ii.internationalcreationcongressontheligthof ii ... tahılların... · ii. international creation...

II.�INTERNATIONAL�CREATION�CONGRESS�ON�THE�LIGTH�OF�

SCIENCES

8th-9th November 2018, Erzurum, TURKEY

II. ULUSLARARASI BİLİMLER�IŞIĞINDA�YARATILIŞ�

KONGRESI

8-9�Kasım�2018,�Erzurum,�TÜRKİYE

Proceedings�Book

Bildiriler Kitabı

Editorial Board

Prof. Dr. Nihat YATKINProf.�Dr.�Ömer�İrfan�KÜFREVİOĞLU

Prof.�Dr.�Orhan�ERDOĞANProf. Dr. Adem DURSUN

Asist. Prof. Dr. Hamid CEYLAN

Erzurum, 2018

II. ULUSLARARASIBİLİMLER�IŞIĞINDA�YARATILIŞ�KONGRESİ�

TEBLİĞLERİ(8-9�Kasım�2018,�Atatürk�Üniversitesi�Erzurum,�Türkiye)

Prof. Dr. Nihat YATKIN

Prof.�Dr.�Ömer�İrfan�KÜFREVİOĞLU

Prof.�Dr.�Orhan�ERDOĞAN

Prof. Dr. Adem DURSUN

Dr.�Öğr.�Üyesi�Hamid�CEYLAN

Yayınları No1230

978-605-2278-76-5 E-Kitap�(Çevrim�içi�/�Web�Tabanlı)

42021

Sayfa�Düzeni

Dr.�Öğr.�Üyesi�Hamid�CEYLAN

Aralık�2018,�Erzurum

©�Copyright Atatürk�Üniversitesi�YayıneviBu�kitapta�yer�alan�tüm�yazıların�dil,�bilim�ve�hukuk�açısından�sorumluluğu�yazar(lar)ına�aittir.

This�congress�was�supported�by�Research�Fund�of�Atatürk�University�(BAP),�Project�number,�SBS-2018-6738.

Bu�kongre�Atatürk�Üniversitesi�Bilimsel�Araştırma�Projeleri�Koordinasyon�Birimi�(BAP),�SBS-2018-6738 kodlu�proje�ile�desteklenmiştir.

II. International Creation Congress on the Ligth of Sciences8th-9th November 2018, Erzurum, TURKEY

Organizing Committee

Honorary Chairman of the Congress

Prof.�Dr.�Ömer�ÇOMAKLI,Rector, Atatürk�University,�TURKEY

Chairman of the Congress

Prof. Dr. Nihat YATKIN,Vice Rector, Atatürk�University,�TURKEY

Congress Coordinators

Prof.�Dr.�Orhan�ERDOĞAN�(Atatürk�University,�TURKEY)

Prof.�Dr.�Adem�DURSUN�(Atatürk�University,�TURKEY)

Assoc. Prof. Dr. Engin�KURŞUN�(Atatürk�University,�TURKEY)

Asst. Prof. Dr. Hamid�CEYLAN�(Atatürk�University,�TURKEY)

Organizing Commitee Members

Prof. Dr. Adem TATLI (Dumlupınar University, Retired, TURKEY)

Prof.�Dr.�Ahmet�ADIGÜZEL�(Atatürk�University,�TURKEY)

Prof.�Dr.�Ahmet�HACIMÜFTÜOĞLU�(Atatürk�University,�TURKEY)

Prof.�Dr.�Fatih�SATIL�(Balıkesir�University,�TURKEY)

Prof. Dr. Hasan AKAN (Harran University, TURKEY)

Prof. Dr. Hasan�GÜRBÜZ�(Atatürk�University,�TURKEY)

Prof.�Dr.�İsmail�KOCAÇALIŞKAN�(Yıldız�Technical University, TURKEY)

Prof.�Dr.�Mehmet�ZELKA�(Üsküdar�University,�TURKEY)

Prof.�Dr.�Mustafa�AĞIRMAN�(Atatürk�University,�TURKEY)

Prof.�Dr.�Naci�İSPİR�(Atatürk�University, TURKEY)

Prof.�Dr.�Orhan�ERDOĞAN�(Atatürk�University,�TURKEY)

Prof.�Dr.�Ömer�İrfan�KÜFREVİOĞLU�(Atatürk�University,�TURKEY)

Prof.�Dr.�Sinan�ÖGE�(Atatürk�University,�TURKEY)


361 www.bilimveyaratilis.org

CEREAL STORAGE IN SPIKE

Prof. Dr. Hasan KILIÇ

Bingöl�Üniversitesi, Ziraat�Fakültesi, Tarla Bitkileri Bölümü, Bingöl,�Tü[email protected]

AbstractCereal grains are the most important source of calories for the majority of the world population. About 60% of daily calories of the people are supplied by wheat, maize and rice. Cereal, which has existed throughout�human�history,�is�mentioned�in�the�Qur'an�with�the�verse�“Then�will�come�after that seven difficult�[years]�which�will�consume�what�you�saved�for�them,�except�a�little�from�which�you�will�store”�(Joseph 47). Guiding people about the storage method of cereal in 1700 BC when wheat had been cultivated and stored with primitive methods, befits the declaration of Allah who writes and shows the plan of the universe. Today, the viability of cereal seeds and protection from harmful substances are possible in modern storage facilities under certain temperature and humidity conditions. Despite the lack of enough studies in the storage of grains in spike form, in comparison to modern storage techniques it may be concluded that wheat is less inclined to be affected by pests and more resistant against unfavorable storage conditions when it is stored in spike. It is hoped that the content of this study on the comparison of the grain with and without spike in terms of germination and other characteristics over long storage will contribute to the field of storage technology.

