forok yeke kinyiŋ. 31 Be, Mose gob goyenkeneŋbe diliŋ fot yeke bindere kuŋ keŋkela pokene yeŋ kuriŋ. Irkeb kak melak hinhinde gormat Doyaŋ Al Kuruŋyen mere forok yeke nuryiŋ.32 ‘NebeAl Kuruŋ, asige yagoAbraham, AisakyabeYekopya beleŋ doloŋ nirde hinhan al go goyen,’inyiŋ. Irkeb Mose go kafura heŋ uliŋ barbaryeke kak melak goyen kentek ma iryiŋ. 33 IrkebDoyaŋ Al Kuruŋ beleŋ, ‘Ge huwarde hare gabe nehime. Niŋgeb al mali watek moŋ, himam wor po.Niŋgeb kahaŋbasaŋge go yugu tiya! 34 Nere alyabereya Israel marbe Isip mar beleŋ buluŋ buluŋyirde haŋ gobe yeneŋ hime. Irdeb uliŋ misiŋbuluŋ wor po kateŋ haŋ goyen nurdeb Isip marteyufukdemat yumulgaŋ tiye yeŋ katehem. Niŋgebga nura. Sopte Isip gumulgaŋ timeke kwayiŋ,’inyiŋ.

35 “Be, Mose gobe haŋkapya Israel mar beleŋpel irdeb, ‘Ganuŋ beleŋ nende doyaŋ al gerde

Page 175: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 7:36 172 Aposel 7:51mere sope ird ird al giruŋ?’ inke Midian martenaŋare busaharyiŋ al go goyen. Gega Al Kuruŋbeleŋ, ‘Mosebe Israel marte doyaŋ al hiyyeŋ.Irde yende alya bereya Isip marte yufukde matyumulgaŋ teŋ yukuŋ asem yago bikkeŋ hinhannaŋare gor yukuyeŋ,’ yeŋbe teŋ kerke Isip mul-gaŋ heŋ kuriŋ. Kukeb Al Kuruŋyen miyoŋ kakmelak bana forok yeŋ mere iryiŋ gore faraŋ urdehinhin. 36 Irkeb Israel mar goyen Isip naŋare matdoyaŋ yirde yukuriŋ. Naŋa go tubul tiyeŋbe Isipnaŋa bana goŋbe mata tiŋeŋ kurayen kurayen AlKuruŋ beleŋ po yirtek goyen forok yiryiŋ. Irdemakaŋ kura Makaŋ Bukkeŋ ineŋ haŋyende gormanaŋ mata tiŋeŋ kuruŋ kura forok iryiŋ. Irdesawsawa naŋa al ma hitek bana goŋ dama 40hinhanya goyenter wor gwahade po teŋ hinhin.

37 “Be, Mose, go teŋ hinhin al goreb mel Israelmar goyen gaha yinyiŋ: ‘Kamebe Al Kuruŋ beleŋdeŋ miŋde ga niŋ po mere basaŋ almiŋ kurane yara teŋ kerke foŋeŋtiŋ yago hitte wayyeŋ,’yinyiŋ. 38Be, Mose goreb asininiŋ yago Isip tubultiyamiŋ mar goyen tumŋaŋ sawsawa naŋa banagoŋ gabu yirke gor hinhan. Irkeb Sainai dugurehurkuŋ Al Kuruŋyen miyoŋya mere teŋbe kateŋasininiŋ yago mere yiryiŋ. Yeŋbe dugure gorheŋbemiyoŋ gore asininiŋ yagoya neŋ kamekkeŋgake teŋAl Kuruŋyenmere gwahader hitiŋ goyenunyiŋ.

39 “Be, Mose beleŋ dugure hurkuŋ Al Kuruŋyenmere nureŋ yeŋbe asininiŋ yago gwaha gwahatinayiŋ yineŋbe hurkuriŋ. Gega goyen ma gamairamiŋ. Gwaha titŋeŋbe meremiŋ go pel irdeIsip niŋ biŋ mulgaŋ hamiŋ. 40 Niŋgeb Mose godugure gor po hikeya mel gore itiŋ Aron hittekuŋbe, ‘Kolge Isip naŋare mat dad wayuŋ al gobeSainai dugure hurkuŋ det kura irde mulgaŋ maheŋ hi gobe go ma nurde hite. Niŋgeb igiŋ dinkenindigeŋ det toneŋ kura yirde doloŋ yirtek. Irkebgore doyaŋ dirke kuŋhitek,’ inamiŋ. 41 Irdeb goyagoyen gab gol hora beleŋ po bulmakaw foŋeŋdetoneŋ iramiŋ. Irdeb Al Kuruŋniniŋ yeŋ dapŋagasa yirde yawaŋ galak irde det yiŋgeŋ haniŋdeiramiŋ goke amaŋeŋ wor po nuramiŋ. 42 Irkeb AlKuruŋ beleŋ goke igiŋ ma wor po nurdeb harhokyunke mel gote dufaymiŋde po naŋkiŋde niŋdet naŋa, gagasiya dinambeya goyen doloŋ yirdehinhan. Be, goke teŋbe Al Kuruŋyen mere basaŋmar beleŋ asaŋdebe gahade katiŋ hi:‘Deŋ Israel mar, dama 40 sawsawa naŋa bana hin-

hanya goyenter dapŋa gasa yirde galakheŋ hinhan kuruŋ gobe ne niŋ moŋ.

43 Irdeb sel ya irde usi tikula alMolek ineŋ haŋyengoyen bana goŋ kerde doloŋ irde tukuŋhinhan.

Irde kurabe Refan ineŋ haŋyen goyen manaŋgwahade po irde hinhan.

Det gobe Al Kuruŋ niŋ ma nurde haŋyenmar beleŋ doloŋ irde haŋyen goyendeŋ manaŋ hantiŋde yirde doloŋ yirdehinhan.

Niŋgeb goke teŋbe naŋatiŋdemat dakira timekebBabilon naŋa gisaw yeŋ nurde haŋ goyenfole irde sorte wor po kuŋ kunayiŋ,’ yitiŋhi. Amos 5:25-27

44 “Be, Al Kuruŋ beleŋ, ‘Sel ya kura gahadeirayiŋ,’ ineŋMose ikala irde tuŋaŋeŋunyiŋ. Irkebasininiŋ yagobe Al Kuruŋ beleŋMose inyiŋ goyenpo gama irde ya go iramiŋ. Irde sawsawa naŋabana goŋ heŋya, ‘Al Kuruŋbe neŋya hite,’ yeŋnurde sel ya goyen tukuŋ hinhan. 45 Be, go teŋhinhan mar gobe tumŋaŋ kamde hubu hekebdirŋeŋ weŋ kame forok yamiŋ mar gore sel yago tamiŋ. Goya goyenbe Yosuwa beleŋ doyaŋyirde yukuriŋ. Irkeb Al Kuruŋ beleŋ Kenan naŋamiŋ mar goyen yeŋ wa meheŋ heŋ yakira tikebmel gore kame kuŋbe naŋa go tamiŋ. Be, gorkuŋ heŋyabe Al Kuruŋ doloŋ ird ird sel ya goyenmanaŋ teŋ kuŋ hinhan. Be, kame Dewit beleŋ Is-rael marte doyaŋ al kuruŋ hiriŋ goyenter manaŋsel ya gobe hinhin po. 46Be, Dewit gobe Al Kuruŋbeleŋ amaŋeŋwor po nurde uneŋ hinhin. Niŋgebhakwaniniŋ Yekop beleŋ doloŋ irde hinhin AlKuruŋ goyen Dewit beleŋ, ‘Ya tareŋ ird unmekegor hiwoŋ,’ yeŋ nurde gusuŋaŋ iryiŋ. 47Goyenbeya gobe yeŋ beleŋ ma iryiŋ. Urmiŋ Solomonbeleŋ ga iryiŋ. 48 Gega det kuruŋ gayen doyaŋyirde hi Al Kuruŋ gobe al ya irtiŋ bana goŋ mahiyen. Niŋgeb goke teŋbe Al Kuruŋ beleŋ yiriŋgoyen nurdeb mere basaŋ almiŋ Aisaia beleŋgahade kayyiŋ:49-50 ‘Be, Al Kuruŋ beleŋ gaha yiriŋ:Megeŋya naŋkiŋya det kuruŋ gabe nigeŋ yir-

miriŋ.Irdeb naŋkiŋbe nere keperd keperd gasuŋ irde,

megeŋbe kahaŋne kerd kerd det irmiriŋ.Niŋgeb ya dahade go goyen irde nuneŋ yeŋ ha?Ne heŋ heŋ gasuŋbe al beleŋ epte ma ird nun-

nayiŋ,’ yiriŋ. Aisaia66:1-2

51 “Be, merebe gwahade yitiŋ gega, deŋbe yagake uguŋ po nurde ya gayen sukal irde hiyenyeŋbe merere gago nerhaŋ? Deŋ gab tonaŋtiŋtareŋ wor po. Deŋbe Al Kuruŋ niŋ ma nurde haŋ

Page 176: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 7:52 173 Aposel 8:15-16mar beleŋ teŋ haŋ yara. Bitiŋya kirmiŋtiŋyabetitmiŋ wor po. Al Kuruŋyen mere nurde bebaktitek moŋ. Irde asininiŋ yago beleŋ mata teŋhinhan gwahade po deŋ manaŋ Holi Spirit pelirde haŋ. 52 Deŋ gayenbe asininiŋ yago beleŋAl Kuruŋyen mere basaŋ marbe okohom kurayubul teŋ hinhan yeŋ nurde haŋ? Moŋ, hubuwor po geb! Al Huwak wor po kame watekgoke tagalde hinhanmar goyen gasa yirke kamdehinhan. Irdeb gayenter al goyen wor forok yekedeŋ beleŋ pel irde mayke kamuŋ. 53 Deŋbe AlKuruŋyen miyoŋ beleŋ Yuda marte tikula Moseunyiŋ goyen asininiŋ yago beleŋ deŋ gayen gawor wor dunamiŋ. Gega goyen muŋ kura magama irde haŋ,” yinyiŋ.

Horare Stiwen mayke kamyiŋ54 Be, Stiwenyen mere go nurdeb al merere

keperde palŋa irde hinhan mar goreb mamiseŋ bearar tiyamiŋ. 55 Gega Stiwen go HoliSpirit beleŋ hard unkeb kotaŋ kaŋ naŋkiŋdenaŋkeneŋbe Al Kuruŋyen saŋiŋ turŋuŋ yaŋgoyen kinyiŋ. Irdeb Yesube Al Kuruŋyen haniŋyase beleŋ harde hike kinyiŋ. 56 Irdeb, “Gakennaŋ. Naŋkiŋ hol yeke Al Urmiŋbe Al Kuruŋhaniŋ yase beleŋ huwarde hike kenhem,” yinyiŋ.57 Irkeb mere go nurtek ma yirke kwep kwepirde kirmiŋ migisuŋ yurdeb Stiwen hitte kupyeŋ kuŋ tanardebe megen korkor irde tuluŋ teŋYerusalem taun siŋare teŋ kwamiŋ. 58 IrdebStiwen go mayniŋ yeŋ uliŋhormiŋ yugu teŋal foŋeŋ kura deŋembe Sol gote kahaŋ miŋdeyeramiŋ. Irde hora yadeb Stiwen mayde hin-han. 59 Be, mayde hinhanya goyenbe Stiwenbeleŋ huwardeb, “Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu, tonnebehanger kerhem,” inyiŋ. 60 Irdeb dokolhoŋ yugu-luŋ teŋ kawan po, “Doyaŋ Al Kuruŋ, mel garemata buluŋ tahaŋ gake ma nurayiŋ,” inyiŋ. Be,mere gwahade teŋ gab bubulkuŋ sul yiriŋ.

81-2 Goyare goyenbe Sol beleŋ Stiwen kamyiŋ

goyen keneŋbe igiŋ po kama yeŋ ayaŋ kiryiŋ.Be, al kura Al Kuruŋ keŋkela nurd uneŋ hinhan

mar beleŋ al hakwa go tukuŋmete teŋbe doloŋdehinhan.

Sol beleŋ yirke Yesuyen alya bereya sios bur yamiŋBe, goyenterbe Yesuyen alya bereya sios

Yerusalem hinhan go uliŋde kanduk kuruŋ worpo forok yeke keneŋbe bur yeŋ kurabe Yudianaŋare kwamiŋ, munaŋ kurabe Samaria naŋare

kwamiŋ. Gega aposel buda 12 gobe Yerusalemgor po hinhan. 3 Be, Sol gobe sios goyen gwahayirmeke gab bada henaŋ yeŋ nurdeb ya kurarmatkurar kuŋ Yesuyen alya bereya buluŋ buluŋ yirdeyukuŋ koyare yerde hinhin.

Filipbe Samaria naŋare kuriŋ4 Be, al bur yeŋ kwamiŋ mar gobe tiyuŋ kurar

mat kurar kuŋbe mere igiŋ Yesu niŋ yitiŋ goyentagalde kuŋ hinhan. 5 Be, Filip wor Samarianaŋare niŋ taunde kura gor kuŋ Yesube Mesaiayeŋ kawan po tagalde hinhin. 6 Irkeb meremiŋnurde hinhan. Irde Filip beleŋ mata tiŋeŋ Al Ku-ruŋ beleŋ po ga yirtek goyenwor forok yirde hikeyeneŋbe mere teŋ hinhin goyen upsiŋeŋ nurniŋyeŋwaŋhinhan. 7Be, Filip beleŋmata tiŋeŋ forokyirde hinhin gobe al budam uŋgura ketal yurtiŋgoyen uŋgura go yakira tike gisi teŋ al go yubulteŋ kat kuŋ hinhan. Irde al uliŋ simsimamyasisibuga garbammiŋyaŋ marya kuruŋ goyen worsope yirke igiŋ heŋ hinhan. 8 Irkeb gor niŋmarbeamaŋeŋ wor po nurde hinhan.

Kalga al Saimon9 Be, haŋkapya wor po Filip gor ma kuriŋyabe

al kura deŋembe Saimon, taun goyenter hinhin.Gor heŋyabe megen niŋ tareŋde mata teŋ hikeSamaria naŋa bana goŋ niŋmar beleŋ turŋuŋ yaŋkeneŋ hinhan. Irkeb, “Nebe al gwahade,” yeŋyiŋgeŋ turuŋ turuŋ irde hinhin. 10 Irkeb taungoyenter niŋ maryabe doyaŋ mar kuruŋ goreb,“Al gabe tareŋmiŋ kuruŋ. Al Kuruŋyen Tareŋineŋ haŋyen gobe gago,” yeŋ dufaymiŋ yeŋ gepo irde gama irde hinhan. 11 Taun goyenterniŋ marbe al gore nalu ulyaŋde po megen niŋmatare mata tiŋeŋ forok yirde hike turŋuŋ yaŋkeneŋ gama irde hinhan. 12 Gega Filip beleŋtaun goyenter kuŋ Al Kuruŋ beleŋ doyaŋ yirdyird mataya mere igiŋ Yesu Kristu niŋ yitiŋgoyen tagalkeb alya bereya mere gobe fudindeyeŋ nurdeb baptais tamiŋ. 13 Be, Saimon goyenwor Filipyenmere go fudinde yeŋ nurdeb baptaistiriŋ. Irdeb Filip beleŋ mata tiŋeŋ karkuwaŋkurayen kurayen forok yirke turŋuŋ yaŋ keneŋbeFilip go kurar mat kurar kuŋ hikeb gama po irdehinhin.

14 Be, aposel buda Yerusalem hinhan mar go,“Samaria naŋare niŋ marbe Al Kuruŋyen merenurde fudinde yeŋ dufaymiŋ saŋiŋ iraŋ,” yekemere momoŋ nuramiŋ. Irdeb Pitaya Yonya yadyerke Samaria naŋare niŋ taunde gor kwaryum.15-16 Be, irem go kuŋ gor forok yaryum. Goyenbe

Page 177: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 8:17 174 Aposel 8:35Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ irde hinhan mar goyenyiŋgeŋbe Doyaŋ Al Kuruŋ Yesuyen al hihit yeŋfe baptais po tamiŋ gega, al uŋkureŋ muŋ kuraHoli Spirit ma tiriŋ goyen nuraryum. NiŋgebHoli Spirit wor tenayiŋ yeŋ irem gore Al Kuruŋgusuŋaŋ iraryum. 17 Goya goyenbe mel gotetonaŋ hende haniŋ yerde Al Kuruŋ gusuŋaŋ irkebHoli Spirit tamiŋ.

18 Be, megen niŋ tareŋde mata teŋ hinhinal Saimon go alya bereya Holi Spirit tamiŋ goyeneŋbe horamiŋ teŋ wayyiŋ. 19 Waŋbe, “Irem,hora ga duneŋ geb, derte saŋiŋ go nunyi. Irkebne wor al kura tonaŋde hanne yermekeb HoliSpirit teŋ hinayiŋ,” yineŋ hora go yuneŋ tiyyiŋ.20 Irkeb Pita beleŋ wol heŋbe, “Ge gayen Al Kuruŋbeleŋ Holi Spirit duliŋ duneŋ hi goyen hora podamu tiyeŋ yeŋ nurde ha? Epte moŋ geb. Gebegwahade nurde ha geb, horage goya gigeŋyabekak alare po kuriryeŋ. 21 Dufay haha gobe Al Ku-ruŋ diliŋdeb buluŋ wor po geb, meteŋ gabe geyatitek epte moŋ. 22-23 Dufaygebe buluŋ wor po.Beger gobe dufay buluŋ gore po makiŋ girtiŋ ha.Irdemata buluŋ gore po tugu guntiŋyen genhem.Niŋgeb dufay buluŋ haha gobe tubul po teŋbeAl Kuruŋ niŋ bege mulgaŋ hiyyeŋ. Gogab yeŋbeleŋ gab mata buluŋge go halde gunyeŋ,” inyiŋ.24 Irkeb Saimon go mere goyen nurde wol heŋbe,“Ne niŋ teŋ Al Kuruŋ gusuŋaŋ ird nunayiŋ. Irkeb,‘Gebe dufay buluŋ gwahade miŋyaŋ geb, matagwahade ulger forok yiyyeŋ,’ ninha goyen ulnerma forok yiyyeŋ,” inyiŋ.

25 Be, Pitaya Yonya gobe taunde gor niŋ marYesu niŋ tagalde heŋya yeŋbe Doyaŋ Al Kuruŋgoyen momoŋ yirdeb yubul teŋ kwaryum. Yubulteŋ Yerusalem mulgaŋ heŋ kuŋ heŋyabe tiyuŋbudam Samaria naŋa bana goŋ niŋ alya bereyagoyen Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋ goyen momoŋyirdya yirdya kwaryum.

Filip beleŋ Itiopia naŋare niŋ doyaŋ al kura febaptais iryiŋ

26 Be, go teŋ hinaryumya goyenbe DoyaŋAl Kuruŋyen miyoŋ kura beleŋ Filip gahainyiŋ: “Huwarde naŋa ga tubul teŋ beleŋ kuraYerusalem mat Isip kurkutiŋ hire gor kwayiŋ.Kuŋbe beleŋ haniŋ Gasa taun beleŋ kutiŋkeneŋbe goyen gama irde kwayiŋ,” inyiŋ. (Be,Gasa kuŋ kuŋ beleŋ gobe gayenterbe go ma kuŋ

haŋyen, tubul tiyamiŋ.) 27 Be, miyoŋ gore gwahainkeb Filip go huwardeb beleŋ go gama irdekuriŋ. Kuŋbe Itiopia naŋare niŋ al salanŋeŋdeŋem yaŋ kura waŋ hike kinyiŋ. Al gobeItiopia naŋare niŋ doyaŋ bere kuruŋ Kandasiyensamuŋ doyaŋ yird yird al. Yeŋbe Yerusalem kuŋAl Kuruŋ doloŋ irdeb mulgaŋ heŋ naŋam kuŋhinhin. 28 Yeŋbe nima kura hos beleŋ yuluŋteŋ haŋyen hende gor keperde kuŋ heŋyabe AlKuruŋyen mere basaŋ al Aisaia beleŋ asaŋdemere kayyiŋ goyen kapyaŋ heŋ hinhin. 29 Be,Holi Spirit beleŋ Filip goyen, “Nimawaŋ hi goyenbindere kwa,” inyiŋ. 30-33 Irkeb Filip gobe kup yeŋnima goyen bindere kuŋbe al goyen Al Kuruŋyenmere basaŋ al Aisaia beleŋ asaŋde kayyiŋ goyenkapyaŋ heŋ hike nuryiŋ. Be, Al Kuruŋyen merekapyaŋ heŋ hinhin gobe gahade:“Sipsip gasa yirde haŋyen gasuŋde sipsip yuku-

tiŋ gwahade goyen, yeŋ wor mayniŋ yeŋtukamiŋ.

Al gobe sipsip dirŋeŋ wuyŋeŋ walde hikeyabebalmiŋ po haŋyen go gwahade goyen yeŋwor mere muŋ kura ma tiyyiŋ.

Al gobe megen niŋ mar beleŋ merere kerdenanyaŋ iramiŋ.

Irdemere sope ird ird doyaŋmarbemere fudindegoyen ma gama irde buluŋ mat kwamiŋ.

Al gobe megen niŋ mar beleŋ maykekamyiŋ.

Niŋgeb al ganuŋ beleŋ epte goyenter niŋ martemata buluŋ kuruŋ gobe gwahade yeŋtagalyeŋ? Hubu wor po!” yitiŋ hi. Aisaia53:7-8

Be, Filip beleŋ mere go nurdeb Itiopia niŋ algoyen, “Mere kapyaŋ haha gob miŋbe goke yitiŋyeŋ bebak taha?” ineŋ gusuŋaŋ iryiŋ. Irkebal goreb, “Moŋ, al gore kura miŋ gwahade niŋkatiŋ ma nineŋ hiyen. Niŋgeb daha mat miŋnureŋ?” inyiŋ. Gwaha ineŋbe, “Waŋ kepera,”inke Filip gob nima go hende hurkuŋ ketalmiŋdekipiryiŋ. 34 Irkeb al goreb Filip inyiŋ: “Meregabe Al Kuruŋyen mere basaŋ al ganuŋ niŋ worpo yitiŋ? Yiŋgeŋ ge ma al hoyaŋ ge? Ge gabbebakkeŋ daw nurde ha? Nurde ha kenem igiŋbebak nirayiŋ?” inyiŋ. 35 Irkeb al gore Aisaiabeleŋmere kayyiŋ kapyaŋheŋhinhin gotemiŋbeYesu niŋ yeŋ hi ineŋbe Yesu uliŋde mata forokyiriŋ goyen momoŋ iryiŋ.

* 8:36-37: Asaŋ kurareb gahade katiŋ hi: 37 Irkeb Filip beleŋ wol heŋbe, “Gebe mere gayen bubulkuŋger mat fudinde wor po yeŋnurha keneŋbe igiŋ baptais gireŋ,” inyiŋ. Irkeb al gore, “Gwaha, Yesu Kristube Al Kuruŋ Urmiŋ goyen fudinde wor po nurde hime,”inyiŋ.

Page 178: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 8:36-37 175 Aposel 9:2036-37 Be, irem go kuŋbe fete kura gor forok

yaryum. Irdeb Itiopia al goreb, “Febe ima go higeb, igiŋ gor baptais nirayiŋ?” inyiŋ.* 38 Gwahaineŋbe al goreb meteŋ marmiŋ goyen, “Gar muŋkura heŋ ga kutek,” yinkeb usaŋ hamiŋ. IrkebFilip beleŋ al goyen tukuŋ fe bana baptais iryiŋ.39Be, irem go fe tubul teŋ siŋare hurkukeb DoyaŋAl KuruŋyenHoli Spirit beleŋ bemel po Filip banakerde teŋ hoyaŋde kuriŋ. Irkeb Itiopia al gore makinyiŋ. Goyenpoga al gobe Yesu nurde unhemyeŋ amaŋ wor po heŋ naŋam kuriŋ. 40 Be, Filipgobe Holi Spirit beleŋ bana kerde tukuŋ Asdottaunde irdeb kawan irke forok yiriŋ. Irkeb gormat Sisaria taunde kwe yeŋ kuŋ heŋyabe taunkurayaŋ kurayaŋ mere igiŋ Yesu niŋ yitiŋ goyentagalde kuŋ kuŋbe Sisaria taunde forok yiriŋ.

9Sol beleŋ Yesu niŋ biŋ mulgaŋ hiriŋ

1 Be, Filip beleŋ Samaria naŋare kuŋ gwahateŋ hikeyabe Sol gobe alya bereya Yesu niŋ du-fay tareŋ iramiŋ mar goyen gasa yirde buluŋbuluŋ yirtek po nurde Al Kuruŋ doloŋ ird irdmata doyaŋ mar pris buda gote kuruŋmiŋ hittekuriŋ. 2 Kuŋbe gaha inyiŋ: “Damaskus taundeniŋ Yuda marte gabu ya buda gote doyaŋ marhitte kuŋbe dufaŋne momoŋ yireŋ. Irmeke faraŋnurkeb Yesu gama irde haŋ mar kura yeneŋbefere yirde Yerusalem gar yawayeŋ. Niŋgeb asaŋkaŋ nunayiŋ. Irkeb kuŋ gor niŋ gabu ya doyaŋmar yikala yirmekeb faraŋ nurnayiŋ,” inyiŋ.

3 Be, Sol gobe kuŋ Damaskus taun binde hekebbemel po naŋkiŋde mat hulsi tareŋ kura naŋafolekkeŋ kuruŋ gore yeŋ hitte timiyyiŋ. 4 Irkebdeldol wor po irdeb megen takteŋ mayyiŋ. Irkebgoya goyenbe al melak kura, “Sol, Sol, daniŋmununeŋ buluŋ buluŋ nirde ha?” yeke nuryiŋ.5 Irkeb Sol beleŋbe Doyaŋ Al Kuruŋ goyen, “Ge beganuŋ?” ineŋ gusuŋaŋ iryiŋ. Irkeb wol heŋbe,“Nebe Yesu, mununeŋ buluŋ buluŋ nirde ha algoyen. 6 Niŋgeb huwara. Huwardeb Damaskustaunde gor kwa. Irkeb al kura goreb gwaha gwahatiyayiŋ ginyeŋ,” inyiŋ.

7 Be, Solya kuŋ hinhan mar goyen wor merego nuramiŋ gega, al gore kura mere tiya yeŋ makenamiŋ. Irdeb ŋakŋak teŋ mere ma tiyamiŋ.8Be, Sol gobe takteŋmayyiŋde gormat huwardebnaŋkenhem yiriŋ gega, diliŋ kidoma wor pohiriŋ. Irkeb det yentek ma wor po hiriŋ. Irkebyeŋya kuŋ hinhan mar gore go keneŋbe haniŋde

tanarde Damaskus taunde tukamiŋ. 9 Tukukegorbe naŋkahal karwo gayen diliŋ titmiŋ gwa-hade po hinhin. Irkeb biŋgeya feya kutŋa irdehinhin.

10 Be, goya goyenbe Yesu niŋ dufaymiŋ saŋiŋirtiŋ al kura Damaskus taunde gor hinhin.Deŋembe Ananaias. Be, Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋyuwarwarte forok yeŋbe, “Ananaias,” inyiŋ.Irkeb wol heŋbe, “Doyaŋ Al Kuruŋ, dahade?”inyiŋ. 11 Irkeb gaha inyiŋ: “Tarsus taunde niŋ alkura deŋembe Sol goyen Yudasyen yare heŋ AlKuruŋ mere irde hi. Niŋgeb Beleŋ Huwak ineŋhaŋyen goyen gama irde kuŋbe yamiŋde forokyeŋbe Sol niŋ gusuŋaŋ irayiŋ. 12 Yeŋbe diliŋtitmiŋ hiyuŋ goyen yuwarwarte al kura deŋembeAnanaias beleŋ kuŋ igiŋ hiwi yeŋ haniŋ tonaŋdekerde Al Kuruŋ gusuŋaŋ irde hike kinuŋ,” inyiŋ.13 Gwaha inkeb Ananaias beleŋbe gaha inyiŋ:“Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu, al budam beleŋ al goketagalke nurmiŋ. Al gobe ge gama girde haŋmar Yerusalem haŋ goyen buluŋ wor po yiruŋ.14 Irdeb pris buda gote kuruŋmiŋ beleŋ, ‘KuŋDamaskus gor Yesu doloŋ irde haŋ mar feretiyayiŋ,’ inke gar wayuŋ,” inyiŋ. 15-16 Gwahainkeb Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu beleŋ, “Al gobemeteŋne tiyyeŋ yeŋ hakot basiŋa irmiriŋ. Yeŋbeleŋbe naŋa kuruŋ gayen kuŋ heŋyabe al miŋhoyaŋya doyaŋ marmiŋyabe Israel marya hittekuŋ ne niŋ tagalde tukuyeŋ. Yeŋbe ne niŋ teŋkame uliŋ misiŋ kuruŋ katyeŋ goyen ikala ireŋ.Niŋgeb kuŋ ginhem gwahade po irayiŋ,” inyiŋ.17 Gwaha inkeb Sol hinhin yare gor kuriŋ. Kuŋkeneŋbe haniŋ tonaŋde yerdebe, “Kadne, garwaŋ hikeya Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu belen forokyeŋ mere giruŋ al gore nad nerke gago wayhem.Niŋgeb delgebe sopte igiŋ hiriryeŋ. Irde HoliSpirit hard gunyeŋ,” inyiŋ. 18 Irkeb goyare podet kura makaŋ dapŋa kakafok yara diliŋ pet tikekidoma hiriŋ kuruŋ goyen wok yekeb sopte wukyeke det yinyiŋ. Irkeb Ananaias beleŋ tukuŋ febana baptais iryiŋ. 19 Be, baptais tiriŋ kamerebsopte biŋge nekeb uliŋ yul yiriŋ goyen tareŋhiriŋ.

Sol Damaskus taunde heŋ Yesu niŋ tagalyiŋBe, Sol gobe Damaskus taunde gor niŋ mar

Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ iramiŋ goya naŋkahalkarwo ma sipte gwahade gor hinhin. 20 Irdebmel goya muŋ kura ulyaŋde ma heŋyabe araŋpo sabamiŋ miŋ ure yeŋ Yuda marte gabu yayaŋkuŋbe, “Yesube Al Kuruŋ Urmiŋ,” yeŋ tagalde

Page 179: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 9:21 176 Aposel 9:40kuŋ hinhin. 21 Irkeb al buda meremiŋ nuramiŋmar gore goyen keneŋbe hurkuŋkat teŋbe, “Algabe Yerusalem gor Yesu gama irde haŋ marbuluŋ buluŋ yirdeb gar niŋ Yesu gama irde haŋmar wor yad fere yirde pris buda gote kuruŋmiŋhitte yuke yeŋwayuŋ al goyen gagomoŋ? Niŋgebdaha teŋ hibe gago?” yeŋ kadom gusuŋaŋ girdtiyamiŋ. 22 Gega gise haŋka Sol beleŋ saba teŋhike sabamiŋbe tonŋeŋ yaŋ heŋ hinhin. Irde,“Yesube Mesaia,” yeŋ hike Yuda mar Damaskushinhan mar gob gwaha mat kura mere titek moŋhamiŋ.

23 Be, nalu budam hubu hiriŋ. Goyenbe Yudamar beleŋ gabu irdeb mayteke kami yeŋ segeiramiŋ. 24 Gega al kura beleŋ mel gote dufaygoyen momoŋ irke nuryiŋ. Be, mel gobe koyakuruŋ Damaskus taun milgu irtiŋ gote yamekarkuwaŋde kurar mat kura Sol go waŋ siŋarekweŋ tikeb maytek yeŋ wawuŋya naŋkahalyausaŋ miŋmoŋ yameyaŋ goyaŋ pet teŋ hinhan.25Gegawawuŋ kurarebe Solyenmere nurde gamairde hinhan mar beleŋ hora karkuwaŋ po koyakuruŋ irtiŋ hende hoyaŋ taun go milgu irtiŋgoyen yameŋde mat Sol goyen tiri kuruŋ banakerdeb hulyaŋalde palgir irke megen kurkuriŋ.Irdeb gor mat Damaskus taun go tubul teŋ kuriŋ.

Solbe Yerusalem mulgaŋ hiriŋ26 Be, Sol gobe Damaskus tubul teŋ Yerusalem

mulgaŋ heŋ kuriŋ. Kuŋ forok yeŋbe Yesu niŋdufaymiŋ saŋiŋ irtiŋ mar gor hinhan goyen dahamat kura awalik yirmewoŋ yeŋ kurut yeŋ hinhin.Gega mel gobe Sol Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ iryiŋgoyen fudinde yeŋ ma nurdeb tumŋaŋ yeŋ gekafura hamiŋ. 27Gega Banabas beleŋ aposel budahitte tukuriŋ. Tukuŋbe Sol gob Damaskus kuŋheŋya daha mat Doyaŋ Al Kuruŋ kenke mereiryiŋ, irde Damaskus taunde gor Yesu niŋ tagaltagal niŋ kafura ma heŋ tagalde hinhin goyenmomoŋ yiryiŋ.

28 Be, Banabas beleŋ aposel buda go gwahayinke nurdeb awalik iramiŋ. Irkeb mel goreYerusalem bana Al Kuruŋyen meteŋ teŋ hinhangoyen Sol niŋ sagurayŋeŋ nurdeb yeŋya gwahateŋ hinhan. Gorbe Yuda mar hitte Yesuyendeŋemde Al Kuruŋyen saba tagal tagal niŋ ka-fura ma heŋ tagalde kuŋ hinhin. 29 Gwahateŋ heŋyabe Yuda mar Grik mere teŋ hitiŋgoya kadom mohoŋde teŋ hinhan. Irkeb dahamat kura mayteke kami yeŋ epte ma tiyamiŋ.

30 Gega diŋuŋ Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ ir-tiŋ mar beleŋ mere momoŋ go nurdeb Sisariataunde tukurkamiŋ. Irdeb gor mat hakwa hendetiyuŋmiŋ Tarsus taunde teŋ kerke kuriŋ.

31 Be, Yudia naŋaya Galili naŋaya irde Samarianaŋare niŋ sios goyen kanduk karkuwaŋ forokyeŋ hinhan kuruŋ goyen hubu hekebmeremmoŋheŋ kanduk kura ma keneŋ hinhan. Irde saŋiŋhenayiŋ yeŋHoli Spirit beleŋ faraŋ yurkeb DoyaŋAl Kuruŋniŋ dufayniniŋ tareŋ irniŋ yeŋ al budamyeŋ ge biŋ mulgaŋ heŋ hinhan. Irdeb Doyaŋ AlKuruŋ palap irde heŋya mata teŋ hinhan.

Pita beleŋ Lida taunya Yopa taundeya kuŋ AlKuruŋyen meteŋ tiyyiŋ

32 Be, goyenter Pitabe Israel marte naŋa banagoŋ niŋ tiyuŋ kurar mat kurar kuŋ hinhin. Kuŋheŋyabe Yesu gama irde hinhan mar Lida taundeniŋ wor kuŋ yinyiŋ. 33 Be, gorbe al uliŋ simsimahitiŋ kura kinyiŋ. Deŋembe Ainias. Yeŋbe dama8 gayen gasuŋde niŋ hiriŋ. Yiŋgeŋ kuŋ waŋ titekeptemoŋ. 34Be, Pita beleŋ keneŋbe, “Ainias, YesuKristu beleŋ guramgirde sope gira niŋ, huwardebferd ferd gasuŋge go gigeŋ sope ira,” inyiŋ. Irkebgoya goyenpohuwaryiŋ. 35 Irkeb alya bereya Lidataunde niŋya Saron naŋa bantotore hinhan margore Ainias igiŋ hiriŋ goyen keneŋbe Doyaŋ AlKuruŋ niŋ dufaymiŋ tareŋ iramiŋ.

36 Be, Yopa taundebe Yesu niŋ dufaymiŋ saŋiŋiryiŋ bere kura hinhin. Deŋembe Tabita. Grikmere matbe Dorkas ineŋ haŋyen. Yeŋbe hugiŋeŋmata igiŋ po teŋ hinhin, irde alya bereya detmiŋmoŋmar faraŋ yurde hinhin. 37Be, Pita beleŋLida taunde hinhin goya goyenbe bere go garbambuluŋ po heŋbe kamyiŋ. Kamkeb bere hakwamgoyen he fimiŋ beleŋ sam irde utma tiyamiŋ.Irdeb yamiŋ banabe al heŋ heŋ gasuŋbe irawakurabe hende kurabe bande geb, tukuŋ gasuŋhende goyenter keramiŋ. 38 Be, Yopa taunde matLida taundebe gisawmoŋ geb, Yesu niŋ dufaymiŋtareŋ irtiŋmarYopa taundehinhangore Pita Lidataunde hinhin goyen nurdeb al irawa kura yadyerke keya kuŋbe, “Ge niŋ po nurde wayhar niŋ,wake araŋeŋ po kuniŋ,” inaryum. 39 Irkeb Pitago huwardeb al irawa goya Yopa taunde kwamiŋ.Kuŋ forok yekeb Tabita hakwam hinhinde gorteŋ hurkamiŋ. Hurkukeb beretap goŋ doloŋdehinhan goreb milgu irdeb amil kurayen kurayenTabita diliŋ heŋya beretap goke yiryiŋ kuruŋgoyen ikala irde heŋya eseŋ hinhan. 40 IrkebPita beleŋ bere buda goŋ hinhan goyen tumŋaŋ

Page 180: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 9:41 177 Aposel 10:21yakira tike siŋare kurkamiŋ. Kurkukeb dokolhoŋyuguluŋ teŋbe Al Kuruŋ gusuŋaŋ iryiŋ. Irdeb ful-gaŋ kaŋbe bere hakwamgoyen, “Tabita, huwara,”inyiŋ. Gwaha inkeb naŋkeneŋ Pita keneŋbehuwarde kipiryiŋ. 41 Irkeb Pita beleŋ haniŋdetanarde isaŋ hekeb huwaryiŋ. Irkeb Yesu niŋdufaymiŋ tareŋ irde hinhan marya beretap bu-daya goyen hoy yirkeb waŋ bere goyen kenamiŋ.42Be, mata forok yiriŋ gote mere momoŋbe Yopataunde niŋ mar kuruŋ gobe nurde tukutiŋ alatiyamiŋ. Irdeb al budam Doyaŋ Al Kuruŋ niŋdufaymiŋ saŋiŋ iramiŋ. 43 Be, Pita go al kuradapŋa sikkeŋ po det yirde hinhin al gote yarenalu ulyaŋde yara po gor hinhin. Al gote deŋebeSaimon.

10Konilius beleŋ Pita hoy iryiŋ

1 Be, Sisaria taunde gorbe Roma al kura 100fuleŋa marte doyaŋ al kura hinhin. DeŋembeKonilius. Fuleŋa mar gobe “Rom niŋ fuleŋa mar”yineŋ haŋyen. 2 Koniliusya diriŋmiŋmiŋ yagobetumŋaŋ Al Kuruŋ palap irde yeŋ ge po nurdedoloŋ irdeb merem gama irde al buniŋeŋ faraŋyurde Al Kuruŋ mere ird ird niŋ biŋ sir ma yeŋhinhan. 3 Be, wawuŋbana kura 3 kilok gwa-haderbe Al Kuruŋ mere ird ird nalu hekeb mereirde heŋya yuwarwarte miyoŋmiŋ kura forokyeke kinyiŋ. Irkeb miyoŋ gore, “Konilius,” inyiŋ.4 Irkeb kafura heŋbe her yeŋ, “Doyaŋ Al Kuruŋ,dahade?” ineŋ gusuŋaŋ iryiŋ. Irkeb miyoŋ gorewol heŋbe, “Al Kuruŋbe ge beleŋmere irde hayengoyen nurde hiyen, irde alya bereya buniŋeŋfaraŋ yurde teŋ hayen goyen wor geneŋ hiyen.Yeŋbe geniŋ biŋ sirma yeŋhiyen geb, nadnerkebgago mere momoŋ gire yeŋ wayhem. 5 Al kurahulyaŋ yirkeb Yopa taunde kunayiŋ. Kuŋbe alkura deŋem Saimon, deŋem kurabe Pita ineŋhaŋyen goyen gor hi geb, tupi teŋbe mulgaŋ heŋwanayiŋ. 6 Yeŋbe Saimon dapŋa sikkeŋ po detyirde hiyen al gote yare hi. Yamiŋbe makaŋ siŋabeleŋ mat hi,” inyiŋ.

7 Be, miyoŋ gore gwaha ineŋbe kukeb Konil-ius beleŋ meteŋ marmiŋ irawayabe fuleŋa almiŋuŋkureŋ kura goyahoy yirkeb yeŋhittewayamiŋ.Fuleŋa al gobe Al Kuruŋ palap irde yeŋ ge ponurde hiyen al. Yeŋbe Koniliusya heŋ faraŋurde hiyen. 8 Wakeb Al Kuruŋyen miyoŋ forok

yeŋ mere iryiŋ goyen keŋkela po momoŋ yirdebhulyaŋ yirkeb Yopa taunde kwamiŋ.

Al Kuruŋ beleŋ yuwarwarte Pita mere iryiŋ9 Be, mel go kuŋ tiyuŋde kura gor feramiŋ.

Irde fay urkeb sopte kuŋ naŋa baŋkahal hekebYopa taunde forok yetek heŋ hinhan. Be, goyarebPitabe ya yeŋ hinhin gote armomde* Al Kuruŋmere ire yeŋ hurkuriŋ. 10 Hurkuŋ Al Kuruŋmere irde heŋyabe biŋge buluŋ wor po iryiŋ.Be, biŋgebe hako kaŋ hikeyabe yeŋbe ya hendegor hinhin. Irkeb Al Kuruŋ beleŋ mata kuraikala ireŋ tike uliŋ kanduk po hiriŋ. 11 Irkebyuwarwarte naŋkiŋ gereŋ yiriŋ. Irkeb det kuraamil yara goyen muruŋ sipte kurhan kurhan albeleŋ tanartiŋeŋ irde palgir irke naŋkiŋde matmegen katyiŋ. 12 Bana goŋbe dapŋa kahaŋ yaŋmegen huwarde kuŋ hitiŋya, buda, kunereyabenu kurayen kurayen kuruŋ goyen bana goŋ hikeyinyiŋ. 13Be, det go yeneŋ heŋyabe al melak kuranuryiŋ. Gorebe, “Pita, huwarde det go gasa yirdenawa,” inyiŋ. 14 Irkeb wol heŋbe, “Moŋ, DoyaŋAl Kuruŋ, badne wor po. Dapŋa gabe delgerwukkeŋ moŋ, buluŋ yeŋ hitiŋ gobe neb kura manen himyen,” inyiŋ. 15 Irkeb al melak gore soptepo, “Det kurayen kurayen Al Kuruŋ beleŋ yirdediliŋde wukkeŋ yitiŋ gobe ge beleŋ wukkeŋ moŋyeŋ bada ma hawayiŋ,” inyiŋ. 16 Be, mere gabewawuŋ karwo gayen Pita hitte forok yeke nuryiŋ.Be, mere go hubu hekeb goyare po det amil yaradapŋa kurayen kurayen bana goŋ miŋyaŋ goyentumulgaŋ tike naŋkiŋde hurkuriŋ.

17 Be, yuwarwarte det kinyiŋ goyen miŋ niŋdufay heŋ hinhin goya goyabe al karwo Konil-ius beleŋ hulyaŋ yirke wayamiŋ goyen Sai-monyen ya niŋ naŋkeneŋ waŋbe ya keneŋbesiŋare huwaramiŋ. 18 Irdeb, “Saimon Pita ineŋhaŋyen al go goyen gar hi we?” yineŋ al ya banagoŋ hinhan goyen gusuŋaŋ yiramiŋ.

19 Be, goya goyenbe Pita go yuwarwarte detkinyiŋ gote miŋ niŋ hako po dufay heŋ hikebHoli Spirit beleŋ, “Saimon, al karwo kura ge niŋnaŋkeneŋ wayhaŋ. 20 Niŋgeb huwarde kurkuŋyena. Mel gobe ne beleŋ po yinmeke ge niŋwayhaŋ geb, wake kuniŋ ginke goya yeŋya kuŋkuŋ niŋ kamamahawayiŋ,” inyiŋ. 21 Irkeb Pita gokurkuŋ mel goyen yeneŋbe, “Al goke naŋkeneŋwayhaŋ al gobe ne gago. Niŋgeb dahade nurdene niŋ naŋkeneŋ haŋ?” yineŋ gusuŋaŋ yiryiŋ.

* 10:9: Yuda marte ya gote armobe bantotok geb, al beleŋ hiryoŋde igiŋ hurkuŋ gor keperde usaŋ heŋ haŋyen.

Page 181: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 10:22 178 Aposel 10:4322 Irkeb mel goreb, “Neŋbe Konilius Roma niŋ100 fuleŋa marte doyaŋ al beleŋ hulyaŋ dirkewayhet. Yeŋbe Al Kuruŋ palap irde doloŋ irdebdiliŋde huwak igiŋ po hiyen. Irkeb Yuda mar wortumŋaŋ palap irde haŋyen. Kibe Al Kuruŋyenmiyoŋ beleŋ forok yeŋbe Konilius goyen, ‘Al kurahulyaŋ yirke Saimonyen yare Yopa kuŋbe Pitatupi teŋ wanayiŋ. Irkeb yeŋ beleŋ gabmere girkenurayiŋ,’ inuŋ geb, gago yeŋ beleŋ hulyaŋ dirkege gupi teŋ kuniŋ yeŋ wayhet,” inamiŋ. 23 IrkebPita beleŋ yinke yare hurkamiŋ. Irdeb go wawuŋgobe gor feramiŋ.

Pita beleŋ Konilius hitte kuŋ Yesu niŋ tagalyiŋBe, fay urkeb Pita go huwardeb mel goya Sis-

aria taunde kwamiŋ. Irkeb Yesu niŋ dufaymiŋtareŋ irtiŋ mar kura Yopa taunde hinhan goyenwor yeŋya kwamiŋ. 24 Be, sopte fay urkeb kuŋSisaria taunde forok yamiŋ. Koniliusbe Yopakwaŋmar goyenhaŋkawaŋ forok yiniŋ tahaŋyeŋnurdeb yendemiŋde niŋ alya bereya diŋuŋ yendeyende goyen hoy yirke waŋ gabu irdeb mel go podoyaŋ yirde hinhan.

25 Be, Pita go kuŋ yare forok yeŋ ya banahurkeŋ tikeb Konilius beleŋ Pita palap irdeyamere Pita kahaŋ miŋde dokolhoŋ yuguluŋ teŋkuku tiyyiŋ. 26 Irkeb Pita beleŋ, “Huwara! Nebeal gigeŋ yara po niŋ, gwaha ma nirayiŋ,” ineŋbehaniŋde tanarde isaŋ hiriŋ. 27 Irdeb Pita goKoniliusyamere teŋya teŋya ya bana hurkuŋbe albuda kuruŋ go yinyiŋ. 28 Irdeb gaha yinyiŋ: “NeŋYuda mar beleŋ deŋ al hoyaŋde niŋya awalik heŋgabu heŋ heŋ gobe nende matarebe bisam irtiŋgeb, go po gama irde hityen. Gob deŋbe keŋkelanurde haŋ. Gega Yuda mar moŋ gobe wukkeŋmoŋ buluŋ niŋgeb, Al Kuruŋya awalik hetek eptemoŋ yeŋ himyen goyen bada hawayiŋ yeŋbe AlKuruŋ beleŋ yuwarwarte nikala niruŋ. 29 Goketeŋbe ne niŋ keya hekeb mere ma timiŋ. Malipo huwardeb wamiŋ. Goyenbe Konilius, gebedahade nurdeb ne niŋ keya hawaŋ?” inyiŋ.

30 Irkeb Konilius beleŋ huwardeb gaha in-yiŋ: “Gote yereŋ 3 kilok wawuŋbana gaha naŋagayen yaner heŋ Al Kuruŋ mere irde hinhem.Gwaha teŋ himekeya al kura uliŋhormiŋ faykekwor po melak heŋ hinhin gore delne mat forokyeŋ huwardebe, 31 ‘Konilius, Al Kuruŋbe mereirde hayen goyen nurde hiyen, irde alya bereyabuniŋeŋ faraŋ yurde hayen goyen wor biŋ sir mayeŋ hiyen. 32 Niŋgeb al kura yad yerkeb SaimonPita ineŋ haŋyen goke Yopa taunde kunayiŋ.

Yeŋbe al kura Saimon ineŋ haŋyen gote yarehi. Al gobe dapŋa sikkeŋ po det yirde hiyen.Yamiŋbe makaŋ siŋa beleŋ mat hi,’ ninuŋ. 33 Be,gwaha ninkeb goya goyen po al yad yermeke geniŋ keya kwaŋ geb, gago wayha. Neŋbe Doyaŋ AlKuruŋ beleŋ mere yirayiŋ ginuŋ goyen tumŋaŋmomoŋ dirke nurniŋ yeŋbe Al Kuruŋ diliŋ matgagowaŋ gabu irde doyaŋ girhet. Niŋgeb igiŋ teŋwayha geb, mere goyen momoŋ dira,” inyiŋ.

34 Be, mere go nurdeb Pita beleŋ gaha inyiŋ:“Haŋkab bebak tihim. Fudinde wor po, Al Ku-ruŋbeYudamarpoma igiŋ yeneŋhiyen. 35Almiŋkurarniŋ kurarniŋmeremhoyaŋhoyaŋAlKuruŋpalap irde diliŋde mata huwak po teŋ haŋmar gogab igiŋ yeneŋ hiyen. 36 Deŋbe Al Kuruŋ beleŋIsrael mar niŋ bikkeŋ mere kiryiŋ gobe keŋkelanurde haŋ. Mere gobe Al Kuruŋ beleŋ megenniŋ marya awalik heŋ heŋ ge teŋ Yesu Kristu teŋkerke katyiŋ goke yitiŋ. Yesu Kristubemegen niŋmar tumŋaŋ gote Doyaŋ Al Kuruŋ. 37Deŋbematakuruŋ Yudia naŋa bana goŋ forok yeŋ hinhingobe nurde haŋ. Haŋkapya Yon Baptais beleŋGalili naŋare, ‘Mata buluŋtiŋ yubul teŋ baptaistenaŋ,’ yeŋ alya bereya saba yirde hinhin goyenkamere mata kuruŋ goyen forok yiriŋ. 38 Matakuruŋ gobe gahade: Al Kuruŋ beleŋ Holi Spiritteŋ kerke Nasaret niŋ al Yesu go hitte katyiŋ, irdetareŋmiŋ wor unyiŋ. Irdeb Al Kuruŋbe yeŋyahinaryum geb, Yesu gobe Yuda marte naŋa banagoŋ tiyuŋ kurar mat kurar kuŋbe alya bereyafaraŋ yurde al Satan beleŋ buluŋ yirke garbamhinhan goyen tumŋaŋ guram yirde sope yirdehinhin. 39 Yesu beleŋ mata kuruŋ Yuda martenaŋa bana goŋ teŋ hinhin goya Yerusalem taundegor teŋ hinhin gobe dilniniŋde wor po keneŋhinhet. Gega gor niŋmar beleŋ teŋ kuruse hendemayke kamuŋ. 40 Goyenpoga kamuŋde gor matyereŋkek hekeb Al Kuruŋ beleŋ isaŋ heŋbe kawanirke kenaŋ. 41 Gega al tumŋaŋ ma kenaŋ. Neŋbikkeŋ Al Kuruŋ beleŋ basiŋa dirtiŋ mar po gabYesu kamuŋdemat huwarkeb kintiŋ. Irdeb yeŋyadula teŋ hinhet. 42 Yesube al kamtiŋya diliŋgergeŋ haŋya matamiŋ yeneŋ buluŋya igiŋyapota yirdemuruŋgemyunyeŋ yeŋAl Kuruŋ beleŋbasiŋa iryiŋ albe gogo yeŋ tagalde tukunayiŋdinuŋ. 43Yesu goke teŋ bikkeŋ Al Kuruŋyenmerebasaŋ mar beleŋ, ‘Al kura kame wayyeŋ gokedufay saŋiŋ irkeb Al Kuruŋ beleŋ al goke teŋmatabuluŋmiŋ halde unyeŋ,’ yeŋ tagalde hinhan,” yeŋPita beleŋ Koniliusya yamiŋde gabu iramiŋ margoyen yinyiŋ.

Page 182: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 10:44 179 Aposel 11:20Holi Spirit Yuda mar moŋ hitte katyiŋ

44 Be, Pita beleŋ saba gwahade teŋ hinhingoya goyab Holi Spirit beleŋ saba go palŋa irdehinhanmar hitte katyiŋ. 45-46 Irkebmere kurayenkurayen teŋ Al Kuruŋ turuŋ irde tiyamiŋ. IrkebYuda mar Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ irtiŋ kuraPitaya wayamiŋ gore go yeneŋ hurkuŋkat teŋbe,‘Al Kuruŋ beleŋbe Yuda mar moŋ al miŋ hoyaŋnende matare ma kutiŋ gega, yeŋ wor Holi Spirityuna be!’ yamiŋ. Irkeb Pita beleŋ, 47 “Melgabe neŋ Holi Spirit titiŋ gwahade goyen po yeŋwor Holi Spirit tahaŋ niŋgeb, al ganuŋ beleŋ febaptais teŋ teŋ niŋ bisam yiryeŋ?” yiriŋ. 48 Irdeb,“Deŋbe, ‘Yesu Kristuyen al hihit,’ yeŋ Yesu Kristudeŋemde baptais tenayiŋ,” yineŋ baptais yiryiŋ.Go kamereb baptais tamiŋ mar gore Pita goyen,“Neŋya muŋ kura heŋ ga kwayiŋ,” ineŋ basiŋairamiŋ.

11Pita Yerusalem mulgaŋ hiriŋ

1 Be, al miŋ hoyaŋ Yuda mar moŋ wor AlKuruŋyen mere nurde gama iraŋ mere momoŋgoyen aposel budaya Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋirtiŋ mar Yudia naŋa bana go niŋ beleŋ nuramiŋ.2 Niŋgeb Pita mulgaŋ heŋ Yerusalem hurkukebYuda mar Yesu niŋ dufaymiŋ saŋiŋ irtiŋ margore igiŋ ma nurde huwardeb Pita goyen, 3 “Gegayenbe daha tihim yeŋ almiŋ hoyaŋ nende gubamata ma gama irde haŋyen marte yare kuŋ dulatiyaŋ?” yeŋ biŋ ar hende mere iramiŋ.

4 Irkeb Pita beleŋ mata forok yiriŋ goyenkeŋkela po momoŋ yire yeŋ miŋ urdeb gahayinyiŋ: 5 “Nebe Yopa taunde heŋ Al Kuruŋ mereirde hinhem. Irkeb Al Kuruŋ beleŋ mata kuranikala nireŋ tikeb ulne kanduk wor po hiyuŋ.Irkeb yuwarwarte det kura amil yara goyen mu-ruŋ sipte kurhan kurhan goyen al beleŋ utiriŋteŋ tanartiŋeŋ irde naŋkiŋde mat paŋgir irkene hitte katke kinmiŋ. 6 Keŋkela keneŋbe banagoŋbe dapŋa kahaŋ yaŋmegen kuŋhitiŋya, buda,kunereyabe nu kurayen kurayen kuruŋ goyenbana goŋ hike yinmiŋ. 7 Irkeb al melak kuranurmiŋ goreb, ‘Pita, huwarde dapŋa go gasa yirdenawa,’ ninuŋ. 8 Irkeb ne beleŋ wol heŋbe, ‘Moŋ,Doyaŋ Al Kuruŋ, badne wor po. Dapŋa gabedelger wukkeŋmoŋ, buluŋ yeŋ haŋyen gobemuŋkuramanitiŋ. Hubuwor po,’ inmiŋ. 9Be, almelakgore sopte po naŋkiŋde mat, ‘Det Al Kuruŋ beleŋyirde diliŋde wukkeŋ yitiŋ gobe ge beleŋ wukkeŋmoŋ yeŋ bada ma hawayiŋ,’ ninuŋ. 10Mere gobe

wawuŋ karwo gayen ne hitte forok yeke nurmiŋ.Be, mere go hubu hekeb goyare po det amilyara dapŋa kurayen kurayen bana goŋ miŋyaŋgoyen tumulgaŋ tike naŋkiŋde hurkuŋ. 11 Irkebgoya goyenbe al karwo Sisaria mat ne niŋ keyakwaŋ mar goyen ya hinhem siŋare gor huwaraŋ.12 IrkebHoli Spirit beleŋbe, ‘Mel goya kuŋ kuŋniŋkama heŋ bada ma hawayiŋ,’ ninuŋ. Irkeb melkarwo goya Sisaria taunde kutiŋ. Irde kadne 6Yopa taunde niŋ gayen wor gama nirke tumŋaŋKoniliusyen yare kutiŋ. 13 Kuŋ forok yetekebKonilius beleŋneneŋbeAl Kuruŋyenmiyoŋ beleŋyamiŋde forok yeŋ mere iruŋ goyen momoŋniruŋ. Meremiŋbe gahade: ‘Al kura Saimon, Pitaineŋ haŋyen al gobe Yopa taunde hi niŋgeb, alkura yinke yeŋ ge keya kunaŋ. 14 Yeŋ beleŋ gabAl Kuruŋyen mere tawaŋ momoŋ girkeb geyadiriŋmiŋgeyabe tumŋaŋ mere go nurdeb gamairke Al Kuruŋ beleŋ dumulgaŋ tiyyeŋ,’ inuŋ.15 Be, haŋkap ga mere miŋ urde hinhem goyagoyabe Holi Spirit haŋkapya neŋ hitte katuŋ gogwahade goyen yeŋ hitte wor katuŋ. 16 Irke gokeneŋbe Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu beleŋ Al Kuruŋhitte mulgaŋ hewe yeŋya, ‘Yonbe fe baptais yirdehinhin gega, deŋbe Al Kuruŋ beleŋ Holi Spiritdebaptais diryeŋ,’ dinuŋ goyen goya gab bene bakyiyuŋ. 17 Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ Holi Spirit neŋdunuŋ gwahade goyen po almiŋ hoyaŋ Yudamarmoŋ goyen Yesu Kristu niŋ dufaymiŋ tareŋ irkebyeŋ wor yunuŋ. Niŋgeb daha tihim yeŋ ne alnebaŋeŋ muŋ gare Al Kuruŋyen meteŋ waleŋ?Neb badne wor po!” yinyiŋ. 18 Be, Yuda marYesuniŋdufaymiŋ tareŋ irdehinhangoPitameretiyyiŋ go fudinde yeŋnurdebAl Kuruŋ turuŋ irde,“Fudinde go. Al miŋ hoyaŋ neŋ Yuda mar moŋwor Al Kuruŋ beleŋ biŋ bak yirke Al Kuruŋyaawalikde hitek yeŋbe mata buluŋmiŋ yubul teŋyeŋ ge biŋ mulgaŋ heŋ haŋ,” yamiŋ.

Antiok niŋ Yesuyen alya bereya19 Be, Yudia naŋare niŋ doyaŋ mar beleŋ Sti-

wen mayke kamyiŋ go kamereb Stiwen diŋuŋYesu niŋ dufaymiŋ saŋiŋ irtiŋ mar wor gasayirde buluŋ buluŋ yirde hikeb go mar gobe bur-gagaw keramiŋ. Irdeb kurabe Fonisia naŋarekwamiŋ. Kurabe Saiprus motmotde kwamiŋ.Munaŋ kurabe Antiok taunde kwamiŋ. Mel goburgagaw kerde kwamiŋ mar goyenbe kuŋ mereigiŋ Yesu niŋ yitiŋ goyen Yuda mar po momoŋyirde kuŋ hinhan. 20 Gega Saiprus motmotdeniŋ marya Sairini taunde niŋ mar Yerusalemmat

Page 183: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 11:21 180 Aposel 12:9bur yeŋ kwamiŋ gore Antiok taunde kuŋbe Grikmar gor hinhan goyen wor mere igiŋ Doyaŋ AlKuruŋYesu niŋ yitiŋ goyenmomoŋ yirde hinhan.21 Doyaŋ Al Kuruŋyen tareŋbe mel goya hinhingeb, mere go nurdeb alya bereya budam matabuluŋmiŋ yubul teŋ Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋiramiŋ.

22 Be, Yerusalem niŋ sios gore mere mo-moŋ go nurdeb Banabas teŋ kerke Antiok kuriŋ.23 Kuŋ Antiok gor forok yeŋbe Al Kuruŋ beleŋbuniŋeŋ yirde igiŋ igiŋ yirde Holi Spirit yunyiŋgo yeneŋbe amaŋ niŋ pultik yiriŋ. Irdeb saŋiŋheŋ heŋ ge faraŋ yure yeŋbe, “Bitiŋdemat DoyaŋAl Kuruŋ Yesu gama irde hinayiŋ. Irde yeŋniŋ po nurde hinayiŋ,” yineŋ saba yirde hinhin.24 Banabasbe al igiŋ wor po, irde Yesu niŋ du-faymiŋ tareŋ irde hekkeŋ nurde uneŋ hinhin.Holi Spirit beleŋ hard uneŋ ketal urtiŋ hinhin.Niŋgeb Banabas beleŋ saba yirkeb al budam Yesuniŋ dufaymiŋ tareŋ iramiŋ.

25 Be, gor matbe Banabas go Sol niŋ naŋkeneyeŋ Tarsus taunde kuriŋ. 26 Kuŋ naŋkeneŋkeneŋbe tupi teŋ Antiok wayaryum. Be, go damagoyen Banabasya Solyabe Yesu Kristuyen alyabereya Antiok hinhan goya heŋbe alya bereyabudam saba yirde hinaryum. Be, Antiok gorbeYesu niŋ dufaymiŋ saŋiŋ iramiŋ mar goyen alsiŋare niŋ mar beleŋ “Kristen” yinamiŋ. Deŋegob bikkeŋbe hubu.

27 Be, irem go Antiok hinaryum goya goyenbeAl Kuruŋyen mere basaŋ mar kura Yerusalemmat Antiok katamiŋ. 28Al kura deŋembe Agabus.Yeŋ beleŋbe Holi Spirityen tareŋde huwardeb,“Kamebe biŋge kamde kamde nalu kuruŋ kuraRoma gabman beleŋ naŋa doyaŋ ira bana gayenforok yiyyeŋ,” yiriŋ. Be, Klodius beleŋ Romagabmanyen doyaŋ al hikeyamere tiyyiŋ gwahadepo forok yiriŋ. 29 Irkeb Yerusalem niŋ mar faraŋyurniŋ yeŋbe Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ iramiŋmar Antiok hinhan gore hora yirtiŋ ala tiyamiŋ.Al tumŋaŋ gor hinhan gobe gwahade hite yeŋbegoyen po gama irde hora yeramiŋ. Horam yaŋmarbe tolok yeramiŋ, munaŋ al hubu nurdebbande yeramiŋ. 30Hora gabu iramiŋ gobe teŋ Ba-nabasya Solya haniŋde keramiŋ. Irkeb Yerusalemkuŋbe tukuŋ sios gote doyaŋ mar yunaryum.

12Herot beleŋ Yesuyen alya bereya sios buluŋ buluŋ

yiryiŋ1 Be, goya goyenbe Yuda marte doyaŋ al kuruŋ

kura deŋemHerot beleŋ Yesuyen alya bereya siosbuluŋ yire yeŋbe fuleŋa marmiŋ yad yerke kuŋkuramiŋ yawaramiŋ. 2 Yawarkeb Herot beleŋfuleŋa marmiŋ yinkeb Yon itiŋ Yemsbe fuleŋareniŋ bidila po mayke kamyiŋ. 3 Be, Herot beleŋmata tiyyiŋ goke Yuda mar beleŋ amaŋ hekeyeneŋbe Pita wor Yems irmiŋ gwahade ire yeŋbefuleŋa marmiŋ yinke teŋ fere tiyamiŋ. GoyenbeYuda marte dula nalu kuruŋ kura beret yis miŋ-moŋ nen haŋyen goyenterbe Pita fere tiyamiŋ.4 Irdeb koyare kerdeb, moŋgo busaharyeŋ yeŋbeHerot beleŋ fuleŋa marmiŋ 16 hulyaŋ yirdeb,“Al sipte beleŋ wa doyaŋ irnayiŋ. Irdeb nalu-miŋ hubu hekeb al sipte kura beleŋ wor kuŋgasuŋmiŋ teŋ Pita go doyaŋ irnayiŋ. Gwahadepo teŋ hinayiŋ,” yinyiŋ. Herotbe Pasoba* dulanalu goyen hubu heke gab Pita go siŋare takteŋkawan alya bereya diliŋde maymeke kamyeŋ yeŋnuryiŋ. 5 Goke teŋbe Herot beleŋ fuleŋa marmiŋyinke Pita goyen koyare po kerde doyaŋ irdehinhan. Gega siosbe Al Kuruŋ beleŋ faraŋ uryeŋyeŋ gusuŋaŋ irtiŋde hinhan.

6 Be, gisebe mayteke kamyeŋ yeŋ nuramiŋgoyen wawuŋbe Pitabe fuleŋa mar irawa kahaltefirtiŋde hinhin. Irde fuleŋa mar irawa hoyaŋbeyamere huwarde doyaŋ heŋ hinaryum. Pita gobehinhin gwahade po sen beleŋ haniŋ yase beleŋfeŋ teŋ tukuŋ fuleŋa al kurate haniŋde feŋ titiŋhinhin. Be, haniŋ tapa wor gwahade po irtiŋhinhin. 7 Irkeb al kura mata gwahade forokyeweŋ tiya yeŋ ma nurde hikeya Al Kuruŋyenmiyoŋ beleŋ al yad fere yird yird ya bana goŋforok yiriŋ. Irkeb ya bana goŋbe fay urde wukyeŋ tukuriŋ. Irkeb Al Kuruŋyen miyoŋ gorebPita gegelhek beleŋ tur irde isaŋ heŋbe, “Araŋhuwara!” inyiŋ. Gwaha inkeb goya goyen posen haniŋde fere titiŋ hinhin goyen suk yeŋkataryum. 8 Irkeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋbe,“Kahaŋbasaŋgeya uliŋhorge biŋde niŋya yad horyira,” inyiŋ. Irkeb Pita go gwaha tiyyiŋ. Irkebsopte po, “Uliŋhorge kuruŋ siŋare niŋ go worulger kerde gama nira,” inyiŋ. 9 Be, Pita go

* 12:4: Bikkeŋ Israel mar Isip naŋa tubul teŋ Kenan kuniŋ tiyamiŋyabe Al Kuruŋ beleŋ sipsip al diriŋ dirŋeŋ gasa yirde darimyade yame kantayaŋ sam yirnayiŋ yinyiŋ. Munaŋ al kura gwaha ma tiyamiŋ marbe Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ waŋbe mel gote urmiŋmataliŋya dapŋamiŋmataliŋya goyen tumŋaŋ gasa yirke kamamiŋ. Gegameremiŋ gama iramiŋmarbemiyoŋmiŋ beleŋ yubul tiyamiŋgoke dufay heŋ heŋ ge dula mata teŋ hinhan.

Page 184: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 12:10 181 Aposel 13:2Al Kuruŋyen miyoŋ goyen po gama irde siŋarekurkuriŋ. Goyenpoga Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋmata teŋ hinhin gobe fudinde farŋeŋde yeŋ manurde hinhin. Yeŋbe yuwarwarte teŋ hime yeŋnurde hinhin. 10Be, Al Kuruŋyen miyoŋya Pitayago fuleŋa mar meheŋde niŋ goyen fole yirde kuŋkura goyenwor fole yirde kuŋ funaŋbe taun banahurkuŋ hurkuŋ yame kuruŋ ain beleŋ po irtiŋdegor huwararyum. Irkeb yame go momŋoŋdehol yeke kwaryum. Be, muŋ kura kutŋeŋ teŋbegoyare po Al Kuruŋyen miyoŋ gobe uŋkel kuriŋ.

11 Irke gab Pita gobe biŋ bak yeke, “Gabefarŋeŋde be! Yuwarwarte moŋ. Yuda marbe neniŋHerot beleŋmayde gwaha kura ira yeŋ kentekyeŋ nurde haŋ gega, fudinde wor po Al Kuruŋbeleŋ miyoŋmiŋ hulyaŋ irke waŋ nad siŋa nira,”yiriŋ.

12 Irde biŋ bak wor po yeke Yon al beleŋ Makineŋhinhan gotemiliŋMariayen yare kuriŋ. Yaregorbe al budam gabu irde Pita goyen faraŋ uriyeŋ Al Kuruŋ gusuŋaŋ irde hinhan. 13 Be, Pitago kuŋbe yame mayyiŋ. Irkeb meteŋ bere kuradeŋemRoda beleŋ yamehol ire yeŋ kuriŋ. 14GegaPita beleŋ yame mayde mere tiyyiŋ goyen nurdeamaŋ wor po heŋbe yame hol irde miŋmoŋ, kupyeŋ mulgaŋ heŋbe al gabu irde Al Kuruŋ mereirde hinhan mar goyen, “Melya, Pita waŋ yamerehi!” yinyiŋ. 15 Irkeb mel goreb, “Kukuwa haha?”inamiŋ. Gega, “Moŋ, fudindewor po Pita be,” yeŋparsay po hiriŋ. Irkeb, “Moŋ, yende miyoŋ wet?”inamiŋ.

16 Gega Pita go yame mayde ma nurtiŋeŋ potiyyiŋ. Irkeb yame hol irdeb Pita keneŋbe tulfutyamiŋ. 17 Irkeb haniŋ po tuŋaŋ teŋ, “Mere ma,”yineŋbe Al Kuruŋ beleŋ teŋ siŋa iryiŋ goyenmomoŋ yiryiŋ. Irdeb, “Yemsya dininiŋ Yesugama irde hitiŋ mar hoyaŋ wor ne hitte mataforok yihi gake bebak yirnayiŋ,” yineŋbe tiyuŋhoyaŋde kuriŋ. Be, Yems gobe Yesu kuliŋ irdeYerusalem niŋ sios gote doyaŋ al hinhin.

18 Be, fuleŋa mar Pita doyaŋ irde hinhanmar gobe wampot huwardeb bana goŋ yeŋ genaŋkeneŋ tukamiŋ. Gega bepyaŋ miŋmoŋ, hubuwor po. Niŋgeb gwaha kura tiya yeŋ manurde ŋakŋak teŋ kandukŋeŋ nuramiŋ. 19 Be,Herot beleŋ mere momoŋ go nurdeb fuleŋamarmiŋ yinke Pita keramiŋ ya bana kuruŋ goyennaŋkeneŋ tukamiŋ. Gega go ma po kenkeb Herotbeleŋ Pita doyaŋ iramiŋ mar goyen, “Wawuŋbedaha tahaŋ?” yineŋ gusuŋaŋ yirdeb biŋ ar

yeke Pita doyaŋ iramiŋ mar goyen gasa yirkekamamiŋ.

Herot kamyiŋBe, go kamereb Herot go Yudia naŋare matbe

Sisaria taunde kurkuŋ gor muŋ kura hinhin.20 Be, goyenterbe Tairya Saidonya taunde niŋmar beleŋ Herot daha wet kura iramiŋ. IrkebHerot gobe biŋ ar yeke igiŋ ma nurde yuneŋhinhin. Be, taunde gor niŋ marbe Herot beleŋdoyaŋ irde hinhin naŋare mat biŋge yade hin-han geb, Herot biŋ ar yeŋ hinhin goke kan-dukŋeŋ nuramiŋ. Niŋgeb Herotya awalik heŋheŋ beleŋ niŋ naŋkeneŋbe taunde gor niŋ markura beleŋ Herotyenmeteŋ doyaŋ al kura Blastushitte kwamiŋ. Kuŋbe mel goya Herotya kandukmiŋyaŋ hinhan goyen sope irde awalik hiniŋ yeŋBlastus inke igiŋ nuryiŋ. Irdeb yeŋ beleŋ kuŋHerot inke yeŋ wor igiŋ nuryiŋ.

21 Be, Herot beleŋ Tairya Saidonya taunde niŋmar mere yire yeŋ nalu kiryiŋde goyenter hekebdoyaŋ mar karkuwaŋde umŋa teŋbe gote keperdkeperd gasuŋde keperde alya bereyamere yiryiŋ.22 Irkeb taunde gor niŋ mar beleŋ turuŋ irdehekhok teŋ eptema teŋbe, “Gab al beleŋmameretiya! Al Kuruŋ beleŋ mere tiya!” yeŋ kiŋkaboŋtiyamiŋ. 23 Be, Herot gob alya bereya beleŋgwaha inke amaŋ heŋbe Al Kuruŋma kasor iryiŋ.Irkeb goke teŋbe goya goyen po Al Kuruŋyenmiyoŋ beleŋ waŋ mayke katyiŋ. Irkeb goyare pokundu beleŋ diliŋ gergeŋ hikeya nen naforok irkekamyiŋ.

24 Be, Herot beleŋ sios buluŋ irde hinhin gega,Al Kuruŋyen merebe kuruŋ heŋ tukuriŋ.

25 Be, Banabasya Solya Yerusalem kwaryumgoyen meteŋmiŋ pasi irdeb Antiok mulgaŋharyum. Mulgaŋ heŋ heŋyabe Yon, Mak ineŋhaŋyen goya tumŋaŋ Antiok kwamiŋ.

13Holi Spirit beleŋ Banabasya Solya basiŋa yiryiŋ

1 Be, Antiok taunde gor niŋ Yesuyen alyabereya sios bana goŋbe Al Kuruŋyen mere basaŋmaryabe saba mar kura hinhan. Go mar gotedeŋembe Banabas, Saimon al beleŋ Niger ineŋhinhan, irde Sairini taunde niŋ al Lusiusya, Man-ainyabe Solya. Manain gobe Galili naŋa gotedoyaŋ al kuruŋ Herotya tumŋaŋde paka yirkekarkuwaŋ haryum. 2 Be, kurarebe go mar goyenbiŋge kutŋa irde Doyaŋ Al Kuruŋ doloŋ irde hikeHoli Spirit beleŋbe, “Banabasya Solyabemeteŋne

Page 185: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 13:3 182 Aposel 13:22teŋ hiriryeŋ yeŋ basiŋa yirmiriŋ. Niŋgeb yapatyirkeb yeŋbe hoyaŋ muŋ po meteŋ tiyiryeŋ,”yinyiŋ.

3 Irkeb mel go kutŋare heŋ Al Kuruŋ mereirde hinhan goyen kamereb irem go hende haniŋyerde Al Kuruŋ gusuŋaŋ irdeb yubul tike Antioktaun go tubul teŋ kwaryum.

Banabasya Polyabe Saiprus motmotde kwaryum4 Be, irem go Holi Spirit beleŋ bul yirke Selu-

sia taunde kurkaryum. Irdeb gor mat hakwateŋbe Saiprusmotmotde kwaryum. 5Kuŋ Saiprusmotmotde forok yeŋbe Salamis taunde kwaryum.Gorbe Yuda marte gabu yayaŋ kuŋbe Al Ku-ruŋyen mere tagalde hinaryum. Irkeb Yon, Makineŋ haŋyen gobe irem go faraŋ yurde hinhin.

6 Go kamereb Salamis taunde matbe Saiprusmotmot muruŋ kurhan Pafos taunde kuŋ forokyaryum. Gorbe Yuda mar al kura kalga matayasoya mataya teŋ hitiŋ al goyenbe Al Kuruŋyenmere basaŋ heŋ tagalde hime yeŋ al usi yirdehinhin. Deŋembe Ba-Yesu. 7 Al gobe gor niŋgabman doyaŋ al Sergius Paulus goyen meteŋfaraŋ urde hinhin. Sergius Paulus gobe dufaymiŋwuk yitiŋ niŋgeb, Al Kuruŋyen mere nure yeŋbeBanabasya Solya niŋ keya hiriŋ. 8 Gega Ba-Yesu,Grikmeremat Elimas ineŋhaŋyengore iremgokeigiŋ ma nurde asogo yirdeb Sergius Paulus goyendaha Yesu niŋ dufaymiŋ saŋiŋ iryeŋkek yeŋbepetpet irde hinhin. 9 Irkeb Holi Spirit beleŋ Sol,Pol ineŋ haŋyen goyen hard unke Elimas kimiŋmat, 10 “Gebemata igiŋ kuruŋ gayen asogo irde almata igiŋ gama irniŋ tike usi yirde pet pet yirdeha. Irde Doyaŋ Al Kuruŋyen mata fudinde goyenbuluŋ irdeha goyen tubulma teŋha. Niŋgeb gebeSatanyen mata po teŋ ha. 11 Goke teŋbe haŋkagabe Al Kuruŋ beleŋ mata buluŋge gote damumguneŋ tiya. Niŋgeb delge titmiŋ hiyyeŋ. Irkebsobamde yara po det kura epte ma yenayiŋ,”inyiŋ. Irkeb goya goyen po gagap yara kidomakkura gore waŋ diliŋ pet tiyyiŋ. Irkeb diliŋ titmiŋhekeb ganuŋ beleŋ hanner nade beleŋ nikalaniryeŋ yeŋ sapsap tiyyiŋ. 12 Irkeb Sergius Paulusgobe mata forok yiriŋ goyen kinyiŋ. Irde DoyaŋAl Kuruŋ niŋ saba tagalde hinaryum go nurdebdinoŋ kok yiriŋ. Irdeb Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋiryiŋ.

Banabasya Polya Pisidia naŋare niŋ taun kuraAntiok kwaryum

13 Be, Polya diŋuŋ waraŋya go Pafos taundemat hakwa teŋbe Saiprus motmot go tubul teŋ

Pamfilia naŋa bana niŋ taun Perga kwamiŋ. GegaYon, Mak ineŋ haŋyen gobe gor mat irem goyubul teŋ Yerusalem mulgaŋ heŋ kuriŋ. 14 Be,Polya Banabasya gobe Perga taunde matbe taunkura Pisidia naŋa bana goŋ niŋ taun Antiok ineŋhaŋyende gor kwaryum. Irdeb Yuda marte usaŋnalu Sabat goyenter gabu yamiŋde gor hurkuŋkeperaryum. 15 Be, Yuda marte tikulaya Al Ku-ruŋyenmere basaŋmar beleŋ asaŋde katiŋ goyenkura kapyaŋ heŋbe gabu iramiŋ gote doyaŋ marbeleŋ irem goyen yeneŋbe, “Irem, derbe alyabereya gar niŋ tareŋ hinayiŋ yeŋ faraŋ yurteksaba kura hi kenem igiŋ saba yiriryeŋ?” yeŋbe alkura hulyaŋ irke kuŋ momoŋ yiryiŋ.

16 Irkeb Pol beleŋ huwarde merene nurnaŋyeŋbe haniŋ po tuŋaŋ tiyyiŋ. Irdeb gaha yinyiŋ:“Deŋ Yuda marya Yuda mar moŋ gega, Al Kuruŋdoloŋ irde haŋ mar, ga nurnaŋ ko. 17Yuda marteAl Kuruŋ beleŋbe asininiŋ yago goyen basiŋayirdeb yende alya bereya yiryiŋ. Irdeb bikkeŋnaŋam tubul teŋ kuŋ Isip marte naŋare hikebyiŋgeŋ faraŋ yurde saŋiŋ yirkeb almelmiŋ kuruŋforok yiriŋ. Kamebe naŋamde yumulgaŋ tiyeyeŋbeAl Kuruŋ beleŋ yiŋgeŋde tareŋde po yirkebIsip tubul tiyamiŋ. 18 Beleŋ kuŋ heŋya al mahitek naŋa bana dama 40 gayenmata buluŋ buluŋkuruŋ teŋ hikeb Al Kuruŋbe biŋ misiŋ buluŋwor po kateŋ hinhin gega, mel go yubul mateŋ hinhin. 19 Irdeb Israel mar go Kenan naŋabana hurkukeb Al Kuruŋ beleŋ megeŋ goyenterhinhan mar almelmiŋ 7 gayen gasa yirde buluŋbuluŋ yiryiŋ. Irdeb megeŋmiŋbe hugiŋeŋ geyende alya bereya niŋ tubul teŋ yunyiŋ. 20 Be,hakwaniniŋ yago Isip kwamiŋde mat kuŋ kuŋmulgaŋ heŋKenanmegeŋde soptewayamiŋ gobedama 450 bana gayen mata kuruŋ goyen forokyamiŋ.

“Be, Yuda mar go kuŋ megeŋ yade keperkeyeneŋbe Al Kuruŋ beleŋ alya bereya doyaŋ yirdehinayiŋ yeŋ doyaŋ mar yade forok yiryiŋ. Kuŋkuŋbe Al Kuruŋyen mere basaŋ al Samuel forokyeŋ doyaŋ yirde hinhin. 21 Irkeb goyabe Israelmar beleŋ doyaŋ al kuruŋ hoyaŋ niŋ gusuŋaŋiramiŋ. Irkeb Al Kuruŋ beleŋ Benyaminyenmiŋde niŋ al kura deŋem Kis gote urmiŋ Solyunke yeŋ beleŋ Israel marte doyaŋ al kuruŋ heŋdama 40 gayen doyaŋ yirde hinhin. 22 Be, AlKuruŋ beleŋ Sol go buluŋ tike takira teŋbe Dewitteŋ gasuŋ wol kiryiŋ. Yeŋ gebe Al Kuruŋ beleŋgaha yiriŋ: ‘Yesi urmiŋ Dewitbe bubulkuŋne worpo. Amaŋeŋ nurde uneŋ hime. Dufayne kuruŋ

Page 186: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 13:23 183 Aposel 13:45kerde hime gayen yeŋ beleŋ gab gama irde pasiiryeŋ,’ yiriŋ. 23 Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ biŋa teŋmere tiyyiŋ goyen po gama irdeb gogo Dewityenmiŋde mat alya bereya Al Kuruŋ hitte Yumul-gaŋ teŋ teŋ Al Yesu Israel mar hitte teŋ kerkewayyiŋ. 24 Yesu go forok yeŋ meteŋmiŋ ma miŋuryiŋyabe Yon Baptais beleŋ wa meheŋ heŋ alyabereya mata buluŋmiŋ yubul teŋ Al Kuruŋ niŋbiŋ mulgaŋ heŋ baptais tenayiŋ yeŋ Israel martumŋaŋ saba yirde hinhin. 25 Yon go meteŋmiŋkuŋ pasi irtek binde heŋ hikeb gaha yiriŋ: ‘Nebeganuŋ yeŋ nurde nuneŋ haŋ? Dumulgaŋ teŋ teŋAl wake kentek yeŋ doyaŋ irde haŋyen al gobene gago moŋ. Yeŋbe ne kamere wayyeŋ. Ne algahade muŋ gare epte ma kahaŋ basaŋmiŋde niŋkaŋ yugu tiyeŋ,’ yiriŋ.

26 “Niŋgeb, kadne yago, Abrahamyen miŋdeniŋ marya deŋ miŋtiŋ hoyaŋ Al Kuruŋ kafurairde yende mere po nurde haŋ mar, ga nurnaŋko. Dumulgaŋ teŋ teŋ mere gobe neŋ tumŋaŋgake teŋ kerke wayyiŋ. 27Gega Yerusalem maryadoyaŋ marmiŋya beleŋ Yesu goyen keneŋ bebakma tiyamiŋ. Mel gobe Sabatmiŋ Sabatmiŋbe AlKuruŋyen mere basaŋ mar beleŋ mere asaŋdekatiŋ goyen kapyaŋ heŋ hinhan gega, mere gotemiŋ bebak ma teŋ hinhan. Irdeb Yesube buluŋusi teŋ mayteke kami yeŋ mere mayamiŋ. Matatiyamiŋ gobe Al Kuruŋyen mere basaŋ mar beleŋkame mata gwahade forok yiyyeŋ yitiŋ goyenpo forok yiriŋ gogo. 28 Yesube titmiŋeŋ wor po,miŋ miŋmoŋ mayniŋ yeŋ Pailat gusuŋaŋ iramiŋ.29Be, he hende mayke kamkeb faraŋ teŋbe tukuŋmete tiyamiŋ. Be, mata tiyamiŋ kuruŋ gobe Yesuniŋ teŋ Al Kuruŋyen mere asaŋde katiŋ goyengwahade po forok yiriŋ. 30 Goyenpoga bida mahiriŋ. Al Kuruŋ beleŋ isaŋ heke huwaryiŋ. 31 Gokamereb yeŋya Galili naŋa bana mat Yerusalemkuŋ mulgaŋ heŋ hinhan mar goyen hitte wawuŋbudamde forok yeke kenamiŋ. Niŋgeb gayen-terbe mel goreb Yesu niŋ Yuda mar saba yirdehaŋ. 32 Niŋgeb deyya beleŋ mere igiŋ Yesu niŋyitiŋ goyen momoŋ dirde har gago. Be, bikkeŋAl Kuruŋ beleŋ asininiŋ yagot diliŋde biŋa tiyyiŋ.33 Irdeb gote igineŋbe neŋ dirŋeŋ weŋ hitte forokire yeŋ Yesu kamtiŋde mat isaŋ hiriŋ. Yesugoke Al Kuruŋ beleŋ mere tiyyiŋbe Tikiŋ Asaŋdegahade katiŋ hi:‘Nebe nanake. Niŋgeb urne ge niŋ amaŋeŋ nurd

guneŋ hime,’ yitiŋ. Tikiŋ 2:734 Be, Al Kuruŋ beleŋ Yesube bida ma hiyyeŋ

yeŋ isaŋ heke huwaryiŋ gobe Al Kuruŋyen merebasaŋ al Aisaia beleŋ asaŋde gahade kayyiŋ:‘Ne beleŋ Dewit hitte biŋa timiriŋ goyen fudinde

worpogama irde guramgirde tareŋ gireŋ.Guram gireŋ gabe megen niŋ al kura beleŋ epte

ma gwaha girtek,’ yitiŋ hi. Aisaia 55:335 Irde Tikiŋ Asaŋdebe Dewit beleŋ Yesu bida ma

hetek goke,‘Meteŋ alge gigeŋ tapat irde basiŋa irtiŋ gobe

epte ma bida hiyyeŋ,’ yiriŋ. Tikiŋ 16:1036 Al Kuruŋ gwahade mere iryiŋ al Dewit

gobe Al Kuruŋyen dufay kuruŋ goyen pasi irdebkamyiŋ. Irkeb tukuŋ asem yagot dumuŋdekerkeb bida hiriŋ. 37 Gega Al Kuruŋ beleŋ isaŋhiriŋ yeŋ hite al Yesu gobe bida ma hiriŋ. Hubuwor po. 38Niŋgeb al kura yeŋ ge dufaymiŋ saŋiŋiryeŋbe Al Kuruŋ beleŋmata buluŋmiŋ halde un-yeŋ. Gote sabamiŋbe gago tagalde har. 39Niŋgeb,kadne yago, deŋbe Mose beleŋ tikula kayyiŋgoyen gama irteke gab Al Kuruŋ beleŋ matabuluŋ miŋmoŋ al huwak dinyeŋ yeŋ nurde haŋ?Moŋ, epte moŋ! Goyenpoga al kura Yesu niŋ podufaymiŋ tareŋ iryeŋ gobe Al Kuruŋ beleŋ matabuluŋ miŋmoŋ, al huwak yeŋ kinyeŋ. 40-41 Be, AlKuruŋyen mere basaŋ mar beleŋ asaŋde gahadekatiŋ hi:‘Deŋ sukal teŋ haŋyen mar, nurde ga hinaŋ ko.

Deŋ gayenter niŋ mar hitte det kura forokireŋ.

Irde mata gob al beleŋ keneŋ momoŋ dirnayiŋgega, usi yeŋ nurnayiŋ.

Niŋgeb deŋbe kame gab keneŋ diltiŋ fot yemaŋbekamnayiŋ,’ yeŋ kayamiŋ. Habakuk 1:5

Niŋgeb mere gate igineŋ deŋ ultiŋde forok yenakgeb, keŋkela heŋ hinayiŋ,” yinyiŋ.

42 Be, Polya Banabasya Yuda marte gabu yagoyen tubul teŋ kat siŋare kureŋ tikeb gor niŋmar beleŋ, “Sabat nalu kura imoyenterbe waŋsaba dirhar gayen tebaŋ saba dirke nurtek,” yi-namiŋ. 43 Irde gabure gor mat siŋare kuŋbe Yudamarya al miŋ hoyaŋde niŋ Yuda mar moŋ gega,Yuda marte mata gama irde haŋyen mar gorebPolya Banabasya gama yirde kwamiŋ. Irkeb iremgoreb mel go mere yirde tareŋ yirye yeŋbe, “AlKuruŋ beleŋ buniŋeŋ nurde duneŋ faraŋ durde higeb, hugiŋeŋyeŋgeponurde gama irdehinayiŋ,”yinaryum.

44 Be, kuŋ sopte Sabat nalu hekeb taun banagor niŋ mar gobe Al Kuruŋyen mere nurniŋ yeŋal budam wor po waŋ Yuda marte gabu yare gorgabu iramiŋ. 45 Irkeb Yuda mar Pol niŋ igiŋ

Page 187: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 13:46 184 Aposel 14:15ma nuramiŋ gore al budam gabu iramiŋ goyenyeneŋbe daniŋ neŋbe gwahade moŋ yeŋ biŋ aryamiŋ. Irdeb Pol beleŋ mere teŋ hinhin gobe usiteŋ hi yeŋ sukal iramiŋ. 46Gega Polya Banabasyagobe kafura ma heŋbe, “Al Kuruŋyen merebedeŋ Yuda mar wa nurnayiŋ yeŋ gogo momoŋdiraruŋ. Gega harhoktiŋ uneŋbe epte ma AlKuruŋya hugiŋeŋ hitek yahaŋ geb, gayenterbeepte ma deŋ momoŋ diryeŋ. Gwaha titŋeŋbe almiŋ hoyaŋ Yuda mar moŋ po gab kuŋ momoŋyirde hireŋ tahar geb. 47Al Kuruŋyenmere tukuŋYuda mar moŋ hitte kuŋ tagaliryeŋ dineŋ DoyaŋAl Kuruŋ beleŋmeremiŋ asaŋde hi goyen dunyiŋ.Merembe gahade:‘Gebe hulsi yara heŋ al miŋ hoyaŋ Yuda mar moŋ

hike kwa kuruŋ gayen ne beleŋ yumulgaŋtiyeŋ mere goyen momoŋ yirde tukayiŋ.

Irkeb biŋ bak yekeb ne beleŋ yumulgaŋ tiyeŋ,’yitiŋ hi,” yaryum. Aisaia 49:6

48 Be, al miŋ hoyaŋ Yuda mar moŋ beleŋ iremgo mere tiyaryum goyen nurdeb amaŋ heŋbeAl Kuruŋyen mere palap iramiŋ. Irdeb alyabereya Al Kuruŋ beleŋ yiŋgeŋya hugiŋeŋ hitekyeŋ basiŋa yirtiŋ marbe tumŋaŋ Yesu niŋ du-faymiŋ saŋiŋ iramiŋ.

49 Be, Al Kuruŋyenmerebe naŋa bana kuruŋ gotagal tukuke nurtiŋ ala tiyamiŋ. 50GegaYudamarbeleŋ taunde gor niŋ doyaŋ marya bere samuŋmiŋyaŋ Yuda marte tikula gama irde hinhangoyen biŋ yakamamiŋ. Irkeb mel goreb taundegor niŋ mar kura yinkeb Polya Banabasya gasayirniŋ yeŋ buluŋ buluŋ yirdeb, “Taun gayenter gaheŋ ma!” yineŋ yakira tiyamiŋ. 51 Irkeb gor niŋmar goyen mata buluŋ tihit yeŋ biŋ bak yenaŋyeŋbe yende matare kahaŋde tupi busaŋ heŋbeAntiok taun go tubul teŋbe Aikoniam taundekwaryum. 52 Be, Antiok niŋ mar Yesu niŋ du-faymiŋ tareŋ iramiŋ gobe Holi Spirit beleŋ ketalyurke amaŋ heŋ hinhan.

14Polya Banabasya Aikoniam taunde kwaryum

1 Be, Polya Banabasya gobe teŋ hinaryumgwahade po Aikoniam taunde gor manaŋ Yudamarte gabu yare kuŋ saba keŋkela po tagalkeYuda marya al miŋ hoyaŋya goyen budam worpo Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ iramiŋ. 2 GegaYuda mar kura mere go igiŋ ma nuramiŋ margoreb al miŋ hoyaŋ Yuda mar moŋ biŋ yakamkebYesu niŋ dufaymiŋ saŋiŋ iramiŋmar goyen asogo

yiramiŋ. 3Niŋgeb asogo yirde hinhan goyen foleyirtek yeŋbe Polya Banabasya go nalu budampo gor heŋbe kafura ma heŋya Doyaŋ Al Kuruŋbeleŋ alya bereya buniŋeŋ nurde faraŋ yurdeyawarde hinhin goke tagalde hinaryum. Irkebgor niŋ mar gore fudinde yenaŋ yeŋbe irem gobeDoyaŋ Al Kuruŋ beleŋ tareŋ yirke mata tiŋeŋkurayen kurayen forok yirde hinaryum. 4 Irkebtaun goyenter niŋ mar kurabe irem goke hamiŋ.Munaŋ kurabe Yudamar niŋ hamiŋ. 5 Irkeb Yudamarya al miŋ hoyaŋya goyen doyaŋ marmiŋyagabu irde irem go hora po gasa yirteke kamiryeŋyeŋ mere sege iramiŋ.

Polya Banabasya Listra taunde kwaryum6 Gega irem gobe mere go nurdeb busaharde

Likonia naŋare niŋ taun irawa kura Listraya Der-biya gor kwaryum. Irdeb naŋa bana go niŋ taunbiŋyaŋwor kwaryum. 7Kuŋgoŋbemere igiŋYesuniŋ yitiŋ goyen tagalde tukuŋ hinaryum.

8 Be, Listrabe al kura kahaŋ simsimam goyengor hinhin. Yeŋbe kawaŋ hiriŋde mat po muŋkura ma huwarde kuŋ hitiŋ. 9Al goyen keperdebPol mere teŋ hinhin goyen keŋkela palŋa irdehinhin. Irde al gore Polyen mere go fudindeyeŋ nurde biŋ hek irke keneŋbe Al Kuruŋ beleŋamaŋeŋ nurde sope iryeŋ yeŋ nurdeb Pol beleŋdiliŋ bilmiŋde po keŋkela irdeb, 10 “Huwara!”inyiŋ. Irkeb bemel po huwarde kuŋ waŋ tiyyiŋ.11 Be, al buda kuruŋ gore Pol mata tiyyiŋ gokeneŋbe yende mere mat po, “Baraŋ marniniŋal fakŋuŋde heŋ katahar!” yeŋ weŋwoŋ tiyamiŋ.12 Irdeb Banabasbe Sus inamiŋ. Munaŋ Polbetonaŋ al heŋmere teŋ hinhin goke teŋbe Hermesinamiŋ.

13 Be, Sus doloŋ ird ird yabe taun siŋare hinhingeb, Sus doloŋ ird ird mata doyaŋ alya taungoyenter niŋ marya beleŋ Banabas goyen Sus usiteŋbe bulmakaw al diriŋ yade umŋa gitik teŋyukuŋ kumga teŋ irem go doloŋ yirniŋ yeŋ taunyame kuruŋde gor yawayamiŋ. 14 Irkeb Yesuyenmere basaŋ mar Banabasya Polya gobe gwahatiniŋ tahaŋ yeke nurdeb daniŋ goya gwaha tiniŋtahaŋ yeŋ buniŋeŋ wor po nurdeb uliŋhormiŋerek yirde kup yeŋ kuŋ al buda goyen kahal banaheŋbe, 15 “Daniŋ gwaha teŋ haŋ? Deyyabe aldeŋ yara po geb! Deyyabe Al Kuruŋ gwahaderhitiŋ naŋkiŋ, megeŋ, makaŋya det kuruŋ gayenyiryiŋ al gote mere igiŋ gayen momoŋ dirye yeŋwayaruŋ. Irkeb mata kukuwamŋeŋ miŋ miŋmoŋteŋ haŋ gahade gayenbe yubul teŋ Al Kuruŋ hitte

Page 188: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 14:16 185 Aposel 15:5mulgaŋ henayiŋ. 16 Bikkeŋbe Al Kuruŋ beleŋmegen niŋ al tumŋaŋ gayen go ma nurde uneŋhikeb okohom po yubul tike dufaymiŋde po kuŋhinhan. 17Gega Al Kuruŋbe buniŋeŋmiŋyaŋ geb,hugiŋeŋ po ma yubul tiyyiŋ. ‘Gwaha yirmeke AlKuruŋbe fudinde hi yeŋ biŋ bak yenayiŋ,’ yeŋbedet igiŋ igiŋ yuneŋ hiyen. Naŋkiŋde mat kigariŋyuneŋ hiyen. Irde biŋgebe nalumiŋde yuneŋhiyen. Irde biŋge budam yuneŋbe biŋde woramaŋ po makiŋ yirde hiyen. Irde deŋ manaŋgwahade po dirde hiyen gega, Al Kuruŋ niŋ manurde haŋ,” yineŋ kwep kwep tiyaryum. 18 Be,irem gore gwaha yaryum gega, al buda gobebebak ma teŋ dapŋa gasa yirde irem go galakyirde doloŋ yirniŋ yeŋ kimŋeŋ po hamiŋ.

19 Be, Yuda mar kura Pisidia naŋare niŋ taunkura Antiokya Aikoniamya mat Listra taundewaŋbe al buda kuruŋ gor niŋ goyenwor biŋ yaka-mamiŋ. Irkeb Pol goyen hora po mayamiŋ. Irdekama yeŋbe tuluŋ teŋ taun siŋare tukuŋ tubultiyamiŋ. 20Gega kamere Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋirde hinhan mar beleŋ waŋ gabu irde kalyaŋkerde hikeb gereŋ heŋ huwarde sopte taun banagoŋ hurkuriŋ. Be, fay urkeb yeŋya BanabasyaDerbi taunde kwaryum.

Polya Banabasya Siria naŋare niŋ taun kura An-tiok mulgaŋ haryum

21 Be, Polya Banabasya gobe Derbi taundekuŋbe Yesu niŋ mere igiŋ goyen tagalke alyabereya karimmaYesuniŋ dufaymiŋ saŋiŋ iramiŋ.Be, go kamereb irem go mulgaŋ heŋ Listrataunde kwaryum. Gor matbe Aikoniam taundekwaryum. Irdeb Aikoniam matbe Pisidia naŋareniŋ taun Antiok taunde kwaryum. 22 Taunyaŋgoyen kuŋ heŋyabe alya bereya Yesu niŋ du-faymiŋ tareŋ irtiŋ mar goyen, “Kame Al Ku-ruŋ hitte kuniŋ yeŋbe okohom ma kutek. Kan-duk kurayen kurayen yeneŋ gab kutek. Niŋgebtareŋ po heŋ Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ dufaytiŋ saŋiŋiraŋ goyen tubul ma tinayiŋ,” yineŋ saba yirdyayirdya kuŋ hinaryum. 23Kuŋ heŋyabe taun kurarniŋ kurar niŋ al kura Yesuyen alya bereya siosgote doyaŋ mar yirde kuŋ hinaryum. Irde biŋgekutŋa irde Al Kuruŋ mere irde heŋyabe doyaŋmar Al Kuruŋ niŋ dufaymiŋ hek irde hinhan margoyen Al Kuruŋ beleŋ doyaŋ yirde hiyeŋ yeŋ AlKuruŋ haniŋde yerde hinaryum.

24 Be, irem go Pisidia naŋa bana goŋ meteŋteŋ kuŋ kuŋbe Pamfilia naŋare forok yaryum.25 Irdeb kuŋ Perga taunde Al Kuruŋyen mere

tagalde Atalia taunde kurkaryum. 26 Irde Ataliataundematbehakwa teŋmulgaŋheŋSiria naŋareniŋ taun Antiok kwaryum. Taun goyenterbehaŋkapya Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ irde hinhanmar beleŋ meteŋ goyen tiyiryeŋ yineŋ Al Kuruŋbeleŋ buniŋeŋ yirde faraŋ yurde hiyeŋ yeŋ AlKuruŋ haniŋde yeramiŋ. Niŋgeb meteŋ go pasiirdeb mulgaŋ heŋ gor po kwaryum.

27 Be, irem go mulgaŋ heŋ kuŋ Antiok forokyeŋbe gor niŋ sios tumŋaŋ gabu yirdeb meteŋteŋ kuŋ hinaryum goyen momoŋ yiraryum. AlKuruŋ beleŋ tareŋ yirde faraŋ yurke daha matal miŋ hoyaŋ yad yad miŋ uraryum goyen gokekeŋkela momoŋ yiraryum. 28 Irdeb Antiok gorbenalu ulyaŋde po Yesu niŋ dufaymiŋ saŋiŋ irdehinhan marya hinaryum.

15Polya Banabasya Yerusalem kwaryum

1 Be, Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ irde hinhan markura Yudia naŋare mat Siria naŋare niŋ taunAntiok kwamiŋ. Gor kuŋbe Yesu niŋ dufaymiŋtareŋ irtiŋ mar gor niŋ goyen, “Al kura Yesuniŋ dufaymiŋ saŋiŋ irtiŋ gega, Yuda marte tikulaMose beleŋ kayyiŋ goyen ma gama irde guba mayenayiŋ gobe Al Kuruŋ beleŋ epte ma yumulgaŋtiyyeŋ,” yeŋ saba yirde hinhan. 2 Irkeb PolyaBanabasya beleŋ sabamiŋ goyen igiŋ ma nurdebmere go sopte huwa irye yeŋ mel goya kadommohoŋde tiyamiŋ. Gwaha tike yeneŋbe Antiokniŋ Yesuyen alya bereya beleŋ, “Yerusalem kuŋaposel budaya gor niŋ sios gote doyaŋ maryatmohoŋde wor po mere gate miŋ keŋkela nurdega wayyi,” yeŋ hulyaŋ yiramiŋ. Irkeb Yesu niŋdufaymiŋ tareŋ irtiŋ mar kuraya kwamiŋ.

3 Beleŋmiŋbe Fonisia naŋaya Samaria naŋayaŋkuŋbe Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ irtiŋ goyaŋ niŋmar goyen al miŋ hoyaŋ Yuda mar moŋbe dahamat Al Kuruŋ hitte biŋ mulgaŋ hamiŋ goyenmomoŋyiramiŋ. Irkebmere gonurdeb amaŋworpohamiŋ. 4Be, kuŋYerusalem forok yamiŋ. Irkebgor niŋ siosya gote doyaŋmaryabe aposel budayabeleŋ amaŋeŋnurde yuneŋ gargar yiramiŋ. IrkebAl Kuruŋ beleŋ mel go faraŋ yurde saŋiŋ yirkemeteŋ teŋ hinhan kuruŋ goyen tumŋaŋde pomomoŋ yiramiŋ. 5 Irkeb Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋirde hinhan goyen kurabe Farisi mar niŋgeb, melgore nurde huwardeb, “Al kura Yuda mar moŋ almiŋ hoyaŋde niŋ gore Al Kuruŋ gama irniŋ yeŋbenende tikula gama irde guba yenayiŋ,” yamiŋ.

Page 189: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 15:6 186 Aposel 15:266 Irkeb aposel budaya sios gote doyaŋ marya

gore, “Mere gabe kandukŋeŋ nurhet niŋ, sopeirniŋ,” yeŋ gabu iramiŋ. 7 Irdeb mere sege irkekuŋ kuŋ sobamde po hekeb Pita beleŋ huwardegaha yinyiŋ: “Kadne yago, nende al moŋ al miŋhoyaŋ goyen mere igiŋ Yesu niŋ yitiŋ goyennurde yeŋ ge dufaymiŋ tareŋ irnayiŋ yeŋ bikkeŋAl Kuruŋ beleŋ neYudamar al gayen basiŋa nirdehulyaŋ nirke kuŋ Yesu niŋ momoŋ yirmiriŋ gobenurde haŋ gogo. 8 Al Kuruŋ, alya bereyat dufaykeŋkela wor po nurd yuneŋ hi Al gore neŋ Yudamar wa Holi Spirit dunyiŋ gwahade goyen po almiŋ hoyaŋ wor yunyiŋ. Irkeb Al Kuruŋ beleŋYuda mar moŋ wor igiŋ nurde yuneŋ hi goyenbebak titiriŋ. 9 Al Kuruŋbe gwahade goyen poneŋya yeŋya tuŋande deneŋ hi. Niŋgeb nendeal ma yende al kura Yesu niŋ dufaymiŋ saŋiŋiryeŋbeAl Kuruŋbeleŋ igiŋ ala pomata buluŋmiŋhalde pasi iryeŋ. 10 Neŋ Yuda marte tikula gobeneŋya asininiŋ yagoya beleŋ gama ird ird niŋmeteŋeŋ wor po nurde hityen. Niŋgeb epte maelaŋ urtek gayen daniŋbe al miŋ hoyaŋ gega Yesuniŋ dufaymiŋ tareŋ irtiŋ gayen kanduk kuruŋsupahakde ugohol tiniŋ teŋ haŋ? Deŋ gayen AlKuruŋ tuŋaŋ urniŋ teŋ haŋ? 11Gwahama tinayiŋ.Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu beleŋ neŋ dawaryiŋ gwa-hade goyen po yeŋ wor buniŋeŋ nurde yuneŋbefaraŋ yurde yawaryiŋ geb,” yinyiŋ.

12 Be, Pita go merem pasi irkeb BanabasyaPolya beleŋ wor mere tikeb diŋdeŋ irde palŋairamiŋ. Irkeb irem go Yuda mar moŋ gotenaŋayaŋ kuŋ meteŋ teŋ hikeya Al Kuruŋ beleŋmata tiŋeŋ kurayen kurayen forok yirde hinhingoyen momoŋ yiraryum. 13 Meremiŋ pasi irkebYerusalem niŋ sios gote doyaŋ al kura YemsYesu kuliŋ beleŋ huwardebe gaha yinyiŋ: “Kadneyago, ga nurnaŋ. 14 Saimon Pita beleŋ daha matAl Kuruŋ beleŋ haŋkapya alya bereya kura Yudamarmoŋgoyenyawarde dirŋeŋweŋyiryiŋ goyenmomoŋ dirke nurhet gogo. 15 Pita beleŋ momoŋdira gobe bikkeŋ Al Kuruŋyen mere basaŋ marbeleŋ asaŋde mere katiŋ gote miŋ goyen po mo-moŋ dira. Merebe gahade:16 ‘Ne Doyaŋ Al Kuruŋ gare yeŋ hime.Kamebe Dewityen miŋ buluŋ hitiŋ goyen ne

beleŋ mulgaŋ heŋ waŋbe sope ireŋ.Sope irde gabu irmeke tebaŋ tareŋ hiyyeŋ.

17 Gwaha irmekeb al hoyaŋ beleŋ ne niŋ naŋken-nayiŋ.

Yuda mar moŋ al miŋ hoyaŋ tumŋaŋneneŋbe biŋ mulgaŋ hekeb nere alyabereya henayiŋ.

18 Al Kuruŋ gwaha tiyeŋ yeŋ biŋa tiyyiŋ mere ku-ruŋ goyenbe al beleŋ hakot nurde hinhangeb,

waŋ waŋ gayenter manaŋ nurde hite,’ yitiŋhi. Amos 9:11-12

19 Niŋgeb Yuda mar moŋ Al Kuruŋ hitte biŋmulgaŋ heŋ haŋ mar goyen iŋgogaha ma yirtek.20-21 Gega Yuda marte tikulabe hakot taunyaŋtaunyaŋ tagalde hinhan. Gayenter wor neŋYudamarte gabu yaniniŋyaŋ Sabatmiŋ Sabatmiŋhugiŋeŋ gwahade po tagalde haŋyen geb, melgo hitte asaŋ po kaŋ yuneŋbe, ‘Uŋgura biŋgekaŋ yuntiŋ goyen go ma nene hinayiŋ, leplepmatama teŋ hinayiŋ, dapŋa kura biŋiŋde feŋ tikekamtiŋ ma haniŋde yaka tike kamtiŋ gobe go manene hinayiŋ, irde dapŋa dari wor go ma nenehinayiŋ,’ yineŋ mata gayen po gab utaŋ yirtek,”yinyiŋ. Irkeb Yerusalem niŋ siosyen doyaŋ marbeleŋ Yuda mar moŋ Yesu niŋ dufaymiŋ saŋiŋirtiŋ mar hitte asaŋ kayamiŋ.

Yerusalem niŋ sios beleŋ Yudamarmoŋ hitte asaŋkayamiŋ.

22 Irkeb aposel budaya Yerusalem niŋ Yesuyenalya bereya sios tumŋaŋ goyabe mel gote doyaŋmar beleŋ, “Nende al kura basiŋa irde hulyaŋyirke Polya Banabasya irde Antiok kunayiŋ,” yeŋmere mayamiŋ. Irdeb Yudas deŋem kurabeBasabas goya Sailasya yade yapat yiramiŋ. Alirawa gobe Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ irde hitiŋmar gote doyaŋ mar. 23 Irdeb Yerusalem hinhanmar gore asaŋ katiŋ gobe Antiok kutek mar goyunamiŋ. Asaŋdeb gahade kayamiŋ:

“Neŋbe aposel budaya Yerusalem niŋ siosgote doyaŋ mar gare asaŋ gago kaŋ dunhet.

Deŋbe Antiok taunya Siria naŋaya Silisianaŋa bana goŋ niŋ al Yuda mar moŋ al miŋhoyaŋ gega, Yesu niŋ dufaytiŋ tareŋ irde haŋ.Niŋgeb neŋbe kadtiŋ yago.

24 Be, dende mere momoŋ nurtiŋbe al kuragar haŋyen gore gor kuŋbe deŋ goyen merekukuwammat dirke kandukŋeŋ wor po nuraŋ.Go mar gobe neŋ beleŋ ma hulyaŋ yirtekekwaŋ. Yiŋgeŋ dufaymiŋde kuŋ mere gogodiraŋ. 25 Niŋgeb goke teŋbe neŋ beleŋ neŋyahite mar kura yade kadniniŋ waraŋ wor poBanabasya Polya irde deŋ hitte kunayiŋ yeŋgoke mere maytiŋ. 26 Irem gobe Yesu Kristu

Page 190: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 15:27 187 Aposel 16:9niŋ meteŋ teŋ hike gasa yirde buluŋ buluŋyirke soŋ kamde haryen. Gega goke kafurama heŋ meteŋmiŋ goyen bada ma heŋ haryen.27 Be, nende al yad yerteke kuriryeŋ mar gobeYudasya Sailasya. Iremgore deŋhitte kuŋ gabeasaŋ bana gaŋ mere kaŋ hite gayen mohoŋdewor po momoŋ diriryeŋ. 28 Nende dufaybeHoli Spirityen dufayya tuŋande geb, neŋ beleŋYuda marte tikula goyen teŋbe supahaktiŋdema ugohol titek. Gobe kanduk kuruŋ worpo. 29 Goyenpoga uŋgura biŋge kaŋ yuntiŋgobe go ma nene hinayiŋ, dapŋa darim manene hinayiŋ, dapŋa kura biŋiŋde kaŋ giti irkekamtiŋ ma haniŋde yaka tike kamtiŋ gobe goma nene hinayiŋ, irde leplep mata ma teŋ hi-nayiŋ. Mata buluŋ gwahade ma teŋ hinayiŋbeigiŋ po hinayiŋ geb. Mereniniŋbe gago po,”yamiŋ.30 Be, mel go asaŋ go tukuŋ Antiok taunde

forok yamiŋ. Forok yeŋbe gor niŋ Yesuyen alyabereya gabu yirdeb asaŋ go yunamiŋ. 31 Yunkebasaŋ go kapyaŋ hamiŋ. Irde mere asaŋde hi goredufaymiŋ saŋiŋ irke amaŋwor po hamiŋ. 32 IrdebYudasya Sailasya wor Al Kuruŋyen mere basaŋmar geb, Antiok niŋ alya bereya Al Kuruŋ niŋdufaymiŋ tareŋ irde hitiŋ goyen saŋiŋ heŋ heŋge faraŋ yurye yeŋbe nalu ulyaŋde po gor heŋsaba yirde hinaryum. 33-34 Be, irem gobe gorheŋ heŋbe Yerusalem kureŋ tikeb Antiok niŋ siosbeleŋ gabu irde amaŋ hende yad yerke mulgaŋheŋ kwaryum.* 35 Gega Polya Banabasyabe An-tiok taunde gor heŋ Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ taungoyenter niŋ mar goyen saba yirde hinhan. Iremgobe saba mar kadom budam goya gwaha teŋhinhan.

Polya Banabasya bur yaryum36 Be, Antiok taunde gor heŋ meteŋ teŋ teŋbe

nalu kurareb Pol beleŋ Banabas keneŋbe, “Hakottaunyaŋ kuŋ Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ saba yirdehinaryumgoyenmulgaŋheŋ kuŋbe kaddere yagoYesu niŋ dufaymiŋ tareŋ irde hitiŋ mar goyendahade haŋ goyen kuŋ yenye,” inyiŋ.

37 Goyareb Banabasbe, “Yon Mak ineŋ haŋyengoyen teŋ kure,” inyiŋ. 38 Gega Yonbe Pamfilianaŋare gor irem go yubul teŋ busaharyiŋ, irdemeteŋ untiŋ goyen gomapasi iryiŋ geb, Pol beleŋyeŋya kuŋ kuŋ goke igiŋ ma nuryiŋ. 39 Irkebgor matbe irem go kadom mohoŋde teŋbe buryaryum. Irde Banabasbe Mak teŋ hakwa hende

Saiprus motmotde kwaryum. 40 Munaŋ PolbeSailas teŋ kweŋ tikeb diŋuŋ Yesu niŋ dufaymiŋsaŋiŋ irtiŋAntiok hinhanmar gore, “Igiŋge kuri,”yineŋ Al Kuruŋ beleŋ doyaŋ yirde hiyeŋ yeŋ AlKuruŋ gusuŋaŋ iramiŋ. Gwaha yirde yubul tikebkwaryum. 41 Be, Polya Sailasya gobe Antiok tauntubul teŋ Siriaya Silisiaya naŋare kuŋbe Pol beleŋgor niŋ sios goyen tareŋ yirde hinhin.

16Pol beleŋ Timoti teŋ kuriŋ

1 Be, gwaha yirdeb kuŋ Derbi taunde forokyaryum. Gor matbe Listra taunde kwaryum.Gorbe Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ irde hitiŋ al kuradeŋembe Timoti hinhin. Miliŋbe Yuda mar bere,irde yeŋ wor Yesu niŋ dufaymiŋ saŋiŋ irde hin-hin. Gega naniŋbe Grik al.

2 Be, Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ irtiŋ marListraya Aikoniamya taunde hinhan goreb Timotial igiŋ ineŋ turuŋ irde hinhan. 3 Irkeb Pol beleŋTimotiyen mere momoŋ goyen igiŋ nurdeb al goteŋ kwe yeŋ nuryiŋ. Gega Timoti naniŋbe Yudamar al moŋ geb, guba ma yitiŋ goyen gor niŋYudamarbe nurde hinhan. Niŋgeb Yudamar goŋhinhan mar gore Timoti keneŋbe yeŋ ge igiŋ manurd unnayiŋ yeŋbe Pol beleŋ guba yeŋ unyiŋ.4Go kamereb Listra taun tubul teŋ taunhoyaŋyaŋwor kwamiŋ. Kuŋ heŋyabe bikkeŋ Yerusalem goraposel budaya siosyen doyaŋ marya gore Yudamar moŋ gega Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ irdehinhan mar goke mere mayde asaŋ kaŋ Antiokniŋ sios yunamiŋ goyen goke momoŋ yirde kuŋhinhan. 5 Irkeb mere go nurdeb goŋ niŋ siosgoyen dufaymiŋ saŋiŋ hamiŋ. Irde al hoyaŋtiŋeŋ manaŋ Yesu niŋ momoŋ yirke gise haŋkaal budam yeŋ ge dufaymiŋ tareŋ irde hinhan.

Pol beleŋ yuwarwarte Masedonia al kura kinyiŋ6 Gwaha teŋbe mel karwo, Polya Sailasyabe

Timotiya go, “Esia naŋare kuŋmere igiŋ Yesu niŋyitiŋ goyen saba yirniŋ,” yamiŋ. Gega beleŋmiŋgoyenHoli Spirit beleŋ pet tike Frigiaya Galesiayanaŋare kwamiŋ. 7GormatbeMisia naŋaya Bitinianaŋaya gote biptire kwamiŋ. Irdeb Bitinia naŋarekuniŋ yekeb goyen manaŋ Holi Spirit beleŋ pettiyyiŋ. 8 Niŋgeb Misia naŋa bana gor kuŋ kuŋbeTroas taunde forok yamiŋ. 9 Kuŋ gor heŋyabwawuŋ kura Pol beleŋ yuwarwarte Masedonianiŋ al kura kenke huwardeb eseŋ mere irdeb,

* 15:33-34: Asaŋ hoyaŋdebe gahade hi: 34 Gega Sailas gobe gor heŋ yeŋ nuryiŋ.

Page 191: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 16:10 188 Aposel 16:29“Masedonia beleŋ gaŋ waŋ faraŋ durayiŋ,” inyiŋ.10 Be, Pol beleŋ go tagalke nurdeb, “Al Kuruŋbeleŋ Masedonia niŋ marbe mere igiŋ Yesu niŋyitiŋ goyenmomoŋyirnayiŋ yeŋdikala dira,” yeŋgoyare po gitik teŋ kuniŋ titiriŋ.

Lidia Yesu niŋ biŋ mulgaŋ hiriŋ11 Be, hakwa kura Troas taunde mat teŋbe

Samotres motmotde po kutiriŋ. Irdeb fay urkebgor mat sopte hakwa go hende po Neapolistaunde kutiriŋ. 12 Gor matbe kahaŋniniŋde kuŋkuŋ Filipai taunde forok yitiriŋ. Taun gobeMase-donia gote taun kuruŋmiŋ. Roma gabmanyenmeteŋmarbe gor heŋ naŋa go doyaŋ irde hinhan.Neŋbe naŋkahal budam yara gor hinhet.

13 Be, Sabat nalu kurarebe Yuda mar beleŋgabu irde Al Kuruŋ mere irde hinhan gasuŋ niŋnaŋkinniŋ yeŋ taun gote yame kuruŋde mat katkuŋbe fete kura gor kutiriŋ. Irde fe siŋakdegorbe bere buda kura gor gabu iramiŋ go yeneŋbeyeŋya keperde mere teŋ hinhet. 14 Gorbe Ta-iataira taunde niŋ bere kura deŋem Lidia worbana goŋ heŋ mereniniŋ nurde hinhin. Yendemeteŋbe amil umŋam bukkeŋya digulakya sulukyirke bukkeŋ yara hitiŋ* goyen yirde hike damuteŋ hinhan. Yeŋbe Al Kuruŋ doloŋ irde hinhingeb, Polyen saba go nurde hikeyabe Al Kuruŋbeleŋ dufaymiŋ fegelkeb saba gote miŋ biŋ bakyiriŋ. 15Niŋgeb yeŋya diriŋmiŋmiŋya saba goyenfudinde yeŋ nurdeb baptais tamiŋ. Go kamerebyamiŋde duke yeŋbe, “Fudinde Doyaŋ Al Kuruŋniŋ dufaymiŋ tareŋ ira yeŋ nurd nunhaŋ kenemwake yaner kuniŋ,” dinyiŋ. Irde dineŋ tebaŋ podirkeb bada heŋ kuŋ yeŋya hinhet.

Polya Sailasya koyare yeramiŋ16 Be, kurarebe Yuda mar beleŋ Al Kuruŋ mere

irde hinhan gasuŋde kutiriŋ. Gor kuŋ heŋyabelenbe bere foŋeŋ kura kintiriŋ. Yeŋbe al kuratemeteŋ bere, irde damum moŋ meteŋ teŋ yuneŋhinhin. Yeŋbe uŋgura beleŋ ketal urtiŋ goredufay unke al hitte kame da mata forok yenayiŋgoyen goke tagalde hiyen. Niŋgeb al beleŋ horauneŋbe, “Kame ne hitte da mata forok yiyyeŋ?”yeŋ gusuŋaŋ irde haŋyen. Be, yeŋbe doyaŋ irdehinhan mar gwaha mat hora budam yade yuneŋhiyen. 17 Be, bere gore Polya neŋya gama dirdeb,“Mel gabe Al Kuruŋ tonŋeŋ yaŋ wor po Al gotemeteŋ mar. Mel gabe daha mat Al Kuruŋ beleŋ

alya bereya yumulgaŋ tiyyeŋ goke momoŋ dirdehaŋ,” yeŋ kuware mere teŋ hinhin.

18 Be, bere gore hugiŋeŋ wawuŋ budamdegwaha po dirde hinhin. Irkeb wawuŋ kurarekurab Pol go biŋ ar yeke tigiri teŋbe uŋgurabere go ketal urtiŋ hinhin goyen, “Yesu Kristuyendeŋemde ginhem. Bere ga tubul teŋ kat kwa!”inyiŋ. Irkeb goyare po bere go tubul teŋ kat kuriŋ.

19 Irkeb bere go doyaŋ irde hinhan mar gorehora teŋ teŋ beleŋmiŋ pet tike keneŋbe biŋ aryamiŋ. Irkeb Polya Sailasya go yanarde yuluŋ teŋmerere yirniŋ yeŋ taun gote gabu gasuŋ doyaŋmarmiŋ hinhande gor yukamiŋ. 20 Bere doyaŋirde hinhan mar beleŋ Filipai taun gote doyaŋmar Roma gabman al hitte yukuŋbe, “Al irawgabe Yuda mar al. Irem garebe neŋ taun gayenbana niŋ al buluŋ dirde har. 21Yeŋbe mata hoyaŋwor po neŋ Roma mar gahade gare epte ma titekgoyen tagalde har,” yeŋ tagal yunamiŋ.

22 Be, al buda kuruŋ gor gabu iramiŋ gotumŋaŋde asogo yirde gasa yirtek yamiŋ.Irkeb doyaŋ mar beleŋ fuleŋa marmiŋ yinkebuliŋhormiŋ erek yirde yuguya teŋ yuneŋbesikkeŋ uliŋde yusulak tiyamiŋ. 23 Yusulak teŋbuluŋ wor po yirdeb yad koya bana yeramiŋ.Irdeb koya doyaŋ al goyen, “Keŋkela doyaŋ yirako. Moŋgo, busahariryeŋ geb,” ineŋ hayhayiramiŋ. 24 Gwaha inke nurdeb irem go yukuŋkoya bana goŋ kahalte wor po gwaha mat kurabusahartek miŋmoŋ bana yiryiŋ. Irdeb he hakwaal fere yird yird niŋ yukuŋ yirtiŋ hinhande gorkahaŋ gor yerde sen po giti yiryiŋ.

25 Be, wawuŋ biŋde wor pobe irem gore AlKuruŋmere irde kasor irde tikiŋheŋhikeb koyarehinhan mar hoyaŋ beleŋ nurde hinhan. 26 Iremgo gwaha teŋ hikeyabe bemel po niniŋa kuruŋtikeb koya gote miŋ aŋsok irde tubul tike yamegor niŋ tumŋaŋ siksuk iramiŋ. Irde sen koyarehinhan mar giti yiramiŋ goyen wor yiŋgeŋ sukyeŋ pasi hamiŋ. 27 Irkeb koya doyaŋ al gorehuwarde kuŋbe yame tumŋaŋ hol yitiŋ yeneŋbeal koyare hinhan marbe busaharhaŋ yeŋ nurdebfuleŋare niŋ bidilamiŋ teŋ yiŋgeŋ mayeŋ tiyyiŋ.28 Gega Pol beleŋ araŋ po keneŋbe kwep iryiŋ.“Gigeŋ mayde ma! Neŋbe tumŋaŋ po hite geb!”inyiŋ.

29 Goyarebe kidoma bana mere irde hinhingeb, koya doyaŋ al gore hulsi niŋ hoy yiriŋ.Irkeb hulsi tawaŋ unkeb kup yeŋ hurkuŋ irem

* 16:14: Amil bukkeŋ yara gobe doyaŋ marte amil umŋa yirde haŋyen.

Page 192: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 16:30 189 Aposel 17:11go diliŋde kafura hende uliŋ barbar yeŋ kuŋkuku kayyiŋ. 30 Gwaha teŋbe siŋare yade katyiŋ.Irdeb, “Irem, daha timeke gab Al Kuruŋ beleŋnawaryeŋ?” yineŋ gusuŋaŋ yiryiŋ. 31 Irkeb,“Dufayge Yesu Kristu niŋ po saŋiŋ irayiŋ gabAl Kuruŋ beleŋ gumulgaŋ tiyyeŋ. Irde ge niŋteŋ diriŋmiŋge tumŋaŋ gwaha tinayiŋbe yeŋwor yumulgaŋ tiyyeŋ,” inaryum. 32 Irkeb algore diriŋmiŋmiŋ hoy yirke wakeb Polya Sailasyabeleŋ tumŋaŋde Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ saba yirdemomoŋ yiraryum. 33Be, gowawuŋ goyen po koyadoyaŋ al gore irem go uliŋde dariya usuya goyenhalde yuntek gasuŋde yukuŋhalde yuneŋbemalatiyyiŋ. Gwaha yirkeb goyare po irem gore melgoyen tumŋaŋ baptais yiraryum. 34 Go kamerebirem go yamiŋde yukuŋ biŋge yunke naryum.Be, al goya dirŋmiŋmiŋ yagobe Al Kuruŋ niŋdufaymiŋ tareŋ iramiŋ goke amaŋ wor po hamiŋ.

35 Be, fay urke wampotbe taun gote doyaŋmar beleŋ, “Koya doyaŋ al go inke al irawa yadfere tiyuŋ goyen yubul tike kuri,” yeŋ fuleŋamarmiŋ hulyaŋ yirke kuŋ inamiŋ. 36 Irke koyadoyaŋ al gore Pol goyen, “Taun doyaŋ mar beleŋyubul tike kuri ninhaŋ niŋgeb, igiŋge bitiriŋkamke kuri,” inyiŋ. 37 Gega Pol beleŋ hardebfuleŋa mar goyen yinyiŋ: “Moŋ, deyyabe Romamar al gega, kibe duliŋ wor po miŋ miŋmoŋal diliŋde dusulak dirde koyare deraŋ. Munaŋhaŋkabe balmiŋ kuri dinhaŋ? Moŋ, deyyabeepte ma gwaha tiyeŋ. Yinke waŋ yiŋgeŋ dadesiŋare dukunayiŋ,” yinyiŋ. 38 Irkeb kuŋ taundoyaŋmar hittemulgaŋ heŋbe, “Irem gobe Romamar al neŋ beleŋ mali gasa yirtek moŋ gega,buluŋ yirtiŋ,” yinkeb kafura hamiŋ. 39 Irdewaŋ irem go pohogay yirdeb koyare mat yukuŋsiŋa yirdeb, “Dubul teŋ hoyaŋde kuri,” yinamiŋ.40Gwaha yirkeb kateŋ siŋare heŋbe Lidiayen yarekwaryum. Kuŋ gorbe Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋirde hinhan mar yeneŋbe saba yirde saŋiŋ heŋheŋ ge faraŋ yurdeb yubul tiyaryum.

17Polya diŋuŋ waraŋyabe Tesalonaika taunde

kwamiŋ1 Be, Polya diŋuŋ waraŋyabe Amfipolis taunya

Apolonia taundeya kuŋ gor matbe Tesalonaikataunde forok yamiŋ. Gorbe Yuda marte gabu yakura hinhin. 2-3 Be, Polbe teŋ hinhin gwahadepo Tesalonaika taunde gor manaŋ Yuda martegabu yare kuriŋ. Irdeb Sabat nalu karwo gayen

gor kuŋbe al waŋ gabu irde hinhan mar goyenAl Kuruŋyen asaŋde Mesaia kame wayyeŋ yi-tiŋ al goke momoŋ yirde hinhin. Mesaia gobeuliŋ misiŋ kuruŋ kateŋ kamdebe huwaryeŋ yitiŋgoyen Al Kuruŋyen asaŋde mat miŋ pitik irdemomoŋ yirde hinhin. Irdeb, “Ne beleŋ Mesaianiŋ dineŋ hime al gobe Yesu,” yinyiŋ. 4 Gwahayinke nurdeb Yuda mar kurabe Polyen saba gofudinde yeŋ nurde Polya Sailasyat mere gamairamiŋ. Goyenbe mel go po moŋ. Grik mar gegaAl Kuruŋ kafura irde hinhan goya taun goyenterniŋ doyaŋ marte berem weŋ manaŋ budam pogwaha tiyamiŋ.

5 Gega Yuda mar kurabe al budam beleŋ iremgote saba po gama irkeb goke biŋ ar yamiŋ.Irdeb taun bana goŋ al budam gabu irde hinhangasuŋde gor kuŋ al dufaymiŋ buluŋ goyen gabuyirde fuleŋa tinaŋ yeŋ biŋ yakamamiŋ. Gabuirke al budam wor po hekeb taun biŋde gor kwepkwep teŋ det gwamuŋ teŋya teŋya kwamiŋ. Irdebirem go yade yukuŋ kawan alya bereya diliŋdeyirniŋ yeŋbe yeŋ ge teŋ Yesonyen yare kwamiŋ.6 Gega irem go gor ma yeneŋbe Yesonya diŋuŋyago Yesu niŋ dufaymiŋ saŋiŋ irde hinhan markura yade yuluŋ teŋ taun doyaŋ irde hinhan marhitte yukamiŋ. Irde mel goreb, “Polya diŋuŋyagoya gayenbe naŋa kuruŋ goyen kuŋ heŋbekanduk karkuwaŋ forok yirde kuŋ haŋyen goregar wayaŋ. 7 Irkeb Yeson beleŋ yamiŋde yerdehiyen. Yesonyen yare gabu irde haŋ mar gobeRoma gabmanyen doyaŋ al kuruŋ Sisaryen merema gama irde haŋ. Irde, ‘Doyaŋ al kuruŋ hoy-aŋbe al kura Yesu ineŋ haŋyen go po ga hi,’ yeŋhaŋ,” yeŋ taun doyaŋmar diliŋdemisiŋeŋ yaŋ potagalamiŋ.

8 Irkeb taun doyaŋ marya al gor gabu iramiŋmar gobe biŋ ar yamiŋ. 9 Irde Yesonya kadomyagoya goyen, “Mata buluŋtiŋ goke muruŋgemkernaŋ,” yinke gwaha tiyamiŋ. Irkeb, “Kamebesopte gwaha ma tinayiŋ,” yineŋ yubul tike mul-gaŋ heŋ kwamiŋ.

Polya Sailasya Beria kwaryum10Be, gwaha tiyamiŋ goyenwawuŋhekebTesa-

lonaika niŋ mar Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ irtiŋmar beleŋ Polya Sailasya goyen yad yerke Beriataunde kwaryum. Kuŋ gor forok yeŋbe Yudamarte gabu yare kwaryum. 11 Beria taunde niŋYuda marbe Tesalonaika niŋ yara moŋ. Yeŋbeirem gore Yesu niŋ mere tagalde hike aw aw mayurde palŋa yirde hinhan. Irdeb irem gote mere

Page 193: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 17:12 190 Aposel 17:30-31gob fudinde ma usi goyen bebak tiniŋ yeŋ AlKuruŋyen mere asaŋde hakot katiŋ goyen gisehaŋka kapyaŋ heŋ gor niŋ mere keneŋ bebak teŋhinhan. 12 Irde gor niŋ Yuda mar budam Yesuniŋ dufaymiŋ tareŋ iramiŋ. Goyenbe mel go pomoŋ. AlmiŋhoyaŋGrik alyabe bere deŋemyaŋyagoyen wor Yesu niŋ dufaymiŋ saŋiŋ iramiŋ.

13Be, Pol beleŋ Al Kuruŋyenmere Beria taundegor tagalde hinhin gote mere momoŋ gobe Tesa-lonaika niŋ Yuda mar beleŋ nurdeb gor workwamiŋ. Irdeb gor niŋ mar goyen biŋ yakamdedufaymiŋ haga yiramiŋ. 14 Gwaha tike yeneŋbegoyare po Beria niŋ mar Yesu niŋ dufaymiŋtareŋ irde hinhan gore Pol go teŋ kerke makaŋdekurkuriŋ. Munaŋ Timotiya Sailasyabe gor pohinaryum. 15 Be, Pol go al kura beleŋ may-nak yeŋbe yeŋya kwamiŋ mar gore tukuŋ Atenstaunde tubul tiyamiŋ. Irdeb mulgaŋ hiniŋ tikebPol beleŋ mel goyen, “Timotiya Sailasya yinkearaŋeŋ po waŋ gar nupi tiyiryeŋ,” yinyiŋ.

Polbe Atens taunde kuriŋ16 Be, Pol go Atens taunde heŋ irem goyen

doyaŋ yirde heŋyabe taun biŋde gor Al Ku-ruŋniniŋ usi teŋ det toneŋ yirtiŋ goyen budamwor po yeneŋ dufaymiŋ kandukŋeŋ wor po hiriŋ.17 Irkeb Yuda marte gabu yareb nalumde kuŋYuda marya Grik marya Al Kuruŋ kafura irdehinhan goya mere teŋ saba yirde hinhin. Irdegise haŋka hugiŋeŋ taun biŋde al budamkuŋwaŋteŋ hinhande gor kuŋ al gor hinhan goyen AlKuruŋyen mere saba yirde hinhin.

18 Mere igiŋ Yesu niŋ yitiŋ goyen tagaldeheŋyabe Yesu mayke kamde huwaryiŋ goyengoke saba yirde hinhin. Goyen saba yirdehikeyabe al kura Epikuriayen dufay gama irdesaba teŋ haŋyen marya dufay hoyaŋ kura Stoikyeŋ haŋyen gote saba teŋ haŋyen marya gorePolyen saba goyen nurdeb yeŋya kadom mo-hoŋde tiyamiŋ. Irdeb go mar goyen kura beleŋ,“Al gabe daniŋ malikan lawlaw yeŋ hi?” yamiŋ.Irkeb al hoyaŋ kura beleŋ, “Al gabe tikula hoyaŋniŋ dineŋ hi,” yamiŋ. 19 Gwaha yeŋbe Atenstaunde gor niŋ doyaŋ mar beleŋ gabu irdehaŋyen gasuŋ Areopagus ineŋ haŋyende gor kuŋga mere titek ineŋbe Polya tumŋaŋ kwamiŋ.Irde gor kuŋbe, “Saba gergeŋ tagalde ha goyenkeŋkela miŋde mat momoŋ dira. 20 Ge beleŋdufay gergeŋ kura neŋ ma nurde hityen goyentagalde ha gote miŋ nurtek niŋgeb, momoŋ dirako,” inamiŋ. 21 (Be, Atens taun gote miŋ marya al

hoyaŋde niŋ waŋ gor haŋyen maryabe duliŋ poheŋ dufay gergeŋ po nurtek yirde hinhin. Irdedufay gergeŋ goke po tagalke kuŋ kuŋ wawuŋyurde hinhin. Hugiŋeŋ gwahade po teŋ hinhan.)

22-23 Be, mel gore gwaha inke Pol beleŋ gabugasuŋ Areopagus ineŋ haŋyende gor huwardebgaha yinyiŋ: “Deŋ Atens niŋ mar! Tauntiŋ banagayen kuŋ waŋ teŋ heŋyabe deŋ beleŋ doloŋyirniŋ yeŋ det toneŋ kurayen kurayen rindamyaŋ yirtiŋ goyen budam wor po yinmiŋ. Gegarinda kurabe det toneŋ miŋmoŋ hike kinmiŋ.Irdeb bindere kuŋ gorbe, ‘Rinda gabe Al Kuruŋkura go ma nurd uneŋ hite gote gasuŋ,’ gwahadekatiŋ hi goyen kinmiŋ. Goke teŋ deŋbe Al Kuruŋfudinde doloŋ irtek nurde haŋ yeŋ deneŋ hime.Niŋgeb deŋ beleŋ keŋkela ma nurde uneŋ haŋAl Kuruŋ fudinde wor po goyen goke momoŋdireŋ tihim. 24Al Kuruŋ gobe megeŋya naŋkiŋyairde det kuruŋ gayen yiryiŋ. Yeŋbe megeŋyanaŋkiŋya gote Doyaŋ Al Kuruŋ. Niŋgeb yeŋbe albeleŋ doloŋ irniŋ yeŋ ya irde unhet yeŋ haŋyenbana goŋ ma hiyen. 25 Yeŋbe tonniniŋ dunyiŋgeb, gago dilniniŋ gergeŋ hite. Irde det budakuruŋ gayen wor yeŋ beleŋ dunyiŋ. Yeŋbe detbuda kuruŋ gote miŋ al geb, det kuraŋ ma amuheŋ hi. Niŋgeb det kura hanniniŋde irde untekepte moŋ. Hubu wor po! 26 Haŋkapya wor pobeyiŋgeŋ al uŋkureŋ iryiŋde gor mat po al miŋhoyaŋ kurayen kurayen gogo forok yamiŋ. Irdemegeŋ ga teŋ keperde tukamiŋ. Al Kuruŋbedufaymiŋ epte. Niŋgeb neŋ ma forok yitiriŋyagwaha naŋa forok yenayiŋ, irde damde hinayiŋgoyen yiŋgeŋ dufaymiŋde nurde hinhin. 27Be, AlKuruŋ gisaw ma hi al gore, ‘Det kuruŋ yirmiriŋgayen al beleŋ yeneŋbe ganuŋ beleŋ yiryiŋ yeŋne niŋ sar kernayiŋ. Irdeb neneŋbe fudindeyeŋ nurdeb ne hitte wanayiŋ,’ yeŋ mata kuruŋgogo tiyyiŋ. 28 Be, Al Kuruŋbe gisaw ma hi goketeŋbe al kura beleŋ, ‘Neŋbe Al Kuruŋyen tareŋdetonniniŋ yaŋ heŋ kuŋ waŋ teŋ bininiŋ fut irdehite gago,’ yiriŋ. Yiriŋ gwahade goyen po dendeal kura beleŋ, ‘Neŋbe Al Kuruŋyen dirŋeŋ weŋ,’yeŋ tikiŋ bilmiŋde kayyiŋ. 29 Fudinde neŋbeAl Kuruŋyen dirŋeŋ weŋ niŋgeb, Al Kuruŋbe aldufayde det toneŋ kura gol, silwaya hora beleŋyirtiŋ gwahade yeŋ ma nurtek. 30-31 BikkeŋbeAl Kuruŋbe gwahade yeŋ ma nurde uneŋ hin-het gega, goke dineŋ ma teŋ hinhin. Gegayeŋ beleŋ nalu goyenter yiriŋde gorbe megenniŋ alya bereya tumŋaŋ igiŋya buluŋya goyen

Page 194: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 17:32 191 Aposel 18:18

pota yiryeŋ. Niŋgeb gayenterbe, ‘Megen niŋ altumŋaŋ mata buluŋmiŋ yubul teŋ Al Kuruŋ niŋbiŋ mulgaŋ henayiŋ,’ yineŋ hi. Be, nalu goyen-terbe Al Kuruŋ beleŋ basiŋa irde meteŋ untiŋal gore keŋkela po megen niŋ al tumŋaŋ potayiryeŋ. Be, mata gwahade forok yiyyeŋ goyenal tumŋaŋ fudinde yeŋ nurnayiŋ yeŋ Al Kuruŋbeleŋ al go kamyiŋde mat isaŋ heke huwaryiŋ,”yinyiŋ.

32 Be, Pol beleŋ Yesu kamde ga huwaryiŋ gokeyeke nurdeb, “Al ga usi wet kura dirde hi be,” yeŋhinmaŋ iramiŋ. Munaŋ kura marbe, “Kame gamere go soptemomoŋdirayiŋ,” inamiŋ. 33Be, Polgo gabu gasuŋ goyen tubul teŋ kuriŋ. 34Be, gorbeal budam moŋ, yuŋkureŋeŋ kura gore Polyensaba gobe fudinde yeŋ nurdeb gama irde Yesuniŋ dufaymiŋ saŋiŋ iramiŋ. Goyen mar goyenkurabe doyaŋ marte gabu gasuŋ Areopagus ineŋhaŋyende gor kuŋ hiyen al kura Dionisius. Mu-naŋ kurabe bere kura deŋem Damarisyabe alhoyaŋ kura goya.

18Polbe Korin taunde kuriŋ

1 Be, Pol go Atens taun tubul teŋbe Korintaunde kuriŋ. 2Gorbe Yuda mar al kura deŋembeAkwilaya berem Prisilaya hike yinyiŋ. Be, al gobePontus naŋare kawaŋhiriŋ, irdeb kuŋ Itali naŋarehinhin. Gega Roma gabmanyen doyaŋ al kuruŋKlodius beleŋ, “Yuda marbe Itali naŋare niŋ taunkuruŋ Rom ga tubul teŋ hoyaŋde kunayiŋ,” yiriŋ.Irkeb ire uŋya gobe Itali naŋa go tubul teŋ Korintaunde wayaryum. Irde gor sobamde ma hikeyaPol wake kenaryum gogo. 3 Be, Akwilabe dapŋasikkeŋ po sel haraŋ heŋ heŋ al. Irde Pol manaŋmeteŋ goyen po teŋ hora teŋ hiyen geb, ire uŋyagoya heŋ tumŋaŋ meteŋ go teŋ hinhan. 4 Irdeb,‘Daha mat kura Yuda marya Grik marya gayensaba yirmeke Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ yirnaŋ,’yeŋ Sabat nalumiŋ nalumiŋ hugiŋeŋ Yuda martegabu yare kuŋ saba yirde hinhin.

5 Be, gor heŋ gwaha teŋ hikeyabe SailasyaTimotiya gobeMasedonia naŋarematwayaryum.Wakeb sel ya yird yird meteŋ go tubul teŋ Al Ku-ruŋyen mere goyen po tagalde, “Fudinde YesubeMesaia,” yineŋ saba yirde hinhin. 6 Gega Yudamar gobe Pol beleŋ saba yiryiŋ go ma nurtekyirke sukal irde hinhan. Irkeb Pol beleŋ melgoyen, “Al Kuruŋyenmere saba dirde hime gayenma nurhaŋ geb, kame kanduk kura forok yiyyeŋgobe dende samuŋ. Neya neya moŋ. Nebe dubul

teŋ Al Kuruŋyen mere tukuŋ al miŋ hoyaŋ poga momoŋ yirde heŋ geb,” yineŋbe mel goyennindikeŋ buluŋ tihit yeŋ keneŋ bebak tinayiŋ yeŋnurdeb Yuda marte matare uliŋhormiŋ busaŋhiriŋ. 7 Irde yubul teŋ Titius Yastusyen yarekuriŋ. Yamiŋ gobe Yuda marte gabu ya siŋakdegor hinhin. Yeŋbe Yuda mar al moŋ gega, AlKuruŋ doloŋ irde hiyen. 8 Be, gabu yare gorgabu irde hinhan mar gote doyaŋ al Krispusyadiriŋmiŋmiŋ tumŋaŋde Polyen saba nurdeDoyaŋAl Kuruŋ niŋ dufaymiŋ tareŋ iramiŋ. Al hoyaŋKorin taunde niŋ manaŋ budam Yesu niŋ du-faymiŋ saŋiŋ irde baptais tamiŋ.

9-10 Be, gor heŋyabe wawuŋ kura yuwarwarteDoyaŋ Al Kuruŋ forok yeŋbe, “Nere al budamtaun gayenter haŋ geb, al kura beleŋ epte mamuguneŋ buluŋ buluŋ giryeŋ. Irde nebe geya hargeb, al saba yird yird niŋ kafura heŋ bada mahawayiŋ. Hugiŋeŋ tagalde po hayiŋ,” inke Polgo kinyiŋ. 11 Be, Polbe dama uŋkureŋ irde gagasi6 gayen gor heŋ Al Kuruŋyen mere saba yirdehinhin.

Yuda mar beleŋ Pol merere keramiŋ12 Be, Roma al Galio beleŋ Akaia naŋa doyaŋ

irde hikeya gor niŋ Yuda mar beleŋ gabu irdePolbe Akaia naŋa gote taun Korin hinhin goyenfere teŋ merere keramiŋ. 13 Merere tukuŋbedoyaŋ al Galio diliŋde gaha inamiŋ: “Al garebemata hoyaŋ mat Al Kuruŋ doloŋ irde hinayiŋ yeŋal saba yirde Yuda marte tikula ma gama irnayiŋyineŋhi,” inamiŋ. 14 Irkeb Pol beleŋ hako gameregoyen wol heweŋ tikeyabe Galio beleŋ Yuda margo, “Al gare al kura mayke kamuŋmamata buluŋkura tiyuŋ manhan dende mere ga nurmewoŋ.15Gega mere yahaŋ gabe deŋ Yuda marte deŋeyamereya niŋ po kadom mohoŋde teŋ haŋ. Irdetikulatiŋ ge po ŋagak yahaŋ gobe dindikeŋ pomere go sope irnayiŋ. Nebe meretiŋ gayen goma nureŋ,” yinyiŋ. 16 Irdeb merere mat yakirateŋbe, “Siŋare kunaŋ!” yinyiŋ. 17 Irkeb Yuda margo biŋ ar yeke tigiri teŋ yende gabu yare gabuirde haŋyen mar gote doyaŋ al Sostenes goyenmere gasuŋde go pomaydemayde keramiŋ. GegaGaliobe yeneŋ wasak tiyyiŋ.

Polmulgaŋ heŋ Siria naŋare niŋ taunAntiok kuriŋ18 Be, Pol gobe Korin sobamde heŋbe Siria

naŋare mulgaŋ hewe yeŋ Prisilaya uŋ Akwilayayade gor niŋ mar Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ irtiŋmar go yubul teŋ makaŋ siŋare niŋ taun Senkriakuriŋ. Irde gor kwe yeŋyabe bikkeŋ Al Kuruŋ

Page 195: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 18:19-21 192 Aposel 19:9hitte biŋa tiyyiŋ goke teŋbe Yuda marte mataretonaŋ walde gabe hakwa teŋ kuriŋ.

19-21 Be, taun go tubul teŋ kuŋbe Efesus taundeforok yamiŋ. Irdeb Pol go Yuda marte gabu yarekuŋ mel gor niŋ mar goyen, ‘Daha mat kura Yesuniŋ nurwoŋ,’ yeŋ keŋkela po mere yirde hinhin.Gwaha yirde hikeyabe mel gore, “Ulyaŋde heŋsaba dirde hayiŋ,” ineŋ basiŋa iramiŋ. Gega badayiryiŋ. Irdeb kwe yeŋya, “Kame Al Kuruŋ beleŋsopte kwa ninke gabwayeŋ,” yinyiŋ. Irdeb hakwateŋ kuriŋ. Be, Efesus taunde gorbe Prisilaya uŋAkwilaya goyen yubul tiyyiŋ. 22 Irdeb kuŋ Sisariataunde forok yiriŋ. Gor matbe kahaŋde kuŋYerusalem forok yeŋYesuyen alya bereya sios gorniŋ yeneŋ mere yirdeb go kamereb Siria naŋareniŋ taun Antiok kuriŋ. 23 Be, Antiok taundehitŋeŋ teŋbe sopte Galesia naŋaya Frigia naŋayabana goŋ kuŋwaŋ teŋbe Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋirde hinhan mar goyen yeneŋ saba yirde saŋiŋyirde kuŋ hinhin.

Apolos beleŋ al saba yirde hinhin24 Be, Pol go gwaha teŋ kuŋ hikeyabe Yuda

mar al kura deŋem Apolosbe Aleksandria taundekawaŋ hiriŋ al goyen Efesus taunde wayyiŋ.Yeŋbe Al Kuruŋyen mere ep hitiŋ, irde meremnurdmiŋbe paŋtalkek wor po. 25 Yeŋbe bikkeŋ alkura beleŋ Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ saba irke nuryiŋ.Irdeb Yesu niŋ al saba yird yird niŋ amaŋeŋwor po nurde keŋkela yeŋ ge tagalde hinhin.Gega yeŋbe Yon Baptais beleŋ mata buluŋ yubulteŋ baptais tenayiŋ yeŋ tagalde hinhin go po ganurde hinhin. Munaŋ Holi Spirityen baptais Yesubeleŋ yitiŋ gobe go ma nurde hinhin.

26 Be, yeŋ beleŋ Yuda marte gabu yare kuŋgor al gabu irde hinhan goyen kafura ma heŋsaba yirde hinhin. Irkeb Prisilaya uŋ Akwilayasabamiŋ go nurdeb yamiŋde tukaryum. IrdebApolos goyenbe ire uŋya gore keŋkela wor po AlKuruŋyen mata saba irke nurde bebak tiyyiŋ.

27-28 Be, Apolos go gor heŋ heŋbe Akaia naŋarekweŋ yiriŋ. Irkeb diŋuŋ Yesu niŋ dufaymiŋtareŋ irde hitiŋ mar Efesus taunde niŋ gore Apo-los goyen tareŋ heŋ heŋ niŋ faraŋ yurde asaŋkayamiŋ. Asaŋ gobe Yesu niŋ dufaymiŋ saŋiŋirtiŋ mar Akaia naŋare niŋ gore Apolos keneŋbeigiŋ igiŋ irnayiŋ yeŋ kayamiŋ. Be, Apolos goAkaia naŋare kuŋbe gor niŋ Yuda mar niŋ kafurama heŋ mel goya kawan gabu irde saba misiŋeŋyirde hike gwaha mat kura gor niŋ Yuda marbeleŋ mere titek moŋ hamiŋ. Gwaha irde heŋyab

Yesube Mesaia goyen momoŋ yirde goke Al Ku-ruŋyen mere yikala yirde hinhin. Be, Apolosgobe kuŋ gwahade saba yirde hike Al Kuruŋbeleŋ buniŋeŋ nurde yuneŋ faraŋ yurke Yesu niŋdufaymiŋ tareŋ irtiŋ mar goyen sabamiŋ nurdetareŋ hamiŋ. Be, Apolos gobe gwahader po gorniŋ sios faraŋ yurde hinhin.

19Polbe Efesus taunde kuriŋ

1 Be, Apolos gobe Akaia naŋa bana go niŋtaun Korin hikeyabe Polbe beleŋmiŋ GalesiayaFrigiaya dugu bana mat kuŋ kuŋ makaŋ siŋareniŋ taun Efesus forok yiriŋ. Gorbe Yesu niŋ du-faymiŋ tareŋ irtiŋmar kura yinyiŋ. 2 Irdeb, “Yesuniŋ dufaymiŋ tareŋ iramiŋ goyenbe Holi Spiritmanaŋ tamiŋ we?” yeŋ gusuŋaŋ yiryiŋ. Irkeb,“Moŋ, Holi Spirit niŋ yeŋ ha mere gobe tiŋeŋwor po. Ma po nurde hityen,” inamiŋ. 3 Irkeb,“Be, niŋgeb daniŋ baptais tamiŋ?” yinyiŋ. Irkeb,“Neŋbe Yon Baptais beleŋ saba tagalde hinhingote miŋ po gama irde baptais titiriŋ,” inamiŋ.4 Irkeb Pol gore gaha yinyiŋ: “Yonbe al beleŋ,‘Mata buluŋniniŋ yubul teŋ Al Kuruŋ niŋ bininiŋmulgaŋ hihit,’ yeke gab baptais yirde hinhin.Irdeb, ‘Kame Al kura harhokner wayyeŋ al gokedufaytiŋ saŋiŋ irnayiŋ,’ yiriŋ. Be, Yon beleŋyiriŋ al gobe Yesu niŋ yiriŋ,” yinyiŋ. 5 Gwahayinke nurdeb, “Baptais Yesu beleŋ yitiŋ goyentetek,” inkeb Pol beleŋ Doyaŋ Al Kuruŋ Yesudeŋemde baptais yiryiŋ. 6 Be, baptais yirde melgo hende haniŋ yerde Al Kuruŋ gusuŋaŋ irkebHoli Spirit katyiŋ. Irkeb yende mere moŋ, meretiŋeŋ kurayen kurayen tiyamiŋ. Irde Al Kuruŋbeleŋ mata kame forok yiryeŋ goke tagalamiŋ.7 Be, gorbe al 12 beleŋ gwaha tiyamiŋ.

8 Be, Pol go gor gagasi karwo hinhinyabe Yudamarte gabu yare kuŋ kafura miŋmoŋ gwaha matbebak tinayiŋ yeŋ mel goya mere tagalde sabayirde hinhin. Mere miŋbe Al Kuruŋ beleŋ yendealya bereya doyaŋ yird yirdmata gokemere teŋyasaba yirde hinhin. 9 Gega tonaŋ tareŋ Yuda markurabe Polyen saba goke igiŋ ma nurde Yesu niŋdufaymiŋ tareŋ ird ird niŋ bada hamiŋ. Irde albuda diliŋde Yesu gama ird ird mata goyen buluŋmat tagalamiŋ. Goke teŋbe Pol beleŋ mel goyubul teŋbe Yesu niŋ dufaymiŋ saŋiŋ irtiŋ margo po ga saba nurd nurd ya kuruŋ kura deŋembeTiranus gor yukuriŋ. Gorbe naŋkahalmiŋ naŋka-halmiŋ hugiŋeŋ Al Kuruŋyen mere miŋ goyen

Page 196: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 19:10 193 Aposel 19:32mel goya tagalde saba yirde hinhin. 10 Be, Polgobe dama irawa gor hinhin. Goyarebe Esia naŋabana go niŋ Yudamarya al miŋ hoyaŋ Grikmaryagoyen tumŋaŋ mere Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ yitiŋgoyen nuramiŋ.

Siwa urmiŋ yago11 Be, Al Kuruŋ beleŋ Pol goyen tareŋmiŋ unke

mata tiŋeŋ wor po kurayen kurayen forok yirdehinhin. 12 Irkeb Pol beleŋ amilya nufol hal halamil parwek sisaŋ yurtiŋ goyen wor al beleŋyukuŋ gore po al garbammiŋyaŋ sisaŋ yurde hikeigiŋ heŋ hinhan. Irde al kura uŋguram yaŋ worgwahade po yirde hike uŋgura beleŋ al go yubulteŋ kuŋ hinhan.

13 Be, Yuda mar al kura beleŋ uŋgura al banahinhan goyen yakira teŋ teŋ ge kuŋ waŋ teŋhinhan. Irde mel gore uŋgura al bana haŋ goyenyakira tiniŋ yeŋ Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu deŋe urde,“Pol beleŋ sabamiŋ tagalde hiyen al Yesu gotedeŋemde dinhet. Kat kunaŋ!” yineŋ hinhan.14 Pris buda gote kuruŋmiŋ deŋembe Siwa goteurmiŋ yago 7 goyen manaŋ gwaha teŋ hinhan.

15 Be, nalu kurarebe al kura uŋguram yaŋ algoyen sope irniŋ yeŋ yamiŋde kuŋbe, “Uŋgurago takira tihit,” yeŋ nuramiŋ. Gega uŋgura gorewol heŋbe, “Yesuya Polyabe nurd yuneŋ hime.Munaŋ deŋbe ganuŋ mar?” yinyiŋ. 16 Irdeb aluŋgura ketal urtiŋ gore po al 7 goyen yeŋala poyirde hikaka yirde gasa poloŋ yirkeb dari sirsuriramiŋ. Irdeb uliŋhormiŋ yago erek yirde yuguteŋ yunkeb kupsoŋ busaharamiŋ. 17 Irkeb Efesustaunde niŋ Yuda marya al miŋ hoyaŋ Grik maryabeleŋ mere momoŋ go nurdeb kafura wor pohamiŋ. Irdeb Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu turuŋ iramiŋ.18 Irde Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ iramiŋ gega,mata buluŋmiŋ yubul ma titiŋ mar budam goyengoya gab al diliŋde matamiŋ kawan tagalde soptegwaha ma teŋ hitek yamiŋ. 19 Irde Yesu niŋdufaymiŋ tareŋ irtiŋ gega, mere bal asaŋde katiŋmiŋyaŋ marbe asaŋmiŋ goyen yukuŋ kumgatiyamiŋ. Asaŋ kumga tiyamiŋ gote muruŋgembeal 50,000 beleŋ naŋkahal uŋkureŋdemeteŋ teŋbehora tenayiŋ goya tuŋande. 20Be, DoyaŋAl Kuruŋniŋ yitiŋ mere gobe gwaha mat saŋiŋ heŋ kuruŋheŋ tukuriŋ.

21 Be, mata gwahade forok yekeb Pol gobeYerusalem mulgaŋ heweŋ yeŋ beleŋnebe Mase-doniaya Akaiaya naŋayaŋ kweŋ yeŋ dufay hiriŋ.Irdeb, “Yerusalem gor heŋ gabe fudinde wor poRom manaŋ kweŋ,” yiriŋ. 22Gwaha yeŋbe meteŋ

marmiŋ Timotiya Erastusya yad yerke yeŋ wameheŋ heŋ Masedonia naŋare kwaryum. Irkebyeŋbe Esia naŋare gor ulyaŋde yara hinhin.

Efesus taunde kanduk kuruŋ forok yiriŋ23 Be, Pol go Esia naŋa bana goŋ niŋ taun

Efesus hikeyabe gor niŋ al kura beleŋ Yesu gamaird ird mata goke igiŋ ma nurde kanduk kuruŋforok iramiŋ. 24 Gwaha tiyamiŋ mar al kurabeDemitrius. Yeŋbe silwa hora beleŋ det yird yirdal. Yeŋ beleŋbe yende uŋgura biriŋ Atemisyayamiŋya gote toneŋmukŋeŋmukŋeŋ silwa beleŋyirke al damu teŋ haŋyen. Irkeb yeŋya meteŋmarmiŋya gobe hora kuruŋ wor po yade haŋyen.25 Gega Pol beleŋ waŋ Al Kuruŋyen mere kuruŋirkeb mel gote hora teŋ teŋ beleŋ buluŋ hiriŋgoke biŋ ar yiriŋ. Niŋgeb Demitrius gore meteŋmarmiŋya yeŋ meteŋ teŋ hinhin gote kadomyago hoy yirke wakeb gaha yinyiŋ: “Mel, meteŋteŋ hityen garebe hora kuruŋ tuluŋ teŋ duneŋhiyen nurde haŋ gogo. 26 Gega Pol ineŋ haŋyenal gore Efesus taunde gar waŋ nende alya bereyasaba hoyaŋ po yirke yirkeb al budam nende matayubul tiyaŋ. Goyenbe Efesus taunde gar po moŋ.Esia naŋa bana gor niŋ al manaŋ tumŋaŋ gwahayiruŋ goyen wor dindikeŋ nurdeb kenaŋ. Algoreb, ‘Det toneŋ kura al beleŋ yirtiŋ gobe Al Ku-ruŋ fudinde moŋ,’ yeŋ hi. 27 Niŋgeb meteŋniniŋdeŋem buluŋ ireŋ tiya. Goyenbe go po moŋ.Nende tikula kiryiŋ bereAtemis gote toneŋgoyenkerde doloŋ ird ird ya gobe alya bereya beleŋtareŋ miŋmoŋ yeŋ nurnayiŋ. Irke deŋem kuruŋEsia naŋa banaya megeŋ kuruŋ ga nurd untiŋala teŋ haŋyen gobe tareŋ miŋmoŋ yeŋ nurdeunnayiŋ,” yinyiŋ.

28 Be, gwaha yinke nurdeb biŋ kak hekeb,“Atemisbe Efesus taunde gar niŋ tikula bere worpo,” yeŋ kwipkwep tiyamiŋ. 29 Irdeb mel goretaunde gor mata kandukŋeŋ yade forok yiramiŋ.Irdeb mel gore Polyen meteŋ kadom, Masedonianaŋare niŋ al irawa, Gaiusya Aristakusya yadegasa yirniŋ yirniŋ yirde yuluŋ teŋ gabu gasuŋkuruŋde tumŋaŋ kup yeŋ yukamiŋ. 30 Gwahayirkeb Pol beleŋ al buda kuruŋ gabu iramiŋ gotediliŋ mat huwarde mere yire yekeb Yesu niŋdufaymiŋ saŋiŋ irtiŋ mar beleŋ basiŋa irde utaŋiramiŋ. 31 Irde Esia naŋare niŋ doyaŋ mar kurabePolyen kadom niŋgeb, Pol niŋ yeŋ, “Inke gor maforok yiyyeŋ,” yeŋ mere keramiŋ. 32 Be, gabuiramiŋ mar gobe kukuwa wor po hamiŋ. Kuramarbe mere miŋ hoyaŋ niŋ hewhow teŋ hinhan.

Page 197: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 19:33 194 Aposel 20:14Munaŋ kurabe mere miŋ hoyaŋ niŋ weŋwoŋ teŋhinhan. Al budam wor pobe miŋ goke gabu irhetyeŋ ma nuramiŋ.

33 Be, goyarebe Yuda mar beleŋ sios niŋ pomere fuguru tiniŋ yeŋbe al kura deŋem Alek-sanda gare al gabu kuruŋ go diliŋ mat huwardemere yiri yeŋbe, “Gwaha gwaha yawayiŋ,” ineŋhulyaŋ iramiŋ. Irkeb al buda kuruŋ go diliŋ mathuwaryiŋ. Irdeb palŋa nirnaŋ yeŋ haniŋ tuŋaŋyiryiŋ. Mere kandukŋeŋ forok yeŋ hi gobe neŋYuda mar beleŋ ma teŋ hite yineŋ tiyyiŋ. 34Gegagabu iramiŋ mar beleŋ keneŋ al gobe Yuda maral yeŋ bebak teŋbe, “Atemisbe neŋ Efesus martetikula bere. Yeŋbe kuruŋ wor po!” yeŋ ulyaŋdewor po weŋwoŋ teŋ hinhan. Irkeb al gobe meretitek ma hiriŋ.

35 Gwaha teŋ hikeb taunde gor niŋ doyaŋ alkura beleŋ mel go, “Balmiŋ hinaŋ,” yineŋbe gahayinyiŋ: “Efesusmar, deŋbe tikula bere Atemisyenya kuruŋ go doyaŋ irde haŋyen. Irde hora himamyende toneŋ yara naŋkiŋde mat po katyiŋ goyenya go bana kerde doyaŋ irde haŋyen gobe megenniŋ al kuruŋ gayen tumŋaŋ nurde haŋ. 36Niŋgebal kura beleŋ usi ma yenayiŋ. Niŋgeb bekkeŋdeheŋ dufay keŋkela heŋ ga mata tinayiŋ. 37 Iremgabe nende tikula bere sukal ma iraruŋ. Irdedet toneŋ yirde doloŋ yirde hityen gote yayaŋsamuŋ kura ma kawe tiyaruŋ. Gega duliŋ worpo gago yuluŋ teŋ yawayhaŋ. Mata gabe igiŋmoŋ. 38 Mere gahade nurd nurd nalum yaŋgeb, Demitriusya kadom weŋya beleŋ al kuramerere yirniŋ yeŋ nurdeb igiŋ yukuŋbe meresope irtek mar diliŋde gab tagalke nurnayiŋ.39 Gega mel gore dufay kernayiŋ goyen igiŋ manurnayiŋbe taunde gor niŋ mere sope ird irdmarte karkuwaŋmiŋ momoŋ yirke gabu kuruŋirde gab kanduk go sopte sope irnayiŋ. 40Niŋgebhaŋka gabu irde hekhok kuruŋ tahaŋ gabe miŋmiŋmoŋ wor po tahaŋ. Niŋgeb Roma gabmanbeleŋ deneŋbe merere dukuŋ gusuŋaŋ dirkebdaha mat wol hetek? Roma gabman beleŋ deŋmata tahaŋ gake igiŋ ma po nuryeŋ” yeŋ sabayiryiŋ. 41 Gwaha yineŋbe yakira tike bur yeŋkwamiŋ.

20Polbe Masedoniaya Grikya naŋare kuriŋ

1 Be, mata kuruŋ go hubu hekeb Pol beleŋ gorniŋ mar Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ irtiŋ goyen hoyyirke gabu iramiŋ. Irkeb saba yirde dufaymiŋtareŋ irde yubul teŋ Masedonia naŋare kuriŋ.

2 Goyaŋ kuŋ heŋyabe Yesu niŋ dufaymiŋ saŋiŋirtiŋ mar tareŋ heŋ heŋ ge faraŋ yure yeŋ sabayirde yirdeb yubul teŋ kuŋ kuŋ Grik naŋare forokyiriŋ. 3 Gorbe gagasi karwo hinhin. Irdeb hakwateŋ Siria naŋare kwe yiriŋ. Gega Yuda mar beleŋmaytek yamiŋ goyen nurdeb mulgaŋ heŋ Mase-donia naŋayaŋ mat gab kuŋ Siria forok yeweŋyeŋ kuriŋ. 4 Irkeb Beria taunde niŋ al Sopateryeŋbe Pirus urmiŋya, Tesalonaika niŋ al irawaAristakusya Sekundusyabe Derbi taunde niŋ alGaiusya beleŋ Polya kwamiŋ. Irde Timotiya Esianaŋare niŋ al irawa Tikikusya Trofimusya manaŋmel goya tumŋaŋ kwamiŋ. 5Be, mel gowameheŋheŋ kuŋ Troas taunde Polya neŋya doyaŋ dirdehinhan. 6 Munaŋ neŋbe, “Yuda Marte Beret YisMiŋmoŋ Nen Nen Nalu Kuruŋ” ineŋ haŋyen gohubu heke gab Filipai taun go tubul teŋ makaŋdekurkuŋ hakwa teŋbe wawuŋ siptesoŋoŋ kamerebTroas forok yitiriŋ. Irdeb mel go yupi teŋ gorbewawuŋ 7 hinhet.

Polbe Troas kuriŋ7 Be, gor hiteke kuŋ Sande hekeb neŋ tumŋaŋ

Yesu kamyiŋ goke dufay heŋ heŋ ge beret niniŋyeŋ gabu irtiriŋ. Gwaha teŋ gise yubul teŋ kweŋgo yeŋbe Al Kuruŋyen mere saba yirke kuŋ kuŋwawuŋ binde hiriŋ. 8 Gabu irde hinhet ya gobeal heŋ heŋ gasuŋ karwo hende bande niŋgeb,neŋbe gasuŋ funaŋ hende wor pore gor hinhet.Gorbe hulsi budam yusuŋ yurtiŋ melak heŋ hin-han. 9 Be, Pol mere teŋ hikeyabe al foŋeŋ kuradeŋembe Yutikusbe meŋe yamere keperde merepalŋa irde hinhin. Mere nurde arkup teŋ kuŋkuŋ biŋ sir yekeb megen takteŋ mayyiŋ. Irkebal kura beleŋ araŋ po kurkuŋbe kamtiŋ kenamiŋ.10 Irkeb Pol wor kurkuŋ kamtiŋ hakwam megenhinhin goyen besa irdeb, “Kafura ma yo. Kamamoŋ geb,” yinyiŋ. 11 Gwaha teŋ sopte mulgaŋheŋ hurkuŋbe Yesu kamyiŋ goke dufay heŋ heŋniŋ beret gale heŋ namiŋ. Go kamereb meremiŋbasaŋ heŋ saba yirke kuŋ kuŋ fay urkeb yubulteŋ kuriŋ. 12 Be, Pol go gwaha tikeb al foŋeŋtakteŋ mayke kamyiŋ gega, sopte huwaryiŋ algoyen yamiŋde tukamiŋ. Irde, “Kama al go gagohuwara,” yeŋ biŋ yurum wor po hamiŋ.

Polbe Troas taunde mat Miletus taunde kuriŋ13 Be, Polbe, “Troas taunde mat kahaŋde kuŋ

Asos taunde forok yeweŋ. Irde gormat gabhakwahende kweŋ,” dinkeb neŋ wa hakwa hende Asostaunde kutiriŋ. Irkeb Polbe yiriŋ gwahade poAsos taunde kuriŋ. 14 Be, Pol waŋ Asos taunde

Page 198: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 20:15 195 Aposel 20:38

dupi teŋbe tumŋaŋ hakwa hende kuŋ Mitilinimotmotde forok yitiriŋ. 15 Be, fay urkeb gormat hakwa goyenter po kuŋKiosmotmotde forokyitiriŋ. Irdeb firtiriŋ fay urkeb Kios mat Samosmotmotde kutiriŋ. Be, sopte fay urkeb gor matMiletus taunde kuŋ forok yitiriŋ. 16 Be, gwahadeteŋ kuŋ hinhetya goyenbe Polbe, “Esia naŋaremosoyŋeŋ po teŋbe epte ma Yerusalem kuŋ Pen-tekos nalu keneŋ,” yeŋ nurdeb, “Esia naŋa banagoŋ niŋ taun Efesus ma kutek,” yiriŋ.

Polbe Efesus taunde niŋ siosyen doyaŋ mar yinyiŋ17 Irdeb Miletus taunde mat po Efesus taunde

niŋ sios doyaŋ mar niŋ keya heke kinniŋ yeŋkatamiŋ. 18 Kateŋ kenkeb Pol beleŋ gaha yinyiŋ:“Esia naŋare haŋkapya waŋ deŋya dahade hin-hem gobe keŋkela neneŋ hinhan. 19 Yuda marbeleŋ mere mayde buluŋ nirke kanduk kuruŋwor po keneŋbe delne fimiŋ kateŋ hinhin. GegaDoyaŋ Al Kuruŋ niŋ meteŋbe teŋ hinhem po.Gwaha teŋ hinhemyabe deŋne kuruŋ ird ird niŋma nurde hinhem. 20 Saba kura igiŋ tareŋ diryeŋyeŋ nurdeb kuŋ saba dird dird niŋ bada maheŋ gabu karkuwaŋyaŋ saba dirde hinhem. Irdekurabe yatiŋyaŋ yatiŋyaŋ kuŋ saba dirde hinhemgobe nurde haŋ gogo. 21 Nebe kawan po Yudamarya al miŋ hoyaŋ Grik marya tumŋaŋ Al Ku-ruŋyen mere saba yirde, ‘Mata buluŋtiŋ yubulteŋ Al Kuruŋ niŋ bitiŋ mulgaŋ hekeb Doyaŋ AlKuruŋniniŋ Yesu niŋ po dufaytiŋ saŋiŋ irnayiŋ,’yineŋ hinhem.

22 “Be, ga hime gabe Holi Spirit beleŋYerusalem kwa nineŋ hi yeŋ nurde hime geb,gwaha tiyeŋ. Gega gor damata ulner forok yiyyeŋgobe go ma nurde hime. 23 Gega taunyaŋ kuŋhimekeyabe Holi Spirit beleŋ, ‘Gebe Yerusalemkukeb fere gird koyare gernayiŋ. Irke kandukbuluŋ wor po kenayiŋ,’ nineŋ hinhin go poga nurde hime. 24 Goyenpoga goke kafura maheweŋ. ‘Al Kuruŋ beleŋ alya bereya niŋ buniŋeŋnurde yumulgaŋ teŋ teŋ beleŋ kiryiŋ mere igiŋgoyen momoŋ yirde hayiŋ,’ yeŋ Doyaŋ Al KuruŋYesu beleŋ meteŋ nunyiŋ goyen bada ma heweŋ.Meteŋ gobe pasi po ireŋ. Gwaha teŋ himekeyamununke kameŋ goyenbe goke ma nurde hime.

25 “Be, Al Kuruŋ beleŋ alya bereya doyaŋ yirdyirdmataniŋ kuŋwaŋ teŋ sabadirdehinhemmarkurabe deŋ gago goyen kamebe sopte ma nen-nayiŋ yeŋnurdehime. 26-27Niŋgeb funaŋmomoŋdireŋ tihim. Be, nebe bada ma heŋ Al Kuruŋyendufay goyen tumŋaŋmomoŋ dirde himeke nurde

pasi haŋ. Niŋgeb al kura saba nurd nurd ga AlKuruŋyen mere ma gama irde kanduk kennayiŋgobe yende samuŋ. Nere kanduk moŋ yeŋ gagohayhay dirde hime. 28Niŋgeb keŋkela heŋ hinaŋko. Deŋbe Holi Spirit beleŋ Yesu gama irde haŋmar gote doyaŋ mar diryiŋ geb, mel go keŋkeladoyaŋ yirde hinayiŋ. Yesuyen alya bereya siosgoke teŋ Al Kuruŋ beleŋ Urmiŋ megen teŋ kerkekateŋ kamyiŋ geb, sios gobe Al Kuruŋyen worpo. Niŋgeb sipsip doyaŋ mar beleŋ sipsipmiŋkeŋkela doyaŋ yirde haŋ gwahade goyen po deŋwor sios goyen keŋkela wor po doyaŋ yirde hi-nayiŋ. 29 Dubul direŋ tihim harhoknerbe kuluduwi beleŋ sipsip yiseŋ haŋyen gwahade goyenpo al kura waŋbe dufaytiŋ buluŋ yirnayiŋ yeŋnurde hime. 30 Irde deŋ bana gare manaŋ alkura huwardeb, ‘Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ irtiŋmar goyen dufaymiŋ buluŋ yirteke gama dirnaŋ,’yeŋ Al Kuruŋyen mere fudinde goyen hoyaŋ matsaba yirnayiŋ. 31 Niŋgeb keŋkela wor po heŋhinaŋ ko. Dama karwo deŋya hinhembe hugiŋeŋnaŋkahalya wawuŋya duŋkureŋ duŋkureŋ hay-hay dirde eseŋ mere dirde hinhem goyen gokebitiŋ sir ma yiyyeŋ.

32 “Be, Al Kuruŋ beleŋ doyaŋ dirde hiyeŋ gokegago Al Kuruŋ gusuŋaŋ irde hime. Irde Al Ku-ruŋ beleŋ buniŋeŋ nurde duneŋbe faraŋ durdehi goke yitiŋ mere goyen bitiŋde po hiyeŋ yeŋgusuŋaŋ irde hime. Mere go bitiŋde heŋ kuruŋhekeb tareŋ hinayiŋ. Irde Al Kuruŋ beleŋ dirŋeŋweŋ det igiŋ yuneŋ yiriŋ goyen wor tenayiŋ.33 Nebe almet horaya uliŋ umŋaya yeneŋ benehuwartiŋ moŋ. Hubu wor po. 34 Irde kadneyagoya Al Kuruŋyen meteŋ teŋ heŋyabe det ku-raŋ nurdeb nigeŋ meteŋ teŋ hora teŋbe detniniŋdamu teŋ himyen goyen keŋkela nurde haŋ gogo.35 Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu beleŋ, ‘Al Kuruŋ diliŋdeal det yuneŋ yuneŋ mata gobe det yad yad matagote folekkeŋ wor po yeŋ nurde hi,’ yiriŋ goyenbene sir ma yeŋ hiyen. Niŋgeb mata kuruŋ teŋhinhem gobe meteŋ saŋiŋ gahade ga teŋ gab aldet miŋmoŋ mar goyen faraŋ yurde hinayiŋ yeŋdikala dirde hinhem,” yinyiŋ.

36 Be, Pol go gwaha yineŋbe gor gabu iramiŋmarya tumŋaŋ dokolhoŋ yuguluŋ teŋbe Al Kuruŋmere iramiŋ. 37 Irdeb mel gore Pol kuŋ kuŋ niŋbuniŋeŋnurdebesa irde eseŋuramiŋ. 38Mel gobePol beleŋ, “Kame sopte ma nennayiŋ,” yiriŋ gokebuniŋeŋwor ponuramiŋ. Irdeb tumŋaŋpo tukuŋhakware tubul tiyamiŋ.

Page 199: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 21:1 196 Aposel 21:2421

Polbe Yerusalem kuriŋ1 Be, go kamereb Polya neŋya tumŋaŋ mel go

yubul teŋ hakwa hende kuŋ kuŋ motmot kuradeŋembe Kos gor po forok yeŋ firtiriŋ. Irde fayurkeb Rodes motmotde kutiriŋ. Gor matbe Misianaŋare niŋ taun kuramakaŋ siŋare hinhin Pataragor kutiriŋ. 2 Gorbe hakwa hoyaŋ kura Fonisianaŋare kweŋ teŋ hike keneŋbe go hende kutiriŋ.

3 Hakwa hende kuŋ heŋyabe Saiprus motmotteŋmegeŋ kuruŋ beleŋ pel irde alaremat po Sirianaŋare kutiriŋ. Kuŋ kuŋbe Tair taunde forok yi-tiriŋ. Gorbe taunde gor niŋ samuŋ yago hakwareniŋ meteŋ mar beleŋ yad siŋa yiramiŋ. Irkebneŋbe megen kattiriŋ. 4 Kat siŋare kuŋbe Yesuniŋ dufaymiŋ tareŋ irtiŋ mar kura gor yintiriŋ.Irdeb yeŋya gor wawuŋ 7 hinhet. Gor hitekeyabeHoli Spirit beleŋ Polbe kame Yerusalem kuŋ kan-duk kinyeŋ goyen mel go bebak yirkeb basiŋairmaŋ hamiŋ. 5 Gega Yerusalem kutek naluniniŋforok yekeb kuniŋ yeŋ gitik titeke Yesu niŋ du-faymiŋ tareŋ irtiŋ hinhan mar goyen tumŋaŋberemya dirŋeŋ weŋya wor taun go tubul teŋneŋya kuŋ makaŋ siŋare forok yitiriŋ. Irdebmegen dokolhoŋniniŋ yuguluŋ teŋ tumŋaŋ AlKuruŋ mere irtiriŋ. 6 Go kamereb kadom hay-hay girde teŋbe yubul teŋ hakwa hende kutekedeneŋbe mel gobe mulgaŋ hamiŋ.

7 Be, Tair taun go tubul teŋ kuŋ kuŋbe Tolemestaunde forok yitiriŋ. Gorbe hakwa tubul teŋsiŋare kurkuŋ Yesu niŋ dufaymiŋ saŋiŋ irtiŋ maryeneŋbe yeŋya wawuŋ uŋkureŋ po firtiriŋ. 8 Irdefay urkeb taun go tubul teŋ kuŋ Sisaria taundeforok yitiriŋ. Gorbe Filipyen yare kutiriŋ. Fil-ipbe Al Kuruŋyen mere goyen alya bereya sabayirde hiyen. Yeŋbe hakot aposel buda beleŋmeteŋ faraŋ mar niŋ yekeb yeŋya al hoyaŋ 6goya yawaramiŋ al go goyen. 9Yeŋbe wiriŋ siptekarkuwaŋ hitiŋ gega, foŋeŋ po hinhan. Beresipte gobe Al Kuruŋyen mere basaŋ heŋ tagaldehaŋyen.

10 Be, gorbe wawuŋ budam yara po hitekeyabAl Kuruŋyen mere basaŋ al kura deŋem Agabusgo Yudia naŋare mat katyiŋ. 11 Kateŋ neŋ hin-hetde gor forok yeŋbe Polyen kaŋ mal temdetemdere niŋ goyen teŋbe yiŋgeŋde haniŋya ka-haŋya fere tiyyiŋ. Irdeb, “Nigeŋ hanneya ka-haŋneya fere tihim gahade gayen po Yuda marYerusalem taunde haŋ gore kaŋ gate miŋ albehaniŋya kahaŋya fere teŋ al miŋ hoyaŋ Yudamar

moŋ gote haniŋde kernayiŋ yeŋ Holi Spirit beleŋnina,” yiriŋ. 12 Gwaha yeke nurdeb neŋya Yesuniŋ dufaymiŋ tareŋ irtiŋ mar gor niŋ goya beleŋPol goyenYerusalemma kwayiŋ ineŋ utaŋ irtiriŋ.13 Gega Pol beleŋ, “Daniŋ eseŋ buniŋeŋ buniŋeŋteŋ dufayne buluŋ irde haŋ? Nebe nad fere nir-nayiŋ goke ma nurde hime. Doyaŋ Al Kuruŋ Yesuniŋ wor igiŋ kameŋ yeŋ nurde hime geb,” dinyiŋ.14 Goyenpoga mereniniŋ ma nurtek hekeb, “AlKuruŋ beleŋ dufay kirtiŋ gobe gwahade po forokyiyyeŋ,” yeŋbe bada hitiriŋ. 15 Gwaha teŋbe det-niniŋ yadeYerusalemhurkuniŋ yeŋ taungo tubultitiriŋ. 16 Irkeb Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ irtiŋmar Sisaria taundehinhan gore dukuŋYerusalemforok yeŋbe gar hinayiŋ yeŋNasonyen yare dubultiyamiŋ. Yeŋbe Saiprusmotmotde niŋ al. Al gobehakot po Yesu niŋ dufaymiŋ saŋiŋ irtiŋ hinhin.

Polbe Yems kinyiŋ17 Be, Yerusalem niŋ Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ

irtiŋ mar beleŋ deneŋbe amaŋ hamiŋ. Irkeb gorfirtiriŋ. 18 Irdeb fay urkeb Yems kinniŋ yeŋ neŋyaPolya tumŋaŋ yeŋ hitte kutiriŋ. Kuŋbe yeŋya gorniŋ doyaŋ mar manaŋ tumŋaŋ yintiriŋ. 19 Polbeleŋ Yemsya doyaŋ marya go yeneŋbe kadompere gird teŋbe meteŋ teŋ hinhin goyen miŋdemat tagalde tukuŋ tukuŋ pasi iryiŋ. Irde Al Kuruŋbeleŋ tareŋ irke almiŋhoyaŋYudamarmoŋhittekuŋ meteŋ dahade teŋ kuŋ hinhin goyen manaŋmomoŋ yiryiŋ. 20 Irkeb gor heŋ mere nuramiŋmar beleŋ Al Kuruŋ turuŋ iramiŋ. Irdeb Pol gahainamiŋ: “GebeYudamar budamworpodufaymiŋYesu niŋ saŋiŋ iraŋ gobe nurde ha. Goyenpoga gomar gobe tumŋaŋ neŋ Yuda marte tikula manaŋtareŋ po tanarde gama irde haŋ goyen wor nurdeha gogo. 21 Be, mel gobe ge beleŋ Yuda marmoŋ al miŋ hoyaŋde niŋ naŋare kuŋ heŋya sabateŋ hinhan goyen nurde haŋ. Ge beleŋ goŋ niŋYuda mar saba yirdeb, ‘Nende tikula Mose beleŋkayyiŋ goyen ma gama irnayiŋ. Irde diriŋtiŋyagobe guba ma yeŋ yunnayiŋ,’ yineŋ hinhangoyen nurde haŋ. 22 Irdeb ge gar wayaŋ gayenheŋ ga moŋ nurniŋ tahaŋ. Niŋgeb kanduk kuruŋkura kinniŋ tihit geb, daha titek? 23Niŋgeb meregirniŋ tihit gayen po gama ira ko. Moŋgo kandukkinniŋ geb. Be, nende al sipte kura Yuda martematare biŋa tiyaŋ ga haŋ. 24 Niŋgeb al siptegoya Al Kuruŋyen ya balem bana kunayiŋ. IrdebYuda marte matare wukkeŋ heŋ heŋ mata doyaŋmar hitte kuŋ mata tinayiŋ goke hora yunayiŋ.Irkeb go mar gore biŋa tiyaŋ al sipte gote tonaŋ

Page 200: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 21:25 197 Aposel 22:4kara tinayiŋ. Gwaha tike gab al tumŋaŋ geneŋbe,‘Mere yeŋ uliŋde nurde hityen kuruŋ gobe usi.Yeŋbe fudinde nende tikula gama irde hi,’ yeŋbebak tinayiŋ. 25 Be, neŋ beleŋ al miŋ hoyaŋYuda mar moŋ gega, Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋirtiŋmar goke bikkeŋ asaŋ kaŋ yuneŋbe, ‘Uŋgurabiŋge teŋ yuntiŋ ma nene hinayiŋ, dapŋa darimmanenehinayiŋ, dapŋa kura biŋiŋde kaŋ giti irkekamtiŋ ma haniŋde yaka tike kamtiŋ gobe manene hinayiŋ, irde leplep mata ma teŋ hinayiŋ,’yineŋ mata goyen goke po bisam yirtiriŋ gobenurde ha gogo,” inamiŋ.

26 Be, inamiŋ go ferde fay urkeb Pol beleŋ alsipte goya tumŋaŋde Yudamartematare wukkeŋheŋ heŋ mata go tiyamiŋ. Irdeb go kamereb AlKuruŋyen ya balem bana hurkuŋbe, “Biŋa tiyaŋgoyen pasi irde nende matare wukkeŋ heŋ heŋmata goyen nalu gwahader ga hubu hiyyeŋ geb,dapŋa yawaŋ dunmeke al sipte gake teŋ kumgatinayiŋ,” yeŋ bebak yiryiŋ.

Pol fere tiyamiŋ27 Be, wukkeŋ heŋ heŋ mata teŋ hinhan

goyen kuŋ muruŋ beleŋ heŋ nalu 7 heweŋtikeb Yuda mar kura Esia naŋare mat Yerusalemwayamiŋ gore Pol go Al Kuruŋyen ya balem banhike kenamiŋ. Irde Pol go busaharyeŋkek yeŋtanaramiŋ. 28 Irdeb, “Israel mar, faraŋ durnaŋ!Al gare neŋ Israel marya nende tikulaya Al Ku-ruŋyen ya balemya gayen gake al tumŋaŋ buluŋmat saba yirde hiyen. Irde al miŋ hoyaŋ Grik margoyen ya balem biŋde yawayuŋ. Irdeb al malima hurkutek ya balem goyen buluŋ iruŋ,” yineŋgor hinhanmar goyen biŋ yakamke biŋ ar yamiŋ.29 (Be, mel gore Grik mar niŋ yamiŋ gobe Efesustaunde niŋ al Trofimusya Polya beleŋ Yerusalemgor hike yenamiŋ. Niŋgeb dufaymiŋdebe Al Ku-ruŋyen ya balembana almiŋ hoyaŋ goŋhurkutekmoŋ yeŋ bisam irtiŋ hiyen goyen Pol beleŋ algoyen teŋ bana goŋ hurkuŋ daw yeŋ nuramiŋ.)

30 Be, mere go nurdeb goyare po Yerusalemniŋ mar tumŋaŋ biŋ ar yamiŋ. Irkeb kurhanmat mat Al Kuruŋyen ya balemde gor kup yeŋwayamiŋ. Irdeb ya bana mat Pol go tuluŋ teŋsiŋare tukukeb goyare po ya gote yamem kuruŋgo tayamiŋ. 31 Be, al buda gore mayniŋ teŋ hikebRoma gabmande fuleŋa marte doyaŋ al kuruŋgo, “Yerusalem bana kanduk kuruŋ forok yihi,”mere momoŋ go nuryiŋ. 32Nurdeb goyare goyenpo fuleŋa marmiŋ kuraya gote doyaŋ marmiŋyayadeb al buda gabu irde hinhande gor kup yeŋ

kurkamiŋ. Irkeb al gabu irde Pol mayde hinhankuruŋ goyen mel go yeneŋbe tubul po tiyamiŋ.33 Irkeb fuleŋamarte doyaŋ al kuruŋ beleŋ fuleŋamarmiŋ hulyaŋ yirke Pol teŋ sen irawa beleŋpo fere tiyamiŋ. Gwaha irdeb al buda kuruŋhitte fulgaŋ kaŋbe, “Al gabe ganuŋ? Irde dahatiya?” yineŋ gusuŋaŋ yiryiŋ. 34 Irkeb gabuiramiŋ mar kura beleŋ kwep kwep teŋbe, “Polbemata gwahade gwahade tiya,” yamiŋ. Irkeb kurabeleŋbe mere hoyaŋ yeŋ kwep kwep tiyamiŋ. Be,gwaha teŋmere tuktawaŋ irkeb doyaŋ al gomeretiyamiŋ goyen bebakkeŋ ma nuryiŋ. Irdeb fuleŋamarmiŋ yinke Pol teŋ fuleŋa marte yare kwamiŋ.35 Kuŋ ya binde heŋ hurkuniŋ teŋ hikeb al budaPol mayniŋ yeŋ gama irde hinhan mar gore biŋar yeke Pol uguŋ po kertek hamiŋ. Irkeb fuleŋamar beleŋ tatum urde teŋ hurkamiŋ. 36 Irkebgama irde hinhanmar gore, “Mayke kami! Maykekami!” yeŋ kwep kwep teŋ hinhan.

37 Be, teŋ ya biŋde hurkuniŋ tikeyabe Pol beleŋfuleŋa marte doyaŋ al kuruŋ goyen, “Igiŋ merekura gireŋ?” ineŋ gusuŋaŋ iryiŋ. Irkeb, “Ey,ge gayen Grik mere nurde ha?” inyiŋ. 38 Irdebsopte po, “Hakot kura Isip niŋ al Roma gabmanasogo ire yeŋ al 4,000 yade sawsawa po kuruŋnaŋare yukuriŋ goyenbe ge ma ganuŋ?” ineŋgusuŋaŋ iryiŋ. 39 Irkeb, “Moŋ, nebe Yuda maral, Silisia naŋare niŋ taun kuruŋ Tarsus, Romagabman beleŋ doyaŋ irde hire gor niŋ al. Niŋgebigiŋ nubul tike al ga mere yireŋ?” inyiŋ.

40 Be, fuleŋa marte doyaŋ almiŋ kuruŋ goreigiŋ inkeb Pol gobe yare hurkuŋ hurkuŋde gorhuwarde, “Balmiŋhinayiŋ,” yineŋbehaniŋ tuŋaŋyiryiŋ. Irkeb balmiŋ hikeyabe Yuda mar gotemere mat mere yiryiŋ.

221 “Kadne yago, merem yaŋ nirhaŋ gayen pet

teŋ nigeŋ ge tagaleŋ tihim ga nurnaŋ ko,” yinyiŋ.2 Go yiriŋ gobe Yuda marte mere mat tike nur-deb liwlaw tiyamiŋ kuruŋ go bada heŋ balmiŋpalŋa iramiŋ. Irkeb Pol beleŋ, 3 “Nebe Yudamar al, Silisia naŋare niŋ taunde Tarsus kawaŋhimiriŋ. Gega waŋ Yerusalem gar heŋ kuruŋhimiriŋ. Irkeb Gamaliel beleŋ nende tikula Mosebeleŋ asininiŋ yago asaŋde kaŋ yunyiŋ goyengoke keŋkela wor po saba niryiŋ. Irkeb deŋ beleŋgayenter Al Kuruŋ niŋ po nurde mata teŋ haŋgahade gayen po ne wor gwaha teŋ saba upsiŋeŋgama irde hinhem. 4 Irdeb Yesu beleŋ alya bereyagaha teŋ hinayiŋ yeŋ tikula kiryiŋ goyen gama

Page 201: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 22:5 198 Aposel 22:29

irde hinhan mar goke biŋ arŋeŋ nurde yuneŋbeyade fere teŋ koyare yerdeb kurabe gasa yirmekekamde hinhan. 5 Go teŋ hinhem gobe Al Kuruŋdoloŋ ird ird mata doyaŋ mar pris buda gotekuruŋmiŋya Yudamarte doyaŋmaryawor neneŋhinhan geb, igiŋ momoŋ dirnayiŋ. Nebe mel gohitte kuŋ Damaskus taunde niŋ meteŋ kadombeleŋ faraŋ nurnayiŋ yeŋbe yinmeke asaŋ kaŋnunamiŋ. Irkeb asaŋ go teŋbe Yesu niŋ dufaysaŋiŋ irtiŋ mar goyen fere yirde Yerusalem garyawaŋ buluŋ buluŋ yirniŋ yeŋ Damaskus taundekumiriŋ.

6 “Be, kuŋ kuŋ naŋa baŋkahal hekeb Damaskustaun binde himekeyabe bemel po hulsi tareŋ kuranaŋa folekkeŋ kuruŋ gore naŋkiŋde mat ne hittepo timiyyiŋ. 7 Irde gore nirkeb megen nakteŋmununyiŋ. Irke al melak kura goreb, ‘Sol, Sol,daniŋ mununeŋ buluŋ buluŋ nirde ha?’ ninyiŋ.8 “Irkeb Doyaŋ Al Kuruŋ goyen, ‘Gebe ganuŋ?’inmekeb, ‘Nebe Nasaret niŋ al Yesu, mununeŋbuluŋ buluŋ nirde ha al goyen,’ ninyiŋ. 9 Be,al neya tumŋaŋ kuŋ hinhet mar gobe hulsi gopo ga kenamiŋ. Gega mere gobe al gore mereteŋ hi yeŋ ma bebak tiyamiŋ. 10 Gwaha ninkeb,‘Doyaŋ Al Kuruŋ, daha tiyeŋ tihim?’ inmekeb,‘Huwara. Irde Damaskus taunde kwa. Gor gabgwaha gwaha tiyayiŋ yeŋ basiŋa girmiriŋ goyennurayiŋ,’ ninyiŋ. 11 Be, hulsi kuruŋ gore nirkedelne kidomawor po hiriŋ geb, al kuŋ hinhetmargore po nanarde nad Damaskus taunde kwamiŋ.

12 “Be, gorbe al kura deŋem Ananaias hin-hin. Yeŋbe Yuda marte tikula keŋkela gama irdehiyen. Irkeb Yuda mar taun goyenter hinhangoreb palap wor po irde haŋyen. 13 Be, Ananaiasgore ne hitte waŋ huwardeb, ‘Kadne, sopte delgewuk yeke naŋkena,’ yiriŋ. 14 Irkeb goyare podelne wuk yeke det yinmiriŋ. Irkeb yeŋ beleŋgaha ninyiŋ: ‘Al Kuruŋ asininiŋ yago beleŋ hakotdoloŋ irde hinhan Al goyen ge beleŋ gab du-faymiŋ keneŋ bebak teŋbe Al Huwak Yesu goyendelger forok yeŋ mere girkeb nurayiŋ yeŋ bikkeŋbasiŋa giryiŋ. 15 Niŋgeb gebe mata keneŋ merenuraŋ goyen goke kuŋbe al naŋa kuruŋ ga hikekwa goyen momoŋ irde tukayiŋ. 16 Niŋgeb dadoyaŋ irde ha? Huwarde kuŋbe baptais tekeb AlKuruŋ beleŋ mata buluŋge halde gunyeŋ. Irkebyeŋ doloŋ irayiŋ,’ ninyiŋ.

17 “Be, kamebe mulgaŋ heŋ Yerusalemwamiriŋ. Gorbe kuŋ Al Kuruŋyen ya balem banaheŋ mere irde heŋyabe yuwarwarte Doyaŋ Al

Kuruŋ kinmiriŋ. 18 Irkeb Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ,‘Taunde gar niŋmarbe ge beleŋ ne niŋ tagalde hagayen fudinde yeŋ ma nurde asogo girnayiŋ geb,araŋ po Yerusalem ga tubul teŋ hoyaŋde kwa,’ninyiŋ. 19-20 Gega ne beleŋ huwardebe, ‘DoyaŋAl Kuruŋ, mel gobe epte ma asogo nirnayiŋ.Nebemeteŋ alge Stiwen hora pomayaŋ goyarebegor hinhem. Irde al beleŋ Stiwen mayniŋ teŋhikeb igiŋ nurde go mar gote uliŋhor yago doyaŋyirde hinhem. Irde meteŋ alge Stiwen goyenhora po uguŋ kerke kamuŋ goyen kinmiŋ. IrdebYuda marte gabu yayaŋ kuŋ alya bereya ge niŋdufaymiŋ tareŋ irtiŋ marbe yawaŋ yusulak teŋkoyare yerde hinhem. Niŋgeb Yerusalemniŋmargabe keŋkela nurde nuneŋ haŋ,’ inmiriŋ. 21GegaDoyaŋ Al Kuruŋ beleŋ wol heŋbe, ‘Ne beleŋ pogad germeke naŋa gisaw al miŋ hoyaŋ Yuda marmoŋde naŋare kwayiŋ. Niŋgeb huwarde kwa!’ninyiŋ,” yinyiŋ.