Key Words: Cereal, Storage in spike

TAHILLARIN�BAŞAĞINDA�DEPOLANMASI

Prof. Dr. Hasan KILIÇÖzet

Dünyada�en�fazla�ekim�alanına�sahip�tahıllardan�buğday,�çeltik�ve�mısır�beslenme�amaçlı�dünya�enerji�ihtiyacının�%60’ına�yakınını�temin�ederler.�Kültüre�alınmaları�insanlık�tarihi�kadar�eskiye�dayanan�ve�Kur’an-ı� Hakim’de� farklı� yönlerden� ele� alınan� tahılların� uzun� süre� depolarda� muhafaza� etmenin�metotları� “Yedi� yıl� her� zamanki� gibi� ekersiniz.� Biçtiğinizde,� yiyeceğiniz� az� bir� kısmı� alın,� kalanı�başaklarının� içinde� bırakın (Yusuf� 47)”ayeti� ile� beşere� yol� gösterilmiştir.� Gerek� ziraat� ve� gerekse�ürünlerin�depolanmasının�iptidai�şartlarda�yapıldığı�MÖ�1700’lı�yıllarda,�tanenin�başakta�muhafazası�ile�alakalı�hadisenin�Kur’an’ı�Mu’ciz’ül�beyan’da�bahsedilmesi,�mevcudata�dair�plan�ve�programı�yazan�ve�gösteren� kâinat� Halık’ının� beyanına� yakışır� bir� tarzdadır.� Günümüzde� tahıl� ürünlerinin� canlılığı� ve�zararlılardan� korunması� modern� depolama� tesislerinde� belirli� sıcaklık� ve� nem� şartlarında� mümkün�olabilmektedir.� Tahıl� tanelerinin� başağında� depolanması� ile� alakalı� çok� çalışma� olmamakla� birlikte�modern�depolama�teknikleri�ile�mukayese�edildiğinde�buğdayda�haşerat�zararı�daha�az,�kalite�kaybının�olumsuz� şartlarda�başaksız� daneye� göre� daha� dirençli� olduğu� yapılan�çalışmalardan� anlaşılmaktadır.�Başaklı� ve� başaksız� tanenin� uzun� depolama� şartlarında� çimlenme� ve� diğer� özellikler� bakımından�mukayese�edilmesine�yönelik�araştırmalara�yer�verilmesinin�bu�sahadaki�depolama�teknolojisine�katkı�sağlayacağı�ümit�edilmektedir.

Anahtar Kelimeler:�Tahıllar,�Başağında�muhafaza

1.�GİRİŞ

Tahıllar,�Gramineae�olarak�da�bilinen�Poaceae� familyasına�mensup�nişasta� amaçlı�üretilen� tek�

yıllık�bitkiler�olup�buğday,�mısır,�çeltik,�sorgum,�arpa,�çavdar�ve�yulaf�dünyada�en�fazla�üretime�sahip�

başlıca�türlerdir.�Taneleri�tüm�olarak�değerlendirildiğinde�karbonhidrat,�protein, vitaminler, mineraller

ve�yağ�bakımından�insanın�ihtiyacını�karşılayacak�seviyede�yaratılmışlardır.�Bununla�beraber�kabuğu�

ve� embriyosu� uzaklaştırılan� tahıl� taneleri� insan� için� ihtiyaç� duyulan� çoğu� vitamin� ve� besin�

elementlerinden yoksun karbonhidrat kaynağı�haline�gelmiş�olur.�Tahıllar� aynı�zamanda�yem�bitkisi�

olarak� hayvanların� ihtiyaçlarının� temininde� kullanıldığı� gibi� endüstride�de� başta� glikoz� olmak�üzere�

yapışkan,� yağ� ve� alkol� olarak� yaygın� bir� şekilde� kullanılmaktadır.� Dünyada� en� fazla� üretime� sahip

tahıllardan�mısır�1.033.74�mil.�ton,�buğday�757.92�mil.�ton,�çeltik:�488.6�mil.�ton,�arpa�144.26�mil.�ton,�



yulaf:�23.51�mil.� ton�ve�çavdar�12.58�mil.� ton�dur�(Statistica�2018).�Tahıllardan�buğday,�dünyada�en�

yaygın�ekimi�yapılan�ve�insan�gıdası�olarak kullanılan�bir�serin�iklim�tahılıdır.�Kültürünün�insanlık�tarihi�

kadar�bir�geçmişe�sahip�olduğu�buğday;�geniş�adaptasyon�kabiliyeti�ve�yetiştirilmesindeki�kolaylıklar�

ile� birlikte�kalori� ve�protein�yönünden� insanların�%20’sinin� ihtiyacını� karşılaması,� dünyada en fazla

ekim� alanına� sahip� olmasını� sağlamıştır.� İlk� tarımın� başladığı� Verimli� Hilal� (Şekil� 1)� bölgesinde�

tahılların�kültüre�alınmalarının�bundan�yaklaşık�10-12�bin�yıl�öncesine�dayandığı� (Lev-Yadun et al.,

2000; Doebley et al., 2006) bildirilmektedir.� Kâinatın� bir� nevi� kıraati� olan� Kur’an-ı� Hakim,�

marifetullahtan�ve�tevhidin�mertebelerinden�bahsettiği�gibi�insanların�menfaatlerine�raci�fenlere�de�yer�

vermesi makama gayet uygundur. bu�cümle�ile�âyetlerin�sonunda�zikredilen�emsalî�

cümleler, İslâmiyetin�menşei�ilim,�esası,�akıl�olduğuna�işaret�eder (Nursi,�İşaratül�İcaz�173). Kur'an-ı�

Hakim;� enbiyaları,� insanın� cemaatlerine� terakkiyat-ı� maneviye� cihetinde� birer� pişdar� ve� imam�

gönderdiği�gibi;�yine�insanların�terakkiyat-ı�maddiye�suretinde�dahi�o�enbiyanın�her�birisinin�eline�bazı�

harikalar� verip� yine� o� insanlara� birer� ustabaşı� ve� üstad� etmiştir.� Onlara� mutlak� olarak� ittibaa�

emrediyor.�İşte�enbiyaların�manevi�kemalatını�bahsetmekle�insanları�onlardan�istifadeye�teşvik�ettiği�

gibi,�mu'cizatlarından�bahis� dahi;�onların�nazirelerine� yetişmeye�ve� taklidlerini� yapmaya�bir� teşviki�

işmam�ediyor (Nursi�Sözler�279).�Bu�itibarla,�Kur’an-ı�Hakim’in�diğer�ilim�sahalarındaki�keşiflerden�

(gemi,�tayyare,�şimendifer,�celb-i suret, telyin-i�hadid�vs)�bahsettiği�gibi�geçmişten�günümüze�insanların�

esas� gıdası� olan� ve� dünyada� üretim� bakımından� ticarette� en� fazla� yer� tutan� tahılların� kullanım�

teknolojilerinden�bahsetmesi�aynı�hakikattir.�Bilhassa�buğday�gibi�dünyada�en�fazla�ekim�alanına�sahip�

bir� ürünün� saklanma� veya� depolama� tekniklerinin� bundan� yaklaşık� 3.800� yıl� önce� Hz� Yusuf� (as)�

vasıtasıyla� öğretilmesi,� depolama� tekniğinin� benzerlerini� ve� taklitlerini� yapmaya� bir� teşviki� işmam�

ediyor.� Araştırıcılar,� tarım� tekniklerindeki� ilk� değişimin� Verimli Hilal bölgesinde� başladığı� ve� tüm�

dünyaya�buradan�yayıldığı�gerçeğinde�hemfikirdirler.�Arkeolog�Özdoğan�(2007), dünyanın�her�yerinde�

insanlar,� değişen� doğal� çevre� koşullarına,� bildikleri� teknoloji� ve� sosyal� alışkanlıklarıyla� uyum�

sağlamakla�birlikte�Yakındoğu’nun�belirli�bir�bölgesinde bu�dönüşüm�dünyanın�diğer�yerlerinden�farklı�

olmuş�ve�daha�sonra�tüm�dünyayı�etkileyecek�olan�yeni�yaşam�biçimini�ortaya�çıkardığını�bildirmiştir.�

Kur’an-ı�Kerim’in�nassıyla�birçok�sahada�bilime�ve�insanların�yaşama�şartlarının�kolaylığına�öncülük�

eden peygamberlerin� söz� konusu� bölgede� yaşamış� olmalarının� bahse� konu� dönüşüm� ve� tekniklerin�

temelinde� önemli� payları� olduğu� gerçeği� göz� ardı� edilmemelidir.�Bu� çalışmada� silolarda� ergonomik�

dizayn�ve�tasarımı�ile�ürünlerin�depolanma�tekniklerinin�temelinde�bir�peygamberin�aldığı�rol�ile�tahıl�

danesinin� özellikleri� ve� mukayeseli� depolama� teknikleri� ile� ayet-i� kerimede� bahse� konu� başağında�

depolamanın�hususiyetleri�tartışılmıştır.

2.TAHILLARIN�DEPOLAMA�GEREKÇESİ�

Ekimi,�bakımı�ve�hasadı�diğer�mahsullere�nispeten�daha�kolay�olan�ve�insan�ihtiyacını�dengeli�bir�

şekilde� karşılayacak� tarzda� halkedilen� tahıllardan� buğday� ve� arpa� insanların� birinci� derecede� tercih�

sebebi� olmuştur.� İnsanlar� tarih� boyunca� gerek� bir� sene� sonraki� tohumluk� tedariki� ve� gerekse� kış�

dönemindeki gıda� ihtiyacını� karşılamak� üzere� tanelerin� depolanmasını� farklı� yöntemlerle� gidermeye�

çalışmışlardır.�Hâlihazırda�dünyada�başta�buğday�olmak�üzere�mısır,�arpa,�yulaf,�çavdar,�darı�ve�diğer�

olmak�üzere�üretilen�2�milyar�ton�dane�tahılın�606�milyon�tonu�ihtiyat�amaçlı�silolarda�depolanmaktadır�

(TMO,�2018).�Hükümetler�depolamayı�düzenleyen�kanunlar�çıkarmak�suretiyle�müteşebbisleri�teşvik�

etmektedir.� Bu� bağlamda,� ülkemizde lisanslı� depo faaliyetleri� 5300� sayılı� “Tarım� Ürünleri� Lisanslı�

Depoculuk”� Kanunu yürürlüğe� konulmuştur.� Kanun;� “tarım� ürünleri� ticaretini� kolaylaştırmak,�

depolanması� için�yaygın�bir�sistem�oluşturmak,�ürün� sahiplerinin�mallarının�emniyetini� sağlamak�ve�

kalitesini korumak,� ürünlerin� sınıf� ve� derecelerinin� yetkili� sınıflandırıcılar� tarafından� saptanmasını�

sağlamak,�tarım�ürünleri�lisanslı�depo işleticilerinin�kişiler�arasında�ayrım�yapmaksızın�tarım�ürünlerini�

kabul�etmelerini�temin�etmek,�ürünlerin�mülkiyetini�temsil�eden�ve�finansmanını,�satışını�ve�teslimini�



sağlayan�ürün�senedi�çıkartmak�ve�standartları�belirlenmiş�tarım�ürünlerinin�ticaretini�geliştirmek�üzere,�

tarım� ürünleri� lisanslı� depoculuk sisteminin� kuruluş,� işleyiş� ve� denetimine� ilişkin� usul� ve� esasları�

düzenlemektir.”�Olarak� tarif� edilmiştir� (Resmi� gazete,� 2005).� Yüksek� sıcaklık� ve� rutubet� şartlarında�

saklanan danelerde solunum� faaliyetinin� hızlanması� yanında� mikrobiyolojik� aktivite� ve� haşere�

faaliyetinin�artması�sonucu�bozulmalar�meydana�gelmektedir�(Elgün�ve�Ertugay,�2000;�Erbaş�ve�ark.,�

2018). Tahılların�bozulmadan�depolanabilmesi,�danenin�rutubet�muhteviyatı�ile�ortam�sıcaklığı�ve�nisbi�

nemin� belirli� bir� seviyede� tutulması� ile� mümkündür.� Depolamanın� uzun� süreli� olması� için� ürünün�

yeterince�olgun,�zedelenmemiş-sağlam;�dane�nem�içeriğinin�%14’den,�yığın�sıcaklığının�15°C’den�ve�

depo�atmosfer�nispi�nem�oranın�da�%65’den�düşük�olması�gerekir (Elgün�ve�Ertugay,�2000). İnsanların�

yerleşik�düzene�geçerek�tarımı�başlatması�ürünlerin�muhafaza�edilmesi�ile�alakalı�tedbirler�alınmasını�

da�zorunlu�kılmıştır.�Antik�dönemden�günümüze�tahılların�muhafazası�ile�alakalı�olarak�farklı�depolama�

tipleri�kullanılmıştır.�

3.�DEPOLAMANIN�TARİHİ�GELİŞİMİ

Tohum depolama,�dağıtım�ve�ticareti�tarih�öncesi�zamanlarda�başlamış�olup�ilk�örneklerine�Mısır�

ve� Babillerde� rastlanmıştır� (Hyland, 1977).� Nitekim� Mısır� bilimcileri� Saqqara'da� Firavun� Djozer'in�

gelecekteki� gömü� bölgesini� içeren� büyük� bir� kompleks� buldular.� Söz� konusu� kompleksin� içerisinde�

tünellerle�birbirine�bağlı�tahıl�depoları�da�keşfedilmiştir.�Araştırıcıların�çoğu�odaların�mezar�olmayıp�

tahıl�depoları�olduğunu�bildirmektedirler�(Şekil�2,�3�ve�4)�(Moeller�2008;�Volchof, 2013: Gospelclips,

2014; Nuri, 2018). Wilford (2008) New York Times’te�“Nil�nehri�ve�civarına�ait�deliller”�isimli�yazdığı�

bir� makalede� arkeologlar� tarafından� Mısır� piramitlerinde� keşfedilen� siloların� MÖ� 1.630� ve� 1.520�

yıllarına� ait� olduğunu� bildirmiştir.� Kur’an� ve� Tevrat’ta� kurak� ve� olumsuz� şartların� hüküm� sürdüğü�

yıllarda� ihtiyat� için� Hz�Yusuf’un� tahılları� silolarda� sakladığından� bahsetmektedir.� Kur’an’da� Yusuf�

suresi 47. Ayette Yedi�yıl�

her�zamanki�gibi�ekersiniz.�Biçtiğinizde,�yiyeceğiniz�az�bir�kısmı�alın,�kalanı�başaklarının�içinde�bırakın�

şeklinde� ifade� edilmektedir. Tevrat’ta� da�Kur’an-ı� Kerim’den� bazı� farklılıkları� olmakla� birlikte� Hz.�

Yusuf� (as)� döneminde� 7� kıtlık� yılından� bahsederek� ihtiyat� için� ürünlerin� depolarda� saklanmasından�

bahseder.