22 Be, al buda go meremiŋ palŋa iramiŋ kuŋal miŋ hoyaŋ Yuda mar moŋ niŋ tagalke nurdebbiŋ ar yamiŋ. Irkeb, “Al gabe megen gar hitekmoŋ niŋ, mayke kami!” yeŋ kwep kwep tiyamiŋ.23 Irdeb al buda goreb Pol beleŋ Al Kuruŋ sukalira yeŋ biŋ ar wor po yekeb kwep kwep teŋuliŋhor yago yuguya teŋ mulowo yade naŋa kotayemeyde tiyamiŋ. 24 Irkeb fuleŋa marte doyaŋal kuruŋ beleŋ fuleŋa marmiŋ go yinke Pol goteŋ fuleŋa marte yare tukamiŋ. Irkeb fuleŋamarte doyaŋ al kuruŋ gore, “Kuŋ usulak tikedaniŋmerem yaŋ irde kwep kwep irde haŋ goyenmomoŋ diryeŋ,” yineŋ hulyaŋ yiryiŋ. 25 Irkebfuleŋa mar beleŋ kuŋ Pol goyen usulak tiniŋyeŋ haniŋya kahaŋya yad giŋ yirdeb hete gitiiramiŋ. Irkeb Pol beleŋ fuleŋa mar gote doyaŋ alkura gor hinhin goyen, “Roma mar al ne gahadegayenmeremiŋmanurdeyamali yusulak tinayiŋyeŋ Roma gabman beleŋ igiŋ yitiŋ we?” inyiŋ.26 Irkeb fuleŋamarte doyaŋ al gob kuruŋmiŋhittekuŋbe “Al gabe Roma al geb, daha ireŋ taha?”inyiŋ. 27 Irkeb fuleŋa marte doyaŋ al kuruŋ gorePol hitte kuŋbe, “Momoŋ nira. Ge gayen fudindeRoma al?” inyiŋ. Irkeb, “Fudinde,” yiriŋ. 28 Irkebal gore, “Nebe Roma al hewe yeŋbe hora kuruŋtubul teŋ gab Roma al himiriŋ,” inyiŋ. Irkeb Polbeleŋ, “Gebe gwaha tiyariŋ gega, Adonebe Romaal geb, ne wor Roma al,” inyiŋ.

29 Be, Pol go gwaha yeke nurdeb fuleŋa marusulak teŋ gusuŋaŋ irniŋ yeŋ doyaŋ hamiŋ gobewarga heŋ okohom po bada hamiŋ. Irkeb Polgo Roma al gega, malikan miŋ miŋmoŋ fuleŋa

Page 202: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 22:30 199 Aposel 23:17marmiŋ yinke sende fere tiyamiŋ goke kafurahiriŋ.

Polbe merere huwaryiŋ30 Irdeb nalu go wawuŋ heŋ sopte fay urkeb

fuleŋa marmiŋ yinke Pol go sen yugu teŋ un-amiŋ. Irde, “Da misiŋde wor po Yuda marbeleŋ Pol mere uliŋde iraŋ goyen upsiŋeŋ bebaktiye,” yeŋbe pris buda gote karkuwaŋmiŋya Yudamarte doyaŋ mar tumŋaŋ wake gabu irke gabgusuŋaŋ yire yeŋ mere kiryiŋ. Irkeb tumŋaŋgabu irke fuleŋa marte doyaŋ al kuruŋ beleŋ Poltawake al buda kuruŋ gote diliŋde huwaryiŋ.

23Pol beleŋ Yuda marte doyaŋ mar buda hitte Yesu

niŋ tagalyiŋ1 Be, Pol go huwarde Yuda marte doyaŋ mar

gabu iramiŋ go yeneŋbe, “Kadne yago, nebe AlKuruŋ niŋ meteŋ po teŋ heŋyabe bener wukkeŋwor po nurdeya meteŋ timeke waŋ waŋ gagohihi. Al Kuruŋ diliŋde mata buluŋ kura mateŋ himyen,” yinyiŋ. 2 Gwaha yekeb pris budagote kuruŋmiŋ Ananaias beleŋ kadom yago Polbindere hinhan go hulyaŋ yirde, “Mohoŋde gomaynaŋ,” yinyiŋ. 3 Irkeb Pol beleŋ meremiŋ gonurdeb, “Gebe nende tikula ufurd uneŋbe gorkeperde, ‘Gebe buluŋ gwaha gwaha tiyaŋ,’ ninha.Goyenbe gigeŋbe tikula goyen pel irdeb merenekeŋkela ma nurde mali ga maynaŋ yinha? Gebesiŋare mat geneŋmiŋbe igiŋ wor po gega, begebanabe tikiŋ baraŋ wor po ha. Niŋgeb goke teŋbeAl Kuruŋ beleŋbe mugunyeŋ geb,” inyiŋ. 4 Irkebal Pol bindere hinhan goreb, “Yeŋbe Al Kuruŋyenmeteŋ al wor po. Pris buda gote kuruŋmiŋ goyengo ma nurde nanyaŋ irha?” ineŋ kwep kwepiramiŋ. 5 Irkeb Pol beleŋwol heŋbe, “Kadne yago,nende tikularebe, ‘Doyaŋ altiŋ kura mere buluŋma irde hinayiŋ,’ yitiŋ gobe nurde hime. Niŋgebyeŋbe al gwahade yeŋ ma nurde nanyaŋ irhem,”yinyiŋ.

6-8 Goyare goyenbe Yuda marte doyaŋ margabu iramiŋ gobe Farisi marya Sadusi maryagoyen Pol beleŋ yeneŋ bebak tiyyiŋ. Be, Farisimarbe al kamdebe sopte huwarnayiŋ, irde AlKuruŋyen miyoŋbe haŋ, al toneŋ manaŋ haŋ yeŋnurde haŋyen. Munaŋ Sadusi mar gobe gwahadema nurde haŋyen. Niŋgeb Pol go mel goyenyeneŋbe, “Kadne yago, adonebe Farisi al geb, nemanaŋ gwahade po. Niŋgeb nebe Al Kuruŋ beleŋal kamkeb kame sopte yisaŋ hiyyeŋ gobe fudinde

yeŋ nurdeb goke po doyaŋ heŋ hime goyengoke tagalde himyen. Gega goke igiŋ ma nurdegago merere nerhaŋ,” yeŋ mere saŋiŋ po yiryiŋ.Sadusi marya Farisi marya gobe kadom igiŋ manurd guneŋ teŋ haŋyen geb, Pol mere tiyyiŋgo nurdeb yiŋgeŋ uliŋ kadom mohoŋde tiyamiŋ.Irde dufaymiŋ uŋkureŋ kertek ma hamiŋ. 9 Irdebhekhok teŋ kwipkwep teŋ epte ma tiyamiŋ.Gwaha teŋbe Farisi mar kura Yuda marte tikulasaba yird yird mar gore huwardeb, “Al gabe matabuluŋmiŋ kura ma kenhet. Moŋgo Al Kuruŋyenmiyoŋbeleŋ yar kuramadet toneŋ beleŋ yar kurainyiŋ kenem daha tinayiŋ?” yamiŋ.

10 Irde al buda kwipkwep teŋ hinhan go kuŋbuluŋ wor po heŋ artek heke nurdeb, “Moŋgogwaha teŋ Pol mayke kamyeŋ,” yeŋ fuleŋa martedoyaŋ al kuruŋ gore fuleŋamarmiŋ hulyaŋ yirde,“Kurkuŋ Pol tawanaŋ. Munaŋ epte moŋ kenemkwep kwep yirde gasa yirhet yirhet yirde gab teŋwanayiŋ,” yinyiŋ. Irkeb kuŋ gwahade po teŋbePol gob fuleŋa marte yare teŋ kwamiŋ.

11Be, gwaha tiyamiŋ gowawuŋ goyenbe DoyaŋAl Kuruŋ beleŋ Pol diliŋde forok yeŋbe, “Kafurama yo. Tareŋ po heŋ hayiŋ. Yerusalem gar alne niŋ momoŋ yirde saba yirde hayen gwahadegoyenpoRom taundemanaŋ kuŋgwahadepo teŋhayiŋ geb,” inyiŋ.

Yuda mar beleŋ Pol mayniŋ yeŋ sege iramiŋ12-13 Be, fay urkeb go wampot goyenbe Yuda

mar kura 40 gwahade goyen gabu irdeb dahamat kura Pol mayteke kamyeŋ yeŋ mere segeiramiŋ. Irdeb, “Fudinde wor po, Polbe maytekekamkeya gab biŋgeya feya netek,” yeŋbe biŋatiyamiŋ. 14 Gwaha teŋbe Yuda marte doyaŋ marparguwakya pris buda gote karkuwaŋmiŋya hittekuŋbe, “Neŋbe, ‘Feya biŋgeya kutŋare heŋbe Polmayteke kamke wor wor gab ig uliŋ titek,’ yi-hit. 15Niŋgeb deŋya Yuda marte doyaŋ maryabefuleŋa marte doyaŋ al kuruŋ hitte kuŋbe usiirdeb, ‘Pol go sopte tubul teŋ dunke matamiŋge keŋkela gusuŋaŋ irniŋ,’ innayiŋ. Irkeb tubulteŋ dunkeb teŋ wanayiŋ. Irkeb neŋbe belendoyaŋ heŋ hitek geb, goŋ po mayteke kamyeŋ,”yinamiŋ.

16 Gega Pol yayiŋ beleŋ mere momoŋ go nur-deb fuleŋa marte yare kuŋ Pol momoŋ iryiŋ.17 Irkeb Pol gobe fuleŋa mar 100 gote doyaŋ alkura hoy irdeb, “Al gabe doyaŋ altiŋ hitte kuŋmere kura momoŋ ireŋ teŋ hi geb, yeŋ hitte teŋkwa,” inyiŋ.

Page 203: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 23:18 200 Aposel 24:518 Irkeb al goreb Pol yayiŋ goyen fuleŋa marte

doyaŋ al kuruŋ hitte tukuŋbe, “Pol koyare hi algore hoy nirke kuŋ kenmekeb, ‘Al gare doyaŋaltiŋ kuruŋ mere kura momoŋ ireŋ tiya. Niŋgebdoyaŋ altiŋ hitte teŋ kwa,’ ninkeb gago ge hittetawayhem,” inyiŋ. 19 Gwaha inkeb al gore Polyayiŋ go haniŋde tanarde hoyaŋ beleŋ tukuŋbe,“Da mere momoŋ nireŋ teŋ ha?” inyiŋ. 20 Irkebal goreb, “Yuda marbe mere sege irde dufayuŋkureŋ po irhaŋ. Niŋgeb gise go goyenbe waŋ,‘Pol tubul teŋ dunke tukuŋ da mata wor po tiyuŋgoyen Yuda marte doyaŋ mar diliŋde huwarkegusuŋaŋ irtek,’ usi girnayiŋ geb. 21 Albe 40gwahade gore dufay uŋkureŋ po irdeb, ‘Biŋgeyafeya kutŋa irtek geb. Pol maydeya gabmali titek,’yeŋ biŋa tiyaŋ mar gobe bana kuŋ gere mereniŋ po doyaŋ hiniŋ yahaŋ. Niŋgeb Yuda martedoyaŋmar beleŋ gise waŋmere girke goya yendemere ma nurayiŋ. Irde Pol wor tubul ma teŋyunayiŋ,” inyiŋ. 22 Irkeb fuleŋa marte doyaŋ alkuruŋ gore huwardeb, “Igiŋge kwa. Goyenpogamere momoŋ nirha gabe al hoyaŋ kura momoŋma irayiŋ,” ineŋ hayhay iryiŋ.

Fuleŋa marte doyaŋ al beleŋ Pol Feliks hitte teŋkerke kuriŋ

23 Irdeb fuleŋa mar 100 gote doyaŋ al irawahoy yiryiŋ. Irke wakeb, “Derbe kuŋ fuleŋa markahaŋde kuŋ fuleŋa teŋ haŋyen mar 200 ya hoshendemat fuleŋa teŋ haŋyenmar 70 goyen yinkegitik tinayiŋ. Irde hakde fuleŋa teŋ haŋyen mar200 goyen manaŋ momoŋ yiriryeŋ. Irdeb deŋtumŋaŋ 9 kilok wawuŋbe Pol teŋ Sisaria taundekurkunayiŋ. 24 Irde Roma gabman al deŋemFeliks Yudia naŋa doyaŋ irde hi al hitte kunayiŋ.Moŋgo al beleŋmaynak geb, Polbe hos hende teŋkunayiŋ,” yinyiŋ. 25 Irde asaŋ kura kaŋbe yunyiŋ.Merebe gahade:

26 “Doyaŋ al Feliks, nebe Klodius Lisias beleŋasaŋ gago kayhem. Gebe doyaŋ alne wor poyeŋ nurd guneŋ hime.

27 Al gayenbe Yuda mar beleŋ teŋ mayniŋtiyaŋ. Gega Roma al yeke nurdeb fuleŋamarneyade kuŋbe mayniŋ teŋ hinhan mar haniŋdemat teŋ wamiŋ. 28 Irdeb da misiŋde wor poYuda mar beleŋ mere uliŋde irde asogo irdehaŋ goyen gusuŋaŋ yirde bebak tiye yeŋbeYuda marte doyaŋ mar gote gabure tukumiŋ.29 Goyenbe teŋ fere teŋ mayteke kami yaŋgega, miŋ miŋmoŋ gwaha irniŋ tiyaŋ. Miŋyara kinmiŋbe Yuda marte tikula niŋ teŋ mere

uliŋde iraŋ. 30 Irdeb Pol goyen mayniŋ yeŋmere sege iraŋ goyen nurdeb balmiŋ po teŋkermeke ge hitte kwa gago. Irdeb Yuda mar goda misiŋde wor po al go mayniŋ tiyaŋ goyenge hitte kuŋ gab delgemat tagalnayiŋ yinmiŋ,”gwahade kayyiŋ.31 Be, fuleŋa mar go doyaŋ almiŋ kuruŋ beleŋ

yinyiŋ goyen po gama irdeb wawuŋ go po Pol teŋSisaria taunde kuniŋ yeŋ kuŋbe belen Antipatristaunde feramiŋ. 32 Irde fay urkeb fuleŋa mar hosmanaŋ gore po Pol teŋ Sisaria taunde kwamiŋ.Irkeb fuleŋa mar hoyaŋ kuruŋ gobe gor mat mul-gaŋ heŋ Yerusalem kwamiŋ. 33Be, fuleŋamar Polteŋ kwamiŋ go Sisaria taunde forok yeŋbe doyaŋalmiŋ beleŋ asaŋ kayyiŋ goyen Feliks Yudia naŋadoyaŋ irde hiyen al go uneŋbe Pol manaŋ yeŋhitte mekeramiŋ. 34 Irkeb Feliks beleŋ asaŋ gokapyaŋ heŋbe Pol go, “Gebe dare niŋ al?” ineŋgusuŋaŋ iryiŋ. Irkeb Pol beleŋ wol heŋbe, “NebeSilisia naŋare niŋ al,” inyiŋ. 35 Irkeb, “Igiŋgegar hayiŋ. Irkeb mere ulger irde haŋ mar goyenwake gab tumŋaŋ merere huwarnayiŋ. Irkebmeretiŋ nureŋ,” inyiŋ. Irdeb meteŋ marmiŋhulyaŋ yirdeb, “Tukuŋ Herotyen ya kuruŋde gorkerde doyaŋ irde hinayiŋ,” yinyiŋ.

24Polbe Feliks diliŋde huwarde mere tiyyiŋ

1 Be, wawuŋ siptesoŋoŋ kamereb pris budagote kuruŋmiŋ Ananaiasya Yuda marte doyaŋmar parguwak kuraya Sisaria kuŋ Roma gabmanal Feliks hitte Pol go tagal unniŋ yeŋ kurkamiŋ.Goyenterbe al kura deŋembe Tetulus goyen melgore, “Neŋ faraŋ durde merere harde meretiyayiŋ,” inkeb mel goya tumŋaŋ kwamiŋ. Algobe Roma gabmanyen mere sope ird ird matagoyen keŋkela nurde hinhin al.

2Be, Pol niŋmere kerkebwayyiŋ. Irkeb Tetulusbeleŋ huwarde gaha yiriŋ: “Feliks, gebe doyaŋalniniŋ wor po. Ge beleŋ upsiŋeŋ doyaŋ dirdehikeneŋbedahademmoŋ, igiŋ poheŋwaŋwaŋbegago hite. Dufayge tiŋeŋ wukkeŋ wor po goyenkerde doyaŋ dirkeb naŋa kuruŋ gayen bana niŋalya bereya tumŋaŋ igiŋ po hite. 3 Ge beleŋmeteŋ kuruŋ gwahade teŋ hayen goyen goke neŋtumŋaŋ amaŋeŋ wor po nurd guneŋ hityen. 4Be,ne beleŋ mere uguŋ po timeke piŋeŋ nurd nunakgeb, bada heweŋ. Gega ok ninkebmere muŋ kuratiyeŋ. 5 Be, al garebe megeŋ kuruŋ gayen kuŋwaŋ teŋ Yuda mar biŋ yakamde dufaymiŋ buluŋ

Page 204: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 24:6-7 201 Aposel 24:25yirde hinhin. Irkeb kanduk karkuwaŋ karkuwaŋforok yeŋ hinhan. Yeŋbe al buda kura ‘Nasaretniŋ mar’ yineŋ haŋyen gote doyaŋ al. 6-7 Irde algare po Al Kuruŋyen ya balem bana goŋ Yudamar moŋ al miŋ hoyaŋ mali teŋ hurkuŋ. Al garegwaha mat ya balem goyen buluŋ ireŋ teŋ hikebteŋ fere titiŋ.* 8Niŋgeb gigeŋ gab gusuŋaŋ irkebyiŋgeŋ mohoŋde keŋkela tagalke gab gwahadeniŋgeb gago tagal uneŋmerere kerhaŋ yeŋ bebaktiyayiŋ,” inyiŋ. 9 Be, Tetulus beleŋ mere teŋ pasiirkeb Yudamar bana goŋ hinhan gore, “Mere tiyagobe fudinde wor po!” yamiŋ.

10 Irkeb Feliks beleŋ, “Pol, ge wor huwardemere tiya,” ineŋ haniŋ tuŋaŋ iryiŋ. Irkeb Polgo huwardeb Feliks goyen, “Gebe dama budamdewor po naŋa kuruŋ gayen doyaŋ irde hayen. Irdeal ge hitte waŋ merere huwarke ge beleŋ dufaykeŋkela wor po heŋya meremiŋ nurde sope irdehayen. Niŋgeb nebe delger gago nigeŋ ge petteŋ mere tiyeŋ tihim. 11 Be, nebe Al Kuruŋdoloŋ ire yeŋ Yerusalem taunde hurkumiŋdematwaŋ haŋka gabe naŋa fay 12 hihi. Niŋgeb usiyeŋ keneŋbe gigeŋ ga al gusuŋaŋ yirke bebakgirnayiŋ. 12 Be, mere ulner irde haŋ mar gayenAl Kuruŋyen ya balem bana al kuraya kadommohoŋde ma teŋ himeke nenaŋ. Irde Yerusalemtaun banaya Yuda marte gabu yayaŋ wor al kurama biŋ yakamde hinhem. Hubuwor po. 13Niŋgebtagalde nuneŋ haŋ mar gayen daha matbe miŋgoke kura merere kirtiŋ yeŋ momoŋ girke nu-rayiŋ? Hubu wor po! 14 Gega Nasaret niŋ alYesu beleŋ tikula kiryiŋ goyen gama irde haŋmaral goyen kurabe gago nineŋ haŋ gobe fudinde.Mel gabe Yesuyen tikula goyen fudinde moŋ yeŋhaŋ. Gega nebe gwaha mat Al Kuruŋ asininiŋyago beleŋ doloŋ irde hinhan Al goyen doloŋirde himyen. Irde Al Kuruŋyen mere MoseyaAl Kuruŋyen mere basaŋ marya beleŋ asaŋdekatiŋ kuruŋ goyen fudinde yeŋ nurde gama irdehimyen. 15 Irde mel gare Al Kuruŋ diliŋde alhuwakyabe huwak moŋya goyen tumŋaŋ Al Ku-ruŋ beleŋ kamtiŋde mat al yisaŋ heke huwar-nayiŋ yitiŋ goyen fudinde yeŋ mata goke doyaŋheŋ haŋyen gwahade goyen po ne manaŋ gokedoyaŋ heŋ himyen. 16 Goke teŋbe bener wukkeŋwor po nurdeyamata teŋ himeke alya Al Kuruŋya

diliŋdebe igiŋ po neneŋ hinayiŋ yeŋ kurut yeŋhimyen.

17 “Nebe dama budam po Yerusalem tubul teŋnaŋa siŋare po kuŋ hinhem. Irdeb nere alyabereya Yuda mar kura det miŋmoŋ al buniŋeŋgoyen faraŋ yure yeŋ hora teŋ gab Yerusalemmulgaŋ heŋ kumiŋ. Be, goya goyenbe Al Kuruŋwor doloŋ irde galak ire yeŋ kumiŋ. 18 Be, AlKuruŋyen ya balemde heŋ Yuda marte matarewukkeŋ heŋ heŋ mata teŋ himekeyab mel garewaŋ nenaŋ. Goyenterbe al budamya ma hinhet.Balmiŋ po heŋ al kura ma buluŋ irde hinhem.19 Ya bana goŋbe Esia naŋare niŋ Yuda markura hinhan gore nenaŋ. Niŋgeb mata buluŋkura timeke nenaŋ kenem mel gore po ga delgerhuwarde ne niŋ tagalke nurayiŋ. 20 Gega go margobe gar ma haŋ geb, haŋkapya Yerusalem gorYuda marte doyaŋ mar diliŋde huwarmeke nerekanduk kura ulner hi keneŋ gab mel gare igiŋmomoŋ girnayiŋ. 21Nebe Yerusalem gor mererehuwardeb, ‘Al kamtiŋbe sopte huwarnayiŋ yitiŋmere gobe fudinde wor po yeŋ nurde hime. Meregwahade timiŋ gokeb gagomerere nerhaŋ,’ yineŋkwep kwep yirmiŋ. Niŋgeb kanduknebe gogo poyeŋ nurde hime,” inyiŋ.

22 Be, Feliks gobe Yesu beleŋ tikula kiryiŋgoyen keŋkela nurde hinhin. Niŋgeb mere tiniŋtiyamiŋ goyen utaŋ yirdeb, “Fuleŋa marte doyaŋal kuruŋ Lisias beleŋ wake meremiŋ nurde gabkanduk gake dufay kura kereŋ,” yineŋ yakiratiyyiŋ. 23 Irdeb fuleŋa mar 100 gote doyaŋ algor hinhin goyen, “Pol go tukuŋ koyare kerdedoyaŋ irde hayiŋ. Goyenpoga kurarebe igiŋ tubultike dufaymiŋde wilwul teŋ hiyeŋ. Irkeb diŋuŋyagokurawaŋkeneŋdet kuraŋnurkeb faraŋurdehinayiŋ,” inyiŋ.

24 Be, hitŋeŋ yara teŋbe kuŋ nalu kurarebe Fe-liksya berem Drusilaya wayaryum. Feliks beremDrusilabe Yuda mar bere. Be, waŋ gor heŋbeFeliks go Pol niŋ keya hiriŋ. IrkebwaŋYesuKristuniŋ dufaymiŋ tareŋ irde yende mere gama ird irdmata niŋ tagalke nurde hinhin. 25 Be, Pol beleŋalya bereya Al Kuruŋ diliŋde daha mat huwak pohinayiŋ, irde daha matbe uliŋde po amaŋ hetekmata fole irde hinayiŋ, irde kame Al Kuruŋ beleŋalya bereya igiŋya buluŋya goyen pota yirde

* 24:6-7: Asaŋ hoyaŋdebe gahade katiŋ hi: 6 Irde al gare po Al Kuruŋyen ya balem bana goŋ Yuda mar moŋ al miŋ hoyaŋ teŋ hurkeŋtiyuŋ. Al gare gwaha mat ya go buluŋ ireŋ teŋ hike fere titiŋ. Irde nende matare al gate mata buluŋ goke tagalde muruŋgem unteknurtiŋ. 7 Gega Fuleŋa marte doyaŋ al Lisias beleŋ waŋ mudunhem mudunhem dirde Pol gayen teŋ kuŋ. 8 Irdeb, ‘Al gayen uliŋdemerem yaŋ irtek marbe Feliks hitte kuŋ momoŋ irnayiŋ,’ dinuŋ,” inyiŋ.

Page 205: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 24:26 202 Aposel 25:19muruŋgem yunyeŋ goke tagalyiŋ. Irkeb Feliksbeleŋ mere go nurdeb kafura hiriŋ. Irdeb, “Epniŋ, mulgaŋ hawa. Irde nalu kurare kura ge niŋyemeke gab wake sopte mere teŋ hireŋ,” inyiŋ.26 Be, Feliks go haŋkayeŋ haŋkayeŋ Pol hoy irdemere teŋ hinaryum gobe, “Gwaha timeke horakura nunke gab koyare hi goyen tubul timekekuyeŋ,” yeŋ dufay heŋbe gogo teŋ hinhin. GegaPol gobe hora kura muŋ ma unyiŋ.

27 Be, Pol go gwahade po hike kuŋ kuŋ damairawa hubu hiriŋ. Irkeb Feliks go meteŋmiŋtubul teŋ kutek nalu hekeb al kura deŋemPorsiusFestus beleŋ gasuŋmiŋ tiriŋ. Gega Feliks goreYuda mar beleŋ amaŋeŋ nurd nunnayiŋ yeŋbePol koyare po tubul teŋbe kuriŋ.

25Pol beleŋ Sisar hitte kuŋ kuŋ niŋ Festus gusuŋaŋ

iryiŋ1 Be, Festus beleŋ Feliksyen gasuŋ teŋ doyaŋ al

kuruŋ heŋbe wawuŋ karwo hubu hekeb Sisariataunde mat Yerusalem taunde hurkuriŋ. 2 Goyagoyenbe pris buda gote karkuwaŋmiŋya Yudamarte doyaŋ marya beleŋ Festus hitte kuŋ Polmere uliŋde iramiŋ. 3 Irdeb, “Pol gobe belendoyaŋ heŋ mayteke kamyeŋ,” yeŋ bikkeŋ meresege irde ep iramiŋ geb, Festus goyen, “Pol godunke neŋ beleŋ Yerusalem gar teŋ waŋ mererekertek geb, igiŋ araŋeŋ faraŋ durayiŋ we?” in-amiŋ. 4 Gega Festus beleŋ wol heŋbe, “PolbeSisaria taunde koyare hi. Nebe heŋ ga moŋmulgaŋ heŋ taunde gor kurkeŋ tihim. 5 Niŋgebmata buluŋ kura tiyuŋ nurde haŋ kenem doyaŋmartiŋ kura gama nirde kunayiŋ. Kuŋ gor gabtumŋaŋ merere huwardebe da mata buluŋ tiyuŋgoyen tagalnayiŋ,” yinyiŋ.

6 Be, Festus go wawuŋ 8 wet kura ma 10gwahade wet goyen mel goya Yerusalem gorheŋbe Sisaria taunde mulgaŋ heŋ kurkuriŋ. Kuŋfiryiŋ geb, fay urkeb Pol teŋ merere kere yeŋbemere sope ird ird gasuŋde keperdebe meteŋmarmiŋ hulyaŋ yirde, “Kuŋ Pol teŋ wanaŋ,”yinyiŋ. 7 Irkeb Pol go merere huwarke Yudamar Yerusalem mat katamiŋ gore kuŋbe kalyaŋkeramiŋ. Irdeb mere kanduk kurayen kurayenyeŋ uliŋde iramiŋ. Gega meremiŋ goyen be-bakkeŋ kura ma tikeb Festus beleŋ fudinde yeŋma nuryiŋ. 8 Irkeb Pol wor yiŋgeŋ ge teŋbe,“Nebe Yuda marte tikula muŋ kura ma buluŋirde himyen. Al Kuruŋyen ya balem wor gokebuluŋ ma nurde himyen. Irde Roma niŋ doyaŋ al

kuruŋ Sisaryen mere wor keŋkela po gama irdehimyen,” inyiŋ.

9 Gega Festus go gwaha timekeb Yuda marbeleŋ biŋde igiŋ nurnayiŋ yeŋbe, “Igiŋ soptemulgaŋ heŋ Yerusalem hurkuke gab merege gorwor nureŋ?” ineŋ gusuŋaŋ iryiŋ. 10 Irkeb wolheŋbe, “Nebe Yuda mar buluŋ kura ma yirmiŋgobe keŋkela wor po nurde ha gogo. Niŋgebgago Roma gabmanyen meteŋ al diliŋde kan-dukne sope ire yeŋ delger huwarhem. 11Goyenbefudinde mata buluŋ kura timiŋ kenem igiŋ goketeŋ kameŋ. Gote merem moŋ. Gega mel Yudamar gore mere ulner irde haŋ gayen fudindemoŋ kenem al kura beleŋ epte ma wor po melgote haniŋde niryeŋ. Niŋgeb gar epte moŋyeŋ nurde hime geb, Rom kuŋ Sisar diliŋde gabhuwarde mere tiyeŋ yeŋ momoŋ girde hime”inyiŋ. 12 Irkeb Festusya meteŋ faraŋ marmiŋyago yiŋgeŋ uliŋ Polmere tiyyiŋ goke sege irdeyagab huwardebe, “Rom kuŋ Sisar diliŋde huwareŋyaha geb, gwahade po tiyayiŋ,” inyiŋ.

Festus beleŋ Pol niŋ Agripa inyiŋ13 Be, naŋa fay karwo gwahade kamereb

Yuda marte doyaŋ al kuruŋ Agripaya haymiŋBernaisiya beleŋ, “Roma gabman al Festus goyenkuŋ kenye. Irkeb palap nirhar yeŋ nuryeŋ,”yeŋ Sisaria taunde kwaryum. 14 Be, Agripa gosobamde yara po gor hikeb Festus beleŋ Pol niŋmomoŋ ire yeŋbe gaha inyiŋ: “Al kura Feliksbeleŋ teŋ koyare kerde tubul teŋ kuŋ gobe gar hi.15 Yerusalem taunde hurkumiŋ. Irkeb pris budagote karkuwaŋmiŋya Yudamarte doyaŋmar par-guwakya beleŋ ne hitte waŋbe al go merem yaŋirde, ‘Ge beleŋ gab al go teŋ merere kerde matabuluŋ tiyaŋ inayiŋ,’ yeŋ gusuŋaŋ niraŋ. 16 Irkebne beleŋbe, ‘Roma gabmanyen matarebe al kuramerere huwarkeb tagal unnayiŋ mar go manaŋtumŋaŋ merere huwarnayiŋ. Irdeb al goreb melgote diliŋde yiŋgeŋ ge teŋ mere tiyyeŋ. Gwahama tiyyeŋ gobe miŋ miŋmoŋ epte ma tagal un-nayiŋ mar goyen haniŋde mekertek,’ yinmiŋ.17Gwaha yineŋbe tumŋaŋ waŋ gar firtiŋ geb, fayurkeb mere nurd nurd gayen araŋeŋ po nure yeŋPol go tawanaŋ yinmeke tawayaŋ. 18 Irkeb al budamerem yaŋ iraŋ mar gore Pol uliŋde mata buluŋwor po kura wet tiyuŋ geb, tagalniŋ tahaŋ yimiŋgega, hubu. 19 Meremiŋ kura gobe asem yagotmataya sabaya niŋ al goya kadommohoŋde tiyaŋ.Irde meremiŋ kurabe Pol gore al kamtiŋ kuradeŋembe Yesu goyen huwaryiŋ hi yekeb goke

Page 206: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 25:20 203 Aposel 26:11manaŋ kadom mohoŋde tiyaŋ. 20 Irkeb gwahamat kura meremiŋ goyen fudinde ma usi goyenbebak titek ma himiŋ. Niŋgeb bada heŋ Pol go,‘Igiŋ Yerusalem taunde hurkuŋ gor sopte mererehuwarayiŋ?’ ineŋ gusuŋaŋ irmiŋ. 21 Gega Polbeleŋ huwardebe, ‘Nebe Roma gabmanyen doyaŋal kuruŋ hitte kuŋ yeŋ diliŋ mat huwarde gabmere gayen tagaleŋ,’ ninuŋ. Gwaha ninkeb badaheŋ meteŋ marne hulyaŋ yirdeb, ‘Belŋeŋ tukuŋkoyare kerde doyaŋ irde hinayiŋ. Irkeb kame gateŋ kermeke Sisar hitte kuyeŋ,’ yinmiŋ,” inyiŋ.

22 Be, Agripa beleŋ mere momoŋ go nurdeb,“Mere gayen nigeŋ wor po nureŋ yeŋ nurdehime,” inyiŋ. Irkeb Festus beleŋbe, “Gise gameremiŋ nurayiŋ,” inyiŋ.

23 Be, fay urkeb Polyenmere nurye yeŋbe Agri-paya haymiŋ Bernaisiya goyen al beleŋ deneŋ tu-ruŋdirnayiŋ yeŋbedoyaŋmar karkuwaŋdeumŋabidak teŋ mere sope ird ird gasuŋde kwaryum.Sisaria taunde niŋ fuleŋa mar karkuwaŋya taungote doyaŋ mar manaŋ yad kwaryum. Be, forokyeŋ gasuŋmiŋyaŋ keperde tukukeb Festus beleŋmeteŋmarmiŋ yinke kuŋ Pol tawayamiŋ. 24 IrkebFestus beleŋ huwardeb, “Yudamarte doyaŋ al ku-ruŋ Agripaya deŋ gar gabu irhaŋ mar ga nurnaŋko. Al ga keneŋ haŋ gabe Yuda mar kuruŋ Sisariataunde garya Yerusalem taunde haŋmar tumŋaŋgore, ‘Al gabe daniŋ ma tubul teŋ dunke may-het,’ yeŋ gusuŋaŋ nirde kwep kwep teŋ epte matiyaŋ. 25 Gega mata buluŋ bebakkeŋ kura tiyuŋirke goke mayteke kamyeŋ yeŋ ma kinmiŋ. IrdePol goreb, ‘Roma gabman doyaŋ al kuruŋ hittekuŋ yeŋ diliŋde merere huwareŋ,’ yeŋ gusuŋaŋniruŋ. Niŋgeb goke teŋbe al ga teŋ kermekeRom kuyeŋ yeŋ nurmiŋ. 26-27 Goyenpoga miŋgoke asaŋ kaŋ al ga teŋ kermeke Roma gabmandoyaŋ al kuruŋ Sisar hitte kuyeŋ yeŋ ma nurdehime. Dufaynerbe al merere yirtiŋ goyen miŋkeŋkelamanurdemali po Sisar hitte yad yermekekunayiŋ gobe igiŋ moŋ yeŋ nurde hime. Niŋgebgoke teŋbe diltiŋ mat gago teŋ wayhem. IrdeYuda marte doyaŋ al kuruŋ Agripa, ge manaŋgar ha. Niŋgeb ge beleŋ gusuŋaŋ irde meremiŋ keneŋ bebak teŋ gab momoŋ nirke asaŋdekayeŋ,” inyiŋ.

26Pol beleŋ Agripa diliŋde mere tiyyiŋ

1 Be, Festus beleŋ gwaha yekeb Agripa gore,“Be, gigeŋ ge kura tagalke nurniŋ,” inyiŋ. Irkeb

Pol go mere miŋ ure yeŋbe haniŋ tuŋaŋ urdegaha inyiŋ: 2 “Yudamarte doyaŋ al kuruŋ Agripa,Yuda mar beleŋ mere ulner irde haŋ kuruŋgayenbe fudinde moŋ yeŋ nigeŋ ge teŋ al hoyaŋdiliŋde moŋ delger po huwarde tagaleŋ tihimgake amaŋeŋ nurhem. 3 Delger huwarhem gakeamaŋeŋ nurde hime ginhem gobe dahade moŋ.Gebe Yuda marte mata keŋkela wor po nurdehayen. Irde da misiŋde wor po nindikeŋ Yudamar uliŋ kadom mohoŋde teŋ hityen goyen workeŋkela nurde hayen. Niŋgeb mere tiyeŋ tihimgayen piŋeŋ ma nurayiŋ.

4 “Yuda mar kuruŋ gobe ne damde kawaŋhimiriŋ, irde bikkeŋ naŋanermat waŋ Yerusalemgor keperde kuruŋ heŋyabe dahade hinhemgoyen keŋkela wor po nurde nuneŋ haŋ. 5Niŋgebmel gobe ne hakot al foŋeŋ hinhemya Farisi maral heŋbe daha teŋ hinhem goyen nurde pasi geb,momoŋ girniŋ yeŋbe igiŋmomoŋ girnayiŋ. Farisimarbe Yuda marte tikula tareŋ wor po tanardegama irde haŋyen. 6 Be, haŋka merere nerhaŋgabe Al Kuruŋ beleŋ bikkeŋ asininiŋ yago hittemata kura forok yiyyeŋ yeŋ biŋa tiyyiŋ goyenne manaŋ goke doyaŋ irde hime niŋgeb, gagomerere huwarhem. 7 Al Kuruŋ beleŋ biŋa tiyyiŋgote igineŋbe Yuda mar kuruŋ gayen wawuŋyanaŋkahalya hugiŋeŋ Al Kuruŋ doloŋ irde heŋyakentek yeŋ doyaŋ heŋ haŋyen. Gega, doyaŋ alkuruŋ Agripa, Al Kuruŋ beleŋ biŋa tiyyiŋ goyenneŋ tumŋaŋ doyaŋ irde hityen gote igineŋ forokyiriŋ goyen goke tagalde himekeb gago Yudamar beleŋ merem yaŋ nirde haŋ. Igineŋbe Yesukamyiŋde mat huwaryiŋ gogo. 8 Niŋgeb nebefudinde wor po Al Kuruŋ beleŋ al kamtiŋbe sopteyisaŋ hiyyeŋ yeŋ nurde hime. Munaŋ deŋ kuruŋgar gabu irhaŋ mar gabe daniŋ usi yeŋ nurdehaŋ?

9 “Bikkeŋbe ne wor kamyiŋde mat soptehuwaryiŋ yeŋ hinhan al Nasaret niŋ Yesu gokeigiŋ ma nurdeb fudinde wor po asogo ireŋ yeŋnurde hinhem. 10 Irdeb goyen po gama irdeb kuŋpris buda gote karkuwaŋmiŋ momoŋ yirmeke okninkeb kuŋ Yesu niŋ dufaymiŋ saŋiŋ irtiŋ margoyen budam yade koyare yerde hinhem. Irdegasa yirteke kamnaŋ yeke ne manaŋ, ‘Igiŋ gwahayirnayiŋ,’ yemeke gasa yirde hinhan. 11 Irdehugiŋeŋ Yuda marte gabu yayaŋ kuŋ Yesu niŋdufaymiŋ tareŋ irtiŋ mar go yeneŋbe buluŋ bu-luŋ yirde gasa yirde hinhem. Irde, ‘Yesu nanyaŋirde harhoktiŋ unnayiŋ,’ yineŋ kanduk karkuwaŋkarkuwaŋyuneŋhinhem. Nebe gomar goke bene

Page 207: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 26:12 204 Aposel 26:32ar wor po yeŋ hinhin geb, yeŋ ge naŋkene yeŋtaun hoyaŋde naŋa gisaw wor kuŋ hinhem.

12 “Mata gwahade kuruŋ goyen teŋ kuŋ heŋyanalu kurarebe pris buda gote karkuwaŋmiŋ beleŋigiŋ ninkeb Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ irtiŋ marfere yire yeŋ Yerusalem taunde mat Damaskustaunde kumiriŋ. 13 O, Agripa, kuŋ heŋyabe naŋabaŋkahal heke hulsi saŋiŋ kura naŋa folek kuruŋgore naŋkiŋde mat neyabe al neya kuŋ hinhetmar hitte temeyke kinmiriŋ. 14 Be, hulsi kuruŋgore gwaha dirke neŋ tumŋaŋ megen dakteŋmudunyiŋ. Irke al melak kura Yuda marte meremat, ‘Sol, Sol, daniŋ buluŋ buluŋ nirde ha? Asogonirde fuleŋa nirde ha gobe gigeŋ manaŋ buluŋirde ha geb,’ ninyiŋ. 15 Irkeb ne beleŋ wol heŋbeDoyaŋ Al Kuruŋ goyen, ‘Gebe ganuŋ?’ inmekebDoyaŋ Al Kuruŋ beleŋ gaha ninyiŋ: ‘Nebe Yesu.Ge beleŋmununeŋbuluŋbuluŋnirdeha al goyen.16 Niŋgeb huwara. Haŋkabe meteŋ alne gireyeŋbe gago delger hihim. Niŋgeb delger nenhagaya det budam kame gikala girde heŋ goyentumŋaŋ kuŋ alya bereya hitte tagalde kuŋ hayiŋ.17-18 Nigeŋ po gad germeke Yuda marya al miŋhoyaŋya haŋ bana kwayiŋ. Kuŋ ne niŋ tagalkebbiŋ bak yenayiŋ. Irkeb Satanyen tareŋ bana haŋgo tubul teŋ Al Kuruŋ hitte waniŋ yeŋbe ne niŋdufaymiŋ tareŋ irnayiŋ. Irkeb Al Kuruŋ beleŋmata buluŋmiŋ halde yunkeb Al Kuruŋ dirŋeŋweŋ henayiŋ. Meteŋ go teŋ hikeyabe Yudamaryaal miŋ hoyaŋya beleŋ muguneŋ hinayiŋ gega, nebeleŋ doyaŋ girde heŋ,’ ninyiŋ.

19 “Niŋgeb Yuda marte doyaŋ al kuruŋ Agripa,nebe yuwarwarte naŋkiŋde mat Yesu delnerforok yeŋmere niryiŋ goyen pel ma irde gama ir-miriŋ. 20Nebemeremiŋ po gama irdeb Damaskustaunde niŋ Yuda mar hitte wa Al Kuruŋyen meretagalmiriŋ. Irdeb Yerusalem taunde niŋya Yudianaŋare niŋya al hitte kuŋ Al Kuruŋyen meretagalde hinhem. Irde al miŋ hoyaŋ Yuda marmoŋ hitte wor Al Kuruŋyen mere tagalde kuŋhinhem. Gwahade tagalde kuŋ heŋyabe, ‘Matabuluŋtiŋ yubul teŋ Al Kuruŋ niŋ bitiŋ mulgaŋhenayiŋ. Gwaha teŋbe Al Kuruŋ diliŋdemata igiŋpo teŋ hinayiŋ. Irkeb al hoyaŋ beleŋ deneŋbefudinde Al Kuruŋ niŋ biŋ mulgaŋ haŋ yeŋ den-nayiŋ,’ yeŋ saba yirde hinhem. 21 Ne gwaha teŋkuŋ himekeb Yuda mar beleŋ goke igiŋ ma nurdeAl Kuruŋyen ya balem bana goŋ nade mununniŋtiyamiŋ. 22GegaAl Kuruŋbeleŋ faraŋnurkebwaŋwaŋ haŋka gago delger huwarde al deŋem yaŋya

al maliya hitte Yesu niŋ tagalde hime. Nebe Mo-seya Al Kuruŋyen mere basaŋ marya beleŋ kamemata kura forok yiyyeŋ yitiŋ goyen go po tagaldehime. Hoyaŋ niŋ ma tagalde hime. 23 Matakame forok yiyyeŋ yeŋ tagalamiŋ gobe Mesaianiŋ tagalamiŋ. ‘Mesaiabe uliŋ misiŋ kuruŋ kateŋgab kamyeŋ. Irde gor mat huwaryeŋ. Mata gobetiŋeŋworpo. Al kura gwahama titiŋ. YeŋbeYudamarya Yuda mar moŋ kidoma bana heŋ matabuluŋ teŋ haŋ marya goyen biŋ bak yenayiŋ yeŋgogo kamtiŋde mat huwaryeŋ,’ yamiŋ,” inyiŋ.

Pol beleŋ Agripa goyen Yesu gama irayiŋ inyiŋ24 Be, Pol go yiŋgeŋ ge teŋ hako tagalde

hikeyabe Festus beleŋ merem waldebe, “Pol,gebe kukuwa haha! Dufay karkuwaŋ karkuwaŋyawarariŋ gore girke kukuwa heŋ ha gogo,” ineŋkwep iryiŋ. 25 Gega Pol beleŋ wol heŋbe, “Doyaŋal Festus, mere gabe fudinde yeŋ hime. Kukuwaheŋya ma yeŋ hime. 26 Yesu uliŋde mata forokyiriŋ gobe balmiŋ ma forok yiriŋ geb, Agripabemata goyen keŋkela nurde hi. Niŋgeb mere teŋhime gab yeŋbe goke yeŋ hi yeŋ nurde hi. Goketeŋbe nebe kafuramaheŋ yeŋ diliŋmat igiŋmereireŋ,” inyiŋ. 27 Irdeb Agripa keneŋbe, “Ge gayenAl Kuruŋyen mere basaŋ mar beleŋ mere tagaldehinhan goyenbe fudinde yeŋ nurde ha? Nebenerbe fudinde yeŋ nurde ha yeŋ geneŋ hime,”inyiŋ. 28 Gwaha inke Agripa beleŋ wol heŋbe,“Gayamuŋ gayen po parsay irmekeb Kristen alhiwi yeŋ nurde gago kurut nirde ha?” inyiŋ.29 Irkeb wol heŋbe, “Nalu ulyaŋde ma dolfondegoke ma nurde hime. Gega haŋka geya al budakuruŋ gar heŋ merene nurhaŋ gayen tumŋaŋ nehimiŋ gwahade po deŋ wor Yesu niŋ dufaytiŋsaŋiŋ yirnayiŋ yeŋ Al Kuruŋ gusuŋaŋ irde hime.Gega gama nirde koyare hinaŋ yeŋ ma dineŋhime,” inyiŋ.

30 Irkeb Yuda marte doyaŋ al kuruŋ Agripayahaymiŋ Bernaisiya Roma gabman doyaŋ al Fes-tusyabe al buda kuruŋ gor hinhan goya tumŋaŋbur yiniŋ yeŋ huwaramiŋ. 31 Irdeb mere sopeird ird gasuŋ go tubul teŋ kuŋ heŋya yiŋgeŋuliŋ mere teŋbe, “Al gabe mata buluŋ kura matiyuŋ gega, da misiŋde wor po teŋ koyare kerdemayteke kami yeŋ kurut yeŋ haŋ?” yamiŋ. 32 Be,Agripa beleŋ Festus go, “Al gabe kuŋ Sisar diliŋdehuwarde ga mere tiyeŋ ma yiyuŋ manhan haŋkagayenbe okohom po tubul titeke kuwoŋ,” inyiŋ.

Page 208: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 27:1 205 Aposel 27:1927

Rom kuŋ kuŋ niŋ Festus beleŋ Pol go hakwa hendekiryiŋ

1 Be, Festus gore Pol go Rom taunde teŋ ker-meke kuyeŋ yeŋ nurde al kura deŋembe Yuliushaniŋde kiryiŋ. Al gobe “Sisaryen Fuleŋa Mar”yineŋ haŋyen gote fuleŋa mar 100 doyaŋ yirdehinhin. Goyenterbe al hoyaŋ kura koyare hinhanmar gomanaŋ al gote haniŋde yiryiŋ. Irke Yuliusbeleŋ mel go yade hakwa teŋ Itali naŋare kuniŋtikeb neŋ manaŋ Pol go gama irde tumŋaŋ kuniŋtitiriŋ. 2 Be, Sisaria taun neŋ hinhetde gorbehakwakura Esia naŋareniŋ taunAdramitiummatwayyiŋ goyen kintiriŋ. Irdeb hakwa go soptemulgaŋ heŋ Esia naŋare niŋ taun makaŋ siŋayaŋkweŋ teŋ hike nurtiriŋ. Irde go hende kutiriŋ.Hakwa hende gorbe Masedonia naŋare niŋ taunTesalonaika niŋ al Aristakusya tumŋaŋ kutiriŋ.3 Be, kuŋ fay urkeb Saidon taunde forok yitiriŋ.Gorbe Yulius beleŋ Pol igiŋ igiŋ ire yeŋbe, “Kuŋdige yago kura yena. Irkeb det kuraŋ nurde hagoyen faraŋ gurnayiŋ,” inyiŋ.

4 Be, taun go tubul teŋ kutekeb meŋe kuruŋwor po huwarke kuŋ kuŋniniŋ meteŋeŋ diryiŋ.Irkeb Saiprus motmotbe hanniniŋ tapa beleŋ pelirde ketal urde kutiriŋ. 5 Irde Saiprus motmotmuruŋ fafor teŋbe Silisiaya Pamfilia naŋare niŋmakaŋ ala goyen kahal po pateŋ kuŋ Lisia naŋareniŋ taun Maira forok yitiriŋ. 6 Gorbe Yuliusbeleŋ Isip naŋare niŋ taunAleksandria niŋ hakwakura goyen Itali naŋare kweŋ teŋ hike kinyiŋ.Irdeb hakwa go hende kunaŋ dinkeb go hendehurkutiriŋ.

7 Be, kutiriŋ gega meŋe kuruŋ huwarkebwawuŋ budam makaŋde hinhet. Irde bekkeŋdekuŋ kuŋbe Nidus taunde forok yitiriŋ. Irde gormat Rom po kuniŋ yitiriŋ gega, meŋe muŋ kurafalmuk ma hiriŋ. Irkeb bada heŋ hakwa gobul irde Krit motmot muruŋ deŋembe Salmonegoyen hanniniŋ yase beleŋ pel irde motmot goketal urde kutiriŋ. 8 Be, kutiriŋ goyenbe meŋekuruŋ po geb, hakwa bemel kuŋ kuŋ goyenmeteŋeŋ diryiŋ. Irkeb makaŋ fereŋ gama irtiŋeŋteŋ kuŋ tiyuŋ kura deŋembe “Makaŋ Kamtiŋde”gor forok yitiriŋ. Tiyuŋ gobe Lasea taun binderehinhin.

9 Be, beleŋ kuŋ hinhetya goyenbe naŋa faybudam wor po yubul titiriŋ. Irde goŋbe Yudamarte Biŋge Kutŋa Nalu hubu heŋ meŋe buluŋkuruŋ forok yeke makaŋde epte ma kutek nalu

heweŋ tike 10 Pol beleŋ Yuliusya hakware niŋmeteŋmarya goyen, “Mel, kuniŋ yeke kuniŋ tihitgo belenbe kanduk kuruŋ kentek geb. Hakwayasamuŋya yemeyde nindikeŋ manaŋ buluŋ hetekgeb,” yineŋ hayhay yiryiŋ. 11-12 Gega al budambeleŋ, “Garbemeŋe nalure hakwa hitekmoŋ geb,Finiks taunde kuniŋ. Gorbe naŋa buluŋ hekehakwa hitek gasuŋ igiŋ geb, taunde gor heŋmeŋegoyen doyaŋ irde hiteke waŋ fole tike gab kutek,”yamiŋ. Finiks taun gobe Krit motmot goyenmuruŋ, naŋa kurkur beleŋ mat hinhin. Be, albudam gwaha yekeb Yulius beleŋ Polyen meregama irtiŋeŋbe hakware niŋ meteŋ marte doyaŋalya hakwa gote miŋ al gote mere po fudinde yeŋnuryiŋ.

Karam meŋe kafuram wor po huwaryiŋ13 Be, kuniŋ titekeyabe meŋe igiŋ mat wake

keneŋbemel gore, “Meŋe neŋ yitiŋ go gago forokyihi,” yamiŋ. Irde aŋga tuluŋ tike hurkukebhakwa go teŋ Krit motmot goyen makaŋ fereŋgama irtiŋeŋ teŋ kwamiŋ. 14 Gega heŋ ga moŋyuwara meŋe kuruŋ Krit motmot dugure matkatyiŋ. 15 Irke Finiks taunde kuniŋ yeŋ tuŋaŋurtiriŋ gega, meŋe go kuruŋ wor po geb kutekmoŋ hekeb tubul tike yeŋ beleŋ po hakwa go teŋmakaŋ alare tukuriŋ. 16 Irdemeŋe beleŋ dukukebmotmot dirŋeŋ kura deŋembe Kauda goyen ketalurde kutiriŋ. Goyenterbe hakwa dirŋeŋ kurahakwa kuruŋ neŋ kuŋ hinhetde gor feŋ titiŋtuluŋ teŋ hinhin goyen buluŋ hiyyeŋkek yeŋbeteŋ hakwa kuruŋ hende kirniŋ yeŋ hakware niŋmeteŋ mar beleŋ kurut yamiŋ. Meteŋeŋ yiryiŋgega, kamebe teŋ keramiŋ. 17 Irdeb hakwa ku-ruŋ go hende kuŋ hinhet goyen galaŋ yiyyeŋkekyeŋbe kaŋ tareŋ beleŋ po yade hakwa yufuk banayerke kurkukeb hakwa goyen he fere titiŋ yarairde tareŋ iramiŋ. Irde Libia naŋare niŋ makaŋsiŋare Sairtis ineŋ haŋyende gor ka kiŋkiniŋkarkuwaŋ gor haŋyen geb, hakwa go kuŋ gorŋek yiyyeŋ yeŋ kafura hamiŋ. Irdeb gwahairteke hakwa ga bekkeŋde kwi yeŋ aŋga tubul tikekurkuriŋ. Goyenbe meŋe beleŋ teŋ kuŋ hinhinpo.

18 Be, karam meŋe kafuram kuruŋ goyenmuŋ kura ma falmuk hiriŋ. Irkeb makaŋ dubakarkuwaŋ karkuwaŋ gore waŋ hakwa go karimma irde hinhan. Irkeb kuŋ fay urkeb hakwagoyen muŋ kura hipirkeŋ hiwi yeŋbe hakwareniŋ meteŋ mar beleŋ tiyuŋ kurar niŋ det goyenkura yade makaŋde yemeyamiŋ. 19 Be, sopte

Page 209: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 27:20 206 Aposel 27:44po fay urkeb meteŋ mar beleŋ hakware niŋmeteŋ teŋ teŋ det kura yade yemeyamiŋ. 20 Be,nalu sobamde po makaŋde hinhet goya goyenbemeŋeya makaŋya goyen kura muŋ falmuk ma poharyum. Buluŋ wor po hekeb naŋaya dinambeyamuŋ kura ma yintiriŋ. Irdeb, “Go ma hitek.Makaŋde po kamniŋ tihit,” yeŋ nurtiriŋ.

21 Be, al buda kuruŋ go dula ma tike kuŋ kuŋnalu ulyaŋde hiriŋ. Irkeb Pol beleŋ huwardegaha yinyiŋ: “Mel, mere dirmiŋ goyen nur-deb Krit motmot ma tubul titiŋ manhan kan-duk kuruŋ gahade ma kentewoŋ. Irde hakwareniŋ detya samuŋya kuruŋ gayen ma yemeywoŋ.22 Goyenpoga neŋ al buda kuruŋ gayenbe kurama po kamtek. Hakwa po ga buluŋ hiyyeŋ.Niŋgeb kafura ma yo. Tareŋ heŋ hinayiŋ. 23NebeAl Kuruŋyen meteŋ al. Yeŋ ge po meteŋ teŋhime. Niŋgeb haŋka wawuŋbe yende miyoŋbeleŋ waŋbe, 24 ‘Pol kafura ma yo. Gebe Sisardiliŋde huwarde mere tiyayiŋ geb. Irde Al Kuruŋbeleŋ geya hakwa hende kuŋ haŋ mar buniŋeŋnurd yuneŋ faraŋ yuryeŋ geb go ma kamnayiŋ,’nina. 25 Niŋgeb nebe Al Kuruŋ beleŋ nina gwa-hade po forok yiyyeŋ yeŋ hekkeŋ nurde hime.Niŋgeb goke teŋbe gago kafura ma heŋ saŋiŋ pohinayiŋ dinhem. 26 Goyenbe hakwa gabe kuŋmotmotde kura gor heŋ gab buluŋ hiyyeŋ geb,goyen nurde ga hinayiŋ,” yinyiŋ.

27 Be, hakwa teŋ Krit motmotde niŋ taun kuradeŋembe “Makaŋ Kamtiŋde,” go tubul teŋ waŋwaŋ wawuŋ 14 hiriŋ. Goyenterbe meŋe beleŋpo dade makaŋ kura deŋemMediterenianMakaŋbeleŋ goŋ dukuriŋ. Irkeb wawuŋ biŋde gwa-hadebe hakware niŋ meteŋ mar goreb megeŋkura bindere hi yara nuramiŋ. 28 Gwahade nur-deb kaŋ yulyaŋ kura teŋbe det kanduk teŋ kaŋmuruŋ kurhan feŋ teŋbe teŋ kerke makaŋ banakurkuriŋ. Gwahade irde makaŋ go dukuŋmiŋtuŋaŋ tiyamiŋbe 40 mita kenamiŋ. Be, muŋkura kutŋeŋ teŋbe sopte po tuŋaŋ tiyamiŋ.Irde goyareb dukuŋmiŋbe 30 mita po kenamiŋ.29 Gwahade keneŋbe moŋgo uguŋ po kutekebhakwa ga hora hende hurkuŋ galaŋ yiyyeŋyeŋbe aŋga sipte yade hakwa kimyaŋ beleŋ matyemeyamiŋ. Gwaha irde gor heŋbe araŋeŋ fayurwoŋ yeŋ nurde hinhan.

30 Goya goyenbe hakware niŋ meteŋ markurabe busaharniŋ yeŋ aŋga hoyaŋ kura soptemuruŋ beleŋ mat yemeyhet usi teŋbe kuŋ hakwadirŋeŋ bikkeŋ isaŋ heŋ hakwa kuruŋ hende

keramiŋ goyen teŋ kerke makaŋde kurkuŋ hin-hin. 31 Irkeb Pol beleŋ go yeneŋbe fuleŋa maryadoyaŋ almiŋ Yuliusya hitte kuŋbe, “Meteŋ margayen hakwa ga tubul teŋ busaharnayiŋbe deŋkuruŋ gayen epte ma hinayiŋ,” yinyiŋ. 32 Gwahayinkeb fuleŋa mar goreb kuŋ hakwa dirŋeŋ gitiirtiŋ kaŋ go walke makaŋ alare katkeb tubultiyamiŋ.

33 Be, naŋa miŋge hekeb Pol beleŋ mel goyeneŋbe, “Naŋa fay 14 bana gayen kafura worpo heŋ biŋge kura ma naŋ. 34 Goyenbe kuratiŋmuŋkuramakamyeŋ. Niŋgebdufaytiŋ tareŋ irdebiŋge nene tareŋ po heŋ hinayiŋ,” yeŋ kimŋeŋyiryiŋ. 35 Be, Pol go gwaha yineŋbe kuŋ beretteŋbe al buda kuruŋ go diliŋde beret goke AlKuruŋ turuŋ irde ubala teŋ niriŋ. 36 Irkeb albuda go Pol beleŋ gwaha yinkeb biŋde igiŋ nurdesaŋiŋ heŋbe biŋge namiŋ. 37 Be, hakwa hendegorbe al 276 hinhet. 38 Be, biŋge keŋkela worpo heŋ namiŋ. Irde ep irhet yeŋ nurdeb biŋgekura hinhan gobe hakwa muŋ kura hipirkeŋ hiwiyeŋbe yade makaŋde yemeyamiŋ.

39 Be, naŋa fay urkeb hakware niŋ meteŋ marbeleŋ megeŋ kura kenamiŋ. Goyenpoga naŋagor hihit yeŋ bebak ma tiyamiŋ. Irde hakwakuŋ gor heŋ heŋ gasuŋ kura sawsawa miŋyaŋgoyen keneŋbe igiŋ wet gor kuniŋ yeŋ nuramiŋ.40 Irdeb al kurabe kuŋ aŋga gote kaŋ walde pasiyirkeb al kurabe kuŋ hakwa tigiri teŋ teŋ detkimyaŋbeleŋhiyen gote kaŋ goyenyugu tiyamiŋ.Munaŋ kura marbe hakwa hende niŋ sel goyenisaŋ hamiŋ. Irkeb hakwa gobe makaŋ siŋaresawsawa miŋyaŋde kuriŋ. 41 Gega kuŋ heŋyabekatul kuruŋ hende hurkuŋ ŋek yeŋ dapsaŋ hiriŋ.Irkeb makaŋ duba karkuwaŋ waŋ kimyaŋ beleŋmayke maykeb gilgalaŋ iryiŋ.

42 Gwaha tike keneŋbe fuleŋa mar beleŋ alkoyare niŋ yade kuŋ hinhan goyen galuŋ teŋkuŋ hugiŋeŋ busaharnak yeŋ bidilare gasa yirniŋtiyamiŋ. 43 Gega doyaŋ almiŋ Yulius beleŋ Polniŋ nurdeb fuleŋa marmiŋ utaŋ yiryiŋ. Irdeb,“Fe galuŋ teŋ teŋ nurde haŋ mar go wa solok yeŋgaluŋ teŋ siŋare kunayiŋ. 44 Irde fe galuŋ teŋ teŋma nurde haŋ marbe hakwa galaŋ yitiŋde niŋ heparwek kura ma det potpot titek kura yanardegaluŋ teŋ kunayiŋ,” yinyiŋ. Be, gwaha mat neŋtumŋaŋ ala igiŋ po siŋare forok yitiriŋ. Al kurama kamamiŋ.

28Malta motmot

Page 210: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 28:1 207 Aposel 28:211Be, neŋ tumŋaŋ siŋare hetekebmotmotde gor

niŋ mar beleŋ, “Motmot gabe Malta,” dinamiŋ.2 Gorbe kigariŋ kuruŋ katke naŋa meŋek wor pohiriŋ geb, mel gore gargar wor po dirde dukuŋkak kawalde dunamiŋ. 3 Irkeb Pol beleŋ kuŋhe fere kura tawaŋ kak hende kiryiŋ. Goyagoyenbe kunere duwi kura he fere bana goŋhinhin geb, kak beleŋ uka irke busaharde kateŋbePol haniŋde iseŋ biŋguŋ tiyyiŋ. 4 Irkeb mot-motde gor niŋ al beleŋ keneŋbe yiŋgeŋ uliŋ mereteŋbe, “Fudinde wor po, al gabe al gasa yirkekamde kamde al. Niŋgeb yeŋbe makaŋde pokamwoŋ gega, go ma kamkeb al banare hi gorebmata buluŋmiŋde muruŋgembe kunere beleŋ isagago,” yamiŋ. 5 Gega Pol go uliŋde misiŋ kurama nuryiŋ. Irde kunere go taraŋ teŋ kak alaretimiyyiŋ. 6 Goyenbe mel gore Polbe haniŋyauliŋya pompom wet yiniŋ tahaŋ ma, huwardehire mat diliŋ girgir irke takteŋ mayke bemel pokameŋ tiya yeŋ nuramiŋ. Irde Pol go daha kuratiyeŋ tiya yeŋ keŋkela po keneŋ hinhan. Gegadaha kura ma tike keneŋbe, “Neŋbe usi tihit. Algabe uŋgura geb, gago ma kama,” yamiŋ.

7 Be, Malta motmotde niŋ doyaŋ al kuradeŋembe Publius goyen gor hinhin. Yeŋbe neŋhinhet bindere hinhin, irde megeŋmiŋbe kuruŋwor po. Be, yeŋ beleŋ neŋ hoy dirke kuŋ yeŋyawawuŋ karwo gor firtiriŋ. Gor hitekeb yeŋ beleŋgargar dirde igiŋ igiŋ wor po dirke amaŋeŋ nurdehinhet. 8 Be, gor hinhetya goyenbe Publiusnaniŋbe aygaŋya kasorsorya buluŋ wor po irkebgasuŋde po firtiŋde hinhin. Irkeb Pol go meremomoŋmiŋ nurdeb kuŋ keneŋ haniŋ yerde uneŋAl Kuruŋ gusuŋaŋ irkeb igiŋ hiriŋ. 9 Be, goyenkeneŋbe garbam mar kuruŋ motmot goyenterniŋ goyen pasi po Pol hitte wayamiŋ. Irkeb yeŋbeleŋ garbam mar goke Al Kuruŋ gusuŋaŋ irkebigiŋ hamiŋ. 10-11 Irkeb go keneŋbe palap wor podirde mata igiŋ igiŋ po diramiŋ.

Pol go Rom taunde forok yiriŋBe, Malta motmotde gorbe gagasi karwo hin-

het. Go kamereb hakwa kura meŋe kuruŋ naluheke gor heŋ heŋbe nalu go hubu heke kweŋteŋ hinhin goyen keneŋbe hakwa go hende kutekyitiriŋ. Irkeb al buda Malta motmotde niŋ gorehakwa hende kuŋ heŋyabe det goke nurnayiŋyeŋbe det galak dirde yiŋgeŋ po yukuŋ hakwabiŋde yerde dunamiŋ. Hakwa gobe Isip naŋareniŋ taun Aleksandria niŋ. Hakwa go muruŋdebe

Grik marte tikula al irawa deŋembe KestayaPoluksyat toneŋ yirtiŋ.

12 Be, Malta motmotde matbe kuŋ kuŋ Sisilimotmot kuruŋde gor niŋ taun kura deŋembeSairakus forok yitiriŋ. Irde naŋa fay karwo gorhinhet. 13 Irde gor matbe kuŋ Itali naŋare niŋtaun kura Regium forok yitiriŋ. Be, firtiriŋ fayurkeb taun go tubul teŋ kutiriŋ. Kuŋ heŋyabemeŋe igiŋ mat huwarke igiŋ po kutiriŋ. Be,wawuŋ heŋ kuŋ sopte fay urkeb Itali naŋare niŋtaun hoyaŋ kura Puteoli forok yitiriŋ. 14 GorbeYesu niŋ dufaymiŋ tareŋ irtiŋ mar yupi titiriŋ.Irkeb yeŋ beleŋ pere dirde gargar diramiŋ. Be,mel goyabe meteŋ naŋa uŋkureŋ gor hinhet.Go kamereb Rom kuniŋ yeŋ taun go tubul teŋkahaŋniniŋde kutiriŋ. 15 Irkeb al buda kura Yesuniŋ dufaymiŋ tareŋ irtiŋ mar Rom taunde gorniŋ beleŋ nende mere momoŋ nuramiŋ. Irdebwaŋ neŋ ge doyaŋ hiniŋ yeŋ gasuŋ kura “ApiusMaket” ineŋ haŋyende gor doyaŋ dirde hinhan.Munaŋ al buda kurabe taun kura deŋembe “Ferdferd Gasuŋ Karwo” ineŋ haŋyende gorwaŋ doyaŋdirde hinhan. Be, kuŋ gor forok yeŋ Pol beleŋal buda go yeneŋ biŋde igiŋ nurde saŋiŋ heŋ AlKuruŋ turuŋ iryiŋ.

16 Be, kuŋ Rom taunde forok yitiriŋ. IrkebRoma gabman beleŋ Pol go koyare ma kerdebe yakura unamiŋ. Irke gor heŋbe gagasim gagasim yago damu teŋ hinhin. Goyenpoga yeŋ uŋkureŋ poma hinhin. Fuleŋa al uŋkureŋ kura beleŋ doyaŋirde hinhin.

17Be, Pol go kuŋ naŋa fay karwo kamereb Yudamarte doyaŋmar gor hinhan goke keya hiriŋ. Be,waŋ gabu irkeb gaha yinyiŋ: “Kadne yago, nebenende alya bereya buluŋma yirmiŋ. Irde asininiŋyagot mata kura ma pel irmiŋ. Gega Yuda marYerusalem haŋ gore merem yaŋ nirde Roma marhaniŋde neraŋ. 18 Irkeb Romamar beleŋ gusuŋaŋniraŋ gega, miŋ goke kuramununke kamtekmoŋgeb, nade siŋare nirniŋ tiyaŋ. 19 Irkeb Yuda margoreb goke igiŋma nuraŋ. Irkeb nebe gwaha kuratitek moŋ nurdeb, ‘Sisar diliŋde ga mere tiyeŋ,’yeŋ Roma al go inmiŋ. Gega nere al goyen tagalyune yeŋma gwaha inmiŋ. 20Niŋgeb nigeŋ goyenmomoŋ dire yeŋbe gago deŋ ge keya hihim. Yudamar kuruŋ gare al kame waŋ doyaŋ diryeŋ yeŋdoyaŋ irde haŋyen al goke tagalde himekeb gagokoyare neraŋ,” yinyiŋ.

21 Irkeb mel gore wol heŋbe, “Yuda mar Yudianaŋare haŋ gore kura asaŋ kaŋ ge niŋ momoŋdirdem moŋ. Irde nende al kura Yudia naŋare

Page 211: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Aposel 28:22 208 Aposel 28:31mat wayaŋ gore kura ulger mere buluŋeŋ kurama tagalke nurtiŋ. 22 Gega al budam hike kwakuruŋ gabe deŋ Yesu gama irde haŋ mar goketagalde duneŋ haŋ. Niŋgeb goke momoŋ dirkenurniŋ yeŋ nurde hite,” inamiŋ.

23 Be, gwaha ineŋbe sopte gabu irniŋ yeŋ nalutiyamiŋ. Be, nalu tiyamiŋde gor hekeb Pol hin-hinde gor al karim ma gabu iramiŋ. Haŋkapyagabu iramiŋ gwahade moŋ. Irkeb wampot matAl Kuruŋ beleŋ dirŋeŋ weŋ doyaŋ yird yird matagoke saba yirke kuŋ kuŋ wawuŋ hiriŋ. Irde Yesuniŋ momoŋ yirmeke bebak tinaŋ yeŋbe Mosebeleŋ tikula asaŋde kayyiŋ goya Al Kuruŋyenmere basaŋ mar beleŋ asaŋde katiŋde gor matmere gote miŋ tagalyiŋ. 24 Irkeb kura marbe Polbeleŋ mere tiyyiŋ gobe fudinde yekeb kurabe usiyeŋ nuramiŋ. 25 Mel gore gwaha yeke Pol beleŋyeneŋbe mere funaŋ gaha yinyiŋ: “Holi Spiritbeleŋ mere fudinde kura asetiŋ yago nurnaŋ yeŋAl Kuruŋyen mere basaŋ al Aisaia momoŋ irkebgahade kayyiŋ:26 ‘Al Kuruŋ beleŋ Israel mar hitte kuŋ gaha

yinayiŋ nina:Deŋbe merene nurde hinayiŋ, irde keneŋ

hinayiŋ gega, bebak ma po teŋ hinayiŋ.27 Fudinde wor po, mel gate biŋbe saŋiŋ wor po.

Kirmiŋbe migisuŋ yurtiŋ. Irde diliŋbe malatitiŋ.

Moŋ manhan kirmiŋde nurde, diliŋde keneŋbebiŋde bebak wor po teŋ ne hitte mulgaŋheŋ wake sope yirmewoŋ,’ yitiŋ hi. Aisaia6:9-10

28-29 Niŋgeb yiriŋ gwahade po deŋ Yuda marbeAl Kuruŋyen mere pel irde haŋyen geb, Al Kuruŋbeleŋ alya bereya yumulgaŋ teŋ teŋ gote mereigiŋ goyen al miŋ hoyaŋ Yuda mar moŋ hitteteŋ kerke kukeb yeŋ beleŋ gab nurde gama irdehinayiŋ goyenmomoŋdirde hime gago,” yinyiŋ.*

30 Be, Pol gobe ya kura Roma gabman beleŋunke gor heŋbe gagasim gagasim damu teŋ hin-hin. Gorbe dama iraw hikeyabe al beleŋ kinniŋyeŋ waŋ hinhan. Irkeb yeŋ beleŋ, “Igiŋge, waŋneneŋ hinayiŋ,” yineŋ hinhin. 31 Irkeb kafurammoŋ Al Kuruŋ beleŋ dirŋeŋ weŋ doyaŋ yird yirdmataya Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu Kristu niŋ tagaldesaba yirde hinhin. Irkeb meteŋ teŋ hinhin goyenal kura beleŋ utaŋ irtek ma hiriŋ.

* 28:28-29: Asaŋ hoyaŋdeb gahade hi: 29 Irkeb al buda kuruŋ gob bur yeŋ kuŋ heŋyabe Pol mere tiyyiŋ goke yiŋgeŋ uliŋ kadommohoŋde tiyamiŋ.

Page 212: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Rom 1:1 209 Rom 1:17

RomRom niŋ Yesuyen alya bereya hittePol beleŋ asaŋ kayyiŋ

1 Nebe Pol, Yesu Kristuyen meteŋ al. Al Kuruŋbeleŋ meremiŋ igiŋ Yesu niŋ yitiŋ goyen tagaltagal niŋ teŋ ne gayen basiŋa nirde Yesuyenmere basaŋ al aposel niryiŋ. 2 Be, mere igiŋYesu niŋ yitiŋ gobe Yesu megen gar ma wakeyabikkeŋ wor po Al Kuruŋ beleŋ Urmiŋ goke biŋateŋ mere basaŋ marmiŋ porofet yinke Al Ku-ruŋyen asaŋ wukkeŋ wor po bana goŋ kayamiŋgo goyen. 3 Al Kuruŋ Urmiŋ al hiriŋ gobe Israelmarte doyaŋ al kuruŋ Dewityen miŋde mat forokyiriŋ. 4 Goyenbe Al Kuruŋ beleŋ Holi Spiri-tyen tareŋde al goyen kamtiŋde mat isaŋ hekebyeŋbe Al Kuruŋ Urmiŋ goyen kawan wor pohiriŋ. Yeŋbe Yesu Kristu nende Doyaŋ Al Kuruŋ.5 Urmiŋ meteŋ tiyyiŋ goke teŋbe neya meteŋkadne yagoya gayen Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋdirde igiŋ igiŋ dirde aposelmiŋ diryiŋ. Go diryiŋgobeUrmiŋ goke teŋYudamarmoŋ almiŋ hoyaŋkuruŋ goyen hitte tagalde tukuŋ hitekeb yeŋ gedufaymiŋ tareŋ irde meremiŋ gama irde hinayiŋyeŋbe gogo aposelmiŋ diryiŋ. 6 Deŋ wor al miŋhoyaŋ Yuda mar moŋ bana mat hoy dirtiŋ geb,Yesu Kristuyen yufukde haŋ mar hitiŋ haŋ.

7 Niŋgeb asaŋ gabe deŋ Rom niŋ alya bereyatumŋaŋ Al Kuruŋ beleŋ bubulkuŋne wor po yeŋnurd duneŋbe, “Nere kudiŋeŋ henayiŋ,” yeŋ hoydiryiŋ goke asaŋ gago kaŋ hime.

Adoniniŋ Al Kuruŋya Doyaŋ Al Kuruŋ YesuKristuya beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirdebbitiŋ yisikamke igiŋ po hiwoŋ yeŋ nurde hime.

Polbe Rom niŋ mar yenmewoŋ wor po yeŋ nuryiŋ8 Be, asaŋ kaŋ hime gayen banameremeheŋde

wor po momoŋ direŋ tihim gobe gahade: deŋbeleŋ Yesu Kristu niŋ dufaytiŋ saŋiŋ irtiŋ haŋgote mere momoŋtiŋbe megeŋ kuruŋ gayen epheŋ tukuŋhi. Niŋgebnebematatiŋ gokeAl Kuruŋigiŋ wor po nurd uneŋ himyen. Go teŋ himyengobe Yesu Kristu beleŋ faraŋ nurkeb gogo teŋhimyen. 9-10 Fudinde, Al Kuruŋ gusuŋaŋ irdeheŋya hugiŋeŋ deŋ ge bene sirma yeŋ hiyen gobeAl Kuruŋ wor fudinde yeŋ nurde hi. Al Kuruŋ niŋmeteŋ teŋ hime gabe bener mat fudinde wor po

mere igiŋ Urmiŋ goke yitiŋ goyen tagalde tukuŋhimyen. Irde deŋ hitte kuŋ kuŋ niŋ kurut yeŋhimyen gega, go ma kuŋ dinmiriŋ geb, gayen-terbe Al Kuruŋyen dufayde kenem deŋ hitte kuŋkuŋ niŋ beleŋ kerd nunwoŋ yeŋ nurde gusuŋaŋirde hime.

11 Fudinde, nebe deŋ goyen Holi Spirityentareŋde mata forok yird yird gote tareŋ nun-tiŋ goyen kura dunmeke saŋiŋ hewoŋ yeŋ nur-deb deŋ hitte kuŋ dentek wor po nurde hime.12Gogab deŋya neya tumŋaŋ heŋbe ne beleŋ Yesuniŋ dufayne tareŋ irde himyen goyen deŋ beleŋneneŋbe tareŋ henayiŋ, irde ne wor deŋ dufaytiŋYesu niŋ saŋiŋ irtiŋ goyen deneŋbe tareŋ heweŋ.13Goyenbe, kadne yago, nebe deŋ hitte kuŋ deneyeŋ wawuŋ budamde kurut yeŋ himyen gega,beleŋ miŋmoŋ wor po nirde hike waŋ waŋ gagohihi goyen nurwoŋ yeŋ nurde hime. Nebe al miŋhoyaŋ Yuda mar moŋ naŋa hoyaŋde haŋ marhitte kuŋmeteŋ teŋ gote igineŋ yawarde hinhemgwahade goyen po, deŋ hitte wor kuŋ meteŋ teŋgote igineŋ yawarmewoŋ yeŋbe gogo deŋ hittekuŋ kuŋ niŋ kurut yeŋ himyen.

14 Be, nebe Grik marya* al miŋ hoyaŋ Grikmar moŋya hitte kuŋ meteŋ teŋ teŋ gobe badahetek epte moŋ, meteŋ go titek po hime. Irdeal dufaymiŋ wukkek ma dufaymiŋ wukkek moŋgoke meteŋ teŋ hayiŋ ninyiŋ geb, goyen gokemanaŋ meteŋ teŋ hitek po himyen. 15 Gwahadeniŋgeb deŋ Rom niŋ mar hitte wor kuŋ Yesu niŋyitiŋ mere igiŋ goyen tagaltek wor po nirde hi.

16 Fudinde, Yesu niŋ yitiŋ mere gobe Al Ku-ruŋyen tareŋ geb, al kura mere go fudinde yeŋnurde gama irde haŋ mar goyen igiŋ Al Ku-ruŋ hitte yumulgaŋ titek hi. Yumulgaŋ tiyyeŋmar goyen meheŋdebe Yuda mar wa yawaryeŋ,irde gab Yuda mar moŋ al miŋ hoyaŋbe kameyawaryeŋ. Niŋgeb goke teŋbe Yesu niŋ yitiŋmere igiŋ tagal tagal niŋ memya ma heŋ hime.17 Al Kuruŋ beleŋ Yesu niŋ yitiŋ mere goyenhende huwardeb yiŋgeŋ diliŋde al huwak heŋheŋ belŋeŋ goyen kawan forok irde hi geb, mereigiŋ gobe Al Kuruŋyen saŋiŋ dineŋ hime gago.Al Kuruŋbe al kura Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ irdehinayiŋ mar go po gab al huwak yeŋ yinyeŋ.Al huwak heŋ heŋ beleŋ hoyaŋbe hubu wor po.Niŋgeb goke Al Kuruŋyen asaŋde gahade katiŋ hi:“Al kura Al Kuruŋ niŋ dufaymiŋ tareŋ irke Al

* 1:14: Grikmarbemegenniŋ alyen saba karkuwaŋ yawartiŋmar yeŋnurde yuneŋhaŋyen. Munaŋ almiŋ hoyaŋbe gwahade yawartiŋmar moŋ yeŋ nurd yuneŋ haŋyen.

Page 213: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Rom 1:18 210 Rom 2:2Kuruŋ beleŋ al huwak yeŋ kinyeŋ al gobeAl Kuruŋya hugiŋeŋ hiriryeŋ,” yitiŋ hi.Habakuk 2:4

Al Kuruŋbe alyen mata buluŋ goke biŋ ar yeŋhiyen

18 Goyenpoga megen niŋ alya bereyabe AlKuruŋ palap irtek mata ma teŋ mata buluŋ poteŋ haŋ. Go mar gobe mata buluŋ teŋbe AlKuruŋyen mere fudinde goyen pel irde haŋyen.Goke teŋbe Al Kuruŋ saŋiŋmiŋ kuruŋ wor pogore beararmiŋ yikala yirde hiyen. 19Al Kuruŋbeal gwahade yeŋ al beleŋ keneŋ bebak tinayiŋyeŋbe kawan po yikala yirtiŋ geb, al beleŋ AlKuruŋbe gwahade yeŋ keŋkela nurd untek pohaŋyen. 20 Al Kuruŋyen mataya tareŋmiŋ hubuma hetek goya gobe al diliŋde epte ma yeneŋbebak titek. Goyenpoga det Al Kuruŋ beleŋ yir-tiŋ goyen yeneŋbe matamiŋya tareŋmiŋya gobegwahade yeŋ bebak titek. Niŋgeb al kura beleŋepte ma, “Nebe Al Kuruŋ ma nurde uneŋ hime,”yiyyeŋ.

21 Al beleŋ Al Kuruŋbe al gwahade yeŋ nurdehinhan gega, yeŋbe Al Kuruŋ yeŋ deŋem turŋuŋyaŋ ma irde, igiŋ nurd uneŋ uneŋ mata ma teŋhinhan. Dufaymiŋ gote igineŋbe hubu wor po.Dufaymiŋbe kukuwamŋeŋ wor po geb, kidomabana haŋ yara Al Kuruŋyen mere fudinde goyenepte ma bebak titek hinhan. 22 Mel gobe dufaywukkekniniŋ yaŋ yeŋ hinhan gega, kukuwa poheŋ hinhan. 23 Irdeb Al Kuruŋ gwahader hitiŋgoyen deŋem turŋuŋ yaŋ irtiŋeŋbe harhok uneŋal yiŋgeŋ haniŋde det toneŋ yirtiŋ kame hubuhetek goyen Al Kuruŋniniŋ yeŋ turuŋ yirde hin-han. Det toneŋ yirde hinhan gobe al, nu, dapŋa,irde det megen gargar kuŋ hitiŋ gote toneŋ yirdedoloŋ yirde hinhan.

24Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ matamiŋ goke yeneŋunaŋ tikeb dufaymiŋ buluŋ go po gama irdematabuluŋ kuruŋ po teŋ hinhan. Gwaha yirkebmegenniŋ mata buluŋ titek dufaymiŋ go po gama irdeleplepmata teŋ yiŋgeŋ goyen buluŋ wor po yirdehinhan. 25 Mel gobe Al Kuruŋyen mere fudindegoyen gama irtiŋeŋbeusimere gama irdehinhan.Irde Al Kuruŋ, det kuruŋ gayen yiryiŋ al goyendoloŋ irde yeŋ ge meteŋ titŋeŋbe yeŋ beleŋyiryiŋ det goyen yade doloŋ yirde goke meteŋteŋ hinhan. Goyenbe hugiŋeŋ turuŋ irtek albe AlKuruŋ, yeŋ uŋkureŋ po. Fudinde wor po.

26 Be, mel gobe mata gwahade teŋ hinhan geb,gogo Al Kuruŋ beleŋ yubul tikematamemyak teŋ

teŋ dufay beleŋ po haga yuryiŋ. Gwaha yirkebberebe uŋ yagoya uliŋ gabu ird ird belŋeŋ wor pogoyen tubul teŋbe bere yiŋgeŋ uliŋ sikkeŋ gabuyirde hinhan. 27 Gwahade goyen po, al diriŋ worberem yagoya uliŋ gabu ird ird belŋeŋ fudindegoyen tubul teŋbe al yiŋgeŋ uliŋ sikkeŋ gabu irdird niŋ po pultik yeŋ hinhan. Al yiŋgeŋ uliŋmata buluŋ mormok memyak wor po goyen teŋheŋbe gotemuruŋgem buluŋwor po gobe bikkeŋtamiŋyen hinhan.

28 Goyenbe go po moŋ. Albe Al Kuruŋ nurduneŋ uneŋ niŋ igiŋ ma nurde hinhan geb, yeŋbeleŋ yubul tike yiŋgeŋde dufay buluŋ go pogama irde mata buluŋ Al Kuruŋ beleŋ bisam irtiŋgoyen teŋ hinhan. 29 Be, gwaha teŋ hike biŋdebemata huwak moŋya mata buluŋya det uguŋ poyad yad niŋ po dufay heŋ heŋ matayabe dufaybuluŋya kurayen kurayen gore po makiŋ hitiŋhinhan. Irde kadom igiŋ mat hike yeneŋbe daniŋneŋ gwahade moŋ yeŋ nurd nurd mata, al gasayirke kamde kamde mata, fuleŋa mata, al usiyird yird mata, al buluŋ yird yird mataya al yiyayird yird matayabe kuruŋ wor po. 30 Go margobe mere buluŋ mat teŋ teŋ mata, Al Kuruŋ niŋigiŋ ma nurd uneŋ uneŋ mata, parpar mata, neŋnurhet nurhet matayabe, yiŋgeŋ ge turuŋ turuŋteŋ teŋ mataya teŋ hinhan. Irde mata buluŋtiŋeŋ yiŋgeŋ forok yirde hinhan. Irdeb miliŋyananiŋyat mere ma nurde hinhan. 31Go mar gobedufay igiŋ miŋmoŋ, irde mere kura teŋ go magama ird ird mata, al hoyaŋ niŋ amaŋeŋ ma nurdnurd matayabe, al hoyaŋ buniŋeŋ nurd yuneŋyuneŋ matabe hubu wor po. 32 Mata go teŋ haŋmarbe Al Kuruŋ beleŋ gasa yirke kamnayiŋ yeŋAl Kuruŋyen saba saŋiŋ huwak wor po goyenteryitiŋ gobe nurde haŋyen gega, mata buluŋ go teŋteŋniŋ badamaheŋhaŋyen. Goyenbe gopomoŋ.Mel gobe al kura diliŋde mata goyen teŋ hikeyeneŋbe, “Mata igiŋ tahaŋ,” yineŋ turuŋ yirdehaŋyen.

2Mata buluŋ marbe Al Kuruŋ beleŋ merem yaŋ

yiryeŋ1 Niŋgeb deŋ megen niŋ marbe mata bu-

luŋniniŋ ga moŋ yeŋ kadtiŋde mata kura yeneŋgoke tagal yuneŋ haŋ gobe igiŋ ma teŋ haŋ.Kadtiŋde mata goke yeŋ haŋ gobe dindikeŋ wormata buluŋ gwahade po teŋ haŋ geb, meretiŋgoreb dindikeŋ goyen pomeremyaŋ dirde hi. 2AlKuruŋ beleŋ mata gwahade teŋ haŋ mar goyen

Page 214: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Rom 2:3 211 Rom 2:22merem yaŋ yiryeŋ gobe mali mali ma yiryeŋ,mata buluŋmiŋ goyen keŋkela bebak yirdebmerem yaŋ yiryeŋ yeŋ nurde hite. 3 Niŋgeb deŋmegen niŋ mar beleŋ al kura mata buluŋ tikebgoke tagalde haŋyen gega, deŋ wor mata buluŋgoyen teŋ haŋyen kenem Al Kuruŋ beleŋmatatiŋgokemerem yaŋma diryeŋ yeŋ nurde haŋ? 4 IrdeAl Kuruŋ beleŋ igiŋ igiŋ dirke mata buluŋtiŋyubul teŋAl Kuruŋniŋ bitiŋmulgaŋhamiŋ goyenbebak ma teŋ haŋ? Niŋgeb yeŋ beleŋ igiŋ igiŋdirde mata buluŋtiŋ goke araŋeŋ ma merem yaŋdirdeb bitiŋmulgaŋ hewoŋ yeŋ doyaŋ heŋ heŋ gepiŋeŋ ma heŋ hiyen goyen det dirŋeŋ yeŋ nurdehaŋ?

5 Goyenpoga deŋbe tonaŋtiŋ tareŋ wor po,irde mata buluŋtiŋ yubul teŋ Al Kuruŋ niŋ bitiŋmulgaŋ hetek dufay ma heŋ haŋ geb, mata buluŋteŋ tebaŋ teŋ hikeb mata buluŋtiŋ kuruŋ wor poheŋ hi. Gwaha teŋ hike kuŋ kuŋ nalu funaŋ forokyekeb Al Kuruŋ beleŋ mata buluŋtiŋ kuruŋ gokebearar teŋ goke merem yaŋ wor po diryeŋ. Yeŋbeleŋ merem yaŋ diryeŋ gobe huwak mat diryeŋgeb, al kura beleŋ goke daniŋ gwaha taha intekmoŋ. 6 Al Kuruŋbe megen niŋ alya bereya kuruŋgayenmatamiŋ dahade teŋhitiŋ gobemuruŋgemwor gwahade po yunyeŋ. 7 Al kura hugiŋeŋmata igiŋ po teŋ heŋya Al Kuruŋ deŋem turŋuŋyaŋ irde palap irde yeŋya hugiŋeŋ hiwoŋ yeŋbegwahade heŋ heŋ beleŋ niŋ naŋkeneŋ haŋmarbeAl Kuruŋ beleŋ yiŋgeŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ matagoyen yunyeŋ. 8Gega al kura yiŋgeŋ ge po nurdehaŋ marya Al Kuruŋyen mere fudinde pel irdemata buluŋ po gama irde haŋ maryabe Al Ku-ruŋyen bearar bana po heŋ gote muruŋgem bu-luŋwor po tenayiŋ. 9Niŋgeb al kura Al Kuruŋ dil-iŋde mata buluŋ teŋ haŋ marbe tumŋaŋ kandukkuruŋ bana heŋ biŋ misiŋ wor po nurde hinayiŋ.Mata gwahade gobe Yudamar hitte forok yiyyeŋ,irde Grik mar hitte wor forok yiyyeŋ. 10 Munaŋal kura Al Kuruŋ diliŋde mata igiŋ teŋ haŋmarbetumŋaŋ Al Kuruŋ beleŋ deŋem turŋuŋ yaŋ yirde,turuŋ yirde, biŋ yisikamke igiŋ po hinayiŋ. Matagwahade gobe Yuda mar hitte forok yiyyeŋ, irdeGrik mar hitte wor forok yiyyeŋ. 11 Al Kuruŋbeal miŋ kura po igiŋ yirde al miŋ hoyaŋbe buluŋyirde ma teŋ hiyen geb, gogo al tumŋaŋ hittegwahade po forok iryeŋ.

12 Be, Yuda mar moŋ al miŋ hoyaŋ Moseyensaba ma nurdeya ga mata buluŋ teŋ haŋ marbeAl Kuruŋ beleŋ gwamuŋ yuryeŋ gega, Moseyen

saba go hende ma huwarde gwamuŋ yuryeŋ.Munaŋ Yudamar, Moseyen saba nurdeya gamatabuluŋ teŋ haŋ marbe Moseyen saba go hendehuwarde merem yaŋ yiryeŋ. 13 Gobe Moseyensaba duliŋ nurde haŋ marbe Al Kuruŋ diliŋdehuwak moŋ, munaŋ saba goyen nurde gama irdehaŋ marbe al huwak yeŋ yinyeŋ geb, gago dineŋhime. 14Be, almiŋhoyaŋYudamarmoŋMoseyensaba go ma nurde haŋ mar kurabe ma nurdeheŋya saba goyen gama irde haŋyen. Al gwahadegobe yiŋgeŋMoseyen saba goyennurtiŋ yara geb,Moseyen sabare mata gwaha gwaha teŋ hinayiŋyitiŋ goyen biŋde po pul yeke gama irde haŋyen.15 Go teŋ haŋ gobe mel gore ma nurde hikeyabiŋ bana Moseyen saba goyen kirtiŋ yara haŋgoyen dikala dirde haŋ. Irde mata buluŋ niŋbebiŋdemat buluŋ yeŋ nurde haŋ,munaŋmata igiŋniŋbe igiŋ yeŋ nurde haŋ. 16 Be, Al Kuruŋ beleŋal merem yaŋ yird yird gobe nalu funaŋde forokyiyyeŋ. Go nalurebe Al Kuruŋ beleŋ Yesu Kristuinke alyen dufay buluŋ banare hitiŋ goyen kawanyirde goke merem yaŋ yiryeŋ. Yesu niŋ yitiŋmere igiŋ ne beleŋ tagalde himyen gore meregayen kawan po dikala dirde hi.

Yuda marya Moseyen sabaya17 Be, deŋ haŋ bana goyen al kura beleŋ,

“Neŋbe Yudamar. Irde Al Kuruŋ beleŋ sabaMoseunyiŋ goyen keŋkela gama irde hityen geb, neŋpo gab Al Kuruŋya awalikde hite,” yeŋ yiŋgeŋ geturuŋ turuŋ teŋ haŋyen. 18Gomar goreb, “NeŋbeAl Kuruŋyen dufay keneŋ bebak teŋ hityen. IrdeMoseyen saba gama irde igiŋ mat po mata teŋhityen geb, damiŋbe igiŋ munaŋ damiŋbe buluŋgoyen keŋkela bebak teŋ hityen,” yeŋ haŋyen.19 Irdeb, “Neŋbe al kura diliŋ titmiŋ yara Al Kuruŋnurde uneŋ uneŋ beleŋma keneŋ haŋmar goyenbeleŋ yikala yirde hityen. Irde mata buluŋ gotekidoma bana haŋ mar gote hulsi yara heŋbe AlKuruŋyenmere keŋkela bebak yirde hityen,” yeŋhaŋyen. 20 Irde Moseyen saba bana mere fudindegobe nurd pasi hitiŋ yeŋ nurdeb, “Al dufaymiŋkukuwamŋeŋ marte mata sope irde, al kura diriŋkalak yara Al Kuruŋyen mata keŋkela ma bebakteŋ haŋ mar goyen saba fudinde yirde hityen,”yeŋ haŋyen.

21 Goyenpoga deŋ gwahade nurde al hoyaŋsaba yirde haŋ marbe dahade niŋgeb dindikeŋbesabatiŋ goyen gama ma yirde haŋ? Al hoyaŋbekawe ma teŋ hinayiŋ yineŋ haŋ gega, dindikeŋbedaniŋ kawe teŋ haŋ? 22 Deŋ beleŋ al hoyaŋbe,

Page 215: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Rom 2:23 212 Rom 3:10“Al berem yaŋbe bere hoyaŋya duwan teŋ teŋmata ma teŋ hinayiŋ,” yineŋ haŋ gega, deŋbego mata goyen teŋ haŋ. Irde det toneŋ yirtiŋgoyen doloŋ yird yird matamiŋ goke buluŋ worpo nurd yuneŋ haŋ gega, daniŋ geb det toneŋdoloŋ yird yird gasuŋde kuŋ detmiŋ kawe teŋhaŋ? 23 Deŋbe Moseyen saba nurde haŋ go muŋgoke turuŋ turuŋ teŋ haŋ gega, sabamiŋ goyenpel irde mata buluŋ teŋ haŋ goreb Al Kuruŋyendeŋem buluŋ irde haŋ. 24 Deŋ Yuda marte matagokeb Al Kuruŋyen asaŋde gahade katiŋ hi: “Deŋgore mata buluŋ tikeb al miŋ hoyaŋ Yuda marmoŋ beleŋ deneŋbe Al Kuruŋ nanyaŋ irde haŋ,”yitiŋ.

25 Be, deŋ beleŋ Moseyen saba keŋkela gamairde haŋ kenem guba yeŋ yeŋ mata gobe miŋmiŋyaŋ hiyyeŋ. Goyenpoga sabamiŋ go waldehaŋ kenem guba yitiŋ haŋ gobe miŋ miŋmoŋheŋ al miŋ hoyaŋ Yuda mar moŋ yara henayiŋ.26 Gega al miŋ hoyaŋ Yuda mar moŋ gore Mo-seyen saba keŋkela gama irde hinayiŋ kenemmelgobe guba ma yitiŋ gega, Al Kuruŋ diliŋdebeguba yitiŋ yara henayiŋ. 27Niŋgeb al miŋ hoyaŋYudamarmoŋ gubama yitiŋ gorebMoseyen sabakeŋkela gama irde hinayiŋ gobe gomar goreb deŋYudamarMoseyen saba keŋkela nurtiŋ irde gubayitiŋ gega saba pel irde haŋ mar goyen kame AlKuruŋ diliŋde huwarde merem yaŋ dirnayiŋ.

28 Fudinde, al kura Yuda marte mata gamairdeb uliŋde poYudamar al hiyyeŋ, goyenpogaAlKuruŋ diliŋdebe Yuda mar al fudinde ma hiyyeŋ.Uliŋde po guba yiyyeŋbe epte ma Yuda mar alfudinde hiyyeŋ. 29 Niŋgeb al kura biŋde matwor po Al Kuruŋ nurd uneŋ haŋ mar go po gabYuda mar fudinde wor po. Irde Al Kuruŋ diliŋdeguba yeŋ yeŋ mata fudindebe duliŋ Moseyensaba hende hendem po gama irde sisihik waldehinayiŋ gogomoŋ. Guba yeŋ yeŋmata fudindebeHoli Spirit beleŋ al biŋde dufayya mataya gergeŋyiryeŋ gogo. Al gwahade gobe almegen niŋ beleŋma turuŋ yirnayiŋ. Al Kuruŋ beleŋ po gab turuŋyirde hiyeŋ.

3Al Kuruŋyen mata huwak

1Be, Yudamarbe gwahade gebYudamar al heŋheŋ gote igineŋbe dahade? Irde guba yeŋ Yudamar henayiŋ gote igineŋ igiŋbe dahade go goyentenayiŋ? 2 Fudinde, Yuda mar hittebe det igiŋbudam haŋ. Goyenbe det igiŋ budam haŋ bana

goyen det kuruŋ wor pobe Al Kuruŋ beleŋ Yudamar goyen basiŋa yirdeb meremiŋ yunyiŋ gogo.

3 Goyenpoga Yuda mar kurabe Al Kuruŋ beleŋmeremiŋ yunyiŋ goyen biŋde mat fudinde yeŋma nurdeb gama ma iramiŋ. Gwahade niŋgebmel gote matamiŋ goke Al Kuruŋ beleŋ igiŋ manurdeb bikkeŋ mel goke biŋa tiyyiŋ goyen wa-lyeŋ? 4 Epte moŋ wor po. Megen niŋ marbegwaha gwaha titek yeŋ biŋa teŋ haŋyen goyenmagama irde usi po teŋ haŋyen gega, Al Kuruŋbemere teŋbe goyen po gama irde hiyen. Niŋgebgoke teŋbe Al Kuruŋyen asaŋde gahade katiŋ hi:“Doyaŋ Al Kuruŋ, ge beleŋmerere huwardemere

tikeb mata huwakge kawan hiyyeŋ,irde al kura beleŋ usi tiya gintek ma hayiŋ,”

yitiŋ. Tikiŋ 51:45 Goyenbe megen niŋ marte matare gaha

yeweŋ geb, mere gabe igiŋ ma buluŋ goyen dufayhenaŋ ko. Mere gobe gahade: Al Kuruŋbe alhuwak wor po goyen nende mata buluŋ beleŋkawan wor po irde hi kenem goke daha yetek?“Daniŋ mata buluŋniniŋ goke Al Kuruŋ beleŋbearar teŋbe gote muruŋgem buluŋ duneŋ hi?Gobe igiŋ ma tiya!” yetek? 6Moŋ, epte ma gwahayetek! Munaŋ mere goyen fudinde manhanmegen niŋ marte mata buluŋ gote muruŋgembeepte ma yunwoŋ. 7 Gega al kura beleŋ dufaymiŋsoŋ hekeb, “Ne beleŋ usi mata timekeb gore AlKuruŋbe mata fudinde po teŋ hi goyen kawaniryeŋ. Irkeb deŋem turŋuŋ yaŋ hiyyeŋ. Goyenbedahade geb Al Kuruŋ beleŋ mata buluŋ al nineŋmerem yaŋ niryeŋ? Epte moŋ!” yiyyeŋ. 8 Meregobe kukuwamŋeŋ wor po. Mere gobe, “Kamemata igiŋ forok yeŋ yeŋ ge teŋ mata buluŋ teŋhitek,” yeŋ haŋyen go goya tuŋande. Goyenbe alkura beleŋ neŋ gayen mere buluŋ mat dird dirdniŋ teŋbe neŋ ge yeŋ, “Mel gore al saba gwahadeyirde haŋ,” dineŋ haŋ. Niŋgeb go mar gobe AlKuruŋ beleŋmere teŋ haŋ gotemuruŋgem buluŋwor po yuntek mata goyen gogo teŋ haŋ.

Megen niŋ marbe tumŋaŋ mata buluŋ miŋyaŋ9 Be, gwahade niŋgeb neŋ Yuda marbe al miŋ

hoyaŋ Yuda mar moŋ gote folek? Moŋ. Nebeleŋ meheŋde Yuda mar ma al miŋ hoyaŋ wetkura goyen tumŋaŋmata buluŋ bana haŋ dinhemgogo. 10 Be, mere gokeb Al Kuruŋyen asaŋdegahade katiŋ hi:“Al Kuruŋ diliŋde al huwakbe hubu wor po.

Al kura huwak ma po hi.

Page 216: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Rom 3:11 213 Rom 4:211 Al kura Al Kuruŋyen mere bebak ma po teŋ hi.

Hubu wor po.Al uŋkureŋ muŋ kura Al Kuruŋ niŋ ma naŋkeneŋ

hi.12 Al tumŋaŋ soŋ heŋ mata buluŋde kattiŋ geb,

Al Kuruŋyen meteŋ epte ma titek haŋ.Al uŋkureŋmuŋ kuramata igiŋ titekma hi. Hubu

wor po.” Tikiŋ 14:1-3; 53:1-3; Eklisiastis 7:2013 “Al hapekbe al mete titek gasuŋ yara geb,

meremiŋ gore al hoyaŋ buluŋ yirde hi.Irdemelak beleŋbe usimere po teŋ hi.” Tikiŋ

5:9“Irde dinoŋdebe kunere duwi beleŋ al yisike

kamde haŋyen det goyen haŋ.” Tikiŋ 140:314 “Mohoŋdebe al karan yurde al biŋmisiŋ kattek

mere beleŋ po makiŋ hi.” Tikiŋ 10:715 “Kahaŋbe hugiŋeŋ al gasa yirke kamde kamde

niŋ po araŋeŋ kuŋ haŋ.16 Yeŋ beleŋ naŋa damde kunayiŋ kuruŋ gobe

hugiŋeŋ al buluŋ yirde, kanduk kuruŋwor po yuneŋ haŋ.

17Yeŋbe al biŋ kamke igiŋ heŋ heŋ beleŋbe gomanurde haŋ.” Aisaia 59:7-8

18 “Gomar gobeAl Kuruŋniŋ kafuramaheŋhaŋ,”yitiŋ hi. Tikiŋ 36:1

19 Be, neŋbe Moseyen saba bana mere yitiŋ ku-ruŋ gobe saba gote yufuk bana haŋmar goke yitiŋyeŋ nurde hite. Gogab megen niŋ al kura beleŋmata buluŋmiŋ goke epte ma, “Nebe al huwak,”yiyyeŋ, irde megen niŋ mar tumŋaŋ Al Kuruŋdiliŋde uliŋde merem yaŋ henayiŋ. 20 Niŋgeb alkura Moseyen saba tumŋaŋ gama irtek miŋmoŋgeb, al tumŋaŋ eptemaAl Kuruŋdiliŋde al huwakhenayiŋ. Gwahade yarabe Moseyen saba gorebmata buluŋniniŋ kawan dikala dirke yeneŋ bebakteŋ hityen.

Al Kuruŋ diliŋde huwak heŋ heŋ beleŋ21 Niŋgeb Al Kuruŋ diliŋde al huwak heŋ heŋ

beleŋ hoyaŋ dikala dirtiŋ hi. Gobe Moseyen sabamoŋ. Beleŋ goke bikkeŋ Mose beleŋ sabamiŋdetagalyiŋ, irde Al Kuruŋyen mere basaŋ mar po-rofet wor goke tagalamiŋ. 22 Niŋgeb al kuraYesu Kristu niŋ dufaymiŋ tareŋ irnayiŋ marbetumŋaŋ Al Kuruŋ beleŋ al huwak yinyeŋ. Yesuniŋ dufaymiŋ saŋiŋ irtiŋmar bana kurabe huwak,munaŋ kurabe huwak moŋ ma yinyeŋ. Tumŋaŋtuŋande ala al huwak yinyeŋ. 23 Fudinde, altumŋaŋAl Kuruŋdiliŋdemata buluŋ titiŋ ala geb,Al Kuruŋyen tareŋ turŋuŋyaŋbana eptemahitekhaŋ. 24 Gega Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ yirde igiŋigiŋ yirde hiyen geb, Yesu Kristu beleŋ yumulgaŋ

teŋ teŋ beleŋ kirtiŋ goyen gama irde hinayiŋmarbe al huwak yeŋ yinyeŋ. Goyenbe gwahadeheŋ heŋ gobe muruŋgem moŋ, duliŋ gwahadehinayiŋ. 25 Al Kuruŋbe al kura Yesu Kristu beleŋyeŋ ge teŋ darimwok irde kamyiŋ goke dufaymiŋtareŋ irkeb mata buluŋmiŋ halde yuneŋ yeŋYesu goyen teŋ kerke katyiŋ. Irde alyen matabuluŋ niŋ teŋ dapŋa gasa yirde Al Kuruŋ galakirtiŋ yara hiriŋ. Al Kuruŋ beleŋ go tiyyiŋ gobematamiŋhuwakgoyenUrmiŋuliŋde kawan forokiryiŋ. Kawan forok iryiŋ gobe Al Kuruŋ beleŋbikkeŋ al mata buluŋ teŋ hinhan goyen gokema nurde araŋeŋ bearar ma teŋ gote muruŋgemma yuneŋ hinhinde mat gogo matamiŋ huwakgoyen kawan forok iryiŋ. 26 Al Kuruŋ beleŋ Yesuuliŋde mata buluŋniniŋ gote muruŋgem unyiŋgobe Al Kuruŋbe al huwak goyen kawan dikaladird dird niŋbe gogo tiyyiŋ. Gwaha tiyyiŋ al gobeal huwak wor po. Irde al kura Yesu niŋ dufaymiŋsaŋiŋ irnayiŋmarbe tumŋaŋ al huwak yeŋ yinyeŋgoyen kawan dikala direŋ yeŋbe gogo tiyyiŋ.

27 Niŋgeb neŋ albe da mataniniŋ goke turuŋturuŋ teŋ hitek? Irde belŋeŋ damiŋ go goyengama irde al huwak hetek? Moseyen saba gamairde Al Kuruŋ diliŋde al huwak hetek? Eptemoŋ! Yesu niŋ dufayniniŋ tareŋ irteke gab AlKuruŋ beleŋ al huwak yeŋ dinyeŋ. 28 Fudinde,albe epte ma Moseyen saba gama irde Al Kuruŋdiliŋde al huwak henayiŋ yeŋ nurde hite. Yesuniŋ dufaymiŋ tareŋ irde gab al huwak henayiŋyeŋ nurde hite. 29 Be, Al Kuruŋ gayen Yudamarte Al Kuruŋ po? Yeŋbe al miŋ hoyaŋ Yudamar moŋ gote Al Kuruŋ moŋ? Moŋ geb! Yeŋbeal miŋ hoyaŋ gote Al Kuruŋ manaŋ geb. 30 Gayihim gabe Al Kuruŋbe uŋkureŋ po geb, gagoyihim. NiŋgebYudamar guba yeŋ haŋyen goya almiŋ hoyaŋ guba ma yeŋ haŋyen goya goyen Yesuniŋ dufaymiŋ saŋiŋ irnayiŋbe tumŋaŋ Al Kuruŋdiliŋde huwak yeŋ yinyeŋ. 31Be, gwahade niŋgebneŋbe Yesu niŋ dufayniniŋ tareŋ irde hityen geb,Moseyen sababe pel irde mali mali mata titek?Moŋ, epte ma gwaha titek. Neŋ beleŋ Yesu niŋdufayniniŋ tareŋ irde hitekbe Moseyen saba gotemiŋ kuruŋ goyen tumŋaŋ gama irde pasi hetek.

4Abrahambe al huwak

1 Be, Abrahambe neŋ Yuda marte asininiŋ.Niŋgeb Abrahambe daha tiyyiŋ goyen gokenurtek. Gogab Yesu Kristu niŋ dufay saŋiŋ irdird mata goyen bebak titek. 2 Be, Abrahambe

Page 217: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Rom 4:3 214 Rom 4:19mata igiŋ teŋ hinhin gore Al Kuruŋ diliŋde alhuwak iryiŋ manhan matamiŋ goke yiŋgeŋ geturuŋ turuŋ tiwoŋ. Gega matamiŋ goke kuraAl Kuruŋ diliŋde turuŋ turuŋ titek moŋ hinhin.3 Niŋgeb goke Al Kuruŋyen asaŋde dahade katiŋhi? Merebe gahade: “Abraham go Al Kuruŋ beleŋmere iryiŋ goyen fudinde yeŋ nurdeb dufaymiŋtareŋ iryiŋ. Irkeb Al Kuruŋ beleŋ go keneŋbe alhuwak yeŋ nurd unyiŋ,” yitiŋ hi.

4 Be, al kura meteŋ tikeb meteŋ gote miŋ algore muruŋgem unyeŋ. Niŋgeb muruŋgem gobemeteŋ tiyyeŋ gote damum geb, duliŋ una mayetek. 5Goyenpoga Al Kuruŋbe al kura mata igiŋtiyyeŋ goke al huwak ma inyeŋ. Gwahade yarabeal kura Al Kuruŋ beleŋ mata buluŋ mar goyenigiŋ al huwak yiryeŋ yeŋ nurde yeŋ ge dufaymiŋtareŋ irkeb goke Al Kuruŋ beleŋ al go al huwakyeŋ nurd unyeŋ. 6 Niŋgeb Israel marte doyaŋ alkuruŋ Dewit manaŋ al kura Al Kuruŋ beleŋ algotemeteŋ dahade tiya gokema nurdeb al huwakinyeŋ al gobe Al Kuruŋ beleŋ guram irde saŋiŋirtiŋ al wor po yeŋ nurdeb gaha yiriŋ:7 “Al kura Al Kuruŋ beleŋ mata buluŋmiŋ halde

uneŋbemata buluŋmiŋmoŋ inyeŋ al gobeamaŋeŋ wor po nurde hiyeŋ.

8 Irde al kura Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ mata bu-luŋmiŋ goke ma nuryeŋ al gobe amaŋeŋwor po nurde hiyeŋ,” yitiŋ hi. Tikiŋ 32:1-2

9 Be, Al Kuruŋ beleŋ gwaha mat guram yirdetareŋ yirtek marbe Yuda mar guba yeŋ haŋyengoyen po guram yiryeŋ? Ma, al miŋ hoyaŋ Yudamar moŋ guba ma yeŋ haŋyen goyen manaŋguram yiryeŋ? Tumŋaŋ guram yiryeŋ geb. Be,Abraham niŋ nurnaŋ. Neŋbe, “Abraham beleŋAl Kuruŋ niŋ dufaymiŋ tareŋ irke Al Kuruŋ beleŋal huwak inyiŋ,” yihit. 10 Gega Abrahambe dahanaŋa Al Kuruŋ diliŋde al huwak hiriŋ? Guba yiriŋkamere ma guba ma yiriŋya? Yeŋ al huwak hiriŋgobe guba ma yiriŋya al huwak hiriŋ. 11 Irdebkame gab guba yiriŋ. Guba yiriŋ gobe yeŋ beleŋgubama yeŋyaAl Kuruŋniŋ dufaymiŋ saŋiŋ iryiŋgoke teŋ Al Kuruŋ beleŋ al huwak inyiŋ gobefudinde yeŋ bebak teŋ teŋ niŋ gogo guba yiriŋ.Niŋgeb yeŋbe al kura guba ma yitiŋ gega, AlKuruŋ niŋ dufaymiŋ tareŋ irde haŋ mar kuruŋgote naniŋ hitiŋ hi. Gobe go mar goyen Al Kuruŋdiliŋde al huwak yeŋ nurd yuneŋ yeŋbe gogo AlKuruŋ beleŋ Abraham goyen gwaha iryiŋ. 12 IrdeAbrahambe al guba yeŋ haŋyen marte naniŋmanaŋ. Goyenbe tumŋaŋ moŋ. Guba yitiŋ mar

bana goŋ al kura Abraham beleŋ guba ma yeŋyaAl Kuruŋ niŋ dufaymiŋ tareŋ iryiŋ mata goyengama irde haŋ mar gote naniŋ hitiŋ hi.

Al Kuruŋbe biŋa tiyyiŋ goyen gama iryiŋ13 Be, Abrahamya foŋeŋmiŋ yagoyabe kame

megeŋ kuruŋ gayen teŋ gote miŋ mar henayiŋyeŋ Al Kuruŋ beleŋ Abraham diliŋde biŋa tiyyiŋgobe Abraham goreMoseyen saba gama irde hikegogo biŋa tiyyiŋ? Moŋ. Gwaha titŋeŋbe Al Kuruŋniŋ dufaymiŋ saŋiŋ irke gab al huwak ineŋbegogo biŋa tiyyiŋ. 14 Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ biŋatiyyiŋ goyen Moseyen saba gama irde ga tetekmanhan Al Kuruŋ niŋ dufay tareŋ ird ird gobemiŋ miŋmoŋ hewoŋ. Irde Al Kuruŋ beleŋ Abra-ham hitte biŋa tiyyiŋ goyen wor miŋ miŋmoŋhewoŋ. Goyenpoga gwahade moŋ. 15 Moseyensababe hi gega, al beleŋ goyen ma gama irdehikeb goreb Al Kuruŋyen bearar bana yukuŋhiyen. Goyenbe Moseyen saba goyen miŋmoŋmanhan al beleŋ mata kura tike mata buluŋbegogo taha ma ineŋ hiwoŋ.

16 Niŋgeb albe Yesu Kristu niŋ dufaymiŋ tareŋirke gab Al Kuruŋ beleŋ bikkeŋ detmiŋ yuneŋyeŋ biŋa tiyyiŋ goyen yunyeŋ. Gogab Al Ku-ruŋ beleŋ buniŋeŋ yirde igiŋ igiŋ yirdeb detmiŋduliŋ yuneŋ yeŋ biŋa tiyyiŋ goyen Abrahamyenasem weŋ dufaymiŋ yeŋ ge saŋiŋ irnayiŋ margoyen tumŋaŋ fudinde wor po tenayiŋ. Al kuraYuda mar Moseyen saba bana haŋ gore YesuKristu niŋ dufaymiŋ tareŋ irtiŋ kenem yeŋbeAbrahamyen dirŋeŋ weŋ geb, Al Kuruŋ beleŋ yeŋge biŋa tiyyiŋ goyen tenayiŋ. Irde al kura almiŋ hoyaŋ Moseyen saba bana ma haŋ gore YesuKristu niŋ dufaymiŋ tareŋ irtiŋ kenem yeŋ worAbrahamyen dirŋeŋ weŋ geb, yeŋ wor tenayiŋ.17 Niŋgeb gokeb Al Kuruŋyen asaŋde gahadekatiŋ hi: “Ne beleŋ al miŋ kurayen kurayenkame forok yenayiŋ kuruŋ gote asem girhem,”yitiŋ. Niŋgeb Abraham gobe Al Kuruŋ diliŋdebadoniniŋ. Abraham gobe Al Kuruŋ beleŋ alkamtiŋ wor igiŋ yisaŋ hiyyeŋ, irde det miŋmoŋwor pore mat det forok yiryeŋ yeŋ dufaymiŋyeŋ ge saŋiŋ iryiŋ. 18 Abrahambe gwaha matkura diriŋ miŋyaŋ heweŋ yeŋ ma nurde hin-hinya goyenter Al Kuruŋ beleŋ biŋa teŋya, “Asigeyagobe budam wor po henayiŋ,” inyiŋ goyenfudinde yeŋ nurde diriŋ niŋ doyaŋ heŋ hinhin.Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ inyiŋ gwahade po, al miŋkurayen kurayen kuruŋ gote asem hiriŋ. 19 Be,yeŋ hitte diriŋ forok ma yekeyabe damam 100

Page 218: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Rom 4:20-21 215 Rom 5:15heŋ alik buluŋ po heŋ gwahamat kura diriŋ forokirtek ma hiriŋ. Irde berem Sara wor gwahade podiriŋ yad yad nalumbe fole wor po tiyyiŋ. GegaAbrahambe Al Kuruŋ beleŋ diriŋ ma nuneŋ hiyeŋ dufaymiŋ tareŋ ird ird goyen yul ma yiriŋ.20-21 Yeŋbe Al Kuruŋ beleŋ yeŋ ge biŋa tiyyiŋgoke hekkeŋnurdeb dufay budamma iryiŋ. IrdebAl Kuruŋ beleŋ biŋa tiyyiŋ kuruŋ goyen igiŋforok irde nunyeŋ yeŋ nurde hinhin geb, yeŋ gedufaymiŋ tareŋ irde hinhin gore saŋiŋ irkeb AlKuruŋ deŋem turŋuŋ yaŋ irde hinhin. 22NiŋgebAl Kuruŋ beleŋ dufaymiŋ tareŋ goyen keneŋbe,“Yeŋbe al huwak,” yiriŋ. 23 Goyenbe Al Kuruŋbeleŋ asaŋmiŋde mere bilmiŋ “Yeŋbe al huwak,”yiriŋ gobe Abraham yeŋ ge po ma yiriŋ. 24Meregobe neŋ gayen gake manaŋ yiriŋ. Neŋbe DoyaŋAl Kuruŋniniŋ Yesu kamyiŋde mat isaŋ hiriŋ alAl Kuruŋ goke dufayniniŋ tareŋ irde hite geb, alhuwak yeŋ nurd dunyeŋ. 25 Yesube nende matabuluŋ niŋ teŋ kamyiŋ. Irkeb Al Kuruŋ beleŋneŋ gayen diliŋde al huwak dire yeŋ Yesu gokamyiŋde mat isaŋ heke huwaryiŋ.

5Al huwak heŋ heŋ niŋ hoy diryiŋ

1 Be, gwahade niŋgeb Yesu niŋ dufayniniŋsaŋiŋ irtekeb Al Kuruŋ beleŋ al huwak dinyiŋ.Niŋgeb neŋbe Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu Kristuhitte mat Al Kuruŋya awalikde hite. 2 Neŋ beleŋYesu niŋ dufayniniŋ tareŋ irtekeb Yesu Kristugore Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirddird bana hurkuŋ hurkuŋ beleŋ kerd dunyiŋ.Irkeb neŋbe go bana hite gago. Irde kame AlKuruŋyen tareŋ turŋuŋ yaŋ bana hitek yeŋ nurdegoke doyaŋ heŋ hite geb, amaŋ heŋ hityen. 3 Irdekanduk kurayen kurayen yeneŋ hite gega, amaŋheŋ hityen. Gobe kanduk gore saŋiŋ dirkeb kan-duk hoyaŋ kura wayyeŋ gega, yul ma yeŋ hitek,4 irde kanduk yeneŋ yul ma yetekbe mata buluŋtitek dufay goyen igiŋ fole irde hitek, irde matabuluŋ titek dufay goyen igiŋ fole irde hitekbekame Al Kuruŋ beleŋ goke igiŋ igiŋ diryeŋ yeŋgoke doyaŋ heŋ hitek geb, gogo kanduk kurayenkurayen yeneŋ hityen gega, amaŋ heŋ hityen.5 Be, Holi Spirit Al Kuruŋ beleŋ dunyiŋ gore AlKuruŋ beleŋ neŋ gayen bubulkuŋne wor po yeŋnurde duneŋ hiyen goyen fe wogortiŋ yara irdedunyiŋ. Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ igiŋ igiŋ diryeŋyeŋ goke doyaŋ heŋ heŋ gobe miŋ miŋmoŋ yeŋma nurde hite.

6 Fudinde, neŋbe mata buluŋ bana po heŋgwaha mat kura nindikeŋ sope irtek miŋmoŋwor po hitekeyabe Al Kuruŋ beleŋ nalu goyentergwaha tiyeŋ yiriŋyab Yesu Kristu beleŋ Al Kuruŋma nurd uneŋ mata buluŋ teŋ haŋ mar niŋ teŋkamyiŋ. 7 Fudinde, al kura al huwak kura goketeŋ igiŋ kameŋ yeŋ yeŋbe meteŋeŋ wor po. Aligiŋ kura goke teŋ igiŋ kamtek yeŋ haŋ mar worbudam moŋ, yuŋkureŋeŋ po haŋ. 8 GoyenpogaYesu Kristube neŋ gayen mata buluŋ bana pohitekeya neŋ ge teŋ kamyiŋ. Al Kuruŋbe neŋgayenbubulkuŋneworpoyeŋnurdeduneŋhiyengoyen gwaha matbe dikala dirtiŋyen hi.

9 Niŋgeb neŋbe Yesu Kristu beleŋ darim wokirde kamyiŋ go hende al huwak hitiŋ geb, kameAl Kuruŋyen bearar bana mat neŋ gayen fudindewor po dade siŋa diryeŋ. 10 Bikkeŋ neŋ gayenbeAl Kuruŋyen asogo hinhet gega, Urmiŋ teŋ kerkekateŋ kamyiŋdematbe Al Kuruŋya awalik hitiriŋ.Gega Urmiŋbe bida ma heŋ huwaryiŋ geb, AlKuruŋ beleŋ kame daha diryeŋ? Dumulgaŋ potiyyeŋ geb! 11Goyenbe go po moŋ. Neŋbe DoyaŋAl Kuruŋniniŋ Yesu Kristu beleŋ Al Kuruŋya awa-lik dirtiŋ hite geb, goke gayenterbe Al Kuruŋyaheŋ amaŋeŋ nurde hite.

Adamya Yesu Kristuya12 Be, gwahade goyen po al uŋkureŋ Adam

beleŋ mata buluŋ tikeb mata buluŋ megen garforok yiriŋ. Irkeb mata buluŋ gote muruŋgembekamde kamde mata forok yiriŋ. Irkeb gor matal tumŋaŋ mata buluŋ teŋ hinhan geb, tumŋaŋkamde kamde bana po hinhan. 13 Be, Moseyensaba ma forok yiriŋya wor mata buluŋbe hinhin.Gega goyenterbe mata buluŋ teŋ hinhan gobemata buluŋ yeŋ ma nurde hinhan. 14 GoyenpogaAdamyen nalure mat waŋ Moseyen nalure hin-han mar wor tumŋaŋ kamamiŋ. Al kura Adambeleŋ Al Kuruŋyen mere pel irde mata buluŋtiyyiŋ gwahade ma tiyamiŋ mar wor tumŋaŋkamde kamde mata gote yufuk bana hinhan.

Niŋgeb Adambe matamiŋ gote igineŋ buluŋgoyen alya bereya megen haŋ kuruŋ gayen hitteforok iryiŋ al. Gega al kura kame forok yiriŋ algobe matamiŋ gote igineŋ igiŋ goyen alya bereyakuruŋ gayen hitte forok iryiŋ. Niŋgeb Adambemata buluŋ forok iryiŋ al, munaŋ kamewayyiŋ algobemata igiŋ forok iryiŋ al. 15GegaAl Kuruŋyenbuniŋeŋ dufay goya Adamyen mata buluŋyabetuŋande moŋ, hoyaŋ hoyaŋ. Fudinde, al uŋkureŋAdam gote mata buluŋde mat al budam kamde

Page 219: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Rom 5:16 216 Rom 6:13hinhan. Goyenpoga Al Kuruŋ beleŋ al buniŋeŋyirde igiŋ igiŋ yirde yirde gobe kuruŋ wor po,mata buluŋ gote folek wor po. Irde al uŋkureŋYesu Kristu gore al buniŋeŋ yirde igiŋ igiŋ yirdekamyiŋ gowor kuruŋworpo. Yeŋkamyiŋ gobeAlKuruŋ beleŋ detmiŋ damummoŋ duliŋ al yunyiŋgo goyen. 16 Be, det yuneŋ yeŋ Al Kuruŋ beleŋdamum moŋ duliŋ al yuntiŋ gobe al uŋkureŋAdambeleŋmata buluŋ tike gotemuruŋgem titiŋgwahade yara moŋ. Gobe gahade: al uŋkureŋbeleŋ mata buluŋ tikeb gor mat al merem yaŋyirde muruŋgem yuneŋ yuneŋ mata forok yiriŋ.Goyenpoga al budam mata buluŋ kurayen ku-rayen titiŋ mar hitte Al Kuruŋ beleŋ detmiŋdamummoŋ duliŋ yuntek goyen yunkeb goreb AlKuruŋ diliŋde al huwak yiryiŋ. 17 Be, al uŋkureŋAdam beleŋmata buluŋ tiyyiŋdematbematamiŋgoke teŋ albe kamde kamde mata yufuk banahinhan. Gega al kura Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋyirde igiŋ igiŋ yird yird bana heŋ al huwak hitiŋmarbe Al Kuruŋya hugiŋeŋ heŋ det kuruŋ gayendoyaŋ yirde hinayiŋ. Mata gobe al uŋkureŋ YesuKristu beleŋ forok iryiŋ. Al huwak heŋ heŋ gobedet kura Al Kuruŋ beleŋ damum moŋ duliŋ alyuneŋ yiriŋ go goyen. 18 Niŋgeb Adamyen matabuluŋ uŋkureŋ* goyen misiŋdebe al tumŋaŋmata buluŋmar heŋ gotemuruŋgem tamiŋ gega,Yesu Kristuyen mata huwak uŋkureŋ† goreb AlKuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ goyen al tumŋaŋ hitteforok ird yuntiŋ. 19 Al uŋkureŋ Adam beleŋ AlKuruŋyen mere pel iryiŋ go misiŋde al budammata buluŋ mar hitiŋ gega, al uŋkureŋ YesuKristu beleŋ Al Kuruŋyen mere gama iryiŋ gohendebe al budam al huwak henayiŋ. 20Moseyensababe al tumŋaŋ mata buluŋmiŋ kuruŋ wor pogoyen yeneŋ bebak tinaŋ yeŋ duntiŋ. Goyenpogamata buluŋbe kuruŋ po heŋ hi geb, Al Kuruŋbeleŋ buniŋeŋ yirde igiŋ igiŋ yird yird matabehubu heŋ hi? Hubu hitiŋ yarabe kuruŋ heŋ matabuluŋ gote tareŋ fole irde hi. 21 Gogab matabuluŋ misiŋde albe kamde kamde mata yufukbana hitiŋeŋbe Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu Kristuhitte mat Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋdirde al huwak dirkeb Al Kuruŋya hugiŋeŋ hitek.

6Neŋbe Yesu Kristuya kamtiriŋ

1 Be, gwahade niŋgeb daha yetek? Al Kuruŋbeleŋ igiŋ igiŋ dird dird goyen kuruŋ po hiwiyeŋbe mata buluŋ teŋ teŋ niŋ bada ma hetekyiniŋ? 2 Gwahade moŋ po! Al kamde detmiŋtumŋaŋ yubul teŋ haŋyen gwahade goyen po,neŋ wor mata buluŋbe tumŋaŋ yubul titiriŋ.Niŋgeb mata buluŋ beleŋ epte ma doyaŋ dirdehiyeŋ geb, megen gar epte ma mata buluŋ teŋheŋya hitek! 3 Neŋbe tumŋaŋ Yesu Kristuyauŋkureŋ heŋ heŋ ge baptais titiriŋ gote miŋbeyeŋya uŋkureŋheŋ kamtiriŋ yara gobenurdehaŋgogo. 4 Be, neŋbe gwahade po baptais titiriŋgoya goyenbe Yesu Kristuya heŋ kamteke metedirtiŋ yara hitiŋ. Gogab Yesu Kristu goyen Naniŋbeleŋ saŋiŋmiŋ turŋuŋ yaŋwor po gore isaŋ hiriŋgwahade goyen po, neŋ manaŋ gwaha dirke AlKuruŋ diliŋde al gergeŋ heŋ hitek.

5 Be, neŋbe gwaha mat Yesu Kristuya uŋkureŋheŋ kamtiriŋ kenem yeŋ huwaryiŋ gwahadegoyen po, neŋ wor fudinde Al Kuruŋ beleŋdisaŋ heke huwartek. 6 Niŋgeb Yesu Kristu ku-ruse hende mayke kamyiŋ goyenter dufayniniŋbikkek megen niŋ goyen manaŋ kamyiŋ yeŋnurde hite. Gogab neŋ gayen mata buluŋ beleŋepte ma wor po danarde boŋ yeke gote yufukdehitek. 7Gobe al kura Yesu Kristuya kuruse hendekamaryum al gobe Al Kuruŋ beleŋ mata buluŋbana mat teŋ siŋa iryiŋ geb, gogo mata buluŋyufuk bana ma hi.

8 Be, neŋbe Yesu Kristuya tumŋaŋ kamtiriŋkenem al gergeŋ heŋ yeŋya hite gayenbe fudindewor po yeŋ nurde hite. 9 Gobe Yesu Kristubekamtiŋde mat huwaryiŋ geb, sopte ma kamyeŋyeŋ nurde hite geb, gago dineŋ hime. Fudinde,kamde kamde mata beleŋ epte ma tanaryeŋ.10 Be, Yesu Kristu kamyiŋ gobe mata buluŋniniŋpasi ire yeŋbe gogo kamyiŋ. Goyenbe wawuŋuŋkureŋde po kamyiŋ. Irde Al Kuruŋ deŋemturŋuŋ yaŋ ird ird niŋ hi. 11 Niŋgeb deŋ worgwahade po kamamiŋ geb, mata buluŋ yufukdema hite yeŋ nurdeb Yesu Kristuya heŋ Al Kuruŋdeŋem turŋuŋ yaŋ ird ird niŋ hinayiŋ.

12 Niŋgeb tubul tike mata buluŋ beleŋ ultiŋkame kamke bida hetek goyen tanarde ma hiyeŋ.Gwaha ma tinayiŋbe mata buluŋ titek dufaygoyen po gama irde hinayiŋ geb. 13Niŋgeb tubultike ultiŋ kurhan kura gore mata buluŋ teŋ teŋdeniŋdetmahiyyeŋ. Gwaha titŋeŋbe kamtiŋdemat

* 5:18: Al Kuruŋ beleŋ mata igiŋya buluŋya bebak teŋ teŋ he igineŋ ma nawayiŋ inyiŋ goyen meremiŋ pel irde niriŋ goke yitiŋ.† 5:18: Mata huwak uŋkureŋ gobe Al Kuruŋyen mere gama irde kuruse hende kamyiŋ goke yitiŋ.

Page 220: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Rom 6:14 217 Rom 7:7huwarde al gergeŋ hitiŋ haŋ geb, ultiŋ goyen AlKuruŋ beleŋ mata huwakde niŋ det irde meteŋunyeŋ yeŋ Al Kuruŋ unnayiŋ. 14 Deŋbe Moseyensaba gote yufuk bana ma haŋ. Al Kuruŋ beleŋbuniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirde hi bana goŋ haŋ.Niŋgeb mata buluŋ beleŋ epte ma wor po doyaŋdirde hiyeŋ.

Neŋbe mata huwak teŋ teŋ mar15 Niŋgeb daha titek? Neŋbe Moseyen saba

gote yufuk bana ma hite, irde Al Kuruŋ beleŋbuniŋeŋdirde igiŋ igiŋ dirdehi bana goŋhite geb,mata buluŋ teŋ hitek? Moŋ, eptema gwaha titek!16 Be, deŋbe al kurate meteŋ mar dulŋeŋ heŋyende yufukde hitek yeŋ nurde gwaha tinayiŋbeal gote mere po gama irde meteŋ dulŋeŋ teŋ teŋmar henayiŋ goyen go ma nurde haŋ? Gwahadegoyen po, deŋ beleŋ mata buluŋ gama irde hi-nayiŋbe gote yufuk bana heŋ Al Kuruŋ diliŋdeal kamtiŋ hinayiŋ. Munaŋ Al Kuruŋyen merenurde gama irde hinayiŋbe gote yufukde heŋal huwak henayiŋ. 17-18 Be, bikkeŋ deŋbe matabuluŋ yufuk bana po heŋ gotemeteŋmar hinhan.Goyenpoga gayenterbe Al Kuruŋyen mere sabadirke nurdeb bitiŋde mat fudinde wor po gamairde haŋ. Irkeb yeŋ beleŋ mata buluŋ bana matdad siŋa dirdemata huwak yufuk bana dirtiŋ haŋ.Niŋgeb gokeAl Kuruŋ igiŋwor po nurd uneŋhite.19Mere tihim gayen dindikeŋ keŋkela bebak titekmoŋ geb, megen niŋ marte matare mat momoŋdireŋ tihim. Be, bikkeŋ deŋbe ultiŋ kurhan kuramata buluŋ Al Kuruŋ diliŋde tikiŋ miŋyaŋ gokeuneŋ hinhan. Irde mata kura Al Kuruŋyen merema nurde haŋyen marte mata gama irke matabuluŋtiŋbe kuruŋ wor po heŋ hinhin. Gwahateŋ heŋbe mata buluŋ kuruŋ gote yufuk bana pohinhan. Gega gayenterbe ultiŋ goyen tumŋaŋyumulgaŋ teŋ mata huwak niŋ unnayiŋ. Irdebyende yufukde heŋ mata huwak teŋ hinayiŋ.Irkeb Al Kuruŋ diliŋde wukkeŋ dinyeŋ.

20Be, bikkeŋ deŋ goyenmata buluŋ yufuk banaheŋ gote meteŋ mar hinhanyabe mata huwakgote yufuk bana ma heŋ mata huwak goke du-fay ma heŋ hinhan. 21 Go mata teŋ hinhangoke gayenterbe memyak nurde haŋ. Goyenpogagwaha teŋ hinhanyabe igineŋ igiŋ dahade kurayawaramiŋ? Hubu wor po. Fudinde, mata teŋhinhan gotemuruŋgem funaŋdebe kamde kamdegogo po. 22 Gega gayenterbe Al Kuruŋ beleŋmata buluŋ banamat dumulgaŋ tike Al Kuruŋyenmeteŋ mar hitiŋ haŋ. Niŋgeb gor mat Al Kuruŋ

diliŋde wukkek hetek mata go po teŋ teŋbe kamegote muruŋgembe Al Kuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋmata goyen tenayiŋ. 23 Gwahade goyen po, matabuluŋ gote muruŋgembe hugiŋeŋ kamde kamdegogo. Munaŋ Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu Kristuyaheŋ heŋ goke teŋ detmiŋ kura Al Kuruŋ beleŋdamum moŋ duliŋ duntiŋ gobe yeŋya hugiŋeŋheŋ heŋ gogo.

7Neŋbe Moseyen saba yufuk bana ma hite

1 Be, kadne yago, deŋbe Moseyen saba nurdehaŋ gebmerene gayen keŋkela bebak tinayiŋ yeŋMoseyen saba go hende mere direŋ tihim. Be,albe diliŋ heŋyapoMoseyen saba gote yufukbanahinayiŋ gobe nurde haŋ gogo. 2Be, goke ire uŋyatmatare mat dikala direŋ. Be, Moseyen sabarebebere uŋ yaŋbe uŋ goyen diliŋ hikeyabe uŋ yufukbana po hiyeŋ. Gega uŋ goyen kamkeb Moseyensabare bere gobe uŋ goya po hiriryeŋ yitiŋ goyenyufuk bana ma hiyeŋ. 3 Niŋgeb uŋ diliŋ hikeyaal hoyaŋ hitte kuyeŋ gobe bere gobe leŋfot in-nayiŋ. Gega uŋ kamkeb Moseyen sabare uŋya pohiriryeŋ yitiŋ goyen yufuk bana ma hiyeŋ geb, alhoyaŋ tiyyeŋ goke leŋfot ma innayiŋ.

4Niŋgeb, kadne yago, deŋbe Yesu Kristuya haŋgoke teŋbe yeŋya kuruse hende kamamiŋ yarahamiŋ haŋ geb, Moseyen saba gote yufuk banama haŋ. Gwahade hitiŋ yarabe kamtiŋde mathuwaryiŋ al Yesu gote yufuk bana haŋ. Gwahadehaŋ gobe gote igineŋ mata igiŋ Al Kuruŋ hitteforok yird uneŋ hiniŋ yeŋbe gogo gwahade haŋ.5 Haŋkapya megen niŋ dufay po gama irde hin-hetyabe Moseyen saba gore mata buluŋbe gwa-hade yeŋ kawan yirde hinhin. Gega mata goyenbebak teŋ yubul titŋeŋbe mata buluŋ goyen teŋteŋ niŋ bininiŋ harde hinhin. Irkeb dufay buluŋgoyen gama irde mata buluŋ teŋ hiteke gote mu-ruŋgem buluŋ, Al Kuruŋ diliŋde hugiŋeŋ kamdekamde goyen tetek hitiriŋ. 6Goyenpoga gayenterneŋbe Yesu Kristuya kamtiriŋ geb, Moseyen sabagote yufuk bana ma hite. Bikkeŋbe saba gorefere dirtiŋ hinhet gega, gor mat dade siŋa dirtiŋ.Niŋgeb Moseyen saba bikkek asaŋde katiŋ goyenhende huwardeya ma Al Kuruŋ niŋ meteŋ teŋhite. Holi Spirit beleŋ mata gergeŋ duntiŋ goyenhende huwarde meteŋ teŋ hite.

Moseyen sabaya mata buluŋya7 Be, gwahade niŋgeb Moseyen saba gobe bu-

luŋ yetek? Epte moŋ! Moseyen saba gore mata

Page 221: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Rom 7:8 218 Rom 8:2buluŋ nikala ma niryiŋ manhan mata buluŋbedahade goyen bebak ma timewoŋ. Niŋgeb Mo-seyen sabare, “Al hoyaŋde det yeneŋ gone yaŋhemewoŋ yeŋ ma nurnayiŋ,” gwaha ma yitiŋmanhan mata gobe buluŋ yeŋ ma nurmewoŋ.8 Goyenpoga Moseyen sabare, “Al hoyaŋde detyeneŋ gone yaŋ hemewoŋ yeŋ ma nurnayiŋ,”yitiŋ mere goyen nurdeb mata buluŋ go tubultitekdebe mata buluŋ gore bene fakamke al hoy-aŋde det yeneŋ gone yaŋ hemewoŋ yeŋ nurdnurd dufay kurayen kurayen forok yeŋ haŋyen.Moseyen saba go miŋmoŋ manhan mata buluŋwor kamtiŋ yara tareŋ miŋmoŋ hiwoŋ. 9 BikkeŋMoseyen saba ma nurde hinhemyabe nebe aligiŋ mata buluŋnem moŋ yeŋ nurde hinhem.Gega saba gore gwaha gwaha teŋ hinayiŋ yitiŋgoyen nurmiriŋ gega, saba kuruŋ goyen eptema keŋkela gama irtek yeŋ bebak teŋbe nebemata buluŋ al yeŋ nurmiriŋ. Gobe mata buluŋkamtiŋ goyen sopte gereŋ hitiŋ yara. 10 Gormat nebe Al Kuruŋ diliŋde kamtiŋ hime yeŋnurmiriŋ. Niŋgeb Moseyen saba gore ne gayenAl Kuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ beleŋ kerd nuntiŋyarabe hugiŋeŋ kamde kamde beleŋ kerd nuntiŋyeŋ nurmiriŋ. 11 Fudinde, mata buluŋ beleŋ usinird nird beleŋ niŋ naŋkeneŋbe Moseyen sabagoyen hende harde usi nirke mata buluŋ teŋhinhem. Niŋgeb Moseyen sabare, “Mata buluŋgote muruŋgembe kamde kamde gogo,” yitiŋ gogwahade po, Al Kuruŋ diliŋde kamtiŋ hinhem.12NiŋgebMoseyen sababe buluŋ? Moŋ! Moseyensaba go muŋ pobe Al Kuruŋ diliŋde wukkek, irdego bana mere wor wukkek, huwak, irde igiŋ worpo.

13 Niŋgeb det igiŋ goyen gore ne hitte kamdekamde mata forok irde nunyiŋ? Moŋ, hubu worpo! Mata buluŋ po ga kamde kamde mata forokird nunyiŋ. Moseyen saba gobe igiŋ gega, matabuluŋ gore po ga saba go hende kamde kamdemata forok ird nunyiŋ. Gobe mata buluŋ gofudinde kawan forok yeŋ yeŋ ge Al Kuruŋ beleŋtubul tike gogo kamde kamde mata forok irdnunyiŋ. Gogab Moseyen saba bana mere yitiŋdegormatbemata buluŋ gobe fudinde buluŋwor poyeŋ kawan henayiŋ.

14 Be, Moseyen sababe Al Kuruŋ hitte matwatiŋ yeŋ nurde hite. Gega nebe megen niŋal po, mata buluŋ beleŋ damu nirtiŋ yara yeŋyufuk bana po himyen. 15 Irde mata igiŋ potiye yeŋ nurde himyen gega, gwaha ma teŋhimyen. Gwaha titŋeŋbe mata gwahade titek

ma nirde hiyen goyen po teŋ himyen. Niŋgebnebemata gwaha teŋhimeyeŋmanurdehimyen,kukuwamŋeŋ wor po. 16-17 Goyenbe mata kuratitek ma nirde hi gega, mata goyen tiyeŋbe matago teŋ teŋ gote miŋbe ne moŋ. Mata buluŋne bana hi gore teŋ hi. Niŋgeb Moseyen sabayiŋgeŋbe igiŋ goyen fudinde yeŋ nurde hime.18 Ga dineŋ hime gabe bene bana dufay igiŋkura ma hi yeŋ nurde hime geb, gago yeŋ hime.Fudinde, ne megen niŋ al banabe dufay igiŋkura ma hi. Niŋgeb gogo mata igiŋ titek dufaymiŋyaŋ gega, goyen gama irde mata teŋ teŋ gobemeteŋeŋ wor po nirde hiyen. 19 Mata igiŋ tiyeyeŋ nurde himyen goyen titek yarabemata buluŋpo teŋ himyen. Mata buluŋ titek ma nirde hiyengega, goyen po teŋ himyen. 20 Niŋgeb ne matagwaha ma titek nurde himyen mata goyen teŋhimyen gobe nigeŋ ma teŋ himyen. Mata buluŋteŋ teŋ dufay ne bana hi gore teŋ hiyen.

21 Niŋgeb go mata gobe nigeŋ wor po keneŋbebak teŋ himyen. Mata gobe gahade: ne beleŋmata igiŋ kura tiye yeŋ nureŋ goya goyenbematabuluŋ teŋ teŋ dufay wor ne bana hi. 22 Gobegahade: Al Kuruŋ beleŋ bene bana dufay igiŋforok ird nuntiŋ geb, Al Kuruŋyen saba gokeamaŋeŋ nurde himyen. 23 Goyenpoga bene banakurhanbe saba hoyaŋ buluŋ kura hi geb, goremata buluŋ yufukde nerde fere nire yeŋbe AlKuruŋyen saba bener igiŋ nurd uneŋ himyengoya arde hike nurde himyen. 24 Goke teŋbeneb gwaha kura teŋ igiŋ heweŋ yeŋ ma nurdehime geb nigeŋ ge buniŋeŋ wor po nurde hime.Niŋgeb ganuŋ al beleŋ gab mata buluŋ bana poheŋ kattek heŋ hime al gayen nad siŋa nirke igiŋheweŋ? Hubu wor po! 25 Gega Al Kuruŋ beleŋDoyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu Kristu inke ne gayenmata buluŋ bana mat nad siŋa niryiŋ geb, gokeamaŋeŋ nurd uneŋ hime.

Niŋgeb nebe gahade hime: nebe dufay gergeŋnuntiŋdebe Al Kuruŋyen saba gama irde hime.Gega megen niŋ dufay buluŋ beleŋ manaŋ nuluŋteŋ hi.

8Holi Spiritya heŋ heŋ mata

1 Niŋgeb al kura Yesu Kristuya haŋ marbe AlKuruŋ beleŋ mata buluŋmiŋ gote muruŋgem mayunyeŋ. 2 Gobe Yesu Kristuya hireke al gergeŋnirtiŋ Holi Spirit gote saŋiŋ gore mata buluŋyakamde kamdeyat tareŋ bana mat nad siŋa niryiŋ

Page 222: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Rom 8:3 219 Rom 8:22geb, gago dineŋ hime. 3 Neŋbe megen niŋdufay buluŋ goyen miŋyaŋ mar geb, Moseyensabare yitiŋ goyen epte ma keŋkela gama irtekhite. Niŋgeb Moseyen saba gore epte ma igiŋdirtek hinhin. Irkeb Al Kuruŋ beleŋ mata bu-luŋniniŋ halde duneŋ yeŋbe Urmiŋ teŋ kerkekateŋbe neŋ gahade ga po heŋ forok yiriŋ. Irdemata buluŋniniŋ ge teŋ yiŋgeŋ Al Kuruŋ galakiryiŋ. Irkeb Al Kuruŋ beleŋ megen niŋ martemata buluŋ goyen Yesu Kristu uliŋde irde alyenmata buluŋ gote muruŋgem unyiŋ. 4 Al Kuruŋbeleŋmeteŋ go tiyyiŋ gobeMoseyen sabarematahuwak niŋ yitiŋ goyen neŋ hitte keŋkela wor poforok yeŋ hiyeŋ yeŋbemeteŋ gogo tiyyiŋ. Niŋgebneŋbe megen niŋ dufay buluŋ go ma gama irdebHoli Spirityen dufay po gama irde hityen.

5 Be, al kura megen niŋ dufay gama irde haŋmarbe uliŋde amaŋ hetek dufay goyen po gamairde hitek nurde haŋyen. Goyenpoga al kura HoliSpirityen dufay gama irde haŋ marbe Holi Spiritbeleŋ igiŋ nurde hitek mata goyen po teŋ hiteknurde haŋyen. 6 Fudinde, al kura megen niŋdufay gama irde hiyen al gobe Al Kuruŋ diliŋdekamtiŋ hiyen. Gega Holi Spirit beleŋ dufaymiŋdoyaŋ irde hiyen al gobe Al Kuruŋ diliŋde algergeŋ heŋ biŋ kamke igiŋ hiyen. 7 Gega megenniŋ dufay po gama irde hiyen al gobe Al Kuruŋasogo irde hiyen. Go al gobe Al Kuruŋyen sabagama ma irde hiyen. Irde epte ma gama irtekhiyeŋ. 8Al gwahademegen niŋ dufay buluŋ beleŋdoyaŋ yirtiŋde po haŋ marbe epte ma wor poAl Kuruŋ beleŋ amaŋeŋ nurtek mata goyen teŋhinayiŋ.

9Gega deŋ banabeHoli Spirit hi geb,megenniŋdufay beleŋ ma doyaŋ dirde hi. Holi Spirit beleŋdoyaŋ dirde hi. Gega al kura Holi Spirit miŋmoŋkenemal gobeYesuKristuyen almoŋ. 10Gega deŋgoyen Yesu Kristuya haŋ kenem mata buluŋ niŋteŋ ultiŋbe bida henayiŋ gega, Al Kuruŋ diliŋdeal huwak henayiŋ geb tontiŋbe yeŋya hinayiŋ.11 Irde Al Kuruŋ Yesu Kristu kamtiŋde mat isaŋhiriŋ al gote Holi Spirit beleŋ deŋ bana hi kenemYesu kamtiŋde mat isaŋ hiriŋ al Al Kuruŋ beleŋHoli Spirit dunyeŋ. Irke ultiŋ bida henayiŋ goyenkame sopte gergeŋ yirke hugiŋeŋ hinayiŋ.

12Niŋgeb, kadne yago, neŋbe yeŋ beleŋ gwahadiryiŋ goke wol hetek mata kura hi. Mata gobemegen niŋ dufay buluŋ ulniniŋde amaŋ hetekgoyen ma po gama irde hitek go goyen. 13 Gobemegen niŋ dufay gama irde hinayiŋbe Al Kuruŋ

diliŋde kamtiŋ hinayiŋ gega, ultiŋde mata buluŋteŋ teŋ dufay goyen Holi Spirityen tareŋde yubultinayiŋbe Al Kuruŋya hugiŋeŋ hinayiŋ geb, gagodineŋ hime. 14 Be, Al Kuruŋ dirŋeŋ weŋ fudindewor pobe Al Kuruŋyen Holi Spirit beleŋ doyaŋyirde yukuŋ hi mar gogo. 15 Al Kuruŋ beleŋHoli Spirit dunyiŋ gobe bikkeŋ kamde kamde niŋkafura heŋ hinhan dufay bana goŋ sopte mulgaŋheŋ heŋ ge ma dunyiŋ. Gwahade yarabe dirŋeŋweŋ heŋ heŋ ge Holi Spirit dunyiŋ. Niŋgeb yendesaŋiŋde Al Kuruŋ goyen eke merere, “Ado, Ado”ineŋ hityen. 16 Fudinde, Holi Spirit neŋ banahi goreb bininiŋde wor po, “Deŋbe Al Kuruŋyendirŋeŋ weŋ,” dineŋ hiyen. 17 Irde neŋbe AlKuruŋyen dirŋeŋ weŋ kenem kame yende detgotemiŋmar hiniŋ. Goyenbe kanduk Yesu Kristubeleŋ yinyiŋ gwahade neŋ manaŋ goyen banahitek. Gogab Al Kuruŋyen tareŋ turŋuŋ yaŋ worpo yeŋ beleŋ Yesu Kristu untiŋ goyen neŋmanaŋtetek. Irkeb yeŋya neŋya tumŋaŋ Al Kuruŋyendet gote miŋ mar hiniŋ.

Kame Yesu Kristu tareŋmiŋ turŋuŋ yaŋ kentek18 Be, Al Kuruŋyen saŋiŋ turŋuŋ yaŋ wor po

kame neŋ hitte forok yiyyeŋ gobe igiŋ wor pogeb, gayenter kanduk yeneŋ hite gabe det dirŋeŋyeŋ nurde hite. 19 Fudinde, tareŋmiŋ turŋuŋ yaŋgobe fudinde wor po forok yiyyeŋ geb, megeŋyanaŋkiŋya, irde det kuruŋ gayen gare dagehen gaAl Kuruŋ beleŋ dirŋeŋ weŋ kawan forok yirkeyentek yeŋ nurdeb goke po doyaŋ heŋ haŋ.20Megeŋya naŋkiŋya, irde det kuruŋ gayenbe AlKuruŋ beleŋ dufaymiŋ kiryiŋ goyen gama ird irdniŋ soŋ hamiŋ gobe momŋoŋde ma soŋ hamiŋ.Al beleŋ mata buluŋ tikeb det kuruŋ gayen worAl Kuruŋyen dufay gama ird ird niŋ soŋ hamiŋ.Gwaha tiyamiŋ gobe Al Kuruŋ beleŋ gwahadepo henayiŋ yeŋ dufay kiryiŋ geb, gogo tiyamiŋ.Goyenpoga sopte igiŋ hetek nalu niŋ doyaŋ heŋhaŋyen. 21 Goyen nalureb det kuruŋ gayenbebuluŋ hitiŋde mat Al Kuruŋ beleŋ sopte yadegergeŋ wor po yiryeŋ. Irde Al Kuruŋ dirŋeŋweŋ gobe mata buluŋ yufukde mat yad siŋa yirkeAl Kuruŋyen tareŋmiŋ turŋuŋ yaŋ goyen banahinayiŋ gwahade goyen po, det kuruŋ gayen worgwahade po heŋ hinayiŋ.

22 Be, det kuruŋ Al Kuruŋ beleŋ yiryiŋ gabebuluŋ hitiŋde mat waŋ waŋ gayenter wor buluŋhitiŋ goyen bana po heŋ uliŋ misiŋ nurde haŋgobe nurde hite. Yeŋ uliŋ misiŋ nurde haŋyengobe bere kura diriŋ kawaŋ kere yeŋ uliŋ misiŋ

Page 223: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Rom 8:23 220 Rom 8:39kateŋ hiyen go gwahade goyen. 23 Goyenbe yeŋpo moŋ. Neŋ manaŋ bininiŋ bana misiŋ nurdehityen. Neŋbe Al Kuruŋ beleŋ duneŋ yeŋ biŋatiyyiŋ gote igineŋ meheŋde wor po Holi Spiritgoyen titiriŋ mar. Goyenpoga neŋ gayen workanduk bana heŋ misiŋ nurde hityen. Irde misiŋnurde heŋyabe Al Kuruŋ beleŋ neŋ gayen dirŋeŋweŋ wor po dirde ulniniŋ manaŋ buluŋ hitiŋdemat gergeŋ wor po yiryeŋ yeŋ goke po doyaŋ heŋhityen. 24 Neŋbe kame Al Kuruŋ beleŋ gwahadiryeŋ yeŋ nurde doyaŋ heŋ hinhet geb, Al Kuruŋbeleŋ dumulgaŋ tiyyiŋ. Gega det kura tetek yeŋgoke doyaŋ heŋ hityen goyen bikkeŋ titiŋ kenemgoke ma doyaŋ heŋ hitek. Ganuŋ al beleŋ detkura bikkeŋ titiŋ goyen temewoŋ yeŋ nurde gokedoyaŋ heŋ hiyeŋ? Hubu wor po. 25 Gega neŋbedet kura yawartek goyen go ma yawartiŋ geb,goke doyaŋ heŋ hityen gega, goke piŋeŋ ma heŋhityen.

26 Be, neŋ gayen kanduk bana hite gega, Al Ku-ruŋyen saŋiŋ turuŋ yaŋwor po goyen goke doyaŋheŋ heŋ goreb tareŋ dirde hiyen gwahade goyenpo, Holi Spirit wor neŋ dufayniniŋ tareŋ moŋgayen faraŋ durde hiyen. Neŋbe goke kura AlKuruŋ gusuŋaŋ irtek yeŋ ma nurde hityen gega,Holi Spirit yiŋgeŋ po nende gasuŋ teŋ Al Kuruŋeseŋ mere irde hiyen. Yeŋbe gwaha teŋ heŋyabeneŋ ge buniŋeŋwor po nurdeb biŋdemisiŋ kuruŋkateŋ heŋya Al Kuruŋ mere irde hiyen. Misiŋkateŋ hiyen gobe epte ma gwahade yeŋ nurdetagaltek. 27 Irde Holi Spiritbe Al Kuruŋyen alyabereya faraŋ yureŋ yeŋAl Kuruŋyen dufaymiŋ pogama irde gusuŋaŋ irde hiyen. Niŋgeb neŋ alyendufay keŋkela keneŋ hiyen al Al Kuruŋbe HoliSpirit beleŋ dufay dahade kerde gusuŋaŋ irde higoyen keŋkela nurde hiyen.

28 Irdeb al kura Al Kuruŋ beleŋ dufaymiŋ kerdehoy yirkeb yeŋ ge amaŋeŋ nurde uneŋ haŋ marhitte mata forok yeŋ haŋ kuruŋ gobe Al Kuruŋbeleŋ yad bul yirdeb mel goyen igiŋ heŋ heŋ matyirde hi gobe nurde hite. 29 Gobe Al Kuruŋ beleŋalya bereyamiŋ hetek mar bikkeŋ nurd yuneŋbeUrmiŋ yara henayiŋ yeŋ basiŋa yiryiŋ geb, gogodirde hi. Gogab Urmiŋ gobe Al Kuruŋyen dirŋeŋweŋ hitiŋ mar gote urmiŋ mataliŋ hiyyeŋ. 30 AlKuruŋbe alya bereyamiŋ bikkeŋ basiŋa yirtiŋgoyenhoy yiryiŋ. Irde hoy yirkewatiŋmar goyenal huwak yiryiŋ. Irde al huwak yirtiŋ mar goyendeŋem turŋuŋ yaŋ yiryiŋ.

Al Kuruŋyen amaŋ dufaybe kuruŋ wor po

31 Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ igiŋ gwaha diryiŋgoke daha yetek? Irde Al Kuruŋ beleŋ neŋ faraŋdurde hi kenem ganuŋ al beleŋ asogo dirnayiŋ?Hubu wor po! 32 Al Kuruŋbe Urmiŋ yende worpo goyen urne yeŋ be ma hiriŋ. Gwaha titŋeŋbeneŋ megen niŋ mar kuruŋ gake nurde megengar teŋ kerke kateŋ kamyiŋ. Niŋgeb Yesu Kristubasiŋa irtek wor gogo dunyiŋ geb, det hoyaŋduneŋ duneŋ niŋ kama hiyyeŋ yeŋ nurde haŋ?Moŋ, kama ma heŋ kuruŋ po duneŋ hiyeŋ. 33 AlKuruŋ yiŋgeŋ po basiŋa yirtiŋ mar goyen alhuwak yiryiŋ. Niŋgeb ganuŋ al beleŋ Al Kuruŋbeleŋ basiŋa yirtiŋ mar goyen merem yaŋ yir-nayiŋ? Hubu wor po! 34 Be, Yesu Kristube neŋge teŋ kamyiŋ. Irde kamyiŋde mat huwaryiŋ.Huwardeb Doyaŋ Al Kuruŋ heŋbe Al Kuruŋ haniŋyase beleŋ mat keperde neŋ ge teŋ Al Kuruŋgusuŋaŋ irde hi. Niŋgeb ganuŋ al beleŋ meremyaŋ dirde gote muruŋgem buluŋ dunyeŋ? Hubuwor po! 35 Irde ganuŋ al beleŋ Yesu Kristu beleŋbubulkuŋne wor po yeŋ nurd duneŋ hi bana goŋmat dad siŋa diryeŋ? Hubu wor po! Kanduk ku-rayen kurayen yeneŋ hitek, ulniniŋ misiŋ kateŋhitek, al hoyaŋ beleŋ buluŋ buluŋ dirde hinayiŋ,biŋge kamde hitek, ulniniŋ umŋa miŋmoŋ hitek,det buluŋ kura forok yeŋ buluŋ dirtek hinayiŋ,irde fuleŋa mata forok yeŋ hinayiŋ kuruŋ goreYesu Kristu beleŋ neŋ gayen bubulkuŋne wor poyeŋ nurd duneŋ hi goyen igiŋ walnayiŋ? Eptemoŋ! 36 Niŋgeb yeŋ ge kanduk gwahade yentekgoke Al Kuruŋyen asaŋde gahade katiŋ hi:“Ge goke teŋ neŋbe hugiŋeŋ al beleŋ mudunke

kamtek belŋeŋde po kuŋ hityen.Irde neŋbe sipsip gasa yirke kamde haŋyen go

gwahade goyen hityen,” yitiŋ. Tikiŋ 44:2237 Be, neŋbe yitiŋ gwahade po kanduk bana hi-tyen gega, neŋ gayen bubulkuŋne wor po yeŋnurd duneŋ hi al Yesu Kristu faraŋ durke kandukkarkuwaŋ gwahade goyen fole wor po yirde hi-tyen. 38 Fudinde, Al Kuruŋ beleŋ neŋ ge amaŋeŋwor po nurd duneŋ hi. Niŋgeb dufaynerbefudinde wor po gahade nurde hime: kamtekma hitek yara kura, Al Kuruŋyen miyoŋ wet mauŋgura, haŋka ma kame, irde det saŋiŋ miŋyaŋyara kura, 39 irde det naŋkiŋde niŋ wet ma detmegeŋ biŋde niŋ wet ma det megen gar niŋkurayen kurayen gore Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ YesuKristu niŋ teŋ Al Kuruŋ beleŋ neŋ bubulkuŋnewor po yeŋ nurd duneŋ hiyen goyen epte ma worpo walnayiŋ.

Page 224: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Rom 9:1 221 Rom 9:199

Israel mar1 Be, nebe Yesu Kristuya har geb, mere dineŋ

himegabe fudinde dineŋhime. Usimawor po teŋhime. Bener fudinde yeŋ nurdeya dineŋ hime.Holi Spirit wor merene gayen fudinde yeŋ nurdehi. 2Be, bene biŋdebe Israelmarniŋhugiŋeŋkan-dukŋeŋ nurdeb buniŋeŋ wor po nurde himyen.3Niŋgeb nigenmiŋde niŋ alya bereya goyen faraŋyurmewoŋwor po yeŋnurde himyen. Goke teŋbebeleŋ kura hi kenem mel gore nere gasuŋ teŋYesu Kristu nurd unkeb nebe yende gasuŋ teŋbeYesu Kristu tubul teŋ gisaw kuŋbe Al Kuruŋyenbearar bana heŋ yeŋ nurde himyen. 4 Be, nigenmiŋde niŋ albe Israel mar gogo. Mel gobe AlKuruŋ beleŋ dirŋeŋ weŋ yirke tareŋmiŋ turŋuŋyaŋ goyen bana hinhan. Al Kuruŋbe mel goyabiŋa kura tareŋ po teŋbe Moseyen saba manaŋyunyiŋ. Irde Al Kuruŋyen ya balem bana doloŋird ird mata yikala yiryiŋ. Irde mel goyen gwahagwaha yireŋ yeŋ biŋa hoyaŋ hoyaŋ manaŋ teŋhinhin. 5 Mel gobe Yuda marte hakwamiŋ worpo miŋde mat watiŋ. Yesu Kristu wor yeŋ goyenmiŋde mat watiŋ. Yesu Kristube Al Kuruŋ, detkuruŋ gayen doyaŋ yirde hi al. Niŋgeb yeŋ po gahugiŋeŋ turuŋ irde hitek hi. Fudinde wor po.

6 Be, Israel mar gobe tumŋaŋ Yesuyen alyabereya Israel mar fudinde wor po hewoŋ gega,gwahade ma haŋ. Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ melgoyen hitte biŋa tiyyiŋ gobe sorkok hiriŋ yeŋnurtek? Moŋ, sorkok ma hiriŋ. Israel marbeAl Kuruŋ beleŋ basiŋa yiryiŋ gega, tumŋaŋ mabasiŋa yiryiŋ. Al kura po basiŋa yiryiŋ geb,gogo al tumŋaŋ ma Yesuyen alya bereya hi-tiŋ. 7Mel gobe tumŋaŋ Abrahamyen miŋde matwatiŋ gega, go kuruŋ gobe tumŋaŋ Abrahamyendirŋeŋ weŋ ma hamiŋ. Gokeb bikkeŋ Al Kuruŋbeleŋ, “Aisakyenmiŋdemat forok yeŋ hinayiŋ gomuŋ po gab diriŋge weŋ henayiŋ,” inyiŋ gogo.8 Niŋgeb mere gote miŋbe Abrahamyen dari pogama irde diriŋ forok yitiŋ gobe Al Kuruŋyendirŋeŋ weŋ moŋ. Munaŋ Al Kuruŋ beleŋ Abra-hamhitte biŋa tiyyiŋ goyen gama irde diriŋ forokyitiŋ go po ga Abrahamyen dirŋeŋ weŋ wor po.9 Be, Al Kuruŋ beleŋ Abraham hitte biŋa tiyyiŋmere gobe gahade: “Dama kura imoyenter nalukirtiŋ hi goyenter gab sopte mulgaŋ heŋ ge hittewayeŋ. Goyenterbe berge Sarabe diriŋ al diriŋkura kawaŋ kiryeŋ,” yitiŋ hi.

10 Goyenbe go muŋ po moŋ. Aisak beremRebeka urmiŋwaraŋ gote naniŋbe uŋkureŋ Aisakpo. Aisak gobe neŋ Israel mar kuruŋ gateasininiŋ. 11-12Goyenbe Aisak urmiŋwaraŋ kalpaŋgoyen forok yeŋ miŋmoŋdebe Al Kuruŋ beleŋRebeka goyen, “Itiŋbe kuliŋde meteŋ al hiyyeŋ,”inyiŋ. Go mere gobe diriŋ irawa go kawaŋ heŋmata igiŋ daw ma buluŋ daw goyen tike yeneŋyama gwaha yiriŋ. Al Kuruŋ beleŋ bikkeŋ dufaymiŋkiryiŋ go po gama irde kuliŋ go basiŋa iryiŋ.Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ gwaha iryiŋ gobe yeŋbealyen mata keneŋbe basiŋa ma yirde hiyen, du-faymiŋde igiŋ nurd yuneŋbe basiŋa yirde hiyengoyen dikala dirde hi. 13 Niŋgeb mata goke AlKuruŋyen asaŋde gahade katiŋ hi:“Nebe Yekop goyen bubulkuŋne wor po yeŋ

nurde uneŋ hime.Munaŋ Isobe gwahade ma nurd uneŋ hime,”

yitiŋ. Malakai 1:2-314Niŋgeb daha yetek? Al Kuruŋ beleŋ go tiyyiŋ

goke teŋ yeŋbe mata huwak ma tiyyiŋ yetek?Epte moŋ! 15 Al Kuruŋ beleŋ matamiŋ goke teŋMose gaha inyiŋ:“Dufayner al kura buniŋeŋ ire yeŋbe gwaha po

ireŋ.Irde al kura igiŋ ire yeŋbe gwaha po ireŋ,” yitiŋ

hi. Yumulgaŋ 33:1916 Niŋgeb Al Kuruŋ yiŋgeŋ po gab ganuŋ al kurabuniŋeŋ ire yeŋbe gwaha iryeŋ. Munaŋ al beleŋdufaymiŋde Al Kuruŋ beleŋ basiŋa nirwoŋ yeŋnuryeŋ, irde mata igiŋ teŋ himeke gab gwahaniryeŋ yeŋ kurut yeŋ hiyeŋ gore epte ma Al Ku-ruŋ beleŋ buniŋeŋ iryeŋ. 17Al Kuruŋbe matamiŋgwahade geb, Isip naŋa doyaŋ al kuruŋ Ferogobe meremiŋ pel ird ird niŋ basiŋa irdeb gahainyiŋ: “Ge hittebe saŋiŋne turŋuŋ yaŋ wor pogoyen kawan forok irmeke al megen hike kwakuruŋ gore nurdeb ne niŋ nurnayiŋ yeŋ dufaykerdeb gogo ge gayen doyaŋ al kuruŋ girmiriŋ,”inyiŋ. 18 Niŋgeb Al Kuruŋbe dufaymiŋde al kurabuniŋeŋ ire yeŋbe buniŋeŋ iryeŋ. Irde al kurameremiŋ pel ird ird niŋ tonaŋ tareŋ ire yeŋbegwahade po iryeŋ.

19 Be, Al Kuruŋbe gwahade hi goke al kuradufaymiŋ soŋ hekeb, “Al Kuruŋ beleŋ neŋ gayenmata gwaha gwaha teŋ hinayiŋ yeŋ yiŋgeŋdedufay po gama irde basiŋa dirtiŋ kenemdahamatdufaymiŋ waltek? Epte moŋ! Niŋgeb mata buluŋteŋ hityen gobe nindikeŋ ma forok yirde hityengega, daniŋ Al Kuruŋ beleŋ mata buluŋniniŋ gemerem yaŋ dirde hiyen? Gobe igiŋ moŋ,” yeŋ

Page 225: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Rom 9:20 222 Rom 10:2haŋyen. 20 Goyenpoga deŋbe al dahade geb,gwaha yeŋ haŋ? Neŋ al megen niŋ gare Al Ku-ruŋ beleŋ dufaymiŋ gama irde daha kura diryeŋgoyen goke epte ma, “Daniŋ gahade diraŋ?” in-tek. Mata gobe det kura al kura beleŋ iryeŋgore tigiri teŋbe iryeŋ al goyen, “Daniŋ gahadeniraŋ?” ma inyeŋ go gwahade goyen. 21 Be,kuwe yase yird yird albe woŋa teŋ kuwe yasegwahade yireŋ yeŋ nurdeb dufaymiŋ go po gamairde yiryeŋ. Kuwe yase kura meteŋ kuruŋ uneŋuneŋyen ireŋ yeŋbe gwahade po iryeŋ. Munaŋkuweyase kurameteŋmali untek goyen ire yeŋbeigiŋ ala iryeŋ.

22 Niŋgeb Al Kuruŋ wor mata gwahade goyenpo teŋ hiyen. Yeŋbe mata buluŋ mar goyenbeararmiŋ kawan po kennayiŋ, irde tareŋmiŋwor keneŋ bebak tinayiŋ yeŋ nurde gwamuŋyure yeŋbe igiŋ gwamuŋ yuryeŋ. Gega yeŋbebemel ma gwaha yirde ulyaŋde doyaŋ heŋ heŋniŋ piŋeŋ ma irde hiyen. Gobe dufaymiŋ pogama irde gwaha teŋ hi geb, al kura beleŋ gokeepte ma innayiŋ. 23Munaŋ al kura Al Kuruŋyenbuniŋeŋ dufay bana po haŋ mar goyen kurabeneŋ gago. Neŋbe Al Kuruŋyen saŋiŋ turŋuŋ yaŋwor po goyen kennayiŋ yeŋ bikkeŋ gitik diryiŋgeb, tareŋmiŋ turŋuŋyaŋgoyenneŋgayendikaladireŋ yeŋ nurde hinhin. Goyenbe al kura beleŋeptema, “Daniŋ yeŋpo gwaha yirde hi?” innayiŋ.24 Neŋbe Al Kuruŋ beleŋ hoy diryiŋ gega, al miŋuŋkureŋde mat po ma hoy diryiŋ. Neŋ kurabeYuda mar, kurabe al miŋ hoyaŋ Yuda mar moŋgayen hoy diryiŋ. 25 Al Kuruŋ beleŋ gwahadiryiŋ goke mere basaŋ almiŋ kura Hosea beleŋAl Kuruŋyen mere gahade kayyiŋ:“Ne beleŋ alya bereya nere ma hinhan goyen

yadeb ‘Nere alya bereya,’ yineŋ.Irde al miŋ hoyaŋ goyen bubulkuŋne wor

po yeŋ ma nurd yuneŋ hinhem goyenyadebe ‘Diriŋne yago, bubulkuŋne worpo’ yineŋ.” yitiŋ hi. Hosea 2:23

26 Irdeb,“Naŋa kurar kura Al Kuruŋ beleŋ, ‘Deŋbe

nere alya bereya moŋ,’ yinyiŋde gor pokamebe,

‘Mel gabe Al Kuruŋ gwahader hitiŋ gote alyabereya’ yinyeŋ,” yitiŋ hi. Hosea 1:10

27 Be, Al Kuruŋyen mere basaŋ al Aisaia beleŋIsrael mar niŋ gahade tareŋ po tagalyiŋ:

“Israel marbe budam wor po, makaŋde niŋ saw-sawa yara.

Goyenpoga Al Kuruŋ beleŋ al tumŋaŋ mayawaryeŋ, al tapum muŋ po yawaryeŋ.

28 Gobe Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ alya bereya megenhaŋ kuruŋ goyen hitte mere tiyyiŋ goteigineŋ araŋ po forok iryeŋ geb gogo,”yitiŋ hi. Aisaia 10:22-23

29 Mere gobe Aisaia beleŋ asaŋmiŋ bana goŋmeheŋ beleŋbe gahade kayyiŋ goya tuŋande.Meremiŋbe gahade:“Doyaŋ Al Kuruŋ saŋiŋmiŋ kuruŋ wor po beleŋ

diriŋniniŋ kura yubul ma teŋ tumŋaŋgwamuŋ yuryiŋ manhan

neŋbe Sodomya Gomoraya taunde niŋ maryara hitewoŋ,” yitiŋ hi. Aisaia 1:9

Israel marbe Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋma irde haŋ30 Niŋgeb goke teŋ neŋbe gaha po yetek: al

miŋ hoyaŋ Yuda mar moŋ, mata huwak teŋ teŋniŋ dufay ma heŋ haŋ mar beleŋ Yesu Kristuniŋ dufaymiŋ tareŋ irdeb Al Kuruŋ diliŋde alhuwak hitiŋ haŋ. 31Munaŋ Yudamarbe Moseyensabare mata huwak niŋ yitiŋ goyen gama ird irdniŋ kurut yeŋ haŋyen gega, Al Kuruŋ diliŋde alhuwak ma hitiŋ haŋ. 32 Goyenbe Israel mar gobedahade niŋ al huwak ma hitiŋ haŋ? Mel gobeYesu niŋ dufaymiŋ saŋiŋ irtiŋeŋbe mata igiŋ teŋgab al huwak hetek yeŋ nurde haŋyen geb, gogosoŋ hamiŋ. Gobe al kura hora go ma keneŋbekukuhuk urde takteŋ mayyeŋ go gwahade yaratiyamiŋ. 33 Goke teŋbe Al Kuruŋyen asaŋde ga-hade katiŋ hi:“Ga kennaŋ.Ne beleŋ Yerusalem taunde hora kura kereŋ.

Irkeb albe kukuhuk yurde yakteŋ gasayiryeŋ.

Irde hora kuruŋ kura kereŋ.Irkeb albe gore yirkeb yakteŋ gasa yirke

kateŋ buluŋ po henayiŋ.Gega al kura yeŋ ge dufaymiŋ tareŋ irnayiŋ

marbe epte ma memya hetek hinayiŋ,”yitiŋ hi. Aisaia 8:14; 28:16

101 Be, kadne yago, ne bener gabe Israel mar

goyen Al Kuruŋ beleŋ yumulgaŋ tiwoŋ yeŋ nur-deb Al Kuruŋ gusuŋaŋ irde himyen. 2Mel gobe AlKuruŋ niŋmeteŋ titekwor po nurde haŋyen gobefudinde yeŋ igiŋ tagaleŋ. Gega go teŋ haŋyengobe Al Kuruŋbe gwahade yeŋ keŋkela ma bebak

Page 226: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Rom 10:3 223 Rom 10:21

teŋya gwaha teŋ haŋyen. 3Mel gobe Al Kuruŋ dil-iŋde al huwak heŋ heŋ beleŋ gobe Al Kuruŋ hittemat watiŋ goyen ma nurdeb yiŋgeŋde saŋiŋdeal huwak hiniŋ yeŋ kurut yeŋ haŋyen. Niŋgebal huwak heŋ heŋ beleŋ fudinde goyen gamama irde haŋyen. 4 Goyenbe al kura Yesu Kristuniŋ dufaymiŋ tareŋ iryeŋbe Al Kuruŋ beleŋ alhuwak inyeŋ. Niŋgeb goke teŋbe Yesu Kristubeleŋ Moseyen saba goyen pasi kiryiŋ.

5 Be, Mosebe sabamiŋ gama irde al huwak heŋheŋ goke gahade kayyiŋ: “Al kura sabamiŋ gamairde hiyeŋ albe saba gore po tareŋ irke hiyeŋ,” yi-tiŋ hi. 6Gega Yesu niŋ dufaymiŋ saŋiŋ irde Al Ku-ruŋ diliŋde huwak hitiŋ marbe gaha yeŋ hinayiŋ:“(Yesu Kristube bikkeŋmegen gar katyiŋ gega, goma nurdeb Yesu teŋ megen gar kateŋ kateŋ niŋyeŋ heŋbe) dindikeŋ uliŋ, ‘Ganuŋ beleŋ Al Ku-ruŋyen gasuŋde hurkuyeŋ?’ ma yenayiŋ. 7 Irde(Yesu Kristube bikkeŋ kamyiŋde mat huwaryiŋgega, go ma nurdeb al kamtiŋ gasuŋde mat Yesugo teŋ waŋ waŋ ge yeŋ heŋbe) dindikeŋ uliŋ,‘Ganuŋ al beleŋ al kamtiŋde gasuŋde kurkuyeŋ?’ma yenayiŋ,” yitiŋ hi. 8Mere gote miŋbe gahade:“Al Kuruŋ diliŋde huwak heŋ heŋ mere gobegisaw inor ma hi. Ketaltiŋde hi, mohoŋtiŋde hi,irde bitiŋ bana hi.” Mere gobe dufaytiŋ tareŋ irdird mere, neŋ beleŋ tagalde tukuŋ hityen gogo.9Niŋgeb mere go yitiŋ gwahade po, al kura biŋdemat wor po Al Kuruŋ beleŋ Yesu go kamtiŋdemat isaŋ hiriŋ goyen fudinde yeŋ dufaymiŋ tareŋiryeŋ, irde yiŋgeŋ mohoŋde wor po, “YesubeDoyaŋ Al Kuruŋ,” yiyyeŋbe Al Kuruŋ beleŋ al gotumulgaŋ tiyyeŋ. 10 Fudinde, al kura Yesu niŋbiŋde mat dufaymiŋ saŋiŋ irke Al Kuruŋ beleŋal huwak inyeŋ. Irde dufaymiŋ tareŋ irtiŋ goyenmohoŋde mat kawan po tagalkeb Al Kuruŋ beleŋtumulgaŋ tiyyeŋ. 11 Goke teŋbe Al Kuruŋyenasaŋdebe, “Al kura yeŋ ge dufaymiŋ tareŋ irtiŋmarbe epte ma yeŋ ge memya hetek hinayiŋ,”yitiŋ hi. 12-13 Niŋgeb yitiŋ gwahade po, Yudamar ma al miŋ hoyaŋ Yuda mar moŋ goyentumŋaŋ ala Al Kuruŋ beleŋ gwaha yiryeŋ. “Alkura gore Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ faraŋ duri yeŋhoy irnayiŋ marbe tumŋaŋ yumulgaŋ tiyyeŋ,”yiriŋ geb, yeŋbe al kura faraŋ niŋ hoy irnayiŋmartumŋaŋ gote Doyaŋ Al Kuruŋ hiyyeŋ. Irde gomargoyen guram yirde saŋiŋ wor po yirde hiyeŋ.

14 Goyenbe al kura Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ du-faymiŋ tareŋ ma iryeŋbe daha mat hoy iryeŋ?Irde yendemeremomoŋmiŋ kuramuŋma nurtiŋ

kenem daha mat yeŋ ge dufaymiŋ tareŋ iryeŋ?Irde yeŋ ge al kura beleŋ ma tagalkeb daha matnuryeŋ? Eptemoŋ. 15 Irdemere goyen tagal tagalniŋ hulyaŋ ma yirnayiŋbe ganuŋ mar beleŋ dahamat mere goyen tagalnayiŋ? Hubu wor po. Goketeŋbe gahade Al Kuruŋyen asaŋde katiŋ hi: “Alkura kuŋ Al Kuruŋyen mere igiŋ goyen tagaldehiyeŋ al gobe Al Kuruŋ beleŋ igiŋwor po kinyeŋ,”yitiŋ.

16 Goyenpoga Yuda marbe tumŋaŋ ma Yesuniŋ yitiŋ mere igiŋ goyen nurde dufaymiŋ saŋiŋiramiŋ. Kura po ga gwaha tiyamiŋ. Niŋgebgoke teŋbe Aisaia beleŋ, “Doyaŋ Al Kuruŋ, meretagalde hiteke ganuŋ al beleŋ fudinde yeŋ nurdedufaymiŋ tareŋ irnayiŋ? Hubu wor po,” yiriŋ.17Niŋgeb al kura Yesu Kristu niŋ dufaymiŋ tareŋire yeŋbe meremiŋ wa nurde gab dufaymiŋ saŋiŋiryeŋ. Goyenbe mere igiŋ goyen daha matnuryeŋ? Gobe al kura beleŋ Yesu Kristuyen meregoyen tagalke gab nuryeŋ. 18 Goyenbe gusuŋaŋkura dire? Israel marbe mere igiŋ goyen manuramiŋ? Moŋ, nuramiŋ. Niŋgeb goke teŋbe AlKuruŋyen asaŋde gahade katiŋ hi:“Sabamiŋbe megeŋ kuruŋ gare nurde tukutiŋ ala

tiyyiŋ.Irde meremiŋbe naŋa kuruŋ gayen kuŋ pasi

hiriŋ,” yitiŋ. Tikiŋ 19:419 Be, sopte gusuŋaŋ kura dire? Israel margobe mere gote miŋ bebak ma tiyamiŋ? Moŋ,bebak tiyamiŋ. Gegamere goyen harhok unamiŋ.Niŋgeb goke Al Kuruŋ beleŋ yiriŋ goyen bikkeŋMose beleŋ gahade kayyiŋ:“Nebe alya bereya nere yitiŋmoŋ goyen yawareŋ.

Irkeb go yeneŋbe bitiŋde igiŋ ma nurnayiŋ.Irde merene bebak ma titiŋ mar goyen yawareŋ.

Irkeb goke bitiŋ ar yiyyeŋ,” yitiŋ hi. Saba32:21

20 Irde Aisaia beleŋ Al Kuruŋyen mere tagal tagalniŋ kafura ma heŋbe Al Kuruŋyen mere goyenkawan po gaha yiriŋ:“Nebe al kura ne niŋ ma naŋkeneŋ hitiŋ mar

beleŋ nenamiŋ.Irde ne niŋ gususuŋaŋ ma heŋ hitiŋ mar hitte

nigeŋ kawan hemeke nenamiŋ,” yitiŋ hi.Aisaia 65:1

21 Goyenpoga Israel mar niŋ teŋbe gaha yiriŋ:“Wampot mat waŋ waŋ wawuŋ hihi gayen

merene gamama irde tonaŋ saŋiŋ wor poheŋ haŋ mar goyen

ne hitte wawoŋ yeŋ hanne yak irtiŋdehime,” yitiŋ hi. Aisaia 65:2

Page 227: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Rom 11:1 224 Rom 11:1611

Al Kuruŋ beleŋ Israel mar buniŋeŋ yiryiŋ1 Be, Israel marte matabe gwahade geb, Al

Kuruŋ beleŋ alya bereyamiŋ goyen pel yiryiŋ?Moŋ, gwaha ma yiryiŋ! Nigeŋ wor Israel maral, irde Abrahamyen asem, irde Benyaminyen*miŋde niŋ al. 2 Fudinde, Al Kuruŋbe Israel margoyen forok ma yekeya basiŋa yiryiŋ geb, alyabereyamiŋ go ma pel yiryiŋ. Be, deŋbe Al Ku-ruŋyen asaŋde Al Kuruŋyen mere basaŋ al Elaiabeleŋ Israel mar niŋ igiŋ ma nurde Al kuruŋgusuŋaŋ iryiŋ gote baraŋmiŋbe bitiŋ sir ma yeŋhiyen gogo. 3Be, Elaia beleŋ Al Kuruŋ gaha inyiŋ:“Doyaŋ Al Kuruŋ, mere basaŋmargebe gasa yirkekamaŋ. Irde ge galak girde haŋyen altabe piryirde pasi haŋ. Ne muŋ po gab gago hime gega,ne wor mununniŋ teŋ haŋ,” inyiŋ. 4 Irkeb AlKuruŋ beleŋ dahade wol hiriŋ? Yeŋ beleŋ gahadewol hiriŋ: “Nebe nigeŋ ge Israel mar 7,000 basiŋayirmiriŋ haŋ. Niŋgeb mel gobe det toneŋ kuraBal ineŋ haŋyen goyenma doloŋ irde haŋ,” inyiŋ.5 Niŋgeb gayenter gayen wor Israel mar banaal kura Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ yirde igiŋ igiŋyirde basiŋa yirtiŋ mar kura haŋ. 6 Mel gobe AlKuruŋ beleŋ buniŋeŋ yirde igiŋ igiŋ yirtiŋ geb,basiŋa yiryiŋ. Mel gote mata igiŋ goke ma basiŋayiryiŋ. Munaŋmatamiŋ igiŋ goke Al Kuruŋ beleŋbuniŋeŋ yirde igiŋ igiŋ yiryiŋ manhan yeŋ beleŋbuniŋeŋ yirde igiŋ igiŋ yiryiŋ gobe miŋ miŋmoŋhewoŋ.

7 Niŋgeb Israel mar niŋ daha yetek? Mel gobeAl Kuruŋ diliŋde al huwak heŋ heŋ ge kurut worpo yeŋ hinhan. Goyenpoga gwahade ma hamiŋ.Alya bereya Al Kuruŋ beleŋ yumulgaŋ tiye yeŋbasiŋa yirtiŋ mar gore muŋ po gab Al Kuruŋdiliŋde al huwak hamiŋ. Munaŋ budam kuruŋgobe biŋ tareŋ wor po irde Al Kuruŋyen mere peliramiŋ. 8 Matamiŋ gwahade goke Al Kuruŋyenasaŋde gahade katiŋ hi:“Al Kuruŋ beleŋ mel gote dufaymiŋ mala tiyyiŋ.Irkeb gayenter diliŋde Al Kuruŋyen mere keneŋ

haŋ gega, bebak ma teŋ haŋ.Irde kirmiŋde Al Kuruŋyenmere nurde haŋ gega,

wukkek ma nurde haŋ,” yitiŋ hi. Saba29:4; Aisaia 29:10

9 Irde Dewit beleŋ gaha yiriŋ:“Dula matamiŋ gore po yukuŋ buluŋde yukukeb

buluŋ hewoŋ.

Irdeb yakteŋ gasa yirwoŋ.Mata buluŋmiŋ gote muruŋgembe gogo teŋ hi-

nayiŋ.10 Go mar goyen diliŋ titmiŋ heŋbe epte ma

naŋkenwoŋ.Irde hugiŋeŋ kanduk kuruŋ bana heŋ pukiŋ wer-

wer po heŋ hiwoŋ,” yitiŋ hi. Tikiŋ69:22-23

11 Be, Israel mar gwahade haŋ goke gusuŋaŋkura direŋ. Israel mar yakteŋ gasa yiryeŋ yi-tiŋ goyenbe fudinde gwaha yirke hugiŋeŋ buluŋpo heŋbe sopte igiŋ hetek ma henayiŋ? Moŋ!Israel mar gote mata buluŋ niŋ teŋbe Al Ku-ruŋ beleŋ al miŋ hoyaŋ Yuda mar moŋ goyenyumulgaŋ tiyyiŋ. Gogab Israel mar beleŋ goyeneŋbe, “Daniŋ geb neŋbe gwahade ma hite?”yeŋ biŋ huwarwoŋ yeŋ nurdeb gogo Al Kuruŋbeleŋ gwaha yiryiŋ. 12 Be, Israel mar beleŋ matabuluŋ tiyamiŋ goke teŋ Al Kuruŋ beleŋ al miŋhoyaŋ megen haŋ kuruŋ goyen igiŋ igiŋ wor poyiryiŋ. Irde Israel mar beleŋ Al Kuruŋyen meregama ird ird niŋ soŋ hamiŋ goke teŋbe al miŋhoyaŋ Yuda mar moŋ goyen igiŋ igiŋ wor poyiryiŋ. Niŋgeb Israel mar tumŋaŋ Al Kuruŋ hittemulgaŋ henayiŋbe Al Kuruŋ beleŋ daha tiyyeŋ?Yeŋbe amaŋeŋ wor po nurdeb al igiŋ igiŋ yiryeŋgobe kuruŋ wor po, haŋkapya igiŋ igiŋ yiryiŋgote folek wor po yiryeŋ!

13 Be, deŋ al miŋ hoyaŋ Yuda mar moŋ goyenmere kura direŋ tihim. Nebe Al Kuruŋ beleŋal miŋ hoyaŋ Yuda mar moŋ hitte kuŋ merenetagalde hayiŋ nineŋbe meteŋ go nuntiŋ geb,meteŋne goke turuŋ turuŋ titek hime. 14 Gwahateŋ himekeb nigen al Israel mar goyen neneŋbe,“Daniŋ neŋbe gwahade ma hite?” yeŋ biŋhuwarke mel goyen kura Yesu nurd unkeb AlKuruŋ beleŋ yumulgaŋ tiwoŋ yeŋ nurde gwahateŋ himyen. 15 Israel mar beleŋ Al Kuruŋyenmere pel iramiŋ geb, Al Kuruŋ beleŋ mel goharhok yuneŋbe al miŋ hoyaŋ Yuda mar moŋgoyen awalik yiryiŋ. Gega Israel mar gore AlKuruŋ niŋ biŋ mulgaŋ hekeb Al Kuruŋ beleŋyumulgaŋ teŋ daha yiryeŋ? Igiŋ wor po yiryeŋ.Go tinayiŋ gobe al kamtiŋde mat huwartiŋ yaratinayiŋ. 16 Mata gwahade forok yiyyeŋ gobeberet kura Al Kuruŋ unniŋ yeŋ kaŋbe ubala teŋparwek dirŋeŋ muŋ kura Al Kuruŋ galak irnayiŋgobeberet kuruŋgoyenwor tumŋaŋAlKuruŋyenhiyyeŋ go gwahade goyen. Irde he kura goyenfilginiŋbe Al Kuruŋ beleŋ wukkek iryeŋbe he

* 11:1: Benyaminbe Yekop urmiŋ weŋ 12 bana goŋ funaŋbe gogo.

Page 228: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Rom 11:17 225 Rom 11:33gote haniŋya pigiŋya kuruŋ goyen wor wukkekhenayiŋ go gwahade goyen.

17 Be, olip he yase gote haniŋ kura waldeyemeydeb olip he duwi kurate haniŋ teŋbewaltiŋde gore tur irke he duwi gote haniŋbe heyase gote haniŋ hiriŋ. Irde olip yase filginiŋ beleŋfe tuluŋ teŋ hi goyen olip duwi haniŋ gor turirtiŋ goyen wor fimiŋ goyen tuluŋ teŋ gergeŋhiriŋ. Be, olip duwi haniŋ gobe deŋ al miŋ hoyaŋYudamarmoŋ gogo. Munaŋ olip yase haniŋ gobeIsrael mar. Niŋgeb Israel mar Al Kuruŋ harhokunamiŋ gote gasuŋbe deŋ beleŋ tamiŋ. 18Niŋgebdindikeŋ ge turuŋ turuŋ teŋ he yase gote haniŋwaltiŋ Israel mar goyen det dirŋeŋ yeŋ ma nurdeyuneŋ hinayiŋ. Deŋbe duliŋ po tur dirtiŋ haŋ.Deŋ beleŋ olip yase gote filginiŋ† goyen tareŋmairde haŋ. Gwahade yarabe filginiŋ gore gab deŋgoyen saŋiŋ dirde hi. 19 Goyenpoga deŋ beleŋhuwardeb, “Gwaha, goyenbe olip yase gote haniŋIsrael marbe baŋ yeŋ kattiŋ yara geb, neŋ garegasuŋmiŋ titiŋ go,” yeŋ haŋ. 20 Be, gobe fudindegega, mel gobe Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ mayirkeb gogo walde yimiyyiŋ. Munaŋ deŋbe yeŋge dufaytiŋ tareŋ irtiŋde matbe gogo gasuŋmiŋtamiŋ. Deŋ wor Al Kuruŋ beleŋ Israel mar pelyiryiŋ gwahade goyen diryeŋ geb, dindikeŋ geturuŋ turuŋ ma teŋ kafura heŋ ga hinayiŋ. 21 AlKuruŋ beleŋ he yase gote haniŋ wor po goyenyeŋ ge dufaymiŋ saŋiŋma yirkebwalde yimiyyiŋ.Niŋgeb deŋ olip duwi haniŋ duliŋ dawaŋ gortur dirtiŋ goyen Al Kuruŋ niŋ dufaytiŋ tareŋ mayirnayiŋbe walde demey demeymiŋbe meteŋeŋmoŋ geb, dindigeŋ ge turuŋ turuŋ ma teŋ kafuraheŋ ga hinayiŋ.

22 Niŋgeb Al Kuruŋbe igiŋ igiŋ po ma diryeŋ,buluŋ dirtek goke manaŋ nurde ga hinayiŋ.Yeŋbe al kura meremiŋ gama ma irde hinayiŋmarbe buluŋ yiryeŋ. Munaŋ deŋ yeŋ ge du-faytiŋ tareŋ irtiŋ marbe igiŋ igiŋ diryeŋ. Munaŋgwahade ma tinayiŋbe deŋ wor walde dimiyyeŋ.23 Be, Israel mar Al Kuruŋ beleŋ bikkeŋ waldeyimiyyiŋ goyen yeŋ ge dufaymiŋ saŋiŋ ma yirdyird mata goyen tubul tinayiŋbe Al Kuruŋ beleŋyadeb olip hemiŋde sopte tur yiryeŋ. Al Kuruŋbegwaha yird yird tareŋ miŋyaŋ geb, igiŋ gwahayiryeŋ. 24 Deŋbe olip duwi haniŋ yara gega, AlKuruŋ beleŋ olip yasere gor tur dirkeb he gotehaniŋde gereŋ hamiŋ. Niŋgeb Israel mar olipyase gote haniŋ wor po goyen gasuŋeŋde sopte

tur ird irdbe meteŋeŋ moŋ wor po. Araŋeŋ potur iryeŋ.

Al Kuruŋbe al tumŋaŋ buniŋeŋ yirde hiyen25 Be, kadne yago, mere kura banare niŋ goyen

deŋbe keŋkela bebak tiwoŋ yeŋ nurde hime.Gogab dufaytiŋ wukkek yeŋ dindikeŋ ge turuŋturuŋ ma teŋ hinayiŋ. Be, merebe gahade: Israelmar beleŋ biŋ tareŋ irde Al Kuruŋyen mere pelirde haŋ gobe hugiŋeŋ ge moŋ. Go teŋ haŋ gobeal miŋ hoyaŋ Yuda mar moŋ goyen Al Kuruŋbeleŋ dufaymiŋde gwahade wanayiŋ yeŋ nuryiŋgoyenwaŋ ep heke gab bada heŋAl Kuruŋ niŋ biŋmulgaŋ henayiŋ. 26 Irkeb Al Kuruŋ beleŋ Israelmar goyen tumŋaŋ yumulgaŋ tiyyeŋ. Niŋgebgoke teŋbe Al Kuruŋyen asaŋde gahade katiŋ hi:“Yumulgaŋ teŋ teŋ Albe Yerusalem‡ mat forok

yiyyeŋ.Yeŋ beleŋ Yekopyenmiŋde niŋmartemata buluŋ

goyen yad siŋa yiryeŋ.27 Goya goyenbe mata buluŋmiŋ halde yuneŋ.

Gabe mel go hitte biŋa timiriŋ go goyen,”yitiŋ hi. Aisaia 59:20-21; 27:9

28 Be, gayenter gayen Israel mar gobe Yesuniŋ yitiŋ mere igiŋ goyen pel irde haŋ geb,mere igiŋ gobe deŋ al miŋ hoyaŋ Yuda mar moŋhitte kukeb gogo nurde haŋ. Mata gobe deŋge teŋ forok yitiŋ geb, gogo Israel mar gore AlKuruŋ asogo irde haŋ. Gega Israel marbe asemweŋ Abraham, Aisakyabe Yekopya goke teŋbeAl Kuruŋ beleŋ basiŋa yiryiŋ geb, gayenter worIsrael mar goyen bubulkuŋne wor po yeŋ nurdyuneŋ hi. 29 Al Kuruŋbe alya bereya nigen yeŋbasiŋa yirde guram yirde saŋiŋ yiryeŋbe go masopte tareŋmiŋ tumulgaŋ tiyyeŋ geb, gogo Israelmar niŋ amaŋeŋ nurde hiyen. 30 Munaŋ deŋ almiŋ hoyaŋ Yuda mar moŋbe bikkeŋ Al Kuruŋyenmere gama ma irde hinhan gega, Israel mar goremeremiŋ gama ma irkeb gayenter Al Kuruŋyenbuniŋeŋ dufaybe deŋ hitte hi. 31 Niŋgeb Is-rael mar Al Kuruŋyen mere gama ma irde haŋgoyen wor Al Kuruŋbe deŋ Yuda mar moŋ goyenbuniŋeŋ diryiŋ gwahade goyen po yiryeŋ. 32 AlKuruŋ beleŋ alya bereya buniŋeŋ yirde igiŋ igiŋma yiryeŋbe eptemamata buluŋ banamat siŋarekatnayiŋ goyen yikala yireŋ yeŋbe nurtiŋde poalya bereya tumŋaŋ yubul tike meremiŋ pel ir-tiŋde po hinhan.

33 Fudinde, Al Kuruŋyen buniŋeŋ dufayya du-fay wukkekmiŋyabe kuruŋ wor po. Yeŋbe det

† 11:18: Olip yase filginiŋbe Israel marte hakwamiŋ Abraham, Aisakyabe Yekopya niŋ yitiŋ. ‡ 11:26: Kurabe Saion.

Page 229: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Rom 11:34 226 Rom 12:13kuraŋmaworpo amuheŋhiyen. Niŋgeb ganuŋalbeleŋ dufay kerde hiyen goyen gwahade gwahadeyeŋ tagalnayiŋ? Irde ganuŋ al beleŋ matamiŋbegwahade yeŋ bebak tinayiŋ? Hubu wor po!34Niŋgeb goke teŋbe Al Kuruŋyen asaŋde gahadekatiŋ hi:“Ganuŋ beleŋ Doyaŋ Al Kuruŋyen dufay keneŋ

bebak tiyyeŋ? Epte moŋ.Ganuŋ beleŋ dufay igiŋ kura unyeŋ? Epte moŋ,”

yitiŋ hi. Aisaia 40:1335 Irde,“Ganuŋ beleŋ Al Kuruŋ det kura untiŋ geb, gote

wolmiŋeŋ untek hi? Hubu wor po,” yitiŋhi. Yop 41:11

36 Fudinde, det kuruŋ gabe Al Kuruŋ hitte matpo watiŋ, irde yeŋ beleŋ po yiryiŋ. Irde detkuruŋ gabe yeŋ beleŋ po gab pasi kiryeŋ. Niŋgebyeŋ po ga hugiŋeŋ deŋem turŋuŋ yaŋ irde hitek!Fudinde wor po.

12Yesuyen alya bereyat mata gergeŋ

1 Niŋgeb, kadne yago, Al Kuruŋ beleŋ neŋgayen buniŋeŋ wor po dirde hiyen geb, meretareŋ po direŋ tihim: megen heŋya dindikeŋgoyen det kura Al Kuruŋ galak irtiŋ yara Al Kuruŋunnayiŋ. Gwaha irniŋ yeŋbe dindikeŋ goyen AlKuruŋ diliŋde wukkek, yeŋ beleŋ amaŋeŋ nurtekmat po mata teŋ hinayiŋ. Mata gwaha teŋ hi-nayiŋ gobeHoli Spirityen saŋiŋde Al Kuruŋ doloŋird ird matabe gogo teŋ hinayiŋ. 2 Irde megenniŋ marte mata go ma gama irde hinayiŋ. Gwahatitŋeŋbe dufaytiŋ gergeŋ igiŋ po yirde matatiŋhoyaŋ teŋ hinayiŋ. Gwaha irde gab Al Kuruŋyendufay goyen keneŋ bebak teŋ hinayiŋ. Al Ku-ruŋyendufaydedet damiŋbe igiŋ,mata dahadebeAl Kuruŋ beleŋ amaŋeŋ nurde hiyen, irde matadamiŋbe Al Kuruŋ diliŋde buluŋ miŋmoŋ goyenyeneŋ keŋkela bebak teŋ hinayiŋ.

3 Be, Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ nirde igiŋ igiŋnirde meteŋmiŋ nuntiŋ geb, deŋ haŋ kuruŋgoyen mere kura direŋ tihim. Merebe gahade:deŋ bana goyen al kura yiŋgeŋbe al gwahademoŋgega, nebe al gwahade yeŋ yiŋgeŋ ge turuŋ turuŋma teŋ hiyeŋ. Gwaha titŋeŋbe Al Kuruŋ niŋ du-faytiŋ tareŋ ird ird goyen bitiŋ bana kirtiŋ gobedahade, kuruŋ ma dirŋeŋ goyen keŋkela dufayheŋ bebak teŋ gab deŋ duŋkureŋ duŋkureŋbedahade haŋ goyen nurde hinayiŋ. 4Gobe neŋ ku-ruŋ gabe ulniniŋ pigiŋ manaŋ, irde ulniniŋdebe

det kurayen kurayen goyen gor haŋ geb, gagodineŋ hime. Be, det gobe meteŋ uŋkureŋ poma teŋ haŋ, hoyaŋ hoyaŋ teŋ haŋ. 5 Niŋgebgwahade goyen po, neŋbe budam wor po gega,Yesu Kristuya heŋbe Yesuyen uliŋ pigiŋ po hitiŋhite. Irde neŋ duŋkureŋ duŋkureŋbe Yesuyenalya bereya hoyaŋ hoyaŋ goyen faraŋ yurd yurdniŋ hite. 6 Goke teŋbe neŋ kuruŋ gabe Al Kuruŋbeleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirdeb Holi Spir-ityen tareŋ forok ird ird mata kurayen kurayengoyen nende gigen duntiŋ hite. Gwahade duntiŋgobe Al Kuruŋ beleŋ neŋ duŋkureŋ duŋkureŋdamiŋ duneŋ yeŋ dufaymiŋ kirtiŋ goyen po gamairde duneŋ hiyen. Niŋgeb al kura Al Kuruŋyenmere basaŋ heŋ tagal tagal mata miŋyaŋ kenemAl Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurde hitiŋ gobe kuruŋma dirŋeŋ goyen keneŋ bebak teŋ gab meteŋbegoyen tuŋande po meteŋ teŋ hiyeŋ. 7 Al kuraal hoyaŋ faraŋ yurd yurd saŋiŋ titiŋ kenem gotareŋ titiŋ goyen gama irde al faraŋ yurde hiyeŋ.Munaŋ al saba yird yird tareŋ titiŋ kenem yeŋwor gwahade po, saba yirde hiyeŋ. 8 Be, al kuraal hoyaŋ kanduk yenke saŋiŋ yird yird tareŋ titiŋkenem gwahade po teŋ hiyeŋ. Munaŋ al kuraal hoyaŋ det yuneŋ yuneŋ tareŋ titiŋ kenemwilakŋeŋnurdeyadet al yuneŋhiyeŋ. Irde al kuradoyaŋ al heŋheŋ tareŋ titiŋ kenemal gobe yulmayeŋbe al hoyaŋ keŋkela doyaŋ yirde hiyeŋ. Irde alkura al hoyaŋ buniŋeŋ yird yird saŋiŋ titiŋ kenemal gobe amaŋ dufay hende gwaha teŋ hiyeŋ.

Kadtiŋ ge amaŋeŋ nurd yuneŋ hinayiŋ9 Be, deŋbe al hoyaŋ niŋ amaŋeŋ nurd

yuneŋyabe bitiŋde mat fudinde wor po gwahateŋ hinayiŋ. Irde mata buluŋbe harhoktiŋyuneŋ, mata igiŋbe tareŋ po yanarde hinayiŋ.10 Kadtiŋya kadom amaŋeŋ nurd guneŋ teŋ ekemerere po hinayiŋ. Irde dindikeŋ turuŋ yir-tiŋeŋbe kadtiŋ yago wa turuŋ yirde hinayiŋ.11 Be, Al Kuruŋyen meteŋ teŋ teŋ niŋ piŋeŋ maheŋ hinayiŋ. Tareŋ po heŋbe bitiŋ bana mat worpo Al Kuruŋyen meteŋ teŋ hinayiŋ. 12 Irde AlKuruŋ beleŋ igiŋ diryeŋ yeŋ goke doyaŋ heŋyaamaŋeŋ po nurde hinayiŋ. Kanduk bana heŋyabeAl Kuruŋ beleŋ kanduk go pasi iryeŋ yeŋ doyaŋheŋ heŋ niŋ piŋeŋ ma heŋ hinayiŋ. Irde hugiŋeŋAl Kuruŋ mere irde hinayiŋ. 13 Be, Al Kuruŋyenalya bereya kura det kuraŋ amuheŋhike yeneŋbedettiŋ kura yuneŋ hinayiŋ. Irde al hoyaŋ yatiŋdewakeb gargar yirde hinayiŋ.

Page 230: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Rom 12:14 227 Rom 13:10

14 Be, al kura buluŋ buluŋ dirde hinayiŋ margoyen Al Kuruŋyen tareŋde guram yirde saŋiŋyirde hinayiŋ. Sopte dineŋ hime. Al goyenguram yirde tareŋ yirde hinayiŋ, karanma yurdehinayiŋ. 15 Irde alya bereya amaŋeŋ nurde hikebdeŋwor yeŋnurnayiŋ gwahade goyenpo amaŋeŋnurde hinayiŋ. Irde alya bereya eseŋ hikeb deŋwor yeŋ nurnayiŋ gwahade goyen po nurde eseŋhinayiŋ. 16 Dindikeŋ uliŋbe awalikde hinayiŋ.Irde dindikeŋ ge turuŋ turuŋ ma teŋbe al malideŋemmoŋmar goya awalik heŋheŋniŋ amaŋeŋnurde hinayiŋ. Irde, “Neŋbe dufay wukkeŋ eptehite,” yeŋ ma nurde hinayiŋ.

17 Be, al kura beleŋ buluŋ buluŋ dirkeb wolhihim yeŋ buluŋ ma irde hinayiŋ. Al tumŋaŋdiliŋde mata igiŋ po teŋ teŋ niŋ keŋkela heŋ gahinayiŋ. 18 Irde bitiŋ kamke al hoyaŋya tumŋaŋawalikde heŋ heŋ belŋeŋ kura hike kenem gwa-hade heŋ heŋ ge kurut wor po yeŋ hinayiŋ.19Kadne yago, al kura beleŋ buluŋ dirkeb wol maheŋ hinayiŋ. Gwaha titŋeŋbe Al Kuruŋ haniŋdekerde hinayiŋ. Irkeb yeŋ beleŋ gab al goke beararteŋmuruŋgembuluŋunyeŋ. Al Kuruŋyen asaŋdeDoyaŋ Al Kuruŋ beleŋ, “Buluŋ diraŋ mar goyenwol heŋ heŋ gobe nere meteŋ. Ne beleŋ gabmatamiŋ gotemuruŋgemyuneŋ,” yiriŋ geb, gagodineŋ hime. 20 Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ, “Aso-goge kura biŋge kamke yeneŋbe biŋge yuneŋhayiŋ. Fe niŋ yirkeb fe yuneŋ hayiŋ. Gwaha teŋhayiŋ goyen geneŋbemel gobe memya niŋ yumuhenayiŋ. Gobe kak kulum bok yeŋ hitiŋ yadeal go tonaŋ hende yerayiŋ go gwahade goyen,”yitiŋ geb, wol ma heŋ mata igiŋ gwahade poteŋ hinayiŋ. 21 Mata buluŋ beleŋ fole dirtek mahinayiŋ. Gwahade hitŋeŋbe mata igiŋ po teŋhinayiŋ. Irkeb goreb mata buluŋ fole irde hiyeŋ.

13Doyaŋ mar karkuwaŋ palap yirde hinayiŋ

1 Be, gabmanbe Al Kuruŋ beleŋ kerdeb alyabereya doyaŋ yird yird saŋiŋ untiŋ geb, deŋ ku-ruŋ gobe doyaŋ martiŋde yufukde heŋ meremiŋgama irde hinayiŋ. 2 Munaŋ doyaŋ marte merepel irde haŋ mar gobe yeŋ goyen po ma asogoyirde haŋ. Gobe Al Kuruŋ, gabman goyen kerdetareŋ untiŋ al goyen asogo irde haŋ. Niŋgebgwaha teŋ haŋ marbe yiŋgeŋ kanduk yawar-nayiŋ. 3 Doyaŋ marbe mata igiŋ teŋ haŋ margoyen buluŋ yirtek ma nurdeb mata buluŋ teŋhaŋ mar go po gab buluŋ yird yird niŋ nurde

haŋyen geb, gogo doyaŋ marte mere nurde hi-nayiŋ dineŋ hime. Deŋbe doyaŋ martiŋ beleŋbuluŋ dird dird niŋ kafura heŋ haŋ kenem matahuwak po teŋ hinayiŋ. Irkeb turuŋ dirde hinayiŋ.4 Mel gobe keperd keperdtiŋ igiŋ ird ird niŋ AlKuruŋ beleŋmeteŋ yuntiŋ geb, gogomata huwakteŋ hikeb turuŋ dirde hinayiŋ. Gega doyaŋ margobe mata buluŋ gote muruŋgem duneŋ duneŋtareŋmiŋyaŋ geb,mata buluŋ tinayiŋbemel gokekafura henayiŋ. Mel gobe Al Kuruŋ beleŋ matabuluŋ teŋ haŋ mar goyen beararmiŋ yikala yirdyird meteŋ yuntiŋ geb, mata buluŋ mar goyenmuruŋgem buluŋ yuneŋ haŋyen. 5 Niŋgeb goketeŋbe doyaŋ martiŋde mere gama irde hinayiŋ.Go teŋ hinayiŋ gobe doyaŋ martiŋ beleŋ buluŋdird dird niŋ kafura heŋya po ga ma teŋ hinayiŋ.Mata igiŋ teŋ teŋ dufay gama ird ird niŋ bitiŋdewukkeŋ wor po nurdeya ga teŋ hinayiŋ.

6 Niŋgeb goke teŋbe teks wor yerde hinayiŋ.Doyaŋ marbe alya bereya doyaŋ yird yird meteŋyuntiŋ geb, teks go yadebe gore po alya bereyafaraŋ yurde haŋyen. 7 Niŋgeb deŋ tumŋaŋ dakura gabman haniŋde kertek gobe kerde hinayiŋ.Teks kurayen kurayen yertek haŋ kenem yerdehinayiŋ. Munaŋ kafura yirtekmarbe kafura yirdehinayiŋ. Irde palap yirtek yeneŋbe palap yirdehinayiŋ.

Kadtiŋ ge amaŋeŋ nurde yuneŋ hinayiŋ8 Be, al kura hitte kuŋ det kura niŋ gusuŋaŋ

irde yawartiŋ kenem araŋeŋ po wol heŋ hinayiŋ.Irkeb gog po hubu hiyyeŋ. Goyenpoga wol hekehubumahetekdet kurabe kadtiŋ ge amaŋeŋnurdyuneŋ yuneŋ mata gogo geb, hugiŋeŋ gwahadepo teŋ hinayiŋ. Al kura kadom ge amaŋeŋnurde uneŋ hi al gobe Moseyen saba kuruŋ gotemiŋ goyen gama irde pasi irde hiyeŋ geb, gogokadtiŋ ge amaŋeŋ nurde yuneŋ hinayiŋ dineŋhime. 9 Moseyen sabarebe, “Al berem yaŋ beleŋbere hoyaŋ ma duwan irde hiyeŋ. Bere worgwahade po teŋ hinayiŋ. Irde al ma gasa yirkekamde hinayiŋ, kawe ma teŋ hinayiŋ, kadtiŋ igiŋhike keneŋbe daniŋ nebe gwahade moŋ yeŋ manurde hinayiŋ,” yitiŋ. Irde saba go banabe meresaŋiŋ hoyaŋ manaŋ haŋ. Goyenbe saba banamere tareŋ haŋ kuruŋ gote miŋ wor pobe mereuŋkureŋ gago po: “Gigeŋ ge amaŋeŋnurde hayengwahade goyen po, al hoyaŋ niŋ manaŋ gwahadepo nurde yuneŋ hayiŋ,” yitiŋ go goyen. 10 Alkura kadom ge amaŋeŋ nurd yuneŋ hiyeŋ al gobeepte ma kadom buluŋ yiryeŋ. Goke teŋbe al kura

Page 231: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Rom 13:11 228 Rom 14:13kadom ge amaŋeŋ nurd unyeŋ al gobe Moseyensaba kuruŋ goyen gama ird pasi hiyyeŋ yihimgago.

Nalu funaŋbe binde heŋ hi11 Be, deŋ gayenterbe da nalure haŋ goyen

nurde haŋ geb, gago mata igiŋ gwahade teŋhinayiŋ dinhem. Haŋkapya deŋ beleŋYesuKristuniŋ dufaytiŋ tareŋ iramiŋ goyenter mat waŋwaŋ gayenterbe yeŋ beleŋ dumulgaŋ tiyyeŋ nalufunaŋ goyen binde wor po heŋ hi. Niŋgeb du-faytiŋde firtiŋ yara haŋ goyen bitiŋ bak yeteknalu gobe bikkeŋ binde hihi geb, huwarnaŋ.12 Mata buluŋ gobe wawuŋ kidoma yara goyenhubu heweŋ tiya. Irkeb naŋa fay urde wuk yeweŋtiya geb, kidoma bana niŋmata buluŋ gobe yubulpo teŋbe Al Kuruŋyen mata hulsi yara goyentanarde hinayiŋ. Gobe fuleŋare niŋ amil ainbeleŋ po irtiŋ goyen hor titiŋ yara teŋ hinayiŋ.13 Niŋgeb fareŋde haŋ marte mata igiŋ po teŋhinayiŋ. Irde dula mata po teŋ teŋ mata, fe nenekukuwa heŋ heŋ mata, leplep mata, kari buluŋbuluŋ teŋ teŋmata, irde ard ardmatayabe kadomigiŋ mat hike goke biŋ ar yeŋ yeŋ mataya goyenma po teŋ hinayiŋ. 14 Gwaha titŋeŋbe Doyaŋ AlKuruŋ Yesu Kristuya heŋ yeŋ beleŋ mata igiŋ teŋhiyen gwahade po teŋ hinayiŋ. Irde megen niŋdufay buluŋ go gama irde ultiŋde amaŋ heŋ heŋniŋ ma nurde hinayiŋ.

14Kadtiŋde mata niŋ mali ma tagalde hinayiŋ

1 Be, deŋ haŋ bana goyen al kura dufaymiŋAl Kuruŋ niŋ saŋiŋ irtiŋ goyen tareŋ wor poma hike yeneŋbe goke ma nurde awalik yirdehinayiŋ. Irde dufaymiŋ kura goke mel goyakadom mohoŋde ma teŋ hinayiŋ. 2 Al kurabe AlKuruŋ niŋ dufaymiŋ tareŋ irtiŋ goyen kuruŋ geb,det kuruŋ gabe igiŋ ala netek yeŋ nurde haŋyen.Goyenpoga al kurabe Al Kuruŋ niŋ dufaymiŋsaŋiŋ irtiŋ goyen hako po haŋ geb, paŋiŋ po gabigiŋ nen hitek yeŋ haŋyen. 3 Niŋgeb al kura detkuruŋgabe igiŋ nenehitek yeŋhinayiŋmar beleŋpaŋiŋ po nene hinayiŋ mar goyen, “Dufaytiŋbetareŋmoŋ,” yeŋ yeneŋ tagal yuneŋbe al goyen goma yenhet yenhet ma yirde hinayiŋ. Irde paŋiŋpo nene hinayiŋ mar beleŋ det kuruŋ gayen igiŋala nene hinayiŋ mar goyen, “Deŋbe buluŋ teŋhaŋ,” yineŋ merer ma yirde hinayiŋ. Mel gobetumŋaŋ Al Kuruŋ beleŋ bikkeŋ igiŋ ala yintiŋhaŋ geb, gago dineŋ hime. 4 Deŋbe al ganuŋyen

tareŋde al hoyaŋde meteŋ mar tagal yuneŋ haŋ?Mata gobe buluŋwor po! Niŋgebmeteŋmar gobeDoyaŋ Almiŋ beleŋ gab mel gote mata yeneŋbeigiŋ ma buluŋ yinyeŋ. Doyaŋ Al Kuruŋbe mel goigiŋ saŋiŋ yiryeŋ geb, tareŋ po huwarnayiŋ.

5 Gwahade goyen po, al kurabe nalu kura pogab nalu keŋkelak, Al Kuruŋyen nalu yeŋ nurdehaŋyen. Goyenbe al kurabe nalu tumŋaŋ igiŋ alatuŋande po yeŋ nurde haŋyen. Goyenbe goyengoke kadom mohoŋde ma teŋ hinayiŋ. Nalukuraŋ dahade kura nurde hinayiŋ gobe yiŋgeŋbiŋde po hiyeŋ. 6 Fudinde, nalu kura po gab nalukeŋkelak Al Kuruŋyen nalu yeŋ nurde haŋyenmarbe Doyaŋ Al Kuruŋ turuŋ ird ird niŋ gwahateŋ haŋyen. Irde al kura det kuruŋ gab igiŋ netekala yeŋ haŋyen mar wor biŋge goke Al Kuruŋigiŋ nurd uneŋ gab nene haŋyen geb, go matagore Al Kuruŋ turuŋ irde haŋyen. Irde al kuradet kura kutŋa irde haŋyen marbe go teŋ haŋyengoreb Al Kuruŋ turuŋ irde det kutŋa irtiŋ goke AlKuruŋ igiŋ nurd uneŋ haŋyen. 7Neŋ kuruŋ gayenhitek ma kamtek wet kuruŋ gobe nindikeŋ ge mahitek, Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ teŋ hitek geb, gogoteŋ hityen. 8 Niŋgeb dilniniŋ gergeŋ hitek gabeDoyaŋ Al Kuruŋ niŋ po teŋbe hitek. Irde kamtekwor yeŋ ge po teŋ kamtek. Niŋgeb dilniniŋgergeŋ hitek wet ma kamtek wet kuruŋ goyentumŋaŋ neŋbe Al Kuruŋyen alya bereya po geb.

9Be, goyen goke teŋbe al kamtiŋya diliŋ gergeŋhaŋya kuruŋ gote Doyaŋ Al Kuruŋ heweŋ yeŋbeYesu Kristu gogo megen gar kateŋ kamde soptehuwaryiŋ. 10 Niŋgeb deŋbe daniŋ geb kadtiŋdemata yeneŋ goke merer yirde haŋ? Irde daniŋgeb kadtiŋ goyen al tareŋ miŋmoŋ yeŋ yeneŋtagal yuneŋbe al goyen ma yenhet yenhet yirdehaŋ? Neŋbe tumŋaŋ Al Kuruŋ diliŋde mererehuwartek geb, gwaha ma teŋ hinayiŋ. 11 Neŋtumŋaŋ Al Kuruŋ diliŋde merere huwartek gokeAl Kuruŋyen asaŋde gahade katiŋ hi:“Doyaŋ Al Kuruŋbe gaha yeŋ hi:‘Fudinde wor po nebe gwahader himyen.Megen niŋ mar tumŋaŋ ne hitte waŋ dokolhoŋ

yuguluŋ tinayiŋ.Alya bereya tumŋaŋ, “Gebe Al Kuruŋ,” nin-

nayiŋ,’ ” yitiŋ hi. Aisaia45:23

12 Goke teŋbe yitiŋ gwahade po, neŋ kuruŋ gabenende gigen mataniniŋ Al Kuruŋ momoŋ irniŋ.

13 Niŋgeb, kadniniŋde mata yeneŋ goke matagalde hitek yeŋ dufay saŋiŋ po kertek. Irdebmata gwaha titeke al kadtiŋ dufaymiŋ buluŋ heke

Page 232: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Rom 14:14 229 Rom 15:9mata buluŋde katnak yeŋbe mata gwahade matitek yeŋ dufay tareŋ po kerde ga mata teŋ hi-nayiŋ. 14 Nebe Doyaŋ Al Kuruŋ Yesuya har geb,dufaynerbe det kuruŋ gayenbe tumŋaŋ Al Kuruŋdiliŋde tikiŋ miŋmoŋ yeŋ nurde hime. Goyen-poga al kura beleŋ det kurabe Al Kuruŋ diliŋdetikiŋ miŋyaŋ yeŋ nurde haŋ kenem yeŋ hitte poga det gobe tikiŋ miŋyaŋ hiyyeŋ. 15 Niŋgeb deŋbeleŋ biŋge kuruŋ gabe Al Kuruŋ diliŋde igiŋ alapo yeŋ nurde nene hinayiŋ. Gega kadtiŋ kuragwahade ma nurde hiyen gore deneŋbe biŋdekandukŋeŋ nurde hiyeŋbe mata gobe kadtiŋ geamaŋeŋ nurd yuneŋ yuneŋ mata goyen gamama irdeb gogo teŋ hinayiŋ. Niŋgeb biŋge kuranenayiŋ goke teŋbe kadtiŋ kura Yesu Kristu yeŋge teŋ kamyiŋ gote dufaymiŋ buluŋ ma irnayiŋ.16 Irde dufaytiŋde mata kurabe igiŋ yeŋ nurdehinayiŋ gega, al kura mata gobe igiŋ moŋ yeŋnurde hike keneŋbe mata go ma teŋ hinayiŋ.17 Al Kuruŋ beleŋ alya bereya doyaŋ yird yirdbana goŋbe biŋgeya feya nen nen mata gobe detkuruŋ moŋ geb, gago dineŋ hime. Munaŋ dawetkuruŋ wor pobe Al Kuruŋ diliŋde huwak heŋ heŋmataya biŋ kamke igiŋ heŋ heŋ matayabe HoliSpiritya heŋ amaŋ heŋ heŋ mataya go goyen.18 Fudinde, al kura mata gwaha mat Yesu Kristuniŋ meteŋ teŋ hiyeŋbe matamiŋ goke Al Kuruŋbeleŋ amaŋeŋ nurde hiyeŋ, irde al hoyaŋ wor algote meteŋ goke turuŋ irde hinayiŋ.

19 Niŋgeb neŋbe bininiŋ kamke heŋ heŋmataya kadom tareŋ gird gird mataya goke kurutwor po yeŋ hitek. 20 Munaŋ dula matatiŋ geteŋ Al Kuruŋyen meteŋ buluŋ ma irde hinayiŋ.Biŋgebe tumŋaŋ Al Kuruŋ diliŋde wukkek geb,netek igiŋ ala. Goyenpoga al kadniniŋ kura biŋgegoyen ma nene hitiŋ neteke deneŋbe dufaymiŋbuluŋ heke mata buluŋde katyeŋ go gab bu-luŋbe gogo titek. 21 Niŋgeb kadtiŋ kura matatiŋkeneŋbe mata buluŋde katnak yeŋbe dapŋa wetma wain wet kura goyen go ma nene hinayiŋ.Matatiŋ hoyaŋ kura gwaha yirtek haŋ kenemgoyen wor gwaha ma teŋ hinayiŋ. Gwaha teŋhinayiŋ gobe Al Kuruŋ diliŋde mata igiŋ geb,gago dineŋ hime. 22 Dufaytiŋde biŋge ma wainma mata kura goke igiŋ ala yeŋ nurde hinayiŋkenem dufaytiŋ goyen deŋya Al Kuruŋya hitte pohiyeŋ. Al kuramata kura igiŋ yeŋnurde teŋhiyeŋirde goke mata buluŋ tihim yeŋ biŋde buluŋeŋma nurde hiyeŋ al gobe Al Kuruŋ beleŋ guramirde saŋiŋ iryeŋ. 23 Gega al kura biŋge kura Al

Kuruŋ diliŋde wukkek moŋ yeŋ nurde kama heŋheŋ ga niyyeŋbe gobe yiŋgeŋ uliŋde merem yaŋhiyyeŋ. Gobe dufaymiŋde mata gwahadebe igiŋmoŋ yeŋ tareŋ wor po ma irtiŋ geb, dufay budamforok yitiŋdemat niyyeŋ geb, gogo yiŋgeŋ uliŋdemeremyaŋ hiyyeŋ. Niŋgeb al kuramata kura igiŋma buluŋ goyen keŋkela bebak ma teŋbe gokedufaymiŋ tareŋ ma irdeya mata goyen tiyyeŋbemata buluŋ miŋyaŋ hiyyeŋ.

15Kadtiŋ ge nurdeya ga mata teŋ hinayiŋ

1 Be, deŋya neŋya Al Kuruŋ niŋ dufayniniŋsaŋiŋ irtiŋ goyen kuruŋ hitiŋ marbe kadniniŋdufaymiŋ tareŋ wor po ma hitiŋ gore mata kurasoŋ hekeb faraŋ yurde hitek. Irde nindikeŋ amaŋhetek belŋeŋ po ma gama irde hitek. 2 Neŋduŋkureŋ duŋkureŋ kuruŋ gayen tumŋaŋ kad-niniŋ igiŋ heŋ heŋ ge nurdeb yeŋ amaŋ hetekirde tareŋ hetek mata goyen po teŋ hitek. 3 YesuKristu wor yiŋgeŋ amaŋeŋ heŋ heŋ ge ma nurdehinhin. Gwaha titŋeŋbe Al Kuruŋyen asaŋde,“Al Kuruŋ, al beleŋ nanyaŋ girde haŋ gobe gema girde haŋ, ne nirde haŋ,” yitiŋ hi. 4 Meregobe neŋ gayen saba direŋ yeŋ bikkeŋ wor po AlKuruŋyen asaŋde katiŋ. Gobe neŋ beleŋ mere gonurdeb kanduk yeneŋ mukku ma teŋ goya goyasaŋiŋ po heŋ kameAl Kuruŋ beleŋ igiŋ diryeŋ yeŋgoke doyaŋ heŋ hinayiŋ yeŋ gogo katiŋ. 5Niŋgebdeŋ goyen kanduk yeneŋ mukku ma teŋ goyagoya saŋiŋ po heŋ huward huward tareŋ goyenduneŋ hiyen al Al Kuruŋ gore guram dirkebdindikeŋ uliŋ dufay uŋkureŋ po heŋ awalikdepo hiwoŋ yeŋ nurde hime. Go mata gobe YesuKristuyen alya bereya beleŋ titekmata yeŋ nurdehime. 6 Gogab dufaytiŋya meretiŋya uŋkureŋpo yirdeb Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu KristuyenNaniŋ, Al Kuruŋ deŋem turŋuŋ yaŋ irde hinayiŋ.

7 Niŋgeb Yesu Kristu beleŋ deŋ goyen igiŋdinyiŋ gwahade goyen po, Al Kuruŋ deŋemturŋuŋ yaŋ ird ird niŋ teŋbe dindikeŋ uliŋ kadomigiŋ geneŋ teŋ hinayiŋ. 8Yesu Kristube Al Kuruŋbeleŋ hakot Yuda marte hakwamiŋ yago hittebiŋa tiyyiŋ goyen fudinde kawan forok yeke Yudamar beleŋ keneŋ bebak teŋ teŋ niŋbe gogo Yudamar gote meteŋ al heŋ megen gar katyiŋ geb,gago kadom igiŋ nurd guneŋ teŋ hinayiŋ dineŋhime. 9 Be, Yesu megeŋ gar katyiŋ gobe al miŋhoyaŋ Yuda mar moŋ beleŋ keneŋbe Al Kuruŋbeleŋ buniŋeŋ yirde hiyen goke deŋem turŋuŋ

Page 233: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Rom 15:10 230 Rom 15:26yaŋ irde hinayiŋ yeŋbe gogo megen gar katyiŋ.Niŋgeb goke teŋbe Dewit beleŋ Al Kuruŋyenasaŋde tikiŋ kura gahade kayyiŋ:“Niŋgeb ne gayen al miŋ hoyaŋ Yuda mar moŋ

kahal bana heŋ turuŋ girde heŋ.Deŋge isaŋ heŋ heŋ ge tikiŋ heweŋ,” yitiŋ hi.

Tikiŋ 18:4910 Irde kurabe:“Al miŋ hoyaŋ Yuda mar moŋ,

deŋbe alya bereyamiŋ Yuda marya amaŋhenaŋ,” yitiŋ hi. Saba 32:43

11 Be, mere hoyaŋbe gahade:“Deŋ al miŋ hoyaŋ Yuda mar moŋbe tumŋaŋ

Doyaŋ Al Kuruŋ turuŋ irde hinayiŋ.Deŋ alya bereya megen haŋ tumŋaŋ turuŋ irde

tikiŋ henayiŋ,” yitiŋ hi. Tikiŋ 117:112 Irde Aisaia beleŋ gahade kayyiŋ:

“Yesiyen* miŋde niŋ al kura forok yiyyeŋ.Yeŋ beleŋ al miŋ hoyaŋ Yuda mar moŋ doyaŋ

yireŋ yeŋ wayyeŋ.Irkeb mel gobe yeŋ beleŋ waŋ igiŋ yird yird niŋ

doyaŋ heŋ hinayiŋ,” yitiŋ hi. Aisaia 11:1013 Be, Al Kuruŋbe deŋ igiŋ dird dird goke

doyaŋ heŋ heŋ tareŋ duntiŋ. Niŋgeb deŋ beleŋyeŋ ge hekkeŋ nurde hike Al Kuruŋ beleŋ gokeamaŋ dufay kuruŋ wor po dunwoŋ, irde bitiŋyisikamke igiŋ hiwoŋ yeŋ gusuŋaŋ irde hime.Gogab Holi Spirityen saŋiŋde Al Kuruŋ beleŋkame igiŋ diryeŋ goke doyaŋ heŋ heŋ matatiŋgobe tareŋ wor po hiyyeŋ.

Pol beleŋ asaŋ ga kayyiŋ gote miŋ momoŋ yiryiŋ14 Be, kadne yago, nebe fudinde wor po deŋ

goyen mata igiŋ kuruŋ teŋ haŋyen, irde AlKuruŋyen mere nurd pasi hitiŋ haŋ, irde eptedindikeŋ uliŋ kadom saba gird teŋ hitek haŋ yeŋnurde hime. 15 Gega asaŋ ga kaŋ heŋyabe sabakura goke bitiŋ bak yeŋ yeŋ ge kayhem. Irde AlKuruŋ beleŋ buniŋeŋ nirde igiŋ igiŋ nirde hiyengeb, merene gake deŋ beleŋ dahade nurd nun-nayiŋ yeŋ kafura ma heŋya kawan po kayhem.16 Fudinde, Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ nirde igiŋigiŋ niryeŋ geb, almiŋ hoyaŋYudamarmoŋhittekuŋmeteŋ teŋ hiyeŋ yeŋYesu Kristuyenmeteŋ alniryiŋ. Niŋgeb nebe Al Kuruŋyen mere igiŋ Yesuniŋ yitiŋ goyen tagalde tukuŋbe Al Kuruŋ doloŋird ird mata doyaŋ al pris yara heŋ al miŋ hoyaŋYuda mar moŋ goke meteŋ teŋ himyen. Gogab al

miŋ hoyaŋ Yuda mar moŋ gobe Holi Spirit beleŋwukkek wor po yirke Al Kuruŋ galak irke amaŋhetek det yara henayiŋ.

17 Niŋgeb nebe Yesu Kristuya heŋbe Al Kuruŋniŋ meteŋ teŋ himyen goke nigeŋ ge turŋuŋyaŋ nurde hime. 18 Gega nebe det hoyaŋ kuragoke mali mere titek ma nirde hi. Yesu Kristubeleŋ meteŋ titiŋ goke po tagalde heŋ. Nebe yeŋbeleŋ hulyaŋ nirke kuŋ al miŋ hoyaŋ Yuda marmoŋ goyen Al Kuruŋ hitte yukumeke meremiŋgama irde hinhan. Meteŋ go teŋ hinhemyabeAl Kuruŋyen merere saba yirde mataner mat AlKuruŋ yikala yirde hinhem. 19 Irde Holi Spirityentareŋde mata tiŋeŋ turŋuŋ yaŋ wor po kurayenkurayen forok yirde hinhem. Irkeb mel gobemata goyen yeneŋbe Al Kuruŋ hitte waŋ hinhan.Niŋgeb nebe gwahade po Yesu Kristu niŋ yitiŋmere igiŋ goyen Yerusalem mat miŋ urde tukuŋtukuŋ Ilirikum naŋa bana tagalde tukuŋ pasihimiriŋ. 20Nebe naŋa kura Yesu Kristuyen meremomoŋ ma nurde hitiŋ bana goŋ kuŋ mere igiŋgoyen hugiŋeŋ tagalde hitek nirde hiyen. Gogabal kura beleŋ bikkeŋ kuŋ meteŋ teŋ Yesuyen alyabereya forok yirtiŋde gor sopte naŋa tiŋeŋdemeteŋ titiŋ yara ma tiyeŋ. 21 Go teŋ himyengobe Al Kuruŋyen asaŋde katiŋ gwahade po teŋhimyen. Mere gobe gahade:“Al kura yendemeremomoŋmanurtiŋmar beleŋ

kennayiŋ.Al kura yende mere ma nurtiŋ mar beleŋ nurde

bebak tinayiŋ,” yitiŋ hi. Aisaia 52:15Rom kuŋ kuŋ niŋ yiriŋ

22Be, yitiŋ gwahadeponebemeremiŋmakutiŋnaŋa bana gaŋ meteŋ budam forok yeŋ haŋyengeb, gago deŋ hitte kuŋ kuŋ niŋ meteŋeŋ nirdehiyen. 23 Gega naŋa gayen bana tiyuŋ kura nekuŋ meteŋ titek kuram moŋ, irde dama budamdeŋ dentek wor po nirde hiyen geb, 24 Speinnaŋare kuŋ heŋyabe deŋ hitte forok yeŋ deneŋgab kweŋ yeŋ nurde hime. Beleŋ goyaŋ gorekuŋ heŋyabe deŋ hitte kuŋbe deŋya muŋ kuraheŋ amaŋ heŋ gab dubul teŋ kweŋ. Irkeb negayen Spein naŋare kuŋ kuŋ niŋ faraŋ nurwoŋyeŋ nurde hime. 25 Munaŋ gayamuŋ gayenbeYerusalem niŋ Al Kuruŋyen alya bereya goke teŋmeteŋ tiyeŋ yeŋ gor kweŋ tihim. 26 Masedonianaŋaya Akaia naŋaya bana niŋ Yesuyen alyabereya beleŋ Yerusalem niŋ Al Kuruŋyen alyabereya haŋ bana goŋ det niŋ amu heŋ haŋ mar

* 15:12: Yesibe Israel marte doyaŋ al kuruŋ Dewit naniŋ.

Page 234: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Rom 15:27 231 Rom 16:11goyen faraŋ yurd yurd niŋ amaŋeŋ nurdeb horayeraŋ geb, gago hora goyen yadeYerusalemkweŋtihim. 27 Mel gobe faraŋ yurd yurd niŋ amaŋeŋnuraŋ. Goyenbe fudinde gwaha yirtek po faraŋyurde haŋ. Al Kuruŋyen gasuŋde niŋ det Yudamar beleŋ titiŋ goyen al miŋ hoyaŋ Yuda marmoŋwor yeŋhittemat gab yawaramiŋ geb, goyenwolmiŋeŋ megen niŋ samuŋ beleŋ faraŋ yurtekhaŋ geb, gogo faraŋ yuraŋ. 28 Niŋgeb mel gorehulyaŋ niraŋ gayen pasi ireŋ. Irde Yerusalemmar goyen hora ga tumŋaŋ teke yeneŋbe gormatSpein beleŋ kweŋ. Kuŋ belenbe deŋ hitte forokyeweŋ. 29Nedeŋhitte kumekebYesuKristu beleŋdeŋya neya tumŋaŋ guram dirde saŋiŋ wor podiryeŋ yeŋ nurde hime.

30 Be, kadne yago, nebe Al Kuruŋyen meteŋteŋ heŋya meteŋ goke Al Kuruŋ gusuŋaŋ irdehimyen. Niŋgeb deŋ wor neya dufay uŋkureŋpo irde hugiŋeŋ tareŋ po Al Kuruŋ gusuŋaŋ irdehitek yeŋbe gago Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu Kris-tuyen tareŋ hende huwarde gusuŋaŋ dirde hime.Holi Spirityen saŋiŋde ne niŋ amaŋeŋ nurde haŋgeb, gago gusuŋaŋ dirde hime. 31 Gusuŋaŋ irdeheŋyabe ne gayen Yudia naŋare niŋ mar kuraYesuyen mere gama ma irde haŋ mar gore buluŋnirtek belŋeŋmiŋ goyen Al Kuruŋ beleŋ pet teŋteŋ niŋ gusuŋaŋ irde hinayiŋ. Irde Yerusalemniŋ Al Kuruŋyen alya bereya faraŋ yurd yurd niŋnurde kuŋ meteŋ teŋ heŋ goyen mel gore igiŋnurnayiŋ yeŋ gusuŋaŋ irde hinayiŋ. 32 GogabAl Kuruŋyen dufay kenem deŋ hitte amaŋ dufayhende kweŋ, irde deŋya neya tumŋaŋ sopte tareŋhetek. 33 Al biŋ yisikamke igiŋ heŋ heŋ al AlKuruŋ beleŋ deŋ kuruŋ goya tumŋaŋ hinayiŋ.Fudinde wor po.

16Kadom niŋ yiriŋ

1 Be, nebe Fibi niŋ momoŋ direŋ tihim. YeŋbeSenkria taunde niŋ Yesuyen alya bereya sios niŋmeteŋ teŋ hiyen. Yeŋbe Al Kuruŋ diliŋde nendehayniniŋ wor po yara hitiŋ. 2 Be, bere gayenkukeb Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ teŋbe gargar irnayiŋ.Mata gobe Al Kuruŋyen alya bereya beleŋ titekmata geb, gwaha irnayiŋ. Irde faraŋ niŋ nurdehikeb deŋ beleŋ faraŋ urde hinayiŋ. Yeŋbe albudam faraŋ yurde hiyen. Nemanaŋ faraŋ nurdehiyen geb, gago dineŋ hime.

3 Prisilaya Akwilaya niŋ dufay heŋ himyengoke ire uŋya goyen momoŋ yirnayiŋ.Ire uŋya gobemeteŋ kadne, Yesu Kristuniŋ meteŋ teŋ haryen. 4 Ire uŋya gobene faraŋ nurye yeŋbe kamde kamdeniŋ ma nurde hinaryum. Ne po moŋYesuyen alya bereya hitiŋ al miŋ hoyaŋYuda mar moŋ wor tumŋaŋ ire uŋyatmeteŋ goke igiŋ wor po nurde hityen.

5Yesu Kristuyen alya bereya sios, ire uŋya goteyare gabu irde haŋyen mar goke wordufay heŋ himyen geb, goke momoŋyirnayiŋ.

Irde kadne wor po Epainetus manaŋ gwahadepo innayiŋ. Yeŋbe Esia naŋa* bana goŋyeŋ wa Yesu nurd unyiŋ.

6Maria wor gwahade po, ne beleŋ yeŋ ge dufayheŋ hime goyen innayiŋ. Yeŋbe deŋ geteŋ meteŋ tareŋ wor po teŋ hiyen.

7 Irde nere miŋde niŋ al irawa AndronikusyaYuniasya goke dufay heŋ himyen gokemomoŋ yirnayiŋ. Irem gobe neyatumŋaŋ koyare hinhet. Yeŋbe YesuKristuyen mere basaŋ mar aposel budakura bana niŋ yeŋ nurd yuneŋ haŋyen.Yeŋ wa Yesu nurd unke gab kame newor Yesu nurd unmiriŋ.

8 Irde Ampiliatus niŋ wor dufay heŋ himyengeb, momoŋ irnayiŋ. Yeŋbe DoyaŋAl Kuruŋyen diriŋ yeŋ nurdeb yeŋ geamaŋeŋ nurd uneŋ himyen.

9 Be, Urbanusbe Yesu Kristu niŋ meteŋ teŋhiyen. Yeŋbe meteŋ kadniniŋ wor po.Stakis wor gwahade po, yeŋ ge amaŋeŋwor ponurd uneŋhimyen geb, ne beleŋyeŋ ge dufay heŋ himyen goyen mo-moŋ yirnayiŋ.

10 Irde Ampeles wor ne beleŋ yeŋ ge dufay heŋhimyen goyen momoŋ irnayiŋ. YeŋbeYesu Kristu gama irde heŋya kandukyeneŋ hinhin gega, bada ma hiriŋ gokeYesu beleŋ nigen al wor pobe gago yeŋkinyiŋ.

Irde Aristobulusyen yare haŋ mar goke wordufay heŋ himyen geb, goke momoŋyirnayiŋ.

11 Nere miŋde niŋ al kura Herodion niŋ dufayheŋ himyen goyen momoŋ irnayiŋ.

* 16:5: Esia naŋa gobe gayenter niŋ Esia naŋa kuruŋ goke ma yitiŋ. Gayenterbe Turki ineŋ haŋyen.

Page 235: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Rom 16:12 232 Rom 16:27Irde Narsisusyen yare haŋ mar niŋ dufay heŋ

himyen goyen momoŋ yirnayiŋ. Melgobe Doyaŋ Al Kuruŋya haŋ.

12 Irde Trifinaya Trifosaya niŋ dufay heŋhimyen goyen momoŋ yirnayiŋ. Bereirawa gobe Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ meteŋsaŋiŋ wor po teŋ haryen.

Kadne wor po Persis niŋ dufay heŋ himyengoyen wor momoŋ irnayiŋ. YeŋmanaŋDoyaŋAlKuruŋniŋmeteŋ tareŋworpoteŋ haŋyen bere kurabe gogo.

13 Irde Rufusya miliŋya niŋ dufay heŋ himyengoyen momoŋ yirnayiŋ. RufusbeDoyaŋ Al Kuruŋ beleŋ basiŋa iryiŋ.Miliŋbe mamne yara hitiŋ.

14 Irde Asinkiritusya Flegonya Hermesya Pa-torobasya Hermasyabe kadomweŋmelgoya haŋ mar tumŋaŋ goke dufay heŋhimyen goyen momoŋ yirnayiŋ.

15 Irde Filologus, Yulia, Nereus, irde Nereushaymiŋya, Olimpas, irde Al Kuruŋyenalya bereya mel goya haŋ mar goyentumŋaŋ ne beleŋ yeŋ ge dufay heŋhimyen goyen momoŋ yirnayiŋ.

16 Deŋbe kadom pere gird teŋ hinayiŋ. Matagobe Al Kuruŋ diliŋde wukkek dinyeŋ.

Gar niŋ Yesu Kristuyen alya bereya beleŋtumŋaŋ deŋ ge dufay heŋ haŋ goyenmomoŋ yirayiŋ ninaŋ geb, gago mo-moŋ dirde hime.

Saba funaŋ17Be, kadne yago, dufaytiŋ buluŋ irde deŋ bana

bipti forok irtek al niŋ keŋkela heŋ ga hinayiŋ.Irde al kura saba hoyaŋ dirde deŋ saba nuramiŋgoyen gama ird ird belŋeŋ pet teŋ duntek al gokewor keŋkela heŋ ga hinayiŋ. Al gwahade gobeyilwa po yirde hinayiŋ. 18 Go mar gobe DoyaŋAl Kuruŋniniŋ Yesu Kristu niŋ ma meteŋ teŋhaŋ. Yiŋgeŋ ge po nurde mata gogo teŋ haŋyengeb, gago dineŋ hime. Go mar gobe al kura melgote mere goyen buluŋ yeŋ bebak titek moŋ margoyen hapek yaŋ nurde fudinde yetek mat po usimere yirde haŋ.

19 Be, deŋ beleŋ Al Kuruŋyen mere gama irdehaŋ gote mere momoŋtiŋbe al tumŋaŋ nurdpasi heŋ haŋ geb goke amaŋeŋ wor po nurdehime. Goyenpoga deŋ goyen mata igiŋ teŋ heŋyakeŋkela dufay heŋ ga teŋ hinayiŋ. Irde matabuluŋbe mata buluŋ teŋ teŋ dufay miŋmoŋ worpo hinayiŋ yeŋ gago mere tareŋ po dirde hime.

20 Be, al biŋ yisikamde hiyen al Al Kuruŋ beleŋheŋ ga moŋ Satan gote saŋiŋ teŋ siŋa irke deŋbeleŋ ufurka tinayiŋ.

Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu Kristu beleŋ deŋgoyen buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirde hiwoŋ yeŋgusuŋaŋ irde hime.

21 Be, meteŋ kadne Timoti beleŋ deŋ ge dufayheŋ hiyen goyen momoŋ yirayiŋ ninkeb gagomomoŋ dirde hime. Nere miŋde niŋ al Lusius,Yesonyabe Sosipaterya wor gwahade po.

22 (Be, nebe Tertius. Pol beleŋ ninke asaŋ gagokaŋ hime. Niŋgeb ne wor Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ teŋdeŋ ge dufay heŋ hime gake bebak dirde hime.)

23-24 Be, Gaius beleŋ deŋ ge dufay heŋ hi gokebebak dirde hime. Yeŋ beleŋ ne Pol gayen gargarnirde hiyen. Irde Yesu Kristuyen alya bereya siosgar niŋ wor yeŋ beleŋ faraŋ yurde hiyen.

Be, taun gate gabmanyen hora doyaŋ ird irdmarte doyaŋ al Erastusya kadniniŋ Kwartusyawor deŋ ge dufay heŋ haryen goke momoŋ dirdehime.

25 Be, deŋ hitte kuŋ Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋgoyen tagalde kuŋhimekeya deŋ goyen igiŋ tareŋdirtek albe Al Kuruŋ gog po. Niŋgeb Al Kuruŋgoyen deŋem turŋuŋ yaŋ irtek. Mere igiŋ gobedamam damam banare hinhin geb, al beleŋ eptema bebak titek hinhin.

26 Gega Al Kuruŋ gwahader hitiŋ gore merebasaŋ marmiŋ yinke asaŋde kayamiŋ goyengayenterbe miŋ kawan forok yitiŋ haŋ. Irkeb almiŋ kurayen kurayen tumŋaŋ Yesu niŋ dufaymiŋtareŋ irde meremiŋ gama irde haŋ. 27 Niŋgeb AlKuruŋ, yeŋ po ga dufaymiŋ wukkek goyen YesuKristu faraŋ durkeb hugiŋeŋ deŋem turŋuŋ yaŋirde hitek! Fudinde wor po.

Page 236: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Korin 1:1 233 1 Korin 1:19

1 KorinKorin niŋ Yesuyen alya bereya hittePol beleŋ haŋkapya asaŋ kayyiŋ1Ne Polbe Al Kuruŋ beleŋ dufaymiŋde po Yesu

Kristuyen mere basaŋ al aposel hiyyeŋ yeŋ hoyniryiŋ. Niŋgeb meteŋ kadniniŋ Sostenesya neyabeleŋ 2 deŋ Korin taunde niŋ Yesu Kristuyen alyabereya sios Al Kuruŋ beleŋ doyaŋ dirde hi goyaDoyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu Kristu doloŋ irde haŋmarmegen hike kwa kuruŋ goya goyen goke asaŋgago kaŋ har. Deŋ Korin niŋ siosbe Yesu Kristuniŋ dufaytiŋ saŋiŋ irke Al Kuruŋ beleŋ yeŋ ge teŋhoyaŋmuŋ dapat dirtiŋ haŋ. Irde wukkeŋwor poyireŋ yeŋ hoy dirtiŋyen haŋ. Yesu Kristube yeŋdoloŋ irde haŋ mar megen hike kwa kuruŋ goyaneŋyat Doyaŋ Al Kuruŋ.

3Niŋgeb Adoniniŋ Al Kuruŋya Doyaŋ Al KuruŋYesu Kristuya beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirdebitiŋ yisikamke igiŋ hiwoŋ yeŋ nurde har.

Pol beleŋ Korin niŋ Yesuyen alya bereya niŋ AlKuruŋ igiŋ nurd unyiŋ

4 Be, deŋbe Yesu Kristuya haŋ geb, Al Kuruŋbeleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirde hi. Niŋgebgoke teŋ hugiŋeŋ Al Kuruŋ igiŋ wor po nurduneŋ himyen. 5-6 Al Kuruŋ igiŋ nurd uneŋhimyen gote miŋ kurabe gahade: neŋ beleŋ YesuKristu niŋ tagaltekeb mere go nurdeb bitiŋdetareŋ hitiŋ haŋ gwahade goyen po, deŋ goyenYesu Kristuya hikeb mere teŋ teŋya saba fudindebebak teŋ teŋya kuruŋ gobe igiŋ mat wor potitek po dirtiŋyen haŋ. 7 Gwahade niŋgeb DoyaŋAl Kuruŋniniŋ Yesu Kristu sopte mulgaŋ heŋwawoŋ wor po yeŋ nurde goke doyaŋ heŋya HoliSpirityen tareŋ kawan forok yeŋ yeŋ mata goyentumŋaŋ yawartiŋ ala haŋ. 8Deŋ gwahade gobe AlKuruŋ beleŋ saŋiŋ dirde hike kuŋ kuŋ nalu funaŋforok yiyyeŋ. Gogab nalu funaŋ Yesu Kristu waŋwaŋ goyenterbe ultiŋde merem moŋ hinayiŋ.9 Niŋgeb neŋ beleŋ Urmiŋ Doyaŋ Al KuruŋniniŋYesu Kristuya awalikde hinayiŋ yeŋ hoy diryiŋ alAl Kuruŋbe yeŋ ge hekkeŋ nurtek al hi.

Yesuyen alya bereya bana bipti forok yamiŋ10 Be, kadne yago, deŋ tumŋaŋ kadom mo-

hoŋde teŋ teŋ mata ma teŋ hinayiŋ. Mere teŋhinayiŋ kuruŋ goyen banabe dufay uŋkureŋ po

kerde mere teŋ hinayiŋ yeŋ gago Doyaŋ Al Ku-ruŋniniŋ Yesu Kristuyen deŋemde dineŋ hime.Moŋgo gwaha ma tinayiŋbe deŋ haŋ bana goŋkadom kilon gird teŋ hikeb bipti forok yenayiŋ.Niŋgeb bada heŋ bitiŋya dufaytiŋya uŋkureŋ pokerde awalikde po hinayiŋ. 11 Kadne yago, ne gadineŋ hime gabe al kura Kloeya haŋyen mar kuragore waŋbe dindikeŋ uliŋ dufay budam yerdekadom mohoŋde teŋ haŋyen goke momoŋ niraŋgeb, gago dineŋ hime. 12Deŋ haŋ bana goŋ niŋ alkurabe, “Neŋbe Polyen saba gama irde hite,” yeŋhaŋ. Kurabe, “Apolosyen saba gama irde hite,”yeŋ haŋ. Irde kuratiŋbe, “Pitayen* saba gamairde hite,” munaŋ kurabe, “Yesu Kristuyen sabagama irde hite,” yeŋ haŋ. 13 Daniŋ gwaha teŋhaŋ? Yesu Kristube walkaka irde hoyaŋ hoyaŋirtiŋ geb, gogo teŋ haŋ? Ne Pol gare deŋ ge teŋkuruse hende kammiriŋ? Irde ne Polyen tareŋdebaptais tamiŋ? Moŋ, gwahade moŋ!

14 Deŋ beleŋ mata gwahade teŋ haŋ go nur-deb ne beleŋ haŋkapya Krispusya Gaiusya pobaptais yirdeb deŋ kurabe baptais ma dirmiriŋgoke Al Kuruŋ igiŋ wor po nurd uneŋ hime.15 Niŋgeb deŋ beleŋ epte ma, “Neŋbe Polyentareŋde baptais titiriŋ,” yenayiŋ. 16 Fudinde,Stefanasya yeŋya haŋyen mar goyen wor baptaisyirmiriŋ yeŋ nurde hime. Munaŋ al hoyaŋbegwaha yirmiriŋ yeŋ ma nurde hime. 17 YesuKristu beleŋ nad nerke deŋ hitte kumiriŋ gobeal baptais yird yird niŋ ma kumiriŋ. Gwahadeyarabe yeŋ ge yitiŋ mere igiŋ goyen tagal tagalniŋ kumiriŋ. Kuŋ tagalde heŋyabe moŋgo YesuKristu kuruse hende kamyiŋ gote saŋiŋbe hubuhiyyeŋkek yeŋbe megen niŋ alyen dufay wukkekyeŋ haŋyen goyenma gama irde tagalde hinhem.

Yesu Kristube Al Kuruŋyen tareŋya dufaywukkekya miŋyaŋ

18 Be, Yesu kuruse hende kamyiŋ gote merebemegen niŋ alyen dufay gama irde kame kak alarekutek marbe kukuwamŋeŋ nurde haŋ. Goyen-poga neŋ Al Kuruŋ beleŋ dumulgaŋ titiŋ marbemere gobemataniniŋ gergeŋ ird ird tareŋmiŋyaŋyeŋ nurde hite. 19 Kukuwamŋeŋ nurde haŋ margokeb Al Kuruŋyen asaŋde mere gahade katiŋ hi:“Al kura, ‘Neŋbe megen niŋ dufay wukkekniniŋ

yaŋ,’ yeŋ haŋ marte dufay wukkek goyengwamuŋ yureŋ.

* 1:12: Deŋem hoyaŋbe Sifas.

Page 237: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Korin 1:20 234 1 Korin 2:4Irde ‘Keŋkela bebak teŋ teŋ saŋiŋniniŋ yaŋ,’ yeŋ

haŋ marte bebak teŋ teŋ tareŋ goyen teŋsiŋa ireŋ,” yitiŋ hi. Aisaia 29:14

20 Niŋgeb megen niŋ dufay wukkek miŋyaŋ albeAl Kuruŋ diliŋde meteŋ igiŋ dahade teŋ haŋ?Saba teŋ teŋ marbe Al Kuruŋ diliŋde meteŋ igiŋdahade teŋ haŋ? Irde gayenter dufay gergeŋforok yirde al biŋ yawarde haŋ marbe Al Kuruŋdiliŋde meteŋ igiŋ dahade teŋ haŋ? Hubu worpo! Al Kuruŋ beleŋ megen niŋ alyen dufaywukkek yeŋ haŋyen goyen kukuwamŋeŋ wor poiryiŋ. 21 Niŋgeb megen niŋ alyen dufay go gamairde haŋ marbe epte ma Al Kuruŋ nurd untekyiryiŋ gobe Al Kuruŋ beleŋ dufaymiŋ wukkekkerde gogo gwahade yiryiŋ. Irde mere tagal-tekeb megen niŋ al beleŋ mere kukuwamŋeŋ yeŋhaŋyen goyen al kura beleŋ mereniniŋ goyennurde Yesu Kristu niŋ dufaymiŋ tareŋ irnayiŋmarbe yad yad niŋ Al Kuruŋ beleŋ amaŋeŋ nurdedufay gogo kiryiŋ.

22 Yuda marbe mata tiŋeŋ Al Kuruŋ beleŋ poga irtek goke po naŋkeneŋ haŋ. Grik marbemegenniŋ alyendufaywukkek gokeponaŋkeneŋhaŋ. 23 Gega neŋbe Yesu Kristu kuruse hendekamyiŋ goke po tagalde hite. Goyenbe Yudamarbe Mesaiabe gwahade mat ma kamyeŋ yeŋnurde haŋyen geb, gwahade nurde haŋyen goreYesu Kristu niŋ yitiŋ mere goyen bebak teŋteŋ belŋeŋ pet tike mata buluŋde kateŋ haŋ.Irde Yuda mar moŋ al miŋ hoyaŋbe Yesu Kristuniŋ yitiŋ mere gobe kukuwamŋeŋ nurde haŋ.24Goyenpoga al kura Al Kuruŋ beleŋ basiŋa yirtiŋmarbe Yesu Kristu beleŋ Al Kuruŋyen saŋiŋyadufay wukkekya goyen kawan yiryiŋ yeŋ nurdehaŋ. Yuda mar kura Al Kuruŋ beleŋ basiŋa yiryiŋmarbe gwahade nurde haŋ. Al miŋ hoyaŋ Yudamar moŋ goyen Al Kuruŋ beleŋ basiŋa yirtiŋ marwor gwahade po nurde haŋ. 25Megen niŋ marbeYesu kuruse hende kamyiŋ gobe Al Kuruŋyendufay po gama irde gogo tiyyiŋ mere goyen nur-deb Al Kuruŋyen dufay gobe kukuwamŋeŋ yeŋnurde haŋ. Gega Al Kuruŋyen dufaybe alyendufay gote folek geb, gogo Yesu kuruse hendekamde Al Kuruŋyen dufay wukkek goyen kawaniryiŋ. Megen niŋ marbe Al Kuruŋyen tareŋbekuruŋ moŋ geb Yesu keneŋ unaŋ tike kurusehende kamyiŋ gogo yeŋ nurde haŋ. Gega AlKuruŋyen tareŋbe alyen saŋiŋ gote folek geb,gogo Yesu kuruse hende kamyiŋ gega sopte isaŋheŋ tareŋmiŋ kawan iryiŋ.

26 Be, kadne yago, haŋkapya Al Kuruŋ beleŋhoyma diryiŋyabe megen niŋ marte diliŋdeb da-hade hinhan goke dufay henaŋ ko. Deŋ duŋkureŋduŋkureŋ po ga megen niŋ alyen dufay wukkekyeŋ haŋyen go miŋyaŋ hinhan. Irde deŋ banagoŋbe al deŋem yaŋbe budamma hinhan. Doyaŋmar wor budam moŋ. 27 Goyenpoga Al Kuruŋbemegen niŋ alyen dufay wukkek goyen goniniŋyaŋ yeŋ haŋ mar memya henaŋ yeŋbe dufay gomiŋmoŋ mar basiŋa yiryiŋ. Irde al tareŋniniŋyaŋ yeŋ haŋ mar memya henaŋ yeŋbe saŋiŋmiŋmoŋ mar basiŋa yiryiŋ. 28 Irde megen niŋmar beleŋ al kura gogo yeŋ ma yeneŋ haŋyenirde al deŋem moŋ yineŋ haŋyen mar goyen AlKuruŋ beleŋ basiŋa yiryiŋ. Al Kuruŋbe megenniŋ mar beleŋ det kuruŋ yeŋ nurde haŋ det gobegwamuŋ yurde det titmiŋeŋ yeŋ nurde haŋ detgobe basiŋa yiryiŋ. 29 Gogab al kura beleŋ eptemaAlKuruŋdiliŋde yiŋgeŋge turuŋ turuŋ teŋhi-nayiŋ. 30Goyenpoga deŋbe Al Kuruŋ beleŋ basiŋadiryiŋ geb, Yesu Kristuya haŋ. Yesu Kristubedufay wukkek Al Kuruŋ hitte mat watiŋ gote miŋal heŋbe dufay wukkek duneŋ hi. Yeŋbe gwahadegeb, neŋ gayen dufay wukkek go duneŋbe matabuluŋde mat dumulgaŋ tiye yeŋ nende gasuŋ teŋkamyiŋ. Irde Al Kuruŋ diliŋde al huwak, irdewukkek wor po diryiŋ. 31 Niŋgeb goke teŋ AlKuruŋyen asaŋde gahade katiŋ hi:“Al kura yiŋgeŋ ge turuŋ turuŋ tiye yeŋbe Doyaŋ

Al Kuruŋ po ga turuŋ iryeŋ,” yitiŋ. Yere-maia 9:24

21 Be, kadne yago, haŋkapya deŋ hitte kuŋ

gor heŋyabe Al Kuruŋyen dufay banare hinhingoyen kawan irde momoŋ dirde hinhem. Gwahadirde heŋyabe mere al beleŋ hapek yaŋ nurtekmat ma momoŋ dirde hinhem. Irde megenniŋ alyen dufay wukkek yeŋ haŋyen go hendehuwarde ma momoŋ dirde hinhem. 2 Go dirdehinhem gobe deŋya heŋya det hoyaŋ hoyaŋ niŋma nureŋ, Yesu Kristu niŋ po nureŋ, irde yeŋkuruse hende kamyiŋ goke po nureŋ yeŋ dufayheŋ hinhem geb, gogo dirde hinhem. 3Ne deŋyahinhetyabe Al Kuruŋyen meteŋbe kuruŋ geb,nigen tareŋner eptemoŋ yeŋ nurde hinhem. Irdemoŋgo meteŋmiŋ buluŋ ireŋ yeŋbe kafura heŋbarbar wor po yeŋ hinhem. 4 Niŋgeb Al Ku-ruŋyen mere tagalde saba dirde heŋyabe megenniŋ alyen dufay wukkek, kirmiŋtiŋde hapek yaŋnurtek goyen gama irde ma tagalde hinhem.

Page 238: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Korin 2:5 235 1 Korin 3:4Gwaha titŋeŋbe Holi Spirityen saŋiŋde meteŋteŋ himeke gote igineŋ kawan forok yeŋ hinhan.5 Go teŋ hinhem gobe dufaytiŋ Yesu niŋ tareŋiramiŋ goyen megen niŋ alyen dufay wukkekyeŋ haŋyen go hende moŋ Al Kuruŋyen tareŋdedufayniniŋ saŋiŋ irtiriŋ yeŋnurnayiŋ yeŋbe gogoHoli Spirityen tareŋde meteŋ teŋ hinhem.

Dufay wukkekbe Holi Spirit beleŋ duneŋ hi6 Be, neŋ Al Kuruŋyen mere tagal tagal marbe

Yesu gama ird ird matare parguwak yara hi-tiŋ mar goya heŋ Al Kuruŋyen dufay wukkekgoke saba tagalde hite. Goyenbe megen niŋalyen dufay wukkek yeŋ haŋyen go hende matagalde hite. Irde megen niŋ doyaŋ mar kamehubu henayiŋ gote dufay wukkek yeŋ haŋyengo hende huwarde ma tagalde hite. 7 Gwahatitŋeŋbe Al Kuruŋyen dufay wukkek banare hitiŋbebak titek moŋ goyen tagalde hite. Al Ku-ruŋyen dufay wukkek gobe kame nalu funaŋdedeŋniniŋ turŋuŋ yaŋ heŋ heŋ ge Al Kuruŋ beleŋhaŋkapya wor po megeŋ ga forok ma yekeyaep iryiŋ go goyen. 8 Dufaymiŋ wukkek gobemegen niŋ doyaŋ mar beleŋ bebak ma tiyamiŋ.Bebak tiyamiŋmanhanDoyaŋ Al Kuruŋ tareŋmiŋturŋuŋ yaŋ wor po goyen kuruse hende mamayke kamwoŋ. 9 Goyenbe go mar gore gwahatinayiŋ yeŋbe bikkeŋ Al Kuruŋyen asaŋdeb ga-hade katiŋ:“Al Kuruŋ beleŋ yeŋ ge amaŋeŋ nurd uneŋ haŋ

mar niŋ det gitik teŋ yunyiŋ gobemegen niŋ marbe diliŋde ma kennayiŋ, kir-

miŋde ma nurnayiŋ,irde eptema det go forok yenayiŋ yeŋ nurde

hinayiŋ,” yitiŋ hi. Aisaia 64:410 Goyenbe neŋ hittebe Al Kuruŋ beleŋ HoliSpirit inke det goyen dikala diryiŋ. Holi Spir-itbe det tumŋaŋ yeneŋ keŋkela nurde bebak teŋhiyen. Al Kuruŋyen dufay banare wor po higoyen manaŋ keŋkela nurde bebak teŋ hiyengeb, gogo Al Kuruŋ beleŋ inke neŋ hitte waŋdikala diryiŋ. 11 Be, ganuŋ al beleŋbe kadomdedufay goyen epte keneŋ bebak tiyyeŋ? Hubuwor po. Al goyen yiŋgeŋ po gab dufaymiŋgoyen nurde hiyeŋ. Gwahade goyen po, al kurabeleŋ Al Kuruŋyen dufay epte ma nuryeŋ. AlKuruŋyendufaybeHoli Spirit po gabnurdehiyeŋ.12 Neŋbe megen niŋ mar beleŋ dufay heŋ haŋgwahade ma dufay heŋ hite. Gwahade yarabeda detbe Al Kuruŋ beleŋ muruŋgem moŋ duliŋduntiŋ goyen bebak tinayiŋ yeŋbe Holi Spirit Al

Kuruŋ hitte mat watiŋ go po gab neŋ hitte hi.13Niŋgebmere tagalde hite gobemegenniŋ alyendufay wukkek yeŋ haŋyen go hende huwardema tagalde hite. Gwaha titŋeŋbe Holi Spiritbeleŋ saba dirtiŋ go hende huwarde tagalde hite.Niŋgebmere fudindeHoli Spirit beleŋ yitiŋ goyenHoli Spirityen yufuk bana haŋ mar goyen nurdebebak tinayiŋ yeŋ momoŋ yirde hite. 14 Gega alkuraHoli Spirityen yufuk banamaheŋmegenniŋdufay po gama irde haŋ marbe mataya mereyaHoli Spirit beleŋ forok yirde hi goyen epte mayeneŋ bebak teŋ kukuwamŋeŋ po nurde hinayiŋ.Niŋgebmel gobematayamereyaHoli Spirit beleŋforok yirde hi goyen ma yade haŋ. Gobe HoliSpirityen yufukde haŋ mar beleŋ po gab yeneŋbebak teŋ haŋ geb, gago dineŋ hime. 15 GoyenbeHoli Spirit yufuk bana hi albe mataya mereyakuruŋ goyen igiŋ ma buluŋ goyen igiŋ yeneŋbebak teŋ hiyeŋ. Gega al gobe al mali hoyaŋ kurabeleŋ epte ma al igiŋ ma buluŋ innayiŋ. 16GokebAl Kuruŋyen asaŋde gahade katiŋ hi:“Ganuŋ al beleŋ Doyaŋ Al Kuruŋyen dufay keneŋ

bebak teŋ hi? Hubu wor po.Ganuŋ al beleŋ igiŋ saba iryeŋ? Epte moŋ,” yitiŋ.

Aisaia 40:13Goyenpoga neŋbe Yesu Kristuyen dufay keneŋbebak teŋ hite.

3Yesuyen alya bereya yiŋgeŋ uliŋ fitfut tiyamiŋ

goke yiriŋ1Be, kadne yago, deŋyahinhemyabedeŋgoyen

bitiŋde Holi Spirit beleŋ saŋiŋ meteŋ teŋ hi yeŋma deneŋ hinhem. Dufaytiŋbe Yesu Kristu niŋtareŋ iramiŋ gega, bitiŋ banabe megen niŋ dufaybeleŋ po kuruŋ hike deneŋbe diriŋ mukŋeŋ du-faymiŋ hako po haŋ goyen saba yirtiŋ yara dirdehinhem. 2 Diriŋ mukŋeŋbe biŋge tareŋ epte manetek geb, mamu po nene haŋyen. Niŋgeb deŋwor gwahade goyen deneŋbe saba saŋiŋma dirdehinhem. Gayenter wor bikkeŋ hinhan gwahadepo haŋ. 3 Gobe bitiŋ banabe megen niŋ dufay pokuruŋ hi geb, gwahade po haŋ. Ga dineŋ himegabe deŋ bana goŋ kadtiŋ igiŋ mat hike yeneŋbegoke bitiŋ ar yeŋ hi, irde kadom mohoŋde teŋhaŋ geb, gago dineŋ hime. Deŋ mata gwaha teŋhaŋ gobe bitiŋ bana megen niŋ dufay po kuruŋhi geb, mata gogo teŋ haŋ. Holi Spirit miŋmoŋmartemata gama irde haŋ geb, gogo teŋ haŋ. 4Gadineŋ hime gabe kuratiŋ beleŋ, “Neŋbe Polyensaba gama irde hite,” yeŋ haŋ, irde kura beleŋ,

Page 239: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Korin 3:5 236 1 Korin 3:23

“Neŋbe Apolosyen saba gama irde hite,” yeŋ haŋgobe Holi Spirit miŋmoŋ marte mata geb, gogomegen niŋ marte mata po teŋ haŋ dineŋ hime.5Meteŋderebe Al Kuruŋ beleŋ hoyaŋ hoyaŋ dun-yiŋ. Niŋgeb Apolosbe ganuŋ? Irde Polbe ganuŋ?Deyyabe tumŋaŋ Al Kuruŋyen meteŋ mar uliŋpo. Niŋgeb deŋ ge meteŋ tiyyekeb gogo Yesuniŋ dufaytiŋ tareŋ iramiŋ. 6 Gwahade geb nePolbe det muykeŋ tur irtiŋ yara deŋ bitiŋ banaAl Kuruŋyen mere goyen kirmiriŋ. Irkeb Apolosbeleŋ Al Kuruŋyen mere go kuruŋ hiyyeŋ yeŋbedet hartiŋ go fe yuneŋ doyaŋ yirde haŋ yaradoyaŋ irde hinhin. Goyenbe det hartiŋ go forokirde kuruŋ ird ird albe Al Kuruŋ, yeŋ uŋkureŋpo. 7 Niŋgeb Al Kuruŋyen mere al biŋde tur irdird alya mere go fe uneŋ doyaŋ ird ird alyabeturuŋ yirtek moŋ. Mere go kuruŋ ird ird al AlKuruŋ yeŋ muŋ po gab turuŋ irtek. 8 MunaŋAl Kuruŋyen mere al biŋde hard hard alya merego kuruŋ heŋ heŋ ge doyaŋ ird ird alya gotemeteŋbe hoyaŋ hoyaŋ moŋ. Al Kuruŋ diliŋdebuŋkureŋ po. Goyenbe meteŋ nende gigen yuntiŋgote muruŋgembe kame meteŋmiŋ gote igineŋdahade forok yitiŋ goyen yeneŋ gab muruŋgemgwahade po yunyeŋ. 9 Fudinde, neya Apolosyabetumŋaŋ Al Kuruŋ niŋ teŋ meteŋ teŋ har. Munaŋdeŋbe Al Kuruŋyen biŋge meteŋ yara. Irde AlKuruŋyen ya balem go gwahade goyen.

10 Be, Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋdiryiŋ geb, al kura ya ird ird mata nurde pasihitiŋ al gore keŋkela po tola yimiyyeŋ gwahadeyara nebe deŋ hitte kuŋ Yesuyen alya bereya siosforok ird ird meteŋ miŋ urmiriŋ. Irkeb al hoyaŋbeleŋ meteŋ timiriŋ go hende sios forok irdehaŋ. Mata gobe tola yimiytiŋ go hende al hoyaŋbeleŋ ya irde haŋ go gwahade goyen. Goyenbetola yimiytiŋ go hende ya irde haŋ marbe dahamat ya go irde haŋ goke keŋkela nurde ga irdehinayiŋ. 11 Tola tareŋ haŋkapya timiytiŋ tolagobe Yesu Kristu. Niŋgeb al kura tola hoyaŋkura sopte ma yimiyyeŋ. 12 Yesu Kristu hittemat sios forok irde haŋ marte meteŋmiŋ kurabeigiŋ wor po, kurabe igiŋ wor po moŋ. Gobeal beleŋ ya yirtiŋ yara. Al kurabe gol, kurabesilwa, kurabe hora damum hende wor po yadeya yirnayiŋ. Irde al kurabe he, kurabe yamuŋ,kurabe huŋ beleŋ po ya yirnayiŋ. 13 Irde kuŋ kuŋal igiŋya buluŋya pota yird yird nalu funaŋ forokyeke ya yirtiŋ go kak beleŋ kumga tike gab yayirtiŋ mar bana ganuŋyen meteŋbe igiŋ, munaŋ

ganuŋyenmeteŋbe igiŋwor pomoŋgoyenkawanforok yiyyeŋ. 14 Kak beleŋ kumga tiyyeŋ gega,ya damiŋbe saŋiŋ hiyyeŋ gobe ya go iryiŋ albegote muruŋgem tiyyeŋ. 15 Munaŋ ya go humgakukeb ya go iryiŋ al gote muruŋgembe hubu geb,biŋ misiŋ nuryeŋ. Yiŋgeŋbe Al Kuruŋ beleŋ teŋgasuŋmiŋde kiryeŋ. Gega al gobe yamiŋ humgakuke detmiŋ tumŋaŋ ya biŋde yubul teŋ busa-harde uliŋ uliŋ po hiyeŋ go gwahade meteŋmiŋgote muruŋgembe hubu wor po hiyyeŋ.

Yesuyen alya bereyabe Al Kuruŋyen ya balem16 Be, deŋ Yesuyen alya bereyabe Al Kuruŋyen

ya balem, irde Holi Spirit deŋ bana hi goyen manurde haŋ? 17 Al Kuruŋyen yabe balem wor po,irde deŋbe ya balem gogo geb, al kura beleŋ AlKuruŋyen ya go buluŋ iryeŋbe Al Kuruŋ beleŋ algo gwamuŋ uryeŋ.

Megen niŋ alyen dufay wukkek yeŋ haŋyen gobeAl Kuruŋ diliŋde det dirŋeŋ wor po

18 Be, deŋbe dindikeŋ usi ma yirde hinayiŋ.Niŋgeb deŋ haŋ bana al kura beleŋ yiŋgeŋ geyeŋbe, “Nebe megen niŋ alyen diliŋde dufaywukkek miŋyaŋ al yeŋ neneŋ haŋ,” yeŋ nurdehi kenem dufay go tubul po tiyyeŋ. Gwahateŋ hike megen niŋ mar beleŋ kukuwamŋeŋkeneŋ hinayiŋ gega, Al Kuruŋbe dufay wukkekmiŋyaŋ yeŋ kinyeŋ. 19 Megen niŋ alyen du-fay wukkek yeŋ haŋyen gobe Al Kuruŋ diliŋdekukuwamŋeŋkeneŋhiyen geb, gogoAl Kuruŋyendufay wukkek gama irde hiyeŋ al gobe dufaywukkek fudinde go miŋyaŋ yeŋ kinyeŋ. Goketeŋbe Al Kuruŋyen asaŋde gahade katiŋ hi:“Al kura, ‘Neŋbe megen niŋ alyen dufay wukkek

goniniŋ yaŋ,’ yeŋ haŋ marbeAl Kuruŋ beleŋ dufaymiŋ tigiri tikeb yiŋgeŋ

go po buluŋ yirde hi,” yitiŋ. Yop 5:1320 Irdeb sopte mere kura katiŋbe gahade:“Doyaŋ Al Kuruŋbe megen niŋ alyen dufay

wukkek yeŋhaŋyengobe gote igineŋmiŋ-moŋ yeŋ nurde hi,” yitiŋ hi. Tikiŋ94:11

21 Niŋgeb deŋbe al kura turuŋ irde, “Neŋbeal goyen gama irde hite,” ma yeŋ hinayiŋ.Det tumŋaŋbe dende geb, gago momoŋ dirdehime. 22 Ne Polya Apolosya Pitayabe tumŋaŋdeŋ Yesuyen alya bereyat meteŋ mar. Megeŋga manaŋ dende megeŋ. Irde heŋ heŋya kamdekamdeya, det haŋka haŋ gaya kame hinayiŋ goyakuruŋ gobe tumŋaŋ dende. 23 Irde deŋbe Yesu

Page 240: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Korin 4:1 237 1 Korin 4:15Kristuyen alya bereya. Irde Yesu Kristube AlKuruŋyen.

4Yesu Kristuyen mere basaŋ mar

1 Be, gwahade niŋgeb, deŋbe neŋ gayen YesuKristuyen meteŋ mar, irde Al Kuruŋ beleŋ du-faymiŋ banare hitiŋ goyen kawan ird ird meteŋyuntiŋ mar yeŋ deneŋ hinayiŋ. 2 Goyenbe neŋYesuyen meteŋ mar beleŋ titek mata kurabe AlKuruŋ beleŋ meteŋ duntiŋ goyen bininiŋde matfudinde wor po keŋkela meteŋ titek go goyen.3 Goyenpoga meteŋ go teŋ heŋyabe deŋ beleŋdawma al hoyaŋ beleŋ dawmeteŋneyamataneyagoke igiŋma buluŋ ninnayiŋ goke kandukŋeŋmanurde himyen. Nigeŋ wor meteŋneya mataneyagoyen igiŋ wet ma buluŋ wet goyen goke mayeŋ himyen. 4 Ne benerbe meteŋya mataya teŋhime kuruŋ gobe igiŋ ala po teŋ hime yeŋ nurdehimyen. Gega Al Kuruŋ diliŋdebe buluŋne kurammoŋ ma yeweŋ. Al Kuruŋ yeŋ uŋkureŋ gore pogab igiŋ teŋ hime ma buluŋ teŋ hime goyen mo-moŋ niryeŋ. 5Niŋgeb meteŋ marmiŋde meteŋyamataya goyen igiŋ ma buluŋ yineŋ yineŋ nalubehako hi geb, araŋ po gwaha ma yineŋ hinayiŋ.Nalu funaŋde gab Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ waŋgwaha yinyeŋ geb, gayenter deŋ beleŋ gwaha mayineŋ hinayiŋ. Goyenter gab Doyaŋ Al Kuruŋbeleŋ alyen mataya meteŋya kidoma bana hikeepte ma keŋkela yentek yara goyen kawan irdird hulsi teŋ wayyeŋ. Irdeb al biŋde dufay kerdehitiŋ goyen wor kawan iryeŋ. Irke gab Al Kuruŋbeleŋ meteŋ marmiŋ nende gigen meteŋ titiŋgote muruŋgem yuneŋ turuŋ yiryeŋ.

6 Be, kadne yago, saba dirhem gayen deŋ beleŋnurde keŋkela bebak tinaŋ yeŋbe neya Apolosyatulderer mere gago teŋ hime. Gogab deŋ beleŋneya Apolosyat mata keneŋbe, “Al Kuruŋyenasaŋde katiŋ go po gama irde hinayiŋ. Merehoyaŋ gor ma haŋ gobe gama ma irde hinayiŋ,”yeŋ haŋyen gote miŋ nurnayiŋ. Gwaha tinayiŋbeal kura gama ird ird goke yiŋgeŋ turuŋ turuŋteŋbe al hoyaŋbe buluŋ mat tagal uneŋ uneŋmata go ma teŋ hinayiŋ. 7 Goyenpoga dindigeŋge yeŋ neŋbe igiŋ yeŋ nurdeb al hoyaŋbe buluŋyineŋ yineŋ tareŋbe ganuŋ beleŋ dunkeb gogoteŋ haŋ? Det budam deŋ hitte haŋ kuruŋ gobe AlKuruŋ beleŋma duntiŋ? Goyenbe daniŋ Al Kuruŋbeleŋ ma duntiŋ yeŋ nurdeb dindikeŋ ge turuŋturuŋ teŋ haŋ?

8 Be, deŋbe Al Kuruŋyen saba niŋ biŋgekamtiŋeŋ teŋ hinhan goyen bikkeŋ tumŋaŋnurde pasi hitiŋ yeŋ nurde haŋ. Irde al kurahoram yaŋ beleŋ det kuraŋ ma nurde haŋ yaraHoli Spirityen tareŋbe bikkeŋ titiŋ gogo ep yeŋnurde haŋ. Irde doyaŋ mar karkuwaŋ hitiŋyeŋ nurde haŋ, irdeb neŋ Yesuyen mere basaŋmar gayenbe deŋem miŋmoŋ yeŋ nurd duneŋhaŋ. Goyenbe deŋ goyen gwahade hetek nalubehako po hi. Yesu Kristu sopte mulgaŋ heŋ waŋwaŋ nalure gab alya bereyamiŋ gobe doyaŋ markarkuwaŋ henayiŋ. Niŋgeb fudinde wor po, deŋgoyen doyaŋ mar karkuwaŋ hewoŋ yeŋ nurdehime. Gogab neŋ wor deŋya tumŋaŋ doyaŋ markarkuwaŋ hiniŋ. 9 Gega gayenter neŋ Yesuyenmere basaŋmarbe al kuramata buluŋwor po tikeal buda kuruŋ diliŋde gasa yirke kamtek martegasuŋde gor deŋ ge teŋ Al Kuruŋ beleŋ dirtiŋyara nurde hime. Niŋgeb alya bereya megen haŋkuruŋ goya Al Kuruŋyen miyoŋya tumŋaŋ neŋhitte kanduk dahade forok yenayiŋ yeŋ deneŋhaŋ. 10 Gwahade niŋgeb, neŋbe Yesu Kristu niŋteŋbe kukuwa hite, munaŋ deŋbe Yesu Kristuyaheŋbe dufay wukkek miŋyaŋ haŋ. Irde neŋbeyulkek hite, munaŋ deŋbe saŋiŋtiŋ yaŋ. Deŋbeal beleŋ al deŋem yaŋ yeŋ deneŋ palap dirdehaŋ, munaŋ neŋ gabe al siksukŋeŋ yeŋ palapma dirde haŋ. 11 Fudinde, neŋbe meteŋ miŋurtiriŋde mat waŋ waŋ ga hite gayenterbe biŋgeniŋ kamde, fe niŋ kamde, ulniniŋ umŋamiŋmoŋ,irde al beleŋ buluŋ buluŋ wor po dirke ulniniŋmisiŋ kateŋ hityen. Irde yaniniŋ miŋmoŋ geb,kurar mat kurar kuŋ kuŋ teŋ hityen. 12 Neŋbebiŋge niŋ nurdeb nindikeŋ meteŋ kuruŋ teŋ gabyade hityen. Al kura beleŋ karan durkeb neŋbeAl Kuruŋyen tareŋde guram yirde tareŋ yirdehityen. Al kura beleŋ buluŋ buluŋ dirkeb gokemukku ma teŋ goya goya meteŋ teŋ hityen. 13Alkura mere buluŋ mat dirkeb neŋbe igiŋ mat wolheŋ yuneŋ hityen. Miŋde mat waŋ waŋ haŋkahite gayenter neŋbe det buluŋ kura yimiytiŋeŋdirtek yara hite.

14 Gwaha dinmekeb memya henaŋ yeŋ maasaŋ ga kaŋ duneŋ hime. Gwaha dirtiŋeŋbe deŋgoyen diriŋne yago yara geb, bener mat deŋ geamaŋeŋ wor po nurdeb gago nurde ga hinayiŋyeŋ saba dirde hime. 15 Yesu Kristu niŋ sabadird dird marbe budam wor po haŋ. Goyenbeadotiŋ yagobe budam gwahade ma haŋ. Newa kuŋ Yesu Kristu niŋ yitiŋ mere goyen mo-

Page 241: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Korin 4:16 238 1 Korin 5:12-13moŋ dirmeke yeŋ ge dufaytiŋ saŋiŋ iramiŋ geb,nebe Yesu Kristuya heŋbe deŋ kuruŋ gote adotiŋyara himiriŋ. 16 Niŋgeb nere mata po keŋkelagama irde hinayiŋ yeŋbe gago batbat dirde hime.17Goke teŋbe Timoti gogo deŋ hitte teŋ kermekekuyeŋ. Yeŋbe urne yara, bubulkuŋne wor po yeŋnurd uneŋ himyen. Yeŋbe biŋde mat fudindewor po Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ meteŋ teŋ hiyen.Yeŋ beleŋ gab ne gayen Yesu Kristuya heŋ matadahade teŋ himyen goke momoŋ dirke bitiŋ bakyiyyeŋ. Yeŋbe ne beleŋ Yesuyen alya bereya siosmegen hike kwa kuruŋ goyen saba yirde himyengwahade goyen po momoŋ diryeŋ.

18 Goyenbe deŋ haŋ bana goyen kuratiŋkurabe, “Polbe sopte ma waŋ dinyeŋ,” yeŋ nur-deb neŋ nurhet nurhet teŋ haŋ. 19 Gega DoyaŋAl Kuruŋ beleŋ igiŋ ninkeb heŋ ga heŋ ga matiyeŋ, goyare po kuŋ deneŋ. Kuŋ gab parparteŋ haŋ mar goyen mere dahade teŋ haŋ, irdetareŋ damiŋde mata gogo teŋ haŋ yeŋ keŋkelayeneŋ bebak tiyeŋ. 20 Al Kuruŋ beleŋ alyabereyamiŋ doyaŋ yirde hi gobe merere po moŋ,tareŋmiŋde doyaŋ yirde hi. Niŋgeb kuŋ gabmel go saŋiŋ damiŋde mata gogo teŋ haŋ goyenyeneŋ. 21Niŋgeb kuŋ daha dirmeke gab igiŋ yeŋnurnayiŋ? Bearar hende kwep kwep direŋ ma,bekkeŋde igiŋ mat mere direŋbe igiŋ?

5Mata buluŋ teŋ haŋ mar hayhay yirde hinayiŋ

1 Be, deŋ haŋ bana goŋ alya bereya kura leplepmata teŋ haŋ gote mere momoŋ nurmiŋ. Al kurananiŋde beremya duwan teŋ har gobe Al Kuruŋma nurd uneŋ haŋ mar wor mata gwahade mateŋ haŋyen. 2 Goyenpoga deŋbe mata gwahadeforok yeŋ hi goke buluŋeŋ ma nurde tumŋaŋ AlKuruŋ diliŋde igiŋ po hite yeŋ dindikeŋ ge turuŋturuŋ teŋ haŋ. Mata buluŋmiŋ goke bitiŋ misiŋnurde eseŋbe mata buluŋ titiŋ al goyen deŋyaepte ma awalik hetek yeŋ takira titek yarabegwaha ma irde haŋ. 3 Nebe deŋya gor ma hitegega, dufaynerbe deŋya gor hite. Niŋgeb nigeŋgor hime yara teŋbe mata go tiyuŋ al gob bikkeŋmata buluŋ tiyaŋ inmiŋ. 4-5 Niŋgeb deŋ beleŋDoyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu Kristu niŋ teŋ gabuirdeb al go takira tike Satan yufukde heŋ kandukyeneŋ hiyeŋ. Dufaynebe deŋ gabu irde hinayiŋde

gor deŋya hiyeŋ, irde Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ YesuKristuyen tareŋ manaŋ deŋ hitte hiyeŋ geb, igiŋgwaha tinayiŋ. Gogab al go kanduk bana heŋyabemata buluŋ timiŋ yeŋ bebak teŋbe megen niŋdufay buluŋ go tubul tikeb kame Doyaŋ Al Kuruŋwaŋ waŋ nalureb al go tumulgaŋ tiyyeŋ.

6 Niŋgeb mata buluŋ gwahade goyen deŋ banahikeya dindikeŋ ge turuŋ turuŋ ma teŋ hinayiŋ.Deŋbe yis dirŋeŋ muŋ kura palawa bana kerkebgore hilyaŋ kuŋbe palawa ditdi niyyeŋ go goyenmanurde haŋ? 7Nurde haŋ kenemmata buluŋtiŋgobe yis girmaŋeŋ hitiŋ yara geb, goyen yadesiŋa yirnayiŋ. Irkeb deŋbe palawa gergeŋ yisgam moŋ yara Al Kuruŋ diliŋde wukkeŋ hinayiŋ.Yesu Kristu beleŋ mata buluŋtiŋ halde duneŋyeŋ Pasobare niŋ sipsip dirŋeŋ yara* heŋ ku-ruse hende kamyiŋ geb, deŋbe mata buluŋtiŋmiŋmoŋ mar hitiŋ haŋ. 8 Niŋgeb neŋbe megenheŋyabe dufay buluŋya mata buluŋya yis bikkekyara goyen yubul po teŋ mata wukkekya merefudindeya po teŋ hitek. Go teŋ hitek gobe Israelmar beleŋ Pasoba nalure beret yis miŋmoŋ nenehaŋyen gwahade goyenbe gogo.

9Be, hakot kura ne beleŋ asaŋde al wet kuramaberewet kura leplepmata teŋhikeb gomar goyenawalikma yirde hinayiŋ yeŋ kaŋ dunmiriŋ.† 10Godinmiriŋ gote miŋbe leplep mata teŋ haŋ mar,det ug po yad yad niŋ po dufay heŋ haŋ mar, alhoyaŋ gasa yirniŋ yirniŋ yirde kawe yirde haŋmaryabe det toneŋ al beleŋ yirtiŋ doloŋ yirde haŋmar goyamapohinayiŋ yeŋmadinmiriŋ. Munaŋgo mar goya ma hitek yeŋbe go yilwa yirdebkuŋ damde hinayiŋ? Gor kura hitek miŋmoŋ.11Niŋgeb asaŋ ga kaŋ duneŋ hime gabe deŋ haŋbana al kura beleŋ, “Nebe Yesu gama irde himegeb, nebe kadtiŋ,” dineŋ hiyeŋ gega, mata buluŋkura teŋ hikeb yeŋya ma awalik heŋ hinayiŋyeŋbe gago kaŋ hime. Mata buluŋ gobe gahade:leplep mata, det uguŋ po yad yad niŋ po dufayheŋ heŋ mata, uŋgura doloŋ yirde yirde mata,mere buluŋ mat teŋ teŋ mata, kukuwa fe nenekukuwa heŋ heŋ mata, irde al gasa yirniŋ yirniŋyirde kawe yird yird mata. Deŋ haŋ bana al kuramata buluŋ gwahade teŋ hike yeneŋbe awalikma po irde hinayiŋ. Dula wor yeŋya ma po teŋhinayiŋ.

12-13 Al Yesu ma nurd uneŋ haŋ mar gore mata* 5:7: Bikkeŋ Israel mar Isip naŋa tubul teŋ Kenan kuniŋ tiyamiŋyabe Al Kuruŋ beleŋ sipsip al diriŋ dirŋeŋ gasa yirde darim yadeyame kantayaŋ sam yirnayiŋ yinyiŋ. Pasoba Sipsip Dirŋeŋbe alyen gasuŋ teŋbe kamyiŋ al Yesu niŋ yitiŋ. † 5:9: Pol beleŋ asaŋbudam kayyiŋ goyen Baibelde ma haŋ goyen bana mere tiyyiŋ gokeb gago yeŋ hi.

Page 242: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Korin 6:1 239 1 Korin 6:15buluŋ teŋ haŋ goke merem yaŋ yird yird gobenere samuŋ moŋ geb, matamiŋ goke ma nurdehime. Mata buluŋmiŋ gobe Al Kuruŋ beleŋ gabmerem yaŋ yiryeŋ. Goyenpoga deŋ haŋ banagoyen al kura beleŋ mata buluŋ tikeb ganuŋ marbeleŋ gab goke innayiŋ? Deŋ gog po geb. Goketeŋbe, “Deŋ haŋ bana goyen al kura mata buluŋteŋ hike keneŋbe al go takira tinayiŋ. Irkeb deŋyama hinayiŋ,” yeŋ haŋ.

6Kadom merere gerd gerd ma teŋ hinayiŋ

1 Be, dindigeŋ bana goŋ al kurabe kadomyakanduk miŋyaŋ go sope irye yeŋbe daniŋ AlKuruŋyen alya bereya hitte ma kuŋbe megenniŋ marte mere nurd nurd al hitte kuŋ haŋ?Mata gwahade titek moŋ goyen daniŋ gwahateŋ haŋ? Gobe buluŋ wor po! 2 Deŋbe kamenalu funaŋdebe neŋ Al Kuruŋyen alya bereyabeleŋ megen niŋ mar merere yerde matamiŋgoke yintek goyen ma nurde haŋ geb, gogo matagwahade teŋ haŋ? Irde deŋ beleŋ kame megenniŋ mar merere yerde matamiŋ goke yintek haŋkenem deŋ bana kanduk dirŋeŋ muŋ kura forokyitiŋ goyen dindikeŋ epte ma kanduk go sopeyirnayiŋ? 3 Deŋbe nalu funaŋde Al Kuruŋyenmiyoŋ mata buluŋde kateŋ uŋgura hitiŋ goyenwor neŋya deŋya beleŋ merere yerde matamiŋgoke yintek yeŋ ma nurde haŋ geb, gogo matagwahade teŋ haŋ? Neŋbe kame mata kuruŋgoyen wor igiŋ titek kenem det dirŋeŋ megenheŋya neŋ bana kadniniŋya kanduk forok yeŋhaŋ gobe epte sope yirtek. Goyenbe gwaha mateŋ haŋ! 4 Deŋbe dindikeŋ bana kanduk kuragoke kadom mohoŋde titek goyen forok yekebkanduk go sope irniŋ yeŋbe daniŋ megen niŋmar Yesuyen alya bereya yeneŋmiŋbe sios banadeŋem moŋ yeŋ yeneŋ haŋ mar hitte yad kuŋhaŋ? 5 Ga dineŋ hime gabe nurde memya henaŋyeŋbe gago dineŋ hime. Deŋ Yesu niŋ dufaytiŋtareŋ irtiŋmar bana goŋbe kanduktiŋ sope ird irdal kurammoŋ? 6Hubu niŋgeb gogo dindikeŋ uliŋkadom igiŋ ma nurd guneŋ teŋbe merere yirniŋyeŋ Yesu niŋ dufaymiŋ saŋiŋ ma irde haŋ mardiliŋde yukuŋ haŋ?

7 Fudinde, deŋ haŋ bana kadtiŋya kanduktiŋmiŋyaŋ goyen megen niŋ marte merere yertekesope irnayiŋ yeŋ al siŋare niŋ hitte yukuŋ haŋgobe Al Kuruŋ diliŋde bikkeŋ soŋ haŋ yeŋ deneŋhi. Niŋgeb gwaha ma teŋ hinayiŋ. Kadtiŋ beleŋ

usi dirde buluŋ buluŋ dirde hike goŋmiŋ goŋgwaha dirde hinaŋ yeŋ hinayiŋ gobe igiŋ yeŋnurde hime. 8 Neb gwaha dineŋ hime goyenbefudinde wor pobe al usi yirde buluŋ buluŋ yirdehaŋ marbe al hoyaŋ moŋ deŋ gogo yeŋ nurdehime.

9 Deŋbe mata buluŋ teŋ haŋ marbe Al Ku-ruŋ beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ yirde hi banagoŋ epte ma hurkunayiŋ goyen ma nurde haŋ?Niŋgeb al kura beleŋ usi diryeŋkek geb, keŋkelaheŋ ga hinaŋ ko. Mata buluŋ gobe gahade:leplep mata, uŋgura doloŋ yird yird mata. Irdeal kura berem yaŋ gega bere hoyaŋya duwanteŋ teŋ mata, al beleŋ belen niŋ bere yara heŋheŋ mata, irde al diriŋ yiŋgeŋ po uliŋ gabu irdird mata. 10 Irde kurabe kawe mata, det ug poyad yad niŋ po dufay heŋ heŋ mata, kukuwa fenene kukuwa heŋ heŋ mata, al mere buluŋ matyird yird mata, irde al gasa yirniŋ yirniŋ yirdekawe yird yird mata. Al mata gwahade teŋ haŋmar gobe epte ma wor po Al Kuruŋ beleŋ alyabereyamiŋ doyaŋ yirde hi bana goŋ hurkunayiŋ.11 Bikkeŋbe deŋ haŋ bana goyen al kurabe matagwahade teŋ hinhan. Goyenpoga Doyaŋ Al KuruŋYesu Kristuya Holi Spiritya beleŋ mata buluŋtiŋgoyen halde duneŋbe Al Kuruŋ diliŋde wukkekwor po dirde al huwak dirtiŋ haŋ.

Ultiŋ keŋkela doyaŋ yirde Al Kuruŋ turuŋ irnayiŋ12 Be, deŋ haŋ bana goyen al kura beleŋ,

“Neŋbe mata kura tiniŋ yeŋbe igiŋ ala titek,”yeŋ haŋyen. Gega mata go tinayiŋ gore hugiŋeŋigiŋ dirnayiŋ yeŋ ma nurde hinayiŋ. Niŋgebnebe mata kura tiye yeŋbe igiŋ ala tiyeŋ gega,mata gore epte ma nanarde boŋ yiyyeŋ. 13 Irdekuratiŋ kurabe, “Biŋgebe bininiŋ makiŋ ird irddet, irde bininiŋbe biŋge sola urd urd niŋ po,”yeŋ haŋyen. Gega kamebe Al Kuruŋ beleŋ detirawa goyen tumŋaŋ mugol kiryeŋ. Goyenbehaŋkapya Al Kuruŋ beleŋ alya bereyat uliŋ yiryiŋgobe miŋ miŋyaŋ yiryiŋ. Ulniniŋbe leplep matateŋ teŋ ge ma yiryiŋ. Gwaha titŋeŋbe DoyaŋAl Kuruŋ deŋem turŋuŋ yaŋ ird ird niŋ yiryiŋ,irde Doyaŋ Al Kuruŋbe ulniniŋ guram yirde tareŋyird yird niŋ hi. 14 Al Kuruŋ beleŋ Doyaŋ AlKuruŋ Yesu ulniniŋ gake teŋ kamyiŋ goyen sopteisaŋ hiriŋ. Niŋgeb kame neŋ wor tareŋmiŋdekamtiŋde mat disaŋ hiyyeŋ. 15 Deŋbe Yesu Kris-tuyen uliŋ pigiŋ yara haŋ geb, kuratiŋ kurabeYesuyen haniŋ, kurabe kahaŋ hitiŋ haŋ goyennurtiŋ ala teŋ haŋ. Gega neŋ Yesu Kristuyen

Page 243: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Korin 6:16 240 1 Korin 7:16uliŋ pigiŋ hitiŋ gayen igiŋ kurhan kura teŋ be-len niŋ bere sikkeŋya gabu irtek? Epte moŋ.16 Al Kuruŋyen asaŋdebe, “Alya bereya waŋ gabuheŋbe uliŋ uŋkureŋ hiyyeŋ,” yitiŋ hi. Niŋgeb alkura belen niŋ bereya gabu hiriryeŋbe bere goyauliŋ uŋkureŋ hiyyeŋ go goyen ma nurde haŋ?17Goyenbe al kura Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ dufaymiŋsaŋiŋ iryeŋ al gobe toneŋbe Doyaŋ Al Kuruŋyentoneŋya gabu heŋ uŋkureŋ hiyyeŋ.

18 Niŋgeb leplep matabe tubul po teŋ hi-nayiŋ. Mata buluŋ hoyaŋbe al hoyaŋ buluŋyirde haŋyen. Munaŋ leplep mata teŋ hinayiŋbedindikeŋde ultiŋ goyen po buluŋ yirde hinayiŋ.19-20 Irde ultiŋbe Holi Spirityen ya balem yeŋnurde hinayiŋ. Holi Spirit Al Kuruŋ beleŋ duntiŋgobe ultiŋ bana hi. Mata buluŋtiŋ gote mu-ruŋgem dindikeŋ yawartek goyen Doyaŋ Al Ku-ruŋ beleŋ yawareŋ yeŋbe darim wok irde kamyiŋgeb ultiŋ gobe dende moŋ. Niŋgeb ultiŋ gokeŋkela doyaŋ yirde hikeb gore meteŋ teŋ hikebAl Kuruŋyen deŋe kuruŋ heŋ hiyeŋ.

7Ire uŋyat mata keŋkela gama irde hinayiŋ

1 Be, asaŋ kaŋ gusuŋaŋ niraŋ goyen wol heŋbegaha dineŋ tihim. Be, al berem moŋ hinayiŋgobe igiŋ yeŋ nurde hime. 2 Goyenpoga alyabereya budam wor po leplep mata teŋ haŋyengeb, albe berem yaŋ henayiŋ, irde berebe uŋmiŋyaŋ henayiŋ. 3 Albe berem beleŋ yeŋya heŋheŋ ge nurkeb go po gama irde hiyeŋ. Gwa-hade goyen po, bere wor uŋ beleŋ yeŋya heŋheŋ ge nurkeb go po gama irde hiyeŋ. 4 Gobeberemde uliŋ gobe yende kudiŋeŋ po moŋ, gobeuŋde manaŋ geb, gago dineŋ hime. Uŋyen uliŋwor yende kudiŋeŋ po moŋ. Beremde manaŋ.5Niŋgeb al beleŋ berem badama irde hiyeŋ. Berewor gwahade po uŋ bada ma irde hiyeŋ. GegaAl Kuruŋ mere ird ird niŋ teŋ tumŋaŋde dufayuŋkureŋ irde muŋ kura kutŋa irye yeŋbe igiŋgwaha teŋ hiriryeŋ. Goyenbe go kamereb soptegabu teŋ hiriryeŋ. Gwaha ma teŋ hiriryeŋbebereya ma alya ferd ferd dufaymiŋ epte ma foleirtek hekeb Satan beleŋ waŋ tuŋaŋ yuryeŋ geb.6 Ga dineŋ hime gabe gwaha po teŋ hinayiŋ yeŋnurdeya ma dineŋ hime. Gwaha teŋ hinayiŋ gabigiŋ yeŋ nurdeya dineŋ hime. 7 Albe ne yara heŋberem moŋ hiwoŋ yeŋ nurde hime. Goyenpogaalbe nende gigen Al Kuruŋyen tareŋ hoyaŋ hoyaŋyuntiŋ haŋ. Niŋgeb al kurabe berem moŋ gega,

goke ma nurde haŋyen. Munaŋ al kurabe gotetareŋ ma teŋ saŋiŋ hoyaŋ titiŋ geb, bere yade gahaŋyen.

8 Be, al kura bere ma yawartiŋ haŋ goya bere-tapyabe ne hime gahade duliŋ hinayiŋbe igiŋ yeŋnurde hime. 9 Goyenpoga al niŋ ma bere niŋdufaytiŋ harke epte ma hika titek kenem albebere yade berebe al yade teŋ hinayiŋ gobe igiŋyeŋ nurde hime. Moŋgo duliŋ heŋbe albe bereya,berebe alya ferd ferd niŋ bitiŋ harke kak beleŋ detkumga titiŋ yara epte ma hika titek henayiŋ.

10 Be, al berem yaŋ, irde bere uŋ miŋyaŋbemere tareŋ po dirde hime gayen nurnayiŋ. Meregabe neremoŋ, DoyaŋAl Kuruŋyenmere. Niŋgebbere uŋ miŋyaŋbe uŋ yilwa ma iryeŋ. 11Goyenbebere go uŋ tubul teŋ keneŋbe duliŋ po heŋ alhoyaŋ ma tiyyeŋ. Moŋ kenem uŋ hitte mulgaŋheŋ tumŋaŋ hiriryeŋ. Irde al wor berem matakira tiyyeŋ.

12 Be, deŋ haŋ bana goŋ ire uŋya kura uŋwet ma berem wet goyen Yesu ma nurd untiŋgoke saba direŋ tihim. Be, berem gore uŋ goyatumŋaŋ hireŋ yeŋ nurde hike kenem uŋ beleŋtakira ma tiyyeŋ. Mere gabe Doyaŋ Al Kuruŋyenmoŋ, dufayner dineŋ hime. 13 Irde deŋ haŋ banagoŋ niŋ bere wor uŋbe Yesu ma nurd untiŋ goreberem goya hireŋ po yeŋ nuryeŋbe bere gore uŋyilwa ma iryeŋ. 14 Gobe al kura Yesu ma nurduneŋ hi goyen berembe Yesu nurd untiŋ hi goketeŋbe kame Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ irkeb AlKuruŋ beleŋ wukkek iryeŋ geb, gago dineŋ hime.Bere kura Yesu ma nurd untiŋ hi wor uŋbe Yesunurd uneŋ hi goke teŋbe Yesu niŋ dufaymiŋ saŋiŋirkeb Al Kuruŋ beleŋ wukkek iryeŋ. Gwahademoŋ manhan ire uŋya gote dirŋeŋ weŋbe AlKuruŋ diliŋdewukkekma hewoŋ. Goyenbe naniŋmamiliŋ kura Al Kuruŋ diliŋde wukkek hitiŋ geb,dirŋeŋ weŋ wor wukkek hitiŋ haŋ.

15 Gega Yesu niŋ ma nurtiŋ kura beleŋ uŋ wetma berem wet go tubul tiye yeke goya utaŋ mairnayiŋ. Yesu niŋ ma nurtiŋ kura beleŋ uŋ wetma beremwet Yesu niŋ nurtiŋ go takira tike gokekandukŋeŋ ma nuryeŋ. Igiŋ duliŋ hiyeŋ. GegaAl Kuruŋ beleŋ neŋ gayen bininiŋ yisikamke igiŋpo hinayiŋ yeŋ hoy diryiŋ geb, bertiŋ wet maalmetiŋ wet Yesu niŋ ma nurtiŋ goya bur mayeŋbe awalikde hiriryeŋ. 16 Deŋ Yesu niŋ nurtiŋbere, deŋ ge teŋ almetiŋbe Yesu niŋ dufaymiŋtareŋ irke Al Kuruŋ beleŋ yawaryeŋ daw yeŋ manurde haŋ? Irde deŋ Yesu niŋ nurtiŋ al, deŋ

Page 244: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Korin 7:17 241 1 Korin 7:35ge teŋ bertiŋbe Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ irke AlKuruŋ beleŋ yawaryeŋ daw yeŋ ma nurde haŋ?Niŋgeb Yesu niŋ nurtiŋ kura beleŋ uŋ wet maberem wet goyen Yesu niŋ ma nurtiŋ goke teŋtubul ma tiyyeŋ.

Al Kuruŋ beleŋ gwahade hinayiŋ yeŋ hoy dirtiŋgwaha mat po hinayiŋ

17 Goyenpoga deŋ duŋkureŋ duŋkureŋ goyengwahade hinayiŋ yeŋ Al Kuruŋ beleŋ hoy dirtiŋ,irde Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ goke momoŋ dirtiŋgwaha mat po hinayiŋ. Saba gabe Yesuyen alyabereya tumŋaŋ gama irde hinayiŋ yeŋ gago sabadirde hime. 18 Niŋgeb al kura Al Kuruŋ beleŋhoy iryiŋ goyenter bikkeŋ guba yitiŋ kenem algo guba yeŋ uliŋ delŋeŋ yaŋ hitiŋ go daha matbikkeŋ guba ma yeŋya hiyen gwahade hewe yeŋkurut ma yiyyeŋ. Irde al kura Al Kuruŋ beleŋhoy iryiŋ goyenter guba ma yitiŋ kenem gubayeŋ yeŋ ge kurut ma yiyyeŋ. 19 Guba yitiŋ ma,guba ma yitiŋ gobe Al Kuruŋ diliŋdebe det kuruŋmoŋ. Munaŋ Al Kuruŋyen saba gama ird irdbedet kuruŋ wor po. 20 Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋhaŋkapya dahade hikeya hoy dirtiŋ gwahade pohinayiŋ. 21 Niŋgeb deŋ haŋ bana goŋ al kuraal hoyaŋ yufukde heŋ duliŋ meteŋ teŋ hikeyaAl Kuruŋ beleŋ hoy diryiŋ kenem daha tiye tiyema tiyyeŋ, gwahade po hiyeŋ. Gega dufaymiŋdeheŋ heŋ belŋeŋ kura kinyeŋ gobe igiŋ gwahatiyyeŋ. 22 Al kura al hoyaŋ yufukde heŋ meteŋal dulŋeŋ hikeya Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ hoy irdetiriŋ al gobe Doyaŋ Al Kuruŋ diliŋde meteŋ aldulŋeŋ moŋ yeŋ kinyeŋ. Irde gwahade goyen po,al kura meteŋ al dulŋeŋ moŋ, yiŋgeŋde dufaydekuŋ hikeya Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ hoy irde tiriŋ algobemeteŋ alne yeŋ kinyeŋ. 23Dendemata buluŋgote muruŋgem dindikeŋ yawartek goyen DoyaŋAl Kuruŋ beleŋ yawareŋ yeŋbe darim wok irdekamyiŋ geb, megen niŋ marte mata buluŋ gamairde go yufukde ma hinayiŋ. 24 Niŋgeb, kadneyago, sopte dineŋ hime. Al Kuruŋ beleŋ deŋduŋkureŋ duŋkureŋ dahade hikeya hoy dirtiŋgobe gwahade po hinayiŋ.

25 Be, deŋ haŋ bana goŋ al kura berem moŋyabere uŋ miŋmoŋya niŋ momoŋ direŋ tihim. Alyabereya gwahade goyen goke Doyaŋ Al Kuruŋbeleŋ mere ma nirtiŋ geb, dufayner momoŋ di-reŋ. Nebe Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ nirdehiyen al niŋgeb, mere direŋ tihim gabe fudindeyeŋ nurnayiŋ. 26 Be, ga hite nalu gayenterbekanduk kurayen kurayen yeneŋ yeneŋ nalure

hite. Niŋgeb heŋ heŋtiŋ dahade haŋyen gobegwahade po hinayiŋ. 27 Niŋgeb al kura beremyaŋ kenem takira tiye tiye ma tiyyeŋ. Munaŋal kura berem moŋ kenem bere tewe tewe matiyyeŋ. 28 Goyenbe bere tiyyeŋ gobe mata buluŋmoŋ. Gwahade goyen po, bere foŋeŋ kura alkuyeŋ go wor mata buluŋ moŋ. Gega al beretiyyeŋ irde bere uŋ miŋyaŋ hiyyeŋbe megen garniŋ kanduk kurayen kurayen yeneŋ hinayiŋ. Deŋgoyen kanduk ma yeneŋ hiwoŋ yeŋ nurdeb gagomomoŋ dirde hime.

29 Kadne yago, ga dineŋ hime gate miŋbe ga-hade: megen gar heŋ heŋniniŋbe ulyaŋde moŋgeb, al kura berem yaŋ gobe al berem moŋ beleŋAl Kuruŋ niŋ po nurde haŋyen go gwahade goyenteŋ hiyeŋ. 30 Irde al kura kanduk yeneŋ eseŋhiyeŋ gega, kanduk go sobamde ma hiyeŋ yeŋnurdeb goke uguŋ po ma dufay heŋ hiyeŋ. Mu-naŋ al kura amaŋ hiyyeŋ gega, amaŋ dufay gohugiŋeŋ gwahade po ma hiyeŋ geb, “Gahade poheŋ,” yeŋ ma nurde hiyeŋ. Irde al kura det damutiyyeŋ wor, “Det gabe hugiŋeŋ kerde heŋ,” yeŋma nurde hiyeŋ. 31 Irde det megen niŋ haŋ kuruŋgayen manaŋ gahade po ma hinayiŋ geb, al kuramegen niŋ det yademeteŋ yuneŋ heŋyabe det gohende po biŋ hek ma irde hiyeŋ.

32 Niŋgeb daha tiniŋ tiniŋ teŋ dufaytiŋ hi-burŋeŋma hiwoŋ yeŋ nurde hime. Al kura beremmoŋ gobe dufaymiŋde daha mat meteŋ timekeDoyaŋ Al Kuruŋ amaŋeŋ nurde hiyeŋ yeŋbegwaha mat po meteŋ teŋ hiyen. 33 Gega al kuraberem yaŋbe daha timeke gab berne amaŋeŋnurde hiyeŋ yeŋbe goke po kurut yeŋ hiyen. Goteŋ hi gobe megen niŋ mata niŋ ug po dufay heŋheŋ mata go goyen. 34 Gwaha tikeb Doyaŋ AlKuruŋ beleŋ amaŋeŋ nurtek beleŋ niŋ dufay heŋheŋmiŋbe keŋkela kipirtiŋ ma hi. Be, bere kurauŋ miŋmoŋya bere foŋeŋyabe Doyaŋ Al Kuruŋniŋ po nurde uliŋya dufaymiŋya tumŋaŋ DoyaŋAl Kuruŋ po uneŋ haŋyen. Munaŋ bere kurauŋ miŋyaŋbe daha timeke gab almene amaŋeŋnurde hiyeŋ yeŋbe goke po kurut yeŋ hiyen. Goteŋ hi gobe megen niŋ mata niŋ ug po dufayheŋ heŋ mata go goyen. 35 Mere ga dirde himegabe faraŋ durmeke heŋ heŋtiŋ igiŋ hewoŋ yeŋdineŋ hime. Kanduk dunhemyeŋmadineŋ hime.Mere gahade ga dirmeke gab matatiŋbe DoyaŋAl Kuruŋ diliŋde huwak wor po hiyyeŋ, irde yeŋge teŋ meteŋ teŋ teŋ niŋ kama ma heŋ saŋiŋ pometeŋ teŋ hiwoŋ yeŋ nurdeb gago dineŋ hime.

Page 245: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Korin 7:36 242 1 Korin 8:1136 Goyenpoga al foŋeŋ kura bere tubul teŋ un-

tek yeŋmerem titiŋ gorebmerene gayen nurdeb,“Polyenmere gobe fudinde. Goyenpogameremiŋgama irde bere ga teweŋ moŋbe dufaymiŋ buluŋireŋ geb teweŋ,” yeŋ nuryeŋbe bere go tiyyeŋ.*Mata gobe buluŋ moŋ. Irde hiyeŋ kuruŋ gobebere go tubul titek ma irde hike kenem bere gotiyyeŋ. Mata gobe buluŋ moŋ geb, gwaha tiyyeŋ.37 Gega al kura bikkeŋ bere tubul teŋ untek yeŋmerem titiŋ gega, al gore, “Igiŋ nuŋkureŋ heŋ,”yeŋ dufay tareŋ po irdeb, “Bereya heŋ heŋ dufayma forok yeŋ hi, irde dufay gwahade kura forokyeke igiŋ fole irde heŋ,” yeŋ nurdeb bere mateweŋ yeŋ dufay kiryeŋ goyen wor mata igiŋ yeŋnurde hime. 38 Niŋgeb al bere yad yad matabeigiŋ. Gega al kura berem moŋ hiyyeŋ mata gobeigiŋ wor po, bere yad yad mata gote folek.

39 Be, bere kura uŋ miŋyaŋbe uŋ go hikeyabeyeŋ yufukde po hiyeŋ. Gega uŋ go kamkeb bereuŋ yaŋbe al hoyaŋ ma tiyyeŋ yitiŋ mere goteyufuk bana ma hiyeŋ geb, al hoyaŋ tewe yeŋbeigiŋ tiyyeŋ. Goyenpoga Doyaŋ Al Kuruŋ nurduntiŋ al po ga tiyyeŋ. 40Goyenbe dufaynerbe berego uŋ kamke uŋkureŋ heŋ heŋ gobe igiŋ wor po.Gogab uŋniŋ nurde hiyen gwahadema teŋDoyaŋAl Kuruŋ niŋ po nurde hiyeŋ. Mere dirde himegabe Holi Spirit beleŋ nineŋ hike dineŋ hime yeŋnurde hime.

8Det toneŋ yirde biŋge galak yirtiŋ biŋgebe daha

yirtek?1 Be, megen niŋ mar beleŋ det toneŋ yirde

doloŋ yirde biŋge galak yirtiŋ goke momoŋ direŋtihim. Deŋbe dindikeŋ ge yeŋbe, “Neŋbe detkawan niŋya banare niŋya goyen keŋkela bebakteŋ hite,” yeŋ nurde haŋ. Goyenbe gwahadenurde haŋ goke teŋbe dindikeŋ ge turuŋ turuŋteŋbe kadtiŋ yago buluŋ yirde haŋ. Gega kadtiŋyagoŋ amaŋeŋ nurd yuneŋ hinayiŋbe kadomfaraŋ gurd teŋbe tumŋaŋ saŋiŋ henayiŋ. 2Al kurayiŋgeŋ ge yeŋbe, “Nebe det kawan niŋya banareniŋya goyen keŋkela wor po bebak teŋ hime,”yeŋ nurde hi al gobe yiŋgeŋ goyen po usi irdehi. IrdebAl Kuruŋyenmere fudinde yiŋgeŋnurdebebak titek goyen bebak ma titiŋ hi. 3Goyenpogaal kura biŋde mat Al Kuruŋ niŋ amaŋeŋ nurde

uneŋ hi al gobe Al Kuruŋyen dufay igiŋ kuruŋgoyen untiŋ hi.

4 Niŋgeb det toneŋ doloŋ yirniŋ yeŋ galakyirtiŋ biŋge goke momoŋ direŋ tihim. Be, dettoneŋ megen niŋ mar beleŋ doloŋ yirde haŋyengobe Al Kuruŋ moŋ geb, det fudinde gogo moŋ.Al Kuruŋbe yeŋ uŋkureŋ po, hoyaŋ kura ma hi.Hubu wor po. 5Gega megen niŋ marbe dufaymiŋsoŋ hekeb uŋgura kurayen kurayen gobe Al Ku-ruŋ yeŋ nurdeb, “Al Kuruŋbe budam haŋ. DoyaŋMar wor budam haŋ. Kurabe naŋkiŋde haŋ,kurabe megen haŋ,” yeŋ haŋyen. 6Goyenpoga AlKuruŋbe uŋkureŋ po, neŋ nurd uneŋ hite gog pohi. Yeŋbe Adoniniŋ. Yeŋ beleŋ po gab naŋkiŋyamegeŋya irde det kuruŋ gayen yiryiŋ. Irde neŋbeyeŋ ge teŋ megen gar hite. Irde Doyaŋ Al Kuruŋwor uŋkureŋ po hi. Yeŋbe Yesu Kristu. YesuKristube Al Kuruŋ beleŋ inke naŋkiŋya megeŋyadet kuruŋ gayen yiryiŋ. Neŋ wor yeŋ beleŋ forokdiryiŋ.

7 Goyenbe mere fudinde gayen al budambekeŋkela bebak ma teŋ haŋ. Niŋgeb deŋ haŋbana goŋ al kurabe hakot Yesu niŋ ma nurdehinhanya uŋgura doloŋ ird ird mata teŋ hinhangeb, gayenter Yesu nurd uneŋ heŋya wor uŋguragalak yirtiŋ goyen nenebe, “Neŋbe uŋgura galakyirtiŋ biŋge goyen gago nene hite,” yeŋ nurdebiŋde kandukŋeŋ nurde haŋyen. Mel gobe biŋdewukkek wor po moŋ geb, “Biŋge ga nihit garebeAl Kuruŋ diliŋde wukkek ma hihit,” yeŋ nurdehaŋ. 8 Gega biŋge nen nen mata gore kura neŋgayen Al Kuruŋya awalik heŋ heŋniniŋ goyendaha kura ma iryeŋ. Niŋgeb uŋgura galak yirtiŋbiŋge netek ma go ma netek gore kura Al Kuruŋdiliŋde daha wet kura ma diryeŋ.

9 Goyenpoga moŋgo mata kura Al Kuruŋ dil-iŋde buluŋ moŋ goyen hipirkeŋ nurdeya matateŋ hinayiŋ gore kadtiŋ kura Al Kuruŋyen merebiŋde tareŋ wor po ma hitiŋ al gote dufaymiŋgoyen buluŋ irke katyeŋkek geb, keŋkela dufayheŋ ga mata teŋ hinayiŋ. 10 Deŋ Al Kuruŋyenmere keŋkela bebak titiŋ marbe igiŋ kuŋ uŋguradoloŋ ird ird gasuŋde heŋ dula teŋ kuŋ hinayiŋ.Gega deŋ beleŋ gwaha teŋ hike deŋ haŋ banagoŋ niŋ kadtiŋ kura biŋ wukkek wor po moŋgore deneŋbe, “Neŋ wor igiŋ daw gwaha titek,”usi teŋbe biŋge go nene gab mata buluŋ tihityeŋ kandukŋeŋ nurdeb katnayiŋ. 11 Irkeb deŋbe

* 7:36: Grik mere mat miŋ kurabe gahade: Goyenpoga al kura beleŋ wiriŋ al kutek nurke beleŋmiŋ pet teŋ hike kuŋ kuŋ alik heweŋtike keneŋbe buluŋ irde hime yeŋ nurdeb al kere yeŋ nuryeŋbe gwaha po iryeŋ. Mata gobe buluŋ moŋ.

Page 246: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Korin 8:12 243 1 Korin 9:16kadtiŋde dufaymiŋ tareŋ wor po moŋ goyen bu-luŋ ird ird mar henayiŋ. Yeŋ ge teŋ Yesu Kristukamyiŋ gega, deŋ beleŋ buluŋ yirnayiŋ. 12 Deŋbeleŋ gwaha mat kadtiŋ goyen buluŋ yirde matabuluŋ teŋ hinayiŋ, irde biŋ wukkek wor po moŋgoyen haga irde hinayiŋ gobe yeŋ hitte po moŋ,Yesu Kristu hitte wor mata buluŋ teŋ hinayiŋ.13 Niŋgeb nebe dapŋa kura nemeke gore kadnedufaymiŋ buluŋ irkemata buluŋde katyeŋ kenemdapŋa go sopte ma po neweŋ. Gogab kadne gomata buluŋde ma katyeŋ.

9Ne Pol wor Yesuyen mere basaŋ al aposel

1 Be, deŋ beleŋ ne niŋ yeŋ, “Dufaymiŋde eptema det kura iryeŋ,” yeŋ nurd nuneŋ haŋ? Irdene gayen Yesuyen mere basaŋ al aposel moŋ yeŋhaŋ? Irde Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu Kristubema kinyiŋ yeŋ nurde haŋ? Goyenpoga Doyaŋ AlKuruŋyen saŋiŋde meteŋ timiriŋ gote igineŋbedeŋ gogo moŋ? Goyenbe daniŋ gwaha yeŋ haŋ?2 Be, deŋ haŋ bana goyen al kura beleŋ, “Polbeaposel moŋ,” yeŋ haŋ. Irde al hoyaŋ beleŋbe,“Polbe neŋ ge ma aposel hiriŋ,” yeŋ haŋ. Nebemeremiŋ goke ma nureŋ gega, deŋ ge teŋ aposelhimiriŋ geb, deŋbe epte ma gwaha ninnayiŋ. Alhoyaŋ beleŋ deŋ deneŋbe, “Fudinde, PolbeDoyaŋAl Kuruŋ beleŋ aposel iryiŋ,” yeŋ nurd nuneŋhinayiŋ.

3 Be, deŋ haŋ bana goyen al kura beleŋ gwahamat tagal nuneŋ haŋ geb, goyen wol heŋ momoŋdireŋ tihim geb. 4Be, neŋ aposel beleŋmeteŋ teŋhiteke goke Yesuyen alya bereya beleŋ biŋgeyafeya dunke netek gobe buluŋ? 5 Yesuyen merebasaŋ mar hoyaŋya Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu kuliŋweŋyabe Pitaya* wor berem yagoya irde tumŋaŋmeteŋ teŋ kuŋ haŋyen. Munaŋ neŋbe berniniŋyago dufaymiŋ Yesu niŋ tareŋ irtiŋ goya meteŋteŋ kuŋ hitekbe buluŋ yeŋ nurde haŋ? 6 Irdeaposel hoyaŋ po paka yirde haŋyen gega, Ban-abasya neya niŋ yeŋbe, “Yiŋgeŋ ga tareŋmiŋdebiŋge nenebmeteŋ teŋ hiriryeŋ,” yeŋ nurde haŋ?

7 Be, fuleŋa mar fuleŋare kuŋ heŋyabe ganuŋkura yiŋgeŋde horare biŋge damu teŋ nenehaŋyen? Irde al ganuŋ kura wain harke igineŋhekeb kurama nen hiyen? Irde al ganuŋ kura sip-sipmiŋ doyaŋ yirde hiyen gega, sipsip gotemamukura ma gilyaŋ heŋ nene hiyen? Epte ma gwahatiyyeŋ. 8 Mere teŋ hime gabe alyen dufayde po

ma mere teŋ hime. Moseyen sabare wor meregwahade po hi. 9 Be, Moseyen sabarebe, “Al kurawit meteŋmiŋ sak yeke meteŋde niŋ dapŋa bul-makawmiŋ gore, ‘Faraŋ nuri,’ yeŋ meteŋmiŋdetukuŋya ga, ‘Witne niyyeŋkek,’ yeŋ mohoŋ malama tiyyeŋ,” yitiŋ hi.Mere gobe Al Kuruŋ beleŋ bulmakaw niŋ ponurdeb gogo yiriŋ? 10Mere gwahade tiyyiŋ gobefudinde wor po neŋ gake nurdeb mere gogotiyyiŋ yeŋ ma nurde haŋ? Mere gobe neŋ gakeyiriŋ. Megeŋ waru uryeŋ al goya wit sikkeŋkok yiryeŋ al goya tumŋaŋde meteŋ tiyiryeŋgotemuruŋgemkuramuŋyawaryeŋ yeŋnurdeyameteŋ tiyiryeŋ geb, Al Kuruŋyen mere gobe neŋal gake yiriŋ. 11 Niŋgeb neŋ beleŋ Holi Spiri-tyen det igiŋ goyen bitiŋ bana tur yirtiriŋ geb,meteŋniniŋ gote muruŋgem biŋge niŋ gusuŋaŋdirtek gobe kanduk kuruŋ wor po yeŋ nurnayiŋ?12 Al hoyaŋ beleŋ deŋ ge teŋ meteŋ dirŋeŋ muŋpo titiŋ goke faraŋ durnaŋ yeŋ igiŋ gusuŋaŋdirtek kenem neŋ manaŋ deŋ ge teŋ meteŋ ku-ruŋ wor po titiŋ goyen gote muruŋgem niŋ igiŋgusuŋaŋ dirtek.

Goyenbe neŋbe faraŋ durnaŋ yeŋ gusuŋaŋ madirde hinhet. Gwaha titŋeŋbe moŋgo faraŋ durddurd gore Yesu Kristu niŋ yitiŋ mere igiŋ go deŋbana kuruŋ heŋ heŋ beleŋ pet tiyyeŋ yeŋ nurdebdet kuraŋ nurde hinhet gega, gusuŋaŋ ma dirdegoke ma nurdeya meteŋ teŋ hinhet. 13 Be, deŋbeAl Kuruŋyen ya balem bana meteŋ teŋ haŋyenmarbe bana goŋniŋ biŋge yadenenehaŋyen, irdeAl Kuruŋ galak ird ird altaremeteŋ teŋhaŋmarbealta hende yirtiŋ biŋge goyen kura yade nenehaŋyen goyen go ma nurde haŋ? 14 Gwahadegoyen po, Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ yitiŋ mere igiŋgoke tagalde haŋmarbemere go nurde gama irdehaŋ mar beleŋ faraŋ yurke go hende heŋ meteŋteŋ hinayiŋ yeŋDoyaŋAl Kuruŋ beleŋmere saŋiŋpo tiyyiŋ.

15 Nebe Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ yiriŋ gwahadepo igiŋ faraŋ nurnaŋ dinmewoŋ gega, gwaha madineŋ himyen. Irdemere gahade kaŋ duneŋ himegabe deŋ beleŋ gwaha mat paka nirde hinayiŋyeŋ ma kaŋ hime. Nebe deŋ ge teŋ Doyaŋ AlKuruŋyen meteŋ teŋ heŋya gote muruŋgem niŋgusuŋaŋ ma dirde hinhem geb, goke igiŋ nigeŋge turuŋ turuŋ titek hime. Niŋgeb faraŋ nurdnurd niŋ al kura ma po gusuŋaŋ ireŋ. Kamdega daw gwaha tiyeŋ. 16 Be, Yesu niŋ yitiŋ mereigiŋ go tagalde kuŋ heŋyabe nigeŋ ge turuŋ turuŋ

* 9:5: Deŋem hoyaŋbe Sifas.

Page 247: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Korin 9:17 244 1 Korin 10:2teŋ hitek himyen dinhem gega, epte ma nigeŋge turuŋ turuŋ titek himyen. Mere igiŋ tagaltagal gobe Al Kuruŋ beleŋ nunyiŋ geb bada hetekmoŋ. Niŋgeb meteŋ teŋ himyen goke nigeŋ geepte ma turuŋ turuŋ titek himyen. Munaŋ mereigiŋ go bada heŋ tagalde ma himyen manhan AlKuruŋyen bearar bana himewoŋ! 17 Mere igiŋgoyen tagal tagal niŋ wilakŋeŋ nurde tagaleŋbegote muruŋgem teweŋ. Gega meteŋ teŋ heŋ gotemuruŋgem ma teweŋ wor Al Kuruŋ beleŋ gwahateŋ hayiŋ nintiŋ geb, gago meteŋ go teŋ hime.Meteŋ gobe gwaha tiyayiŋ nintiŋ geb, bada hetekmoŋ. 18Be, gwahade kenemmeteŋ teŋ hime gotemuruŋgembe da teweŋ? Meteŋ teŋ hime gotemuruŋgembe hoyaŋ moŋ. Ne beleŋ meteŋ gotemuruŋgem tetek gobe Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋgoyen damum moŋ duliŋ po alya bereya hittetagalde himyen gogo po. Fudinde, nebemere igiŋgo tagalde hime goke teŋ paka nirnaŋ yineŋ hitekgega, gwaha ma yineŋ himyen.

19 Be, nebe dufayner igiŋ nurdeb gwaha teŋhimyen. Megen niŋ al kurate dufayde ma teŋhimyen. Gega daha mat kura al tumŋaŋ Yesuhitte yukumewoŋ yeŋ nurdeb nigeŋ al budakuruŋ gote yufukde heŋ meteŋ teŋ himyen.20 Gwahade niŋgeb, Yuda marya heŋbe go margo Yesu hitte yukeŋ yeŋbe yende mata gama irdird al yara heŋ himyen. Yuda mar gobe Moseyensaba gote yufukde heŋ go po gama irde haŋyen.Munaŋ nigeŋbe go yufukde ma hime geb, goreepte ma daha wet kura niryeŋ gega, go margo Yesu hitte yukeŋ yeŋ nurdeb Moseyen sabagote yufukde hime yara teŋ himyen. 21 MunaŋYuda mar moŋ al miŋ hoyaŋ Moseyen saba magama irde haŋ mar go wor Yesu Kristu hitteyukeŋ yeŋbe Moseyen saba ma gama irde hitiŋal yara heŋ himyen. Nigeŋbe Moseyen saba goteyufukde ma hime. Goyenbe Al Kuruŋyen sabapel irde hime yeŋ ma yeŋ hime. Gwahade yarabeYesuKristuyen saba gote yufukde pohime. 22 IrdeYesuyen alya bereya kura Al Kuruŋyen merehende tareŋ wor po ma huwarde hitiŋ mar goYesu hitte yukeŋ yeŋbe go mar goyen yara poheŋ himyen. Niŋgeb al dahade mar hitte kuŋmeteŋ teŋ kuŋheŋyabe gomar goyenyara poheŋmeteŋ teŋ himyen. Gogab daha mat wet kura gomar goyen kura Yesu hitte yukumewoŋ yeŋ gogogwaha teŋ himyen. 23 Gwaha teŋ himyen kuruŋgobe Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋ goke al momoŋyire yeŋbe gwaha teŋ himyen. Gwaha teŋ himeke

gab al beleŋ mere igiŋ go nurdeb yeŋ wor neŋyara hekeb tumŋaŋ Al Kuruŋ beleŋ guram yirtekhewoŋ yeŋbe gogo gwaha teŋ himyen.

24 Be, kup yeŋ yeŋ kari gote matabe nurde haŋgogo. Al budam miŋ urde kup yenayiŋ gega,al uŋkureŋ beleŋ po kadom fole yirde kuŋ pasiiryeŋ al gore muŋ po gab gote muruŋgem tiyyeŋ.Niŋgeb deŋ wor Doyaŋ Al Kuruŋyen meteŋ teŋheŋyabe meteŋ gote muruŋgem goyen tetewoŋwor po yeŋ nurdeb tareŋ po meteŋ teŋ hinayiŋ.25 Kup yeŋ yeŋ karire kup yeŋ haŋ mar ma, karihoyaŋde kari teŋ haŋ marbe karire kuŋ gotemuruŋgem tiniŋ wor po yeŋ nurdeb yiŋgeŋ saŋiŋyird yird niŋ uliŋ kutŋa irde haŋyen. Mel gobekari gote muruŋgem ulyaŋde ma hitek goke worgogo kurutwor po yeŋhaŋ. Goyenpoganeŋbeleŋtareŋheŋheŋniŋ kurut yeŋhityen gobeDoyaŋAlKuruŋyen meteŋ gote muruŋgem hugiŋeŋ hitekgo tiniŋ yeŋbe tareŋ heŋ heŋ niŋ kurut yeŋhityen. 26Niŋgeb mel gore kup yeŋ haŋyen gobeAl Kuruŋ diliŋde miŋ miŋmoŋ gega, ne beleŋ alkup yeŋ haŋ gwahade saŋiŋ pometeŋ teŋ himyengobe Al Kuruŋ diliŋde miŋ miŋyaŋ. Fuleŋa teŋteŋ karire kari teŋ haŋyenmarbe asogomkeŋkelayeneŋya gasa yirde haŋyen gwahade goyenpo, newor meteŋ gote miŋ keŋkela nurdeya meteŋ teŋhimyen, mali ma meteŋ teŋ himyen. 27 Gwahatitŋeŋbe meteŋ goyen keŋkela po timewoŋ yeŋnurdeb megen niŋ dufay buluŋ kura bener forokyeke gore buluŋ nirnak yeŋbe fole irde himyen.Moŋgo Yesu niŋ al hoyaŋ momoŋ yirdeb gotemuruŋgem tetekner, dufay buluŋ gore waldenunnak yeŋbe gogo dufay buluŋ goyen fole irdehimyen.

10Uŋgura doloŋ ird ird niŋ hayhay yiryiŋ

1 Be, kadne yago, deŋ goyen tareŋ heŋ heŋge kurut yeŋ hinayiŋ dinhem goke keŋkela be-bak tinaŋ yeŋbe neŋ Yuda marte asininiŋ yagobeleŋ mata tiyamiŋ goke momoŋ direŋ tihim.Niŋgeb mel gore mata tiyamiŋ go nurdeb gotesaba bitiŋ sir ma yiyyeŋ. Be, bikkeŋ wor poasininiŋ yagobe Isip naŋa tubul teŋ kuniŋ yeŋkuŋheŋyabe tumŋaŋ kigariŋkiŋ faykek yokŋa banaheŋ kuŋ hinhan. Irdeb makaŋ ala kuruŋ goyenkahalte Al Kuruŋ beleŋ pota irke megeŋ fudiŋforok yekeb goyaŋ mat kuŋ siŋa kurhan forokyamiŋ. 2Mel go tumŋaŋ kigariŋkiŋ faykek yokŋabana heŋ kuŋ hinhan, irdemakaŋ alayaŋ kwamiŋ

Page 248: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Korin 10:3 245 1 Korin 10:21gobe Al Kuruŋ beleŋ baptais yiryiŋ yarabe gogo.Be, Al Kuruŋ beleŋ gwaha yirdeb mel goyenMoseyen alya bereya yirkeb doyaŋ yirde hinhin.3Be, goyenter Al Kuruŋ beleŋ biŋge yuneŋ hinhingobe megen niŋ biŋge moŋ. 4 Irde fe niŋ yirkeAl Kuruŋ beleŋ hora kuruŋde mat fe forok irdeyunke nene hinhan. Hora kuruŋ gobe Al Kuruŋhitte mat kateŋbe Israel mar goya tumŋaŋ kuŋhinhin. Hora gobe Yesu Kristu gote tuŋaŋeŋ. 5AlKuruŋbe mel go igiŋ igiŋ gwahade yirde hinhingega, al budam wor po mata buluŋ teŋ hike igiŋma nurde yuneŋ hinhin. Niŋgeb mata buluŋ teŋhinhan mar go sawsawa po kuruŋ naŋa bana goŋkuŋ heŋya kamamiŋ.

6 Be, mata buluŋmiŋ gote muruŋgem teŋ ka-mamiŋ gobe neŋ gayen baraŋmiŋ goyen nur-deb kafura heŋ mel gore teŋ hinhan gwahadema teŋbe dufayniniŋ mata buluŋ teŋ teŋ niŋma kuŋ hiyeŋ yeŋ gogo Al Kuruŋ beleŋ dikaladiryiŋ. 7Niŋgeb deŋbe mel goyen kuramiŋ beleŋmegen niŋ det toneŋ yirde doloŋ yirde hinhangwaha ma teŋ hinayiŋ. Mel gore mata buluŋ teŋhinhan goke Al Kuruŋyen asaŋde gahade katiŋ:“Mel gobe det toneŋ diliŋ mar keperde dulateŋ kukuwa fe nen nen mata teŋ hinhan. Irdehuwardebe Al Kuruŋ niŋ ma nurd untiŋ martemata teŋ hinhan,” yitiŋ hi. 8 Be, mel goyen ku-ramiŋbe leplep mata teŋbe naŋkahal uŋkureŋdepo 23,000 alya bereya goyen kamamiŋ. Niŋgebneŋbe go mar gore tiyamiŋ gwahade ma teŋhitek. 9 Be, Israel mar goyen kurabe Doyaŋ AlKuruŋ tuŋaŋ urde beararmiŋ bana heŋ kunereduwi beleŋ yisike kamamiŋ. Niŋgeb neŋbe melgore tiyamiŋ gwahade Doyaŋ Al Kuruŋ tuŋaŋ maurtek. 10 Irde heŋ heŋtiŋ goke Doyaŋ Al Kuruŋniŋ igiŋ ma nurde ŋagak ma yeŋ hinayiŋ. HakotIsrael mar kura gwaha tikeb Al Kuruŋyen miyoŋ,al gasa yird yird meteŋ teŋ hiyen gore gasa yirkekamamiŋ.

11 Be, hakot Israel mar hitte mata gwahadeforok yitiŋ gobe gayenter neŋ beleŋ baraŋ gonurdeb bebak teŋ teŋ ge gogo forok yitiŋ. Irdebaraŋ go asaŋde katiŋ gobe nalu funaŋ beleŋhite mar gayen baraŋ go kapyaŋ heŋbe matabuluŋ ma teŋ hinayiŋ yeŋ hayhay dird dird niŋAl Kuruŋyen asaŋde katiŋ. 12 Niŋgeb deŋ haŋbana al kura beleŋ, “Nebe tareŋ hime geb, kandukkura wayyeŋ goyen epte fole irde heŋ,” yeŋ hial gobe keŋkela heŋ ga hiyeŋ. Moŋgo katyeŋgeb. 13Alya bereyamata buluŋde yukutek kanduk

deŋ hitte forok yeŋ haŋyen gobe al hoyaŋ hittewor forok yeŋ haŋyen goyen po forok yeŋ duneŋhaŋyen. Goyenpoga Al Kuruŋbe yiriŋ gwahadepo mata teŋ hiyen geb, deŋ beleŋ epte ma foleirtek kandukbe eptema deŋhitte yubul tike forokyeŋ hinayiŋ. Munaŋ kanduk kura deŋ hitte forokyekeb kanduk go fole yirtek belŋeŋ manaŋ kerddunyeŋ. Gogab deŋ goyen kanduk bana goŋhinayiŋ gega, kanduk goyen igiŋ fole yirde saŋiŋpo huwarde hinayiŋ.

Epte ma tumŋaŋde Al Kuruŋya uŋguraya gamayirtek

14 Be, kadne yago, megen niŋ det yade dettoneŋ yirde doloŋ ird ird mata gob tubul potinayiŋ. 15 Deŋ goyen dufaytiŋ wukkek yeŋ nur-deb gagomere dirde hime. Niŋgeb dindikeŋ gabemere direŋ tihim gayen igiŋ ma buluŋ goyenkeneŋ bebak tinayiŋ. 16 Be, neŋbe Yesu Kristubeleŋ neŋ ge teŋ darim wok irde kamyiŋ gokedufay heŋ heŋ niŋ gabu irde wain fimiŋ teŋbe AlKuruŋ igiŋ nurde uneŋbe nene hityen. Gwahateŋ hite gobe Yesu Kristu kamkeya darim wokyitiŋ goyen neŋ tumŋaŋ gale heŋ nene hite yarageb, gore dawaŋ gabu dirkeb al miŋ uŋkureŋheŋ hityen gogo. Irde neŋ ge teŋ Yesu Kristukamyiŋ goke dufay heŋ beret ubala teŋ gale heŋnene hityen gobe Yesu Kristu kamkeya gasoŋerek yitiŋ goyen neŋ tumŋaŋ gale heŋ nene hiteyara geb, gore dawaŋ gabu dirkeb al miŋ uŋkureŋheŋ hityen gogo. 17 Niŋgeb neŋbe al miŋ hoyaŋhoyaŋ gega, beretbe hoyaŋ hoyaŋ moŋ, uŋkureŋpo nene hityen geb, Yesuya awalik heŋbe al miŋuŋkureŋ po hitiŋ hite.

18Be, Israel mar bikkeŋmata teŋ hinhan goyengoke nurnayiŋ. Dapŋa gasa yirde Al Kuruŋ niŋgalak irtiŋ goyen nene hinhan marbe Al Kuruŋyagabu irde uŋkureŋ hitiŋ hinhan. 19Niŋgeb biŋgedet toneŋ yirtiŋ goyen galak yirtiŋ gobe detkuruŋ geb gogo dineŋ hi yeŋ nurde haŋ? Irde albeleŋ det toneŋ yirtiŋ goyen doloŋ yirde haŋyengobe det kuruŋ wor pobe gogo yeŋ nurde haŋ?20 Moŋ! Al Kuruŋ niŋ ma nurde haŋ mar beleŋmegen niŋ det toneŋ yirde galak yirde haŋyenbiŋge gobe uŋgura galak yirde haŋyen, Al Kuruŋma galak irde haŋyen. Niŋgeb deŋbe uŋgurayaawalikde ma hiwoŋ yeŋ nurde hime. 21 DeŋbeDoyaŋ Al Kuruŋ kamyiŋ goke dufay heŋ heŋ gewain fimiŋ nene haŋyen. Niŋgeb deŋ gomar gorepo uŋgura niŋ nurde doloŋ yird yird gasuŋdekuŋ gor niŋ wain ma nenayiŋ. Deŋbe Doyaŋ

Page 249: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Korin 10:22 246 1 Korin 11:7Al Kuruŋ kamyiŋ goke dufay heŋ heŋ ge biŋgenene haŋyen. Niŋgeb deŋ go mar gore po kuŋuŋgura doloŋ yird yird gasuŋde niŋ biŋge goyenma nenayiŋ. 22Neŋbe Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ biŋar wor po yiwi yeŋ kuŋ uŋgura galak yirtiŋ biŋgenetek? Nende tareŋbe Doyaŋ Al Kuruŋyen tareŋfolek geb, eptema buluŋ diryeŋ yeŋ nurde gwahateŋ hitek? Epte moŋ.

Al Kuruŋ turuŋ irde hitek23 Be, deŋ haŋ bana al kura beleŋ, “Neŋbe

mata kura tiniŋ yeŋbe igiŋ ala titek,” yeŋ haŋyen.Gega mata go tinayiŋ gore hugiŋeŋ igiŋ dirnayiŋyeŋ ma nurde hinayiŋ. Niŋgeb nebe mata kuratiye yeŋbe igiŋ ala tiyeŋ gega, mata gore eptema nanarde boŋ yiyyeŋ. 24 Gwahade niŋgeb detkura dindikeŋ igiŋ dird dird goke ma naŋkeneŋhinayiŋ. Gwaha titŋeŋbe det kura kadtiŋ igiŋyirtek goke naŋkeneŋ hinayiŋ.

25 Niŋgeb maketde kuŋ igiŋ dapŋa damu teŋnene hinayiŋ. Goyenbe mata buluŋ tihit yeŋnurtek dufay ma forok yeŋ yeŋ ge teŋbe, “Biŋgegabe uŋgura galak yirtiŋ we?” yeŋ gusuŋaŋ mayirdemali po damu teŋ nene hinayiŋ. 26Megeŋyadet kuruŋ megen haŋ tumŋaŋ goyenbe Doyaŋ AlKuruŋyen ala po geb, gogo igiŋ ala nene hinayiŋ.27 Niŋgeb al kura Yesu niŋ ma nurtiŋ gore dulateŋ teŋ niŋ hoy dirke kuniŋ yeŋ nurdeb kuŋyeŋya biŋge nenayiŋ. Gega mata buluŋ tihit yeŋbitiŋde kandukŋeŋ nurtek dufay ma forok yeŋyeŋ ge teŋbe, “Biŋge gabe uŋgura galak yirtiŋ?”yeŋ gusuŋaŋ ma yirnayiŋ. 28 Munaŋ al kurabeleŋ, “Biŋge gabe uŋgura galak irtiŋ,” dinkebma nenayiŋ. Gogab al kura gwaha dinyeŋ al gotedufay buluŋ ma irnayiŋ, irde mata buluŋ tihitdufay wor forok ma yiyyeŋ. 29 Mata buluŋ tihitdufay biŋde mat forok yeŋ yeŋ ge yeŋ hime gobedende niŋ ma yeŋ hime, al hoyaŋde niŋ goke yeŋhime.

Be, goyenbe al kurabe gaha yeŋ haŋyen:“Neŋbe bininiŋde mat wukkeŋ wor po nurdeyamata kura igiŋ ala titek. Gega daniŋ al hoyaŋbeleŋ deneŋbemata buluŋ tahaŋ yeŋ dennak yeŋkama heŋbe gwaha ma tiniŋ? 30 Neŋbe biŋgekura goke Al Kuruŋ igiŋ nurde uneŋ gab nenehitek gega, daniŋ al hoyaŋ beleŋ biŋge netek gokeulniniŋde merem yaŋ dirnayiŋ? Goke igiŋ manurde hite,” yeŋ haŋyen.

31 Niŋgeb mere gwahade gokeb gaha dineŋ:biŋge ma fe yara kura niniŋ yeŋbe Al Kuruŋdeŋem turŋuŋ yaŋ hiyyeŋ mat nene hinayiŋ.

Niŋgebmata kura tiniŋ yeŋ nurde hinayiŋ goyen-ter wor Al Kuruŋ deŋem turŋuŋ yaŋ hiyyeŋ matpo mata teŋ hinayiŋ. 32Mata teŋ hike Yuda maral kura ma Grik mar al kura ma Yesuyen alyabereya bana go niŋ al kura beleŋ deneŋbe du-faymiŋ buluŋ heke mata buluŋ tinak geb, matabenurdeya ga teŋ hinayiŋ. 33 Ne wor meteŋ teŋkuŋ himyen kuruŋ gobe al tumŋaŋmatane keneŋamaŋeŋ nurnayiŋ mat mata teŋ himyen. Gwahateŋ himyen gobe nigeŋ igiŋ heŋ heŋ niŋ magwaha teŋ himyen. Al hoyaŋ budam igiŋ heŋheŋ niŋ gwaha teŋ himyen. Gogab yeŋ goyen AlKuruŋ beleŋ yumulgaŋ tiyyeŋ yeŋbe gwaha teŋhimyen.

111 Niŋgeb ne beleŋ Yesu Kristuyen mata po gamairde himyen gwahade goyen po, deŋ wor nemata teŋ himyen gayen gama irde hinayiŋ.Bere tonaŋ aw yurd yurd mata

2 Be, deŋbe haŋyen kuruŋ goyen hugiŋeŋ neniŋ bitiŋ sir ma yeŋ hi. Irde neŋ Yesuyen alyabereya beleŋ teŋ hityen mata goyen momoŋdirmiriŋ goyen gama po irde haŋ. Niŋgeb goketuruŋ dirde hime.

3 Goyenbe saba kura deŋ beleŋ keŋkela nur-woŋ yeŋ nurde hime. Saba gobe gahade: altumŋaŋ gote doyaŋ albe Yesu Kristu, irde bererdoyaŋ marbe uŋ yago. Yesu Kristuyen doyaŋalbe Al Kuruŋ. 4 Niŋgeb deŋ haŋ bana goyenal kura beleŋ Yesuyen alya bereya gabu irdehinayiŋde gor heŋ bere beleŋ teŋ haŋyen yaraamil teŋ tonaŋ aw urde Al Kuruŋ mere iryeŋ irdekurabe Al Kuruŋyen mere basaŋ al porofet yaramere tiyyeŋbe al goreb Doyaŋ Almiŋ Yesu Kristudeŋem buluŋ iryeŋ. 5 Irde deŋ haŋ bana goyenbere kura beleŋ Yesuyen alya bereya gabu irdehinayiŋde gor al beleŋmata teŋ haŋyen yara amilteŋ tonaŋ aw ma urde Al Kuruŋ mere iryeŋ irdekurabe porofet yara mere tiyyeŋbe bere gorebdoyaŋ almiŋ uŋ goyen deŋem buluŋ iryeŋ. Berego tonaŋ aw ma uryeŋ gobe tonaŋ walde karatiyyeŋ go gwahade yara geb, memyak wor po.6Niŋgeb bere kura Al Kuruŋ doloŋ irniŋ yeŋ gabuirnayiŋde tonaŋ aw ma urde kuyeŋ gobe beregote tonaŋ yuwalŋeŋ walde kara tiyyeŋ. Munaŋtonaŋ gwaha iryeŋ gobe memyak yeŋ nurdebbere gobe tonaŋ aw urde kuyeŋ. 7 Goyenbe albeAl Kuruŋ beleŋ yiŋgeŋ yara iryiŋ, irde saŋiŋmiŋturŋuŋ yaŋ goyen al hitte mat kawan heŋ hi,

Page 250: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Korin 11:8 247 1 Korin 11:28irde bere hitte matbe alyen tareŋmiŋ turŋuŋ yaŋgoyen kawan heŋ hi geb albe tonaŋma aw uryeŋ.8 Fudinde, haŋkapya wor po albe bere hitte matma forok yiriŋ, berebe al hitte mat forok yiriŋ.9AlbeAl Kuruŋbeleŋ bere niŋ teŋma iryiŋ. Al niŋteŋ bere gogo iryiŋ. 10Niŋgeb berebe amil beleŋtonaŋ aw urtiŋde hiyeŋ. Gwaha teŋ hiyeŋbe berego al kurat yufukdehi yeŋ kennayiŋ. Al Kuruŋyenmiyoŋ wor gwahade kennayiŋ. 11 Goyenpogamere dirhemgabe berebe det dirŋeŋ, munaŋ albedet kuruŋ yeŋ ma dinhem. Neŋ Doyaŋ Al Kuruŋnurd untiŋ mar bana alya bereyabe tuŋande po.Niŋgeb berebe al ma hike yeŋ uŋkureŋ po eptema hiyeŋ, al wor bere ma hike yeŋ uŋkureŋ poepte ma hiyeŋ. 12 Berebe al hitte mat forok iryiŋgwahade goyen po, al wor bere hitte mat forokyeŋ haŋyen. Gega alya bereya tumŋaŋ gobe AlKuruŋ beleŋ po yiryiŋ.

13 Niŋgeb Al Kuruŋ doloŋ irniŋ yeŋ gabu irdehinayiŋde gor bere kura tonaŋ aw ma urdeyaAl Kuruŋ mere iryeŋ gobe igiŋ ma buluŋ goyendindikeŋ gab keŋkela dufay heŋbe yenayiŋ. 14DetAl Kuruŋ beleŋ yiryiŋ kuruŋ gayen gate matarewor al kura tonaŋ yuwalŋeŋ sobam heŋ bereyentonaŋ yara hiyyeŋbe gobe igiŋmoŋ, memyak yeŋnurde hite. 15 Gega bere tonaŋ yuwalŋeŋ sobamhiyyeŋbe igiŋ hoyaŋ yeŋ nurde hite. Tonaŋyuwalŋeŋ sobam gobe bere gote tonaŋ aw yurdyurd niŋ Al Kuruŋ beleŋ iryiŋ. 16 Al ma berekuramere tihimgake igiŋmanurdebneya kadommohoŋde titek wet yeŋ nurnayiŋ. Goyenpoganeŋ banabe mata gwahade gobe hubu wor po.Yesuyen alya bereya Al Kuruŋyen dirŋeŋ weŋbemata gwahade goyen ma teŋ haŋyen.

Yesu kamyiŋ goke dufay heŋ heŋ niŋ dula teŋ teŋmata keŋkela teŋ hinayiŋ

17 Be, deŋbe Yesu kamyiŋ goke dufay heŋ heŋniŋ gabu irde dula teŋ haŋyende gorbe dindikeŋbuluŋ hetek mata teŋ haŋyen. Munaŋ igiŋ heŋheŋ matabe kura ma teŋ haŋyen, hubu wor po.Niŋgeb goke turuŋma dirde hime, irde gago sabadireŋ tihim. 18Meheŋde mere direŋ tihimbe ga-hade: deŋbe Yesuyen alya bereya gega, gabu irdehaŋyen bana goŋbemata kura kukuwammat tikegore bipti forok irde hi yeke nurde himyen. Meregobe tumŋaŋ usi yeŋ ma nurde hime. 19 Fudinde,ganuŋbeAl Kuruŋdiliŋdehuwakhi, irde ganuŋbegwahade moŋ goyen kawan heŋ heŋ ge teŋ deŋhaŋ bana goŋ dufaytiŋ muŋ kura hoyaŋ hoyaŋhinayiŋ goyen epte ma teŋ siŋa irtek yeŋ nurde

hime. 20-21 Goyenpoga deŋ bana goŋ bipti forokyitiŋ goke dineŋ hime gabe deŋ gabu irde DoyaŋAl Kuruŋ kamyiŋ goke dufay heŋ heŋ ge biŋgenene haŋ goyenter kadtiŋ ge ma doyaŋ heŋbedindikeŋ ge po nurde dula teŋ haŋ geb, gagodineŋ hime. Gwaha teŋ hikeb kurabe biŋgekamde hikeb kurabe wain kuruŋ nene kukuwaheŋ haŋ. Niŋgeb deŋbe, “Doyaŋ Al Kuruŋ kamyiŋgoke dufay heŋ heŋ ge biŋge nene hite,” yeŋnurdeya biŋge nene haŋ gega, gwahade moŋ yeŋnurd duneŋ hime. 22Goyenbe deŋ goyen biŋgeyafeya nen nen yatiŋ miŋmoŋ geb, gogo gabure gorpo waŋ gab gwaha teŋ haŋyen? Gwahade moŋkenem Al Kuruŋyen dirŋeŋ weŋ Yesuyen alyabereyabe det dirŋeŋ yeŋ nurde mali mali yirdehaŋ? Irde bana goŋ niŋ alya bereya kura horammoŋ mar goyen gwaha yirteke yiŋgeŋ buniŋeŋyirde memya henaŋ mat mata teŋ haŋ? Niŋgebmatatiŋ goke daha dineŋ? Matatiŋ goke turuŋdireŋ? Epte moŋ!

23 Be, hakot dula mata goke Doyaŋ Al Kuruŋbeleŋ ninke ne wor momoŋ dirmiriŋ. Meregobe gahade: Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu goyen Yudasbeleŋ asogom haniŋde kereŋ tiyyiŋ wawuŋ goyagoyenbe Yesu beleŋ beret kura tiriŋ. 24 Irdebberet goke Al Kuruŋ turuŋ irde ubala teŋbe,“Beret dunhemgahade gayen po, nebe deŋ ge teŋkameŋ. Niŋgeb goke teŋbe beret gabe gasoŋnegeb, beret ga teŋ nenaŋ. Irde kame deŋ worne niŋ bitiŋ bak yeŋ yeŋ ge teŋ mata gahade gapo teŋ hinayiŋ,” yiriŋ. 25 Irde beret go nenebwain fimiŋ teŋbe beret teŋ yiriŋ gwahade po,“Al Kuruŋ beleŋ mata buluŋtiŋ halde halde niŋteŋ biŋa gergeŋ tiyyiŋ goke darine wok yiyyeŋ.Niŋgeb goyen goke wain gago dunhem geb, teŋnenaŋ. Irde kame deŋ wor ne niŋ bitiŋ bak yeŋyeŋ ge teŋmata gahade ga po teŋ hinayiŋ,” yiriŋ.26 Niŋgeb gabu irde dula gwahade teŋ wain nennenmata tiniŋ yeŋbe gwahamat Doyaŋ Al Kuruŋbeleŋ alya bereyat mata buluŋmiŋ ge teŋ kamyiŋgoke al hoyaŋ momoŋ yirde hinayiŋ. Gwaha tikekuŋ kuŋbe kame Doyaŋ Al Kuruŋ wayyeŋ.

27 Niŋgeb al kura Doyaŋ Al Kuruŋyen biŋgeyawainya nene heŋya Doyaŋ Al Kuruŋyen alyabereya beleŋ dufay heŋ mata teŋ haŋyen matma nurdeya niyyeŋ al gobe Yesu beleŋ uliŋ misiŋkateŋ darim wok irde kamyiŋ goyen kari kariiryeŋ geb, Al Kuruŋ beleŋ goke mata buluŋmiŋyaŋ yeŋ kinyeŋ. 28 Niŋgeb al kura DoyaŋAl Kuruŋyen biŋgeya wainya neweŋ yeŋ nuryeŋ

Page 251: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Korin 11:29 248 1 Korin 12:15al gobe yiŋgeŋde mataya dufayya keŋkela yeneŋgab niyyeŋ. 29 Munaŋ al kura gwaha ma teŋbiŋgeya wainya gobe Doyaŋ Al Kuruŋ kamyiŋgote tuŋaŋeŋ yeŋ ma nurde ga mali niyyeŋal gobe gote muruŋgem buluŋ wor po tiyyeŋ.30 Gwahade geb, deŋ haŋ bana goŋbe al kuramarbe yulkek haŋ, kurabe garbam miŋyaŋ, irdekuratiŋbe kamaŋ gogo. 31 Gega neŋbe dahadehite yeŋ nindikeŋ keŋkela dufay heŋ mataniniŋsope irde hitekbe mata buluŋ gote muruŋgembuluŋ ma tetek. 32 Gega kurarebe Doyaŋ Al Ku-ruŋ beleŋ mataniniŋ goke kanduk duneŋ hiyen.Gwaha teŋ hiyen gobe megen heŋya mataniniŋhuwak heŋ hikeb kame nalu funaŋde mata buluŋmarya tumŋaŋ hugiŋeŋ Al Kuruŋyen bearar banahinak yeŋbe gogo gayenter kanduk duneŋ hiyen.

33 Niŋgeb, kadne yago, Doyaŋ Al Kuruŋ niŋdufay heŋ heŋ ge gabu irde dula tiniŋ yeŋbekadom doyaŋ gird teŋ hinayiŋ. 34 Al kura biŋgeirkeb yamiŋde dula teŋ gabe Doyaŋ Al Kuruŋ niŋdufay heŋ heŋ dula gabure wayyeŋ. Gogab deŋgabu irde hinayiŋ bana goŋ mata buluŋ Al Kuruŋbeleŋ goke muruŋgem buluŋ duntek goyen maforok yiyyeŋ. Be, Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ dufay heŋheŋ ge dula teŋ teŋ mata niŋ dinhem. Mata gokemere ma dirhem kura haŋ gobe kame deŋ hittekuŋ gab momoŋ direŋ.

12Holi Spirityen saŋiŋde mata forok yeŋ yeŋ

1 Be, kadne yago, Holi Spirityen tareŋde mataforok yeŋ yeŋ goke momoŋ direŋ tihim. HoliSpirityen tareŋde mata forok yeŋ yeŋ goke bebakma titiŋde po hinak yeŋ igiŋ ma nurde hime geb,keŋkela bebak tinayiŋ. 2 Be, deŋbe hakot Yesuma nurde uneŋ hinhanyabemegen niŋ det toneŋal beleŋ po yirtiŋ biŋfut miŋmoŋ gote yufukdeheŋ hugiŋeŋ doloŋ yirde hinhan gobe nurde haŋgogo. 3 Niŋgeb ga keŋkela nurnaŋ ko. Al kuraHoli Spirit miŋyaŋ beleŋ epte ma, “Yesube AlKuruŋ beleŋ karan urwoŋ,” yiyyeŋ. Irde al kuraHoli Spirit miŋmoŋbe epte ma, “Yesube Doyaŋ AlKuruŋ,” yiyyeŋ. Holi Spirit miŋyaŋ al beleŋ pogab epte gwaha yiyyeŋ.

4 Be, Holi Spirityen saŋiŋde mata forok yeŋyeŋ gobe budam kurayen kurayen haŋ gega,mata gote miŋ albe Holi Spirit, yeŋ uŋkureŋpo. 5 Doyaŋ Al Kuruŋyen meteŋbe budam haŋgega, meteŋ gote miŋ albe Doyaŋ Al Kuruŋ, yeŋuŋkureŋ po. 6 Irde meteŋ teŋ teŋ tareŋ wor

kurayen kurayen haŋ gega, meteŋ titek tareŋgote miŋ albe Al Kuruŋ, yeŋ uŋkureŋ po. Yeŋbeleŋ po gab neŋ tumŋaŋmeteŋmiŋ kuruŋ goyenigiŋ teŋ hitek saŋiŋ goyen duneŋ hiyen.

7 Be, neŋ duŋkureŋ duŋkureŋ hitte Al Kuruŋbeleŋ Holi Spirityen tareŋ kawan forok irde higobe neŋ tumŋaŋ tareŋ dird dird niŋ gogo forokirde hiyen. 8Al kurabe Al Kuruŋ beleŋ Holi Spirithitte mat dufay wukkek yuneŋ hiyen. Munaŋal hoyaŋ kurabe Holi Spirit uŋkureŋ goyen hittemat po Al Kuruŋyen dufay banare niŋ goyenyuneŋ hiyen. 9 Irde al kurabe Holi Spirit uŋkureŋgoyen hitte mat po Yesu niŋ hekkeŋ wor ponurtek saŋiŋ go yuneŋ hiyen. Irde al hoyaŋkurabe Holi Spirit goyen hitte mat po al garbammiŋyaŋ sope yird yird tareŋ yuneŋ hiyen. 10 Irdeal kurabe mata tiŋeŋ tonŋeŋ yaŋ wor po forokyird yird tareŋ yuneŋ, al hoyaŋ kurabe Doyaŋ AlKuruŋyen mere basaŋ heŋ heŋ mar yirde hiyen.Munaŋ al kurabe mataya mereya kura keneŋbegobe Holi Spirit hitte mat watiŋ ma uŋgura hittemat watiŋ goyen bebak teŋ teŋ saŋiŋ yuneŋhiyen, irde al hoyaŋ kurabe naŋa hoyaŋde niŋmere kurayen kurayen yiŋgeŋbe go ma nurtiŋmere teŋ teŋ tareŋ yuneŋ hiyen. Munaŋ kurabemere hoyaŋ mat yekeb mere gote miŋ tagal tagaltareŋ yuneŋ hiyen. 11 Mata gwahade forok yeŋhaŋyen kuruŋ gobe Holi Spirit, yeŋ uŋkureŋ gotemeteŋ. Holi Spirit hoyaŋ gam moŋ. Yeŋ beleŋsaŋiŋmiŋ kurayen kurayen goyen dufaymiŋ pogama irde neŋ gayen nende gigen forok yirdduneŋ hiyen.

Neŋbe hoyaŋ hoyaŋ gega, Holi Spiritbe uŋkureŋ12 Be, al uliŋ pigiŋbe uŋkureŋ gega, haniŋ,

kahaŋ, kirmiŋ, muruŋ gwahadem yaŋ haŋ. Irdehaniŋ, kahaŋ, kirmiŋ, muruŋ gwahade haŋ goregab al uliŋ pigiŋ uŋkureŋ forok irde hi. NiŋgebYesu Kristu wor gwahade yara geb, neŋbe yendekahaŋ, haniŋ, kirmiŋ, muruŋ gwahade hite.13 Neŋbe al miŋ hoyaŋ hoyaŋ. Kurabe Yudamar, kurabe Grik mar. Irde kurabe al yufukdeheŋ muruŋgem moŋ meteŋ teŋ haŋ mar, kurabedufaymiŋde kuŋ haŋ mar. Goyenbe neŋ tumŋaŋHoli Spiritde baptais dirke Yesu Kristuyen uliŋpigiŋ yara hitiŋ. Irde Holi Spirit, yeŋ uŋkureŋgore po neŋ duŋkureŋ duŋkureŋ bana hi. HoliSpirit hoyaŋ gam moŋ.

14Al uliŋ pigiŋbe det uŋkureŋ beleŋ poma irtiŋhi. Kahaŋ, haniŋ, kirmiŋ, muruŋ gwahade goreirke gab al uliŋ pigiŋ uŋkureŋ hitiŋ. 15Goyenbe al

Page 252: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Korin 12:16 249 1 Korin 13:3kurat kahaŋ beleŋ, “Nebe al gate haniŋ moŋ geb,al gate uliŋ moŋ,” yiyyeŋbe kahaŋ gob al goteuliŋ pigiŋde ma hiyeŋ? Moŋ, epte moŋ. Yeŋbeal gote kahaŋ geb, uliŋde po hiyeŋ. 16 Gwahadegoyen po al kurat kirmiŋ beleŋ, “Nebe al gatediliŋ moŋ geb, al gate uliŋ moŋ,” yiyyeŋbe kir-miŋ gobe al gote uliŋ pigiŋde ma hiyeŋ? Moŋ,epte moŋ. Yeŋbe al gote kirmiŋ geb, uliŋde pohiyeŋ. 17 Niŋgeb ulniniŋ gayen dilniniŋ ala pomanhan daha mat mere nurde hitewoŋ? Irdeulniniŋbe kirmiŋniniŋ ala po manhan daha matdet hamiŋ nurde hitewoŋ? Gobe kukuwamŋeŋwor po. 18 Goyenbe Al Kuruŋ beleŋ dufaymiŋgama irde al ire yeŋbe kahaŋya haniŋya yirdekirmiŋya diliŋya manaŋ yirde al uŋkureŋ iryiŋ.Niŋgeb neŋ wor gwahade po diryiŋ. 19 Gega detuŋkureŋ beleŋ po al irtiŋ manhan uliŋ pigiŋbedahade hiwoŋ? 20Gega gwahade moŋ. Ulniniŋdedet hoyaŋ hoyaŋ yirde ulniniŋ pigiŋ uŋkureŋ poirtiŋ.

21 Niŋgeb al kurate diliŋ beleŋ al gote haniŋkeneŋbe epte ma, “Nebe geya hitek ma nirdehi,” inyeŋ. Tonaŋ beleŋ kahaŋ keneŋbe epte ma,“Nebe geya hitekma nirde hi,” inyeŋ. 22Gwahadeyarabe ulniniŋde det kura yeneŋmiŋbe meteŋmiŋmoŋ yeŋ nurde hitek goyenbe go ma hinay-iŋbe ulniniŋbe keŋkela ma meteŋ teŋ hiyyeŋ.23Niŋgeb ulniniŋde det kura yeneŋmiŋbe meteŋmiŋmoŋ yeŋ nurde hityen goyen det kuruŋ yeŋkeŋkela doyaŋ yirde hityen. Irde ulniniŋde detkura yeneŋmiŋbe igiŋ moŋ gega, keŋkela poumŋa yirde doyaŋ yirde hityen. 24 Goyenbeulniniŋde det kura yeneŋmiŋ igiŋ gobe umŋa mayirtek wor igiŋ. Niŋgeb Al Kuruŋbe ulniniŋdedet kuramiŋmiŋmoŋ yirtiŋ yeneŋ haŋyen goyenmeteŋ kura yune yeŋbe go wor yade ulniniŋdeniŋ det hoyaŋya gabu irde uliŋ pigiŋ uŋkureŋiryiŋ. Al Kuruŋbe gwaha mat ulniniŋde detkura miŋ miŋmoŋ yeŋ yeneŋ haŋyen goyen tu-ruŋ yirde hiyen. 25 Gogab ulniniŋde det ku-rate dufayya det hoyaŋ kurate dufayya hoyaŋhoyaŋ heke kahalte bipti ma forok yiyyeŋ. Irdeulniniŋde det gore kadom ge nurdkakala teŋhinayiŋ. 26 Niŋgeb ulniniŋ kurhan kura misiŋkatyeŋ gobeulniniŋ pigiŋ kuruŋgo tumŋaŋmisiŋnuryeŋ. Gwahade goyen po, ulniniŋ kurhan kuradeŋem turŋuŋ yaŋ heŋ amaŋ hekeb ulniniŋ pigiŋkuruŋ go manaŋ tumŋaŋ amaŋ hiyyeŋ.

27 Be, gwahade goyen po, deŋbe Yesu Kris-tuyen uliŋ pigiŋ yara. Deŋ duŋkureŋ duŋkureŋbeYesuyen kahaŋ, haniŋ, diliŋ, kirmiŋ gwahade

yara. 28Niŋgeb deŋ Yesuyen alya bereya sios haŋbana goŋ meheŋdebe Al Kuruŋ beleŋ Yesuyenmere basaŋ mar aposel basiŋa yirtiŋ haŋ. Irdego yufukdebe Al Kuruŋyen mere basaŋ mar po-rofet basiŋa yirdeb Al Kuruŋyen mere saba marbasiŋa yirtiŋ haŋ. Irde gab mata tiŋeŋ turŋuŋyaŋ forok yird yird mar basiŋa yirdeb al garbammiŋyaŋ sope yird yird mar wor basiŋa yirdeb alfaraŋ yurd yurd mar basiŋa yirtiŋ haŋ. IrdebYesuyen alya bereya doyaŋ yird yird mar basiŋayirdeb naŋa hoyaŋde niŋ mere kurayen kurayengo ma nurtiŋ goyen mere teŋ haŋ mar basiŋayirtiŋ haŋ. 29 Niŋgeb deŋ tumŋaŋbe aposelhenayiŋ? Ma, tumŋaŋ porofet henayiŋ? Irde deŋtumŋaŋ Al Kuruŋyen mere saba mar henayiŋ?Ma, tumŋaŋ mata tiŋeŋ turŋuŋ yaŋ forok yirdyird mar henayiŋ? 30 Deŋ tumŋaŋ al garbamsope yird yird mar henayiŋ? Ma, tumŋaŋ naŋahoyaŋde niŋ mere go ma nurtiŋ goyen teŋ teŋmar henayiŋ? Irde deŋ tumŋaŋmere goyen tigiriteŋ al bebak yird yird mar henayiŋ? Epte moŋgeb. 31 Goyenbe Holi Spirityen tareŋ kura igiŋwor po goyen goke momoŋ direŋ tihim geb, deŋtumŋaŋ mata go teŋ teŋ niŋ kurut wor po yeŋhinayiŋ. Mata gobe Holi Spirityen tareŋde mataforok yeŋ haŋyen hoyaŋ kuruŋ gote folek wor po.

13Al hoyaŋ niŋ amaŋeŋ nurd yuneŋ yuneŋ mata

1 Be, ne gayen naŋa hoyaŋde niŋ marte merekurayen kurayen goyen igiŋ gwaha mat meretiyeŋ, irde Al Kuruŋyen miyoŋyen mere matmanaŋ mere tiyeŋ gega, Al Kuruŋya al hoyaŋyaniŋ amaŋeŋ nurd nurd matanem moŋ kenemnebe heyoŋoŋya tikiŋde niŋ det ain parwekbeleŋ irtiŋ goyen mali po gasa yirke migiriŋ teŋhaŋyen go gwahade goyen heweŋ. 2 Irde AlKuruŋyen mere basaŋ heŋ mere teŋ teŋ saŋiŋneyaŋ heweŋ, irde Al Kuruŋyen mere banare hi-tiŋ tumŋaŋ nurde dufaymiŋ tumŋaŋ bebak teŋtagaleŋ, irde Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ wor po nurdebdugu kura gasuŋ hoyaŋde kwa inmeke kuyeŋgega, Al Kuruŋya al hoyaŋya niŋ amaŋeŋ manureŋ kenem mata gobe duldul teŋ heŋ. 3 Irdedetne tumŋaŋ al det niŋ amu heŋ haŋ mar goyenyuneŋ, irde Doyaŋ Al Kuruŋ gama ird ird niŋ teŋal beleŋ kakde kumga nirke kameŋ gega, kadneniŋ amaŋeŋ nurd nurd matanem moŋ kenemmata gwaha teŋ heŋ kuruŋ gote muruŋgem kurama teweŋ.

Page 253: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Korin 13:4 250 1 Korin 14:64 Be, al kura biŋde mat wor po kadomya Al

Kuruŋya niŋ amaŋeŋ nurd uneŋ uneŋ matabegahade: al gobe kadom kuramatamiŋ igiŋ hewoŋyeŋ doyaŋ heŋ heŋ ge piŋeŋ ma heŋ hiyeŋ.Kurabe kadom igiŋ igiŋ yirde hiyeŋ. Irde kadomkura igiŋ mat hike keneŋbe daniŋ ne wor gwa-hade moŋ yeŋ ma nurde hiyeŋ. Irde ne harhemharhemmatama teŋbe yiŋgeŋ ge turuŋ turuŋmateŋ hiyeŋ. 5 Irde kadomhitte palapmiŋmoŋmatama teŋ hiyeŋ. Irde yiŋgeŋ po igiŋ heŋ heŋ belŋeŋniŋ ma naŋkeneŋ hiyeŋ, irde araŋeŋ bearar mateŋ hiyeŋ. Irde kadom beleŋ buluŋ irtiŋ goyengoke dufay ug po ma heŋ hiyeŋ. 6 Al gobe matabuluŋ niŋ amaŋeŋ ma nurde hiyeŋ, irde merefudinde goke po amaŋeŋ nurde hiyeŋ. 7 Al gobekanduk yeneŋ hiyeŋ gokemukkuma teŋ hugiŋeŋtareŋ po heŋ hiyeŋ. Irde Al Kuruŋ niŋ hugiŋeŋhekkeŋ nurde hiyeŋ, irde Al Kuruŋ beleŋ igiŋniryeŋ yeŋ goke hugiŋeŋ doyaŋ heŋ hiyeŋ, irdekanduk yeneŋ hiyeŋ gega tareŋ po heŋ fole yirdehiyeŋ.

8KadomyaAl Kuruŋya niŋ amaŋeŋnurd yuneŋyuneŋ mata gobe hubu ma hiyyeŋ. Goyenpogaporofet meteŋbe hubu hiyyeŋ. Irde naŋa hoy-aŋde niŋ mere mat mere teŋ teŋ mata goyenwor kamyeŋ. Al Kuruŋyen dufay bebak teŋ tagaltagal meteŋ wor hubu hiyyeŋ. 9 Gobe gayen-ter Al Kuruŋyen dufay tumŋaŋ bebak titek eptemoŋ, irde meremiŋ manaŋ tumŋaŋ bebak teŋbasaŋ heŋ tagaltek epte moŋ gega, 10 kame nalufunaŋdebe neŋ tumŋaŋ Al Kuruŋyen dufayyamereya keŋkela wor po bebak titek geb, go matagobe tumŋaŋ hubu henayiŋ dineŋ hime gago.11Mata gwahade forok yiyyeŋ gobe bikkeŋ diriŋhinhemya diriŋde mere teŋ dufaynebe diriŋdedufay po heŋ hinhem gega kuŋ kuŋ salanŋeŋheŋbe diriŋde mataya dufayya gobe yubul potimiriŋ go gwahade goyen. 12 Irde gayenterbeAl Kuruŋyen mereya dufayya bebak wor po mateŋ hite. Gobe luŋen ain parwek beleŋ irtiŋ goredinsokniniŋ kinniŋ gega, keŋkelak ma keneŋ hitego gwahade goyen. Goyenbe kamebe dilniniŋdekadom geneŋ teŋ hite yara Al Kuruŋyen mereyadufayya keŋkela wor po bebak teŋ hitek. Niŋgebgayenterbe Al Kuruŋyen mereya dufayya kuramuŋ po bebak teŋ hime gega, kamebe tumŋaŋbebak tiyeŋ. Goyenterbe Al Kuruŋ beleŋ keŋkelawor po nurd nuneŋ hiyeŋ gwahade po, ne workeŋkela nurd uneŋ heŋ.

13 Be, yihim gwahade po mata hoyaŋbe hubu

henayiŋ gega, mata karwo kurabe hubu ma worpo henayiŋ. Mata karwo gobe gahade: Yesuniŋ hekkeŋ nurd nurd mata, Al Kuruŋ beleŋigiŋ diryeŋ yeŋ goke doyaŋ heŋ heŋ matayabeAl Kuruŋya kadniniŋya niŋ amaŋeŋ nurd yuneŋyuneŋ mataya gogo. Goyenbe mata karwo banagoyen folek wor pobe Al Kuruŋya kadniniŋya niŋamaŋeŋ nurd yuneŋ yuneŋ mata gogo.

14Porofet meteŋya naŋa hoyaŋde niŋmerematmere

teŋ teŋ mataya1 Niŋgeb Al Kuruŋya kadtiŋya niŋ amaŋeŋ

nurd yuneŋ yuneŋ mata gobe gama po irde hi-nayiŋ. Irdeb Holi Spirityen saŋiŋde mata forokyeŋ yeŋ goyen goke Al Kuruŋ beleŋ dunwoŋ yeŋtareŋ po gusuŋaŋ irde hinayiŋ. Gega porofetmeteŋ gobe det kuruŋ geb, goyen dunwoŋ worpo yeŋ gusuŋaŋ irde hinayiŋ. 2 Porofet meteŋniŋ wa gusuŋaŋ irde hinayiŋ dineŋ hime gotemiŋbe gahade: al kura naŋa hoyaŋde niŋ merekurayen kurayen teŋ hiyen al gobe al ma mereyirde hiyen, Al Kuruŋ mere irde hiyen. YeŋbeHoli Spirityen tareŋde mere banare niŋ goyenteŋ hiyen. Niŋgeb meremiŋ goyen al hoyaŋ kurabeleŋ bebak titek moŋ. 3 Goyenpoga porofetmeteŋ teŋ haŋ marbe tumŋaŋ al saŋiŋ yird yirdniŋ mere yirde haŋyen. Niŋgeb kadom kuratareŋ heŋ heŋ ge faraŋ yurde, biŋ yurum yirdehaŋyen. 4 Be, al kura naŋa hoyaŋde niŋ mere teŋteŋ mata teŋ hiyen al gobe mata gore yiŋgeŋ potareŋ irde hiyen. Munaŋ porofetmeteŋ teŋ hiyenal gobe meteŋ gore kadom Yesuyen alya bereyasaŋiŋ yirde hiyen. 5 Niŋgeb meteŋ gobe naŋahoyaŋde niŋ mere mat mere teŋ teŋ mata gotefolek. Goke teŋbe deŋ tumŋaŋ naŋa hoyaŋde niŋmerematmere teŋ teŋmata teŋ hiwoŋ yeŋnurdehime gega, porofet meteŋ niŋ wa gusuŋaŋ irkedunkeb meteŋ goyen teŋ hiwoŋ yeŋ nurde hime.Naŋa hoyaŋde niŋ mere mat mere teŋ teŋ matagobe mere gote miŋ goyen tigiri teŋ Yesuyenalya bereya momoŋ yirke tareŋ hetek al miŋyaŋhike kenem gwaha tiyyeŋ. Munaŋ hubu kenemhoyaŋde niŋ mere teŋ teŋ mata gote igineŋbeporofet meteŋ gote igineŋ epte ma fole iryeŋ.

6 Be, kadne yago, deŋ hitte kuŋ naŋa hoy-aŋde niŋ mere mat mere tiyeŋbe daha mat faraŋdureŋ? Epte moŋ wor po! Gwahade tiyeŋ gega,Al Kuruŋyen dufay banare niŋ nikala nirke kawanmomoŋ dird dird mata, Al Kuruŋyen dufay bebakteŋ tagal tagal mata, porofet meteŋ goyen teŋ

Page 254: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Korin 14:7 251 1 Korin 14:25teŋ matayabe sabamiŋ tagal tagal mataya goyengonem moŋ heŋya deŋ hitte kuŋ faraŋ dureŋgobe igineŋ ma forok yiyyeŋ. 7 Gobe tikiŋdeniŋ det buleluŋya gitaya gwahade yara. Gobebiŋfut miŋmoŋ gega, al beleŋ kari yirke mereteŋ haŋyen. Goyenbe keŋkela ma kari yirkebmeremiŋbe hiburŋeŋ geb, tikiŋ damiŋ heŋ haŋyeŋ ma bebak tinayiŋ. 8 Be, al kura fuleŋare kuŋkuŋniŋ teŋ bigul fu iryeŋ gega, keŋkelama fu irkefuleŋamar kadom beleŋ dahamatbe bebak teŋbefuleŋare kuŋ kuŋ niŋ gitik tinayiŋ? Epte moŋ.9 Niŋgeb gwahade goyen po, deŋ beleŋ mereteŋ heŋya naŋa hoyaŋde niŋ mere kura kadtiŋepte ma bebak titek mere mat tinayiŋbe daha-dem kadtiŋ beleŋ meretiŋ nurde bebak tinayiŋ?Epte moŋ. Gwaha tinayiŋbe mere gobe duliŋlawlaw yeŋ haŋ yeŋ nurnayiŋ. 10 Fudinde worpo, megenbe neŋ beleŋ epte ma bebak titek merekurayen kurayen budam haŋ. Gega mere gobetumŋaŋ miŋ miŋyaŋ. 11 Goyenbe mere hoyaŋkura ne beleŋ epte ma bebak titek goyen al kurabeleŋ tiyyeŋbe nebemeremiŋ gotemiŋma nureŋgeb, mere teŋ hi al hittebe al miŋ hoyaŋ heweŋ.Irde al gobe ne hitte al miŋ hoyaŋ hiyyeŋ. 12Gobedeŋ wor gwahade po yeŋ nurde haŋ. DeŋbeHoli Spirityen tareŋde mata forok yird yird saŋiŋtetek wor po nurde haŋyen geb, tareŋmiŋ go teŋgabe kadtiŋ Yesuyen alya bereya saŋiŋ yird yirdniŋ kurut wor po yeŋ hinayiŋ.

13Niŋgeb goke teŋbe al kura naŋa hoyaŋde niŋmerere mat mere teŋ hiyeŋ al gobe mere tiyyeŋgote miŋ kawan tagal tagal niŋ manaŋ Al Kuruŋgusuŋaŋ iryeŋ. 14 Fudinde, naŋa hoyaŋde niŋmerere mat Al Kuruŋ mere ireŋ goya goyenbetonner mere ireŋ gega, dufaynerbe mere gwahatihim yeŋ ma nureŋ. 15Niŋgeb daha tiyeŋ? Nebetonner Al Kuruŋ mere ireŋbe dufayner wor mereireŋ. Irde tonner Al Kuruŋ niŋ tikiŋ heweŋbedufayner wor tikiŋ heweŋ. 16Munaŋ deŋbe ton-tiŋde po Al Kuruŋ turuŋ irnayiŋbe deŋ haŋ banagoyen al kurameretiŋ bebakma teŋ hiyeŋ al gobedeŋ beleŋ Al Kuruŋ igiŋ nurd uneŋ turuŋ irdehaŋ goke epte ma faraŋ durde “Fudinde,” yiyyeŋ.Al gobe mere teŋ haŋ gote miŋ ma bebak teŋhiyeŋ geb, gogo eptemahaywaŋhiyyeŋ. 17DeŋbeAl Kuruŋ mere irde heŋya igiŋ mat po turuŋirde hinayiŋ gega, al hoyaŋ meretiŋ bebak mateŋ hinayiŋ marbe meretiŋ gore epte ma faraŋyuryeŋ.

18 Nebe naŋa hoyaŋde niŋ merere mat Al Ku-ruŋ mere ird ird matanebe kuruŋ wor po, deŋ

teŋ haŋyen gote folek. Niŋgeb goke Al Kuruŋigiŋ nurd uneŋ hime. 19 Nebe gwahade po naŋahoyaŋde niŋ mere mat Al Kuruŋ mere ird irdmata tareŋ po tanarde himyen gega, Yesuyenalya bereya gabu irde haŋyen bana goŋ heŋbe alhoyaŋ beleŋ igiŋ bebak titek mere mat po mereteŋ al saba yirde himyen. Al hoyaŋ beleŋ igiŋbebak titek mere mat saba yireŋ kuruŋ gobe goteigineŋ miŋyaŋ. Gega naŋa hoyaŋde niŋ merekadne beleŋ epte ma bebak titek gore po uguŋpo saba yireŋ gobe igineŋ gammoŋ, miŋmiŋmoŋwor po hiyyeŋ.

20 Niŋgeb, kadne yago, naŋa hoyaŋde meremat Al Kuruŋ mere ird ird mataya porofet meteŋteŋ teŋ mataya goyen teŋ heŋyabe diriŋ kalakbeleŋ dufay heŋhaŋyen gwahadema teŋhinayiŋ.Goyenbe diriŋ mamure niŋbe mata buluŋ teŋ teŋniŋ ma nurde haŋ. Niŋgeb buluŋ teŋ teŋ niŋbeyeŋ yara heŋ hinayiŋ. Gega dufay heŋ heŋtiŋbeal parguwak beleŋ dufay heŋ haŋyen yara heŋhinayiŋ. 21 Al kuruŋyen asaŋde naŋa hoyaŋdeniŋ merere mat Al Kuruŋ mere ird ird mata gokeDoyaŋ Al Kuruŋ beleŋ gaha yiriŋ:“Ne beleŋ al miŋ hoyaŋ, irde meremiŋ manaŋ

hoyaŋ goyen dufay yunmeke mel gayenmomoŋ yirnayiŋ.

Gwahade yireŋ gega merene ma nurnayiŋ,” yitiŋhi. Aisaia 28:11-12

22 Niŋgeb naŋa hoyaŋde niŋ mere mat mere teŋteŋ mata gobe Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ ma nurtiŋmar hittebe Al Kuruŋyen saŋiŋ bebak teŋ teŋniŋ forok yeŋ haŋyen. Munaŋ Doyaŋ Al Kuruŋniŋ dufaymiŋ tareŋ irtiŋ mar hittebe gwahademoŋ. Goyenbe porofet meteŋ teŋ teŋ matabeDoyaŋ Al Kuruŋ niŋ dufaymiŋ tareŋ irtiŋ marhittebe Doyaŋ Al Kuruŋyen buniŋeŋ dufay goyenbebak teŋ saŋiŋ heŋ heŋ ge forok yeŋ haŋyen.Munaŋ Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ ma nurtiŋ mar hit-tebe gwahade moŋ. 23 Goyenpoga Yesuyen alyabereya sios tumŋaŋ gabu irde naŋa hoyaŋde niŋmere mat Al Kuruŋ mere irde hikeya al kura AlKuruŋyen mere biŋde tareŋ ma hitiŋ mar ma alkura Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ ma nurtiŋ mar beleŋwaŋ deneŋbe daha dinnayiŋ. Kukuwa hahaŋ poga dinnayiŋ geb. 24Goyenbe tumŋaŋAl Kuruŋyenmere basaŋ heŋ tagalde hikeya al kura Doyaŋ AlKuruŋ niŋ ma nurtiŋ mar ma Al Kuruŋyen merebiŋde tareŋ ma hitiŋ mar kura beleŋ waŋ merego nurnayiŋbe mere nurnayiŋ kuruŋ goreb matabuluŋmiŋ kawan yirde biŋ yakamkeb, “Fudinde,neŋbe mata buluŋ mar,” yeŋ nurnayiŋ. 25 Al

Page 255: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Korin 14:26 252 1 Korin 15:6Kuruŋyen mere basaŋ heŋ heŋ mata gore gomar gote dufaymiŋ banare po hitiŋ goyen kawanyiryeŋ. Irkeb mel gore dokolhoŋ yuguluŋ teŋAl Kuruŋ doloŋ irde kawan po, “Fudinde, AlKuruŋbe deŋya hi!” yenayiŋ.

Igiŋ mat Al Kuruŋ doloŋ ird ird mata26 Niŋgeb, kadne yago, gabu irde Al Kuruŋ

doloŋ ird ird mata niŋ daha yeweŋ? Be, Al Kuruŋdoloŋ irniŋ yeŋ gabu irdeyabe al kurabe tikiŋhiyyeŋ, irde kurabe saba diryeŋ, irde al kurabeAl Kuruŋyen dufay banare niŋ goyen ikala irketagalyeŋ, irde kurabe naŋa hoyaŋde niŋ meremat mere tiyyeŋ, irde al kurabemere goyen tigiriteŋ miŋ bebak diryeŋ. Goyenbe mata gwahadekuruŋ gobe deŋ sios tumŋaŋ saŋiŋ heŋ heŋ geteŋ hinayiŋ. 27 Niŋgeb al kura naŋa hoyaŋdeniŋ mere mat mere tiye yeŋ nurdeb irawa makarwo gwahade beleŋ po mere tinayiŋ. Al hoyaŋkura sopte ma mere tiyyeŋ. Irde kura kame meretinayiŋ. Wawuŋuŋkureŋde po tumŋaŋmere titiŋala ma tinayiŋ. Be, gwaha teŋ heŋyabe merego tigiri teŋ bebak dird dird al manaŋ hiyeŋ.28 Munaŋ mere go tigiri titek al miŋmoŋ kenemmere go titek albe gabu irnayiŋde gorbe balmiŋpo hiyeŋ. Irde yeŋya Al Kuruŋya po balmiŋ mereteŋ hiriryeŋ.

29Be, porofetmeteŋ teŋ teŋmata gobe al irawama karwo beleŋ tagalnayiŋ. Irke al hoyaŋbemeremiŋ gobe fudinde Al Kuruŋyen mere madahade goyen keŋkela dufay henayiŋ. 30 Be, deŋgabu irde keperde hinayiŋ bana goyen Al Kuruŋbeleŋ dufaymiŋ banare niŋ goyen al kura ikalairkeb huwarde tagaleŋ tikeb al kura meheŋdehuwarde tagalde hiyeŋ al gobe keperde balmiŋpo hiyeŋ. 31 Gwaha teŋ hinayiŋbe Al Kuruŋyenmere banare hitiŋ goyen tagaltek marbe tumŋaŋtagalde hinayiŋ. Gogab kadom saba gird teŋtumŋaŋ tareŋ heŋ hinayiŋ. 32-34 Al Kuruŋbedufay keŋkela ma heŋ mali mali mata ma teŋhiyen. Yeŋbe biŋ kamke igiŋ heŋ heŋ gote miŋal. Niŋgeb Holi Spirityen tareŋde porofet meteŋtitek al gobe meteŋ goyen igiŋ mat doyaŋ irdemeteŋ teŋ hiyeŋ.

Be, berebe Yesuyen alya bereya gabu irtiŋ banagoŋ heŋyabe mere ma teŋ hinayiŋ. Mata gobeAl Kuruŋyen dirŋeŋ weŋ Yesuyen alya bereyabeleŋ gwaha teŋ haŋyen. Berebe Yesuyen alyabereya gabu irnayiŋ bana goŋ epte ma merekawan tagalde hinayiŋ. Gwaha titŋeŋbeMoseyensabare yitiŋ gwahade po, Yesuyen alya bereyat

doyaŋ marte mere nurde gama po irde hinayiŋ.35Munaŋmeremamata kura goke gusuŋaŋ hiniŋyeŋ nurdeb yamiŋde kuŋ gab uŋ yago gusuŋaŋyirde hinayiŋ. Bere beleŋ Yesuyen alya bereyagabu irtiŋ diliŋ mar huwarde kawan po mereteŋ teŋ mata gobe memyak. 36 Ga dineŋ himegabe deŋ Korin mar beleŋ, “Al Kuruŋyen merebeneŋ hitte mat forok yiriŋ,” yeŋ haŋyen, irde, “AlKuruŋyen merebe neŋ muŋ po ga nurtiŋ,” yeŋhaŋyen yeke nurmiŋ geb, gago dineŋ hime.

37 Be, al kura yiŋgeŋ ge yeŋ, “Nebe porofet,”yeŋnurdehi, irde kurabe, “Holi Spirityen saŋiŋdemata forok yeŋ yeŋ tareŋnem yaŋ,” yeŋ nurdehi kenem al gobe ne beleŋ deŋ hitte asaŋ gakaŋ saba dirde hime gayenbe Doyaŋ Al Kuruŋyenmere tareŋ yeŋ nuryeŋ. 38 Munaŋ al gore merega nurde ma nurhem nurhem teŋ wasak po teŋhiyeŋbe Doyaŋ Al Kuruŋ wor gwahade po iryeŋ.

39 Niŋgeb, kadne yago, Al Kuruŋyen merebasaŋ heŋ tagaltek wor po nurde hinayiŋ. IrdenaŋahoyaŋdeniŋmerematAl Kuruŋmere ird irdmata goke utaŋ ma yirde hinayiŋ. 40 Goyenpogamata go teŋ heŋyabe hugiŋeŋ igiŋ mat mata teŋhinayiŋ. Irde al mali mali huwarde hiburŋeŋ mateŋ hinayiŋ.

15Yesu kamyiŋde mat huwaryiŋ

1 Be, kadne yago, haŋkapya Yesu niŋ yitiŋmere igiŋ goke deŋ hitte tagaltiŋ goyen bitiŋ bakyeŋ yeŋ ge sopte momoŋ direŋ yeŋ nurde hime.Deŋbemere igiŋ gayen nurde goke dufaytiŋ saŋiŋyirtiŋ haŋ, irde mere go po gama irde tareŋ pohuwarde haŋ. 2 Niŋgeb mere igiŋ ne beleŋ deŋhitte tagalmiriŋ goyen tareŋ po tanarde bada maheŋ gama po irde hinayiŋbe mere igiŋ go hendepo saŋiŋ heŋ hike Al Kuruŋ beleŋ dumulgaŋtiyyeŋ. Gwaha ma teŋ hinayiŋbe dufaytiŋ yeŋ getareŋ irtiŋ gobe miŋ miŋmoŋ hiyyeŋ.

3 Ga dineŋ hime gabe mere kuruŋ Doyaŋ AlKuruŋ beleŋ momoŋ nirtiŋ goyen basaŋ heŋbemomoŋ dirmiriŋ geb, gago sopte dineŋ hime.Mere gobe gahade: Yesu Kristube Al Kuruŋyenasaŋde katiŋ gwahade po, nende mata buluŋniŋ teŋ kamyiŋ. 4 Irke mete tiyamiŋ. Gega AlKuruŋyen asaŋde katiŋ gwahade po, kamyiŋdemat yereŋkek hekeb huwaryiŋ. 5 Irde Pita hitteforok yeŋ gab Komatmiŋ 12 hitte forok yiriŋ. 6Be,go kamereb wawuŋ uŋkureŋde alya bereya 500folek gwahade, yeŋ gama irde hinhanmar diliŋde

Page 256: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Korin 15:7 253 1 Korin 15:29forok yiriŋ. Go mar goyen kurabe kamaŋ gega,budambe haŋ. 7 Be, Yesube mel go hitte forokyeŋ gabe Yems hitte forok yiriŋ. Irdeb merebasaŋ marmiŋ aposel tumŋaŋ hitte forok yiriŋ.8 Be, neŋ aposel hitte forok yeŋ hinhin goyen nehittebe funaŋwor po forok yiriŋ. Nebe diriŋ kurakawaŋ heŋ heŋ nalu hako hikeya kukuwamŋeŋkawaŋ hitiŋ yara al keŋkelak moŋ gega, ne hittewor forok yeke delner kinmiriŋ.

9 Nebe aposel gega, deŋne turŋuŋ yaŋ moŋ.Goyenbe aposel hoyaŋbe deŋem turŋuŋ yaŋ, nefolek wor po. Niŋgeb al hoyaŋ beleŋ ne gayenaposel nintek ma hime yeŋ nurde hime. GobeAl Kuruŋyen sios goyen buluŋ buluŋ yirde hin-hem geb, gago dineŋ hime. 10 Goyenpoga AlKuruŋ beleŋ buniŋeŋ nirde igiŋ igiŋ niryiŋ geb,gayenterbe al gahade heŋ meteŋmiŋ teŋ hime.Yeŋ beleŋ buniŋeŋ nirde igiŋ igiŋ niryiŋ goteigineŋbe kuruŋ wor po. Niŋgeb nebe gogo yeŋge teŋ meteŋ kuruŋ wor po teŋ hinhem. Aposelhoyaŋ beleŋ meteŋ titiŋ gote folek wor po meteŋteŋ hinhem. Goyenbe nigen tareŋde ma meteŋgwahade teŋ hinhem. Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋnirde igiŋ igiŋ nirkeb gogo go hende huwardemeteŋ teŋ hinhem. 11 Niŋgeb ne manaŋ, aposelhoyaŋ manaŋ tumŋaŋ mere igiŋ goyen tagaldetukuŋ hinhet. Irke deŋ beleŋ nurde mere igiŋgoke dufaytiŋ saŋiŋ iramiŋ.