Şekil�1. Fırat,�Dicle�ve�Nil�deltalarının�yer�aldığıverimli�hilal�bölgesi�(Britannica�Kids.�2018).

Şekil�2. Firavun�Djoser�tarafından�Hz.�Yusuf�(as)�zamanında�inşa�edildiğine�inanılan�Mısır�Saqqara’da�

keşfedilen�piramit�ve�silo�(Volchof, 2013,Gospelclips, 2014; Nuri, 2018

Bunun� dışında� farklı� kaynaklarda� da�Hz�Yusuf’un� bolluk� yıllarında� buğday� ve� arpayı� 7� sene�depoladığını,�kıtlık�yıllarında�da�depoları�açarak�satışa�sunduğunu�bildirmektedir�(Sinha, 1994; Genesis 2013). Bu itibarla Mısır�piramitlerinde�yapılan�arkeolojik�kazılarda�bulunan�tahıl�silolarının�MÖ�1700-1800�yıllara�sahip�olması�yanında�Nil�deltasının�farklı�yerlerinde�yapılan�diğer�arkeolojik�kazılarda�MÖ�2040-1785� yıllarına� ait� yere� gömülü� kubbeli� çember� şeklinde� silindirik� depoların� keşfedilmesi�(Levinson�and�Levinson�1989)�hadisenin�bu�bölgede�cereyan�ettiğinin�güçlü�delillerini�oluşturmaktadır�(Şekil�1).�



Şekil 3. (a): Kıtlık yıllarında inşa edilen 9 depo; (b): Alta kalan bazı tahıl tohumları; (c):Birbirine tünelle bağlı 2 depo unitesi; (d): Üst üste yığılmış tohum çuvalları (Prepared by Anjum)

(Nuri 2018)

Günümüze�kadar�tohumun�depolamanması,�üretimin�yapıldığı�bölgedeki�yaygın�gıda�kaynağını�

oluşturan�tahıllar,�baklagiller�vb�ürünler�için�yapılmaktaydı.�Arkeolojik�kazılarda�mezarlarda�Triticum

spelta olarak�adlandırılan�kavuzlu�buğday�ve�arpa�tohumlarına�rastlandığı�bildirilmiştir (Jackson and

Walford, 1846).�En�fazla�kullanılan�depo�tipi�hendek�tipi�olmakla�birlikte�yöre�iklim�ve�ürün�grubuna�

göre�farklı�saklama�malzemeleri�de�kullanılmıştır.�Silo�yapımı�19.�yüz�yılda�ahşap�malzemeyle�başladı.�

Bilahare�tuğla,�beton�yakın�zamanda�da�ve�günümüzde�çelik�silo�yapımına�geçildi.�Geçmişten�günümüze�

kullanılan�bazı�silo�tipleri Şekil�4�ve�5�de�verilmiştir.

3.1. YER ALTI DEPOLARI:�Günümüzde�hala�kullanılabilen�yer�altı�hendek�tipi�tahıl�depolama�

yöntemlerinde�maliyetin�düşük�olması,�sıcaklığın�belirli�bir�seviyede�sabit�kalması,�çalınmaya�karşı�daha�

güvenli�olması,�haşeratın�daha�az�zarar�vermesi�gibi�avantajları�sebebiyle�tercih�edilmektedir�(Şekil�4a).�

Bu�yöntemde�özellikle�düşük�yağışlı�bölgelerde�daha�başarılı�bir�şekilde�ürün�saklanabilmektedir.�Söz�

konusu�yer�altı�toprak�siloların�esası�Hz.�Yusuf�(S)�tarafından�kullanılan�silolara�dayanmaktadır�(Nuri,�

2018).

3.2.�KİL�AMBARLAR: Şekil�ve�kapasiteleri�yerden�yere�değişebilen�kil�ambarlar�(Şekil�4b),�

daneleri� dışardan� saldırabilecek� haşerelere� karşı� muhafaza� edebildiği� gibi,� rutubete� karşı� belirli�

sıcaklıkta�muhafaza�edebilme�özelliklerine�de�sahiptir.�Kil�ambarlar�daha�ziyada�güvenli�saklama�ve�

taşımaya�imkan�verdiği�için�Mısır,�Yunan�ve�Romalılar�tarafından�tercih�edilmiştir.

3.3.�DUVAR�SİLOLAR: Yer�üstünde�boyuna�inşa�edilen�bu�tür�silolar�özellikle�kurak�ve�sıcak�

bölgelerde� güneşin� etkisinden� faydalanılarak� danelerin� düşük� nem� seviyesinde� kalması� açısından�

Afrika’nın�Sahalian�ve bölgesi�ile�güneydoğu�Afrika�ülkelerinde�yaygın�kullanılmıştır�(Şekil�4c).�Bu�tür�

depolama� sistemleri� de� muhtemelen� Hz.� Yusuf� (as)� tarafından� kullanılan� silolar� esas� alınarak� inşa�

edilmiştir�(Nuri,�2018).

a)�Basit�bir�yer�altı�silosu b) Kilden yapılmış�bir�tahıl�ambarı�(Flickr,�2018).

c)�Tahıl�daneleri�için�kullanılan�duvar�tipi�bir�silo(Shepherd, 1999)

d)�Mısır�çeltik�gibi�sıcak�iklim�tahıllarının�saklandığı�sepet depo (Laisumuam 2018)

Şekil�4 Farklı�tahıl�silo�tipleri

3.4.�SAKLAMA�SEPETLERİ:�Depolamadan�önce� tahılın�yeterince�kurumadığı�nemli�ülkelerde�ve�saklama�süresi boyunca�iyi�havalandırılması�gerekiyor�(Şekil�4d).�Saklama�sepetleri�genellikle�sazlık�veya� bambulardan� yapılmaktadır.� Ancak� sepetlerin� yapımında� kullanılan� bitkilerin� her� yerde�



bulunmamaları�ve�küçük�ebatlı�olmaları�sebebiyle�yaygın�kullanılmamıştır�(Nuri,�2018).�Günümüzde�ise�ileri�teknoloji�ile�donatılmış�beton�ve�çelik�silolar�dünyanın�her�bölgesinde�yaygın�kullanılmaktadır.�Bitki� türlerine�ve�amaca�göre�değişmekle�birlikte�danelerin�canlılığını�uzun�süre�devam�ettirebilecek�şartların�tesis�edilmesi�vb�hususlar�günümüz�silolarında�yaygın�kullanılmaktadır�(Şekil�5).3.5.� GÜNÜMÜZ� MODERN� SİLOLAR:� Yakın� tarihte� genetik� kaynakların�muhafaza� edilmesi� ve�gelecek�kuşaklara�iletilmesi�ile�alakalı�ilk�yaklaşım�Rus�bilim�adamı�Vavilov�tarafından�ileri�sürülmüştür�(Vavilov,�1926,�1940).�Bu�bağlamda�modern�gen�bankalarının�tesis�edilerek�dünyanın�farklı�yerlerinden�toplanan�farklı�türlerin�uzun�sure�muhafaza�edilmesi�ile�baş�gösterecek�muhtemel�menfi�şartlara�karşı�(yangın�sel,�kuraklık�vb)�genetik�çeşitliliğin�gelecek�kuşaklara�güvence�altına�alınabilecektir

a)�TMO’ya�ait�betonarme�bir�tahıl�silosub) Modern donanımlı�çelikten�yapılmış�bir�tahıl�silosu (Bachari A.