Al kamtiŋbe huwarnayiŋ12 Goyenpoga deŋ haŋ bana goyen al kurabe

mere igiŋ goyen buluŋ mat tagalde haŋ. Neŋbeleŋ Yesu Kristu kamyiŋde mat huwaryiŋ goketagaltiriŋ gega, dahade niŋgeb go mar gobe alkamtiŋbe epte ma huwarnayiŋ yeŋ haŋ? 13 Alkamtiŋbe epte ma huwartek manhan Yesu Kristuwor go ma huwarwoŋ. 14 Irde Yesu Kristuhuwaryiŋ moŋmanhan goke tagalde hityen gobemiŋ miŋmoŋ hewoŋ. Irde goke dufaytiŋ tareŋ ir-tiŋ go wor miŋ miŋmoŋ hewoŋ. 15 Irde al kamtiŋsopte huward huward mata gammoŋ manhan AlKuruŋbeleŋYesuKristu isaŋmahewoŋ. GoyenbeAl Kuruŋ beleŋ Yesu Kristu isaŋ hiriŋ goke neŋbeleŋ tagalde hityen geb, meteŋ Al Kuruŋ beleŋma tiyyiŋ goyen usi teŋ al hoyaŋ momoŋ yirdehite yeŋ nurtewoŋ. 16Al kamtiŋ huwarnayiŋmoŋmanhan Yesu Kristu wor kamyiŋde mat ma pohuwarwoŋ. 17 Irde Yesu Kristu huwaryiŋ moŋmanhan goke dufaytiŋ tareŋ irtiŋ go wor miŋmiŋmoŋ hewoŋ. Irde gayenter wor mata buluŋbana po hiwoŋ. 18 Irde yeŋ ge dufaymiŋ saŋiŋ

irdeya ga kamtiŋ mar wor mata buluŋ bana poheŋya kamaŋ geb, Al Kuruŋ hitte eptema kuwoŋ.19YesuKristu beleŋheŋheŋniniŋ igiŋ ird ird gobemegen gar hitekeya po igiŋ iryeŋ yeŋ goke doyaŋheŋ hityen manhan al buniŋeŋ wor po hetewoŋ.Irde al buniŋeŋ megen gar haŋ gote folek buluŋwor po hetewoŋ.

20 Goyenpoga Yesu Kristube kamtiŋde mathuwardeb al kamtiŋde mat kame huwarnayiŋkuruŋ gote miŋ al hiriŋ geb, al kamtiŋ margoyen wor kame huwarnayiŋ. 21 Al uŋkureŋbeleŋ mata buluŋ miŋ urke kamde kamde mataforok yiriŋ. Niŋgeb gwahade goyen po, kamtiŋdemat huward huward wor al uŋkureŋ beleŋ miŋuryiŋ. 22 Adam beleŋ mata buluŋ miŋ uryiŋ geb,yeŋ kamere forok yitiŋ marbe tumŋaŋ kamdehaŋyen gwahade po, Yesu Kristu beleŋ kamtiŋdemat huwaryiŋ geb, al hoyaŋ wor kamtiŋde mathuwarnayiŋ. 23Goyenbe kamtiŋde mat mali malima huwarnayiŋ. Yesu Kristube yeŋ wa bikkeŋkamtiŋde mat huwaryiŋ. Be, kuŋ kuŋ yeŋ soptemulgaŋ heŋ waŋ waŋ nalure alya bereyamiŋ worhuwarnayiŋ. 24 Go kamereb nalu funaŋ wor poforok yiyyeŋ. Goya goyenbe Yesu Kristu beleŋ Sa-tanyen tareŋya megen niŋ doyaŋ marte tareŋyatumŋaŋ gwamuŋ yuryeŋ. Irdeb yeŋ beleŋ alyabereyamiŋ doyaŋ yird yird mata goyen Naniŋ AlKuruŋhaniŋde kiryeŋ. 25Mata gobe gahade: YesuKristu beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ yirde hiyeŋ.Irke kuŋ kuŋ Al Kuruŋ beleŋ Yesuyen asogomtumŋaŋ yukuŋ Yesu kahaŋ miŋde yerke yufurkatiyyeŋ. 26 Irdeb yeŋ beleŋ gwamuŋ uryeŋ detfunaŋbe kamde kamdemata geb,mata goyenpasiwor po kiryeŋ. 27 Gobe, “Al Kuruŋ beleŋ dettumŋaŋ yende yufukde yerke doyaŋ yirde hi,” yi-tiŋ geb, gwaha po tiyyeŋ. Be, “Det tumŋaŋ yendeyufukde yerke” yitiŋ mere gobe Al Kuruŋ beleŋdet tumŋaŋ yade Yesu Kristuyen yufukde yiryiŋgeb, Al Kuruŋ yiŋgeŋbe Yesu Kristu yufukde mahi gobe keŋkela wor po nurde hite. 28Goyenpogakame det tumŋaŋ Al Kuruŋ beleŋ Yesu Kristuyenyufukde yerde pasi iryeŋ nalurebe Urmiŋ YesuKristu wor gwaha iryeŋ al Al Kuruŋ yufuk banahiyeŋ. Gogab Al Kuruŋ beleŋ det kuruŋ gateDoyaŋ Al Kuruŋ heŋ doyaŋ yirde hiyeŋ.

29 Be, deŋbe al kamtiŋ niŋ teŋ baptais teŋhaŋyen. Goyenbe al kamtiŋbe ma huwarnayiŋyeŋ nurde haŋ kenem daniŋ al katmiŋ margoke baptais teŋ teŋ mata teŋ haŋyen? Alkamtiŋbe epte ma sopte huwarnayiŋ kenem

Page 257: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Korin 15:30 254 1 Korin 15:52daniŋ geb albe al kamtiŋmar goke teŋ baptais teŋhaŋyen? 30 Irde neŋbe daniŋ Yesu niŋ teŋbe gisehaŋka mudunke kamtek kanduk yeneŋ hityen?31 Fudinde, kadne yago, ne hittebe gise haŋkahugiŋeŋ kamde kamde mata forok yeŋ haŋyengwahade yara, gise haŋka kanduk yeneŋ ulnemisiŋ kateŋ himyen. Ga dineŋ hime gabe deŋtumŋaŋ Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu Kristuya haŋgoke amaŋeŋ nurde himyen geb, gago momoŋdird dird niŋ kama ma heŋ hime. 32 Ne gayenEfesus taunde niŋ mar kulu duwi yara gore buluŋwor po nirke kanduk go fole ire yeŋ kurut yeŋhinhem. Goyenbe dufay igiŋ moŋ megen garpo igiŋ heŋ heŋ ge dufay bener kerde gwahatimiriŋ manhan matane gore da igiŋ forok irdenunwoŋ? Hubu wor po. Al kamtiŋ epte ma soptehuwarnayiŋ kenem, “Gisebe kamtek. Niŋgebdula teŋ kukuwa fe nene amaŋ po hiniŋ,” yeweŋ.33 Goyenbe gwahade moŋ geb, usi mere goyenfudinde yeŋ ma nurde hinayiŋ. Kadtiŋ kuramata buluŋ teŋ haŋ gore matatiŋya dufaytiŋyaigiŋ goyen buluŋ yirnayiŋ geb, gago dineŋ hime.34 Niŋgeb keŋkela dufay heŋ mata buluŋ mateŋ hinayiŋ. Deŋ haŋ bana al kurabe Al Kuruŋkeŋkela ma nurd uneŋ haŋ. Mere ga dirde himegabe merene gayen nurde memya henaŋ yeŋgago dineŋ hime.

Al kamtiŋde mat huwarnayiŋ mar gote uliŋbehoyaŋ wor po henayiŋ

35 Be, goyenbe deŋ haŋ bana al kura beleŋ,“Al kamtiŋbe daha mat huwarnayiŋ? Irdehuwardeb uliŋbe dahade henayiŋ?” yeŋ gusuŋaŋheŋ haŋyen. 36 Mere gwaha teŋ haŋ marbekukuwamŋeŋ wor po! Deŋ beleŋ det muykeŋhartiŋ go ma kamyeŋbe gor mat dahadem detgergeŋ forok yiyyeŋ? Epte moŋ. 37 Det kurahare yeŋbe kame forok yiyyeŋ pigiŋ yaŋ gwahadema harde haŋyen. Det gote bilmiŋ, wit muykeŋma det hoyaŋ harde haŋyen. 38 Goyenpoga AlKuruŋ beleŋ muykeŋ gote pigiŋ forok yiwi yeŋnuryeŋ gwahade po forok yeŋ hiyen. Muykeŋyuŋkureŋ yuŋkureŋ gote pigiŋbe hoyaŋ hoyaŋpo forok yirde hiyen 39 Gwahade goyen po, detuliŋbe tuŋande moŋ, hoyaŋ hoyaŋ. Alyenbehoyaŋ, megen niŋ dapŋa gote uliŋbe hoyaŋ,nuyenbe hoyaŋ, irde fete niŋ dapŋa gote uliŋ worhoyaŋ. 40 Irde naŋkiŋbe gor niŋ det miŋyaŋ, irdemegeŋbe gor niŋ det miŋyaŋ. Goyenbe naŋkiŋdeniŋ det buda gote umŋamiŋbenende gigenhoyaŋhoyaŋ, irde megen niŋ det buda gote umŋamiŋ

wor nende gigen hoyaŋ hoyaŋ po haŋ. 41Niŋgebnaŋa diliŋ gote umŋambe hoyaŋ, irde gagasi goteumŋambe hoyaŋ po. Dinambe haŋ kuruŋ go worumŋambe nende gigen haŋ.

42 Be, al kamtiŋde mat huwarnayiŋ wor gwa-hade po uliŋbe hoyaŋ wor po henayiŋ. Al uliŋpigiŋbe bida henayiŋ gega, kamtiŋdemat huwar-nayiŋbe hugiŋeŋ hinayiŋ. 43 Irde al hakwambebida heŋ buluŋ henayiŋ gega, huwarnayiŋbe uliŋgob igiŋ muŋ turŋuŋ yaŋ henayiŋ. 44 Al kamkemete titek hakwam gobe uliŋ megen niŋ po gega,sopte huwarnayiŋ gobe Al Kuruŋyen gasuŋde niŋhenayiŋ.

Be, dilniniŋde yeneŋ hite gayen uliŋ pigiŋmiŋyaŋ haŋ kenemAl Kuruŋyen gasuŋde niŋworuliŋ pigiŋ miŋyaŋ haŋ. 45 Goke Al Kuruŋyenasaŋde, “Haŋkapya wor po al tiŋeŋ forok yiriŋgobe Adam. Yeŋ hitte mat al fuful tiyyiŋ,” yitiŋhi. Goyenpoga al hoyaŋ Adam yara kame worpo forok yiriŋ. Yeŋbe Yesu Kristu, Al Kuruŋyahugiŋeŋ heŋ heŋ goyen al yuneŋ yuneŋ gote miŋal hiriŋ. 46 Al Kuruŋyen gasuŋde niŋ uliŋbe gowa ma forok yiriŋ. Megen niŋ uliŋ wa forokyeke gab Al Kuruŋyen gasuŋde niŋ uliŋ gogokame forok yiriŋ. 47 Al haŋkapya wor po forokyiriŋ gobe Al Kuruŋ beleŋ megen niŋ mulowopo yade forok iryiŋ. Gega al kame forok yiriŋYesu Kristube Al Kuruŋyen gasuŋde mat forokyiriŋ. 48 Adam uliŋbe megen mat forok yiriŋgwahade po, megen haŋ marte uliŋbe Adamyenuliŋ gwahade miŋyaŋ haŋ. Gega al kura YesuKristuya haŋ marte uliŋbe kame kamtiŋde mathuwarde Al Kuruŋyen gasuŋde haŋmar gote uliŋyara henayiŋ. 49Gayenterbe neŋ gayenbe megenniŋ al Adam yara hite. Gega kamebe Yesu KristuAl Kuruŋ hitte mat watiŋ gwahade hitek.

50 Be, kadne yago, mere direŋ tihim gobe ga-hade: neŋ ulniniŋ megeŋ po yirtiŋ gayen manaŋheŋyabe epte ma nalu funaŋde Al Kuruŋ beleŋalya bereyamiŋ doyaŋ yird yird bana goŋ hurku-nayiŋ. Niŋgeb det buluŋ heŋ hubu hetek goreepte ma det hugiŋeŋ hitek bana goŋ hinayiŋ.51Niŋgeb mere banare hitiŋ goyen momoŋ direŋtihim geb, keŋkela nurnaŋ ko. Merebe gahade:neŋ kuruŋ gayen tumŋaŋ ma kamtekeya nalu fu-naŋ goyen forok yiyyeŋ. Kurabe kamnayiŋ, mu-naŋ kurabe go ma kamnayiŋ. Gega nalu goyen-terbe kamnayiŋ marya go ma kamnayiŋ maryagoyen tumŋaŋ ulniniŋ hoyaŋ wor po henayiŋ.52 Goyenterbe nalu funaŋde niŋ bigul mere tikeb

Page 258: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Korin 15:53 255 1 Korin 16:16goyare po ulniniŋbe hoyaŋ wor po hiyyeŋ. Bigulgomere tikeb al kamtiŋmarbe huwarde uliŋ gobesopte buluŋmaheŋ hugiŋeŋ igiŋ po hinayiŋ. Irkeneŋ kurabe ma kamdeya ulniniŋ hoyaŋ hiyyeŋ.53Gobe megen niŋ ulniniŋ bida hetek gabe yubulteŋ ulniniŋ bida ma hetek goyen yawartek geb,gogo ulniniŋ hoyaŋ hiyyeŋ. Ulniniŋ belŋeŋhitek gabe kame ulniniŋ hugiŋeŋ hitek hiyyeŋ.54Ulniniŋ bida heŋ belŋeŋ po hitek goyen yubulteŋ ulniniŋ gergeŋ bida ma heŋ hugiŋeŋ hitekgoyen yawartek goke Al Kuruŋyen asaŋde katiŋmere gobe fudinde. Mere gobe gahade:“Kamde kamde matabe hubu hiyuŋ. Neŋbe mata

go fole irtiŋ.” Aisaia 25:855 “Kamde kamde mata, gebe epte ma fole di-

rayiŋ.Kamde kamde mata, gebe epte ma dakamayiŋ,”

yitiŋ hi. Hosea 13:1456 Be, yitiŋ gwahade po, kamde kamde gote kilibemata buluŋ geb, mata buluŋ goreb al hitte kamdekamde forok iryiŋ. Moseyen sababe al beleŋ eptema keŋkela gama irtek geb, neŋ al gayen matabuluŋ mar dineŋ dineŋ tareŋbe sabare gor matwaŋhi. 57GoyenpoganeŋbeDoyaŋAlKuruŋniniŋYesu Kristuya hitekeb Al Kuruŋ beleŋ mata bu-luŋya kamde kamdeya fole yird yird saŋiŋ dunyiŋgeb, goke igiŋ wor po nurd uneŋ hite!

58 Niŋgeb, kadne yago, tareŋ po heŋ yul mayeŋ hugiŋeŋ Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ meteŋ tareŋpo teŋ hinayiŋ. Deŋ beleŋ Doyaŋ Al Kuruŋ niŋteŋ meteŋ teŋ hugiŋeŋ kurut yeŋ haŋyen gobediliŋde miŋ miŋmoŋ ma hiyyeŋ yeŋ nurde haŋgogo.

16Yesuyen alya bereya Yerusalem haŋ goyen faraŋ

yurd yurd niŋ mere1 Be, Al Kuruŋyen alya bereya faraŋ yurtek yeŋ

hora gabu ird ird niŋ gusuŋaŋ niraŋ goke wolheŋmomoŋ direŋ tihim. Ne beleŋ Galesia naŋareniŋ Yesuyen alya bereya goyen gwaha gwahatinayiŋ yinmeke tiyamiŋ gwahade goyen po, deŋwor mata gwahade po tinayiŋ. 2 Niŋgeb meteŋteŋ gote muruŋgem hora yadeb kura pota yirdeSandemiŋ Sandemiŋ yawaŋ gabu yirde hinayiŋ.Hora kuruŋ teŋ haŋ marbe kuruŋ pota yirdehinayiŋ, munaŋ hora dirŋeŋ yade haŋ marbedirŋeŋ pota yirde yawaŋ gabu yirde hinayiŋ.Gogab deŋ hitte kumeke goyare po gab horagabu yirniŋ yirniŋ ma teŋ hinayiŋ. 3 Be, nekuŋ forok yemekeb Yerusalem niŋ sios yuntek

hora goyen yeŋ beleŋ ga yukuŋ yunnayiŋ yeŋal kura yawarnayiŋ. Irkeb ne beleŋ mel gobeal gwahade yeŋ Yerusalem mar niŋ asaŋ kayeŋgoyen manaŋ yunmeke gab teŋ kunayiŋ. 4 Irdene wor mel goya tumŋaŋ kutek gobe miŋ miŋyaŋkenem neya tumŋaŋ kutek.

Korin kuŋ kuŋ niŋ tagalyiŋ5 Be, nebe Masedonia naŋa beleŋ kuŋ kuŋ niŋ

dufay heŋ himyen geb, bana gore mat kuŋ kuŋgab deŋ hitte kweŋ. 6 Kuŋ deŋya ulyaŋde yarahiniŋ yeŋ nurde hime. Irde meŋe huwarde naŋabuluŋ hiyyeŋ nalure goyen manaŋ gor po heŋwet yeŋ nurde hime. Go kamere gab goŋ kurakwe yeŋ nureŋ goyen faraŋ nurke kweŋ. 7 Gobeduliŋ kuŋ denmaŋ kuŋ kuŋ niŋ ma nirde hikebgago dineŋ hime. Doyaŋ Al Kuruŋyen dufaykenem deŋya ulyaŋde yara hitek yeŋ nurde hime.8-9 Goyenpoga Efesus taunde garbe Al Kuruŋyenmeteŋ kuruŋ keŋkela meteŋ titek goyen forokyeŋ hi geb, gar heŋmeteŋ teŋ Pentekos nalu hekegab deŋ hitte kweŋ. Garbe al budam Al Kuruŋyenmere fudinde yeŋ nurde haŋ. Goyenbe budambeasogo nirde haŋ.

10 Be, Timotibe deŋ hitte kuyeŋ. Niŋgeb deŋbeleŋ keŋkela faraŋ urde hikeb deŋya heŋ heŋge kafura ma hiyyeŋ. Yeŋ wor ne teŋ hime yaraDoyaŋ Al Kuruŋyen meteŋ teŋ kuŋ hi. 11Niŋgebpalap po irde hinayiŋ. Irde yeŋ beleŋ ne hittemulgaŋheŋwaŋwaŋnalurebehantiŋ yerde uneŋguram irde tareŋ irdeb tubul tike biŋ kamkeyawayyeŋ. Nebe Timoti goyen gor niŋ Yesu nurduntiŋ mar kura goya wanayiŋ yeŋ doyaŋ heŋhime.

12 Be, kadne Apolosbe kadomya deŋ hitte ku-nayiŋ yeŋ ineŋ tebaŋ irde himyen gega, kutekmairde hiyen. Goyenbe kutek nalu kura forok yekegab kuyeŋ.

13 Be, deŋbe keŋkela heŋ ga hinayiŋ. IrdeDoyaŋ Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurdeya hinayiŋ.Irde kafura ma heŋ tareŋ po heŋ hinayiŋ. 14 Irdemeteŋ teŋ hinayiŋ kuruŋ gobe bitiŋde hugiŋeŋ alhoyaŋ niŋ amaŋeŋ nurd nurd dufay goyen hikeyaga meteŋ teŋ hinayiŋ.

15 Be, deŋbe Akaia naŋa bana goŋ niŋ albeStefanasya yeŋya haŋyenmarya gorewaYesu niŋdufaymiŋ saŋiŋ irdeb Al Kuruŋyen alya bereyahoyaŋ faraŋ yurd yurd meteŋ goyen tiniŋ yeŋnurde meteŋ teŋ haŋyen gobe nurde haŋ gogo.Niŋgeb, kadne yago, deŋbe 16mel goyen tumŋaŋpalap yirde hinayiŋ. Irde al kura yeŋ meteŋ

Page 259: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Korin 16:17 256 1 Korin 16:24teŋ haŋyen gwahade meteŋ teŋ hike yeneŋbego wor palap yirde hinayiŋ. 17 Nebe StefanasyaFotunatusyabe Akaikusya wake neya hite gokeamaŋeŋ nurde hime. Deŋ denmewoŋ wor poyeŋ nurde himyen goyenpoga, mel ga waŋ forokyekeb tumŋaŋ denhem yara nurdeb amaŋ heŋhime. 18 Yeŋbe deŋya heŋ faraŋ durde hike bitiŋkamkehinhan gwahade goyenpo, waŋ gar neworgwahade po nirde haŋ. Niŋgeb deŋbe al gwahadegoyen palap yirde hinayiŋ.

Mere funaŋ19 Be, Esia* naŋa bana niŋ sios neya hite mar

beleŋ deŋ ge dufay heŋ haŋ goyen momoŋ yi-rayiŋ ninkeb gago dineŋ hime. Irde Akwilayaberem Prisilayabe yamiŋde gabu irde Doyaŋ AlKuruŋ doloŋ irde haŋ marya beleŋ wor deŋ geug po dufay heŋ haŋ geb, gago bebak dirdehime. 20 Irde Yesu nurd untiŋ mar hoyaŋ garhaŋ wor tumŋaŋ deŋ ge dufay heŋ haŋ geb, gagomomoŋdirdehime. Deŋbe kadomgargar gird teŋheŋyabe bitiŋ bana mat fudinde wor po kadomgargar girde teŋ hinayiŋ. Gobe Al Kuruŋ diliŋdewukkek wor po geb.

21 Be, funaŋbe nigeŋ hanner wor po deŋnegahade kaŋ asaŋ ga pasi ireŋ tihim – POL.

22 Be, al kura Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ amaŋeŋ manurduneŋhaŋmarbeAl Kuruŋbeleŋ karan yurkebuluŋ wor po henayiŋ. Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ,araŋeŋ wayayiŋ!

23 Be, Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu beleŋ buniŋeŋdirde igiŋ igiŋ dirwoŋ yeŋ nurde hime.

24 Neya deŋyabe Yesu Kristuya tumŋaŋ hitegeb, deŋ ge amaŋeŋ wor po nurd duneŋ hime.Fudinde wor po. Gogo po.

* 16:19: Esia naŋa gobe gayenter niŋ Esia naŋa kuruŋ goke ma yitiŋ. Gayenterbe Turki ineŋ haŋyen.

Page 260: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

2 Korin 1:1 257 2 Korin 1:16

2 KorinKorin niŋ Yesuyen alya bereya hittePol beleŋ asaŋ sopte kayyiŋ

1 Ne Polbe Al Kuruŋ beleŋ dufaymiŋde YesuKristuyen mere basaŋ al aposel hiyyeŋ yeŋ hoyniryiŋ. Niŋgeb nebe deŋ Korin taunde niŋYesuyen alya bereya sios Al Kuruŋ beleŋ doyaŋdirde hi goya Al Kuruŋyen alya bereya Akaia naŋabana haŋ mar kuruŋ goke meteŋ kadne Timotiyadufay uŋkureŋ po irde asaŋ gago kaŋ hime.

2 Adoniniŋ Al Kuruŋya Doyaŋ Al Kuruŋ YesuKristuya beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirde bitiŋyisikamke igiŋ hiwoŋ yeŋ nurde har.

Pol beleŋ Al Kuruŋ igiŋ nurd unyiŋ3 Be, Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu Kristu Naniŋ

Al Kuruŋbe alya bereya buniŋeŋ yird yird matagote miŋ al, irde al biŋ yurum yird yird matagote miŋ al wor po. Niŋgeb Al Kuruŋ goyenturuŋ irde hitek. 4 Yeŋbe neŋ beleŋ kandukkurayen kurayen bana hiteke bininiŋ yurum irdehiyen. Gogab yeŋ beleŋ dirde hiyen gwahadegoyen po, neŋ wor al hoyaŋ kanduk kurayen ku-rayen bana haŋ mar goyen epte biŋ yurum yirdehitek. 5 Fudinde, Yesu Kristu kanduk karkuwaŋyeneŋ hinhin gwahade goyen po, neŋ wor kan-duk karkuwaŋ yeneŋ hityen geb, Al Kuruŋ beleŋYesu Kristu biŋ yurum irde hinhin gwahadegoyen po, neŋ wor bininiŋ yurum yirde hiyen.6 Niŋgeb kanduk yeneŋ hityen gobe bitiŋ yurumheŋ heŋya Al Kuruŋ beleŋ deŋ goyen dumulgaŋteŋ teŋya goke teŋbe neŋ kanduk yeneŋ hityengogo. Al Kuruŋ beleŋ bininiŋ yurum irde hiyengobe deŋ wor bitiŋ yurum heŋ heŋ ge teŋ gwahadirde hiyen. Irkeb deŋ wor kanduk karkuwaŋneŋ yeneŋ hityen gwahade goyen yeneŋ haŋyengoyen gokemukkuma teŋ goya goya tareŋpoheŋheŋ ge piŋeŋ ma heŋ haŋyen. 7 Niŋgeb deŋ gehekkeŋ nurde hite. Neŋ gayen kanduk karkuwaŋyeneŋ hityen gwahade goyen po, deŋwor kandukyeneŋ haŋyen geb, Al Kuruŋ beleŋ bininiŋ yurumyirde hiyen gwahade po, bitiŋ wor yurum yirdehiyen goyen nurde hityen geb gago dineŋ hite.

8 Be, kadne yago, neŋ Esia* naŋa bana heŋkanduk karkuwaŋ yeneŋ hinhet goyen deŋ wornurwoŋ yeŋ nurde hite. Neŋbe naŋa goyen bana

heŋya kanduk yeneŋ hinhet gobe karkuwaŋ worpo geb, fole irtek meteŋeŋ wor po dirde hin-hin. Irkeb kamtek yeŋ nurde hinhet. 9 Fudindewor po, neŋbe bininiŋde mat wor po al beleŋmudunke kamniŋ tihit yeŋ nurde hinhet. Goyen-poga neŋ hitte mata gwahade forok yiriŋ gobeneŋ beleŋ nindikeŋde saŋiŋde ma meteŋ teŋ alkamtiŋ yisaŋ heŋ hiyen al Al Kuruŋ gote tareŋdemeteŋ teŋ teŋ ge teŋ kanduk gogo forok yiriŋ.10 Al Kuruŋ gobe neŋ gayen kanduk kuruŋ banaheŋ kamniŋ tihit yeŋ nurtiriŋ goyab faraŋ durdedumulgaŋ tiyyiŋ. Yeŋbe kame wor gwahade podirde hiyeŋ. Niŋgeb yeŋ beleŋ kanduk banamat hugiŋeŋ faraŋ durde dad siŋa dirde hiyeŋyeŋ nurdeb yeŋ ge po hekkeŋ nurde hityen.11Goyenbe kanduk banamat dad siŋa dirde hiyeŋgobe deŋ beleŋ neŋ ge gusuŋaŋ irde hikeb gogowol heŋ faraŋ durde hiyeŋ. Niŋgeb al budamneŋ ge teŋ gusuŋaŋ irde hike Al Kuruŋ beleŋgusuŋaŋmiŋ wol heŋbe neŋ gayen buniŋeŋ dirdeigiŋ igiŋ dirde hiyeŋ goke mel gore Al Kuruŋ igiŋnurde uneŋ hinayiŋ.

Pol beleŋ Korin mar usi ma yiryiŋ goke yiriŋ12 Be, neŋbe det uŋkureŋ kura goke turŋuŋ

yaŋ nurde amaŋ heŋ hityen goyen goke dineŋtihim. Gobe gahade: neŋ megen heŋyabemataya meteŋya teŋ hityen gobe bininiŋdematbe fudinde yeŋ nurde hite. Deŋya hinhetyawor mataya meteŋya fudinde teŋ teŋ gobe tareŋwor po tanarde hinhet. Gwaha teŋ hityen gobenende saŋiŋde moŋ, Al Kuruŋyen tareŋde teŋhityen. Irde megen niŋ alyen dufay wukkek ineŋhaŋyen goyen gama irde mata goyen ma teŋhityen. Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋdirde hiyen go hende huwardeb mata gogo teŋhityen. 13-14 Neŋbe mere gahade kaŋ hite gabedeŋ beleŋ igiŋ kapyaŋ heŋ bebak titek mat kaŋhite. Irde mereniniŋ kurab bikkeŋ bebak tiyaŋgwahade goyen po, mere kaŋ hite gayen tumŋaŋkeŋkela wor po bebak teŋ hiwoŋ yeŋ nurde gokedoyaŋ heŋ hite. Gogab Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu waŋwaŋ nalurebe neŋ beleŋ deŋ ge turŋuŋ yaŋ nurdeamaŋ heŋ hitek gwahade po, deŋ wor neŋ ge igiŋturŋuŋ yaŋ nurde amaŋ heŋ hinayiŋ.

15 Nebe deŋ beleŋ matane gwahade goyenkeneŋ keŋkela bebak tiyamiŋ yeŋ nurde hinhemgeb, deŋ goyen Al Kuruŋ beleŋ sopte guram dirdetareŋ dirwoŋ yeŋ nurdeb deŋ wa kuŋ deneŋ yeŋnurde hinhem. 16 Nebe Masedonia naŋare kuŋ

* 1:8: Esia naŋa gobe gayenter niŋ Esia naŋa kuruŋ goke ma yitiŋ. Gayenterbe Turki ineŋ haŋyen.

Page 261: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

2 Korin 1:17 258 2 Korin 2:11heŋya deŋ hitte forok yeŋ deneŋ gab kweŋ yeŋnurde hinhem. Irde Masedonia naŋare mat mul-gaŋ heŋ waŋ heŋya deŋ hitte kumekeb deŋ beleŋfaraŋ nurde beleŋ damu teŋ nunkeb igiŋ Yudianaŋare kweŋ yeŋ nurde hinhem. 17 Goyenbedufay gwahade kirmiriŋ gobe keŋkela ma dufayheŋ mali kiryiŋ yeŋ nurde haŋ? Irde megen niŋmar beleŋ, “Gwaha, ireŋ geb,” yeŋ gab, “Moŋ,go ma ireŋ,” yeŋ haŋyen gwahade goyen po, nemanaŋ gwaha teŋ himyen yeŋ nurde haŋ? Moŋ,gwahade moŋ. 18 Fudinde wor po, Al Kuruŋbeleŋ biŋa tiyyiŋ goyen go po gama irde hiyengwahade goyen po, ne wor gwaha gwaha tiyeŋdineŋbe goyen po gama irde himyen. Merenesoŋ ma heŋ hiyen. 19 Gobe Al Kuruŋ UrmiŋYesu Kristu beleŋ “Gwaha gwaha tiyeŋ,” yeŋ gab,“Moŋ, gwahama tiyeŋ,” ma yeŋ hinhin geb, gogone wor yeŋ teŋ hinhin gwahade po teŋ himyen.Yeŋbe Timoti, Sailasyabe neya beleŋ deŋ hitteyeŋ ge tagalde hinhet al gogo. YesuKristu gobeAlKuruŋyen dufay po gama irde hugiŋeŋ, “Gwaha,ireŋ geb,” yeŋ hiyen. 20 Gobe Al Kuruŋ beleŋbiŋa teŋ hinhin kuruŋ goyen Yesu Kristu beleŋgama irde igineŋ forok yiryiŋ geb gago dineŋhime. Gwahade niŋgeb neŋ beleŋ Al Kuruŋyenmere nurdeb Yesu Kristu niŋ teŋbe, “Fudindewor po,” ineŋbe deŋem turŋuŋ yaŋ irde hityen.21 Al Kuruŋbe neŋya deŋya tumŋaŋ saŋiŋ dirkebYesu Kristuya heŋ tareŋ po hite. Al Kuruŋ beleŋneŋya deŋya tumŋaŋ megen niŋ mar hitte matdad hoyaŋ muŋ diryiŋ. 22 Irde alya bereyamiŋhitiŋ mar goyen nere yeŋ nurdeb bininiŋde soŋirde Holi Spirit kiryiŋ. Holi Spirit gobe Al Kuruŋbeleŋ detmiŋ kura goke biŋa tiyyiŋ kuruŋ goyenkame dunyeŋ gobe fudinde yeŋ nurnayiŋ yeŋbegogo Holi Spirit kiryiŋ.

23 Niŋgeb Korin taunde ma mulgaŋ himiriŋgobe kanduk duntek ma nirkeb gogo mulgaŋ mahimiriŋ. Merene gabe fudindemoŋ kenem Al Ku-ruŋ beleŋ mununyeŋ. 24Neŋbe deŋ beleŋ Al Ku-ruŋ niŋ dufaytiŋ tareŋ irde haŋ goyen iŋgogahama dirde hite. Gwaha titŋeŋbe Al Kuruŋ niŋdufaytiŋ saŋiŋ irtiŋ go hende tareŋ po huwardehaŋyen geb, deŋ amaŋ heŋ heŋ ge deŋya tumŋaŋmeteŋ teŋ hityen.

21 Niŋgeb sopte deŋ hitte kuŋ kanduk duneŋduneŋ gobe igiŋ moŋ yeŋ nurdeb go ma kweŋ

yeŋ dufay kirmiriŋ. 2Gobe deŋ hitte kuŋ kandukdunmeke bitiŋ misiŋ nurnayiŋbe al kura amaŋ

hetek mata kura ma niryeŋ yeŋ nurdeb gogodufay gwahade kirmiriŋ. Gwaha nirtek marbebuluŋ dirmeke bitiŋ misiŋ katnayiŋ mar deŋgogo po geb. 3Gwahade niŋgeb deŋ hitte makuŋbe asaŋ go wa kaŋ dunmiriŋ. Dufaynerbegoyenter deŋ hitte kumiriŋ manhan deŋ ge

amaŋeŋ nurtekdebe mata buluŋtiŋ yeneŋ gokekandukŋeŋ nurmewoŋ yeŋ nurmiriŋ geb, gogoasaŋ po kaŋ dunmiriŋ. Irdeb kame kuŋ matatiŋhoyaŋ henayiŋ goyen deneŋbe amaŋ heweŋ yeŋ

nurde himyen. Ne amaŋ heweŋbe deŋ woramaŋeŋ nurnayiŋ yeŋ nurde himyen. 4 Fudinde,asaŋ go kamiriŋyabe deŋ ge kandukŋeŋ wor ponurde bene misiŋ nirkeb esimiriŋ. Asaŋ gokamiriŋ gobe bitiŋ buluŋ yird yird niŋ ma

kamiriŋ. Gwaha dirtiŋeŋbe deŋ ge amaŋeŋ worpo nurde duneŋ himyen goyen bebak tiwoŋ yeŋ

nurdeb asaŋ gogo kamiriŋ.

Pol buluŋ iramiŋmar gotemata buluŋ goyen haldeyunyiŋ

5 Goyenpoga deŋ haŋ bana goyen al kurakanduk forok yirde hiyen. Go al gobe kandukforok yirke gore kura ne ma buluŋ nirde haŋyen,dindigeŋ goyen po buluŋ yirde haŋyen. Deŋtumŋaŋ moŋ goyenbe, al kurabe buluŋ yirdehaŋyen. 6 Niŋgeb al gote mata goke al budamigiŋ ma nurde merem yaŋ irde gote muruŋgemunaŋ. Deŋ beleŋ gwaha iraŋ gobe ep iraŋ yeŋnurde hime. 7 Niŋgeb gayenterbe al gote matabuluŋ goyen halde uneŋbe biŋ yurum irnayiŋ.Gogab matamiŋ gote muruŋgem teŋ biŋ misiŋwor po kateŋ hi goke kandukŋeŋ wor po manuryeŋ. 8 Niŋgeb deŋ beleŋ yeŋ ge fudinde worpo amaŋeŋ nurd uneŋ haŋ gobe gwaha mat ikalairwoŋ yeŋ nurde gusuŋaŋ dirde hime. 9Ne beleŋhaŋkapya asaŋ kaŋ dunmiriŋ gobe saba dirmiriŋkuruŋ goyen keŋkela gama irde haŋ ma dahadegoyen bebak timewoŋ yeŋ nurdeb gogo asaŋkamiriŋ. 10 Niŋgeb deŋ beleŋ merene gama irdeal kurate mata buluŋ halde unnayiŋbe ne worhalde uneŋ. Fudinde, ne beleŋ al kurate matabuluŋ halde yuneŋ himyen gobe deŋ ge teŋ YesuKristu diliŋde halde yuneŋ himyen. Al kuratemata buluŋ halde yuntek haŋ kenem gwahade podufay heŋya halde yuneŋ himyen. 11Gogab Satanbeleŋ neŋ gayen epte ma usi dirde buluŋ diryeŋ.Neŋbe Satan gote dufaybe dahade goyen nurdehityen geb, gago dineŋ hime.

Yesu Kristu deŋembe kuruŋ heŋ hinhin

Page 262: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

2 Korin 2:12 259 2 Korin 3:1112 Be, ne beleŋ Yesu Kristu niŋ yitiŋ mere igiŋ

goyen tagaleŋ yeŋbe Troas taunde kumiriŋ. Kuŋgorbe meteŋ teŋ teŋ belŋeŋ bikkeŋ Doyaŋ AlKuruŋ beleŋ gitik irde nuntiŋ goyen kinmiriŋ.13 Gega kadne Taitusbe gor ma hinhin geb, gokebener kandukŋeŋ nurde hinhem. Niŋgeb gor niŋmar yubul teŋbe Masedonia naŋare kumiriŋ.

14 Goyenpoga Al Kuruŋ beleŋ asogom haniŋdemat dawarke Yesu Kristuya heŋ asogomdemeteŋgoyen hugiŋeŋ fole irde hite geb, goke Al Kuruŋigiŋ nurde uneŋ himyen. Yeŋ beleŋ hulyaŋdirke Yesu nurd uneŋ yeŋya awalikde heŋ heŋgobe det hamŋeŋ igiŋ muŋ yara goyen tagaldetukuŋ hiteke al budam wor po nurtiŋ ala teŋhaŋyen. 15Det hamŋeŋ igiŋmuŋwor po Al Kuruŋgalak irde haŋyen gwahade goyen po, Yesu Kristubeleŋ meteŋmiŋ teŋ teŋ ge teŋ neŋ gayen dadeAl Kuruŋ galak irtiŋ geb, alya bereya Al Kuruŋbeleŋ yumulgaŋ titiŋ marya yubul tike kak alarekutek haŋmarya goyen tumŋaŋmereniniŋ nurdehaŋyen. 16Hamiŋ gobe Al Kuruŋ beleŋ yubul tikekak alare kutek haŋ mar hittebe bidak hamiŋ.Munaŋ Al Kuruŋya hugiŋeŋ hitek haŋ mar hit-tebe hamiŋ igiŋ muŋ Al Kuruŋ hitte yumulgaŋteŋ teŋ goyen. Meteŋ gobe tonŋeŋ yaŋ wor pogeb, ganuŋ al beleŋ epte meteŋ goyen titek hi?Hubu wor po! 17Goyenpoga neŋbe al budam worpo hora niŋ po nurdeb Al Kuruŋyen mere goyendet titmiŋeŋ kura yeŋ nurde haŋyen gwahadema teŋ hityen. Gwaha titŋeŋbe Al Kuruŋ beleŋhulyaŋ yirke meteŋ teŋ haŋ mar gwahade goyenpo, Yesu Kristuya heŋ bininiŋde mat fudinde worpoAl Kuruŋbeleŋ deneŋhikeyamere tagalde kuŋhityen.

31 Be, gwaha yeŋ hitekeb deŋ beleŋ nurdembe

yiŋgeŋ ge turuŋ turuŋ teŋ haŋ yeŋ nurde haŋ?Gwahade ma nurde haŋ kenem al kura beleŋteŋ haŋyen gwahade goyen po, deŋ beleŋ neŋgake hekkeŋ nurwoŋ yeŋ al hoyaŋ beleŋ kuraneŋ ge asaŋ kura kaŋ deŋ goyen dunwoŋ yeŋgusuŋaŋ irtek hite yeŋ nurde haŋ? Ma asaŋgoyen deŋ beleŋ neŋ niŋ kaŋ dunwoŋ yeŋgusuŋaŋ dirtek hite yeŋ nurde haŋ? Moŋ, gwa-hade moŋ! 2 Gwaha titŋeŋbe al budam wor pomatatiŋ yeneŋ sabaniniŋbe fudinde yeŋ neŋ gehekkeŋ nurtek po haŋ geb, asaŋ kura neŋ gayengake al hoyaŋ beleŋ kapyaŋ heŋ hekkeŋ nurtekyeŋ bininiŋde katiŋ asaŋ gobe deŋ gogo yeŋnurde hite. 3 Fudinde, Yesu Kristu niŋ teŋ neŋ

beleŋ meteŋ teŋ hinhet gote igineŋbe deŋ gogo.Niŋgeb deŋbe Yesu Kristu beleŋ asaŋ kaŋ neŋhitte teŋ kerke watiŋ go gwahade goyen. Asaŋgobe al beleŋ kaŋ kaŋde niŋ kutum teŋ katiŋ yaramoŋ, Yesu Kristu beleŋ Al Kuruŋ gwahader hiyengote Holi Spirityen tareŋde katiŋ go goyen. Asaŋgobe hora parwek hendema katiŋ, al biŋde katiŋ.

4NeŋbeYesuKristu beleŋ faraŋ durkeAl Kuruŋdiliŋde deŋbe neŋ ge teŋ katiŋ asaŋ yeŋ nurdedufayniniŋ hek irde hite. 5 Fudinde, neŋbe AlKuruŋyen meteŋ teŋ teŋ saŋiŋbe neŋ hitte matma forok yeŋ hi geb nindigeŋde tareŋde meteŋgoyen titek yetek moŋ. Meteŋ go teŋ teŋ tareŋgobe Al Kuruŋ hitte mat po waŋ hi. 6 Yeŋ poga biŋa gergeŋ tiyyiŋ goyen neŋ beleŋ igiŋ gokemeteŋ teŋ hitek saŋiŋ duntiŋ. Tareŋmiŋ gobeMoseyen saba asaŋde katiŋde mat ma watiŋ, HoliSpirit hittematwatiŋ. Moseyen sabarebe al beleŋmata buluŋ kura tiyyeŋ gobe Al Kuruŋ diliŋdekamtiŋ yitiŋ gega, al kuramata go tubul tiyyeŋbeHoli Spirit beleŋ Al Kuruŋ diliŋde al gergeŋ iryeŋgeb, gagometeŋ goyen teŋ teŋ tareŋbeHoli Spirithitte mat watiŋ dineŋ hime.

Al Kuruŋ beleŋ biŋa gergeŋ tiyyiŋ gobe turŋuŋ yaŋwor po

7 Be, Al Kuruŋ beleŋ sabamiŋ hora parwekhende kaŋ Israel mar saba yird yird meteŋ Moseunyiŋ goyenterbe Al Kuruŋyen tareŋ turŋuŋ yaŋgoyen forok yiriŋ. Irkeb Mose kimiŋde melakhiriŋ. Al Kuruŋyen saŋiŋ turŋuŋ yaŋ Mose kim-iŋde melak heŋ forok yiriŋ gobe heŋ ga ma hubuhetek det gega, Israel mar diliŋdeb tareŋ worpo geb, keneŋ keneŋmiŋ meteŋeŋ wor po yirdehinhin. Moseyen sababe eptema al kuraAl Kuruŋdiliŋde al gergeŋ irtek gega, Al Kuruŋyen tareŋturŋuŋ yaŋ go miŋyaŋ hinhin. 8Niŋgeb Moseyensaba gote folek Holi Spirityen meteŋ gote saŋiŋturŋuŋ yaŋbe dahade hiyyeŋ yeŋ nurde haŋ?Kuruŋ wor po, Moseyen saba gote folek wor po!9Moseyen saba gote meteŋbe al merem yaŋ yirdyird gega, tareŋmiŋ turŋuŋ yaŋ. Niŋgeb HoliSpirityenmeteŋ al huwak yird yird gote tareŋmiŋturŋuŋ yaŋbe Moseyen saba gote folek wor po!10 Fudinde, saŋiŋmiŋ turŋuŋ yaŋ bikkek gobetareŋ hoyaŋ turŋuŋ yaŋ gergeŋ gore fole irtiŋgeb, tareŋ turŋuŋ yaŋ bikkek gobe gayenterbehubu hiyuŋ. 11Moseyen saba gobe muŋ kura heŋga hubu hetek hinhin gega, Al Kuruŋyen saŋiŋturŋuŋ yaŋ hiriŋ. Niŋgeb Holi Spirityen meteŋ

Page 263: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

2 Korin 3:12 260 2 Korin 4:13hugiŋ hitek gote tareŋ turŋuŋ yaŋbe Moseyensaba gote folek wor po!

12Niŋgeb neŋbe Al Kuruŋyen tareŋ turŋuŋ yaŋgoyen goke doyaŋ heŋ hite geb, al beleŋ buluŋdird dird niŋ kafura ma heŋ meremiŋ kawan potagalde hityen. 13 Mosebe Al Kuruŋyen saŋiŋturŋuŋ yaŋ goyen agat urde kimiŋde forok yiriŋgoyen aymuk irde hubu heŋ hinhin goyen worIsrael mar beleŋ daha kennak yeŋbe amil teŋkimiŋ aw uryiŋ. Gega neŋbe Mose beleŋ kimiŋaw uryiŋ gwahade ma teŋ kawan po Al Kuruŋyenmere tagalde hityen. 14 Goyenpoga Israel margobe dufaymiŋ pet titiŋ hinhan gwahade goyenpo, gayenter worMoseyen kimiŋde amil aw urtiŋgo gwahade yara dufaymiŋ pet titiŋ goyen YesuKristuya hikeb Al Kuruŋ beleŋ teŋ siŋa irwoŋgega, yeŋya ma haŋ geb, dufaymiŋ pet titiŋdepo haŋ. Niŋgeb biŋa bikkek Al Kuruŋ beleŋtiyyiŋ goyen asaŋde katiŋ gobe kapyaŋ heŋ haŋgega, bebak ma teŋ haŋ. 15 Fudinde wor po,gayenter wor Israelmar gobe amil gore dufaymiŋpet titiŋde po heŋya Moseyen saba kapyaŋ heŋhaŋ geb, Al Kuruŋyen tareŋ turŋuŋ yaŋ goyengo ma keneŋ haŋ. 16 Goyenpoga al kura DoyaŋAl Kuruŋ hitte mulgaŋ heŋ kuyeŋbe biŋ pet titiŋamil goyen Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ teŋ siŋa iryeŋ.17 Be, “Doyaŋ Al Kuruŋ” yeŋ hime gobe HoliSpirit niŋ yeŋ hime. Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu Kris-tuyen Holi Spiritbe mata buluŋde mat al yad siŋayirkebmata buluŋ yufukdemahinayiŋ. 18Niŋgebbininiŋde amil po pet titiŋ yara goyen teŋ siŋairde Doyaŋ Al Kuruŋyen tareŋ turŋuŋ yaŋ goyenneŋ hitte kawan irde hite. Irkeb saŋiŋmiŋ turŋuŋyaŋ neŋ hitte heŋ kuruŋ heŋ hiyeŋ gore tareŋdirkebmataniniŋya dufayniniŋyabe Al Kuruŋyenyara heŋ hinayiŋ. Tareŋ turŋuŋ yaŋ gobe DoyaŋAl Kuruŋ hitte mat watiŋ. Doyaŋ Al Kuruŋ gobeHoli Spirit.

4Neŋbe Al Kuruŋyen meteŋ titek mar moŋ gega,

buniŋeŋ dirke meteŋmiŋ teŋ hityen1 Niŋgeb neŋbe Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ dirde

Holi Spirityen meteŋ gayen duntiŋ geb, meteŋga teŋ teŋ ge piŋeŋ ma heŋ hityen. 2 Irdemata memyak kura banare po teŋ hityen kuruŋgoyen yubul po titiriŋ. Irde al usi ma yirdeb AlKuruŋyen mere buluŋ ma irde hityen. Gwahadeyarabe mere fudinde goyen keŋkela po kawantagalde hityen. Irkeb al tumŋaŋ Al Kuruŋ diliŋde

mata huwak teŋ hityen goyen deneŋbe biŋdematfudinde wor po neŋbe al dahade goyen bebak teŋhaŋyen. 3 Goyenpoga Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋneŋ beleŋ tagalde hityen goyen al kura bebakma teŋ haŋ kenem mel gobe kak alare kutekmar geb, gogo mere igiŋ gote miŋ bebak ma teŋhaŋ. 4 Yeŋbe gayenter uŋgura megen haŋ gorebiŋ pet titiŋ geb, Yesu Kristuyen tareŋ turŋuŋyaŋ goke yitiŋ mere igiŋ gote igineŋ igiŋ wor pohulsi yara goyen keneŋ bebak ma teŋ haŋ. YesuKristu beleŋ Al Kuruŋbe al gwahade yeŋ kawanirde hi. 5 Fudinde, neŋbe nindikeŋ ge ma tagaldehityen. YesuKristubeDoyaŋAlKuruŋ, irdeneŋbeYesu Kristu niŋ teŋbe dende meteŋ mar hitiŋgoyen goke tagalde hityen. 6 Go teŋ hityen gobe,“Kidoma bana mat hulsi forok yiwi,” yiriŋ al AlKuruŋ beleŋ bininiŋ banameremiŋ bebak teŋ teŋsaŋiŋ hulsi yara goyen kiryiŋ geb, gogo gwaha teŋhityen. Yeŋ beleŋ bininiŋ bana meremiŋ bebakteŋ teŋ tareŋ kiryiŋ gobe Al Kuruŋyen tareŋturŋuŋ yaŋ Yesu Kristu hitte mat forok yeŋ hiyengoyen keneŋ bebak tinayiŋ yeŋbe gogo kiryiŋ.

7 Be, neŋbe saŋiŋniniŋ ga moŋ geb, Al Ku-ruŋyen tareŋ turŋuŋ yaŋ keneŋ bebak teŋ teŋtareŋ goyen bininiŋ bana kertek epte moŋ gega,saŋiŋ goyen neŋ bana kiryiŋ. Gobe Al Kuruŋyentareŋ kuruŋ wor po gobe nende moŋ, Al Kuruŋhitte mat watiŋ goyen al yikala yird yird niŋgogo kiryiŋ. 8 Niŋgeb neŋbe kanduk kurayenkurayen kurhan mat mat hikaka dirde haŋyengega, yul ma yeŋ hityen. Kurarebe dumetekdirtek dirde haŋyen gega, mukku ma teŋ hityen.9 Al beleŋ buluŋ buluŋ dirde haŋyen gega, AlKuruŋbe dubul ma teŋ hiyen. Kurab muduneŋhaŋyen gega, go ma kamde hityen. 10 NeŋbeYesu uliŋ misiŋ kuruŋ kateŋ kamyiŋ gwahadegoyen po, neŋ ulniniŋde wor hugiŋeŋ kandukyeneŋ heŋya kuŋ hityen. Gogab Yesu kamyiŋdemat huwaryiŋ tareŋ gobe neŋ hitte wor forokyiyyeŋ. 11 Fudinde, neŋbe dilniniŋ gergeŋ hitegega, Yesu niŋ teŋ meteŋ teŋ kuŋ hitekeb albeleŋ hugiŋeŋmudunke kamtek beleŋ po hityen.Gogab yeŋ kamyiŋde mat huwaryiŋ saŋiŋ gobeneŋ ulniniŋ belŋeŋ hi gayenter wor kawan forokyiyyeŋ. 12Niŋgeb neŋbe Yesu niŋ teŋ meteŋ teŋkanduk yeneŋ kamtek po hityen. Gega kandukyeneŋ heŋya meteŋ teŋ hityen gote igineŋbe deŋgogo Al Kuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ bana haŋ.

13 Be, Al Kuruŋyen asaŋdebe gahade katiŋ hi:“Al Kuruŋ niŋ dufayne tareŋ irmiŋ.

Page 264: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

2 Korin 4:14 261 2 Korin 5:13Niŋgeb yeŋ ge tagalde himyen,” yitiŋ. Tikiŋ

116:10Niŋgeb yitiŋ gwahade po, neŋ wor yeŋ ge du-fayniniŋ tareŋ irtiriŋ geb, yeŋ ge tagalde hityen.14Neŋbe DoyaŋAl KuruŋYesu kamyiŋdemat isaŋhiriŋ al gore neŋ wor Yesu isaŋ hiriŋ gwahade podisaŋ hiyyeŋ, irde deŋya neŋya tumŋaŋ dukukebyeŋya hitek yeŋ nurde hityen geb, yeŋ ge tagaldehityen. 15 Mata gwahade kuruŋ gobe deŋ geteŋ forok yeŋ haŋyen. Gogab Al Kuruŋ beleŋ albuniŋeŋ yirde igiŋ igiŋ yird yird gobe kuruŋ heŋhike al budam wor po goke Al Kuruŋ igiŋ nurdeuneŋbe deŋem turŋuŋ yaŋ wor po irnayiŋ.

16Niŋgeb kanduk yeneŋbe Al Kuruŋyen meteŋteŋ teŋ ge mukku ma teŋ hityen. Fudinde, ul-niniŋbe alik heŋ saŋiŋ miŋmoŋ heŋ hite. Gegadufayniniŋdebe hugiŋeŋ gise haŋka gergeŋ heŋhite. 17 Neŋbe gayenter kanduk mukŋeŋ belŋeŋge yeneŋ hitere gormat tareŋ heŋbeAl Kuruŋyentareŋ turŋuŋ yaŋ gwahader hiyeŋ go bana hitekyeŋbe gogo dufayniniŋdeb hugiŋeŋ gergeŋ poheŋ hite. Al Kuruŋyen saŋiŋ turŋuŋ yaŋ gobeigiŋ wor po, kanduk kurayen kurayen kuruŋ gotefolek wor po. 18 Niŋgeb neŋbe megen niŋ detkawan yentek goyen yad yad niŋ ma nurde hi-tyen. Det kura Al Kuruŋyen gasuŋde niŋ goyenyad yad niŋ po nurde hityen. Gobe megen niŋdet kawan yentek gobe hugiŋeŋma hinayiŋ gega,Al Kuruŋyen gasuŋde niŋ det gobe gwahaderhinayiŋ geb, goyen yad yad niŋ po nurde hityen.

51 Be, ga dineŋ hime gabe megen heŋya ulniniŋya yara gayen kamtekeb bida henayiŋ geb, gagodineŋ hime. Nende ya wor po gwahader hinayiŋgobe Al Kuruŋ beleŋ gasuŋmiŋde yirde dunyeŋyeŋ nurde hite. Ya gobe al haniŋde ma yirnayiŋ,Al Kuruŋ beleŋ po yiryeŋ. 2Niŋgeb megen garulniniŋ gaya heŋ kanduk yeneŋ heŋyabe kameAl Kuruŋyen gasuŋde niŋ ulniniŋ gergeŋ goyaheŋ heŋ niŋ doyaŋ heŋ hityen. 3Doyaŋ heŋhityen gobe kame kamteke Al Kuruŋ beleŋ

ulniniŋ gergeŋ uliŋ umŋa yara hor yirde dunketonniniŋbe kupsoŋ ma hiyyeŋ geb, gogo doyaŋheŋ hityen. 4 Fudinde, kamde ulniniŋ ga yubultitewoŋ yeŋ ma nurde hite. Gwahade yarabeulniniŋ gergeŋ Al Kuruŋ beleŋ yirde dunyeŋ

goyen hor yirde dunwoŋ yeŋ nurde hite. Gogabulniniŋ megen niŋ kame bida hetek gayenbe AlKuruŋyen gasuŋde niŋ ulniniŋ gergeŋ goregasuŋeŋ tiyyeŋ. Niŋgeb goyen goke po dufay

heŋ doyaŋ heŋya daha naŋa gab forok yeweŋtiya yeŋ kandukŋeŋ nurdeb ŋuraŋ teŋ hityen.

5 Be, Al Kuruŋbe mata gwahade forok yeŋ yeŋ geneŋ gayen diryiŋ. Irde mata goyen kame forokyiyyeŋ gobe neŋ beleŋ fudinde yeŋ nurnayiŋ

yeŋbe gogo Holi Spirit dunyiŋ.6 Niŋgeb goke teŋbe hugiŋeŋ tareŋ po heŋ

hityen. Irdemegen gar ulniniŋ gaya heŋya DoyaŋAl Kuruŋya awalik heŋ heŋ gobe ulniniŋ gergeŋdunyeŋ goya heŋ yeŋya bindere wor po hitekgwahade moŋ, gisaw yarham hite yeŋ nurdehityen. 7Gega ga kuŋ hite gabe Doyaŋ Al Kuruŋbedilniniŋde keneŋya ma kuŋ hite. Kawan makeneŋ hite gega, dufayniniŋ po yeŋ ge tareŋirdeya kuŋ hite. 8Fudinde, neŋbe dufay go hendesaŋiŋ heŋ hityen. Irdeb ulniniŋ ga yubul teŋDoyaŋ Al Kuruŋ hitte hurkuŋ yeŋya hitewoŋ yeŋnurdehityen. 9Niŋgebulniniŋ gayahite gayenterma, yubul teŋDoyaŋAl Kuruŋhitte hurkutek dawgoyenbe yeŋ beleŋ amaŋeŋ nurtek mata po teŋhitewoŋ yeŋ nurde hityen. 10 Gobe kame YesuKristu beleŋ al igiŋya buluŋya pota yirde gotemuruŋgem yunyeŋ goyenterbe neŋ tumŋaŋ yeŋdiliŋmar huwartek geb, gogo yeŋ amaŋeŋ nurtekmata po teŋ teŋ ge dufay heŋ hityen. Be, neŋmerere huwardeb megen gar ulniniŋ gaya heŋyamata teŋ hitiŋ kuruŋ gote muruŋgem yawartek.Yeŋ beleŋ gab mataniniŋ igiŋya buluŋya gotemuruŋgem dunyeŋ.

Al Kuruŋya awalik heŋ heŋ11Niŋgeb Doyaŋ Al Kuruŋ palap irde kafura ird

ird matabe dahade goyen keŋkela nurde hityengeb, al hoyaŋ wor nurde gama irnayiŋ yeŋ mereyird yird niŋ kurut yeŋ hityen. Neŋ beleŋ meteŋgo teŋ hityen gobe Al Kuruŋ beleŋ neŋbe algwahade yeŋ keŋkela nurd duneŋ hikeya meteŋgo teŋ hityen. Niŋgeb deŋ wor bitiŋ bana matkeŋkela nurd duneŋ hiwoŋ yeŋ nurde hite. 12 Be,ga dineŋ hite gabe neŋ gayen turuŋ dirnaŋ yeŋkurut yeŋ hite? Moŋ, gwahade moŋ. Gwahatitŋeŋbe deŋ ge meteŋ teŋ hinhet goke dindikeŋge turŋuŋ yaŋ nurde amaŋ heŋ hinayiŋ yeŋbegago dineŋ hite. Gogab al kura al deŋem yaŋheŋ heŋ ge po nurdeb mata igiŋ al biŋde matforok yeŋ haŋyen goke ma nurde haŋyen margote mere goyen deŋ beleŋ igiŋ wol henayiŋ.13 Neŋbe gwahade geb, nindikeŋ ge ma nurdehityen. Niŋgeb al kura beleŋ neŋ gayen kukuwaheŋbe mata gogo teŋ haŋ yeŋ deneŋ hinayiŋgobe Al Kuruŋ niŋ po teŋbe gogo teŋ hitek. Irde

Page 265: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

2 Korin 5:14 262 2 Korin 6:11keŋkela dufay heŋ mata teŋ haŋ yeŋ deneŋ hi-nayiŋ gowor deŋ ge teŋbe gogo teŋ hitek. 14GobeYesu Kristu beleŋ neŋ gayen bubulkuŋne wor poyeŋ nurd duntiŋ gore bininiŋde mat wor po yeŋge meteŋ teŋ hitek po dirde hi geb, gogo gwahateŋ hitek. Irde det uŋkureŋ kura bebak titiŋyenhite gobe gahade: al uŋkureŋ Yesu Kristu beleŋal megen niŋ kuruŋ gate mata buluŋmiŋ ge teŋkamyiŋ geb, go mar goyen wor tumŋaŋ kamtiŋyara heŋ mata buluŋ gote yufuk bana ma haŋ.15Yesu Kristu kamyiŋ gobe albe yiŋgeŋ ge po manurdeb yeŋ ge teŋ kamde sopte huwaryiŋ al YesuKristu goke po hinayiŋ yeŋbe gogo kamyiŋ.

16 Niŋgeb neŋbe megen niŋ alyen dufay hendehuwarde al hoyaŋde mata goyen yeneŋ igiŋ mabuluŋ tahaŋ ma yeŋ hityen. Neŋ wor bikkeŋbesoŋ heŋ megen niŋ alyen dufay hende huwardeYesu Kristube al gwahade yeŋ ma nurdeb buluŋmat nurd untiriŋ. Gega gayenterbe gwaha mateŋ hityen. Hubu wor po. 17Niŋgeb al kura YesuKristuya hiyeŋ al gobe Al Kuruŋ diliŋde al gergeŋwor po hiyyeŋ. Fudinde, det bikkekbe hubuheke det gergeŋ igiŋ goyen po forok yenayiŋ18Det gergeŋ kuruŋ gote miŋ albe Al Kuruŋ. Yeŋbeleŋ Yesu Kristu teŋ kerke waŋbe neŋ ge teŋkamyiŋ. Al Kuruŋbe gwaha mat neŋya awalikhitiriŋ. Irdeb al hoyaŋ wor yeŋya awalik heŋhinayiŋ yeŋ meteŋ dunyiŋ. 19 Fudinde, alyabereya megen haŋ gore Yesu Kristuya hikeb AlKuruŋ beleŋ awalik yirde mel gote mata buluŋgokema nurde hiyen. Irde yeŋyamel goya awalikheŋ heŋ mata goke tagalde tukuŋ tukuŋ meteŋgoyen neŋ gayen dunyiŋ. 20 Niŋgeb neŋbe YesuKristu niŋ teŋbemeremiŋ basaŋ heŋ tagalde hite.Irde Al Kuruŋ beleŋ deŋ ge nurde mere dirtiŋgoyen momoŋ dirde hinhet. Niŋgeb Al Kuruŋyaawalikde hinayiŋ yeŋ Yesu Kristu niŋ teŋbe gagoeseŋ mere dirde hite. 21 Al Kuruŋbe neŋ gayenYesu Kristuya heŋ yiŋgeŋde alya bereya huwakhenayiŋ yeŋbe Yesu Kristu mata buluŋ miŋmoŋgoyen neŋ ge teŋ mata buluŋ miŋyaŋ al yarairyiŋ.

61 Irde Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ

dirde hiyen goyen det titmiŋeŋ kura yeŋ manurde hinayiŋ. Neŋbe Al Kuruŋyen meteŋ markadtiŋ geb, gago mere tareŋ po dirde hite. 2Goketeŋbe Al Kuruŋ beleŋ asaŋmiŋde gahade yiriŋ:“Deŋ igiŋ dirtek nalu hekeb gusuŋaŋtiŋ nur-

miriŋ.

Irde dumulgaŋ teŋ teŋ nalu hekeb faraŋ dur-miriŋ,” yitiŋ. Aisaia49:8

Niŋgeb gayenter gayenbe Al Kuruŋ beleŋ igiŋdirtek nalu, irde dumulgaŋ teŋ teŋ nalu geb,Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirde higoyen det titmiŋeŋ kura yeŋ ma nurde hinayiŋ.

Polbe kanduk kurayen kurayen bana hinhin3 Be, neŋbe al kura Al Kuruŋ gama irniŋ yekeb

beleŋmiŋ pet pet ma teŋ hityen. Gogab al kurabeleŋ meteŋniniŋ ge ulniniŋde merem yaŋ madirnayiŋ. 4Gwaha titŋeŋbemata teŋhityen gorebneŋ gayen Al Kuruŋyen meteŋ mar yeŋ kawanirde haŋ. Mata teŋ hityen gobe gahade: kandukyeneŋ mukku ma teŋ goya goya tareŋ po heŋ hi-tyen. Neŋbe kanduk karkuwaŋ kurayen kurayenbana hityen. 5 Kurareb muduneŋ hinhan, koyarederde hinhan. Irde kurareb al gabu irde buluŋbuluŋ dirde hinhan. Be, kurarebemeteŋ saŋiŋ poteŋ wawuŋ ma ferde hinhet. Irde biŋge kamdehinhet. 6 Neŋbe Al Kuruŋ diliŋde mata wukkekpo teŋ hityen, Al Kuruŋ keŋkela nurd uneŋ yeŋyaawalikde hityen, al kura matamiŋ igiŋ hewoŋyeŋ doyaŋ heŋ heŋ ge piŋeŋ ma heŋ hityen, alhoyaŋ igiŋ igiŋ yirde hityen. Irde Holi Spirityaheŋ bininiŋde mat fudinde wor po al hoyaŋ niŋamaŋeŋ nurd yuneŋ hityen. 7 Irde mere fudindepo tagalde hityen, irde Al Kuruŋyen tareŋdemeteŋ teŋ hityen. Irde asogoniniŋ uŋgurayafuleŋa teŋ teŋ ge fuleŋare niŋ bidila yara matahuwak goyen tareŋ po yanarde hityen. Hanniniŋyase beleŋ po moŋ, tapa beleŋ manaŋ yanardehityen. 8Be, al kurabe deŋniniŋ turŋuŋ yaŋ dirde,kurabe ulniniŋde merem yaŋ dirde haŋyen. Irdeal kurabe neŋ ge buluŋ mat tagalde haŋyen,kurabe igiŋmat tagalde haŋyen. Be, al kura beleŋneŋbe usi mar dineŋ haŋyen gega, neŋbe merefudinde po teŋ hityen. 9 Neŋbe al kura ma nurdduntiŋ yara hityen gega, al budam nurd duneŋhaŋyen. Irde kamtek wor po hityen gega, gagodilniniŋ gergeŋ hite. Irde muduneŋ buluŋ dirdehaŋyen gega, kamde ma hityen. 10 Neŋbe nindi-geŋ ge buniŋeŋ nurde hitek yara gega, hugiŋeŋamaŋ heŋ hityen. Irde neŋbe al siksukŋeŋ deneŋhaŋyen gega, al budam faraŋ yurteke igiŋ heŋhaŋyen. Neŋbe megen niŋ detniniŋ miŋmoŋhityen gega, Al Kuruŋyen gasuŋde niŋ detbe eptewor po hityen.

11 Be, deŋ Korin taunde niŋ mar, deŋ meredirde heŋyabe mere kura bana ma yerde hityen.

Page 266: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

2 Korin 6:12 263 2 Korin 7:10Bininiŋdebe deŋ ge po nurde hityen. 12 Deŋge amaŋeŋ nurd nurd mata gobe bada ma heŋhityen. Goyenpoga deŋ beleŋ neŋ ge amaŋeŋnurd nurd mata goyen bada heŋ haŋ. 13 Niŋgebbininiŋde deŋ ge nurde hite gwahade goyen po,deŋ wor bitiŋde mat wor po neŋ ge nurde hi-nayiŋ. Mere gabe igiŋ bebak tinayiŋ yeŋ al kuraurmiŋ bebak titek mat saba iryeŋ go gwahadegoyen mere dirde hime.

Neŋbe Al Kuruŋyen ya balem14 Be, deŋbe Al Kuruŋ niŋ dufaymiŋ saŋiŋ ma

irtiŋ marya gabu ma heŋ hinayiŋ. Gobe matahuwakya mata buluŋyabe hoyaŋ hoyaŋ wor po,irde hulsiya kidomayawor eptemagabuhiriryeŋ.15 Irde Yesu Kristuya Satanyabe epte ma awalikdehiriryeŋ. Irde Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ irtiŋmarya al gwaha ma teŋ haŋ maryabe hoyaŋhoyaŋ wor po. 16 Irde Al Kuruŋyen ya balemyauŋgura doloŋ yird yird ya goya wor hoyaŋ hoyaŋwor po geb, gago dineŋ hime. Fudinde, neŋbeAl Kuruŋ gwahader hitiŋ gote ya balem wor po.Goke teŋbe Al Kuruŋ beleŋ asaŋmiŋde gaha yiriŋ:“Nebe mel goya heŋ yeŋya kuŋ heŋ.Irde yende Al Kuruŋ hemekeb yeŋbe nere alya

bereya henayiŋ.” Liwai 26:11-12; Yeremaia32:38; Esekiel 37:27

17 Niŋgeb Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ,“Deŋbe mata buluŋ mar goyen bana mat siŋare

kateŋ hoyaŋ hinayiŋ.Det kura delner buluŋ gobe go ma tanarde hi-

nayiŋ.Merene gayen gama irde hinayiŋbe dawareŋ. Ai-

saia 52:11; Esekiel 20:34,41; Yuwarwar 18:418 “Irdeb nebe Nanatiŋ hemekeb deŋbe urne

weŋya werne weŋya henayiŋ.Mere gabe Doyaŋ Al Kuruŋ tareŋmiŋ kuruŋ wor

po gore tiyyiŋ,” yitiŋ hi. 2 Samuel 7:14; 7:8;Yeremaia 31:9

71 Be, kadne yago, Al Kuruŋ beleŋ biŋa gwa-

hade neŋ hitte tiyyiŋ geb, ulniniŋya tonniniŋyabuluŋ yirtek det kuruŋ goya tumŋaŋ ma heŋbemataniniŋbe wukkek po yirde hitek. Irde AlKuruŋ palap ird ird mata teŋ Al Kuruŋ diliŋdewukkekheŋheŋniniŋ kuruŋ gobeupsiŋeŋwor poirtek.

Polbe Korin niŋ mar Yesu niŋ biŋ mulgaŋ hamiŋgoke amaŋ hiriŋ

2 Be, deŋbe bitiŋde neŋ ge nurde hinayiŋ.Neŋbe al kura buluŋ ma yirde hityen, irde alkurate dufay buluŋ ma yirde hityen. Irde almetdet komkom ma heŋ hityen. 3 Ga dineŋ himegabe deŋ beleŋ mata buluŋ tike goke ma dineŋhime. Neŋbe bininiŋde mat deŋ ge amaŋeŋ nurdduneŋ hityen geb, diltiŋ gergeŋ hinayiŋ ma kam-nayiŋ kura goyenbe neŋ manaŋ gwaha po titekyeŋ nurde hityen goyen bikkeŋ momoŋ dirmiriŋ.4 Nebe deŋ ge hekkeŋ wor po nurde himyen.Irde dende matatiŋ goke nigeŋ ge turuŋ turuŋwor po teŋ himyen. Deŋ mata igiŋ teŋ haŋyengore saŋiŋ wor po nirde hiyen. Irde kandukkurayen kurayen bana himyen gega, amaŋeŋworpo nurde himyen.

5 Fudinde, neŋbe Masedonia naŋa bana goŋforok yeŋbe kanduk bana po hinhet geb, ul-niniŋde kura muŋ falmukŋeŋ ma hinhet. Goŋhinhetyabe kanduk kurayen kurayen kurhanmatmat forok yeŋ hinhan. Irkeb asogo dirde haŋmarya kadomde teŋ hinhet, irde bininiŋdebe ka-fura heŋ hinhet. 6 Goyenpoga kandukŋeŋ nurdehaŋ mar biŋ yurum yird yird al Al Kuruŋ beleŋTaitus goyen neŋ hitte waŋwaŋ beleŋ kerd unkebwake keneŋbe bininiŋ yurum hiriŋ. 7 Goyenbeyeŋ wayyiŋ goke po ma amaŋ hitiriŋ. Deŋ beleŋTaitus goyen biŋ yurum iramiŋ goke wor amaŋeŋnurtiriŋ. Deŋ beleŋ ne nentek wor po dirde hi,irde kanduk bana hime gake ne niŋ buniŋeŋ nur-deb uguŋ po dufay heŋ haŋ goyenmomoŋ niryiŋ.Irkeb goke manaŋ amaŋeŋ wor po nurmiriŋ.

8 Be, haŋkapya asaŋ kaŋ dunmiriŋ goyenkapyaŋ heŋbe bitiŋde misiŋ nuramiŋ gokebuniŋeŋ nurde hinhem. Gega misiŋ nurdehinhan gobe ulyaŋde ma kuyeŋ yeŋ nurdebgayenterbe goke kandukŋeŋ ma nurde hime.9 Gayenterbe asaŋ gwahade kaŋ dunmiriŋ gokeamaŋeŋ nurde hime. Gobe bitiŋ misiŋ kateŋkateŋmata dirmiriŋ gokemoŋ. Deŋbeleŋ asaŋ gokapyaŋ heŋbe bitiŋ misiŋ nurdeb mata buluŋtiŋyubul teŋ Al Kuruŋ niŋ bitiŋ mulgaŋ hamiŋ geb,goke amaŋeŋ nurde hime. Deŋbe kandukŋeŋnuramiŋ gobe Al Kuruŋ wor deŋ beleŋ gwahadenurwoŋ yeŋ nurde hinhin geb, Al Kuruŋ diliŋdeneŋ beleŋ bitiŋ misiŋ kateŋ kateŋ mata dirtiriŋyeŋ ma nurde hime.

10 Be, al kura biŋ misiŋ nurdeb mata buluŋmiŋyubul teŋ Al Kuruŋ niŋ biŋ mulgaŋ henayiŋgobe Al Kuruŋ beleŋ dufay go kerd yunkebgogo tinayiŋ geb, Al Kuruŋ beleŋ yumulgaŋ

Page 267: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

2 Korin 7:11 264 2 Korin 8:11tiyyeŋ. Irkeb biŋ misiŋ nurnayiŋ goke buluŋeŋma nurnayiŋ. Munaŋ biŋ misiŋ nurnayiŋ goyenmegen niŋ dufayde mat watiŋ kenem biŋ misiŋgore kamde kamde mata forok yirkeb kamnayiŋ.11 Niŋgeb bitiŋ misiŋ goyen Al Kuruŋ beleŋforok irke nuramiŋde mat da mata igiŋ deŋ hitteforok yeŋ hinhan goyen goke dufay henaŋ ko.Matatiŋbe gahade: Al Kuruŋyen mere gama irtekpo nurde hinhan, matatiŋ huwa ird ird niŋ pokurut yeŋ hinhan, mata buluŋ goke igiŋ ma ponurde hinhan, Al Kuruŋ palap irde kafura wor poirde hinhan, irde ne nentekwor po nurde hinhan,al hoyaŋ niŋ wor po nurde hinhan, irde matabuluŋ teŋ haŋ mar huwa yird yird niŋ wor ponurde hinhan. Mata kuruŋ gayen teŋ heŋyabedindigeŋ goyen muŋ kura soŋ ma hitiŋ haŋ gobeal beleŋ deneŋ bebak teŋ hinhan.

12 Niŋgeb asaŋ kaŋ dunmiriŋ gobe dindigeŋuliŋ al kura kadom buluŋ yirtiŋ mar goke teŋasaŋ gogo ma kamiriŋ. Irde buluŋ yirke biŋmisiŋ nuramiŋ mar goke manaŋ ma kamiriŋ.Gwaha titŋeŋbe neŋ beleŋ Al Kuruŋ diliŋ mardeŋ ge dufay kuruŋ wor po heŋ hityen goyendikala dirmewoŋ yeŋ nurdeb asaŋ gogo kamiriŋ.13 Niŋgeb matatiŋ kuruŋ goke teŋ neŋbe tareŋheŋ hityen.

Goyenbe go po moŋ. Taitusbe deŋ beleŋtumŋaŋ faraŋ urke tareŋ hiriŋ geb, amaŋeŋ worpo nurde hinhin goyen keneŋbe neŋ wor amaŋwor po hitiriŋ. 14 Nebe yeŋ hitte deŋ ge turuŋturuŋ timiriŋ. Be, yeŋ goyen deŋ hitte kukeb igiŋigiŋ po iramiŋ geb, goke kura memya hetek mahinhem. Neŋbe hugiŋeŋ mere fudinde po dirdehinhet. Niŋgeb goyen po gama irde deŋ ge Tai-tus hitte turuŋ turuŋ titiriŋ gobe yiŋgeŋ kuŋbefudinde kinyiŋ. 15Yeŋbe deŋ beleŋ merene gamairde yeŋ palap irde kafura irde gargar irde hinhangoyen goke dufay heŋbe hi kuruŋ gabe deŋ gehugiŋeŋ amaŋeŋwor po nurde hi. 16Niŋgeb nebeigiŋ deŋ ge hekkeŋ wor po nurtek hime gokeamaŋeŋ nurde hime.

8Al faraŋ yurd yurd mata

1 Be, kadne yago, neŋbe Al Kuruŋ beleŋYesuyen alya bereya Masedonia naŋa bana haŋgoyen buniŋeŋ yirde igiŋ igiŋ yirtiŋ goyen deŋnurwoŋ yeŋ nurde momoŋ dirniŋ tihit. 2 Melgobe kanduk kuruŋ wor po bana hinhan, irdedet miŋmoŋ wor po gega, al hoyaŋ gwahade

hinhan mar goyen keŋkela wor po faraŋ yurdehinhan. 3 Fudinde, mel gobe det yuntek kurahikeb tumiŋ yuneŋ hinhan. Goyenbe go muŋ pomoŋ. Epte ma faraŋ yurtek goyen wor daha matkura faraŋ yurniŋ yeŋ kurut wor po yeŋ hinhan.Ga dineŋ hime gabe fudinde dineŋ hime. Melgobe dufaymiŋdewilakŋeŋ nurdeb 4Al Kuruŋyenalya bereya det niŋ amu heŋ haŋ mar faraŋ yurdyurd goke ug po gusuŋaŋ diramiŋ. Al faraŋ yurdyurdmata gobeAl Kuruŋdiliŋdemata igiŋworpoyeŋ nurdeb neŋ beleŋ ok yineŋ yineŋ ge gusuŋaŋdiramiŋ. 5 Irkeb dufayniniŋdebe mel goyen alhoyaŋ faraŋ yurniŋ yeŋ hora daw yunnayiŋ yeŋok yintiriŋ. Gega mel gobe neŋ nurde hinhetgoyen fole irdeb igiŋ wor po tiyamiŋ. Meheŋdewor pobe, “Neŋbe Al Kuruŋyen,” yeŋbe yiŋgeŋwa Al Kuruŋ unamiŋ. Irde gab Al Kuruŋyen dufaygama irdeb, “Neŋbe Yesuyen mere basaŋ marteyufukde hitek,” yamiŋ. 6 Goke teŋ neŋbe Taitusbeleŋ deŋ hitte kuŋ al faraŋ yurd yurd niŋ horagabu ird irdmeteŋ bikkeŋmiŋ uryiŋ goyen deŋyaheŋpasi irnayiŋ ineŋbehulyaŋ irtiriŋ. 7Deŋmatateŋ haŋyen kuruŋ gobe igiŋ wor po. Al Kuruŋniŋ hekkeŋ nurd nurdya meremiŋ tagal tagalyadufaymiŋ bebak teŋ teŋya goyen igiŋ wor po teŋhaŋyen. Irdemeteŋmiŋ keŋkela po titek dufaytiŋmanaŋ kuruŋ wor po. Irde neŋ ge amaŋeŋ nurdnurd manaŋ kuruŋ wor po yeŋ deneŋ hityen.Deŋbe gwahade geb, det kuraŋ amu heŋ haŋ marfaraŋ yurd yurd mata goyen manaŋ keŋkela worpo teŋ hinayiŋ.

8 Ga dineŋ hime gabe gwaha tinaŋ yeŋ madineŋ hime. Gwahade yarabe al hoyaŋ mata igiŋteŋ haŋ goyen bebak dirmeke nurde gama ir-nayiŋ ma wasak tinayiŋ goyen nureŋ yeŋbe gagomomoŋ dirde hime. Gogab deŋ beleŋ fudinde alhoyaŋ niŋ amaŋeŋ nurde haŋ ma dahade goyenbebak tiyeŋ. 9 Ga dineŋ hime gabe Doyaŋ AlKuruŋniniŋ Yesu Kristu beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋigiŋ dirde hiyen goyen deŋbe nurde haŋ geb,gago dineŋ hime. Yeŋbe det kuruŋ gate miŋ algega, deŋ ge teŋ detmiŋ kuruŋ goyen yubul teŋal siksukŋeŋ yara hiriŋ. Gogab Al Kuruŋ diliŋdedet kuruŋ gote miŋ mar henayiŋ.

10Niŋgeb al hoyaŋ faraŋ yurd yurdmata goyendaha mat tinayiŋbe igiŋ yeŋ goke momoŋ direŋtihim. Be, dama kuŋ imoyenterbe deŋwa al faraŋyurd yurd niŋ nuramiŋ. Irde deŋ wa al faraŋyurd yurd meteŋ goyen miŋ uramiŋ. 11 Niŋgebgayenter faraŋ yurd yurd meteŋ gobe pasi ir-

Page 268: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

2 Korin 8:12 265 2 Korin 9:4nayiŋ. Haŋkapya al faraŋ yurd yurd meteŋ niŋwilakŋeŋ nuramiŋ gwahade pometeŋ goyen pasiirnayiŋ. Dettiŋ dahade kura hike yeneŋbe go poyade gore faraŋ yurnayiŋ. 12Gwaha tinayiŋ dineŋhime gobe samuŋtiŋ dahade haŋ goyen wilakŋeŋnurdeb al faraŋ yurnayiŋbe Al Kuruŋ beleŋ gokeamaŋeŋ nuryeŋ geb, gago dineŋ hime. Samuŋtiŋbudam kenem budam yunayiŋ, munaŋ budammoŋ kenem gwahade po al faraŋ yurnayiŋbeirawakde Al Kuruŋ beleŋ goke amaŋeŋ nuryeŋ.

13-14 Goyenbe neŋbe al hoyaŋde kanduk yadesupahaktiŋde yertek yeŋ ma dineŋ hime. Gwahatitŋeŋbe gayenter samuŋtiŋ budam haŋ goyenyadeb al hoyaŋ det niŋ amu heŋ haŋ mar goyenfaraŋ yurnayiŋ gobe igiŋ yeŋ nurde hite. Gogabkame kura deŋ beleŋ det kuraŋ amu hekeb melgore wor samuŋmiŋ budam goyen kura potayirde faraŋ durnayiŋ. Gogab kadom faraŋ matagoyen tuŋande teŋ hinayiŋ. 15 Go mata goketeŋbe Al Kuruŋyen asaŋde gahade katiŋ hi:“Al kurabe budam yawaryiŋ gega, budam moŋ.Munaŋ al kurabe budam ma yawaryiŋ gega,

igiŋde yawaryiŋ,” yitiŋ hi. Yumulgaŋ 16:18Taitusya meteŋ kadomya

16 Be, ne beleŋ deŋ ge dufay heŋ himyengwahade po, Al Kuruŋ beleŋ dufay goyen go poTaitus biŋde kiryiŋ goke Al Kuruŋ igiŋ nurd uneŋhime. 17 Gobe neŋ beleŋ hulyaŋ irtiŋ goyen igiŋireŋ dinuŋ, irde deŋ hitte kuŋ kuŋ niŋ wilakŋeŋpo nurde dufaymiŋ saŋiŋ po kerde deŋ hittekweŋ dinuŋ geb, goke Al Kuruŋ igiŋ nurd uneŋhime. 18 Irde yeŋ kuyeŋ goyenter kadniniŋ kurateŋ kerteke Taitusya tumŋaŋ kuriryeŋ. Kadniniŋgobe Yesu niŋ yitiŋmere igiŋ gokemeteŋ keŋkelateŋ hike Yesuyen alya bereya sios beleŋ turuŋirde haŋyen. 19 Goyenbe go muŋ po moŋ. Algobe neŋ beleŋ al hoyaŋ faraŋ yurd yurd niŋ siosbeleŋ hora gabu irtiŋ goyen yukuŋ yuneŋ yuneŋmeteŋ tiniŋ titeke sios gore deŋya kuŋ hitek albegago yeŋ basiŋa iramiŋ geb, neŋya kuŋ hityen.Be, hora gabu irtiŋ goyen yukuŋ yuneŋ yuneŋmeteŋ gobe Doyaŋ Al Kuruŋ deŋem turŋuŋ yaŋirniŋ yeŋbe meteŋ go teŋ hityen. Irde al faraŋyurd yurd dufay niŋ tareŋ po heŋ hityen goyenal yikala yirniŋ yeŋbe gogo meteŋ go teŋ hityen.

20-21 Be, neŋbe Doyaŋ Al Kuruŋya alyat diliŋdehuwak mat mata teŋ teŋ niŋ kurut wor po yeŋhityen. Niŋgeb al faraŋ yurd yurd niŋ amaŋdufayde hora gabu irtiŋ kuruŋ gayen doyaŋ irdeheŋyabe moŋgo al kura beleŋ neŋ daha mat

hora doyaŋ irde hite goyen goke buluŋ mat tagaldunnak yeŋbe keŋkela doyaŋ irde hityen.

22 Be, Taitusya al goya kureŋ tikeyabe kadniniŋhoyaŋ kura irem goya tumŋaŋ kunayiŋ. Al gobeal faraŋ yurd yurd niŋ dufay kuruŋ po heŋ hiyengobe beleŋ hoyaŋ mat hoyaŋ mat keneŋ bebakteŋbe fudinde teŋ hi yeŋ nurde hityen. Irde deŋbeleŋ al faraŋ yurd yurd meteŋ goyen fudindeteŋ hinayiŋ yeŋ nurdeb deŋya heŋ meteŋ gotimewoŋ wor po yeŋ nurde hi.

23 Be, Taitusbe deŋ ge teŋ meteŋ kadne hiriŋ.Yeŋbe neya heŋ meteŋ teŋ har. Irde kadniniŋirawa kura Taitusya irde deŋ hitte kuriryeŋ gobegar niŋ Yesuyen alya bereya gor kutiŋ yarabeal iraw gogo kuŋ Yesu Kristu turuŋ irtek meteŋteŋ hiriryeŋ. 24 Niŋgeb deŋ beleŋ al hoyaŋ niŋamaŋeŋ nurde faraŋ yurde haŋ goyen mel karwogoyen yikala yirnayiŋ. Irke deŋ ge turuŋ turuŋteŋ hityen goyen dahade niŋ gwaha teŋ hityengoyen keneŋ bebak tinayiŋ. Irkeb Yesuyen alyabereya kuruŋ gayen tumŋaŋ nurnayiŋ.

9Kadtiŋ Yesuyen alya bereya faraŋ yurnayiŋ

1 Be, Al Kuruŋyen alya bereya Yudia naŋa banahaŋ goyen faraŋ yurd yurd niŋ deŋ goyen soptemere dirtek yeŋma nurde hime. 2Gobe deŋ beleŋmel go faraŋ yurtek po nurde haŋ goyen nurdehime geb, gago dineŋ hime. Nebe matatiŋ gokenigeŋ ge turuŋ turuŋ teŋ hinhem. Irde deŋ Akaianaŋa bana goŋ niŋ mar beleŋ Yudia naŋare niŋmar goyen faraŋ yurniŋ yeŋ dama kuŋ imoyenterhora gabu ird ird miŋ uramiŋ goyen Yesuyenalya bereya Masedonia naŋa bana goŋ niŋ marmomoŋ yirmiriŋ. Irkeb faraŋ yurd yurd dufaytareŋ gote merebe mel gore nurdeb al budamwor po biŋ harkeb al faraŋ yurtek yeŋ hora gabuiramiŋ. 3 Goyenbe da misiŋde Taitusya kadomwaraŋya goyen deŋ hitte yad yermeke kuniŋtahaŋ? Gobe deŋ beleŋ al faraŋ yurde haŋ goketuruŋ turuŋ teŋ himyen goyen usi teŋ hi ninnakyeŋbe gago yad yermeke kuniŋ tahaŋ. Gogabmelgore kuŋ dinkeb ne beleŋ dinmiriŋ gwahade pohoratiŋ gabu irde pasi heŋ al faraŋ yurd yurd niŋgitik tinayiŋ. 4 Goyenbe Masedonia niŋ al kuramere momoŋtiŋ tagalmeke nurtiŋ mar goyenneya tumŋaŋ deŋ hitte kuŋbe deŋ goyen al faraŋyurd yurd niŋ gitik ma titiŋ hike dennayiŋbe deŋge hekkeŋ nurde momoŋ yirmiriŋ goke memyakwor po nureŋ. Deŋ manaŋ fudinde goke memyak

Page 269: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

2 Korin 9:5 266 2 Korin 10:7nurnayiŋ geb, gokemerema tiyeŋ. 5Niŋgebmatagwahade ma forok yewoŋ yeŋ nurdeb Taitusyakadom irawaya go wa deŋ hitte kuŋbe bikkeŋ alfaraŋ yurd yurd niŋ amaŋ dufayde hora gwahadeyertek yeŋ momoŋ diramiŋ goyen araŋeŋ yerdepasi irnayiŋ yeŋ hulyaŋ yirde hime. Gwahamat hora gabu irnayiŋbe al hoyaŋ beleŋ gwahatinaŋ dinkeya ga ma hora yernayiŋ, dufaytiŋdewilakŋeŋ nurdeya yernayiŋ.

6 Mere ga dirde hime gote miŋbe gahade: alkura biŋge budam ma haryeŋbe igineŋ budamma yawaryeŋ. Munaŋ budam haryeŋbe budampo yawaryeŋ. 7 Niŋgeb al kura hora gwahadekereŋ yeŋ nurdeb biŋde mat wilakŋeŋ nurdeyakiryeŋ. Piŋeŋ hende ma kiryeŋ. Irde al hoyaŋbeleŋ gwaha tiya inke goke kandukŋeŋ nurdekiryeŋbe igiŋ moŋ. Al Kuruŋbe al kura amaŋeŋnurdeya detmiŋ uneŋ hiyen al goke po amaŋeŋnurde uneŋ hiyen geb, gago dineŋ hime. 8 IrdeAl Kuruŋ beleŋ deŋ goyen buniŋeŋ dirde igiŋigiŋ dirde hiyen gobe kuruŋ wor po geb, deŋbeleŋ det kuraŋ nurde hinayiŋ kuruŋ gobe yeŋbeleŋ duneŋ hiyeŋ. Irkeb det kuraŋ amu ma heŋhinayiŋ. Irde deŋ beleŋ meteŋ igiŋ daha kuratitek nurde hinayiŋ kuruŋ goyen hugiŋeŋ igiŋ alateŋ hinayiŋ. 9 Niŋgeb goke teŋbe Al Kuruŋyenasaŋde gahade katiŋ hi:“Yeŋbe al kura det niŋ amu heŋ haŋ mar amaŋ

dufayde detmiŋ yuneŋ hiyen.Matamiŋ huwakbe hugiŋeŋ hiyeŋ,” yitiŋ hi. Tikiŋ

112:910 Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ yasuŋ al biŋge muykeŋunke harke biŋge sasoŋeŋ yirde uneŋ hiyen gwa-hade goyen po, deŋ beleŋ mata huwak al faraŋyurd yurd belŋeŋ kurayen kurayen goyen AlKuruŋ beleŋ duneŋbe gote igineŋ wor budamforok yiryeŋ. Mata huwaktiŋ gobe gwaha matkuruŋ heŋ hiyeŋ. 11 Fudinde, Al Kuruŋbe deŋbeleŋ hugiŋeŋ al budam faraŋ yurde hinayiŋyeŋbe samuŋ budamduneŋ hiyeŋ. Gogab horatiŋneŋ beleŋ yade yuntekeb al budam beleŋ gokeAl Kuruŋ niŋ igiŋ nurd uneŋ hinayiŋ. 12 Deŋbeleŋ al faraŋ yurd yurd meteŋ go teŋ hikeb AlKuruŋyen alya bereya det kuraŋ amu heŋ haŋyengore yawarnayiŋ. Goyenbe go muŋ po moŋ. Deŋfaraŋ yurde hinayiŋ goke al budam Al Kuruŋ niŋigiŋ wor po nurd uneŋ hinayiŋ. 13 Deŋ beleŋal faraŋ yurd yurd meteŋ go teŋ hikeb al hoyaŋniŋ amaŋeŋ nurd yuneŋ haŋ gobe fudinde yeŋnurdeb Al Kuruŋ turuŋ irnayiŋ. Irde Yesu Kristuniŋ yitiŋ mere igiŋ goyen fudinde yeŋbe gama

irde haŋ, irde horatiŋdemel goya al hoyaŋ kuruŋgoya goyen faraŋ yurde haŋ goke al budam AlKuruŋ turuŋ irnayiŋ. 14 Irde Al Kuruŋ beleŋbuniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirde hi gobe kuruŋ worpo goyen mel gore keneŋbe deŋ ge amaŋeŋ nurdduneŋbe deŋ ge Al Kuruŋ gusuŋaŋ irde hinayiŋ.15 Be, Al Kuruŋ beleŋ detmiŋ igiŋ damum moŋduliŋ duneŋ hiyen gobe kuruŋ wor po gwahadekura yetek moŋ goke Al Kuruŋ igiŋ wor po nurdeuneŋ hitek!

10Pol niŋ buluŋ mat tagalde haŋ mar goke yiriŋ

1 Be, deŋ haŋ bana goyen al kura beleŋ neniŋ buluŋ mat yeke mere momoŋmiŋ nurmiŋ.Meremiŋbe gahade: “Polbe neŋya heŋyabe ka-fura dirde mere saŋiŋ ma dirde hiyen. Gegagisaw heŋbe asaŋdeb mere tareŋ po dirde hi,”yeŋ haŋyen. Deŋ beleŋ ne niŋ gwaha yeŋ haŋyengega, ne Polbe Yesu Kristu beleŋ bekkeŋde igiŋmat al mere yirde hinhin gwahade goyen po,ne wor matatiŋ goke mere direŋ tihim. 2 Melgoreb neŋ gayen gake yeŋ, “Megen niŋ matagama irde haŋ,” dineŋ haŋyen. Niŋgeb kuŋbedeŋya gwaha yeŋ haŋ mar goya tumŋaŋ sabatareŋ po direŋ yeŋ nurde hime. Goyenbe gwahadirtek ma nurde hime geb, go teŋ haŋ mata gobeyubul po tinayiŋ yeŋ gago eseŋ mere dirde hime.3 Fudinde, neŋbe megen gar hite gega, DoyaŋAl Kuruŋyen asogoya arde hityen gobe megenniŋ mar beleŋ arde haŋyen gwahade ma ardehityen. 4 Fuleŋare niŋ detniniŋbe megen niŋmarte fuleŋare niŋ det gwahademoŋ. Hoyaŋworpo. Fuleŋare niŋ detniniŋbe Al Kuruŋyen saŋiŋmiŋyaŋ geb, Al Kuruŋyen asogomde gasuŋde niŋkoya tareŋ wor po gobe det gore igiŋ upew urtek.5 Niŋgeb neŋbe gore po megen niŋ marte dufaykurayen kurayen goya yiŋgeŋ ge turuŋ turuŋ teŋteŋya goyen walde pasi kerde hityen. Mata gwa-hade goreb Al Kuruŋ nurd uneŋ yeŋya awalikdeheŋ heŋ goyen pet teŋ haŋyen geb, gogo pasikerde hityen. Irdeb dufay kurayen kurayen albiŋde forok yeŋ haŋyen goyen yad fere titŋeŋyirde Yesu Kristuyen dufay po gama irde hinayiŋyeŋ yende yufukde po yerde hityen. 6 Irde deŋbeleŋ Al Kuruŋyen mere keŋkela gama irde pasiheke gab meremiŋ gama ma irde haŋ mar goyentumŋaŋ mata gote muruŋgem yuneŋ yuneŋ niŋgitik titek.

7 Goyenpoga deŋbe det hende hendem poyeneŋ miŋ ma bebak teŋ haŋyen. Niŋgeb al kura

Page 270: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

2 Korin 10:8 267 2 Korin 11:7yiŋgeŋ ge yeŋ, “Neŋbe Yesu Kristuyen al worpo,” yeŋ nurde haŋ, munaŋ neŋ ge yeŋbe, “Melgobe Yesu Kristuyen al wor po moŋ,” yeŋ haŋ.Goyenbe mel goyen yiŋgeŋ ge yeŋ, “Neŋbe YesuKristuyen al wor po,” yeŋ nurde haŋ kenem neŋwor gwahade haŋ yeŋ nurd dunnayiŋ. 8 GobeDoyaŋ Al Kuruŋ beleŋ deŋne yaŋ niryiŋ gobedufaytiŋ yeŋ ge tareŋ irtiŋ goyen buluŋ ird irdniŋ ma deŋne yaŋ niryiŋ, deŋ goyen saŋiŋ dirddird niŋ deŋne yaŋ niryiŋ geb, gago dineŋ hime.Niŋgeb deŋne yaŋ niryiŋ goke turuŋ turuŋ teŋhime goke memya ma heweŋ. 9 Ne asaŋ kaŋheŋyabe deŋ beleŋ asaŋne yeneŋbe, “Pol beleŋkafura henaŋ yeŋ asaŋ kaŋ duneŋ hiyen,” yeŋmanurd nunwoŋ yeŋ nurdeya kaŋ himyen. 10 Gobeal kura beleŋ, “Polbe asaŋdeb mere tareŋ wor poal beleŋ nurde kandukŋeŋ nurtek mat kaŋ hiyen.Gega diliŋde deneŋbe mere keŋkela ma dirdehende hende po mere dirde hiyen,” yeŋ haŋyengeb, gago dineŋ hime. 11Al gwaha yeŋ haŋmarbeneŋbeleŋdeŋyamaheŋasaŋde kaŋduneŋhityenmere gobe dilniniŋde deneŋmohoŋniniŋdemereteŋ hityen goya tuŋande yeŋ nurnayiŋ.

12 Neŋbe al kura neŋ nurhet nurhet teŋ haŋmarya awalik hetek ma dirde hi. Irde go margoya heŋ ganuŋbe igiŋ, ganuŋbe buluŋ yetek madirde hi. Mel gobe yiŋgeŋde dufay po gama irdeal igiŋbe gwahade gwahade, munaŋ al buluŋbegwahade gwahade yeŋ nurdeb go hende huwardeyiŋgeŋde mata yeneŋ haŋyen geb, kukuwa worpo hitiŋyen haŋ. 13 Goyenpoga neŋbe nindikeŋge mali mali turuŋ turuŋ ma teŋ hityen. AlKuruŋ beleŋ meteŋ duntiŋ goke po turuŋ turuŋteŋ hityen. Al Kuruŋ beleŋ meteŋ duntiŋ banagoŋbe deŋ hitte kuŋ meteŋ titek wor goŋ po higeb, deŋ hitte kuŋ meteŋ teŋ hinhet goke turuŋturuŋ teŋ hityen. 14 Neŋ beleŋ Yesu Kristu niŋyitiŋ mere igiŋ goyen teŋ deŋ hitte kutiriŋ gobeneŋ beleŋ epte ma kutekde ma kutiriŋ. Deŋbeneŋ beleŋ igiŋ kuŋ meteŋ titekde po hinhan geb,gogo kutiriŋ. 15Niŋgebneŋmakuŋmeteŋ titekdekuŋ al hoyaŋ beleŋ bikkeŋ meteŋ titiŋ goyenneŋ beleŋ meteŋ titiŋ yeŋ turuŋ turuŋ ma teŋhityen. Gwaha titŋeŋbe Yesu Kristu niŋ hekkeŋnurdnurdmata goyen kuruŋheŋhikebneŋbeleŋdeŋ bana heŋ meteŋ teŋ hityen goyen wor kuruŋwor po hewoŋ yeŋ nurde hityen. 16 Gogab naŋahoyaŋ bana al kura beleŋ meteŋ miŋ ma urtiŋdemanaŋ igiŋ kuŋ Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋ goyentagaltek. Gobe meteŋ kura al hoyaŋ beleŋ bikkeŋ

miŋ urtiŋ go hende meteŋ teŋ goke turuŋ turuŋtitek ma dirde hi geb, gago dineŋ hime. 17Niŋgebal kura turuŋ turuŋ tiye yeŋbe Doyaŋ Al Kuruŋbeleŋmeteŋ titiŋ goke po gab turuŋ turuŋ tiyyeŋ.18 Gobe al kura goke igiŋ inyeŋ albe Doyaŋ AlKuruŋ po, al yiŋgeŋbe epte ma yiŋgeŋ ge turuŋturuŋ teŋ hinayiŋ geb, gago dineŋ hime.

11Polya usi aposelya

1 Be, nebe deŋ beleŋ nurde muŋ kurakukuwamŋeŋ yara nurd nunnayiŋmatmere kuradireŋ tihim. Niŋgeb goke ma nurdeb nubul tikemere tiyeŋ. 2 Be, Al Kuruŋbe alya bereyamiŋbeleŋ yeŋ ge ma nurde det hoyaŋ niŋ kuŋ hikebgoke biŋ ar yeŋ hiyen gwahade goyen po, newor deŋ beleŋ det hoyaŋ niŋ po nurde haŋ gokebene ar yeŋ hi. Be, bere foŋeŋ kura alya makuŋ hitiŋ gwahade goyen al kura mekerd uneŋhaŋyen gwahade goyen po, deŋ goyen al uŋkureŋYesu Kristu po mekerd uneŋ yeŋ biŋa timiriŋ.3 Goyenpoga haŋkapya wor po unyum usi dufaykuruŋ miŋyaŋ gore Ewa usi irke mata buluŋdekatyiŋ gwahade goyen po, bitiŋde mat fudindewor po Yesu Kristu niŋ nurde meteŋ teŋ hinhangoyen tubul teŋ det hoyaŋ niŋ naŋkeneŋ kuŋhinak yeŋ kafuram nurde himyen. 4 Daniŋ merega dineŋ hime? Gobe al kura deŋ hitte waŋ neŋbeleŋ Yesu niŋmomoŋ dirtiriŋ goyenmamomoŋdirdeb mere hoyaŋ momoŋ dirde haŋ gega,goke buluŋeŋ ma nurde igiŋ yeŋ haŋ geb, gagodineŋ hime. Irde Holi Spirit neŋ beleŋ dunteketamiŋ goyen moŋ, mel gore hoyaŋ wor po dunkefudinde yeŋ haŋ. Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋ worgwahade po, mel gore hoyaŋ wor po dinke igiŋyeŋ nurde haŋ. 5Deŋ hitte waŋ saba hoyaŋ dirdehaŋ mar beleŋ yiŋgeŋ ge yeŋ, “Neŋbe Yesuyenmere basaŋ mar aposel karkuwaŋ, irde aposelhoyaŋ gote folek wor po,” yeŋ haŋ. Goyenpoganebe mel gore epte ma fole nirtek haŋ yeŋ nurdehime. 6 Fudinde, nebe al beleŋ nurde keŋkelabebak titek mat mere teŋ teŋ al moŋ. Geganebe Al Kuruŋyen merebe keŋkela wor po bebakteŋ himyen. Neŋbe gwahade teŋ hityen goyenbelŋeŋ budam mat keŋkela wor po dikala dirdehityen.

7 Be, nebe Yesu niŋ yitiŋ Al Kuruŋyen mereigiŋ goyen deŋ hitte tagalde hinhem gega, gokedamu nirnayiŋma dineŋ hinhem. Gobe nebmatagwaha mat nigeŋbe al deŋnem moŋ heŋ deŋbe

Page 271: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

2 Korin 11:8 268 2 Korin 11:26al deŋtiŋ yaŋ dirmewoŋ yeŋ nurdeb gogo teŋhinhem. Goyenbe go teŋ hinhem gobe buluŋ teŋhinhem yeŋ nurde haŋ? Moŋ, gwahade moŋ geb!8 Nebe deŋ ge teŋ meteŋ teŋ hinhemyabe naŋahoyaŋde niŋ sios beleŋ faraŋ nurde hora nuneŋhinhan. Niŋgeb nebe deŋ faraŋ durd durd niŋteŋbe mel gote hora kawe teŋ hime yeŋ nurdehinhem. 9 Irde deŋya heŋyabe det kuraŋ nurdebfaraŋ nurnaŋ yeŋ gusuŋaŋ ma dirde hinhem.Gobe kadne yago Masedonia naŋare niŋ Yesuyenalya bereya kura beleŋ det kuraŋ amu heŋ hin-hem goyen nunamiŋ geb, deŋ supahaktiŋde kan-duk ma yerde hinhem gogo. Niŋgeb deŋya hin-hetya faraŋ niŋ gusuŋaŋ ma dirde hinhem gwa-hade po, kamewor supahaktiŋde kanduk kuramakerde heŋ. 10 Niŋgeb supahaktiŋde kanduk kurama kerde himyen goke turuŋ turuŋ teŋ himyengoyen deŋ haŋ Akaia naŋa bana goŋ niŋ al kurabeleŋ epte ma utaŋ nirnayiŋ. Yesu Kristuyenmere fudindebe ne bana hi geb, fudinde wor poyeŋ hime. 11 Ga yeŋ hime gabe deŋ ge amaŋeŋma nurde duneŋ hime geb, gago yeŋ hime? Moŋ!Al Kuruŋbe ne beleŋ deŋ ge amaŋeŋ nurde duneŋhime goyen keŋkela nurde hi!

12 Nebe teŋ himyen gwahade po muruŋgemmoŋmeteŋ teŋ heŋ. Gogab al kura yiŋgeŋ ge yeŋ,“Neŋbe Pol meteŋ teŋ hi gwahade po teŋ hite,”yeŋ al momoŋ yirde yiŋgeŋ ge turuŋ turuŋ teŋteŋ belŋeŋ niŋ naŋkeneŋ haŋ mar gote beleŋmiŋpet tiyeŋ. 13Goyenbedaniŋ gwaha tiyeŋ? Gobe gomar gob usi aposel, al usi yird yird meteŋ teŋ haŋmar, irde al diliŋde Yesu Kristuyen aposel fudindeyeŋ denwoŋ yeŋ nurde usi mata teŋ haŋmar geb,gogo yiŋgeŋ ge turuŋ turuŋ teŋ teŋ beleŋmiŋpet tiyeŋ. 14 Satan wor igiŋ yiŋgeŋ Al Kuruŋyenmiyoŋ tareŋmiŋ turŋuŋ yaŋ goyen fakŋuŋde heŋal diliŋde forok yiyyeŋ geb, usi aposel gore usimata teŋ haŋ gobe det tiŋeŋ moŋ. Niŋgeb gokekukuwamŋeŋ ma nurde hime. 15 Niŋgeb Satangote meteŋ mar gore al diliŋde mata huwak niŋmeteŋ teŋ haŋ mar yeŋ denwoŋ yeŋ nurde usimata teŋ haŋyen goke hurkuŋkatma teŋ himyen.Matamiŋ gote muruŋgem buluŋbe nalu funaŋdeyeŋ tetek go po tenayiŋ.

Polbe kanduk yeneŋ hinhin goke amaŋ hiriŋ16 Be, sopte momoŋ direŋ tihim: deŋ haŋ bana

goyen al kura neniŋ yeŋ, “Polbe kukuwa,”mayeŋhinayiŋ. Goyenbe kukuwa yeŋ nennayiŋ goyenwor igiŋ. Gote merem moŋ geb, ne kukuwa algare nigeŋ ge muŋ kura turuŋ turuŋ tiyeŋ goke

buluŋeŋ ma nurd nunnayiŋ. 17 Ga dineŋ himegabe Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ mere nuntiŋ goyenma dineŋ hime. Nebe deŋ beleŋ kukuwa al nineŋhaŋ gwahade goyen po, kukuwa al heŋbe gagonigeŋ ge turuŋ turuŋ teŋ hime. 18 Al budamwor po megen niŋ mata gama irde yiŋgeŋ geturuŋ turuŋ teŋ haŋyen geb, ne wor gwaha tiyeŋ.19 Deŋbe dufay wukkekniniŋ yaŋ yeŋ nurde haŋ.Gega kukuwa mar pel yirtekdebe go mar gokebuluŋeŋ ma nurde haŋ geb, deŋ wor kukuwa worpo! 20Deŋbe al kura beleŋ meteŋ marmiŋ dulŋeŋdirde iŋgogaha dirde haŋ goke buluŋeŋma nurdehaŋyen. Irde usi dirde dettiŋ komkomheŋ, dapŋadirŋeŋ yara dirde uluŋtiŋyaŋ seŋ durde haŋyengega, goke buluŋeŋ ma nurde haŋyen. 21 Neŋbesaŋiŋniniŋ miŋmoŋ geb, deŋ beleŋ mata gwa-hade teŋ haŋyen gwahade ma teŋ hityen gokememyak nurde hime!

Goyenpoga al kura meteŋmiŋ goke turuŋ tu-ruŋ tiyyeŋbe ne wor igiŋ meteŋne goke turuŋturuŋ tiyeŋ. Mere dirde hime gabe sopte kukuwayara heŋmere dirde hime geb, ne niŋ yeŋ, “Yeŋbeal gwahade go,” yeŋ nurdeya ga merene nur-nayiŋ. 22Mel gobe yiŋgeŋ ge yeŋ, “Neŋbe Hiburumar,” yeŋ haŋ? Be, ne wor Hiburu mar al. IrdeIsrael mar yeŋ haŋ? Gwahade kenem ne worIsrael niŋ al. Irde Abrahamyen asem weŋ yeŋhaŋ? Ne wor Abrahamyen asem geb. 23 Irdemel gore Yesu Kristuyen meteŋ mar yeŋ haŋ?Ne wor Yesu Kristuyen meteŋ al gega, mel gotefolek wor po. Ga dineŋ hime gabe kukuwa albeleŋ yeŋ hi yara dineŋ hime gega, fudinde dineŋhime! Ne tareŋ pometeŋ teŋ himyen gobe yendefolek. Irde meteŋ teŋ teŋ goke wawuŋ budamkoyare hinhem gega, mel gobe wawuŋ budamdemoŋ. Irde al beleŋ wawuŋ budam mununeŋ hikesoŋ soŋ kamde hinhem gega, mel gobe gwahadema hinhan. 24 Wawuŋ siptesoŋoŋde al beleŋnukuŋ Yuda mar diliŋde nerke Yuda mar beleŋkaŋde wawuŋ 39 gayen nusulak nirke soŋ kam-miriŋ. 25 Irde wawuŋ karwore Rom mar beleŋnukuŋ nukware mununamiŋ. Wawuŋ kurabehora po mununamiŋ. Irde wawuŋ karworebehakwa buluŋ hekeb soŋ kammiriŋ. Irde naŋkahaluŋkureŋya wawuŋ uŋkureŋya maybare hinhem.26 Nebe naŋa kurayaŋ kurayaŋ kuŋ heŋyabe febeleŋ soŋ nade hinhan. Irde al gasa yirniŋ yirniŋyirde kawe yirde haŋyen mar beleŋ mununkesoŋ soŋ kamde hinhem. Irde miŋniniŋ uŋkureŋYuda mar beleŋ mununke soŋ soŋ kamde hin-

Page 272: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

2 Korin 11:27 269 2 Korin 12:12hem. Al miŋ hoyaŋ beleŋ wor gwahade ponirde hinhan. Taunyaŋ heŋ, kurareb sawsawapo kuruŋ naŋa bana heŋ, kurareb makaŋ alareheŋbe soŋ kamde hinhem. Irde al kura Yesu nurduneŋ hite usi teŋ haŋ mar gore buluŋ nirke soŋkamde hinhem. 27Nebe meteŋ kuruŋ po teŋ ulnemisiŋ kuruŋ po kateŋ hinhem. Irde bindereŋkanduk forok yeŋ hike wawuŋ kayaŋ teŋ himyen.Irde kurarebe biŋgeya feya niŋ kamde himyen.Irde kurarebe biŋge miŋmoŋ kuŋ himyen. Irdekurareb ulne umŋam moŋ geb, meŋe niŋ soŋkamde hinhem. 28 Kanduk kuruŋ yeneŋ hinhemgo hendebe Yesuyen alya bereya sios kuruŋ gokemanaŋ dufay heŋbe hugiŋeŋ kandukŋeŋ wor ponurde himyen. 29 Mel goyen kura yul yekeb newor yul yeŋ himyen. Irde al kura mata buluŋdekatkeb goke bene misiŋ wor po nurde himyen.

30 Munaŋ det kura goke turuŋ turuŋ tiyeyeweŋbe tareŋnem moŋ goyen kawan ird ird detgoke po gab turuŋ turuŋ teŋ heŋ. 31 Doyaŋ AlKuruŋniniŋ Yesu Naniŋ Al Kuruŋbe neŋ beleŋhugiŋeŋ turuŋ irde hitek al. Yeŋ beleŋ pogab mere dirde hime gayen usi yeŋ ma nurdehi. 32 Ne Damaskus taunde hinhemyabe gorniŋ doyaŋ al kuruŋ Aretasyen meteŋ al beleŋnad fere nire yeŋ fuleŋa marmiŋ hulyaŋ yirkenawarniŋ yeŋ taun gote hora koya kuruŋ goteyamere pet tiyamiŋ. 33 Goyenpoga kadne beleŋkoya kuruŋ hende hoyaŋ goyen yameŋdemat tiribana nerde hulyaŋalde palgir nirke siŋare kateŋbusaharmiriŋ.

121 Be, kanduk kuruŋ bana hinhem goke tagalde

turuŋ turuŋ teŋ hime gayen hendeb hoyaŋ niŋwor sopte turuŋ turuŋ tiyeŋ tihim. Gwaha tiyeŋgoke det igiŋ kura ma teweŋ gega, mata kurayuwarwarte yeneŋ himyen irde Doyaŋ Al Kuruŋbeleŋ det banare hitiŋ nikala nirde hiyen goketagalde turuŋ turuŋ tiyeŋ. 2 Be, Yesu Kristuniŋ dufaymiŋ saŋiŋ irtiŋ al kura goyen nurdeuneŋ himyen.* Al gobe dama 14 kuriŋ imoyenterAl Kuruŋyen gasuŋde wor po Doyaŋ Al Kuruŋbeleŋ teŋ hurkuriŋ. Goyenbe al mata go tiyyiŋgobe fudinde hageŋ manaŋ hurkuriŋ ma toneŋpo hurkuriŋ gobe bebakkeŋ ma nurde hime. AlKuruŋ po ga nurde hi. 3 Goyenbe dinhem gwa-hade po, al goyen Al Kuruŋ beleŋ gasuŋmiŋ igiŋmuŋwor pore gor teŋ hurkuriŋ gobe fudinde yeŋ

nurde hime. (Goyenpoga hageŋ manaŋ hurkuriŋma toneŋ po hurkuriŋ gobe bebakkeŋ ma nurdehime. Al Kuruŋ po ga nurde hi.) 4 Be, gor detnuryiŋ gobe merere gwahade kura yetek moŋgoyen nuryiŋ. Irdeb mere gobe al beleŋ eptema tagaltek goyen nuryiŋ. 5 Niŋgeb nebe algwahade goke gab turuŋ turuŋ tiyeŋ. Gega nigeŋgebe epte ma gwaha tiyeŋ. Munaŋ gwaha tiyeyeŋbe tareŋnem moŋ goke po gab turuŋ turuŋtiyeŋ. 6Niŋgeb nigeŋ ge turuŋ turuŋ tiye yeweŋgega, al kura beleŋ goke kukuwa heŋ hi yeŋ manennayiŋ. Gobe mere fudinde po tiyeŋ geb, gagodineŋ hime. Moŋgo nigeŋ ge turuŋ turuŋ tiyeŋgoyen po nurdeb mataneya mereneya yeneŋbene gayen al gwahade yeŋ nurtiŋyen haŋ goyenpel irde deŋne isaŋ wor po henak yeŋbe nigeŋ geturuŋ turuŋ ma tiyeŋ.

7 Goyenpoga Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ nikalaniryiŋ gobe igiŋ wor po, irde det hoyaŋ fole worpo yirtiŋ geb, moŋgo goke yiŋgeŋ ge turuŋ turuŋtiyyeŋkek yeŋbe garbam buluŋ kura ulner tubultike hiyen. Garbam gobe Satanyen hulyaŋ al yaraheŋ ulnemisiŋ kuruŋwor ponuneŋhiyen. 8Nebegarbam goyen Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ teŋ siŋairwoŋ yeŋ wawuŋ karwore gayen gusuŋaŋ irdeeseŋ mere irmiriŋ. 9 Gega yeŋ beleŋ wol heŋbe,“Tareŋgem moŋ heŋ hayen goyarebe tareŋnekeŋkela wor po forok yeŋ hiyen. Niŋgeb buniŋeŋgirde igiŋ giŋ girde himyen gobe ge hitte kuruŋwor po hi geb, garbamgoke gusuŋaŋmanirayiŋ,”ninyiŋ. Niŋgeb mata damiŋdebe saŋiŋ ma heŋhimyen goke gab amaŋ hende turuŋ turuŋ tiyeŋ.Gogab Yesu Kristuyen tareŋ goyen ne bana hiyeŋ.10 Gwahade geb, Yesu Kristu niŋ teŋbe kandukkuruŋ yeneŋ himyen goke amaŋ heŋ himyen.Mata damiŋde tareŋ ma heŋ himyen, al beleŋsukal nirde haŋyen, det niŋ amu heŋ meteŋeŋwor po nirde hiyen, irde al beleŋ buluŋ buluŋnirde haŋyen gega, amaŋ heŋ himyen. Gobesaŋiŋ ma hemekeb yeŋ beleŋ tareŋ nirde hiyengeb, gogo amaŋ heŋ himyen.

Polbe Korin niŋ mar tareŋ yird yird niŋ nuryiŋ11 Be, mere kukuwammat tihim gabe dindikeŋ

tikebmere gago tihim. Nebe almali deŋnemmoŋgega, usi mar beleŋ yiŋgeŋ ge yeŋ, “Neŋbe aposelkarkuwaŋ. Aposel hoyaŋ gote folek,” yeŋ haŋyenmar gore epte ma fole nirtek hime. Niŋgebne turuŋ nirtek marbe fudinde deŋ gogo gega,gwaha ma teŋ haŋyen. 12 Nebe deŋ beleŋ ne

* 12:2: Al gabe Pol beleŋ yiŋgeŋ ge yeŋ hi.

Page 273: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

2 Korin 12:13 270 2 Korin 13:4gayen aposel fudinde yeŋ neneŋ bebak tinayiŋyeŋ mata tiŋeŋ turŋuŋ yaŋ Al Kuruŋ beleŋ po gaforok yirtek goyen budam forok yirde hinhem.Kanduk bana hinhem gega, goke mukku ma teŋgoya goya saŋiŋ po huwarde hinhem. 13 Niŋgebnaŋa hoyaŋde niŋ sios goke meteŋ teŋ himyengwahade goyen po, deŋ ge wor gwahade po teŋhimyen. Goyenpoga det uŋkureŋ kura gwahama timiriŋ gobe faraŋ niŋ gusuŋaŋ ma dirmiriŋ.Niŋgeb faraŋ nurd nurd niŋ gusuŋaŋma dirmiriŋgoyenbuluŋdirmiriŋ yeŋnurdehaŋkenemhaldenunnayiŋ!

14 Be, gayenterbe igiŋ deŋ hitte kuŋ deneŋyeŋ nurde hime. Gayenter kumekeb wawuŋkarwo hiyyeŋ. Gega kuŋbe faraŋ nurnaŋ yeŋkanduk kura supahaktiŋde ma kereŋ. Gobe detyawarmewoŋ wor po yeŋ nurde himyen gobemegen niŋ det moŋ, deŋ al gogo po geb, gagodineŋ hime. Fudinde, diriŋ beleŋ miliŋ naniŋfaraŋ yurd yurd niŋ horama yerde haŋyen. Miliŋnaniŋ beleŋ gab diriŋmiŋ ge nurdeb gwaha teŋhaŋyen. 15Niŋgeb detne kura hikeb tumŋaŋ yadegore po faraŋ dureŋ. Gore epte moŋ kenem deŋge teŋ kameŋ wor igiŋ yeŋ nurde hime. Goyenbedeŋ ge amaŋeŋ nurd duneŋ tebaŋ dirde himekebgoke igiŋ ma nurde neŋ ge buluŋeŋ nurd duneŋhaŋ? Gobe kukuwamŋeŋ wor po!

16 Deŋbe gwaha teŋ haŋ gega, neb haŋkapyadeŋya heŋyabe supahaktiŋde kanduk kura mayerde hinhem gobe fudinde wor po. Goyenpogaal kura beleŋ ne niŋ yeŋ, “Polbe usi dufaymiŋkuruŋ wor po, irde usi dirde dettiŋ yade hinhin,”yeŋ haŋ. 17 Ne beleŋ usi dirde samuŋtiŋ yawareyeŋ hulyaŋ alne kura teŋ kermeke kuŋ samuŋtiŋkura yawaryiŋ? Hubu wor po! 18Nebe Taitus teŋkermeke deŋ hitte kuriŋ. Goya goyenbe kadnekura Yesu nurd untiŋ al wor Taitusya tumŋaŋ yadyermeke kwaryum. Be, Taitus beleŋ kuŋbe usidirde samuŋtiŋ kura yawaryiŋ? Hubu wor po!Yeŋya neyabe mata uŋkureŋ po teŋ haryen, irdedufay uŋkureŋ po kerde gama irde haryen goyengo ma nurde haŋ?

19 Be, kadne yago, asaŋ gayen kapyaŋ heŋ neŋge yeŋbe, “Polya kadomyabe uliŋde mere forokyetek goyen pet teŋ teŋ ge asaŋ gago kayhaŋ,”yeŋnurdedunnayiŋ? Moŋ, gwahademoŋ. NeŋbeYesu Kristu nurd untiŋ mar beleŋ Al Kuruŋ diliŋmar mere teŋ haŋyen gwahade po, mere dirdehite. Irde neŋ meteŋ teŋ hityen kuruŋ gobe deŋtareŋ dird dird niŋ meteŋ teŋ hityen. 20 Be, nebedeŋ goyen al gwahade hewoŋ yeŋ nurdeya deŋ

hitte kweŋ gega, moŋgo ne nureŋ gwahade madeneŋ yeŋ goke kafura heŋ hime. Irde deŋ beleŋne gayen al gwahade hewoŋ yeŋ nurde haŋ gega,kumekeb gwahade ma nennayiŋ goke kafura heŋhime. Deŋ haŋ bana goŋbe kadom mohoŋdeteŋ, al kura kadom igiŋ mat hike yeneŋ gokeigiŋ ma nurde, bearar teŋ, kudiŋ mata teŋ, sukalyirde, kadomde mere momoŋ igiŋ moŋ goyentagalde tukuŋ, yiŋgeŋ ge turuŋ turuŋ teŋbekeperd keperd mata goyen buluŋ irde haŋ dawyeŋ nurde kafura heŋ hime. 21 Kame deŋ hittesopte kuŋ saba dirmeke Al Kuruŋ beleŋ deŋnemmoŋ niryeŋ yara deŋ beleŋ merene pel irnayiŋyeŋ kafura heŋ hime. Irde bikkeŋ mata wukkeŋmoŋya leplep matayabe dufay buluŋ gama irdird mataya teŋ hinhan mar budam Yesu niŋdufaymiŋ tareŋ iramiŋ gega, mata buluŋmiŋ goma yubul teŋ Al Kuruŋ niŋ biŋ mulgaŋ ma hekebgoke bene misiŋ wor po nirde hi.

13Mere funaŋ

1 Be, gayenter sopte deŋ hitte kumekeb wawuŋkarwo hiyyeŋ. Irdeb, “Al kura merem yaŋ ireŋyeŋbe al gote merebe fudinde yetek al irawama karwo gwahadem yaŋ hinayiŋ,” yeŋ haŋyengoyen po gama irde deŋya gabu heŋ kandukniniŋkuruŋ goyen yuŋkureŋ yuŋkureŋ sope irtek yeŋnurde hime. 2 Nebe haŋkapya wor po deŋ hittekuŋ go kamereb sopte kuŋ mata buluŋtiŋ gokesaba dirde hayhay dirmiriŋ. Niŋgeb deŋya neŋyatumŋaŋ ma hite gayenter wor sopte gahade hay-hay dirde hime. Hayhay dirde hime gabe deŋpo moŋ, al hoyaŋ kura deŋya tumŋaŋ haŋ margoyenwor hayhay yirde hime. Merenebe gahade:kame sopte deŋ hitte kuŋ mata buluŋ gwahadepo teŋ haŋ marbe go ma yeneŋ wasak tiyeŋ.3 Yesu Kristu beleŋ mere nirke basaŋ heŋ meredirde himyen goyen fudinde ma usi niŋ gusuŋaŋnirde haŋ geb, keŋkela po dikala direŋ. YesuKristube matatiŋ sope yire yeŋbe mali mali masope yiryeŋ, deŋ kafura hetek mat saŋiŋ po sopeyiryeŋ. 4 Fudinde, yeŋbe al po heŋ tareŋ miŋmoŋhiriŋ geb, kuruse hende mayke kamyiŋ. Gega AlKuruŋ beleŋ tareŋmiŋde sopte isaŋ hiriŋ. Yesubeal heŋ tareŋ miŋmoŋ hiriŋ gwahade po, neŋ worsaŋiŋniniŋ miŋmoŋ. Gega Al Kuruŋyen tareŋdeYesuya heŋbe matatiŋ sope yird yird meteŋbesaŋiŋ po titek.

Page 274: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

2 Korin 13:5 271 2 Korin 13:145 Be, dufaytiŋ Yesu Kristu niŋ tareŋ irtiŋ goyen

saŋiŋ po tanarde mata teŋ haŋ ma dahade goyendindikeŋ keŋkela yeneŋ hinayiŋ. Yesu Kristubedeŋya haŋ goyen go ma nurde haŋ? Ma nurdehaŋ kenem deŋbe soŋ wor po hitiŋ mar geb!6 Gega deŋ beleŋbe neŋ gayen kura muŋ soŋma hitiŋ goyen deneŋ bebak tinayiŋ yeŋ nurdegoke doyaŋ heŋ hime. 7 Neŋbe deŋ beleŋ matabuluŋ kura ma tinayiŋ yeŋ Al Kuruŋ gusuŋaŋirde hityen. Gega gwahade gusuŋaŋ irde hityengobe deŋ ge meteŋ igiŋ po teŋ hinhet goyenal yikala yireŋ yeŋ gusuŋaŋ irde hityen moŋ.Gwaha titŋeŋbe neŋ meteŋ teŋ hityen gayenigiŋ moŋ yeŋ al beleŋ yennayiŋ goke ma nurdebdeŋ goyen mata huwak teŋ teŋ ge po Al Kuruŋgusuŋaŋ irde hityen. 8 Gobe mere fudinde asogoird ird niŋ epte ma mata kura titek, irde merefudinde goke po meteŋ titek niŋgeb, gago dineŋhime. 9 Neŋbe tareŋniniŋ miŋmoŋ hiteke deŋbetareŋ heŋ haŋ goke amaŋeŋ nurde hityen. Irdedeŋ goyen mata huwak po teŋ matatiŋde buluŋkuram moŋ hinayiŋ goke Al Kuruŋ gusuŋaŋ irdehityen. 10 Goke teŋbe deŋya gisaw gisaw himeyagayenter asaŋ gago kaŋ hime. Gogab asaŋnekeneŋmata buluŋtiŋ yubul tinayiŋyen geb, kamedeŋ hitte kuŋ matatiŋ sope yire yeŋbe Doyaŋ AlKuruŋ beleŋ saŋiŋmiŋ nuntiŋ go hende hitempo ma mere direŋ. Be, tareŋ nunyiŋ gobe deŋtareŋ dird dird niŋ nunyiŋ, buluŋ dird dird niŋma nunyiŋ.

11 Be, kadne yago, mere ga pasi ireŋ tihimgeb, igiŋ po teŋ hinayiŋ. Mata buluŋtiŋ sopeyird yird niŋ kurut yeŋ hinayiŋ. Gwaha teŋhinayiŋ yeŋ eseŋ mere dirhem gayen dufay heŋhinayiŋ. Irde kadomde mere nurd guneŋ teŋhinayiŋ. Irde bitiŋ kamke kadtiŋya awalikdehinayiŋ. Irde deŋ goyen bubulkuŋne wor po yeŋnurde duneŋbe bitiŋ yisikamde hiyen al Al Kuruŋgobe deŋya hiwoŋ yeŋ nurde hime. 12 Irde AlKuruŋ diliŋde wukkeŋ dinyeŋ mat kadom gargargird teŋ hinayiŋ. 13 Al Kuruŋyen alya bereya garhaŋ mar tumŋaŋ deŋ ge dufay heŋ haŋ goyenmomoŋ yirayiŋ ninkeb gago momoŋ dirde hime.

14 Be, Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu Kristu beleŋbuniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirde hiwoŋ. Irde AlKuruŋ beleŋ deŋ goyen bubulkuŋne wor po yeŋnurde duneŋ hiwoŋ. Irde Holi Spirit beleŋ deŋkuruŋ goya tumŋaŋ awalikde hiwoŋ yeŋ gusuŋaŋyirde hime. Gog po.

Page 275: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Galesia 1:1-2 272 Galesia 1:23

GalesiaGalesia naŋare niŋ Yesuyen alyabereya hitte Pol beleŋ asaŋ kayyiŋ1-2Ne Pol beleŋ deŋ Yesu Kristuyen alya bereya

Galesia naŋare haŋ goyen goke teŋ asaŋ gago kaŋhime. Kadne yago neya hite mar gare manaŋtumŋaŋ deŋ ge nurde haŋ geb gagomomoŋ dirdehime. Ne Yesuyen mere basaŋ al aposel himiriŋgabe megen niŋ al kura beleŋ ma meteŋ gayennunamiŋ. Hubu wor po! Gwahade yarabe Yesukamke isaŋ hiriŋ al Nanniniŋ Al Kuruŋya Yesuyabeleŋ hulyaŋ nirke meteŋ gago teŋ himyen. 3 Be,asaŋ ga kaŋ heŋyabe Adoniniŋ Al Kuruŋya DoyaŋAl Kuruŋ Yesu Kristuya beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋigiŋ dirde bitiŋ yisikamke igiŋ hiwoŋ yeŋ nurdehime. 4 Yesu gobe Adoniniŋ Al Kuruŋyen dufaypo gama irdeb mata buluŋ kuruŋ gayenter forokyeŋ haŋ gayen bana mat dawareŋ yeŋbe matabuluŋniniŋ ge teŋ yiŋgeŋ ge ma nurde kamyiŋ.5Niŋgeb fudinde wor po, Al Kuruŋ po ga hugiŋeŋdeŋem turŋuŋ yaŋ irde hitek.

Mere igiŋ Yesu niŋ yitiŋbe uŋkureŋ po6 Be, deŋbe Yesu Kristu beleŋ buniŋeŋ dirke

Al Kuruŋ beleŋ Satan haniŋde mat dawareŋ yeŋhoy dirde yende dirŋeŋ weŋ diryiŋ. Gega da-hade niŋgeb gwaha diryiŋ al goyen bemel poharhoktiŋ uneŋ saba hoyaŋ wor po gama irdehaŋ? Nebe matatiŋ goyen nurdeb deldol wor poirmiŋ. 7 Mere hoyaŋ gobe Yesu Kristu niŋ yitiŋmere igiŋ goyen moŋ po. Fudinde wor po, alkura beleŋ mere hoyaŋ goyen tawaŋ saba dirdedufaytiŋ wabuŋ yurde haŋ. Irdeb Yesu Kristu niŋyitiŋ mere igiŋ goyen buluŋ irniŋ yeŋ kurut yeŋhaŋ. 8 Goyenpoga Yesu niŋ yitiŋ mere neŋ beleŋsaba dirtiriŋ goyen al kura beleŋ epte ma tigiriteŋ hoyaŋ mat tagalyeŋ! Neŋbe Al Kuruŋyendirŋeŋ weŋ gega, neŋ bana al kura beleŋ gwahatitekbe mata buluŋniniŋ goke teŋ Al Kuruŋ beleŋdade kak alare demeyke gor hugiŋ hitek. AlKuruŋyen miyoŋ wor gwahade po. 9 Ne beleŋhakot saba gwahade po yimiriŋ goyenhaŋka gagosopte dineŋ tebaŋ dirhem: Yesu niŋ yitiŋ meregoyen haŋkapya nurde fudinde yamiŋ gega, alkura hoyaŋ mat saba diryeŋ al gobe Al Kuruŋbeleŋ teŋ kak alare temeyke gor hugiŋ hiwoŋ yeŋnurde hime. 10 Ne ga yeŋ hime gabe al beleŋturuŋ nirnaŋ yeŋ ma yeŋ hime. Hubu wor po!

Nebe Al Kuruŋ beleŋ igiŋ nini yeŋbe gago yeŋhime. Al megen niŋ beleŋ moŋ! Munaŋ al beleŋturuŋ nirnaŋ yeŋ kurut yeŋ hime manhan YesuKristuyen meteŋ al fudinde ma hemewoŋ.

Al Kuruŋ beleŋ Pol hoy iryiŋ11 Be, kadne yago, mere direŋ tihim gayen miŋ

keŋkela nurnaŋ ko. Yesu niŋ mere yitiŋ momoŋdirmiriŋ gobe al beleŋma teŋ forok irtiŋ. 12Meregobe al kura hitte ma timiriŋ. Irde al beleŋ masaba nirtiŋ, Yesu Kristu yiŋgeŋ po saba nirdenikala niryiŋ. 13Hakot Yuda marte tikula keŋkelapo gama irdemata teŋhinhemgobe bikkeŋnurdepasi haŋ. Irdeb Yesuyen alya bereya Al Kuruŋyensios goyen buluŋ buluŋ wor po yirde daha matkura mel goyen pasi po yire yeŋ kurut yeŋ hin-hem go manaŋ nurde haŋyen gogo. 14 Nebeasininiŋ yagot tikula keŋkela wor po gama irdeheŋbe kahaŋne kadne fole wor po yirde hinhem.Irde tikula go po keŋkela gama irtek wor po yeŋnurde hinhem. 15-16 Gega Al Kuruŋ beleŋ kawaŋma himiriŋya po, “Kamebe meteŋne tiyyeŋ,” yeŋbasiŋa niryiŋ niŋgeb, gago buniŋeŋ nirde igiŋigiŋ nirde hoy niryiŋ. Irdeb ne niŋ yeŋ, “Yeŋbeleŋ gab Urne Yesu niŋ Yuda mar moŋ al miŋhoyaŋ hitte kuŋ momoŋ yirde tukuyeŋ,” yeŋbeUrmiŋ nikala nird nird niŋ wilakŋeŋ nuryiŋ.Irkeb Al Kuruŋ beleŋ gwaha niryiŋ goya goyenpo al kura hitte kuŋ daha tiyeŋ yeŋ gusuŋaŋ mairmiriŋ. 17 Irde al yeŋ wa Yesuyen mere basaŋmar heŋ Yerusalem taunde hinhan goyen hurkuŋyeneŋbe yeŋ hitte mat dufay kura ma timiriŋ.Gwaha titŋeŋbe goyare po Arebia naŋare kuŋgoŋ hinhem. Irde gab mulgaŋ heŋ Damaskustaunde kumiriŋ. 18 Be, Arebia naŋare mat kuŋDamaskus taunde himeke kuŋ kuŋ dama karwohubu hekeb Pita kene yeŋ Yerusalem hurkuŋbenaŋa fay 15 gayen gor yeŋya hinaryum. 19 Gegagorbe Yesuyen mere basaŋ mar hoyaŋ kura mayinmiriŋ. Yems, Doyaŋ Al Kuruŋniniŋde kuliŋpo ga kinmiriŋ. 20 Mere ga dineŋ hime gabefudinde wor po. Al Kuruŋbe nurde hi. Usi madirde hime. 21 Be, Yerusalem matbe Siria naŋarekuŋbe gor mat Silisia naŋare kumiriŋ. 22 Niŋgebgo nalure goyenbe Yesu Kristuyen alya bereyasios Yudia naŋare hinhan gobe neya kura awalikheŋ ne niŋ yeŋ al gobe gwahade hiyuŋ yeŋ manurde nuneŋ hinhan. 23 Al mohoŋde po, “Algar hakot muduneŋ buluŋ buluŋ dirde Yesu niŋdufaymiŋ saŋiŋ ird ird saba buluŋ ire yeŋ kurutyeŋ hinhin al gobe Al Kuruŋ niŋ biŋ mulgaŋ

Page 276: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Galesia 1:24 273 Galesia 2:14hekeb Yesu niŋ tagalde hi,” yeke goyen po nurdehinhan. 24 Goyenbe mel gobe nere mere momoŋgo nurdeb Al Kuruŋ turuŋ iramiŋ.

2Yesuyen mere basaŋ mar beleŋ Polyen meteŋ

goyen goke igiŋ nuramiŋ1 Be, Yerusalem taun tubul timiriŋ goyen

dama 14 kamereb tebaŋ mulgaŋ heŋ BanabasyaYerusalem hurkaryum. Goyarebe Taitus manaŋteŋ hurkaryum. 2Yerusalem hurkumiriŋ gobe AlKuruŋ beleŋ po ninkeb goyen gama irde hurku-miriŋ. Irdeb mere igiŋ Yesu niŋ yitiŋ goyen Yudamar moŋ hitte tagalde hinhem goyen Yerusalemniŋ Yesuyen alya bereyat doyaŋ mar momoŋyirmiriŋ. Gega al buda kuruŋ diliŋde ma momoŋyirmiriŋ. Moŋgo meteŋ teŋ himyen goya kamemeteŋ teŋ heŋ goyenya dufay hoyaŋmiŋyaŋmarbeleŋ nurde buluŋ irnayiŋ yeŋ kafura heŋbe gogoYesuyen alya bereya gote doyaŋmar po yinmiriŋ.3-4 Gega goya goyenbe al kura Yesu Kristu gamairhet usi teŋ hinhan mar beleŋ neŋ gabu irtiriŋbana goŋ wayamiŋ. Irde Taitus neya hinaryumgoyen Grik al keneŋbe, “Yuda marte tikula gamairde guba ma yiyyeŋbe epte ma Al Kuruŋyendiriŋ hiyyeŋ,” yamiŋ. GegaYerusalem taunde niŋYesuyen alya bereyat doyaŋ mar kura beleŋ Tai-tus go guba yeŋ yeŋ ge pakku ma iramiŋ. Goyen-poga Yesu gama irhet usi teŋ hinhan mar gobeYuda marte tikula tubul teŋ Yesu po gama irdehinhet goyen daha mat kura nurde merem yaŋyirniŋ yeŋ waŋ mere nurniŋ watiŋ yara tiyamiŋ.Dufaymiŋdebe neŋ Yuda marte tikula tubul titiŋgoyen sopte gama irnayiŋ yeŋ dumulgaŋ teŋtikula kanduk wor po gote yufuk bana dukuniŋtiyamiŋ. 5Gega neŋ karwobe gwaha titekbe kamedeŋ manaŋ nurdeb Yesu niŋ yitiŋ mere fudindegoyen keŋkela po gama irde hinayiŋ yeŋbe usimar gote dufaymiŋ goyen ma gama irtiriŋ.

6 Irkeb gor niŋ Yesuyen alya bereyat doyaŋmar, al beleŋ karkuwaŋniniŋ yeŋ palap yirdehinhan mar goyen manaŋ Yesu niŋ al saba yirdehinhem goke mere ma tiyamiŋ. Hubu wor po!(Be, doyaŋ mar ma al mali goyen Al Kuruŋ dil-iŋdebe tuŋande po yeneŋ hi. Al Kuruŋbe aluliŋ siŋare gayen ma yeneŋ hiyen. Dufaymiŋbiŋde goyen yeneŋ hiyen. Niŋgeb ne manaŋgwahade po nurde himyen.) 7-8 Be, Yesu niŋmere fudinde tagalde hinhem goke doyaŋ margore mere hoyaŋ kura ma po tiyamiŋ. Irdeb Pita

beleŋ Yesuyen mere basaŋ al heŋ Yuda mar banameteŋ teŋ hikeyabe Al Kuruŋ beleŋ faraŋ urdehinhin gwahade goyen po, ne beleŋ Yuda marmoŋ bana Yesuyen mere basaŋ al heŋ meteŋ teŋhinhemyaworAl Kuruŋ beleŋ faraŋnurde hinhingoyen nuramiŋ. Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ Yudamar niŋ Pita inyiŋ gwahade goyen po ne woral miŋ hoyaŋ bana kuŋ Yesu niŋ saba tagalayiŋyeŋ meteŋ nunyiŋ goyen mel gore nurde be-bak tiyamiŋ. 9 Irdeb Yesuyen alya bereyatdoyaŋ mar karkuwaŋ yeŋ nurde yuneŋ hinhan alkarwo, Doyaŋ Al Kuruŋniniŋde kuliŋ Yemsyabekadom waraŋ Pitaya Yonya gore fudinde Al Ku-ruŋ beleŋ buniŋeŋ nurde igiŋ igiŋ nirde hinhingoyen bebak tiyamiŋ. Irdeb neya Banabasyabeyende meteŋ kadom yeŋ nurde duneŋbe awalikhiniŋ yeŋ handerer danarde amaŋ amaŋ diramiŋ.Irdeb, “Banabasya geyabe Yuda mar moŋ banakuŋmeteŋ tiriryeŋ,munaŋneŋbeYudamar banameteŋ teŋ hitek,” dinamiŋ. 10 Irdeb, “Al buniŋeŋdet miŋmoŋ faraŋ yurd yurd niŋ po gab bitiriŋsir ma yiriryeŋ,” dinamiŋ. Goyenbe ne wor matagwahade po timewoŋ yeŋ nurde hinhem.

Pita beleŋ soŋ hiriŋ11 Be, kurare kurab Pita go Antiok taunde

wayyiŋ. Yeŋya neyabe Al Kuruŋyen meteŋuŋkureŋ goyen po teŋ haryen gega, mata kuraAl Kuruŋ diliŋde buluŋ mat teŋ hike keneŋigiŋ ma nurdeb keŋkelak po kimiŋ mat inmiriŋ.12Mata buluŋ tiyyiŋ gobe gahade: Pitabe al miŋhoyaŋ Yuda mar moŋya dula teŋ hinhan. IrkebYems beleŋ al kura Yerusalem mat yad yerkeAntiok taunde Pita hitte kurkamiŋ. Gega Yudamarte tikula gama irde haŋyen mar goyen wakeyeneŋbe Pita gobe al miŋ hoyaŋya biŋge nenehinhan goke merem yaŋ nirnayiŋ yeŋ kafurahiriŋ. Irdeb Yuda mar moŋya biŋge nene hinhangoyen bada heŋ yeŋ ge muŋ po pat yiriŋ. 13 IrkebYuda mar kura Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ irtiŋgoyen manaŋ Pita beleŋ mata huwakbe nurdnurd ga buluŋ mat kuke keneŋbe yeŋ po gamairamiŋ. Irkeb kame Banabas manaŋ saba fudindegoyen tubul teŋ mel gote mata po gama iryiŋ.

14 Be, mel gore Yesu niŋ mere fudinde yi-tiŋ goyen tubul teŋbe mata hoyaŋ po teŋ hikeyeneŋbe gomar gote diliŋmar poPita goyengahainmiriŋ: “Gebe Yuda mar al gega, bikkeŋ Yudamar al moŋ yara heŋ Yuda marte tikula tubultiyariŋ. Goyenbe daniŋ al miŋ hoyaŋ gayen Yuda

Page 277: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Galesia 2:15 274 Galesia 3:12marte tikula gama irnaŋ yeŋ nurdeb mata gogotaha?” inmiriŋ.

15 Be, neŋbe al miŋ hoyaŋ “mata buluŋ mar”yineŋ hityen goyen moŋ. Yuda mar wor po.16Gega gayenter neŋbe al kura Yudamarte tikulaMoseyen saba goyen gama irke Al Kuruŋ beleŋal huwak yeŋ kinyeŋ yeŋ ma nurde hite. YesuKristu niŋ po dufaymiŋ tareŋ irke gab al huwakyeŋ kinyeŋ yeŋ nurde hite. Niŋgeb Moseyensaba gore epte ma huwak diryeŋ geb, Al Kuruŋdiliŋde huwak hiniŋ yeŋbe Yesu Kristu niŋ podufayniniŋ tareŋ irde hityen. 17Niŋgeb Al Kuruŋbeleŋ al huwak yeŋ dinyeŋ yeŋbe Yesu Kristuniŋ dufayniniŋ saŋiŋ irdeb Yuda marte tikulagama ma irtekeb tikula go gama irde haŋyenmar beleŋ neŋ gayen “mata buluŋ mar” dineŋhaŋyen. Niŋgeb Yesu Kristu niŋ teŋ Yuda martetikula goyen gama ma irde hite geb, Yesube matabuluŋ gotemiŋ al? Moŋ, gwahademoŋ! 18NiŋgebMoseyen saba gobe igiŋ moŋ yeŋ tubul timiriŋgega, sopte mulgaŋ heŋ gama irmeke al beleŋ,“Mata buluŋ tiyaŋ,” ninnayiŋ gobe fudinde geb,meremiŋ goyen epte ma wol heweŋ.

19 Be, Moseyen sabare al kura beleŋ saba gogama ma iryeŋbe al gobe kamyeŋ yitiŋ. Niŋgebnebe saba go gama ma irde himyen geb, nebe alkamtiŋ yara saba gote yufukde ma hime. Gogabnebe Al Kuruŋya heŋ yeŋ ge po meteŋ teŋ heŋ.20Niŋgeb Yesu Kristu kuruse hende kamyiŋ gwa-hade po, ne wor yeŋya tumŋaŋ kuruse hendekamaryum yeŋ nurde hime. Niŋgeb gayenterbenigen dufayner ma kuŋ himyen. Gwaha titŋeŋbeYesuKristu beleŋ poneya heŋ doyaŋnirde hikeyakuŋ himyen. Irde megen gar hime kuruŋ gayen-terbe Al Kuruŋ Urmiŋ ne niŋ amaŋeŋ wor ponurde naware yeŋ gasuŋne teŋ kamyiŋ al gokehekkeŋ nurde himyen. 21 Be, Al Kuruŋ beleŋMoseyen saba gama irteke gab al huwak yeŋdinyeŋ keneŋbe Yesu Kristu kamyiŋ gobe miŋmiŋmoŋ hiyyeŋ. Goyenbe gwahade moŋ geb, AlKuruŋ beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dird dirdgoyen pel ma irde himyen.

3Al huwak heŋ heŋ beleŋbe Yesu niŋ dufay tareŋ ird

ird gogo po1 Be, Yesu Kristu kuruse hende mayke kamyiŋ

gobe keŋkelak wor po bebak dirmiriŋ. Gegadahade niŋgeb al kura beleŋ usi dirke fudinde yeŋnuraŋ? Niŋgeb goke teŋbe deŋ Galesia naŋare

niŋ marbe kukuwa wor po yeŋ nurd duneŋ hime.2 Nebe det uŋkureŋ niŋ po gusuŋaŋ direŋ tihim.Holi Spiritbe daha mat tamiŋ? Moseyen sabagama irde tamiŋ ma Yesu niŋ dufaytiŋ tareŋ irdetamiŋ? 3 Bikkeŋbe dufaytiŋ Yesu niŋ saŋiŋ irkeHoli Spirit beleŋ tareŋ diryiŋ. Irkeb Al Kuruŋdiliŋdebe wukkeŋ hitiŋ haŋ. Gega daniŋ gebgayenterbe dindikeŋ tareŋtiŋde wukkeŋ heŋ heŋge kurut yeŋ haŋ? Da hard dunke kukuwa haŋ?4Deŋbe haŋkapyaYesu niŋ teŋ kanduk kuruŋworpo yeneŋ hinhan gobe duliŋ yeneŋ hinhet yeŋnurde haŋ? Moŋ! Nebe dulŋeŋ yeŋ ma nurdehime geb. 5 Al Kuruŋ beleŋ Holi Spirit dunkemata tiŋeŋ turŋuŋ yaŋ kurayen kurayen yirkeyeneŋ hinhan goyenbe Moseyen saba gama irdehike dunyiŋ ma mere igiŋ Yesu niŋ yitiŋ goyennurde dufaytiŋ saŋiŋ irkeya dunyiŋ? Keŋkeladufay henaŋ ko.

6 Be, Al Kuruŋyen mere asaŋde gorbe Abra-ham niŋ gahade katiŋ hi: “Yeŋbe Al Kuruŋ niŋdufaymiŋ tareŋ iryiŋ. Irkeb Al Kuruŋ beleŋ gokeneŋbe yeŋbe al huwak yeŋ nurde unyiŋ,” yitiŋ.Niŋgeb Abraham mata tiyyiŋ goke dufay henaŋko. 7 Irde al kura mar dufaymiŋ Yesu niŋ tareŋirnayiŋ gobe Abrahamyen dirŋeŋ weŋ wor pohenayiŋ goyen keŋkela nurde bebak tinaŋ ko. 8AlKuruŋbe kame kame almiŋ hoyaŋ Yudamarmoŋgoyen Yesu niŋ dufaymiŋ saŋiŋ irkeb al huwakyireŋ yeŋ nurde hinhin. Niŋgeb bikkeŋ Yesu niŋnurde Abrahammomoŋ iryiŋ goyen Al Kuruŋyenasaŋde gahade katiŋ hi: “Gebe megen niŋ albuda kuruŋ gayen nere guramya tareŋya teŋ teŋhiryoŋ hawayiŋ,” yitiŋ. 9Niŋgeb Abraham beleŋAl Kuruŋ niŋ dufaymiŋ tareŋ irke guram irdesaŋiŋ iryiŋ gwahade po, al kura beleŋ Yesu niŋdufaymiŋ tareŋ iryeŋ gobe yeŋ manaŋ Abrahamiryiŋ gwahade po iryeŋ. 10 Gega Al Kuruŋyenmere kurabe gahade katiŋ hi: “Al kura Moseyensaba asaŋde katiŋ hi goyen gama irde hiyeŋ gega,uŋkureŋ muŋ kura soŋ hekeb Al Kuruŋ beleŋmata buluŋ al yeŋ kinyeŋ,” yitiŋ. Niŋgeb megenniŋ al tumŋaŋ saba goyen keŋkela ma gamairtek geb, saba goyen gama irniŋ yeŋ kurut yeŋhaŋ marbe Al Kuruŋ beleŋ mata buluŋ mar yeŋyinyeŋ. 11 Fudinde, Al Kuruŋyen mererebe, “Alkura Al Kuruŋ diliŋde huwak hiyyeŋ al gobe AlKuruŋ niŋ dufaymiŋ tareŋ irdeya kuŋ hiyeŋ,” yi-tiŋ hi. NiŋgebMoseyen saba gama irde hinayiŋbeAl Kuruŋ beleŋ al huwak ma yinyeŋ. 12Moseyensaba gama ird irdmata goya Yesu niŋ dufay saŋiŋ

Page 278: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Galesia 3:13 275 Galesia 3:29ird ird mata goyabe tuŋande moŋ, hoyaŋ hoyaŋwor po. Niŋgeb al kura Moseyen saba gamairyeŋ gobe gote yufuk bana po hiyeŋ. Munaŋ alkura Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ ird ird mata gamairyeŋbe gote yufuk bana po hiyeŋ. Niŋgeb goketeŋ Al Kuruŋyenmerere gahade katiŋ hi: “Al kuramata kura gama iryeŋbe al gobe mata gote yufukbana po hiyeŋ,” yitiŋ. 13 Niŋgeb bikkeŋ neŋbeMoseyen saba goyen gama irde hinhet geb, goteyufuk banapohinhet. Irde keŋkelamagama irtekhinhet niŋgeb, Al Kuruŋyen bearar tetek wor pohinhet. Gega Al Kuruŋyen asaŋdebe, “Al kura hehende kamyeŋ gobe Al Kuruŋyen bearar bana hiniŋgeb, gogo he hende kama,” yitiŋ hi gwahadegoyen po, Yesu Kristu beleŋ dumulgaŋ tiye yeŋbegasuŋniniŋ teŋbe gogo kuruse hende kamyiŋ.14Go tiyyiŋ gobe Al Kuruŋ beleŋ Abraham guramirde tareŋ iryiŋ goyen Yesu Kristu hitte mat Yudamar moŋ al miŋ hoyaŋ manaŋ neŋ titiŋ gwahadepo tenayiŋ yeŋbe gogo tiyyiŋ. Gogab neŋ tumŋaŋYesu niŋ dufayniniŋ saŋiŋ irdeb Al Kuruŋ beleŋHoli Spirit duneŋ yeŋ bikkeŋ biŋa tiyyiŋ goyentetek.

Biŋaya Moseyen sabaya15 Be, kadne yago, biŋa teŋ teŋ niŋ yihim

niŋgeb, neŋ daha mat biŋa teŋ hityen goyenmomoŋ direŋ tihim. Irkeb Al Kuruŋ beleŋ biŋatiyyiŋ gobe mali moŋ, det kuruŋ wor po yeŋbebak tinayiŋ. Be, al irawa kura mere sege irdebiŋa tiyiryeŋbe kame kadom kura beleŋ epte mawalyeŋ. Irde mere go hende mere hoyaŋ kurama kiryeŋ. 16 Al Kuruŋbe gwahade po Abra-ham diliŋde biŋa teŋ tebaŋ teŋyabe, “Abraham,geya foŋeŋge kame kame forok yiyyeŋ goyabeguram dirde tareŋ direŋ,” inyiŋ. Al Kuruŋ beleŋ“foŋeŋge” yiriŋ gobe al budam niŋ ma yiriŋ. Aluŋkureŋ gobe Yesu Kristu niŋ po yiriŋ. 17 Gayeŋ hime gate miŋbe gahade: Al Kuruŋ beleŋAbraham diliŋde biŋa tiyyiŋ goyen dama 430kuke gab Moseyen saba forok yiriŋ. Niŋgeb AlKuruŋbeleŋmeheŋde biŋa tiyyiŋ goyenMoseyensaba gore epte ma walyeŋ. 18 Be, Al Kuruŋ beleŋAbraham buniŋeŋ irde igiŋ igiŋ ire yeŋbe diliŋdebiŋa tiyyiŋ go po gama irde guram irde tareŋiryiŋ. Niŋgeb neŋ gayen Moseyen saba gamairteke Al Kuruŋ beleŋ Abraham iryiŋ gwahadediryeŋ? Epte moŋ! Gwaha diryeŋ manhan biŋatiyyiŋ gobe miŋ miŋmoŋ hewoŋ.

19 Niŋgeb daniŋ wor po Al Kuruŋ beleŋ Mo-seyen saba goyen kiryiŋ? Gobe mata damiŋbediliŋde buluŋ goyen al yikala yire yeŋbe gogokiryiŋ. Goyenbe Al Kuruŋ beleŋ Abraham hittebiŋa tiyyiŋ al Yesu goyen forok yeŋbe Moseyensaba goyen isikamke hubu hiyyeŋ yeŋ nurdeyakiryiŋ. Irde Al Kuruŋ beleŋ Moseyen saba Yudamar yunyiŋ gobe miyoŋmiŋ hulyaŋ yirke kateŋMose haniŋde keramiŋ. Yiŋgeŋ haniŋde ma un-yiŋ. IrkebMose beleŋbe kahalte niŋ al heŋbe sabagoyen al momoŋ yiryiŋ. 20 Goyenpoga Al Kuruŋbeleŋ Abrahamdiliŋde biŋa tiyyiŋyabe yiŋgeŋ poinyiŋ. Al kura beleŋ Al kuruŋyenmere basaŋ heŋAbraham momoŋ ma iryiŋ.

21 Be, gwahade niŋgeb, Moseyen saba gorebAl Kuruŋ beleŋ biŋa tiyyiŋ goyen walyeŋ? Moŋ,epte moŋ! Niŋgeb saba gore neŋ huwa dirkeAl Kuruŋ beleŋ dawaryeŋ manhan saba gore AlKuruŋ biŋa tiyyiŋ goyen epte walyeŋ yemewoŋ.Gega gwahade moŋ. 22 Gwahade yarabe Al Ku-ruŋyen asaŋdebe al buda kuruŋ megen haŋ gabemata buluŋ beleŋ po aw yurtiŋ gwahade katiŋhi. Niŋgeb al kura dufaymiŋ Yesu Kristu niŋ posaŋiŋ iryeŋ gob Al Kuruŋya awalik heŋ Holi Spirittiyyeŋ yeŋ biŋa tiyyiŋ goyen fudinde gwahade gopo tiyyeŋ.

23 Be, Yesu niŋ dufay tareŋ ird ird mata maforok yiriŋyabe Moseyen saba gote yufuk banapo heŋ kuŋ kuŋbe Yesu wayyiŋ. 24Moseyen sabagobe mata buluŋniniŋ dikala dirde hinhin. Irkebmata buluŋniniŋ halde huwa diryeŋ alMesaia niŋnaŋkeneŋ hinhet. Al Kuruŋbe gwaha teŋ hinayiŋyeŋ nurdeb gogo saba go kiryiŋ. 25 Irkeb Yesuforok yeke dufayniniŋ yeŋ ge tareŋ irde hite geb,gayenterbe Moseyen saba gote yufuk bana mahite.

26-27 Deŋ manaŋ baptais teŋbe Yesu Kristuyaawalikde po haŋ. Irde al huwak wor po Yesuyara hetek yeŋ nurde haŋ. Niŋgeb deŋbe tumŋaŋYesu Kristu niŋ dufaytiŋ saŋiŋ irde Al Kuruŋyendirŋeŋ weŋ haŋ. 28 Niŋgeb Yuda mar ma Grikmar, doyaŋ mar ma meteŋ mar, al ma berewet kuruŋ goyen Yesu Kristuya hinayiŋbe al miŋuŋkureŋ po henayiŋ. 29 Niŋgeb deŋ goyen YesuKristuyen al henayiŋbe Abrahamyen dirŋeŋ weŋhenayiŋ. Irdeb Al Kuruŋ beleŋ dirŋeŋ weŋbedetmiŋ igiŋ* yuneŋ yeŋ biŋa tiyyiŋ goyen deŋmanaŋ yawarnayiŋ.

* 3:29: Detmiŋ igiŋ gobe megen niŋ samuŋ niŋ ma yitiŋ. Al Kuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ mata goya Holi Spiritya goyen goke yitiŋ.

Page 279: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Galesia 4:1 276 Galesia 4:244

1 Be, diriŋ kura kame naniŋde det yawaryeŋyihim goyen goke sopte gaha mat momoŋ di-reŋ tihim: naniŋde samuŋbe urmiŋde. Gegaurmiŋ go diriŋ wor po hiyyeŋyabe meteŋ al kurabeleŋ doyaŋ almiŋde samuŋ dufaymiŋde eptema yawaryeŋ go gwahade goyen po diriŋ goyenwor dufaymiŋde mali ma tiyyeŋ. 2 Niŋgeb diriŋpo hikeyabe naniŋ beleŋ al hoyaŋ yinke yeŋbeleŋ urmiŋ go doyaŋ irdeb samuŋmiŋ manaŋdoyaŋ yirde hinayiŋ. Irkeb meremiŋ gama irdekuŋ kuŋ naniŋ beleŋ nalu kirtiŋde gor hekegab igiŋ yiŋgeŋ dufaymiŋde dawetmiŋ doyaŋyiryeŋ. 3 Niŋgeb gwahade goyen po, neŋ manaŋmere fudinde goyen keŋkela ma nurde heŋyabetumŋaŋ dufayniniŋbe wuk ma yekeb megen niŋtikula yufuk bana po heŋbe go po gama yirdehinhet. 4-5Gega Al Kuruŋ beleŋ nalu goyenter gayiriŋde gor forok yekeb Urmiŋ teŋ kerke katyiŋgoyenbe bere beleŋ kawaŋ kiryiŋ. Yeŋbe neŋMoseyen saba yufuk bana hinhet goyen daha worAl Kuruŋ hitte yawameke Al Kuruŋ dirŋeŋ weŋhewoŋ yeŋbe Moseyen saba yufuk bana kawaŋheŋbe neŋ al yara hiriŋ.

6 Niŋgeb deŋbe Al Kuruŋyen dirŋeŋ weŋ haŋgoke teŋbe Urmiŋya haryen Holi Spirit goyen teŋkerke bitiŋde kateŋ doyaŋ dirde hiyen. Irkeb goredirkeb bitiŋde mat Al Kuruŋ goyen diriŋ mukŋeŋbeleŋ naniŋ yago hoy yirde haŋyen yara, “Ado,Ado” ineŋ haŋyen gogo. 7 Gwahade geb deŋbeAl Kuruŋ dirŋeŋ weŋ. Niŋgeb megen niŋ tikulakura gote yufuk bana ma haŋ. Irde kamebe AlKuruŋyen det kuruŋ gote miŋ mar henayiŋ.

8 Be, hakotbe Al Kuruŋ ma nurde uneŋ hin-han goyarebe megen niŋ tikula po gama irdeuŋgurayen yufuk bana po heŋ yeŋ ge kafuraheŋ hinhan. Goyenbe uŋgura gobe Al Kuruŋmoŋ. 9 Gega gayenterbe Al Kuruŋ nurde uneŋhaŋ. Ma, Al Kuruŋ beleŋ nurde duneŋ hi yeweŋgobe igiŋ. Niŋgeb daniŋ mulgaŋ heŋ megenniŋ usi tikula gote tareŋmiŋ keneŋbe gote yufukbana hokoyaŋ hiniŋ teŋ haŋ? Tareŋmiŋ gobeAl Kuruŋyen tareŋ folek moŋ gega, daniŋ tikulagore dukdawaŋdirke kafura heŋ sopte gama irniŋteŋ haŋ? 10 Deŋbe megen niŋ tikulare naluyagagasiya damaya kurayen kurayen yirtiŋ goyengama yirde haŋ. 11Deŋ beleŋ gwaha tikeb duldulwor po meteŋ timiriŋ yeŋ deŋ ge kandukŋeŋnurde hime. 12Niŋgeb, kadne yago, ne beleŋ deŋhitte kuŋ deŋmata teŋ hinhan goyen teŋ hinhemgwahade goyen po, deŋ wor ne mata teŋ hime

gayen po teŋ hinayiŋ yeŋ gago gusuŋaŋ dirdehime.

Be, haŋkapya ne kuŋ deŋya hinhemyabe muŋkura buluŋ ma nirde hinhan. 13 Be, haŋkapyawor po deŋ hitte mere igiŋ Yesu niŋ yitiŋ goyentagalmiriŋ gobe garbam beleŋ nirke hoyaŋde makuŋ deŋya heŋ saba dirmiriŋbe nurde haŋ gogo.14 Garbam himiriŋ gore kanduk dunyiŋ gega,neneŋ yilwa nirde nakikira ma niramiŋ. Gwahatitŋeŋbe Al Kuruŋyen miyoŋ ma Yesu Kristuyiŋgeŋ goyen gargar irtiŋeŋ niramiŋ. 15 Deŋbebitiŋde mat ne niŋ amaŋeŋ wor po nurdeb dettiŋsaŋiŋ kura al hoyaŋbe epte ma wor po yuntekgoyennebewilakŋeŋponuntekhamiŋyeŋdeneŋhinhem. Gega gayenterbe amaŋ dufaytiŋ kuruŋgobe daha tiyuŋ? 16Gayentermere fudinde gayenmomoŋ dirmekeb asogo dira yeŋ nurde haŋ?

17 Be, usi saba mar deŋ bana haŋ gobe deŋgoyen dawarniŋ wor po yeŋ nurde haŋ. Gega gomar gobe dufaymiŋ buluŋ kerdeb gogo teŋ haŋ.Dufaymiŋdebe neya deŋya awalik heŋ hite gayenpota yirtekeb neŋ ge po nurnaŋ yeŋbe gogo teŋhaŋ. 18 Goyenbe al kura beleŋ dufaymiŋ igiŋ pokerde bitiŋ yad yad niŋ kurut wor po yeŋ haŋkenem igiŋ yeŋ nurde hime. Niŋgeb ne gor heŋyama gor ma heŋya wor hugiŋeŋ gwahade po teŋhinayiŋ. 19 Woy! Diriŋne yago, deŋbe al huwakwor po Yesu Kristu yara hewoŋ yeŋ nurde berekura diriŋ urke uliŋmisiŋ kateŋhi yara deŋ ge teŋbenemisiŋ buluŋwor ponirde hi. 20Deŋmata teŋhaŋyen goke kukuwamŋeŋ wor po nurde himegeb, daha mat kuŋ kadom geneŋ teŋ igiŋ matmere dirmewoŋ wor po yeŋ nurde hime.

21 Be, deŋ Moseyen saba gama irde hiniŋ yeŋnurde haŋ mar goyen deŋem momoŋ nirnaŋ!Deŋbe Moseyen saba gote miŋ keŋkela ma nurdehaŋ? 22Ma nurde haŋ kenem Moseyen saba gotemiŋ goke Al Kuruŋyen asaŋdebe gahade katiŋhi geb, keŋkela bebak tinaŋ ko. Be, Abrahambeurmiŋ waraŋ miŋyaŋ hiriŋ. Diriŋ kurabe meteŋbere beleŋ kawaŋ kiryiŋ. Munaŋ kurabe Abra-ham berem wor po beleŋ kawaŋ kiryiŋ. 23Meteŋbere gore diriŋ kawaŋ kiryiŋ gobe alyen dufaygama irde diriŋ kawaŋ hiriŋ. Munaŋ Abrahamberem wor po gore diriŋ kawaŋ kiryiŋ gobe AlKuruŋ beleŋ Abraham diliŋde biŋa tiyyiŋ goyengama irke diriŋ kawaŋ hiriŋ.

24 Be, Abraham urmiŋ waraŋde baraŋ garebemata kura dikala dirde hi. Bere kurabe Al Kuruŋbeleŋ Abraham diliŋde biŋa tiyyiŋ gote tuŋaŋeŋ.Munaŋ kurabe Moseyen saba kerd yunyiŋya biŋa

Page 280: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Galesia 4:25 277 Galesia 5:9tiyyiŋ gote tuŋaŋeŋ. Niŋgeb meteŋ bere Hagargobe Al Kuruŋ beleŋ Sainai dugure Yuda marniŋ saba Mose unyiŋ gwahade goyen. Goketeŋbe saba goyen gama irde gote yufuk banapo haŋ marbe meteŋ bere Hagar hinhin yarapo henayiŋ. Epte ma Al Kuruŋyen dirŋeŋ weŋhenayiŋ. 25 Hagar gobe Al Kuruŋ beleŋ Arebianaŋare niŋ Sainai dugure Moseyen saba Yudamar yunyiŋ go goyen yara. Irde bere gobe Yudamarte taun Yerusalemmegen ga hi gote tuŋaŋeŋ.Alya bereya megen gar niŋ Yerusalem bana haŋmar beleŋ Moseyen saba gote yufuk bana poheŋ kanduk teŋ haŋ gobe Hagar beleŋ doyaŋberemiŋ yufuk bana hinhin go gwahade goyengeb, gogo dineŋ hime. 26 Gega alya bereya AlKuruŋyen gasuŋde niŋ Yerusalem gergeŋ banahaŋ mar gobe doyaŋ bere Sara gote tuŋaŋeŋ.Yeŋbe Moseyen saba yufuk bana ma hinhin. Irdeneŋ wor saba gote yufuk bana ma hite geb, beregote dirŋeŋ weŋ yeŋ nurde hime. 27 Bere gobhaŋkapyabe niga hinhin. Gega kame al budamdeabuymiŋ hiriŋ geb, goke Al Kuruŋyen asaŋdegahade katiŋ:“Woy, niga bere, gebe diriŋ kura ma besa irde

hayen. Gega amaŋ hawayiŋ.Diriŋge yagobe kame kame bere hugiŋeŋ uŋya

hitiŋ gote diriŋ folek, budamwor po forokyenayiŋ.

Niŋgeb gebe diriŋ kawaŋ kerd kerd uliŋ misiŋgoyen gwahade yeŋ ma nurde ha gega,

kame forok yenayiŋ goke gayenter amaŋeŋnurde tikiŋ hawayiŋ!” yitiŋ hi. Aisaia 54:1

28 Niŋgeb, kadne yago, deŋbe Al Kuruŋ beleŋAisak niŋ Abraham diliŋde biŋa tiyyiŋ gwahadegoyen po, deŋ wor biŋa titiŋ bana goŋ heŋ AlKuruŋyen dirŋeŋ weŋ hitiŋ haŋ. 29 Gega Abra-hamyen dufayde diriŋ forok yiriŋ goreb urmiŋhoyaŋ Holi Spirityen tareŋde forok yiriŋ goyenbuluŋ buluŋ iryiŋ. Niŋgeb gwahade goyen pogayenter manaŋ Moseyen saba gama irde haŋmar beleŋbe Yesu gama irde haŋ mar buluŋbuluŋ yirde haŋ. 30 Gega itiŋ beleŋ kuliŋ bu-luŋ buluŋ iryiŋ goke Al Kuruŋyen asaŋde da-hade katiŋ hi? Asaŋdebe gahade hi: “Meteŋbereya doyaŋ beremiŋyat urmiŋwaraŋ gobe eptema naniŋde samuŋ goyen tumŋaŋde yawariryeŋ.Berem wor po gote urmiŋ beleŋ po gab naniŋdedet yawaryeŋ. Niŋgeb meteŋ bereya urmiŋyabeyakira tike kuriryeŋ,” yitiŋ hi. 31 Niŋgeb, kadneyago, neŋbe meteŋ bere gote dirŋeŋ weŋ moŋ,doyaŋ bere gote dirŋeŋweŋ hite yeŋ nurde hime.

Niŋgeb neŋbe Moseyen saba yufuk bana ma hite,Yesuyen yufuk bana hite.

5Yesu Kristu beleŋ Moseyen saba yufukde mat dad

siŋa diryiŋ1 Be, Yesu Kristu beleŋ Moseyen saba gote

yufuk bana heŋ kanduk wor po nurde hinhetdemat dad siŋa dirkeb Moseyen saba gote yufukdema hite. Kanduk kuruŋ duneŋ hinhinde matdawaryiŋ geb, hipirkeŋ nurde hite. Niŋgeb tareŋhenayiŋ. Irde Moseyen saba kanduk duneŋ hin-hin goyen bana sopte ma hinayiŋ.

2 Ga nurnaŋ ko. Al hoyaŋ beleŋ moŋ, ne Polgare mere saŋiŋ po dirde hime. Deŋ goyen mul-gaŋ heŋMoseyen saba gama irde guba yenayiŋbeYesu Kristu deŋ ge teŋ kamyiŋ gobemiŋmiŋmoŋwor po hiyyeŋ. 3 Sopte deŋ tumŋaŋ hayhaydireŋ tihim. Moseyen saba bana goŋbe matakurayen kurayen gama yird yirdmiŋ meteŋeŋwor po goyen budam haŋ. Irde mata goyentumŋaŋ keŋkela ma gama yirnayiŋ marbe matabuluŋ mar yitiŋ hi. Niŋgeb deŋ haŋ bana goŋniŋ al kura saba goyen bana niŋ mata kurabeguba yeŋ yeŋ mata goyen igiŋ yeŋ nurde gubayenayiŋbe gomar gobe saba goyen bana niŋmatatumŋaŋ gama yirde hinayiŋ. Irde kanduk banagoŋ hinayiŋ. 4 Deŋ kura kurabe Moseyen sabagama irteke gab Al Kuruŋ beleŋ al huwak dinyeŋyeŋ nurde gwaha teŋ haŋmar gobe Yesu Kristuyaawalik heŋ heŋ beleŋtiŋbe dindikeŋ walde haŋ.Irde Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirtekbeleŋ goyen dindikeŋ tubul titiŋ haŋ. 5 Munaŋneŋbe gwahademoŋ. Neŋbe Yesu niŋ dufayniniŋtareŋ irtekeb Al Kuruŋ beleŋ al huwak yeŋ deneŋhiyen. Niŋgeb kame nalu funaŋde wor Al Kuruŋbeleŋ gwahade po dinyeŋ yeŋ fudinde nurdebHoli Spirityen tareŋde goyen goke doyaŋ heŋhite. 6 Fudinde, neŋbe Yesu Kristu yufuk banahitekebAl Kuruŋdiliŋdebe guba yenayiŋmagubama yenayiŋ goyen goke ma nurde hi. Gwahadeyarabe dufayniniŋ yeŋ ge saŋiŋ irde bininiŋdemat amaŋeŋ nurde kadniniŋ faraŋ yurde hitegoke po gab nurde hi.

7 Be, hakotbe mere fudinde goyen keŋkela worpo gama irde hinhan. Gega ganuŋ al beleŋ worpo usi dirke wabuŋ urde mere fudinde gama irdehinhan goyen bada haŋ? 8Go mar go waŋ wabuŋduraŋ gobe dufaymiŋde po tiyaŋ. Al Kuruŋ deŋhoy diryiŋ al gore ma hulyaŋ yiruŋ. 9 Go mar

Page 281: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Galesia 5:10 278 Galesia 6:1gobe yis dirŋeŋ muŋ kura palawa bana hilyaŋkuŋ meteŋ teŋ hiyen go gwahade goyen. Niŋgebmel gobe al budam moŋ gega, deŋ kuruŋ gotedufaytiŋ buluŋ yirde haŋ. Niŋgeb keŋkela heŋga hinaŋ ko. 10 Nebe deŋ goyen Doyaŋ Al Kuruŋbeleŋ faraŋ durkeb dufay hoyaŋ kura ma tenayiŋwor po yeŋ nurde hime. Munaŋ al kura goredufaytiŋ buluŋ yirke ŋakŋak teŋ haŋ. Go dirdehaŋmar gobe tumŋaŋ Al Kuruŋ beleŋmuruŋgembuluŋ wor po yunyeŋ.

11 Be, kadne yago, guba yeŋ yeŋ mata niŋmanaŋ tagalde kuŋ himyen manhan ulner merekuruŋ gwahade ma forok yewoŋ. Gwaha teŋhimyenmanhan Yesu kuruse hende kamyiŋ goketagalde himyen goke asogo ma nirde hiwoŋ.12Niŋgeb guba yeŋ yeŋmatabe igiŋ yeŋ goke bitiŋyade haŋ mar gobe sikkeŋ wal wal po moŋ dahawor tumŋaŋ yalsok manaŋ yade pasi hewoŋ yeŋnurde hime!

13 Be, kadne yago, deŋbe Moseyen saba kan-duk miŋyaŋ bana goŋ hikeya Al Kuruŋ beleŋdawaryiŋ. Irkeb dufaytiŋbe hipirkeŋ po nurdehaŋyen. Gega, “Moseyen saba bana ma hite geb,dufayniniŋde mali kuŋ hitek,” yeŋbe megen niŋmata Al Kuruŋ diliŋde buluŋ yeneŋ hiyende gorma katnayiŋ. Gwaha titŋeŋbe Al Kuruŋ beleŋbubulkuŋne wor po yeŋ nurde duneŋ igiŋ igiŋdirde hi gwahade goyen po, deŋ wor kadom faraŋgurde teŋ hinayiŋ. 14 Moseyen saba kuruŋ gotemiŋ wor pobe gahade yitiŋ hi: “Gigeŋ ge amaŋeŋnurde hayen gwahade goyen po, al hoyaŋ niŋmanaŋ gwahade po nurde hayiŋ,” yitiŋ. Niŋgebgwahade po teŋ hinayiŋ. 15 Gega dapŋa duwiyara heŋ kadom giseŋ teŋ kadom ŋiŋiyam girdma teŋ hinayiŋ. Moŋgo gwaha teŋbe dindikeŋuliŋ kadom buluŋ gird wor po teŋ hinayiŋ gebkeŋkela heŋ ga hinayiŋ.

16 Goke teŋbe Holi Spirit beleŋ doyaŋ dirdehikeya kuŋ hinayiŋ dineŋ hime. Gogab epte madindikeŋde dufay buluŋ gama irde mata teŋ hi-nayiŋ. 17Megen niŋ mata teŋ teŋ dufay buluŋbeHoli Spirityen dufayya karki yirtek moŋ. HoliSpirityen dufayya megen niŋ mata teŋ teŋ dufaybuluŋyabe ire asogomya wor po. Niŋgeb dufaykura gama irde gwaha gwaha tiniŋ yeŋ nurdehaŋyen gega, dufay kura beleŋ walde dunkebbada heŋ haŋyen. 18 Gwahade niŋgeb, Holi Spir-ityen dufay gama irde hinayiŋbe Moseyen sabakanduk miŋyaŋ gote yufuk bana ma hinayiŋ.

19 Munaŋ megen niŋ mata buluŋbe keŋkelakwor po gahade: leplep mata, biŋdebe bere niŋ

buluŋ mat dufay heŋ heŋ mata, kuluyen matayara mata memyak teŋ teŋ mata. 20 Irdeb dettoneŋ al beleŋ yirtiŋ goyen doloŋ yird yird mata,kalgaya soyaya mata. Irdeb kadom niŋ buluŋnurd guneŋ guneŋ mata, kadom niŋ igiŋ manurd nurd mata, awalikde heŋ heŋ goyen buluŋird ird mata, kadom igiŋ mat hike goke biŋ aryeŋ yeŋ mata, mali bearar teŋ teŋ mata, kudiŋdufayde det komkom heŋ heŋ mata. Irde awalikdufaywaldewaldemata, al biŋ yakamkefitfut teŋnende gigen heŋ heŋ mata. 21 Irde kadom kuraigiŋ mat hike yeneŋbe daniŋ neŋ gwahade moŋyeŋ nurd nurd mata, kukuwa fe nene kukuwaheŋ heŋ mata gwahade gwahade goyen. Be, almata gwahade go teŋ hinayiŋ mar gobe eptema Al Kuruŋyen dirŋeŋ weŋ henayiŋ. Irdeb AlKuruŋ beleŋ detmiŋ yuneŋ yiriŋ goyen epte mayawarnayiŋ yeŋ bikkeŋ hayhay dirmiriŋ goyengago sopte dinhem.

22 Gega Holi Spirityen dufay gama irnayiŋbeigineŋ igiŋ forok yenayiŋ. Igineŋbe biŋde matkadom niŋ amaŋeŋ nurd yuneŋ hinayiŋ, amaŋdufay po kuruŋ hinayiŋ, biŋ kamke igiŋ po hi-nayiŋ. Irde kadom kura matamiŋ igiŋ hewoŋyeŋ doyaŋ heŋ heŋ ge piŋeŋ ma heŋ hinayiŋ.Kadom igiŋ igiŋ yirde, yu yirde hinayiŋ, al hoyaŋbeleŋ hekkeŋ nurde yuntek mata po teŋ hinayiŋ.23 Irde bekkeŋde igiŋ mat al mere yirde matateŋ hinayiŋ, irde uliŋde po amaŋ hetek matafole irde hinayiŋ. Be, mata igiŋ gahade gabmegen niŋ saba kura gore epte ma bisam yiryeŋ.24 Fudinde, Yesu Kristuyen alya bereyabe megenniŋ dufay buluŋya megen niŋ mataya titek titekpo nurde haŋyen kuruŋ gobe kuruse hende gasayirke kamtiŋ. Niŋgeb megen niŋ dufay buluŋgama ma irtek hitiŋ haŋ. 25 Neŋbe Holi Spiritbeleŋ doyaŋ dirke kuŋ hityen geb, yende yufukdepo hitek. 26 Irdeb neŋ harhet harhet mata mateŋ hitek, irde al kura bearar tiyi mat ma matateŋ hitek, irde kadniniŋ kura igiŋ mat hike yeneŋdaniŋ neŋ gwahade moŋ yeŋ ma nurde hitek.

6Al igiŋ igiŋ yirde hinayiŋ

1 Be, kadne yago, al kura mata buluŋde katkekeneŋbe deŋ Holi Spirityen dufay po gama irdehaŋ mar goreb faraŋ urde, “Mata buluŋ go tubultiya,” innayiŋ. Goyenbe bitiŋde yeŋ ge buniŋeŋnurde uneŋya bekkeŋde momoŋ irnayiŋ. Irde

Page 282: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Galesia 6:2 279 Galesia 6:18gwaha teŋ heŋyabe dindikeŋ mata buluŋ goyen-ter kateŋ kateŋ ge keŋkela heŋ ga teŋ hinayiŋ.2 Irde deŋ haŋ bana goŋ kadtiŋ kura kandukmiŋyaŋ hekeb kadom faraŋ gurd teŋ hinayiŋ.Gwaha teŋ hinayiŋbe Yesu Kristu beleŋmata igiŋkadtiŋ ge amaŋeŋ wor po nurde hinayiŋ yiriŋgoyen keŋkela wor po gama irde hinayiŋ. 3 Be, alkura mata buluŋ fole irtek tareŋ miŋmoŋ gega,yiŋgeŋ ge yeŋ, “Nebe tareŋne yaŋ,” yiyyeŋ algobe yiŋgeŋ goyen po usi irde hiyeŋ. 4-5 Niŋgebdeŋbe matatiŋ kuruŋ goyen Al Kuruŋ diliŋdedahade deneŋ hi goyen goke keŋkela nurde gahinayiŋ. Irdematatiŋ goyen igiŋ kenem goke igiŋamaŋeŋ nurde hinayiŋ. Irde mata dahade teŋhinayiŋ gote muruŋgembe nende gigen Al Kuruŋdiliŋde huwarde yawarnayiŋ. Niŋgeb kadtiŋ kuramata kura tike yeneŋbe, “Yeŋbe buluŋ, neŋbeigiŋ,” ma yeŋ hinayiŋ.

6 Irdeb Al Kuruŋyen mere niŋ saba dirde hiyeŋal goyen dawet kuraŋ nurkeb faraŋ urde hinayiŋ.7 Irde dindikeŋ usi ma yirde hinayiŋ. Al Kuruŋbeal kura beleŋ epte ma usi iryeŋ. Niŋgeb dabiŋge harnayiŋ gobe gote igineŋ po yawarnayiŋgwahade goyen po, mata dahade teŋ hinayiŋgobe gote igineŋ manaŋ gwahade po forok yeŋhinayiŋ. 8Niŋgeb al kuramegen niŋ dufay bikkekgoyen hapek yaŋ yeŋ nurde gama iryeŋbe dufaybikkek gore po irke Al Kuruŋyen bearar banahiyeŋ. Munaŋ Holi Spirityen dufay po gamairde yeŋ beleŋ amaŋ hiyyeŋ mat po mata teŋhiyeŋbe Holi Spirit beleŋ Al Kuruŋya hugiŋeŋheŋ heŋ beleŋ goyen kerd unyeŋ. 9 Irde Al Kuruŋdiliŋde mata igiŋ teŋ teŋ niŋ bada ma hetek gobgote igineŋbe Al Kuruŋ beleŋ nalu kiryiŋde gorbeyawartek. Niŋgeb Al Kuruŋ diliŋde mata igiŋ teŋteŋ niŋ piŋeŋ heŋ bada ma hetek. 10 Niŋgeb alkura faraŋurtekhike keneŋbe gomakeneŋwasaktitek. Goyenbe Yesu niŋ dufaymiŋ saŋiŋ irde AlKuruŋ dirŋeŋ weŋ hitiŋ goyen mar go wa faraŋyurtek.

11 Be, mere dirde hime gayen keŋkela keneŋbebak tinayiŋ yeŋbe hanner wor po mere bilmiŋkarkuwaŋ gago kayhem.

12 Be, al kurabe gwaha gwaha titekeb al hoyaŋbeleŋ igiŋ dennaŋ yeŋ nurde haŋ mar beleŋ deŋgoyen guba yeŋ yeŋ ge pakku dirde haŋyen. Goteŋ haŋ gobe Yesu Kristu kuruse hende kamyiŋmere goyen goke teŋ kanduk yeneŋ yeneŋ niŋkafura heŋbe gogo guba yeŋ yeŋ ge pakku dirdehaŋyen. 13 Moseyen saba gama irtek yeŋ guba

yitiŋmar goyenwor saba goyenupsiŋeŋmagamairde haŋ. Gega al beleŋ al budam guba yukaŋyeŋ turuŋ dirnayiŋ yeŋbe gogo guba yeŋ yeŋ niŋbitiŋ yade haŋ. 14 Gega nebe det hoyaŋ niŋ mapo turuŋ turuŋ teŋ heŋ. Doyaŋ Al Kuruŋ YesuKristu kuruse hende kamyiŋ goke po ga turuŋturuŋ teŋ heŋ. Nebe kuruse hende kamyiŋ alYesu goyen po gama irde himyen. Irkeb dufaynebikkek megen niŋ mata gama irde hinhin goyenwor kuruse hende kamyiŋ. Niŋgeb megen niŋmataya dufayya gote yufukde ma hime. 15 Be,al kura guba yitiŋ ma guba ma yitiŋ gobe detdirŋeŋ. Al Kuruŋ beleŋ goke ma nurde hi. Yeŋbeal beleŋ Yesu niŋ dufaymiŋ tareŋ irde Al Kuruŋdiliŋde al gergeŋ heŋ mata igiŋ po teŋ hi gokepo ga nurde hi. 16 Niŋgeb saba gayen gama irdehinayiŋ marbe tumŋaŋ Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋyirde igiŋ igiŋ yirde biŋ yisikamke igiŋ po hiwoŋyeŋ nurde hime. Yesuyen alya bereya Al Kuruŋdirŋeŋ weŋ wor po hitiŋ goyen tumŋaŋ Al Kuruŋbeleŋ gwahade po yirwoŋ yeŋ nurde hime.

17 Be, mere funaŋ direŋ tihim geb. Nebe Yesuniŋ igiŋ ma nurde haŋ mar beleŋ mununke usubudamyawarmiriŋ. Niŋgeb usu delŋeŋ gare nebeYesuyen meteŋ al goyen dikala dirde hi. Niŋgebdeŋ kura beleŋ usi saba gama irde sopte kandukma nunnayiŋ.

18 Be, kadne yago, Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ YesuKristu beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirkeb igiŋpo hiwoŋ yeŋ nurde hime. Fudinde wor po.

Page 283: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Efesus 1:1 280 Efesus 1:18

EfesusEfesus niŋ Yesuyen alya bereya hittePol beleŋ asaŋ kayyiŋ

1 Nebe Pol, Al Kuruŋ beleŋ basiŋa nirde YesuKristuyen mere basaŋ al, aposel niryiŋ. Niŋgebne beleŋbe deŋ Efesus taunde niŋ mar, Al Kuruŋdiliŋdewukkeŋhaŋ, irde bitiŋdemat fudindeworpo Al Kuruŋ gama irde haŋ mar goke teŋ asaŋgago kaŋ hime.

2 Irde Adoniniŋ Al Kuruŋya Doyaŋ Al Ku-ruŋ Yesu Kristuya beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋdirdeb bitiŋ yisikamke igiŋ po hiwoŋ yeŋ nurdehime.

Al Kuruŋ beleŋ guram dirde tareŋ dirde hi3 Be, Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu Kristu Naniŋ

Al Kuruŋ turuŋ irde hitek. Yeŋbe neŋ gayenYesu Kristuya hiteke tonniniŋ guram yirde saŋiŋyirtek det goyen tumŋaŋ duneŋ hiyen. 4 AlKuruŋbe naŋkiŋya megeŋya ma forok yirdeyaneŋ gayen Yesu niŋ teŋbe basiŋa diryiŋ. Basiŋadiryiŋ goyenbe yeŋ diliŋde wukkek heŋ ul-niniŋde merem moŋ hinayiŋ yeŋ basiŋa diryiŋ.Yeŋbe neŋ gayen bubulkuŋne wor po yeŋ nurdeduneŋbe 5 diriŋne weŋ henayiŋ yeŋ bikkeŋ worpo basiŋa diryiŋ. Niŋgeb Yesu Kristu gobe du-mulgaŋ teŋ teŋ meteŋ niŋ kateŋbe kamyiŋ. AlKuruŋ beleŋ mata go tiyyiŋ gobe yiŋgeŋde du-fayde po gwaha tiye yeŋ amaŋeŋ nurdeya matagogo tiyyiŋ. 6Niŋgeb neŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋdiryiŋ goke turuŋ irde hitek. Yeŋbe Urmiŋ goyenbubulkuŋne wor po yeŋ nurde uneŋ hiyen geb,Urmiŋ goke teŋneŋgayenbuniŋeŋdirde igiŋ igiŋdiryiŋ gobe turŋuŋ yaŋ wor po. Go diryiŋ gobeneŋ beleŋ wol henayiŋ yeŋ nurdeya ma gwahadiryiŋ. Niŋgeb gwaha diryiŋ al Al Kuruŋ goyenturuŋ irde hitek.

7 Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ diryiŋgobe kuruŋ wor po. Niŋgeb gogo Yesu darimwok irde kamyiŋ gore po mata buluŋniniŋ haldeduneŋbe dumulgaŋ tiyyiŋ. 8 Niŋgeb Al Kuruŋbeleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirde heŋya dufaywukkekyameremiŋ keŋkela bebak teŋya kuŋ kuŋtareŋ dunuŋ gobe gwahade kura yetek moŋ. Ku-ruŋ wor po.

9BikkeŋbeAl KuruŋbeleŋYesuKristubemeteŋgwahade gwahade tiyyeŋ yeŋ nurde hinhin dufaygobe banare po hinhin geb, al beleŋ bebak ma

teŋ hinhan. Gega Al Kuruŋ yiŋgeŋ nalu kiryiŋgobe gayenter forok yitiŋ hi. Irkeb dufaymiŋbanare niŋ goyen kawan forok irke keneŋ bebakteŋ haŋ. 10Dufay kiryiŋ gobe gahade: nalu kiryiŋgoyen forok yekeb det banare niŋya kawan niŋya,irde megen niŋya naŋkiŋde niŋya kuruŋ gayentumŋaŋ yawaŋ gabu yirdeb Yesu Kristube detkuruŋ gote doyaŋ almiŋ iryiŋ.

11 Niŋgeb Israel mar bana neŋ gayen worYesuya hitekeb Al Kuruŋ beleŋ alya bereyaneheŋ detne igiŋ igiŋ goyen yawarnayiŋ yeŋ basiŋadiryiŋ. Yeŋbe dufay kura kerdeb go po gamairde hiyen geb, bikkeŋ dufaymiŋ kiryiŋ goyenpo gama irde basiŋa diryiŋ. 12 Gwaha diryiŋgobe, “Yeŋ wa meheŋ heŋ Yesu Kristu niŋ du-faymiŋ tareŋ irde, yeŋ ge po doyaŋ heŋ Al Kuruŋsaŋiŋmiŋ turŋuŋ yaŋ goyen turuŋ irde hinayiŋ,”yeŋbe gogo neŋ wa basiŋa diryiŋ. 13 Be, deŋ worAl Kuruŋ beleŋ dumulgaŋ teŋ teŋ niŋ yitiŋ mereigiŋ fudinde goyen nuramiŋ. Irdeb Yesu Kristuniŋ dufaytiŋ tareŋ iramiŋ geb, Holi Spirit duneŋyeŋ bikkeŋ Al Kuruŋ beleŋ biŋa tiyyiŋ goyendunyiŋ. Holi Spirit dunyiŋ gobe nere alya bereyayeŋ kawa dirdeb gogo Holi Spirit dunyiŋ. 14HoliSpirit dunyiŋ gobe neŋ beleŋ go keneŋbe kameAl Kuruŋyen det igiŋ goyen yawarteke nendehenayiŋ goyen bebak dird dird niŋ dunyiŋ. Be,det yawartek gobeAl Kuruŋ beleŋ alya bereyamiŋyumulgaŋ teŋ teŋ meteŋ miŋ uryiŋ goyen kuŋkuŋ pasi iryeŋ goyenter gab det goyen yawartek.Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ meteŋ kuruŋ turŋuŋ yaŋwor po tiyyiŋ goyen goke turuŋ irde hitek.

Pol beleŋ Al Kuruŋ gusuŋaŋ iryiŋ15 Niŋgeb deŋ beleŋ Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu niŋ

dufaytiŋ tareŋ irde, Al Kuruŋyen alya bereya niŋamaŋeŋ nurde yuneŋ haŋ gote mere momoŋtiŋnurmiriŋde mat waŋ waŋ 16 gayenter wor deŋ geteŋ Al Kuruŋ igiŋ wor po nurd uneŋ uneŋ niŋbada ma heŋ hime. Nebe Al Kuruŋ mere irdeheŋyabe deŋ ge bene sir ma yeŋ hiyen. 17 IrdebDoyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu Kristuyen Naniŋ AlKuruŋ deŋem turŋuŋ yaŋ wor po gore Holi Spiritdunke dufaytiŋ wuk irde Al Kuruŋbe al dahadegoyen deŋ goyen dikala dirwoŋ yeŋ gusuŋaŋirde himyen. Gogab Al Kuruŋbe al gwahadeyeŋ keŋkela wor po nurde uneŋbe yeŋya kadomnurd guneŋ teŋ hinayiŋ. 18 Irde dufaytiŋ wukyeke alya bereya Al Kuruŋ beleŋ hoy yirtiŋ margoyen kame igiŋ wor po yiryeŋ gobe dahadegoyen bebak tiwoŋ yeŋ gusuŋaŋ irde himyen. Al

Page 284: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Efesus 1:19 281 Efesus 2:13Kuruŋ beleŋ alya bereyamiŋ yuneŋ yeŋ detmiŋgitik tiyyiŋ gobe kuruŋ turŋuŋ yaŋ wor po goyenbebak tiwoŋ yeŋ nurde hime. 19 Irde neŋ Yesuniŋ dufayniniŋ saŋiŋ irtiŋ mar bana Al Kuruŋyentareŋ dahamat meteŋ kuruŋ wor po teŋ hi goyenkeŋkela bebak tiwoŋ yeŋ gusuŋaŋ irde himyen.Tareŋmiŋbe kuruŋworpo, tareŋhoyaŋkura goyatuŋande yetek moŋ. Irde saŋiŋmiŋ neŋ banameteŋ teŋ hi gobe tareŋ hoyaŋ moŋ. 20 Tareŋgobe Al Kuruŋ beleŋ Yesu Kristu kamyiŋde matisaŋ heŋbe yende gasuŋde tukuŋ Doyaŋ Al Ku-ruŋ irde haniŋ yase beleŋ kiryiŋ tareŋ goyen.21 Niŋgeb Yesu gobe megen gar niŋ doyaŋ markurayen kurayen gote saŋiŋ folek wor po. Yeŋbeal deŋem yaŋ gayenter haŋya kame forok yeŋhinayiŋya kuruŋ gote tareŋ folek wor po. 22 AlKuruŋ beleŋ det kuruŋ gayen doyaŋ yird yirdtareŋbe Yesu unyiŋ. Yeŋ beleŋ Yesu doyaŋ aliryiŋ gobe Yesuyen alya bereya sios niŋ teŋbegogo gwaha iryiŋ. 23Sios gobe Yesuyen uliŋ pigiŋ,irde Yesu yiŋgeŋbe tonaŋ. Yeŋ po ga megeŋyanaŋkiŋya irde det kuruŋ gayen doyaŋ yirde hi.Niŋgeb det kura epte ma yiŋgeŋ muŋ po pat yeŋhoyaŋ po hiyeŋ. Yesu Kristu goreb sios bana goŋheŋ doyaŋ yirde hi geb, alya bereyamiŋ kura eptema yiŋgeŋ muŋ po hiyeŋ. Tumŋaŋ ala yendeyufukde po hinayiŋ.

2Al Kuruŋ beleŋ al gergeŋ diryiŋ

1 Bikkeŋ deŋbe Al Kuruŋyen mere ma nurdebmata buluŋ teŋ hinhan geb, Al Kuruŋ diliŋdebeal kamtiŋ hinhan. 2 Goyarebe megen niŋ matabuluŋ po gama irde hinhan. Irdeb uŋgura saŋiŋmiŋyaŋ naŋa kota ga haŋ gote doyaŋ alyen merepo nurde gama irde hinhan. Go uŋgura gorebgayenter alya bereya Al Kuruŋyen mere pel irdehaŋ mar goyen doyaŋ yirde hi. 3 Bikkeŋbe neŋwor tumŋaŋ mel go haŋ gwahade goyen heŋbeulniniŋde amaŋ hetek dufay po gama irde hinhet.Irdeb daha mat daha titekeb ulniniŋde amaŋeŋnurtek dufay goyen bininiŋ bana makiŋ irtewoŋyeŋ nurde hinhet. Go teŋ hinhetya goyenbeAl Kuruŋ beleŋ mata buluŋ teŋ haŋyen margoke bearar teŋ gote muruŋgem buluŋ gitik iryiŋgoyen neŋ wor tetek belŋeŋde hinhet.

4 Goyenpoga Al Kuruŋyen buniŋeŋbe kuruŋwor po, irde neŋ gayen bubulkuŋne wor po yeŋnurd nurd matamiŋ goyen manaŋ kuruŋ wor po.5 Niŋgeb mata buluŋniniŋ gore po mudunkeb Al

Kuruŋ diliŋdeb kamtiŋ hinhet gega, Yesu Kristukamyiŋde mat isaŋ hiriŋ gwahade goyen po, neŋmanaŋdiliŋdeb al gergeŋworpodiryiŋ. Al Kuruŋbeleŋ gwaha mat dumulgaŋ tiyyiŋ gobe buniŋeŋdirde igiŋ igiŋ dire yeŋbe gogo gwaha diryiŋ.6 Neŋbe Yesu Kristuya awalikde hite. NiŋgebAl Kuruŋ beleŋ Yesu Kristu kamyiŋde mat isaŋhiriŋ gwahade goyen po, neŋ manaŋ al gergeŋdiryiŋ. Irdeb Al Kuruŋyen gasuŋde gor Yesuyaheŋ detmiŋ doyaŋ yirde hinayiŋ yeŋbe gogo aldeŋem yaŋ diryiŋ. 7 Neŋ gayen Yesu Kristuyahitekeb gogo igiŋ igiŋ diryiŋ. Al Kuruŋ beleŋgo diryiŋ gobe buniŋeŋmiŋ kuruŋ wor po goyenkawan irmeke al kame hinayiŋ mar wor keneŋbebak teŋ hinayiŋ yeŋbe gogo gwaha diryiŋ.

8 Deŋbe Al Kuruŋ beleŋ dumulgaŋ tike igiŋhaŋ gobe dindikeŋde tareŋde moŋ. Al Kuruŋbeleŋ buniŋeŋ dirde faraŋ durkeb Yesu niŋ du-faytiŋ tareŋ iramiŋ geb, gogo dumulgaŋ tiyyiŋ.Dumulgaŋ tiyyiŋ gobe duliŋ dumulgaŋ tiyyiŋ.9Mata igiŋ kura ma teŋ hikeya dumulgaŋ tiyyiŋ.Gogab al kura mata igiŋ teŋ hiyeŋ goke epte mayiŋgeŋ ge turuŋ turuŋ teŋ hiyeŋ. 10Al Kuruŋbe algergeŋ dird dird al. Niŋgebmata igiŋ teŋ hinayiŋyeŋbe Yesu Kristuya neŋya gabu dirde uŋkureŋpo dirdeb gergeŋ wor po diryiŋ. Gwaha diryiŋgobe neŋ gayenmata igiŋ teŋ hinayiŋ yeŋ bikkeŋdufaymiŋ kiryiŋ goyen po gama irde gogo gwahadiryiŋ.

Yuda marya al miŋ hoyaŋya yade al miŋ uŋkureŋiryiŋ

11 Be, guba yeŋ yeŋ mata gobe uliŋde niŋ matapo geb, gayenterbe miŋ miŋmoŋ. GoyenpogaYuda marbe mata gobe fudinde yeŋ nurde gamairde haŋyen. Irdeb yiŋgeŋ ge yeŋ, “Neŋbe gubayitiŋ mar geb, Al Kuruŋyen alya bereya,” yeŋhaŋyen. Irde deŋ al miŋ hoyaŋbe, “Guba ma yeŋduntiŋ geb, Al Kuruŋyen alya bereyamoŋ,” dineŋhaŋyen. Niŋgeb deŋbe bikkeŋ dahade hinhangoyen bitiŋ sir ma yiyyeŋ. 12 Goyareb deŋbeYesu Kristuya gambuŋeŋ ma hinhan. Irde Israelmar bana ma hinhan. Irdeb Al Kuruŋ beleŋ alyabereyamiŋ detmiŋ yuneŋ yeŋ biŋa tiyyiŋ go tetekma po hinhan. Deŋbe megen gar heŋ Al Kuruŋma nurd uneŋ hinhan geb, al gore kura igiŋdiryeŋ yeŋ ma po nurde hinhan. 13 Bikkeŋbe AlKuruŋ bindere muŋ kura ma hinhan, gisaw worpo hinhan. Gega gayenterbe Yesu Kristu beleŋdeŋ ge teŋ darim wok irde kamyiŋ goke teŋbeyeŋya heŋ Al Kuruŋ bindere wor po haŋ.

Page 285: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Efesus 2:14 282 Efesus 3:11

14 Yesu Kristube al biŋ yisikamke igiŋ heŋ heŋgote miŋ al. Niŋgeb bikkeŋ neŋ Yuda marya deŋal miŋ hoyaŋya kahaltebe bipti saŋiŋ kuruŋ worpo hinhin gega, Yesu kamyiŋ goreb bipti goyenupew uryiŋ. Irdeb neŋ gayen gabu dirke al miŋuŋkureŋ po hitiŋ hite. Yeŋ beleŋbe neŋ kahaltebipti kuruŋ kadom igiŋma nurd guneŋ teŋ hoyaŋhoyaŋ hityen goyen upew uryiŋ. 15 Yeŋbe neŋge teŋ kamyiŋ geb, goke teŋbe Moseyen sabayagote saba mukŋeŋ kurayen kurayen katiŋ kuruŋgoyen pasi kiryiŋ. Go tiyyiŋ gobe Yuda maryaal miŋ hoyaŋya goyen yawaŋ gabu yirde al miŋuŋkureŋ gergeŋ, Yesuyen alya bereya yird yirdniŋ tiyyiŋ. Niŋgeb go mata tiyyiŋ gore dirkebgago awalikde hite. 16 Yeŋbe Yuda marya almiŋ hoyaŋya kahalte asogo hiyen goyen kurusehende kamyiŋ gore po pasi kiryiŋ. Irdeb al miŋirawa goyen yawaŋ gabu yirde al miŋ uŋkureŋpo iryiŋ. Gwaha diryiŋ gobe neŋ gayen tumŋaŋAl Kuruŋya awalikde hinayiŋ yeŋbe gogo dumul-gaŋ tiyyiŋ. 17 Yeŋ beleŋ waŋbe deŋ Al Kuruŋbindere ma hinhanya neŋ Yuda mar Al Kuruŋbindere hinhet marya gayen tumŋaŋ awalikdeheŋ heŋ niŋ mere igiŋ goyen momoŋ diryiŋ.18Niŋgeb deŋya neŋya tumŋaŋ Yesu Kristu beleŋmeteŋ tiyyiŋ goke Holi Spirit titiriŋ geb, yendetareŋdebe epte Adoniniŋ Al Kuruŋ hitte kutekhite.

Al Kuruŋyen ya balem wor pobe neŋ gago19 Niŋgeb deŋ al miŋ hoyaŋ goyen gayenterbe

albak yara ma haŋ. Neŋ gayen Al Kuruŋyengasuŋde hite gwahade goyen po, deŋ wor gorniŋ alya bereya haŋ. 20 Neŋ aposelya Al Ku-ruŋyenmere basaŋmar porofetyabe ya tola yara.Irde Yesu Kristu yiŋgeŋbe armo tola go gwahadegoyen. Munaŋ deŋbe tola yimiytiŋ goyen hendeya irtiŋ go gwahade. 21 Ya kiŋkiniŋya ya ird irddet kuruŋ gobe kahalte niŋ tola kuruŋ goyenterbasaŋ hitiŋ haŋ gwahade goyen po, neŋ wortumŋaŋ Yesuyen yufukde gabu irde uŋkureŋ pohite. Niŋgeb neŋ tumŋaŋ gare po Al Kuruŋyen yabalem go gwahade yara hite. 22 Munaŋ deŋ worYesuya awalikde haŋ geb, neŋya tumŋaŋ gabudirde Al Kuruŋ diliŋde ya balem wor po dirde hi.Gogab Holi Spiritbe igiŋ deŋ bana hiyeŋ. HoliSpirit hiyeŋde gorbe Al Kuruŋ wor hiyeŋ geb,gogo gabu dirde Al Kuruŋ diliŋde ya balem yaradirde hi.

3Al Kuruŋyen dufay banare hitiŋ goyen kawan

forok yiriŋ1 Niŋgeb goke teŋbe ne Polbe deŋ Yuda mar

moŋ al miŋ hoyaŋ niŋ teŋ Yesu Kristuyen meteŋteŋ himeke al beleŋ nad koyare nerke gago hime.2 Fudinde, Al Kuruŋ beleŋbe alya bereya buniŋeŋyirde igiŋ igiŋ yird yird meteŋ goyen deŋ ge teŋne nunyiŋ gobe nurde haŋ gogo. 3 Niŋgeb AlKuruŋbe dufaymiŋ banare hinhin goyen nikalaniryiŋ. Irkeb asaŋde gar meheŋde goke muŋkura kayhem gogo. 4 Niŋgeb deŋ beleŋ kapyaŋheŋbeYesu Kristu niŋ yitiŋmere gotemiŋ banareniŋ goyen ne daha mat nurde hime goyen bebaktinayiŋ. 5 Bikkeŋbe Al Kuruŋ beleŋ meremiŋbanare niŋ goyen kawan ma irde hinhin. Goyen-poga gayenterbe Holi Spirit beleŋ neŋ aposelyaporofetya Al Kuruŋ diliŋde wukkek hityen gayenbebak diryiŋ. 6 Be, meremiŋ banare niŋ gobegahade: Yesu Kristu niŋ yitiŋ mere igiŋ goyennurde yeŋya heŋbe deŋ al miŋ hoyaŋ wor neŋYuda marya tumŋaŋ detmiŋ igiŋ Al Kuruŋ beleŋduneŋ yiriŋ gote miŋ mar hetek. Irde deŋyaneŋyabe al miŋ uŋkureŋ po hitiŋ. Irde Al Kuruŋbeleŋ alya bereyamiŋ gwahade gwahade yireŋyeŋ biŋa tiyyiŋ gobe neŋ tumŋaŋ yawartek.

7 Al Kuruŋbe buniŋeŋ nirde igiŋ igiŋ nirdeyende meteŋ teŋ teŋ tareŋ nunyiŋ. Irdeb Yesuniŋ yitiŋ mere igiŋ gayen tagal tagal meteŋnunyiŋ. 8 Nebe Al Kuruŋyen alya bereya kuruŋhaŋ bana goŋ al kura deŋem miŋmoŋ wor poyeŋ nurde yuneŋ haŋyen gote yufukde hime.Goyenpoga Al Kuruŋ beleŋ almali ne gahade garemeteŋ titek moŋ gayen meteŋ goyen nunyiŋ.Irkeb Yesu Kristu beleŋ alya bereya igiŋ igiŋ yirdehi gobe kuruŋ wor po neŋ al beleŋ epte ma bebaktitek goyen al miŋ hoyaŋ hitte tukuŋ tagaldehime. 9 Al Kuruŋ naŋkiŋya megeŋya yiryiŋ algore bikkeŋ wor po damam damam kuŋ hinhankuruŋ goyen dufaymiŋ banare hinhin goyen altumŋaŋ kawan po momoŋ yirde tukuŋ hayiŋninyiŋ geb, gago tagalde tukuŋ hime.

10 Yeŋ beleŋ gwaha tiyyiŋ gobe dufaymiŋwukkeŋ igiŋ wor po kurayen kurayen goyenYesuyen alya bereya sios beleŋ kawan forokyirde hinayiŋ yeŋ gogo gwaha tiyyiŋ. GogabAl Kuruŋyen miyoŋ yiŋgeŋya haŋ goya uŋguranaŋa kota ga haŋ kuruŋ goyen Al Kuruŋyendufay wukkeŋ kurayen kurayen kuruŋ goyennurde bebak tinayiŋ. 11 Al Kuruŋ beleŋ mata

Page 286: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Efesus 3:12 283 Efesus 4:11go tiyyiŋ gobe bikkeŋ wor po megeŋya naŋkiŋyama forok yekeya mata goyen tiyeŋ yeŋ nurdehinhin goyen kuŋ kuŋbe Doyaŋ Al KuruŋniniŋYesu Kristu meteŋ tiyyiŋde gor matbe dufaymiŋgoyen kawan forok iryiŋ.

12 Neŋbe Yesu niŋ dufayniniŋ saŋiŋ irde yeŋyahite geb, Al Kuruŋ hitte kuŋ kuŋ niŋ kandukŋeŋma nurde hitek. Irde fudinde yeŋbe neŋ geamaŋeŋ nurde hi go yeŋ hekkeŋ nurdeya igiŋ yeŋhitte kutek. 13Niŋgeb kanduk kuruŋ keneŋ himegayen gake, “Neŋ ge teŋ gogo kanduk keneŋ hi,”yeŋ nurdeb goke bitiŋde buluŋeŋ ma nurnayiŋ.Kanduk teŋhimegabedeŋtiŋ turŋuŋyaŋheŋheŋge gago teŋ hime geb, goke ma nurnayiŋ.

14 Niŋgeb goke teŋbe dokolhoŋne yuguluŋ teŋAdoniniŋ doloŋ irde turuŋ irde hime. 15 Yeŋbegasuŋmiŋde niŋ miyoŋ yagoya alya bereyamegen haŋ goya kuruŋ goyen yiryiŋ. Irdebyende naniŋ hiriŋ geb, deŋe buda kuruŋ gobeyeŋ hitte mat forok yamiŋ. 16 Niŋgeb nebeAdoniniŋ tareŋmiŋ turŋuŋ yaŋ hende wor pogore Holi Spirit dunke dufaytiŋ tareŋ irwoŋyeŋ gusuŋaŋ irde hime. 17 Gogab Yesu Kristuniŋ hekkeŋ nurd nurd matare mat Yesu gobedeŋya hinayiŋ. Irde Al Kuruŋya al kadtiŋyaniŋ amaŋeŋ nurd yuneŋ yuneŋ matabe megeŋbeleŋ he filginiŋ yanarde hike saŋiŋ huwardehaŋ go gwahade hinayiŋ. 18 Irde deŋya kadtiŋyago Al Kuruŋyen alya bereya goyen Yesu Kristubeleŋ deŋ goyen bubulkuŋne wor po yeŋ nurdeduneŋ hi goyen dahade yeŋ bebak tiwoŋ yeŋnurde hime. Al beleŋ det kurate hendemiŋ,pelyeŋmiŋ, ulyaŋmiŋyabe dukuŋmiŋya goyentuŋaŋ teŋbe kuruŋmiŋ goyen bebak teŋ haŋyengwahade goyen po, deŋ wor Yesu beleŋ amaŋeŋnurd duneŋ hi goyen dahade yeŋ keŋkela bebaktiwoŋ yeŋ nurde hime. 19 Yeŋ beleŋ deŋ goyenbubulkuŋne wor po yeŋ nurd duneŋ hi gobe eptema tumŋaŋ gwahade yeŋ nurde bebak tinayiŋ.Goyenbe deŋ beleŋ muŋ kura bebak tiwoŋ yeŋ AlKuruŋ gusuŋaŋ irde hime. Gogab Al Kuruŋyendufayya mata igiŋya goyen yadeb ep wor pohenayiŋ.

20 Al Kuruŋyen tareŋbe neŋ bana heŋ meteŋteŋ hiyen. Irde tareŋmiŋ gobe kuruŋ wor pogeb, Al Kuruŋ beleŋ gwahade gwahade dunwoŋyeŋ nurde gusuŋaŋ irde hityen goyen folek worpo duneŋ hiyen. 21 Niŋgeb Yesu Kristuyen alyabereya sios beleŋ Yesu Kristuya heŋbe hugiŋhugiŋ Al Kuruŋ deŋem turŋuŋ yaŋ irde hinayiŋ.

Fudinde wor po.4

Yesuya awalikde heŋ uŋkureŋ hetek1 Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ mata kerde gama ir-

nayiŋ yeŋ hoy diryiŋ goyen po gama irde hinayiŋ.Ga dineŋ hime gabe ne, Doyaŋ Al Kuruŋyenmeteŋ teŋya koyare heŋ kanduk teŋ hime al garegoke ug po dineŋ hime gago. 2 Niŋgeb dindikeŋge turuŋ turuŋ ma po teŋ hinayiŋ, diltiŋ kamkebalmiŋ po hinayiŋ. Irde al kadtiŋ kura matamiŋigiŋ hewoŋ yeŋ doyaŋ heŋ heŋ ge piŋeŋ ma heŋhinayiŋ. Irde ditiŋ ge amaŋeŋ nurd guneŋ teŋgabmatatiŋ hoyaŋ hoyaŋ hinayiŋ goyen gokemanurde hinayiŋ. 3 Deŋ tumŋaŋ Holi Spirit beleŋbitiŋ yisikamde kaŋ beleŋ giti dirtiŋ yara dirkebuŋkureŋ po hitiŋ yara awalikde haŋ. Niŋgebgwahade heŋ heŋ goyen bada ma heŋ goke kurutwor po yeŋ hinayiŋ. 4 Deŋ kuruŋ gobe hoyaŋhoyaŋ goyenbe Yesuya heŋbe uŋkureŋ po haŋ.IrdebHoli Spirit deŋbanahi gobehoyaŋmiŋmoŋ,uŋkureŋ po. Irde neŋ kuruŋ gabe Al Kuruŋ beleŋkame igiŋ direŋ yeŋ hoy diryiŋ goke po nurdedoyaŋ heŋ hite. 5 Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ manaŋuŋkureŋ po, irde yeŋ ge dufayniniŋ saŋiŋ ird irdgoya baptais teŋ teŋya wor uŋkureŋ po. 6 AlKuruŋ wor uŋkureŋ po. Yeŋbe neŋ kuruŋ gateAdoniniŋ. Yeŋ beleŋ po gab neŋ kuruŋ gayendoyaŋ dirde hiyen. Irde neŋya heŋbe meteŋ teŋhiyen.

7 Goyenbe Al Kuruŋbe Yesu Kristu beleŋ neŋgayen gwahade gwahade yireŋ yeŋ nurde hiyengoyen po gama irde buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirdehiyen. Go dirde hiyen gobe muruŋgem teweŋyeŋ nurdeya ma dirde hiyen, duliŋ dirde hiyen.8 Gwaha tiyyiŋ goke asaŋmiŋdebe gahade katiŋhi:“Yeŋbe Al Kuruŋyen gasuŋde hurkuriŋ.Goyareb Satan fole irde alya bereya Satan yu-

fukde haŋyenmar kuruŋ goyen siŋa yirdeyade hurkuriŋ.

Irdeb alya bereya yende tareŋ goyen damummoŋduliŋ yunyiŋ,” yitiŋ hi. Tikiŋ 68:18

9 Be, asaŋde katiŋ gwahade po, “Yeŋbe Al Ku-ruŋyen gasuŋde hurkuriŋ,” gote miŋbe Yesubemegen gar kateŋ kamde gab huwarde hurkuriŋgoke yitiŋ. 10 Niŋgeb hende mat katyiŋ al Yesugore po megeŋya naŋkiŋya irde det kuruŋ gotemiŋ al wor po heŋ doyaŋ yirde heŋ yeŋbe gogosopte naŋkiŋ fole irde hende wor po Al Kuruŋyengasuŋde hurkuriŋ. 11 Yeŋ beleŋ po neŋ alya

Page 287: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Efesus 4:12 284 Efesus 4:32bereyamiŋ gayen meteŋ kurayen kurayen gotetareŋ dunyiŋ. Al kurabe Yesuyen mere basaŋmar aposel yirde, munaŋ kurabe Al Kuruŋyenmere basaŋ mar porofet yirde, munaŋ kurabeYesu niŋ yitiŋ mere igiŋ tagalde tukuŋ tukuŋmar yirde, munaŋ kurabe Yesuyen alya bereyadoyaŋ yird yird mar yirdeb, kurabe Al Kuruŋyenmere saba yird yird mar yirtiŋ haŋ. 12 NiŋgebYesu Kristu beleŋ neŋ Al Kuruŋyen alya bereyasaŋiŋ gwahade duntiŋ gobe Al Kuruŋyen alyabereya faraŋ yurtekbe tumŋaŋ tareŋ heŋ ku-ruŋ henayiŋ yeŋbe gago tareŋmiŋ duntiŋ hite.13Niŋgeb meteŋ duntiŋ gobe gwahader kuŋ kuŋneŋ tumŋaŋ dufayniniŋ Al Kuruŋ Urmiŋ YesuKristu niŋ saŋiŋ irde yeŋbe al gwahade yeŋ nurdeyeŋya kadom nurd guneŋ teŋ awalikde hitek.Irdeb Yesuyen mere gama ird ird mataniniŋdebeparguwak yara heŋ Yesu beleŋ mata igiŋ teŋhinhin gwahade po teŋ hitek. 14 Neŋbe diriŋkalak beleŋ mere fudindeya usi mereya nurdebebak ma teŋ haŋyen gwahade goyen ma teŋhitek. Al dufaymiŋ diriŋ kalak yara gwahadegobe usi mar beleŋ mata kurayen kurayen matusi yirke mata buluŋde kateŋ haŋyen. Go teŋhaŋyen gobemakaŋ duba beleŋ dakdak tuktawaŋirke dakdak gobe kwe yiyyeŋ beleŋ goŋma kuyeŋgo gwahade goyen. Niŋgeb neŋbe usimere goyenbebak teŋbe gama ma irtek. 15 Irde kadniniŋge amaŋeŋ nurd yuneŋ heŋya go hende merefudinde po teŋ hitek. Gwahade po teŋ kuŋ kuŋbeAl Kuruŋyen alya bereya tareŋ po heŋ DoyaŋAlniniŋ Yesu Kristu beleŋ mata igiŋ teŋ hinhingwahade po teŋ hitek. 16 Neŋbe Yesu Kristuyenuliŋ pigiŋ yara, munaŋ yeŋbe tonaŋniniŋ yara.Niŋgeb al teŋeŋ beleŋ kiŋkiniŋ yukuŋ basaŋ hekeal uliŋ pigiŋ uŋkureŋ hiyyeŋ go gwahade goyenneŋbe Yesu hitte mat basaŋ heŋbe kurabe haniŋ,kurabe kahaŋ gwahade ala hitiŋ hite. Niŋgebmeteŋ nende gigen duntiŋ goyen kadniniŋ geamaŋeŋ nurde yuneŋya meteŋ teŋ hitekbe neŋtumŋaŋ tareŋ heŋbe yeŋ yara hetek.

Yesu Kristuya heŋ al gergeŋ hitiŋ gote mata17 Niŋgeb Doyaŋ Al Kuruŋyen saŋiŋde hayhay

dire yeŋ gahade mere direŋ tihim: deŋbe AlKuruŋ ma nurd uneŋ haŋyen mar beleŋ matateŋ haŋyen gwahade ma teŋ hinayiŋ. Go margote dufaybemiŋmiŋmoŋwor po. 18Dufaymiŋbekidomak, titmiŋ wor po, Al Kuruŋyen mere eptema bebak titek haŋ. Irde go mar gobe biŋde AlKuruŋ pel irde meremiŋ nurtek ma yirde hiyen

geb, Al Kuruŋ beleŋ al gergeŋ yirtek ma haŋ.19Yeŋbe mata buluŋmiŋ ge memya muŋ kura maheŋ haŋyen. Irde mata buluŋ niŋ amaŋeŋ nurdego bana po kuŋbe mata goyen teŋ teŋ niŋ ponurdeb mata buluŋ teŋ tebaŋ teŋ haŋyen.

20 Goyenpoga deŋbe haŋkapya Yesu Kristu niŋyitiŋ saba goyen nuramiŋyabe mata buluŋ gwa-hade gote saba ma nuramiŋ. 21 Deŋbe fudindewor po yeŋ ge saba dirke nuramiŋ. Irdeb deŋYesu gama irde haŋ mar goyen mere fudindeYesu bana hi goyen goke wor saba dirke nuramiŋ.22Niŋgeb mata buluŋ teŋ hinhan goyenterbe du-fay bikkek buluŋ gore lomlom dirke go po gamairde hoŋgay netek haŋyen geb, dufay bikkek bu-luŋ gobe tubul po tinayiŋ. 23 Irkeb matatiŋya du-faytiŋya gobe Al Kuruŋ beleŋ sope yirde gergeŋwor po diryeŋ. 24 Niŋgeb deŋbe dufayya matayagergeŋ Al Kuruŋyen goyen bitiŋ bana yerde yeŋdiliŋde mata huwakya mata wukkeŋya goyen poteŋ hinayiŋ.

25 Niŋgeb deŋ Yesuyen alya bereyabe usi mateŋ hinayiŋ. Mere fudinde po kadom momoŋgird teŋ hinayiŋ. Neŋ kuruŋ gayenbe miŋniniŋuŋkureŋ Yesu po geb, gago momoŋ dirde hime.26 Be, bearartiŋ beleŋ dirke mata buluŋde katnakgeb, nurde ga hinayiŋ. Kadtiŋ kura bitiŋ aryirde gwahade po hike kuŋ naŋa ma kurkuyeŋ.27 Gwaha tinayiŋbe Satan beleŋ buluŋ dirtekbeleŋ kerd unnayiŋ geb, gwaha ma teŋ hinayiŋ.28Kawe mata teŋ haŋ mar gobe bada po henayiŋ.Irdeb yiŋgeŋ haniŋde meteŋ igiŋ teŋ hinayiŋ.Irdemeteŋmiŋ gote igineŋ yadebe al kura det ku-raŋ amu heŋ haŋmar goyen faraŋ yurde hinayiŋ.29 Merebe kadtiŋ biŋ buluŋ yirtek mat ma mereteŋ hinayiŋ. Mere igiŋ faraŋ yurke tareŋ heŋhitek mere po ga teŋ hinayiŋ. Mere igiŋ gwahadeteŋ hinayiŋbe kadtiŋ kura kanduk bana heŋ yulyeŋ haŋ gore nurdeb sopte tareŋ heŋ hinayiŋ.30 Irde Holi Spirit gobe kuramuŋ biŋ buluŋma poirde hinayiŋ. Al Kuruŋ beleŋ Holi Spirit dunyiŋgobe nalu funaŋde alya bereyamiŋ goyen nigeŋhitte yumulgaŋ tiyeŋ yeŋ basiŋa dirde kawadirtiŋ yarabe Holi Spirit gogo dunyiŋ. 31 Niŋgebdeŋbe kadtiŋ ge buluŋ nurd nurd mata, meremisiŋeŋ yaŋ yird yird mata, bearar mata, kwepkwep mata, mere buluŋ mat teŋ teŋ matayabemata buluŋhoyaŋkurayenkurayengoyenmanaŋyubul po tinayiŋ. 32 Kadtiŋ igiŋ igiŋ yirde yeŋge buniŋeŋ nurde yuneŋ hinayiŋ. Irde Al Kuruŋbeleŋ Yesu Kristu niŋ teŋ mata buluŋtiŋ halde

Page 288: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Efesus 5:1 285 Efesus 5:23

dunyiŋ gwahade po, deŋ wor kadtiŋ kura buluŋdirkeb mata buluŋmiŋ halde yuneŋ hinayiŋ.

5Al Kuruŋyen mata hulsi yara go po gama irde

hinayiŋ1 Niŋgeb hugiŋeŋ matatiŋbe yeŋ teŋ hiyen

goyen po teŋ hinayiŋ. Deŋbe Al Kuruŋyendirŋeŋ weŋ, yeŋ beleŋ bubulkuŋne wor po yeŋnurd duneŋ hiyen. 2 Yesu Kristube neŋ gayenbubulkuŋne wor po yeŋ nurdeb faraŋ yure yeŋyiŋgeŋ ge ma nurdeb neŋ ge kamyiŋ. Go tiyyiŋgobe Al Kuruŋ det hamŋeŋ igiŋ muŋ kura galakirde kumga teŋ unke hamŋeŋ igiŋmuŋnuryeŋ gogwahade goyen iryiŋ. Niŋgeb deŋwor Yesu beleŋtiyyiŋ gwahade goyen po, al kadtiŋ ge amaŋeŋwor po nurde yuneŋ hinayiŋ.

3 Deŋbe leplep mata ma teŋ hinayiŋ, irde matabuluŋ mormok dapŋa kukuwa beleŋ mata titŋeŋma teŋ hinayiŋ. Irde det uguŋ po yade yadeniŋ ma dufay heŋ hinayiŋ. Mata buluŋ gwahadegobe neŋ Al Kuruŋyen alya bereya beleŋ titekmata moŋ geb, gago dineŋ hime. Niŋgeb matagwahade goke dufay muŋ kura ma po henayiŋ,irde goke muŋ kura ŋut ma yenayiŋ. 4 Deŋbenanyaŋ mereya mere kukuwamŋeŋya ma teŋhinayiŋ, irde kari mere buluŋ ma teŋ hinayiŋ.Mata gwahade gobe deŋ beleŋ titek moŋ. Niŋgebmata buluŋ gwahade teŋhitiŋ yarabeAl Kuruŋpoga igiŋ nurde uneŋ hinayiŋ. 5 Deŋbe mere gayenkeŋkela nurde hinayiŋ: leplep mata teŋ haŋ mar,mata buluŋ mormok dapŋa kukuwa beleŋ titŋeŋteŋ haŋ maryabe, det ug po yad yad niŋ po dufayheŋ haŋ marya gobe Yesu Kristuya Al Kuruŋyabeleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ yird yird bana goŋepte ma hinayiŋ. Det ug po yad yad niŋ po dufayheŋ haŋ marbe det gore Al Kuruŋmiŋ hiyyeŋ.6 Irde al kura go ma kenke waŋ usi mere miŋmiŋmoŋmadiryeŋ. Usimereworwor goke teŋbeAl Kuruŋ beleŋ meremiŋ pel irde haŋ mar goyenbearar yirde buluŋ yiryeŋ geb. 7Niŋgeb mata goteŋ haŋ mar goya awalik ma heŋ hinayiŋ.

8 Be, deŋ goyen bikkeŋbe mata buluŋyenkidoma bana po hinhan. Gega gayenterbe DoyaŋAl Kuruŋyen alya bereya haŋ geb, hulsi banahaŋ. Niŋgeb hulsire niŋ mata po ga teŋ hi-nayiŋ. 9 Hulsi bana haŋ marbe mata igiŋ, matahuwakyabe mata fudindeya goyen kuruŋ forokyirde haŋyen. 10 Niŋgeb matabe Al Kuruŋ beleŋigiŋ nurtek goyen teŋ teŋ niŋ po kurut yeŋ

hinayiŋ. 11 Irdeb kidomare niŋ mata ma teŋhinayiŋ. Mata gwahade gobe igineŋ igiŋ kurama forok yirde haŋyen, hubu wor po. Niŋgebdeŋbe al kura mata gwahade tike yeneŋbe kawanpo kuŋ mata gobe buluŋ yineŋ mere saŋiŋ poyirde hinayiŋ. 12 Nebe mata buluŋ mar goremata banare balmiŋ teŋ haŋyen gobe memyakgeb, goke tagaltek ma nirde hi. 13 GoyenpogaAl Kuruŋyen mere hulsi yara goreb banare matabuluŋ teŋ haŋyen goyen kawan forok yiryeŋ. 14AlKuruŋyen mere hulsi yara gobe deŋ bana hiyeŋgeb, goreb almet mata buluŋ yade kawan forokyirde hiyeŋ. Goke teŋbe gahade katiŋ hi:“Deŋ Al Kuruŋ diliŋde firtiŋde haŋmarbe huwar-

nayiŋ.Irde deŋ Al Kuruŋ diliŋde kamtiŋ haŋ mar wor

huwarnayiŋ.Irkeb Mesaia beleŋ meremiŋ hulsi yara goyen

dunke deŋ bana heŋ hulsi melak hitiŋyara teŋ hiyeŋ,” yitiŋ hi.

15 Niŋgeb deŋbe keŋkela wor po heŋ ga hi-nayiŋ. Al kukuwa yara ma heŋbe al dufaymiŋwukkek yara heŋ hinayiŋ. 16Nalu ga hite gayen-terbe mata buluŋ po kuruŋ hi. Niŋgeb mata igiŋteŋ hitek kura hike yeneŋbe kame gama yenayiŋ.Mata gobe tinayiŋ. Moŋgo titmiŋeŋ hike naluga hubu hiyyeŋ geb. 17 Irdeb dufay keŋkela maheŋyamali mali kukuwa beleŋmata titiŋ yaramateŋ hinayiŋ. Gwaha titŋeŋbe Al Kuruŋyen dufaykeneŋ bebak teŋbe go po gama irde hinayiŋ.18Kukuwa fe deŋ buluŋ dirtek goya nene kukuwama henayiŋ. Gwaha titŋeŋbe Holi Spirit tekegore po doyaŋ dirde hiyeŋ. 19 Irdeb tikiŋ asaŋdeniŋ tikiŋya Al Kuruŋ turuŋ ird ird tikiŋyabe HoliSpirit beleŋ bitiŋde tikiŋ yupul titiŋ goyen kadtiŋyagoya tikiŋ heŋ hinayiŋ. Bitiŋde mat amaŋeŋwor po nurde Al Kuruŋ isoka irde tikiŋ heŋhinayiŋ. 20 Irde mata kuruŋ deŋ hitte forok yitiŋgoke Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu Kristu deŋemdeNanniniŋ Al Kuruŋ igiŋ nurde uneŋ hinayiŋ.

Ire uŋyat heŋ heŋ mata igiŋ21 Be, deŋ beleŋ Yesu Kristu palap irde haŋyen

goyen matare po kadtiŋde mere nurde teŋ hi-nayiŋ. 22 Niŋgeb deŋ bere almetiŋ yaŋbeYesubeKuruŋniniŋ yeŋyende yufukbanahaŋyengwahade goyen almetiŋ yagot yufukde hinayiŋ.23 Yesuyen alya bereya sios gote doyaŋ al worpobe Yesu gwahade goyen po, albe berem yagotdoyaŋ mar geb. Yesu Kristube yende alya bereyasios gote Yumulgaŋ teŋ teŋ Al. Irde sios gobe

Page 289: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Efesus 5:24 286 Efesus 6:14Yesuyen uliŋ pigiŋ yara. 24Niŋgeb sios beleŋ YesuKristu yufukde hi gwahade goyen po, deŋ berewor almetiŋ yagot yufuk bana po heŋ meremiŋkuruŋ goyen gama po irde hinayiŋ.

25 Be, deŋ al berem yaŋbe Yesu Kristu beleŋyende alya bereya sios goyen bubulkuŋne wor poyeŋ nurde yeŋ ge teŋ kamyiŋ gwahade goyen po,deŋ wor bertiŋ yago niŋ amaŋeŋ nurde yuneŋhinayiŋ. 26 Yesube alya bereyamiŋ sios beleŋAl Kuruŋyen mere nurde go po gama irde febaptais teŋ Al Kuruŋ diliŋde wukkeŋ hinayiŋyeŋ gogo sios niŋ teŋ kamyiŋ. 27 Yeŋbe alyabereyamiŋ goyen halde wuk yirde, uliŋde fir-furŋeŋ wor po det hoyaŋ buluŋeŋ kura miŋmoŋyirmekeb Al Kuruŋ diliŋde wukkek kusamuŋ worpo yire yeŋbe gogo kamyiŋ. 28 Niŋgeb Yesubeleŋ go tiyyiŋ gwahade goyen po, deŋ al worbertiŋ yagobe nindikeŋde ulniniŋ yeŋbe bertiŋyago niŋ amaŋeŋ nurde yuneŋ hinayiŋ. Al kuraberem niŋ amaŋeŋ nurde hiyeŋ gobe yiŋgeŋ geamaŋeŋ nurde hiyeŋ go gwahade geb. 29 Neŋkuruŋ gabe ulniniŋ gayen epte ma asogo yirdebuluŋ yirde hityen. Gwaha yirtiŋeŋbe paka yirdekeŋkela sope yirde hityen. Gwahade goyen po,Yesu Kristu wor yiŋgeŋde uliŋ pigiŋ sios goyenkeŋkela doyaŋ irde hiyen. 30 Neŋbe Yesuyenhaniŋ, kahaŋyabe diliŋya gwahade po geb, gogokeŋkela doyaŋ dirde hiyen. 31 Be, alya beremyagabu heŋ heŋ mata wor gwahade geb, goke AlKuruŋyen asaŋde gahade katiŋ hi:“Goke teŋbe albe miliŋya naniŋya yubul teŋ bere

teŋbe ire uŋya hiriryeŋ.Irdeb alya bereya gobe irawa moŋ uŋkureŋ po

hiriryeŋ,” yitiŋ. Tikula 2:2432 Mere gabe al mali mali bebak titek moŋ, meregate miŋbe kuruŋ wor po. Mere gabe YesuKristuya yende alya bereya siosya niŋ yitiŋ yeŋnurde hime. 33 Niŋgeb deŋ al wor mere gayengama irdeb bertiŋ yago niŋ dindikeŋ ge amaŋeŋnurde haŋ gwahade goyen nurde yuneŋ hinayiŋ.Irde deŋberebe almetiŋ yagopalap yirdehinayiŋ.

6Diriŋya naniŋya miliŋyat mata igiŋ

1 Be, deŋ diriŋ wor Doyaŋ Al Kuruŋ yufukdehaŋ geb, adotiŋya mamtiŋyat mere nurde gamairde hinayiŋ. Mata gobe Al Kuruŋ diliŋde mataigiŋ, huwak wor po. 2-3Al Kuruŋ beleŋ Mose sabaunyiŋde gor saba kurabe, “Adotiŋya mamtiŋyapalap yirde hinayiŋ,” yitiŋ hi. Irdeb saba gote

muruŋgem niŋ biŋa teŋyabe gaha yiriŋ: “Gwahateŋ hinayiŋbe igiŋ po heŋbe ulyaŋde heŋbe araŋma kamnayiŋ,” yitiŋ. Saba hoyaŋdebe gwahakura ma yitiŋ, gayen sabare po gab biŋa gayentiyyiŋ.

4 Be, deŋ diriŋ naniŋ yagobe diriŋtiŋ yagobearar teŋ hitek mat ma mata yirde hinayiŋ.Gwaha yirtiŋeŋbe Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ deŋnaniŋ yago saba dirde matatiŋ sope dirde hiyengwahade goyen po yirde hinayiŋ.

Meteŋ marya doyaŋ marmiŋyat mata igiŋ5 Be, deŋ al kurate yufukde heŋ meteŋ teŋ

haŋmarbe doyaŋmartiŋ yago kafura yirde yendemere po gama irde hinayiŋ. Irde bitiŋde matwor po Yesu Kristu niŋ meteŋ teŋ uneŋ hiteyara nurdeya meteŋ teŋ yuneŋ hinayiŋ. 6 Doyaŋmartiŋ yago beleŋ deneŋhikeya po gwaha titekebturuŋ dirnayiŋ yeŋ nurdeya ma meteŋ teŋ hi-nayiŋ. Gwaha titŋeŋbe Yesu Kristuyen meteŋmar beleŋ meteŋ teŋ haŋyen gwahade goyenpo, Al Kuruŋyen dufay po gama irde bitiŋdemat wor po doyaŋ martiŋ ge meteŋ teŋ yuneŋhinayiŋ. 7 Niŋgeb deŋbe al niŋ ma meteŋ teŋhite Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ meteŋ teŋ hite yeŋnurdeya bitiŋde mat wor po doyaŋ martiŋ meteŋteŋ yuneŋ hinayiŋ. 8Doyaŋ Al Kuruŋbe meteŋ alma doyaŋ al hitek goke ma muruŋgem dunyeŋ.Meteŋya mataya igiŋ teŋ hinayiŋ mar go po gabmuruŋgem yunyeŋ.

9 Be, deŋ doyaŋ mar wor gwahade po meteŋmartiŋ yago buluŋ buluŋ ma yirde hinayiŋ.Deŋya meteŋ martiŋyat doyaŋ altiŋ wor pobeuŋkureŋ po, Al Kuruŋyen gasuŋde hi. Yeŋbe alkura po igiŋ igiŋ yirde, kurabe buluŋ buluŋ yirdema teŋ hiyen geb gago dineŋ hime.

Al Kuruŋyen fuleŋa marte det10 Be, merene funaŋbe gahade: deŋbe Doyaŋ

Al Kuruŋya heŋ yende tareŋ kuruŋ goyen yufukbana goŋ heŋ tareŋ heŋ hinayiŋ. 11 Irdeb Sa-tanya fuleŋa teŋ teŋde niŋ det Al Kuruŋ beleŋduntiŋ kuruŋ goyen hor yirde hinayiŋ. GogabUŋgurayen usi mata buluŋ kuruŋ goyen igiŋ foleyirnayiŋ. 12 Neŋbe alya ma fuleŋa teŋ hite.Megen niŋmar kidoma bana haŋ gote doyaŋmarkurayen kurayen goyabe uŋgura naŋa kota gahaŋ kuruŋ goya fuleŋa teŋ hite. 13Goke teŋ deŋbenalu buluŋde uŋgura asogo yirtek yeŋbe fuleŋareniŋ det Al Kuruŋ beleŋ duntiŋ goyen yade horyirde ga hinayiŋ. Gogab fuleŋa tukuŋ muruŋdeirdeb igiŋ saŋiŋ po huwarde hinayiŋ. 14 Niŋgeb

Page 290: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Efesus 6:15 287 Efesus 6:24tareŋ heŋ heŋ niŋbe Al Kuruŋyen mere fudindegoyen fuleŋare kuŋ kuŋde niŋ mal timtiŋeŋ irdega hinayiŋ. Irdeb mata huwakbe dari mala petteŋ teŋ niŋ dumuŋtiŋ pet teŋ hinayiŋ. 15Munaŋfuleŋare niŋ kahaŋbasaŋtiŋ yarabe Al Kuruŋyaawalik heŋ heŋ mere igiŋ goyen tagal tagal niŋgitik teŋ ga hinayiŋ. 16 Irdeb hinayiŋ kuruŋgoyen Al Kuruŋ niŋ dufaytiŋ tareŋ irde haŋgobe maymaytiŋ yara heŋ hiyeŋ. Gogab uŋgurabeleŋ dufay buluŋ kura deŋ hitte kili misiŋdekak kerde yumultiŋeŋ irde hikeb igiŋ yisikamdehinayiŋ. 17 Irdeb Al Kuruŋ beleŋ dumulgaŋ teŋteŋ gobe fuleŋare niŋ tonaŋ aw saŋiŋ gwahadegoyen hor yirde hinayiŋ. Irdeb Holi Spirityenbidilabe Al Kuruŋyen mere geb goyen tanardehinayiŋ. 18 Irdeb Holi Spirityen tareŋde hugiŋeŋAl Kuruŋ mere irde hinayiŋ. Mere irde heŋyabedet kurayen kurayen niŋ Al Kuruŋ gusuŋaŋ irde,dindikeŋ faraŋ durd durd niŋ wor gusuŋaŋ irdhinayiŋ. Moŋgo mata goyen tubul tinak gebkeŋkela heŋ ga hinayiŋ. Irde hugiŋeŋ Al Ku-ruŋyen alya bereya budam goyen faraŋ yuri yeŋgusuŋaŋ irde hinayiŋ.

19 Irdeb Al Kuruŋ beleŋ ne manaŋ faraŋ nur-woŋ yeŋ gusuŋaŋ irde hinayiŋ. Ne niŋbe AlKuruŋ beleŋ mohoŋner mere kerkeb al niŋ makafura heŋ Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋ gote miŋbanare hi goyen tagal tagal niŋ gusuŋaŋ irdehinayiŋ. 20 Al Kuruŋyen mere igiŋ goyen basaŋheŋ tagalde himeke goke teŋbe gago fere nirdenad koyare neraŋ hime. Niŋgeb mere tiye yeweŋgoyen moŋgo kafura heŋ mere ma tiyeŋ geb,kafura ma heŋmere teŋ teŋ ge Al Kuruŋ gusuŋaŋirde hinayiŋ.

21Be, Tikikus beleŋ gab ne niŋ yeŋ Polbemeteŋgwahade gwahade teŋ hi, irde gasuŋ gwahadekeperde hi yeŋ bebak dirke nurnayiŋ. Tikikusbekolne nigen yara. Yeŋbe Doyaŋ Al Kuruŋyenmeteŋ goyen biŋde mat fudinde wor po meteŋteŋ hiyen. 22 Goke teŋbe teŋ kermeke deŋ hittekuŋ momoŋ diryeŋ. Irkeb gar neŋ tumŋaŋ da-hade hityen goyen nurnayiŋ. Irdeb yeŋ beleŋ deŋgoyen tareŋ heŋ heŋ ge faraŋ duryeŋ.

23 Be, kadne yago, Al Kuruŋ Nanniniŋya DoyaŋAl Kuruŋ Yesu Kristuya beleŋ bitiŋ yisikamkehiwoŋ, irde yeŋ beleŋ kadtiŋ yago niŋ amaŋeŋnurd nurd mataya Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurdnurd mataya goyen dunwoŋ yeŋ nurde hime.

24 Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu Kristu niŋhugiŋeŋ amaŋeŋ nurde uneŋ haŋ mar gobe Al

Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ yirde igiŋ igiŋ yirwoŋ yeŋnurde hime. Gogo po.

Page 291: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Filipai 1:1 288 Filipai 1:19

FilipaiFilipai niŋ Yesuyen alya bereya hitte

Pol beleŋ asaŋ kayyiŋ1 Ne Polbe Timotiya dufay uŋkureŋ po kerdeb

deŋ Filipai taunde niŋ Al Kuruŋyen alya bereya,Yesu Kristuya haŋ mar goyen goke asaŋ gagokaŋ duneŋ hime. Irde deŋ Yesu Kristuyen alyabereyat doyaŋ marya faraŋ durd durd marya niŋwor asaŋ gago kaŋ hime. Deyyabe Yesu Kristuyenmeteŋmar. 2Niŋgeb Nanniniŋ Al Kuruŋya DoyaŋAl Kuruŋ Yesu Kristuya beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋigiŋ dirde bitiŋ yisikamke igiŋ hiwoŋ yeŋ nurdehar.

3 Be, nebe deŋ ge dufay heŋyabe hugiŋeŋdeŋ ge teŋ Al Kuruŋ igiŋ nurde uneŋ himyen.4-5 Deŋbe haŋkapya Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋgoyennuramiŋdematmere igiŋ goyen tagal tagalmeteŋne gayen faraŋ nurkeb waŋ waŋ gayentermanaŋ faraŋ nurde haŋ. Niŋgeb Al Kuruŋ mereirde heŋyabe deŋ beleŋ faraŋ nurde haŋyen gokehugiŋeŋ amaŋeŋ nurde himyen. 6Niŋgeb meteŋigiŋ goyen Al Kuruŋ beleŋ deŋ hitte miŋ uryiŋgobe gwahade po meteŋ teŋ hike kuŋ kuŋ YesuKristu wayyeŋ nalure gab pasi iryeŋ gobe fudindewor po yeŋ nurde hime.

7 Ne beleŋ deŋ ge gwahade nurde duneŋ himegobe bener mat wor po deŋ ge amaŋeŋ nurdehime geb, gago buluŋ tihim yeŋ ma nurde hime.Deŋbe ne beleŋ Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋ goyenal beleŋ daha buluŋ irnak yeŋ pet teŋ saŋiŋ irdehinhemyabe faraŋ nurde hinhan. Irde gayentermere igiŋ goke teŋ koyare himeyawor faraŋ nurdnurd niŋ det yad yerke waŋ haŋyen. Niŋgebne gahade gare Al Kuruŋyen meteŋ titek moŋgoyen meteŋmiŋ teŋ himeke faraŋ nurde haŋgobe deŋ goyen neya tumŋaŋ gar heŋ meteŋ teŋhite yara nurde hime. 8Niŋgeb deŋ gwaha nirdehaŋ mar goyen kuŋ dentek wor po nirde hi, irdeYesu Kristu beleŋ deŋ ge amaŋeŋ nurde duneŋhi gwahade goyen po, ne manaŋ deŋ ge amaŋeŋnurde duneŋ hime. Dufay gwahade heŋ himegobe Al Kuruŋ wor fudinde yeŋ nurde hi.

9Be, nebe deŋ ge teŋ Al Kuruŋ gahade gusuŋaŋirde himyen: kadtiŋ ge amaŋeŋ nurde yuneŋyuneŋ matabe kuruŋ hiyyeŋ. Irde gwaha teŋheŋyabe mere fudinde bebak teŋ teŋ goya mataigiŋya buluŋya yeneŋ bebak teŋ teŋya goyen wor

Al Kuruŋ beleŋ tareŋ irwoŋ yeŋ gusuŋaŋ irdehimyen. 10 Gogab Al Kuruŋ diliŋde mata igiŋwor po goyen po teŋ hinayiŋ. Gwaha teŋbe YesuKristuwaŋwaŋ nalurebemata buluŋtiŋmiŋmoŋ,ultiŋde merem moŋ wor po hinayiŋ. 11 Be, deŋge Al Kuruŋ gusuŋaŋ irde himyen kurabe YesuKristu beleŋ faraŋdurkebmata igiŋ budampo teŋhinayiŋ yeŋ goke gusuŋaŋ irde himyen. Gogab albeleŋ matatiŋ yeneŋbe Al Kuruŋ deŋem turŋuŋyaŋ irde isoka irde hinayiŋ.

Yesu niŋ po nurde ga hitek12 Be, kadne yago, Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋ

goyen tagalde himeke igiŋ ma nurde haŋyenmarbeleŋ nad koyare neraŋ hime gago. Goyenbemere igiŋ gobe kuruŋ heŋ kuŋ hikeb al budamnurde haŋ. 13 Niŋgeb Roma gabman doyaŋ alkuruŋyen ya kuruŋ doyaŋ ird ird mar tumŋaŋ,irde gar niŋ al hoyaŋ budam wor ne niŋ yeŋbe,“Yeŋbe Yesu Kristuyen meteŋ al geb, koyare higogo,” yeŋ nurde haŋ. 14 Irde nebe koyare himegake kadne yago beleŋ haŋkapyabe kandukŋeŋnurde hinhan. Gega gayenterbe koyare hime gateigineŋ forok yeke yeneŋbe Doyaŋ Al Kuruŋ niŋbiŋ hekwor po irde haŋ. Irdeb tareŋ heŋ sabamiŋtagal tagal niŋ kafura ma heŋbe kawan po almomoŋ yirde tukuŋ haŋ.

15 Fudinde, al kurabe ne beleŋ Yesu Kristuyenmere tagalde himekeb deŋne kuruŋ heŋ hi goyenneneŋbe daniŋ neŋ gwahade moŋ yeŋ nurdedaha mat kura fole irniŋ yeŋ nurdeya Yesuyenmere tagalde haŋ. Munaŋ kurabe fudindewor po,dufay igiŋ kerdeya meteŋ go teŋ haŋ. 16 Dufayigiŋ kerde meteŋ teŋ haŋ mar gobe Yesu niŋyitiŋmere igiŋ goyen al beleŋ daha buluŋ irnayiŋyeŋbe mere igiŋ goyen saŋiŋ ird ird meteŋ goyenAl Kuruŋ beleŋ ne nuntiŋ yeŋ nurde haŋ geb,ne niŋ amaŋeŋ nurdeb mere igiŋ goyen tagaldetukuŋ haŋ. 17 Gega kurabe biŋde dufay buluŋkerdeya Yesu Kristu niŋ tagalde haŋ. Go margobe yiŋgeŋ ge po nurde tagalde haŋ. Irdedufaymiŋdebe, “Yesu niŋ tagalteke gab goke igiŋma nurde haŋ mar beleŋ Pol koyare hi goyenbuluŋ buluŋ irnayiŋ,” yeŋ nurdeb gogo tagaldehaŋ. 18Goyenpoga Yesu Kristuyen merebe kuruŋheŋ kuŋ hi. Dufay igiŋ mat, ma buluŋ mat wetkura goyenbe, Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋbe kuruŋheŋ kuŋ hi. Niŋgeb daha yeweŋ? Nebe goke igiŋwor po nurde hime. Irdeb kame wor gwahadepo amaŋeŋ nurde heŋ. 19 Ga yeŋ hime gabedeŋ beleŋ Al Kuruŋ gusuŋaŋ irde hike Holi Spirit

Page 292: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Filipai 1:20 289 Filipai 2:12beleŋ faraŋnurke koyare hime gayen siŋare kweŋyeŋnurdehime geb, gagohugiŋeŋ amaŋeŋnurdeheŋya dineŋ hime. 20Nebe Al Kuruŋ beleŋ meteŋnuntiŋ goyen soŋ ma hemewoŋ, irde meteŋ igiŋpo timewoŋwor po yeŋ nurde himyen. Irde tareŋpo heŋ meteŋ teŋbe gor mat Yesu Kristu deŋemturŋuŋ yaŋ irde hinhem gwahade po, gayenterwor gwahade goyen po teŋ heŋ. Kameŋ, maheŋ goyenbe gwaha po teŋ heŋ. 21 Goyenbedaniŋ geb megen gar hime? Gobe Yesu Kristuniŋ po teŋ megen gar hime. Munaŋ kameŋwor wor gobe yeŋya hireŋ geb, goke igiŋ worpo yeŋ nurde hime. 22 Goyenbe go ma kamdemegen gar heŋ yeŋ ge meteŋ teŋ himeke goteigineŋ forok yenayiŋ goyen wor igiŋ wor po.Niŋgeb damiŋbe igiŋ yeweŋ? Heŋ heŋ wet kurama kamde kamde wet kura? Neb go ma nurdehime. 23 Nebe dufay irawa gayen kahalte hime.Dufaynerbe kamde dubul teŋ Yesu Kristu hittekuŋ yeŋya heŋ heŋ gobe igiŋ wor po yeŋ nurdehime. Gobe duliŋ megen gar heŋ heŋ gote folek.24 Goyenpoga deŋ ge teŋ megen gar heŋ faraŋdurd durd goyenwor det kuruŋwor po yeŋ nurdehime. 25 Nebe fudinde gwahade po yeŋ nurdehime geb, deŋya hitek yeŋ nurde hime. Gogabdeŋya heŋ faraŋ durmeke Yesu niŋ hekkeŋ nurdnurd matatiŋ gobe saŋiŋ heŋ kuruŋ heŋ hiyeŋ.Irde yeŋ ge hekkeŋ nurde heŋyabe amaŋ dufaymanaŋ bitiŋ bana forok yeŋ hiyeŋ. 26 Niŋgebne gayen sopte deŋ hitte kumeke neneŋbe YesuKristuya heŋ amaŋ heŋ haŋyen gobe sopte kuruŋwor po hiyyeŋ.

27 Be, deŋbe mata igiŋ, Yesu Kristuyen mereigiŋ beleŋ yitiŋ goyen po teŋ hinayiŋ. Gogabkuŋ deneŋ ma gar po yar kura heŋ goyenbedufaytiŋde meteŋmiŋ teŋ teŋ goyen tareŋ pokerde haŋ gote mere momoŋ nureŋ. Irde Yesuniŋ yitiŋ mere igiŋ goyen al beleŋ nurde yeŋge dufaymiŋ saŋiŋ ird ird niŋ meteŋ titek yeŋgabu irdemeteŋ teŋ hinayiŋmeremomoŋtiŋwornureŋ. 28 Irdeb asogo dirde haŋ mar goke kafurama heŋ hinayiŋ. Asogo dirde haŋ mar gobe deŋbeleŋ yeŋ ge kafura ma heŋ hike deneŋbe deŋbeleŋ yeŋ fole yirtiŋ goyen bebak tinayiŋ. Foleyirtek tareŋ dunyeŋ albe Al Kuruŋ niŋgeb, gogodeŋ beleŋ mel goyen fole yirnayiŋ. 29Al KuruŋbeYesu Kristu niŋ dufaytiŋ tareŋ ird irdmata pomadunyiŋ. Yeŋ ge teŋ kanduk yeneŋ yeneŋ manaŋdunyiŋ. Det irawa gabe al mali yawartek moŋ,Al Kuruŋ beleŋ basiŋa yirtiŋ mar po ga yawarde

haŋyen. 30Be, haŋka kanduk yade haŋ gobe hakotne ulner forok yeke yeneŋ hinhan go gwahadegoyen yade haŋ. Irdeb haŋka manaŋ kanduk gobana po hime goyen gote mere momoŋne wornurde haŋ gogo.

2Yesu Kristuyen mata gama irde hinayiŋ

1 Be, Yesu Kristuya heŋ heŋ gore kura deŋgoyen saŋiŋ heŋ heŋ niŋ faraŋ durde hi? Irdebyeŋ beleŋ deŋ goyen bubulkuŋne wor po yeŋnurd duneŋ hi gore kura bitiŋ yurum irde hi?Irdeb Holi Spiritya kura heŋ awalik heŋ haŋ? Irdekadtiŋ ge buniŋeŋ nurde igiŋ igiŋ yird yird dufaykura heŋ haŋ? 2 Be, gwaha teŋ haŋ kenem du-faytiŋya bitiŋya uŋkureŋ po irde hinayiŋ. Gwahateŋ hinayiŋbe goke amaŋeŋ wor po nureŋ. 3 Be,meteŋ kura tiniŋ yeŋbe dufaytiŋde dindikeŋ gepo nurde al beleŋ turuŋ dirnaŋ yeŋ ma meteŋteŋ hinayiŋ. Gwaha titŋeŋbe neŋ nurhet nurhetmata go tubul teŋbe dindikeŋ bande yird yirdmata teŋ hinayiŋ. 4 Irde deŋ duŋkureŋ duŋkureŋgoyen dindikeŋ ge po nurd nurd mata ma teŋhinayiŋ. Kadtiŋ ge wor nurde faraŋ yurde hi-nayiŋ. 5Matatiŋbe Yesu Kristuyen mata yara worpo teŋhinayiŋ. 6YeŋbeAl Kuruŋya tuŋande gega,dufaymiŋdebe, “Nebe Al Kuruŋya tuŋande geb,yeŋ hi gwahade po ne wor deŋne turŋuŋ yaŋheweŋ,” yeŋma nuryiŋ. 7Gwaha titŋeŋbe deŋemturŋuŋ yaŋ goyen tubul teŋbe meteŋ al deŋemmoŋ yara hiriŋ. Niŋgeb yeŋbe al heŋ kawaŋheŋbematamiŋ, dufaymiŋyameremiŋya tumŋaŋal beleŋ teŋ haŋyen goyen teŋ hinhin. 8 Gega nenurhem nurhem mata ma teŋbe Al Kuruŋ beleŋgwaha tiyayiŋ inyiŋ go po nurde gama irde kuŋkuŋbe kamde kamdewor kinyiŋ. Goyenbe kurusehende kamde kamde goyen wor Al Kuruŋyendufay geb, go po gama iryiŋ. 9 Goke teŋbe AlKuruŋ beleŋ deŋem yaŋ wor po irdeb det kuruŋgayenbe yeŋ yufuk bana po yiryiŋ. 10 Niŋgeb alma det naŋkiŋdeya megen gar niŋyabe megeŋbiŋde niŋya gore tumŋaŋ Yesu turuŋ irniŋ yeŋbeurguŋ kaŋ dokolhoŋ yuguluŋ teŋ turuŋ irde hi-nayiŋ. 11 Irdeb kawan po Yesu Kristube Doyaŋ AlKuruŋ yeŋ hinayiŋ. Irdeb matamiŋ gokeb NaniŋAl Kuruŋ deŋem turŋuŋ yaŋ irnayiŋ.

Mata igiŋ al beleŋ gama irtek po teŋ hinayiŋ12 Niŋgeb kadne yago, Al Kuruŋyen mere

keŋkela gama irde hinayiŋ. Deŋbe hakot neyatumŋaŋ hinhetyabe Al Kuruŋyen mere keŋkela

Page 293: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Filipai 2:13 290 Filipai 3:2gama irde hinhan. Niŋgeb gayenter neya tumŋaŋma hite gega, Al Kuruŋyen merebe gama poirde hinayiŋ. Gobe det kuruŋ wor po geb. AlKuruŋ beleŋ bikkeŋ dumulgaŋ tiyyiŋ geb, deŋtumŋaŋ Al Kuruŋ kafura irde palap irde heŋyamata igiŋ teŋ teŋ niŋ kurut yeŋ hinayiŋ. Irkebkamebe dawaryeŋ. 13 Al Kuruŋbe mata igiŋyeŋ beleŋ amaŋeŋ nurde hi goyen goke bitiŋhuwarke wilakŋeŋ nurde teŋ hinayiŋ yeŋ deŋyaheŋ hugiŋeŋ meteŋ teŋ hi. Deŋ beleŋ igiŋ gwahateŋ hitek tareŋbe yeŋ beleŋ duneŋ hi.

14 Irdeb det kura yirde haŋ goke kadom mo-hoŋde teŋ ŋagak ma yeŋ hinayiŋ. 15 Al Kuruŋdirŋeŋ weŋbe buluŋ kurama teŋ haŋyen. Niŋgebdeŋ wor ultiŋde merem moŋ heŋ dufay buluŋmiŋmoŋ hinayiŋ. Deŋbe megen niŋ mar du-faymiŋ buluŋ, irdematamiŋ wor buluŋ goyen ka-hal bana haŋ gega, ultiŋde merem moŋ, irde du-fay buluŋtiŋ miŋmoŋ hinayiŋbe dinambe beleŋwawuŋ melak heŋ naŋkiŋde agat urde haŋyengo gwahade goyen yirde hinayiŋ. 16 Gwaha teŋheŋbe Al Kuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ mere goyensaŋiŋ po tanarde hinayiŋ. Gogab ne gayen YesuKristu waŋ waŋ nalure goyen deŋ ge meteŋ teŋhinhem goyen duldul ma meteŋ timiriŋ, igineŋyaŋ hiriŋ yeŋ nurdeb goke amaŋ heweŋ.

17 Be, deŋ beleŋ Yesu Kristu niŋ dufaytiŋtareŋ irde haŋ gobe dapŋa gasa yirde Al Kuruŋgalak irde doloŋ irde haŋyen go gwahade goyen.Niŋgeb deŋ mata go teŋ haŋ goyen tareŋ worpo heŋ heŋ ge teŋ igiŋ amaŋ hende kameŋ yeŋnurde hime. Gobe dapŋa gasa yirde Al Kuruŋgalak yirtiŋ go hende wain wogortiŋ go gwahadegoyen. Niŋgeb deŋ ge teŋ kameŋ goke amaŋeŋnurde hime. Deŋ wor Al Kuruŋya awalikde haŋgoke amaŋ heŋ hinayiŋ. 18Niŋgeb deŋ wor gokeamaŋeŋnurnayiŋ, irde neya tumŋaŋ amaŋhetek.

Timoti Filipai taunde teŋ kerke kuŋ kuŋ niŋ yiriŋ19 Be, Timoti gayen araŋeŋ muŋ kura teŋ ker-

meke deŋ hitte kuŋ kuŋ gobe Doyaŋ Al Kuruŋyendufay kenem araŋeŋ teŋ kermeke kuwoŋ yeŋnurde hime. Gogab mulgaŋ heŋ waŋ dende meremomoŋ kura momoŋ nirkeb amaŋ heweŋ. 20 Alkura yeŋ yara ma hi. Yeŋ muŋ po gab benerdahade nurde hime goyen keŋkela nurde hiyen.Irde biŋde mat wor po deŋ ge nurde faraŋ durddurd niŋ po nurde hiyen. 21 Al hoyaŋ kuruŋgabe yiŋgeŋ ge po nurdeb Yesu Kristu niŋ manurde haŋyen. 22 Gega deŋbe Timotiyen mataigiŋbe gwahade yeŋ nurde haŋ gogo. Yeŋya

neyabe ire naniŋya beleŋ meteŋ titŋeŋ teŋ Yesuniŋ yitiŋmere igiŋ goyen gokemeteŋ teŋ haryen.23 Niŋgeb dufaynerbe Timotibe araŋ po teŋ ker-meke deŋ hitte kuwoŋ yeŋ nurde hime. Goyen-poga mata dahade ne hitte forok yiyyeŋ goyenbebak teŋ gabe teŋ kermeke kuyeŋ yeŋ nurdehime. 24 Irdeb Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ ne gayenaraŋ po deŋ hitte kuŋ kuŋ beleŋ goyen fudindewor po kerd nunyeŋ yeŋ nurde hime.

Epafroditus teŋ kerke kuŋ kuŋ niŋ yiriŋ25 Goyenbe Timoti gayen gor ma kuŋ hikeyabe

dufaynerbe Epafroditus teŋ kermekemulgaŋ heŋdeŋ hitte kuyeŋ gabe igiŋ yeŋ nurde hime. Yeŋbekolne yara irde meteŋ kadne wor po. Yeŋbene gayen Yesu niŋ teŋ Satanya fuleŋa teŋ teŋal himiriŋ gwahade goyen po, yeŋ wor Yesuyenfuleŋa al hiriŋ. Irde det niŋ amu heŋ himyengoyen faraŋ nurde damu teŋ nuneŋ nuneŋ niŋdeŋ beleŋ hulyaŋ irke waŋbe faraŋ nurde hiyen.26 Yeŋbe deŋ tumŋaŋ goyen denmewoŋ yeŋnurde hi. Irdeb garbam buluŋ wor po heke meremomoŋmiŋ nuraŋ goke kandukŋeŋwor po nurdehi. 27 Fudinde wor po, yeŋbe garbam kuruŋ heŋsoŋ kamuŋ. Gega Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ iruŋ.Irde ne niŋ yeŋ, “Moŋgo Epafroditus kamkebbiŋ misiŋ kuruŋ katyeŋ,” yeŋbe buniŋeŋ niruŋgeb, gogo sope irke igiŋ hiyuŋ. 28 Niŋgeb goketeŋbe araŋeŋ po teŋ kermeke deŋ hitte kukebsopte keneŋbe amaŋ henayiŋ. Irkeb ne wor benemisiŋ kuruŋ ma kateŋ. 29 Niŋgeb Epafroditusgayen Doyaŋ Al Kuruŋyen amaŋ matare gargarirde igiŋ igiŋ irde hinayiŋ. Irdeb al hoyaŋ kuraEpafroditus gahade gayen wor yeneŋbe gargaryirde hinayiŋ. 30 Yeŋbe Yesu Kristuyen meteŋteŋ heŋya soŋ kamuŋ. Dindikeŋ hantiŋde faraŋnurtek gob meteŋeŋ geb yeŋ hulyaŋ irke waŋbefaraŋ nurde heŋya gogo soŋ kamuŋ. Niŋgebpalap irde hinayiŋ yeŋbe gago dineŋ hime.

3Ulniniŋdemata teŋ teŋ niŋma hekkeŋ nurde hitek

1 Be, kadne yago, merene pasi ireŋ tihim. Nebemere miŋ uŋkureŋ haŋkapya momoŋ dirmiriŋgoyen po sopte kaŋ duneŋ duneŋ ge kandukŋeŋma nurde hime. Gogab gorebe deŋ goyen faraŋdurde det kura buluŋ dirtek goke pet dirde hiyeŋ.Momoŋ direŋ tihim gobe gahade: Doyaŋ Al Ku-ruŋya heŋ amaŋ heŋ hinayiŋ. 2 Irde mel Yudamar kura gore guba mata niŋ tagalde haŋ gokekeŋkela heŋ ga hinayiŋ. Go mar gobe kulu

Page 294: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Filipai 3:3 291 Filipai 3:20duwi yara geb matamiŋ gore buluŋ dirnayiŋ.3 Fudinde wor po, Al Kuruŋ diliŋde guba yeŋyeŋ mata fudindere kutiŋ marbe neŋ gago, yeŋmoŋ. Nende guba yeŋ yeŋ matabe Holi Spirityensaŋiŋde Al Kuruŋ doloŋ irde hityen, irde YesuKristuya heŋ amaŋ heŋ hityen gogo. Neŋbeulniniŋde guba yeŋ yeŋ mata gore muŋ kura igiŋdiryeŋ yeŋ ma nurde hime.

4 Fudinde, bikkeŋbe ne beleŋ ulniniŋ sope irdewukkeŋ heŋ heŋmata goyen goke hekkeŋ nurtekgotemiŋbe budamwor pohinhan. Niŋgeb al kurabeleŋ, “Nebe miŋ gwahade geb, uliŋ sope ird irdmata goke hekkeŋ nurde hime,” yiyyeŋ al gobeepte ma fole niryeŋ. 5Nebe kawaŋ heŋ naŋa fay 8hemekeb Yuda marte mata gama irde guba yeŋnunamiŋ. Nebe Israel mar al biŋ tolak wor po,irde Benyaminyen miŋde mat watiŋ. Mamneyananneyabe Hiburu mar wor po, hoyaŋ muŋ kuramoŋ. Irdeb Moseyen saba goyen keŋkela gamaird ird niŋ teŋbe Farisi mar al himiriŋ. 6 Irdebhakotbe Yuda marte tikula goke amaŋeŋ worpo nurde hinhem geb, Yesuyen alya bereya siosgoyen daha wor hubu hewoŋ yeŋ nurde buluŋbuluŋ yirde hinhem. Nebe Moseyen saba gamairde al huwak heŋ heŋ mata kuruŋ gobe keŋkelapo gama irde hinhem. Kura muŋ soŋ ma heŋhinhem. 7 Goyenpoga igiŋ niryeŋ yeŋ nurdehinhem mata kuruŋ goyen Yesu Kristu niŋ teŋbemiŋmiŋmoŋworpo yeŋnurdeb yubul po timiriŋ.Gayenter wor gwahade po nurdeb gwaha teŋhime. 8 Irde Doyaŋ Al Kuruŋne Yesu Kristuyakadom nurd guneŋ teŋ awalikde heŋ heŋ gobedet kuruŋ wor po geb, det hoyaŋ kuruŋ gobemiŋ miŋmoŋ nirde hiyen. Niŋgeb yeŋ ge teŋbedet hoyaŋ kuruŋ gobe yemeyde pasi himiriŋ.Det hoyaŋ kuruŋ gobe nebaŋ yeŋ yeneŋ himyen.9 Gogab Yesu Kristube nere hiyyeŋ, irde yeŋyaawalikde hireŋ yeŋ nurde himyen. Nigeŋbe Mo-seyen saba keŋkela gama irde al huwak heŋ heŋgobe tubul timiriŋ. Irdeb Yesu Kristu niŋ dufaynetareŋ irde himere matbe Al Kuruŋ diliŋde huwakheŋ heŋ beleŋ gama irde hime. Al Kuruŋ diliŋdeal huwak heŋ heŋ gokeb Yesu niŋ dufayniniŋtareŋ irde hityen geb, gogo al huwak yeŋ deneŋhiyen. 10Nebe Yesu Kristuya kadom nurd guneŋteŋ awalikde hirewoŋ, irde Al Kuruŋ beleŋ Yesukamke isaŋ hiriŋ gote saŋiŋ goyen nigeŋ wornurmewoŋ yeŋ nurde hime. Irdeb yeŋ kandukyeneŋ hinhin gwahade goyen ne manaŋ yeneŋhimewoŋ, irde yeŋ beleŋ alyen mata buluŋ goke

kamyiŋ gwahade goyen po, ne wor mata buluŋulner haŋ gayen pasi yirmewoŋ yeŋ nurde hime.11 Gwaha teŋ gabe Yesu kamyiŋde mat huwaryiŋgwahade goyen po, ne wor gwaha timewoŋ yeŋnurde hime.

Muruŋgem igiŋ teŋ teŋ niŋ kurut yeŋ hitek12 Be, mata goke yeŋ hime kuruŋ gobe bikkeŋ

yawarmiŋ yeŋ ma yeŋ hime. Irde muŋ kurabuluŋnem moŋ, igiŋ po hime yeŋ ma yeŋ hime.Goyenpoga Yesu Kristube ne beleŋ yeŋya awalikwor po heŋ heŋ niŋ kurut yeŋ hime gate mu-ruŋgem guneŋ yeŋbe bikkeŋ basiŋa niryiŋ geb,muruŋgemgoyen temewoŋ yeŋ kurutwor po yeŋhime gago. 13Goyenbe, kadne yago, nigeŋbe mu-ruŋgem goyen tumŋaŋ yade pasi himiŋ yeŋ manurde hime. Gwaha titŋeŋbe det harhokne beleŋhaŋ goke ma nurde heŋbe det kame wanayiŋgoyen yawarmewoŋ yeŋ kurut wor po yeŋ hime.14 Niŋgeb Yesu Kristuya awalikde heŋ gama irdird mata gote muruŋgem Al Kuruŋ beleŋ nuneŋyeŋ basiŋa niryiŋ geb, muruŋgem goyen yawareŋyeŋ Yesu Kristuya awalikde heŋ gama ird ird niŋkurut wor po yeŋ hime. Kup yeŋ yeŋ karire kupyeŋ haŋmartemata yara, teŋne ilhal teŋ dufayneuŋkureŋ po irde kurut yeŋ hime.

15Goyenbe gwaha teŋ teŋ gobe ne pomoŋ. NeŋYesu gama ird ird matare parguwak yara hitiŋmarbe tumŋaŋmata goyen teŋ hitek. Munaŋ deŋhaŋ bana goyen al kura dufay gwahade ma kerdehaŋ kenem go mar goyen wor Al Kuruŋ beleŋdufaymiŋ wuk yirkeb bebak tinayiŋ. 16 Goyenbeneŋbe mere fudinde haŋkapya titiriŋ geb, go potanarde gama irde hitek.

17 Niŋgeb, kadne yago, deŋbe ne mata teŋhimyen gwahade goyen po gama nirde hinayiŋ.Irdeb deŋ gama irde hitek mata kura neŋ beleŋdikala dirtiriŋ goyen al kura gama irde hikeyeneŋbe deŋ wor gwahade po teŋ hinayiŋ. 18 Gadineŋ hime gabe al budam mata buluŋ teŋ haŋgoreb Yesu Kristu kuruse hende kamyiŋ goyenasogo irde haŋ geb, gago momoŋ dirde hime.Mere gabe hugiŋeŋ momoŋ dirde hinhem goyengago sopte delne fimiŋ manaŋ dineŋ hime. 19 Be,Yesu Kristu asogo irde haŋ mar gote al ku-ruŋmiŋbe biŋge, irde mata kura memyak nurtekgoyen igiŋ tihit yeŋ parpar teŋ haŋ, irde du-faymiŋbe megen gar niŋ mata buluŋ niŋ ponurde haŋ. Niŋgeb gwahade mar gobe kuŋ kuŋfunaŋbe kak alare po kunayiŋ. 20 Goyenpoganeŋbe Al Kuruŋyen gasuŋde niŋ alya bereya.

Page 295: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Filipai 3:21 292 Filipai 4:15Irde Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu Kristu, Dumulgaŋteŋ teŋ Alniniŋ beleŋ Al Kuruŋ hiyende matwaŋ waŋ niŋ po doyaŋ heŋ hite. 21 Yeŋ beleŋkateŋbe uliŋ turŋuŋ yaŋ wor po hitiŋ gwahadepo, tareŋmiŋde nende ulniniŋ saŋiŋ miŋmoŋgayen wor yende yara saŋiŋ yiryeŋ. Gwahayiryeŋ tareŋmiŋ gobemegeŋya naŋkiŋya irde detkuruŋgayenyiŋgeŋyufukde yerdedoyaŋyirdehigote tareŋde yiryeŋ.

4Neŋbe awalikde heŋ amaŋ heŋbe dufay igiŋ po teŋ

hitek1 Niŋgeb, kadne yago, deŋ ge amaŋeŋ wor po

nurde duneŋ hime, irde kuŋ denmewoŋ wor poyeŋ nurde hime. Deŋ niŋ nurde heŋbe benermat amaŋ dufay po forok yeŋ hiyen. Irdeb AlKuruŋ niŋ meteŋ teŋ himyen gote muruŋgembedeŋ gogo yeŋ nurde himyen. Niŋgeb Doyaŋ AlKuruŋyaheŋ saŋiŋ haŋyen gwahade po saŋiŋworpo heŋ ga hinayiŋ.

2 Be, Yuodiaya Sintikeya, derbe merene ganuryi ko. Derbe Doyaŋ Al Kuruŋya heŋ irebabamya wor po hitiŋ har. Niŋgeb der uliŋkadom mohoŋde teŋ hoyaŋ hoyaŋ ma hiriryeŋ,awalikde po hiriryeŋ. 3 Irde deŋ Yesu niŋ nurdemeteŋne faraŋ nurde haŋyen mar manaŋ bereirawa goyen ne beleŋ yinhem gwahade po teŋhiriryeŋ yeŋ faraŋ yurnayiŋ. Hakotbe bere irawagob neya Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋ goyen ta-gal tagal niŋ meteŋ kuruŋ wor po teŋ hinhet.Irem gobe Klemenya meteŋ kadne hoyaŋ yagoyamanaŋ dufaymiŋ gabu irde meteŋ teŋ hinhan.Meteŋ kadne yago niŋ yihim gobe Al Kuruŋyahugiŋeŋ heŋ heŋ bana haŋ geb, yende deŋembeAl Kuruŋya hugiŋeŋ hitek marte deŋem katiŋasaŋde haŋ.

4 Be, deŋbe Doyaŋ Al Kuruŋya heŋbe amaŋeŋwor po nurde hinayiŋ. Irde sopte po dineŋ hime.Amaŋeŋ wor po nurde hinayiŋ.

5 Irdeb bekkeŋde igiŋ mat al mere yirde hi-nayiŋ. Irkeb al hoyaŋ beleŋ gwahade po den-nayiŋ. Be, Doyaŋ Al Kuruŋ watek nalube bindehihi. 6 Niŋgeb kanduk kura yeneŋ haŋ gokegalgalŋeŋ ma nurde hinayiŋ. Gwaha titŋeŋbedet kuraŋ nurdeb det goke Al Kuruŋ mereirde gusuŋaŋ irde hinayiŋ. Irdeb gusuŋaŋ irdeheŋyabe wol heŋ dunyeŋ go yeŋ nurdeb hugiŋeŋigiŋ nurd uneŋ hinayiŋ. 7 Irdeb Al Kuruŋyen biŋkamke igiŋ heŋ heŋ mata al beleŋ bebak titekmoŋwor po gore deŋ Yesu Kristuya haŋmar gote

bitiŋya dufaytiŋya doyaŋ yirde pet yirde hikeb albuluŋ beleŋ epte ma buluŋ diryeŋ.

8 Be, kadne yago, merene gayen pasi ird irdniŋbe gaha dineŋ: deŋbe Al Kuruŋ beleŋ turuŋdirtek mata igiŋ teŋ teŋ niŋ dufay heŋ hinayiŋ.Niŋgeb mere fudinde teŋ teŋya al beleŋ gamayirtek mata igiŋ teŋ teŋya niŋ po dufay heŋhinayiŋ. Mata huwakya mata wukkekyabe albeleŋ yeneŋ turuŋ dirtek mataya goke po du-fay heŋ hinayiŋ. Irdeb kadtiŋ ge amaŋeŋ nurdyuneŋ yuneŋ mata goke wor dufay heŋ hinayiŋ.9 Irdeb saba dirmeke nuramiŋ irde kurabe matadikala dirmeke yeneŋ bebak tiyamiŋ kuruŋ gobedufaytiŋde po ma hiyeŋ. Sabaya mataya ne hittemat yawaramiŋ goyen gama yirde tuŋaŋ yurdehinayiŋ. Irkeb Al Kuruŋ biŋ kamke igiŋ heŋ heŋmata gote miŋ al gore deŋya hiyeŋ.

Filipai mar beleŋ Pol faraŋ uramiŋ goke amaŋeŋnurde yunyiŋ

10 Be, deŋ beleŋ faraŋ nuramiŋ, irdeb waŋ waŋgayenter wor sopte faraŋ nuraŋ. Niŋgeb DoyaŋAl Kuruŋ beleŋ goke amaŋeŋ nurde hi gwahadepo ne manaŋ amaŋeŋ nurde hime. Fudindedeŋbe faraŋ nurd nurd niŋ dufay heŋ hinhangega, meteŋeŋ dirde hinhin. Goyenbe faraŋnurtek beleŋ keneŋbe gogo faraŋ nuraŋ. 11Merega dineŋ hime gabe det kura niŋ amu wor poheŋ ga ma dineŋ hime. Nebe mata kurayenkurayen, igiŋya buluŋya ne hitte forok yeŋ hikego bana heŋ bene kamke igiŋ heŋ heŋ goyenkeneŋ keneŋbe kerd nuntiŋ hime. 12 Nebe detniŋ amu heŋ heŋ bana hinhem geb, gwahadeheŋ heŋ matabe nurde hime. Irde kurabe detbudamne yaŋ heŋ hinhem geb, gwahade heŋ heŋgobe dahade goyen wor nurde hime. Nebe matairawa goyen bana heŋya bene kamke igiŋ heŋheŋ belŋeŋ al beleŋ keneŋ bebak ma teŋ haŋyengoyen bebak teŋ hinhem. Niŋgeb mata dahadene hitte forok yenayiŋ gore epte ma iŋgogahanirnayiŋ. Biŋge ep nene bene makiŋ hiyyeŋ mabiŋge kameŋ, irde detne budam miŋyaŋ heŋ masiksukŋeŋ heŋ gobe tumŋaŋ igiŋ ala yeŋ nurdehime. 13Nebe al gwahade geb, Yesu Kristu beleŋtareŋ nirkeb ne hitte mata forok yeŋ hinayiŋkuruŋ goyen igiŋ fole yirde heŋ.

14 Ne beleŋ gwaha dineŋ hime gega, ne kan-duk yeneŋ himeke neneŋbe faraŋ nuraŋ gobeigiŋ wor po yeŋ nurde hime. 15 Haŋkapya nebeleŋ gor kuŋ Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋ tagaldebMasedonia naŋa tubul teŋ hoyaŋde kumiriŋ goya

Page 296: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Filipai 4:16 293 Filipai 4:23goyenbe Yesuyen alya bereya hoyaŋde niŋ beleŋkura faraŋ ma nuramiŋ. Deŋ Filipai niŋ Yesuyenalya bereya gore po ga faraŋ nuramiŋ gobedindikeŋ nurde haŋ gogo. 16 Irdeb Tesalonaikataunde hinhemya wor det niŋ nurde hi yeŋnurdeb faraŋ urniŋ yeŋbe ne niŋ det yad yerkewayamiŋ. Goyenbe gogo po moŋ, sopte faraŋnurde tebaŋ teŋ hinhan. 17 Ga dineŋ hime gabedet nuneŋ hinhan gwahade goyen sopte nun-nayiŋ yeŋ ma dineŋ hime. Gwaha titŋeŋbe deŋbeleŋ mata gwaha teŋ hinhan gote muruŋgemAl Kuruŋ beleŋ dunwoŋ yeŋ nurdeb gago dineŋhime. 18 Goyenbe ne beleŋ deŋ ge teŋ meteŋteŋ hinhem goke sopte wol heŋ faraŋ nurtekyeŋ nurde haŋ kenem ep faraŋ nuraŋ yeŋ nurdehime. Nebe detne epte hinhan. Gega deŋ beleŋEpafroditus hulyaŋ irke yawaŋ nunuŋ gore irkebbudamwor po haŋ. Niŋgeb det gobe det hamiŋeŋkusamuŋ kura Al Kuruŋ galak irke igiŋ yeneŋamaŋ heŋ hiyen go gwahade goyen yara nurdehime. 19 Niŋgeb nere Al Kuruŋ tareŋmiŋ turŋuŋyaŋ detmiŋ epte wor po hi al gore deŋ beleŋdet niŋ nurde haŋ kuruŋ goyen Yesu Kristu niŋteŋbe dunke ep wor po henayiŋ. 20 NiŋgebNanniniŋ, Al Kuruŋ hugiŋeŋ hugiŋeŋ turuŋ irdehitek! Fudinde wor po.

21 Be, Al Kuruŋyen alya bereya Yesu Kristuyahaŋ mar goyen goke dufay heŋ himyen geb, gokemomoŋ yirtiŋ ala tinayiŋ. Irde kadne yago neyagar hite gare wor deŋ ge dufay heŋ haŋ goyenmomoŋ yirayiŋ ninaŋ geb, gago dineŋ hime.22 IrdebAl Kuruŋyen alya bereya gar haŋ garewortumŋaŋ deŋ ge yeŋ haŋ. Roma gabmanyen doyaŋal kuruŋ Sisaryenmeteŋmar kura Yesu gama irdehaŋ gore wor deŋ ge dufay heŋ haŋ geb, gagobebak dirde hime.

23 Be, Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu Kristu beleŋhugiŋeŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirde hiyeŋ.Fudinde wor po.

Page 297: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Kolosi 1:1-2 294 Kolosi 1:20

KolosiKolosi niŋ Yesuyen alya bereya hittePol beleŋ asaŋ kayyiŋ

1-2 Ne Polbe kadniniŋ Timotiya dufay uŋkureŋpo kerdeb deŋ Kolosi taunde niŋ Yesu Kristuyenalya bereya sios niŋ asaŋ gago kaŋ hime. NebeAl Kuruŋyen dufayde Yesu Kristuyen mere basaŋal aposel himiriŋ. Deŋbe Yesu Kristuya heŋ AlKuruŋ diliŋde wukkeŋ hitiŋ, irde bitiŋde matfudinde wor po meremiŋ gama irde haŋyen.

Niŋgeb Adoniniŋ Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋdirde igiŋ igiŋ dirde bitiŋ yisikamke igiŋ pohiwoŋyeŋ nurde hime.

3-4 Be, deyyabe deŋ beleŋ Yesu Kristu niŋdufaytiŋ saŋiŋ irde Al Kuruŋyen alya bereyagoke amaŋeŋ nurde yuneŋ haŋyen gote meremomoŋtiŋ goyen nurde haryen. Niŋgeb deŋ geteŋ Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu Kristu Naniŋ AlKuruŋ mere irde heŋyabe hugiŋeŋ igiŋ nurdeuneŋ haryen. 5Deŋ beleŋ Yesu niŋ dufaytiŋ tareŋirde kadtiŋ ge amaŋeŋ nurde yuneŋ haŋyenmatagobe Al Kuruŋ beleŋ kame igiŋ igiŋ diryeŋ goyeŋ dufay heŋbe gogo gwaha teŋ haŋyen. Dufaygobe haŋkapya Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋ fudindegoyen nuramiŋde mat forok yiriŋ. Dufay gokebdeŋ goyen Al Kuruŋ beleŋ kame igiŋ igiŋ yireŋyeŋ nurde ga hi. 6Mere igiŋ goyen haŋkapya worpo deŋ hitte kukeb Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ dirdeigiŋ igiŋ dird dird mere goyen nurdeb fudindeyamiŋ. Irdeb dufaytiŋya matatiŋyabe hoyaŋ worpo hamiŋ. Gwahade goyen po, megeŋ kuruŋgayen mere igiŋ gore igineŋ heŋ kuruŋ heŋ kuŋhi. 7 Deŋbe mere igiŋ goyen meteŋ kadniniŋwor po Epafras beleŋ kuŋmomoŋ dirke nuramiŋ.Yeŋbe biŋde mat fudinde wor po Yesu Kristu niŋmeteŋ teŋ hiyen. Niŋgeb neŋ beleŋ kuŋ sabadirtiŋeŋbe yeŋ beleŋ neŋ faraŋ dure yeŋ gogokuŋ saba diryiŋ. 8 Irdeb mulgaŋ heŋ waŋbe deŋbeleŋ Holi Spirityen tareŋde kadtiŋ ge amaŋeŋnurde yuneŋ haŋyen goyen momoŋ diryiŋ.

Kolosi niŋ mar niŋ Al Kuruŋ gusuŋaŋ irde hinhin9 Niŋgeb mere momoŋtiŋ nuraruŋ goyenter

mat deŋ ge teŋ Al Kuruŋ gusuŋaŋ ird ird niŋbada ma heŋ haryen. Gusuŋaŋ irde heŋyabeHoli Spirit beleŋ yende dufay wukkeŋ kuruŋ goyameremiŋ bebak teŋ teŋ saŋiŋya goyen dunwoŋ,irkeb Al Kuruŋyen dufay keneŋ keŋkela wor po

bebak tiwoŋ yeŋ gusuŋaŋ irde haryen. 10 Gogabmatatiŋ gobe Doyaŋ Al Kuruŋyen alya bereyabeleŋ mata teŋ haŋyen gwahade po teŋ hinayiŋ,irde yeŋ beleŋ amaŋeŋ nurde hitek mat po matateŋ hinayiŋ, irdeb meteŋ igiŋ po teŋ gote igineŋkuruŋ forok yirde hinayiŋ. Irde Al Kuruŋbe algwahade yeŋ keŋkela nurde yeŋya kadom nurdguneŋ teŋ teŋ gobe kuruŋ heŋ tareŋ heŋ hiyeŋ.

11 Irdeb kanduk kurayen kurayen kuruŋ yeneŋhinayiŋ gega, tareŋmiŋ kuruŋ turŋuŋ yaŋ gorebsaŋiŋ dirkeb kanduk goke mukku ma teŋ goyagoya saŋiŋ po heŋ hinayiŋ. Irde Al Kuruŋ beleŋkanduk goyen pasi irwoŋ yeŋ doyaŋ heŋ heŋ gepiŋeŋmaheŋhinayiŋ. Irdebmata deŋhitte forokyeŋ hinayiŋ kuruŋ goke amaŋeŋ wor po nurdeheŋya 12 Nanniniŋ igiŋ nurd uneŋ hinayiŋ yeŋgusuŋaŋ irde haryen. Adoniniŋbe mata igiŋ hul-sire niŋmar yeŋ beleŋ doyaŋ yirde igiŋ igiŋ yirdehi gwahade goyen po, deŋ manaŋ igiŋ igiŋ dirtekmar diryiŋ. 13 Irdeb mata buluŋyen kidoma banamat dumulgaŋ teŋUrmiŋbubulkuŋnewor po yeŋnurde untiŋ al gore doyaŋ yirde hi gasuŋ banagoŋ dawaryiŋ. 14 Urmiŋ gore mata buluŋniniŋhalde dunyiŋ geb, neŋbe kidoma bana ma heŋigiŋ po hite gago.

Yesu Kristuyen mataya meteŋya15 Be, Yesu Kristube al beleŋ keneŋbe Al Ku-

ruŋ banare hi gobe al gwahade yeŋ bebak titek.Yeŋbe det kuruŋ gate miŋ al. 16 Yeŋ beleŋ gabAl Kuruŋ beleŋ inke det kuruŋ gayen yiryiŋ.Det naŋkiŋde niŋya megen niŋya, det kawanniŋya banare niŋya yiryiŋ. Banare niŋbe AlKuruŋyen miyoŋ tareŋmiŋ karkuwaŋ kurayenkurayen hende niŋya bande niŋya, al deŋemyaŋya deŋem moŋya goyen yiryiŋ. Forok yamiŋkuruŋ gobe yeŋ beleŋ yiŋgeŋ ge teŋ yiryiŋ.17 Yeŋbe det kuruŋ gayen forok ma yekeya hin-hin. Irdeb det kuruŋ gayen yirdeb gwahade pohinayiŋ yeŋ yiryiŋ gwahade po gasuŋeŋyaŋ haŋ.18 Yeŋbe alya bereyamiŋ sios gote doyaŋ al worpo geb, siosbe Yesuyen uliŋ pigiŋ yara, irdebyiŋgeŋbe sios gote tonaŋ. Yeŋbe al kamtiŋdemat huward huward mata goyen miŋ uryiŋ algeb, yeŋbe mata gote miŋ al. Gogab det kuruŋgate doyaŋ al kuruŋ heweŋ yeŋbe gogo gwahatiyyiŋ. 19 Al Kuruŋbe matamiŋ, dufaymiŋyabetareŋmiŋya goyen tumŋaŋ Urmiŋ uneŋ uneŋ niŋamaŋeŋ nurdeb unyiŋ. 20 Irde Al Kuruŋbe megenniŋ detya naŋkiŋde niŋ detya kuruŋ gayen yeŋyaawalikde heŋ heŋ goke amaŋeŋ nuryiŋ. Niŋgeb

Page 298: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Kolosi 1:21 295 Kolosi 2:10gwaha ire yeŋbe Urmiŋ teŋ kerke kateŋ kurusehende darim wok irde kamyiŋ.

21 Hakot deŋbe mata buluŋ teŋ hinhan geb,dufaytiŋbe gisaw wor po heŋ Al Kuruŋ hittema hinhin, irde asogo irde hinhan. 22 GegaAl Kuruŋbe deŋya awalikde hitek yeŋbe Urmiŋteŋ kerke kateŋ al wor po heŋ kuruse hendekamyiŋ. Gogab haŋka gabe deŋ kuruŋ gayendiliŋde wukkeŋ heŋ ultiŋde merem moŋ heŋbegwaha mat kura merem yaŋ dirtek moŋ hinayiŋyeŋ gogo gwaha tiyyiŋ. 23Niŋgeb gwahade hitekyeŋbe dufaytiŋ Yesu niŋ saŋiŋ irdeb gwahade pohinayiŋ. Dufaytiŋ yeŋ ge tareŋ iramiŋ goyentareŋ po tanarde hinayiŋ. Irde Yesu niŋ yitiŋmere igiŋ go nurde kame Al Kuruŋ beleŋ igiŋigiŋ diryeŋ go yeŋ nurd nurd gobe go ma tubultinayiŋ. Mere igiŋ gobe megen niŋ alya bereyakuruŋ gayen momoŋ yirde tukutiŋ haŋ. Ne Polwor mere igiŋ tagalde tukuŋ tukuŋ meteŋ al worpo himiriŋ. Niŋgeb mere igiŋ goyen deŋ wornuramiŋ.

Kolosi sios Pol beleŋ faraŋ uryiŋ24 Be, nebe deŋ ge teŋ ulne misiŋ kateŋ hime

goke amaŋeŋ nurde hime. Yesu Kristuyen alyabereya siosbe Yesu Kristu uliŋ pigiŋ yara geb, siosbeleŋ kanduk yeneŋ hi gobe Yesu Kristu yiŋgeŋkanduk yeneŋ hi yara. Niŋgeb kanduk kuruŋsios hitte forok yeŋ haŋ goyen ne hitte manaŋtumŋaŋ forok yeŋ hinayiŋ goke amaŋeŋ nurdehime. 25NebeAl Kuruŋ beleŋ deŋ ge teŋmeremiŋtumŋaŋ tagalde tukuŋ hayiŋ ninyiŋ. Niŋgebgoyen meteŋ teŋ teŋ al himiriŋ geb, gago meteŋteŋ hime. 26 Bikkeŋbe Al Kuruŋyen mere gotemiŋbe ulyaŋde wor po banare hinhin. Niŋgebmegen niŋ al tumŋaŋ bebakma teŋ hinhan. Gegagayenterbe alya bereyamiŋ hitte kawan yikalayirkeb bebak teŋ haŋ. 27 Mel gobe Al Kuruŋbeleŋ meremiŋ igiŋ wor po turŋuŋ yaŋ gote miŋbanare hitiŋ goyen yikala yirmeke bebak tinayiŋyeŋ nurdeb al miŋ hoyaŋ Yuda mar moŋ bananiŋ mar goyen basiŋa yiryiŋ. Meremiŋ banarehi gote miŋbe gahade: Yesu Kristube deŋya haŋgeb, deŋ wor Al Kuruŋyen saŋiŋ turŋuŋ yaŋ banahinayiŋ. 28 Goke teŋbe Yesu Kristu niŋ al budakuruŋ gayen momoŋ yirde tukuŋ hityen. Irdedaha wor al buda kuruŋ gayen Yesu Kristuyaheŋbe muŋ kura buluŋ miŋmoŋ hinayiŋ yeŋ AlKuruŋyen dufay wukkeŋde al bebak yirde sabayirde hityen. 29 Nebe meteŋ gayen gake ulnemisiŋ tap urde kurut wor po yeŋ himyen. Gwaha

teŋheŋyabenehittemeteŋ tareŋpo teŋhi al gotetareŋde meteŋ teŋ himyen.

21 Be, deŋ Kolosi niŋ marya Laodisia niŋ marya

irde keŋkela ma nurd nuneŋ haŋ marya goyentumŋaŋ faraŋ durd durd niŋ kurut wor po yeŋhime gayen deŋ tumŋaŋnurwoŋ yeŋnurde hime.2 Deŋ ge teŋ kurut yeŋ hime gabe kurut yeŋhime gore faraŋ durke bitiŋde mat saŋiŋ heŋbekadtiŋ ge amaŋeŋ nurde awalikde hinayiŋ yeŋbegago kurut yeŋ hime. Gogab Al Kuruŋyen dufaynurde bebak teŋ teŋ tareŋbe kuruŋ hiyyeŋ. Irdegab Al Kuruŋyen mere gote miŋ bikkeŋ banarehinhin goyen miŋ nurnayiŋ. Al Kuruŋyen meregote miŋ banare hinhin gobe Yesu Kristu. 3 Yeŋbanabe Al Kuruŋyen dufay wukkeŋya meremiŋbebak teŋ teŋ dufayya goyen bana yirtiŋ haŋ.Dufay wukkeŋya meremiŋ bebak teŋ teŋ dufayyagobe samuŋ tareŋ wor po. 4Moŋgo al kura beleŋwaŋ usi dirde Yesu Kristu niŋ dufaytiŋ saŋiŋirtiŋde mat hoyaŋ dukunak geb, mere gago dirdehime. Gogab go mar gote mere hapek yaŋ goyenfudinde yeŋ ma nurnayiŋ. 5Nebe deŋya tumŋaŋgor ma hite goyenbe, dufaynerbe deŋya tumŋaŋgor hite. Irdeb heŋ heŋtiŋbe keŋkela wor pohaŋ goke amaŋ heŋ hime. Irde Yesu Kristu niŋdufaytiŋ tareŋ irde haŋ goyen manaŋ korgoŋmoŋ, tareŋ irtiŋ haŋ goke manaŋ amaŋ wor poheŋ hime.

Yesuya po heŋ mata teŋ hitek6 Niŋgeb Yesu Kristube Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ

yeŋ nurd unamiŋ geb, hugiŋeŋ yeŋya heŋbemataigiŋ po teŋ hinayiŋ. 7 Irdeb he filginiŋ kuramegeŋ biŋde kurkuŋ saŋiŋ haŋyen go gwahade,irde ya kura tola tareŋ hende irtiŋ go gwahadegoyen po, Yesuya heŋ tareŋ heŋ hinayiŋ. Irdebsaba dirteke yeŋ ge dufaytiŋ saŋiŋ iramiŋ gobetareŋ po tanarde hinayiŋ. Irdeb hugiŋeŋ AlKuruŋ igiŋ wor po nurd uneŋ hinayiŋ.

8 Be, al kura beleŋbe megen niŋ saba momoŋdirde hikeb fudinde yeŋ nurde gamama yirde hi-nayiŋ. Go mar gote sababe miŋ miŋmoŋ wor po.Yeŋbe asem yagot tikulaya megen niŋ sabaya gopo gama yirde haŋ. Yesu Kristuyen merebe gamama irde haŋ. Niŋgeb saba gobe Yesu Kristuyenmoŋ. 9 Yesu Kristube Al Kuruŋ gega, al wor poheŋ megen gar hinhin. Niŋgeb yeŋ po gab AlKuruŋyen dufayya matayabe tareŋmiŋya goyenmakiŋ wor po hitiŋ hi. 10 Deŋ wor Yesu Kristuya

Page 299: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Kolosi 2:11 296 Kolosi 3:3heŋdufaymiŋyamatamiŋyabe saŋiŋmiŋya goyenkuruŋ wor po dunke makiŋ hitiŋ haŋ geb, sabahoyaŋ kura gama irtekma haŋ. Yeŋbemegen niŋdoyaŋmar banare niŋya kawan niŋya kuruŋ gotedoyaŋ al wor po.

11 Be, Yuda mar guba yeŋ haŋyen gwahadeyara, deŋ manaŋ Yesu Kristuya hikeb yeŋ beleŋmata hoyaŋmat guba yeŋ duntiŋ yara diryiŋ. Yeŋbeleŋ guba yeŋ duntiŋeŋbe bitiŋde mata buluŋteŋ teŋ dufay goyen yad siŋa yiryiŋ. Gobe albeleŋ haniŋde guba yeŋ haŋyen gwahade moŋ.12 Yesu beleŋ guba yeŋ yeŋ mata duntiŋeŋbefe baptais teŋ teŋ mata dunyiŋ. Deŋ baptaistamiŋ gote miŋbe Yesu kamke mete tiyamiŋgwahade po, deŋ wor fe bana kurkamiŋ gobekamtiŋeŋ tiyamiŋ. Goyenpoga Al Kuruŋ beleŋYesu kamtiŋde mat isaŋ hiriŋ tareŋmiŋ goke du-faytiŋ tareŋ irkeb Al Kuruŋ beleŋ deŋ wor disaŋhitiŋ yara dirde al gergeŋ diryiŋ.

13 Be, deŋbe Yuda mar moŋ al miŋ hoyaŋ.Niŋgeb hakotbe Moseyen saba ma nurdeb matabuluŋ kurayen kurayen teŋ heŋbe Al Kuruŋ dil-iŋde kamtiŋ yara hinhan. Goyenbe Yesu Kristuisaŋ hiriŋ gwahade goyen po, deŋ wor disaŋ hitiŋyara dirde al gergeŋ diryiŋ. Al Kuruŋbe gwahamat neŋ kuruŋ gate mata buluŋ halde dunyiŋ.14 Neŋbe mata buluŋ teŋ hitekeb Moseyen sabagore merem yaŋ dirtek hinhet. Goyenpoga AlKuruŋbe Yesu Kristu beleŋ kuruse hende kamyiŋgwahade po, merem yaŋ dirtiŋ goyen wor kurusehende kerde mayde pasi iryiŋ. 15 Gwaha matbeAl Kuruŋ beleŋ megen niŋ doyaŋ mar banareniŋya kawan niŋya kurayen kurayen gote saŋiŋgoyen yad siŋa yiryiŋ. Tareŋmiŋ yad siŋa yiryiŋgoyen al beleŋ keneŋ bebak tinaŋ yeŋbe gogoYesu kuruse hende kamyiŋ.

Megen niŋ marte mata ma gama irnayiŋ16 Niŋgeb al kura waŋ dula teŋ teŋ mataya

Al Kuruŋ niŋ dufay heŋ heŋ ge gabu ird irdnalu karkuwaŋya gagasi gergeŋ forok yeke gokegabu irde dula teŋ teŋ matayabe Sabat naluyagoyen goke gwaha gwaha teŋ hinayiŋ dineŋ tikebkeneŋ unaŋ teŋ hinayiŋ. 17 Mata bikkek kuruŋgabe kamemata gergeŋ forok yetek gote tuŋaŋeŋpo hinhan. Irde Yesu Kristu wayyiŋde matbemata gergeŋ fudinde goyen forok yamiŋ yeneŋhite gago. 18 Be, al kurabe ne harhem harhemdufay miŋyaŋ gega, dufay goyen bana kerdeb aldeŋem miŋmoŋde mata yara teŋ haŋyen. Irdeal kurabe Al Kuruŋyen miyoŋ doloŋ yird yird

niŋ amaŋ heŋ haŋyen. Go mar gobe hugiŋeŋmitereya yuwarwarteya det yeneŋ heŋbe gokeug po tagalde haŋyen. Irde megen niŋ dufaypo gama irde haŋ geb, yiŋgeŋ ge turuŋ turuŋteŋ haŋyen. Niŋgeb deŋbe kame matatiŋ gotemuruŋgem igiŋ yawartek gega goyen gore usidirke soŋ henak geb, tareŋ heŋ hinayiŋ. 19 Gomar gobe Yesu Kristuya gabu hetek moŋ, hoyaŋhoyaŋ wor po. Gega neŋbe Yesu Kristu uliŋ pigiŋyara, munaŋ yiŋgeŋbe tonaŋ yara geb, neŋbeyeŋ hitte mat basaŋ heŋbe kurabe haniŋ, kurabekahaŋ gwahade ala heŋbe kadom faraŋ gurd teŋhite. Irde Al Kuruŋ beleŋ gwaha mat mat tareŋhenayiŋ yeŋ nurde hi gwahade mat po saŋiŋ heŋhite.

20 Be, deŋbe Yesu Kristuya tumŋaŋ kamamiŋgeb, megen niŋ saba gote yufukde ma haŋ. Gegadahade geb saba bikkek goyen gama po irde haŋ?Saba bikkekdebe, 21 “Det gobe tanarde ma, irdedet go goya nene ma, munaŋ det gobe sisaŋurde ma,” yitiŋ goyen daniŋ geb gama irde haŋ?22 Saba bikkek gobe megen niŋ al beleŋ po forokyirtiŋ, irde megen niŋ det mugol netek goke yeŋyitiŋ. 23 Saba bikkek gama irde haŋ mar gobeAl Kuruŋ doloŋ ird ird mata goyen tareŋ irtekyeŋbe yiŋgeŋde dufaymiŋ po gama irde tareŋirde haŋyen. Irde ne harhem harhem dufaymiŋyaŋ gega, dufay goyen bana kerdeb al deŋemmiŋmoŋde mata yara teŋ haŋyen. Irde mata bu-luŋ ulniniŋde haŋ gayen hubu hewoŋ yeŋ nurdebuliŋ yusulak teŋ, biŋge kutŋa irde, uliŋde matakurayen kurayen teŋ haŋyen. Mata gwahade teŋhaŋmar go yeneŋmiŋbe dufaywukkeŋ gama irdehaŋ yara. Goyenpoga gomar gobemata buluŋ teŋteŋ niŋ biŋ harkeb dufay buluŋ go epte ma hikatitek haŋ.

3Al Kuruŋ diliŋde wukkeŋ heŋ heŋ mata

1 Goyenpoga deŋbe Yesu Kristuya kamtiŋdemat huwaramiŋ geb, bitiŋde mat wor po detAl Kuruŋyen gasuŋde haŋ goke po nurde hi-nayiŋ. Al Kuruŋyen gasuŋde gorbe Yesu Kristubeleŋ Doyaŋ Al Kuruŋ heŋbe Al Kuruŋyen haniŋyase beleŋ keperde hi. 2 Niŋgeb det Al Ku-ruŋyen gasuŋde niŋ goke po dufay heŋ hi-nayiŋ. Det megen niŋ ge ma dufay heŋ hinayiŋ.3 Deŋbe Yesu Kristu niŋ dufaytiŋ saŋiŋ iramiŋgoya goyenbe yeŋya kuruse hende kamamiŋ yarahamiŋ. Irdeb kamtiŋde mat Al Kuruŋ beleŋdisaŋ heke huwarde al gergeŋ hamiŋ. Niŋgeb

Page 300: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Kolosi 3:4 297 Kolosi 3:23Yesu Kristu Al Kuruŋ hitte hi gwahade goyenpo, deŋ al gergeŋ hitiŋ mar wor Al Kuruŋ hittehaŋ. 4Niŋgeb Al Kuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ matagote miŋ al Yesu Kristu tareŋmiŋ turŋuŋ yaŋgoya megen gar forok yiyyeŋya goyenbe deŋ wortareŋtiŋ turŋuŋ yaŋ manaŋ forok yenayiŋ.

5 Niŋgeb megen niŋ mata buluŋ ultiŋde haŋkuruŋ gobe yisikamnaŋ ko. Mata buluŋ gobegahade: leplep mata, mata buluŋ mormok dapŋakukuwa beleŋ titiŋ yara teŋ teŋ mata, uliŋdeamaŋ hetek mata teŋ teŋ dufay, mata buluŋ teŋteŋ dufayyabe det uguŋ po yad yad niŋ dufayheŋ heŋ mataya. Det uguŋ po yad yad niŋdufay heŋ heŋ mata gobe uŋgura doloŋ yird yirdmataya tuŋande. 6 Al Kuruŋyen beararbe matagwahade teŋ haŋ mar goke katyeŋ. 7 Deŋ worhakotbe mata buluŋ gwahade goyen teŋ kuŋ hin-han. 8Gega gayenterbemata buluŋ gahade gayenyubul po tinayiŋ. Mata gobe gahade: beararmata, kuŋuruŋ mata, al buluŋ yird yird dufay,mere buluŋ mat teŋ teŋ matayabe nanyaŋ teŋteŋ mataya. Niŋgeb deŋbe mata goyen tumŋaŋpo yubul tinayiŋ. 9-10 Deŋbe mata bikkek bitiŋbana haŋyen goyen yad siŋa yirdeb al gergeŋhaŋ geb, kadom usi gird ma teŋ hinayiŋ. Algergeŋ hitiŋ gobe Al Kuruŋ beleŋ yiŋgeŋ yaradirde gergeŋ diryiŋ geb, gogo hugiŋeŋ gergeŋdirde hikeb Al Kuruŋbe al gwahade yeŋ keŋkelanurdeb yeŋya kadom nurd guneŋ teŋ awalikdewor po hinayiŋ. 11 Al Kuruŋya awalikde hiniŋyeŋ nurde haŋ marbe igiŋ gwaha teŋ hinayiŋ.Yesu Kristube Kuruŋniniŋ wor po. Yeŋbe neŋkuruŋ gaya awalikde hite. Niŋgeb Grik mar maYuda mar, guba yitiŋ mar ma guba ma yitiŋ mar,saba karkuwaŋ yawartiŋ mar ma gwahade mayawartiŋ maryabe meteŋ mar ma doyaŋ maryakuruŋ goyen banabe bipti miŋmoŋ. Igiŋ ala poAl Kuruŋya awalikde hinayiŋ.

12 Niŋgeb deŋbe Al Kuruŋ beleŋ bubulkuŋnewor po yeŋ nurde duneŋ basiŋa dirde wukkeŋwor po dirtiŋ haŋ geb, matabe gahade teŋ hi-nayiŋ: kadtiŋ ge buniŋeŋ nurd yuneŋ hinayiŋ,irde igiŋ igiŋ yirde hinayiŋ, dindikeŋ ge turuŋturuŋ ma teŋ hinayiŋ, bekkeŋde igiŋ mat al mereyirde hinayiŋ, irde kadtiŋ kura matamiŋ igiŋhewoŋ yeŋ doyaŋ heŋ heŋ ge piŋeŋ ma heŋhinayiŋ. Mata gahade gab ultiŋ umŋa yade horyirde kuŋ haŋyen yara hugiŋeŋ gwaha po teŋhinayiŋ. 13 Al kadtiŋ kura beleŋ buluŋ dirke

goya goke buluŋeŋ ma nurnayiŋ. Doyaŋ Al Ku-ruŋ beleŋ mata buluŋtiŋ halde dunyiŋ gwahadegoyen po, ditiŋde mata buluŋ goyen wor haldeyuneŋhinayiŋ. 14 Irdebmata igiŋ igiŋ buda kuruŋgo hendebe kadtiŋ ge amaŋeŋ nurd yuneŋ yuneŋmatatiŋ yaŋ hinayiŋ. Gwaha teŋ hinayiŋbe deŋtumŋaŋ goyen al miŋ uŋkureŋ wor po heŋ awa-likde po hinayiŋ.

15 Be, Yesu Kristube al biŋ yisikamde kamdeal. Niŋgeb tubul tike yeŋ beleŋ bitiŋ yisikamkebawalikde hinayiŋ. Deŋbe al miŋ hoyaŋ hoyaŋgega, awalikde heŋ Yesu yufukde al miŋ uŋkureŋheŋ heŋ goke teŋ basiŋa diryiŋ. Irdeb goke teŋAl Kuruŋ igiŋ nurde uneŋ hinayiŋ. 16 Irde YesuKristuyen merebe bitiŋ bana gasuŋ unke keŋkelawor po kipiryeŋ. Irdeb keŋkela dufay heŋ AlKuruŋyen mere kadom saba gird teŋbe, “Gwahamat hitek gab igiŋ,” yeŋ kadom momoŋ gird teŋhinayiŋ. Irdeb bitiŋde mat Al Kuruŋ igiŋ nurduneŋya Al Kuruŋyen asaŋde niŋ tikiŋya Al Kuruŋturuŋ ird ird tikiŋyabe Holi Spirit beleŋ bitiŋdetikiŋ yupul titiŋ goyen tikiŋ heŋ hinayiŋ. 17 Irdebmere teŋ hinayiŋ ma mata kura teŋ hinayiŋkuruŋ gobe Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu nurd untiŋ marbeleŋ titek mat po teŋ hinayiŋ. Irdeb Yesu Kristuhitte mat saŋiŋ teŋbe Al Kuruŋ igiŋ nurd uneŋhinayiŋ.

18 Be, deŋ bere almetiŋ yaŋbe almetiŋ yagotyufukde po hinayiŋ.* Go teŋ hinayiŋ gobe DoyaŋAl Kuruŋ gama irde haŋ mar beleŋ mata titekgoyen po teŋ hinayiŋ.

19 Deŋ al berem yaŋbe bertiŋ yago niŋ amaŋeŋnurd yuneŋbemata yeŋ biŋ misiŋ nurtek mat mayirde hinayiŋ.

20 Deŋ diriŋbe mamtiŋya nantiŋyat mere nur-deb gama irde hinayiŋ. Doyaŋ Al Kuruŋbe matagwahade gokeb amaŋ heŋ hiyen.

21 Deŋ diriŋ naniŋ yagobe diriŋtiŋ yago biŋ aryenaŋmat mamata yirde hinayiŋ. Moŋgo gwahayirkeb kame kafura dufay kuruŋ heŋbe keperdkeperdmiŋ igiŋ ma henayiŋ geb.

22 Deŋ al kurat yufukde heŋ meteŋ teŋ haŋmarbe megen niŋ doyaŋ martiŋde mere nurdehinayiŋ. Meteŋ teŋ hinayiŋ goyen doyaŋ martiŋyago beleŋ deneŋ hikeya po gwaha titekeb tu-ruŋ dirnaŋ yeŋ nurdeya ma meteŋ teŋ hinayiŋ.Gwaha titŋeŋbe Doyaŋ Al Kuruŋ palap irde yeŋge meteŋ teŋ hite yeŋ nurdeya bitiŋde mat worpo doyaŋ martiŋ ge meteŋ teŋ hinayiŋ. 23Meteŋ

* 3:18: Mere gabe albe hende berebe bande yeŋ ma yitiŋ. Albe Al Kuruŋyen mere saba yirke berembe nurde gama iryeŋ yeŋ gokeyitiŋ.

Page 301: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Kolosi 3:24 298 Kolosi 4:18teŋhinayiŋ kuruŋgobebitiŋdematworpoDoyaŋAl Kuruŋ niŋ meteŋ teŋ hite yeŋ nurdeya meteŋteŋ hinayiŋ. Al niŋ meteŋ teŋ hite yeŋ manurde hinayiŋ. 24 Mata gwahade teŋ hinayiŋbeDoyaŋ Al Kuruŋ beleŋ mata igiŋ teŋ hinayiŋ gotemuruŋgem duneŋ yiriŋ goyen dunyeŋ. Niŋgebmeteŋ teŋ hinayiŋ kuruŋ gobeDoyaŋAl KuruŋtiŋYesu Kristu niŋ meteŋ teŋ uneŋ hite yeŋ nurdegab meteŋ teŋ hinayiŋ. 25 Munaŋ al kura mataigiŋma teŋ hiyeŋbe gotewolmiŋeŋbemuruŋgembuluŋ tiyyeŋ. Al Kuruŋbe al kura po igiŋ ineŋ,kurabe buluŋ ineŋ ma yirde hiyen geb, buluŋtitekeb buluŋ diryeŋ.

41 Be, deŋ doyaŋ mar wor gwahade po meteŋ

martiŋ goyen mata huwak mat po keŋkela doyaŋyirde hinayiŋ. Deŋ wor Doyaŋ Al Kuruŋtiŋbe AlKuruŋyen gasuŋde hi gogo yeŋ nurde haŋ geb,gago dineŋ hime.

Al Kuruŋya mere teŋ teŋ matatiŋbe tareŋ po ir-nayiŋ

2Be, nalutiŋ kuruŋbe Al Kuruŋmere ird ird niŋnurde hinayiŋ. IrdebAl Kuruŋmere irde heŋyabedufaytiŋ mali hiburŋeŋ ma hiyeŋ. Irdeb bitiŋdemat amaŋeŋ nurde uneŋ turuŋ irde hinayiŋ. 3Be,Al Kuruŋ mere irde heŋyabe neŋ beleŋ YesuKristu niŋ yitiŋ mere banare hi goyen tagaltekbelŋeŋ kerd dunkeb al budam mere goyen nur-nayiŋ yeŋ gusuŋaŋ irde hinayiŋ. Nebe merego tagalde himeke goke nad koyare neraŋ gagohime. 4 Niŋgeb ne niŋ Al Kuruŋ gusuŋaŋ irdehinayiŋ. Irkebmere tagaleŋ yeŋ nurde hime gobekama ma heŋ keŋkela po tagaleŋ.

5 Be, Yesu Kristu niŋma nurde haŋmar hittebedufay keŋkela heŋ ga mata teŋ hinayiŋ. IrdebYesu niŋ momoŋ yirtek beleŋ kura keneŋ goyakama ma heŋ momoŋ yirde hinayiŋ. 6 Irdebmeretiŋbe hugiŋeŋ al beleŋ nurdeb, “Fudinde,ne faraŋ nure yeŋbe gago mere nirde hi,” yeŋnurtek mat mere teŋ hinayiŋ. Irdeb al beleŋgusuŋaŋ kura dirkeb gwahamat wol hetekbe igiŋnurnayiŋ mat po wol heŋ hinayiŋ.

Mere funaŋ7 Be, Tikikus beleŋ gab ne dahade hime goyen

momoŋ diryeŋ. Yeŋbe kolne wor po yara, irdebiŋde mat fudinde wor po Doyaŋ Al Kuruŋ niŋmeteŋ teŋ hiyen. Yeŋbe meteŋ kadne igiŋ worpo. 8 Yeŋ beleŋ gabe neŋ dahade hite goyenmomoŋ dirke go nurdeb amaŋ heŋ tareŋ henayiŋ

yeŋ gago hulyaŋ irhem. 9 Yeŋbe Onesimusyakuriryeŋ. Onesimus wor biŋde mat fudinde worpo Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ meteŋ teŋ hiyen. Yeŋbekolniniŋ wor po yara. Yeŋbe al hoyaŋde niŋmoŋ, dende al po. Irem garebe neŋ hitere garmata forok yeŋ haŋ kuruŋ gayen tumŋaŋmomoŋdiriryeŋ.

10 Be, kadne kura neya koyare har al Aristakusbeleŋ deŋ ge dufay heŋ hi gayen momoŋ yirayiŋninkeb gago dineŋ hime. Banabas nomiŋ Makwor gwahade po deŋ ge dufay heŋ hi. Yeŋ gemomoŋ dirmiriŋ gogo geb, yeŋ kuŋ forok yekekeneŋbe gargar irde keŋkela doyaŋ irde hinayiŋ.11 Be, Yesus deŋem kurabe Yastus manaŋ deŋge dufay heŋ hi. Meteŋ faraŋ nurde haŋ marbana goŋbe al karwo ga po ga Yuda mar. Melgobe neya heŋ Al Kuruŋ beleŋ alya bereyamiŋdoyaŋ yird yird gote meteŋ teŋ kuŋ hityen. Irdekurare kandukŋeŋ nurde himekeb bene yurumirde haŋyen. 12 Be, dende al kura Yesu Kristuyenmeteŋ al Epafras goyen wor deŋ ge dufay heŋ higoyen momoŋ yirayiŋ ninke gago momoŋ dirdehime. Al gobe dende al. Yeŋbe deŋ goyen AlKuruŋyen dufay tumŋaŋ yeneŋ bebak teŋ saŋiŋpo huwardeb Yesuyen mere gama ird ird niŋbeal parguwak yara heŋ yeŋ ge hekkeŋ wor ponurde hiwoŋ yeŋ hugiŋeŋ tareŋ po Al Kuruŋgusuŋaŋ irde hiyen. 13Yeŋbe deŋ ge pomoŋ, Lao-disia taundeya Hierapolis taundeya niŋ Yesuyenalya bereya goke wor tareŋ wor po Al Kuruŋgusuŋaŋ irde hiyen gobe fudinde yeŋ dineŋ hime.14Kadniniŋ wor po yeŋ ge amaŋeŋ wor po nurdehityen al guram al Lukyabe Demasya manaŋ deŋge dufay heŋ har goke momoŋ yirayiŋ ninkebgago dineŋ hime. 15 Laodisia taunde niŋ Yesuyenalya bereya goya bere kura Nimfayabe yamiŋdegabu irde Al Kuruŋ doloŋ irde haŋyen maryagoyenmanaŋne niŋ yeŋ, “Yeŋ beleŋ deŋ ge dufayheŋ hi,” yinnayiŋ. 16 Be, asaŋ gayen deŋ wakapyaŋ heŋbe Laodisia taunde niŋ Yesuyen alyabereya sios wor kapyaŋ henayiŋ yeŋ teŋ kerkegor kuyeŋ. Irdeb asaŋ kura yeŋ ge kamiŋ goyenwor kamebe deŋ beleŋ wor teŋ kapyaŋ henayiŋ.17 Irdeb Akipus goyen, “Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋmeteŋ guntiŋ gobe keŋkela tanarde meteŋ teŋhayiŋ,” innayiŋ.

18 Ne Pol beleŋ hanner wor po gahade kaŋhime: “Deŋ ge dufay heŋ hime.”

Be, ne koyare hime gake bitiŋ sir ma yiyyeŋ.Deŋbe Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ

Page 302: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Kolosi 4:18 299 Kolosi 4:18dirwoŋ yeŋ nurde hime. Gogo po.

Page 303: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Tesalonaika 1:1 300 1 Tesalonaika 2:4

1 TesalonaikaTesalonaika niŋ Yesuyen alya bereyahitte Pol beleŋ meheŋde asaŋ kayyiŋ

1 Be, ne Polya meteŋ kadne waraŋ SailasyaTimotiya beleŋ deŋ Yesu Kristuyen alya bereyasios Tesalonaika taunde haŋ kuruŋ goke teŋ asaŋgago kaŋ hite. DeŋbeAdoniniŋ Al KuruŋyaDoyaŋAl Kuruŋniniŋ Yesu Kristuya haŋ. Niŋgeb Al Ku-ruŋ beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirde hugiŋeŋbitiŋ yisikamke igiŋ hiwoŋ yeŋ nurde hite.

Tesalonaika taunde niŋmar goke teŋ Al Kuruŋ niŋamaŋeŋ nurd unyiŋ

2 Be, neŋbe hugiŋeŋ deŋ ge Al Kuruŋmere irdehityen. Irde deŋ ge teŋ igiŋ nurde uneŋ turuŋirde hityen. 3 Deŋbe Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurdeheŋya meteŋ teŋ hinhan. Irde bitiŋde mat worpo yeŋya alya bereya niŋ amaŋeŋ nurde hinhangeb, NanniniŋAl Kuruŋmere irdeheŋyabemeteŋdunyiŋ kuruŋ goyen keŋkela po pasi irniŋ yeŋkurut yeŋ hinhan goyen goke bininiŋ sir ma yeŋhiyen. Irdeb Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu Kristukame mulgaŋ heŋ wakeb yeŋya tumŋaŋ hitekyeŋ nurde hinhan geb, Al Kuruŋyen mere gamairde kanduk karkuwaŋ yeneŋ hinhan gega, gokemukkuma teŋ goya goya saŋiŋ heŋ hinhan goyengoke wor bininiŋ sir ma yeŋ hiyen.

4 Niŋgeb, kadne yago, mata gwahade goyentumŋaŋ yintiriŋ geb, fudinde Al Kuruŋ beleŋ deŋgoyen bubulkuŋne wor po yeŋ nurde duneŋbediriŋne weŋ dineŋ basiŋa diryiŋ yeŋ nurtiriŋ.5 Neŋ beleŋ deŋ ge teŋ kuŋ deŋya heŋ matateŋ hinhet kuruŋ gobe keŋkela nurde haŋ gogo.Haŋkapya deŋ hitte gor kuŋ Yesu niŋ yitiŋ mereigiŋ goyen tagalde hinhet goya goyenbe mereuliŋ po moŋ, Al Kuruŋyen tareŋ manaŋ kenamiŋ.Irde Holi Spirit beleŋ bitiŋde meteŋ kuruŋ worpo tikeb mere tagaltiriŋ gobe fudinde wor po yeŋnuramiŋ.

6 Be, neŋya Doyaŋ Al Kuruŋya kanduk yintiriŋgwahade goyen po, deŋ wor Al Kuruŋyen mereniŋ igiŋ ma nurde haŋ mar beleŋ buluŋ buluŋdirde hinhan. Gega Holi Spirit beleŋ amaŋ dufaydunkeb mere goyen fudinde yeŋ amaŋeŋ nurdeteŋ bitiŋde kerde gama irde hinhan. 7 NiŋgebMasedonia naŋa deŋ haŋde gorya Akaia naŋa neŋhitere garya niŋ Yesuyen alya bereya beleŋ deŋmata teŋhinhan gonurdeb, “Yesuyen alya bereya

beleŋ mata teŋ hitekbe gwahade,” yeŋ nurdebmatatiŋ goyen po gama irde haŋyen. 8 Fudindewor po, deŋ beleŋ Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ yitiŋmere goyen nurdeb Al Kuruŋ niŋ dufaytiŋ tareŋiramiŋ goyen nuramiŋ marbe Masedoniaya Aka-iaya naŋa bana ga niŋ mar po moŋ. Doyaŋ Al Ku-ruŋyen mereya deŋ mata tiyamiŋ gote mere mo-moŋyabe naŋa hoyaŋde niŋ mar manaŋ tumŋaŋnurtiŋ ala tiyamiŋ. Niŋgeb goke neŋ beleŋ deŋ geal hoyaŋmomoŋ yirtek yeŋmanurde hite. 9Gobemere momoŋtiŋ nuramiŋ mar beleŋ waŋbe deŋbeleŋ mereniniŋ fudinde yeŋ nurdeb igiŋ igiŋdirde hinhan goyen tagalamiŋ, irde deŋ beleŋ dettoneŋ al beleŋ yirtiŋ goyen doloŋ yirde hinhangoyen daha mat yubul teŋbe Al Kuruŋ fudindehi goyen hitte waŋ yeŋ po doloŋ irde meteŋmiŋteŋ hinhan goyen wor tagalamiŋ geb, matatiŋgoke gwaha kura yetek yeŋma nurde hite. 10 IrdeAl Kuruŋ Urmiŋ Yesu, Al Kuruŋ beleŋ kamtiŋdemat isaŋ hiriŋ al goyen Al Kuruŋyen gasuŋdemat mulgaŋ hiyyeŋ yeŋ doyaŋ irde haŋyen meremomoŋ goyen manaŋ tagalamiŋ. Niŋgeb gokeneŋ beleŋ gwaha kura yetek yeŋ ma nurde hite.Fudinde, Yesube neŋ dumulgaŋ tiyyiŋ geb, kameAl Kuruŋ beleŋ alya bereyat mata buluŋ gotemuruŋgem buluŋ yunyeŋ nalure goyenter neŋbemuruŋgem buluŋ goyen go ma dunyeŋ.

2Polyen mata

1 Be, kadne yago, neŋ beleŋ deŋ hitte kuŋmeteŋ teŋ hinhet gobe duldul ma meteŋ teŋhinhet goyen nurde haŋ gogo. 2 Irde deŋ hittema kutiriŋya meheŋdebe Filipai taunde dahadehinhet goyen wor nurde haŋyen. Gor niŋ margore Al Kuruŋyenmere niŋ igiŋma nurdeb dineŋteŋ sukal dirde buluŋ buluŋ dirke ulniniŋ misiŋkattiriŋ. Gega goke kafura ma hitiriŋ. Irde gormat deŋ hitte kuŋ Al Kuruŋyen mere tagaltiriŋgoyenbe gor niŋmar wor Al Kuruŋyenmere gokeigiŋ ma nurde asogo diramiŋ. Goyenpoga AlKuruŋniniŋ beleŋ faraŋ durke goke kafura maheŋ kawan po momoŋ dirde hinhet. 3Gobe meretagalde hinhet goyen usi dirhet yeŋya ma dineŋhinhet, irde gwaha yinteke turuŋ dirde igiŋ igiŋdirnaŋ yeŋ nurde ga ma dineŋ hinhet, irde meregote miŋ keŋkela nurdeya ga saba dirde hinhetgeb, gogo kafura ma heŋ kawan po momoŋ dirdehinhet. 4 Irde Al Kuruŋ beleŋ, “Mel gabe mereigiŋYesu niŋ yitiŋ goyen fudinde igiŋmat tagalde

Page 304: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Tesalonaika 2:5 301 1 Tesalonaika 2:19tukunayiŋ,” yeŋ nurdeb meteŋ gago dunyiŋ geb,dufaymiŋ po gama irde meremiŋ tagalde hityen.Niŋgeb meteŋ teŋ hityen gabe al beleŋ deneŋamaŋeŋ nurd dunnaŋ yeŋ ma meteŋ teŋ hityen.Gwaha titiŋ yarab dufayniniŋ keŋkela yeneŋ hial Al Kuruŋ gore deneŋ amaŋeŋ nuryeŋ yeŋmeteŋ teŋ hityen. 5 Irdeb dindikeŋ deneŋ hinhangwahade goyen po,merebe kirmiŋtiŋde po hapekyaŋ nurnayiŋ yeŋma tagalde hinhet. Irde sabayamataya teŋ heŋyabe bininiŋde deŋ beleŋ igiŋ igiŋdirde det dunnayiŋ dufay buluŋ gwahade goyenbana kerde heŋya ma meteŋ teŋ hinhet. Hubuwor po. Al Kuruŋbe nurde duneŋ hi. 6 Neŋbe albeleŋ turuŋ dird dird niŋ ma naŋkeneŋ hinhet.Deŋ beleŋ daw ma al hoyaŋ beleŋ daw turuŋdirwoŋ yeŋ ma nurde hinhet.

Fudinde, neŋbe Yesu Kristuyen mere basaŋmar geb, igiŋ gwaha gwaha dirnaŋ dintewoŋ.7 Goyenpoga gwaha ma dineŋbe diriŋ kura miliŋbeleŋ keŋkela doyaŋ irde okko irde hiyen gogwahade goyen po bekkeŋde mere dirde doyaŋdirde hinhet. 8 Neŋbe gwaha mat bininiŋde matwor po deŋ ge amaŋeŋ nurde hinhet. Irdeb diriŋkura naniŋ beleŋ gone muŋ yeŋ nurde hiyengwahade goyen neŋ beleŋ deŋ ge amaŋeŋ nurdehinhet. Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ mere igiŋ Yesuniŋ yitiŋ dunyiŋ goyen momoŋ dird dird niŋamaŋeŋ nurde hinhet. Irde deŋ ge teŋ kamtekwor igiŋ yeŋ nurde hinhet. 9 Niŋgeb, kadniniŋyago, neŋbe gwahade nurde hinhet geb, Al Kuruŋbeleŋ Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋ dunyiŋ goyen deŋhitte tagalde hinhetyabe deŋ hantiŋ doyaŋ poma hinhet. Moŋgo deŋ po kanduk kuruŋ duntekgoke teŋbe wawuŋya naŋkahalya nindikeŋ genurdeb hora meteŋ kuruŋ po teŋ hinhet. Niŋgebdeŋbe neŋmeteŋ kuruŋ gwahade teŋ nufol durdehinhin gobe bitiŋ sir ma yeŋ hi yeŋ nurde hite.

10 Be, neŋbe deŋ Al Kuruŋ niŋ dufaytiŋ saŋiŋirtiŋ marya heŋ mata igiŋ Al Kuruŋ diliŋdewukkeŋ, irde huwak wor po goyen teŋ hiteke albeleŋ gwaha mat kura tagal duntek moŋ hinhetgoyen dindikeŋ deneŋ hinhan. Irde Al Kuruŋwor deneŋ hinhin geb, ga dineŋ hime gayenbefudinde yeŋ nurde hi. 11Neŋbe deŋ nurde haŋyengwahade goyen po, neŋbe al kura dirŋeŋ weŋkeŋkela doyaŋ yirde hiyen gwahade goyen dirdehinhet. 12 Gwaha dirde heŋyabe mata igiŋ teŋteŋ dufaytiŋ tareŋ irde kanduk yeneŋ hike bitiŋyurum yirde hinhet. Irde mata Al Kuruŋyenalya bereya beleŋ titek goyen po teŋ hinayiŋ

yeŋ tareŋ po mere dirde hinhet. Al Kuruŋbedeŋ goyen alya bereyamiŋ doyaŋ yird yird banahurkuŋ saŋiŋmiŋ turŋuŋ yaŋ keneŋ hitiŋ haŋgoyen kame wor gwahade po titek mar henayiŋyeŋ hoy dirde hi.

13 Be, neŋ beleŋ deŋ ge teŋ Al Kuruŋ igiŋ nurdeuneŋ hityen gote miŋ hoyaŋ kurabe neŋ beleŋAl Kuruŋyen mere momoŋ dirtekeb, “Mere dirdehaŋ gabe fudinde Al Kuruŋyen mere, mali meremoŋ,” yeŋ nurde hinhan. Niŋgeb goyen gokemanaŋ Al Kuruŋ igiŋ nurd uneŋ hityen. Fudindewor po, saba dirde hinhet gobe Al Kuruŋyenmere, deŋ Yesu niŋ dufaytiŋ tareŋ irde haŋ marbana meteŋ teŋ hi mere go goyen. 14 Fudinde,kadne yago, deŋbe Yudia naŋare niŋ Al Kuruŋyensios Yesu Kristuya haŋ mar kanduk yeneŋ hin-han gwahade goyen po, deŋ wor kanduk yeneŋhinhan. Mel gobe naŋamde niŋ mar beleŋ buluŋbuluŋ yirde hinhan gwahade goyen po, deŋ wordende naŋare niŋ mar beleŋ buluŋ buluŋ dirdehinhan. 15 Munaŋ Yudia naŋare niŋ mar gobeDoyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu mayamiŋ. Irde neŋwor buluŋ buluŋ dirde dakira tiyamiŋ. Bikkeŋasem yago wor Al Kuruŋyen mere basaŋ mar po-rofet gasa yirde hinhan. Mel gobe almiŋ hoyaŋyaawalikde hitek ma yirde hikeb mata gwahade teŋhaŋyen gogo. Irkeb Al Kuruŋ beleŋ goke igiŋ manurd yuneŋ hinhin. 16Go mar gobe al miŋ hoyaŋYuda mar moŋbe epte ma Al Kuruŋyen dirŋeŋweŋ henayiŋ yeŋ nurde haŋyen. Niŋgeb neŋbeleŋ al miŋ hoyaŋ hitte kuŋ Al Kuruŋyen dirŋeŋweŋ heŋ heŋ belŋeŋ goyen tagalde hitekeb igiŋma nurde meteŋniniŋ walde haŋyen. Mata bu-luŋ gwahade tike kuŋ kuŋ kuruŋ wor po hekebAl Kuruŋ beleŋ yeneŋ wasak titek moŋ geb, AlKuruŋyen bearar bana po haŋ.

Polbe Tesalonaika niŋ mar kuŋ yenmewoŋ yeŋnurde hinhin

17 Be, kadne yago, neŋ gayenterbe al kuradirŋeŋ weŋ miŋyaŋ goyen bur yirtiŋ yara di-ramiŋ geb, belŋeŋeŋ po hoyaŋ hoyaŋ hite. Gegadufayniniŋdebe deŋ ge hugiŋeŋ nurde hityen.Niŋgeb daha mat kura araŋeŋ kuŋ dentewoŋ yeŋnurde kurut wor po yeŋ hinhet. 18 Fudinde worpo, ne Polbe kuŋ dentekwor po nirde hiyen. Goketeŋbe deŋ hitte kuŋ kuŋ niŋ kurut wor po yeŋhinhem. Gega Satan beleŋ, “Mel gore daha kuŋtareŋ yirnayiŋ,” yeŋbe beleŋ pet dirde hinhin.

19 Be, kame Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu wakeb diliŋmar huwardeb da ikala irniŋ? Neŋ beleŋ ikala

Page 305: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Tesalonaika 2:20 302 1 Tesalonaika 4:5irtek detbe deŋgogopogeb. NeŋbeleŋdeŋgoyenAl Kuruŋ diliŋde saŋiŋ heŋ heŋ ge doyaŋ heŋhityen, irde deŋ ge dufay heŋbe amaŋeŋ nurdehityen. Irde deŋbe meteŋniniŋ gote igineŋ geb,goke teŋbe Yesu beleŋ deŋe turŋuŋ yaŋ dunyeŋ.20 Fudinde wor po, deŋ ge teŋ meteŋ teŋ hinhetgoke Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ deŋe turŋuŋ yaŋdunyeŋ. Niŋgeb goke teŋbe deŋ ge amaŋeŋ worpo nurde hityen.

3Pol beleŋ Timoti teŋ kerke Tesalonaika kuriŋ

1 Niŋgeb Atens taunde gar hinhetyabe araŋeŋdeŋ hitte mulgaŋ hetek wor po dirde hinhin.Gega neŋ tumŋaŋ kuŋ kuŋ gobe meteŋeŋ dirkebmere sege irde Sailasya neyabe Atens taundehirekeb 2 Timoti po deŋ hitte kuyeŋ yitiriŋ. Tim-otibe Al Kuruŋyen diriŋ, deŋya neŋya yara po.Yeŋbe neŋya Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋ goyentagalde tukuŋ hityen. Niŋgeb yeŋ beleŋ kuŋdufaytiŋYesuKristuniŋ tareŋ iramiŋgoyen faraŋdurkeb sopte dindikeŋ dufaytiŋ goyen tareŋ poirnayiŋ yeŋbe gogo teŋ kermeke kuriŋ. 3Moŋgokanduk yeneŋ hinhan gore dirke Yesu harhoktiŋunnak yeŋbe gogo Timoti teŋ kermeke kuriŋ.Neŋ Yesuyen alya bereyabe kanduk gwahade poyeneŋ hitek geb, gogo deŋ wor kanduk yeneŋhinhan goyen deŋbe keŋkela nurde haŋ. 4Niŋgebneŋbe deŋya hinhetyabe, “Al beleŋ buluŋ buluŋdirke kanduk yentek geb,” dineŋ tebaŋ dirdehinhet go gogo. Niŋgeb gwahade po forok yekeyenamiŋ nurde haŋ gogo. 5 Niŋgeb goke teŋbedeŋ hitte mulgaŋ heŋ kuniŋ yeŋ hinhet goyenkuŋ ulyaŋde po hekeb Yesu niŋ dufaytiŋ saŋiŋpo irde haŋ ma dahade goyen bebak tiye yeŋbeTimoti gogo teŋ kermeke kuriŋ. Moŋgo Satanbeleŋ dufay buluŋ duneŋ usi dirkeb Yesu gamaird ird mata tubul tikeb meteŋniniŋbe igineŋ gamoŋ hiyyeŋ yeŋ galgalŋeŋ nurdeb gogo Timotiteŋ kermeke kuriŋ.

Timotibe Pol hitte mulgaŋ hiriŋ6 Be, Timoti deŋ hitte kuriŋ goyen mulgaŋ

heŋ waŋ forok yiyuŋ. Irdeb deŋbe Yesu niŋ du-faytiŋ tareŋ po irde haŋ irde bitiŋde mat wor poYesuya al hoyaŋya niŋ amaŋeŋ nurde haŋ meremomoŋtiŋ igiŋ goyen momoŋ diruŋ. Irde neŋbeleŋ deŋ dentek nurde hite gwahade goyen po,deŋ wor neŋ ge bitiŋ sir ma yeke dentewoŋ worpo yeŋ nurde haŋ goyen momoŋ diruŋ. 7Niŋgeb,kadne yago, dufaytiŋ Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ tareŋ

iramiŋ mere momoŋ goyen nurdeb amaŋeŋ worpo nurtiŋ. Niŋgeb meteŋ teŋ hitekeya al beleŋbuluŋ buluŋ dirke kanduk yeneŋ ulniniŋ misiŋkateŋ hityen goke ma nurtiŋ. Irde gayentermanaŋ gwahade po nurde hite. 8 Fudinde worpo, deŋbe Doyaŋ Al Kuruŋya heŋ saŋiŋ heŋ haŋgeb, neŋbe goyen nurde goke amaŋ niŋ pultikwor po yeŋ hite. 9 Niŋgeb Al Kuruŋ diliŋdehuwarde mere irde heŋya deŋ ge teŋ Al Kuruŋigiŋ nurd uneŋ uneŋ gobe ep gago yetek moŋyeŋ nurde hite. 10 Irdeb Yesu niŋ dufaytiŋ tareŋird ird matatiŋ kura tareŋ moŋ kenem nindikeŋkuŋ deneŋbe saba dirde saŋiŋ dirtek yeŋ nur-deb bininiŋde mat wor po naŋkahalya wawuŋyahugiŋeŋ Al Kuruŋ gusuŋaŋ irde hite.

11 Be, Nanniniŋ Al Kuruŋ yiŋgeŋya Doyaŋ AlKuruŋniniŋ Yesuya beleŋ deŋhitte kuŋ kuŋ beleŋgoyen kerde dunkeb kutewoŋ yeŋ nurde Al Ku-ruŋ gusuŋaŋ irde hite. 12 Irde bininiŋde matdeŋ ge amaŋeŋ nurde hityen gwahade goyen po,deŋ wor kadtiŋ yagoya al hoyaŋ kuruŋ goyengokemanaŋ bitiŋdemat amaŋeŋ nurd nurdmatagoyen Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ kuruŋ po irwoŋ yeŋnurde hite. 13 Irdeb yeŋ ge po dufaytiŋ tareŋirwoŋ yeŋ nurde hite. Gogab kame Doyaŋ AlKuruŋ Yesu goyen miyoŋmiŋya tumŋaŋ mulgaŋheŋ heŋ nalureb deŋbe Al Kuruŋniniŋ diliŋ marhuwarkeb yeŋ beleŋ al wukkek, uliŋde meremmoŋ yeŋ dinyeŋ.

4Al Kuruŋ beleŋ amaŋeŋ nurtek mata po teŋ hi-

nayiŋ1 Niŋgeb, kadne yago, deŋ mata gwahade teŋ

hike Al Kuruŋ beleŋ igiŋ dinyeŋ yeŋ saba dirdehinhet. Irkeb gayenter wor gama irde haŋ.Niŋgeb Doyaŋ Al Kuruŋ Yesuya heŋ kadtiŋ yagohitiŋ hite gare matatiŋ igiŋ goyen kuŋ kuruŋ heŋhiyeŋ yeŋ gago gusuŋaŋ dirde tebaŋ dirde hite.2 Deŋbe gwaha gwaha teŋ hinayiŋ yeŋ neŋ beleŋDoyaŋ Al Kuruŋyen tareŋde saba dirde hinhetgoyen nurde haŋ.

3 Saba goyen gama irde mata teŋ Al Kuruŋdiliŋde wukkek heŋ heŋ gobe Al Kuruŋyen dufaygeb, alya bereya leplep mata ma teŋ hinayiŋ.4 Irde deŋ duŋkureŋ duŋkureŋ ultiŋ po amaŋhetek mata buluŋ teŋ teŋ belŋeŋ pet teŋ hinayiŋ,irde Al Kuruŋ diliŋdewukkek al hoyaŋwor deneŋpalap dirtekmata teŋ teŋ niŋ tuŋaŋ urde hinayiŋ.5Al Kuruŋniŋmanurdemegenniŋmata po gamairde haŋ mar beleŋ biŋ harke go po gama irde

Page 306: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Tesalonaika 4:6 303 1 Tesalonaika 5:7haŋyen yara ma teŋ hinayiŋ. 6 Niŋgeb al kuramata gwahade goyenter kadomde berem leplepirde kadom buluŋ ma iryeŋ. Gwaha tinayiŋbebikkeŋ neŋ beleŋ saba dirde hayhay dirde hinhetgwahade goyen po, Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ matabuluŋtiŋ goke buluŋ wor po diryeŋ. 7Gobe Al Ku-ruŋbemata buluŋ teŋ hinayiŋ yeŋ hoy dirtiŋeŋbemata igiŋ Al Kuruŋ diliŋde wukkek goyen teŋhinayiŋ yeŋ hoy diryiŋ geb, gogo mata buluŋtiŋgoke buluŋ wor po diryeŋ. 8Niŋgeb saba gayen alkura gamama irde hi al gobe alyen saba pel irhemusi teŋbeAl Kuruŋ, Holi Spirit dunyiŋ al gote sabagoyen pel irde hi.

9 Be, deŋbe bitiŋde mat kadom amaŋeŋ nurdguneŋ teŋ hinayiŋ yeŋ Al Kuruŋ beleŋ saba dirtiŋgeb, goke asaŋde gar sopte ma momoŋ dirtekyeŋ nurde hite. 10 Irde fudinde wor po deŋbekadtiŋ yago Yesuyen alya bereyaMasedonia naŋabana haŋ kuruŋ goyen goke bitiŋde mat amaŋeŋnurde faraŋ yurde haŋyen. Niŋgeb, kadne yago,matatiŋ gobe gwahade po teŋ hinayiŋ. Irkeb kuŋkuruŋ hiyyeŋ yeŋ gago dineŋ tebaŋ dirde hite.

11 Irde dintiriŋ gwahade po, keŋkela heŋ hi-burŋeŋ ma hinayiŋ. Irde det kura deŋya deŋyamoŋgoyengoke tonaŋtiŋhilwamayirdehinayiŋ.Irde kumhaka heŋ al haniŋ doyaŋ poma hinayiŋ.Dindikeŋ ge nurde meteŋ teŋ hinayiŋ. 12 GogabYesuyen alya bereya moŋ siŋare haŋ mar beleŋdeneŋbe palap dirde hinayiŋ. Irde det kuraŋnurde al hoyaŋ hitte faraŋ niŋ ma naŋkeneŋhinayiŋ.

Al kamtiŋ gobe kame huwarnayiŋ geb goke buluŋwor po ma nurde hinayiŋ

13-14 Be, kadne yago, neŋbe fudinde Yesubekamyiŋde mat huwaryiŋ yeŋ nurde hite. Niŋgebgwahade goyen po yeŋ ge dufaymiŋ saŋiŋ irdekamtiŋ mar goyen Al Kuruŋ beleŋ Yesu wayyeŋnalureb yisaŋ hiyyeŋ yeŋ nurde hite. Niŋgebal kamtiŋ mar goke yitiŋ mere fudinde goyendeŋ beleŋ nurde bebak tiwoŋ yeŋ nurde hite.Gogab Al Kuruŋ niŋ ma nurde haŋ mar beleŋ alkamtiŋ gobe epte ma huwarnayiŋ yeŋ nurde alkamtiŋ goke buniŋeŋ nurde eseŋ haŋyen gwa-hade ma teŋ hinayiŋ. 15-17 Be, al kamtiŋde mathuwarnayiŋ goke Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ yiŋgeŋmohoŋde yiriŋ goyenmomoŋ dirniŋ tihit. DoyaŋAl Kuruŋbe Al Kuruŋyen gasuŋde mat mulgaŋheŋ katyeŋ goyarebe al kamtiŋ goyen kuware,“Huwarnaŋ!” yinyeŋ. Irkeb Al Kuruŋyen miyoŋgote kuruŋmiŋ beleŋ wor gwahade po yinyeŋ.

Irkeb Al Kuruŋyen bigul mere tiyyeŋ. Irkebal Yesu Kristu nurd uneŋ ga kamtiŋ mar gowa huwarnayiŋ. Go kamereb mel goya YesuKristuyen alya bereya diliŋ gergeŋ hinayiŋ goyatumŋaŋ Al Kuruŋyen tareŋ beleŋ yade hurkukebnaŋa kota kigariŋkiŋ faykek hende hurkuŋDoyaŋAl Kuruŋ tupi tinayiŋ. Gwaha teŋ gab yeŋyahugiŋeŋhinayiŋ. NiŋgebDoyaŋAl Kuruŋwayyeŋgoyenter al diliŋ gergeŋ hinayiŋ marbe igiŋ hi-nayiŋ munaŋ bikkeŋ kamtiŋ marbe igiŋ ma hi-nayiŋ yeŋ ma nurde hinayiŋ. 18 Niŋgeb meregayen dindigeŋ uliŋ kadom momoŋ gird teŋbetareŋ heŋ heŋ ge kadom faraŋ gurd teŋ hinayiŋ.Gogab kuratiŋ kura kamkeb hugiŋeŋ dubul tiyayeŋ buniŋeŋ ma nurde hinayiŋ.

5Yesu waŋ waŋ niŋ gitik teŋ hinayiŋ

1-2 Be, kadne yago, Doyaŋ Al Kuruŋ waŋ waŋnalu gobe kawe al beleŋ watiŋ yara tiyyeŋ gwa-hade goyen po, yeŋ wor nalu goyare wayyeŋ yeŋma nurde hikeya wayyeŋ goyen deŋbe keŋkelanurde haŋ gogo. Niŋgeb Doyaŋ Al Kuruŋ waŋwaŋ nalumiŋ goke asaŋde gar sopte katek yeŋma nurde hite. 3 Be, al megen niŋ kuruŋ gabe,‘Kanduk miŋmoŋ, igiŋ ala po hite,’ yeŋ nurdehikeya kanduk kuruŋ gore waŋ bemel po buluŋwor po yiryeŋ. Gobe bere biŋ yaŋ kura diriŋkawaŋ kertek heŋ uliŋ misiŋ katyeŋ yara gwahamat kura busahartek moŋ henayiŋ.

4 Goyenpoga, kadne yago, deŋbe megen niŋmar kidoma bana haŋ gwahade moŋ geb, Yesuwaŋ waŋ nalu gobe kawe al beleŋ bemel powatiŋeŋ dirkeb hurkuŋkat ma tinayiŋ. 5 DeŋbeDoyaŋ Al Kuruŋ gama irde haŋ geb, matatiŋyadufaytiŋyabe igiŋ wor po. Al fareŋde heŋ detkeŋkela yeneŋ beleŋ kuŋ haŋ go gwahade goyenhaŋ. Fudinde wor po, neŋbe megen niŋ markidoma bana haŋ gwahade moŋ. Mel gobekidoma bana heŋ det keŋkela ma yeneŋ haŋ gogwahade tiŋtuŋeŋ wor po haŋ.

6 Niŋgeb neŋbe Doyaŋ Al Kuruŋ mulgaŋ heŋheŋ niŋ ma nurde haŋ mar beleŋ mata buluŋ teŋhaŋ gwahade ma teŋ hitek. Irde Uŋgura beleŋtuŋaŋ durde buluŋ dird dird mata goke keŋkelanurde ga hitek. Irde ulniniŋde po amaŋ hetekmata fole irde hitek.

7 Munaŋ Doyaŋ Al Kuruŋ ma nurde uneŋ haŋmarbe al wawuŋ ferd ug po heŋ naŋa migiriŋma nurde haŋ go gwahade goyen, Satan beleŋlom yirde buluŋ yirde hiyen goyen bebak ma teŋ

Page 307: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Tesalonaika 5:8 304 1 Tesalonaika 5:28haŋyen. Irde mel gobe al wawuŋ fe nene kukuwaheŋ haŋyen go gwahade goyen po, megen niŋmata teŋ teŋ dufay hika titek moŋ geb, go pogama irde kuŋ kuŋ buluŋ heŋ haŋyen.

8Gega neŋbe al gwahademoŋ. Neŋbe Doyaŋ AlKuruŋyen mere gama irde hityen geb, al fareŋdebeleŋ keŋkela keneŋ kuŋ haŋyen go gwahadegoyen po, heŋ heŋniniŋ manaŋ igiŋ po hityen.Niŋgeb ulniniŋde po amaŋ hetek dufay fole irdeDoyaŋ Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurdeb Al Kuruŋyaal hoyaŋya bininiŋde mat wor po amaŋeŋ nurdeyuneŋ hitek. Mata gobe fuleŋa mar beleŋ kilimisiŋ pet teŋ teŋ ain beleŋ po irtiŋ dumuŋdeyerde haŋyen go gwahade geb, Satan beleŋ eptema buluŋ diryeŋ. Irde neŋbe Al Kuruŋ beleŋ nalufunaŋde neŋ tumŋaŋ dumulgaŋ tiyyeŋ yeŋ nurdegoke doyaŋ heŋ hitek. Go mata gobe fuleŋa marbeleŋ kili misiŋ pet teŋ teŋ ge tonaŋ aw yerdehaŋyen go gwahade geb, Satan beleŋ epte mabuluŋ diryeŋ. 9Munaŋ Al Kuruŋ beleŋ dumulgaŋtiyyiŋ gobe beararmiŋ bana heŋheŋ gemabasiŋadiryiŋ. Gwahade yarabe Doyaŋ Al Kuruŋ YesuKristu gama irteke dade dirŋeŋ weŋ dire yeŋbasiŋa diryiŋ. 10Yesu Kristube kame mulgaŋ heŋwayyeŋya goyare neŋ al kura diliŋ gergeŋ hinay-iŋya al kamtiŋya tumŋaŋ yeŋya hugiŋeŋ heŋ heŋgoke teŋ kamyiŋ. 11Niŋgeb mata igiŋ teŋ haŋyengwahade goyen po, Al Kuruŋyen mere keŋkelagama irtek yeŋbe saŋiŋ heŋ heŋ ge kadom faraŋgurd teŋ hinayiŋ.

Saba funaŋ12 Be, kadne yago, gor niŋ Doyaŋ Al Kuruŋyen

meteŋ mar deŋ doyaŋ dirde saba dirde huwadirniŋ yeŋ meteŋ kuruŋ teŋ haŋ mar goyenmeremiŋnurde palap yirde hinayiŋ yeŋ gagomo-moŋ dirde hite. 13 Irdeb meteŋmiŋ goke bitiŋdemat amaŋeŋ nurde yuneŋbe turuŋ yirde palapwor po yirde hinayiŋ. Irde dindikeŋ uliŋ workadom buluŋ nurde guneŋ ma teŋ awalikde igiŋpo hinayiŋ.

14 Gega, kadne yago, deŋ bana goyen al kurakumhaka heŋ hike yeneŋbe saba yirde hayhayyirde hinayiŋ. Irdeb al kura kanduk yeneŋ ka-fura heŋ araŋ po yul yeŋ haŋ mar kura hikeyeneŋbe faraŋ yurde tareŋ yirde hinayiŋ. Irdebmegenniŋmataya dufay buluŋya pel ird ird tareŋmiŋmoŋ mar kura yeneŋbe go mar goyen worfaraŋ yurde hinayiŋ. Irde kadtiŋ kura matamiŋigiŋ hewoŋ yeŋ doyaŋ heŋ heŋ ge piŋeŋ ma heŋhinayiŋ. 15 Irde deŋ kuruŋ goyen al hoyaŋ beleŋ

buluŋ dirke wol ma heŋ hinayiŋ. Gwaha titŋeŋbekadtiŋya al hoyaŋya goyen tumŋaŋ igiŋ igiŋ yirdyird niŋ kurut yeŋ hinayiŋ.

16 Irdeb kanduk yeneŋ hinayiŋ ma kanduk mayeneŋ hinayiŋ nalure goyenbe hugiŋeŋ amaŋhende po hinayiŋ. 17 Irdeb Al Kuruŋya mere teŋteŋ niŋ bada ma henayiŋ. 18 Irdeb nalu igiŋde poma Al Kuruŋ igiŋ nurd uneŋ hinayiŋ. Nalu igiŋyabuluŋya waŋ hiyeŋ goyenbe hugiŋeŋ gwahadepo teŋ hinayiŋ. Mata gwahade teŋ hinayiŋ yitiŋkuruŋ gobe deŋ Yesu Kristuya haŋ mar beleŋgama irde hinayiŋ yeŋ Al Kuruŋ beleŋ dunyiŋgeb, mata goyen po teŋ hinayiŋ.

19 Irde Holi Spirit beleŋ bitiŋ bana heŋ meteŋtike okohom po yeŋ ge naŋa mala teŋ unnayiŋ.Gwaha ma tinayiŋbe kak isikamtiŋeŋ irke meteŋma tiyyeŋ. 20 Irdeb Al Kuruŋ beleŋ al kura hardunke mere tike keneŋbe det karimŋeŋ kura yeŋma nurnayiŋ. Det kuruŋ wor po momoŋ dirayeŋ nurnayiŋ. 21 Goyenpoga al kura beleŋ, “HoliSpirityen saŋiŋde mere teŋ hite, irde meteŋ teŋhite,” yeke yeneŋbe fudinde ma dahade goyenkeŋkela yeneŋ bebak teŋ hinayiŋ. Irdeb fudindeyeŋ kenem gama irde hinayiŋ. 22 Irde matabuluŋbe tumŋaŋ gama ma yirde hinayiŋ.

23 Be, Al Kuruŋbe bininiŋ kamke igiŋ heŋ heŋdufay duneŋ duneŋ al. Niŋgeb yeŋ beleŋ deŋtareŋ dirke diliŋde wukkek igiŋ wor po hiwoŋyeŋ nurde hite. Irde bitiŋ, dufaytiŋya ultiŋyagoyen igiŋ wor po hekeb Doyaŋ Al KuruŋniniŋYesu Kristu waŋ waŋ nalureb gwaha mat kuramere ultiŋde irtek miŋmoŋ hiwoŋ yeŋ nurdehite. 24Deŋ hoy dirde hi al Al Kuruŋbe deŋ gwahadireŋ yeŋ biŋa tiyyiŋ goyen biŋ sir ma yeŋ hiyen.Niŋgeb meremiŋ go po gama irde yiŋgeŋ diliŋdewukkek diryeŋ.

25 Be, kadne yago, neŋ ge nurde Al Kuruŋgusuŋaŋ irde hinayiŋ. 26 Irde kadniniŋ yagoYesuyen alya bereya hoyaŋ kura goyen yeneŋbeneŋ beleŋ yeŋ ge dufay heŋ hityen goyenmomoŋyirnayiŋ. 27 Irde asaŋ kaŋ dunhem gabe kadtiŋyago Yesuyen alya bereya tumŋaŋ kapyaŋ heŋyunnayiŋ yeŋ gago Doyaŋ Al Kuruŋ diliŋ marmere tareŋ po dirde hime.

28 Be, Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu Kristu beleŋbuniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ diryeŋ yeŋ gusuŋaŋ irdehime. Gogo po.

Page 308: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

2 Tesalonaika 1:1 305 2 Tesalonaika 2:4

2 TesalonaikaTesalonaika niŋ Yesuyen alya bereyahitte Pol beleŋ asaŋ sopte kayyiŋ1 Be, ne Polya meteŋ kadne waraŋ Sailasya

Timotiya beleŋ deŋ Yesu Kristuyen alya bereyasios Tesalonaika taunde haŋ kuruŋ goke teŋ asaŋgago kaŋhite. DeŋbeNanniniŋAl KuruŋyaDoyaŋAl Kuruŋniniŋ Yesu Kristuya haŋ. 2 Niŋgeb AlKuruŋ beleŋ deŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirdehugiŋeŋ bitiŋ yisikamke igiŋ po hiwoŋ yeŋ yeŋnurde hite.

Kandukbe yeneŋ hinayiŋ gega yul ma yenayiŋ3 Be, kadne yago, deŋbe Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ

nurd nurd gobe saŋiŋ heŋ hi. Irde bitiŋde matkadom amaŋeŋ nurd guneŋ teŋ haŋ mata goyenwor kuruŋ heŋ hi. Niŋgeb goke teŋ Al Kuruŋhugiŋeŋ igiŋ wor po nurde uneŋ hitek yeŋ nurdehite. 4 Niŋgeb deŋ beleŋ Yesu niŋ teŋ kandukkarkuwaŋ yeneŋ haŋ gega, goke mukku ma teŋgoya goya saŋiŋ po heŋ yeŋ ge hekkeŋ wor ponurdeb gama ird ird niŋ bada ma heŋ haŋyengoyen goke Al Kuruŋ dirŋeŋ weŋ Yesuyen alyabereya hoyaŋ hitte tagalde deŋ ge turuŋ turuŋteŋ hityen.

5 Be, deŋ Yesuyen alya bereya beleŋ Yesu niŋteŋ kanduk gwahade yeneŋ haŋ goke kame AlKuruŋ beleŋ al igiŋya buluŋya pota yird yirdnalure deŋbe dawaryeŋ. Mata go tiyyeŋ goke alkura beleŋ, “Daniŋ gwaha tiya? Mata gobe huwakmoŋ,” intek moŋ. Deŋ goyen kanduk yeneŋhaŋ gobe Al Kuruŋ beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋyirde hi bana goŋ igiŋ hurkutek mar henayiŋyeŋbe gogo kanduk yeneŋ haŋ. 6 Fudinde worpo, Al Kuruŋ beleŋ al igiŋya buluŋya pota yirdematamiŋ gote muruŋgem yunyeŋ gobe huwakmat po yunyeŋ. Niŋgeb deŋ buluŋ buluŋ dirdehaŋ marbe Al Kuruŋ beleŋ wol heŋ buluŋ poyiryeŋ. 7 Irdeb kame Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu beleŋnalu funaŋde tareŋmiŋ turŋuŋ yaŋ manaŋ AlKuruŋyen gasuŋde mat katyeŋ goyenterbe deŋkanduk yeneŋ hinayiŋ goyen yad siŋa yirkeb igiŋpo hinayiŋ. Neŋ wor gwahade po diryeŋ. Go-yareb Yesube Al Kuruŋyen miyoŋ tareŋ miŋyaŋgoya tumŋaŋ kateŋ gwahade diryeŋ. 8 Goyaregoyenbe alya bereya Al Kuruŋ ma nurd uneŋDoyaŋ Al Kuruŋ Yesu niŋ yitiŋ mere igiŋ goma gama irde haŋ marbe gote muruŋgem buluŋ

yunyeŋ. 9 Yeŋ beleŋ mel gote mata buluŋmiŋwol heŋbe yakira tike hugiŋeŋ kanduk kuruŋbana hinayiŋ. Irdeb epte ma Doyaŋ Al Kuruŋyaheŋ saŋiŋmiŋ turŋuŋ yaŋ goyen keneŋ amaŋ heŋhinayiŋ. 10Munaŋ alya bereyamiŋ wukkek gobeDoyaŋ Al Kuruŋ wayyeŋ nalu goyenterbe yeŋyaawalikde heŋ deŋem turŋuŋ yaŋ irnayiŋ. Irde alyeŋ ge dufaymiŋ tareŋ irde hinayiŋ mar beleŋbeisoka irnayiŋ. Deŋ wor Yesu niŋ saba dirtekemereniniŋ nuramiŋ geb, mel goya tumŋaŋ Yesudeŋem turŋuŋ yaŋ irnayiŋ.

11 Be, neŋbe gwahade dufay heŋya deŋ ge teŋhugiŋeŋ Al Kuruŋ gusuŋaŋ irde hityen. Irdedeŋ goyen yeŋ beleŋ hoy diryiŋ geb, deŋ gegusuŋaŋ irde heŋyabe yeŋ beleŋ hoy yiryiŋ marbeleŋ titek mata igiŋ po teŋ hinayiŋ yeŋ gusuŋaŋirde hityen. Irde mata igiŋ titek dufay kuruŋgoyen Al Kuruŋ beleŋ tareŋmiŋde faraŋ durkebgote igineŋ kuruŋ forok yiyyeŋ yeŋ gusuŋaŋ irdehityen. Irde kurabe Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurdemeteŋmiŋ teŋ hinayiŋ goyen igineŋ yiŋgeŋ forokiryeŋ yeŋ gusuŋaŋ irde hityen. 12 Neŋ beleŋ AlKuruŋ gusuŋaŋ gwahade irde hityen gobe yeŋyaDoyaŋ Al Kuruŋ Yesu Kristuya beleŋ buniŋeŋdirde igiŋ igiŋ dirkeb deŋ beleŋ deŋem turŋuŋyaŋ irwoŋ, irke yeŋ beleŋ wolmiŋeŋ matatiŋ igiŋgoke deŋtiŋ turŋuŋ yaŋ dirwoŋ yeŋ nurde gagoAl Kuruŋ gusuŋaŋ irde hityen.

2Al Kuruŋyen saba pel ird ird mata forok yiyyeŋ

1 Be, kadne yago, Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu Kristuwaŋ dawarke yeŋya hitek goyen goke momoŋdirniŋ tihit. 2Al kura beleŋ, “Doyaŋ Al Kuruŋwaŋwaŋ nalube bikkeŋ forok yiyuŋ,” dineŋbe, “Meregabe Al Kuruŋ beleŋ Polya diŋuŋya yinke basaŋheŋ tagalde haŋ,” dinnayiŋ. Irde kura beleŋbe,“Mere goke Polya diŋuŋ yagoya beleŋ asaŋdegago kaŋ dunaŋ,” dinnayiŋ. Goyenpoga meregobe usi mere geb, mere go nurde hurkuŋkatteŋ kafura ma henayiŋ. 3 Nalu gobe hako geb.Megen niŋ al beleŋ Al Kuruŋ harhok uneŋ tubultinayiŋ. Irke gab al kura Mata Buluŋ Al wor pokak alare kutek al gore forok yeke gab Doyaŋ AlKuruŋ wayyeŋ. Niŋgeb al kurat mere mali malipo gama ma irde hinayiŋ. Moŋgo usi dirnayiŋgeb. 4Munaŋ Mata Buluŋ Al wor po gobe megenniŋ al beleŋ Al Kuruŋniniŋ yeŋ det kuruŋ gayendoloŋ yirde haŋyen goyen fole yirhem yeŋ nur-deb yiŋgeŋ turuŋ irde hiyeŋ. Irde Al Kuruŋyen

Page 309: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

2 Tesalonaika 2:5 306 2 Tesalonaika 3:5ya balem bana goŋ hurkuŋ gasuŋ himam worpo bana goŋ heŋbe al diliŋde, “Nebe Al Kuruŋ,”yiyyeŋ. Al gobe gwaha matbe Al Kuruŋ asogoiryeŋ.

5 Be, mata gwahade gokeb deŋya tumŋaŋ heŋhugiŋeŋ momoŋ dirde hinhem. Niŋgeb meregobe nurde haŋ yeŋ nurde hime. 6Mata Buluŋ Algobe Al Kuruŋ beleŋ nalu goyenter forok yiyyeŋyitiŋde wor po gab forok yiyyeŋ. Niŋgeb haŋkagab Al Kuruŋyen saŋiŋde beleŋ pet irtiŋde hikekawan ma forok yeŋ hi gobe nurde haŋ gogo.7 Goyenbe Mata Buluŋ Al gote tareŋbe bikkeŋbanare balmiŋ meteŋ tiyyiŋ geb, gayenter wormeteŋ teŋ hi. Al Kuruŋyen tareŋbeMata BuluŋAlgote meteŋ kawan forok yetek goyen pet titiŋdegwahade po hiyeŋ. Irde kuŋ kuŋ Al Kuruŋ beleŋnalu kiryiŋde gor gab tubul tike Mata Buluŋ Algoyen kawan forok yeŋ meteŋ tiyyeŋ. 8-10 IrkebMata Buluŋ Al go kawan heŋ Satanyen saŋiŋdemata tiŋeŋ turŋuŋ yaŋ wor po kurayen kurayenal beleŋ epte ma titek goyen forok yirde hiyeŋ.Mata kuruŋ gobe Al Kuruŋ beleŋ forok yirdehi yeŋ yentek gega, Al Kuruŋ beleŋ moŋ. IrdeMata Buluŋ Al gobe al kura meremiŋ gama irdekakde kutek mar goyen mata hoyaŋ mat hoyaŋmat lomlom yirde usi yirde hiyeŋ. Be, MataBuluŋ Al gore kawan forok yeŋ mata gwahadetikeb Doyaŋ Al Kuruŋ Yesube tareŋmiŋ turŋuŋyaŋ manaŋ wayyeŋ. Irdeb Mata Buluŋ Al gotetareŋmiŋ goyen isikamde mohoŋ uka beleŋ poteke goyare po hugiŋeŋ kamyeŋ. Be, Mata BuluŋAl gama irde hinayiŋ mar gobe Al Kuruŋyenmere fudinde goke amaŋeŋ ma nurkeb Al Kuruŋbeleŋ gwamuŋ yuryeŋ. Gwahademoŋmanhan AlKuruŋ beleŋ yawarwoŋ. 11Go mar gobe gwahadepo Al Kuruŋyen mere nurtek ma wor po haŋ geb,Al Kuruŋ beleŋ mel gote dufaymiŋ wabuŋ yurkeusi mere goyen fudinde yeŋ nurnayiŋ. 12 Irdeb AlKuruŋyen mere fudinde goke dufaymiŋ saŋiŋ mairde mata buluŋ niŋ po amaŋeŋ nurde haŋ margobe Al Kuruŋ beleŋ merem yaŋ yirde gasa yirkekamnayiŋ.

Al Kuruŋ beleŋ dawareŋ yeŋ bikkeŋ basiŋa diryiŋ13 Goyenpoga, kadne yago, deŋbe gwahade

moŋ. Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ deŋ goyenbubulkuŋne wor po yeŋ nurde duneŋ hi. DeŋbeAl Kuruŋyen mere fudinde goke dufaytiŋ tareŋirde haŋ, irde Holi Spirit beleŋ bitiŋ bana heŋmeteŋ teŋ hikeb Al Kuruŋ diliŋde wukkek worpo heŋ haŋ. Al Kuruŋ beleŋbe deŋ gwahade

dirde gab dade yende dirŋeŋ weŋ direŋ yeŋbebikkeŋ naŋkiŋya megeŋya forok ma yiryiŋyapo basiŋa diryiŋ. Niŋgeb goke teŋbe deŋ geAl Kuruŋ hugiŋeŋ igiŋ nurd untek wor po yeŋnurde hite. 14 Deŋ goyen Doyaŋ Al Kuruŋ YesuKristuyen tareŋ turŋuŋ yaŋ bana goŋ heŋ amaŋheŋ hinayiŋ yeŋbe gogo Al Kuruŋ beleŋ deŋ hoydiryiŋ. Niŋgeb Al Kuruŋyen mere saba dirtekenuramiŋ gogo. 15 Niŋgeb, kadne yago, bikkeŋmohoŋniniŋdeya asaŋdeya saba dirde hinhetgobe keŋkela yanarde saŋiŋ po huwarde hinayiŋ.

16 Be, Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu Kristu yiŋgeŋyaNanniniŋ Al Kuruŋyabe neŋ kuruŋ gayenbubulkuŋdere wor po yeŋ nurde duneŋ haryen.Irde buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirdeb tareŋ heŋheŋ ge hugiŋeŋ faraŋ durde detmiŋ igiŋ gokedoyaŋ heŋ heŋ dufay duneŋ haryen. 17 Niŋgebgwaha dirde haryen Yesuya Al Kuruŋya gore deŋwor mataya mereya igiŋ kuruŋ goyen hugiŋeŋteŋ hitek dufay duneŋbe tareŋ heŋ heŋ ge faraŋdurwoŋ yeŋ gusuŋaŋ yirde hite.

3Neŋ ge Al Kuruŋ gusuŋaŋ irde hinayiŋ

1 Be, kadne yago, mere hoyaŋ kura momoŋdirniŋ tihit geb. Be, deŋ beleŋ neŋ niŋ Al Ku-ruŋ gusuŋaŋ irde heŋyabe Doyaŋ Al Kuruŋ niŋyitiŋ mere igiŋ neŋ beleŋ tagalde kuŋ hityengoyen araŋeŋ kuruŋ hiyyeŋ yeŋ gusuŋaŋ irdehinayiŋ. Irde deŋ beleŋ sabaniniŋ nurde gamairde hinhan gwahade po, mere nurnayiŋ margoyenwor sabaniniŋ palap irde gama irnayiŋ yeŋgusuŋaŋ irde hinayiŋ. 2 Goyenbe al tumŋaŋ poma yeŋ ge dufaymiŋ saŋiŋ irde haŋ geb, go margoyen kurabe dufaymiŋ buluŋ. Irde Yesu niŋ igiŋma nurde neŋ gayen buluŋ buluŋ dirde haŋyen.Niŋgeb go mar gore buluŋ dird dird beleŋ goyenAl Kuruŋ beleŋ pet tiyyeŋ yeŋ gusuŋaŋ irde hi-nayiŋ.

3 Fudinde wor po, Satanbe deŋ buluŋ buluŋdire yeŋ kurut yeŋ hi. Gega Doyaŋ Al Kuruŋbehugiŋeŋ doyaŋ dirde heŋ yeŋ biŋa tiyyiŋ goyenpo gama irde hiyen geb, tareŋ dirde Satan beleŋbuluŋ dirtek belŋeŋ goyen pet teŋ dunyeŋ. 4 Irdeneŋbe gwaha teŋ hinayiŋ yeŋ saba dirtiriŋ goyenDoyaŋ Al Kuruŋ beleŋ tareŋ dirke gwaha po teŋhaŋ yeŋ hekkeŋ nurde duneŋ hite. Irde kamemanaŋ gwahade po teŋ hinayiŋ yeŋ nurde hite.5 Irde Al Kuruŋ beleŋ deŋ goyen bubulkuŋnewor po yeŋ nurde duneŋ hi goyen Doyaŋ AlKuruŋ beleŋ faraŋ durke keŋkela bebak tinayiŋ

Page 310: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

2 Tesalonaika 3:6 307 2 Tesalonaika 3:18yeŋ gusuŋaŋ irde hite. Irdeb Yesu Kristu kandukyeneŋ hinhin gega, mukku ma teŋ saŋiŋ po heŋhinhin gwahade goyen po, deŋ wor yende matapo teŋ hinayiŋ yeŋ gusuŋaŋ irde hite.

Kumhaka mata ma teŋ hinayiŋ6 Be, kadne yago, deŋ haŋ bana goyen ku-

ratiŋ kurabe saba dirtiriŋ goyen gama ma irdekumhaka heŋ duliŋ po haŋ. Niŋgeb deŋbe gomar goyen ketal ma yurde hinayiŋ. Saba dirdehityen kuruŋ gobe Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu Kristubeleŋ dineŋ hi yeŋ nurdeb keŋkela wor po gamairde hinayiŋ. 7 Deŋbe neŋ beleŋ deŋya hin-hetya mataniniŋ keneŋbe meteŋ teŋ teŋ matabegwahade yeŋ dindikeŋ deneŋ gwaha mat gamairtek yeŋ bebak tiyamiŋ gogo. Neŋbe deŋyaheŋya kumhaka ma heŋ hinhet. 8 Moŋgo neŋpaka dird dird niŋ teŋ meteŋtiŋ hoyaŋ ma tinakyeŋbe nindikeŋ ge nurde naŋkahalya wawuŋyameteŋ kuruŋ po teŋ hinhet. Irde al kura beleŋbiŋge duneŋ hinhan gobe damu teŋ po ga nenehinhet. 9 Neŋbe deŋ ge teŋ Al Kuruŋyen meteŋteŋ hinhet gote muruŋgem deŋ hitte mat igiŋyawartewoŋ gega, deŋ beleŋ mataniniŋ yeneŋgama yirde hinayiŋ yeŋ gwaha ma teŋ det kuraŋnurde nindikeŋmeteŋ teŋ hinhet. 10Fudindeworpo, deŋya hinhetyabe, “Kumhaka albe biŋge kurama yuneŋ hinayiŋ,” dineŋ hinhetbe nurde haŋgogo.

11 Ga dineŋ hite gabe kuratiŋ kurabe kumhakaheŋ meteŋ ma teŋ haŋ yeke nurdeb gago dineŋhite. Kumhaka mar gobe duliŋ po heŋ mere kurayeŋ yetekmoŋ goyen bana goŋ tonaŋ hilwa hilwateŋbe mere buluŋ yad forok yird yird niŋ uguŋpo kuŋ waŋ teŋ haŋyen. 12 Niŋgeb kumhakaal gwahade gobe balmiŋ heŋ yiŋgeŋ meteŋ teŋbiŋge yade nene hinayiŋ yeŋ Doyaŋ Al KuruŋYesu Kristu beleŋ yineŋ hi yara neŋ beleŋ gagotareŋ po yineŋ hite. 13Munaŋ deŋ kadne yagobemata huwak teŋ teŋ goke piŋeŋ ma heŋ hinayiŋ.

14 Irde kuratiŋ kura saba asaŋde gar kaŋ hitegayen go ma gama irkeb al goke keŋkela heŋga hinayiŋ. Irdeb saba ma gama iryeŋ al goyenmemya heŋ mata buluŋmiŋ yubul teŋ mulgaŋhewoŋ yeŋ al go ma ketal urde yilwa irnayiŋ.15 Goyenbe gwaha teŋ heŋyabe asogotiŋ yarama yeneŋ hinayiŋ. Gwaha titŋeŋbe dadatiŋyakoltiŋya hayhay yirde saba yirde haŋyen go gwa-hade goyen po yirde hinayiŋ.

16 Be, Doyaŋ Al Kuruŋbe al biŋ kamke igiŋ heŋheŋ gote miŋ al. Niŋgeb deŋ goŋ kura hinayiŋ

goyen yeŋ beleŋ bitiŋ yisikamke hugiŋeŋ igiŋ pohiwoŋ yeŋ nurde hite. Irde Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋdeŋya hugiŋeŋ hiwoŋ yeŋ nurde hite.

17 Be, deŋ beleŋ, “Asaŋ gabe fudinde Pol beleŋkayuŋ,” yeŋ bebak tinayiŋ yeŋbe nigeŋ hannerwor po gago kaŋ hime. Asaŋ kaŋ himyen kuruŋgobe gahade po kaŋ himyen.

18 Be, Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu Kristu beleŋ deŋtumŋaŋ hugiŋeŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirdehiyeŋ yeŋ gusuŋaŋ irde hime. Gogo po.

Page 311: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Timoti 1:1 308 1 Timoti 1:16

1 TimotiTimoti hitte haŋkapya Pol beleŋasaŋ kayyiŋ

1 Timoti, nebe Pol. Nebe neŋ gayen matabuluŋde mat Dumulgaŋ teŋ teŋ Alniniŋ Al Kuruŋbeleŋ, “Yesu Kristuyen mere basaŋ al hawayiŋ,”ninyiŋ. Irde kame wayyeŋ yeŋ doyaŋ irde hiteal Yesu Kristu gore wor yiŋgeŋde mere basaŋ alniryiŋ geb, gago ge niŋ asaŋ kaŋ hime. 2 GebeAl Kuruŋ niŋ saba girde himeke keŋkela po gamairde hayen goke teŋbe urne nigen wor po yeŋnurde guneŋ himyen.

Niŋgeb nebe Nanniniŋ Al Kuruŋya KuruŋniniŋYesu Kristuya beleŋ ge goyen buniŋeŋ girde igiŋigiŋ girke bege kamke igiŋ po hiwoŋ yeŋ gusuŋaŋyirde hime.

Usi saba mar utaŋ yirayiŋ3-4Be, gebenurdeha gwahadepoEfesus taunde

gor niŋ Yesu gama irde haŋ mar kurabe Al Ku-ruŋyen mere teŋ buluŋ mat saba teŋ haŋ. Irdeyiŋgeŋde tikulaya asem yagot deŋeya asaŋdekatiŋ kuruŋ goyen goke po dufay heŋ tagaldehaŋyen. Irdeb al faraŋ yurkeAl Kuruŋniŋ hekkeŋnurtekdebe ŋakŋak teŋ kadommohoŋde teŋ haŋ.Goke teŋbe saba buluŋ yirde haŋ mar goyenutaŋ yirayiŋ yeŋbe Masedonia naŋare kwe yeŋyaEfesus gor po hayiŋ ginmiriŋ goyen gago sopteginhem.

5 Go mar goyen utaŋ yirkeb bada po henayiŋ.Irkeb alya bereyabe usi saba goyen yubul teŋbebiŋde dufay hoyaŋ miŋmoŋ hinayiŋ. Irde biŋdewukkeŋ wor po nurde Al Kuruŋ niŋ fudindewor po hekkeŋ nurnayiŋ. Gwaha teŋbe al hoy-aŋya Al Kuruŋya niŋ po amaŋeŋ nurde hinayiŋ.Goke teŋbe gago gineŋ hime. 6 Gega al kurabemata igiŋ niŋ go wa ginhem goyen gama yirhetyeŋbe soŋ heŋ mere miŋ miŋmoŋ goyen teŋhaŋ. 7 Go mar gobe Al Kuruŋ beleŋ mata igiŋkiryiŋ goyen basaŋ heŋ tagal tagal mar hete-woŋ yeŋ nurde yiŋgeŋde dufaymiŋ tagalde haŋ.Irde “Dufayniniŋbe fudinde wor po,” yeŋ nurdeal saba yirde haŋ. Gega Al Kuruŋ beleŋ merekiryiŋ miŋ goyen keŋkela ma bebak teŋ haŋ geb,“Miŋ gwahade niŋ tagalde saba yirhet,” yeŋ manurdeya teŋ haŋ.

8 Be, Al Kuruŋ beleŋ gama irnayiŋ yeŋ sabakiryiŋ goyen miŋ keŋkela bebak teŋya gama irde

hitekbe saba gore igiŋ diryeŋ yeŋ nurde hite.9Al Kuruŋyen sababemeremiŋ keŋkela gama irdehaŋyen mar goke ma kiryiŋ yeŋ nurde hite gogo.Saba gobe Al Kuruŋyen mere pel irde haŋ mar,asogo irde haŋ mar, palap ma irde haŋ mar, matabuluŋ teŋ haŋ maryabe Al Kuruŋ diliŋde wukkeŋma haŋ mar goke saba goyen kiryiŋ. Kurabemegen niŋ mata niŋ dufay kuruŋ po heŋ haŋmar, naniŋ miliŋ gasa yirke kamde haŋ mar, algasa yirke kamde kamde mar, 10 al berem yaŋbeleŋ bere hoyaŋya duwan teŋ teŋ mar, irdebal yiŋgeŋ uliŋ gabu irde bere wor yiŋgeŋ uliŋgabu irde ire uŋyat mata teŋ haŋ mar, al beleŋal kawe teŋ yukuŋ al hoyaŋ yuneŋbe gote mu-ruŋgem yawarde haŋ mar, usi mar, kadom buluŋyirniŋ yeŋbe mere yerd yuneŋ haŋ maryabe, alkura mere Yesu niŋ yitiŋ gote saba pel irde haŋmar kuruŋ gwahade goke manaŋ kiryiŋ. 11 Sabafudinde gobe Yesu niŋ yitiŋ mere bana goŋ hi.Yesu niŋ yitiŋ mere gobe turuŋ irde hityen alAl Kuruŋ gore tagalde tukayiŋ nineŋbe nunyiŋ.Niŋgeb Yesu niŋ yitiŋ mere gobe Al Kuruŋ beleŋdet kuruŋ wor po yeŋ nurde hi geb, tonŋeŋ yaŋwor po yeŋ nurde hime.

Al Kuruŋyen meteŋ tiyayiŋ12-14 Be, bikkeŋ nebe Yesu Kristu goyen Al

Kuruŋ Urmiŋ yeŋ ma nurdeb ne harhem harhemteŋbe Yesu Kristu niŋ buluŋ nurd uneŋ karanurde yende alya bereya merere yerde yad fereteŋ hinhem. Yeŋ gama irde hinhan mar goyengasa yirde buluŋ wor po yirde hinhem. Gegagoyenterbe Yesu Kristu niŋ bebakma teŋ hinhemgeb, “Yeŋbe Al Kuruŋ urmiŋ,” yeŋ hinhan goyenusi teŋ haŋ yeŋ nurdeb mata gogo teŋ hinhem.Niŋgeb Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu Kristu beleŋbuniŋeŋwor po nirdeb igiŋ igiŋ nirke bene hekbeyeŋ hitte po hinhin. Irde bener mat wor po yeŋge amaŋeŋ nurde hinhem. Goyenbe gwahadehinhem gobe Yesu beleŋ buniŋeŋ nirdeb faraŋnurke gwahade hinhem gogo. Irkeb yeŋ beleŋne niŋbe, “Fudinde wor po meteŋne tiyyeŋ,” yeŋnurdeb basiŋa nirde tareŋ niryiŋ. Niŋgeb goyengoke teŋbe igiŋ nurd uneŋ hime.

15 Be, neŋ tumŋaŋ fudinde yeŋ nurtek merekura momoŋ gireŋ tihim. Mere gobe gahade:Yesu Kristube alya bereya mata buluŋ bana haŋmar goyen yumulgaŋ tiyeŋ yeŋmegen gar katyiŋ.Ne wor mata buluŋ bana po hinhem. Matabuluŋnebe kuruŋ wor po, al hoyaŋ gote folekwor po. 16 Gega ne al buluŋ wor po gahade

Page 312: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Timoti 1:17 309 1 Timoti 2:10

gayenwor Yesu Kristuyen buniŋeŋ bana hokoyaŋhimiriŋ. Gogab ne gayen mata buluŋde matmulgaŋ hiyyeŋ yeŋ Yesu Kristu beleŋ doyaŋ heŋheŋ ge piŋeŋ ma heŋ hinhin goyen kame alyabereya beleŋ nurdeb, “Neŋ wor igiŋ, Pol iryiŋgwahade diryeŋ,” yeŋ nurdeb Yesu niŋ dufaymiŋsaŋiŋ irde Al Kuruŋya hugiŋeŋ hinayiŋ. 17Niŋgebgoke teŋbe Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ hugiŋeŋ palapirde deŋem turŋuŋ yaŋ irde hitek. Yeŋbe eptemadilniniŋde kentek, irde kamde kamde miŋmoŋgwahader hiyen al.

18 Diriŋne Timoti, saba girde hime gabe bikkeŋAl Kuruŋyen meteŋ mar beleŋ gabu irde Al Ku-ruŋyen tareŋde guram girde saŋiŋ girde heŋyabeAl Kuruŋ beleŋ ge niŋ yeŋ meremiŋ yunke basaŋheŋ momoŋ giramiŋ goyen hende huwarde gagosaba girde hime. Gogab sabane gayen gama irdefuleŋa igiŋ po teŋ hitiŋ al yara heŋ megen niŋmata buluŋ kuruŋ goyen fole ird ird niŋ kurutwor po yeŋ hayiŋ. 19 Goyenbe fuleŋa goyen teŋheŋyabe mali ma teŋ hayiŋ. Al Kuruŋ niŋ hekkeŋnurtek dufay goyen tareŋ po tanarde ga fuleŋateŋ hayiŋ. Irde beger wukkeŋ wor po nurdeyafuleŋa goyen teŋ hayiŋ. Goyenpoga al kurabesaba igiŋ gobe temeyamiŋ. Go mar gobe kuwegalaŋ yeŋ ŋerŋor irtiŋ yara tebaŋ sope yirtekmoŋ go gwahade goyen hamiŋ. 20 Go mar goyenkurabe Himeneusya Aleksandaya. Irem gobemata buluŋ gwahade po teŋ hikeb Yesuyen alyabereya banamat yakira timeke Satanyen yufukdehar. Gogab Al Kuruŋ sukal irde haryen matagoyen buluŋ teŋ har yeŋ bebak teŋ bada hiriryeŋ.

2Al Kuruŋya mere teŋ teŋ mata

1 Niŋgeb ginhem gwahade po teŋ heŋyabe gebeleŋ doyaŋ yirde hayen mar goyen Al Kuruŋyendirŋeŋ weŋbe gwaha mat hinayiŋ yeŋ saba yirdehayiŋ. Saba gobe gahade: Al Kuruŋya mereteŋ teŋ gobe det kuruŋ wor po geb, Al Kuruŋyamere teŋ teŋ mata teŋ hinayiŋ. Irde al kuradet kuraŋ kandukŋeŋ nurde hinayiŋ mar niŋAl Kuruŋ gusuŋaŋ irde hinayiŋ. Irde Al Kuruŋbeleŋ al hoyaŋ manaŋ tumŋaŋ faraŋ yuri yeŋbeAl Kuruŋ mere irde heŋya goke gusuŋaŋ irdehinayiŋ. Gwaha teŋ heŋyabe Al Kuruŋ beleŋwol heŋ dunyeŋ yeŋ Al Kuruŋ igiŋ nurd uneŋhinayiŋ. 2Al faraŋ yuri yeŋ gusuŋaŋ irde heŋyabemegen niŋ doyaŋ mar karkuwaŋya naŋamde niŋdoyaŋ marya goke biŋ sir ma yeŋ hinayiŋ. Gogab

doyaŋ mar gore keŋkela doyaŋ yirke Al Kuruŋpalap irtek mata teŋ diliŋde wukkeŋ heŋ heŋ niŋkandukŋeŋ ma nurde biŋ kamke igiŋ po hinayiŋ.3Neŋ gayen Dumulgaŋ teŋ teŋ Alniniŋ Al Kuruŋgoyen gwahade mere irde hinayiŋbe yeŋ beleŋigiŋ deneŋ amaŋ heŋ hiyeŋ. 4 Yeŋbe al tumŋaŋyumulgaŋ timeke mere fudinde goyen keŋkelabebak tiwoŋ yeŋ nurde hi. 5-6 Gobe Al Kuruŋyeŋ po gab alya bereya megen haŋ kuruŋ gateAl Kuruŋ. Hoyaŋ kura hi miŋmoŋ geb, gogogwahade nurde hi. Gega go mar gobe tumŋaŋala harhok uneŋbe buluŋ po hamiŋ. Irkeb YesuKristu beleŋ megen haŋ mar go tumŋaŋ kandukbuluŋ wor po yentek heke yeneŋbe gasuŋmiŋ teŋkamdebe go mar go sopte Al Kuruŋya awalikdehitek beleŋ kerd yunyiŋ. Go mata gobe al hoyaŋkura beleŋ ma tiyyiŋ. Yesu Kristu yeŋ uŋkureŋpometeŋ go tiyyiŋ. Yeŋbe Al Kuruŋ beleŋ bikkeŋnalu kiryiŋ goyenterbe gogo kamde Al Kuruŋbeleŋ al yumulgaŋ tiyeŋ yeŋ dufaymiŋ kiryiŋgoyen kawan iryiŋ. 7 Niŋgeb goyen goke teŋbeYesu beleŋ, “Neniŋ tagalde hayiŋ,” nineŋbemerebasaŋ almiŋ niryiŋ. Usi ma girde hime, fudindewor po gineŋ hime. Nebe Yesu beleŋ, “Yudamar moŋ al miŋ hoyaŋ goyen saba yirde hikedufaymiŋ Al Kuruŋ niŋ saŋiŋ irde yende meregoyen fudinde yeŋ nurde gama irnayiŋ,” yeŋbasiŋa niryiŋ.

Alya bereya Yesu gama irde haŋ marte mata8 Be, mere gabe al diriŋ geya haŋ mar goke

po tagaleŋ tihim geb, momoŋ yirayiŋ. Be, gomar gobe hinayiŋ kuruŋ goyenbe Al Kuruŋ mereirdeya ga hinayiŋ. Goyenbe mere irniŋ yeŋbedufaymiŋ Al Kuruŋ diliŋde wukkeŋ po heŋyamere irde hinayiŋ. Bearar teŋ kadom mohoŋdeteŋya Al Kuruŋ mere irde hinayiŋ gobe Al Kuruŋdiliŋde miŋ miŋmoŋ. Goke teŋbe mata buluŋgwahade gob yubul po teŋ gabAl Kuruŋmere irdehinayiŋ.

9 Be, bere niŋ wor tagaleŋ tihim. Berebe uliŋumŋa tiniŋ yeŋ goya kalyayya kalyuyya damumhende wor po gore ma umŋa teŋ, amil damumhende wor po ma hor yirde hinayiŋ. Irde umŋamormok, al dufaymiŋ buluŋ yirtek umŋa goyenma teŋ hinayiŋ. Tonaŋ wor yentek igiŋ moŋmat matam matam ma yirde hinayiŋ. Gwahadeniŋgeb umŋa tiniŋ yeŋbe umŋa keŋkelak po teŋhinayiŋ. Irkeb alya bereya beleŋ yeneŋbe bereigiŋ, dufaymiŋ buluŋ moŋ yeŋ nurde yuneŋ hi-nayiŋ. 10 Niŋgeb Al Kuruŋ palap irde haŋ mar

Page 313: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Timoti 2:11 310 1 Timoti 3:15berebe uliŋ umŋa niŋ ug po ma dufay henayiŋ.Gwaha titŋeŋbe mata igiŋ teŋ hinayiŋ. Gobetoneŋ umŋa yirtiŋ yara nurde hime.

11 Be, berer saba kurabe gahade: berebe doyaŋmarmiŋ beleŋ saba yirke kakŋar ma teŋ balmiŋheŋbe gama yirde hinayiŋ. 12 Irde alya bereyagabu irde haŋde gor epte ma al saba yirde hi-nayiŋ. Irde epte ma al doyaŋ yirde hinayiŋ.Bere beleŋ mata gwahade teŋ teŋ gobe ne beleŋutaŋ yirde hime. Berebe alya bereya gabu irdehaŋde gor dufaymiŋdemalimerema teŋ hinayiŋ,balmiŋ po hinayiŋ. 13 Gobe Al Kuruŋ beleŋhaŋkapyabe Adam wa iryiŋ irde Ewabe kame gairyiŋ geb gago yeŋ hime. 14 Irde berewa Satanyenusi nurdeb Al Kuruŋyenmerema gama irdematabuluŋ tiyyiŋ. Adam moŋ. Niŋgeb goke teŋbegago yeŋ hime. 15 Berebe Al Kuruŋ niŋ hekkeŋnurde, kadom ge amaŋeŋ nurde hinayiŋ. Irdedufay buluŋ buluŋ fole irdeb megen niŋ martemata buluŋ ma teŋ Al Kuruŋ diliŋde wukkeŋhinayiŋ. Mata igiŋ gwahade goyen bada ma heŋgoyen po teŋ hinayiŋbe Al Kuruŋ beleŋ bereirdeya, “Berebe alyen faraŋ mar henayiŋ, irdediriŋ besa yirde hinayiŋ,” yiriŋ goyen keŋkelagama irde haŋ yeŋ nurde yuneŋ hiyeŋ.

3Yesu gama irde haŋ marte doyaŋ mar

1 Be, gabe Yesuyen alya bereyat doyaŋ marniŋ tagaleŋ tihim. Be, “Yesuyen alya bereya siosdoyaŋ ird ird meteŋ titek irde hi albe igiŋ matpo meteŋ titek yeŋ nurde hiyeŋ,” yeŋ haŋyen.Mere gobe fudinde. 2 Niŋgeb al kura doyaŋ alhewe yeŋbe mata buluŋ yubul teŋ hiyeŋ. Irkeb albeleŋ tagalma uneŋhinayiŋ. Gwaha tiye yeŋbe alberem yaŋbe berem uŋkureŋ go po hiyeŋ. Yeŋbebemel bearar miŋmoŋ, irde uliŋde po hapek yaŋnurtek dufay fole irtek hiyeŋ. Irde al beleŋ palapirtek mata po teŋ hiyeŋ. Yeŋbe al gargar matamiŋyaŋ. Irde al keŋkela saba yird yird dufaymiŋyaŋ hiyeŋ. 3Al gobe kukuwa fe nene kukuwaheŋ heŋ mata ma teŋ hiyeŋ, det kuraŋ teŋ kwepkwep teŋ al mali ma gasa yirde hiyeŋ, diliŋkamke balmiŋ hiyeŋ. Kadomya hiŋgiŋhaŋgaŋma teŋ hiyeŋ, dufaymiŋ hora niŋ po ma nurdehiyeŋ. 4-5 Irde yeŋbe diriŋmiŋmiŋ keŋkela doyaŋyird yird mata ma nuryeŋbe Al Kuruŋyen dirŋeŋweŋ manaŋ epte ma keŋkela doyaŋ yirde hiyeŋgeb, diriŋmiŋmiŋ doyaŋ yird yird mata goyennurde keŋkela doyaŋ yirde hiyeŋ. Irkeb diriŋmiŋ

manaŋ naniŋ palap irde meremiŋ nurde hinayiŋ.6 Irde gayamuŋ ga Yesu gama irde hi al gore eptema araŋ po doyaŋ al hiyyeŋ. Moŋgo Satan beleŋusi irke ne harhem harhem tikeb Al Kuruŋ beleŋUŋgura takira tiyyiŋ gwahade goyen po al goyenwor takira tiyyeŋ. 7 Be, al kura doyaŋ al heweyiyyeŋ al gobe mata igiŋ po teŋ hiyeŋ. Irkeb alyabereya Al Kuruŋ ma nurd uneŋ haŋ mar gorewor turuŋ irde hinayiŋ. Moŋgo Satan beleŋ usiirke mata buluŋ tikeb doyaŋ al gote deŋem buluŋhiyyeŋ. Meteŋmiŋ manaŋ buluŋ hiyyeŋ.