2017).

c)�Modern�teknoloji�ile�donatılmış�bir�tahıl�silosu�(Bachari,�2017)

d)�Türkiye�tohum�gen�bankasıe) Genetik kaynakların�(tohum)�

muhafazası

Şekil�5. Günümüzde�kullanılan�beton�ve�çelik�silolar�ile�tohum�gen�bankaları

Bu�suretle�Vavilov�bitki�gen�kaynaklarını� toplayarak�1894�yılında�Rusya�Uygulamalı�Botanik�teşkilatında�muhafaza� etmiştir� (Sachs,� 2009).� Günümüzde� tohum� saklamanın� ehemmiyetini� anlayan�devletler,� gen� bankalarını� kurmak� suretiyle� sahip� oldukları� genetik� çeşitliliği� muhafaza� etmeye�başlamışlardır.� Bu� amaçla� gen� banklarında� 20-30� yıl� ve� daha� uzun� süreli� şartlarda� tohumlar�saklanabilmektedir. Ülkemizde� de� bu� meyanda� İzmir� ve� Ankara’da� olmak� üzere� 2� gen� bankası�kurulmuştur.�Başta�semavi�kitaplar�olmak�üzere�arkeolojik�kazılar�ile�depolamanın�tarihi�gelişimindeki�bilgi�ve�belgeler�ışığında�gerek�depolama�inşaat�tekniği�ve�gerekse�tahılların�depolama�şekli�ile�modern�siloların�temelinin�atılmasında�Hz�Yusuf’un�(as)�öncülük�ettiği�anlaşılmaktadır.�İnsanlara�rehber�olarak�gönderilen�peygamberlerin�başta�Allah’ın�birliğini�ispat,�marziyatı�ilahi�ve�ahiret�saadetine�esas�şartları�tebliğ� esas� vazifeleri� olmakla� birlikte� dünya� hayatını� kolaylaştırmayı� temin� eden� sanat� ve� teknikleri�öğretmekle� de� tavzif� edilmişlerdir.� Bediüzzaman� said� Nursi� İşaratü'l-İ'caz eserinde: Ey arkadaş!Herşeyin� Kitab-ı� Mübînde� mevcut� olduğunu� tasrih� eden� (En’am� 59)�

âyet-i�kerimesinin�hükmüne�göre;�Kur’ân-ı�Kerim,�zahiren ve bâtınen, nassen ve delâleten, remzen ve�işareten,�her�zamanda�vücuda�gelmiş�veya�gelecek�herşeyi�ifade�ediyor. Buna binaen, gerek enbiyanın�kıssa�ve�hikâyeleri,�gerek�mu’cizeleri�hakkında�Kur’ân-ı�Kerimin�işârâtından� fehmettiğime� göre mu’cizat-ı enbiyadan iki gaye ve hikmet takip� edilmiştir.� Birincisi:Nübüvvetlerini halka tasdik ve kabul ettirmektir. İkincisi: Terakkiyat-ı maddiye için� lâzım� olan�örnekleri�nev-i beşere�göstererek,�o�mu’cizelerin�benzerlerini�meydana�getirmek�için�nev-i beşeri teşvikve� teşci� etmektir.� Sanki� Kur’ân-ı� Kerim, enbiyanın� kıssa� ve� hikâyeleriyle� terakkiyatın� esaslarına,�temellerine�parmakla�işaret�ederek,�“Ey�beşer!�Şu�gördüğün�mu’cizeler,�birtakım�örnek�ve�numunelerdir. Telâhuk-u efkârınızla,�çalışmalarınızla�şu�örneklerin�emsalini�yapacaksınız”�diye�ihtar etmiştir. Ürünleri�depolamanın�esasını�Hz�Yusuf’un�vahiy�ile�çizdiği�ve�geçen�zaman�içerisinde�bu�sahadaki�araştırmaların�



ürün�cinsi,�mekân,�iklim�şartları�ve�ekonomik�tercihler�dikkate�alınarak�modern�silolar�şeklinde�tezahür�ettiğini�rahatlıkla�söyleyebiliriz.�Arkeolojik�kazılarda�depolamada�haşerat�zararı,�kızışma�ve�küflenmeyi�engelleyici� düşük� nispi� nem� ve� sıcaklık� gibi� tedbirlerin� esas� alındığı� Hz� Yusuf� dönemine� ait� tahıl�ambarları� keşfedilmiştir.� Günümüz� modern� silolamada� da� benzer� faktörler� esas� alınmaktadır.�Günümüzde�betonarme�ve�çelik�malzemeden�inşa�edilen�silolarda�nem�içerikleri�%14’ün�altına indirilen tahıl� tohumları,� ortam� sıcaklığı� 15� oC�ve� ortam�nispi� hava� nemi�%65’ın� altında�olmak� şartıyla� tane�şeklinde� kısa� vadede� muhafaza� edilebilmektedir.� Havalandırma,� sıcaklık� ayarı,� haşeratlara� karşı�deponun dezenfekte edilmesi gibi tedbirler modern ve� teknolojik�olarak�programlanmış�bilgisayarlar�tarafından�kontrol�edilebilmekte�ve�tohumlar�yıllarca�canlılığını�muhafaza�edebilmektedir.�Uzun�vadeli�depolamalarda� ise� gen� bankalarından� istifade� edilmektedir.� Genetik� kaynakların� muhafaza� edilmesi�amacıyla�tohumlar�uzun�vadeli�depolamada�çoğunlukla�-18 oC’de�depolanırken,�bazı�durumlarda�tohum�örnekleri� sıvı� azotla� -196 OC� ’de� dondurarak� saklanabilmektedir.� Materyalin� kimyevi� maddelerle�canlılığını� yavaşlatma� gibi� birçok� yöntem� olmakla� birlikte� genetik materyalin DNA� biçiminde�depolanması�bitkisel�gen�kaynaklarının�korunmasına�yeni�imkânlar�temin�etmiştir.�Bu�tekniğe�geleceğin�depolama�metodu�olarak�bakılmaktadır�(Özgen�ve�ark.,�1995).�Bu� teknik�herbaryum�ya�da�fosil�gibi�canlı�olmayan�kaynaklardan�DNA�dizilerinin�belirlenmesi�ile�yok�olmuş�genlerin�yeniden�kazanılması�düşüncesini�de�desteklemektedir�(Rao�ve�Riley,�1994).4.TAHILLARIN�BAŞAĞINDA�SAKLANMASI

Serin� iklim� tahıllarını� oluşturan� buğday,� arpa,� çavdar� ve� yulaf� çiçek� ve� dane� yapıları� az� çok�birbirine�benzemektedir.�Dane,� başakçıklardan� oluşan�başak� içerisinde� yer� almaktadır. Her bir dane sarmal�şekilde�bir�çift�dış�ve�bir�çift�iç�kavuzdan�oluşmaktadır�(Şekil�7a).�Sıcak�iklim�tahıllarından�çeltik�ve�darılar�da�başakçık�yapısı�bakımından�serin�iklim�tahıllarına�benzemektedirler�(Şekil�7e�ve�şekil�7f).�Tahılların�önemli�bir�temsilcisi�olan�buğday�başağı,�başak�eksenine�bağlı�başakçıklar�ve�her�başakçıkta�3-6�potansiyel�fertil�çiçek�ihtiva�eder (Kirby�and�Appleyard,�1984).�Tahıllarda,�tohum�çimlenmesinin gerek�başak�içerisinde�ve�gerekse�çıplak�olarak�sıcaklık�ve�nem�yönünden�uygun�şartlar�oluştuğunda�çimlendiği�bir�çok�araştırıcı�tarafından�bildirilmektedir (Gubler et al., 2005; Bojovic, 2010).

a)�Tahıl�başağı�ve�unsurları�[Kaynak:Weide (2015); Prota (2018); Bogaard et al.(2017)]

b)�Arpada�başak,�başakçık�ve�dane

c)�Çavdarda�başak,�başakçık�ve�dane.�(Kaynak:�http://grain-gallery.com/en/rye/images)

d)�Yulafta�salkım�(Panicula)�başakçık�ve�dane

e)�Çeltikte�salkım,�başakçık�(kavuzlu�dane)�ve�çıplak�dane�(pirinç)

f)�Darıda�salkım,�başakçık�ve�dane.�(Kaynak:https://www2.palomar.edu/users/

warmstrong/ecoph12.htm)

Şekil�6. Serin�ve�Sıcak�iklim�tahıl�grubuna�giren�bazı�türlere�ait�başak/salkım,�başakçık�ve�danı�şekilleri



Tohum�olgunlaşmasından�sonra�uyku�hali�olarak�adlandırılan�dormansi�süresi�genotipler�arasında�farklık�arz�etmekte�olup�genotip�ve�çevrenin�tesiri� altındadır (Bojovic, 2010).�Söz�konusu�çimlenme�mekanizmaları� tesadüf� eseri� olmayıp� kader� programı� olarak� kabul� edilen� çekirdekteki� genetik mekanizma�ile�sonsuz�ilim�ve�kudret�sahibi�bir�zatın�tasarrufunda�olan�çevre�faktörlerinin�emirber�nefer�

gibi hareket�etmeleriyle�işlemektedir.�Vakıa�süresi�63.�ayette Ektiğiniz�tohuma�ne dersiniz? Bu ayet-i� kerimede�Allah� tohumdaki�mucizeye�dikkat� çekmekte�ve�genotipler� arasında�

farklı� dormansi� süreleri� yaratmakla� da� fail-i�muhtar� olduğunu ”Şüphesiz�Allah;� tohumu� ve� çekirdeği� yarandır” (En’am� süresi� 95)� cümlesiyle� bildirmektedir. Bilindiği� üzere�tohum�ekildikten�sonra�yeterli�sıcaklık�ve�nem�bulduğunda�kader�programı�kabul�edilen�embriyodaki�çimlenme�mekanizmaları�faaliyete�başlar.�Fizyologlar,�çimlenme�hadisesini�iç�ve�dış�faktör�olarak�ikiye�ayırmakta,�sıcaklık�ve�nem�gibi�dış�faktörler�uygun�olsa�bile�çimlenmenin�start�alması�ancak�genetik�mekanizmanın� elvermesiyle� olabileceğini� bildirmektedirler.� Kendine� döllenmenin� hâkim� olduğu�homozigot� bir� bitkiden� elde� edilen� tohumların� aynı� zamanda� çimlenmemeleri� ve� farklı� dormansi�sürelerine�sahip�olmalarının�sırrı�içsel�bir�faktör�olarak�tesmiye�edilerek�izah�edilmeye�çalışılmaktadır.�Halbuki,�dormansinin�kırılıp�çimlenmesinde�yer�alan�enzim�ve�hormon�faaliyetleri�ile�sıcaklık,�nem�vb�ortam� şartları� gibi� kör,� serseri� ve� şuursuz� sebeplerin işi� olamayacağını� bunların� ancak� birer� perde�olduklarını�tohumdaki�çimlenme�hadisesinin�sonsuz�bir�ilim�ve�kudret�sahibi�bir�zatın�eseri�olduğunu�kabul� etmemiz� icab� etmektedir.� Hz.Yusuf� (as)� neden� başağında� saklamayı� tavsiye� etmiştir?� Hz. Yusuf’un� tohumu� başağında� depolamasını� tavsiye� etmesinin� tohum� dormansisi� veya� çimlenme�durgunluğu� ile� doğrudan� alakadar� olmadığı� anlaşılmaktadır.� Nitekim� buğday� ve� arpa� gibi� türlerin�olgunlaşma� döneminde� yağışın� olduğu� bölgelerde� bazı� genotiplerde� başakta� çimlenme� hadisesinin olması� konuyu� izah� etmeye� yetmektedir.� Başağında� saklamanın� asıl� amacının� tohumun� çimlenme�özelliğini� kaybetmemesi� ile� küf� ve� haşerat� zararından� muhafaza� olduğu� anlaşılmaktadır.� Allah