8 Be, gwahade goyen po doyaŋ marte faraŋmarmiŋ manaŋ uliŋde merem moŋ po heŋbe albeleŋ palap yirtek mata po teŋ hinayiŋ. Irdebmelak kalpaŋ ma hinayiŋ. Kukuwa fe neteknetek ma yirde hiyeŋ. Usi matare ma hora yadehinayiŋ. 9Yeŋbe Al Kuruŋyen mere al mali beleŋbebak titek moŋ goyen Al Kuruŋ beleŋ bebakyirke biŋde wukkeŋ wor po nurdeb Yesu niŋ du-faymiŋ tareŋ ird ird mata gote saba goyen tareŋpo tanarde hinayiŋ. 10Niŋgeb doyaŋ marte faraŋmar yirniŋ yeŋbe matamiŋ yago goyen yeŋkelaheŋ uliŋde merem moŋ yeneŋ gab meteŋ goyenyuneŋ hinayiŋ. 11-12 Irde yeŋ manaŋ berebeyuŋkureŋ po yawarnayiŋ. Irde diriŋmiŋ keŋkelasaba yirke yende mere nurde hinayiŋ. Gwahadegoyen po berem yago manaŋ alya bereya beleŋpalap yirtek mata po teŋ hinayiŋ. Gwaha teŋheŋyabe kadom yiya girdema teŋ hinayiŋ, bemelbearar ma teŋ hinayiŋ. Irde mereya mataya teŋhinayiŋ kuruŋ gobe fudinde biŋde mat po teŋhinayiŋ. Irke alya bereya beleŋ dende mereyamatayabe fudinde yeŋ nurde hinayiŋ. 13 Be, AlKuruŋ niŋ meteŋ teŋ hinayiŋ mar goyen sabakuruŋ yirde hime gayen keŋkela nurde goyengama irde igiŋ mat po meteŋ teŋ hinayiŋ. Gwahateŋ hikeb alya bereya beleŋ amaŋeŋ nurdebpalap yirde hinayiŋ. Irkeb meteŋ mar go goyenyeneŋbe, “Fudinde wor po, Yesu Kristube neŋyaheŋ faraŋ durde hi geb, al beleŋ gwaha dirde haŋgogo,” yeŋ nurdeb Al Kuruŋyen meteŋ epte titekyeŋ nurde hinayiŋ.

14 Be, Yesu gama irde haŋ marte matabe gwa-hade geb, gwahade goyen po geya haŋmar goyensaba yirde hayiŋ yeŋ asaŋ gayen kaŋ guneŋheŋyabe dufayner araŋeŋ po kuŋ genmewoŋ yeŋnurde hime. 15 Gega araŋ ma kuŋ forok yemekebmerene asaŋde hi gayen keneŋbe Al Kuruŋyendirŋeŋ weŋbe gwaha mat hinayiŋ yeŋ nurdebsaba yirde hayiŋ. Be, Al Kuruŋbe gwahader hitiŋ,

Page 314: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Timoti 3:16 311 1 Timoti 4:12irde yende dirŋeŋ weŋ Yesuyen alya bereya siosgoyen gayenter manaŋ doyaŋ yirde hi. Munaŋsios gobe Yesu niŋ yitiŋ mere fudinde goyenkeŋkela po nurde gama irke mere fudinde gobesaŋiŋ po hekeb al hoyaŋ beleŋ epte ma buluŋirnayiŋ. 16 Fudinde wor po, Yesu niŋ yitiŋ meregobe almalimali beleŋbebak titekmoŋ. Al Kuruŋbeleŋ faraŋ yurke gab igiŋ bebak tinayiŋ. Be, Yesuniŋ yitiŋ mere miŋbe gahade:Yesu Kristube Al Kuruŋyen dufay gama irde bere

biŋde forok yeŋ kawaŋ hiriŋ.Holi Spirit beleŋ yeŋbe Al Kuruŋ Urmiŋ wor po

yeŋ yikala yiryiŋ.Al Kuruŋyen miyoŋ wor Yesu kamtiŋde mat

huwaryiŋ goyen kenamiŋ.Irkeb Naniŋ hitte mulgaŋ heŋ hurkuŋbe deŋem

turŋuŋ yaŋ wor po hiriŋ.Niŋgeb yeŋ gama irde hinhan mar beleŋ tagalde

tukukeb megen niŋ mar beleŋ go nurdebgor mat po dufaymiŋ yeŋ ge tareŋ iramiŋ.

Be, mere gabe Yesu gama irde haŋ mar beleŋkeŋkela po nurde gama irde hinayiŋ.

4Usi saba maryen saba

1 Gega bikkeŋ Holi Spirit beleŋ gaha yiriŋ:“Kame kame Yesu gama irde hinayiŋ mar kurabeYesu niŋ dufaymiŋ tareŋ irtiŋ goyen tubul teŋbeuŋgurayen usi mere tagalde haŋ marte meregoyen po nurde, sabamiŋ buluŋ goyen po gamairde beleŋ fudinde wor po gobe soŋ henayiŋ,”yeke nurmiriŋ geb, gago mata go forok yekebneŋ tumŋaŋ bininiŋ bak yaŋ. 2 Usi saba margobe al uliŋ kamtiŋ kura kak isike ma nuryeŋ gogwahade goyen po, dufay buluŋ beleŋ po uliŋkuruŋ go mayde pasi hitiŋ geb, usi mere teŋhinayiŋ goyenbe, igiŋ tihit tihit po teŋ hinayiŋ.Irkeb yeneŋmiŋbe saba fudinde tagalde haŋ yaragega usi teŋ hinayiŋ. 3-5 Go mar gote sabamiŋkurabe gahade: “Al beleŋ bere yad yad matabisam irde, biŋge kurabe nen goya ma,” yeŋhaŋyen. Gega det buda kuruŋ Al Kuruŋ beleŋyiryiŋ gobe yiŋgeŋ, “Igiŋ,” yiriŋ. Irde Al Kuruŋdirŋeŋweŋ beleŋ det kura yawarnayiŋ goyen yeŋbeleŋ guram yiri yeŋ gusuŋaŋ irkeb yeŋ diliŋdewukkeŋ ala po henayiŋ geb, detmegenhaŋ kuruŋgayenbe igiŋ ala po, irde det kuruŋ gake igiŋnurd uneŋ hinayiŋbe bisam irtek det miŋmoŋwor po. Niŋgeb usi saba mar gore biŋge bisamirtiŋ go manaŋ Al Kuruŋ beleŋ yiryiŋ geb, saba

fudinde po nurde gama irde haŋ marbe biŋge goneteke Al Kuruŋ diliŋde buluŋ dinyeŋ yeŋ manurde hinayiŋ. Gwaha titŋeŋbe Al Kuruŋ beleŋbiŋge yiryiŋ goyen goke igiŋ nurde uneŋ ga nenehinayiŋ.

Yesuyen meteŋ al igiŋ6 Be, ne beleŋ ginhem kuruŋ gayen basaŋ

heŋ Yesu gama irde haŋ mar momoŋ yirayiŋ.Goyenbe gigeŋ wor gwaha teŋ heŋyabe Al Kuruŋniŋ hekkeŋ nurd nurd mereya saba igiŋ gigeŋgama irde hayen goya goyen saŋiŋ po yanardehayiŋ. Gwaha teŋ hayiŋbe Yesu Kristuyen meteŋal igiŋ hawayiŋ. 7 Irde uŋgurayen usi baraŋyamegen niŋ baraŋ miŋ miŋmoŋ goyen go ma poyeneŋ hayiŋ. Gwaha titŋeŋbe Al Kuruŋ palapird ird mata teŋ teŋ niŋ po kurut yeŋ hayiŋ.8 Gwaha teŋ hayiŋ gab hayiŋ kuruŋ gobe igiŋ pohayiŋ. Igiŋ heŋ heŋ gobe Al Kuruŋ beleŋ gwahateŋ hinayiŋ mar yuneŋ yiriŋ gote muruŋgem gebhubu ma hiyyeŋ. Niŋgeb gar ha gayenter, irdekame Al Kuruŋyen gasuŋde hayiŋya wor hubuma hiyyeŋ. Goyenpoga al megen heŋya darimugala yirde uliŋde tareŋ po haŋyen gobe hubuhiyyeŋ. Megen gar haŋ gayenter po uliŋde tareŋhinayiŋ. Gega kamnayiŋbe goyare po tareŋ gobehubu hiyyeŋ. 9-10Neŋbe fudinde wor po Al Kuruŋgwahader hitiŋ gore huwak heŋ heŋ gote mu-ruŋgem dunyeŋ yeŋ nurde hityen. Niŋgeb goyengoke teŋbe huwak heŋ heŋ niŋ kurut wor poyeŋ hityen. Kurareb goke kanduk yeneŋ hityengega, bada ma heŋ hityen. Niŋgeb huwak heŋheŋ niŋ ginhem gobe fudinde wor po geb, merego nurnayiŋ mar manaŋ gwahade po dufay heŋhinayiŋ. Gwaha diryeŋ al Al kuruŋbe alya bereyamata buluŋ bana haŋ mar tumŋaŋ goke UrmiŋYesu teŋ kerke katyiŋ. Gega yeŋbe alya bereyakuraYesu niŋ dufaymiŋ tareŋ irde haŋmar goyenmuŋ po yade hi gobe nurde ha gogo.

11Be,mere girde hime kuruŋ gayenbe geya haŋmar goyen keŋkela po momoŋ yirde saba yirdehayiŋ. Bada ma hawayiŋ. 12 Irdeb gebe al foŋeŋgega, goke teŋ al hoyaŋ beleŋ palap ma girtekmata ma teŋ hayiŋ. Niŋgebmere teŋ hayiŋ, matateŋ hayiŋ gobe igiŋ mat po teŋ hayiŋ. Irde alhoyaŋ niŋ amaŋeŋ nurde hayiŋ, Al Kuruŋ niŋbege hekkeŋ po nurde hayiŋ, irde mata huwakbuluŋmiŋmoŋ po teŋ hayiŋ. Gogab geya haŋmarbeleŋ mata teŋ hayiŋ goyen geneŋbe yeŋ wor gepo gama girde hinayiŋ.

Page 315: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Timoti 4:13 312 1 Timoti 5:13

13 Munaŋ nebe geya ma har. Goyenpoga gebeAl Kuruŋyen mere kapyaŋ heŋ yuneŋbe meremiŋ keŋkela pitik irde saba yirdeb mere goyengama yirde hinayiŋ yeŋ tagalde hayiŋ. Irde nege hitte kuŋ kuŋ niŋ doyaŋ heŋyabe ginhemgwahade po teŋ hayiŋ. Irkeb kame kuŋ geneŋ.

14 Be, Yesu gama irde haŋ marte doyaŋ marbeleŋ ge niŋ Al Kuruŋ gusuŋaŋ irniŋ yeŋ haniŋyerd gunamiŋyabe Al Kuruŋ beleŋ, “Kamemeteŋgwahade tiyyeŋ,” yekeb basaŋ heŋ momoŋ gi-ramiŋ. Goyenterbe Al Kuruŋ beleŋ meteŋ goketeŋbe saŋiŋ giryiŋ gobe nurde ha gogo. NiŋgebHoli Spirityen tareŋ ge hitte hi gobe det karimmoŋ geb, tareŋmiŋde meteŋ teŋ hayiŋ.

15 Be, mata gwaha teŋ hayiŋ gineŋ sabagirhem kuruŋ gayen piŋeŋma hawayiŋ. Hugiŋeŋgama irde hayiŋ. Gogab heŋ heŋge igiŋ heŋhiyeŋ goyen keneŋ hinayiŋ. 16 Mata teŋ hayiŋ,dufay heŋ hayiŋ goyen gwahadeb buluŋ mu-naŋ gwahadeb igiŋ goyen keŋkela nurde ga teŋhayiŋ. Irde al saba yirde hayiŋ goyen manaŋgwahadeb buluŋ munaŋ gwahadeb igiŋ goyenkeŋkela nurde ga saba yirde hayiŋ. Hayiŋ kuruŋgobe gwaha po teŋ hayiŋ. Gogab gigeŋ manaŋ goma katayiŋ, irde merege nurde haŋ mar manaŋgo ma katnayiŋ.

5Salanŋeŋ, beretapyabe meteŋ marya doyaŋ yird

yird mata1 Be, Yesu gama irde haŋ mar geya haŋ goyen

bana salanŋeŋ kura beleŋ mata igiŋ ma tikeyeneŋbe buluŋ mat ma yineŋ teŋ hayiŋ. Nanakepalap irtiŋ yara yirde bekkeŋde igiŋ mat mereyirde hayiŋ. Al foŋeŋ wor dadake yago gigenyirtiŋ yara igiŋ mat po mere yirde hayiŋ. 2 Beresalanŋeŋ wor gwahade po, momke irtiŋ yarapalap yirde bekkeŋde igiŋ mat po mere yirdehayiŋ. Bere foŋeŋ wor igiŋ mat po dufay buluŋheŋ yuneŋya moŋ, babake yago gigen yirtiŋ yarapo yirde hayiŋ.

3 Be, beretap niŋ momoŋ gireŋ tihim. Beretapkura al gore kura faraŋ yurtek moŋ deŋya haŋgobe deŋ beleŋ daha mat faraŋ yurtek yeŋbemere sege irde gab keŋkela faraŋ yurde hinayiŋ.4MunaŋAl Kuruŋ beleŋmata huwak yeŋnurde hikurabe gahade: diriŋ hikeya siŋsilaŋ heŋ hinhangoyenwol heŋ tayŋeŋ yago salanŋeŋ goyen faraŋyurde hinayiŋ. Yesu gama irde haŋ mar beleŋ

gwaha teŋ hikeb Al Kuruŋbe amaŋeŋ wor ponurde hiyeŋ. Niŋgeb beretap kura dirŋeŋ weŋyaabuymiŋ weŋya kura parguwak hitiŋ haŋ goreigiŋmiliŋya abuymiŋya faraŋ yurtekmiŋyaŋhikeyeneŋbe saba yirke yiŋgeŋ miŋde gore wa faraŋyurde hinayiŋ.

5 Munaŋ beretap kura yeŋ yuŋkureŋ po heŋfaraŋ niŋ wor po nurdeb Al Kuruŋ niŋ po hekkeŋnurde yeŋ po gise haŋkamere irde faraŋ duri yeŋgusuŋaŋ irde haŋ bere gwahade go gab deŋ beleŋmere sege irdeb igiŋ faraŋ yurde hinayiŋ. 6 Gegaberetap kurabe gwahade moŋ. Yeŋbe megen niŋmata niŋ po nurdeb Al Kuruŋ niŋ dufay ma heŋhaŋyen. Gobe diliŋ gergeŋ haŋ gega Al Kuruŋdiliŋde toneŋbe kamtiŋ haŋ. Bere gwahade gobefaraŋ yurtek moŋ.

7 Momoŋ girhem gayen doyaŋ yirde hayenmar goyen keŋkela saba yirde hayiŋ. Gogabmel go bana al kura uliŋde mere ma forok yeŋhiyeŋ. 8 Goyenpoga kuramiŋ beleŋ tayŋeŋ mafaraŋ yuryeŋbe al gobe Al Kuruŋ niŋ dufaymiŋsaŋiŋ irtiŋ goyen pel ira yeŋ kentek. Al Kuruŋmanurd uneŋ haŋmarwor diriŋmiŋmiŋ faraŋ yurdehaŋyen. Niŋgeb Al Kuruŋ nurd uneŋ hime yeŋhi al gore gwaha ma tiyyeŋ gobe matamiŋbe AlKuruŋ ma nurd uneŋ haŋ marte mata buluŋ gotefolek wor po.

9 Be, beretap kura alik wor po heŋ al sopteyawartek moŋ* goyen po gab deŋ beleŋ faraŋyurtek igiŋ geb, deŋem yawarnayiŋ. Goyenbe alyuŋkureŋ po yawartiŋ, 10 irde mata igiŋ po teŋhike al hoyaŋ beleŋ turuŋ yirde hitiŋ beretapgoyen deŋem po yawarnayiŋ. Yeŋ beleŋ mataigiŋ teŋ haŋyen kurabe diriŋmiŋ keŋkela doyaŋyirde haŋyen, al tiŋeŋ wake gargar yirde haŋyen,turuŋ dirnaŋ yeŋ nurdya ma alya bereya faraŋyurde haŋyen, irde alya bereya kanduk miŋyaŋyeneŋbe faraŋ yurde haŋyen. Niŋgeb mata igiŋkuruŋ gayen teŋ haŋyen beretap yeneŋ gab gotedeŋem po yawarayiŋ.

11 Gega beretap kura alik wor po ma hitiŋyeneŋbe deŋemma yawarnayiŋ. Moŋgo kamebe,sopte al niŋ dufay heŋbe, “Tebaŋ al ma yawardebYesuyen meteŋ po teŋ hitek,” yeŋ biŋa tinayiŋgoyen sorkok hiyyeŋ. 12 Irkeb al hoyaŋ beleŋgoyen yeneŋbe igiŋ ma nurdeb tagal yunnayiŋ.13 Bere gwahade gobe duliŋ heŋ kumhaka heŋbeal tiyuŋ pasi irde heŋbe al hoyaŋ tagal yuneŋmere kura yeŋya yetek moŋ goyen bana goŋ

* 5:9: Beretap gote damambe 60 mat hurkutiŋ bere goke yitiŋ.

Page 316: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Timoti 5:14-15 313 1 Timoti 6:2tonaŋ hilwa hilwa teŋbe mere igiŋ mat ma teŋhinayiŋ. Niŋgeb beretap kura alik wor po mahitiŋbe deŋem ma yawarnayiŋ.

14-15 Goyenbe mata gwahade gobe kamere niŋpo moŋ. Beretap kurabe Yesuyen saba igiŋ goyenbikkeŋ tubul teŋbe Satanyen mata buluŋde gorkatke yeneŋ himyen. Niŋgeb beretap gwahadegobe sopte al yade diriŋ besa yirde meteŋ teŋdiriŋmiŋ paka yirde hinayiŋ gobe igiŋ yeŋ nurdehime. Gwaha teŋ hikeb Yesu gama irde haŋmarteasogom beleŋ gwaha mat kura mere buluŋ matyirtek miŋmoŋ henayiŋ. Niŋgeb beretap kurauliŋde igiŋ, alik wor po ma hitiŋbe deŋem mayawarnayiŋ.

16Be, beretapbe tayŋeŋ gorewa faraŋ yurnayiŋyeŋ haŋkapya yihim gwahade po, Yesu nurd un-tiŋ bere kura yeŋ miŋde beretap kura hikeb beregore faraŋ yurde hinayiŋ. Gwaha tikeb beretapbudampo faraŋ yurd yurd kanduk gobemuŋkurahipirkeŋ hekeb beretap al gore kura faraŋ yurtekmoŋ wor po go po gab Yesu gama irde haŋ marbeleŋ keŋkela faraŋ yurde hinayiŋ.

17-18 Be, Al Kuruŋyen dirŋeŋ weŋ doyaŋ yirdyird mar niŋ momoŋ gireŋ tihim geb geya haŋmar goyen saba yirde hayiŋ. Al Kuruŋyenmeteŋ mar faraŋ yurd yurd niŋ Al Kuruŋyenmere asaŋde katiŋbe gahade hi: “Al kura witmeteŋmiŋ sak yeke meteŋde niŋ dapŋa bul-makawmiŋ gore, ‘Faraŋ nuri,’ yeŋ meteŋmiŋdetukuŋ goya, ‘Moŋgo witne niyyeŋkek,’ yeŋ mo-hoŋmalama tiyyeŋ. Dapŋa goremeteŋmiŋ faraŋuryeŋ geb, tubul tike wit go nene heŋya meteŋteŋ hiyeŋ,” yitiŋ hi. Munaŋ mere kurabe gahade:“Meteŋ albe meteŋ teŋ hiyeŋ gote muruŋgemteŋ hiyeŋ,” yitiŋ hi. Merebe gwahade niŋgeb,Al Kuruŋyen dirŋeŋ weŋ doyaŋ yirde haŋ markura beleŋ keŋkela doyaŋ yirde mere tagaldesaba yirde hike yeneŋbe alya bereya gore doyaŋmarmiŋ goyen amaŋeŋ nurde yuneŋ hinayiŋ.Irde yeŋ beleŋ det kuraŋ nurkeb keŋkela faraŋyurde hinayiŋ.

19 Be, al kura doyaŋ almiŋ ge igiŋ ma nurdebyeŋ uŋkureŋ po ge hitte waŋ, “Yeŋbe mata buluŋtiya,” yeŋ tagal unke goya araŋ po yende merema nurayiŋ. Al irawa ma karwo gwahade beleŋwaŋ, “Mere gobe fudinde,” ginke gab keŋkelamiŋ niŋ naŋkenayiŋ. 20 Irde fudinde doyaŋ markura gwaha teŋ hike yeneŋbe al diliŋ mat, “Matagobe igiŋ ma teŋ haŋ!” yineŋ goke yineŋ teŋhayiŋ. Gogab meteŋ kadom manaŋ go yeneŋbemata buluŋ teŋ teŋ ge kafura heŋ hinayiŋ. 21 Irde

gwaha teŋ heŋyabe al igiŋ nurd uneŋ hayiŋ gopo igiŋ irde, buluŋ nurd uneŋ hayiŋ go buluŋirde hayiŋ gobe igiŋ moŋ. Gwaha teŋ heŋya sabayirde hayiŋ gobe go ma nurde hinayiŋ. Goketeŋbe mata goyen keŋkela po teŋ hayiŋ gineŋ AlKuruŋya Yesu Kristuya miyoŋmiŋ yagot diliŋdemere tareŋ po girhem gago.

22-25 Be, doyaŋ al kura gergeŋ kereŋ yeŋbemerene gayen keŋkela gama irde hayiŋ. Be, matakurabe al beleŋ tike yeneŋbe gobe igiŋya buluŋyagoyen bebak titek. Goke tagaltekmoŋ. Gegamatakurabe yeneŋ araŋeŋ ma bebak titek. Goyenbego manaŋ kamebe kawan henayiŋ. Niŋgeb albekeŋkela keneŋ ep heŋ gab Al Kuruŋyen meteŋ alhiwi yeŋmeteŋ uneŋ hayiŋ. Munaŋ bemel bemelma teŋ hayiŋ. Moŋgo yeŋ beleŋ kamemata buluŋtikeb ge manaŋ buluŋ timiŋ yeŋ horo tiyayiŋ.Niŋgeb albe keŋkela yeneŋ gab yade hayiŋ.

Be, Timoti, gebe garbam bindereŋ heŋ hayen,irde beger buluŋ girde hiyen goke teŋbe fe gergeŋpoma nen hayiŋ. Wainbe haŋkayeŋmuŋ kura ponen hayiŋ.

61 Be, al kurate meteŋ mar muruŋgem moŋ

duliŋ meteŋ teŋ yuneŋ haŋyen mar goke momoŋgireŋ tihim. Be, mel gore, “Doyaŋ marniniŋbeYesu ma gama irde haŋ. Niŋgeb meremiŋ manurtek,” ma yeŋ hinayiŋ. Meremiŋ po nurdekeŋkela gama yirde hinayiŋ. Gogab doyaŋmarmiŋya Yesu ma gama irde haŋ mar beleŋAl Kuruŋyen deŋemya sabamiŋya mere buluŋmat ma yirde hinayiŋ. 2 Munaŋ meteŋ markurabe doyaŋmarmiŋmanaŋYesu gama irde haŋkenem meteŋ mar goya doyaŋ marmiŋ goyabeirawakde Al Kuruŋyen dirŋeŋ weŋ niŋgeb, Al Ku-ruŋ beleŋ tuŋande yeneŋ hiyeŋ. Gega meteŋmargore buluŋ mat dufay heŋbe, “Yeŋya neŋyabetuŋande,” yeŋ doyaŋ marmiŋ goyen palap mayirde meremiŋ ma nurde hinayiŋbe igiŋ moŋ.Gwaha titŋeŋbe doyaŋ marmiŋ goyen meteŋ teŋyuneŋ heŋyab, “Doyaŋ marniniŋ manaŋ neŋ ga-hade Al Kuruŋyen dirŋeŋ weŋ geb, al hoyaŋmoŋ,neŋ uliŋ po,” yeŋ nurdeb, “Meteŋ gabe neŋ beleŋtitek po teŋ hite,” yeŋ wilakŋeŋ wor po nurdeyameteŋ teŋ yuneŋ hinayiŋ. Be, mere tihim kuruŋgayen geya haŋ mar goyen saba yirde mere gogama irde hinayiŋ yeŋ yineŋ tareŋ yirde hayiŋ.

Al Kuruŋyen meteŋ huwak po teŋ hayiŋ

Page 317: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Timoti 6:3 314 1 Timoti 6:183 Be, al kura beleŋ Doyaŋ Alniniŋ Yesu Kristu

niŋ mere yitiŋ gote saba fudinde goke igiŋ manurde hinayiŋ. Irde Al Kuruŋ diliŋdemata huwakteŋ teŋ niŋmanaŋ igiŋma nurde Al Kuruŋ dirŋeŋweŋ goyen saba hoyaŋ mat yirde hinayiŋ. Algwahade goyen yeneŋbe 4 al gobe, “Satan beleŋusi yirke neŋ nurhet nurhet teŋ Al Kuruŋyenmere go ma bebak teŋya gogo hoyaŋ mat tagaldehaŋ,” yeŋ nurde hayiŋ. Al gobe gwahade geb alkura mere tike miŋ miŋmoŋ mere walkaka teŋgo uliŋde kadom mohoŋde teŋ hinayiŋ. Matagwahade goyenterbe kadom igiŋ mat hike yeneŋdaniŋ neŋ gwahade moŋ yeŋ nurde awalikde maheŋ nanyaŋ teŋ, bearar hende kadom besir girdeteŋhinayiŋ. 5Al gwahade gobeAl Kuruŋyenmerefudinde biŋde ma hikeb dufaymiŋ buluŋ hitiŋgeb, mata igiŋ titek epte moŋ po heŋbe hugiŋeŋŋetŋotde po hinayiŋ. Irde Al Kuruŋ palap ird irdmatabe hora teŋ teŋ belŋeŋ yeŋ nurde hinayiŋ.

6-8 Be, go mar gobe hora niŋ ug po dufayheŋ haŋ gega, megen niŋ detya horaya gobekawaŋ hitiriŋya goyenterbe det kura ma yadegoya kawaŋ hitiriŋ. Neŋbe kupsoŋ forok yi-tiriŋ geb, kame kamde kamdere wor gwahadegoyen po kamtek. Goke teŋbe biŋgeya ulniniŋumŋa muŋ kura goniniŋ yaŋ keneŋbe gog epyeŋ nurde hitek. Niŋgeb det goniniŋ yaŋ heŋgog ep yeŋ nurdeya Al Kuruŋ palap irde hitek.Gogab megen hitekya goyen heŋ heŋniniŋ igiŋpo hitek. 9-10Munaŋ hora niŋ mitemitem nurdehaŋmar gobe dufaymiŋ gore yirkeb Al Kuruŋ niŋma nurde gisawwor po haŋyen. Irkeb kanduk ku-rayen kurayen uliŋde forok yekeb biŋ misiŋ worpo nurde haŋyen. Gobe, “Hora niŋ dufay kuruŋhekeb mata buluŋ kuruŋ gor mat forok yenayiŋ,”yeŋ haŋyen mere gote igineŋbe gogo. Niŋgebmere gwahade goyen po, al kurabe “Daha matkura samuŋniniŋ budam henaŋ,” yeŋ mitemitemnurde haŋ mar gobe uŋgura beleŋ usi yirke matabuluŋde kateŋ haŋyen. Al gwahade gobe gwahakura tihit miŋmoŋ teŋ det gore buluŋde yukutekgoke po, “Daha kura teŋ goniniŋ yaŋ hetewoŋ,”yeŋ mitemitem nurde haŋyen. Dufay gore yirkebmata buluŋde kuŋ haŋyen.

11 Munaŋ Timoti, gebe Al Kuruŋyen meteŋ algeb, al gwahade gobe delge po yeneŋ wasak teŋhayiŋ. Irde Al Kuruŋ palap irde diliŋde huwakpo heŋ yeŋ ge po hekkeŋ nurde hayiŋ. Irde AlKuruŋya dirŋeŋ weŋya niŋ amaŋeŋ nurde yuneŋhayiŋ. Irde kanduk ulger forok yeŋ hikeb mukku

ma teŋ goya goya saŋiŋ po heŋbe bekkeŋde igiŋmat mere teŋ mata teŋ hayiŋ.

12 Be, gebe Al Kuruŋ beleŋ yeŋya hugiŋeŋ heŋheŋ niŋ hoy girkeb al buda kuruŋ diliŋde Yesubeal gwahade yeŋ nurde tagalariŋ goke Al Kuruŋbeleŋ amaŋeŋ nuryiŋ. Irdeb Yesu niŋ hekkeŋnurde meremiŋ po gama irde heŋ yeŋ kurut worpo yeŋ hayiŋ gokemanaŋAl Kuruŋ beleŋ amaŋeŋnuryeŋ geb, gwahade po teŋ hayiŋ. Irde yeŋyahugiŋeŋ heŋ heŋ mata goyen tubul ma wor potiyayiŋ.

13-14 Be, Yesube Pontius Pailat beleŋ gusuŋaŋirke kimiŋ mat huwardeb yiŋgeŋ ge keŋkelak powol heŋbe, “Gigeŋ yaha gog po,” inyiŋ. Niŋgebge manaŋ gwahade goyen po saba girhem gayenkeŋkela po beger kerdeb mere ulger miŋmoŋhayiŋ. Gwaha teŋ hikeb kuŋ kuŋ Doyaŋ AlKuruŋniniŋ Yesu Kristu mulgaŋ heŋ wayyeŋ.Munaŋ Al Kuruŋyen tareŋdeb alya det kuruŋgayenyabe biŋfutmiŋyaŋ haŋ gago. Niŋgebmeregirhem gabe Al Kuruŋya Yesu Kristuyat diliŋdetareŋ po saba girhem. 15 Yesu Kristube Al Kuruŋbeleŋ bikkeŋ nalu kiryiŋ goyenterbe fudinde worpo mulgaŋ hiyyeŋ. Irde Al Kuruŋ po gab al beleŋturuŋ irde kasor irtek hi. Yeŋ po gab naŋkiŋyamegeŋya doyaŋ yirde hi. Niŋgeb megen niŋdoyaŋ mar karkuwaŋ tumŋaŋ yende yufuk banahaŋ. Yende saŋiŋbehendewor po geb, doyaŋmarbanare niŋya kawan niŋya tumŋaŋ gore epte matareŋmiŋ fole irnayiŋ. 16 Yeŋ muŋ po gab gwa-hader hitiŋ. Yeŋbe wukkeŋ wor po geb, megenniŋ al mata buluŋ miŋyaŋ gore yeŋ bindere eptema kutek. Irde epte ma kentek. Yeŋbe bikkeŋwor al mali beleŋ ma po keneŋ hinhan. Yeŋbegwahade geb fudinde wor po yeŋ po gab hugiŋeŋturuŋ irde hitek.

17 Be, haŋkapyabe hora niŋ ug po dufay heŋhaŋyenmar niŋ tagalhem. Gegamere gireŋ tihimgabe geya haŋ mar kura samuŋmiŋ budam haŋmar goke momoŋ gireŋ tihim. Niŋgeb keŋkelabebak yirke nurde hinayiŋ. Be, go mar gobesamuŋmiŋ goyen yufut yuneŋ yiŋgeŋ turuŋ mayirde hinayiŋ. Irde det gobe daha naŋa hubuhiyyeŋ gob ma nurde hite geb, “Det gore dirkekeperd keperdniniŋ igiŋ hiyyeŋ,” yeŋ ma nurdehinayiŋ. Gwahade yarabe Al Kuruŋ beleŋ neŋmegen hite mar gayen amaŋeŋ nurde hinayiŋyeŋ det kuruŋ gayen dunyiŋ geb, “Al Kuruŋbeleŋ po gab keperd keperdniniŋ igiŋ iryeŋ,” yeŋnurde hinayiŋ. 18 Irde samuŋ miŋyaŋ mar goyenyinke mata igiŋ harsoŋeŋ po teŋ hinayiŋ. Yeŋbe

Page 318: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Timoti 6:19 315 1 Timoti 6:20-21samuŋmiŋbudamgeb,mata igiŋmanaŋgwahadepo teŋ hinayiŋ. Irde al kura det kuraŋ nurdehike yeneŋbe samuŋmiŋ ge be ma heŋ faraŋyurde hinayiŋ. 19 Gwaha teŋ hinayiŋbe kame AlKuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋmiŋ igiŋ muŋ wor pogoke gitik teŋ hinayiŋbe gogo. Gogab kame AlKuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ fudinde goyen yendewor po hiyyeŋ.

20-21Be, Timoti, al kurabeAl Kuruŋyen saba soŋhamiŋ goyen fudinde yeŋ nurde tagalde haŋyengobe yeneŋ hayen gogo. Go mar gobe usi sabagoyen fudinde yeŋ nurde haŋ. Irde megen niŋmere miŋ miŋmoŋ teŋ haŋ. Niŋgeb gebe go margoyen delge po yeneŋ wasak teŋ hayiŋ. Irdemel gore Al Kuruŋyen saba buluŋ irnak yeŋ sabagoyen keŋkela heŋ doyaŋ irde hayiŋ. Goke teŋbegogo Al Kuruŋ beleŋ meteŋ gunyiŋ geb.

Be, nebe deŋ niŋ hugiŋeŋ Al Kuruŋ beleŋbuniŋeŋ nurd duneŋ keŋkela doyaŋ dirde hiwoŋyeŋ gusuŋaŋ irde hime. Gog po.

Page 319: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

2 Timoti 1:1 316 2 Timoti 1:12

2 TimotiTimoti hitte Pol beleŋ asaŋ soptekayyiŋ

1 Timoti, nebe Pol. Nebe Al Kuruŋyen dufay pogama irde Yesu Kristuyen mere basaŋ al aposelhimiriŋ hime. Aposelmiŋ himiriŋ gobe al kuraYesu Kristuya awalikde hike Al Kuruŋya hugiŋeŋhinayiŋ yeŋ Al Kuruŋ beleŋ biŋa tiyyiŋ go pogama irde gago aposelmiŋ niryiŋ. Niŋgeb neaposelmiŋ gareb ge Timoti niŋ asaŋ gago kaŋhime. 2 Munaŋ gebe Al Kuruŋ niŋ saba girdehimeke keŋkela po gama irde hayen goke teŋbeurne nigen wor po yeŋ nurd guneŋ himyen. Irdehugiŋeŋ bubulkuŋne wor po yeŋ nurd guneŋhimyen.

Niŋgeb Al Kuruŋya Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ YesuKristuya beleŋ hugiŋeŋ buniŋeŋ girde faraŋgurde bege isikamke igiŋ po hiwoŋ yeŋ gusuŋaŋyirde hime.

Al Kuruŋyen meteŋ keŋkela teŋ hayiŋ3Be, nebewawuŋya naŋkahalya Al Kuruŋmere

irde heŋyabe hugiŋeŋ ge niŋ bene sir ma yeŋhiyen. Irde Yesu Kristu niŋ hekkeŋ nurde hayengoke Al Kuruŋ igiŋ nurd uneŋ himyen. Al Ku-ruŋbe bikkeŋ asine yago beleŋ doloŋ irde hinhan.Niŋgeb ne wor bener mat wukkeŋ nurdeya doloŋirde himyen. 4Ne gubul teŋ naŋa hoyaŋde kweŋtimekeb go ma keneŋ heŋ yeŋ eseŋ nurariŋ gokebene sir ma yeŋ hiyen. Niŋgeb kuŋ geneŋ amaŋwor po hemewoŋ yeŋ nurde hime. 5 Irde begermat fudindewor poYesuKristu niŋ hekkeŋnurdehinhan goke wor bene sir ma yeŋ hiyen. Gebeleŋ Yesu Kristu niŋ hekkeŋ nurde hayen gobeabuyge Loisya momke Yunisya beleŋ wa nurdebsaba girkeb ge manaŋ hekkeŋ nurariŋ. Niŋgebgayenter manaŋ fudinde gwahade po hekkeŋnurde ha yeŋ nurde hime.

6 Gwahade niŋgeb, Al Kuruŋyen meteŋ teŋ teŋge bikkeŋ hanne tonaŋger yerde Holi Spirityentareŋ niŋ gusuŋaŋ irmekeb gunyiŋ goyen kak fuirke melak kuruŋ hiyyeŋ go gwahade yara soptesaŋiŋ po irde meteŋ teŋ hayiŋ yeŋ gago bebakgirde hime. 7Ga gineŋ hime gabe Al Kuruŋ beleŋHoli Spirit dunyiŋ gobe kanduk yeneŋ kafura heŋheŋ ge ma dunyiŋ geb gago gineŋ hime. HoliSpirit dunyiŋ gobe saŋiŋ po heŋ Al Kuruŋya alhoyaŋya niŋ amaŋeŋ nurde hinayiŋ irde megen

niŋ dufay buluŋ fole irde hinayiŋ yeŋbe gogodunyiŋ.

8 Niŋgeb Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ ge al diliŋdehuwarde tagal tagal niŋ memya ma heŋ hayiŋ.Nebe mata buluŋ kura ma timiŋ. Gega yeŋ getagalde kuŋ hime goke igiŋ ma nurde haŋ marbeleŋ nad fere niraŋ. Irkeb al beleŋ tagal nuneŋgiwgiw nirde haŋ gobe nurde ha gogo. Goyenbego nurdeb memya ma hawayiŋ. Gwaha titŋeŋbene teŋ himyen yara, ge manaŋ Al Kuruŋyentareŋde mere fudinde Yesu niŋ yitiŋ mere goyentagalde heŋya kanduk yeneŋ hayiŋ goke bada mahawayiŋ. 9 Al Kuruŋbe neŋ gayen mata buluŋbana mat dumulgaŋ tikeb dirŋeŋ weŋ hitiriŋ.Irde neŋ gayen, “Megen niŋ mar mata buluŋmiŋyaŋ gwahade moŋ, delner wukkeŋ po hi-nayiŋ,” yeŋbe hoy diryiŋ. Go diryiŋ gobe mataigiŋ kura teŋ hiteke deneŋya ma diryiŋ. Yiŋgeŋneŋ ge dufaymiŋ bikkeŋ kiryiŋ goyen po gamairdeb buniŋeŋdirde faraŋ durdeb gogo dumulgaŋteŋ yiŋgeŋ hitte dukuriŋ. Goyenbe neŋ buniŋeŋdirde faraŋ durd durd niŋ dufaymiŋ kiryiŋ gobegayamuŋkek moŋ. Bikkeŋ wor po megeŋyanaŋkiŋya gayen forok ma yekeya neŋ kame worpo forok yitiŋ gayen gake buniŋeŋ nurde faraŋdureŋ yeŋbe neŋ ge teŋ dufaymiŋ goyen YesuKristu haniŋde kiryiŋ. 10 Irkeb Al Kuruŋ beleŋdufaymiŋ kiryiŋde gormat waŋwaŋbe gago YesuKristu, mata buluŋniniŋde mat Dumulgaŋ teŋteŋ Al gore megen gar kateŋbe Al Kuruŋ beleŋbuniŋeŋ dirde faraŋ dureŋ yeŋ dufay heŋ hiyengoyen kawan iryiŋ. Be, kawan ire yeŋbe gogokamyiŋde mat huwardeb kamde kamdere niŋtareŋ goyen isikamyiŋ. Irde Satanyen yufuk banapo heŋ Al Kuruŋ diliŋde kamtiŋ yara hityendematbe Al Kuruŋ dirŋeŋ weŋ heŋ gayenter manaŋkame kame wor hugiŋeŋ yeŋya awalikde po heŋeptema kamtek beleŋ goyen neŋ beleŋ nurde be-bak teŋ gama irnayiŋ yeŋmere fudinde yiŋgeŋ getagaltiŋ goyen dikala diryiŋ. 11Munaŋ nebe Yesuniŋ mere fudinde goyen tagalde tukuŋbe sabayirde hayiŋ yeŋ Al Kuruŋ beleŋ, “Yesuyen merebasaŋ al hawayiŋ,” nineŋbemeteŋ goyen nunyiŋ.12 Niŋgeb meteŋ gwahade teŋbe kanduk keneŋhime gago. Goyenpoga ne beleŋ hekkeŋ nurdeuneŋ himyen al Al Kuruŋ gobe gwahade gwahadeyeŋ keŋkela nurd uneŋ himyen geb, koyare himegayen gake memya ma heŋ hime. Irde Yesuniŋ tagaltiŋ mere fudinde goke manaŋ memyama heŋ hime. Goyenbe memya ma heŋ hime

Page 320: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

2 Timoti 1:13 317 2 Timoti 2:8gote miŋbe gogo po moŋ. Al Kuruŋbe ne doyaŋnirde hiyeŋ yeŋ ulneya tonneya tumŋaŋ haniŋdeyirmiriŋ goyen yeŋ beleŋ keŋkela doyaŋ nirdehike kuŋ kuŋ kameYesumulgaŋheŋwayyeŋnalufunaŋde goyenter manaŋ fudinde wor po doyaŋnirde hiyeŋ yeŋ nurde hime geb, gagomemyamaheŋ hime. Niŋgeb Al Kuruŋya Yesu Kristuyabegwahade nirde haryen geb, ge wor igiŋ gwahagiriryeŋ geb, haŋkapya ginhem gwahade po me-mya ma heŋ hayiŋ.

13 Irdeb al saba yird yird meteŋ tiyeŋ yeŋbesaba fudinde girde himeke nurde hinhan goyengo po gama irde saba yirde hayen geb, igiŋ gwa-hade po saba yirde hayiŋ. Bada ma hawayiŋ. Irdegwaha teŋ heŋyabe Yesu Kristu beleŋ po doyaŋgirde hikeya Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurde yeŋya alhoyaŋya niŋ amaŋeŋ nurde hayiŋ. 14 Irde Al Ku-ruŋ beleŋ, “Yesu niŋ yitiŋ mere gobe igiŋ niŋgeb,al saba yirde hayiŋ,” gineŋbe meteŋ gunyiŋ geb,mere goyen keŋkela heŋ doyaŋ irde hayiŋ. Irkebmere goyen al kura beleŋ epte ma buluŋ irnayiŋ.Goyenbe gere saŋiŋde moŋ. Deyya hitte hi alHoli Spirit gote tareŋdebemere goyen doyaŋ irdehayiŋ.

15 Be, memya ma hawayiŋ ginhem gega,Figelusya Hermogenesyabe Yesu gama irde haŋmar hoyaŋ Esia* naŋare haŋ goyen budamwor pobe koyare hime gayen gake memya heŋharhok nuneŋbe nubul tiyaŋ gobe nurde ha gogo.16-17 Goyenpoga Onesiforusbe waŋ Rom taun ku-ruŋde forok yeŋbe ne niŋ naŋkeneŋ kuŋ kuŋbeninyiŋ. Neneŋbe koyare hime gake memya maheŋ faraŋ nurde hugiŋeŋ waŋ nintiŋde po hikedufayne kandukŋeŋ goyen hipirkeŋ nurde hin-hem. Goke teŋbe Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ beleŋOnesiforusyen diriŋmiŋmiŋ goyen buniŋeŋ yirdeunwoŋ yeŋ nurde hime. 18 Yeŋbe bikkeŋ Efesustaunde hinhem goyenter wor al gore faraŋ nurdehinhin kuruŋ gobe nurde ha gogo. Niŋgeb goketeŋbe nalu funaŋdeb Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ beleŋbuniŋeŋ irde muruŋgem igiŋ unwoŋ yeŋ nurdehime.

2Tareŋ heŋbe al saba yird yird meteŋ goyen al

hoyaŋ manaŋ yunayiŋ1 Niŋgeb urne, ge manaŋ Yesu Kristu beleŋ

buniŋeŋ girde igiŋ igiŋ girde hi bana heŋbe mek-erke Al Kuruŋ beleŋ faraŋ gurkeb tareŋ hawayiŋ.

2Gebe hakot neya kuŋ heŋya saba girde hinhem.Gega ne po moŋ. Al hoyaŋ manaŋ saba girdehinhem gwahade goyen po Yesu niŋ saba girdehinhan. Niŋgeb al kura igiŋ hekkeŋ nurd yuntekirde keŋkela al saba yird yird mata nurde haŋgoyen yeneŋbe go mar goyen muŋ po yade sabagirde hinhet gwahade goyen po saba yirde hayiŋ.Irkeb yeŋ wor mere goyen basaŋ heŋ al hoyaŋwor saba yirde hinayiŋ.

3 Be, neŋ Yesu Kristuyen meteŋ marbe yeŋ geteŋ kanduk yeneŋ hityen gega, goke ma busa-harde hityen gwahade po, ge manaŋ fuleŋa alfudinde wor po yara heŋbe neŋ teŋ hityen gwa-hade po teŋ hayiŋ. Fuleŋa al fudinde wor pobedoyaŋ almiŋdemere nurdemeteŋ teŋ heŋya kan-duk kura kinyeŋ goyenpoga, go ma busaharyeŋ.4 Irde fuleŋa al gobe doyaŋ almiŋ daha mat kuraamaŋeŋ nurd nunyeŋ yeŋbe fuleŋa mar moŋdemata tubul teŋ fuleŋamartemata goyen po gamairde hiyeŋ. Gobe meteŋeŋ gega, bada ma hiyyeŋ.Niŋgeb gemanaŋ gwahade po, Doyaŋ Al Kuruŋgebeleŋ dahamat kura amaŋeŋ nurd nunyeŋ yeŋbeAl Kuruŋyen meteŋ alyen matabe meteŋeŋ gega,goyen po gama irde hayiŋ. 5 Be, Yesuyen meteŋal gote maya mere kurabe al kura kup yeŋ yeŋkarire hiyeŋ al gote mata yara. Al gobe karigote mata goyen keŋkela ma gama irde kup yeŋkuyeŋ gob epte ma muruŋgem tiyyeŋ. Hubuwor po. Be, karire niŋ mata miŋyaŋ gwahadegoyen po, Yesuyen meteŋ mar beleŋ gama irtekmata manaŋ haŋ. Niŋgeb gemanaŋ yendemeteŋal niŋgeb, meteŋ marmiŋ gote mata keŋkela pogama irde hayiŋ. Gogab kame yeŋ beleŋ gotemuruŋgem gunyeŋ. 6 Be, Yesuyen meteŋ al gotesiraw mere kurabe gahade. Be, biŋge meteŋteŋbe kame nen nen nalu forok yeke ganuŋ wabiŋge goyen yade niyyeŋ? Al hoyaŋ moŋ. Meteŋmiŋ al gore wa foŋeŋ kaŋ niyyeŋ. Gega biŋgebedulŋeŋ ma forok yeke niyyeŋ. Meteŋ kuruŋ worpo teŋ gab niyyeŋ. Niŋgeb ge manaŋ gwahadepo, Yesu niŋ meteŋ kuruŋ po teŋ hayiŋ. Irdemeteŋ go teŋ heŋya kandukŋeŋ wor po nurdehayiŋ goyenbe, kurut po yeŋ hayiŋ. Irkeb kameyeŋ beleŋ gote muruŋgem gunyeŋ. 7 Be, meregirhem gabe Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ faraŋ gurkebmere gote miŋ goyen tumŋaŋ igiŋ bebak tiyayiŋgeb, mere girhem gabe keŋkela dufay hawayiŋ.

8 Be, bikkeŋ Israel marte doyaŋ al kuruŋ Dewitgote miŋde niŋ al Yesu Kristu, Al Kuruŋ beleŋ

* 1:15: Esia naŋa gobe gayenter niŋ Esia naŋa kuruŋ goke ma yitiŋ. Gayenterbe Turki ineŋ haŋyen.

Page 321: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

2 Timoti 2:9 318 2 Timoti 2:21kamyiŋde mat isaŋ hekeb huwaryiŋ al goke begesir ma yiyyeŋ. Yesu niŋ ginhem gabe merefudinde ne beleŋ tagalde tukuŋ himyen gogo.9 Munaŋ Yesu niŋ igiŋ ma nurde haŋ marbedaha mere goyen tagalde tukuyeŋ yeŋbe buluŋbuluŋ nirde kawe al kura nirtiŋ yara nade ferenirde koyare neraŋ hime gago. Goyenpoga AlKuruŋyen mere Yesu niŋ yitiŋ goyen al budamnurde tukuŋ haŋ gobe al kura beleŋ epte maisikamtek hi. 10Be, Al Kuruŋyenmerebe gwahadegeb, Al Kuruŋ beleŋ nawaryiŋ gwahade po alyabereya kame yawareŋ yeŋ bikkeŋ dufaymiŋdebasiŋa yiryiŋ goyen manaŋ mere goyen nurdegama irkeb yawaryeŋ. Irkeb go mar gobe Al Ku-ruŋ saŋiŋmiŋ turŋuŋ yaŋ goya hugiŋeŋ hinayiŋgoke teŋbe meteŋ teŋ himyen. Irde meteŋ teŋheŋya kanduk kurayen kurayen yeneŋ himyengega, mukku ma teŋ goya goya tareŋ po heŋhimyen. 11 Be, Yesu niŋ teŋbe kanduk yeneŋyeneŋ goke mere fudinde kura gaha yeŋ haŋyen:“Yesu beleŋ nende mata buluŋ niŋ teŋ kamyiŋ.

Irke neŋbe yeŋ ge dufayniniŋ tareŋ irtiŋ geb,mata buluŋniniŋ bikkekmanaŋkamtiŋhi.

Niŋgeb neŋbe kamyiŋde mat huwaryiŋ al Yesuyahugiŋeŋ hitek.

12Yesu niŋ kanduk yeneŋ hityen gega, mukkumateŋ saŋiŋ po hetek gobe kame yeŋya heŋdet kuruŋ gayen doyaŋ yirde hitek.

Munaŋ Yesu pel irde harhokniniŋ untek gobkame yeŋ wor harhok dunyeŋ.

13 Neŋbe, “Yeŋ po gama irde hitek,” yeŋ hityengega, soŋ heŋ hityen.

Munaŋ yeŋbe neŋ gayen yende wor po yeŋ nurdeharhok duntek ma irde hi geb, biŋa tiyyiŋgoyen po gama irde hiyeŋ,” yeŋ haŋyen.

Al Kuruŋ diliŋde meteŋ almiŋ igiŋ hawayiŋ14 Be, al kura yade saba yirde hayiŋ ginhem

mar goyen saba girde hime gayen basaŋ heŋbesaba yirde bebak yirde hayiŋ. Usi saba maryausi meremiŋ goke kadommohoŋde teŋ haŋ gobedet igiŋ kura ma forok yeŋ hiyen. Irde meregwahade tikeb marmuyaŋ yirde haŋ mar gotedufaymiŋ manaŋ buluŋ wor po heŋ haŋyen.Niŋgeb saba yirde hayen mar goyen, “Usi sabamar goya kadom mohoŋde ma teŋ hinayiŋ,”yineŋ Al Kuruŋ diliŋde saŋiŋ po hayhay yirdehayiŋ. 15 Munaŋ Al Kuruŋyen meteŋ al igiŋbeDoyaŋ Almiŋ gote mere fudinde goyen fudindemat tagalde al saba yirde hiyen. Irde meteŋteŋ hi goke Al Kuruŋya alyat diliŋde memya ma

heŋ hiyen. Niŋgeb ge manaŋ Al Kuruŋ beleŋmeteŋ alne igiŋ yeŋ neneŋ hiyeŋ yeŋ kurutwor po yeŋ hayiŋ. 16 Irde mere miŋ miŋmoŋmegen niŋ dufay buluŋ po ga kuruŋ hitiŋ mereteŋ teŋ mata goyen yilwa irde gisaw po hayiŋ.Go mata buluŋ goyen epte ma tubul titek haŋmarbe mata go po teŋ kuŋ kuŋ buluŋ wor poheŋ epte ma Al Kuruŋ palap irtek mata teŋhinayiŋ geb, gago gineŋ hime. 17 Go mar gotesababe al kura uliŋde usu kuruŋ kura forok yeŋsikkeŋ bida heŋ kuŋ hiyeŋ go gwahade goyenpo, Yesu nurd untiŋ mar gote dufaymiŋ buluŋyiryeŋ. Mata buluŋ gwahade teŋ haŋ mar kurabeHimeneusya Filetusya gogo. 18 Irem gobe AlKuruŋyenmere fudinde goyen tubul teŋbe, “Yesuniŋ dufayniniŋ tareŋ irtiriŋ nalu goyenter ton-niniŋ gergeŋ hamiŋ gobe kamtiŋde mat huwardhuward mata gogo forok yiriŋ. Niŋgeb ulniniŋkamyeŋde mat huward huward matabe hubu,”yeŋ usi wor po teŋ haryen. Irkeb Yesu nurd untiŋmar kurabe sabamiŋ nurdeb Yesu niŋ dufaymiŋsaŋiŋ irtiŋ goyen buluŋ heŋ haŋ. 19Gega Yesuyenalya bereya sios Al Kuruŋ beleŋ forok irtiŋ gobetola tareŋ po yimiytiŋ go gwahade yara geb, goma buluŋ hiyyeŋ, saŋiŋ po hiyeŋ. Sios gokeAl Kuruŋyen asaŋdeb, “Doyaŋ Al Kuruŋbe alyabereyamiŋ goyen keŋkela nurd yuneŋ hi,” yitiŋhi. Irdeb, “Al kura yiŋgeŋ ge yeŋ, ‘Nebe Doyaŋ AlKuruŋyen al,’ yeŋ hi al gobe mata buluŋ teŋ teŋmata tubul po tiyyeŋ,” yitiŋ hi.

20 Be, sios bana igiŋ meteŋ titek alya bereyagoke maya mere mat bebak gireŋ tihim. Be,hora alyen ya kuruŋ bana goŋbe koroŋ kurayenkurayen haŋ. Kurabe golya silwaya beleŋ keŋkelawor po yirtiŋ haŋ. Kurabe heya megeŋya beleŋpo mali maliŋeŋ yirtiŋ goyen manaŋ haŋ. Koroŋkura golya silwaya beleŋ keŋkela wor po yirtiŋgobe koroŋ igiŋ, damum hende wor po geb, dulamatarebe koroŋ igiŋ goyen yade biŋge yerdenen haŋyen. Munaŋ heya megeŋya beleŋ malimaliŋeŋ yirtiŋ gobe koroŋ igiŋ moŋ geb, malinebaŋya biŋge dikŋeŋ gwahade goyen gor yerdeyukuŋ yemeyde haŋyen. 21 Be, maya mere gotemiŋbe gahade: al kura Yesu gama irde hi al beleŋusi saba marya awalik heŋ saba buluŋmiŋ goyenma gama irde yiŋgeŋ buluŋ ma hiyyeŋbe al gobemel gote tikiŋ miŋmoŋ geb, Doyaŋ Almiŋ diliŋdewukkeŋ po hiyeŋ. Irde Doyaŋ Almiŋ gote meteŋigiŋ goyen tumŋaŋ igiŋ titek ala hiyyeŋ. Niŋgebkoroŋ igiŋ gwahade gobe miŋ al beleŋ biŋge

Page 322: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

2 Timoti 2:22 319 2 Timoti 3:9nen nen nalu karkuwaŋyaŋ biŋge igiŋ yerdenen haŋyen gwahade goyen po, al goyen manaŋDoyaŋ Almiŋ beleŋ, “Al gabe wukkeŋ niŋgeb,keŋkela meteŋne tiyyeŋ,” yeŋbe meteŋmiŋ igiŋuntek hiyeŋ.

22 Niŋgeb gebe al foŋeŋde dufay buluŋya matabuluŋya gobe yubul tiyayiŋ. Yubul teŋbe begermat fudinde wor po Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ doloŋirde kasor irde haŋ mar beleŋ mata teŋ haŋyengwahade goyen po teŋ hayiŋ. Matabe gahade:Al Kuruŋ diliŋde huwak po heŋ heŋ mata, yeŋge hekkeŋ nurd nurd mata, Doyaŋ Al Kuruŋyaal hoyaŋya niŋ amaŋeŋ nurd nurd mata. Irdebege kamke igiŋ po heŋ heŋ mata. Mata igiŋkuruŋ gwahade goke po biŋge kamtiŋeŋ teŋhayiŋ. 23 Irdeb al foŋeŋde mata kurabe kadommohoŋde teŋ heŋbe gor mat arde haŋyen geb,gebe mata gwahade ma teŋ hayiŋ. 24Gebe DoyaŋAl Kuruŋyen meteŋ al niŋgeb, meteŋ marmiŋdemata po gama ireŋ yeŋbe kadom mohoŋde mateŋ hayiŋ. Gwaha titŋeŋbe bearar hende moŋ,bekkeŋde mere yirdeb igiŋ igiŋ yirde hayiŋ.Goyenbe al yuŋkureŋ yuŋkureŋ hitte po moŋ,tumŋaŋ ala po gwaha yirde hayiŋ. Irde al sabayird yird mata keŋkela nurde hayiŋ. 25 Munaŋdufay buluŋ kerde asogo girde haŋ mar goyenbearar hende ma mere yirde hayiŋ. Bekkeŋdemere yirde keŋkela saba yirde heŋyabe Al Kuruŋbeleŋ mel goyen daha kura yirke mata buluŋmiŋyubul teŋ Al Kuruŋ hitte biŋmulgaŋ hekeb Al Ku-ruŋyenmere gote saba fudinde goyen keŋkela be-bak tiwoŋ yeŋ nurdeya saba yirde hayiŋ. 26 Irdebmel gobe Satanyen usimere po gama irde haŋyengeb, saba yirde heŋyabe mel goyen sabage nurdebuluŋde hite yeŋ biŋ bak yeke Satan gote usi goma gama irwoŋ yeŋ nurdeya saba yirde hayiŋ.

3Yesu mulgaŋ heŋ heŋ niŋ doyaŋ heŋ heŋ goyen-

terbe mata buluŋ kuruŋ forok yenayiŋ1 Goyenpoga gayenter mat kuŋ nalu funaŋ

beleŋ heŋ hikeb mata buluŋ kurayen ku-rayen forok yeke mata gote kanduk karkuwaŋkarkuwaŋ gore heŋ heŋniniŋ buluŋ wor po yirdehinayiŋ. Niŋgeb nalu gwahade forok yeŋ hinayiŋgoyen nurdeya ga hayiŋ. 2 Be, mata buluŋ gobegahade: alya bereyabe yiŋgeŋ ge po nurdeb horayad yad niŋ po dufay kuruŋ heŋ hinayiŋ. Irde neepte yeŋ nurdeb Al Kuruŋya kadomya palap mayirde nanyaŋ yirde teŋ hinayiŋ. Irde naniŋya

miliŋyat mere ma gama irde hinayiŋ. Irde alkura beleŋ faraŋ yurde hinayiŋ gega, goke igiŋma nurd yuneŋ hinayiŋ. Irde megen niŋ matawukkeŋ moŋ goyen po gama irde hinayiŋ. 3 Irdeal hoyaŋ niŋ amaŋeŋ ma nurde hinayiŋ, al kurabuluŋ yirtiŋ goyen halde ma yuneŋ hinayiŋ, irdemere buluŋ mat yirde hinayiŋ. Irde uliŋde poamaŋ hetek dufay epte ma fole irtek hinayiŋ,irde beremya dirŋeŋ weŋ yagoya gasa yirdebuluŋ po yirde hinayiŋ. Irde mata igiŋ niŋbeamaŋeŋ ma po nurdeb 4 yiŋgeŋ igiŋ heŋ heŋge po nurde al usi yirde hinayiŋ. Irde kamekanduk forok yetek goyen ma keneŋya mali galawlaw yeŋ hinayiŋ. Irde usi dufay go gama irdebdufaymiŋbe Al Kuruŋ gama irtiŋeŋbe uliŋde poamaŋ hetek mata buluŋ po gama irde hinayiŋ.5 Al gwahade gobe hende hendem po Al Kuruŋpalap irde hinayiŋ geb, biŋde mat fudinde palapird ird mata gote igineŋbe hubu wor po. Melgobe hende hendem po Al Kuruŋ palap irde haŋ.Niŋgeb mata gwahade teŋ haŋ mar gobe yilwayirde hoyaŋ muŋ po pat yeŋ hayiŋ.

6 Be, mata buluŋ gwahade teŋ haŋ margoyen kurabe bere kura dufaymiŋ tareŋ moŋaraŋeŋ mata buluŋde kattek gote yare hurkuŋbeusi yirde biŋ yawarkeb yende yufukde heŋ usimeremiŋ go po gama irde haŋ. Bere gobe matabuluŋmiŋ bikkekbeYesu beleŋhalde yuntiŋ gega,goyen go keŋkela ma bebak teŋbe gwaha madirtiŋ yeŋ kandukŋeŋ wor po nurde haŋyen. Irdemata buluŋ kurayen kurayen gwaha titek moŋgoyen titek yirkeb bada hetek moŋ geb, go pogama yirde haŋyen. 7 Bere gwahade gob sabahugiŋeŋ nurde haŋyen gega, Al Kuruŋyen meregote saba fudinde goyen bebak teŋbe go hendetareŋ hetek yara gega, epte moŋ po. Niŋgeb usisabamar bere buluŋ yirde haŋ goyen yeneŋ yilwayirde hoyaŋ muŋ po pat yeŋ hayiŋ. 8 Munaŋusi saba gore bere dufaymiŋ saŋiŋ moŋ goyenbuluŋyirdehaŋmar gobebikkeŋ Isip niŋ doyaŋ alkuruŋ Fero yufukde heŋbe Fero beleŋ yinke karanmata teŋ hinaryum al irawa Yanisya Yambrisyayara. Irem goreb Al Kuruŋyen mere Mose beleŋyiriŋ goyen asogo irde hinaryum gwahade goyenpo, usi saba mar gobe Yesu niŋ mere yitiŋ gotesaba fudinde goyen asogo irde haŋ. Mel gobeUŋgura beleŋ dufay igiŋ kertek gasuŋbe teŋ pasi.Irde Yesu Kristu niŋ dufaymiŋ tareŋ ma irde haŋ.Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ mel gobe diriŋne weŋ yeŋma nurd yuneŋ hi. 9Yanisya Yambrisya beleŋ usi

Page 323: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

2 Timoti 3:10 320 2 Timoti 4:7tiyaryum goyen kawan forok yeke al nurd pasihekeb meremiŋ kuruŋ ma hiriŋ gwahade goyenpo, mel goreb alya bereya usi yirde buluŋ yirdehaŋ gega, al budam bebak teŋbe gama ma yirkebusi meremiŋ gobe kuruŋ ma hiyyeŋ.

Saba nurde hinhan goyen po gama irde hayiŋ10 Be, ne beleŋ al saba dahade yirde mata

dahade teŋ himyen, irde dufayne dahade kerdeAl Kuruŋyen meteŋ teŋ himyen goyen keŋkelanurde ha gogo. Nebe Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurdehimyen, irde al kura matamiŋ igiŋ hewoŋ yeŋdoyaŋ heŋ heŋ ge piŋeŋ ma heŋ himyen. Irdealya bereya goke amaŋeŋ nurde yuneŋ himyen.Irde kanduk forok yeke goke mukku ma teŋ goyagoya tareŋ po heŋ himyen. 11Nebe al beleŋ buluŋbuluŋ nirde hike kanduk yeneŋ himyen gobewawuŋ uŋkureŋ po moŋ. Antiok, AikoniamyabeListra taunya bana goŋ hinhemyabe ne ulnerkanduk budam forok yamiŋ. Goyenterbe goŋ niŋal beleŋ Yesu niŋ yitiŋ mere goke igiŋ ma nurdebuluŋ buluŋ nirke goŋ heŋ heŋ niŋ meteŋeŋ worpo nirde hinhin. Gega goke mukku ma teŋ goyagoya saŋiŋ po heŋ hinhem. Goŋ heŋ meteŋbeteŋ hinhem po. Irkeb Al Kuruŋ beleŋ kandukyeneŋ himeke neneŋbe faraŋ nurke gago hime.12Fudinde wor po, Yesu Kristuya awalikde po heŋmata huwak po titek nurde haŋ mar kuruŋ gobemata goke igiŋ ma nurde haŋ mar beleŋ asogoyirde buluŋ buluŋ yirke kanduk kuruŋ yeneŋhinayiŋ. 13Munaŋmata buluŋ teŋ al usi yirde haŋmar gobemata buluŋpo teŋ kuŋkuŋbebuluŋworpo henayiŋ. Mel gobe Uŋgura beleŋ lom yirkemata buluŋde katnayiŋ. Goyenbe igiŋ hite yeŋnurdeb al hoyaŋ saba igiŋ mat yirhet yeŋ buluŋmat saba yirke al hoyaŋ goyen manaŋ buluŋdekatnayiŋ.

14-15 Goyenpoga gebe Al Kuruŋyen mereasaŋde katiŋ gob ganuŋ mar beleŋ saba girdehinhan gobe nurde ha. Irde hako diriŋ heŋyamere goyen saba girde hike gote miŋ bebak teŋhinhan goyen powaŋwaŋ gayentermanaŋnurdeha gogo. Niŋgeb saba fudinde goyen tareŋ potanarde hayiŋ. Al Kuruŋyen mere asaŋde katiŋgobe mali mere asaŋde katiŋ gwahade moŋ.Hoyaŋ wor po. Asaŋde mere katiŋ goyen gigeŋkapyaŋ heŋbewuk yeŋbe Yesu Kristu niŋ dufaygetareŋ irariŋ. Irke Al Kuruŋ beleŋmata buluŋ banahinhande mat gumulgaŋ tiyyiŋ gogo ha. 16 AlKuruŋyen mere asaŋde katiŋ gobe tumŋaŋ AlKuruŋ beleŋ bikkeŋ meteŋ marmiŋ ketal yurke

asaŋde kayamiŋ geb tonŋeŋ yaŋ. Niŋgeb al kurabeleŋ kapyaŋhekebmata damiŋbe fudinde goyenmere gore saba yirde mata buluŋmiŋ yikala yirkebebak teŋbe yubul teŋ haŋyen. Irde mere goreAl Kuruŋ diliŋde mata huwakbe gogo yeŋ yikalayirde hi. 17Niŋgeb Al Kuruŋyen alya bereyabe AlKuruŋyen mere beleŋ ep yirtiŋ hinayiŋ. Gogabmeteŋ kurayen kurayen Al Kuruŋ diliŋde igiŋgobe igiŋ ala po teŋ hinayiŋ.

4Al Kuruŋ beleŋ meteŋ guntiŋ goyen tumŋaŋ pasi

po yirayiŋ1 Be, Yesu Kristube Doyaŋ Al Kuruŋ heŋ waŋbe

al diliŋ gergeŋya kamtiŋya goyen tumŋaŋ gabuyirdeb al igiŋya buluŋya pota yirde matamiŋgote muruŋgem nende gigen yunyeŋ. Niŋgeb AlKuruŋya Yesu Kristuyat diliŋ mar mere saŋiŋ pogireŋ tihim. 2 Mere gobe gahade: Al Kuruŋyenmere tagalde tukuŋ hayiŋ. Irde hugiŋeŋ tagaltagal niŋ gitik po teŋ hayiŋ. Al beleŋ meregoyen nurde gama irnayiŋ ma gama ma irnayiŋgega, gebe hugiŋeŋ tagal tagal niŋ gitik po teŋhayiŋ. Irde mata buluŋmiŋ yeneŋbe sope yirdehayiŋ. Irde al kurab mata buluŋmiŋ goke yineŋteŋ hayiŋ. Irde mata igiŋ teŋ teŋ dufaymiŋ saŋiŋpo yirde hayiŋ. Goyenbe gwaha yirde heŋyabeal goyen araŋ po matamiŋ igiŋ po hewoŋ yeŋdoyaŋ heŋ heŋ ge piŋeŋma heŋ hayiŋ. Bekkeŋdepo saba yirde hayiŋ. 3 Fudinde wor po kamebealya bereya beleŋ saba fudinde nurtekma yiryeŋ.Irde megen niŋ mata buluŋ titek dufay po gamairdeb saba kura uliŋde hapek yaŋ nurtek goyensaba dirnaŋ yeŋbe usi saba mar po budam yadehinayiŋ. 4 Usi saba mar yade hinayiŋ mar gobesaba fudinde nurtek goyen tubul teŋbe megenniŋ usi baraŋ po palŋa yirde fudinde yeŋ nurdegama yirde hinayiŋ.

5-6 Be, nebe Roma gabman beleŋmayteke kamiyeŋ bikkeŋmere sege iramiŋ geb, megeŋ ga tubulteŋ kamtek nalunebe binde heŋ hi yeŋ nurdehime. Goke teŋbe nigeŋ Al Kuruŋ une yeŋ kamdekamde niŋ hugiŋeŋ gitik teŋ hime gago. Niŋgebmegen gar ulyaŋde hayiŋ kuruŋ gobe keŋkela podufay heŋ ga mata teŋ hayiŋ. Kanduk yeneŋhayiŋ gega, goke mukku ma teŋ goya goya tareŋpo hayiŋ. Meremiŋbe tagalde po hayiŋ. GebeAl Kuruŋyen meteŋ al geb, meteŋ dahade kuragunyeŋ gobe tumŋaŋ pasi po irayiŋ. 7 Munaŋnebe Al Kuruŋyen meteŋ niŋ igiŋ ma nurde haŋmar beleŋ asogo nirde haŋyen gega, nebe goke

Page 324: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

2 Timoti 4:8 321 2 Timoti 4:22kafura ma heŋ fole yird yird niŋ kurut wor poyeŋ himyen. Irde Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurdnurd mata goyen tareŋ po tanarde himyen. Irdekup yeŋ yeŋ karire haŋ mar beleŋ kup yeŋ kuŋmuruŋde forok yeŋ haŋ go gwahade goyen po, nemanaŋ Al Kuruŋ niŋ meteŋ teŋ teŋbe gago funaŋkamtek nalune binde hihi. 8 Gwahade niŋgebDoyaŋ Al Kuruŋ beleŋ huwak po neneŋbe yeŋsopte waŋ waŋ nalure matane gote muruŋgemnunyeŋ. Goyenbe ne po moŋ, yeŋ mulgaŋ heŋheŋ niŋ doyaŋ heŋ haŋ mar goyen tumŋaŋmatamiŋ huwak gote muruŋgem yunyeŋ. Yeŋbealya bereyat mata igiŋya buluŋya goyen huwakmat po pota yirde gote muruŋgem yuneŋ yuneŋal geb, gwaha po diryeŋ.

Timoti, araŋeŋ po wayayiŋ9-12 Munaŋ meteŋ kadniniŋ Demasbe megen

niŋ mata goke dufay heŋ heŋ mata gore tuluŋtike hapek yaŋ nurdeb nubul teŋ Tesalonaikataunde kuriŋ. Kresensbe Galesia naŋare kuriŋ.Irde Taitusbe Dalmesia naŋare kuriŋ. MunaŋTikikusbe Efesus taunde teŋ kermeke kukeb Lukpo gab neya har. Niŋgeb gar waŋ waŋ beleŋ kurakeneŋbe araŋeŋ po wayayiŋ. Goyenbe MakbeAl Kuruŋ beleŋ meteŋ nuntiŋ goyen igiŋ faraŋnuryeŋ yeŋ nurde hime geb, waye yeŋyabe Makineŋ gab tumŋaŋ wayiryeŋ. 13 Irdeb amilneTroas taunde Karpusyen yare tubul timiriŋ goyenmanaŋ teŋ wayayiŋ. Irde asaŋne yago manaŋyad wayayiŋ. Goyenbe asaŋ sobam mere kaŋ biliirtiŋ goyen yad waŋ waŋ niŋ manaŋ bege sir mayiyyeŋ.

14-15 Be, baras yade det kurayen kurayen yirdyird meteŋ teŋ hi al Aleksanda gobe nende sabagoke igiŋ ma nurde asogo nirde buluŋ wor poniryiŋ geb, al goyen keŋkela keneŋ hayiŋ. Moŋgoge manaŋ buluŋ giryeŋ geb. Kame mata bu-luŋ tiyyiŋ goke Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ beleŋ wolhiyyeŋ.

16 Haŋkapya Roma gabmanyen mererehuwarmiriŋya goyenterbe ne faraŋ nurtek marmiŋmoŋ. Hubu wor po. Faraŋ nurtiŋeŋbetumŋaŋ kafura heŋ harhok nuneŋ busahardepasi hamiŋ. Gega nubul teŋ busaharamiŋmar goyen goke Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ nurdyunwoŋ yeŋ nurde hime. 17 Mel gobe gwahatiyamiŋ gega, Doyaŋ Al Kuruŋne beleŋ, “Naŋahoyaŋde hoyaŋde kuŋ merene tagalde tukayiŋ,”nineŋ meteŋ nunyiŋ goyen pasi ma irmiŋ geb,goke teŋbe yeŋ beleŋ ne merere huwarmiriŋ

goyenterbe neya heŋ faraŋ nuryiŋ. IrkebRoma gabman beleŋ nubul tiyamiŋ. Gobedapŋa kafuram wor po kura laion beleŋ nisitekyara gega, Al Kuruŋ beleŋ gor mat nawaryiŋgogo. 18 Be, Al Kuruŋbe asogone beleŋ buluŋnirniŋ tikeb faraŋ nurke kuŋ kuŋ funaŋbe alyabereyamiŋ doyaŋ yirde hi bana goŋ nad niryeŋ.Niŋgeb yeŋ po hugiŋeŋ deŋem turŋuŋ yaŋ irdehitek. Fudinde wor po.

Mere funaŋ19 Be, Prisilaya uŋ Akwilaya, Onesiforusyen

diriŋmiŋmiŋya gobe yeŋ ge dufay heŋ himyengoyen momoŋ yirayiŋ. 20 Erastusbe Korin taundetubul timiriŋ. Munaŋ Trofimusbe garbam irkeMiletus taunde gor tubul timiriŋ. 21 Gebe makaŋbuluŋ ma heŋ hikeya gar waŋ waŋ beleŋ kurakeneŋbe araŋeŋ po wayayiŋ. Al Kuruŋ dirŋeŋweŋ neya gar hite mar gare tumŋaŋ ge niŋ dufayheŋ haŋyen goyenmomoŋ irayiŋ ninaŋ geb, gagoginhem. Go mar goyen kurabe Yubulus, Pudens,Linusyabe Klodia.

22 Be, Doyaŋ Al Kuruŋniniŋbe geya hiriryeŋ,irde Al Kuruŋ beleŋ geyabe geya haŋ maryagoyen tumŋaŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirde hi-woŋ yeŋ gusuŋaŋ irde hime. Gog po.

Page 325: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Taitus 1:1 322 Taitus 1:15

TaitusTaitus hitte Pol beleŋ asaŋ kayyiŋ1 Taitus, nebe Pol, Al Kuruŋyen meteŋ al, irde

Yesu Kristuyen mere basaŋ al aposel. Nebe alyabereya Al Kuruŋ beleŋ basiŋa yirtiŋ mar goyenfaraŋ yurde himeke Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurdehinayiŋ yeŋ aposel heŋ meteŋ teŋ hime gago.Irde Al Kuruŋ palap irtekmata gotemere fudindesaba yird yird meteŋ goke manaŋ aposel heŋmeteŋ teŋ hime. 2 Irde Al Kuruŋya hugiŋeŋheŋ heŋ goke doyaŋ heŋ himyen geb, go hendehuwarde meteŋ goyen teŋ himyen. Hugiŋeŋ heŋheŋ gobe usi ma teŋ hiyen al Al Kuruŋ gore naŋk-iŋya megeŋya forok ma yekeya detmiŋ kura neŋduneŋ yeŋ biŋa tiyyiŋ go goyen. 3 Niŋgeb nalubikkeŋ kiryiŋ goyen forok yekeb meteŋ marmiŋhulyaŋ yirke meremiŋ tagalde hikeb bikkeŋ biŋatiyyiŋ goyen kawan forok yiriŋ. Ne wor Dumul-gaŋ teŋ teŋ Alniniŋ Al Kuruŋ gore meteŋ go tiyaninkeb meremiŋ gago tagalde tukuŋ hime.

4 Munaŋ Taitus, gebe ne beleŋ Al Kuruŋ niŋmomoŋ girmekeb ne timiriŋ gwahade goyen po,ge wor yeŋ ge dufayge saŋiŋ irariŋ. Niŋgeb goketeŋ gebe urne wor po yara nurde guneŋ hime.

Niŋgeb Adoniniŋ Al Kuruŋya Dumulgaŋ teŋteŋ Alniniŋ Yesu Kristuya beleŋ buniŋeŋ girdeigiŋ igiŋ girde bege isikamke igiŋ hiwoŋ yeŋgusuŋaŋ yirde himyen.

Yesuyen alya bereya sios gote doyaŋmar igiŋ kurabasiŋa yirayiŋ

5 Be, ne beleŋ Krit motmotde gubul teŋwamiriŋ gobemeteŋ kura pasima irdeyawamiriŋgoyen ge beleŋ gab pasi irayiŋ yeŋbe gogo gubulteŋ wamiriŋ. Irde ginmiriŋ gwahade po, naŋagoyen bana niŋ taun kurar mat kurar kuŋbetaun goyenter niŋ Yesuyen alya bereya bana alkura basiŋa yirde yeŋ goyen doyaŋ yird yirdmar yirayiŋ yeŋ nurdeb gogo gubul timiriŋ.6Yesuyen alya bereya doyaŋ yird yird mar goyenbasiŋa yire yeŋbe matamiŋ keŋkela yeneŋ gabasiŋa yirayiŋ. Matamiŋbe gahade hinayiŋ: algobe uliŋde merem moŋ, irde bere yuŋkureŋpo yawartiŋ mar. Irde dirŋeŋ weŋbe Al Kuruŋniŋ dufaymiŋ tareŋ irtiŋ, irde dapŋa duwi yaraheke merere yukutiŋ ma heŋ miliŋya naniŋyatmere keŋkela gama irde hinayiŋ. 7 Be, Yesuyenalya bereyat doyaŋ marbe Al Kuruŋ beleŋ po

meteŋne tinayiŋ yeŋ basiŋa yirtiŋ. Niŋgeb gomar gobe uliŋde merem moŋ hinayiŋ, yiŋgeŋ geturuŋ turuŋ ma teŋ hinayiŋ, araŋeŋ bearar mateŋ hinayiŋ, kukuwa fe nene kukuwa heŋ heŋmata ma teŋ hinayiŋ, det kuraŋ al kwep kwepmayirde hinayiŋ, irde al mali ma gasa yirde hinayiŋ.Irdeb usi matare al kurate hora ma yade hinayiŋ.8 Gwaha titŋeŋbe al wake gargar yirde hinayiŋ,mata igiŋ teŋ teŋya igiŋ heŋ heŋya niŋ amaŋeŋnurde hinayiŋ, uliŋde po amaŋ hetekmata goyenepte fole irtek hinayiŋ, irde Al Kuruŋ diliŋde alhuwakwukkeŋwor po hinayiŋ. Irdemeteŋmiŋbekumhaka ma heŋ keŋkela po meteŋ teŋ hinayiŋ.9 Yeŋbe deyya beleŋ saba yirtiŋ mere fudindehekkeŋ nurtek goyen tareŋ po tanarde hinayiŋ.Gogab saba fudinde gore po al hoyaŋ igiŋ sabayirdeb saŋiŋ heŋ heŋ ge faraŋ yurde hinayiŋ.Irdeb al kura saba fudinde goyen asogo irdehinayiŋ mar goyen igiŋ bebak yirke, “Fudinde,buluŋ teŋ hite,” yeŋ nurnayiŋ.

10Be, ga gineŋ hime gabe Krit motmotde gorbeal budam Al Kuruŋ asogo irdeb merebe miŋmiŋmoŋ teŋ al usi yirde haŋyen geb, gago gineŋhime. Go teŋ haŋyen mar goyen buluŋ wor pobeYesu nurd untiŋ gega Yuda marte tikula gamairde guba yeŋ yeŋ mata teŋ haŋyen gogo. 11 Gomar gobe det goke al saba yirtek moŋ goyenhora yad yad niŋ po nurdeb Al Kuruŋyen dirŋeŋweŋ usi saba yirde dufaymiŋ buluŋ yirde haŋyen.Niŋgeb usi saba mar goyen utaŋ yirkeb mata gobada po henayiŋ. 12 Usi matamiŋ goke teŋbeyiŋgeŋde al kura saba mar karkuwaŋ yeŋ nurdeyuneŋ haŋyen mar goyen kuramiŋ kura beleŋmere kura gahade tiyyiŋ: “Krit motmotde niŋmarbe hugiŋeŋ usi po teŋ haŋyen, irde al gasayirde buluŋ po yirde haŋyen, irde kumhaka poheŋ dulaŋ po teŋ haŋyen,” yiriŋ. 13Al gore meretiyyiŋ gobe fudinde. Niŋgeb usi saba mar goyenkuŋ yineŋ teŋ saba yirayiŋ. Gogab Yesu niŋ dufaytareŋ ird ird saba fudinde goyen po tanardeb14 Yuda marte tikula ma gama irnayiŋ. Irde AlKuruŋyenmere fudinde pel iramiŋmar gote sabagobe yubul po tinayiŋ.

15 Fudinde, al kura Al Kuruŋ beleŋ wukkeŋiryeŋ al gobe Al Kuruŋ diliŋde tikiŋ miŋmoŋ gebmata dahade kura teŋ hiyeŋ kuruŋ gobe wukkeŋala po hiyeŋ. Goyenbe al kura biŋde dufay buluŋpo kerde Al Kuruŋ niŋ dufaymiŋ tareŋ ma irdehiyeŋ albe dufaymiŋya biŋyabe buluŋ hitiŋ geb,Al Kuruŋ diliŋde al gobe wukkeŋ moŋ, irde yeŋ

Page 326: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Taitus 1:16 323 Taitus 3:2beleŋ mata daha kura teŋ hiyeŋ kuruŋ gobe tikiŋmiŋyaŋ ala po hiyeŋ. 16 Go mar gobe yiŋgeŋge yeŋ, “Neŋbe Al Kuruŋ nurd uneŋ hite,” yeŋhaŋ gega, matamiŋ beleŋbe Al Kuruŋ harhokuneŋ haŋ yeŋ yentek. Gwahade mar gobe AlKuruŋ beleŋ yentek ma irde hiyen mata go poteŋ haŋyen, irdemeremiŋ pel irdemata igiŋ kuratitek ma haŋyen.

2Yesuyen alya bereya beleŋ gama irtek mata

1 Be, gebe Yesu niŋ yitiŋ mere gote saba igiŋgoyen gor niŋ Yesuyen alya bereya saba yirdehayiŋ. 2Al parguwakbe gahade saba yirde hayiŋ:araŋeŋ bearar ma teŋ hinayiŋ, al beleŋ palapyirtek mata po teŋ hinayiŋ, uliŋde po amaŋhetek dufay fole irde hinayiŋ. Yeŋbe Yesu niŋdufay saŋiŋ ird ird gote saba fudinde po gamairde hinayiŋ. Irde al hoyaŋ niŋ amaŋeŋ nurdyuneŋ hinayiŋ. Irdeb kanduk yeneŋ hinayiŋgega, mukku ma teŋ goya goya tareŋ po hinayiŋ.

3 Gwahade goyen po, bere parguwak wor sabayirde hike alya bereya hoyaŋ beleŋ palap yirtekmata po teŋ hinayiŋ. Irde mere buluŋ mat mateŋ hinayiŋ, kukuwa fe ug po ma nen hinayiŋ.Gwaha titŋeŋbe mata igiŋ po ga diriŋ saba yirdehinayiŋ. 4 Gwaha teŋ hinayiŋbe bere hoyaŋ yeŋkamekkeŋ goyen igiŋ saba yirde hike uŋya goyadirŋeŋ weŋya goyen biŋde mat amaŋeŋ nurdyuneŋ hinayiŋ. 5 Irdeb uliŋde amaŋ hetek dufayfole irde hinayiŋ. Matamiŋya dufaymiŋyabe AlKuruŋ diliŋde wukkeŋ po hinayiŋ, irde yamiŋyaŋmeteŋ tareŋ po teŋ hinayiŋ. Irde alya bereya igiŋigiŋ yirde hinayiŋ, uŋ yagot mere nurde gamairde hinayiŋ. Gogab matamiŋ goke al kura beleŋAl Kuruŋyen mere niŋ buluŋ mat ma tagaldehinayiŋ.

6 Be, gwahade goyen po, al foŋeŋ wor uliŋdeamaŋ hetek dufay fole ird ird niŋ saŋiŋ henaŋyeŋ faraŋ yurde hayiŋ. 7 Irdebmereyamataya teŋhayiŋ kuruŋ gobe igiŋ mat po teŋ hayiŋ. Irkeb alfoŋeŋ gore ge mata teŋ hayiŋ go yeneŋ goyen pogama yirde hinayiŋ. Irde al saba yirde heŋyabehende hendemma saba yirde hayiŋ, irde nanosakhende ma saba yirde hayiŋ. 8 Irde merebe huwakmat po teŋ hayiŋ. Irkeb al beleŋ mere kuratiyayiŋ goke epte ma ulger merem yaŋ girnayiŋ.Gogab asogo girde haŋmar beleŋ gwahamat kuraneŋ gayen ulniniŋdemerem yaŋ dirtekma heŋbeyiŋgeŋ po ga memya henayiŋ.

9 Be, al kura al kurate yufukde heŋ muruŋgemmoŋ duliŋ meteŋ teŋ haŋ marbe doyaŋ marmiŋbeleŋ yineŋ hinayiŋ kuruŋ goyen nurde gamairde hinayiŋ yeŋ saba yirde hayiŋ. Meteŋ margobe doyaŋ marmiŋ amaŋ hetek mat meteŋ teŋhinayiŋ. Irde gwahade gwahade tinayiŋ yinkebuker ma yirde hinayiŋ. 10 Irdeb doyaŋ marmiŋdedet kawe ma teŋ hinayiŋ. Gwaha titŋeŋbe doyaŋmarmiŋ beleŋ, “Meteŋ marniniŋbe igiŋ,” yeŋhekkeŋ wor po nurd duntek mata po teŋ hi-nayiŋ. Gogab al beleŋmel gotemata kuruŋ goyenyeneŋbe Al Kuruŋ neŋ Dumulgaŋ teŋ teŋ Al niŋyitiŋ saba goke buluŋeŋ ma nurdeb mere goyennurtek yiryeŋ.

11 Be, ga gineŋ hime gabe Al Kuruŋ beleŋ alyabereya buniŋeŋ yirde igiŋ igiŋ yirde yumulgaŋtiye yeŋbe Yesu teŋ kerke al megen haŋ kuruŋgake wayyiŋ geb, gago gineŋ hime. 12-13Neŋbe AlKuruŋ beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ diryiŋ goyennurdeb saba kura titiŋ. Gobe gahade: Al Kuruŋtareŋmiŋ hende wor po goya Dumulgaŋ teŋ teŋAl Yesu Kristuyabe deŋem turŋuŋ yaŋ wayiryeŋ.Niŋgeb neŋbe goyen goke doyaŋ heŋ hite. Irkebdoyaŋ heŋ hite goke Al Kuruŋ beleŋ guram dirdetareŋ dirde hi. Niŋgeb doyaŋ heŋyabe Al Kuruŋpalap ma irtek mataya ulniniŋde po amaŋ hetekdufayya gobe pel po yirtek. Irdeb ulniniŋde amaŋhetek dufay fole irde hitek, irde mata huwakpo teŋ hitek, irde Al Kuruŋ palap irtek matapo teŋ hitek. 14 Munaŋ Yesu Kristu gobe neŋgayenmata buluŋ kuruŋ goyen banamat dad siŋadiryiŋ. Irdeb yende alya bereya po dirde Al Kuruŋdiliŋdewukkeŋdirdemata igiŋ teŋhitek dufaypodunyiŋ. Yeŋbe neŋ gayen gwaha dire yeŋbe gogonende gasuŋ teŋ kamyiŋ.

15 Be, saba girhem kuruŋ gabe al gwaha matsaba yirde hayiŋ yeŋ saba girde hime. GebeYesuyen alya bereya gor haŋ gote doyaŋ al geb,go hende saŋiŋ huwardeb mel gore saba gayenkeŋkela gama ird ird niŋ dufaymiŋ tareŋ irdehayiŋ. Munaŋ saba go pel irde haŋ marbe kuŋkimiŋ mat po buluŋmiŋ goyen goke yineŋ teŋutaŋ yirde hayiŋ. Irde yubul tike sabage goyennurde wasak ma teŋ hinayiŋ.

31 Irdeb tiyuŋmiŋde niŋ doyaŋ marya doyaŋ

mar karkuwaŋyat yufukde heŋ bitiŋde matmeremiŋ nurd nurd niŋ sopte bebak yirayiŋ. Irdemata igiŋ teŋ teŋ niŋ gitik teŋ ga hinayiŋ yeŋbebak yirayiŋ. 2Mel gobe al kura mere buluŋmat

Page 327: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Taitus 3:3 324 Taitus 3:15ma yirde hinayiŋ, al hoyaŋya awalikde hinayiŋ,al hoyaŋ kuruŋ goyen igiŋ nurd yuntiŋ ala teŋhinayiŋ, irde al diliŋ mar yiŋgeŋ ge turuŋ teŋ teŋmata ma po teŋ hinayiŋ.

3 Bikkeŋbe neŋ wor Al Kuruŋ ma nurd uneŋbekukuwa po heŋ hinhet. Irde meremiŋ ma gamairde hinhet geb, megen niŋ mata buluŋ teŋ ul-niniŋde amaŋ heŋ heŋ dufay kurayen kurayengore usi dirke gote yufukde po heŋ go po gamayirde hinhet. Gwahade geb neŋbe mata buluŋteŋ hinhet, irde kadniniŋ igiŋ mat hike yeneŋbedaniŋ neŋ gwahade moŋ yeŋ nurde hinhet irdekadom asogo gird teŋ hinhet. 4 GoyenpogaDumulgaŋ teŋ teŋ Alniniŋ Al Kuruŋ beleŋ igiŋigiŋ dirde bubulkuŋne wor po yeŋ nurde dunyiŋgoyen kawan forok iryiŋ. 5 Irdeb neŋ gayen du-mulgaŋ tiyyiŋ. Dumulgaŋ tiyyiŋ gobe neŋ beleŋmata huwak kura titekeb goke ma dumulgaŋtiyyiŋ. Neŋ ge buniŋeŋ nurde dumulgaŋ tiyyiŋ.Yeŋ beleŋ dumulgaŋ tiye yeŋbe mata buluŋniniŋhalde dunyiŋ. Irkeb halde dunyiŋ gobeHoli Spiritbeleŋ sopte kawaŋ hitiŋ yara dirde al gergeŋdiryiŋ. 6 Dumulgaŋ teŋ teŋ Al Yesu Kristu beleŋdumulgaŋ tikeb gogo Al Kuruŋ beleŋ Holi Spiritdunkeb kateŋbe tareŋ wor po meteŋ teŋ hiyen.7 Gogab Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋdirde al huwak dinyeŋ, irde yeŋya hugiŋeŋ heŋheŋ gobe nende hiyyeŋ. Fudinde, Al Kuruŋyahugiŋeŋ heŋ heŋ gobe neŋ beleŋ goyen goke podoyaŋ heŋ hityen. 8 Ga ginhem gabe fudindeginhem geb, ge wor Al Kuruŋ niŋ dufaymiŋ saŋiŋirtiŋ mar geya haŋ goyen mere gayen tareŋ pomomoŋ yirde hayiŋ. Irkeb mel gobe mata igiŋteŋ teŋ niŋ kurut wor po yeŋ hinayiŋ. Gwaha teŋhinayiŋbe igiŋ wor po, irde go teŋ hinayiŋ gorebal budam wor po faraŋ yuryeŋ.

9 Irdeb mere miŋ miŋmoŋ goke kadom mo-hoŋde teŋhinayiŋ gobe kukuwamŋeŋ geb, gwahama teŋhayiŋ. Irdemel gore yiŋgeŋde tikula gamairde tagalde haŋyen goyen gebe gwaha ma teŋhayiŋ. Irde dufaymiŋ hoyaŋ hoyaŋ goke teŋ geyakadom mohoŋde ma teŋ hinayiŋ. Irde Moseyensaba goke kadom mohoŋde ma teŋ hayiŋ. Matagwahade gobe buluŋ geb, gore kura faraŋ maduryeŋ. Niŋgeb mata goyenma teŋ hayiŋ. 10 Irdeal kura saba hoyaŋ tawaŋ alya bereya saba yirdebiŋ yade mel goyen bana bipti forok irde hiyenal goyen mata gobe bada hawa ineŋ utaŋ irayiŋ.Goyenbe merege ma nurkeb sopte inayiŋ. Gwahairayiŋ gega, go ma nurkeb okohom po tubul

tiyayiŋ. 11 Al gwahade gote dufaymiŋbe buluŋhitiŋ, irde mata buluŋmiŋ gore po al gobe buluŋgwahade yeŋ kawan irde hi gobe nurde hayengogo.

Taitusbe Pol kuŋ kinyeŋ12 Be, nebe makaŋ buluŋ heŋ heŋ nalureb

Nikopolis taunde kuŋ gor heŋ yeŋ nurde hime.Niŋgeb Atemas daw ma Tikikus wet kura teŋkermeke kuŋ momoŋ girkeb makaŋ igiŋ hiyagayenter araŋ po ne hitte waŋ waŋ niŋ kurut worpo yawayiŋ. 13 Be, Apolosya Roma gabmanyenmerere huwarde mere nurde sope ird ird meteŋteŋ teŋ al Senasyabe geya gor har. Goyenbe iremgoyen naŋa hoyaŋde kura kure yeke yeneŋbekeŋkela po faraŋ yurayiŋ. Det goke kura nuriryeŋgobe tumŋaŋ yade yunayiŋ. 14 Irdeb nende alyabereya goyen saba yirde hike hugiŋeŋ mata igiŋpo teŋ teŋ niŋ kurut yeŋ hinayiŋ. Kurut yeŋheŋyabe al kura beleŋ det niŋ amu heŋ hikeyeneŋbe faraŋ yurde hinayiŋ. Mali po gwahakura tihit miŋmoŋ teŋ titmiŋeŋ ma teŋ hinayiŋ.

15 Be, al neya hite mar gare ge niŋ dufay heŋhaŋ goke momoŋ irayiŋ ninkeb gago momoŋgirde hime. Neŋ beleŋ gor niŋ al Yesu niŋdufaymiŋ tareŋ irde neŋ ge amaŋeŋ nurde haŋmar goke dufay heŋ hite goke momoŋ yirayiŋ.

Al Kuruŋ beleŋ deŋ kuruŋ goyen buniŋeŋ dirdeigiŋ igiŋ dirwoŋ yeŋ gusuŋaŋ irde hime. Gogo po.

Page 328: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Filemon 1-2 325 Filemon 22

FilemonFilemon hitte Pol beleŋ asaŋ kaŋunyiŋ

1-2 Be, nebe Pol, Yesu Kristu niŋ teŋ gagokoyare hime. Irdeb kadniniŋ Timotiya dufayuŋkureŋ po kerdeb asaŋ gago kaŋ hime. Asaŋgabe ge Filemon niŋ kaŋ hime. Irdeb babaniniŋApiaya Aksipusya irde Yesuyen alya bereya gereyare gabu irde haŋyen goyen goke manaŋ kaŋhime. Filemon gebe kadniniŋ wor po, irde meteŋkadniniŋ manaŋ.

3 Be, Adoniniŋ Al Kuruŋya Doyaŋ Al KuruŋYesu Kristuya beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirdebitiŋ yisikamke igiŋ hiwoŋ yeŋ gusuŋaŋ yirdehime.

Filemonyen mata igiŋ4-5 Be, Filemon, nebe ge beleŋ Doyaŋ Al Kuruŋ

niŋ dufayge saŋiŋ irde Al Kuruŋyen alya bereyaniŋ amaŋeŋ nurde yuneŋ hayen goyen gotemeremomoŋ nurde himyen. Niŋgeb Al Kuruŋ mereirde heŋyabe goke teŋ ge niŋ dufay heŋ Al Kuruŋigiŋ nurd uneŋ himyen. 6 Irde Yesu Kristu niŋdufayge tareŋ irariŋ gohendeharde detge yade alhoyaŋ faraŋ yurde hiwoŋ yeŋ Al Kuruŋ gusuŋaŋirde himyen. Gogab neŋ Yesu Kristuyen alyabereya gayenYesuKristuya hitekeAl Kuruŋbeleŋguram dirde tareŋ dirtiŋ bana ha goyen ge workeŋkela bebak tiyayiŋ. 7 Be, kadne, ge beleŋAl Kuruŋyen alya bereya biŋ yurum yirde tukaŋgeb, go nurdeb ge beleŋ kadge yago niŋ amaŋeŋnurde yuneŋ ha yeŋbe benermat amaŋeŋ wor ponurdeb saŋiŋ heŋ hime.

8 Niŋgeb det kura goke gusuŋaŋ gireŋ tihim.Nebe Yesu Kristuyen mere basaŋ al geb, gusuŋaŋheŋ heŋ ge kama ma heŋbe ge beleŋ mata titekgoyen igiŋ gwaha gwaha tiyayiŋ gintek hime.9 Goyenbe ge niŋ amaŋeŋ nurde guneŋ himegeb, gago eseŋ mere girtiŋ yara girde hime. NePolbe alik himiŋ. Gega Yesu Kristu niŋ manaŋteŋ koyare gago hime. 10 Niŋgeb ne al gahadegare Onesimus niŋ teŋ gusuŋaŋ gireŋ tihim.Meteŋ alge Onesimusbe koyare gar himeyabekeneŋ Yesu niŋ momoŋ irmekeb mata buluŋmiŋyubul tiyuŋ. Irdeb Yesu gama irde hi geb, urneyara nurde uneŋ hime. 11 Hakotbe keŋkela mameteŋge teŋ guneŋ hinhin. Goyenpoga haŋkagabe meteŋ igiŋ tiyyeŋ, irde geya neya tumŋaŋ

faraŋ duryeŋ. 12-14 Niŋgeb Yesu Kristu niŋ yi-tiŋ mere igiŋ goke teŋ koyare hime gayen gebeleŋ faraŋ nurtiŋeŋbe yeŋ beleŋ gere gasuŋ teŋfaraŋ nurwoŋ yeŋ nurdeb basiŋa ire yeŋ nur-miŋ. Goyenpoga dufaynerbe gigeŋ, “Igiŋ faraŋurayiŋ,” inke gab faraŋ nuryeŋbe igiŋ yeŋ nurdehime. Gogab ne beleŋ gwaha tiyayiŋ ginmekema tiyayiŋ, gigen dufayger nurde tiyayiŋ. Goketeŋbe Onesimusbe bubulkuŋne wor po yeŋ nurduneŋ himyen gayen ge hitte teŋ kermekemulgaŋheŋ kuyeŋ.

15 Be, Onesimus gayen Al Kuruŋ beleŋ ge hittemat teŋ belŋeŋ muŋ po hoyaŋde tukuŋ gobekame ge hitte mulgaŋ heŋ kuŋ geya hugiŋeŋheŋ heŋ ge teŋ gogo gwaha iruŋ daw yeŋ nurdehime. 16 Niŋgeb gaha naŋabe meteŋ al dulŋeŋyara moŋ, al gwahade gote folek, kolge gigen worpo yara nurde uneŋ hayiŋ. Nebe keŋkelama nurduneŋ hinhem gega, gayenterbe amaŋeŋ wor ponurde uneŋ hime. Munaŋ gebe keŋkela nurdeuneŋ hinhan. Yeŋbe meteŋ alge, irde DoyaŋAl Kuruŋ niŋ teŋbe kolge yara hiyuŋ geb, yeŋge amaŋeŋ nurde hayiŋ gobe ne beleŋ yeŋ geamaŋeŋ nurde uneŋ himyen gote folek yeŋ nurdehime. 17Niŋgeb ne gayenmeteŋ kadge yeŋ nurdenuneŋ ha kenem ne gargar nirde hayen gwahadepo, Onesimus wor gargar irayiŋ. 18 Irde yeŋ beleŋmata buluŋ dahade kura girtiŋ daw ma horagegwahade kura yawartiŋ kenem goke wol heŋ heŋge gusuŋaŋ ma irayiŋ. Ne ninke gab wol heŋguneŋ. 19Mere gabe ne Pol nigeŋ hanner wor pokaŋ hime. Niŋgeb Onesimusyen kanduk goyenteŋbe ne beleŋ horage goyen wol heweŋ gineŋhime gayen fudinde yeŋ nurayiŋ. Goyenpoganebe Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ momoŋ girmeke yeŋ gedufayge tareŋ irdeb Al Kuruŋ urmiŋ hariŋ gokewol hawayiŋ ma gineŋ. Niŋgeb ge wor Onesimusbeleŋ kanduk guntiŋ gokema nurayiŋ. 20Niŋgeb,kadne, Onesimus gayen ge hitte kukeb igiŋ igiŋirde hiwoŋ yeŋ nurde hime. Gwaha teŋ hayiŋgobe Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ teŋ ne faraŋ nurde hayeŋ nurd guneŋ. Gusuŋaŋ girde hime gayen igiŋnurayiŋbe Yesu Kristu niŋ teŋ tareŋ nirde ha yeŋnurd guneŋ. 21 Nebe mere girde hime kuruŋgayen fudinde wor po gama irayiŋ yeŋ nurdehime. Irde go po moŋ, det hoyaŋ manaŋ irdenuntek girde hi gobe nurde hime.

Mere funaŋ22 Be, det kuraŋ sopte gusuŋaŋ gireŋ tihim.

Ne niŋ teŋ Al Kuruŋ gusuŋaŋ irde hayen gobe

Page 329: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Filemon 23 326 Filemon 25Al Kuruŋ beleŋ wol heŋ guneŋ nad nerke gehitte kweŋ yeŋ nurde hime geb, yager gasuŋ kuratubul teŋ nunke hiyeŋ. Gogab kuŋ gor ferde heŋ.23Be, Epafrasbe Yesu Kristu niŋ teŋ neya tumŋaŋkoyare gar har. Yeŋ wor ge niŋ dufay heŋ hi gokemomoŋ irayiŋ ninkeb gago gineŋ hime. 24 Irdebyeŋ po moŋ. Meteŋ kadne yago Mak, Aristakus,Demasyabe Lukya wor ge niŋ dufay heŋ haŋ.

25 Be, Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu Kristu beleŋbuniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dird dird gobe geya hiwoŋyeŋ gusuŋaŋ irde hime.

Page 330: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Hiburu 1:1 327 Hiburu 1:14

HiburuHiburu mar kura Yesu nurd untiŋhitte asaŋ katiŋ

Al Kuruŋ Urmiŋ Yesube kuruŋ wor po1 Bikkeŋbe Al Kuruŋ beleŋ asininiŋ yago mere

yire yeŋbe mere basaŋ marmiŋ porofet wawuŋbudamde yad yerke waŋ asininiŋ yago mereyirde hinhan. Goyenterbe porofet gore asininiŋyago daha mat bebak tiwoŋ yeŋ mere yird yirdbelŋeŋ kurayen kurayen mat mere yirde hinhan.2 Goyenbe kuŋ kuŋ nalu funaŋ beleŋ heŋ hikebAl Kuruŋ beleŋ Urmiŋ teŋ kerke kateŋbe Al Ku-ruŋyen mere momoŋ diryiŋ. Yeŋbe det kuruŋgate miŋ al hiyyeŋ yeŋ Al Kuruŋ beleŋ basiŋairyiŋ. Irdeb Urmiŋ goyen hitte mat naŋkiŋyamegeŋya kuruŋ goyen yiryiŋ. 3 Yeŋbe Al Ku-ruŋyen deŋem turŋuŋ yaŋ wor po goyen kawanforok irde hi. Irde Al Kuruŋbe al dahade wor pogoyen Urmiŋ hitte matbe keŋkelak wor po keneŋbebak teŋ hityen. Irdeb Urmiŋ gote merebetonŋeŋ yaŋ wor po geb, naŋkiŋya megeŋya irdedet kuruŋ gayen mohoŋde po yekeb tumŋaŋgasuŋeŋyaŋ po haŋ. Yeŋbe alya bereyat matabuluŋmiŋ halde yuneŋ yuneŋ meteŋ pasi irdebAl Kuruŋ saŋiŋmiŋ kuruŋ wor po goyen hittehurkuŋ haniŋ yase beleŋ mat keperde Doyaŋ AlKuruŋ hiriŋ.

Yesube Al Kuruŋyen miyoŋ gote folek4 Al gobe Al Kuruŋ beleŋ ‘Urne’ inyiŋ. Munaŋ

miyoŋmiŋbe “meteŋ marne” yinyiŋ. Niŋgeb Ur-miŋbe Al Kuruŋyen miyoŋ buda kuruŋ gote folekwor po. 5 Gobe Al Kuruŋ beleŋ yeŋ ge amaŋeŋnurde uneŋ hiyen geb, gogo gwaha iryiŋ. Niŋgebgoke teŋbe Al Kuruŋ beleŋ gaha inyiŋ:“Gebe Urne wor po haha. Irkeb haŋkab nebe

Adoge wor po hihim,” inyiŋ. Tikiŋ 2:7Irde mere kurabe gahade:“NebeNaniŋ hemekeb yeŋbeUrne hiyyeŋ,” yiriŋ.

2 Samuel 7:14Mere gobe Al Kuruŋ beleŋ miyoŋmiŋ kura gokema yiriŋ. 6 Irde Al Kuruŋbe Urmiŋ uŋkureŋ muŋgoyen megen niŋ alya bereyat Doyaŋ Al Kuruŋiryiŋ goke teŋbe Urne Mataliŋ inyiŋ. NiŋgebUrmiŋMataliŋ goyenmegen gar teŋ kerkewayeŋtikeyab Urmiŋ goke yiriŋ goyen asaŋmiŋde ga-hade katiŋ hi:

“Al Kuruŋyen miyoŋ kuruŋ gayen tumŋaŋ yeŋdoloŋ irde hinayiŋ,” yitiŋ hi. Tikiŋ 2:7;89:26-27

7 Irdeb Al Kuruŋ diliŋde miyoŋmiŋbe Urmiŋ yaramoŋ geb, goke asaŋmiŋde gahade katiŋ hi:“Al Kuruŋyen meteŋ mar miyoŋmiŋbe meremiŋ

po gama irde haŋ.Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ meŋe yire yeŋbe meŋe

yiryeŋ, munaŋ kak melak uliŋ po yireyeŋbe gwahade po yiryeŋ,” yiriŋ. Tikiŋ104:4

8 Goyenpoga Urmiŋ gokeb asaŋmiŋde gahadekatiŋ hi:“Al Kuruŋ, ge beleŋ alya bereyage doyaŋ yirde ha

gobe hubu ma hiyyeŋ, gwahader hiyeŋ.Irde doyaŋ yirde heŋyabe mata huwak mat po

doyaŋ yirde hayiŋ.9 Gebe mata huwak niŋ amaŋeŋ nurdeb mata

buluŋ niŋbe bege ar yeŋ hiyen.Goke teŋbe gere Al Kuruŋ beleŋ basiŋa girde al

deŋem yaŋ wor po gire yeŋ olip fimiŋ teŋtonaŋger wok iryiŋ.

Irkeb goke amaŋeŋ wor po nurariŋ.Goyenbe kadge yago kurabe gwahade ma iryiŋ,”

yitiŋ hi. Tikiŋ 45:6-710 Irdeb,“Doyaŋ Al Kuruŋ, haŋkapya wor po det kuruŋ

gayen forok yeŋmiŋmoŋdemegeŋ ga ker-ariŋ. Naŋkiŋ wor gigeŋ irariŋ.

11 Det megen niŋya naŋkiŋde niŋya kuruŋ gabebuluŋ henayiŋ. Gega gebe hugiŋeŋ hayiŋ.

Det kuruŋ gabe amil bida heŋ erek yenayiŋgo gwahade goyen po, buluŋ henayiŋ.

12 Al kura uliŋhormiŋ bidak mupi yirde yemeydehaŋyen go gwahade goyen po, det kuruŋgayen kuŋ kuŋ buluŋ heke yemeyayiŋ.

Irde amil gergeŋ teŋ amil bidak gote gasuŋeŋdekerde haŋyen go gwahade goyen po,

det kuruŋ gayen wor buluŋ heke kame detgergeŋ beleŋ gasuŋmiŋ yawarnayiŋ.

Goyenbe gebe gwahader hayen geb, gwahade pohayiŋ,” yitiŋ hi. Tikiŋ 102:25-27

13 Al Kuruŋbe miyoŋmiŋ kura goke mere gahademuŋ kura ma iryiŋ:“Waŋ ketalner heŋ al deŋemyaŋwor po hawayiŋ.Irkeb asogo girde haŋmar goyen bul yirde yawaŋ

gasa yirmeke katkeb yufurka tiyayiŋ,” yi-tiŋ hi. Tikiŋ110:1

14 Miyoŋmiŋ gobe alya bereya Al Kuruŋyendirŋeŋ weŋ heŋbe kame yeŋya hinayiŋ margoyen faraŋ yurde hinayiŋ yeŋ yiryiŋ.

Page 331: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Hiburu 2:1 328 Hiburu 2:162

Al Kuruŋyen mere keŋkela bebak titek1 Niŋgeb neŋbe saba fudinde nurde hinhet

goyen keŋkela wor po tanarde go po gama irdehitek. Moŋgo soŋ heŋ saba fudinde goyen tubulteŋ saba hoyaŋ gama irtek geb. 2 Al Kuruŋyensaba miyoŋmiŋ beleŋ basaŋ heŋ asininiŋ yagoyuntiŋ gobe saba fudinde geb, al kura sabamiŋwalkaka irde gama ma iramiŋ marbe mata bu-luŋmiŋ gote muruŋgem buluŋ yawartek goyenpo yawaramiŋ. 3 Saba gobe bikkek gega, pelirde kanduk keneŋ hinhan. Niŋgeb saba gergeŋDoyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu beleŋ tagalyiŋ gobesaba bikkek gote folek geb, saba gergeŋ goyenpel irtekbe daha mat Al Kuruŋyen bearar goyenfole irtek? Epte moŋ. Niŋgeb gago sabamiŋkeŋkela nurde gama irde hinayiŋ dineŋ hime.Saba gergeŋ gobe Al Kuruŋ beleŋ mata buluŋdemat dumulgaŋ tiyeŋ yeŋ Doyaŋ Al Kuruŋniniŋbeleŋ yiŋgeŋ wa tagalyiŋ. Irdeb sabamiŋ yiŋgeŋkirmiŋde nuramiŋ mar beleŋ basaŋ heŋ fudindeyeŋ momoŋ diramiŋ. 4 Irde saba gergeŋ gobefudinde goyen alya bereya yikala yire yeŋbe AlKuruŋ beleŋ mata tiŋeŋ turŋuŋ yaŋ wor po ku-rayen kurayen forok yirde hinhin. Irde alyabereyamiŋ Holi Spirityen tareŋde mata teŋ teŋgoyen yuneŋ yeŋ nurde hinhin mar goyen yuneŋtukuŋ hinhin.

Yesube neŋ faraŋ durd durd al wor po hiriŋ5 Be, neŋbe alya bereya beleŋ Al Kuruŋya heŋ

heŋ mata gergeŋ goyen goke mere teŋ hite gago.Al Kuruŋbe alya bereya yeŋya heŋ heŋ matagergeŋ forok yiyyeŋ goyen doyaŋ irtek al kurabasiŋa iryiŋ. Goyenbe miyoŋmiŋ gwahade kuramabasiŋa iryiŋ. 6Goke teŋbeAl Kuruŋyen asaŋdekurar kurabe gahade katiŋ hi:“Megen niŋ marbe al deŋem miŋmoŋ wor po.

Gega gebe yeŋ ge nurdkakala wor po yirdehayen.

Megen niŋ alyen dirŋeŋ weŋ gabe al deŋemmiŋ-moŋ.

Gega gebe keŋkela doyaŋ yirde hayen.7 Ge beleŋ al yirdeb tareŋ manaŋ yunariŋ.

Gega alyen saŋiŋbe miyoŋger tareŋ gotebande heŋ irariŋ.

Gega mel goyenbe deŋe turŋuŋ yaŋ yunariŋ, irdeal deŋem yaŋ wor po yirariŋ.

8 Irdeb det kuruŋ gayen yeŋ yufukde yerariŋ,”gwahade yitiŋ. Tikiŋ 8:4-6

Fudinde wor po, Al Kuruŋ beleŋ det kuruŋ gayenalyen yufukde yiryiŋyabe det muŋ kura ma tubultiyyiŋ. Tumŋaŋ yerde pasi iryiŋ. Goyenbe haŋkagabe det kuruŋ gayen alyen yufukde ma hikeyeneŋ hityen. 9Niŋgeb goke teŋbe Yesu niŋ dufayheŋ hite. Yeŋbe nalu dolfonde po megen niŋ alhiriŋ. Irde yeŋworAl Kuruŋyenmiyoŋ gote tareŋbande tiriŋ. Irde neŋ ge teŋ kanduk teŋbe kamyiŋgeb, Al Kuruŋ beleŋ isaŋheŋbe teŋ deŋem turŋuŋyaŋ irde al deŋem yaŋ wor po iryiŋ. Fudinde,Al Kuruŋ beleŋ neŋ megen niŋ mar niŋ buniŋeŋnurde igiŋ igiŋ diryiŋ geb, gogo Yesu beleŋ neŋtumŋaŋ gake kamyiŋ. 10 Al Kuruŋbe megeŋyanaŋkiŋya irde det kuruŋ gate miŋ al. Yeŋ beleŋpo ga det tumŋaŋ kuruŋ gayen yirde doyaŋyirde hi. Yeŋbe alya bereya budam dirŋeŋ weŋyirde saŋiŋmiŋ turŋuŋ yaŋ bana yukuŋ yukuŋniŋ nuryiŋ. Goke teŋbe Yesu teŋ kerke katyiŋ.Niŋgeb gogo kanduk karkuwaŋ karkuwaŋ yinyiŋ.Al Kuruŋbe gwaha mat Yesu goyen alya bereyamata buluŋmiŋde mat Al Kuruŋ hitte yumulgaŋteŋ teŋ meteŋ keŋkela po titek al wor po iryiŋ. AlKuruŋ beleŋ gwahade iryiŋ gobe huwak wor po.

11 Yesube gwahade geb, yeŋ beleŋ alya bereyamata buluŋmiŋ halde wukkeŋ yiryiŋ maryayiŋgeŋya goyen Naniŋbe uŋkureŋ po. NiŋgebYesu beleŋ Al Kuruŋ dirŋeŋ weŋ hitiŋ mar goyendine yago yineŋ yineŋ niŋ memyak ma nurdehiyen. 12Yesu beleŋ gwahadenurdehiyen gokeAlKuruŋ mere iryiŋ goyen asaŋmiŋde gahade katiŋhi:“Alya bereya gama nirde haŋ mar, dine yago

goyen ge niŋ momoŋ yireŋ.Mel go gabu irde haŋde gor kuŋ diliŋ mar turuŋ

girde tikiŋ heweŋ,” yitiŋ hi. Tikiŋ 22:2213 Irdeb, “Nebe Al Kuruŋ niŋ po hekkeŋ nurde

heŋ,” yiriŋ.Irdeb sopte, “Nebe diriŋne yago Al Kuruŋ beleŋ

nuntiŋ goya gago tumŋaŋ hite,” yitiŋ hi.Aisaia 8:17-18

14 Goyenbe dirŋeŋ weŋ gobe al darim yaŋgeb, Yesu wor bere beleŋ kawaŋ kerke darimyaŋ hiriŋ. Al hiriŋ gobe yeŋ beleŋ uliŋ misiŋkateŋ kamkeb kamde kamde tareŋ Satan beleŋtanarde hitiŋ goyen hubu ireŋ yeŋbe gogo alhiriŋ. 15Gogab alya bereya kamde kamde niŋ ka-fura heŋhugiŋeŋ kafura dufay gore bili yirde hikekandukŋeŋ nurde haŋyen mar gobe gwahade manurde hipirkeŋ nurde hinayiŋ.

16 Fudinde, Yesube Al Kuruŋyen miyoŋ mafaraŋ yuryiŋ. Yeŋ faraŋ yurtiŋeŋbe Abrahamyen

Page 332: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Hiburu 2:17 329 Hiburu 3:19foŋeŋmiŋ yago faraŋ yuryiŋ. 17 Yeŋbe gwahadegoyen po tiyeŋ yeŋ nurde hinhin geb, yeŋ worneŋ megen niŋ al gahade hetek po hiriŋ. Gogabyeŋ beleŋ Al Kuruŋ doloŋ ird ird mata doyaŋmarpris buda gote kuruŋmiŋ heŋ alya bereyat matabuluŋ halde yuneŋ yuneŋ niŋ dapŋa gasa yirdegalak irde haŋyen yara yiŋgeŋ uliŋ pigiŋ goyenAl Kuruŋ galak irde kameŋ yeŋbe gogo al hiriŋ.Yeŋbe meteŋ go teŋ heŋyabe alya bereya niŋbuniŋeŋ nurde hinhin, irde Al Kuruŋyen merekeŋkela po gama irde meteŋ teŋ hinhin. 18Yeŋbeuŋgura beleŋ lom irke gote kandukbe gwahadeyeŋ nurde hinhin geb, al kura uŋgura beleŋ lomyiryeŋ marbe igiŋ yeŋ beleŋ faraŋ yuryeŋ.

3Yesube Mose gote folek

1 Niŋgeb, kadne yago, Al Kuruŋ beleŋ neŋ hoydiryiŋ gwahade goyen deŋ wor hoy dirtiŋ geb, AlKuruŋdiliŋdewukkeŋworpo. NiŋgebdufaytiŋbeYesu hende po irde hinayiŋ. Yeŋbe Al Kuruŋyenmere basaŋ al porofet, irde pris buda gote ku-ruŋmiŋ fudinde wor po yeŋ nurde tagalde hityengogo. 2 Yeŋbe hakot Mose beleŋ Al Kuruŋyendirŋeŋ weŋ Israel mar biŋde mat wor po yeŋge nurde keŋkela doyaŋ yirde hinhin gwahadegoyen po, Yesu wor Al Kuruŋ beleŋ meteŋ unyiŋgoyen keŋkela po tiyyiŋ. 3 Goyenbe Yesu deŋemturŋuŋ yaŋ hetek gobe Mose deŋem turŋuŋ yaŋhitiŋ gote folek wor po. Gobe al kura ya irke yagoyen turuŋ irtiŋeŋbe ya iryeŋ al goyen turuŋirde haŋyen go gwahade goyen. 4 Fudinde, yabeal beleŋ yirde haŋyen. Goyenpoga det kuruŋ gabeAl Kuruŋ beleŋ yiryiŋ. 5 Mosebe Al Kuruŋyenmeteŋ al heŋbe Al Kuruŋ dirŋeŋweŋ goyen biŋdemat wor po yeŋ ge nurde keŋkela faraŋ yurdehinhin. Gwaha teŋ heŋyabe Al Kuruŋ beleŋ kamemere dahade tiyyeŋ goyen goke tagalde hinhin.6 Munaŋ Yesu Kristube Al Kuruŋ Urmiŋ geb, AlKuruŋ dirŋeŋ weŋ goyen biŋde mat wor po yeŋge nurde keŋkela doyaŋ yirde hiyen. Irdeb neŋbetareŋ po heŋ Al Kuruŋ beleŋ kame gwaha diryeŋgoke doyaŋ heŋ heŋ goyen bada ma hetekbeyende dirŋeŋ weŋ wor po hetek.

Al Kuruŋ gama ird ird niŋ bada ma hetek7 Niŋgeb Holi Spirit beleŋ gaha yiriŋ:

“Haŋka gayen Al Kuruŋyen mere nurde haŋkenem 8 tonaŋtiŋ saŋiŋ ma irnayiŋ, irdebmeremiŋ nurde gama irde hinayiŋ.

Hakot deŋ Israel marte asetiŋ yago sawsawa pokuruŋ naŋa bana hinhanyabe

Al Kuruŋ tuŋaŋ urtek yeŋ tonaŋ saŋiŋ irdemeremiŋ pel irde hinhan.

9 Bana goŋ kuŋ heŋyabe dama 40 gayen asetiŋyagobe mata tiŋeŋ turŋuŋ yaŋ wor poforok yirde hinhem goyen yeneŋ hinhan.

Gega tuŋaŋ nurde kurut nirde hinhan.10 Goke teŋbe yeŋ ge bene ar yiriŋ.Irdeb, ‘Mel gabe hugiŋeŋ det hoyaŋ niŋ nurde ne

niŋ ma nurde haŋ.Irdeb matane ma keneŋ bebak teŋ haŋ,’ yimiriŋ.11 Niŋgeb goke bene ar yekeb, ‘Mel gabe nere

usaŋ heŋ heŋ gasuŋ yunmiriŋde gor eptema waŋ usaŋ heŋ igiŋ hinayiŋ,’ yeŋ masitareŋ po timiriŋ,” gwaha yiriŋ.

12 Niŋgeb, kadne yago, bitiŋde Al Kuruŋ gwa-hader hitiŋ goyen harhoktiŋ untek dufay bu-luŋ kerde yeŋ ge dufaytiŋ tareŋ ird ird niŋmanaŋ bada henak geb, keŋkela po heŋ hinaŋ ko.13 Gwahade hitek yeŋbe naŋa nalu “Haŋka” ineŋhityen gayenter gabe deŋ tumŋaŋ saŋiŋ heŋ heŋge hugiŋeŋ kadom faraŋ gurd teŋ hinayiŋ. Gogabmata buluŋ teŋ teŋ dufay gore epte ma buluŋdirke tonaŋtiŋ tareŋ henayiŋ. 14 Irde meheŋdewor po Yesu Kristu niŋ dufayniniŋ tareŋ irtiriŋgoyen tubul ma teŋ saŋiŋ po tanarde hitek.Kamde kamde nalu forok yiyyeŋ gega, tareŋ potanarde hitek. Gwaha titekbe Yesu Kristuya gabuheŋ Al Kuruŋyen meteŋ teŋ gote igineŋ igiŋ worpo goyen yeŋya gale heŋ yawartek. 15Goke teŋbeAl Kuruŋyen asaŋde hayhay gahade dirtiŋ:“Haŋka gayen Al Kuruŋyen mere nurde haŋ

kenemasetiŋ yago beleŋ tiyamiŋ gwahade goyen

tonaŋtiŋ tareŋ ma irde meremiŋ nurdehinayiŋ,” yitiŋ. Tikiŋ 95:7-8

16 Be, hakotbe ganuŋ mar beleŋ Al Kuruŋyenmere nurde hinhan gega, pel irde hinhan? GobeMose beleŋ Isip naŋare mat yade naŋa hoyaŋdeyukuriŋ mar gore teŋ hinhan. 17 Irdeb Al Kuruŋbeleŋ dama 40 gayen ganuŋmar bearar yirde hin-hin? Go mar gobe sawsawa po kuruŋ naŋa banagoŋheŋyamata buluŋ teŋ kamde ereknamiŋmargoyen yirde hinhin. 18 Irdeb ganuŋmar hitte worpo Al Kuruŋ beleŋ bearar hende biŋa teŋbe, “Melgobe epte ma nere usaŋ gasuŋde waŋ usaŋ heŋigiŋ henayiŋ,” yiriŋ? Mere gobe meremiŋ magama irde hinhan mar goke yiriŋ. 19 Niŋgeb gomar gobe Al Kuruŋ niŋ dufaymiŋ saŋiŋ ma irdehinhan geb, Al Kuruŋyen usaŋ gasuŋde hurkuŋ

Page 333: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Hiburu 4:1 330 Hiburu 5:1hurkuŋ niŋ utaŋ yirke ma kwamiŋ gobe nurdehityen gogo.

4Al Kuruŋyen alya bereyabe usaŋ heŋ tareŋ

henayiŋ1 Niŋgeb neŋ wor keŋkela heŋ hitek. Al Kuruŋ

beleŋ usaŋ gasuŋmiŋ neŋ ge tubul teŋ biŋa tiyyiŋhi goyen neŋ wor moŋgo epte ma bana goŋhurkuniŋ geb. 2 Hakot asetiŋ yagobe neŋ beleŋYesu niŋ yitiŋ mere igiŋ goyen tagalke nurde hi-tyen gwahade goyen po, Al Kuruŋyenmere nurdehinhan. Goyenbe meremiŋ go nurde fudinde yeŋdufaymiŋ tareŋ ma yiramiŋ geb, yeŋ hittebe miŋmiŋmoŋ iryiŋ. 3 Niŋgeb neŋ dufayniniŋ yeŋ gesaŋiŋ irtiŋ mar po ga yende usaŋ gasuŋde igiŋhurkutek. Al Kuruŋbe megeŋya naŋkiŋya detkuruŋ gayen yirdeb usaŋ gasuŋ wor gitik irdeep iryiŋ. Goyenbe yeŋ ge dufaymiŋ tareŋ mairtiŋmar gokeAl Kuruŋbeleŋ asaŋmiŋdeb, “Nebebearar teŋbe, ‘Mel gobe epte ma wor po usaŋgasuŋner hurkunayiŋ,’ yeŋ biŋa tihim,” yiriŋ.4 Munaŋ usaŋ heŋ heŋ gokeb Al Kuruŋyen asaŋbana goŋ kurar kurabe gahade katiŋ hi: “AlKuruŋbe naŋa fay 6 gayen meteŋ teŋ pasi worpo irde naŋa faymiŋ 7debe usaŋ hiriŋ,” yitiŋ hi.5Goyenbemeremiŋ pel iramiŋmar goke asaŋmiŋbana mere hoyaŋ kurabe gahade hi: “Mel gobeeptema nere usaŋ gasuŋde hurkunayiŋ,” yitiŋ hi.

6Niŋgeb gwahade goyen po, Al Kuruŋyen usaŋgasuŋbe igiŋ ala hurkunayiŋ yeŋ gitik irde epirtiŋ hinhin gega, hakot Israel marbe Al Ku-ruŋyen mere goyen igiŋ ma nurde pel iramiŋgeb, tumŋaŋma usaŋ gasuŋmiŋde gor hurkamiŋ.7Goyenbe naŋa nalu “Haŋka” ineŋ haŋyende niŋalya bereya beleŋ usaŋ gasuŋde hurkunayiŋ yeŋdufaymiŋ kirtiŋ goyen goke kamebe Dewit inyiŋ.Munaŋ naŋa nalu “Haŋka” ineŋ haŋyende niŋalya bereya gobe gayenter niŋ alya bereya niŋ yi-tiŋ. Al Kuruŋ beleŋ Dewit inyiŋ gobe asaŋmiŋdegahade katiŋ hi:“Haŋka gayen Al Kuruŋyen mere nurde haŋ

kenem tonaŋtiŋ tareŋ ma irde meremiŋnurde hinayiŋ,” yitiŋ. Tikiŋ 95:7-8

8 Be, usaŋ gasuŋ niŋ yeŋ hime gobe Kenanmegeŋ Yosuwa beleŋ Israel mar yukuriŋ gokema yeŋ hime. Mel gore Kenan megeŋde kuŋfudinde wor po usaŋ hamiŋ manhan usaŋ gasuŋkuŋ kuŋ nalu hoyaŋ goke Al Kuruŋ beleŋ Dewitmomoŋ ma irwoŋ. 9 Niŋgeb usaŋ nalu Sabat

fudinde wor pobe Kenan naŋare kuŋ keperamiŋgogo moŋ. Go nalu gobe Al Kuruŋyen alyabereyamiŋ niŋ teŋ kame forok yetek hinhin.10 Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ meteŋmiŋ pasi irdeusaŋ hiriŋ gwahade goyen po, al kura Al Ku-ruŋyen usaŋ gasuŋde hurkunayiŋmarbe tumŋaŋusaŋ henayiŋ. 11 Niŋgeb neŋ tumŋaŋ usaŋgasuŋde gor hurkuŋ hurkuŋ niŋbe teŋniniŋ il-hal teŋ kurut wor po yeŋ hitek. Gogab Al Ku-ruŋyen mere pel irde hinhan mar gote mata magama irde hitek. Irdeb usaŋ gasuŋmiŋde hurkuŋhurkuŋ niŋ soŋ ma hetek.

12 Be, Al Kuruŋyen merebe mali mere yaramoŋ, tonŋeŋ yaŋ wor po. Mere gobe fuleŋare niŋbidila kuramisiŋ kurhankurhanyaltiŋ gotemisiŋfolek wor po. Niŋgeb kiŋkiniŋniniŋ yago yawaŋtur yirtiŋ teŋniniŋ karkuwaŋ goyen bidila gorewalde, kiŋkiniŋniniŋ pateŋ naŋgiram kawan irdehi gwahade goyen po, mere gobe dufayya matayabininiŋ biŋde niŋ wor po goyen yade kawan yirdehiyen. Irdeb dufayniniŋya mataniniŋya igiŋ mabuluŋ goyen dikala dirde hiyen. 13 Det kura AlKuruŋ diliŋde epte ma bana kunayiŋ. DawetAl Kuruŋ beleŋ yiryiŋ gobe diliŋdebe kawan alapo haŋ. Niŋgeb mata teŋ hityen kuruŋ goyenuŋkureŋ muŋ kura yeŋ diliŋde epte ma banakertek. Huwardeb mata teŋ hityen kuruŋ goyentumŋaŋ kawan po momoŋ irtek.

14 Goyenpoga Al Kuruŋ Urmiŋ Yesu, neŋ geteŋ pris buda gote kuruŋmiŋ hiriŋ al gore Al Ku-ruŋyen gasuŋde gor heŋ faraŋ durde hi. Niŋgebyeŋ ge dufayniniŋ saŋiŋ irde goke tagalde hityengoyen tubul ma po titek. 15 Nende pris budagote kuruŋmiŋmegen gar hinhinyabemegen niŋdufay buluŋ kurayen kurayen forok yeŋ lomlomdirde haŋyen gwahade po, yeŋ wor lomlom irdehinhan. Goyenbe mata buluŋ muŋ kura matiyyiŋ. Niŋgeb yeŋbe neŋ beleŋ mata buluŋdekateŋ hityen belŋeŋbe damiŋ goyen keŋkelanurde buniŋeŋ dirde hi. 16 Niŋgeb neŋbe AlKuruŋ beleŋ gab buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ diryeŋyeŋ hekkeŋ nurdeb yeŋ hitte kuŋ kuŋ niŋ kafurama heŋ hitek. Irkeb yeŋ beleŋ buniŋeŋ dirdehiyeŋ. Gogab faraŋ niŋ nurtekeb yeŋ beleŋbuniŋeŋ nirde igiŋ igiŋ dirde faraŋ durde hiyeŋ.

51 Be, pris buda gote kuruŋmiŋ heŋ haŋyen

kuruŋ gobe Al Kuruŋ beleŋ Israelmar niŋ teŋ prisbuda bana goŋ niŋ al kura basiŋa yirde hikeb yeŋge meteŋ teŋ haŋyen. Meteŋ gobe yeŋ beleŋ ga

Page 334: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Hiburu 5:2 331 Hiburu 6:7tonaŋ heŋ Al Kuruŋyen ya balem bana hurkuŋAl Kuruŋ hitte det galak irde, almet mata buluŋhalde halde niŋ dapŋa gasa yirde Al Kuruŋ niŋkumga teŋ haŋyen. 2 Pris buda gote kuruŋmiŋwormegenniŋ al,mata buluŋde igiŋ kattek ala pohaŋ geb, buluŋ tihit yeŋ ma nurdeya mata buluŋteŋhaŋmar goyenyeŋbeleŋ kwepkwepmayirdebekkeŋde mere yirtek po hinayiŋ. 3 Goke teŋbeal hoyaŋde mata buluŋ halde halde niŋ po maAl Kuruŋ dapŋa kumga teŋ galak irde haŋyen.Yiŋgeŋde mata buluŋ niŋ manaŋ nurde gwahateŋ haŋyen.

4 Be, al kura deŋne yaŋ hewe yeŋ epte ma prisbuda gote kuruŋmiŋ hiyyeŋ. Yeŋbe Al Kuruŋbeleŋ Aron basiŋa iryiŋ gwahade goyen po irkegab pris buda gote kuruŋmiŋ hiyyeŋ. 5 NiŋgebYesu Kristu wor yiŋgeŋ deŋne turŋuŋ yaŋ heweyeŋ pris buda gote kuruŋmiŋ ma hiriŋ. Gwa-hade yarabe yeŋ ge amaŋeŋ nurdeb, “Gebe Urnewor po haha. Irke haŋkabe nebe Adoge worpo hihim,” yiriŋ al Al Kuruŋ goreb pris budagote kuruŋmiŋ iryiŋ. 6 Irdeb meremiŋ kurarkurabe, “GebeMelkisedekyenmiŋde niŋ al heŋbehugiŋeŋ pris hayiŋ,” inyiŋ.

7 Be, Yesube gwahade geb, megen gar hin-hinyabe alya bereya niŋ buniŋeŋ nurde eseŋheŋya Al Kuruŋ gusuŋaŋ irde hinhin. Yeŋbe AlKuruŋ palap irde meremiŋ gama irde hinhin geb,gusuŋaŋmiŋ goyen wol hiriŋ. Al Kuruŋbe Yesugo kamde kamde mata fole irtek tareŋ igiŋ untekhinhin.

8 Be, Yesube Al Kuruŋ Urmiŋ gega, kandukkurayen kurayen yeneŋ hinhinde gor matbeNaniŋde mere nurde gama ird ird matabe ga-hade yeŋ bebak tiyyiŋ. 9 Gwaha matbe Naniŋdemere gama ird ird mata goyen kura muŋ soŋma hiriŋ. Keŋkela wor po gama iryiŋ. Niŋgebalya bereya meremiŋ gama irde haŋ mar goyentumŋaŋ yumulgaŋ tike Al Kuruŋya hugiŋeŋ hi-nayiŋ gote miŋ al hiriŋ. 10 Irkeb Al Kuruŋ beleŋMelkisedekyen miŋde niŋ al irdeb pris buda gotekuruŋmiŋ iryiŋ.

Dufaytiŋbe diriŋ kalak yara ma henayiŋ11 Be, Yesu beleŋ Melkisedekyen miŋde niŋ al

heŋ pris buda gote kuruŋmiŋ hiriŋ goke momoŋdirtek mere gobe budam po haŋ. Goyenbe deŋbearaŋ ma bebak teŋ haŋ geb, mere dird dird gobemeteŋeŋ wor po.

12 Deŋbe Yesu niŋ dufaytiŋ tareŋ iramiŋ, irdedama ulyaŋde kutiŋ geb, gaha naŋabe al hoyaŋ

saba yird yird mar hewoŋ. Goyenbe Al Kuruŋyenmere tiŋeŋya nuramiŋ go gwahade po, al beleŋpo ga saba dirtek haŋ. Niŋgeb deŋbe diriŋ kalakmamu po nene biŋge saŋiŋ ma nene haŋyen gogwahade yara haŋ. 13 Al gwahade kura sabatiŋeŋyanuramiŋ goyenponurdehaŋmarbe diriŋbesare niŋmamuponene haŋ go gwahade goyen.Niŋgeb mata damiŋbe Al Kuruŋ diliŋde huwakgoyen keŋkelama bebak teŋ haŋyen. 14Munaŋ AlKuruŋ niŋ hekkeŋ nurde tareŋ po haŋ mar gotesababe al parguwakyen biŋge tareŋ go gwahadegoyen. Niŋgeb al gwahade gobe saba goyennurdegama irde gabmata igiŋya buluŋya keŋkela yeneŋbebak teŋ mata igiŋ teŋ teŋ niŋ po kurut yeŋhaŋyen.

61 Niŋgeb meheŋde wor po deŋ tiŋeŋya Yesu

Kristu niŋ saba dirke nuramiŋ goyenter po soptemulgaŋ heŋ tebaŋ ma teŋ hitek. Gobe bada poheŋ Yesu gama ird ird matare parguwak heŋheŋ saba goke po nurtek. Munaŋ saba tiŋeŋyanurtiriŋ goyenter po mulgaŋ hetekbe ya irniŋyeŋ tola yimiytiŋde po heŋbe ya pasi ma irtekgo gwahade goyen. Niŋgeb Al Kuruŋ tubul teŋgisawkutekmata buluŋ goyenyubul teŋAl Kuruŋniŋ bitiŋ mulgaŋ heŋ heŋ mataya Al Kuruŋ niŋdufayniniŋ saŋiŋ ird ird mataya gote sabare poma hitek. 2 Irde baptais teŋ teŋ mata, al hendehanniniŋ yerde Al Kuruŋ gusuŋaŋ ird ird mata,al kamtiŋ kame huward huward gote sabayabenalu funaŋde al tumŋaŋmerere huwarnayiŋ gotesababe Yesuyen alya bereya gayamuŋ ga gergeŋhaŋ mar gote saba geb, saba goyenter po mahitek. 3 Al Kuruŋ beleŋ igiŋ yeŋ nurdeb faraŋdurkeb diriŋde saba go yubul teŋbe tareŋ dirddird saba goyenter kutek.

4-6 Munaŋ al kura Al Kuruŋ beleŋ dufaymiŋwuk irtiŋ gega, Al Kuruŋ harhok unyeŋ al gobe AlKuruŋ Urmiŋ goyen pel irde al hoyaŋ diliŋ marsukal irde sopte kuruse hende mayke kamyeŋ gogwahade goyen. Niŋgeb al gwahade gobe kameepte ma mata buluŋ go tubul teŋ Al Kuruŋ hittebiŋ mulgaŋ hiyyeŋ. Niŋgeb al kura Al Kuruŋyentareŋ titiŋ, irde Holi Spirityen saŋiŋde mata teŋteŋmanaŋnurtiŋ, irdebAl Kuruŋyenmerebe igiŋyeŋ biŋde mat keŋkela bebak titiŋ, irde Al Kuruŋbeleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ ird ird gote tareŋkame wayyeŋ go wor bikkeŋ kintiŋ al gore Al Ku-ruŋharhokunyeŋbe eptemamata buluŋ go tubulteŋ biŋ mulgaŋ hiyyeŋ. 7 Niŋgeb megeŋ kura

Page 335: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Hiburu 6:8 332 Hiburu 7:5kigariŋ kateŋ bida irke biŋge igiŋ wor po forokyeke meteŋ miŋ al beleŋ yawaryeŋ go gwahadegoyen po, al kura Al Kuruŋ beleŋ det igiŋ untiŋgote igineŋ igiŋ wor po forok yirke al gobe guramirde tareŋ iryeŋ. 8Munaŋ megeŋ gobe yamuŋyadet hirwaŋeŋ yaŋ po forok yiryeŋbe megeŋ igiŋmoŋ geb, megeŋ gote miŋ al beleŋ karan urdeyasuŋ ma tiyyeŋ gwahade goyen po, al gwahadegoyen wor Al Kuruŋ beleŋ buluŋ iryeŋ.

9 Be, kadniniŋ yago, gwaha mat hayhay dirdehite gabe deŋ goyen mata goyenter ma kunayiŋyeŋ nurde heŋya ga dineŋ hite. Deŋbe Al Kuruŋbeleŋ dumulgaŋ titiŋ haŋ geb, kamebe hugiŋeŋdawartek beleŋ po haŋ. 10 Fudinde, Al Kuruŋbeal kura po igiŋ yirde kurabe buluŋ yirde ma yirdehiyen. Yeŋbe deŋ beleŋ yeŋ ge meteŋ kuruŋ poteŋ haŋ goke biŋ sir ma yeŋ hiyen. Irde yeŋ geamaŋeŋ nurdeb alya bereyamiŋ faraŋ yurd yurdniŋ bada ma heŋ faraŋ po yurde haŋ goke worbiŋ sir ma yeŋ hiyen. 11Niŋgeb deŋ kuruŋ goyenkame Al Kuruŋyen det igiŋ yawartek yeŋ doyaŋheŋ haŋ goyen fudinde yawartek yeŋ megengar heŋya kadtiŋ faraŋ yurd yurd niŋ hugiŋeŋkurut yeŋ hinayiŋ yeŋ nurde hite. 12 Irde asetiŋyago kura beleŋ mata teŋ hinhan goyen deŋ worgwahade po teŋ hiwoŋ yeŋ nurde hite. Mel gobeAl Kuruŋ beleŋ kame detmiŋ duneŋ yeŋ biŋa titiŋgoke hekkeŋ nurde tetewoŋ po yeŋ doyaŋ heŋheŋ niŋ piŋeŋ ma heŋ hinhan. Niŋgeb deŋ worgwaha teŋ teŋ niŋ piŋeŋ ma heŋ hinayiŋ.

Al Kuruŋ beleŋ biŋa tiyyiŋ goke hekkeŋ nurtek13 Be, asetiŋ kura mata gwaha tiyyiŋ albe

Abraham. Al Kuruŋ beleŋ Abraham hitte biŋatiyyiŋyabe al kura yeŋ folek kura hike deŋe urdebiŋa titek moŋ geb, yiŋgeŋ deŋe urde biŋa tiyyiŋ.14 Biŋa teŋyabe, “Fudinde wor po guram girdesaŋiŋ gireŋ. Niŋgeb foŋeŋge yago budam forokyeŋ hinayiŋ,” inyiŋ. 15 Irkeb Abraham go meregote igineŋ niŋ doyaŋ heŋ heŋ ge piŋeŋ ma heŋdoyaŋ po heŋ hinhin. Irdeb kuŋ kuŋ kame gabeAl Kuruŋ beleŋ inyiŋ gwahade po forok yiriŋ.

16 Be, albe kandukmiŋ kura pasi irniŋ yeŋbe alhoyaŋ kura yeŋ folek goyen deŋe urde biŋa teŋhaŋyen. Irkeb kanduk goke kadom mohoŋde teŋhinayiŋ gobe gogo po hubu hiyyeŋ. 17 NiŋgebAl Kuruŋ wor yiŋgeŋ deŋe urde biŋa teŋ hinhin.Gogab Al Kuruŋ beleŋ yeŋ ge teŋ biŋa tiyyiŋ margore Al Kuruŋbe dufaymiŋ hoyaŋ ma irde hiyengoyen yeŋ beleŋ nurwoŋ yeŋbe gogo yiŋgeŋ deŋeurde biŋa teŋ hinhin.

18 Niŋgeb biŋa kura tareŋ po ire yeŋbe yiŋgeŋdeŋe urde teŋ hiyen. Biŋa teŋ teŋ mata irawaAl Kuruŋ beleŋ titiŋ gobe usi moŋ geb, sorkokma hiyyeŋ. Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ detmiŋ igiŋdunyeŋ yeŋ nurde goke doyaŋ hiniŋ yeŋ matabuluŋdemat busaharde Al Kuruŋ hitte watiŋmarneŋ gayenbe biŋa tiyyiŋ gore faraŋ durde tareŋdiryeŋ.

19 Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ gwaha direŋ yeŋbiŋa tiyyiŋ goke hekkeŋ nurde doyaŋ heŋ heŋgobe aŋga temeyke hakwa tanarke uŋkureŋdepo hiyeŋ go gwahade, heŋ heŋniniŋ wor saŋiŋpo hiteke det kura beleŋ buluŋ dirtek ma hite.Al Kuruŋ beleŋ gwahade diryeŋ gobe Yesu hittemat gwaha diryeŋ yeŋ nurde neŋbe Yesu niŋpo nurde hite. Yeŋ beleŋbe Al Kuruŋyen yabalem bana gasuŋ himam wor po amil tolok gorepo pet titiŋ goyen fole irde Al Kuruŋ diliŋ marhurkuriŋ. 20 Yeŋbe neŋ ge teŋ bikkeŋ bana goŋyeŋwahurkuriŋ. IrdebMelkisedekyenmiŋdeniŋal heŋbe pris buda gote kuruŋmiŋ heŋ hugiŋeŋmeteŋ teŋ hi.

7Pris buda gote kuruŋmiŋ Melkisedek

1Be,Melkisedek gobe Salem taunkuruŋgoyen-ter niŋ doyaŋ al kuruŋ. Irdeb yeŋbe Al Kuruŋtareŋmiŋ hende wor po goyen doloŋ ird ird matadoyaŋ al. Yeŋbe hakot Abraham beleŋ fuleŋarekuŋ naŋa hoyaŋde niŋ doyaŋmar karkuwaŋ gasayirke busaharkeb detmiŋ yademulgaŋheŋwakebguram irde tareŋ iryiŋ. 2 Irkeb Abraham beleŋfuleŋare kuŋ dawet yawaryiŋ kuruŋ goyen potayirde buda 10 yirdeb buda uŋkureŋbe yeŋ un-yiŋ. Deŋe Melkisedek gote miŋbe “Mata huwakteŋ teŋ doyaŋ al kuruŋ.” Munaŋ deŋem kura“Salem niŋ doyaŋ al kuruŋ” gote miŋbe “Al biŋyisikamde kamdere niŋ doyaŋ al kuruŋ.” 3Al gotemiliŋya naniŋyabe gogo yeŋ ma po nurde hite.Irde asem yago miŋ gwaha mat kura watiŋ, irdekawaŋ hiriŋ naluya kamyiŋ naluya wor bebakkeŋmoŋ. Yeŋbe Al Kuruŋ Urmiŋ yara, hugiŋeŋ AlKuruŋ doloŋ ird ird mata doyaŋ al hitiŋ.

4 Niŋgeb al gobe al dahade wor po yeŋ dufayhenayiŋ. Yeŋbe al deŋem turŋuŋ yaŋ wor pogeb, asetiŋ Abraham deŋ beleŋ deŋem yaŋ ineŋhaŋyen gore wor fuleŋare kuŋ dawet yawaryiŋgoyen yawaŋ pota irde buda 10 yirde budauŋkureŋbe yeŋ unyiŋ. 5 Gayenterbe Moseyensabare yitiŋ gwahade po al dawetmiŋ yadeb buda

Page 336: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Hiburu 7:6 333 Hiburu 7:2610 yirdeb buda uŋkureŋbe Liwai miŋde niŋ marpris hitiŋ goyen yuneŋ haŋyen. Liwai marbeIsrael mar bana goŋ niŋ po gega, Israel marbana goŋ hoyaŋbe Moseyen sabare yitiŋ goyenpo gama irde detmiŋ goyen buda 10 yirde budauŋkureŋbe yeŋ yuneŋ haŋyen. 6 GoyenpogaMelkisedekbe Liwaimiŋde niŋ almoŋ gega, Abra-ham beleŋ detmiŋ buda 10 yirde buda uŋkureŋbeunyiŋ. Irkeb Al Kuruŋ beleŋ yeŋ hitte biŋatiyyiŋ al AbrahamgoyenMelkisedek beleŋ guramirde saŋiŋ iryiŋ. 7 Niŋgeb al kura tareŋ miŋyaŋbeleŋbe al hoyaŋ tareŋmiŋ bande goyen guramyirde saŋiŋ yirde haŋyen gobe nurde haŋ gogo.

8 Liwai mar pris hitiŋ gobe al po geb kam-nayiŋ gega, Israel mar beleŋ detmiŋ pota irdebuda uŋkureŋ yuneŋ haŋyen. Goyenpoga AlKuruŋyen asaŋde Melkisedekbe kamyiŋ moŋ yi-tiŋ al goyen Abraham beleŋ detmiŋ pota irdebuda uŋkureŋ unyiŋ. Niŋgeb Melkisedekbe Li-wai mar pris hitiŋ gote folek. 9-10 Irde hakotbeLiwai mar ma forok yekeya Melkisedek beleŋLiwai mar gote asem Abraham kinyiŋ. Goyagoyenbe Abraham beleŋ detmiŋ buda 10 yirdebuda uŋkureŋbeMelkisedek unyiŋ. Niŋgeb Abra-ham beleŋ go tiyyiŋ gobe asem weŋ Liwai marbeleŋ Melkisedek untiŋ yara hiriŋ.

11Be, bikkeŋ IsraelmarbeMoseyen saba tamiŋ.Irde Moseyen sabarebe Liwai mar beleŋ prismeteŋ teŋ hinayiŋ yitiŋ. Goyenbe go meteŋ teŋhinhan gore alya bereyat mata buluŋ halde pasima irde hinhan. Halde pasi irde hinhan manhanAl Kuruŋ beleŋ Liwai marte foŋeŋ kura Aronyenmiŋde niŋ al po meteŋ goyen unwoŋ. Gegagwahade moŋ geb, al miŋ hoyaŋ Melkisedekyenmiŋde niŋ al gore waŋ pris meteŋ tiyyeŋ yeŋnurde hinhin.

12-14 Be, pris hoyaŋ wayyeŋ goke yeŋ hityenal gobe Liwai mar al moŋ. Al gote miŋde niŋmarbe Al Kuruŋyen ya balem bana altare heŋAl Kuruŋ doloŋ ird ird mata go ma teŋ haŋyen.Gobe Doyaŋ Al Kuruŋniniŋbe Yudayen miŋdemat wayyiŋ goke yeŋ hime. Gega Mosebe prismeteŋbe Yudayenmiŋde niŋ al beleŋ teŋ hinayiŋyeŋ ma tagalde hinhin. Goyenbe Liwai mar almoŋ Yesu gore waŋ pris meteŋ goyen tekeb Mo-seyen saba bikkek gote gasuŋmanaŋ saba gergeŋbeleŋ tiriŋ.

Pris gergeŋbe pris bikkek gote folek15 Be, saba gergeŋ gore Moseyen saba bikkek

gote gasuŋ teŋ teŋ gote miŋbe pris hoyaŋ kura

Melkisedek yara gore forok yekeb keŋkela worpo kawan forok yiriŋ. 16 Al gore pris hiriŋ gobeIsrael marte asemde saba bikkek bana goŋ yitiŋgo ma gama iryiŋ. Gwaha irtiŋeŋbe hugiŋeŋheŋ heŋ gote tareŋde pris hiriŋ. Hugiŋeŋ heŋheŋ gobe epte ma det kura beleŋ buluŋ irtek hi.17 Niŋgeb pris hiriŋ al goke teŋbe Al Kuruŋyenasaŋde gahade katiŋ hi:“Gebe Melkisedekyen miŋde niŋ al heŋ hugiŋeŋ

pris hayiŋ,” yitiŋ. Tikiŋ 110:418 Niŋgeb gwahade goyen po, saba bikkek gore

gwaha gwaha tinayiŋ yitiŋ gobe tareŋ miŋmoŋ,irde gore faraŋ durtek epte moŋ geb, Al Kuruŋbeleŋ saba bikkek goyen teŋ siŋak beleŋ kiryiŋ.19 Fudinde, Moseyen saba goreb epte ma det kuraAl Kuruŋ diliŋde wukkek iryeŋ. Niŋgeb Al Kuruŋbeleŋ saba gergeŋ igiŋ wor po, Moseyen sababikkek gote folek goyen dunyiŋ. Niŋgeb neŋbesaba gergeŋ goyen gama irde Al Kuruŋ bindereigiŋ kutek.

20 Yesu Kristu pris meteŋ unyiŋ gobe bikkeŋ AlKuruŋ beleŋ yiŋgeŋ deŋe urde biŋa tiyyiŋ go pogama irde pris iryiŋ. Goyenbe pris hoyaŋ gokebbiŋa kura ma tiyyiŋ. 21Yesu beleŋ pris hiriŋ gokemuŋ po Al Kuruŋ beleŋ asaŋmiŋde gaha yiriŋ:“Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ biŋa teŋbe, ‘Gebe hugiŋeŋ

pris hayiŋ,’ inyiŋ.Irdeb meremiŋ goyen tubul ma tiyyeŋ,” yiriŋ.

Tikiŋ 110:422 Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ yiŋgeŋ deŋe urde biŋatiyyiŋ goke teŋbe Yesu goyen Al Kuruŋ beleŋ alyabereyamiŋ hitte biŋa gergeŋ tiyyiŋ gote igineŋfudinde wor po forok irtek al iryiŋ. Al Kuruŋbeleŋ biŋa gergeŋ tiyyiŋ gobe biŋa bikkek gotefolek wor po.

23 Be, Liwai marbe pris meteŋ go teŋ hinhangega, yeŋbe al geb kamde kuŋ hinhan. IrkebLiwai mar hoyaŋ beleŋ meteŋ goyen teŋ hinhan.24Gega Yesube gwahader hiyeŋ al geb, prismeteŋtiyyiŋ gobe gwahader po teŋ hiyeŋ. 25 Yesubegwahade geb, Al Kuruŋya hugiŋeŋ haryen. Irdealya bereya faraŋ yuri yeŋ gusuŋaŋ irde hiyen,irdeb kame wor gwahade po teŋ hiyeŋ. Niŋgebyeŋ beleŋ Al Kuruŋ hitte kuŋ kuŋ beleŋ kerdyunke yeŋ hitte kuŋ haŋmar goyen tumŋaŋ yadehiyen.

26 Yesu gobe Al Kuruŋ diliŋde wukkeŋ wor pouliŋde merem moŋ, irde mata buluŋ miŋmoŋ. AlKuruŋ beleŋ yeŋya mata buluŋ maryabe hoyaŋmuŋ wor po iryiŋ. Irdeb Al Kuruŋ hire gorbedeŋem yaŋ kuruŋ wor po iryiŋ. Niŋgeb neŋbe

Page 337: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Hiburu 7:27 334 Hiburu 9:2pris buda gote kuruŋmiŋ gwahade gore faraŋdurwoŋ yeŋ nurde hite.

27 Liwai mar pris meteŋ teŋ haŋ mar gotekarkuwaŋmiŋ gobe yiŋgeŋde mata buluŋ niŋ wagise haŋka Al Kuruŋ galak irniŋ yeŋ dapŋa gasayirde kumga teŋ haŋyen. Gwaha teŋ gab al hoy-aŋde mata buluŋ niŋ wor gwaha po teŋ haŋyen.Goyenbe Yesube alya bereya megen haŋ kuruŋgote mata buluŋ niŋ teŋ yiŋgeŋ Al Kuruŋ galakirhemyeŋwawuŋuŋkureŋ gogo po kuruse hendekamyiŋ. Irde sopte gwaha ma tiyyeŋ.

28 Be, Moseyen saba gama irde pris buda gotekarkuwaŋmiŋ heŋ haŋyen mar gobe mata buluŋmiŋyaŋ. Goyenpoga Al Kuruŋ beleŋ yiŋgeŋ deŋeurde biŋa tiyyiŋ goyen gama irde pris hiriŋ al AlKuruŋ Urmiŋ gobe keŋkela wor po pris meteŋgoyen teŋ pasi iryiŋ.

8Yesube pris buda gote kuruŋmiŋ

1 Be, mere gwahade teŋ hite gote miŋ worpobe gahade: neŋbe pris buda gote kuruŋmiŋgoyenniniŋ yaŋ hite. Yeŋbe Al Kuruŋ saŋiŋmiŋhende wor po hitte hurkuriŋ, irde Doyaŋ AlKuruŋ heŋ ketalmiŋde hi. 2 Irde gorbe gasuŋhimamde hurkuŋ Al Kuruŋ doloŋ ird ird matadoyaŋ irde hi. Gor niŋ gasuŋ himam fudinde worpo gobe Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ po ga irtiŋ, megengar niŋ mar beleŋ ma irtiŋ.

3Be,megenniŋ pris buda gote karkuwaŋmiŋbeAl Kuruŋ det galak irde dapŋa gasa yirde kumgateŋ doloŋ ird ird meteŋ niŋ basiŋa yirde meteŋgoyen yuneŋ haŋyen. Niŋgeb nende pris budagote kuruŋmiŋ Yesu wor det kura Al Kuruŋ galakirtek go miŋyaŋ po hiyeŋ. 4Munaŋ megen garbepris beleŋ Moseyen sabare yitiŋ go po gama irdedet Al Kuruŋ galak irde haŋyen. Niŋgeb Yesugobe megen gar hi manhan pris ma hewoŋ.

5 Goyenbe megen gar niŋ prisbe Al Kuruŋyenya balem megen hi bana goŋ hurkuŋbe Al Kuruŋdoloŋ irde haŋyen. Ya balem megen hi gobe yabalem fudinde wor po Al Kuruŋyen gasuŋde higote tuŋaŋeŋ po. Niŋgeb Mose beleŋ Al Kuruŋdoloŋ ird ird niŋ sel ya ireŋ tike Al Kuruŋ beleŋ,“Dugure gor geya heŋbe ya balem gikala girmiŋgoyen keŋkela po nurdeb go po gama irde selya goyen irayiŋ,” ineŋ bebak iryiŋ. 6 GoyenpogaYesube meteŋ igiŋ hoyaŋ wor po goyen tiriŋ.Meteŋmiŋbe megen niŋ pris beleŋ saba bikkekgama irde meteŋ teŋ haŋyen gote folek wor po.Yesube alya bereyamiŋ ge teŋ Al Kuruŋ hitte

kuŋbe Al Kuruŋ beleŋ biŋa gergeŋ titiŋ goyentareŋ po irde gote igineŋ forok irde hi. Al Ku-ruŋ beleŋ biŋa gergeŋ titiŋ gote igineŋbe kuruŋ,munaŋ biŋa titiŋ bikkek gote igineŋbe kuruŋmoŋ. Niŋgeb Yesuyen meteŋbe gogo megen niŋprisyen meteŋ folek wor po.

7 Be, Al Kuruŋ beleŋ hakot biŋa tiyyiŋ goyenkeŋkelak wor po manhan sopte biŋa gergeŋ matiwoŋ.

8 Gega biŋa tiyyiŋ bikkek goyen al beleŋkeŋkela ma gama irde hikeb Al Kuruŋ beleŋyeneŋbe gaha yiriŋ:“Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ gaha yiriŋ:‘Nurnaŋ ko! Nalu kura forok yiyyeŋ.Goya goyenbe IsraelmaryaYudamarya hitte biŋa

gergeŋ tiyeŋ.9 Biŋa gergeŋ tiyeŋ gobe bikkeŋ asem yago Isip

naŋare mat yukuŋ hinhem goyenter yeŋhitte biŋa timiriŋ go gwahade moŋ.

Gomar gobe biŋa teŋya yinmiriŋ goyenma gamairde hinhan geb,

ne wor yeneŋ wasak teŋ harhokne yun-miriŋ,’ gwaha yiriŋ.

10 Irde Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ sopte yiriŋ.‘Kame kurabe Israel mar hitte biŋa teŋbe gaha

yireŋ:Dufaymiŋde sabane kerde biŋde kayeŋ.Irdeb nebe yende Al Kuruŋ heweŋ, irke

yeŋbe nere alya bereya henayiŋ.11 Irdeb al deŋem yaŋya deŋem moŋya goyen

tumŋaŋ ne niŋ nurde hinayiŋ.Niŋgeb kadomya tayŋeŋ yagoya kura goyen

Doyaŋ Al Kuruŋ nurd unnaŋ yeŋ sabayirtek ma hinayiŋ.

12 Nebe mata buluŋmiŋ halde yuneŋ.Irdeb sopte mata buluŋmiŋ ge ma po nureŋ,

“gwaha yiriŋ.” Yeremaia 31:31-3413 Be, Al Kuruŋ beleŋ mere gwahade kuruŋ

tiyyiŋ gobe “biŋa gergeŋ” inyiŋ. Irkeb hakot biŋatiyyiŋ gobe buluŋ hiriŋ. Niŋgeb biŋa bikkek gobeheŋ ga moŋ bana kuyeŋ.

9Biŋa bikkekde niŋ mata

1 Be, Al Kuruŋ beleŋ hakot Israel marte asemyagot diliŋde biŋa kuruŋ tiyyiŋ go banabe AlKuruŋ doloŋ ird ird mata niŋ yitiŋ. Irde AlKuruŋyen ya balem al beleŋ irtiŋ goke manaŋyitiŋ. 2Al Kuruŋyen ya balemgobe sel po irtiŋ. Yabana goŋ gasuŋ kurhan meheŋ beleŋbe hulsi gohende yerde yusuŋ yurde haŋyen kutumya altaya

Page 338: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Hiburu 9:3 335 Hiburu 9:15kura gor hinaryum. Irkeb gise haŋka alta gohende beret yerde hinhan. Det go hinhan gasuŋgobe “Gasuŋ Himam” ineŋ haŋyen. 3 Irde gasuŋgo harhokdebe “Gasuŋ Himam Wor Po,” ineŋhaŋyen goyen hinhin. Gasuŋ iraw go kahaltebeamil tolok wor po gore gasuŋ iraw goyen kahaltegiŋ yitiŋ hinhin. 4 Gasuŋ Himam Wor Po banagoŋbe det gahade hinhan: det hamiŋ kusamuŋ AlKuruŋ niŋ kumga teŋ uneŋ uneŋ gasuŋ alta golhora beleŋ po irtiŋyabe Biŋa Teŋ Teŋ Bokisya.*Bokis go wor gol hora parwek halgayiŋ wor poirde gore po aw urtiŋ goyen hinhin. Bokis go biŋbanabe hora beleŋ kuwe dirŋeŋ irtiŋ go biŋdebebiŋge kura “mana” ineŋ haŋyen goyen goŋ hin-hin. Irde Aronyen genuŋ sopte ituŋ hitiŋ goyabehora parwek irawaya Al Kuruŋ beleŋ sabamiŋ kaŋMose unyiŋ goyen Bokis biŋde goŋ hinhan.

5 Al Kuruŋyen miyoŋ deŋem Serubim yineŋhaŋyen gote toneŋ irawabe Bokis gote awmiŋhende heŋ tapeŋ yisaŋ hitiŋ hinaryum. Serubimgobe Al Kuruŋ deŋem turŋuŋ yaŋ wor po goyenkawan ird ird miyoŋmiŋ. Goyenbe haŋkab detkuruŋ goke keŋkela ma momoŋ direŋ.

6Be, ya bana goŋniŋ dawet kuruŋ gob gwahadepo gasuŋeŋyaŋ yirtiŋ hikeb pris beleŋ gasuŋhimammeheŋde niŋ bana goŋ gise haŋka hurkuŋAl Kuruŋ doloŋ ird ird mata teŋ hinhan. 7 Gegadamam damam wawuŋ uŋkureŋde po pris budagote kuruŋmiŋ po ga gasuŋ himam wor po banagoŋ hurkuŋ hinhin. Goyenbe mali mali mahurkuŋ hinhin. Yiŋgeŋde mata buluŋya al hoyaŋbeleŋ ma nurde heŋya mata buluŋ titiŋ goyenhalde yunwoŋ yeŋ dapŋa dari goyen teŋ gasuŋhimam wor po biŋde goŋ hurkuŋ hinhin.

8 Pris beleŋ gwaha teŋ hinhan gobe gasuŋhimam meheŋde niŋ goyen miŋmoŋ manhanGasuŋ Himam Wor Pore hurkuŋ hurkuŋ beleŋkawan forok yewoŋ yeŋ Holi Spirit beleŋ dikaladirde hi. 9 Gasuŋ himam meheŋde niŋ gobegayenter niŋ mata gote tuŋaŋeŋ. Pris beleŋ AlKuruŋ doloŋ ird irdmata gama irde det galak irdedapŋa gasa yirde kumga teŋ hinhan gega, matateŋ hinhan kuruŋ gore mel gote biŋ goyen AlKuruŋ diliŋde wukkeŋ ma yirde hinhin. 10Al Ku-ruŋ doloŋ ird ird mata bikkek gwaha teŋ hinhanmarbe biŋgeya dapŋaya irde feya damiŋbe igiŋnetek munaŋ damiŋbe epte ma netek gote sabagama irde hinhan. Irde yiŋgeŋ uliŋ sope yird yird

mata kurayen kurayen po teŋ hinhan. Al Kuruŋbeleŋ nalu kiryiŋ goyen ma forok yeŋ hikeyabemata goyen po teŋ hinhan. Gega mata gobe biŋwuk irde irde niŋ moŋ, uliŋ sope irde irde niŋ poteŋ hinhan.

Yesu Kristuyen dari11 Goyenbe Yesu Kristube mata igiŋ bikkeŋ

forok yitiŋ gar haŋ gote pris buda gote kuruŋmiŋheŋ wayyiŋ. Irdeb gasuŋ himam fudinde worpo wukkek al beleŋ ma irtiŋ bana goŋ hurkuriŋ.Gasuŋ himam gote tareŋmiŋbe hoyaŋ, megen higwahade moŋ, gote folek wor po. Gasuŋ himamgobe megen gar ma hi. 12 Be, yeŋbe neŋ geteŋ Al Kuruŋ hiyende gor gasuŋ himam goyenbana hurkuriŋ. Goyenbe wawuŋ uŋkureŋde pohurkuriŋ. Irde hurke yeŋya memeya bulmakawdirŋeŋyat dari ma yade hurkuriŋ. Gwahadeyarabe dumulgaŋ teŋ hugiŋeŋ Al Kuruŋyen alyabereya dire yeŋ darim wok irde kuruse hendekamyiŋ. Niŋgebmata gwahade tiyyiŋ goke GasuŋHimam Wor Po bana darim teŋ hurkuriŋ yihimgago.

13 Munaŋ Al Kuruŋ beleŋ alyen mata buluŋhalde yunwoŋ yeŋbe pris beleŋ memeya bul-makawyat dariya, irde bulmakaw bere foŋeŋkumga tikewor yitiŋ tupimiŋ goyenyade al hereŋyutiriŋ teŋ hinhan. Irke goreb uliŋde wukkekyirde hinhin. 14 Gega Yesu Kristuyen daribedapŋa dari gote folek. Yeŋbe mata buluŋ muŋkuram moŋ. Niŋgeb Holi Spirit hugiŋeŋ hitiŋgote saŋiŋdebe yiŋgeŋ Al Kuruŋ galak irhem yeŋkamyiŋ. Niŋgeb darimiŋ gore ulniniŋ siŋare gapo ma wuk iryiŋ. Ulniniŋya bininiŋya goyentumŋaŋ halde wuk diryiŋ. Gwahade niŋgeb AlKuruŋ tubul teŋ gisaw kutek mata buluŋbe yubulpo titek. Gogab Al Kuruŋ gwahader hitiŋ go pogama irde yeŋ ge po meteŋ teŋ hitek. 15 Goketeŋbe Yesu Kristube alya bereyamiŋ ge teŋ AlKuruŋ hitte kuŋ Al Kuruŋ beleŋ biŋa gergeŋ titiŋgoyen tareŋ irde gote igineŋ forok ird ird al hiriŋ.Yeŋbe alya bereya Al Kuruŋ beleŋ haŋkapya biŋatiyyiŋ goyen bana heŋ mata buluŋ teŋ hinhangoyen halde yunhem yeŋ kamyiŋ. Gwahade gebalya bereya Al Kuruŋ beleŋ basiŋa yirde hoyyiryiŋ marbe Al Kuruŋ beleŋ yuneŋ yeŋ biŋatiyyiŋ detmiŋ goyen yunyeŋ. Irkeb Al Kuruŋyahugiŋeŋ hinayiŋ.

* 9:4: Gol alta det hamiŋ miŋyaŋ kumga teŋ teŋ gasuŋ gobe amil Gasuŋ HimamWor Po bana hurkuŋ hurkuŋ bindere wor po hinhingeb, gobe Gasuŋ HimamWor Po biŋde hi yeŋ nurde hinhan.

Page 339: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Hiburu 9:16-17 336 Hiburu 10:616-17 Be, al kura kameŋ yeŋ nurdeyab

diriŋmiŋmiŋ hitte kammeke gab gwaha gwahatinayiŋ yinyeŋ. Goyenbemere tiyyeŋ gobe kamkepo gab dirŋeŋ weŋ beleŋ mere go gama irnayiŋ.Niŋgeb al kura kameŋ yeŋya mere titiŋ gobe algo kamke gab meremiŋ goyen pel ma irde yeŋyiyyeŋ go po gama irnayiŋ. 18Gwahade goyen pobikkeŋ Al Kuruŋ beleŋ biŋa tiyyiŋ goyen Israelmar beleŋ gama irnayiŋ yeŋbe al kamtiŋeŋbeMose beleŋ dapŋa gasa yirke kamamiŋ gogo.19 Irdeb meheŋde wor po Mose beleŋ asaŋde AlKuruŋyen saba katiŋ kuruŋ goyen al buda goyenkapyaŋ heŋ yunyiŋ. Irde gab bulmakaw foŋeŋyamemeyat dari yade feya suluk yiryiŋ. Irdebsipsip wuyŋeŋ bukkeŋ irtiŋ goya hisop he haniŋyuwalŋeŋ miŋyaŋ goyen yadeb dariya feya sulukirtiŋ bana goŋ uliŋ yiryiŋ. Irdeb Al Kuruŋyenmere katiŋ asaŋ go hende utiriŋ teŋ alya bereyauliŋde wor gwaha po yirde tukuriŋ. 20 Dari goutiriŋ teŋ yuneŋ heŋyabe, “Gabe saba deŋ beleŋgama irnayiŋ yeŋ Al Kuruŋ beleŋ biŋa tiyyiŋgoyen tareŋ ird ird dari geb,” yinyiŋ. 21 Irdebyiryiŋ gwahade po, ya balemya ya bana goŋ AlKuruŋ doloŋ ird irdde niŋ dawetya goyen hereŋwor utiriŋ teŋ tukuriŋ. 22 Moseyen sabareb detkura Al Kuruŋ diliŋde wukkeŋ irtekbe dari beleŋpo gab wukkeŋ iryeŋ yitiŋ. Gwaha irtek detbebudam wor po. Niŋgeb dapŋa mayke dari wokyeke wor wor gab Al Kuruŋ beleŋ alya bereyatmata buluŋ halde yunyeŋ yitiŋ.

Yesu beleŋ mata buluŋniniŋ halde duneŋ yeŋdarim wok irde kamyiŋ

23 Be, megen gar niŋ ya balemya det bana goŋniŋya kuruŋ gobe Al Kuruŋyen gasuŋde gor niŋtuŋaŋeŋ po. Niŋgeb dapŋa dari gore gab igiŋhalde wuk yiryeŋ gega, Al Kuruŋyen gasuŋdeniŋ ya balemya det bana goŋ niŋyabe dapŋa darigore epte ma halde wuk yiryeŋ. Dari kura dapŋadari gote folek wor po gore gab epte halde wukyiryeŋ. 24Niŋgeb Yesu Kristu beleŋ darimiŋ wokirde kamyiŋ. Yeŋbe gasuŋ himam fudinde worpo gote tuŋaŋeŋ megen gar hi al beleŋ irtiŋ banagoŋmahurkuriŋ. Gwahade yarabeAl Kuruŋhittehurkuriŋ. Niŋgeb haŋka gayenbe neŋ faraŋ durddurd niŋ teŋbe Al Kuruŋ diliŋ mar hi. 25Munaŋmegen niŋ pris buda gote kuruŋmiŋbe yiŋgeŋdedari moŋ, dapŋa dari goyen yade damam damamgasuŋ himam bana hurkuŋ hiyen. Goyenbe YesuKristube yiŋgeŋ galak irde wawuŋ budam makamyiŋ. 26 Wawuŋ uŋkureŋ kamde alyen mata

buluŋhalde pasima iryiŋmanhanAl Kuruŋ beleŋal yiryiŋde mat mata buluŋ halde halde niŋ teŋmegen gar wawuŋ budam forok yeŋbe uliŋ misiŋkateŋ kamde tebaŋ teŋ hiwoŋ. Goyenbe gwahama tiyyiŋ. Gwaha titŋeŋbemata buluŋ halde pasiird irdniŋAl Kuruŋhitte yiŋgeŋ galak irde kameŋyeŋ nalu funaŋ beleŋ heŋ hi gayenter megen garwawuŋ uŋkureŋ po forok yiriŋ.

27 Albe wawuŋ uŋkureŋ po kamnayiŋ, soptema kamnayiŋ. Goyenbe go kamereb mererehuwarke Al Kuruŋ beleŋ al igiŋ ma buluŋ goyenpota yiryeŋ. 28 Niŋgeb gwahade po Yesu Kristumanaŋ al budam gote mata buluŋ yad siŋa yireyeŋ wawuŋ uŋkureŋ yiŋgeŋ Al Kuruŋ galak irdekamyiŋ. Irdeb kame sopte wayyeŋ. Goyenbegoyenterbe alyen mata buluŋ halde halde niŋ mawayyeŋ. Gwaha titŋeŋbe yeŋ ge doyaŋ heŋ haŋmar yumulgaŋ teŋ teŋ niŋ wayyeŋ.

10Saba bikkek gama irde Al Kuruŋ galak irtek gobe

miŋ miŋmoŋ1 Be, Moseyen sababe det igiŋ kura kame

wanayiŋ gote toneŋ po, det fudinde Al Kuruŋhitte haŋ goyen moŋ. Niŋgeb sabamiŋ gamairde damam damam dapŋa gasa yirde Al Kuruŋdoloŋ ird irdmata goyen po teŋ tebaŋ teŋ hinayiŋgega, mata goreb Al Kuruŋ doloŋ irniŋ yeŋbe yeŋhitte waŋ haŋmar goyen eptemamata buluŋmiŋhalde pasi iryeŋ. 2 Gwahade moŋ kenem sababikkek gama irde Al Kuruŋ galak irde haŋ margobe goyare po hugiŋeŋ mata buluŋ miŋmoŋwukkeŋ hitiŋ geb, mata buluŋ tihit yeŋ matamiŋgoke kandukŋeŋ ma nurwoŋ. Irdeb saba bikkekgama irde Al Kuruŋ galak ird irdmata goyen badahewoŋ. 3-4Gega bulmakawyamemeyat dari beleŋalyen mata buluŋ epte ma halde yuntek. Niŋgebdapŋa gasa yirde darim goyen teŋ al hereŋ utiriŋteŋ haŋyen gobe mata buluŋmiŋ bebak yird yirdmeteŋ po teŋ hi.

5 Niŋgeb Yesu Kristu megen gar waŋbe AlKuruŋ gaha inyiŋ:“Gebe al beleŋ ge niŋ teŋ dapŋa gasa yirde, det

galak nirwoŋ yeŋ ma nurde hinhan.Niŋgeb meteŋge teŋ teŋ niŋ ne gago al nirariŋ.6 Gebe al beleŋ dapŋa kumga teŋ galak girde,

kurab mata buluŋ halde halde niŋ galakgirde haŋyen goke amaŋeŋma nurde hin-han.

Page 340: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Hiburu 10:7 337 Hiburu 10:297 Irkeb ne beleŋ, ‘Al Kuruŋ, ga nena! Asaŋde

yitiŋ gwahade po dufayge gama ire yeŋwayhem,’ ginmiriŋ,” yitiŋ hi. Tikiŋ 40:6-8

8 Yesube meheŋdeb, “Gebe al beleŋ ge niŋ teŋdapŋa gasa yirde, det galak girde, dapŋa kumgateŋ galak girde, kurab mata buluŋ hal hal niŋgalak girwoŋ yeŋ ma nurde hinhan. Gwaha girdgird niŋ amaŋeŋ ma nurde hinhan,” yiriŋ. AlKuruŋ galak ird ird mata gwahade gobe Moseyensabare yitiŋ gega, Al Kuruŋbe gokema nurde hin-hin. 9 Irdeb Yesu beleŋ basaŋ heŋbe, “Al Kuruŋ,ga nena! Nebe dufayge gama ire yeŋ wayhem,”yiriŋ niŋgeb, Yesube mere kame tiyyiŋ gwahadepo mata gergeŋ forok ire yeŋbe meheŋde galakmata bikkek niŋ yiriŋ gobe pel iryiŋ. 10 YesuKristube gwaha mat wawuŋ uŋkureŋde gog poyiŋgeŋ Al Kuruŋ galak iryiŋ. Irkeb gore po neŋbeAl Kuruŋ diliŋde wukkeŋ hitiriŋ.

11 Moseyen saba gama irde naŋkahalmiŋnaŋkahalmiŋ pris beleŋ tumŋaŋ huwarde altaredapŋa gasa yirde Al Kuruŋ galak irde mata buluŋhalde haldemeteŋ teŋ tebaŋ po teŋ haŋyen. Gegadapŋa darim gore mata buluŋ epte ma halde siŋairtekhinhin. 12GoyenbeYesube alyenmata buluŋhalde yunke goyare po hubu hiyyeŋ yeŋ nurdebwawuŋ uŋkureŋde yiŋgeŋ Al Kuruŋ galak irdekamyiŋ. Irdeb Al Kuruŋ hitte hurkuŋ haniŋ yasebeleŋ keperde Doyaŋ Al Kuruŋ hiriŋ. 13 Irdebasogomiŋ yago yawaŋ kahaŋ miŋde yufurka teŋteŋ nalu niŋ doyaŋ heŋ hi. 14 Yeŋbe wawuŋuŋkureŋde yiŋgeŋ teŋ Al Kuruŋ niŋ galak iryiŋgeb, alya bereyamiŋ goyen Al Kuruŋ diliŋde alwukkeŋ yirtiŋ mar goyen hugiŋeŋ buluŋmiŋkuram moŋ yiryiŋ.

15 Holi Spirit wor goke meheŋde gaha yitiŋ AlKuruŋyen asaŋde hi:16 “Ne Doyaŋ Al Kuruŋ gareb gaha yeŋ hime:Kame nalu goyenter mel go hitte biŋa kuruŋ

teŋbe gaha yineŋ:Nebe dufaymiŋ bana sabane kereŋ, irde biŋde

kayeŋ,” yitiŋ hi. Yeremaia 31:3317 Irde Holi Spirit gore sopte gaha yiriŋ:

“Nebe mata buluŋmiŋ halde yuneŋ.Irdeb sopte mata buluŋmiŋ ge ma po nureŋ,”

gwaha yitiŋ. Yeremaia 31:3418 Niŋgeb yitiŋ gwahade po, mata buluŋ haldepasi irtiŋde gorbe sopte mata buluŋ hal hal gokedapŋa gasa yirde Al Kuruŋ niŋ galak ird ird matagobe ma po hiyeŋ.

Yul ma yetek, saŋiŋ po hetek

19 Niŋgeb, kadne yago, Yesu beleŋ neŋ ge teŋdarimiŋwok irde kamyiŋ gokeGasuŋHimamWorPo Al Kuruŋ hire gor kafurama heŋ igiŋ hurkutekhite. 20 Yesu kamyiŋ gobe Gasuŋ Himam Wor Pobana hurkuŋ hurkuŋ beleŋ pet titiŋ amil goyenerek yiriŋ go gwahade goyen. Niŋgeb neŋ gayenAl Kuruŋya hugiŋeŋ hitek beleŋ gergeŋ wor pogoyen kerd dunyiŋ.

21 Irdeb al kura Al Kuruŋyen ya balem goyendoyaŋ irde hi al gobe neŋ hitte hi. Yeŋbe prisbuda gote kuruŋmiŋ fudinde wor po, megengar niŋ moŋ. 22 Niŋgeb neŋbe bininiŋde matfudinde wor po yeŋ ge hekkeŋ nurdeb Al Kuruŋhitte kutek. Neŋbe Yesuyen dari teŋ bininiŋdeutiriŋ titiŋ, irde fewukkekbeleŋmata buluŋniniŋhaltiŋ geb, bininiŋde wukkeŋ wor po nurde hite.Niŋgeb Al Kuruŋ hitte kuŋ kuŋ niŋ kama ma heŋhitek.

23 Irde neŋ hitte biŋa tiyyiŋ al gobe yiriŋgwahade po fudinde tiyyeŋ geb, dufay budamma heŋbe yeŋ ge hekkeŋ nurde hite yeŋ hityengoyen tareŋ po tanarde hitek. 24 Irde kadniniŋge amaŋeŋ nurd yuneŋ yuneŋya mata igiŋ teŋteŋya goke kurut yeŋ hitek yeŋ kadom tareŋ girdteŋ hitek. 25 Irde al kura marbe gabu teŋ teŋniŋ bada heŋ haŋyen gega, neŋbe gwaha ma teŋhitek. Gabu teŋbe kadom saŋiŋ gird teŋ hitek.Haŋka gayenbe yeŋ mulgaŋ heŋ waŋ waŋ nalubinde heŋ hi geb, gabu heŋ kadom tareŋ gird teŋteŋ mata gobe saŋiŋ po irtek.

26MunaŋAl Kuruŋyenmere fudinde nurdnurdga mata buluŋ teŋ teŋ niŋ bada ma hetekbe dethoyaŋ kura mayke kamke Al Kuruŋ galak irdemata buluŋ goyen haltek belŋeŋbe hubu worpo. 27 Al kura gwaha tinayiŋ marbe Al Kuruŋbeleŋ gote muruŋgem kafuram wor po yunkebkak beleŋ Al Kuruŋ asogo irtiŋ mar kumga yiryeŋgoke po doyaŋ henayiŋ. 28 Moseyen sabarebeal kura sabamiŋ ma gama irtiŋ al gobe al irawama karwo beleŋ al gote mata buluŋ goke mererehuwarde tagalkeb al goyen buniŋeŋ ma irdemayke kamyeŋ yitiŋ geb, gwaha teŋ haŋyen.29Moseyen saba uliŋ goke wor al gwahade yirdehaŋyen. Niŋgeb al kura Al Kuruŋ Urmiŋ harhokuneŋ sukal irde hi al gobe daha iryeŋ? Al gobe AlKuruŋ biŋa kuruŋ tiyyiŋ goyen Yesu beleŋ gamairde dari wok irde kamyiŋ gore po al wukkeŋhiriŋ gega, Yesu darim wok irde kamyiŋ goyenteŋ kari kari irde hi irde Holi Spirit al buniŋeŋyirde igiŋ igiŋ yirde hiyen al goyen sukal irdehi geb, gote muruŋgem buluŋ kafuram wor po

Page 341: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Hiburu 10:30 338 Hiburu 11:9goyen tiyyeŋ. 30 Goke teŋbe Al Kuruŋ beleŋUrmiŋ gaha inyiŋ: “Al kurate haniŋ wol heŋ heŋmatabe nere geb, ne beleŋ ga haniŋ wol heweŋ,”inyiŋ. Irde sopte gaha yiriŋ: “Doyaŋ Al Kuruŋbeleŋ alya bereyamiŋ goyen merem yaŋ yiryeŋ,”yiriŋ. Neŋbe gwaha yiriŋ al goyen nurd uneŋhityen. 31 Al Kuruŋ gwahader hitiŋ beleŋ gwahayiriŋ geb, yende bearar bana hitek gobe kafuramwor po yeŋ nurde hime.

32Niŋgeb haŋkapya Al Kuruŋyenmere fudindehulsi yara go nurde dahade hinhan goke dufayhenayiŋ. Deŋbe kanduk kurayen kurayen yeneŋhinhan gega, tareŋ po heŋ hinhan. 33 Kurarebedukuŋ al buda kuruŋ diliŋ mar sukal dirde,muduneŋ hinhan. Irde kurarebe al kura kandukgwahade yeneŋ hinhanmarya heŋ yeŋya tumŋaŋkanduk bana hinhan. 34 Deŋbe al koyare heŋkanduk yeneŋ hinhanmar goke bitiŋmisiŋ nurdefaraŋ yurde hinhan. Irde asogo dirde hinhanmar beleŋ samuŋtiŋ goraŋ dirde hinhan gega,samuŋtiŋ megen gar niŋ moŋ, hugiŋeŋ hinayiŋgo miŋyaŋ yeŋ nurde hinhan. Niŋgeb megen niŋsamuŋtiŋ goraŋ dirtiŋ goke ma nurde amaŋ heŋhinhan.

35 Niŋgeb, kanduk dahade kura keneŋ hinayiŋgega, Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurtiŋ goyen tubulma po tinayiŋ. Gote muruŋgembe igiŋ wor po,irde kuruŋ wor po. 36 Niŋgeb det igiŋ gokedoyaŋ heŋbe araŋeŋ yul yeŋ bada ma henayiŋ.Gogab Al Kuruŋyen dufay gama irdemeteŋ teŋbeyeŋ beleŋ detmiŋ duneŋ yeŋ biŋa tiyyiŋ goyentenayiŋ. 37 Yeŋbe heŋ ga moŋ wayyeŋ gokegahade katiŋ:“Al wayyeŋ yitiŋ al gobe wayyeŋ.Waŋ waŋ nalumiŋ siŋgir ma iryeŋ.38 Delner al huwak gobe ne niŋ hekkeŋ nurde

hinayiŋ.Gega al kura nubul tiyyeŋ al gokeb amaŋeŋ ma

nurd uneŋ,” yiriŋ. Habakuk 2:3-439Niŋgeb neŋbe dufayniniŋ sorkok heŋ Al Kuruŋtubul teŋ kuŋ buluŋ hetek mar moŋ. Gwahadeyarabe yeŋ ge hekkeŋ nurdeb yeŋya hugiŋeŋhitek mar.

11Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurtek

1 Be, al kura Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurde haŋmarbe Al Kuruŋ beleŋ det kura yuneŋ yeke gokedoyaŋ heŋyabe fudinde wor po dunyeŋ go yeŋnurde ga haŋyen. Irde det kura diliŋde ma yintiŋgega, Al Kuruŋ beleŋ goke yitiŋ geb, det gobe

fudinde hi yeŋ dufay budam ma heŋ haŋyen.2 Asininiŋ yagobe Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurdehinhan. Irkeb goke Al Kuruŋ beleŋ diliŋde igiŋwor po yeneŋ hinhin. 3 Neŋbe Al Kuruŋ niŋhekkeŋ nurde hite. Niŋgeb megeŋya naŋkiŋyairde det kuruŋ gayen yeŋ beleŋmohoŋde po yekeforok yamiŋ goyen bebak teŋ hityen. Irde detkuruŋ gabe det kura dilniniŋde yeneŋ hite garema yiryiŋ yeŋ nurde hityen.

4 Be, Abelbe Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurde hin-hin. Niŋgeb yeŋ beleŋ Al Kuruŋ niŋ galak iryiŋgobe igiŋ wor po, itiŋ Keinyen folek. Niŋgeb AlKuruŋbe det Abel beleŋ galak iryiŋ goke amaŋeŋnurhem yiriŋ. Irdeb Abel beleŋ yeŋ ge hekkeŋnurde hinhin goke al huwak inyiŋ. Abelbekamyiŋ gega, yeŋ beleŋ Al Kuruŋ niŋ hekkeŋnurde hinhin mata gobe gayenter wor neŋ beleŋgama irtek mata hi.

5 Be, Enokbe Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurde hin-hin. Niŋgeb diliŋ gergeŋ hikeya Al Kuruŋ beleŋyiŋgeŋ hitte tukukeb bemel po bana kuriŋ. Irkebal kura uliŋ hakwam goma po kenamiŋ. Al Kuruŋniŋ hekkeŋ nurde hinhin goke Al Kuruŋ beleŋdiliŋde igiŋ wor po kinyiŋ. 6 Fudinde, al kuraAl Kuruŋ niŋ hekkeŋ ma nurde hi al gobe AlKuruŋ beleŋ matamiŋ goke amaŋeŋma nurde hi.Niŋgeb Al Kuruŋ hitte kuŋ haŋmarbe Al Kuruŋbehi goyen fudinde yeŋ nurde hinayiŋ. Irde yeŋge sari kerde naŋkeneŋ haŋ mar gobe Al Kuruŋbeleŋ gote muruŋgem igiŋ yunyeŋ goyen worfudinde yeŋ nurde ga hinayiŋ.

7 Be, Noabe Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurde hinhin.Niŋgeb kame mata forok yiyyeŋ goke Al Kuruŋbeleŋ inke nurdeb meremiŋ po gama iryiŋ. Irdebhakwa kuruŋ wor po kura irdeb diriŋmiŋmiŋgoyen daha kamnak yeŋ hakwa bana goŋ yiryiŋ.Yeŋ beleŋ mata gwaha tiyyiŋ goreb goyenter niŋalya bereyat mata buluŋ kawan yikala yiryiŋ.Irkeb Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurde haŋyen mar AlKuruŋ beleŋ al huwak yineŋ hiyen gwahade po,yeŋ wor al huwak inyiŋ.

8 Be, Abrahambe Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurdehinhin. Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ hoy irde naŋakura kame yende hiyyeŋde gor kwayiŋ inkekuriŋ. Yeŋbe naŋa gor yeŋ ma nurde hinhingega, naŋamiŋ tubul teŋ kuriŋ. 9 AbrahambeAl Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurde hinhin. Niŋgebnaŋa kura Al Kuruŋ beleŋ uneŋ yeŋ biŋa tiyyiŋnaŋare gor kuriŋ gega, albak heŋ kuŋ hitiŋ yarahinhin. Naŋa gobe kame urmiŋ Aisakya asem

Page 342: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Hiburu 11:10 339 Hiburu 11:28Yekopyat naŋa hiyyeŋ gega, tumŋaŋ albak hitiŋyara dapŋa sikkeŋ beleŋ po ya irtiŋde heŋ kuŋhinhan. 10 Abrahambe megen gar niŋ taun niŋma nurde hinhin. Yeŋbe taun kura epte mabuluŋ heŋ hugiŋeŋ hitek goyen goke po nurdebnaŋamde goyen albak yara heŋ kuŋ hinhin. Taunhugiŋeŋ hitek gobe Al Kuruŋ beleŋ po gwahagwaha ireŋ yeŋ dufay heŋbe iryiŋ.

11 Be, Abrahambe alik buluŋ wor po hiriŋ,irde berem Sara manaŋ diriŋ kawaŋ kertek mahiriŋ. Goyenbe Abraham go Al Kuruŋbe biŋatiyyiŋ gwahade po forok irde nunyeŋ yeŋ yeŋ gehekkeŋ nurde hinhin. Niŋgeb Sara gob biŋ heŋdiriŋ al diriŋ kawaŋ kiryiŋ. 12Al go alik buluŋworpo epte ma diriŋ miŋyaŋ hetek gega, yeŋ hittemat al budam wor po fuful tiyyiŋ. Al fuful tiyyiŋgoyenbe dinambeya makaŋ fereŋde niŋ sawsawayara epte ma kapyaŋ hetek gwahade hamiŋ.

13 Be, mel gabe tumŋaŋ Al Kuruŋ niŋ hekkeŋnurde kuŋ kuŋbe kamamiŋ. Mel go megenheŋyabe Al kuruŋ beleŋ detmiŋ yuneŋ yeŋ biŋatiyyiŋ goyen ma yawaramiŋ. Goyenbe det gokame kame gwahade forok yiyyeŋ yeŋ nurdebgoke amaŋ heŋ hinhan. Irdeb, “Neŋbe megengar niŋ moŋ, albak yara heŋ belŋeŋ hite,” yeŋhinhan. 14 Gwaha yeŋ hinhan gobe, “Naŋaniniŋfudindebe hoyaŋ hi,” yeŋ nurdeb gogo yeŋ hin-han. 15 Munaŋ mel gore megen niŋ naŋamiŋyubul tiyamiŋ goke dufay ug po heŋ hinhanman-han hakot po mulgaŋ heŋ kuwoŋ. 16 Gega gwahama tiyamiŋ. Gwaha titŋeŋbe mel gobe naŋa igiŋAl Kuruŋ hiyende gor kuniŋ yeŋ goke po nurdehinhan. Irkeb Al Kuruŋbe mel goke nurde taunkura megen niŋ yara moŋ goyen yuneŋ yeŋ gitikiryiŋ. Niŋgeb Al Kuruŋbemel gore Al Kuruŋniniŋineŋ ineŋ goke memya ma heŋ hiyen.

17 Be, Abrahambe Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurdehinhin. Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ tuŋaŋ ure yeŋ ur-miŋ Aisak niŋ inke meremiŋ po gama irde urmiŋgo Al Kuruŋ niŋ galak iryiŋ. 18 Bikkeŋ Al Kuruŋbeleŋ Abraham diliŋde biŋa teŋyabe, “Foŋeŋgeyago niŋ biŋa tihim gobe urge Aisak hitte matforok yenayiŋ,” inyiŋ. 19 Niŋgeb Abraham go AlKuruŋ beleŋ gwahade biŋa tiyyiŋ go bebak teŋbe,“Al Kuruŋbe urne maymeke kamyeŋ goyen igiŋsopte isaŋ hiyyeŋ,” yeŋ hekkeŋ nuryiŋ. Irdeurmiŋ mayeŋ tike Al Kuruŋ beleŋ bada hawainyiŋ. Niŋgeb mata goke teŋbe, “Abrahambeurmiŋ kamtiŋ goyen Al Kuruŋ beleŋ isaŋ heŋtumulgaŋ teŋ unyiŋ,” yeŋ haŋyen.

20 Be, Aisak wor Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurdehinhin. Niŋgeb urmiŋ waraŋ Yekopya itiŋ Isoyahitte kame mata dahade forok yenayiŋ yeŋnuryiŋ gwahade po guram yirde saŋiŋ yiryiŋ.21 Yekop wor Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurde hinhin.Niŋgeb alik buluŋwor po heŋ kameŋ teŋ heŋyabeYosep urmiŋ waraŋ hitte kame mata dahadeforok yenayiŋ yeŋ nuryiŋ gwahade po guramyirde tareŋ yiryiŋ. Irdeb genuŋmiŋ hende tawuŋheŋ huwarde heŋyabe Al Kuruŋ doloŋ iryiŋ.

22 Be, Yosepbe Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurde hin-hin. Niŋgeb yeŋ kameŋ teŋ heŋyabe kame kameIsrael mar goyen Isip naŋa tubul teŋ kunayiŋgoke tagalyiŋ. Irdeb Israel mar goyen kuniŋyeŋbe kiŋkiniŋ manaŋ yade goya kuŋ naŋamdegab mete teŋ teŋ niŋ yinyiŋ.

23 Be, Mose naniŋya miliŋyabe Al Kuruŋ niŋhekkeŋ nurde hinaryum. Niŋgeb urmiŋ Mosekawaŋ hekeb diriŋ maliŋeŋ moŋ yara kenaryum.Irdeb Isip niŋ doyaŋ al kuruŋ beleŋ diriŋmukŋeŋal diriŋ kawaŋ hekeb gasa yirke kamnayiŋ yiriŋgoke kafura ma haryum. Irde Mose kawaŋ hir-iŋdemat gagasi karwo gayen bana kerde hike kuŋkuŋ kuruŋ hiriŋ.

24 Be, go kamereb Isip niŋ doyaŋ al kuruŋ Ferowiriŋ beleŋ Mose teŋ yende urmiŋ yara irke kuŋkuŋ kuruŋ hiriŋ. Goyenbe Mosebe Al Kuruŋ niŋhekkeŋ nurde hinhin niŋgeb, kamebe Fero wiriŋgote urmiŋ heŋ heŋ goyen pel iryiŋ. 25 YeŋbeFero wiriŋ gote urmiŋ heŋ deŋem yaŋ heŋbebelŋeŋ megen niŋ mata buluŋ niŋ amaŋ hetekhinhin. Gega pel irdeAl Kuruŋyen alya bere beleŋkanduk yeneŋ hinhan goyen yeŋ wor mel goyaheŋ tumŋaŋ kanduk yentek belŋeŋ goyen pogama irdehinhin. 26Yeŋbe gwaha teŋhinhin gotemuruŋgembe kame Al Kuruŋ beleŋ kuruŋ wor ponunyeŋ yeŋ nurde hiyen geb, Israel marya heŋkanduk yeneŋ yeneŋ gobe det kuruŋ, munaŋ Isipnaŋare niŋ samuŋ kusamuŋ wor po yad yad gobedet dirŋeŋ yeŋ nurde hinhin. Yeŋ beleŋ gwahateŋ hinhin gobe Yesu Kristu niŋ teŋ gogo teŋhinhin yeŋ nurde uneŋ hime. 27Mosebe Al Kuruŋniŋ hekkeŋ nurde hinhin. Niŋgeb Isip niŋ doyaŋal kuruŋ beleŋ yeŋ ge biŋ ar yiriŋ goke kafurama heŋ Isip tubul teŋ kuriŋ. Yeŋbe Al Kuruŋbanare hitiŋ goyen kinyiŋ geb tareŋ po hinhin.28Be, Mosebe Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurde hinhin.Niŋgeb Pasoba dula mata teŋ sipsip gasa yirdedari yade yame kantayaŋ sam yirde yukunayiŋyinke gwaha tiyamiŋ. Irkeb Al Kuruŋyen miyoŋ,

Page 343: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Hiburu 11:29 340 Hiburu 12:3alya dapŋayat diriŋ mataliŋ gasa yirke kamtekgore waŋbe dari yamere go yeneŋbe fole yirdekukeb Israel marte diriŋ mataliŋbe ma kamamiŋ.