(Yusuf 47) Yûsuf� dedi� ki:�“Yedi� yıl� âdetiniz� üzere� ekin� ekeceksiniz.� Yiyeceğiniz� az� bir� miktar� hariç,� biçtiklerinizi� başağında�bırakın”� beyanındaki� i’caz� cihetlerinden� biri� de� başağın� içinde� sarılı� olan� tohumun� zaman� geçtikçe�zarara� uğramadan� korunması� için� en� güzel� yöntem� olmasıdır.� Yedi� bolluk� yılı� takip� eden� 7� kıtlıksenesinden�sonra�geçen�sure�yaklaşık�15�yıldır.�Hz.�Yusuf’un�(as)�tahıl�danelerini�tohumun�canlılığını�muhafaza�edecek�şartlarda�yer�altında�yaptırdığı�depolarda�yaklaşık�7-15�yıl�sakladığı�anlaşılmaktadır.�Bu� kadar� sürenin� dane� rutubeti,� ortam� sıcaklık� ve� nemi� gibi� faktörlerin� kontrol� altında� olmasıyla�mümkündür.�Ayette�tahıl�türü�belirtilmeyip�“biçtikleriniz”�diye�tarif�edilmesi,�bu�hükmün�başta�buğday�olmak� üzere� arpa,� çavdar� ve� yulaf,� çeltik,� darı� gibi� başak-başakçık� yapısındaki� ürünler� için� de� cari�olduğuna�işaret�etmektedir�Günümüzde�ise�ancak�gen�bankalarında�uygulanan�dondurma�yöntemiyle�daha� uzun� süreli� saklama� mümkün� olabilmektedir. Günümüz� akademik� çalışmalarında� depolama�süresini� belirlemede� çıplak� daneler� kullanılmakta� olup� danenin� başakta� depolanması� ile� alakalı�teferruatlı� araştırmaya� rastlanılmamaktadır.� Bununla� beraber� tohum� canlılığını� belirlemek� üzere�Almanya’da�Rauber�(1988) isimli�araştırıcı�tohumları�çıplak�ve�başağında�olmak�üzere�tabii�şartlarda�30�cm�lik�toprağa�gömmüş�ve�15�ay�sonra yaptığı�incelemede�başaktaki�tohumların�çıplak�daneye�göre�daha�canlı� olduğunu�bildirmiştir.� Günümüz� silo� teknolojisinde� düşük� dane� ve�ortam�nemi� ile� düşük�sıcaklık� ve� havalandırma� gibi� tedbirlerle� çimlenme� önlenmekte� ve� uzun� süre� depolanabilmektedir.�Ancak�uzun�süreli�depolamada�insan�sağlığına�zarar�vermeden�böcek�ve�haşeratların�zararını�önlemeye�yönelik�kültürel�ve�organik�usullerin�masraflı�ve�zor�olduğu�görülmektedir.�Nitekim�böcekler,�dünyadaki�her�yıl�depolanan�tahıl�miktarının�yüzde�30'unu�tahrip�ederken�bu�oran�bazı�ülkelerde�%50�(Fornal�et�al.,�2007)�gelişmiş�ülkelerde�%10�civarındadır.�Yapılan�bir�çalışmada�Amerika�Birleşik�devletleri�tohum�depolarında�50’den�fazla�böcek�türü�tespit�edilirken�(Kearney�ve�ark.,�2006),�Ankara�TMO�depolarında�yapılan� benzer� bir� çalışmada� 9� tür� tespit� edilmiştir� (Bağcı� ve� ark.,� 2015).� Tahıllar� çimlenmelerini�kaybetmeden�ne�kadar�süre�ile�depoda�bekletilebilir?�Petrenko�(2014),�kışlık�tahılların�normal�şartlar�altında�depolama�sürelerinin�6-18�ay�olduğunu�daha�uzun�sureli�depolamalarda�ise�soğuk�(dondurma)�muhafaza� sistemlerinin� zorunlu� olduğunu� bildirmiştir.� Öte� yandan� gen� bankalarında� tohumlar� orta�vadeli saklamalarda hermetik kaplarda 0-2 oC de, uzun vadeli saklamalarda ise -18-20 oC de muhafaza edilmektedir�(Payne�et�al.�2008).�Desheva�(2016)�Bulgaristan�ulusal�gen�bankasından�yaklaşık�20�yıldan�beri� özel� şartlarda� (-18 oC)� hermetik� kaplarda� saklanan� 7� familyaya� ait� 28� bitki� türü� tohumu� ile�



başlangıçta�sahip�olduğu�çimlenme�oranını�baz�alarak�yaptığı�modellemede�tahıl�ürünleri�ile�alakalı�elde�ettiği� sonuçlar� aşağıdaki� Çizelge� 1’de� verilmiştir.� Tablo� 1’de� görüldüğü� gibi� tahıl� daneleri� uygun�şartlarda�depolandığında�22-27�yıl�gibi�sürede�bile�çok�az�çimlenme�kaybı�meydana�gelmiştir.�Araştırıcı,�nem� içerikleri,� başlangıçta� ve� depolama� sonrası� çimlenme� oranları� üzerinden� yaptığı� Probit� analiz�modellemesiyle�ekmeklik�buğdayın�%50�çimlenme�oranıyla�847�yıl,�%10�çimlenme�oranıyla�318.5�yıl�canlılığını�devam�ettirebileceğini�bildirmiştir.�

Tablo 1. Belirtilen�süre�içerisinde�depolanan�ürünlerde�tohum�canlılık�değerleri�(Desheva,�2016)

TürNumune sayısı

Başlangıçta�çimlenme�oranı%

Dane nem

içeriği�%

Uzun�dönem�depolama sonrası�çim.�oranı%

Depolama süresi�yıl

P(%10) yılP(%50)

yıl

Yulaf (Avena sativa L) 457 95.8±6.1 6.22±0.3 95.3±7.34 23.12 338.5 880.0Arpa (Hordeum vulgare L) 1195 93.2±5.5 6.85±0.21 92.0±6.19 22.78 179.0 502.7Çavdar�(Secale cereale L) 35 94.6±5.2 7.09±0.37 39.7±7.71 23.48 20.55 55.9Koca�darı�(Sorghum�vulgarı L) 99 91.4±6.4 6.59±0.26 83.6±17.35 24.00 28.33 82.7Mısır�(Zea mays L) 364 94.6±5.5 7.07±0.32 91.2±9.26 23.49 50.81 141.0Yumuşak�buğday�(Triticum aestivumL)

1547 95.5±5.0 6.91±0.26 94.9±4.82 23.03 318.5 847.0

Ser�buğday�(Triticum durum Desf) 389 95.4±5.5 7.09±0.42 95.6±7.22 27.29 69.44 186.0P(%10) yıl:��%10�çimlenme�kaybıyla�depoda�dayanabileceği�süre�(yıl);�P(%50) yıl:�%50�çimlenme�kaybıyla�depoda�dayanabileceği�süre�(yıl)