29 Be, Israel marbe Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurdehinhan. Niŋgeb makaŋ ala kura Makaŋ Bukkeŋineŋ haŋyen goyen Al Kuruŋ beleŋ pota irkekahaltemegeŋ fudiŋ forok yiriŋ. Irkeb goyaŋ kuŋkurhan forok yamiŋ. Goyenbe Isip marbe Israelmar beleŋ tiyamiŋ gwaha tiniŋ usi teŋ kukebmakaŋ beleŋ aw yurke tumŋaŋ kamamiŋ.

30 Be, Israel mar gobe Al Kuruŋ niŋ hekkeŋnurde hinhan. Niŋgeb naŋa fay 7 gayen naŋka-halmiŋ naŋkahalmiŋ Yeriko taun go milgu irdekuŋ hinhan. Irkeb koya kuruŋ hora karkuwaŋbeleŋ po taun go milgu irtiŋ gobe gilgalaŋ irdekatamiŋ. 31 Goyenbe belen niŋ leplep berekura deŋembe Rahap gobe Al Kuruŋ niŋ hekkeŋnuryiŋ. Niŋgeb Israel mar al irawa kura Yerikotaun go kawemde naŋa tulyaŋ kure yeŋ kwaryumgoyen Yeriko taunde niŋ mar beleŋ gasa yir-nak yeŋ hoy yirde yamiŋde bana yiryiŋ. IrkebYeriko taunde niŋ mar goyen Israel mar beleŋkuŋ tumŋaŋ gasa yirde heŋyabe Rahap muŋ pogab tubul tiyamiŋ.

32 Be, Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurde hinhanmar hoyaŋ gote baraŋ sopte momoŋ ma di-reŋ. Gideon, Barak, Samson, Yepta, Dewit,Samuelyabe porofet yagoya gore mata teŋ hin-han gote baraŋmiŋ tagaleŋbe ulyaŋde kutek geb,gar po bada heweŋ. 33 Mel gobe Al Kuruŋ niŋhekkeŋ nurde hinhan. Niŋgeb mel go kurabemegen niŋ doyaŋmar karkuwaŋ yakira teŋ yendegasuŋde keperamiŋ. Irde kuramiŋbemata huwakmat al doyaŋ yiramiŋ. Irde kurabe Al Kuruŋbeleŋ det igiŋ yuneŋ yeŋ biŋa tiyyiŋ goyenyawaramiŋ. Irde kurabe laion kafuram wor pogote mohoŋ fada yiramiŋ. 34 Irde kuramiŋbekak ala karkuwaŋ bana yemeyamiŋ gega go makamamiŋ. Irde kurabe fuleŋare niŋ bidila beleŋgasa yirteke kamnaŋ yamiŋ gega, soŋ hamiŋ. Irdekurabe saŋiŋmiŋmoŋ gega, Al Kuruŋ beleŋ tareŋyiryiŋ. Kurabe fuleŋare niŋ mar tareŋ miŋyaŋgeb, naŋa hoyaŋde niŋ fuleŋa mar gasa yirdeyakira tiyamiŋ. 35 Bere kurabe diriŋmiŋ kamtiŋgoyen sopte huwarke yenamiŋ. Munaŋ kurabe AlKuruŋ niŋ teŋ al hoyaŋ beleŋ buluŋ buluŋ yirkeuliŋ misiŋ kuruŋ wor po katamiŋ. Gega kame AlKuruŋ beleŋ disaŋ hiyyeŋ go yeŋ nurde kamdekamde niŋ kafura ma heŋ Al Kuruŋ harhok maunamiŋ. 36 Irde kurabe al hoyaŋ beleŋ giwgiw

yirde yusulak tiyamiŋ. Irde kura marbe kahaŋyahaniŋya fere yirde yukuŋ koyare yeramiŋ. 37Melgobe horare gasa yirke kamamiŋ, irde he waldewalde det beleŋ kahal yoŋ yurke kamamiŋ, irdekurabe fuleŋare niŋ bidilare po gasa yirke ka-mamiŋ. Mel gobe det niŋ amu wor po heŋhinhan, irde kurabe uliŋ umŋa igiŋ moŋ sipsipyamemeyat sikkeŋ kerkek wor po goyen hor yirdehinhan. Mel gobe al buniŋeŋ, det miŋmoŋ worpo, irde al hoyaŋ beleŋ nanyaŋ yirde buluŋ buluŋyirde hinhan. 38 Megen niŋ marbe al gwahadegoyen goke igiŋ ma nurde hinhan geb, mel gogor kura kuŋ igiŋ kepertek miŋmoŋ hamiŋ. Melgobe gwaha yirkeb sawsawa po kuruŋ naŋa banahinhan. Munaŋ kurabe duguyaŋ kuŋ horabokbana hinhan. Irde kurabe megeŋ yameyaŋ heŋkuŋ hinhan.

39 Be, al buda kuruŋ goke tagalhem mar gobeAl Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurde hinhan. Niŋgeb AlKuruŋ beleŋ nere alya bereya fudinde yeŋ nurdeyunyiŋ. Goyenbe mel gobe Al Kuruŋ beleŋ detyuneŋ yeŋ biŋa tiyyiŋ kuruŋ goyen kura matamiŋ. 40 Al Kuruŋbe mel go po moŋ, neŋ gayenwor yeŋ beleŋ biŋa tiyyiŋ gote igineŋ igiŋ worpo goyen yunmeke yeŋya neŋya tumŋaŋ buluŋmiŋmoŋ igiŋ wor po henayiŋ yeŋ nurdeb gogoaraŋ ma yunyiŋ.

12Yesu po gama irde hitek

1 Niŋgeb Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurd nurd matadikala dirtiŋ mar gwahade gobe budam wor ponurd yuneŋ hite geb, Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ nurdnurd beleŋ pet dirtek detbe yade siŋa yirtek. Irdemata buluŋ, neŋ gayen buluŋ dirke kateŋ hityengoyen yubul po titek. Irde gab al kura kup yeŋ yeŋkarire heŋkupyeŋkuŋpasi irdehaŋyenyara, neŋwor megen gar heŋya Al Kuruŋyen dufay gamaird ird beleŋ kerd duntiŋ goyen kuŋ kuŋ niŋ badamaheŋ kurutwor po yeŋhitek. 2YesubeAl Kuruŋniŋ hekkeŋ nurd nurd mata gote miŋ al, irde gomata goyen igiŋ wor po irtek al. Niŋgeb neŋbeYesu yeŋ uŋkureŋ niŋ po dufay heŋ hitek. Hoyaŋhoyaŋ niŋ ma nurtek. Yeŋbe kame Al Kuruŋbeleŋ turuŋ iryeŋ goyen nurde hinhin geb, ku-ruse hende kamde kamde niŋ memya ma heŋbeuliŋ misiŋ kateŋ kamyiŋ. Irdeb kamyiŋde mathuwardeb Al Kuruŋ hitte hurkuriŋ. HurkuŋbeDoyaŋ Al Kuruŋ heŋ Al Kuruŋyen haniŋ yasebeleŋ kipiryiŋ. 3 Irdemata buluŋmar beleŋ buluŋbuluŋ irde hike goke mukku ma teŋ goya goya

Page 344: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Hiburu 12:4 341 Hiburu 12:19saŋiŋ po hinhin goke dufay henaŋ ko. Gogab deŋwor Al Kuruŋ gama ird ird goyen yul ma yeŋ badama henayiŋ.

Al Kuruŋbe huwak dire yeŋbe kurareb kandukyubul tike forok yeŋ haŋyen

4 Deŋbe mata buluŋ ma teŋ hitek yeŋ kurutwor po yeŋ haŋ. Goyenbe mata buluŋ asogo irdehaŋ goke kura ma kamde haŋ. 5 Irde Al Kuruŋbeleŋ diriŋne yago dineŋbe tareŋ heŋ heŋ gefaraŋ durtiŋ goyen bitiŋ sir yeŋ hi. Tareŋ dirtekmeremiŋbe gahade:“Diriŋne, Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ saba girde hiyen

goyen kari kari ma irayiŋ.Irde mata buluŋge goke gineŋ tikeb buluŋeŋ ma

nurde hayiŋ.6 Doyaŋ Al Kuruŋbe alya bereya bubulkuŋne wor

po yeŋ nurde yuneŋ hi goyen saba yirdekukalde hiyen.

Irde Al Kuruŋ beleŋ al kura nere yeŋ nurdeuneŋ hi al gobe mata buluŋ tike bebaktiyyi yeŋbe gote muruŋgem buluŋ uneŋhiyen,” yitiŋ hi. Mata Igiŋ 3:11-12

7 Niŋgeb Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ saba dirdekukalde dunke goya busahard hard niŋ ma nurdehinayiŋ. Yeŋbe al beleŋ dirŋeŋ weŋ saba yirdehaŋyen gwahade goyen po, neŋ gayen saba dirdehiyen. Al kura urmiŋ saba ma irde hiyen kenemdiriŋ gobe urmiŋ yende wor po moŋ. 8 Diriŋbetumŋaŋ naniŋ yago beleŋ saba yirde huwa yirdehaŋyen. Goyenbe adotiŋ beleŋ deŋ goyen sabadirde huwa ma dirde hinayiŋbe deŋbe yendedirŋeŋ weŋ fudinde moŋ. 9 Neŋbe nanniniŋyago megen niŋ beleŋ saba dirde huwa dirdehaŋyen goyen goke palap yirde hityen. Niŋgebdet kawan haŋya banare haŋya gote miŋ al AlKuruŋ gore neŋ gayen yeŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ geteŋ saba dirde huwa dirde hike dahade geb palapma irtek? Epte moŋ, palap po irtek. 10Nanniniŋyagobe dufaymiŋde igiŋ yeŋ nurde hinhan beleŋgoyen gama irde neŋ gayen belŋeŋ po saba dirdekukalde duneŋ hinhan. Munaŋ Al Kuruŋbe neŋgayen yiŋgeŋ yara diliŋde wukkeŋ wor po hewoŋyeŋ saba dirde huwa dirde hiyen. 11Goyenbe sabadirde huwa dirde hikeb bininiŋde misiŋ nurdehityen geb, saba dird dird niŋbe amaŋeŋ manurde hityen. Gega bininiŋde misiŋ gwahadenurde gab keŋkela bebak teŋbe Al Kuruŋ diliŋdeigiŋ mata huwak teŋ hitek. Irdeb bininiŋ kamkeigiŋ po hitek.

Keŋkela heŋ hinaŋ ko12 Niŋgeb Al Kuruŋyen mere tanartek tareŋ

miŋmoŋ irde meremiŋ gama irde kutek saŋiŋmanaŋ hubu kenem gor po bada ma henayiŋ.Sopte tareŋ po heŋ gama irde kuŋ hinayiŋ. 13 Irdemata huwak teŋ teŋ beleŋtiŋ goyen sope yirdehuwa yirde hinayiŋ. Gogab mata huwak teŋ teŋtareŋ dirŋeŋ muŋ po hi goyen sopte kuruŋ hekeigiŋ gama irde kuŋ hinayiŋ.

14 Niŋgeb gwahade hitek yeŋbe bitiŋ kamke albuda kuruŋ goya awalikde heŋ heŋ ge kurut worpo yeŋ hinayiŋ. Irde Al Kuruŋ diliŋde wukkekheŋ heŋ ge kurut wor po yeŋ hinayiŋ. Al Kuruŋdiliŋde wukkek ma hinayiŋbe epte ma Al Kuruŋkennayiŋ geb, gago dineŋ hime. 15 Irde kuratiŋkura soŋheŋbeAl Kuruŋbeleŋbuniŋeŋdirde igiŋigiŋ dirde hi bana goyen ma hinak geb, keŋkelaheŋ ga hinaŋ ko. Irde he buluŋ kura* beleŋhe hoyaŋ igiŋ goyen salaw yurde tukuŋ haŋyengwahade yara, moŋgo deŋ haŋ bana al kura beleŋdufay buluŋ kerde waŋbe dende dufay tumŋaŋbuluŋ yirnak geb, goke keŋkela heŋ ga hinaŋko. 16 Aisakyen urmiŋ mataliŋ Iso gobe Al Kuruŋbeleŋ guram irde saŋiŋ wor po irwoŋ. Goyenbebiŋge kamyiŋ goke teŋ Al Kuruŋyen tareŋdenaniŋ beleŋ guram irde tareŋ ird ird goyen gokema nurdeb pel iryiŋ. Niŋgeb deŋbe Iso beleŋmata tiyyiŋ gwahade ma teŋ hinayiŋ. Irde leplepmata ma teŋ hinayiŋ. 17 Isobe kame biŋ bakyeke Al Kuruŋyen saŋiŋde guram nirde tareŋniryeŋ yeŋnaniŋ gusuŋaŋ iryiŋ gega, naniŋ beleŋmeremiŋ ma nuryiŋ goyen deŋbe nurde haŋyengogo. Yeŋbe eseŋya eseŋya naniŋ gusuŋaŋ iryiŋgega, Al Kuruŋ niŋ biŋ mulgaŋ heŋ mata buluŋtubul titek nalube bikkeŋ hubu hiriŋ geb, gogosoŋ hiriŋ.

Neŋbe Al Kuruŋyen Yerusalem bana hite18 Be, asetiŋ yagobe kuŋ Sainai dugu kahaŋ

miŋde forok yamiŋ. Gor forok yeŋbe kak melakkuruŋ forok yeke kenamiŋ. Irde kidoma tareŋwor po kukuwamŋeŋ beleŋ dugu go aw urdemeŋe kuruŋ forok yeke kenamiŋ. Goyenbe deŋwayaŋ dugu gabe bikkeŋ asetiŋ yago beleŋ Sainaidugu keneŋ ufuramiŋ gwahade moŋ. 19 Asetiŋyagobe Sainai dugure gor bigul fuk irke nuramiŋ,irde almelak kura saŋiŋmiŋyaŋwor po naŋkiŋdemat forok yeke nuramiŋ. Irdeb kafura wor poheŋbe, “Neŋ gahade gare mere gwahade nurtekmoŋ. Niŋgeb sopte goya mere ma dirwoŋ yeŋ

* 12:15: He gayenbe nendebe buwi he go gwahade.

Page 345: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Hiburu 12:20 342 Hiburu 13:9nurde hite,” yamiŋ. 20Mel gobe Al Kuruŋ beleŋ,“Al kura dugu gayen ufurnayiŋbe hora beleŋ gasayirke kamnayiŋ. Dapŋa wor gwahade po yir-nayiŋ,” yinyiŋ goyen nurdeb kafura heŋbe soptenurtekma yiryiŋ. 21Mel goremata kenamiŋ gobekafuram wor po geb Mose wor, “Kafura heŋ ulnebarbar yeŋ hi,” yiriŋ.

22 Goyenpoga dugu deŋ wayaŋde gab Sainaidugu gwahade moŋ. Deŋbe Saion dugure wayaŋ.Dugu gobe megen niŋ moŋ, Al Kuruŋ gwahaderhitiŋ gote taun. Taun gobe Al Kuruŋyen gasuŋdeniŋYerusalem. DeŋbeAl Kuruŋyenmiyoŋbudamwor po epte ma kapyaŋ hetek goyen gabu irtiŋdewayaŋ. 23Gorbe Al Kuruŋyen dirŋeŋweŋ tumŋaŋgabu irtiŋ haŋ. Yende deŋembe Al Kuruŋyengasuŋde gor haŋ. Irde dende wor gor haŋ. Irdeal beleŋ diriŋmiŋ mataliŋ guram yirde tareŋyirde haŋyen gwahade yara, Al Kuruŋ beleŋ deŋgoyen guram dirde tareŋ dirde hi. Yeŋbe alyabereya tumŋaŋ al igiŋya buluŋya pota yirde gotemuruŋgem yuneŋ yuneŋ al. Deŋbe Al Kuruŋgwaha teŋ hiyen al goya al huwak Al Kuruŋ beleŋbuluŋmiŋ kuram moŋ igiŋ wor po yirtiŋ gotetoneŋya gor gabu irtiŋ haŋ. 24 Irdeb deŋwor Yesuhitte wayaŋ. Yeŋbe alya bereya niŋ teŋ Al Kuruŋhitte kuŋ Al Kuruŋ beleŋ biŋa gergeŋ tiyyiŋgoyen saŋiŋ irde gote igineŋ forok irdeb alyabereyat mata buluŋ halde halde niŋ teŋbe darimwok irde kamyiŋ. Yesuyen dari gobe Abel maykedarim wok yiriŋ go goya tuŋande moŋ. Abelyendaribe al go mayke kamke dari go keneŋbe AlKuruŋ beleŋ mayyiŋ al goyen wol hiriŋ geb, darigobe wol heŋ heŋde niŋ dari. Niŋgeb Yesuyendari gobe Abelyen dari gote folek.

25 Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ mere dirke pel irnakgeb, keŋkela heŋ hinaŋ ko. Bikkeŋbe megen niŋal nindikeŋ yara Mose beleŋ asetiŋ yago Israelmar saba yirde hayhay yirke meremiŋ pel iramiŋgote muruŋgem buluŋ wor po tamiŋ. Munaŋgayenterbe Al Kuruŋ, Mose gote folek gore sabadirde hayhay dirke ga pel irnayiŋbe gote mu-ruŋgembe dahade tetek yeŋ nurde haŋ? Asetiŋyago beleŋ tamiŋ gote folek wor po tenayiŋ geb.26Al Kuruŋ beleŋ Sainai dugure kateŋmere tiyyiŋgoya goyenbe megeŋya dugu kuruŋ goya aŋgoryiryiŋ. Goyenbe gayenter niŋ yeŋ Al Kuruŋ beleŋbiŋa teŋbe, “Kamebe sopte megeŋ ga aŋgor ireŋ.Naŋkiŋ manaŋ gwaha ireŋ,” yiriŋ. 27Mere bilmiŋ“Kame sopte aŋgor yireŋ,” yiriŋ gotemiŋbe kamewaŋbe det aŋgor yirke korgoŋ henayiŋ goyen

tumŋaŋ gwamuŋ yuryeŋ goke yiriŋ. Korgoŋhenayiŋ det gobe megeŋya naŋkiŋya irde detkuruŋ yiŋgeŋ yiryiŋ goyen goke yiriŋ. Korgoŋmahenayiŋ detbe hugiŋeŋ hinayiŋ.

28-29 Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ alya bereyamiŋdoyaŋ irde hire gobe ugala muŋ kura ma tiyyeŋgeb, hugiŋeŋ kiŋkiŋeŋ hiyeŋ goke Al Kuruŋ igiŋnurd untek. Irde Al Kuruŋbe kak yara geb, alyenmata buluŋ niŋ igiŋ ma nurdeb kumga yirdehiyen geb, palap irde kafura irdeya doloŋ irdehitek.

13Al hoyaŋ niŋ amaŋeŋ nurtek

1 Niŋgeb deŋbe Yesuyen alya bereya hoyaŋkadtiŋ hamiŋ goyen dende dari wor po yara nur-deb yeŋ ge amaŋeŋ nurde yuneŋ hinayiŋ. 2 Irdebal tiŋeŋ kura yeneŋbe gargar yird yird niŋ bitiŋsir ma yeŋ hiyeŋ. Al kura Al Kuruŋyen miyoŋyeŋ hitte wayamiŋ gega, bebak ma teŋya gargaryiramiŋ geb, gago dineŋ hime. 3 Irde Yesu niŋ teŋkoyare haŋ mar goke bitiŋ sir ma yeŋ hiyeŋ. Melgoke dufay heŋyabe deŋ wor yeŋya tumŋaŋ ko-yare hite yara nurde heŋya faraŋ yurde hinayiŋ.Irde al kura buluŋ buluŋ yirke kandukŋeŋ nurdehaŋ mar goyen yeneŋbe goke buniŋeŋ yirde deŋwor yeŋ misiŋ nurde haŋ gwahade yara nurdeyafaraŋ yurde hinayiŋ.

4 Be, alya bereya ire uŋya heŋ heŋ mata gobeAl Kuruŋ beleŋ iryiŋ geb, mata go palap irdebuluŋma irde hinayiŋ. Munaŋ al kura berem yaŋgore bere hoyaŋya duwan teŋ teŋ mata teŋ haŋmarya leplep mata hoyaŋ kurayen kurayen teŋhaŋ marya gobe kameb Al Kuruŋ beleŋ meremyaŋ yiryeŋ. 5 Irde hora niŋ uguŋ po ma dufayheŋ hinayiŋ. Al Kuruŋ beleŋ, “Nebe epte magakira tiyeŋ, irde epte ma gubul tiyeŋ,” yiriŋ geb,hora muŋ kura hikeb gago ep yeŋ nurde hinayiŋ.6 Al Kuruŋ beleŋ gwaha yiriŋ geb, neŋbe yeŋ gehekkeŋ nurdeb, “Doyaŋ Al Kuruŋbe faraŋ nurdnurd al geb, epte ma kafura heweŋ. Megen niŋmar beleŋ ne gayen eptema buluŋ nirnayiŋ,” yeŋnurde hitek. 7 Irde deŋ goyen Al Kuruŋyen meresaba dirde hinhan mar, dende doyaŋ mar gokebitiŋ sir ma yeŋ hiyeŋ. Irde Al Kuruŋ niŋ hekkeŋnurde mata teŋ heŋbe gote igineŋ forok yeŋ hikeyeneŋ hinhan goke dufay heŋbe yeŋ mata teŋhinhan gwahade po teŋ hinayiŋ.

8 Fudinde, Yesu Kristube bikkeŋ hinhin gwa-hade po, haŋka gayen hi. Irde kame manaŋhugiŋeŋ hiyeŋ. 9 Niŋgeb al kura saba hoyaŋ

Page 346: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Hiburu 13:10 343 Hiburu 13:25tawaŋ bitiŋ yawarniŋ tike mali mali ma gamayirde hinayiŋ. Al Kuruŋ diliŋdebe biŋge nennen mata gore epte ma dufaytiŋ tareŋ iryeŋ. AlKuruŋ beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ dird dird sabago keŋkela bebak tike gab dufaytiŋ tareŋ hiyyeŋ.Biŋge nen nen mata niŋ yitiŋ saba bikkek gogama irde hinhan marbe gote igineŋ kura ma poyawaramiŋ.

10 Neŋ hittebe Al Kuruŋ galak ird ird alta kurahi. Goyenbe Israel marte pris megen niŋ gasuŋhimam Al Kuruŋ doloŋ ird ird bana goŋ hurkuŋmeteŋ teŋ haŋ mar gobe nende alta hende gordet Al Kuruŋ galak irtiŋ goyen epte ma yadenenayiŋ. 11Yende saba bikkekdebe pris buda gotekuruŋmiŋbe alyen mata buluŋ halde yune yeŋdapŋa gasa yirde darim po teŋ GasuŋHimamWorPo bana goŋhurkuŋhiyen. Munaŋ gasoŋbe Israelmar tiyuŋ teŋ haŋyen siŋare yukuŋ kumga teŋhiyen.

12 Niŋgeb Yesu wor darimiŋ wok irde kamkegore po alya bereyat mata buluŋ halde halde niŋYerusalem taun siŋare uliŋ misiŋ kuruŋ kateŋkamyiŋ. 13 Niŋgeb neŋ wor Yesu niŋ teŋ buluŋdirke yul ma yeŋ saŋiŋ po hetek. Irde Yesubeleŋ kuriŋ goyen po gama irde hitek. 14 Neŋbemegen gar niŋ taun kura hugiŋeŋ hiyeŋ gokema naŋkeneŋ hite. Gwaha titŋeŋbe kame forokyeŋ hugiŋeŋ hiyeŋ taunde hurkuŋ hurkuŋ niŋnaŋkeneŋ hite.

15 Niŋgeb Yesuyen tareŋde Al Kuruŋ hugiŋeŋkasor irde hitek. Gobe Al Kuruŋ galak ird irdmata geb, mohoŋniniŋde deŋe urde isoka irdehitek. 16 Irde al hoyaŋ igiŋ igiŋ yirde, al kura detniŋ amu heŋ haŋ mar faraŋ yurd yurd niŋ bitiŋsir ma yeŋ hinayiŋ. Al Kuruŋ beleŋ matatiŋ gokeneŋbe ne galak nirde haŋ yeŋ nurdeb amaŋeŋnurd dunyeŋ.

17 Be, deŋbe deŋ Yesuyen alya bereyat doyaŋmarte mere nurde gama irde hinayiŋ. Irde yendeyufukde heŋ mata teŋ hinayiŋ. Mel gobe deŋbeleŋ Al Kuruŋyen mere keŋkela gama irnayiŋyeŋ Al Kuruŋ beleŋ meteŋ yuntiŋ geb, doyaŋdirde haŋ. Niŋgeb meremiŋ nurde gama irdehinayiŋ. Gogab mel gobe meteŋ teŋ haŋyen gokebuluŋeŋ ma nurde amaŋ heŋ hinayiŋ. Gwaha matinayiŋbe meteŋmiŋ gore faraŋ ma duryeŋ.

18 Irde neŋ ge Al Kuruŋ gusuŋaŋ irde hinayiŋ.Neŋbe bininiŋde mat wukkeŋ wor po nurdehite, irde mata huwak po teŋ hitek dirde hiyen.19 IrdebAl Kuruŋ gusuŋaŋ irde heŋyabe yeŋ beleŋ

araŋeŋ nad nerke deŋ hitte kuŋ kuŋ niŋ worgusuŋaŋ irde hinayiŋ.

20 Be, Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesube neŋ sipsipyara gate doyaŋ al kuruŋ hiriŋ. Yeŋbe Al Kuruŋbeleŋ biŋa tiyyiŋ hugiŋeŋ hitiŋ goyen tareŋ ireyeŋ darimwok irde kamyiŋ. Irkeb Al Kuruŋ beleŋkamtiŋdemat isaŋ hiriŋ. Al Kuruŋ gwahade gobebiŋ kamke igiŋ heŋ heŋ gote miŋ al.

21 Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋbe deŋ goyen saŋiŋheŋ dufaymiŋ gama irde mata igiŋ tinayiŋ yeŋdet igiŋ kuruŋ gitik teŋ dunwoŋ yeŋ nurdehime. Irde yeŋ beleŋ mata amaŋeŋ nurde hitekgoyen neŋ bana forok yirde hikeb Yesu Kris-tuyen tareŋde mata teŋ hiwoŋ yeŋ nurde hime.Yesu Kristube hugiŋeŋ deŋem turŋuŋ yaŋ hiyeŋ.Fudinde wor po.

22 Be, kadne yago, asaŋ gabe deŋ tareŋ dire yeŋkayhem gega, ulyaŋ ma kayhem. Niŋgeb sabadirhem gayen al kura kapyaŋ heŋ dunke piŋeŋma nurde keŋkela palŋa irnayiŋ. 23 KadniniŋTimoti koyare hinhin gobe gayamuŋ ga po ga siŋairaŋ goyen nurde ga hinayiŋ. Timoti goyen heŋga moŋ ne hitte wakeb yeŋya tumŋaŋ deŋ denyeyeŋ kureŋ.

24 Nebe Al Kuruŋyen alya bereya tumŋaŋdeŋya haŋmarya doyaŋmartiŋya goke dufay heŋhimyen goyen deŋ beleŋmel gomomoŋyirnayiŋ.Itali naŋare niŋ Yesuyen alya bereya wor deŋ gedufay heŋ haŋ goyenmomoŋ yirayiŋ ninhaŋ geb,gago bebak dirhem.

25 Al Kuruŋ beleŋ deŋ tumŋaŋ buniŋeŋ dirdeigiŋ igiŋ dirde hiwoŋ yeŋ gusuŋaŋ irde hime. Gogpo.

Page 347: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yems 1:1 344 Yems 1:19

YemsYems beleŋ asaŋ kayyiŋ1 Be, nebe Yems, Al Kuruŋya Doyaŋ Al Kuruŋ

Yesu Kristuyat meteŋ al. Niŋgeb deŋ Israel markura Yesu nurd uneŋ haŋ mar naŋatiŋ tubul teŋbur yeŋ kuŋ almet naŋayaŋ haŋ kuruŋ goyengoke teŋ asaŋ gago kaŋ duneŋ hime.

Kanduk yeneŋ gab saŋiŋ henayiŋ2-3 Be, kadne yago, deŋbe kanduk kurayen ku-

rayen yeneŋ hinayiŋ gega, Al Kuruŋ niŋ dufaytiŋtareŋ iramiŋ goyen go ma tubul tinayiŋ gobekame kanduk hoyaŋ forok yeŋ hinayiŋ goyenwortareŋ heŋ igiŋ fole yirde hitek yeŋ nurde haŋyen.Niŋgeb kanduk kurayen kurayen goke buluŋeŋma nurde hinayiŋ. Tareŋ dird dird niŋ gago forokyeŋ haŋ yeŋ nurde amaŋ heŋ hinayiŋ. 4 Niŋgebkanduk yeneŋ fole yird yird matatiŋ gobe saŋiŋpo hiyyeŋ. Gogab Al Kuruŋyenmere gama ird irdmatare parguwak yara henayiŋ. Irde matatiŋ ku-ruŋ goyen bana kura ga buluŋ miŋmoŋ henayiŋ.Mata igiŋ kura tiniŋ yenayiŋ gob igiŋ ala po titekhinayiŋ.

5 Goyenbe kuratiŋ kura mata goyen daha mattiyeŋ yeŋmanuryeŋbemata igiŋ goyen teŋ teŋdeniŋ dufay wukkeŋ niŋ Al Kuruŋ gusuŋaŋ iryeŋ.Al Kuruŋbe det basiŋa ma irde hiyen al geb, alkura det kuraŋ gusuŋaŋ irkeb goke piŋeŋ nurdeuneŋ ineŋ ma tiyyeŋ, irde igiŋ ala unyeŋ. 6 Gegagusuŋaŋ irde heŋyabe dufay budam ma henayiŋ,yeŋ ge po hekkeŋ nurde hinayiŋ. Munaŋ al kuradufay budam hiyyeŋ gobe meŋe beleŋ makaŋduba tuktawaŋ irde hiyen go gwahade yara, du-faymiŋ kipirtiŋ ma hiyyeŋ geb, kurareb Al Kuruŋniŋ hekkeŋ nurde hiyeŋmunaŋ kurareb gwahadema nurde hiyeŋ. 7Niŋgeb al gwahade gobe DoyaŋAl Kuruŋ hitte mat det kura teweŋ yeŋ ma ponuryeŋ. 8 Al gobe dufaymiŋ kipirtiŋ moŋ geb,mata teŋ hiyeŋ kuruŋ gobe kukuwamŋeŋ ala poteŋ hiyeŋ.

Al horam yaŋya al siksukŋeŋya9 Be, deŋ Yesuyen alya bereya kura hora miŋ-

moŋbe megen niŋ mar diliŋdeb al kura gogo kuŋhaŋ yeŋ ma deneŋ haŋyen. Goyenbe Al Kuruŋdiliŋdeb det kuruŋ yeŋ deneŋ hiyen geb, gokeamaŋ heŋ hinayiŋ. 10 Munaŋ busare niŋ detumŋam igyen igyenbe pul yeŋbe heŋ ga moŋ

gwilgwal irde haŋyen. Al horam yaŋ wor gwa-hade po haŋ geb, deŋ Yesuyen alya bereya kurahoratiŋ yaŋ gobe Doyaŋ Al Kuruŋ niŋ teŋ horatiŋyubul tinayiŋ goke buluŋeŋ ma nurde hinayiŋ.Yeŋ beleŋ matatiŋ goke igiŋ nurd dunyeŋ gebgoke amaŋ henayiŋ. 11 Fudinde wor po, naŋapirik irde waŋ hurkuŋ misiŋeŋ yaŋ temeydebbusare niŋ det umŋam igyen goyen fimiŋ fudiŋyirke umŋambulakŋeŋ goyen hubu hekeb kamdekateŋ haŋyen. Niŋgeb gwahade goyen po, alhoram yaŋ wor hora meteŋmiŋ teŋ heŋya yubulteŋ kamnayiŋ.

Kanduk yeneŋ yeneŋ goya mata buluŋ titek du-fayya

12Be, Al Kuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ gobe al kurayeŋ ge amaŋeŋ nurde haŋ mar goyen yuneŋ yeŋbiŋa tiyyiŋ. Niŋgeb al kura kanduk yeneŋ hiyeŋgega, fole yirde hiyeŋ al gobe Al Kuruŋ beleŋyeŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ niŋ biŋa tiyyiŋ goyengo unyeŋ. Niŋgeb muruŋgem go tenayiŋ marbeamaŋeŋ nurnayiŋ.

13 Uŋgurabe, “Al Kuruŋ mata buluŋ tiwoŋ,”yeŋ epte ma lomlom iryeŋ. Irde Al Kuruŋbe neŋgayen mata buluŋ tinayiŋ yeŋ lomlom ma dirdehiyen. Niŋgeb al kura mata buluŋ kura titekdufay forok yeke goya, “Al Kuruŋ beleŋ lomnira,”ma yiyyeŋ. 14Gwahade yarab mata buluŋ teŋ teŋge biŋ huwarkeb dufay buluŋmiŋ gore po tuluŋteŋ tukukeb mata buluŋde kateŋ hiyen. 15Megenniŋ mata buluŋ teŋ teŋ ge biŋ huwarkeb goremata buluŋ forok irde hiyen. Irkebmata buluŋ gokuŋ kuruŋ heŋbe kamde kamde forok irde hiyen.

16 Niŋgeb, kadne yago, “Al Kuruŋ beleŋ lomdirke mata buluŋ tihit,” mere gobe usi geb pelirde hinayiŋ. 17Mata igiŋya det igyen igyen buluŋmiŋmoŋ kuruŋ gobe naŋkiŋde niŋ hulsi yiryiŋal Al Kuruŋ gore duneŋ hi. Al Kuruŋbe naŋk-iŋde niŋ hulsi beleŋ gasuŋ uŋkureŋde ma heŋmatam matam teŋ haŋyen gwahade moŋ. Yeŋbehugiŋeŋ igiŋ igiŋ po dirde hiyen. 18 Yeŋbe almiŋ hoyaŋ megen niŋ goyen wor kame yawareŋyeŋbe neŋ wa dawaryiŋ. “Mere fudinde Yesuniŋ yitiŋ nurkeb neya hugiŋeŋ hitek,” yeŋ basiŋadiryiŋ. Al miŋ hoyaŋ megen niŋ goyen wor kameyawareŋ yeŋbe gogo neŋ wa basiŋa diryiŋ.

Al Kuruŋyen mere nurtek, irde gama irtek19 Kadne yago, nebe deŋ ge amaŋeŋ nurde

hime. Niŋgeb merene ga keŋkela nurnaŋ ko.Al kura mere tike nure yeŋbe palŋa irde hi-nayiŋ. Irde bemel ma mere teŋ hinayiŋ, dufay

Page 348: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yems 1:20 345 Yems 2:12heŋ ga mere teŋ hinayiŋ. Irde araŋeŋ beararma teŋ hinayiŋ. 20 Bearar mata gobe Al Kuruŋbeleŋ mata huwak teŋ hiwoŋ yeŋ nurd duneŋhiyen goyen moŋ. 21 Niŋgeb bitiŋ bana dufaybuluŋya mata buluŋya goyen tumŋaŋ yade siŋayirnayiŋ. Irde neŋ nurhet nurhet dufaytiŋ gofole irdeb Al Kuruŋ beleŋ mere dirke nurdehaŋyen goyen fudinde yeŋ keŋkela po tanardehinayiŋ. Meremiŋ go keŋkela tanarde hinayiŋbegore tareŋ dirke mata buluŋde ma katnayiŋ geb.

22 Meremiŋ duliŋ po nurde wasak ma teŋ hi-nayiŋ. Meremiŋ nurde go po gama irde hinayiŋ.Gwaha ma teŋ hinayiŋbe meremiŋ nurhet yeŋhaŋ gobe dindikeŋ go po usi yirde hinayiŋ. 23 Algwahade gobe al kura luŋen teŋ dinsoknebe gwa-hade yeŋ kinyeŋ gega, 24 luŋen go tubul teŋ kuŋbearaŋ po biŋ sir yiyyeŋ go gwahade yara. NiŋgebAl Kuruŋyen mere nuryeŋ gega, ma gama iryeŋal go wor meremiŋ nuryeŋ gobe miŋ miŋmoŋhiyyeŋ. 25Al Kuruŋyenmere gobe buluŋmiŋmoŋhuwak wor po. Irde mata buluŋ bana mat al yadesiŋa yird yird tareŋ miŋyaŋ. Niŋgeb al kura merego hugiŋeŋ keŋkela po keneŋ heŋbe teŋ biŋdekerde gama irde hiyeŋ al gobe Al Kuruŋ beleŋgoke guram irde igiŋ igiŋ irde hiyeŋ.

26 Munaŋ al kura beleŋ, “Nebe Al Kuruŋyenmata gama irde hime,” yiyyeŋ gega, mohoŋ mahibol teŋ yeŋ ma yetek mere teŋ hiyeŋ gobeyiŋgeŋ goyen po usi irde hiyeŋ. Gwaha teŋhiyeŋbe Al Kuruŋ gama irde hime yiyyeŋ gobeAl Kuruŋ diliŋde miŋ miŋmoŋ hiyyeŋ. 27 AlKuruŋyen mata goyen fudinde gama irniŋ yeŋbediriŋ kagewya beretapya kanduk bana haŋ margoyen kuŋ faraŋ yurde hinayiŋ. Irde megenniŋ mata buluŋ kuruŋ goyen yeneŋ yilwa yirdeAdoniniŋ Al Kuruŋ diliŋde wukkeŋ po hinayiŋ.Gogab ultiŋde merem moŋ, wukkeŋ wor podeneŋ hiyeŋ.

2Al kura po igiŋ irde al kurabe buluŋ ird ird mata

gobe buluŋ1 Be, kadne yago, deŋbe Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ

Yesu Kristu al turŋuŋ yaŋ wor po goke dufaytiŋsaŋiŋ irde haŋ. Niŋgeb al kura po igiŋ igiŋ yirde,kurabe buluŋ buluŋ ma yirde hinayiŋ. 2 Be, alirawa kura dende gabu gasuŋde gor wayiryeŋ.Kurabe horam yaŋ al, uliŋ umŋa igiŋ damumhende wor po goyen yerde wayyeŋ. Irke goyagoyen po al siksukŋeŋ kura det erek erekkeŋ tikiŋ

miŋyaŋ buluŋ goyen yerde gor wayyeŋ. 3 Irkebdeŋbe al umŋa igiŋ igiŋ teŋ wayyeŋ al goke ponurde gargar irde, “Gebe waŋ gasuŋ igiŋde garkepera,” innayiŋ. Gega al siksukŋeŋ gobe, “Gebeal deŋgem moŋ geb, irar ira huwara. Ey, moŋgewaŋ gasuŋ malire kahaŋne miŋde gar kepera,”innayiŋ. 4 Deŋ beleŋ gwaha tinayiŋbe bitiŋ banadufay buluŋ miŋyaŋ geb, gogo mata gwahadetihit yeŋ bebak tinayiŋ. Irde deŋ Yesuyen alyabereya bana bipti kuruŋ forok irhet yeŋ nur-nayiŋ.

5 Kadne yago, deŋ ge amaŋeŋ nurde hime.Niŋgeb merene ga nurnaŋ. Al siksukŋeŋbemegen niŋ marte diliŋdebe al mali deŋem moŋyeŋ yeneŋ haŋyen. Gega Al Kuruŋbe al gwa-hade gore yeŋ ge dufaymiŋ tareŋ irkeb Al Ku-ruŋ diliŋde al deŋem yaŋ henayiŋ yeŋ basiŋayiryiŋ. Irkeb yeŋ ge amaŋeŋ nurde haŋ margoyen kame alya bereyamiŋ doyaŋ yirde hi banagoŋhinayiŋ yeŋ biŋa tiyyiŋ goyen tenayiŋ. 6Gegadeŋbe al siksukŋeŋ goyen palap ma po yirdehaŋ. Goyenbe ganuŋ mar beleŋ buluŋ buluŋdirde kandukduneŋhaŋyen? Samuŋmiŋyaŋmarbeleŋbe gogomamerem yaŋ dirdemerere dukuŋhaŋ? 7 Go mar goreb deŋ beleŋ Kuruŋniniŋ yeŋigiŋ wor po nurde haŋ al Yesu goyen mere buluŋmat irde haŋyen geb.

8 Be, Al Kuruŋyen asaŋde saba kuruŋ kura,“Gigeŋ ge amaŋeŋ nurde ha gwahade goyenpo, al hoyaŋ niŋ wor amaŋeŋ nurde hayiŋ,”yeŋ katiŋ hi. Niŋgeb yitiŋ gwahade po gamairde haŋ kenem igiŋ teŋ haŋ yeŋ nurd duneŋ.9Goyenbe al kura po igiŋ igiŋ irdeb kurabe keneŋwasak teŋ haŋ kenem deŋbe Al Kuruŋyen sabapel irde haŋ geb, mata buluŋ mar yeŋ nurddunyeŋ. 10 Fudinde, al kura Al Kuruŋyen sabatumŋaŋ nurde keŋkela gama yirde hiyeŋ gega,uŋkureŋ muŋ kura soŋ hiyyeŋ gobe sabamiŋgoyen tumŋaŋ soŋ hihi yeŋ kinyeŋ geb gagodineŋ hime. 11 Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ, “Alberem yaŋbe bere hoyaŋya ma duwan teŋ hi-nayiŋ,” yiriŋ goya, “Al ma gasa yirke kamnayiŋ,”yiriŋ goyen uŋkureŋ kura soŋ henayiŋbe Al Ku-ruŋ beleŋ sabamiŋ kuruŋ goyen soŋ hahaŋ yeŋdinyeŋ. Niŋgeb al berem yaŋ kura gore berehoyaŋ kura ma duwan iryeŋ gega, al hoyaŋ kurabida iryeŋbe sabamiŋ kuruŋ goyen soŋ hiyyeŋ.12 Niŋgeb al hoyaŋ niŋ amaŋeŋ nurde hinayiŋyitiŋ Al Kuruŋyen saba kuruŋ goyen po gama irdemere teŋmata teŋ hinayiŋ. Gwaha teŋ hinayiŋbemata buluŋ bana ma hinayiŋ. Munaŋ gwaha ma

Page 349: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yems 2:13 346 Yems 3:3teŋ hinayiŋbe sabamiŋ kuruŋ gore po Al Kuruŋbeleŋ diliŋde merem yaŋ diryeŋ. 13Goyenpoga alkura al hoyaŋ buniŋeŋma yirde hiyeŋ gobe kameAl Kuruŋ diliŋ mar huwarkeb yeŋ wor buniŋeŋma iryeŋ. Munaŋ al kura al hoyaŋ buniŋeŋ yirdehiyeŋ gobe Al Kuruŋ wor buniŋeŋ iryeŋ geb,merem yaŋ yird yird nalu funaŋde yeŋ diliŋ marhuward huward niŋ kafura ma hiyyeŋ.

Matamiŋbe igiŋ moŋ kenem Yesu niŋ dufaymiŋtareŋ irtiŋ gobe miŋ miŋmoŋ hiyyeŋ

14 Be, kadne yago, al kurabe yiŋgeŋ ge yeŋbe,“Nebe Yesu niŋ dufayne saŋiŋ irde hime,” yeŋhiyeŋ gega, matamiŋbe hoyaŋ po kuŋ hiyeŋbemere gwaha tiyyeŋ gore epte ma igiŋ iryeŋ.Niŋgeb al gore, “Yesu niŋ dufayne tareŋ irdehime,” yeŋ hi goke Al Kuruŋ beleŋ mata buluŋdemat epte ma tumulgaŋ tiyyeŋ. 15 Be, kadtiŋ kurabere daw ma al diriŋ daw gobe uliŋ umŋa igiŋmat teŋ biŋge go kura netek miŋmoŋ wor pohiyeŋ. 16 Goyenbe deŋ beleŋ keneŋbe, “Al Kuruŋbeleŋ doyaŋ girde hi geb igiŋ kwayiŋ. Meŋegirkeb meŋe diba kura hor irayiŋ. Biŋge neneep hawayiŋ,” innayiŋ. Goyenpoga det goke amuwor po heŋ hi goyen kura muŋ ma faraŋ urdebmere uliŋ po gwahade innayiŋbe meretiŋ gobemiŋ miŋmoŋ hiyyeŋ. 17 Niŋgeb gwahade goyenpo, “Yesuniŋdufayniniŋ tareŋ irdehite,” yeŋhaŋgega, matatiŋbe hoyaŋ po kuŋ hi kenem, “Yesuniŋ dufayniniŋ saŋiŋ irde hite,” yeŋ haŋ gobeduldul yeŋ haŋ.

18 Goyenbe al kura beleŋ merene fudinde yeŋma nurdeb, “Yesu niŋ dufay tareŋ ird irdya gotemata teŋ teŋyabe hoyaŋ hoyaŋ geb,” yeŋ haŋyen.Gega meremiŋ gobe fudinde moŋ. Meremiŋgokeb ne beleŋ wol heŋbe, “Gebe Yesu niŋ du-fayge tareŋ iraŋ gega, mata igiŋ ma teŋ hayiŋbedaha mat dufayge saŋiŋ iraŋ goyen fudinde yeŋnurtek? Epte moŋ. Munaŋ nebe mata igiŋ teŋhimekeb matane goreb dufayne Yesu niŋ tareŋirde himyen gobe fudinde yeŋ gikala giryeŋ,”ineŋ. 19 Gebe Al Kuruŋbe uŋkureŋ po hi yeŋnurde ha. Gobe igiŋ. Goyenbe uŋgura worgwahade po yeŋ nurdeb yeŋ ge kafura heŋ barbaryeŋ haŋ. Niŋgeb Al Kuruŋbe uŋkureŋ po hi yeŋnurde ha gega, mata igiŋ ma teŋ hayiŋ gobe miŋmiŋmoŋ.

20 Deŋbe da kukuwa wor po? “Yesu niŋdufayniniŋ tareŋ irde hite,” yeŋ haŋ gega,matatiŋbe igiŋ moŋ kenem, meretiŋ gobe miŋmiŋmoŋ goyen daha mat dikala dirmeke gab

keŋkela bebak tinayiŋ? 21 Be, asininiŋ Abra-hambe Al Kuruŋyenmere po nurdeb urmiŋ Aisakgoyen Al Kuruŋ galak ire yeŋ tukuŋ hora beleŋpo alta irdeb go hende kerde kumga teŋ Al Ku-ruŋ doloŋ ireŋ tiyyiŋ. Irkeb Al Kuruŋ beleŋgo keneŋbe al huwak inyiŋ. 22 Abraham matatiyyiŋ goreb keŋkela dikala dirde hi. Dufayyamatayabe hoyaŋ hoyaŋ moŋ, tuŋande wor po.Yeŋbe Al Kuruŋ niŋ dufaymiŋ saŋiŋ iryiŋ geb,meremiŋ po gama irde mata tiyyiŋ gogo. Niŋgebmatamiŋ goreb dufaymiŋbe fudinde wor po ephitiŋ goyen kawan iryiŋ. 23 Irdeb matamiŋ gorebAl Kuruŋyen asaŋde, “Abrahambe Al Kuruŋ niŋdufaymiŋ tareŋ irkeb Al Kuruŋ beleŋ al huwakkinyiŋ,” yitiŋ gote miŋ goyen kawan forok iryiŋ.Abrahambe gwaha tiyyiŋ geb, Al Kuruŋ beleŋkadne yeŋ nurd uneŋ hinhin. 24Niŋgeb Al Kuruŋdiliŋde huwak heŋ heŋ beleŋ gobe yeŋ ge dufaytareŋ ird ird pomoŋ. Matatiŋde manaŋmeremiŋgama irnayiŋbe yeŋ beleŋ al huwak yeŋ dinyeŋ.

25 Gwahade goyen po, belen niŋ leplep beredeŋembe Rahap goyen Yeriko taunde hinhin worAl Kuruŋ diliŋde mata igiŋ tikeb Al Kuruŋ beleŋbere huwak inyiŋ. Bere gobe Israel al irawa kuraYosuwa beleŋ, “Yeriko taunde balmiŋ kuŋ naŋatulyaŋ kuŋbe waŋ momoŋ niryi,” yinke kukebgor niŋ mar beleŋ gasa yirnak yeŋ bere goreyamiŋde yukuŋbe balmiŋde beleŋ hoyaŋmat yadyerke mulgaŋ heŋ kwaryum. 26Niŋgeb al kamtiŋhakwambe toneŋ miŋmoŋ gwahade goyen po, alkura beleŋ, “Al Kuruŋ niŋ dufayniniŋ saŋiŋ irdehite,” yeŋ hinayiŋ gega, matamiŋ hoyaŋ kukeb,meremiŋ gobe miŋ miŋmoŋ hiyyeŋ.

3Dufay heŋ ga mere teŋ hinayiŋ

1 Be, kadne yago, kame neŋ tumŋaŋ Al Kuruŋdiliŋ mar huwartekyabe neŋ saba tagal tagalmarbe al mali hoyaŋ yara moŋ, mere kuruŋdewor po kutek gobe nurde haŋ gogo. Niŋgebdeŋ budam al saba yird yird mar ma henayiŋ.Kura beleŋ po saba mar henayiŋ. 2 Neŋ albemata kurayen kurayende buluŋ teŋ hityen gebgogo gwaha dineŋ hime. Al kura mere soŋ maheŋ hiyeŋ al gobe Al Kuruŋ diliŋde buluŋmiŋmiŋmoŋ hiyyeŋ. Irde yiŋgeŋ keŋkela dufay heŋgab mata teŋ hiyeŋ geb soŋ ma heŋ hiyeŋ. 3 Be,hos go dufayniniŋ po gama irde kuwoŋ yeŋbemohoŋ bana ain parwek yerde goyenter kaŋ feŋteŋ gor yanarde yuluŋ titekeb hos goyen igiŋ

Page 350: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yems 3:4 347 Yems 4:3dufayniniŋ po gama irde haŋyan. 4Be, hakwaworgwahade po. Hakwa kuruŋ wor po goyen meŋetareŋ huwarde tuktawaŋ irde hiyeŋ. Goyenbehakwa go teŋ kuŋ hiyeŋ al gore goŋ kura kweyeŋ nurdeb hakwa tigiri teŋ teŋ det dirŋeŋ muŋhakwa kimyaŋ beleŋ hi goyen tigiri tikeb hakwakuruŋ goyen al gote dufay po gama irde kuyeŋ.5 Gwahade goyen po, det dirŋeŋ muŋ al mo-hoŋ bana gore mat mere forok yeŋ haŋ gorebalyen heŋ heŋmiŋ kuruŋ goyen kurabe igiŋ irde,kurabe buluŋ irde teŋ haŋyen. Be, kadilia kuruŋhiyyeŋde kak boŋeŋ kura busare katyeŋbe dahatiyyeŋ? Busa kuruŋ gobe heŋ wor yeŋ kuyeŋgeb. 6Niŋgeb mohoŋniniŋ wor kak boŋeŋ dirŋeŋmuŋ go gwahade goyen po, neŋ al kuruŋ gayenbuluŋ dirde hiyen. Mohoŋniniŋbe mata buluŋgasuŋ geb, gor matbe neŋ kuruŋ gayen buluŋheŋ hityen. Mata buluŋmohoŋniniŋde forok yeŋhaŋyen kuruŋ gobe kak beleŋ det kumga teŋ pasihiyyeŋ gwahade goyen po heŋ heŋniniŋ kuruŋgayen buluŋ wor po dirde hiyen. Irde funaŋbemata buluŋ gote muruŋgem teŋbe kak alare heŋhumga kunayiŋ.

7 Megen niŋ, hende niŋ, irde makaŋ bana niŋdapŋa kurayen kurayenya nuya kuruŋ goyen albeleŋ igiŋ yade paka yirke yase heŋ yewek yagotmere nurnayiŋ. 8Goyenbemohoŋniniŋbe al kurabeleŋ epte ma mala tiyyeŋ. Dapŋa duwi yarameteŋeŋ wor po. Niŋgeb hugiŋeŋ ugala titiŋdepo heŋ mere buluŋ teŋ hiyen. Irde det buluŋal beleŋ nene kamtek go gwahade goyen po, albuluŋ yirde hiyen.

9 Neŋbe mohoŋniniŋ gore Adoniniŋ Doyaŋ AlKuruŋ turuŋ irde hityen. Irdeb gore po al hoyaŋAl Kuruŋ beleŋ yiŋgeŋ yara yiryiŋ goyen karanyurde teŋ hityen. 10 Mohoŋniniŋ uŋkureŋ banagor mat po Al Kuruŋ turuŋ irdeb bana gorepo al karan yurde teŋ hityen. Niŋgeb, kadneyago, mata gwahade gobe igiŋ moŋ geb tubulpo tinayiŋ. 11 Feya makaŋyabe igiŋ fe diliŋuŋkureŋde mat po marde waŋ hiriryeŋ? Eptemoŋ. 12 Irde igiŋ fik he hende olip he igineŋ forokyenayiŋ? Irde wain igineŋ gob fik he hende forokyenayiŋ? Epte moŋ. Gwahade goyen po, makaŋwaŋ ala heŋ hiyende gorbe epte ma fe yase forokyiyyeŋ.

Al Kuruŋ diliŋde dufay wukkek13 Be, dufay wukkek miŋyaŋ albe ne nurhem

nurhem mata gob hubu. Niŋgeb deŋ kura beleŋ,

“Dufay wukkekne miŋyaŋ geb, Al Kuruŋyen du-fay keŋkela bebak teŋ hime,” yiyyeŋ al gobe nenurhem nurhem mata go tubul teŋ mata igiŋteŋ hinayiŋ. Irkeb keneŋbe meremiŋ fudindeyeŋ nurtek. 14 Munaŋ kuratiŋ kura kadom igiŋmat hike yeneŋ daniŋ neŋ gwahade moŋ yeŋnurd nurd mataya kudiŋ mataya miŋyaŋ al gobe,“Nebe dufay wukkeknem yaŋ,” yeŋ parpar teŋmere fudinde pel irde usi ma po teŋ hiyeŋ.15 Dufay wukkek deŋ beleŋ yeŋ haŋ gobe AlKuruŋ hitte mat ma waŋ hi. Megen niŋ po, HoliSpirityen dufaymoŋ, Uŋgurayen. 16Gwahade gebdeŋ beleŋ kudiŋmataya ditiŋ igiŋmat hike yeneŋdaniŋ neŋ gwahade moŋ yeŋ nurd nurd matayateŋ hinayiŋbe kadom bearar gird teŋ teŋ mataforok yirde hinayiŋ. Irde mata buluŋ kurayenkurayen forok yirde hinayiŋ.

17 Goyenbe dufay wukkek Al Kuruŋ hitte matwatiŋ gobe dufay buluŋ miŋmoŋ wukkeŋ wor pohiyyeŋ. Irkeb dufay go miŋyaŋ marbe biŋ kamkeal hoyaŋya igiŋ hinayiŋ. Irde biŋ yurumŋeŋhinayiŋ. Irde balmiŋ heŋ al hoyaŋde mere nurdehinayiŋ. Irde albe buniŋeŋ yirde hinayiŋ. Irdemata igiŋ kurayen kurayen teŋ hinayiŋ. Irdeal kura po igiŋ igiŋ yirde kurabe buluŋ buluŋma yirde hinayiŋ. Mel gobe biŋde mat fudindewor po Yesu gama irde hinayiŋ. 18 Niŋgeb biŋkamke al hoyaŋya igiŋ heŋ heŋ mata forok irdehinayiŋ marbe mata go tareŋ po irkeb al hoyaŋwor yeneŋbe Al Kuruŋ diliŋde mata huwak teŋhinayiŋ.

4Megen niŋ mata gama irde haŋ marbe Al Kuruŋ

asogo irde haŋ1 Be, da beleŋ dirkeb dindikeŋ uliŋ kadom

gineŋ teŋ arde teŋ haŋ? Mata gobe megen niŋdetya mataya niŋ bitiŋ huwarkeb gore po dufayigiŋya arde har goreb mata gogo forok yeŋ hi.2Niŋgeb det kura goniniŋ yaŋ hetewoŋ yeŋnurdehaŋ gega, go ma yadeb al det go miŋyaŋ algoyen detmiŋ goke po teŋ tuwagiŋ bearar yirdeal bida yirde haŋyen. Goyenpoga det go ma poyade haŋyen. Irdeb kadom mohoŋde teŋ ardehaŋyen. Det goyen go ma yade haŋyen gotemiŋbe Al Kuruŋ gusuŋaŋ ma irde haŋyen gebgogo. 3 Kurabe gusuŋaŋ irde haŋyen gega, detgo yade dindikeŋ ge amaŋ hetek dufay kerdegusuŋaŋ irde haŋyen. Niŋgeb dufaytiŋ buluŋ

Page 351: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yems 4:4 348 Yems 5:4goyen Al Kuruŋ beleŋ yeneŋbe gogo ma duneŋhiyen.

4 Deŋbe Al Kuruŋ gama irde hite yeŋ haŋ gegapel irde megen niŋ dufay po gama irde haŋ.Gobe al beremyaŋ gore bere hoyaŋya duwan heŋhaŋ go gwahade goyen. Niŋgeb mata gobe AlKuruŋ niŋ buluŋ nurd nurd mata yeŋ ma nurdehaŋ? Megen niŋ dufay niŋ amaŋeŋ nurde gopo gama irde hinayiŋ mar gobe Al Kuruŋyenasogo henayiŋ. 5 Munaŋ Al Kuruŋyen asaŋde,“Holi Spirit Al Kuruŋ beleŋ neŋ bana kiryiŋ gore,‘Ne niŋ po nurde hinayiŋ. Munaŋ harhoktiŋnunnayiŋbe igiŋmanureŋ,’ yiriŋ,” gwahade yitiŋhi gobe miŋ miŋmoŋ yeŋ nurde haŋ? 6 Deŋbegwaha teŋ haŋ gega, Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋdirde igiŋ igiŋ dird dird gobe mata buluŋtiŋ gotefolek. Niŋgeb goke asaŋmiŋde gahade katiŋ hi:“Al kura yiŋgeŋ neŋ harhet harhet teŋ haŋmarbe

Al Kuruŋ beleŋ asogo yirde hi.Munaŋ al kura yiŋgeŋ neŋbe eptemoŋ yeŋ nurde

haŋ marbe Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ yirdeigiŋ igiŋ yirde hi,” yitiŋ. Mata Igiŋ 3:34

7 Niŋgeb dindikeŋ turuŋ ma irde Al Kuruŋyufukde po hinayiŋ. Irde Satan asogo irde hi-nayiŋ. Irkeb Uŋgura go dubul teŋ busaharyeŋ.8 Al Kuruŋya awalik heŋbe yeŋ bindere kunayiŋ.Irkeb yeŋ wor deŋ bindere wayyeŋ. Niŋgeb deŋmata buluŋ marbe mata buluŋtiŋ goyen yubulpo teŋ hinayiŋ. Irde deŋ Al Kuruŋyen dufayyamegen niŋ dufayya gabu yirde haŋ marbe megenniŋ gobe tubul po teŋ Al Kuruŋyen dufay po gamairde diliŋdewukkeŋhinayiŋ. 9 Irdemata buluŋtiŋgoke kandukŋeŋ nurde buniŋeŋ nurdeb eseŋ hi-nayiŋ. Deŋbe amaŋheŋhinmaŋ teŋhaŋyen gega,haŋka matbe mata buluŋtiŋ goke buniŋeŋ nurdeeseŋ hinayiŋ. 10 Irde neŋ harhet harhet ma teŋAl Kuruŋ yufukde po hinayiŋ. Irke gab yeŋ beleŋturuŋ diryeŋ.

Kadom tagal guneŋ ma tinayiŋ11 Be, kadne yago, dindigeŋ kadom mere bu-

luŋ mat girde ma teŋ hinayiŋ. Al Kuruŋyensabarebe, “Kadom tagal guneŋ ma teŋ hinayiŋirde kadtiŋdemata kura goke buluŋmatmayineŋhinayiŋ,” yitiŋ. Niŋgeb al kura mata gwahadeteŋ hinayiŋ mar gobe Al Kuruŋyen saba goyenbuluŋ ineŋ tagal uneŋ hinayiŋ. Niŋgeb deŋ beleŋsabamiŋ go igiŋ moŋ innayiŋbe epte ma sabamiŋgama irde hinayiŋ. Go gama irtiŋeŋbe dindikeŋAl Kuruŋ hihit yeŋ al hoyaŋde mata goyen yeneŋgwaha gwaha tahaŋ yeŋ tagalde yuneŋ hinayiŋ.

12 Fudinde, neŋ ge teŋ saba kuruŋ go forok irdduneŋbe mataniniŋ yeneŋ igiŋ ma buluŋ dineŋdineŋ albe Al Kuruŋ uŋkureŋ po hi. Go al gore pogabe neŋ gayen dumulgaŋ tiye yeŋbe igiŋ gwahatiyyeŋ. Munaŋ buluŋ dire yeŋbe igiŋ gwahadiryeŋ. Niŋgeb deŋbe da al wor po geb gogo,kadtiŋ yagot mata yeneŋ igiŋ ma buluŋ yineŋhaŋ?

Dende saŋiŋbe ep yeŋ ma nurnayiŋ13 Be, deŋ kurabe, “Haŋka ma gise dawbe taun

kuruŋ hoyaŋde kuŋ dama uŋkureŋ goŋ heŋ horameteŋ teŋ hora kuruŋ yawartek,” yeŋ haŋ. Gegadeŋ al gwahade gobe ga nurnaŋ. 14 Deŋbe fayurke deŋ hitte mata dahade forok yiyyeŋ gobema po nurde haŋ. Neŋ megen hite mar gayenbeyamuŋ yuwalŋeŋde dinamnam go gwahade po,megen gar epte ma ulyaŋde hitek. Heŋ ga mahubu hetek geb. 15 Niŋgeb gwaha yitiŋeŋbe,“Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ igiŋ nurde hi kenem makamde timaŋbe meteŋ gwaha gwaha titek,” yeŋhinayiŋ. 16Goyenbe deŋbe gwahama teŋ haŋ. Neharhem harhem teŋ dindikeŋ ge turuŋ turuŋ teŋhaŋ. Mata gwahade teŋ haŋ kuruŋ gobe Al Kuruŋdiliŋde buluŋ wor po teŋ haŋ. 17Niŋgeb keŋkeladufay henaŋ ko. Al kuramata igiŋbe nurdnurd gagama ma iryeŋ gobe Al Kuruŋ beleŋ al gobe matabuluŋ teŋ hi yeŋ kinyeŋ.

5Buluŋ mat hora yade al horam yaŋ hitiŋ al gobe

kame kanduk kennayiŋ1 Be, deŋ al horam yaŋ mar, ga nurnaŋ

ko. Kame matatiŋ goke kanduk kuruŋ wor poforok yeke yeneŋ hinayiŋ geb, goke dindikeŋge buniŋeŋ nurde eseŋ epte ma teŋ hinayiŋ.2Matatiŋbe gahade: dettiŋya samuŋtiŋyabe yadeal buniŋeŋ faraŋ yurtiŋeŋbe duliŋ po hike bidahenayiŋ. Amiltiŋ manaŋ gwahade po hike sisigebeleŋ walnayiŋ. 3 Gol horaya silwa horaya yadedindikeŋ ge po nurde yatiŋ bana po yerde hikehumuyeŋ beleŋ po tum yurde haŋyen geb, horagotemeteŋmiŋbe hubu hitiŋyen haŋ. Irkeb kamenalu funaŋdeb hora meteŋ ma yuntiŋ goyenkeneŋbe Al Kuruŋ beleŋ merem yaŋ diryeŋ. Irdekak beleŋ det kumga tikeb mugol nen hi gogwahade goyen kudiŋ matatiŋ goke Al Kuruŋbeleŋ buluŋ wor po diryeŋ. Deŋ goyen gwahadirtek nalube binde heŋ hi gega, megen niŋ detyade pipkatoka yirde haŋ. 4Niŋgeb deŋ al horamyaŋ mar, ga nurnaŋ! Yamuŋ usaŋ teŋ teŋ marya

Page 352: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yems 5:5 349 Yems 5:20wit sak yeke walde walde marya muruŋgem mayunkeb biŋmisiŋ nurde eseŋ haŋ. Irkeb Doyaŋ AlKuruŋ tareŋmiŋyaŋ gore goyen nurde hiyen geb,kamebe goke buluŋ wor po diryeŋ. 5 Irde dapŋabeleŋ kamde kamde nalumiŋ ma nurde dula ugpo teŋ bam yeŋ haŋyen go gwahade goyen, deŋwor Al Kuruŋ beleŋ muduneŋ muduneŋ nalu manurde heŋya dindikeŋ ge po nurde dula bidak teŋsamuŋ budam po yade haŋ. 6Deŋbe al kura buluŋdirde ŋiŋiyamma dirtekmar goyen titmiŋeŋworpo uliŋde merem yaŋ yirde gasa yirke kamdehaŋyen gega, kura muŋ asogo ma dirde haŋyen.

Kanduk yeneŋ hinayiŋ gega yul ma yeŋ tareŋ pohinayiŋ

7 Niŋgeb, kadne yago, al beleŋ buluŋ gwahadedirde haŋ gega, mata buluŋmiŋ goyen yubul teŋteŋ ge doyaŋ heŋ heŋ niŋ piŋeŋ ma heŋ hinayiŋ.Irke kuŋ kuŋ Doyaŋ Al Kuruŋ wayyeŋ. Deŋbebiŋge hardeb araŋ araŋ netek heke niniŋ niniŋma teŋbe nalumde ga yeŋ piŋeŋ ma heŋ doyaŋheŋ haŋyen. Kigariŋ niŋ wor gwahade po teŋhaŋyen. 8 Niŋgeb deŋ wor Doyaŋ Al Kuruŋ waŋwaŋ nalu binde heŋ hi geb, kanduk kurayenkurayen yeneŋ haŋ goke mukku ma teŋ goyagoya saŋiŋ po heŋ hinayiŋ. 9 Irde, kadne yago,kanduk kura deŋ bana forok yeke fugugur teŋdindikeŋ uliŋ kadom mohoŋde ma teŋ hinayiŋ.Gwaha tinayiŋbe al igiŋya buluŋya pota yird yirdAl beleŋ waŋ matatiŋ goke muruŋgem buluŋdunyeŋ. Yeŋ waŋ waŋ nalu gobe binde wor poheŋ hi. Niŋgeb gwaha ma teŋ hinayiŋ.

10 Be, Al Kuruŋyen mere basaŋ marbe kandukkarkuwaŋ karkuwaŋ yeneŋ hinhan gega, gokemukku ma teŋ tareŋ heŋ Doyaŋ Al Kuruŋyendeŋemde meremiŋ tagalde kuŋ hinhan. Niŋgebdeŋ wor mel gote mata goyen po gama irdehinayiŋ. 11 Gwaha teŋ hitekeb Al Kuruŋ beleŋguram dirde igiŋ igiŋ diryeŋ gobe nurde hite.Deŋbe Yopyen baraŋ nurde haŋyen gogo. Yeŋbekanduk kuruŋ banahinhin gega, yulma yeŋ tareŋpo heŋ hinhin. Irkeb kuŋ kuŋ funaŋbe Doyaŋ AlKuruŋ beleŋ faraŋ urde saŋiŋ irkeb sopte igiŋworpo hiriŋ. Niŋgeb Doyaŋ Al Kuruŋbe buniŋeŋmiŋkuruŋ wor po.

12 Be, kadne yago, mere kura momoŋ direŋtihim gabe det kuruŋ wor po niŋgeb, keŋkelanurnaŋ ko. Deŋbe mere kura fudinde tihit yeŋyaga naŋkiŋya megeŋya irde det hoyaŋ kura deŋema yurnayiŋ. Fudinde yeŋbe “Fudinde,” po yeŋhinayiŋ. Munaŋ moŋbe “Moŋ” po yeŋ hinayiŋ.

Gwaha ma tinayiŋbe Al Kuruŋ beleŋ merem yaŋdiryeŋ.

Al Kuruŋ gusuŋaŋ ird ird gote tareŋbe kuruŋ13 Be, deŋ bana goyen al kura kanduk yeneŋ

haŋ? Gwahade kenem goke Al Kuruŋ gusuŋaŋirnayiŋ. Munaŋ al kura amaŋeŋ nurde haŋ? Gwa-hade kenem Al Kuruŋ turuŋ ird irdde niŋ tikiŋhenayiŋ. 14 Irde kuratiŋ kura garbam hiyyeŋ?Gwahade kenemYesuyen alya bereyat doyaŋmarhoy yiryeŋ. Irkeb mel gore waŋ al go igiŋ hewoŋyeŋ det fimiŋ uliŋde sam irde Doyaŋ Al KuruŋYesu deŋemde al goke igiŋ hiwi yeŋ Al Kuruŋgusuŋaŋ irnayiŋ. 15 Al kura Al Kuruŋ niŋ du-faymiŋ tareŋ irde gusuŋaŋ iryeŋbe garbam algobe igiŋ hiyyeŋ. Irde firtiŋde po hiyeŋ goyenhuwaryeŋ. Irde al go mata buluŋmiŋ beleŋ kurairke garbam hitiŋ kenem gowor halde unkeb igiŋhiyyeŋ. 16 Niŋgeb kadtiŋ buluŋ kura irde kenemgoke kadom pohogay gird teŋ hinayiŋ. Irdekadom faraŋ gurd gurd niŋ Al Kuruŋ gusuŋaŋirde hinayiŋ. Irkeb Al Kuruŋ beleŋ garbamtiŋsope dirde hiyeŋ. Al kura Al Kuruŋ diliŋdehuwak heŋya gusuŋaŋ irde hiyeŋbe Al Kuruŋbeleŋ gusuŋaŋmiŋ goyen nurde wasak ma teŋhiyeŋ. Hugiŋeŋ wol heŋ uneŋ hiyeŋ geb, gogodineŋ hime.

17Be, Al Kuruŋyenmere basaŋ al Elaiabe al neŋyara po. Goyenpoga Israel naŋa bana goŋ kigariŋga kateŋ ma yeŋ Al Kuruŋ gusuŋaŋ irde tebaŋirkeb dama karwo irde gagasi 6 gayen kigariŋmuŋ kura ma katyiŋ. 18 Irdeb go kamereb soptepo Elaia beleŋ kigariŋ niŋ gusuŋaŋ irkeb Al Kuruŋbeleŋ wol hekeb kigariŋ katyiŋ. Irke megeŋ bidahekeb biŋge yago harke igiŋ kawaŋ hamiŋ.

Mata buluŋde haŋmar faraŋ yurke Al Kuruŋ hittemulgaŋ henayiŋ

19 Kadne yago, deŋ bana goyen al kura AlKuruŋyen mere fudinde saŋ heŋ beleŋ hoyaŋkukeb kadom kura beleŋ kuŋ faraŋ urde sopteAl Kuruŋ hitte tumulgaŋ tiyyeŋ. 20 Mata gwa-hade goke yitiŋ mere goyen bitiŋ sir ma yiyyeŋ.Merebe gahade: “Al kura kadommata buluŋ banahikeya tumulgaŋ tiyyeŋ. Irkeb mata buluŋ algobe hugiŋeŋ kamtek gega, Al Kuruŋ beleŋ matabuluŋmiŋ kuruŋ goyen halde unkeb igiŋ hiyyeŋ.Irkeb kadom faraŋ uryeŋ al gobe fudinde wor pofaraŋ ura yeŋ kentek,” yitiŋ hi. Gog po.

Page 353: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Pita 1:1 350 1 Pita 1:14

1 PitaPita beleŋ asaŋ meheŋde kayyiŋ1 Be, nebe aposel Pita, Yesu Kristuyen mere

basaŋ al. Ne beleŋ deŋ alya bereya Pontus naŋa,Galesia naŋa, Kapadosia naŋa, Esia* naŋayabeBitinia naŋaya bana goŋ haŋ mar kura Al Kuruŋbeleŋ basiŋa dirtiŋ hitte asaŋ gago kaŋ hime.Deŋbe naŋatiŋ wor po yubul teŋ kuŋ albak yarahitiŋ haŋ. 2 Deŋbe Adoniniŋ Al Kuruŋ beleŋ ponere henayiŋ yeŋ nurde bikkeŋ basiŋa diryiŋ,irde Holi Spirit beleŋ Al Kuruŋ diliŋde al wukkekwor po diryiŋ. Go diryiŋ gobe kame Yesu Kris-tuyen mere gama irke darim beleŋ po mata bu-luŋtiŋ halde wukkek diryeŋ goke teŋ gogo basiŋadirde wukkek diryiŋ.

Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋdirde bitiŋ yisikamke igiŋ heŋ heŋ gobe deŋ hittekuruŋ wor po hiwoŋ yeŋ gusuŋaŋ irde hime.

Al Kuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ mata niŋ doyaŋ heŋhityen

3-4 Be, Al Kuruŋbe buniŋeŋ wor po dirdeb neŋgayen yiŋgeŋ diliŋde al gergeŋ diryiŋ. Gwa-hade geb Yesu Kristu kamtiŋde mat huwaryiŋ gonurdeb neŋ wor kame gwahade titek yeŋ doyaŋheŋ hityen gobe hubu ma hiyyeŋ. Irde kame AlKuruŋyen det kuruŋ gotemiŋmar hetek hite. Be,Al Kuruŋyen det kame nende henayiŋ gobe eptema buluŋ henayiŋ, bida ma henayiŋ, irde hubuma henayiŋ. Det gobe kame neŋ duneŋ yeŋ AlKuruŋ beleŋ gasuŋmiŋde yerde doyaŋ yirde hi.Goke Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu Kristuyen NaniŋAl Kuruŋbe turuŋ wor po irde hitek. 5 Deŋbeyeŋ ge dufaytiŋ saŋiŋ iramiŋ geb, al buluŋ beleŋbuluŋ dird dird belŋeŋ goyen Al Kuruŋ beleŋtareŋmiŋde pet teŋ hi. Irde dumulgaŋ tiyeŋ yeŋnurde hi. Dumulgaŋ tiyeŋ yeŋ nurde hiyen gobenalu funaŋde gab kawan po forok yiyyeŋ.

6Niŋgeb goke teŋbe amaŋeŋwor ponurdehaŋ.Gayenterbe kanduk kurayen kurayen yeneŋ haŋgega, goke ma nurde amaŋ heŋ haŋ. Goyenpogakanduk gobe ulyaŋde ma hinayiŋ. 7Kanduk gobedeŋ beleŋ Yesu Kristu niŋ dufaytiŋ tareŋ irtiŋgoyen fudinde wor po ma dahade goyen kawanheŋ heŋ niŋ forok yeŋ haŋyen. Be, gol horafudinde wor po teŋ teŋ niŋbe kakde kumga teŋ

haŋyen. Gega gol fudinde wor po go manaŋkamebe hubu hiyyeŋ geb, Al Kuruŋ diliŋde detkuruŋ moŋ. Goyenpoga Yesu niŋ dufaytiŋ saŋiŋird ird gobe kanduk yeneŋ gab tareŋ hiyyeŋbeAl Kuruŋ diliŋde det kuruŋ wor po, gol fudindegote folek. Niŋgeb dufaytiŋ tareŋ goyen igiŋ worpo ird ird niŋbe ultiŋde kanduk kurayen kurayengogo forok yeŋ haŋyen. Irkeb gwahade heŋ kuŋkuŋ kame Yesu Kristuyen alya bereya megen haŋmar kuruŋ gayen hitte forok yeŋ yeŋ nalurebturuŋ dirde deŋtiŋ turŋuŋ yaŋ dirde isoka diryeŋ.8 Deŋbe Yesu ma kenamiŋ gega, yeŋ ge amaŋeŋwor po nurd uneŋ haŋyen. Gayenter wor go makeneŋ haŋ gega, yeŋ ge dufaytiŋ saŋiŋ irdeb gokeamaŋeŋ wor po nurde haŋ. Amaŋeŋ nurde haŋgobe kuruŋ wor po geb, epte ma gwahade kurayeŋ tagalnayiŋ. 9Gobe dufaytiŋ yeŋ ge tareŋ irtiŋgotemuruŋgem tetek yeŋ nurdeb gogo amaŋworpo heŋ haŋ. Dufaytiŋ yeŋ ge tareŋ irtiŋ gotemuruŋgembe Al Kuruŋ beleŋ dumulgaŋ tiyyeŋgogo.

10Be, Al Kuruŋ beleŋ alya bereya yumulgaŋ teŋteŋ gobe daha mat kura forok yiyyeŋ yeŋ merebasaŋ marmiŋ porofet beleŋ goke ug po dufayheŋ sari kerde hinhan. Mel gobe Al Kuruŋ beleŋbuniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dird dird goyen deŋ hitteforok yeŋ yeŋ goke tagalde hinhan. Irkeb waŋwaŋ nende nalure gago forok yiriŋ. 11 Irde YesuKristu kanduk bana heŋ gab deŋem turŋuŋ yaŋhiyyeŋ goyen Yesu Kristuyen Holi Spirit beleŋmel go bana heŋ momoŋ yirde hinhin geb, matagobe daha naŋa forok yiyyeŋ irde daha mat forokyiyyeŋ yeŋ naŋkeneŋ hinhan. 12 Mel gobe matagoyen goke tagalde hinhan gega, mata gobe yeŋhinhanya goyenter forok yeŋ yeŋ ge moŋ, kamekame deŋ hitte forok yiyyeŋ yeŋ Al Kuruŋ beleŋyinyiŋ. Niŋgeb go mata gobe gayenter Yesu niŋyitiŋ mere igiŋ goyen tagal tagal mar beleŋ HoliSpirit Al Kuruŋ hittemat watiŋ gote saŋiŋde sabadirde hike nurde haŋyen go goyen. Al Kuruŋyenmiyoŋ wor mata kuruŋ goyen daha mat forokyiyyeŋ goyen kentewoŋ yeŋ nurde haŋ.

Al Kuruŋ diliŋde wukkek hinayiŋ yeŋ hoy diryiŋ13 Niŋgeb mata igiŋ teŋ teŋ ge hugiŋeŋ du-

faytiŋ gitik irde ep irde ga hinayiŋ. Irde ultiŋdepo amaŋ hetek dufay fole irde hinayiŋ. Irde kameYesu Kristu wayyeŋ goyenter buniŋeŋ dirde igiŋigiŋ diryeŋ goyen goke po doyaŋ heŋ hinayiŋ.14 Deŋbe Al Kuruŋyen dirŋeŋ weŋ hitiŋ haŋ geb,

* 1:1: Esia naŋa gobe gayenter niŋ Esia naŋa kuruŋ goke ma yitiŋ. Gayenterbe Turki ineŋ haŋyen.

Page 354: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Pita 1:15 351 1 Pita 2:6meremiŋ gama irtek po haŋ. Niŋgeb bikkeŋ Yesuma nurd uneŋ hinhanya dufay buluŋ bitiŋ banaforok yeke go po gama irde hinhan mata goyenyubul po tinayiŋ. 15 Irde deŋ hoy diryiŋ al gobewukkekwor po geb, mata teŋ hinayiŋ kuruŋ gobediliŋde mata wukkek po teŋ hinayiŋ. 16 Gobe AlKuruŋyen asaŋde, “Nebe wukkek hime geb, deŋworwukkek heŋ hinayiŋ,” yitiŋ hi geb, gagomatawukkek teŋ hinayiŋ dineŋ hime.

17 Be, Adoniniŋ Al Kuruŋbe al megen haŋkuruŋ gare mata dahade titiŋ goyen muruŋgemwor gwahade po yuneŋ hiyen. Al kurabe igiŋyirde, munaŋ kurabe buluŋ yirde ma teŋ hiyen.Deŋbe Al Kuruŋ gwahade goyen doloŋ irde mereirde haŋ geb, megen garbe albak yara belŋeŋ pohite yeŋ nurde heŋya Al Kuruŋ palap irde kafurairde heŋ ga hinayiŋ. 18 Asetiŋ yago megen garheŋyabe mata miŋ miŋmoŋ teŋ hinhan. Irdemata gobe basaŋ basaŋ waŋ waŋ deŋ wor goyenpo teŋ hinhan. Goyenbe bana goŋ mat dadsiŋa diryiŋ albe Al Kuruŋ yeŋ nurde haŋ geb,gago palap irde kafura irdeya ga hinayiŋ dineŋhime. Fudinde, deŋbe heŋ heŋtiŋmiŋmiŋmoŋdemat dumulgaŋ tiyyiŋ al Al Kuruŋbe gol horayasilwa horaya hugiŋeŋ hitek moŋ gote tareŋdema dumulgaŋ tiyyiŋ. 19 Gwaha titŋeŋbe YesuKristu Al Kuruŋyen sipsip al diriŋ dirŋeŋ uliŋdemeremmoŋ irdemata buluŋmiŋmoŋ gote darimwok irde kamyiŋ go hende huwarde dumulgaŋtiyyiŋ. Niŋgeb darimiŋ wok irde kamyiŋ gobe detkuruŋ wor po yeŋ nurde hityen. 20Yesu Kristubenaŋkiŋya megeŋya ma forok yekeya bikkeŋ AlKuruŋ beleŋmeteŋ goke basiŋa iryiŋ. Goke teŋbenalu funaŋ beleŋ heŋ hi gayenter gayen deŋ geteŋbe Yesu go teŋ kerke megen gar kateŋ kawanforok yiriŋ. 21Niŋgeb Yesu hitte matbe Al Kuruŋniŋ dufaytiŋ tareŋ irde haŋ. Al Kuruŋbe Yesukamyiŋde mat isaŋ hiriŋ irde deŋem turŋuŋ yaŋiryiŋ goyen fudinde yeŋ nurde dufaytiŋ saŋiŋirde haŋ. Deŋbe gwaha mat Al Kuruŋ niŋ hekkeŋnurdeb kame yeŋ beleŋ igiŋ igiŋ diryeŋ gokedoyaŋ heŋ haŋ.

22 Be, deŋbe Al Kuruŋyen mere fudinde pogama irde dindikeŋ Al Kuruŋ diliŋde wukkek irdehaŋyen geb, bitiŋde mat fudinde wor po kadtiŋge amaŋeŋ nurd yuntek haŋ. Niŋgeb bitiŋde matwor po dindikeŋ uliŋ kadom amaŋeŋ nurd guneŋteŋ hinayiŋ. 23Gobe Al Kuruŋyenmere gwahaderhitiŋ hubu ma hiyyeŋ gote tareŋde deŋ goyen

yiŋgeŋde diliŋde sopte kawaŋ heŋ al gergeŋ hitiŋyara haŋ geb, gago dineŋ hime. Al Kuruŋyenmere gobe biŋge muykeŋ yara, goyenpoga bidaheŋ buluŋ hetek moŋ, hugiŋeŋ hitek gore deŋbanameteŋ tikeb gogo Al Kuruŋ diliŋde al gergeŋhamiŋ. 24 Be, gwahade hamiŋ goke Al Kuruŋyenasaŋdebe gahade katiŋ hi:“Megen niŋ mar kuruŋ gabe guŋguwi algup nen

haŋyen yara.Irde deŋem turŋuŋ yaŋ gobe det fugala wok yeŋ

kateŋ haŋyen go gwahade teŋ haŋyen.25Gega Doyaŋ Al Kuruŋyenmerebe hugiŋeŋ gwa-

hader hiyen,” yitiŋ hi. Aisaia40:6-8

Be, Al Kuruŋyen mere gobe Yesu niŋ yitiŋ mereigiŋ neŋ beleŋ deŋ hitte tagalde hinhet go goyen.

21 Niŋgeb dufay buluŋ kurayen kurayenya usi

mereya gobe tumŋaŋ yubul po tinayiŋ. Mataigiŋbe hende hendem po ma teŋ hinayiŋ, kadtiŋigiŋ mat hike yeneŋbe daniŋ neŋ gwahade moŋyeŋ bearar ma teŋ hinayiŋ. Irde mere buluŋ matkurayen kurayen ma teŋ hinayiŋ. 2 Diriŋ be-sare niŋ beleŋ mamu niŋ nurde haŋyen gwahadegoyen po, hugiŋeŋ Al Kuruŋyen mere nurtek podirde hiyeŋ. Gogab mata gwahade teŋbe tareŋheŋ Al Kuruŋ beleŋ dumulgaŋ titiŋ bana goŋ poheŋbe Yesu gama ird ird matare parguwak yarahenayiŋ. 3 Deŋbe Doyaŋ Al Kuruŋbe igiŋ wor pogoyen dindikeŋ keneŋ bebak titiŋ haŋ geb, matagwahade teŋ hinayiŋ.

Yesube hugiŋeŋ heŋ heŋ Hora4 Be, Yesu Kristube gwahader hitiŋ Hora geb,

dufaymiŋ hoyaŋ hoyaŋ ma irde hugiŋeŋ saŋiŋdirde hiyen. Yeŋbe al beleŋ igiŋ ma nurd uneŋbepel iramiŋ gega, Al Kuruŋ beleŋ teŋbe meteŋigiŋ wor po unyiŋ. Deŋ wor yeŋ hitte waŋbe5yeŋ yara hugiŋeŋ hitek hora hitiŋyen haŋ. IrkebHoli Spirityen tareŋde Al Kuruŋ beleŋ gabu dirdeyiŋgeŋ hitek ya irde hi. Irdeb Al Kuruŋ doloŋ irdird mata doyaŋ mar wukkek wor po dirkeb HoliSpirityen tareŋde dindikeŋ Al Kuruŋ galak irkeamaŋ hetek det yara heŋ galak irkeb Al Kuruŋbeleŋ amaŋeŋ nurde hi. Gwaha teŋ haŋyen gobeYesu Kristu beleŋ faraŋ durde hikeb gwaha teŋhaŋyen. 6Goke teŋbeAl Kuruŋyen asaŋde gahadekatiŋ hi:“Ga nurnaŋ.

* 2:6: Deŋem kurabe Yerusalem taun.

Page 355: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Pita 2:7 352 1 Pita 2:21

Ne beleŋ Saion* bana goŋ hora kura kereŋ.Hora gobe tola kahalte niŋ yara, bikkeŋ basiŋa

irde delner igiŋ wor po irmiriŋ.Niŋgeb al kura yeŋ ge hekkeŋ nuryeŋbe epte ma

memya hetek hinayiŋ,” yitiŋ hi. Aisaia28:16; Efesus 2:20

7 Niŋgeb deŋ hora goke dufaytiŋ saŋiŋ irtiŋmarbe hora goyen igiŋ wor po yeŋ keneŋ haŋ.Goyenpoga yeŋ ge dufaymiŋ tareŋ ma irde haŋmarbe igiŋ yeŋ ma keneŋ haŋ. Goke Al Kuruŋyenasaŋde gahade katiŋ hi:“Ya yird yird mar beleŋ igiŋ moŋ yeŋ nurde pel

iramiŋ hora goyen al hoyaŋ beleŋ teŋ gohende ya tareŋ wor po iryiŋ,” yitiŋ hi.Tikiŋ 118:22

8 Irde,“Hora kura al beleŋ kukuhuk yurde yakteŋ gasa

yiryeŋ.Hora kuruŋ kura gore yirke al yakteŋ gasa

yiryeŋ,” yitiŋ hi. Aisaia 8:14-15Niŋgeb yitiŋ gwahade pomel gobe Yesuyenmerema gama irdeb gogo yakteŋ gasa yirde hiyen.Mel go gwaha teŋ haŋyen gobe Al Kuruŋ beleŋgwahade po teŋ hinayiŋ yeŋ bikkeŋ dufay kiryiŋgoyen po gama irde haŋyen.

9 Goyenpoga deŋbe Al Kuruŋ beleŋ basiŋadiryiŋ. Doyaŋ Al Kuruŋyen mere po gama irdeAl Kuruŋ doloŋ ird ird mata doyaŋ mar prisdeŋem yaŋ wor po hitiŋ haŋ. Irde Al Kuruŋdiliŋde wukkek hitiŋ haŋ. Gobe Al Kuruŋ beleŋmata buluŋyen kidoma banamat hoy dirde dadebmatamiŋ hulsi yara wukkek wor po goyen banadiryiŋ mata turŋuŋ yaŋ goke tagalnayiŋ yeŋbegogo basiŋa diryiŋ. 10 Bikkeŋbe deŋ goyen yendealya bereya ma hinhan. Gega gayenterbe yendealya bereya hitiŋ haŋ. Bikkeŋbe Al Kuruŋyenbuniŋeŋ dufay bana ma hinhan gega, gayenterbeAl Kuruŋyen buniŋeŋ dufay bana haŋ.

11 Be, kadne yago, deŋbe megen garbe al miŋhoyaŋ naŋa hoyaŋdemat watiŋ yara haŋ. Niŋgebgago saŋiŋ po mere dirde hime: mata buluŋtitek dufay buluŋbemata igiŋ titek dufaytiŋ goyahugiŋeŋ arde haryen geb, dufay buluŋ gobe pelpo irde hinayiŋ. 12 Irde deŋ haŋ naŋa bana goŋAl Kuruŋ ma nurde uneŋ haŋ mar diliŋde mataigiŋ po teŋ hinayiŋ. Gogab matatiŋ igiŋ goyenyeneŋbe kuŋ kuŋ kame nalu funaŋde Al Kuruŋwakeb deŋ ge teŋ Al Kuruŋ deŋem turŋuŋ yaŋirnayiŋ. Haŋkapyabematatiŋ goke keŋkela bebakma teŋbe, “Mata buluŋ teŋ haŋ,” dineŋ meremyaŋ dirde hinayiŋ gega, kamebe bebak tinayiŋ.

Yesuyen alya bereyat mata igiŋ13 Be, Doyaŋ Al Kuruŋtiŋ ge teŋbe haŋ bana

goŋ niŋ doyaŋ mar yirtiŋ kuruŋ gote mere nurdehinayiŋ. Irde naŋa kuruŋ doyaŋ irde hiyen aldeŋem yaŋ wor po gote mere nurde hinayiŋ.14 Irde gote meteŋ mar deŋem yaŋ gote merewor nurde gama irde hinayiŋ. Go mar gobe matabuluŋ teŋ haŋ mar gote muruŋgem buluŋ yuneŋhinayiŋ, irde mata igiŋ teŋ hinayiŋ marbe igiŋigiŋ yirde hinayiŋ yeŋ doyaŋ almiŋ beleŋ hulyaŋyiryiŋ geb, meremiŋ nurde hinayiŋ. 15 Al Ku-ruŋyen dufaybe al kura dufaymiŋ kukuwamŋeŋmar beleŋ matatiŋ igiŋ goyen yeneŋbe keŋkelama nurdemalimere teŋ haŋyenmata goyen badapo henayiŋ yeŋ nurde hi geb, gago doyaŋ mar-tiŋde mere nurde hinayiŋ dineŋ hime. 16 DeŋbeAl Kuruŋyen dirŋeŋ weŋ geb, dufaytiŋde dahadekura nurdeb igiŋ ala teŋ hinayiŋ. Gega, “Neŋbeigiŋ ala titek,” yeŋ nurdeb mata buluŋ wor igiŋala titek yeŋ ma nurde hinayiŋ. Gwaha titŋeŋbeAl Kuruŋyen yufukde po heŋ meremiŋ po gamairde haŋyen mar henayiŋ. 17 Irde al hoyaŋtumŋaŋ palap yirde hinayiŋ. Kadtiŋ Yesuyenalya bereya niŋ amaŋeŋ nurd yuneŋ hinayiŋ. AlKuruŋ palap irde kafura irde hinayiŋ. Irde naŋakuruŋ gate doyaŋ al, gabmanyen doyaŋ al kuruŋpalap irde hinayiŋ.

18 Be, deŋ meteŋ marbe doyaŋ martiŋ yufukbana heŋ palap yirde hinayiŋ. Doyaŋ martiŋkurabe igiŋ igiŋ dirde deŋ ge nurde haŋyen, mu-naŋ kurabe buluŋ buluŋ dirde haŋyen goyenbetumŋaŋde palap yirde hinayiŋ. 19 Fudinde, deŋbeleŋ Al Kuruŋ niŋ dufay heŋ mata teŋ hike gokedoyaŋ martiŋ beleŋ buluŋ buluŋ dirke kandukbana hinayiŋbe deŋ beleŋ tetek kanduk moŋgega, kanduk go teŋ hinayiŋ geb, Al Kuruŋ beleŋgoke guram dirde tareŋ diryeŋ. 20Gega mata bu-luŋ teŋ hike goke buluŋ buluŋ dirke kanduk banahinayiŋbe Al Kuruŋ beleŋ igiŋ gote muruŋgemdunyeŋ? Hubu wor po! Gobe kanduk bana hitekpo hinayiŋ. Goyenpoga mata huwak teŋ heŋyakanduk yeneŋ hinayiŋ gega, mukku ma teŋ goyagoya tareŋ heŋ hinayiŋbe Al Kuruŋ beleŋ goketeŋ guram dirde saŋiŋ diryeŋ.

21 Be, Yesu Kristu wor deŋ ge teŋ uliŋ misiŋkatyiŋ goyen deŋ wor matamiŋ gama irde igiŋkanduk bana hinayiŋ yeŋbe gogo mata goyendikala diryiŋ. Niŋgeb deŋ goyen mata igiŋ teŋheŋya kanduk bana heŋ heŋ gobe Al Kuruŋ beleŋgoke hoy diryiŋ geb, gogo kanduk bana haŋyen.

Page 356: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Pita 2:22 353 1 Pita 3:1422 Fudinde, yeŋbe mata buluŋ kura ma titiŋ,

irde mohoŋde mat usi ma teŋ hinhin. Aisaia53:9

23 Yesu Kristu buluŋ buluŋ iramiŋ mar beleŋnanyaŋ buluŋ wor po iramiŋ gega, wol ma hiriŋ.Irde buluŋ buluŋ irke kanduk kinyiŋ gega, kamewol heŋ buluŋ gwaha gwaha direŋ ma yinyiŋ.Gwaha titŋeŋbe mata igiŋya buluŋya huwak matyineŋ yineŋ al Al Kuruŋ haniŋde po kandukmiŋgoyen kiryiŋ. 24 Yeŋbe nende mata buluŋ haldepasi ire yeŋbe yiŋgeŋ uliŋde mata buluŋ goyenyadeb kuruse hende kamyiŋ. Go tiyyiŋ gobeneŋ gayen mata buluŋ goyen yubul po teŋ matahuwak po teŋ hinayiŋ yeŋbe gogo tiyyiŋ. Deŋbeuliŋde dagim yaŋ irtiŋde gor matbe sope dirkeigiŋ hamiŋyen haŋ. 25Fudinde, bikkeŋ deŋbe sip-sip kura doyaŋ al miŋmoŋ, gor kura kuŋ hite yeŋma nurde kuŋ hitiŋ yara kukuwamŋeŋ hinhan.Gega gayenterbe Sipsip Doyaŋ Altiŋ hitte mulgaŋhitiŋyen haŋ. Deŋ goyen keŋkela doyaŋ dird dirdalbe yeŋ gogo po.

3Ire uŋya igiŋ heŋ heŋ mata

1 Be, Yesu Kristu beleŋ mata tiyyiŋ gwahadepo, deŋ bere almetiŋ miŋyaŋbe almetiŋ yagotyufukde po hinayiŋ. Gogab bere kura uŋ goyen AlKuruŋyen mere ma nurtiŋ goreb bere gote mataigiŋ go keneŋbe Al Kuruŋ hitte wayyeŋ. 2 Deŋbere beleŋmata wukkek teŋ palap yirtekmata poteŋ hinayiŋbe almetiŋ yagobmatatiŋ go yeneŋbeAl Kuruŋ hitte wanayiŋ. 3 Deŋ goyen ultiŋ umŋasiŋare niŋ teŋ hinayiŋ gore ma bulakŋeŋ diryeŋ.Tonaŋtiŋ umŋa yirde kalyayya kalyuyya damumhende wor po gore umŋa teŋ amil manaŋ da-mum hende wor po hor yirde hinayiŋ gore eptema bulakŋeŋ dirnayiŋ. 4 Gwahade yarab bulakmatatiŋbe bitiŋ bana mat forok yiyyeŋ. Gobebitiŋ kamke bekkeŋde mere teŋ, balmiŋ heŋ heŋmata go goyen. Mata gwahade gobe hubu mahenayiŋ, irde Al Kuruŋ beleŋ det kuruŋ wor poyeŋ yeneŋ hiyen. 5Bikkeŋ bere kura Al Kuruŋ dil-iŋde wukkek hinhan berebe Al Kuruŋ beleŋ igiŋigiŋ yirtek goke doyaŋ heŋya Al Kuruŋ diliŋdemata igiŋ hoyaŋ yeneŋmiŋ igiŋ muŋ goyen teŋhinhan. Bere buda gobe uŋ yagot yufukde po heŋmeremiŋ gama irde hinhan. 6Bere gobeAbrahamberemSaramata teŋ hinhin gwahade teŋ hinhan.Sarabe uŋ Abrahamyenmere gama irde uŋ goyendoyaŋ alne ineŋ hinhin. Niŋgeb deŋ beleŋ matahuwak po teŋ kanduk keneŋ keneŋ niŋ kafura

ma heŋ hinayiŋbe deŋbe Sara wiriŋ yago heŋhinayiŋ.

7 Be, deŋ al bertiŋ yaŋ wor gwahade goyenpo, bertiŋ yagoya heŋ heŋ belŋeŋ igiŋbe gogoyeŋ nurdeya ga hinayiŋ. Irde bertiŋ yagobetareŋ wor po moŋ yeŋ nurdeya ga doyaŋ yirdehinayiŋ. Al Kuruŋbe deŋ alya bertiŋya tumŋaŋbuniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirde yeŋya hugiŋeŋ heŋheŋ goyen damum moŋ duliŋ duntek haŋ geb,bertiŋ yago palap yirde hinayiŋ. Moŋgo bertiŋyagoya igiŋ ma hinayiŋbe Al Kuruŋya mere teŋteŋ matatiŋ goyen pet teŋ duneŋ hiyeŋ.

Al hoyaŋ igiŋ igiŋ yirde hinayiŋ8 Be, mere dirhem kuruŋ gate miŋbe gahade:

deŋbe dindikeŋ uliŋ awalikde hinayiŋ, kadombuniŋeŋ gird teŋ hinayiŋ. Irde deŋ haŋ banagoyen kamay itiŋyat mata teŋ kadom amaŋeŋnurd guneŋ teŋhinayiŋ. Irde kadom igiŋ igiŋ girdteŋbe neŋ harhet harhet mata ma teŋ hinayiŋ.9 Irde al kura buluŋ dirke goyen wol heŋ buluŋyird yird niŋ ma nurde hinayiŋ. Nanyaŋ dirkewolmiŋeŋ nanyaŋ ma yirde hinayiŋ. Gwahatitŋeŋbe Al Kuruŋyen tareŋde guram yirde saŋiŋyirde hinayiŋ. Deŋbe Al Kuruŋ beleŋ gwaha teŋhinayiŋ yeŋ hoy diryiŋ geb, gwaha teŋ hinayiŋ.Gogab kame Al Kuruŋ beleŋ guram dirde tareŋdiryeŋ. 10Goke teŋbe Al Kuruŋyen asaŋde gahadekatiŋ hi:“Al kura keperd keperdne igiŋ hewoŋ, irde heŋ

heŋ nalune wor igiŋ ala po himewoŋ yeŋnurde hi kenemmere buluŋma teŋ hiyeŋ.

Irde usi mere ma teŋ hiyeŋ.11Yeŋbemata buluŋ yubul teŋbemata igiŋ po teŋ

hiyeŋ.Irde biŋ kamke al hoyaŋya awalikde heŋ heŋ

belŋeŋ niŋ naŋkeneŋ mata goyen teŋ teŋniŋ kurut wor po yeŋ hiyeŋ.

12 Gobe Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ al huwak po doyaŋyirde hiyen,

irde gusuŋaŋmiŋ palŋa irde wol heŋ hiyengeb, gago dineŋ hime.

Gega Doyaŋ Al Kuruŋbe mata buluŋ teŋ haŋ margoyen asogo yirde hiyen,” yitiŋ hi. Tikiŋ34:12-16

13Be, deŋ beleŋmata igiŋ teŋ teŋ niŋ kurut yeŋhinayiŋbe ganuŋ al beleŋ buluŋ diryeŋ? Hubuwor po! 14 Goyenbe deŋ beleŋ mata huwak teŋhike al kura beleŋ buluŋ dirnayiŋ gobe Al Kuruŋbeleŋ guram dirde tareŋ dird dird niŋgeb, gogoforok yihi yeŋ nurde hinayiŋ. Niŋgeb al beleŋ

Page 357: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Pita 3:15 354 1 Pita 4:10buluŋ dird dird niŋ kafura ma heŋ hinayiŋ, irdekandukŋeŋ ma nurde hinayiŋ. 15 Irde bitiŋdemat wor po Yesu Kristube Doyaŋ Al Kuruŋ yeŋpalap irde hinayiŋ. Irde kameAl Kuruŋ beleŋ igiŋdiryeŋ goke deŋ beleŋ doyaŋ heŋ haŋyen goyengoke al beleŋ daniŋ gwaha teŋhaŋdineŋ gusuŋaŋdirkeb miŋ momoŋ yird yird niŋ hugiŋeŋ gitikteŋ ga hinayiŋ. Irde wol heŋ momoŋ yirdeheŋyabe bekkeŋde igiŋ mat mere yirde palapdirtek mata mat mere yirde hinayiŋ. 16 Irde AlKuruŋ diliŋde bitiŋ wukkek wor po irde hinayiŋ.Gogab Yesu Kristuya heŋ meteŋ igiŋ teŋ hinayiŋgoke buluŋ mat tagal duneŋ hinayiŋ mar beleŋmatatiŋ yeneŋbe mere buluŋ mat dirde hinayiŋgoke memya henayiŋ. 17 Niŋgeb mata igiŋ teŋkanduk yeneŋ hinayiŋ gobe Al Kuruŋyen dufaykenem igiŋ. Gega mata buluŋ teŋ gote kandukbana hinayiŋ gobe igiŋ moŋ. 18 Gobe Yesu Kristuwor mata buluŋniniŋ ge teŋ wawuŋ uŋkureŋdepo kamyiŋ geb gago dineŋ hime. Yeŋ al huwakbeleŋ neŋ al huwak moŋ gayen gake teŋ kamyiŋgobe deŋ goyen Al Kuruŋ hitte dukeŋ yeŋbe gogokamyiŋ. Yeŋbe mayke kamyiŋ gega, toneŋbema kamyiŋ. 19 Irdeb al kamtiŋ toneŋ koya banahaŋyen gasuŋde gor kuŋ Al Kuruŋyenmere taga-lyiŋ. 20 Al kamtiŋ toneŋ koya bana haŋ gobebikkeŋ wor po Noa hinhin goyenter hinhan margote toneŋ. Mel gobe mata buluŋ yubul teŋteŋ ge Al Kuruŋ beleŋ ulyaŋde po doyaŋ heŋyapiŋeŋ ma nurde hinhin. Noa beleŋ hakwa kuruŋirde hikeya doyaŋ heŋ hinhin gega, mel gobemeremiŋ gamama irde hinhan. Niŋgeb hakwa gopasi irkeb megeŋ ga fe ala kuruŋ heke al tumŋaŋkamamiŋ. Goyenbe fe go hende hakwa banahinhan albe 8 go muŋ po gab ma kamamiŋ. 21Be,fe ala hiriŋ gobe gayenter fe baptais teŋ haŋyengote tuŋaŋeŋ. Niŋgeb fe baptais tamiŋde gormatbe dumulgaŋ tiyyiŋyen haŋ. Baptais tamiŋgobe duliŋ ultiŋ sope ird ird niŋ ma tamiŋ. Gotamiŋ gobe Al Kuruŋ diliŋde bininiŋde wukkekpo hitek yeŋ Al Kuruŋ hitte biŋa tiyamiŋbegogo. Niŋgeb bitiŋde wukkek po hinayiŋ yeŋbegogo Al Kuruŋ beleŋ Yesu Kristu kamyiŋde matisaŋ hiriŋ. 22 Yesu Kristu gobe kamyiŋde mathuwarde Al Kuruŋyen gasuŋde hurkuriŋ. Irdeal deŋem yaŋ wor po heŋ Al Kuruŋ haniŋ yasebeleŋ mat hi. Irkeb Al Kuruŋyen miyoŋya detbanare niŋya kawan niŋya saŋiŋmiŋyaŋ kurayenkurayen goyen yende yufukde po haŋ.

4Mata buluŋbe yubul po titek

1 Niŋgeb Yesu Kristu beleŋ uliŋ misiŋ kateŋkanduk kinyiŋ gwahade po, deŋ manaŋ tareŋpo heŋ matamiŋ gama irtek dufay goyen kerdehinayiŋ. Gobe al kura uliŋ misiŋ katyeŋbe matabuluŋ titek dufay ma forok yiyyeŋ geb gagodineŋ hime. 2 Niŋgeb gayenter mat megen garheŋyabe Al Kuruŋyen dufay po gama irde hi-nayiŋ. Megen niŋ dufay buluŋ gama ma irdehinayiŋ. 3 Deŋbe bikkeŋ Al Kuruŋ ma nurd uneŋhitiŋ mar beleŋ teŋ haŋyen mata goyen ulyaŋdepo teŋ hinhan. Deŋbe mata gahade teŋ hinhan:leplep mata, ultiŋde hapek yaŋ nurtek mata,kukuwa fe nen nen niŋ gabu heŋ heŋ mata, irdebana goŋ fe nene kukuwa heŋ mata buluŋ malimali teŋ teŋ mata, irde uŋgura doloŋ yird yirdmata mormok goyen teŋ hinhan. 4 Gega gayen-terbe mel gore teŋ haŋ mata goyen gama mairde hike deneŋbe hurkuŋkat teŋ kukuwamŋeŋnurde haŋyen. Irdeb goke igiŋ ma nurde ul-tiŋdemere buluŋ kurayen kurayen dirde haŋyen.5 Goyenpoga kame mel gobe al diliŋ gergeŋ hi-tiŋya kamtiŋya gote matamiŋ igiŋya buluŋyayinyeŋ al Al Kuruŋ diliŋde huwarde gwaha gwahateŋ hityen yeŋ tagalnayiŋ. 6Goke teŋbe Yesu niŋyitiŋ mere igiŋ gobe al kamtiŋ goyen kamdemmoŋdemomoŋyirkenuramiŋ. Gogabmata buluŋbikkeŋ titiŋ goke teŋ uliŋdebe kamnayiŋ gega,Al Kuruŋbe hi gwahade goyen po toneŋbe yeŋyahugiŋeŋ hinayiŋ.

Holi Spirityen tareŋ forok yeŋ yeŋ matabe keŋkelateŋ hinayiŋ

7 Be, det kuruŋ gayen hubu heŋ heŋ nalubebinde heŋ hi. Niŋgeb keŋkela dufay heŋbe ul-tiŋde po amaŋ hetek dufay goyen fole irde hi-nayiŋ. Gogab igiŋ Al Kuruŋ mere irde hinayiŋ.8 Irde mata teŋ hinayiŋ kuruŋ gote folek worpobe kadtiŋ ge amaŋeŋ nurd nurd mata gogogeb, mata goyen teŋ hinayiŋ. Kadtiŋ ge amaŋeŋnurd yuneŋ hinayiŋbe Al Kuruŋ beleŋ mata bu-luŋtiŋ budam goyen igiŋ halde dunyeŋ. 9 Irde aldeŋ hitte wanayiŋ mar goke buluŋeŋ ma nurdeyuneŋbe gargar yirde hinayiŋ. 10 Irde al hoyaŋfaraŋ yurd yurd niŋ teŋ Holi Spirityen saŋiŋkawan forok yeŋ yeŋ mata Al Kuruŋ beleŋ mu-ruŋgemmoŋ duliŋ duntiŋ goyen keŋkela tanardemeteŋ teŋ hinayiŋ. IrdebAl Kuruŋ beleŋ buniŋeŋdirde igiŋ igiŋ dirde Holi Spirityen tareŋ forokyeŋ yeŋ mata kurayen kurayen goyen bitiŋde

Page 358: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Pita 4:11 355 1 Pita 5:8mat fudinde wor po yanarde keŋkela meteŋ teŋhinayiŋ. 11 Niŋgeb al kura saba tagal tagal tareŋtitiŋ kenem al gobe Al Kuruŋyenmere keŋkela potagalde hiyeŋ. Irde al kura al hoyaŋ faraŋ yurdyurd saŋiŋ titiŋ kenemal gobeAl Kuruŋ beleŋ un-yeŋ tareŋ gore po faraŋ yurde hiyeŋ. Gogabmatateŋ hinayiŋ kuruŋ gobe Yesu Kristu hitte mat AlKuruŋ deŋem turŋuŋ yaŋ hiyyeŋ. Fudinde, yeŋpo ga hugiŋeŋ deŋem turŋuŋ yaŋ hiyyeŋ, irdetareŋmiŋbe gwahader hiyeŋ. Fudinde wor po.

Yesuyen alya bereya heŋbe kanduk bana hinayiŋ12 Be, kadne yago, deŋ hitte kanduk kuruŋ

forok yeke ultiŋ misiŋ kateŋ haŋ goyen gokehurkuŋkat ma tinayiŋ. “Kanduk gabe neŋ hitteforok yetek moŋ goyen forok yeŋ haŋ,” yeŋgoke kukuwamŋeŋ ma nurde hinayiŋ. 13 Gwahatitŋeŋbe Yesu Kristu beleŋ kanduk kinyiŋ goyenneŋ wor keneŋ hite yeŋ nurdeb goke amaŋheŋ hinayiŋ. Gogab saŋiŋmiŋ turŋuŋ yaŋ worpo goyen kawan forok yiyyeŋ nalureb deŋ woramaŋeŋ wor po nurnayiŋ. 14 Yesu Kristu nurduneŋ haŋ goke teŋ al beleŋ nanyaŋ dirkeb gokeamaŋ heŋ hinayiŋ. Al Kuruŋyen Holi Spirittareŋmiŋ turŋuŋ yaŋ wor po gore deŋ kandukkeneŋ haŋ mar hitte hi geb, amaŋ heŋ hinayiŋ.15 Munaŋ al gasa yirke kamde, kawe teŋ, matabuluŋ hoyaŋ kura teŋ, irde al hoyaŋde meteŋbuluŋ yirde gote kanduk yennayiŋbe igiŋ moŋgeb, keŋkela heŋ ga hinayiŋ. 16 Goyenpoga YesuKristu gama irde heŋya kanduk yeneŋ hinayiŋbegoke memya ma heŋ hinayiŋ. Gwaha titŋeŋbeYesuyen alya bereya hamiŋ goke teŋ Al Kuruŋturuŋ irde hinayiŋ. 17Gobe Al Kuruŋ beleŋ alyenmata gotemuruŋgem yuneŋ yuneŋ goyen dirŋeŋweŋ hitte wa forok irtek nalu hihi geb gago dineŋhime. Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ dirŋeŋ weŋdematagwahade gwahade yineŋ gote muruŋgem yun-yeŋbe Al Kuruŋyenmere Yesu niŋ yitiŋ goyenmagama irde haŋmartematamiŋ gotemuruŋgembedahade yunyeŋ? Buluŋwor po yunyeŋ! 18Niŋgebgoke teŋbe Al Kuruŋyen asaŋde gahade katiŋ hi:“Al huwak yineŋhaŋmarworAl Kuruŋyenbearar

goyen fole ird irdbe meteŋeŋ.Munaŋ Al Kuruŋ niŋ ma nurde mata buluŋ teŋ

haŋ marbe daha wor wor tinayiŋ? Buluŋwor po geb,” yitiŋ. Mata Igiŋ 11:31

19 Niŋgeb Al Kuruŋyen dufay gama irde kan-duk bana haŋ marbe heŋ heŋmiŋ kuruŋ goyenmegeŋya naŋkiŋya irde det kuruŋ gayen yiryiŋ alAl Kuruŋyen haniŋde po yerde mata igiŋ po teŋ

hinayiŋ. Al Kuruŋbe biŋa tiyyiŋ goyen po gamairde faraŋ durde hiyen.

5Al salanŋeŋya foŋeŋyat mata

1 Be, nebe Yesu Kristu uliŋ misiŋ katyiŋ goyendelner kinmiriŋ. Irde kame sopte tareŋmiŋturŋuŋ yaŋ goya wayyeŋ nalureb ne worsaŋiŋmiŋ turŋuŋ yaŋ go bana heŋ. Ne wordeŋ Yesuyen alya bereyat doyaŋ mar parguwakgwahade goyen po geb, Yesuyen alya bereyatdoyaŋ mar parguwak gote mata niŋ dineŋ tihim.2Be, Yesuyen alya bereya Al Kuruŋyen sipsip deŋyufuktiŋ bana haŋ goyen keŋkela doyaŋ yirdehinayiŋ. Mel goyen doyaŋ marte matare faraŋyurde hinayiŋ. Gwaha teŋ heŋyabe piŋeŋ hendema meteŋ teŋ hinayiŋ. Wilakŋeŋ nurdeya faraŋyurde hinayiŋ. Go teŋ hinayiŋ gobe Al kuruŋbeleŋ gwaha teŋ hiwoŋ yeŋ nurde hi matabegogo. Irde meteŋ go teŋ heŋyabe hora teŋ teŋniŋma nurdeb duliŋ faraŋ po yurtek yeŋ nurdeyaga meteŋ teŋ hinayiŋ. 3 Irde deŋ yufuktiŋ banahaŋ mar goyen megen niŋ doyaŋ mar beleŋkanduk kuruŋ al yuneŋ haŋyen gwahade mayirde hinayiŋ. Gwaha yirtiŋeŋbe Al Kuruŋyensipsip gore deneŋ gama dirtek mata igiŋ poteŋ hinayiŋ. 4 Irkeb kame sipsip doyaŋ martekuruŋmiŋ Yesu Kristu waŋbe meteŋtiŋ gotemuruŋgem tareŋmiŋ turŋuŋ yaŋ wor po goyendunyeŋ. Muruŋgem gobe go ma hubu hiyyeŋ,gwahader hiyeŋ.

5 Be, gwahade goyen po deŋ al foŋeŋbe alparguwak deŋ folek gote mere nurde hinayiŋ.Irde deŋ tumŋaŋ neŋ nurhet nurhet mata mateŋ kadom palap girde teŋ hinayiŋ. Gokeb AlKuruŋyen asaŋde gahade katiŋ hi:“Al Kuruŋbe al kura yiŋgeŋ ge turuŋ turuŋ teŋ

haŋ mar goyen asogo yirde hiyen.Gega gwahama teŋ haŋmarbe buniŋeŋ yirde igiŋ

igiŋ yirde hiyen,” yitiŋ. Mata Igiŋ 3:346Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ tareŋmiŋde doyaŋ dirdehikeya neŋ nurhet nurhet ma teŋ hinayiŋ. Matagwahade ma teŋ hinayiŋbe kame nalu kura forokyekeb deŋtiŋ isaŋ hiyyeŋ. 7 Irde yeŋbe keŋkeladoyaŋ dirde hi geb, kanduktiŋ kuruŋ gobe yeŋhaniŋde po yerde hinayiŋ.

8 Be, laion beleŋ det yiseŋ nen nen niŋnaŋkeneŋ kuŋ hiyen gwahade goyen po, asogotiŋSatan beleŋ buluŋ dird dird beleŋ niŋ hugiŋeŋnaŋkeneŋ hiyen. Niŋgeb ultiŋde po amaŋ hetek

Page 359: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Pita 5:9 356 1 Pita 5:14mata teŋ teŋ dufay fole irdeb keŋkela heŋ hi-nayiŋ. 9 Kadtiŋ hoyaŋ Yesuyen alya bereyamegen gar hike kwa kuruŋ goyen wor kandukdeŋ yeneŋ haŋyen gwahade goyen bana po haŋgeb, Yesu niŋ dufaytiŋ saŋiŋ irtiŋ go hendesaŋiŋ po huwarde Uŋgura Satan goyen asogo irdetakira teŋ hinayiŋ. 10 Irkeb deŋ goyen buniŋeŋwor po dirde igiŋ igiŋ dirde hiyen al Al Kuruŋyiŋgeŋ kanduk bana mat dade sope dirde tareŋdirkeb saŋiŋ henayiŋ. Al Kuruŋbe Yesu Kristuniŋ teŋbe tareŋmiŋ turŋuŋ yaŋ gwahader hitiŋbana goŋ hinayiŋ yeŋ hoy diryiŋ. Goyenbe araŋma dade saŋiŋ diryeŋ. Deŋ goyen kanduk banamuŋ kura hike gab gwaha diryeŋ. 11 Niŋgebtareŋmiŋbe hugiŋeŋ hugiŋeŋ hiwoŋ yeŋ nurdehime. Fudinde wor po.

Mere funaŋ12 Be, Sailas beleŋ faraŋ nurke asaŋ dolfon

muŋ po gago kayhem. Yeŋbe kolne yara wor po,biŋdemat fudinde Al Kuruŋ niŋmeteŋ teŋ hiyen.Be, asaŋ ga kayhem gabe tareŋ dire yeŋ gagokayhem. Irde asaŋ kaŋ hime gabe Al Kuruŋ beleŋfudinde buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirde hi geb,goyen bebak dire yeŋbe gago kaŋ hime. Niŋgebmere dirhem gayen hende saŋiŋ po huwardehinayiŋ.

13 Be, Yesuyen alya bereya Babilon* taundegar haŋ mar beleŋ deŋ ge dufay heŋ haŋ goyenmomoŋ yirayiŋ ninkeb gago momoŋ dirde hime.Al Kuruŋ beleŋ deŋ basiŋa diryiŋ gwahade po,mel gayenwor basiŋa yiryiŋ. Be, Al Kuruŋ diliŋdeurne hitiŋ al, Mak wor deŋ ge dufay heŋ hi geb,gago momoŋ dirde hime.

14Be, deŋ haŋ bana goyen dindikeŋ uliŋ kadomgargar gird teŋ hinayiŋ. Go mata gobe Al Kuruŋdiliŋde wukkeŋ wor po.

Be, deŋ Yesu Kristuya haŋmarbe tumŋaŋ bitiŋkamke igiŋ po hiwoŋ yeŋ nurde hime. Gogo po.

* 5:13: Babilon taun gobe Rom taun niŋ yitiŋ.

Page 360: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

2 Pita 1:1 357 2 Pita 1:19

2 PitaPita beleŋ asaŋ tebaŋ kayyiŋ1 Be, nebe Saimon Pita, Yesu Kristuyen meteŋ

al, irde mere basaŋ almiŋ. Ne beleŋ deŋ YesuKristu niŋ dufaytiŋ tareŋ irtiŋ mar hitte asaŋgago kaŋ hime. Yesu Kristu niŋ dufaytiŋ tareŋirtiŋ haŋ gobe Al Kuruŋ diliŋde igiŋ wor po, neŋwor gwahade po titiriŋ. Dufaytiŋ yeŋ ge saŋiŋiramiŋ gobe Al Kuruŋniniŋya Dumulgaŋ teŋ teŋAl Yesu Kristuya beleŋ al huwak yird yird tareŋdegogo tiyamiŋ.

2 Be, Al Kuruŋya Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesuyanurd yuneŋ awalikde hikeb yeŋ beleŋ buniŋeŋdirde igiŋ igiŋ dirde bitiŋ yisikamke igiŋ wor pohiwoŋ yeŋ gusuŋaŋ yirde hime.

Al Kuruŋ beleŋ hoy diryiŋ go po gama irde hinayiŋ3 Be, Al Kuruŋbe tareŋmiŋ kuruŋ wor po geb,

neŋ gayen megen gar heŋya Al Kuruŋ palapirtek mata teŋ teŋ niŋ teŋ saŋiŋmiŋ kuruŋ goyendunyiŋ. Tareŋmiŋ dunyiŋ gobe neŋ beleŋ yeŋnurd uneŋ awalikde hitekeb gogo dunyiŋ. Yeŋbetareŋmiŋ turŋuŋ yaŋ wor po, irde al igiŋ worpo geb gogo hoy diryiŋ. 4 Yeŋbe gwaha matbedetmiŋ kame duneŋ yeŋ bikkeŋ biŋa tiyyiŋ goyendunyiŋ. Gogab go hende tareŋ heŋbe megen niŋdufay al buluŋ yirtek saŋiŋ bana mat busahardebAl Kuruŋbe mata buluŋ miŋmoŋ wukkeŋ wor pogwahade goyen po, neŋ wor gwahade po hitek.

5 Niŋgeb goke teŋbe Al Kuruŋ niŋ dufaytiŋtareŋ irde heŋyabe mata igiŋ teŋ hinayiŋ. Irdemata igiŋ teŋ heŋyabe Al Kuruŋ nurd uneŋbeyeŋya awalik heŋ hinayiŋ. 6 Irde gwaha teŋheŋyabe ultiŋde po amaŋ hetek dufay fole irdird matatiŋ tareŋ irde hinayiŋ. Irde gwaha teŋheŋyabe kanduk forok yeke mukku ma teŋ goyagoya saŋiŋ po meteŋ teŋ hinayiŋ. Irde gwaha teŋheŋyabe Al Kuruŋ palap irtek mata tareŋ po teŋhinayiŋ. 7 Irde Al Kuruŋ palap irtekmata tareŋ poteŋ heŋyabe Yesu Kristu nurd uneŋ kadtiŋ hitiŋmar wor dadatiŋya koltiŋya igiŋ igiŋ yirtiŋ yarayirde yeŋ ge amaŋeŋ nurd yuneŋ hinayiŋ. 8Matagwahade gobe deŋ beleŋ titekmata. Niŋgebmatagwahade goyen deŋ hitte kuruŋ po hiyeŋbe matagore faraŋ durkeb Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ YesuKristu nurd uneŋ yeŋya awalikde heŋ heŋ goyenmeteŋeŋ ma diryeŋ, irde gote igineŋ miŋyaŋhenayiŋ. 9Goyenpoga al kuramata igiŋ goyenma

teŋ haŋ mar gobe kamemiŋ ge ma nurdeb gogoteŋ haŋ. Irde diliŋ titmiŋ yara Al Kuruŋyen merebebak ma teŋbe mata buluŋmiŋ bikkek Al Kuruŋbeleŋ halde yuneŋ pasi hiriŋ goyen biŋ sir yekebgogo mata igiŋ goyen ma teŋ haŋ.

10 Niŋgeb, kadne yago, Al Kuruŋ beleŋ basiŋadirde hoy diryiŋ goyen miŋ miŋmoŋ hiyyeŋkekgeb, hoy dirtiŋ bana keŋkela heŋ heŋ niŋ ku-rut wor po yeŋ hinayiŋ. Gwaha teŋ hinayiŋbego ma katnayiŋ. 11 Irde Dumulgaŋ teŋ teŋ AlYesu Kristu, Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ beleŋ alyabereyamiŋ hugiŋeŋ doyaŋ yird yird bana goŋhurkukeb gargar wor po diryeŋ.

12 Niŋgeb meheŋde saba dirhem goyenhugiŋeŋ momoŋ dirde himeke bitiŋ bak yeŋhiyeŋ. Deŋbe saba goyen nurde haŋ, irde AlKuruŋyen mere fudinde deŋ bana hi go hendesaŋiŋ po huwarde haŋ goyenbe, hugiŋeŋ bebakdirde heŋ. 13 Nebe himeya gayen saba deŋbeleŋ nurde ep hitiŋ goyen sopte dinmeke bitiŋbak yeŋ hiyeŋ go gab igiŋ yeŋ nurde hime.14 Fudinde, nebe heŋ ga ma kameŋ goyen DoyaŋAl Kuruŋniniŋ Yesu Kristu beleŋ keŋkelak pomomoŋ niruŋ geb gago dineŋ hime. 15 Niŋgebne kamde dubul tiyeŋya goyenbe daha wor sabadirdehimekuruŋgayenbitiŋ sirmayekehugiŋeŋnurde hiwoŋ yeŋbe kurut wor po yeŋ heŋ.

Yesu Kristuyen tareŋ turŋuŋ yaŋ wor po kintiriŋ16 Be, neŋ beleŋ Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu

Kristuyen tareŋmiŋya mulgaŋ heŋ waŋ waŋyagoyen goke momoŋ dirtiriŋyabe usi baraŋ kuraal nurde fudinde yeŋ nurtek goyen ma momoŋdirtiriŋ. Neŋbe saŋiŋmiŋ kuruŋ goyen dilniniŋbilmiŋde wor po kintiriŋ. 17 Al Kuruŋyen tareŋturŋuŋ yaŋ wor pore mat al melak kura forokyeŋbe gaha yiriŋ: “Gabe Urne, bubulkuŋne worpo. Yeŋ ge amaŋeŋ nurde hime,” yiriŋ. Be, NaniŋAl Kuruŋ beleŋ gwahamat turuŋ irde deŋem isaŋhiriŋya goyenbe neŋbe gor hinhet. 18 Neŋbe AlKuruŋ beleŋ mata go forok ire yeŋ dugu wukkekiryiŋde gor Yesu Kristuya tumŋaŋ hitekeya meregoyen naŋkiŋde mat forok yeke nindikeŋ wor ponurtiriŋ.

19 Niŋgeb gor mat neŋbe Al Kuruŋyen merebasaŋ mar porofet beleŋ tagalamiŋ mere goyenfudinde wor po yeŋ nurde hityen. Niŋgebdeŋ wor meremiŋ goyen tareŋ po tanarde hi-nayiŋ. Meremiŋ gobe hulsi beleŋ kidoma banamelak heŋ agat urde hiyeŋ go gwahade yara,saba damiŋbe fudinde goyen bebak dirde hiyeŋ.

Page 361: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

2 Pita 1:20 358 2 Pita 2:14Goyenbe naŋa fay ureŋ teŋ hikeya bayfoŋ waŋhiyen go gwahade yara, kameYesu Kristuwayyeŋgoyenterbe deŋ tumŋaŋ bitiŋ bana mat Al Ku-ruŋbe al gwahade yeŋ keŋkela bebak teŋwukworpo yenayiŋ. 20 Goyenbe mere kuruŋ wor po kuramomoŋ direŋ tihim. Mere gobe gahade: Al Ku-ruŋyen asaŋdemere basaŋmarmiŋ porofet beleŋmere tagalamiŋ gobe mere porofet yiŋgeŋde du-fayde kayamiŋ yeŋ ma nurde hinayiŋ. 21 AlKuruŋ beleŋ porofetmiŋ yinke tagalamiŋ gobealyen dufayde ma tagalamiŋ. Gwaha titŋeŋbeAl Kuruŋ beleŋ mere yunke gab Holi Spirityensaŋiŋde basaŋ heŋ tagalamiŋ.

2Usi porofet

1 Goyenpoga usi porofet goyen Israel mar banahinhan. Niŋgeb gwahade goyen po, kame wordeŋ haŋ bana goyen usi saba mar kura forokyenayiŋ yeŋ nurde hime. Usi saba mar gobeal beleŋ sabamiŋ nurde gama yirke Al Kuruŋbeleŋ gwamuŋ yurtek saba goyen balmiŋde posaba dirde hinayiŋ. Irde mata buluŋmiŋ ge teŋkamtek hinhan goyen Doyaŋ Al Kuruŋ tareŋmiŋkuruŋ wor po goremel gote gasuŋ teŋ darimwokirde kamde yumulgaŋ tiyyiŋ goyen wor fudindeyeŋ ma nurde harhok unnayiŋ. Mel gobe matagwahade teŋbe yiŋgeŋ Al Kuruŋ beleŋ araŋeŋgwamuŋ yurtek bana po kunayiŋ. 2 Irkeb albudam mel gote matamiŋ memyak goyen gamairde hinayiŋ. Irkeb al hoyaŋ beleŋ yeneŋbe matafudinde teŋ teŋ belŋeŋ goyen sukal irde hinayiŋ.3 Usi saba mar gobe horaya deŋem kuruŋ heŋheŋya niŋ po nurdeb deŋ goyen meremiŋ gamairwoŋ yeŋbe usi baraŋ yiŋgeŋ forok yirdemomoŋdirde hinayiŋ. Goyenbe mel gote mata buluŋgoke bikkeŋ Al Kuruŋ beleŋ merem yaŋ yirdegwamuŋ yureŋ yeŋ dufaymiŋ kiryiŋ gobe hubuma hiriŋ, hi geb.

4 Be, Al Kuruŋbe miyoŋmiŋ beleŋ mata buluŋtikeb yeneŋwasakma teŋbe yakira teŋ uliŋmisiŋkuruŋ kateŋ kateŋ gasuŋ buluŋ bana yimiyyiŋ.Irkeb kidoma kafuram bana goŋ po heŋ Al Kuruŋbeleŋ merem yaŋ yiryeŋ nalu goke po doyaŋ heŋhaŋ. 5 Be, bikkeŋ wor po Noa hinhin goyenterniŋ alya bereya beleŋ Al Kuruŋ palap irtek matama teŋ buluŋ teŋ hikeb yeneŋ wasak ma teŋbe feala kuruŋ forok irde gwamuŋ yuryiŋ. Gega matahuwak niŋ tagalde hinhin al Noaya diriŋmiŋmiŋ7 goya po yawarkeb go ma kamamiŋ. 6 Irde Al

Kuruŋbe Sodomya Gomoraya taunde niŋ martemata buluŋ goke merem yaŋ yirde kak beleŋkumga yirke humga kuŋ pasi hamiŋ. Al Kuruŋbeyeŋ palap irtekmatama teŋ hinayiŋmarbe buluŋgwahade po yireŋ yeŋ al yikala yiryiŋ. 7GoyenbeAl Kuruŋyen saba walde hinhan mar goyen ka-hal bana heŋya go mar gote mata buluŋmiŋ gekandukŋeŋ nurde hinhin al kura Lotbe al huwakniŋgeb, Al Kuruŋ beleŋ taun go kumga tiye yeŋbeLot goyen teŋ siŋa iryiŋ. 8 Al huwak Lot gobeAl Kuruŋyen saba walde hinhan mar kahal banaheŋmatamiŋ go yeneŋ hugiŋeŋ dufaymiŋde kan-dukŋeŋ wor po nurde hinhin.

9 Be, gwahade goyen po, Doyaŋ Al Kuruŋbeyeŋ palap irtek mata teŋ haŋ mar goyen gwahamat gwaha mat kanduk bana mat yad siŋa yireŋyeŋ keŋkela nurde hi. Irde mata buluŋ teŋ haŋmar goyen nalu funaŋde merem yaŋ yird yirdgoke doyaŋ heŋyabe daha mat mel goyen matabuluŋ gote kanduk bana po yereŋ goyen workeŋkela nurde hi. 10 Al Kuruŋ beleŋ go yiryeŋgobe megen niŋ dufay gama irde uliŋde amaŋhetek mata buluŋ teŋ haŋ marya Al Kuruŋ beleŋdoyaŋ mar yirtiŋ gote mere pel irde haŋ maryagoyen fudinde wor po gwaha yiryeŋ.

Be, usi saba mar gobe tonaŋ tareŋ, irde neŋnurhet nurhet teŋ haŋyen. Irde det biŋfutmiŋyaŋ Al Kuruŋyen gasuŋde niŋ goyen merebuluŋ mat yird yird niŋ muŋ kura ma kafuraheŋ haŋyen. 11 Doyaŋ Al Kuruŋyen miyoŋbesaŋiŋmiŋ kuruŋ, irde deŋem yaŋ wor po, usisaba mar gote tareŋ folek gega, Al Kuruŋ diliŋmar huwarde det biŋfut miŋyaŋ goyen merebuluŋ mat yirde merem yaŋ ma yirde haŋyen.12 Goyenpoga usi saba mar gobe det kura gokekeŋkela bebak ma teŋya det goke buluŋ mattagalde haŋ. Go mar gobe kulu duwi dufay miŋ-moŋ, irde uliŋde mata po gama irde haŋyen. Irkeal beleŋ yad gasa yirke kamtek haŋyen gwahadeyara geb, Al Kuruŋ beleŋ gwamuŋ yuryeŋ.

13 Go mar gobe al hoyaŋ buluŋ yirtiŋ gotemuruŋgem goyen teŋ yiŋgeŋ buluŋ henayiŋ.Yeŋbe uliŋde po amaŋ hetek mata buluŋ goyenteŋ teŋ niŋ amaŋeŋ nurdeb naŋkahalde al diliŋmar kawan po mata go teŋ haŋyen. Mel gorebdeŋ gabu irde dula teŋ haŋyende waŋ uliŋde poamaŋ hetek mata po teŋ hikeb deŋtiŋ buluŋ heŋhiyen. 14 Irde bere hoyaŋya duwan teŋ teŋ niŋnurde bere niŋ po naŋkeneŋbe mata buluŋ teŋteŋ goyen badamaheŋhaŋyen. Irde Al Kuruŋyen

Page 362: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

2 Pita 2:15 359 2 Pita 3:9mere hende tareŋ wor po ma hitiŋ mar goyen usiyirde haŋyen. Irde hora yad yad niŋ po dufay heŋhaŋyen. Niŋgeb go mar gobe Al Kuruŋyen karanbana goŋ haŋ. 15 Mel gobe mata huwak teŋ teŋbeleŋ tubul teŋbe soŋ heŋ Beor urmiŋ Balamyenmata gama irde haŋ. Balam gobe uŋgura doloŋyirde meremiŋ basaŋ heŋ al momoŋ yirde hiyenal geb, hora teŋ teŋ niŋ po nurdeb mata buluŋteŋ teŋbelŋeŋ gama iryiŋ. 16Balambemata buluŋteŋ teŋ beleŋ gama irde kukeb al gote doŋki eptema mere titek gore al mere titŋeŋ teŋ yewekgote mata buluŋ goke ineŋ tiyyiŋ. Irkeb al gobematamiŋ kukuwamŋeŋ goyen bada hiriŋ.

17Usi sabamar gobe fe diliŋ kura femiŋmoŋ gogwahade yara. Irde kigariŋ kateŋ tiya yeŋ kentekgega, meŋe huwarke bur yiyyeŋ go gwahade yarahaŋ. Niŋgeb mel gobe al gwaha gwaha dirtekyineŋ biŋa teŋ haŋyen gega,meremiŋ gote igineŋkura ma forok irde haŋyen. Niŋgeb go margobe Al Kuruŋ beleŋ buluŋ wor po yirke gotemuruŋgem kanduk kuruŋ kidoma saŋiŋ bana pohaŋ yara hinayiŋ. 18 Usi saba mar gote merebemiŋ miŋmoŋ, yiŋgeŋ turuŋ yird yird mere poteŋ haŋyen. Irde megen niŋ dufay buluŋ uliŋdehapek nurtekmata goyen gayamuŋ ga yubul titiŋmar goyen sopte biŋ yade mata buluŋ goyenteryukuŋ haŋyen. 19 Usi saba mar yiŋgeŋbe matabuluŋ gote yufuk bana po heŋ mata go epte mayubul titek haŋ gega, gwahade haŋ goyen banakerdeb al hoyaŋ usi yirdeb, “Neŋbe Al Kuruŋdirŋeŋ weŋ geb, megen niŋ matabe buluŋ moŋ,igiŋ ala teŋ hitek,” yineŋ haŋyen. Al kura, alkurate yufukde hiyeŋbe al gote meteŋ al hiyyeŋ.Niŋgebusi sabamar gobemata buluŋyenyufukdehaŋ. 20 Fudinde, mel gobe Dumulgaŋ teŋ teŋ AlYesu Kristu, Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ goyen nurduneŋ awalikde heŋbe megen niŋ mata buluŋyubul tiyamiŋ gega, sopte mata buluŋde kateŋgo bana heŋ go po gama irde hinayiŋbe buluŋwor po henayiŋ. Haŋkapya Yesu Kristu ma nurduneŋ hinhan goyenter teŋ hinhan mata goyenfole irde mata buluŋ wor po bana kunayiŋ. 21 Algwahade gobe huwak heŋ heŋ mata go ma nu-ramiŋ manhan Al Kuruŋyen mere wukkeŋ goyennurde gama irde gab harhok unnayiŋ mar beleŋmuruŋgem buluŋ tetek goyen ma tewoŋ. 22 Algwahade goke saba dirtiŋ gobe fudinde. Sabagobe gahade: “Kulu kura mor yitiŋ goyen soptenene hi,” irde “Bu kura fe gemde untiŋ goyensopte woŋa galuŋ heŋ hi,” yitiŋ hi.

3Doyaŋ Al Kuruŋ waŋ waŋ nalu

1 Be, kadne yago, asaŋ ga kaŋ hime gabemeheŋde kamiriŋ goyen basaŋ heŋ gago soptekaŋ hime. Asaŋ meheŋde kamiriŋ goya ga kaŋhime gayabe dufay igiŋ heŋ hinayiŋ dinmekebitiŋ bak yiyyeŋ yeŋbe gago kaŋ hime. 2 Niŋgebdeŋ goyen bikkeŋ porofet Al Kuruŋyen diliŋdewukkek gore mere tagalamiŋ goya Dumulgaŋ teŋteŋ Al Yesu Kristu, Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ goremere tareŋ po yitiŋ goyen mere basaŋ marmiŋaposel beleŋ dinamiŋ goya goke sopte dufayhewoŋ yeŋ nurde hime.

3 Niŋgeb mere direŋ tihim gabe det kuruŋ worpo geb, ga wa keŋkela nurde bebak teŋ hinayiŋ.Merebe gahade: nalu funaŋ beleŋ heŋ hikeb deŋbeleŋ Yesu Kristu waŋ waŋ niŋ doyaŋ heŋ haŋgoke hinmaŋ faykek dirde hinayiŋ. Mel gobehinmaŋ faykek dirdeb megen niŋ dufay buluŋ pogama irdehinayiŋ. 4Mel go gwahadirdeheŋyabe,“Yesu beleŋ sopte wayeŋ yeŋ biŋa tiyyiŋ gobedaha naŋa forok yiyyeŋ? Hubu wor po. Adoniniŋyago kamamiŋde mat waŋ waŋ gayenter worhityen gwahade po hite. Haŋkapya wor po detkuruŋ gayen forok yamiŋ gayen wor gwahadepo haŋ,” dineŋ hinayiŋ. 5 Goyenbe go mar gobehaŋkapya wor po Al Kuruŋ beleŋ mohoŋde poyeke naŋkiŋ forok yiriŋ, irde fe bana mat megeŋforok irde fe beleŋ po megeŋ milgu iryiŋ goyennurd nurd ga pel irde biŋ sir yeŋ haŋ. 6Al Kuruŋbeleŋ fe go po teŋbe fe ala kuruŋ irde alya bereyamegen hinhan mar goyen gwamuŋ yuryiŋ goyenwor mel gobe biŋ sir yeŋ haŋ. 7Al Kuruŋbe naŋk-iŋya megeŋya mohoŋde po yeke forok yitiŋ gwa-hade po, mohoŋde po yeke naŋkiŋya megeŋyagobe gwahade har. Goyenbe gwahade heŋ heŋbenalu funaŋdebAl Kuruŋ beleŋ naŋkiŋyamegeŋyakumga tiyyeŋ. Al Kuruŋ palap irtek mata mateŋ haŋ mar goyen merem yaŋ yirde gwamuŋyuryeŋ nalu goyen forok ma yekeya naŋkiŋyamegeŋyabe gwahade po hiriryeŋ.

8 Goyenpoga, kadne yago, nalu niŋ yeŋ himegate miŋ niŋ momoŋ direŋ tihim gayen bitiŋsir ma yiyyeŋ. Merebe gahade: Doyaŋ Al Ku-ruŋ hittebe naŋa fay uŋkureŋbe dama 1,000 yeŋkeneŋ hiyen. Irde dama 1,000 gobe naŋa fayuŋkureŋ yeŋ keneŋ hiyen. 9Niŋgeb al kura beleŋyeŋ haŋyen gwahade goyen po, Doyaŋ Al Kuruŋbeleŋ biŋa tiyyiŋ goyen gote igineŋ forok yirtekgobe mosoyŋeŋ ma tiyyeŋ. Gega yeŋbe al kura

Page 363: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

2 Pita 3:10 360 2 Pita 3:18buluŋde ma kuyeŋ, tumŋaŋ yeŋ ge biŋ mulgaŋheŋ mata buluŋ yubul tinayiŋ yeŋ nurde hi geb,megeŋ ga kumga teŋ teŋ niŋ bemel bemel ma teŋhi.

10 Goyenpoga Doyaŋ Al Kuruŋ waŋ waŋ nalufunaŋ gobe kawe al beleŋ nalu goyenter wayyeŋyeŋ ma nurde hikeya waŋ haŋyen go gwahadepo wayyeŋ. Goyenterbe naŋkiŋbe migiriŋ kuruŋwor po teŋbe hubu hiyyeŋ. Irde bana goŋ haŋ detkuruŋ gobe tumŋaŋ kak beleŋ kumga tiyyeŋ. Irkemegeŋya det kuruŋ haŋ gayen humga kuŋ hubuhenayiŋ.

11 Be, det kuruŋ gobe gwahamat hubu henayiŋgeb, deŋbe daha tinayiŋ? Deŋbe mata huwakAl Kuruŋ palap irtek mata goyen po teŋ hi-nayiŋ. 12 Deŋbe Al Kuruŋ beleŋ megeŋya naŋk-iŋya kumga tiyyeŋ nalu funaŋ goyen goke doyaŋheŋya nalu goyen bindere wer ird ird niŋ kurutyeŋ heŋyabe Al Kuruŋ palap irtek mata huwakgoyen po teŋ hinayiŋ. Nalu funaŋ goyenterbenaŋkiŋbe humga kuŋ pasi hiyyeŋ. Irde banagoŋ niŋ det tumŋaŋ kak gore yirke fe yarahenayiŋ. 13Goyenpoga neŋbe Al Kuruŋ beleŋ neŋhitte biŋa tiyyiŋ goyen tareŋ po tanarde heŋbenaŋkiŋya megeŋya gergeŋ wor po forok yiriryeŋgoyen goke doyaŋ heŋ hite. Naŋkiŋya megeŋyagergeŋ yiryen gobe Al Kuruŋ diliŋde al huwakhenayiŋ mar beleŋ hitek gasuŋbe gogo.

14 Niŋgeb, kadne yago, deŋ beleŋ mata goyenforok yeŋ yeŋ ge doyaŋ heŋ haŋyen geb, mata bu-luŋ ma teŋ ultiŋde merem moŋ heŋ bitiŋ kamkekadtiŋya awalikde heŋ heŋ ge kurut wor po yeŋhinayiŋ. Irkeb gwaha teŋ hinayiŋ goyen yeŋbeleŋ dinyeŋ. 15 Irde Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ beleŋnaŋkiŋya megeŋya gwamuŋ yurd yurd goke be-mel bemel ma teŋ hi gobe alya bereya yeŋ hittemulgaŋ heŋ heŋ niŋ doyaŋ heŋbe gogo teŋ hiyeŋ nurde hinayiŋ. Ne dineŋ hime gabe kadnePol wor Al Kuruŋ beleŋ dufay wukkek unkebgogo kaŋ dunyiŋ. 16 Nalu funaŋ niŋ asaŋde kaŋhiyen kuruŋ gobe ne beleŋ dineŋ hime meremiŋ uŋkureŋ goke po katiŋ. Goyenbe mere kuraasaŋmiŋde haŋ gobe bebak teŋ teŋmiŋ meteŋeŋgeb, Al Kuruŋyen mere keŋkela ma nurde gohende saŋiŋ ma huwarde haŋ marbe soŋ heŋkukuwam mat nurde haŋyen. Mel gobe Al Ku-ruŋyenmerehoyaŋwor gwahadepo soŋheŋbeAlKuruŋ beleŋ buluŋ yirtek bana goŋ kateŋ haŋyen.

17 Niŋgeb, kadne yago, deŋbe saba gayenbikkeŋ nurde bebak titiŋ haŋ geb, keŋkela heŋga hinayiŋ. Gogab Al Kuruŋyen saba walde haŋ

mar beleŋ epte ma iŋgogaha dirkeb tareŋ pohuwardeb go ma katnayiŋ. 18 Niŋgeb Doyaŋ AlKuruŋ beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dird dirdbana heŋbe Dumulgaŋ teŋ teŋ Al Yesu Kristunurd uneŋ yeŋya awalikde hinayiŋ. Irdeb gobana po heŋ meremiŋ gama ird ird matare par-guwak yara heŋ ga hinayiŋ. Deŋembe haŋkayakameya manaŋ hugiŋeŋ turŋuŋ yaŋ wor pohiyeŋ! Fudinde wor po.

Page 364: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Yon 1:1 361 1 Yon 2:8

1 YonYon beleŋ haŋkapya asaŋ gagokayyiŋ

Mere forok yeŋbe Al Kuruŋ diliŋde al gergeŋ yiryiŋ1 Be, asaŋ gabe al kura Al Kuruŋyen Mere ineŋ

haŋyen al goke kayeŋ tihim. Al gobe alya bereyamegen haŋ kuruŋ gayen Al Kuruŋ diliŋde gergeŋyird yird al. Yeŋbe megeŋya naŋkiŋya, irde detkuruŋ gayen forok ma yekeya hinhin. Neŋbe algore mere tike nurde hinhet, dilniniŋde keneŋhinhet. Irde mata teŋ hike keneŋ hinhet, irdebhanniniŋde wor po sisaŋ urde nurde hinhet.2Alya bereya Al Kuruŋ diliŋde gergeŋ yird yird algoyen Al Kuruŋ beleŋ teŋ kawan irke tumŋaŋ alakeneŋ hinhet. Irdeb yeŋ ge tagalde hityen. Yeŋbealya bereya goyen Al kuruŋya heŋ heŋ gote miŋal. Al gobe Al Kuruŋya momŋoŋde hitiŋ al. AlKuruŋ beleŋ dilniniŋde kawan irke kintiriŋ goyengoke gago momoŋ dirde hite. 3 Neŋbe al goyenkeneŋ hinhet, irde meremiŋ nurde hinhet kuruŋgoyen momoŋ dirde hite. Gogab deŋ wor yeŋge dufaytiŋ tareŋ irkeb neŋya tumŋaŋ awalikdehitek. Irdeb deŋya neŋya tumŋaŋ Al Kuruŋya Ur-miŋ Yesu Kristuya irde awalikde hitek. 4 Niŋgebasaŋ ga kaŋ hite gabe deŋ wor bebak teŋ Yesu niŋdufaytiŋ saŋiŋ irkeb deŋya neŋya tumŋaŋ amaŋhetek yeŋbe gago kaŋ hite.

Al Kuruŋ diliŋdewukkeŋ heŋ yeŋya awalikde hitek5 Be, saba Yesu beleŋ dirke nurtiŋ goyen gago

momoŋ dirniŋ tihit. Meremiŋbe gahade: AlKuruŋbe hulsi yara wukkeŋ wor po, mata bu-luŋ miŋmoŋ. Mata buluŋyen kidoma goyendirŋeŋ muŋ kura yeŋ hitte ma hi. 6 Niŋgebneŋ gayen Al Kuruŋya awalikde hite yeŋ hitekgega, kidoma bana hitek gobe usi teŋ hitek, irdeAl Kuruŋyen mere fudinde goyen ma gama irdehitek. 7Goyenpoga neŋ gayenAl Kuruŋ hulsi yarawukkeŋ wor po hi gwahade goyen heŋ mata igiŋpo teŋ hitekbe fudinde wor po neŋbe kadniniŋyaawalikde po hitek. Irdeb Yesu neŋ ge teŋ darimwok irde kamyiŋ goke teŋ Al Kuruŋ beleŋ matabuluŋniniŋ halde dunke wukkek wor po hitek.

8 Be, neŋ gayen mata buluŋniniŋ miŋmoŋ,neŋbe huwak hite yeŋ hitek gobe nindikeŋ usiwor po irde hitek. Gwahade yeŋ hitek gobeAl Kuruŋyen mere fudinde goyen bininiŋde ma

hikeb gogo gwaha yeŋ hitek. 9Munaŋ neŋ gayenmata buluŋniniŋ goke Al Kuruŋ pohogay irdehitekbe yeŋ beleŋ halde dunyeŋ. Irde yeŋ diliŋdemata huwak moŋ goyen yad siŋa yirde wukkekdiryeŋ. Yeŋbe gwaha tiyeŋ yiriŋ gobe fudindewor po gwaha tiyyeŋ, irde mata huwak po teŋhiyen al geb, gogo mata buluŋniniŋ halde duneŋwukkek diryeŋ. 10Be, Al Kuruŋbe al gwahade geb,neŋ gayen mata buluŋ ma po teŋ hityen yetekgobe Al Kuruŋbe usi al intek. Gwaha teŋ hitekbemeremiŋ goyen epte ma bininiŋde hiyeŋ.

2Yesu Kristu beleŋ faraŋ durde hi

1 Niŋgeb, diriŋne yago, asaŋ gabe mata buluŋma teŋ hinayiŋ yeŋ gago kaŋ hime. Goyenbekurare soŋ heŋ mata buluŋ titekbe mata bu-luŋniniŋ halde duneŋ duneŋ niŋ Adoniniŋ Al Ku-ruŋ gusuŋaŋ irtek al kura hi. Yeŋbe Yesu Kristu,Al Huwak wor po. 2 Yeŋbe mata buluŋniniŋ AlKuruŋ beleŋ halde dunwoŋ yeŋ nurdeb neŋ geteŋ kamyiŋ. Kamyiŋ gobe neŋ ge po moŋ, alyabereya kuruŋ megen ga hike kwa goyen gokemanaŋ kamyiŋ.

Al Kuruŋ nurd uneŋ haŋ marbe meremiŋ gamairde haŋ

3 Be, neŋbe Al Kuruŋ beleŋ gwaha gwaha teŋhinayiŋ dintiŋ goyen teŋ hitekbe fudinde Al Ku-ruŋ nurde uneŋ hite yeŋ nurde hitek. 4 Goyenbeal kura beleŋ, “Nebe Al Kuruŋ keŋkela nurdeuneŋ hime,” yiyyeŋ gega, mata gwaha gwaha teŋhinayiŋ yitiŋ goyen ma teŋ hiyeŋ al gobe usi al.Al gobe Al Kuruŋyen mere fudinde goyen biŋdema hiyeŋ geb, gogo gwaha teŋ hiyeŋ. 5Munaŋ alkura Al Kuruŋyen mere gama irde hiyeŋ al gobefudindewor poAl Kuruŋniŋ amaŋeŋnurdehiyeŋgeb, gogo gwaha teŋ hiyeŋ. Neŋbemata gwahadeteŋ hitek gab fudinde Al Kuruŋya hite yeŋ bebakteŋ hitek. 6 Niŋgeb al kura, “Nebe Al Kuruŋyahar,” yiyyeŋ al gobe Yesu beleŋ mata igiŋ teŋhinhin gwahade po teŋ hiyeŋ.

7 Be, kadne yago, nebe saba gergeŋ kurama kaŋ duneŋ hime. Haŋkapya ne beleŋ sabadirmeke nuramiŋ goyen po sopte kaŋ duneŋtihim. 8 Goyenbe saba gobe haŋka saba direŋtihim goya tuŋande. Saba gote igineŋ fudindebeYesu beleŋ mata teŋ hinhin bana goŋ mat kawanforok yeŋ hinhin. Irde matatiŋde wor kawanforok yeŋ hi. Gwaha teŋ hi gobe kidomare niŋmata buluŋbe hubu heŋ hikeb hulsire niŋ mata

Page 365: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Yon 2:9 362 1 Yon 2:27igiŋ fudinde goyen bikkeŋ kawan heŋ kuruŋ heŋhi geb, gogo gwaha teŋ hi.

9 Niŋgeb al kura, “Nebe hulsire hime,” yeŋ higega, kadom kura goke igiŋ ma nurde haram irdehi al gobe kidoma bana po hi. 10 Munaŋ al kurakadom niŋ amaŋeŋ nurde hi al gobe hulsire hi.Irkeb dufay buluŋ kura biŋde ma hi geb, eptema soŋ heŋ mata buluŋde katyeŋ. 11 Goyenbe alkura kadom kura goke igiŋ ma nurde haram irdehi al gobe mata buluŋyen kidoma bana po heŋgor niŋ mata po teŋ hi. Al gobe mata buluŋyenkidoma bana hi geb, kidoma gore diliŋ pet tikebeleŋ ma keneŋ kuŋ hiyeŋ go gwahade goyen po,mata buluŋ po teŋ hi.12Deŋ diriŋbe Yesu Kristu beleŋmata tiyyiŋ goke

teŋ Al Kuruŋ beleŋ mata buluŋtiŋ haldeduntiŋ haŋ geb, gago asaŋ kaŋ duneŋhime.

13 Deŋ salanŋeŋbe Yesu Kristu gwahader hitiŋ algoyen nurde uneŋ haŋ geb, gago asaŋ kaŋduneŋ hime.

Deŋ al foŋeŋbe Satan mata buluŋde dukutek algoyen fole iraŋ geb, gago asaŋ kaŋ duneŋhime.

14Deŋ diriŋbe Adoniniŋ nurd uneŋ haŋ geb, gagoasaŋ kaŋ duneŋ hime.

Deŋ salanŋeŋbe Al Kuruŋ gwahader hitiŋ algoyen nurde uneŋ haŋ geb, gago asaŋ kaŋduneŋ hime.

Deŋ al foŋeŋbe tareŋ po Al Kuruŋ niŋ hekkeŋnurde haŋ, irde meremiŋ goyen bitiŋbana kerde gama irde haŋ,

irde Satan mata buluŋde dukutek al goyenfole iraŋ geb, gago asaŋ kaŋ duneŋ hime.

Megen niŋ mata goke amaŋeŋ ma nurnayiŋ15-16 Niŋgeb deŋbe megen niŋ marte mata

buluŋya dufay buluŋya kurayen kurayen kuruŋgoke amaŋeŋ ma nurde hinayiŋ. Mata megenniŋ mar beleŋ teŋ haŋyen gobe gahade: uliŋdepo amaŋ hetek beleŋ niŋ naŋkeneŋ haŋ, irde detkura keneŋ tetek po yeŋ goke po nurde haŋ, irdedetmiŋya matamiŋya goke yiŋgeŋ turuŋ turuŋteŋ haŋ gobe megen niŋ marte mata. Matagwahade teŋ haŋ kuruŋ gobe Al Kuruŋ hitte matmawatiŋ. Mata gobemegen gar niŋ po. Niŋgeb alkura megen niŋ marte mata buluŋ goke amaŋeŋnurde hi al gobe epte ma biŋde mat Adoniniŋ geamaŋeŋ nuryeŋ geb. 17 Megen niŋ marbe hubuhenayiŋ, irde mata buluŋ titek dufay go manaŋ

hubu hiyyeŋ. Goyenbe Al Kuruŋyen dufay gamairde haŋ marbe yeŋya hugiŋeŋ hinayiŋ.

Yesu Kristu asogo irde haŋ mar niŋ keŋkela henaŋko

18 Be, diriŋne yago, nalu gayenterbe megeŋgayen hubu hetek gobe binde heŋ hi. Nalufunaŋ binde hekeb Yesuyen asogo wayyeŋ yekenurde haŋyen gwahade po, asogomiŋbe bikkeŋbudam forok yaŋ. Niŋgeb go mar goyen yeneŋbenalu funaŋbe binde heŋ hi yeŋ bebak teŋ hite.19 Mel gobe Yesu gama irhet irhet tikeb neŋyatumŋaŋ hinhet gega, dubul diraŋ. Mel gobeneŋya tumŋaŋ hitek moŋ. Munaŋ tumŋaŋ hitekmanhan neŋya awalikde hitewoŋ. Goyenbe melgobe neŋ dubul teŋ kuŋ Yesu asogo irde haŋ geb,matamiŋ goreb, “Neŋbe dende moŋ,” yeŋ dikaladirde haŋ.

20Deŋbe Yesu beleŋ Holi Spirit duntiŋ haŋ geb,deŋ tumŋaŋ mere damiŋbe Al Kuruŋyen merefudinde goyen bebakkeŋ nurde haŋ. 21 Niŋgebasaŋ kaŋ hime gabe mere fudinde goyen manurde haŋ yeŋ gago asaŋ kaŋ duneŋ hime? Moŋ.Deŋbe mere fudindebe damiŋ goyen nurde haŋ,irde usi merebe saba fudinde goyenter mat maforok yeŋ hi yeŋ nurde hime geb, asaŋ gago kaŋduneŋ hime. 22 Niŋgeb deŋbe usi albe ganuŋyeŋ nurde haŋ? Usi al gobe, “Yesube Mesaiamoŋ,” yeŋ hi al gogo. Al gwahade gobe YesuKristuyen asogo wor po. Al goreb Al KuruŋbeYesu Kristu Naniŋ, irde Yesu Kristube Al KuruŋUrmiŋ goyen fudinde yeŋ ma nurde hi. 23Niŋgebal kura Al Kuruŋ Urmiŋ pel irde haŋmarbe Naniŋwor pel irde haŋ. Munaŋ al kura Al Kuruŋ Urmiŋnurd uneŋ haŋ marbe Naniŋ wor nurd uneŋhaŋ. 24 Niŋgeb saba haŋkapya dirmeke nuramiŋgobe bitiŋde kerde keŋkela po gama irde hinayiŋ.Gwaha teŋ hinayiŋbe Al Kuruŋya Urmiŋ Yesuyairde hinayiŋ. 25 Irde gwaha teŋ haŋ marbe AlKuruŋya hugiŋeŋ hinayiŋ yeŋ Yesu beleŋ biŋatiyyiŋ goyen dunyeŋ.

26 Be, nebe mata buluŋde katnayiŋ yeŋ bitiŋyawarniŋ kurut yeŋ haŋ mar goke hayhay direyeŋ asaŋ gago kaŋ duneŋ hime. 27 Deŋbe Yesubeleŋ Holi Spirit dunyiŋ goyen deŋ bana hi.Niŋgeb al kura beleŋ epte ma saba dirtek haŋ.Holi Spirit yiŋgeŋ beleŋ damiŋbe fudinde goyentumŋaŋ saba dirde hi. Irde sabamiŋbe fudinde usimoŋ geb, Holi Spirit beleŋ dineŋ hiyen gwahadepo, Yesu Kristuya po hinayiŋ.

Neŋbe Al Kuruŋ dirŋeŋ weŋ

Page 366: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Yon 2:28 363 1 Yon 3:19-2028 Be, diriŋne yago, hugiŋeŋ yeŋya hinayiŋ.

Gogab yeŋ mulgaŋ heŋ megen gar waŋ waŋnalureb keneŋ keneŋ niŋ kafurama henayiŋ, irdememya ma henayiŋ. 29Deŋbe Yesu gob al huwakwor po yeŋ nurde haŋ kenem alya bereya AlKuruŋ diliŋde mata huwak teŋ haŋ mar gobe AlKuruŋ dirŋeŋ weŋ yeŋ nurde hinayiŋ.

31 Fudinde wor po, Adoniniŋbe neŋ gayen gake

bubulkuŋne wor po yeŋ nurde duneŋ hiyen. Irdegwahade nurde duneŋ hiyen gobe kuruŋ wor pogeb, diriŋne weŋ dineŋ hiyen. Fudinde, neŋbeyende dirŋeŋ weŋ! Goyenbe megen niŋ marbeleŋ neŋbe Al Kuruŋyen dirŋeŋweŋ hitiŋ goyenbebak ma teŋ haŋ. Mel gobe Al Kuruŋ ma nurdeuneŋ haŋ geb, gogo deneŋ bebak ma teŋ haŋ.2 Kadne yago, neŋbe Al Kuruŋyen dirŋeŋ weŋ.Gega gayenterbe kame dahade hetek gobe manurde hite. Goyenbe Yesu Kristu wake gab yeŋbedahade hi goyen kentek geb, neŋ wor yeŋ yarahetek gobe nurde hite. 3 Niŋgeb al kura kamegwahade hitek yeŋ nurde goke doyaŋ heŋ haŋmarbe Yesu gobe mata buluŋ miŋmoŋ wukkeŋ higwahade po, mel goyen wor mata buluŋ ma teŋAl Kuruŋ diliŋde wukkeŋ po hinayiŋ.

4 Be, mata buluŋbe Al Kuruŋyen saba pel irdird mata. Niŋgeb al kura mata buluŋ tiyyeŋ algobe Al Kuruŋyen saba pel iryeŋ. 5 GoyenbeYesu beleŋ nende mata buluŋ yad siŋa yireŋ yeŋwayyiŋ goyen deŋbe nurde haŋ gogo. Fudinde,yeŋbe mata buluŋ miŋmoŋ wor po. 6 Niŋgeb alkura yeŋya haŋ marbe mata buluŋ teŋ tebaŋ mateŋ haŋyen. Munaŋ al kura gwaha teŋ haŋmarbeYesube al gwahade yeŋ bebakma teŋ haŋ irde yeŋma nurde uneŋ haŋ mar.

7 Niŋgeb, diriŋne yago, al hoyaŋ beleŋ matabuluŋde dukunak geb, keŋkela heŋ ga hinayiŋ.Al kura mata huwak po teŋ hi al gobe YesuKristu al huwak gwahade goyen po, yeŋ wor AlKuruŋ diliŋdebe al huwak. 8 Munaŋ Satan gobemegeŋya naŋkiŋya ma forok yekeya mata buluŋmiŋ uryiŋ al geb, al kura mata buluŋ teŋ hi algobe Uŋgura gote diriŋ. Al Kuruŋ Urmiŋ megengar katyiŋ gobe Uŋgurayen meteŋ buluŋ goyenisikame yeŋbe gogo katyiŋ. 9 Niŋgeb al kura AlKuruŋyen diriŋ hitiŋ al gobe Naniŋde dari igiŋgoyenmiŋyaŋ hi geb, mata buluŋ kuyiŋ kuyiŋmateŋ hiyeŋ. Al gobe Al Kuruŋyen diriŋ geb, eptema gwaha teŋ hiyeŋ. 10 Niŋgeb al kurate mata

keneŋbe al gobe Al Kuruŋyen diriŋ ma Uŋgu-rayen diriŋ goyen bebak teŋ hityen. Mata gobegahade: al kura Al Kuruŋ diliŋde mata huwakmoŋ goyen teŋ hi al gobe Al Kuruŋyen diriŋmoŋ,irde kadom niŋ amaŋeŋ ma nurde hi al go wor AlKuruŋyen diriŋ moŋ.

Kadtiŋ yagoya kadom amaŋeŋ nurd guneŋ teŋhinayiŋ

11 Be, deŋ beleŋ haŋkapya wor po Yesu gamairde Al Kuruŋyen mere nuramiŋ gobe gahade:kadniniŋ yagoya kadomamaŋeŋnurde guneŋ teŋhitek. 12 Niŋgeb deŋbe Kein yara ma henayiŋ.Yeŋbe Satan yufuk bana hinhin geb, kuliŋ yendegogo mayke kamyiŋ. Goyenbe da misiŋde kuliŋmayke kamyiŋ? Gobe Al Kuruŋ diliŋde Keinyenmatabe buluŋ wor po, munaŋ kuliŋdebe huwakgeb, kuliŋ niŋ igiŋ ma nurdeb gogo maykekamyiŋ.

13 Niŋgeb, kadne yago, megen niŋ mar beleŋigiŋ ma deneŋ haram dirkeb goke hurkuŋkat matinayiŋ. 14 Neŋbe kadniniŋ yago niŋ amaŋeŋnurd guneŋ teŋ hite. Niŋgeb kamde kamde tareŋgoyen fole irde Al Kuruŋya hugiŋeŋ hitek yeŋnurde hite. Niŋgeb al kura kadomniŋ amaŋeŋmanurde hi al gobeAl Kuruŋyen diliŋde al kamtiŋ hi.15 Irde al kura kadom niŋ igiŋ ma nurde haramirde hi al gobe al gasa yirke kamde kamde al yara.Niŋgeb al gwahade gobe epte ma Al Kuruŋyahugiŋeŋ hiriryeŋ gobe nurde haŋ gogo.

16 Munaŋ Yesu Kristube neŋ ge teŋ yiŋgeŋge ma nurde kamyiŋ. Niŋgeb mata tiyyiŋgoreb kadniniŋ ge amaŋeŋ nurtek belŋeŋ goyendikala dirde hi. Goke teŋbe neŋ wor kadniniŋge amaŋeŋ nurdeb igiŋ yeŋ ge teŋ kamtek.17 Goyenbe al kura samuŋ miŋyaŋ gore kadomkura det niŋ amu heŋ hi goyen kura kinyeŋgega, buniŋeŋ ma nurde unyeŋbe dahadem,“Nebe Al Kuruŋ niŋ amaŋeŋ nurde uneŋ hime,”yiyyeŋ? Epte moŋ. 18 Niŋgeb, diriŋne yago,mohoŋniniŋde mat po kadniniŋ yagoŋ amaŋeŋnurde yuneŋ hite ma yeŋ hitek. Gwaha titŋeŋbebininiŋde mat fudinde wor po faraŋ yurde hitek.19-20 Gwaha titekbe neŋbe Al Kuruŋyen merefudinde goyen po gama irde hite yeŋ nurtek. Mu-naŋ mata kuraŋ nurde buluŋ titiŋ yeŋ bininiŋdemat goke po kandukŋeŋ nurde hityen gobe du-fayniniŋbe wukkeŋ moŋ geb, gogo gwaha teŋhityen. Gega Al Kuruŋyen dufaybe nende folek,irde neŋ ge keŋkela wor po nurde hi geb, neŋbeleŋ kandukŋeŋ nurtek mata goke beararŋeŋ

Page 367: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Yon 3:21 364 1 Yon 4:16ma nurde duneŋ hiyen. Niŋgeb Al Kuruŋya heŋyeŋya mere teŋ teŋ niŋ kafura ma heŋ hite gago.

21 Be, kadne yago, Al Kuruŋbe gwahade pomataniniŋ ge mali ma dineŋ teŋ hiyen. Niŋgebneŋbe meremiŋ po gama irde mataniniŋ ge kan-dukŋeŋ ma nurdeb Al Kuruŋya mere teŋ teŋ niŋkafura ma heŋ hityen. 22 Irdeb det kuraŋ nurdegusuŋaŋ irde hityen kuruŋ gobe tumŋaŋ duneŋhiyen. Neŋbe meremiŋ po gama irde mata kurayeŋ beleŋ amaŋ hetek goyen po teŋ hityen geb,gogo det kuraŋ gusuŋaŋ irtekeb det gobe tumŋaŋduneŋ hiyen. 23 Be, sabamiŋ kuruŋ gote miŋwor pobe gahade: Yesu Kristube Al Kuruŋ Urmiŋgobe fudinde yeŋ nurtek, irde Yesu beleŋ yiriŋgwahade po, kadniniŋ yagoŋ amaŋeŋ nurd guneŋteŋ hitek. 24 Al kura sabamiŋ goyen gama irdemata teŋ haŋ marbe yeŋya haŋ, irke yeŋ wormel goya haŋ. Munaŋ Yesu neŋya hite gobe HoliSpirit Al Kuruŋ beleŋ duntiŋ gore bebak dirkebnurde hite.

4Al Kuruŋyen mere basaŋ mar falkuk niŋ keŋkela

heŋ hinaŋ ko1 Be, kadne yago, megeŋ gabe Al Kuruŋyen

mere basaŋ mar porofet falkuk budam wor pohaŋ. Niŋgeb al kura waŋ, “Nebe Holi Spirit beleŋmere nunke gago tagalde hime,” yeke bemel mayeŋ ge hekkeŋ nurnayiŋ. Gwaha titŋeŋbe al gofudinde Holi Spirit beleŋ mere irtiŋ ma gwahademoŋ goyen keŋkela keneŋ bebak teŋ hinayiŋ.2Niŋgeb al gote sababe fudinde Holi Spirit beleŋuntiŋ ma uŋgura beleŋ untiŋ goyen bebak teŋteŋ gote belŋeŋbe gahade: al kurat sabareb YesuKristube Al Kuruŋ Urmiŋ gega, al heŋ megen garhinhin yekeb saba gobe fudinde Al Kuruŋ beleŋuntiŋ yeŋ nurnayiŋ. 3 Munaŋ al kurat sabareYesu niŋ gwaha mat ma tagalkeb al gote sababeAl Kuruŋ hitte mat ma watiŋ yeŋ nurnayiŋ. Algobe Yesu Kristuyen asogom gote saŋiŋde gwahayeŋ hiyeŋ. Yesu Kristuyen asogom gobe wayyeŋyeke nurde haŋyen gobe gogo bikkeŋ wayuŋ geb,megen gar hi.

4 Be, diriŋne yago, deŋbe Al Kuruŋyen alyabereya. Irdeb Holi Spirit deŋ bana hi gotetareŋbe Satan megen niŋ mar basiŋa yirde YesuKristu asogo irde hi gote tareŋ fole irde hi geb,deŋ wor usi porofet goyen fole yirde haŋyen.5 Porofet falkuk gobe megen niŋ mar. Niŋgebmegenniŋmarte dufay po gama irde saba tagaldehaŋyen. Irkeb megen niŋ marbe fudinde yeŋ

nurde haŋyen. 6 Goyenpoga neŋbe Al Kuruŋyenalya bereya. Niŋgeb al kura Al Kuruŋ nurd uneŋhaŋ marbe saba tagaltekeb tumŋaŋ fudinde yeŋnurde haŋ. Munaŋ Al Kuruŋ ma nurd uneŋ haŋmarbe saba tagaltekeb usi yeŋ nurde haŋ. Niŋgebmata gwaha tikeb al gobe Satanyen usi merego miŋyaŋ ma Holi Spirityen mere fudinde gomiŋyaŋ goyen yeneŋ bebak teŋ hityen.

AlKuruŋniŋ amaŋeŋnurdeha kenemal hoyaŋniŋwor amaŋeŋ nurde hayiŋ

7 Be, kadne yago, neŋ beleŋ kadniniŋ geamaŋeŋ nurd yuneŋ yuneŋ mata gobe Al Kuruŋbeleŋ duntiŋ. Irde al kura kadom niŋ amaŋeŋnurd yuneŋ haŋ mar gobe Al Kuruŋyen dirŋeŋweŋ hitiŋ geb, Al Kuruŋ nurd uneŋ haŋ. Niŋgebkadniniŋ ge amaŋeŋ nurd yuneŋ hitek. 8 AlKuruŋbe alya bereya amaŋeŋ nurd yuneŋ yuneŋgote miŋ al. Niŋgeb al kura kadom niŋ amaŋeŋma nurde yuneŋ haŋ marbe Al Kuruŋ ma nurduneŋ haŋ. 9 Al Kuruŋ beleŋ alya bereya goyenbubulkuŋne wor po yeŋ nurde yuneŋ hiyen gobegaha mat dikala diryiŋ: yeŋbe neŋ al megen niŋgayenyeŋyahugiŋeŋhitek yeŋbeUrmiŋuŋkureŋmuŋ goyen neŋ gake teŋ kamyeŋ go yeŋ nurdebteŋ kerke megen gar katyiŋ. 10Niŋgeb neŋ beleŋwa Al Kuruŋ niŋ amaŋeŋ nurde untiriŋmoŋ. Neŋbeleŋ gwaha irtiŋeŋbe yeŋ beleŋ po bubulkuŋnewor po yeŋ nurde duneŋbe mata buluŋniniŋhalde dune yeŋUrmiŋ teŋ kerkemegen gar kateŋneŋ ge teŋ kamyiŋ. Niŋgeb gwaha diryiŋ gobeal hoyaŋ niŋ amaŋeŋ nurd yuneŋ yuneŋ matafudinde wor po. 11Niŋgeb, kadne yago, Al Kuruŋbeleŋ gwaha mat neŋ gayen bubulkuŋne wor poyeŋ nurd duneŋ hi geb, neŋ wor kadniniŋ geamaŋeŋ nurd yuneŋ hitek. 12 Al kura Al Kuruŋmakintiŋ gega, kadniniŋ ge amaŋeŋnurde yuneŋhitekbe Al Kuruŋbe neŋya hitek. Irde yeŋ beleŋalya bereya niŋ amaŋeŋ nurd yuneŋ yuneŋ goteigineŋbe neŋ hitte kuruŋ wor po forok yiyyeŋ.

13 Be, Al Kuruŋ beleŋ Holi Spirit dunyiŋ geb,Al Kuruŋbe neŋya hike neŋ wor yeŋya hite goyenHoli Spirit beleŋ gab bebak dirde hike nurdehityen. 14 Irdeb Al Kuruŋ beleŋ Urmiŋ goyen alyabereya kuruŋ gayen Yumulgaŋ teŋ teŋ Al hewoŋyeŋ teŋ kerke megen gar katyiŋ hinhin goyendilniniŋde keneŋ hinhet geb goke gago tagaldehite. 15 Niŋgeb al kura Yesube Al Kuruŋ Urmiŋyeŋ nurd uneŋ haŋmarbe Al Kuruŋbe yeŋya haŋ,irke yeŋ wor Al Kuruŋya haŋ. 16Niŋgeb Al Kuruŋbeleŋ neŋ gayen bubulkuŋne wor po yeŋ nurde

Page 368: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Yon 4:17 365 1 Yon 5:14duneŋ hi yeŋ nurdeb yeŋ hitte po tawuŋ heŋhityen.

Gwahade niŋgeb Al Kuruŋbe alya bereyaamaŋeŋ nurde yuneŋ yuneŋ mata gote miŋ al.Niŋgeb al kura kadom niŋ amaŋeŋ nurde yuneŋyuneŋmata teŋ hi al gobe Al Kuruŋya har, irke AlKuruŋ wor al goya har. 17Niŋgeb gwahamatbe AlKuruŋ beleŋ alya bereya niŋ amaŋeŋ nurd yuneŋhi mata gote igineŋbe neŋ beleŋ ga kawan forokirde pasi irtek. Gogab Yesu mata igiŋ teŋ hinhingwahade po, neŋ wor megen gar heŋyabe gwahateŋhitekbe kameyeŋbeleŋwaŋ al igiŋya buluŋyapota yird yird nalureb merem yaŋ ma diryeŋ.Irkeb diliŋ mar huwartek goke kafura ma hetek.18 Fudinde, al kura Al Kuruŋ beleŋ bubulkuŋnewor po yeŋ nurd uneŋ hi goyen bebak teŋ hiyenal gobe kafura dufay miŋmoŋ hiyen. Gega alkura Al Kuruŋ beleŋ mata buluŋmiŋ goke meremyaŋ yiryeŋ yeŋ nurde hiyeŋ al gobe Al Kuruŋniŋ kafura heŋ hiyeŋ. Go teŋ hiyeŋ gobe Al Ku-ruŋ beleŋ bubulkuŋne wor po yeŋ nurde yuneŋhi goyen igiŋ wor po buluŋ kuram moŋ goyenkeŋkela bebak ma teŋbe gogo kafura heŋ hiyeŋ.19 Al Kuruŋ wa neŋ gayen bubulkuŋne wor poyeŋ nurde duntiŋ geb, neŋ wor yeŋya kadniniŋyagoya niŋ amaŋeŋ nurde yuneŋ hite. 20Munaŋal kura, “Nebe Al Kuruŋ niŋ amaŋeŋ nurde uneŋhime,” yeŋ hi gega, kadom niŋ amaŋeŋma nurdeharam irde hi al gobe usi al wor po. Al gobekadom diliŋde yeneŋ hi goyen goke amaŋeŋ manurde uneŋ hi kenem Al Kuruŋ epte ma kentek algobe dahadem amaŋeŋ nurde uneŋ hiyeŋ? Eptemoŋ. 21 Niŋgeb Al Kuruŋ beleŋ saba kura dirtiŋgobe gahade: al kura beleŋ Al Kuruŋ niŋ amaŋeŋnurd uneŋ hi kenem kadom niŋ wor amaŋeŋnurde uneŋ hiyeŋ.

5Yesu niŋ dufaymiŋ saŋiŋ irde haŋ marte mata

1 Be, al kura Yesu Kristube fudinde Mesaiayeŋ nurde hi al gobe Al Kuruŋyen diriŋ. Neŋmegen niŋ albe al kura goke amaŋeŋ nurde hi-tyen kenem urmiŋ ge wor amaŋeŋ nurde uneŋhityen. 2 Niŋgeb neŋbe daha mat Al Kuruŋyendirŋeŋ weŋ goke amaŋeŋ nurde yuneŋ hite yeŋnurtek? Gobe Al Kuruŋ niŋ amaŋeŋ nurde uneŋsabamiŋ po gama irde hitek. 3-4 Fudinde wor poAl Kuruŋ niŋ amaŋeŋ nurde uneŋ hityen kenemsabamiŋ goyen keŋkela gama irdemata teŋ hitek.Al Kuruŋyen dirŋeŋ weŋbe megen niŋ martemata buluŋ goyen igiŋ pel irde fole irtek haŋ geb,

Al Kuruŋyen saba go gama irtek gobe meteŋeŋmoŋ. Megenniŋmartemata buluŋ goyenpel irdefole irde hityen gobe dufayniniŋ Yesu niŋ tareŋirde hite geb, gogo fole irde hityen. 5 Goyenbeganuŋ beleŋ megen niŋ marte mata buluŋ goyenpel irde fole irde haŋ? Al kura Yesube Al KuruŋUrmiŋ yeŋ dufaymiŋ yeŋge tareŋ irde haŋ margore po gab megen niŋ marte mata buluŋ foleirde haŋ.

6 Be, al kura, “Fe baptais teŋ gab meteŋ tiyeŋ,irde darine wok irde kameŋ,” yeŋ megen garkatyiŋ al gobe Yesu Kristu. Yeŋbe fe baptais poteŋbe meteŋ tiyeŋ yeŋ ma wayyiŋ. Darim wokirde kamde kamde niŋ manaŋ wayyiŋ. Yesu waŋgwaha tiyyiŋ goke tagalde hi al gobe Holi Spirit.Holi Spiritbe mere fudinde po teŋ hi gore goketagalde hi. 7Niŋgeb Yesu niŋ keŋkela bebak titekdetbe karwo gago: 8Holi Spirit, irde Yon Baptaisbeleŋ fe baptais iryiŋ goyabe Yesu darimwok irdekamyiŋya gogo. Det karwo gobe al uŋkureŋ Yesugoke po yeŋ haŋ, hoyaŋ niŋ ma yeŋ haŋ. 9 Almegen niŋ beleŋ kadom niŋ tagalke fudinde yeŋnurde hityen. Goyenpoga Al Kuruŋyen merebedet kuruŋ wor po, al megen niŋde mere folek.Niŋgeb Al Kuruŋ goreb Urmiŋ gokemomoŋ dirdehiyen geb, fudinde wor po yeŋ nurde hityen.10 Niŋgeb al kura Al Kuruŋ Urmiŋ niŋ dufaymiŋsaŋiŋ irde hi al gobe Al Kuruŋ beleŋ Urmiŋ goketagaltiŋ gobe fudinde yeŋ nurde hi. Munaŋ alkura Al Kuruŋ niŋ hekkeŋ ma nurde hi al gobe AlKuruŋ beleŋ Urmiŋ goke tagaltiŋ goyen fudindeyeŋ ma nurde hi geb, Al Kuruŋbe usi al yeŋ hi.11 Be, Al Kuruŋ beleŋ Urmiŋ ge tagaltiŋ gobegahade: Al Kuruŋ beleŋbe yiŋgeŋya hugiŋeŋ heŋheŋ goyen dunyiŋ, irde hugiŋeŋ heŋ heŋ gotemiŋ albe Urmiŋ. 12 Niŋgeb al kura Urmiŋyaawalikde haŋ gobe Al Kuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋmiŋyaŋ. Munaŋ al kura Al Kuruŋ Urmiŋya awa-likde ma haŋ gobe Al Kuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋgoyen miŋmoŋ.

Neŋbe Al Kuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ goyenniniŋyaŋ

13 Be, nebe deŋ alya bereya Al Kuruŋ Ur-miŋ goke dufaytiŋ tareŋ irtiŋ haŋ mar goyen AlKuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ matabe dende hitiŋgoyen go nurwoŋ yeŋ asaŋ gago kaŋ duneŋ hime.14Neŋbe Al Kuruŋyen dufay gama irde det kuraŋgusuŋaŋ irtekeb gusuŋaŋniniŋ hugiŋeŋ wol heŋhiyen gobe nurde hite. Niŋgeb gwahade podiryeŋ yeŋ dufayniniŋ tareŋ po kerdeya gusuŋaŋ

Page 369: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

1 Yon 5:15 366 1 Yon 5:21irde hite gago. 15 Irde det kuraŋ gusuŋaŋ irtekkuruŋ goyen wol heŋ duneŋ hi yeŋ nurde hitekenem gusuŋaŋ irtek goyen tumŋaŋ yawartekyeŋ nurde hite.

16-17Niŋgeb al kura Yesuyen alya bereya kadomkura beleŋmata buluŋ kura tiyyeŋ gega,mata bu-luŋ gobeAl Kuruŋbeleŋ igiŋhalde untek keneŋbekadom goke Al Kuruŋ gusuŋaŋ iryeŋ. Irkeb AlKuruŋ beleŋ yeŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ goyen gomagoraŋ iryeŋ. Al Kuruŋdiliŋdemata igiŋmoŋgobetumŋaŋde mata buluŋ ala po. Al Kuruŋbe matabuluŋ igiŋ halde yunyeŋ gega, mata buluŋ kurabeepte ma halde yunyeŋ. Niŋgeb mata buluŋ kuraAl Kuruŋ beleŋ igiŋ halde yuntek mata titiŋ margoke po Al Kuruŋ gusuŋaŋ irnayiŋ dineŋ hime.Fudinde, mata buluŋ kurabe Al Kuruŋ beleŋ eptema halde yunyeŋ geb, kame hugiŋeŋ kak alarehinayiŋ. Niŋgeb kadtiŋ kura gwaha teŋ hi al gokeAl Kuruŋ gusuŋaŋ ma irnayiŋ dineŋ hime.

18 Be, Al Kuruŋ Urmiŋbe al kura Al Kuruŋyendiriŋ hitiŋ mar goyen keŋkela doyaŋ yirde hiyengeb, Satan beleŋ epte ma buluŋ yiryeŋ. Niŋgeb algwahade gobe mata buluŋ teŋ tebaŋ ma teŋ haŋyeŋnurde hite. 19 Irdemegenniŋmar kuruŋ gabeUŋgurar yufukde haŋ, munaŋ neŋ Al Kuruŋ nurduneŋ hite marbe Al Kuruŋyen dirŋeŋ weŋ yeŋnurde hite. 20 Irde Al Kuruŋ Urmiŋbe neŋ gareAl Kuruŋ nurde uneŋ hinayiŋ yeŋmegen gar waŋbebak diryiŋ goyen wor nurde hite. Niŋgeb AlKuruŋbe fudinde yeŋ nurde hite. Fudinde, neŋbeAl Kuruŋya hite. Irde Urmiŋ Yesu Kristuya worhite. Yesube Al Kuruŋ fudinde wor po, irde AlKuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ gote miŋ al. 21Niŋgeb,diriŋne yago, deŋbe megen niŋ mar beleŋ AlKuruŋniniŋ yeŋ det mali doloŋ yirde haŋyengoyen yeneŋ bebak teŋbe yilwa yirde hinayiŋ.

Page 370: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

2 Yon 1 367 2 Yon 13

2 YonYon beleŋ sopte asaŋ ga kayyiŋ1 Be, Yesuyen alya bereyat doyaŋ al parguwak

ne gare ge bere salanŋeŋya diriŋge weŋya AlKuruŋ beleŋ basiŋa dirtiŋ goke asaŋ gago kaŋhime. Nebe deŋya Al Kuruŋyen mere fudindegama irde hityen geb, goke deŋ ge amaŋeŋ nurdehime. Goyenbe ne po moŋ. Al Kuruŋyen merefudinde goyen nurde haŋ mar gore wor tumŋaŋdeŋ ge amaŋeŋ nurd duneŋ haŋ. 2 Gobe deŋyaneŋya tumŋaŋ Al Kuruŋyen mere fudinde goyennurde hite irde hugiŋeŋ nurde hitek geb, gogodeŋ ge amaŋeŋ nurde duneŋ hite.

3 Neŋya deŋya tumŋaŋ meremiŋ fudindegoyen po gama irde kadniniŋ yago niŋ amaŋeŋnurd yuneŋ hityen. Niŋgeb Adoniniŋ Al KuruŋyaUrmiŋ Yesu Kristuya beleŋ buniŋeŋ dirde igiŋigiŋ dirde bininiŋ yisikamke igiŋ hitewoŋ yeŋgusuŋaŋ yirde hime.

Mere fudinde po gama irde hitek4 Be, diriŋge yago kura Al Kuruŋ beleŋ gwaha

gwaha teŋ hinayiŋ dintiŋ gwahade po matayamereya fudinde goyen po gama irde kuŋ haŋyengote mere momoŋ nurdeb amaŋeŋ wor po nurdehimyen. 5 Niŋgeb, bere salanŋeŋ, neŋbe kad-niniŋ ge amaŋeŋ nurd yuneŋ hitek. Ne beleŋmere gahade kaŋ hime gabe saba gergeŋ niŋ makaŋ hime. Saba gabe neŋ beleŋ haŋkapya Yesugama irtiriŋde mat nurde gayenter wor nurdehite goyen goke po gineŋ hime. 6 Irde Al Kuruŋniŋ fudinde wor po amaŋeŋ nurd uneŋ hitekbelŋeŋbe yende saba gama irde mata teŋ hitekgogo. Sabamiŋ haŋkapya nuramiŋ gobe kadtiŋyago niŋ amaŋeŋ nurde yuneŋ hinayiŋ yitiŋ gogoyen.

7Be, usimar budammegen gar forok yeŋ tukuŋhaŋ. Go mar goreb, “Yesu Kristube megen garforok yiriŋ gega, al heŋ ma forok yiriŋ,” yeŋhaŋyen. Saba gwahade tagalde haŋ mar gobeusi mar, irde Yesu Kristuyen asogom. 8 Niŋgebmel gore usi dirnak geb, keŋkela heŋ hinaŋ ko.Gogab Al Kuruŋ niŋ meteŋ teŋ haŋyen gote mu-ruŋgembe soŋ ma henayiŋ. Yeŋ beleŋ meteŋtiŋgote muruŋgem igiŋ wor po dunyeŋ. 9 Al kuraYesu Kristuyen saba go hende yiŋgeŋde dufay bu-luŋ manaŋ goya irde al saba yirde hinayiŋ marbeAl Kuruŋya awalikde ma po hinayiŋ. Munaŋ

al kura sabamiŋ fudinde goyen gama irde kuŋhinayiŋ marbe Al Kuruŋya Urmiŋya irde tumŋaŋawalikde hinayiŋ. 10Niŋgeb al kura Yesuyen sabamoŋ saba hoyaŋ teŋ yatiŋde waŋ saba direŋ tikebal goyen yatiŋde ma yukunayiŋ. Irde gargar mapo yirnayiŋ. 11 Munaŋ kuratiŋ kura al gwahadegoyen gargar iryeŋbe Al Kuruŋ beleŋ yeŋ wor algote meteŋ buluŋ go faraŋ urde hi yeŋ kinyeŋ.

12 Be, nebe mere budam momoŋ dirtek nurdehime gega, asaŋde ma kayeŋ. Gwahade yarabnigeŋ wor wor kuŋ deneŋ gab mere dirmewoŋyeŋ nurde hime. Gogab tumŋaŋ amaŋ niŋ pultikwor po yetek.

13 Be, babake Al Kuruŋ beleŋ werne yeŋ basiŋairtiŋ gote dirŋeŋ weŋ gore wor ge niŋ nurde haŋgoyen momoŋ irayiŋ ninaŋ geb, gago momoŋgirde hime. Gogo po.

Page 371: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

3 Yon 1 368 3 Yon 15

3 YonGaius hitte Yon beleŋ asaŋ kayyiŋ1 Be, kadne Gaius, ne Yesuyen alya bereyat

parguwak gare ge niŋ asaŋ gayen kaŋ guneŋhime. Nebe geya Al Kuruŋyen mere fudindegoyen gama irde haryen geb, goke ge niŋ amaŋeŋnurd guneŋ himyen.

2 Be, kadne, gebe Al Kuruŋya awalikde po heŋbeger wukkek hayiŋ gwahade po, ulger manaŋigiŋ po hayiŋ, irde meteŋ teŋ hayiŋ kuruŋ goyenwor igiŋ po hiwoŋ yeŋ Al Kuruŋ gusuŋaŋ irdehimyen. 3 Yesuyen alya bereya kura waŋ ge niŋyeŋ, “Yeŋbe Al Kuruŋyen mere fudinde go pokeŋkela gama irde kuŋ hi,” ninke goke amaŋeŋwor po nurde gunmiŋ. 4 Nebe al kura Yesu niŋdufaymiŋ tareŋ irde diriŋne yara hitiŋ gore AlKuruŋyenmere fudinde goyenpo gama irdematateŋ haŋ yekeb goke gab amaŋeŋ wor po nurdehimyen. Det hoyaŋ niŋbe gwahade ma nurdehimyen.

5 Be, kadne, gebe kadge yago faraŋ yurdehayen. Irde al go po moŋ, al hoyaŋ keŋkela manurdyuneŋhayenmarmanaŋ faraŋyurdehayen.Niŋgeb matage gwahade goreb gebe beger matfudinde wor po Yesu gama irde ha goyen kawanirde hi. 6 Mel go kurabe gar waŋ ge beleŋ melgoke amaŋeŋ wor po nurde yuntiŋ goyen gar niŋYesuyen alya bereya sios gayen momoŋ diraŋ.Niŋgeb al kura ge hitte waŋbe gubul teŋ naŋahoyaŋde kuniŋ tikeb Al Kuruŋ beleŋ amaŋeŋnuryeŋ mat faraŋ yurde hayiŋ. 7 Fudinde, melgobe Yesu niŋ meteŋ teŋ teŋ ge naŋa hoyaŋdekuŋ haŋ gega, Yesu ma nurd uneŋ haŋ markura beleŋ faraŋ ma yurde haŋyen. Hubu worpo. 8 Niŋgeb neŋ Yesuyen alya bereya beleŋ almeteŋ gwahade teŋ kuŋ haŋ mar goyen gargaryirde faraŋ yurde hitek. Gogab neŋ manaŋ AlKuruŋyen mere fudinde goke meteŋ teŋ hite yeŋnurtek.

Diotrefesyen mata buluŋ9 Be, nebe bikkeŋ deŋ gor niŋ Yesuyen alya

bereya goke asaŋ kaŋ dunmiriŋ. Goyenbe Diotre-fesbe Yesuyen alya bereya gote doyaŋ al heŋheŋ ge po nurde hiyen geb, merene nurtek mairde hiyen. 10 Niŋgeb ne gor kuŋ gab yeŋ beleŋyiya dirde usi mere fakamde duneŋ hiyen goyenkawan po tagaleŋ. Al gote mata buluŋbe go muŋ

pomoŋ. Yesuyen alya bereya kadomAl Kuruŋniŋmeteŋ teŋ kuŋ haŋ mar goyen gargar ma yirdehiyen. Irde kadom kura beleŋ Yesuyen meteŋmar goyen gargar yirtek beleŋ wor pet teŋ hiyen.Irde faraŋ yurde haŋ mar goyen Yesuyen alyabereyat gabure waŋ waŋ niŋ utaŋ yirde hiyen.

Demitriusyen mata igiŋ11 Be, kadne, mata buluŋ teŋ haŋ mar goyen

gama ma yirde hayiŋ. Mata igiŋ teŋ haŋ mar gopo gab gama yirde hayiŋ. Al kura mata igiŋ teŋhi al gobe Al Kuruŋyen al, munaŋ al kura matabuluŋ teŋ hi al gobe Al Kuruŋ ma nurd uneŋ hi.12Demitriusbe al budambeleŋ turuŋ irde haŋyen.YeŋbeAl Kuruŋyenmere fudinde go po gama irdemata teŋ hiyen geb, matamiŋ gore wor yeŋbe aligiŋ goyen kawan irde hi. Neŋ wor yeŋ ge igiŋmat tagalde hityen. Irke ge wor mereniniŋ gobefudinde yeŋ nurde hayen.

13 Be, nebe mere budam momoŋ girtek nurdehime gega, asaŋde ma kayeŋ. 14Nebe heŋ ga makuŋ geneŋ. Irde geneŋ gab mere gireŋ yeŋ nurdehime.

15 Bege kamke igiŋ hayiŋ. Kadge yago gar haŋga wor ge niŋ nurde haŋ. Munaŋ Yesuyen alyabereya geyahaŋgoyenneniŋ yeŋ, “Yeŋbeleŋdeŋge nurde hi,” yeŋ yuŋkureŋ yuŋkureŋ momoŋyirde yukayiŋ. Gogo po.

Page 372: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yut 1 369 Yut 13

YutYut beleŋ asaŋ kayyiŋ1 Be, nebe Yems kuliŋ Yut, Yesu Kristuyen

meteŋ al. Nebe deŋ alya bereya Adoniniŋ AlKuruŋ beleŋ hoy dirde bubulkuŋne wor po yeŋnurd duneŋ hiyen irde Yesu Kristu beleŋ doyaŋdirde hiyen mar goke asaŋ gago kaŋ hime.

2 Deŋbe Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ dirde, bitiŋyisikamde, bubulkuŋne wor po yeŋ nurde duneŋhiwoŋ yeŋ gusuŋaŋ irde hime.

3 Be, kadne yago, haŋkapyabe Al Kuruŋ beleŋneŋ tumŋaŋ dumulgaŋ tiyyiŋ goke asaŋ kaŋ dun-mewoŋwor po yeŋ nurde himyen. Goyenbemeremomoŋtiŋ nurdeb mere miŋ hoyaŋ kayeŋ yeŋnurde gago asaŋ kaŋ hime. Mere gobe gahade:Yesu niŋ dufay saŋiŋ ird ird gobe Al Kuruŋ beleŋalya bereyamiŋ wawuŋ uŋkureŋde po yunyiŋ.Niŋgeb beleŋ hoyaŋbe hubu wor po. Goke teŋbeYesu niŋ dufaytiŋ tareŋ iramiŋ goyen saŋiŋ potanarde hinayiŋ. Moŋgo al hoyaŋ beleŋ dufaytiŋbuluŋ yirnayiŋ geb. 4 Mere ga dineŋ hime gabeal kura mar beleŋ balmiŋ deŋ hitte waŋ usi dirdehaŋyen geb, gago dineŋ hime. Mel gobe Al Kuruŋpalap ma irde haŋyen mar. Irdeb, “Al Kuruŋbeleŋ buniŋeŋ dirde igiŋ igiŋ dirde hi geb, matabuluŋbe igiŋ mali ga teŋ hitek,” yeŋ haŋyen. IrdeDoyaŋ Al Kuruŋniniŋ Yesu Kristube tareŋmiŋkuruŋ wor po gega, pel irde haŋyen. Niŋgeb melgote mata buluŋmiŋ goke bikkeŋ Al Kuruŋ beleŋkame merem yaŋ yireŋ yiriŋ.

5 Be, Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ alya bereyamiŋ Is-rael mar goyen Isip naŋare mat hoyaŋde yukuriŋgega, yukuŋ hikeyabe al kura dufaymiŋ yeŋ gesaŋiŋ ma irkeb gasa yirke kamde pasi hamiŋgoyen deŋbe keŋkela nurde haŋ. Goyenbe goyengoke sopte bebak dirmeke nurnaŋ yeŋbe gagodineŋ hime. 6 Irde Al Kuruŋyen miyoŋ budagoyen deŋem karkuwaŋ yuntiŋ gega, goke epyeŋ ma nurde Al Kuruŋ asogo irkeb gasuŋmiŋdemat yakira tike tubul teŋ hoyaŋde kwamiŋ gokenurnayiŋ. Miyoŋ gobe Al Kuruŋ beleŋ sen tareŋeptema tol yetek gore po fere yirde kidomabuluŋwor po bana yirtiŋ haŋ.* Goŋ po heŋ kamemerem yaŋ yird yird Nalu Kuruŋ goke doyaŋ heŋhaŋ. 7 Sodomya Gomoraya taunde niŋ marya

taun biŋyaŋ goyaŋ niŋ marya wor mata buluŋgwahade goyen po tiyamiŋ. Go mar gobe leplepmata teŋ hinhan, irde alya bereya ferd ferd matakura Al Kuruŋ beleŋ bisam yirtiŋ goyen malimali teŋ hinhan. Irkeb mata buluŋmiŋ gotemuruŋgembuluŋ kuruŋwor po goyen al beleŋ gokeneŋ kafura heŋbe gwaha ma teŋ hinayiŋ yeŋAl Kuruŋ beleŋ kak hugiŋeŋ hiyen gore kumgayiryiŋ.

8 Niŋgeb deŋ hitte balmiŋ wayaŋ mar goyenwor mata gwahade go teŋ haŋyen. Go mar gobemata buluŋ teŋ teŋ niŋ po mitemitem nurdego po gama irde yiŋgeŋ goyen po Al Kuruŋdiliŋde tikiŋ buluŋ wor po yirde haŋyen. IrdeAl Kuruŋyen mere pel irde miyoŋmiŋ wor merebuluŋ mat yirde haŋyen. 9Goyenbe Al Kuruŋyenmiyoŋ gote kuruŋmiŋ Maikel wor Satan merebuluŋ mat kura ma iryiŋ. Yeŋbe Mose hakwamganuŋ beleŋ tiyyeŋ yeŋ Satanya kadommohoŋdetiyaryumya goyen Satan go mere buluŋ mat kurama iryiŋ. Gwaha irtiŋeŋbe, “Mere buluŋ tahakuruŋ gakebe Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ gab gineŋtiyyeŋ,” inyiŋ. 10 Goyenpoga go mar gobe detkura miŋ keŋkela bebak ma teŋ heŋyabe merebuluŋ mat teŋ haŋyen. Yeŋbe dapŋa beleŋ matateŋ haŋyen yara, keŋkela ma dufay heŋ maliuliŋde po amaŋ hetek mata go po gama irdehaŋyen. Mel gobe gwaha teŋ heŋbe yiŋgeŋ buluŋworpo yirdehaŋyen. 11Niŋgeb goke buniŋeŋworpo nurd yuneŋ hime. Go mar gobe Kein beleŋmata buluŋ tiyyiŋ goyen po gama irde haŋyen.Irde Balam beleŋ hora niŋ teŋ mata buluŋ tiyyiŋgwahade goyen po teŋ haŋyen. Irde Kora beleŋAlKuruŋ asogo irde kanduk kinyiŋ gwahade po, melgo wor Al Kuruŋ asogo irde haŋyen geb, kandukkuruŋ kennayiŋ.

12 Go mar gobe mata buluŋ tihit yeŋ memyakma nurde Yesu kamyiŋ goke bebak teŋ teŋ gedula teŋ haŋyende gor mali waŋ keperde biŋgenene haŋyen. Niŋgeb mel gore dula mata gotemiŋ goyen buluŋ irde haŋyen. Mel gobe yiŋgeŋge po nurde haŋyen. Matamiŋbe kigariŋkiŋ kurameŋe beleŋ tawayyeŋ gega kigariŋ ma katyeŋ gogwahade goyen po, matamiŋbe igineŋ miŋmoŋ.Yeŋbe he igineŋ hetek nalure igineŋ ma hiyyeŋ,irde he go waseŋ temeyke kamtiŋ hiyeŋ go gwa-hade goyen po, Al Kuruŋ diliŋde hugiŋeŋ gekamtiŋ hinayiŋ. 13 Yeŋbe makaŋ duba huwarke

* 1:6: Senya kidomaya yitiŋ gobemegen gake yitiŋ. Miyoŋ yago gobe Al Kuruŋyen gasuŋdemat yakira tikemegen katamiŋ. MegenbeAl Kuruŋyen gasuŋ yara moŋ, mata buluŋbe makiŋ hi. Goke teŋbe megen gayen ‘kidoma’ yitiŋ gogo.

Page 373: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yut 14 370 Yut 25dadilo kawan forok yeŋ haŋyen yara mata bu-luŋmiŋ memyak goyen bana ma kuŋbe kawanforok yirde haŋyen. Go mar gobe dinambe kurahuŋhilok yineŋhaŋyengore belŋeŋworpo goyentubul teŋ beleŋ hoyaŋde kunayiŋ go gwahadegoyen, dufaymiŋ keŋkela ma kipirtiŋ haŋyen.Niŋgeb gwahademar gokebAl Kuruŋ beleŋ gasuŋbuluŋ kidoma wor po goyen bana yermeke goŋhugiŋeŋ hinayiŋ yeŋ gitik irtiŋ hi.

14 Be, bikkeŋ Adam hitte mat waŋ waŋ asibasaŋmiŋ 7 Enok beleŋ al gwahade forok yetekgoke teŋ gaha yiriŋ: “Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋmiyoŋmiŋ yago budam wor po goya waŋ hi gokennaŋ. 15 Yeŋbe waŋ megen niŋ alya bereyakuruŋ gayen igiŋ ma buluŋ yineŋ pota yiryeŋ.Irdeb Al Kuruŋ palapma irde haŋmar gore asogoirde mata buluŋ titiŋ kuruŋ goyen goke meremyaŋ yirde gote muruŋgem buluŋ wor po yunyeŋ.Irdeb Al Kuruŋ asogo irde mere buluŋ buluŋ irdehitiŋ kuruŋ goyen goke merem yaŋ yirde gotemuruŋgem buluŋ wor po yunyeŋ,” yiriŋ. 16 Gomar gobe Al Kuruŋyen meteŋ goke bearar teŋbeug po ŋagak yeŋ haŋyen. Mel gobe yiŋgeŋ ge poturuŋ turuŋ teŋ haŋyen, irde yiŋgeŋ ge po nurdeal hoyaŋ usi yirde biŋ yade haŋyen.

Dufaytiŋ Yesu niŋ saŋiŋ irde heŋ heŋ mata17 Be, kadne yago, deŋbe haŋkapya Yesu Kris-

tuyen mere basaŋ mar aposel beleŋ mata kameforok yenayiŋ goke dinamiŋ goyen bitiŋ sir mayiyyeŋ. 18 Aposel beleŋ gaha dinamiŋ: “Nalufunaŋ binde heŋ hikebe tatuwaŋ dirde hinmaŋdirde, dufay buluŋ Al Kuruŋ beleŋ igiŋ ma nurdehiyen go po gama irde mata teŋ hitek mar forokyenayiŋ,” yamiŋ. 19 Al gwahade goreb dindikeŋuliŋ kadom buluŋ nurd guneŋ teŋ hinayiŋ yeŋdeŋ bana bipti forok irde haŋyen. Mel gobe HoliSpiritya ma haŋ geb, uliŋde amaŋ heŋ heŋde niŋmata buluŋ po gama irde haŋyen.

20 Goyenbe, kadne yago, deŋbe Yesu niŋ du-faytiŋ tareŋ iramiŋ go hende heŋ heŋtiŋ igiŋwor po irde hinayiŋ. Irde Holi Spiritya heŋAl Kuruŋ gusuŋaŋ irde hinayiŋ. 21 Irde DoyaŋAl Kuruŋ Yesu Kristu beleŋ buniŋeŋ dirde AlKuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ tareŋ goyen dunyeŋyeŋ nurde Yesu waŋ waŋ niŋ doyaŋ heŋ hinayiŋ.Gwaha teŋ heŋyabe Al Kuruŋ beleŋ deŋ goyenbubulkuŋne wor po yeŋ nurd duntek mata igiŋgoyen po teŋ hinayiŋ. 22 Irde alya bereya Yesu niŋdufaymiŋ saŋiŋ ma irde dufay budam irde haŋmar niŋ buniŋeŋ nurde yuneŋ hinayiŋ. 23 Irde al

kuramata buluŋ teŋ kak alare kutek heŋ haŋmargoyen yadeYesu hitte yukuŋhinayiŋ. Irde al kuramata buluŋ tike goke buniŋeŋ yirde faraŋ yurdehinayiŋ. Goyenpoga deŋ wor mata buluŋ goyentinak geb, keŋkela wor po heŋ ga hinayiŋ. Deŋbegwaha ma wor po tinayiŋ!

24 Be, Al Kuruŋbe saŋiŋmiŋ kuruŋ wor pogeb, faraŋ durke epte ma mata buluŋde kat-nayiŋ. Irdeb Al Kuruŋ deŋem turŋuŋ yaŋ worpo hitte dukuke diliŋ mar huwarnayiŋ. Irdedeŋbe mata buluŋtiŋ miŋmoŋ geb, kandukŋeŋma nurde amaŋeŋ wor po nurde hinayiŋ. 25 Yeŋuŋkureŋ po gab Al Kuruŋ. Irde Yesu Kristu beleŋmeteŋ titiŋ go hende neŋ gayen mata buluŋdemat dumulgaŋ tiyyiŋ. Niŋgeb yeŋ po deŋemturŋuŋ yaŋ irde hitek. YeŋbeDoyaŋAl Kuruŋworpo, tareŋmiŋ wor kuruŋ wor po. Irde megeŋyanaŋkiŋya det kuruŋ gate doyaŋ al wor po. Bikkeŋwor gwahade po hinhin, haŋka manaŋ hi, irdekame wor gwahade po hiyeŋ. Fudinde wor po.

Page 374: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yuwarwar 1:1 371 Yuwarwar 1:14

YuwarwarYesu Kristu beleŋ mata banare niŋYon ikala iryiŋ

1 Be, asaŋ kaŋ hime gabe kame mata forokyenayiŋ goyen Yesu Kristu beleŋ nikala nirkebgago kaŋ hime. Al Kuruŋ beleŋ mata heŋ ga moŋforok yiniŋ tahaŋ goyen meteŋ marmiŋ yikalayiri yeŋ Yesu momoŋ iryiŋ. Irkeb Yesu Kristubeleŋmeteŋmarmiŋ kurab ne Yon gayenmomoŋirayiŋ yeŋ miyoŋmiŋ hulyaŋ irke waŋ momoŋniryiŋ. 2 Nebe Al Kuruŋyen mereya Yesu Kristubeleŋ tagalde hinhin mereya kuruŋ goyen delneryeneŋ hinhem geb, goke almomoŋ yirde himyen.

3 Niŋgeb al kura mata kame forok yetek gokeyitiŋ gayen kapyaŋ hinayiŋ mar gobe Al Kuruŋbeleŋ guram yirde tareŋ yiryeŋ. Irde mata kameforok yetek goke yitiŋ gayen kapyaŋ heke nurdegama irde hinayiŋ marbe Al Kuruŋ beleŋ guramyirde saŋiŋ yiryeŋ. Gobe mata goke katiŋ gwa-hade po heŋ ga ma forok yiniŋ tahaŋ geb, gagodineŋ hime.

Yon beleŋ taun 7 bana Yesuyen alya bereya haŋgoyen goke asaŋ kayyiŋ

4 Be, ne Yon beleŋ deŋ Yesuyen alya bereyaEsia* naŋa bana niŋ taun 7 bana haŋ mar goyengoke asaŋ gago kaŋ hime.Be, bikkeŋ hinhin, haŋka hi, irde kame wayyeŋ

al Al Kuruŋ beleŋ buniŋeŋ dirde bitiŋyisikamke igiŋ hiwoŋ yeŋ gusuŋaŋ irdehime.

Irde Holi Spirit mata wukkeŋ wor po 7 miŋyaŋ†gore wor gwahade po dirwoŋ yeŋ nurdehime.

5 Irde Yesu Kristu wor buniŋeŋ dirde bitiŋyisikamke igiŋ hiwoŋ yeŋ nurde hime.

Yesu Kristube Al Kuruŋyen mere biŋde matfudinde wor po tagalde hinhin.

Yeŋbe kamtiŋdemat huward huwardmata goyenyeŋ wa miŋ uryiŋ.

Yeŋbe megen niŋ doyaŋ mar karkuwaŋ gotedoyaŋ al.

Yeŋ beleŋbe neŋ gayen bubulkuŋne wor po yeŋnurd duneŋbe darim wok irde kamyiŋdemat mata buluŋ banamat dad siŋa diryiŋ.

6 Irde Naniŋ Al Kuruŋyen yufukde derde yeŋdoloŋ ird ird mata doyaŋ mar diryiŋ.

Niŋgeb deŋe turŋuŋ yaŋya tareŋyabe hugiŋeŋhugiŋeŋYesu hitte po hiyeŋ. Fudindeworpo.

7 Ga nurnaŋ, yeŋbe kigariŋkiŋ faykek hendekateŋ hikeb

al tumŋaŋ kennayiŋ.Hakde fakamamiŋ marya megen niŋ alya bereya

tumŋaŋ daniŋ gwaha irtiriŋ yeŋ eseŋobam tinayiŋ.

Gabe fudinde forok yiyyeŋ! Fudinde wor po.8 Be, Al Kuruŋ tareŋmiŋ kuruŋ wor po, Doyaŋ

Al Kuruŋ beleŋ, “Nebe Alfaya Omegaya,‡ detkuruŋ gayenmiŋ urmiriŋ al, irde det kuruŋ gayenpasi ird ird al,” yeŋ hi. Yeŋbe bikkeŋ hinhin,gayenter hi, irde kamewaŋwaŋ albe yeŋ gogo po.

Yon beleŋ Yesu Kristu kinyiŋ9 Be, ne Yonbe deŋya tumŋaŋ Yesuya heŋbe

dadatiŋ yara himiriŋ hime. Irde yeŋ ge teŋkanduk tumŋaŋde yeneŋ hite. Neya deŋyabe AlKuruŋ beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ yird yird banagoŋ tumŋaŋ hite. Irde yeŋ ge teŋ kanduk banahite gega, goke mukku ma teŋ goya goya saŋiŋheŋ heŋ ge piŋeŋ ma heŋ hite. Be, ne beleŋAl Kuruŋyen mereya Yesu beleŋ tagalde hinhinmereya kuruŋ goyen tagalde himeke al beleŋgoke igiŋ ma nurdeb nade Patmos motmotdegago neramiŋ. 10 Be, Doyaŋ Al Kuruŋyen naŋanalu kurare kurab Holi Spirit beleŋ saŋiŋ po ketalnuryiŋ. Irkeb harhokne beleŋ mat al melak kurabigul mere yara kuruŋ po forok yeke nurmiriŋ.11 Meremiŋbe gahade: “Mata keneŋ ha gayenasaŋde kaya. Irdeb asaŋ go Yesuyen alya bereyasios taun 7 bana haŋ goke teŋ kerke kuyeŋ. Taun7 gobe Efesus, Sumena, Pergamum, Taiataira,Sardis, Filadelfiayabe Laodisia,” inyiŋ.

12 Be, al mere nira go kene yeŋbe tigiri timiriŋ.Tigiri teŋbe hulsi go hende yerde yusuŋ yurdehaŋyen kutum 7 gol hora beleŋ po yirtiŋ goyenyinmiriŋ. 13 Irdeb hulsi 7 go kahaltebe al kura“Al Urmiŋ” ineŋ haŋyen goyen kinmiriŋ. Yeŋbeamil sobam kerke kurkuŋ kahaŋ patare po hitiŋ,irde gol beleŋ po kaŋ yara irtiŋ goyen dumuŋdebili irtiŋ miŋyaŋ. 14 Tonaŋya tonaŋ yuwalŋeŋyagobe sipsip wuyŋeŋya gagapya faykek wor po gogwahade hinhin, irde diliŋbe kakmelak yara agat

* 1:4: Esia naŋa gobe gayenter niŋ Esia naŋa kuruŋ goke ma yitiŋ. Gayenterbe Turki ineŋ haŋyen. † 1:4: Namba 7 gote miŋbe AlKuruŋyen asaŋdebe buluŋ kurammoŋ, wukkek wor po goke yitiŋ. ‡ 1:8: Alfabe Grik mere kaŋ kaŋ matare mere bilmiŋ meheŋde,munaŋ Omegabe funaŋde. Alfa gote miŋbe miŋ urd urd niŋ yitiŋ, munaŋ Omegabe pasi ird ird niŋ yitiŋ.

Page 375: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yuwarwar 1:15 372 Yuwarwar 2:10urde hinhin. 15 Irde kahaŋbe ain kura baras ineŋhaŋyen goyen kakde kumga tike buk yeŋ hel yeŋhaŋyen go gwahade yara hinhin. Irde merembehamula kuruŋde mat fe solok yeŋ migiriŋ kuruŋpo teŋ hitiŋ yara nurmiriŋ. 16Haniŋ yase beleŋbedinambe 7 yanarde hinhin. Irde fuleŋare niŋbidila kuramisiŋ kurhan kurhan goyenbemohoŋbana mat waŋ hinhin. Irde kimiŋbe naŋa tareŋpo timiytiŋ yara hinhin.

17 Be, go keneŋbe kafura wor po heŋ al kamtiŋyara heŋ kahaŋ miŋde kateŋ dokolhoŋ yuguluŋtimiriŋ. Irkeb yeŋ beleŋ haniŋ yase ne hendekerde gaha ninyiŋ: “Kafura ma hawayiŋ. Nebedet kuruŋ gayen miŋ urmiriŋ al, irde det kuruŋgayen pasi ird ird al. 18 Nebe gwahader hitiŋal. Kammiriŋ gega, sopte huwarde gwahader podelne gergeŋ himyen gago nenha. Nebe kamdekamde mataya kamtiŋ marte gasuŋya doyaŋ yirdyird tareŋne yaŋ. 19Niŋgeb ge beleŋ mata gayen-ter forok yeŋ haŋ, irde kame forok yenayiŋ kuruŋgoyen delger yeneŋ ha gayen asaŋde kayayiŋ.20 Hanne yase bana dinambe 7 haŋ gaya hulsi 7gol beleŋ po yirtiŋ gote miŋ banare hitiŋ gobegahade: dinambe 7 gobe Yesuyen alya bereya siostaun 7 bana haŋ gote Al Kuruŋyen miyoŋ 7 niŋyitiŋ. Irde hulsi 7 gobe Yesuyen alya bereya siostaun 7 bana haŋ goke yitiŋ,” ninyiŋ.

2Efesus niŋ Yesuyen alya bereya niŋ yiriŋ

1 Be, al gore sopte gaha ninyiŋ: “Gebe Yesuyenalya bereya sios Efesus taunde haŋ mar goyendoyaŋ yirde merene basaŋ heŋ saba yirde hiyenal go hitte mere gahade kayayiŋ:

Mere gabe al dinambe 7 haniŋ yase beleŋyanarde hulsi go hende yerde yusuŋ yurdehaŋyen kutum 7 gol beleŋ po yirtiŋ goyenkahalte kuŋ waŋ teŋ hiyen al gore gaha yiriŋ:

2 Nebe deŋ beleŋ mata igiŋ teŋ meteŋ saŋiŋpo teŋ haŋyen, irde kanduk yeneŋ haŋyengoke mukku ma teŋ saŋiŋ po heŋ haŋyengoyen nurde himyen. Irde al kura dufay buluŋmiŋyaŋ mar goya hitek ma nurde haŋyen gowor nurde himyen. Irde al kura yiŋgeŋ geyeŋ, ‘Neŋbe Yesuyen mere basaŋ mar,’ yeŋal hoyaŋ usi yirde haŋyen mar goyen tuŋaŋyurde meremiŋbe usi goyen keŋkela bebak teŋhaŋyen go wor nurde himyen. 3 Deŋbe ne niŋteŋ kanduk kurayen kurayen yeneŋ haŋyen

gega, gokemukkuma teŋ tareŋ po heŋ haŋyen.Kanduk goke yul ma yeŋ haŋyen.

4 Goyenpoga matatiŋ kura goke igiŋ manurde hime gobe gahade: deŋbe haŋkapya AlKuruŋya al hoyaŋya niŋ amaŋeŋ wor po nurdyuneŋ hinhan gega, gayenterbe go mata gobtubul teŋ gwahama teŋ haŋ. 5Deŋbemata igiŋwor po teŋ hinhande mat katamiŋ gobe uguŋwor po katamiŋ geb, goke dufay henayiŋ. Irdemata buluŋtiŋ yubul teŋbe yeŋ ge bitiŋmulgaŋhekeb haŋkapya mata igiŋ teŋ hinhan goyensopte teŋ hinayiŋ. Munaŋ gwahama tinayiŋbene beleŋ deŋhitte kuŋbenere hulsi deŋ banahigoyen gasuŋeŋde mat teŋ siŋa irmeke gabutiŋgobe hubu po hiyyeŋ. 6Gegamata igiŋ kura teŋhaŋyen goke amaŋeŋnurde hime gobe gahade:Nikolasyen usi mere gama irde haŋyen margore mata teŋ haŋyen goke ne beleŋ igiŋ mawor po nurde himyen gwahade goyen po, deŋwor go mar goke igiŋ ma nurde yuneŋ haŋyen.Gobe igiŋ wor po teŋ haŋyen.

7Niŋgeb al kirmiŋ miŋyaŋ marbe Holi Spiritbeleŋ sios momoŋ yirde hi goyen nurde be-bak tinaŋ ko. Al kura mata buluŋya kan-dukya goyen fole yirnayiŋ marbe ne beleŋok yinmeke nene hugiŋeŋ hitek he igineŋ AlKuruŋyen gasuŋde haŋ goyen igiŋ nenayiŋ,”yiriŋ.Sumena niŋ Yesuyen alya bereya sios niŋ yiriŋ

8 Be, al gore sopte gaha ninyiŋ: “Gebe Yesuyenalya bereya sios Sumena taunde haŋ mar goyendoyaŋ yirde merene basaŋ heŋ saba yirde hiyenal hitte mere gahade kayayiŋ:

Mere direŋ tihim gabe det kuruŋ gayenmiŋ uryiŋ irde kame det kuruŋ gayen pasiiryeŋ al gote mere. Yeŋbe kamyiŋ gega, soptehuwaryiŋ. Meremiŋbe gahade: 9 Nebe deŋbeleŋ kanduk yeneŋ haŋyen irde dettiŋ miŋ-moŋ geb det niŋ amu wor po heŋ haŋyen gobenurde himyen. Gega Al Kuruŋyen gasuŋde niŋdetbe budam wor po deŋ hitte haŋ! Nebe alkura yiŋgeŋ ge yeŋ, ‘Neŋbe Yuda mar,’ yeŋ alusi yirde haŋ mar gore mere buluŋ mat dirdehaŋyen gobe nurde himyen. Gomar gobe Yudamar wor po moŋ, irde Satanyen mere gamairniŋ yeŋ gabu irde haŋyen mar yeŋ yeneŋhimyen. 10 Niŋgeb deŋbe kanduk yennayiŋgoke kafura ma henayiŋ. Ga nurnaŋ. Satanbeleŋ deŋ goyen, “Gwaha yirmeke Al Kuruŋniŋ dufaymiŋ tareŋ irtiŋ goyen tubul tinaŋ,”

Page 376: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yuwarwar 2:11 373 Yuwarwar 2:22yeŋ deŋ haŋ bana goŋ niŋ al kura yade koyareyiryeŋ. Irde deŋ goyen buluŋ buluŋ dirke naŋafay 10 gayen kanduk bana hinayiŋ. Gega ne niŋdufaytiŋ saŋiŋ irtiŋ gobe saŋiŋ po tanarnayiŋ.Mudunke kamnayiŋ goke bada ma henayiŋ.Gwaha tinayiŋbe kame gote muruŋgem igiŋwor po Al Kuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ goyenduneŋ.

11 Niŋgeb al kirmiŋ miŋyaŋ marbe HoliSpirit beleŋ sios momoŋ yirde hi goyen nurdebebak tinaŋ ko. Al kura mata buluŋya kan-dukya goyen fole yirnayiŋ marbe kamnayiŋgega, sopte kamde kamde gasuŋ kak alare makuŋbe Al Kuruŋya hugiŋ hinayiŋ,” yiriŋ.Pergamum niŋ Yesuyen alya bereya sios niŋ yiriŋ

12Be, al gore sopte gaha ninyiŋ: “Gebe Yesuyenalya bereya sios Pergamum taunde haŋ margoyen doyaŋ yirde merene basaŋ heŋ saba yirdehiyen al hitte mere gahade kayayiŋ:

Mere direŋ tihim gabe fuleŋare niŋ bidilakura misiŋ kurhan kurhan goyen miŋyaŋ algote mere. Meremiŋbe gahade: 13 Nebe deŋgoyen Satan beleŋ nigen tiyuŋ wor po yeŋnurde tareŋ po meteŋ teŋ hiyende gor haŋgobe nurde himyen. Gega deŋbe kanduk gobana haŋ goke kafura ma heŋ ne po gamanirde haŋ. Deŋbe ne niŋ dufaytiŋ tareŋ irtiŋgoyen tubul ma teŋ haŋ. Irde ne niŋ biŋdemat fudinde wor po tagalde hiyen al Antipasgoyen al beleŋ tauntiŋ bana goŋmayke kamyiŋgoyenter wor deŋbe ne niŋ dufaytiŋ saŋiŋ irtiŋgoyen tubul ma tiyamiŋ. Fudinde, tauntiŋbana goŋbe Satan beleŋ heŋ meteŋ teŋ hi.

14 Goyenpoga matatiŋ kura igiŋ ma nurdehimyen goyen momoŋ direŋ tihim gobe ga-hade: deŋ haŋ bana goŋ niŋ al kurabe Bal-amyen saba gama irde haŋ. Balambe Moapnaŋare niŋ doyaŋ al kuruŋ Balak beleŋ dahamat Israel mar usi yirke det toneŋ al beleŋyirtiŋ goyen galak yirtiŋ biŋge nenayiŋ irdeleplep matare katnayiŋ yeŋ goke saba iryiŋ.15 Gwahade goyen po, kuratiŋ kurabe Niko-lasyen usi saba gama irde haŋ. 16 Niŋgebmatatiŋ goyen yubul teŋ Al Kuruŋ niŋ bitiŋmulgaŋ hiyyeŋ. Moŋgo ne beleŋ deŋ hitte

araŋeŋ kuŋ fuleŋare niŋ bidila mohoŋnerhiyen goyen teŋ go mar goya artek geb.

17 Niŋgeb al kirmiŋ miŋyaŋ marbe HoliSpirit beleŋ sios momoŋ yirde hi goyen nurdebebak tinaŋ ko. Al kura mata buluŋyakandukya goyen fole yirnayiŋ marbe kame‘mana’* banare hitiŋ goyen kura yuneŋ. Irdehora faykek go hende al deŋe gergeŋ katiŋgoyen wor yuneŋ. Al deŋe gobe hora goyentiyyeŋ al go po ga nuryeŋ,” yiriŋ.Taiataira niŋ Yesuyen alya bereya sios niŋ yiriŋ

18Be, al gore sopte gaha ninyiŋ: “Gebe Yesuyenalya bereya sios Taiataira taunde haŋ mar goyendoyaŋ yirde merene basaŋ heŋ saba yirde hiyenal hitte mere gahade kayayiŋ:

Mere direŋ tihim gabe Al Kuruŋyen Ur-miŋde mere. Diliŋbe kak melak yara agaturde hinhin. Irde kahaŋbe ain kura barasineŋ haŋyen goyen kakde kumga tike buk yeŋhaŋyen go gwahade yara hinhin. Meremiŋbegahade: 19 Nebe mata dahade teŋ haŋyengoyen nurde hime. Irde deŋ beleŋ Al Kuruŋyaal hoyaŋya niŋ amaŋeŋ nurd yuneŋ haŋyenirde Al Kuruŋ niŋ dufaytiŋ saŋiŋ irde yeŋ gemeteŋ teŋ haŋyen goyen nurde hime. Deŋbeyeŋ ge teŋ kanduk yeneŋ haŋ gega, gokemukkuma teŋ tareŋ po heŋ haŋyen goyen wornurde hime. Gayenter deŋ beleŋ mata igiŋ teŋhaŋyen gobe haŋkapya tiŋeŋ heŋya mata teŋhinhan gote folek wor po teŋ haŋyen goyenmanaŋ nurde hime.

20 Goyenpoga matatiŋ kura goke igiŋ manurde himyen. Matatiŋ gobe gahade: deŋbebere kura goyen deŋya heŋ bikkeŋ Yesebel†mata teŋ hinhin goyen gama irde hiyen gega,goke buluŋeŋ ma nurde tubul tike deŋya hi.Bere gobe yiŋgeŋ ge yeŋ, ‘Nebe Al Kuruŋyenmere basaŋ bere,’ yeŋ hi. Bere gore meteŋmarne usi saba yirde mata buluŋ teŋ teŋbelŋeŋde yukukeb al kurabe leplep mata teŋhaŋ, irde kurabe det toneŋ al beleŋ yirtiŋgoyen galak yirtiŋ biŋge nene haŋ. 21 Nebebere goyen Al Kuruŋ niŋ biŋ mulgaŋ heŋmata buluŋmiŋ yubul teŋ teŋ nalu kerd unmiŋgega, gwaha titek ma nurde hi. 22 Niŋgeb

* 2:17: Mana gobe bikkeŋ Israel mar Isip naŋa tubul teŋ sawsawa po kuruŋ naŋa bana kuŋ hikeya Al Kuruŋ beleŋ biŋge yuneŋ hinhingo goyen. Mana kurabe kuwe bana heŋ Biŋa Bokis bana hinhin gega, Babilonmar beleŋ Israel marte naŋa waŋ yakira tikeya bokis gobebana kuriŋ. Gega Israel marbe kameMesaia wayyeŋ nalurebe Bokis gobe kawan forok yiyyeŋ yeŋ nurde haŋyen. † 2:20: Yesebelbebikkeŋ Israel marte doyaŋ al kura Ahapyen berem. Bere gobe uŋgura doloŋ yirdeb Israel mar manaŋ usi yirke bere gote mere gamairde uŋgura doloŋ yirde hinhan. (1 Doyaŋ Mar 16:31; 18:4; 21:1-26; 2 Doyaŋ Mar 9:22; 9:30-37)

Page 377: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yuwarwar 2:23 374 Yuwarwar 3:8bere goyen temeymeke kanduk kuruŋ banakatyeŋ. Irde al berem yaŋ beleŋ bere goyaduwan teŋ teŋ mata teŋ haŋyen marbe uliŋdekanduk kuruŋ forok ird yuneŋ. Go mar gobebere gote mata buluŋ gama irtiŋ goyen yubulma tinayiŋbe kanduk kuruŋ forok irde yuneŋ.23 Nebe al kura bere gote saba po gama irdedirŋeŋ weŋ hitiŋ mar goyen gasa yirmekekamnayiŋ. Gwaha yirmeke gab Yesuyen alyabereya tumŋaŋ alyen biŋde niŋ dufay keŋkelanurde hi albe yeŋ po yeŋ bebak tinayiŋ. Nebedeŋ beleŋmata teŋ haŋ kuruŋ gotemuruŋgemduneŋ.

24Be, deŋTaiataira taundeniŋ sios bana beregote saba ma gama irde Satanyen mata kurabanare niŋ wor po ineŋ haŋyen gote saba manurde haŋyen mar goyen momoŋ direŋ tihim.Mere ga direŋ tihim gabe kanduk hoyaŋ kuradune yeŋ ma dineŋ hime. Merenebe gahade:25Deŋbe saba igiŋ titiŋ goyen tareŋ po tanardehinayiŋ. Irkeb ne waŋ deneŋ.

26 Niŋgeb al kura mata buluŋya kandukyagoyen fole irde dufayne po gama irde hikekuŋ kuŋ nalu funaŋ forok yiyyeŋ marbe naŋakarkuwaŋ kurayen kurayen goyen doyaŋ yirdyird saŋiŋ yuneŋ. 27 Goke teŋbe Al Kuruŋyenasaŋde gahade katiŋ hi:

‘Yeŋbe doyaŋ al kuruŋyen kutum kura ainbeleŋpo irtiŋ goyen tanardemel go doyaŋyirde hiyeŋ.

Yeŋ beleŋ mel go gwamuŋ yurke kuweyase galaŋ yitiŋ yara heŋ buluŋ wor pohenayiŋ,’ yitiŋ. Tikiŋ 2:9

Niŋgeb yitiŋ gwahade goyen poAdone beleŋalya bereya doyaŋ yird yird saŋiŋ nuntiŋ geb,ne wor mata buluŋya kandukya goyen foleyirde dufayne po gama irde hinayiŋmar goyendoyaŋ mar karkuwaŋ heŋ heŋ tareŋ yuneŋ.28 Irde tareŋne turŋuŋ yaŋ wor po bayfoŋ yaragoyen wor yuneŋ. 29 Al kirmiŋ miŋyaŋ marbeHoli Spirit beleŋ sios momoŋ yirde hi goyennurde bebak tinaŋ ko,” yiriŋ.

3Sardis niŋ Yesuyen alya bereya sios niŋ yiriŋ

1 Be, al gore sopte gaha ninyiŋ: “Gebe Yesuyenalya bereya Sardis taunde haŋ mar goyen doyaŋyirde merene basaŋ heŋ saba yirde hiyen al hittemere gahade kayayiŋ:

Mere direŋ tihim gabe Holi Spirit matawukkeŋ wor po 7 miŋyaŋ goya dinambe 7goya yanarde hi al gote mere. Meremiŋbegahade: nebe mata dahade teŋ haŋyen gobenurde hime. Al hoyaŋ beleŋbe igiŋ po haŋ yeŋdeneŋ haŋ gega, delnerbe al kamtiŋ yeŋ deneŋhime. 2 Niŋgeb huwarnaŋ! Irde matatiŋ igiŋyubul titek heŋ haŋ goyen sopte yanarde saŋiŋpo yirnayiŋ. Gobe Al Kuruŋ diliŋde matatiŋgobe hako po haŋ yeŋ deneŋ hime geb, gagodineŋ hime. 3 Niŋgeb haŋkapya saba damiŋdirke nuramiŋ goke bitiŋ sir ma yenayiŋ. Irdesaba goyen gama irde mata buluŋtiŋ goyenyubul teŋ Al Kuruŋ niŋ bitiŋ mulgaŋ hiyyeŋ.Munaŋ huwarnayiŋ moŋbe ma nurde hikeyakawe mar waŋ haŋyen gwahade po, deŋ hittekuŋ matatiŋ gote muruŋgem buluŋ duneŋ.Deŋbe ne gayen deŋ hitte kuŋ kuŋ nalu goyenepte ma bebak tinayiŋ. 4 Goyenpoga deŋ siosSardis taunde haŋ mar bana goŋ niŋ al kuramatamiŋbe uliŋ umŋa tikiŋ ma yirtiŋ yara AlKuruŋ diliŋde wukkeŋ haŋ. Mel gobe Al Kuruŋdiliŋde wukkeŋ hitiŋ mar gote amil faykekwor po goyen yunmeke hor teŋbe neya heŋmata huwak teŋ hinayiŋ. Mel gobe gwahayirtek po haŋ geb, gogo yireŋ. 5 Niŋgeb alkura mata buluŋya kandukya goyen fole yir-nayiŋ marbe mel go yireŋ gwahade goyen po,amil faykek wor po goyen hor yirde yuneŋ.Irde deŋembe Al Kuruŋya hugiŋeŋ hitekmartedeŋem katiŋ asaŋde mat yade siŋa ma yireŋ.Gwaha titŋeŋbe Adoneya miyoŋmiŋyat diliŋmar mel goyen nere yeŋ nurd yuneŋ. 6 Alkirmiŋ miŋyaŋ marbe Holi Spirit beleŋ siosmomoŋ yirde hi goyen nurde bebak tinaŋ ko,”yiriŋ.Filadelfia niŋ Yesuyen alya bereya sios niŋ yiriŋ

7 Be, al gore sopte gaha ninyiŋ: “Gebe Yesuyenalya bereya sios Filadelfia taunde haŋ mar goyendoyaŋ yirde merene basaŋ heŋ saba yirde hiyenal hitte mere gahade kayayiŋ:

Mere direŋ tihim gabe wukkek wor po, irdemere fudinde po teŋ hi al gote mere. YeŋbeAl Kuruŋ beleŋ alya bereyamiŋ doyaŋ yird yirdgasuŋ Dewityen taun ineŋ haŋyen gote miŋ algeb, taun yame degel degel ki goyen miŋyaŋ.Yeŋ beleŋ yame goyen hol iryeŋbe al kurabeleŋ epte ma tayyeŋ. Irde yeŋ beleŋ yamegoyen tayyeŋbe al kura beleŋ eptema digilyeŋ.Meremiŋbe gahade: 8 Nebe deŋ beleŋ mata

Page 378: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yuwarwar 3:9 375 Yuwarwar 3:22dahade teŋ haŋ goyen nurde hime. Deŋ goyenigiŋ Dewityen taun bana hurkunayiŋ yeŋbeyame degelde dunmiŋ ga hi ga kennaŋ. Nebeleŋ yame degelde dunmiŋ gabe al kura eptema tayyeŋ. Deŋbe saŋiŋtiŋ kuruŋ moŋ gega,merene po gama irde ne niŋ helwaŋ ma heŋhaŋyen goyen nurde hime. 9 Ga nurnaŋ! Albuda Satanyen mere gama irde haŋ mar gobeusi mar wor po. Go mar gobe yiŋgeŋ ge yeŋ,‘Neŋbe Yudamar,’ yeŋ haŋ gega gwahademoŋ.Nebe go mar goyen bul yirmeke deŋ hitte waŋkahaŋtiŋmiŋde urguŋ kanayiŋ. Irdeb ne beleŋbubulkuŋne wor po yeŋ nurd duneŋ himyengoyen keneŋ bebak tinayiŋ. 10 Deŋbe kandukyeneŋ mukku ma teŋ tareŋ heŋ heŋ ge piŋeŋma heŋ hinayiŋ yeŋ tareŋ po dinmiriŋ goyenpo gama irde haŋyen geb, ne wor kandukkuruŋ forok yeŋ yeŋ nalure kanduk gore buluŋdird dird belŋeŋbe pet tiyeŋ. Kanduk gobealya bereyamegen haŋ kuruŋ gote dufaymiŋyamatamiŋya tuŋaŋ yurd yurd niŋ forok yiyyeŋgega, deŋ goyen kanduk go bana mat dad siŋadireŋ.

11 Nebe heŋ ga ma wayeŋ. Niŋgeb merefudindeya mata huwakya deŋ hitte hi goyenkeŋkela po tanarde hinayiŋ. Gogab kamematatiŋ igiŋ gote muruŋgem goyen al hoyaŋbeleŋ epte ma goraŋ dirnayiŋ. 12 Niŋgeb alkura mata buluŋya kandukya goyen fole yir-nayiŋ marbe Al Kuruŋyen ya balem gote to-lamiŋ yireŋ geb, Al Kuruŋya hugiŋeŋ hinayiŋ.Yeŋbe ya balem go ma po tubul teŋ siŋarekunayiŋ. Nebe Al Kuruŋyen deŋemya taunmiŋgote deŋemya goyen mel go uliŋde kayeŋ.Irde deŋne wor kayeŋ. Taun gobe Yerusalemgergeŋ, Al Kuruŋyen gasuŋdemat katyeŋ. 13Alkirmiŋ miŋyaŋ marbe Holi Spirit beleŋ siosmomoŋ yirde hi goyen nurde bebak tinaŋ ko,”yiriŋ.Laodisia niŋ Yesuyen alya bereya sios niŋ yiriŋ

14Be, al gore sopte gaha ninyiŋ: “Gebe Yesuyenalya bereya sios Laodisia taunde haŋ mar goyendoyaŋ yirde merene basaŋ heŋ saba yirde hiyenal hitte asaŋ gahade kayayiŋ:

Mere direŋ tihim gabe mere fudinde gotemiŋ alyen mere. Yeŋbe biŋa tiyyiŋ goyenfudinde po gama ird ird al, irde Al Kuruŋ niŋfudinde po tagal tagal al. Al gobe det kuruŋgayen Al Kuruŋ beleŋ forok yiryiŋ gote doyaŋ

al. Meremiŋbe gahade: 15Nebe deŋ beleŋmatadahade teŋ haŋyen goyen nurde hime. DendeAl Kuruŋ gama ird ird matatiŋbe saŋiŋ worpo moŋ, irde buluŋ wor po moŋ, kahaltem pohaŋ. Gobe fe kura uka wor po moŋ, irde uysuŋwor po moŋ go gwahade goyen. Goyenbedeŋ goyen uka hiniŋ yeŋbe ukam po hiwoŋ,munaŋ uysuŋ hiniŋ yeŋbe uysuŋ po hiwoŋ yeŋnurde hime. 16 Deŋbe fe kura uka wor pomoŋ, irde uysuŋ wor po moŋ yara geb, mo-hoŋner mat meyaŋ titiŋ yara dirde demeydeharhokne duneŋ tihim. 17 Deŋbe dindigeŋ geyeŋbe, ‘Neŋbe igiŋ wor po hite. Mataniniŋbeigiŋ po teŋ hityen geb, mata igiŋ hoyaŋ kuraneŋ titekbe hubu,’ yeŋ haŋyen. Goyenpogadeŋbe al buniŋeŋ wor po, mata igiŋ kura deŋhitte ma hi goyen bebak ma teŋ haŋ! Deŋbekaŋaŋ mar, kupsoŋ heŋ kuŋ haŋ, irde diltiŋtitmiŋ yeŋ deneŋ hime. 18 Niŋgeb ne hittemat gol hora* kakde kumga tike igiŋ wor pohitiŋ goyen damu tinaŋ dineŋ hime. GogabAl Kuruŋ diliŋde samuŋtiŋ yaŋ mar wor pohenayiŋ. Irde amil faykek† nehitte damu tinaŋdineŋ hime. Gogab kupsoŋ heŋ memyak hitiŋhaŋ goyen amil gore ultiŋ aw duryeŋ. Irdediltiŋ titmiŋ go sope yird yird goke he fimiŋkura ne hitte damu tinaŋ dineŋ hime. Gogabigiŋ naŋkennayiŋ.

19 Nebe al kura bubulkuŋne wor po yeŋnurde yuneŋ himyen marbe buluŋ tike gokeyineŋ teŋ saba yirde himyen. Niŋgeb mataigiŋ gama yird yird mata goke po nurde hi-nayiŋ. Irde mata buluŋtiŋ yubul teŋ yeŋ gebitiŋ mulgaŋ hiyyeŋ. 20 Ga nurnaŋ! Nebeyamere huwarde yame mayde hime. Al kuramerene nurde yame degelde nunkeb bana goŋhurkuŋbe yeŋya dula teŋ yeŋya hireŋ.

21 Niŋgeb al kura mata buluŋya kandukyagoyen fole yirnayiŋ marbe ne beleŋ al bu-luŋ fole irde deŋne yaŋ wor po heŋ Adoneyahar gwahade goyen po, yeŋ wor doyaŋ markarkuwaŋ heŋ neya heŋ heŋ saŋiŋ goyenyuneŋ. 22 Al kirmiŋ miŋyaŋ marbe Holi Spiritbeleŋ sios mere momoŋ yirde hi goyen nurdebebak tinaŋ ko,” yiriŋ.

4Al Kuruŋyen gasuŋde niŋ taun goke yiriŋ

* 3:18: Al Kuruŋ diliŋde mata igiŋ wor po goke yitiŋ. † 3:18: Amil faykekbe mata huwak wukkeŋ wor po goke yitiŋ.

Page 379: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yuwarwar 4:1 376 Yuwarwar 5:51 Be, al gore gwaha yiriŋ go kamereb Al Ku-

ruŋyen gasuŋde hurkuŋ hurkuŋ yame figiltiŋhinhin goyen forok yeke kinmiriŋ. Irkeb al melakkura haŋkapya bigul mere titiŋ yara nurmiriŋgoyen gore po, “Hende gar waya. Irkeb kamemata dahade forok yenayiŋ goyen gikala gireŋ,”ninyiŋ. 2 Irkeb goya goyen po Holi Spirit beleŋtareŋ po ketal nuryiŋ. Irkeb kemne mat AlKuruŋyen gasuŋ bana Doyaŋ Al Kuruŋyen keperdkeperd gasuŋde al kura keperde hike kinmiriŋ.3Doyaŋ Al Kuruŋyen keperd keperd gasuŋde gorkeperde hinhin al gote dinsokbe yaspa horayahora bukkeŋ konilian ineŋ haŋyen go gwahadeyara agat urde hinhin. Irde gamatsaw beleŋkeperd keperd gasuŋ go milgu irtiŋ goyen kin-miriŋ. Gamatsaw gobe hora digulak emeralineŋ haŋyen gwahade yara melak heŋ hinhin.4 Be, Doyaŋ Al Kuruŋyen keperd keperd gasuŋgo siŋakyaŋbe doyaŋ marte keperd keperd gasuŋ24 gore milgu irtiŋ hinhan. Go hereŋbe AlKuruŋyen alya bereyat doyaŋ mar parguwak 24beleŋ kipirtiŋde hinhan. Mel gobe amil faykeŋhor yirde tonaŋdebe doyaŋ alyen tonaŋhor yirtiŋhinhan. 5 Be, Doyaŋ Al Kuruŋyen keperd keperdgasuŋde matbe dagamel teŋ daga kateŋ hururuŋteŋ hinhin. Keperd keperd gasuŋ goyen diliŋmarbe hulsi 7 beleŋ melak heŋ toltol yeŋ hinhan.Hulsi 7 gobe Holi Spirit mata wukkeŋ wor po 7miŋyaŋ go goyen. 6 Irde makaŋ ala galas beleŋpo irtiŋ yara wukkeŋ wor po goyen wor keperdkeperd gasuŋ go diliŋ mar beleŋ hinhin.

Be, doyaŋ mar 24 gote keperd keperd gasuŋDoyaŋ Al Kuruŋyen keperd keperd gasuŋ milguirtiŋ goyen kahal banabe det biŋfut miŋyaŋ AlKuruŋ beleŋ yirtiŋ kura sipte hinhan. Det gotebiŋya harhokya beleŋbe diliŋ beleŋ po sam yir-tiŋ hinhan. 7 Det biŋfut miŋyaŋ goyen kurabelaion yara kinmiriŋ. Kurabe bulmakaw yara, irdekurate kimiŋbe al kimiŋ yara kinmiriŋ. Irdefunaŋbe buntuluŋ naŋa kota foy titiŋ yara gorhike kinmiriŋ. 8 Det biŋfut miŋyaŋ sipte goyenyuŋkureŋ yuŋkureŋbe tapeŋ 6 miŋyaŋ hinhan.Irde uliŋ pigiŋbe diliŋ beleŋ po tumŋaŋ samyirtiŋ hinhan. Tapeŋ yufuk bana manaŋ diliŋbeleŋ sam yirtiŋ hinhan. Det biŋfut miŋyaŋ gobenaŋkahalya wawuŋya hugiŋeŋ gaha yeŋ hinhan:

“Al wukkeŋ, al wukkeŋ,Doyaŋ Al Kuruŋbe al wukkeŋ wor po.Al Kuruŋ tareŋmiŋ kuruŋ wor po gobe

bikkeŋ hinhin, gayenter hi,

irde kame wayyeŋ,” yeŋ hinhan.9 Det biŋfut miŋyaŋ gore Doyaŋ Al Kuruŋyenkeperd keperd gasuŋde keperde heŋ gwahaderhitiŋ al goyen deŋem turŋuŋ yaŋ irde isoka irdemeteŋmiŋ goke igiŋ nurd uneŋ hinhan. 10Gwahateŋ hike goya goyenbe Al Kuruŋyen alya bereyatdoyaŋ mar parguwak 24 beleŋbe Doyaŋ Al Ku-ruŋyen gasuŋde keperde hinhin al gote diliŋmar urguŋ kaŋ gwahader hitiŋ al goyen doloŋirde hinhan. Mel gobe doyaŋ mar karkuwaŋdetonaŋhormiŋ goyen yugu teŋ Doyaŋ Al Kuruŋyenkeperd keperd gasuŋ goyen kahaŋ miŋde yerdebgaha yeŋ hinhan:

11 “Gebe Doyaŋ Al Kuruŋniniŋ, irde Al Ku-ruŋniniŋ.

Ge beleŋ po ga det kuruŋ gayen yirariŋ.Dufayge po gama irde det kuruŋ gayen forok

yirariŋ.Niŋgebdeŋe turŋuŋyaŋya saŋiŋ kuruŋya tetek

po ha.Irde palap girtek po ha,” yeŋ hinhan.

5Asaŋya Sipsip al diriŋ dirŋeŋya

1 Be, go kamereb Doyaŋ Al Kuruŋyen keperdkeperd gasuŋde kipirtiŋ hinhin al gote haniŋyase banabe asaŋ sobam bili irtiŋ kura goyentanardehike kinmiriŋ. Asaŋ gobeharhokbeleŋyabiŋ beleŋya tumŋaŋ katiŋ, irde det uŋguni yaragoyen 7 yade asaŋ bili irtiŋde gor saŋiŋ yirtiŋhinhan. 2 Be, nebe Al Kuruŋyen miyoŋ tareŋmiŋkuruŋ wor po kura gore hokde, “Ganuŋ al beleŋdet uŋguni yara asaŋ yulyaŋeŋ bili irtiŋde tagayurtiŋ goyen epte yukala teŋ asaŋ go digilyeŋ?”yeke kinmiriŋ. 3 Goyenpoga al gore kura asaŋulyaŋ go epte degeltek moŋ. Asaŋ goyen banakeneŋ keneŋ manaŋ epte moŋ. Al Kuruŋyengasuŋde niŋ, megen niŋ, megeŋ biŋ bana niŋal ma det kura beleŋ epte ma asaŋ go degeldekentek hinhan. 4 Irkeb al wukkek wor po kuragore asaŋ goyen epte degelde go biŋde kentekmiŋmoŋ wor po keneŋbe goke esitiŋde hinhem.5 Irkeb Al Kuruŋyen alya bereyat doyaŋ marteparguwak kura beleŋ, “Eseŋ ma yo! Yekop urmiŋkura Yuda, deŋem kurabe Laion ineŋ haŋyengote dari gama irde forok yiriŋ al gobe Dewityenmiŋde mat watiŋ. Yeŋbe asogom al buluŋ goyenfole irtiŋ. Al gore gab det uŋguni yara beleŋasaŋ sobam bili irde tareŋ yirtiŋ det 7 goyen epteyukala teŋ digilyeŋ,” ninyiŋ.

Page 380: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yuwarwar 5:6 377 Yuwarwar 6:46 Be, go kamereb al kura Sipsip al diriŋ

dirŋeŋ go gwahade yara kinmiriŋ. Sipsip gokeneŋmiŋbe bikkeŋmayke kamtiŋ yara kinmiriŋ.Be, Sipsip dirŋeŋ go Doyaŋ Al Kuruŋyen keperdkeperd gasuŋ kahalte wor po gor huwarde hin-hin. Keperd keperd gasuŋ goyen siŋakyaŋbe detbiŋfut miŋyaŋ sipteya Al Kuruŋyen alya bereyatdoyaŋ marte parguwakya beleŋ milgu irtiŋ hin-han. Sipsip dirŋeŋ gote hirkambe 7, irde diliŋwor 7 hinhan. Diliŋ 7 gobe Holi Spirityen matawukkek wor po 7 miŋyaŋ go goyen. Holi Spiritgobe Al Kuruŋ beleŋ alya bereya megen haŋkuruŋ goke teŋ kerke kuriŋ. 7 Be, Sipsip dirŋeŋgore Doyaŋ Al Kuruŋyen keperd keperd gasuŋdehinhin al go hitte kuŋ haniŋ yase bana asaŋ ulyaŋbili irde uŋguni po saŋiŋ irtiŋ hinhin goyen tiriŋ.8 Be, yeŋ beleŋ asaŋ go tekeb det biŋfut miŋyaŋsipte goya Al Kuruŋyen alya bereyat doyaŋmarteparguwak 24 gore Sipsip dirŋeŋ kimiŋ mat urguŋkayamiŋ. Urguŋ kayamiŋ mar gobe yuŋkureŋyuŋkureŋ tikiŋde niŋ det hap ineŋ haŋyen goyennende gigen yanartiŋ hinhan. Irde koroŋ golhora beleŋ po yirtiŋ goyen wor yanartiŋ hinhan.Koroŋ bana goŋbe det hamiŋ igiŋ muŋ wor pogo goyen miŋyaŋ hinhan. Det hamiŋ igiŋ muŋwor po gobe Al Kuruŋyen alya bereya beleŋ AlKuruŋ mere irde haŋyen go goyen. 9 Be, melgobe tikiŋde niŋ det hap ineŋ haŋyen goya koroŋgol hora beleŋ yirtiŋ goyen yanarde tikiŋ gergeŋkura hamiŋ. Tikiŋmiŋbe gahade:“Gebe mugunke kamariŋ.Irde darige wok yitiŋ go hende harde alya bereya

Al Kuruŋ hitte yumulgaŋ tiyariŋ.Alya bereya gobemiŋ kurayen kurayen, meremiŋ

kurayen kurayen, dari miŋ kurayen ku-rayen, naŋa kurar niŋ kura niŋ yumulgaŋtiyariŋ.

Goke teŋbe ge beleŋ po gab epte asaŋ goyen teŋdegelayiŋ.

10 Ge beleŋ mel goyen alya bereya Al Kuruŋ beleŋdoyaŋ yird yird mar yirariŋ.

Irde Al Kuruŋ doloŋ ird ird mata doyaŋ maryirariŋ.

Irkeb yeŋ beleŋ det kuruŋ megen haŋ kuruŋgoyen doyaŋ yirde hinayiŋ,” yamiŋ.

11 Be, go kamereb nebe Al Kuruŋyen miyoŋbudam wor po epte ma kapyaŋ hetek goyenyeneŋbemeremiŋmanaŋnurmiriŋ. Miyoŋ gorebDoyaŋ Al Kuruŋyen keperd keperd gasuŋ, detbiŋfut miŋyaŋ sipte goyen, irde Al Kuruŋyen

alya bereyat doyaŋ marte parguwak goyen milguyiramiŋ. 12 Irdeb hokde po tikiŋ gahade hamiŋ:“Sipsip dirŋeŋ mayke kamyiŋ gore po gab epte

saŋiŋ tetek hi.Irde epte Al Kuruŋyen samuŋ tumŋaŋ igiŋ

yawartek hi.Dufay wukkek, saŋiŋ, deŋe turŋuŋ yaŋ goyen igiŋ

yende hetek hi.Irde palap irde isoka irtek albe ge po,” yamiŋ.

13 Be, go kamereb det kuruŋ gayen tumŋaŋtikiŋ heŋ hinhan. Naŋkiŋde niŋ, megen niŋ,megeŋ biŋ bana niŋ, irde makaŋde niŋ det kuruŋgoreb gahade tikiŋ hamiŋ:“Doyaŋ Al Kuruŋyen keperd keperd gasuŋde

kipirtiŋ hi al goya Sipsip dirŋeŋya goyenisoka yirde palap yirde

deŋe turŋuŋ yaŋ yirde tareŋ kuruŋ gobegwahader yeŋ po yuneŋ hitek,” yamiŋ.

14 Irkeb det biŋfut miŋyaŋ sipte gore wol heŋbe,“Fudinde wor po,” yamiŋ. Irkeb Al Kuruŋyenalya bereyat doyaŋ marte parguwak beleŋ dokol-hoŋ yuguluŋ teŋ urguŋ kaŋbe Al Kuruŋya Sipsipdirŋeŋya goyen doloŋ yiramiŋ.

6Asaŋ bili irde tareŋ yirtiŋ uŋguni goyen yukala teŋ

asaŋ go digilyiŋ1 Be, go kamereb Sipsip dirŋeŋ beleŋ asaŋ bili

irde uŋguni 7 po saŋiŋ yirtiŋ goyen uŋkureŋmiŋukala tiyyiŋ goyen kinmiriŋ. Irkeb det biŋfutmiŋyaŋ sipte hinhan goyen uŋkureŋ kura beleŋ“Waya!” yiriŋ. Mere tiyyiŋ gobe daga migiriŋyara tiyyiŋ. 2 Irkeb hos faykek kura goyen forokyeke kinmiriŋ. Al kura hos go hende hinhin algobe hite haniŋde manaŋ hinhin. Irde doyaŋalyen tonaŋhor hor irde untiŋ. Irkeb megeŋ hikekwa kuruŋ goyen bana goŋ kuŋ fuleŋa tiyyiŋ. Yeŋbeleŋ pomegeŋya alya yad yad niŋ teŋ hos hendekuriŋ.

3 Be, Sipsip dirŋeŋ beleŋ uŋguni kura sopteukala tikeb det biŋfut miŋyaŋ sipte goyen kurabeleŋ wor sopte, “Waya!” yeke nurmiriŋ. 4 Be,gwaha yekeb hos hoyaŋ kura forok yiriŋ. Hosgobe bukkeŋhel yitiŋ wor po. Hos go hendekeperde hinhin al gobe alya bereya megen haŋgayen biŋ kamke awalikde heŋ heŋ mata goyenteŋ siŋa irke al yiŋgeŋ uliŋ kadom muguneŋ teŋkamde kamde saŋiŋ untiŋ. Irde fuleŋare niŋbidila kuruŋ kura goyen wor untiŋ.

Page 381: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yuwarwar 6:5 378 Yuwarwar 7:25 Be, Sipsip dirŋeŋ beleŋ uŋguni tareŋ yirtiŋ

7 bana goyen karwomiŋ ukala tikeb det biŋ-fut miŋyaŋ sipte goyen hoyaŋ kura beleŋ wor,“Waya!” yeke nurmiriŋ. Be, gwaha yekeb hoskura delne mar forok yeke kinmiriŋ. Hos gobehalkeŋ wor po. Hos go hende keperde hinhin algobe det kanduk tuŋaŋ teŋ teŋ det kura haniŋdetanartiŋ hinhin. 6 Irkeb det biŋfut miŋyaŋ siptehinhan bana goŋ mat al melak kura forok yekenurmiriŋ. Merebe gahade: “Albe meteŋ teŋhinayiŋ gega, biŋgebe budam ma forok yeŋ hi-nayiŋ. Irkeb naŋa fay uŋkureŋ bana meteŋ teŋmuruŋgem teŋ hinayiŋ gote hora gore biŋgedamu teŋ hinayiŋ gega, biŋge budam ma yadehinayiŋ. Niŋgeb biŋge damu tiniŋ yeŋ wit damuteŋ hinayiŋbe koroŋ dirŋeŋ uŋkureŋ gwahadepo teŋ hinayiŋ, munaŋ bali damu teŋ hinayiŋbekoroŋ mukŋeŋ karwo gwahade po yade hinayiŋ.Goyenbe mel gore olip fimiŋya wain fimiŋyabeigiŋ yawarnayiŋ geb, olip heya wain heyabe bu-luŋ ma yirayiŋ,” yiriŋ.

7 Be, Sipsip dirŋeŋ beleŋ uŋguni tareŋ yirtiŋ7 bana goyen siptemiŋ ukala tikeb det biŋfutmiŋyaŋ sipte hinhan goyen funaŋ beleŋ, “Waya!”yeke nurmiriŋ. 8 Be, gwaha yekeb hos kura delnemar forok yeke kinmiriŋ. Hos gobe wulsakkeŋ.Hos go hende keperde hinhin al gote deŋembeKamde Kamde. Yeŋ hos hende waŋ hikeb AlMetebe harhokde go po bindere gama irde waŋhike kinmiriŋ. Al irawa gobe alya bereya megenhaŋ kuruŋ gayen pota yirke buda sipte hekebbuda uŋkureŋbe buluŋ yirke kamde kamde saŋiŋyuntiŋ. Niŋgeb buda uŋkureŋ goyen bana alkurabe fuleŋare niŋ bidilare kamnayiŋ, biŋgekamde kamnayiŋ, kurabe garbam heŋ kamnayiŋ,irde kurabe dapŋa duwi kafuram wor po goregasa yirke kamnayiŋ.

9 Be, Sipsip dirŋeŋ beleŋ uŋguni saŋiŋ yirtiŋ7 bana goŋ siptesoŋoŋmiŋ goyen ukala tiyyiŋ.Irkeb al buda kura Al Kuruŋyen mere gama irdetagalde kuŋ hike gasa yirke kamamiŋ mar gotetoneŋbe Al Kuruŋ galak ird ird alta yufukde hikeyinmiriŋ. 10Mel gore hokde po, “Doyaŋ Al Kuruŋ,tareŋgebe kuruŋ wor po. Gebe wukkeŋ wor po,irde meregebe fudinde wor po. Goyenbe megenhaŋ mar beleŋ mudunke kamtiriŋ goyen gokedaha naŋa gab merere yerde matamiŋ gote mu-ruŋgem buluŋ goyen wol heŋ yunayiŋ? Sobamdepo doyaŋ hetek we?” inamiŋ. 11 Irde mel gobeyuŋkureŋ yuŋkureŋ amil faykeŋ nende gigen

yuntiŋ. Irdeb, “Deŋ mudunke kamamiŋ gwahadegoyen po, Doyaŋ Al Kuruŋya heŋ kadtiŋ yago hi-tiŋ marya Doyaŋ Al Kuruŋyen meteŋ mar kadtiŋhitiŋ goyen wor gasa yirke kamde hinayiŋ goyenkuŋ kuŋ budam heŋ ep heke gab muduntiŋ margoyen merere huwarnayiŋ geb, goke doyaŋ heŋhinayiŋ. Go nalu gobe ulyaŋde ma hikeya forokyiyyeŋ,” yinke nuramiŋ.

12 Be, Sipsip dirŋeŋ beleŋ uŋguni tareŋ yirtiŋ7 bana goyen 6miŋ ukala tiyyiŋ goyen kinmiriŋ.Irkeb niniŋa kuruŋ wor po forok yiriŋ. Naŋabekidomabuluŋpohiriŋ. Gobememe sikkeŋhalkeŋwor po gore uliŋhor irtiŋ gwahade yara hiriŋ.Irde gagasibe dari yara bukkeŋhel wor po hiriŋ.13 Irde dinambe yagobe naŋkiŋde mat suk yeŋmegen katamiŋ. Dinambe gobe meŋe kuruŋharde fik he igineŋ haŋkapok fuguru tike megenkateŋ haŋyen go gwahade tiyamiŋ. 14 Naŋkiŋbeasaŋ sobam bili irtiŋ yara bili irke hubu hiriŋ.Duguya motmotyabe tumŋaŋ gasuŋeŋde matyade hoyaŋde yirtiŋ. 15 Irkeb megen niŋ doyaŋmar karkuwaŋ, doyaŋ mar, fuleŋa marte doyaŋmar karkuwaŋ, al horam yaŋ mar, saŋiŋ miŋyaŋmar, al kurate yufuk bana heŋ muruŋgem moŋduliŋmeteŋ teŋhaŋmaryabe yiŋgeŋdufaymiŋdehaŋ marya tumŋaŋ busaharde duguyaŋ hurkuŋhorabokbanahinhan, irde kurabehora karkuwaŋkahalte mabok biŋde hinhan. 16-17 Mel gobeduguya hora karkuwaŋya goyenmabokde heŋbe,“Doyaŋ Al Kuruŋyen keperd keperd gasuŋdekeperde hi al goya Sipsip dirŋeŋya gote bearargoyen ganuŋ mar beleŋ epte saŋiŋ heŋ fole ir-nayiŋ? Hubu wor po! Niŋgeb deŋ duguya horakarkuwaŋya, neŋ hende katnaŋ. Irdeb Doyaŋ AlKuruŋyen keperd keperd gasuŋde keperde hi algote diliŋde hitek moŋ geb, bana dernaŋ. IrkebSipsip dirŋeŋ gote bearar go ma kentek,” yamiŋ.

7Alya bereya 144,000 goyen basiŋa yiryiŋ

1 Be, go kamereb Al Kuruŋyen miyoŋ siptebeleŋ megeŋ muruŋ kurhan kurhan huwardehike yinmiriŋ. Miyoŋmiŋ sipte gobe moŋgomeŋe huwarde megeŋya makaŋyabe heya buluŋyiryeŋkek yeŋbe meŋe belŋeŋ sipte goyen petteŋ hinhan. 2 Irke Al Kuruŋyen miyoŋ hoyaŋkura naŋa waŋwaŋ beleŋmat waŋ hike kinmiriŋ.Yeŋbe alya bereya Al Kuruŋ gwahader hitiŋ beleŋbasiŋa yiryiŋ goyen kimiŋde soŋ yird yirdde niŋdet goyen miŋyaŋ wake kinmiriŋ. Be, miyoŋ

Page 382: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yuwarwar 7:3 379 Yuwarwar 8:4goremiyoŋ sipte, megeŋyamakaŋya buluŋ yirtektareŋ yuntiŋ goyen kuware po hoy yirdeb yinyiŋ.3 “Neŋ beleŋ Al Kuruŋniniŋ gote meteŋ mar kim-iŋde soŋ yird yird goyen pasi irteke gab megeŋ,makaŋya heya goyen gwamuŋ yurnayiŋ,” yinyiŋ.4 Irde alya bereya Al Kuruŋyen meteŋ mar kim-iŋde soŋ yirtiŋ goyen kapyaŋ heŋ pasi irdeb, “Soŋyirtiŋ mar tumŋaŋbe 144,000,” yeke nurmiriŋ.Kimiŋde soŋ yirtiŋ mar gobe Israel mar al miŋ 12bana mat watiŋ. 5Go mar gobe gahade:

Yuda miŋde niŋbe 12,000,Ruben miŋde niŋbe 12,000,Gat miŋde niŋbe 12,000,6 Aser miŋde niŋbe 12,000,Naptali miŋde niŋbe 12,000,Manase miŋde niŋbe 12,000,7 Simeon miŋde niŋbe 12,000,Liwai miŋde niŋbe 12,000,Isakar miŋde niŋbe 12,000,8 Sebulun miŋde niŋbe 12,000,Yosep miŋde niŋbe 12,000,Benyamin miŋde niŋbe 12,000.Al buda kuruŋ beleŋ Al Kuruŋ doloŋ iramiŋ

9 Be, go kamereb al buda kuruŋwor po eptemakapyaŋ hetek goyen delne mar forok yeke yin-miriŋ. Mel gobe naŋa karkuwaŋ karkuwaŋ, miŋkurayen kurayen, sikkeŋ umŋa kurayen kurayen,irde merem kurayen kurayende mat watiŋ. Melgobe amil faykeŋ hor yirdeb Doyaŋ Al Kuruŋyenkeperd keperd gasuŋya Sipsip dirŋeŋyat diliŋmar huwarde patila yuwalŋeŋ yanarde hinhan.*10 Irde kuware po,“Dumulgaŋ teŋ teŋ mata gobe Al Kuruŋniniŋya

Sipsip dirŋeŋya hitte mat watiŋ.Al Kuruŋbe Doyaŋ Al Kuruŋyen gasuŋde keperde

hi!” yamiŋ.11 Be, Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ tumŋaŋ DoyaŋAl Kuruŋyen keperd keperd gasuŋya Al Ku-ruŋyen alya bereyat doyaŋ marte parguwakyabedet biŋfut miŋyaŋ sipteya goyen gote harhokdehuwarde milgu yiramiŋ. Irdeb Doyaŋ Al Ku-ruŋyen keperd keperd gasuŋ beleŋ goŋ diliŋ marwulgurut yeŋ kimiŋ megen irde Al Kuruŋ doloŋiramiŋ. 12Doloŋ irde heŋyabe gaha yamiŋ:“Fudinde wor po!Al Kuruŋ isoka irde deŋem turŋuŋ yaŋ irde hitek!Dufay wukkekya tareŋya saŋiŋyabe hugiŋeŋ

Al Kuruŋniniŋde po henayiŋ.Yeŋ po ga igiŋ nurd uneŋ palap irde hitek!

Fudinde wor po!” yamiŋ.13 Be, go kamereb Al Kuruŋyen alya bereyat

doyaŋ marte parguwak 24 bana goŋ niŋ al kurabeleŋ, “Al buda amil faykeŋ hor yirtiŋ mar gabeganuŋ? Irde mel gabe damde mat watiŋ?” nineŋgusuŋaŋ niryiŋ. 14 Irkeb ne beleŋ wol heŋbe,“Doyaŋ al, gebe nurde ha,” inmiriŋ. Irkeb yeŋbeleŋ, “Al buda gabe kanduk kuruŋ yeneŋ hinhangega, saŋiŋ heŋ watiŋ mar. Mel gabe amil horyirtiŋ goyen Sipsip dirŋeŋde dari beleŋ po haldefaykek wor po yiramiŋ. 15 Gwahade niŋgeb melgore Al Kuruŋyen ya balem bana heŋ DoyaŋAl Kuruŋyen keperd keperd gasuŋde goŋ diliŋmar naŋkahalya wawuŋya doloŋ ird ird mata teŋhaŋyen. Irkeb Doyaŋ Al Kuruŋyen keperd keperdgasuŋde keperde hi al goremel goya heŋ yufukdeyerde doyaŋ yirde hiyeŋ. 16 Irkeb mel gobe soptebiŋge ma kamnayiŋ, irde fe niŋ ma yiryeŋ. Irdenaŋa ma, kak uka wor po kura gore epte mabuluŋ yiryeŋ. 17 Gobe Sipsip dirŋeŋ, Doyaŋ AlKuruŋyen keperd keperd gasuŋ kahalte hi al goresipsip doyaŋ al yara heŋ mel go doyaŋ yirdehiyeŋ geb, epte ma buluŋ henayiŋ. Yeŋ beleŋmel go bul yirde Al Kuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ feforok yeŋ haŋyen gasuŋyaŋ yukuyeŋ. Irkeb AlKuruŋ beleŋ mel gote diliŋ fimiŋ tumŋaŋ haldeyunyeŋ,” ninyiŋ.

8Asaŋ bili irtiŋ uŋguni tareŋ yirtiŋ goyen funaŋ

ukala tiyyiŋ1 Be, Sipsip dirŋeŋ beleŋ asaŋ ulyaŋ bili ir-

tiŋ goyen uŋguni tareŋ yirtiŋ 7 bana goyen fu-naŋmiŋ ukala tiyyiŋ. Irkeb 30 minit gwahadeAl Kuruŋyen gasuŋde migiriŋ miŋmoŋ, diŋdeŋiramiŋ. 2 Go kamereb Al Kuruŋ diliŋ mar miyoŋ7 huwarde haŋyen goyen yinmiriŋ. Miyoŋ gobebigul 7 yunke yanaramiŋ.

3 Irkeb Al Kuruŋyen miyoŋ hoyaŋ kura beleŋdet hamŋeŋ yaŋ kumga teŋ teŋde niŋ koroŋ golhora beleŋ po irtiŋ goyen teŋbe Al Kuruŋ galakird ird alta diliŋ mar huwaryiŋ. Yeŋbe Doyaŋ AlKuruŋyen keperd keperd gasuŋ diliŋ mar alta golpo irtiŋ go hende det hamŋeŋ igiŋ kumga teŋ teŋgoyen kuruŋpo yawaryiŋ. GobeAl Kuruŋyen alyabereya mere irde haŋyen mar goya gabu yirdeAl Kuruŋ galak ire yeŋbe gogo tiyyiŋ. 4 Irdebdet hamŋeŋ yaŋ goyen kumga tike kaki goya AlKuruŋyen alya bereya beleŋ mere irde haŋyen

* 7:9: Patila yuwalŋeŋbe al buluŋ fole irtiŋ goke yitiŋ.

Page 383: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yuwarwar 8:5 380 Yuwarwar 9:9goya tumŋaŋ gabu heŋ Al Kuruŋ hitte hurkuriŋ.5 Irke gab miyoŋ gore det hamŋeŋ kumga teŋteŋde niŋ koroŋ goyen teŋbe alta hende kakhinhin goyen faryiŋ. Irdeb goyen teŋ megentimiyyiŋ. Irkeb dagamel teŋ daga kateŋ hururuŋteŋ niniŋa tiyyiŋ.

Bigul 7 mere tiyamiŋ6Be, gormatbe haŋkapya Al Kuruŋyenmiyoŋ 7

gore bigul 7 yawaramiŋ goyen fu yirniŋ tiyamiŋ.7 Be, miyoŋ 7 bana goyen meheŋde niŋ gore

wa bigulmiŋ fu iryiŋ. Irkeb kigariŋ bilmiŋ horayara goya kak dariya suluk irtiŋya goyen kigariŋkattiŋ yara kuruŋ po katyiŋ. Irkeb megeŋ kuruŋgayen kurar kurar humga kuriŋ. Humga kuriŋgobe megeŋ gayen patke karwo hiyyeŋ, irdeuŋkureŋbe humga kuyeŋ go gwahade hiriŋ. Irdehe megen haŋ manaŋ gwahade po tiyamiŋ. Irdeyamuŋbe tumŋaŋ humga kwamiŋ.

8 Be, go kamereb miyoŋ 7 bana goŋ hoyaŋ kurabeleŋ bigulmiŋ fu iryiŋ. Gwaha irkeb det kuradugu kuruŋ kak humga kuŋ hinhin yara goyenmakaŋ alare timiytiŋ kinmiriŋ. Irkeb makaŋ alakuruŋ kurhanbe dari hiriŋ. Gobe makaŋ ala potayirke karwo hitiŋ goyen uŋkureŋbe dari hiyyeŋgo gwahade goyen. 9 Irkeb makaŋde niŋ detbiŋfut miŋyaŋ pota irde buda karwo yirtiŋ banagoŋ buda uŋkureŋbe tumŋaŋ kamamiŋ. Irdehakwa yago manaŋ pota irde buda karwo yirtiŋbana goŋ buda uŋkureŋbe gwamuŋ yuryeŋ gogwahade yiryiŋ.

10 Be, go kamereb Al Kuruŋyen miyoŋ 7 banagoŋ karwomiŋ beleŋ bigulmiŋ fu iryiŋ. Gwahairkeb dinambe kuruŋ miliŋ wor po hulsi melakheŋ hi yara gore naŋkiŋde mat fe karkuwaŋyafe mukŋeŋya hende katyiŋ. Gobe fe karkuwaŋyafe mukŋeŋya gabu yirde buda karwo yirtiŋ banabuda uŋkureŋ go hende katyeŋ go gwahadegoyen. 11 Dinambe gote deŋembe “Urek”. Di-nambe gore katkeb fe buda gobe urek hamiŋ. Irkeal budam wor po fe urek hitiŋ go nene kamamiŋ.

12 Be, go kamereb miyoŋ 7 bana goŋ siptemiŋbeleŋ bigulmiŋ fu iryiŋ. Irkeb naŋa diliŋgoyen pateŋ karwo irke uŋkureŋbe det kurabeleŋ mayke aymuk iryiŋ. Gagasiya dinambeyagoya manaŋ gwahade po buluŋ hamiŋ. Irkebsaŋiŋmiŋbe saŋiŋ heŋ haŋkapya agat urdehaŋyen go gwahade moŋ, kidomak hiriŋ. Niŋgebnaŋa fay bana goŋ naŋa keŋkela ma temeydehinhin, kidomak po hinhin. Wawuŋwor gagasiya

dinambeya keŋkela ma temeyde hinhan, kidomabuluŋ po hinhin.

13 Be, go kamereb buntuluŋ kura naŋa kotahende hoyaŋ foy teŋ hike kinmiriŋ. Buntuluŋgore hokde po, “Mata kafuram wor po! Matakafuram wor po! Al Kuruŋyen miyoŋ hoyaŋkarwo haŋ gore bigulmiŋ fu yirkeb mata alyabereya megen haŋ mar hitte forok yenayiŋ gobekafuram wor po!” yiriŋ.

91 Be, go kamereb Al Kuruŋyen miyoŋ 7 bana

goŋ siptesoŋoŋmiŋ beleŋ bigulmiŋ fu iryiŋ.Irkeb dinambe kura bikkeŋ naŋkiŋde mat megenkatyiŋ goyen kinmiriŋ. Dinambe gobe metedukuŋ wor po kimyaŋ miŋmoŋ bana goŋ kurkuŋkurkuŋ yame hol ird irdde niŋ ki untiŋ. 2 Irkeb di-nambe goremete dukuŋwor po bana goŋ kurkuŋkurkuŋ yame hol iryiŋ. Irkeb kaki beleŋ kak tupikuruŋde mat kaki waŋ hiyen go gwahade goyenpul yeŋ wayyiŋ. Mete dukuŋ wor po bana matkaki watiŋ gore naŋa diliŋya naŋkiŋya pet tikekidoma hiriŋ. 3 Irkeb gusu budam wor po kakibana mat megen kateŋ hinhan. Gusu gobe misiŋkalpaŋ beleŋ al yiseŋ haŋyen gote tareŋ yara yun-tiŋ. 4Gusu gobe yamuŋya busa asaŋyabe he yagomegenhaŋ goyen buluŋma yirnayiŋ yintiŋ. Gegaalya bereya Al Kuruŋ beleŋ kimiŋde soŋma yirtiŋmar go po ga yisinayiŋ yintiŋ. 5 Goyenpoga gusugobe al yisike kamde kamde saŋiŋ ma yuntiŋ.Yisike gagasi siptesoŋoŋ bana uliŋ misiŋ kuruŋpo kattek tareŋ po yuntiŋ. Uliŋ misiŋ buluŋ pokatnayiŋ gobe misiŋ kalpaŋ kura gore al yisikemisiŋ buluŋ po nurde haŋyen go gwahade goyen.6 Gusu beleŋ yisike gagasi siptesoŋoŋ uliŋ misiŋbuluŋ po kateŋ hinayiŋya gobe kamde kamde niŋwor po nurde hinayiŋ gega ma kamnayiŋ. Melgobe kamtek wor po yirde hiyeŋ gega, kamdekamde beleŋ yeneŋ yilwa yiryeŋ.

7 Be, gusu gobe fuleŋare kuŋ kuŋ niŋ hos yaragitik yirtiŋ yinmiriŋ. Gusu go tonaŋ hendebe detkura doyaŋ al kuruŋyen tonaŋhor gol beleŋ poyirtiŋ goyen hor yirtiŋ hinhan. Irde dinsokbealyen yara yinmiriŋ. 8 Irde tonaŋ yuwalŋeŋbesobam bereyen yara hinhan. Irde misiŋbe dapŋakafuram wor po kura laion gote misiŋ yara yin-miriŋ. 9 Irde dumuŋdebe dari mala pet teŋ teŋdeniŋ det ain parwek goyen yirtiŋ. Irde foy teŋkuŋ hike tapeŋ gote migiriŋbe kuruŋ wor po.Migiriŋ gobe fuleŋare niŋ nima hos beleŋ yuluŋteŋ haŋyen budam wor po fuleŋare kuŋ hike

Page 384: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yuwarwar 9:10 381 Yuwarwar 10:7naŋa migiriŋ kuruŋ wor po forok yeŋ haŋyengo gwahade goyen. 10 Gusu buda gobe gifiriŋmanaŋ, irde gifiriŋ muruŋde gorbe misiŋ kalpaŋgote misiŋ hinhan. Gifiriŋ muruŋde gorbe alyisike gagasi siptesoŋoŋ uliŋ misiŋ kattek saŋiŋmiŋyaŋ. 11Be, gusu goyen doyaŋ yird yird al kurahinhin. Al gobe Satanyen miyoŋ, mete dukuŋbana wor pomat watiŋ al. Deŋembe Hiburumeremat Abadon, munaŋ Grik mere matbe Apolion.*

12 Be, mata kafuram meheŋde niŋ wor pobegago fole tike hubu hihi. Mata kafuram irawabekame forok yereŋ tahar.

13Be, Al Kuruŋyenmiyoŋ 7 bana goŋ 6miŋ gorebigulmiŋ fu iryiŋ. Irkeb Al Kuruŋ galak ird irdalta gol beleŋ po irde Al Kuruŋ diliŋ mar hitiŋgotemuruŋ sipte kurhan kurhan goŋhirkamhin-hande matbe al melak kura forok yeke nurmiriŋ.14Al melak gore miyoŋ gayamuŋ ga bigul fu iryiŋgoyen, “Satanyen miyoŋ sipte Yufretis fe banafere yirtiŋ goyen yad siŋa yirayiŋ,” inyiŋ. 15 IrkebAl Kuruŋyen miyoŋ gore Satanyen miyoŋ siptefere yirtiŋ koyare hinhan goyen yad siŋa yiryiŋ.Miyoŋ sipte gobe koyare heŋ heŋbe megen niŋalya bereya pota yirde buda karwo yirtiŋ banagoŋ buda uŋkureŋ gasa yirke kamnayiŋ yeŋ nalukirtiŋ goyen forok yekeb gogo yad siŋa yiryiŋ.16Be, fuleŋa mar hos hende kuŋ hinhan gobe 200milion gwahade yeke nurmiriŋ.

17Be, hosya go hende kuŋ hinhanmarya goyenyuwarwarte yinmiriŋbe gahade: dari mala petteŋ teŋde niŋ det ain parwek dumuŋde yir-tiŋ gobe bukkeŋhel yitiŋ, irde kurabe digulakyahalkeŋya muŋ kura suluk irtiŋ, irde kurabe wul-sakkeŋ salfa hora gwahade yara yirtiŋ. Hos gotetonaŋbe laionyen tonaŋ yara. Mohoŋde matbekak, kakiya salfa hora uka wor po heŋ buk yitiŋyagoyenwaŋhike yinmiriŋ. 18Hos gomohoŋdematdet buluŋ karwo kak, kakiya salfa hora uka worpo heŋ buk yitiŋya gore alya bereya megen haŋgoyen budam wor po gasa yirke kamamiŋ. Ka-mamiŋmar gobemegen niŋ al tumŋaŋ pota yirdebuda karwo heke buda uŋkureŋbe gasa yirkekamnayiŋ go gwahade goyen. 19Hos gote tareŋbemohoŋya gifiriŋya goyenter hinhin. Gifiriŋbekunere yara, irde muruŋ beleŋbe kunere tonaŋmiŋyaŋ ala. Gifiriŋ gore al gasa yirde dagim yaŋyirde hinhan.

20 Be, alya bereya det buluŋ karwo kak, kakiyasalfa hora buk yitiŋ hos mohoŋde mat waŋ

hinhan gore ma gasa yirke kamamiŋ mar gobeyiŋgeŋ mata buluŋ teŋ hitiŋ goyen yubul ma teŋAl Kuruŋ niŋ biŋ mulgaŋ ma hamiŋ. Go margobe uŋgura doloŋ yird yird mataya det toneŋgol, silwa, baras, horayab heya beleŋ po yirtiŋgoyen doloŋ yird yird mataya goyen bada mahamiŋ. Det toneŋ gobe epte ma naŋkennayiŋ,meremanurnayiŋ, irde kuŋwaŋma tinayiŋ gega,Al Kuruŋniniŋ yeŋ nurde doloŋ yirde haŋyen.21 Irde al gasa yirke kamde kamde mata, merebalkurayen kurayen, leplep matayabe kawe matayateŋ haŋ goke Al Kuruŋ pohogay irde yeŋ ge biŋmulgaŋ ma hamiŋ.

10Al Kuruŋyen miyoŋ kuraya asaŋ bili irtiŋ dirŋeŋ

kura goya1 Be, go kamereb Al Kuruŋyen miyoŋ hoyaŋ

kura tareŋmiŋ kuruŋ wor po gore Al Kuruŋyengasuŋde mat megen kateŋ hike kinmiriŋ. Yeŋbekigariŋkiŋ faykek wor po beleŋ aw urtiŋ, irdegamatsawbe tonaŋ hende hinhin. Tonaŋ hendehinhin goyenbe tonaŋ sisaŋ ma urde hinhin.Kimiŋbe naŋa timiytiŋ yara agat urde hinhin.Irde kahaŋbehora beleŋ po tola yirtiŋ humga kuŋbuk yeŋ haŋyen go gwahade hinhin. 2Haniŋdebeasaŋ sobam bili irtiŋ dirŋeŋ kura goyen digiltiŋhinhin. Irde kahaŋ yasebemakaŋ alare huwardebkahaŋ tapabe siŋa fudiŋde huwaryiŋ. 3 Irdeblaion beleŋ mere kuruŋ po teŋ haŋyen yarakuware wor po mere tiyyiŋ. Gwaha tike gabdaga 7 mere tiyamiŋ. 4 Daga 7 mere tikeb nebeleŋmeremiŋ goyen asaŋde kayeŋ timiriŋ. Gegaal melak kura forok yeŋbe, “Daga 7 mere tahaŋgoyen goya ma kayayiŋ, mere gobe banare pohinayiŋ,” ninyiŋ.

5 Be, Al Kuruŋyen miyoŋ makaŋ alareyamegenya huwarde hike kinmiriŋ gore Al Kuruŋpalap ire yeŋ haniŋ yase isaŋ hiriŋ. 6 Irdeb AlKuruŋ deŋe urdeb biŋa saŋiŋ po tiyyiŋ. Al Kuruŋ,hugiŋeŋ hiyeŋ al, naŋkiŋ, megeŋ, makaŋyabedet kuruŋ gayen yiryiŋ al gote deŋe urde biŋateŋyabe, “Al Kuruŋ beleŋ dufaymiŋ bikkeŋ kiryiŋgote igineŋbe heŋ ga moŋ forok yiyyeŋ. Nalusiŋgir siŋgir ma iryeŋ! 7 Goyenpoga Al Kuruŋbemere basaŋ marmiŋ yinyiŋ gwahade goyen po,miyoŋmiŋ 7 bigul yawaramiŋ bana goŋ funaŋmiŋ

* 9:11: Abadonya Apolionyat miŋbe gwamuŋ yurd yurd al.

Page 385: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yuwarwar 10:8 382 Yuwarwar 11:13

beleŋ bigulmiŋ fu irke gab Al Kuruŋ beleŋ du-faymiŋ kiryiŋ banare hitiŋ gote igineŋ kawanforok iryeŋ,” yiriŋ.

8 Irkeb al melak kura naŋkiŋde mat haŋkapyanurmiriŋ gore sopte po gahade ninyiŋ: “Al Ku-ruŋyenmiyoŋmakaŋyamegeŋyahendehuwardehi gote haniŋde asaŋ digiltiŋ hi goyen kuŋ tawa,”ninyiŋ.

9 Irkeb nebe Al Kuruŋyenmiyoŋ go hitte kuŋbeasaŋ goyen nuni yeŋ gusuŋaŋ irmiriŋ. Irkebmiyoŋ goreb, “Asaŋ ga teŋ nawa. Gabe mo-hoŋgerbe yalaŋgu fimiŋ hapek yaŋ go gwahadenurayiŋ gega, bege bana kurkuŋbe beger tigiritiyyeŋ,” ninyiŋ. 10 Irkeb asaŋ dirŋeŋ goyenAl Kuruŋyen miyoŋ gote haniŋde mat teŋbenimiriŋ. Teŋ nemeke mohoŋnerbe yalaŋgu fimiŋyara hapek yaŋ nurmiriŋ gega, nukuluk urmekebkurkuŋ benerbe tigiri tiyyiŋ. 11Gwaha timekeb almelak gore, “Gebe alya bereya, naŋa karkuwaŋ,merem hoyaŋ hoyaŋ, irde megen niŋ doyaŋ markarkuwaŋbe kame dahade hinayiŋ goke Al Ku-ruŋyen mere basaŋ heŋ tagalayiŋ,” ninyiŋ.

11Al Kuruŋ niŋ tagal tagal al irawa

1 Be, go kamereb det kurayen kurayenkarkuwaŋmiŋ dahade goyen tuŋaŋ teŋ teŋdeniŋ kutum kura nuneŋbe gaha ninyiŋ: “KuŋAl Kuruŋyen ya balemya Al Kuruŋ galak irdird altaya gote kuruŋmiŋ tuŋaŋ tiyayiŋ. Irdeya balem bana goŋ Al Kuruŋ doloŋ irde haŋmar goyen kapyaŋ hawayiŋ. 2 Goyenpoga AlKuruŋyen ya balem koya kirtiŋ bana goyen siŋakbeleŋ matbe sawsawa kura gabu ird ird gasuŋhi gobe tuŋaŋ ma tiyayiŋ. Gasuŋ gobe al miŋhoyaŋ Yuda mar moŋ goyen waŋ gabu irdehaŋyen gasuŋ geb gago dineŋ hime. Go mar goregagasi 42 gayen Yerusalem taun Al Kuruŋ diliŋdewukkeŋ keneŋ hiyen goyen ufurka teŋ buluŋbuluŋ irnayiŋ. 3Nebe ne niŋ teŋ tagalde hiriryeŋal irawa kura saŋiŋne yuneŋbe yad yermekewayiryeŋ. Waŋbe amil kerkek hor irdeb merenebasaŋ heŋ naŋa fay 1,260 gwahade goyen tagaldehiriryeŋ” ninyiŋ.

4 Be, Al Kuruŋ niŋ mere teŋ teŋ al irawa gobeolip he irawaya hulsi irawaya Doyaŋ Al Kuruŋdiliŋ mar huwarde haryen go goyen. Doyaŋ AlKuruŋ gobe alya bereya megen haŋ kuruŋ gateKuruŋmiŋ. 5 Al irawa goyen al kura beleŋ buluŋyirniŋ yeŋ tuŋaŋ yurnayiŋbe al irawa gote mo-hoŋde mat kak forok yeŋ asogom mugol kiryeŋ.

Al kura irem go buluŋ yirniŋ yeŋ tuŋaŋ yurnayiŋmarbe gwaha mat kamnayiŋ. 6 Irem gobe AlKuruŋyen mere basaŋ heŋ tagalde heŋya kigariŋgoya kateŋ ma yeŋ naŋkiŋ pet teŋ teŋ tareŋmiŋyaŋ. Irde fe kuruŋ gayen yigiri tike darihetek saŋiŋ wor go miŋyaŋ. Irde mata kafuramal buluŋ yirtek goyen kurayen kurayen forokyirde alya bereya megen haŋ gayen igiŋ gwamuŋyurtek tareŋ wor go miŋyaŋ. Irem gobe gwahayirye yeŋbe igiŋ gwahade po yirtek saŋiŋmiŋyaŋhinaryum.

7 Be, irem go Al Kuruŋyen mere tagalde pasihekeb dapŋa kafuram kura mete dukuŋ wor pokimyaŋ miŋmoŋ bana goŋ mat watiŋ gore iremgoya arnayiŋ. Irde irem go fole yirde gasa yirkekamiryeŋ. 8 Irkeb iremgokamtiŋhakwambe taunkuruŋ Yerusalem bana goŋ niŋ beleŋ kuruŋdegor yubul tike hiriryeŋ. Taun gokeb Sodom yarama Isip yara yeŋ haŋyen gogo. Taun goyen-terbe bikkeŋ al irawa gote Doyaŋ Al Kuruŋ wormayke kamyiŋ. 9 Irkeb naŋa karkuwaŋ karkuwaŋ,al miŋ kurayen kurayen, meremiŋ kurayen ku-rayen, irde sikkeŋ umŋa kurayen kurayen niŋalya bereya beleŋ irem gote uliŋ hakwam wawuŋkarwoya naŋa fay sipteya goyen belen yubul titiŋyennayiŋ. Irde hakwam goyen mete teŋ teŋ niŋpiŋeŋ henayiŋ. 10 Megen haŋ marbe tumŋaŋirem go kamke ayaŋ yerdeb detmiŋ yiŋgeŋ uliŋmuruŋgem moŋ duliŋ kadom guneŋ tinayiŋ. AlKuruŋyen mere basaŋ mar irawa gore megen niŋmar kanduk kuruŋ forok ird yunke biŋ misiŋnurde hinayiŋ geb, irem go kamkeb gogo amaŋhenayiŋ.

11 Be, naŋa fay siptemiŋde naŋkahal hekebal yisaŋ heŋ heŋ meŋe Al Kuruŋ hitte matkateŋ irem go biŋde hurkukeb sopte gereŋ heŋhuwararyum. Irkeb alya bereya tumŋaŋ irem goyeneŋbe kafura wor po hamiŋ. 12 Irkeb al melakkura kuruŋ wor po naŋkiŋde mat, “Hende garwayyi” yeke Al Kuruŋyen mere basaŋ mar irawagobe nuraryum. Nurdeb asogom beleŋ yeneŋhikeya Al Kuruŋyen gasuŋde kigariŋkiŋ faykekhende hurkaryum. 13Goya goyenbe niniŋa kuruŋwor po forok yiriŋ. Irkeb Yerusalem taun gobuluŋ hiriŋ. Buluŋ hiriŋ gobe taun goyen walkateŋ 10 irde uŋkureŋbe buluŋ hiriŋ go gwahadegoyen. Buluŋ hiriŋ bana goŋbe 7,000 alya bereyakamamiŋ. Go ma kamamiŋ marbe kafura worpo heŋ Al Kuruŋ tareŋmiŋ kuruŋ wor po goyendeŋem turŋuŋ yaŋ iramiŋ.

Page 386: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yuwarwar 11:14 383 Yuwarwar 12:1014 Be, mata kafuram kahalte niŋbe gogo hubu

hiriŋ. Gega mata kafuram hoyaŋ funaŋ karwom-iŋbe heŋ ga ma wayeŋ tiya!

15 Be, Al Kuruŋyen miyoŋ 7 bigul yawaramiŋbana goŋ miyoŋ funaŋ beleŋ bigulmiŋ fu iryiŋ.Irkeb al melak budam kuruŋ wor po naŋkiŋdemat forok yeŋbe, “Gayenter alya bereya megenhaŋ kuruŋ gayen doyaŋ yird yird saŋiŋbe DoyaŋAl Kuruŋya yeŋ beleŋ basiŋa irtiŋ al Mesaiayathaniŋde hi. Yeŋ beleŋ gwahader doyaŋ yirdehiyeŋ!” yamiŋ. 16 Irkeb Al Kuruŋyen alyabereyat doyaŋmarte parguwak 24, Al Kuruŋ diliŋmar keperde hinhan gore wulgurut yeŋ kimiŋbemegen yirde Al Kuruŋ doloŋ iramiŋ. 17 Gwahairde heŋyabe,“Doyaŋ Al Kuruŋ, gebe Al Kuruŋ, tareŋge kuruŋ

wor po.Gebe bikkeŋ hinhan, gayenter wor ha.

Gebe saŋiŋge kuruŋ goyen teŋ alya bereya doyaŋyird yird meteŋ miŋ urariŋ.

Niŋgeb goke igiŋ wor po nurd guneŋ hite.18 Ge ma nurd guneŋ haŋ mar beleŋ ge niŋ biŋ

ar yeŋ hinhan.Gega bege ar yetek nalube gago forok yihi.Al kamtiŋ merere huwartek nalube gago

forok yihi.Meteŋ marge, merege basaŋ heŋ heŋ mar,

alya bereyage, irde palap girde haŋ martumŋaŋ matamiŋ gote muruŋgem yuneŋyuneŋ nalube gago forok yihi.

Al deŋem yaŋ ma al deŋem moŋ goyen tumŋaŋmuruŋgem yuneŋ yuneŋ nalube gagoforok yihi.

Alya bereya megen haŋ kuruŋ gayen buluŋ yi-ramiŋ mar goyen mugol kertek nalubegago forok yihi!” yamiŋ.

19 Be, Al Kuruŋyen ya balem gasuŋmiŋde higote yame fegelke hol yiriŋ. Irkeb bana goŋbe AlKuruŋyen Biŋa teŋ teŋ Bokis hike kinmiriŋ. Irkebdagamel teŋ daga kateŋ hururuŋ teŋ hinhin. Irdeniniŋa forok yeke kigariŋ hora yara hitiŋ goyenkuruŋ po katyiŋ.

12Bereya asogomiŋ deregonya

1 Be, gwaha tikeb mata tiŋeŋ kura matamŋeŋnaŋkiŋde forok yiriŋ. Mata gobe gahade: berekura naŋa diliŋ teŋ amil hor irtiŋ yara irde gagasihende huwartiŋ hinhin. Irde dinambe 12 beleŋdoyaŋ alyen tonaŋhor irtiŋ goyen teŋ tonaŋdehor irtiŋ hinhin. 2 Bere gobe biŋ miŋyaŋ, irde

diriŋ kawaŋ kere yeŋ uliŋ misiŋ kuruŋ kateŋeseŋ hinhin. 3 Irkeb naŋkiŋde mata hoyaŋ kuraforok yiriŋ. Mata gobe gahade: deregon kuruŋmiliŋ wor po sikkeŋbe bukkeŋ, irde tonaŋ 7miŋyaŋ goyen forok yiriŋ. Tonaŋ 7 gobe doyaŋal karkuwaŋde tonaŋhor 7 goyen tonaŋ 7yaŋgoyaŋ yirtiŋ ala hinhan. Deregon gobe hirkam10 miŋyaŋ. 4 Deregon gobe siŋgili teŋ naŋa korirtiŋ yara gifiriŋ temeyde dinambe kwer yurkebudamwor powok yeŋmegen katamiŋ. Dinambekatamiŋ gobe naŋkiŋde dinambe kuruŋ goyentumŋaŋ buda karwo yirde uŋkureŋbe wok yeŋkatnayiŋ go gwahade goyen tiyamiŋ. Be, deregongobe bere gore diriŋ kawaŋ kerkeb goyare podiriŋ go neweŋ yeŋ bere go diriŋ kawaŋ kereŋteŋ hinhin gote kimiŋ mat pet teŋ hinhin. 5 Be,bere goyen diriŋ al diriŋ kawaŋ kiryiŋ. Diriŋgobe doyaŋ alyen kutum ain beleŋ po irtiŋ goyentanarde naŋa karkuwaŋ karkuwaŋ tumŋaŋ doyaŋyiryeŋ albe gogo. Niŋgeb deregon gore diriŋ goniyyeŋkek yeŋbe bere gote diriŋ goyen araŋ poteŋ Doyaŋ Al Kuruŋyen keperd keperd gasuŋ AlKuruŋ keperde hinhinde gor tukuke gor hinhin.6 Be, bere gobe busahardeb sawsawa po kuruŋnaŋa bana goŋ gasuŋ kura Al Kuruŋ beleŋ beregoke teŋ gitik irtiŋde gor kuriŋ. Gasuŋ gobe AlKuruŋ beleŋ bere goyen naŋa fay 1,260 gahadedoyaŋ irde paka ireŋ yeŋ bikkeŋ gitik iryiŋ gogoyen.

7 Be, Al Kuruŋyen gasuŋde fuleŋa kuruŋforok yiriŋ. Al Kuruŋyen miyoŋya doyaŋ almiŋMaikelya beleŋ deregon goya yende miyoŋmiŋyaaramiŋ. 8 Goyenpoga deregon gobe Al Ku-ruŋyen miyoŋ epte fole yirtek tareŋ miŋmoŋgeb, deregon goya miyoŋmiŋyabe Al Kuruŋyengasuŋde mat yakira tikeb gasuŋ miŋmoŋ hamiŋ.9 Be, deregon gobe takira tikeb megen katyiŋ.Deregon gobe kunere bikkeŋ hinhin go goyen.Gobe deŋem kurabe Uŋgura, kurabe Satan ineŋhaŋyen. Yeŋ beleŋ alya bereya megen haŋ ku-ruŋ gayen usi yirke mata buluŋde kateŋ haŋyen.Deregon go temeyke megen katyiŋyabe miy-oŋmiŋ yago manaŋ tumŋaŋ katamiŋ.

10 Be, go kamereb al melak kuruŋ wor ponaŋkiŋde mat forok yeke nurmiriŋ. Merebe ga-hade: “Kadniniŋ merem yaŋ yird yird al gobegogo takira tike megen kata. Hugiŋeŋ wawuŋyanaŋkahalya Al Kuruŋ hitte kadniniŋ merem yaŋyirde hiyen al gobe teŋ temeyke megen kata.Niŋgeb gayenterbe Al Kuruŋniniŋ beleŋ alyabereya yumulgaŋ tiyyeŋ. Al tumŋaŋ yende tareŋ

Page 387: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yuwarwar 12:11 384 Yuwarwar 13:12bana hinayiŋ. Yeŋ beleŋ doyaŋ yird yird nalubegago forok yihi. Mesaia Al Kuruŋ beleŋ basiŋairyiŋ al gote saŋiŋ manaŋ forok yihi. 11 Melgobe Sipsip dirŋeŋ gore darim wok irde kamyiŋgo hende huwarde al buluŋ go fole irtiŋ. Irdemere fudinde po kawan tagaldeb al buluŋ go foleirtiŋ. Niŋgeb mel gobe mudunke kamniŋ worigiŋ ala yeŋ nurde ga hinhan. 12 Niŋgeb deŋAl Kuruŋyen gasuŋde haŋ mar tumŋaŋ amaŋhenayiŋ. Goyenpoga deŋ megeŋya makaŋyabeSatan deŋ hitte kurka geb, goke kafuram wor ponurde dunhem. Yeŋbe nalu ulyaŋde ma hiyeŋgoyen nurde hi geb, goke biŋ ar wor po yeŋ hi,”yiriŋ.

13 Be, deregon go Al Kuruŋyen gasuŋde matteŋ temeyke megen katyiŋ goyen bebak tiyyiŋ.Irdebdiriŋ al diriŋ kawaŋkiryiŋ bere goyenbuluŋbuluŋ ire yeŋ naŋkeneŋ kuŋ hinhin. 14 Bere gobesawsawa po kuruŋ naŋa bana goŋ gasuŋ kura AlKuruŋ beleŋ gitik irde untiŋde gor foy teŋ kuŋkuŋ niŋ buntuluŋ kuruŋ wor po gote tapeŋ irawauntiŋ. Gasuŋ gobe bere goyen gor dama karwoirde gagasi 6 gayen gor po hike deregon gore eptema bere goyen buluŋ iryeŋ yeŋ Al Kuruŋ beleŋgitik iryiŋ go goyen. 15 Be, deregon goyen pogoyenbe kunere kuruŋ gogo. Goreb bere goyenfigilu tiwi yeŋ mohoŋde mat fe kuruŋ wor pofur tiyyiŋ. 16 Gega megeŋ beleŋ bere go faraŋurde mohoŋ aŋ irde fe fur tiyyiŋ kuruŋ goyennen pasi hiriŋ. 17 Irkeb deregon gobe biŋ ar worpo yeke bere gote diriŋmiŋ yago go ma kamamiŋmegen haŋ goya arniŋ yeŋ kuriŋ. Go mar gobeAl Kuruŋyen saba gama irde Yesu niŋ yitiŋ merefudinde goyen kawan po tagalde haŋyen margo goyen. 18 Be, deregon gobe makaŋ fereŋdehuwaryiŋ.

13Dapŋa kafuram kura irawa forok yaryum

1 Be, yeŋ gor huwarde hike dapŋa duwi ka-furam wor po kura makaŋ alare mat forok yekekinmiriŋ. Dapŋa gobe hirkam 10 miŋyaŋ, irdetonaŋbe 7 miŋyaŋ. Hirkam go hendebe doyaŋalyen tonaŋhor hor yirtiŋ ala hinhan. Irde tonaŋ7 go hendebe Al Kuruŋ sukal irtiŋ deŋe goyaŋkatiŋ ala hinhan. 2 Dapŋa duwi kafuram gobedapŋa kura lepat ineŋ haŋyen goyen yara kin-miriŋ. Goyenbe kahaŋbe dapŋa kura bea ineŋhaŋyen gote kahaŋ yara, irde mohoŋbe laionmohoŋ yara kinmiriŋ. Be, deregon gore dapŋa

kafuram goyen saŋiŋmiŋ unyiŋ. Irdeb deŋe ku-ruŋ uneŋbe doyaŋ al kuruŋ iryiŋ. 3 Goyenbedapŋa duwi kafuram gote tonaŋ 7 goyen uŋkureŋkurabe kamtek ge mayamiŋ gega, gereŋ hitiŋgoyen kinmiriŋ. Alya bereya megen haŋ kuruŋgore keneŋbe tonŋeŋ yaŋ wor po yeŋ nurd un-eŋbe gama iramiŋ. 4 Albe deregon gore dapŋaduwi kafuram goyen doyaŋ al iryiŋ goke deregongoyen doloŋ iramiŋ. Irde dapŋa duwi kafuramgoyen wor doloŋ irdeb, “Ganuŋ al beleŋ eptedapŋa duwi kafuram gahade hiyyeŋ? Irde ganuŋal beleŋ epte yeŋya ariryeŋ? Hubu wor po!”yamiŋ.

5Be, dapŋa duwi kafuramgobe yiŋgeŋ ge turuŋturuŋ teŋ, Al Kuruŋ sukal ird ird tareŋ untiŋ.Irde doyaŋ al heŋ dama karwoya gagasi 6ya gayenmeteŋ teŋ teŋ saŋiŋ untiŋ. 6 Irkeb dapŋa duwikafuram gore mohoŋ aŋ irde Al Kuruŋ mere bu-luŋ mat irde Al Kuruŋyen deŋemya gasuŋmiŋyairde gasuŋmiŋ bana haŋ marya goyen nanyaŋyiryiŋ. 7 Yeŋbe Al Kuruŋyen alya bereya goyaarde fole yirtek saŋiŋ untiŋ. Irde alya bereya miŋkurayen kurayen, sikkeŋ umŋa kurayen kurayen,meremiŋ kurayen kurayen, irde naŋa karkuwaŋkarkuwaŋ kuruŋ goyen doyaŋ yird yird tareŋuntiŋ. 8 Irkeb alya bereya megen haŋ kuruŋ goredapŋa duwi kafuram goyen doloŋ irnayiŋ. Gomar gote deŋembe tumŋaŋ Al Kuruŋya hugiŋeŋhitek marte deŋem naŋkiŋya megeŋya ma forokyekeya katiŋ asaŋ goyen bana ma haŋ. Asaŋ gobeal beleŋmayke kamyiŋ al Sipsip dirŋeŋ gote asaŋ.

9 Niŋgeb al kirmiŋ yaŋbe merene gayen nurdebebak tinayiŋ. 10Al kura fere teŋ koyare yerke hi-nayiŋ yeŋ Al Kuruŋ beleŋ dufaymiŋ kirtiŋ marbekoyare hinayiŋ. Munaŋ al kura fuleŋare niŋbidilare gasa yirke kamnayiŋ yeŋ Al Kuruŋ beleŋdufaymiŋ kirtiŋ marbe gwaha mat po kamnayiŋ.Niŋgeb Al Kuruŋyen alya bereyabe kanduk forokyenayiŋ kuruŋ goyen goke mukku ma teŋ tareŋpo heŋ heŋ ge piŋeŋ ma heŋ hinayiŋ. Irde AlKuruŋ niŋ hekkeŋ nurtiŋ goyen saŋiŋ po tanardehinayiŋ.

Dapŋa duwi kafuram hoyaŋ kura forok yiriŋ11 Be, alya bereya megen haŋ gore dapŋa

duwi kafuram goyen doloŋ irde haŋ goyen kin-miriŋ go kamereb dapŋa duwi kafuram hoyaŋkura wor megeŋ bana mat forok yeke kin-miriŋ. Yeŋbe sipsip dirŋeŋ yara hirkam irawamiŋyaŋ hinhin. Meremiŋbe deregonyen mereyara tiyyiŋ. 12 Yeŋbe yiŋgeŋ ge teŋ dapŋa duwi

Page 388: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yuwarwar 13:13 385 Yuwarwar 14:8kafuram meheŋde watiŋ gore saŋiŋ tiriŋ goyenteŋbe meteŋ tiyyiŋ. Irdeb megeŋya alya bereyamegen haŋ goyen yinkeb dapŋa duwi kafurammeheŋde niŋ goyen doloŋ iramiŋ. Dapŋa kafu-rammeheŋde niŋ gobe bikkeŋ kamtek ge maytiŋgega gereŋ hiriŋ go goyen. 13 Dapŋa kafuramkamewayyiŋ gobemata tiŋeŋ turŋuŋ yaŋ wor poforok yiryiŋ. Kurabe al beleŋ diliŋde kawan pokeneŋ hikeya yeŋ beleŋ irke naŋkiŋde mat kakmegen katyiŋ. 14 Yeŋbe dapŋa kadom meheŋdewayyiŋ gote diliŋ mar mata tiŋeŋ turŋuŋ yaŋforok yirdeb go hende huwarde alya bereyamegen haŋ kuruŋ gayen usi yiryiŋ. Irde dapŋaduwi kadom kafuram fuleŋare niŋ bidilare dagimyaŋ irtiŋ gega go ma kamyiŋ goyen turuŋ ird irdniŋbe dapŋa gote toneŋ irnaŋ yinyiŋ. 15 Yeŋbedapŋa duwi kadom kafuram meheŋde wayyiŋgote toneŋ irtiŋ goyenbiŋfutmiŋyaŋ ird ird saŋiŋuntiŋ hinhin. Gwaha irkeb toneŋ irtiŋ gore biŋfutirde mere tiyyiŋ. Gobe alya bereya det goyendoloŋ ird ird niŋ igiŋ ma nurde doloŋ ma iramiŋmar goyen tumŋaŋ gasa yirke kamnayiŋ yeŋbegogo meŋemiŋ fu iryiŋ. 16 Irde dapŋa duwi kafu-ram kame wayyiŋ gobe al tumŋaŋ Satanyen alyabereya hitiŋ gote haniŋ yasere wet ma kimiŋdewet soŋ yird yird niŋ wor pakku yiryiŋ. Al deŋemmoŋ, al deŋem yaŋ, horam yaŋmar, al siksukŋeŋ,irde al kurate meteŋ marya yiŋgeŋde dufaydemeteŋ teŋ haŋ marya tumŋaŋ haniŋ yase makimiŋde soŋ yird yird niŋ pakku yiryiŋ. 17 Gogabal kura haniŋde ma kimiŋde soŋ yirtiŋ goyenhubu kenem epte ma det damu tinayiŋ, irde eptema det yunke al hoyaŋ beleŋ damu tinayiŋ. Alhaniŋ yasere kurab kimiŋde soŋ yird yird gobedapŋa duwi kafuram gote deŋem, kurabe deŋemgote namba.

18 Niŋgeb albe mata goyen keneŋ igiŋ bebaktitek dufay wukkeŋ go miŋyaŋ ala hinayiŋ. Alkura keŋkela bebak teŋ teŋ tareŋ miŋyaŋ al gobetubul tike dapŋa duwi kafuram gote namba gotemiŋ bebak tinayiŋ. Namba gobe al uŋkureŋ kuragote namba. Nambamiŋbe 666.

14Sipsip al diriŋ dirŋeŋya al 144,000ya

1 Be, go kamereb Sipsip dirŋeŋ beleŋ Saiondoŋdoŋde huwarde hinhin goyen kinmiriŋ.Yeŋbe alya bereya 144,000 gote kimiŋdebe Sipsipdirŋeŋ gote deŋemya Naniŋde deŋemya katiŋmar goya dugure gor huwarde hinhan. 2 Irkeb

migiriŋ kuruŋ kura naŋkiŋde mat forok yekenurmiriŋ. Migiriŋ gobe fe hamulare solok yeŋmigiriŋ kuruŋ teŋ hiyen go gwahade goyen, irdedaga kateŋ hiyen go gwahade yara nurmiriŋ.Gega migiriŋ gobe kirmiŋner igiŋ wor ponurmiriŋ. Tikiŋ heŋ heŋde niŋ det kura hapineŋ haŋyen goyen kari yirde hike tikiŋ forokyeŋ hiyen gwahade yara nurmiriŋ. 3 Hap goyenkari yiramiŋmar gore Doyaŋ Al Kuruŋyen keperdkeperd gasuŋya det biŋfut miŋyaŋ sipte goya AlKuruŋyen alya bereyat doyaŋ marte parguwakyagote diliŋ mar huwarde tikiŋ gergeŋ kura hamiŋ.Tikiŋ gobe Sipsip dirŋeŋya hinhan mar 144,000yeŋ beleŋ megen mat yumulgaŋ titiŋ gore pogab tikiŋ go tuŋaŋ urde tikiŋ hetek hinhan. Alhoyaŋbe epte ma gwaha titek hinhan. 4Mel gobebere hoyaŋya ma firtiŋ gwahade goyen po, dettoneŋ al beleŋ yirtiŋ goyen doloŋ ma yirde AlKuruŋ diliŋde wukkeŋ hitiŋ mar go goyen. Gomar gobe Sipsip dirŋeŋ goyen hugiŋeŋ gama irdehaŋ. Yeŋbe megen haŋ mar go bana goŋ matbasiŋa yirde det damu titiŋ yara Yesu darim wokirde kamyiŋ gore yumulgaŋ titiŋ. Irdeb meteŋgergeŋde niŋ biŋge meheŋde yawartiŋ goyenAl Kuruŋ galak irde haŋyen yara mel goyen AlKuruŋya Sipsip dirŋeŋya hitte galak yirtiŋ. 5Melgobe usi mere kura ma titiŋ, irde uliŋde meremiŋmoŋ hinhan.

Al Kuruŋyen miyoŋ karwo beleŋ mere tagalamiŋ6 Be, go kamereb Al Kuruŋyen miyoŋ hoyaŋ

kura naŋa kota foy teŋ hike kinmiriŋ. Yeŋbemegen haŋ mar hitte Yesu niŋ yitiŋ mere gwa-hader hitiŋ goyen momoŋ yirtek miŋyaŋ hinhin.Yeŋ beleŋ naŋa karkuwaŋ karkuwaŋ, al miŋ ku-rayen kurayen, meremiŋ kurayen kurayen, irdeal sikkeŋ kurayen kurayen goyen momoŋ yirtekmere igiŋ miŋyaŋ hinhin. 7 Be, miyoŋ gorekuware po, “Al Kuruŋ beleŋ alya bereya tumŋaŋmerere yertek nalu binde hihi geb, kafura irdedeŋem turŋuŋ yaŋ irnayiŋ. Naŋkiŋ, megeŋ,makaŋyabe fe diliŋya forok yiryiŋ al goyen doloŋirnayiŋ,” yiriŋ.

8 Be, gwaha yekeb Al Kuruŋyen miyoŋ hoyaŋbeleŋ kadom go gama irdeb, “Babilon taun ku-ruŋ wor po gobe gwamuŋ urtiŋ! Buluŋ wor pohitiŋ! Babilon gore alya bereya naŋa karkuwaŋkarkuwaŋ bana haŋmar goyen nene kukuwa worpohetekwain yunyiŋ. Wain gobe leplepmatamiŋgo goyen,” yiriŋ.

Page 389: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yuwarwar 14:9 386 Yuwarwar 15:49 Be, gwaha yekeb Al Kuruŋyen miyoŋ hoyaŋ

kura gore kadom irawa goyen gama irde kuwarepo gaha yiriŋ: “Al kura dapŋa duwi kafuramyagote toneŋ irtiŋ goya goyen doloŋ yirde kimiŋdema haniŋde dapŋa duwi gore nere yeŋ basiŋayirde deŋem soŋ yirtiŋ marbe 10wain saŋiŋ worpo nene garbam buluŋ po heŋ haŋyen yara AlKuruŋyen bearar kuruŋ po kennayiŋ. Go margoyen hittebe Al Kuruŋyen beararmiŋ kuruŋ worpo fe wogortiŋ yara irde yunyeŋ. Irkeb go margobe Al Kuruŋyen miyoŋ yago wukkeŋ wor poyaSipsip dirŋeŋya diliŋ mar heŋ salfa hora humgakuŋ hi gore yisike uliŋ misiŋ kuruŋ wor po kateŋhinayiŋ. 11Gomar go kumga yirde hiyen kak gotekakimbe gwahader waŋ hurkuŋ hiyeŋ. Niŋgebal kura dapŋa duwi kafuramya gote toneŋ irtiŋgoya goyen doloŋ yirde haŋ mar, irde haniŋdema kimiŋde dapŋa gote deŋem soŋ yirtiŋ marbeusaŋeŋ moŋ wawuŋya naŋkahalya hugiŋeŋ uliŋmisiŋ kateŋ hinayiŋ,” yiriŋ. 12 Niŋgeb Al Ku-ruŋyen alya bereya sabamiŋ gama irde Yesu niŋhekkeŋ nurd nurd mata ma tubul titiŋ maryabekanduk budam yeneŋ goke mukku ma teŋ tareŋpo heŋ heŋ ge piŋeŋ ma heŋ hinayiŋ.

13 Be, Al Kuruŋyen miyoŋ karwo gore meretiyamiŋ go kamereb al melak kura naŋkiŋde matgaha yiriŋ: “ ‘Gayenter mat al kura Doyaŋ AlKuruŋ niŋ teŋ kamnayiŋ marbe Al Kuruŋ beleŋguram yirde saŋiŋ yiryeŋ,’ gwahade kaya,” yiriŋ.

Irkeb Holi Spirit beleŋbe, “Fudinde, mel goreAl Kuruŋ niŋ meteŋ tahaŋ gote igineŋbe kawanforok yenayiŋ geb, mel gobe meteŋ tareŋ po teŋhitiŋ goyen yubul teŋ usaŋ heŋ hinayiŋ,” yiriŋ.

Megen biŋge ep hitiŋ yad yad nalu forok yiriŋ14 Be, go kamereb delne mar kigariŋkiŋ faykek

wor po forok yeke kinmiriŋ. Kigariŋkiŋ gohende al kura Al Urmiŋ yara goyen keperde hin-hin. Tonaŋdebe doyaŋ al kuruŋyen tonaŋhor golbeleŋ po irtiŋ goyen hor irtiŋ, irde wit sak yekewalde walde bidila goyen haniŋde hike kinmiriŋ.15Be, Al Kuruŋyenmiyoŋ hoyaŋ kura beleŋ Al Ku-ruŋyen ya balem bana mat siŋare kateŋ kuwarepo kigariŋkiŋ faykek hende kipirtiŋ hinhin algoyen inyiŋ. “Wit sak yeŋ yeŋ nalu forok yekebidila teŋ walde yad buda yirde haŋyen yara,megen niŋ mar yad yad nalube gago forok yihigeb, alya bereya ge beleŋ yawartekbe yawara,”inyiŋ. 16 Gwaha inkeb kigariŋkiŋ faykek hendekeperde hinhin al gore bidilamiŋ temeyde wa-lyiŋ. Alya bereya megen haŋ goyen yawaryiŋ.

17 Be, go kamereb Al Kuruŋyen miyoŋ hoyaŋkura Al Kuruŋyen gasuŋmiŋde niŋ ya balem banamat siŋare katyiŋ. Yeŋ wor bidila yaltiŋ kurahaniŋde manaŋ katyiŋ. 18 Irkeb Al Kuruŋyenmiyoŋ hoyaŋ kura sopte Al Kuruŋyen ya balembana kak doyaŋ irde hiyen gore Al Kuruŋ galakird ird altare mat waŋbe bidila go tanarde hinhinmiyoŋ goyen kuware po inyiŋ. “Wain igineŋbefiŋ hahaŋ geb, bidilage misiŋ yaŋ go teŋ megenniŋ wain meteŋde gor kurkuŋ wain igineŋ waldeyawara,” inyiŋ. 19 Irkeb miyoŋ gore bidilamiŋgoyen temeyde wain igineŋ beŋekde walde yadewain gilyaŋ heŋ heŋ gasuŋde yiryiŋ. Wain gilyaŋheŋ heŋ gasuŋ gobe Al Kuruŋyen bearar gogoyen. 20 Niŋgeb wain igineŋ gilyaŋ heŋ heŋgasuŋ taun siŋare hiyen goyenter yukuŋ gilyaŋhitiŋ yara Al Kuruŋ ma nurd uneŋ haŋ mar gogilyaŋ heŋ heŋ gasuŋde gor yerde karka tikebdarimbe figilu yara kateŋ 300 kilomita gisawwor po kutiŋ. Dari beleŋ figilu yara hitiŋ gotedukuŋmiŋ tuŋaŋeŋbe megen mat hurkuŋ hosgote pukiŋ al keperde haŋyende go gwahaderhiriŋ.

15Al Kuruŋyen miyoŋ 7 beleŋ mata kafuram 7 forok

yiramiŋ1 Be, go kamereb mata turŋuŋ yaŋ wor po

hoyaŋ kura naŋkiŋde forok yeke kinmiriŋ. Matagobe gahade: Al Kuruŋyen miyoŋ 7 beleŋ mata7 kafuram wor po tiyamiŋ. Mata kafuram gabeAl Kuruŋyen bearar funaŋ wor po goyen forokyetekbe gago. 2 Be, go kamereb makaŋ ala galasbeleŋ po irtiŋ goya kakya suluk yirtiŋ goyenkinmiriŋ. Irde al kura dapŋa duwi kafuramyagote toneŋ irtiŋ goyabe deŋemde namba 666yagoyen fole yirtiŋ marbe makaŋ siŋare huwardehike yinmiriŋ. Mel gobe tikiŋde niŋ det hap ineŋhaŋyen Al Kuruŋ beleŋ yuntiŋ goyen yanartiŋhinhan. 3 Irdeb Al Kuruŋyenmeteŋ al Mose beleŋtikiŋ hitiŋ goyen hamiŋ. Sipsip dirŋeŋ goke tikiŋhitiŋ goyen manaŋ hamiŋ. Tikiŋ bilmiŋ gobegahade:“Al Kuruŋ, gebe Doyaŋ Al Kuruŋ, tareŋge kuruŋ

wor po.Meteŋgebe kuruŋ wor po, irde turŋuŋ yaŋ

wor po!Doyaŋ Al Kuruŋ, gebe gwahader hitiŋ.

Matagebe fudinde, irde huwak wor po.4 Doyaŋ Al Kuruŋ, ganuŋ al beleŋ kafura ma

girnayiŋ?

Page 390: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yuwarwar 15:5 387 Yuwarwar 16:14Ganuŋ al beleŋ deŋge turŋuŋ yaŋ ma gir-

nayiŋ?Ge po ga wukkeŋ wor po.Matage huwak goyen alya bereya naŋa karkuwaŋ

karkuwaŋ bana haŋ mar goyen tumŋaŋkennayiŋ geb,

ge hitte po waŋ doloŋ girnayiŋ,” yamiŋ.5 Be, go kamereb Al Kuruŋyen gasuŋde niŋ ya

balem bana goŋ gasuŋ himam goyen yamemiŋkawan po hol yeke kinmiriŋ. 6 Be, ya balembana goŋ mat Al Kuruŋyen miyoŋ 7 gore mata7 kafuram wor po goyen forok yirniŋ yeŋ siŋarekatamiŋ. Miyoŋ gobe amil sobam faykek worpo milmulkeŋ goyen hor yirtiŋ hinhan. Irdegol beleŋ po kaŋ yara irtiŋ goyen dumuŋde biliirtiŋ hinhin. 7 Be, det biŋfut miŋyaŋ sipte DoyaŋAl Kuruŋyen keperd keperd gasuŋ milgu irtiŋhinhan goyen uŋkureŋ kura beleŋ kuwe gol beleŋpo yirtiŋ 7 goyen Al Kuruŋyen miyoŋ 7 go yun-yiŋ. Kuwe 7 bana goŋbe gwahader hiyen al AlKuruŋ gote beararmiŋ fe makiŋ yirtiŋ yara hin-han. 8 Irke Al Kuruŋyen ya balem bana goŋbe AlKuruŋyen deŋem turŋuŋ yaŋ wor poya saŋiŋmiŋkuruŋ wor poya goyen kawan forok yird yirdkaki beleŋ makiŋ hiriŋ. Irkeb al kura epte maya bana goŋ hurkutek hiriŋ. Ya balem banagoŋbe Al Kuruŋyen miyoŋ 7 gore mata kafuram7 forok yirtek goyen hubu heŋ pasi yirke gab igiŋhurkutek hiriŋ.

16Al Kuruŋyen bearar gote kuwe 7

1 Be, go kamereb al melak kura Al Kuruŋyenya balem bana goŋ mat kuware po Al Kuruŋyenmiyoŋ 7 goyen yinke nurmiriŋ. Meremiŋbe ga-hade: “Kunaŋ. Kuŋ Al Kuruŋyen bearar kuwe7 bana haŋ goyen megen wogornaŋ,” yinyiŋ.2 Be, gwaha yinkeb miyoŋ meheŋde niŋ gorekuŋ kuwemiŋ goyen megen wogoryiŋ. Irkeb usuyeneŋmiŋ kafuramya misiŋmiŋ buluŋ wor poyagoyen dapŋa duwi kafuram gote deŋe uliŋde soŋyirtiŋmarya dapŋa gote toneŋ doloŋ irde haŋyenmarya gote uliŋde forok yamiŋ.

3 Be, Al Kuruŋyen miyoŋ 7 goyen irawamiŋbeleŋ kuwemiŋ makaŋ alare wogoryiŋ.Wogorkeb makaŋbe al kamtiŋde dari yara hiriŋ.Irkeb makaŋde niŋ dapŋa tumŋaŋ kamamiŋ.

4 Be, Al Kuruŋyen miyoŋ 7 goyen karwomiŋbeleŋ fe karkuwaŋyaŋya fe diliŋyaŋya kuwemiŋwogorke dari po hiriŋ. 5 Yeŋ beleŋ gwaha tikeb

Al Kuruŋyen miyoŋ kura fe doyaŋ yirde hiyengoreb gaha yeke nurmiriŋ: “Al Wukkek worpo, gebe hakot hinhan, gayenter wor ha. Gebeleŋ al merem yaŋ yird yird gobe huwak worpo. 6 Go yirha mar gobe gere alya bereya goyamere basaŋ margeya goyen gasa yirke darimwok yeŋ kamamiŋ. Goke teŋ ge beleŋ go margoyen wolmiŋeŋ yirde dari nenaŋ yeŋ yunhagobe gwaha yirtek po yirha,” yiriŋ.7 Irkeb al melak kura Al Kuruŋ galak ird irdaltare mat forok yeke nurmiriŋ. Meremiŋbe ga-hade: “Fudinde, Al Kuruŋ, gebe Doyaŋ Al Kuruŋ,tareŋgebe kuruŋ wor po! Ge beleŋ merem yaŋyirde ha gobe fudinde mat yirde ha, irde huwakwor po teŋ ha,” yiriŋ.

8 Be, Al Kuruŋyen miyoŋ 7 goyen siptemiŋbeleŋ kuwemiŋ naŋa diliŋ hendewogoryiŋ. Irkebnaŋa gobe tareŋ po temeyde alya bereya kumgayirtek saŋiŋ miŋyaŋ hiriŋ. 9 Be, alya bereya gobenaŋa gote uka buluŋ wor po gore kumga yiryiŋ.Irkeb go mar gore mata kafuram gwahade goyendoyaŋ yirde hi al Al Kuruŋ goyen karan uramiŋ.Irde mata buluŋmiŋ yubul ma teŋ Al Kuruŋ niŋbiŋ mulgaŋ ma hamiŋ. Irde Al Kuruŋ deŋemturŋuŋ yaŋ ma iramiŋ.

10 Be, Al Kuruŋyen miyoŋ 7 goyen sipte-soŋoŋmiŋ beleŋ kuwemiŋ dapŋa duwi kafu-ram gote keperd keperd gasuŋ hende wogo-ryiŋ. Gwaha irkeb dapŋa duwi kafuram gore alyabereyamiŋ doyaŋ yirde hiyen naŋa kuruŋ gobekidoma beleŋ aw uryiŋ. Irkeb mel gobe kan-dukŋeŋ wor po nurdeb melak yisamiŋ. 11 Irdebuliŋ misiŋ kateŋ haŋ goya usumiŋya goke teŋAl Kuruŋ saŋiŋmiŋ kuruŋ wor po goyen karanuramiŋ. Irdemata buluŋmiŋ yubul teŋ yeŋ ge biŋmulgaŋ hetek ma yiryiŋ.

12 Be, Al Kuruŋyen miyoŋ 7 goyen 6miŋ beleŋfe kuruŋYufretis ineŋ haŋyen go hende kuwemiŋwogoryiŋ. Gwaha irkeb Yufretis fe kuruŋ gobepet yiriŋ. Gobe naŋa waŋ waŋ beleŋ mat doyaŋmar karkuwaŋ waŋ waŋ niŋ beleŋ kerd yuneyeŋbe gogo fe goyen pet yiriŋ. 13 Be, gor matbedet toneŋ buluŋ karwo kura huri yara goyenyinmiriŋ. Det toneŋ kurabe deregonmohoŋ banamat katyiŋ, irde kurabe dapŋa duwi kafuramgote mohoŋ bana mat katyiŋ, irde funaŋbe AlKuruŋyenmere basaŋ al falkuk gote mohoŋ banamat katyiŋ. 14Det toneŋ gobe uŋgura, mata tiŋeŋturŋuŋ yaŋwor po goyen forok yirde haŋyen gotetoneŋ. Toneŋ goreb Al Kuruŋ watek nalu kuruŋgoyenter asogo irde fuleŋa irniŋ yeŋbe megen

Page 391: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yuwarwar 16:15 388 Yuwarwar 17:8niŋ doyaŋ mar karkuwaŋ goyen yawaŋ gabu yirdyird niŋ kwamiŋ.

15 Be, goya goyenbe al melak kura forok yekenurmiriŋ. Meremiŋbe gahade: “Ga nurnaŋ! Nebeal kura kawe al goyare wayeŋ tiya yeŋ ma nurdehikeya wayyeŋ go gwahade goyen tiyeŋ. Niŋgebal kura kawe al goyare wayyeŋ yeŋ ma nurdeyama ferde uliŋhormiŋ kerde pet titiŋde hiyeŋ gogwaha goyen, ne waŋ waŋ niŋ doyaŋ heŋ keŋkelahinayiŋ marbe Al Kuruŋ beleŋ guram yirde tareŋyiryeŋ. Gogab kawe al beleŋ waŋ bemel irke kup-soŋ al diliŋde kuŋmemyama hiyyeŋ go gwahadegoyen po, ne niŋ keŋkela doyaŋ heŋ hinayiŋ marwor memya ma henayiŋ,” yiriŋ.

16Be, go kamereb det toneŋ buluŋ beleŋmegenniŋ doyaŋ mar karkuwaŋ gasuŋ kura Hiburumere mat Amagedon ineŋ haŋyende gor gabuyiramiŋ.

17 Be, Al Kuruŋyen miyoŋ 7 goyen funaŋmiŋbeleŋ naŋa kota kuwemiŋ wogoryiŋ. Irkeb AlKuruŋyen ya balem bana Doyaŋ Al Kuruŋyenkeperd keperd gasuŋde gor mat al melak kuruŋkura forok yeŋbe, “Gog po hubu hihi!” yiriŋ.18 Irkeb dagamel teŋ daga kateŋ hururuŋ teŋniniŋa kuruŋ wor po forok yiriŋ. Al megen forokyamiŋde mat waŋ waŋ gayenter niniŋa gwahadekura ma forok yeŋ hitiŋ. Niniŋa gobe buluŋwor po, niniŋa teŋ hitiŋ kuruŋ gote folek worpo. 19 Be, niniŋa go forok yekeb taun kuruŋBabilon gobe gilgalaŋ irde karwo hamiŋ. Irdetaun karkuwaŋ hoyaŋ megen haŋ kuruŋ goyenwor gwamuŋyurtiŋ hinhan. Al KuruŋbeBabilon*taun kuruŋde niŋ mar gote mata buluŋ goke biŋsir ma yiriŋ geb, mata buluŋmiŋ goke bearar teŋgwamuŋ yuryiŋ. Gobe beararmiŋ wain yuntiŋeŋyiryiŋ. 20 Irkeb motmot tumŋaŋ hubu hamiŋ,irde dugu wor hubu hamiŋ. 21 Irde naŋkiŋde matkigariŋ bilmiŋ hora yara hitiŋ gore al hitte kuruŋpo katyiŋ. Kigariŋ bilmiŋ uŋkureŋ horam hitiŋgote kandukmiŋbe 50 kilogram kanduk wor po.Be, kigariŋ hora yara hitiŋ katyiŋ goke al beleŋAl Kuruŋ karan uramiŋ. Mata forok yiriŋ gobekanduk kuruŋ wor po geb, gogo karan uramiŋ.

17Belen niŋ bereya Dapŋa duwi kafuramya

1Be, Al Kuruŋyenmiyoŋ 7 kuwe 7 yanartiŋmargoyen uŋkureŋ kura beleŋ ne hitte waŋbe gaha

ninyiŋ: “Wake kure. Kuŋ belen niŋ bere kura fekarkuwaŋ budam hende keperde hi goyen dahamat Al Kuruŋ beleŋ gwamuŋ uryeŋ goyen gikalagire. Bere gobe taun kuruŋ kura fe karkuwaŋkahalte irtiŋ go goyen. 2 Megen niŋ doyaŋ markarkuwaŋ beleŋ bere goya duwan teŋ teŋ matateŋ haŋ. Irde megen haŋ marbe wain nenekukuwa heŋ haŋyen yara bere gote mata buluŋgoyen uliŋ bana hilyaŋ kuŋ pasi hekeb yendemata po gama irde buluŋ wor po hitiŋ haŋ,”ninyiŋ.

3 Be, Holi Spirit beleŋ ketal nurkeb miyoŋ goresawsawa po kuruŋ naŋa bana goŋ nukuriŋ. Gorbebere kura dapŋa duwi kafuram kura goyen hendekipirtiŋde hike kinmiriŋ. Dapŋa gote uliŋbebukkeŋhel. Irde uliŋdebe Al Kuruŋ sukal ird irdmere pomakiŋ hitiŋ. Dapŋa duwi gobe tonaŋ 7yahirkam 10 miŋyaŋ hinhin. 4Bere gote amil umŋakurabe bukkeŋhel, irde kurabe bukkeŋ wor pomoŋ digulakya suluk irtiŋ* yara goyen hor irtiŋhinhin. Irde golya hora kusamuŋ damum hendeworpoya gore poumŋa titiŋ. Irde pal hora selweŋyara damum hende wor po goyen manaŋ yadeuliŋ umŋa irtiŋ hinhin. Bere gobe gisu gol beleŋirtiŋ goyen haniŋ yase beleŋ tanartiŋ hinhin.Gisu bana goŋbe mata memyakya leplep matamormokya goyenmakiŋ hitiŋ hinhin. 5Bere gotekimiŋdebe deŋem kura miŋ banare hitiŋ goyenkatiŋ hinhin. Deŋembe gahade:BABILON KURUŊ, BELEN NIŊ BERE KURUŊ GATEMILIŊ, IRDE MEGEN NIŊ MARTE MATA BULUŊ

GOTE MIŊ BIRIŊ6 Bere gore Al Kuruŋyen alya bereya budam gasayirke kamamiŋ. Irkeb bere gore dari goyen wainnene kukuwa hitiŋ yara tiyyiŋ goyen kinmiriŋ.Mel gobe Yesu gama irkeb gogo gasa yirke ka-mamiŋ.

Be, nebe bere go keneŋbe kukuwamŋeŋ worpo nurmiriŋ. 7 Irkeb Al Kuruŋyen miyoŋ nukuriŋgoreb, “Daniŋ kukuwamŋeŋ nurde ha? Bere gotemiŋ banare hinhin goyen momoŋ gireŋ. Irdedapŋa duwi kafuram tonaŋ 7, irde hirkam 10miŋyaŋ, bere gore go hende keperde hi dapŋaduwi gote miŋ wor momoŋ gireŋ. 8 Be, dapŋaduwi kafuram wor po kenha gobe bikkeŋ hin-hin. Gega gayenterbe go ma hi. Goyenbekame mete dukuŋ wor po kimyaŋ miŋmoŋ banamat waŋ forok yiyyeŋ. Forok yekeb maykehugiŋeŋkamyeŋ. Goyenbedapŋa gomegen forok

* 16:19: Babilonbe Rom niŋ yitiŋ. * 17:4: Bukkeŋya digulakya suluk yirke umŋa hoyaŋ kura forok yeŋ hiyen. Umŋa goreb doyaŋmarte amil umŋa yirde haŋyen.

Page 392: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yuwarwar 17:9 389 Yuwarwar 18:6yekeb megen niŋ mar beleŋ keneŋbe diliŋ fotyenayiŋ. Dapŋa gobe kamyiŋ gega, sopte forokyekeb gogo keneŋbe diliŋ fot yeŋ amaŋ henayiŋ.Amaŋ henayiŋmar gote deŋembe Al Kuruŋ beleŋmegeŋya naŋkiŋya forok yiryiŋde mat waŋ waŋgayenter Al Kuruŋya hitek marte deŋem katiŋasaŋde gor ma haŋ.

9 “Niŋgeb mata forok yitiŋ goyen bebak tiyeyeŋbe keŋkela po dufay hawayiŋ. Dapŋa duwikafuram gote tonaŋ 7be higiliŋ 7 niŋ yitiŋ. Hig-iliŋ 7 go hendebe belen niŋ bere goyen keperdehiyen. 10 Higiliŋ 7 gobe doyaŋ mar karkuwaŋ 7niŋ manaŋ yitiŋ. Doyaŋ mar karkuwaŋ 7 banagoyen siptesoŋoŋbe bikkeŋ forok yeŋbe hubuhamiŋ. Irde doyaŋ al kuruŋ uŋkureŋbe gayenterhi. Irde doyaŋ al kuruŋ funaŋbe hako waŋ hi.Yeŋ wayyeŋbe nalu dolfonde po alya bereyamiŋdoyaŋ yirdeb hubu hiyyeŋ. 11 Dapŋa duwi kafu-ram bikkeŋ kamtiŋ geb, gayenterbe goyen ma higega, kame wayyeŋ goreb doyaŋ mar karkuwaŋ7 go kamereb al gergeŋ kura forok yeŋbe doyaŋmar karkuwaŋ 7 goyen basaŋ heŋ doyaŋ al kuruŋhiyyeŋ. Gega al go wor doyaŋ mar karkuwaŋ 7goya tuŋande. Irde kame buluŋ wor po heŋ hubuhiyyeŋ.

12 “Be, dapŋa duwi kafuram gote hirkam 10yenha gobe doyaŋ mar karkuwaŋ hoyaŋ 10 gogoyen. Mel gobe alya bereyamiŋ doyaŋ yirdyird tareŋ goyen ma yawartiŋ haŋ. Gega doyaŋmar karkuwaŋyen saŋiŋ teŋ dapŋa duwi kafuramgoya heŋ alya bereya doyaŋ yirde hinayiŋ gega,heŋ ga moŋ saŋiŋmiŋ hubu hiyyeŋ. 13Doyaŋmarkarkuwaŋ 10 gobe dufay uŋkureŋ po kerdeb alyabereyamiŋ doyaŋ yird yird tareŋmiŋ goyen gabuirde dapŋa duwi kafuram go po unnayiŋ. 14 Irdemel gore Sipsip dirŋeŋ goyen asogo irdeb fuleŋairnayiŋ. Goyenpoga Sipsip dirŋeŋ gobe doyaŋmarte Kuruŋmiŋ, irde doyaŋ mar karkuwaŋ goteKuruŋmiŋ geb, mel goyen fole yiryeŋ. Sipsipdirŋeŋ gote alya bereya yeŋ beleŋ hoy yirdebasiŋa yirkeb biŋde mat fudinde po gama irdehaŋ mar wor yeŋya gabu heŋbe doyaŋ markarkuwaŋya dapŋa duwi kafuramya goya ardefole yirnayiŋ,” ninyiŋ.

15 Be, go kamereb Al Kuruŋyen miyoŋ goresopte gaha ninyiŋ: “Fe karkuwaŋhende belen niŋbere gore keperde hike yenha fe gobe al sikkeŋumŋam kurayen kurayen, al miŋ hoyaŋ hoyaŋ,naŋa karkuwaŋ karkuwaŋ, irde al merem ku-rayen kurayen teŋhaŋmar go goyen. 16Be, dapŋa

duwi kafuram goya hirkam 10ya yenha gorebbelen niŋ bere goyen biŋ ar irnayiŋ. Irde berego buluŋ buluŋ irde detmiŋ goraŋ irde uliŋ umŋamanaŋ yuguya tikeb kupsoŋ hiyyeŋ. Irke beregote gasoŋ talde neneb kak po kumga tinayiŋ.17Go tinayiŋ gobe gwaha po tinayiŋ yeŋ Al Kuruŋbeleŋ dufay kirtiŋ geb, gogo tinayiŋ. Niŋgebdoyaŋ mar 10 gore tareŋmiŋ tumŋaŋ gabu irdedapŋa duwi kafuram goyen uneŋbe gama irnayiŋgogo. Mel go gwaha teŋ kuŋ kuŋbe Al Kuruŋyenmere gote igineŋ kawan forok yetek nalu goyenforok yiyyeŋ. 18Be, belen niŋ bere go kenha gobetaun kuruŋ wor po go goyen. Megen niŋ doyaŋmar karkuwaŋ hoyaŋ gobe yende yufukde haŋ,”ninyiŋ.

18Babilon taun gobe buluŋ hiriŋ

1 Be, go kamereb Al Kuruŋyen miyoŋ hoyaŋkura Al Kuruŋyen gasuŋde mat kateŋ hike kin-miriŋ. Yeŋbe deŋem yaŋ wor po, uliŋde matbesaŋiŋmiŋ hulsi yara forok yekeb megeŋ kuruŋgayen wuk yeŋ tukuriŋ. 2 Be, yeŋ beleŋ merekuruŋ po teŋbe, “Babilon taun kuruŋ wor pogobe gwamuŋ urtiŋ! Buluŋ wor po hitiŋ! Irkebtaun gobe uŋgurayen gasuŋ hitiŋ. Irde det toneŋbuluŋwor bana goŋhaŋ. Irde nuAl Kuruŋ diliŋdetikiŋ miŋyaŋ gore bana goŋ hagam yirde haŋ.3 Naŋa karkuwaŋ karkuwaŋ tumŋaŋ gobe nenekukuwa wor po hetek wain bere gore yunyiŋ.Wain gobe leplep matamiŋ go goyen. Megenniŋ doyaŋ mar karkuwaŋ wor bere goya feramiŋ.Irkeb samuŋ ya miŋyaŋ haŋ marbe bere gore detdamum hende hoyaŋ goyen yeŋ hitte damu teŋhike hora kuruŋ wor po yade hinhan,” ninyiŋ.

4 Be, go kamereb naŋkiŋdemat al melak hoyaŋkura forok yeke nurmiriŋ. Meremiŋbe gahade:“Alya bereyane, bere belen niŋ go tubul teŋ ku-

naŋ.Gogab yeŋ mata buluŋ teŋ hiyen gwahade

ma teŋ hinayiŋ.Irde matamiŋ gote muruŋgem buluŋ tiyyeŋ

goyen deŋya ma tenayiŋ.5 Gobe bere gote mata buluŋbe pipkatoka irke

naŋkiŋ sisaŋ urtiŋ hinhin geb, gago dineŋhime.

Al Kuruŋbe mata buluŋmiŋ goke biŋ sir ma yeŋhiyen geb, gago dineŋ hime.

6 Niŋgeb bere gore daha kura dirtiŋ gobe gwa-hade po wol heŋ unnaŋ.

Page 393: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yuwarwar 18:7 390 Yuwarwar 18:21Yeŋ beleŋ buluŋ diryiŋ goyen wolmiŋeŋbe yeŋ

beleŋ dahade duntiŋ goyen tebaŋ gohende kerde kuruŋ po unnaŋ.

Yeŋ beleŋ gisumiŋde wain saŋiŋ dunyiŋ goyenwolmiŋeŋbe wain tareŋ wor po yeŋ beleŋirde dunyiŋ gote folek goyen gisumiŋbana goŋ po wok irde unnaŋ.

7 Bere go deŋem turŋuŋ yaŋ heŋ det damumhende wor po goyen po yade amaŋ heŋhinhin geb,

dahade amaŋ heŋ hinhin gwahade po uliŋmisiŋ kateŋ kanduk kuruŋ wor po nurdehiyeŋ.

Biŋdebe yiŋgeŋ turuŋ irdeb,‘Nebe doyaŋ bere kuruŋ, irde beretap moŋ.Ne hittebe kandukŋeŋ nurtek mata kura ma

forok yiyyeŋ,’ yeŋ hi.8 Niŋgeb nalu kurare kurab bere gobe matamiŋ

gote muruŋgem buluŋ wor po tiyyeŋ:Garbam buluŋ teŋ, biŋde kandukŋeŋ nurde,

biŋge kamde hiyeŋ.Irde kak beleŋ nen unyeŋ.

Al Kuruŋbe Doyaŋ Al Kuruŋ tareŋmiŋ kuruŋ worpo gore bere goyen merem yaŋ iryeŋ geb,

gogo gwahade forok yiyyeŋ,” yiriŋ.9 Be, al melak kura naŋkiŋde mat forok yiriŋ

gore sopte gaha yeke nurmiriŋ: “Megen niŋdoyaŋ mar karkuwaŋ bere goya ferde bere gotesamuŋ damum hende hoyaŋ teŋ teŋ mata gamairamiŋ marbe bere go humga kuyeŋ gote kakimkennayiŋ. Irde yeŋ ge eseŋ obam teŋ hinayiŋ.10 Mel gobe bere go uliŋ misiŋ kuruŋ kateŋ hikekeneŋ kafura wor po heŋ gisaw po heŋ esinayiŋ.Irdeb, ‘Kafuram wor po! Kafuram wor po! Awo,taun kuruŋ wor po Babilon! Bemel po uguŋnaluge forok yihi!’ yenayiŋ.

11 “Irdeb samuŋ ya miŋyaŋ marbe, ‘Detniniŋkuruŋ damu teŋ hiyen berebe gogo hubu hihigeb, al gore kura detniniŋ damu titek moŋ,’ yeŋnurdeb bere goke eseŋ obam teŋ hinayiŋ. 12 Alkura gore waŋ mel gote gol, silwa, hora kusamuŋwor po, pal hora selweŋ yara damum hende, irdeamil faykek igiŋ wor po, amil umŋam bukkeŋyadigulakya suluk yirtiŋ, irde silika amilyabe amilbukhel yitiŋ goyen damu titek berebe hubu hihigeb, goke esinayiŋ. He kurayen kurayen hamiŋkusamuŋ wor po gore det yirtiŋ, irde kurabedapŋa kura elefant gote bilŋam beleŋ po detkurayen kurayen yirtiŋ, irde he damum hendewor po gore po det yirtiŋ, irde barasya ainyabehoramilmulŋeŋya gore po det yirtiŋ goyen damu

titek bere gobe gogo hubu hihi yeŋ goke esinayiŋ.13 Irde miyow, biŋge hapek yirtek det, irde detkumga tike hamiŋ igiŋ forok yeŋ haŋyen goyen,irde he fimiŋ hamiŋ igiŋ wor po kurayen ku-rayenyabe, wain, olip fimiŋ, palawaya witya igiŋmuŋ wor po, bulmakaw, sipsip, hos, irde nimahos beleŋ yuluŋ teŋ haŋyen goyabe, meteŋ mardulŋeŋya goyen damu titek bere gobe gogo hubuhihi yeŋ goke esinayiŋ. Go mar gobe alya bereyakura meteŋ mar yirde bere go unke damu teŋhiyen.

14 “Go mar goreb bere go kamke keneŋbe, ‘Detigiŋ yawareŋ yeŋ nurde hayen kuruŋ gobe gigeŋkamkeb hubu hihi. Samuŋgeya detge igiŋ worpoya goyen tumŋaŋ yubul taha geb, epte masopte yenayiŋ!’ innayiŋ. 15 Samuŋ ya miŋyaŋmar bere gore detmiŋ damu tike horam yaŋ heŋhaŋyen mar gobe bere goyen uliŋ misiŋ kuruŋpo kateŋ hike keneŋbe kafura wor po heŋ tubulteŋ gisaw po hinayiŋ. Irde bere goke eseŋ obamteŋbe, 16 ‘Kafuram wor po! Kafuram wor po!Awo, Taun kuruŋ. Taun gobe bere gogo, yeŋbeamil igiŋ bukkeŋya digulakya suluk yirtiŋ goyabukkeŋhel yitiŋ goya hor yirde hiyen. Irde golyahora kusamuŋ wor poya pal hora selweŋ yaradamumhendewor po goya goyen yade uliŋ umŋateŋ hiyen. 17 Goyenbe samuŋmiŋ kuruŋ gobebemel po hubu hihi!’ yenayiŋ.

“Niŋgeb hakwa doyaŋ yird yird martekarkuwaŋmiŋ, irde alya bereya hakwa hendekuŋ haŋ mar, hakwa hende meteŋ teŋ haŋmaryabe makaŋ alare heŋ dapŋa yade hora teŋhaŋ marya tumŋaŋ bere go tubul teŋ gisaw pohinayiŋ. 18 Mel gore bere go humga kuŋ hiyeŋgote kakim keneŋbe kuware po, ‘Bikkeŋbe taunkuruŋ wor po gahade gayen kura ma hinhin!’yenayiŋ. 19 Irdeb bere goyen kamde hinhin gokebiŋ misiŋ nurdeb yiŋgeŋde tonaŋde mulowowogordeb eseŋ obam teŋbe, ‘Kafuram wor po!Kafuram wor po! Awo, Taun kuruŋ. Taun banagoŋ al kura hakwa miŋyaŋ mar gobe taun gotesamuŋya detmiŋ hakwamiŋ hende yawaŋbe horakuruŋ yade haŋyen. Goyenbe bemel po taungobe detmiŋ goya tumŋaŋ mugol nihi!’ yenayiŋ.20 Gega Al Kuruŋyen gasuŋde haŋ marbe bere gokamde hi goke amaŋ henayiŋ. Deŋ Al Kuruŋyenalya bereya aposelya porofetyabe bere gore buluŋbuluŋ dirtiŋ goyen goke merem yaŋ irtiŋ gokeamaŋ henayiŋ!” yiriŋ.

21 Be, go kamereb Al Kuruŋyen miyoŋ kurasaŋiŋmiŋ kuruŋ wor po goreb hora kuruŋ kura

Page 394: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yuwarwar 18:22 391 Yuwarwar 19:15goyen teŋbe makaŋ alare timiyyiŋ. Hora gotekuruŋmiŋbe wit bilmiŋ karka teŋ palawa irdehaŋyen hora kuruŋ wor po hos beleŋ tuluŋ teŋhaŋyen go gwahade goyen. Be, Al Kuruŋyenmiyoŋ gore hora go temeydeb, “Hora kuruŋ gomakaŋ ala bana kurka gwahade goyen po, geBabilon taun kuruŋ goyen gad gemeyke makaŋala bana kurkuŋ sopte ma po forok yawayiŋ.22 Tikiŋde niŋ det hap ineŋ haŋyen gote tikiŋ,buleluŋyen tikiŋ, bigulyen tikiŋyabe al beleŋtikiŋ heŋ haŋyen tumŋaŋ goyen go ma soptenurayiŋ. Irde samuŋ yare meteŋ teŋ haŋ marmanaŋ sopte ma yenayiŋ. Wit bilmiŋ karka teŋpalawa ird ird gote hora migiriŋ manaŋ soptema po nurayiŋ. 23 Hulsi melak kura ge banasopte melak ma henayiŋ. Tikiŋ merere niŋ tikiŋsopte ma po nurayiŋ. Ge Babilon taun bana goŋsamuŋ ya miŋyaŋ marbe hora teŋ teŋ saŋiŋmiŋkuruŋ wor po. Gega ge beleŋ merebal mataremata buluŋ forok irde alya bereya megen hikekwa kuruŋ goyen usi yirariŋ. 24 Taun gobe AlKuruŋyen alya bereya, irde porofet, irde alyabereya megen hinhan goyen gasa yirke kamamiŋkuruŋ gote muruŋgem tihibe gago humga kwa,”yiriŋ.

191 Be, go kamereb Al Kuruŋyen gasuŋde al

buda kuruŋ kura beleŋ kuware gaha yeke nur-miriŋ: “Haleluya, Al Kuruŋ turuŋ irniŋ! AlKuruŋbe Dumulgaŋ teŋ teŋ Al, deŋembe turŋuŋyaŋ wor po, tareŋmiŋ manaŋ kuruŋ wor po.2 Yeŋ beleŋ alyen mata yeneŋ igiŋ ma buluŋyineŋ yineŋ gobe huwak irde fudinde mat teŋhiyen. Al Kuruŋbe belen niŋ bere gore leplepmatamiŋde alya bereya megen haŋ kuruŋ gayenbuluŋ yiryiŋ goke merem yaŋ ira. Irde beregore Al Kuruŋyenmeteŋmar gasa yirke kamamiŋgote wolmiŋeŋ ira,” yamiŋ. 3 Be, gwaha yeŋbesopte po, “Haleluya! Bere go humga kuŋ hi gotekakimbe gwahader hurkuŋ hiyeŋ,” yamiŋ.

4 Be, gwaha yekeb Al Kuruŋyen alya bereyatdoyaŋmarte parguwak 24 goya det biŋfutmiŋyaŋsipteya gore wulgurut yeŋ Doyaŋ Al Kuruŋyengasuŋde keperde hi al Al Kuruŋ goyen doloŋiramiŋ. Irdeb kuware po, “Fudinde wor po! AlKuruŋ turuŋ irniŋ ko!” yamiŋ.

5 Irkeb go kamereb al melak kura Doyaŋ Al Ku-ruŋyen keperd keperd gasuŋde mat forok yeŋbegaha yiriŋ: “Deŋ Al Kuruŋyen meteŋ mar, Al

Kuruŋniniŋ turuŋ irnaŋ. Deŋ al deŋem yaŋyadeŋem moŋya Al Kuruŋ kafura irde haŋ marbeturuŋ irnaŋ!” yiriŋ.

6 Irde go kamereb al buda kuruŋ beleŋ kuwaremere tike nurmiriŋ. Meremiŋbe kuruŋ worpo, fe kuruŋ hamulare solok yeŋ kateŋ migiriŋteŋ hi yara, irde daga kateŋ hi yara nurmiriŋ.Meremiŋbe gahade: “Haleluya! Al Kuruŋ turuŋirniŋ ko. Al Kuruŋbe Doyaŋ Al Kuruŋ tareŋmiŋkuruŋ wor po. Yeŋ po ga det kuruŋ gayen doyaŋyirde hi. 7 Sipsip dirŋeŋ bere teŋ teŋ nalu forokyeke bere* gobe goke gitik titiŋ hi. Niŋgeb gokeigiŋ po nurde amaŋ heŋbe deŋem turŋuŋ yaŋirtek! 8Amil igiŋ wor po wukkek irde milmulkeŋgoyen hor ird ird niŋ bere goyen untiŋ. (Amil igiŋgobe Al Kuruŋyen alya bereyat mata huwak niŋyitiŋ.)

9 Be, go kamereb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋninyiŋ. “Mere kura gahade kaya: ‘Sipsip dirŋeŋgoyen bere teŋ teŋ gote dula matare wanayiŋmarbe amaŋ henayiŋ,’ kayayiŋ,” ninyiŋ. Irdesopte, “Mere gabe Al Kuruŋyenmere fudindeworpo,” ninyiŋ.

10Gwaha ninkeb kahaŋmiŋde kateŋ doloŋ ireŋtimiriŋ. Irkeb, “Gwaha ma nirayiŋ! Ne worge yara po Al Kuruŋyen meteŋ al geb. Kadgeyago Yesuyen mere gama irde haŋ mar gwahadeyara po geb. Yesuyen merebe porofet beleŋ HoliSpirityen saŋiŋde yitiŋ geb, Al Kuruŋ po ga doloŋirayiŋ!” ninyiŋ.

Hos faykek hende kipirtiŋ al11 Be, go kamereb Al Kuruŋyen gasuŋde niŋ

yame hol yekeb hos faykek kura hike kinmiriŋ.Hos go hende kipirtiŋ hinhin al gote deŋembe“Biŋde mat fudinde meteŋ teŋ teŋ al, irde MereFudinde teŋ teŋ al”. Yeŋ beleŋ alyenmata igiŋmabuluŋ yineŋ fuleŋa teŋ hiyen gobe mata huwakmat gwaha teŋ hiyen. 12Al gote diliŋbe kakmelakyara, tonaŋdebe doyaŋ al kuruŋyen tonaŋhorbudam haŋ. Irde deŋe kura uliŋde katiŋ hi gega,deŋe goyen al hoyaŋbe go ma nurde haŋ, yiŋgeŋpo ga nurde hi. 13 Yeŋbe amil ulyaŋ dari banakirtiŋ goyen hor irtiŋ hi. Al gote deŋembe “Al Ku-ruŋyenMere.” 14Al Kuruŋyen gasuŋdeniŋ fuleŋamar beleŋ al go gama irde hinhan. Mel gobeamil igiŋ wor po faykek irde wukkeŋ goyen horyirde hos faykek hende keperde kame gama irdehinhan. 15Meheŋ heŋ hinhin al gotemohoŋ banamatbe fuleŋare niŋ bidila misiŋ yaŋ kura waŋ

* 19:7: Bere gobe Yesuyen alya bereya sios niŋ yitiŋ.

Page 395: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yuwarwar 19:16 392 Yuwarwar 20:9hinhin. Bidila gobe naŋa karkuwaŋ karkuwaŋbana haŋmar gasa yird yird niŋmohoŋde hinhin.Yeŋ beleŋ naŋa karkuwaŋ karkuwaŋ goyen doyaŋal kuruŋyen kutum ain beleŋ po irtiŋ goyentanarde doyaŋ yirde hikeb kafura henayiŋ. Irdemel gokeAl Kuruŋ saŋiŋmiŋ kuruŋwor pohi gorebearar teŋ hiyen goyen yikala yire yeŋwain karkateŋ fimiŋ gilyaŋ hitiŋ yara yiryeŋ. 16 Amil horirtiŋ go hendeya bulhekdeyabe deŋe kura gahadekatiŋ hinhin:

MEGEN NIŊ DOYAŊ MAR KARKUWAŊDEKURUŊMIŊ, IRDE DOYAŊ MARTE KURUŊMIŊ17 Be, gor mat Al Kuruŋyen miyoŋ kura naŋa

diliŋ hende huwarde hike kinmiriŋ. Yeŋ beleŋkuware po nu kurayen kurayen naŋa kota foyteŋ kuŋ hinhan kuruŋ goyen yinyiŋ. “Wanaŋ.Waŋ Al Kuruŋyen dula mata kuruŋde gar gabuirnaŋ. 18Gogab megen niŋ doyaŋ mar karkuwaŋ,fuleŋamarte karkuwaŋmiŋ, al tareŋmiŋyaŋmar,hosya go hende keperde kuŋ haŋ marya gotehakwam gote gasoŋ talde nenayiŋ. Al tumŋaŋ, aldufaymiŋde kuŋhaŋmaryameteŋmar dulŋeŋya,irde al deŋemyaŋya deŋemmoŋyat hakwamgotegasoŋ nenayiŋ,” yinyiŋ.

19 Be, gor matbe dapŋa duwi kafuram goyamegen niŋ doyaŋ mar karkuwaŋyabe fuleŋamarmiŋya beleŋ hos faykek hende kipirtiŋ hin-hin al goya fuleŋa marmiŋya arniŋ yeŋ gabu irdehike yinmiriŋ. 20Goyenpoga dapŋa duwi kafuramgobe teŋ fere tiyamiŋ. Porofet falkuk dapŋaduwi kafuram goke teŋbe mata tiŋeŋ turŋuŋ yaŋforok yirde hinhin al goyen wor yeŋya tumŋaŋfere titiŋ po hinaryum. Usi porofet gobe matatiŋeŋ goyen forok yirde alya bereya dapŋa duwikafuramgote deŋemuliŋde teŋ dapŋa gote toneŋirtiŋ det goyen doloŋ irde hinhan mar usi yirdehinhin. Niŋgeb dapŋa duwi kafuram goya poro-fet falkukya gobe diliŋ gergeŋ hikeya salfa horahumga kuŋ buk yeŋ fe ala yara hitiŋ bana goŋyemeyamiŋ. 21 Fuleŋa marmiŋbe fuleŋare niŋbidila hos faykek hende hi al gote mohoŋ banamat waŋ hinhin gore po gasa yirke kamamiŋ.Irkeb nu tumŋaŋwaŋ gasoŋ talde nene biŋmakiŋhamiŋ.

20Dama 1,000

1 Be, gor matbe Al Kuruŋyen miyoŋ kuragasuŋmiŋde mat kateŋ hike kinmiriŋ. YeŋbeMete Dukuŋ wor po kimyaŋ miŋmoŋ banakurkuŋ kurkuŋ yame goyen hol ird ird ki miŋyaŋ.

Irde haniŋdebe sen kuruŋ wor po kura tanartiŋmanaŋ. 2 Yeŋ beleŋ deregon goyen tiriŋ. Dere-gon gobe kunere bikkeŋ hinhin go goyen. Gotedeŋembe Uŋgura, kurabe Satan ineŋ haŋyen.Be, Al Kuruŋyen miyoŋ gore Satan goyen dama1,000 gwahade fere titiŋde hiyeŋ yeŋ teŋ feretiyyiŋ. 3 Irdeb Satan goyen Mete Dukuŋ wor pobana temeydeb mete gote yame taŋ kiŋ urdeb alkura beleŋ epte ma hol irnayiŋ yeŋ Al Kuruŋyendeŋere soŋ iryiŋ. Gogab dama 1,000 bana goŋSatan beleŋ epte ma alya bereya megen haŋkuruŋ goyen usi yiryeŋ. Dama 1,000 go hubuhekeb Satan go siŋare katyeŋ. Goyenbe ulyaŋdema hiyeŋ.

4 Be, gor matbe alya bereyat mata go yeneŋigiŋ ma buluŋ yineŋ yineŋ tareŋ miŋyaŋ martekeperd keperd gasuŋ yinmiriŋ. Irde Yesu Kristuniŋ tagalde Al Kuruŋyen mere saŋiŋ po tanardehike goke al beleŋ igiŋ ma nurde biŋiŋ walkekamamiŋ marya gote toneŋ yinmiriŋ. Mel gobedapŋaduwi kafuramgoyenmadoloŋ iramiŋ. Irdedapŋa duwi kafuram gote deŋem kimiŋde wetma haniŋde wet goyen ma katiŋ hinhan. Melgobe kamtiŋde mat huwardeb dama 1,000 banagoŋ doyaŋ mar heŋ Yesu Kristuya megeŋ gayendoyaŋ irde hinhan. 5 Niŋgeb Al Kuruŋyen meretanarde heŋ kamamiŋ mar go muŋ po huwar-nayiŋ. Munaŋ al kamtiŋ goyen hoyaŋbe dama1,000 goyen hubu heke gab huwarnayiŋ. Matagobe al kamtiŋ mar meheŋde huwarnayiŋ gogoyen. 6 Al kamtiŋde mat meheŋde huwarnayiŋmar gobe Al Kuruŋ beleŋ guram yirde saŋiŋ yirdewukkek wor po yiryeŋ. Mel gobe epte ma kakalare kunayiŋ. Kak alare kuŋ kuŋ gobe soptekamde kamde mata go gwahade goyen. Gwahatitŋeŋbe Al Kuruŋya Yesu Kristuya doloŋ yirdyird mata doyaŋ mar henayiŋ. Irde dama 1,000bana goŋ yeŋya megeŋ gayen doyaŋ yirde hi-nayiŋ.

Satanbe buluŋ hiyyeŋ7 Be, dama 1,000 hubu hekeb Satan gobe koya

bana mat teŋ siŋa irke katyeŋ. 8 Irde megeŋmuruŋ kurhan kurhan kuŋ alya bereya budamwor po usi yiryeŋ. Go mar gobe Gokya Magokyayineŋ haŋyen. Satan beleŋ go mar goyen fuleŋateŋ teŋ niŋ gabu yiryeŋ. Mel go gabu yirkebmakaŋde niŋ sawsawa yara budam wor po, eptema kapyaŋ hetek henayiŋ. 9 Be, go mar gobebantoto kuruŋ wor po goyen sam irde kuŋbe AlKuruŋyen alya bereya beleŋ keperde haŋ gasuŋ

Page 396: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yuwarwar 20:10 393 Yuwarwar 21:10goyen buluŋ yirniŋ yeŋ milgu yirnayiŋ. AlKuruŋyen alya bereya keperde haŋ gasuŋ gobetaun Al Kuruŋ beleŋ goke amaŋeŋ nurd uneŋhiyen go goyen. Be, alya bereya Gokya Magokyayineŋ haŋyen mar gore taun go milgu irnayiŋgega, kak beleŋ naŋkiŋde mat kateŋ gwamuŋyuryeŋ. 10 Irkeb mel go usi yiryeŋ al Uŋgura gobesopte teŋ salfa hora kak hitiŋ ala bana temeykehiyeŋ. Kak ala bana goŋbe dapŋa duwi kafuramgoya porofet falkukya yimiytiŋ haryen. NiŋgebSatanya dapŋa duwi kafuramya porofet falkukyagobe naŋkahalya wawuŋya hugiŋeŋ uliŋ misiŋkuruŋ po kateŋ hinayiŋ.

Al kamtiŋ goyen Al Kuruŋ beleŋ merere yiryeŋ11 Be, gor matbe Doyaŋ Al Kuruŋ beleŋ keperd

keperd gasuŋmiŋ kuruŋ faykek wor po hendekipirtiŋ hike kinmiriŋ. Megeŋya naŋkiŋyabe yeŋhitte mat busahararyum gega, gor kura kutekmoŋ geb, hubu po haryum. 12 Irde kamamiŋmar kuruŋ goyen al deŋem yaŋya deŋem miŋ-moŋya Doyaŋ Al Kuruŋyen keperd keperd gasuŋdiliŋ mar huwarde hike yinmiriŋ. Gorbe asaŋhol yirtiŋ hinhan. Irke asaŋ hoyaŋ kura holyiriŋ. Asaŋ gobe Al Kuruŋya hugiŋeŋ hitek margote deŋem katiŋ asaŋ. Al kamtiŋbe megenheŋya mata teŋ hinhan kuruŋ goyen asaŋ budagoyen bana goŋ katiŋ geb, gor mat mata dahadeteŋ hinhan gote muruŋgem tamiŋ. 13 Makaŋalare kamamiŋ marya mete titiŋ marya goyentumŋaŋ merere huward huward niŋ Al Kuruŋhitte wayamiŋ. Waŋbe megen heŋya mata teŋhinhan gote muruŋgem yawaramiŋ. 14 Irkeb AlKuruŋ beleŋ kamde kamde mataya al kamtiŋyerde haŋyen gasuŋya goyen kak alare yimiyyiŋ.Kak ala gobe al kamtiŋde mat huwarnayiŋ markura sopte hugiŋeŋ kamde kamde gasuŋde ku-nayiŋ go goyenbe gogo. 15 Niŋgeb al kuratedeŋem Al Kuruŋya hugiŋeŋ hitek marte deŋemasaŋde katiŋ bana goŋ ma hikeb yade kak alagoyenter yimiyyiŋ.

21Naŋkiŋ gergeŋya megeŋ gergeŋya

1 Be, gor mat naŋkiŋya megeŋya bikkek gobehubu hekeb naŋkiŋya megeŋya gergeŋ goyenyinmiriŋ. Megeŋ gobe makaŋ miŋmoŋ. 2 Be,Taun Wukkeŋ Yerusalem gergeŋ wor po gobeAl Kuruŋyen gasuŋde mat kateŋ hike kinmiriŋ.Taun gobe bere foŋeŋ kura uŋ beleŋ waŋ tupiteŋ kuŋ kuŋ ge uliŋ umŋa kusamuŋ wor po

teŋ haŋyen go gwahade goyen po Doyaŋ AlKuruŋ waŋ waŋ niŋ gitik titiŋ hinhin. 3 Be,go kamereb Doyaŋ Al Kuruŋyen keperd keperdgasuŋde gor mat al melak kura forok yeke nur-miriŋ. Meremiŋbe gahade: “Gayenter Al Kuruŋheŋ heŋ gasuŋbe alya bereya haŋde gor hi! Yeŋbemel goya hiyeŋ. Irkeb mel gobe Al Kuruŋyenalya bereya henayiŋ. Irkeb Al Kuruŋ yiŋgeŋbemel goya heŋbe yende Al Kuruŋ hiyyeŋ. 4 Yeŋbeleŋ alya bereyat diliŋ fimiŋ halde yunyeŋ.Mata bikkekya det bikkekyabe hubu henayiŋ geb,kamde kamde mata hubu hiyyeŋ, irde al kamkeeseŋ obam teŋ teŋ mata wor hubu hiyyeŋ. Go maesinayiŋ, irde uliŋ misiŋ ma katnayiŋ,” yiriŋ.

5 Be, Doyaŋ Al Kuruŋyen keperd keperdgasuŋde kipirtiŋ hinhin al goreb, “Det kuruŋgayen tumŋaŋ gergeŋ wor po yirde hime!” yiriŋ.Irdeb, “Mere gabe fudinde yeŋ nurtek mere geb,asaŋde kaya,” ninyiŋ.

6 Irdeb gaha ninyiŋ: “Meteŋnebe pasi irhem.Nebe Alfaya Omegaya, det kuruŋ gayen miŋ ur-miriŋ al, irde pasi ird ird al. Nebe meheŋdewor po hinhem, irde kame wor heŋ. Al kura feniŋ yirkeb Al Kuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ goyen fediliŋde mat fe marde waŋ hi yara goyen yuneŋ.Fe goyen yuneŋbe damu tinaŋ ma yineŋ, duliŋyuneŋ. 7 Al kura al buluŋ fole iryeŋbe detgergeŋhitiŋ kuruŋ goyen tumŋaŋyawaryeŋ. Irkenebe yende Al Kuruŋ hemekeb yeŋbe diriŋnehiyyeŋ. 8 Gega kanduk forok yeŋ yeŋ ge kafuraheŋ haŋ mar, Al Kuruŋ niŋ dufaymiŋ tareŋ mairde haŋ mar, dufay buluŋ heŋ haŋ mar, al gasayirke kamde kamde mar, leplep mata teŋ haŋmar, merebal kurayen kurayen yirde haŋ mar,det toneŋ yirde doloŋ yirde haŋ maryabe, usimarya gote heŋ heŋ gasuŋbe salfa hora humgakuŋ fe ala yara hitiŋ bana goŋ po hinayiŋ. Gorkunayiŋ gobe kamtiŋde mat huwarnayiŋ gega,sopte hugiŋeŋ kamde kamde gasuŋde kunayiŋ gogoyenbe gogo,” yiriŋ.

Yerusalem gergeŋ9 Be, Al Kuruŋyen miyoŋ 7 mata kafuram 7

kuwe bana hitiŋ 7 goyen kura tanarde hinhinmiyoŋ goreb, “Wake kure. Kuŋ Sipsip dirŋeŋgote berem gikala gireŋ,” ninyiŋ. 10 Irdeb HoliSpirit beleŋ ketal nurke nade dugu kuruŋ hendehoyaŋ wor pore gor nukuŋ Taun Wukkek worpo goyen nikala niryiŋ. Taun Wukkek wor pogobe Yerusalem gergeŋ Al Kuruŋyen gasuŋde

Page 397: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yuwarwar 21:11 394 Yuwarwar 22:2mat kateŋ hinhin. 11 Taun kuruŋ gobe Al Ku-ruŋyen saŋiŋ turŋuŋ yaŋwor po gore hulsi melakyara agat uryiŋ. Agat uryiŋ gobe hora kusamuŋwor po beleŋ teŋ haŋyen yara tiyyiŋ. Yaspayakristal wukkeŋya yara agat wor po uryiŋ. 12Taungobe koya kuruŋmiliŋ hende hoyaŋwor po beleŋmilgu irtiŋ. Koya gobe yamemiŋ 12 miŋyaŋ.Yamere gorbe Al Kuruŋyen miyoŋ 12 hinhan.Yame 12 go hendebe Israel marte al miŋ 12 gotedeŋem katiŋ hinhan. 13 Yame 12 goyen karwobenaŋa waŋ waŋ beleŋ hinhan. Irde karwo kurabenaŋa kurkur beleŋ hinhan. Irde yame karwokurabe gegelhek kurhan hinhan, munaŋ karwokurabe kurhan hinhan. 14 Koya kuruŋ gobe horakarkuwaŋ 12 go hende yirtiŋ. Hora karkuwaŋ 12go hendebe Sipsip dirŋeŋ gote mere basaŋ maraposel 12 gote deŋem katiŋ hinhan.

15 Be, Al Kuruŋyen miyoŋ neya mere tiyaryumgore taunya koya, irde yamemiŋya gote ku-ruŋmiŋ tuŋaŋ tiye yeŋbe tuŋaŋ teŋ teŋde niŋkutum gol beleŋ irtiŋ goyen haniŋde tanardehinhin. 16Taun kuruŋ gobe muruŋ sipte miŋyaŋ.Sobammiŋya pelyeŋmiŋyabe tuŋande wor po.Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ kutum go teŋ taunkuruŋ goyen tuŋaŋ teŋ keneŋbe ulyaŋmiŋbe2,200 kilomita, irde pelyeŋmiŋya huwa hurku-tiŋya wor gwahade po. 17 Yeŋ beleŋ taun gotekoya tolokmiŋ tuŋaŋ tiyyiŋbe 65 mita. Miyoŋgore tuŋaŋ tiyyiŋ gobe megen niŋ det gote ku-ruŋmiŋ tuŋaŋ teŋ teŋde niŋ kutum teŋbe tuŋaŋtiyyiŋ.* 18 Yerusalem taun gergeŋ gote koyabehora kusamuŋ kura yaspa ineŋ haŋyen gore poirtiŋ. Irde taun gobe gol beleŋ po irtiŋ. Golgobe galas yara tikiŋ miŋmoŋ, wukkeŋ wor po.19 Irde koya gotemiŋbe hora kusamuŋwor po ku-rayen kurayen gore yade umŋa yirtiŋ. Koya gotemiŋ 12 bana goŋ meheŋdebe yaspa hora beleŋirtiŋ. Kamere niŋ miŋ gobe sapaia hora beleŋirtiŋ. Karwomiŋbe aget hora, siptemiŋbe emeralhora, 20 siptesoŋoŋmiŋbe sadonikis, 6miŋbe horabukkeŋ konilian, 7miŋbe hora wulsakkeŋ kriso-lait, 8miŋbe hora digulak yara beril, 9miŋbe horawulsakkeŋ yara topas, 10miŋbe krisopires hora,11miŋbe haiasin hora, funaŋ 12miŋbe ametishora beleŋ po umŋa yirtiŋ hinhan. 21 Koyagote yame 12 gobe pal hora karkuwaŋ wor poselweŋ yara gore po yirtiŋ. Yame goyen uŋkureŋ

uŋkureŋbe pal hora uŋkureŋ uŋkureŋ beleŋ poyirtiŋ. Taun kuruŋ go bana goŋ niŋ beleŋbe golbeleŋ po yirtiŋ. Gol gobe tikiŋmiŋmoŋ galas yarawukkeŋ wor po.

22 Be, taun bana goŋbe Al Kuruŋyen ya balemkurama kinmiriŋ. Ya balemgobe hoyaŋmoŋ, Ku-ruŋniniŋ Al Kuruŋ tareŋmiŋ kuruŋ wor po goyaSipsip dirŋeŋya yiŋgeŋbe ya balem go goyen geb,gogo kura ma kinmiriŋ. 23 Taun bana goŋbe AlKuruŋyen tareŋmiŋ turŋuŋ yaŋwor po gore hulsimelak heŋ agat urde hiyen gwahade po teŋ hikebnaŋaya gagasiya niŋ ma nurde haŋ. Taun banagoŋ niŋ hulsibe Sipsip dirŋeŋ gogo. 24 Taun gotehulsi goyen temeykeb naŋa karkuwaŋ karkuwaŋbana haŋ marbe taun gote hulsire kuŋ hinayiŋ,irde megen niŋ doyaŋ mar karkuwaŋ beleŋsamuŋmiŋ igiŋ wor po goyen taun bana goŋ yadewanayiŋ. 25 Taun bana goŋbe wawuŋ miŋmoŋgeb, taungote koya yamebehugiŋeŋhoŋhinayiŋ.26 Alya bereya naŋa karkuwaŋ karkuwaŋ banahaŋ gore samuŋmiŋ igiŋwor poyahoramiŋya yadtaun bana goŋ hurkunayiŋ. 27 Goyenbe det kuraAl Kuruŋ diliŋde wukkeŋ moŋbe taun bana goŋepte ma yad hurkunayiŋ. Irde al kura mata me-myak teŋ haŋ marya usi mata teŋ haŋ maryabeepte ma taun bana goŋ hurkunayiŋ. GwahadeyarabeAl Kuruŋyahugiŋeŋhinayiŋmarte deŋemkatiŋ asaŋde deŋemhaŋmar go po hinayiŋ. Asaŋgobe Sipsip dirŋeŋ gote asaŋ.

22Al Kuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ saŋiŋ miŋyaŋ fe

kuruŋ1 Be, gor matbe Al Kuruŋyen miyoŋ gore Al

Kuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋ saŋiŋmiŋyaŋ fe kuruŋgoyen nikala nirke kinmiriŋ. Fe gobe galas yarawukkek wor po, irde Al Kuruŋya Sipsip dirŋeŋyatkeperd keperd gasuŋde mat kateŋ hinhin. 2 Irdebtaun bana goŋ beleŋ kuruŋmiŋ kahalyaŋ gamairde kuŋ hinhin. Fe goyen siŋa kurhan kurhanbehe kura igineŋ nene Al Kuruŋya hugiŋeŋ heŋ heŋhe go hinhan. He gote igineŋbe dama uŋkureŋbana wawuŋ 12 gwahade igineŋ heŋ hiyen.Gagasim gagasim turte igineŋ heŋ hiyen. Irdehe gote yuwalŋeŋbe alya bereya naŋa karkuwaŋkarkuwaŋ bana haŋmar gote garbam sope ird ird

* 21:17: Al Kuruŋyenmiyoŋ beleŋmegen niŋ det gote kuruŋmiŋ tuŋaŋ teŋ teŋde niŋ kutum teŋ Al Kuruŋyen gasuŋde niŋ Yerusalemgote kuruŋmiŋ tuŋaŋ tiyyiŋ gobe Yon beleŋ keneŋ bebak teŋ teŋ ge gwaha tiyyiŋ. Niŋgeb “kilomita, mita” gobe neŋ al beleŋ bebakteŋ teŋ ge po, Yerusalem kuruŋmiŋ fudindebe epte ma nurtek.

Page 398: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yuwarwar 22:3 395 Yuwarwar 22:21tareŋ miŋyaŋ. 3Taun bana goŋbe det kura Al Ku-ruŋ beleŋ karan yurtiŋbe goŋma hinayiŋ. Irde AlKuruŋya Sipsip dirŋeŋyat keperd keperd gasuŋbetaun bana goŋ hiyeŋ. Irkeb meteŋ marmiŋ beleŋmeteŋ teŋ yuneŋ hinayiŋ. 4 Mel gobe Sipsipdirŋeŋ gote kimiŋ kennayiŋ, irde deŋembe melgote kimiŋde katiŋ hiyeŋ. 5 Taun bana goŋbewawuŋ miŋmoŋ hiyyeŋ. Irde Al Kuruŋbe DoyaŋAl Kuruŋ geb, tareŋmiŋ turŋuŋ yaŋ gore hulsiyara heŋ agat urde hiyeŋ. Irkeb hulsiya naŋayaniŋ ma nurde hinayiŋ. Mel gobe gwahader taunbana det kuruŋ goyen doyaŋ yirde hinayiŋ. 6 Be,Al Kuruŋyen miyoŋ goreb, “Mere gabe fudinde,irde hekkeŋ nurtek hi. Doyaŋ Al Kuruŋbe merebasaŋ marmiŋ gote toneŋde Al Kuruŋ. Yeŋ beleŋheŋ ga ma mata kura forok yenayiŋ goyen meteŋmarmiŋ yikala yire yeŋbe miyoŋmiŋ teŋ kerkekatyiŋ,” ninyiŋ.

Yesube wayyeŋ7 Be, Yesu beleŋ gaha yiriŋ: “Ga nurnaŋ! Nebe

heŋ ga ma wayeŋ! Al kura Al Kuruŋ beleŋ kamemata dahade forok yiryeŋ goke asaŋde gar katiŋmere gayen gama irde haŋ marbe Al Kuruŋ beleŋguram yirde saŋiŋ yiryeŋ!” yiriŋ.

8 Be, ne Yon gabe mata kame forok yenayiŋkuruŋ goyen nikala nirde momoŋ nirtiŋ goyennurmiriŋ, irde kinmiriŋ. Gwaha teŋbe Al Ku-ruŋyen miyoŋ mata go nikala niryiŋ al goyendoloŋ ire yeŋ kahaŋ miŋde wulgurut yimiriŋ.9 Gega miyoŋ goreb, “Gwaha ma nirayiŋ! Newor ge yara po Al Kuruŋyen meteŋ al geb. Nebegeya kadge yago porofetyamere asaŋ gayen banakatiŋ gayen gama irde haŋ marya goyen yara pogeb. Niŋgeb Al Kuruŋ po doloŋ irayiŋ!” ninyiŋ.10 Irdeb gaha ninyiŋ: “Al Kuruŋ beleŋ kame matadahade forok yiryeŋ goke asaŋde gar katiŋ meregate igineŋbeheŋgamoŋ forok yenayiŋ geb, asaŋgayen taŋ saŋiŋ ma irayiŋ. 11 Irde al kura matabuluŋ teŋ haŋ marbe yubul tike gwahade po teŋhinayiŋ. Al kura dufay buluŋ po gama irde haŋmar wor yubul tike gwahade po teŋ hinayiŋ. Irdeal kura mata huwak teŋ haŋ marbe yubul tikegwahade po teŋ hinayiŋ. Al kura mata wukkekteŋ haŋyen mar wor yubul tike gwahade po teŋhinayiŋ,” ninyiŋ.

12 Irdeb gaha yiriŋ: “Ga nurnaŋ, nebe heŋ gama wayeŋ! Waye yeŋbe al haŋ kuruŋ goyen matadaha daha teŋ hitiŋ gote muruŋgem yawaŋbeyuneŋ. 13Nebe Alfaya Omegaya, det kuruŋ gayen

miŋ urmiriŋ al, irde pasi ird ird al. Nebemeheŋdewor po hinhem, irde kame wor heŋ.

14 “Be, al kura amil halde haŋyen yaramatamiŋwukkek yirde haŋ marbe Al Kuruŋ beleŋ guramyirde tareŋ yiryeŋ. Go mar gobe nene Al Ku-ruŋya hugiŋeŋ hitek he igineŋ goyen igiŋ netekhaŋ. Irde taun kuruŋ gote koya yame banaigiŋ hurkutek haŋ. 15 Gega taun go siŋarebe AlKuruŋyen mere tubul titiŋ mar hinayiŋ. Go margobemerebal kurayen kurayen yird yirdmata teŋhaŋ mar, leplep mata teŋ haŋ mar, al gasa yirkekamde haŋ mar, det toneŋ doloŋ yirde haŋ mar,irde usi mereya mataya niŋ amaŋeŋ nurde haŋmar kuruŋ gobe taun siŋare hinayiŋ.

16 “Ne Yesu gare deŋ alya bereyane sios goyenmerene momoŋ dird dird niŋ teŋbe miyoŋneteŋ kermeke kurkuŋ. Nebe Dewityen miŋde matwatiŋ geb, nebe Dewit Urmiŋ. Irde nebe Bayfoŋagatŋeŋ kuruŋ wor po go goyen,” yiriŋ.

17 Be, Holi Spiritya siosya beleŋ, “Wanaŋ!”yaryum. Irkeb al kura mere go nuramiŋ mar wor,“Wanaŋ!” yamiŋ. Fudinde, al kura hugiŋ hitek feniŋ kamde haŋmarbewaŋ fe go nenayiŋ. Fe gobeal kura goke nurde haŋ marbe damummoŋ duliŋnenayiŋ.

18 Be, ne Yonbe Al Kuruŋ beleŋ kame matadahade forok yiryeŋ goke asaŋde katiŋ meregayen nurtiŋ mar goyen gahade hayhay yirdehime: al kura mere ga hende hoyaŋ kura soptekiryeŋ al gobe Al Kuruŋ beleŋ asaŋ gayen banamata kafuramgwahade forok yenayiŋ yitiŋ goyenal go hende forok iryeŋ. 19 Irde al kura asaŋdegar katiŋ mere kura teŋ siŋa iryeŋ al gobe neneAl Kuruŋya hugiŋeŋ hitek he igineŋ goyen netekmar haŋ bana goŋ mat Al Kuruŋ beleŋ teŋ siŋairyeŋ. Irde taun wukkeŋ wor po goke asaŋde garkatiŋ taun bana goŋ epte ma hiyeŋ.

20 Be, mata forok yenayiŋ kuruŋ gayen kawanpo tagalde hi al gore, “Gwaha, fudinde wor po,nebe heŋ ga ma wayeŋ,” yeŋ hi.

Gwaha, Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu, wayayiŋ!21Doyaŋ Al Kuruŋ Yesu beleŋ Al Kuruŋyen alya

bereya buniŋeŋ yirde igiŋ igiŋ yirde hiwoŋ yeŋgusuŋaŋ irde hime. Fudinde wor po.

Page 399: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yuwarwar 22:21 396 Yuwarwar 22:21

Read the New Testament daily

January

date Scripture1 Matiyu 1:1–2:122 Matiyu 2:13–3:63 Matiyu 3:7–4:114 Matiyu 4:12-255 Matiyu 5:1-266 Matiyu 5:27-487 Matiyu 6:1-248 Matiyu 6:25–7:149 Matiyu 7:15-2910 Matiyu 8:1-1711 Matiyu 8:18-3412 Matiyu 9:1-1713 Matiyu 9:18-3814 Matiyu 10:1-2315 Matiyu 10:24–11:616 Matiyu 11:7-3017 Matiyu 12:1-2118 Matiyu 12:22-4519 Matiyu 12:46–13:2320 Matiyu 13:24-4621 Matiyu 13:47–14:1222 Matiyu 14:13-3623 Matiyu 15:1-2824 Matiyu 15:29–16:1225 Matiyu 16:13–17:926 Matiyu 17:10-2727 Matiyu 18:1-2228 Matiyu 18:23–19:1229 Matiyu 19:13-3030 Matiyu 20:1-2831 Matiyu 20:29–21:22

February

date Scripture1 Matiyu 21:23-462 Matiyu 22:1-333 Matiyu 22:34–23:124 Matiyu 23:13-395 Matiyu 24:1-286 Matiyu 24:29-517 Matiyu 25:1-308 Matiyu 25:31–26:139 Matiyu 26:14-4610 Matiyu 26:47-6811 Matiyu 26:69–27:1412 Matiyu 27:15-3113 Matiyu 27:32-6614 Matiyu 28:1-2015 Mak 1:1-2816 Mak 1:29–2:1217 Mak 2:13–3:618 Mak 3:7-3019 Mak 3:31–4:2520 Mak 4:26–5:2021 Mak 5:21-4322 Mak 6:1-2923 Mak 6:30-5624 Mak 7:1-2325 Mak 7:24–8:1026 Mak 8:11–9:127 Mak 9:2-2928 Mak 9:30–10:12

March

Page 400: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yuwarwar 22:21 397 Yuwarwar 22:21date Scripture1 Mak 10:13-312 Mak 10:32-523 Mak 11:1-264 Mak 11:27–12:175 Mak 12:18-376 Mak 12:38–13:137 Mak 13:14-378 Mak 14:1-219 Mak 14:22-5210 Mak 14:53-7211 Mak 15:1-4712 Mak 16:1-2013 Luk 1:1-2514 Luk 1:26-5615 Luk 1:57-8016 Luk 2:1-3517 Luk 2:36-5218 Luk 3:1-2219 Luk 3:23-3820 Luk 4:1-3021 Luk 4:31–5:1122 Luk 5:12-2823 Luk 5:29–6:1124 Luk 6:12-3825 Luk 6:39–7:1026 Luk 7:11-3527 Luk 7:36–8:328 Luk 8:4-2129 Luk 8:22-3930 Luk 8:40–9:631 Luk 9:7-27

Abril

date Scripture1 Luk 9:28-502 Luk 9:51–10:123 Luk 10:13-374 Luk 10:38–11:135 Luk 11:14-366 Luk 11:37–12:77 Luk 12:8-348 Luk 12:35-599 Luk 13:1-2110 Luk 13:22–14:611 Luk 14:7-3512 Luk 15:1-3213 Luk 16:1-1814 Luk 16:19–17:1015 Luk 17:11-3716 Luk 18:1-1717 Luk 18:18-4318 Luk 19:1-2719 Luk 19:28-4820 Luk 20:1-2621 Luk 20:27-4722 Luk 21:1-2823 Luk 21:29–22:1324 Luk 22:14-3425 Luk 22:35-5326 Luk 22:54–23:1227 Luk 23:13-4328 Luk 23:44–24:1229 Luk 24:13-5330 Yon 1:1-28

May

Page 401: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yuwarwar 22:21 398 Yuwarwar 22:21date Scripture1 Yon 1:29-512 Yon 2:1-253 Yon 3:1-214 Yon 3:22–4:35 Yon 4:4-426 Yon 4:43-547 Yon 5:1-238 Yon 5:24-479 Yon 6:1-2110 Yon 6:22-4011 Yon 6:41-7112 Yon 7:1-2913 Yon 7:30-5214 Yon 7:53–8:2015 Yon 8:21-3016 Yon 8:31-5917 Yon 9:1-4118 Yon 10:1-2119 Yon 10:22-4220 Yon 11:1-5321 Yon 11:54–12:1922 Yon 12:20-5023 Yon 13:1-3024 Yon 13:31–14:1425 Yon 14:15-3126 Yon 15:1-2727 Yon 16:1-3328 Yon 17:1-2629 Yon 18:1-2430 Yon 18:25–19:2231 Yon 19:23-42

June

date Scripture1 Yon 20:1-312 Yon 21:1-253 Aposel 1:1-264 Aposel 2:1-475 Aposel 3:1-266 Aposel 4:1-377 Aposel 5:1-428 Aposel 6:1-159 Aposel 7:1-2910 Aposel 7:30-5011 Aposel 7:51–8:1312 Aposel 8:14-4013 Aposel 9:1-2514 Aposel 9:26-4315 Aposel 10:1-3316 Aposel 10:34-4817 Aposel 11:1-3018 Aposel 12:1-2319 Aposel 12:24–13:1220 Aposel 13:13-4121 Aposel 13:42–14:722 Aposel 14:8-2823 Aposel 15:1-3524 Aposel 15:36–16:1525 Aposel 16:16-4026 Aposel 17:1-3427 Aposel 18:1-2128 Aposel 18:22–19:1229 Aposel 19:13-4130 Aposel 20:1-38

July

Page 402: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yuwarwar 22:21 399 Yuwarwar 22:21date Scripture1 Aposel 21:1-162 Aposel 21:17-363 Aposel 21:37–22:164 Aposel 22:17–23:105 Aposel 23:11-356 Aposel 24:1-277 Aposel 25:1-278 Aposel 26:1-329 Aposel 27:1-2010 Aposel 27:21-4411 Aposel 28:1-3112 Rom 1:1-1713 Rom 1:18-3214 Rom 2:1-2415 Rom 2:25–3:816 Rom 3:9-3117 Rom 4:1-1218 Rom 4:13–5:519 Rom 5:6-2120 Rom 6:1-2321 Rom 7:1-1422 Rom 7:15–8:623 Rom 8:7-2124 Rom 8:22-3925 Rom 9:1-2126 Rom 9:22–10:1327 Rom 10:14–11:1228 Rom 11:13-3629 Rom 12:1-2130 Rom 13:1-1431 Rom 14:1-23

August

date Scripture1 Rom 15:1-212 Rom 15:22–16:73 Rom 16:8-274 1 Korin 1:1-175 1 Korin 1:18–2:56 1 Korin 2:6–3:47 1 Korin 3:5-238 1 Korin 4:1-219 1 Korin 5:1-1310 1 Korin 6:1-2011 1 Korin 7:1-2412 1 Korin 7:25-4013 1 Korin 8:1-1314 1 Korin 9:1-1815 1 Korin 9:19–10:1316 1 Korin 10:14–11:117 1 Korin 11:2-1618 1 Korin 11:17-3419 1 Korin 12:1-2620 1 Korin 12:27–13:1321 1 Korin 14:1-1722 1 Korin 14:18-4023 1 Korin 15:1-2824 1 Korin 15:29-5825 1 Korin 16:1-2426 2 Korin 1:1-1127 2 Korin 1:12–2:1128 2 Korin 2:12-1729 2 Korin 3:1-1830 2 Korin 4:1-1231 2 Korin 4:13–5:10

September

Page 403: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yuwarwar 22:21 400 Yuwarwar 22:21date Scripture1 2 Korin 5:11-212 2 Korin 6:1-133 2 Korin 6:14–7:74 2 Korin 7:8-165 2 Korin 8:1-156 2 Korin 8:16-247 2 Korin 9:1-158 2 Korin 10:1-189 2 Korin 11:1-1510 2 Korin 11:16-3311 2 Korin 12:1-1012 2 Korin 12:11-2113 2 Korin 13:1-1414 Galesia 1:1-2415 Galesia 2:1-1616 Galesia 2:17–3:917 Galesia 3:10-2218 Galesia 3:23–4:2019 Galesia 4:21–5:1220 Galesia 5:13-2621 Galesia 6:1-1822 Efesus 1:1-2323 Efesus 2:1-2224 Efesus 3:1-2125 Efesus 4:1-1626 Efesus 4:17–5:227 Efesus 5:3-3328 Efesus 6:1-2429 Filipai 1:1-2630 Filipai 1:27–2:18

October

date Scripture1 Filipai 2:19–3:62 Filipai 3:7–4:13 Filipai 4:2-234 Kolosi 1:1-205 Kolosi 1:21–2:76 Kolosi 2:8-237 Kolosi 3:1-178 Kolosi 3:18–4:189 1 Tesalonaika 1:1–2:910 1 Tesalonaika 2:10–3:1311 1 Tesalonaika 4:1–5:312 1 Tesalonaika 5:4-2813 2 Tesalonaika 1:1-1214 2 Tesalonaika 2:1-1715 2 Tesalonaika 3:1-1816 1 Timoti 1:1-2017 1 Timoti 2:1-1518 1 Timoti 3:1-1619 1 Timoti 4:1-1620 1 Timoti 5:1-2521 1 Timoti 6:1-2122 2 Timoti 1:1-1823 2 Timoti 2:1-2124 2 Timoti 2:22–3:1725 2 Timoti 4:1-2226 Taitus 1:1-1627 Taitus 2:1-1428 Taitus 2:15–3:1529 Filemon 1:1-2530 Hiburu 1:1-1431 Hiburu 2:1-18

November

Page 404: ii · 2020-01-11 · Matiyu1:24 3 Matiyu2:15-18 24 Be, Yosep go mite tiyyiŋde mat huwardeb Al Kuruŋyen miyoŋ beleŋ saŋiŋ po mere iryiŋ gwahade po Maria goyen teŋ yamiŋde

Yuwarwar 22:21 401 Yuwarwar 22:21date Scripture1 Hiburu 3:1-192 Hiburu 4:1-133 Hiburu 4:14–5:144 Hiburu 6:1-205 Hiburu 7:1-196 Hiburu 7:20-287 Hiburu 8:1-138 Hiburu 9:1-109 Hiburu 9:11-2810 Hiburu 10:1-1811 Hiburu 10:19-3912 Hiburu 11:1-1613 Hiburu 11:17-3114 Hiburu 11:32–12:1315 Hiburu 12:14-2916 Hiburu 13:1-2517 Yems 1:1-1818 Yems 1:19–2:1719 Yems 2:18–3:1820 Yems 4:1-1721 Yems 5:1-2022 1 Pita 1:1-1223 1 Pita 1:13–2:1024 1 Pita 2:11–3:725 1 Pita 3:8–4:626 1 Pita 4:7–5:1427 2 Pita 1:1-2128 2 Pita 2:1-2229 2 Pita 3:1-1830 1 Yon 1:1-10

Decemberdate Scripture1 1 Yon 2:1-172 1 Yon 2:18–3:23 1 Yon 3:3-244 1 Yon 4:1-215 1 Yon 5:1-216 2 Yon 1:1-137 3 Yon 1:1-148 Yut 1:1-259 Yuwarwar 1:1-2010 Yuwarwar 2:1-1711 Yuwarwar 2:18–3:612 Yuwarwar 3:7-2213 Yuwarwar 4:1-1114 Yuwarwar 5:1-1415 Yuwarwar 6:1-1716 Yuwarwar 7:1-1717 Yuwarwar 8:1-1318 Yuwarwar 9:1-2119 Yuwarwar 10:1-1120 Yuwarwar 11:1-1921 Yuwarwar 12:1-1822 Yuwarwar 13:1-1823 Yuwarwar 14:1-2024 Yuwarwar 15:1-825 Yuwarwar 16:1-2126 Yuwarwar 17:1-1827 Yuwarwar 18:1-2428 Yuwarwar 19:1-2129 Yuwarwar 20:1-1530 Yuwarwar 21:1-2731 Yuwarwar 22:1-21