Başakta�saklama�veya�depolama�ile�alakalı�gerek�ülkemizde�ve�gerekse�dünyada�yapılan�çalışma�sayısı�sınırlıdır.�Karaoğlu�ve�Çalmaşur�(2012),�başak�ve�tane�halinde�farklı�tane�nemi�ve�farklı�ortam�sıcaklıklarında� depoladıkları� ekmeklik� buğdayda,� buğday� bitinin� (Sitophilus granarius L)� gelişimi�üzerine�yaptıkları�bir�çalışmada�başak�halinde�depolanan�buğdaylarda�hem�yenik�tane�hem�de�böcek�kesafeti,� tane� halinde� depolanmış� buğdaylara� göre� önemli� derecede� düşük� çıktığını,� başak� halinde�depolamanın�böcek�zararına�karşı�daha�dayanıklı�bulunduğunu�bildirmişlerdir.�Karaoğlu�ve�ark�(2010)�Erzurum Atatürk�Üniversitesinde�buğdayın�başağında�ve�çıplak�olarak�farklı�nem�ve�sıcaklık�seviyeleri�ile� farklı� sürelerde� muhafaza� edilmesi� ile� alakalı� yaptıkları� bir� çalışmada,� kalite� parametrelerinden�hektolitre�ağırlığı,�gluten�muhtevası,�zeleny�sedimentasyonu, enzim aktivitesi, phytik asit ve dane rengi yönünden�önemli� farklılıklar�elde�ettiklerini�bildirmişlerdir.�Çalışmada�gluten�muhtevası�bakımından�başakta� saklamanın� çıplak� dane� şeklindeki� depolamaya� göre� daha� sağlıklı� olduğu,� nem� ve� sıcaklık�yönünden� olumsuz� depolama� şartlarında�başakta� saklamanın� çıplak�dane� şeklindeki� saklamaya� göre�daha�güvenli�ve�danelerin�daha�dayanıklı�oldukları�bildirilmiştir.5.�SONUÇ

Kur’an-ı� Kerim’de� Yusuf� suresi� 47.� ayette� biçtikleriniz� başağında� saklayın mealindeki ilahi beyanı� esas�alan�Hz�Yusuf� (as),�kıtlık�yıllarında�gıda�ve� tohumluk� ihtiyacını�karşılamak�gayesiyle�7�bolluk�yılında�hasad�edilen�mahsulü,�küflenme�ve�haşerat�zararına�karşı�dönemin�şartlarına�göre�inşa�ettirdiği�büyük�silolarda�7-15 sene boyunca�muhafaza�etmiştir.�Aynı�zamanda�ticarete�de�konu�olan�stok�durumundaki�mahsulün�günümüz�gıda� ve� tohum�sektörünün� ticari� esaslarının�belirlenmesine�de� ışık�tutmuştur.� Başağında� depolama� metodunun,� tane� olarak� saklanma� yöntemine� göre� daha� sağlıklı�olduğuna� yönelik� sınırlı� sayıdaki� araştırmalarla� teyid� edilmiştir� Bu� itibarla,� tahılların� başağında�saklanmasının�fizyolojik esasları�tespit�edilerek�stratejik�öneme�sahip�genetik�kaynakların�uzun�vadeli�muhafazasına�yönelik�çok�yönlü�araştırmalara�öncelik�verilmelidir.

6. KAYNAKLAR

1. Bachari A. What you should do for long-term grain storage 2017.http://www.adascan.ca/blog/what-you-

should-do-long-term-grain-storage.

2.�Bağci�F.,�Yilmaz�A.�ve�Ertürk�S.�Ankara�ili�hububat�depolarında�bulunan�zararlı�böcek�türleri�Bitki�

Koruma�Bülteni�2015;�54(1):69-78

3. Bogaard A., Filipovi D., Fairbairn A., Green L. Stroud E. Fuller D., Charles M. Agricultural

innovation and resilience in a long-lived early farming community: The 1,500-year sequence at

Neolithic�to�early�Chalcolithic�Çatalhöyük,�Central Anatolia Anatolian Studies 2017; 67:1-28.



4. Bojovic B. The Effects of Temperature, Length of Storage and Plant Growth Regulators on

Germination of Wheat (Triticum aestivum L.) and Triticale Seeds, Biotechnology & Biotechnological

Equipment 2010; 24:2, 1849-1853

5. Britannica Kids. 2018. https://kids.britannica.com/kids/assembly/view/54537

6. Chattha S.H., Hasfalina CM., Mirani BN. and Mahadi MR. Traditional storage methods and their

effect on quality characteristics of wheat grain in Sindh, Pakistan; Agric Eng Int: CIGR Journal 2015;

17(4):346-353 Open access at http://www.cigrjournal.org

6. Desheva G. The longevity of crop seeds stored under long-term condition in the national gene bank

of Bulgaria; Agriculture�(Poľnohospodárstvo),�2016; 62(3): 90-100

7. Doebley, J. F., Gaut, B. S., Smith, B. D. The molecular genetics of crop domestication 2006; Cell,

127 (7):1309–13

8.� Elgün,� A.,� Ertugay,� Z.,� Tahıl� İşleme� Teknolojisi;� Atatürk� Üniversitesi� Yayınları 2000; No:718,

Erzurum,.

9. Erbaş M, Durak A.N, Ve Arslan S. Tahıl Depolamada Depolamanın Temel Prensipleri; Miller

Değirmenci Dergisi. 2018; Erişim Tarihi: 18.10.2018. http://www.millermagazine.com/tahil-

depolamada-zararlarin-olusum-mekanizmalari -ve-depolamanin-temel-prensipleri/.html

10. Flickr. Bioversity International: Traditional grain and seed storage huts; 2018; Niger

https://www.flickr.com/photos/bioversity

11.�Fornal,�J.,�T.�Jelinski,�J.�Sadowska,�S.�Grundas,�J.�Nawrot,�A.�Niewiada�and�W.�Błaszczak.�Detection�

of granary weevil Sitophilus granarius (L.) eggs and internal stages in wheat grain using soft Xray and

image analysis, Journal of Stored Products Research, 2007; 43(2): 142- 148.

12. Gubler, F., Millar, A.A., Jacobsen, J.V. Dormancy release, ABA and pre-harvest sprouting 2005;

Current Opinion in Plant Biology 8: 183-187.

13. Genesis. New American Standard Bible (NASB) 2013; 41:33-36.

https://www.biblegateway.com/passage/?search=Genesis%2041:33-36&version=NASB

14. Gospelclips, Could Joseph and Imhotep have been the same person? 2014;

https://josephandisraelinegypt.wordpress. com/tag/grain-silos/

15. Hyland HL History of U.S. plant introduction. Environ Rev 1977; 226–33.

16. Jackson and Walford. The Biblical Review and Congregational Magazine London1846, 1. Cilt: sayfa

134.

17. Kakani M. Traditional ways of Storing Grains 2015;

http://www.iskconvarnasrama.com/home/traditional-ways-of-storing-grains/

18.�Karaoğlu�M.M.,�Aydeniz�M.,�Kotancilar�H.G.�&�Gercelaslan�KE..�A�comparison�of�the�functional�

characteristics of wheat stored as grain with wheat stored in spike form; International Journal of Food

Science and Technology, 2010; 45: 38–47

19.�Karaoğlu�M.M.�ve�Çalmaşur�Ö.�Farklı�depolama� tiplerinin�buğday�biti�[Sitophilus Granarius L.

(Coleoptera: Curculionidae)]’nin�gelişmesi�üzerine etkisi; Atatürk�Üniv.�Ziraat Fak. Derg., 2012; 43

(2): 117-122.

20. Kearney T., Garcia S., Jackson L.. Small grain production manual part 13 harvesting and storage

university of california Division of Agriculture and Natural Resources ANR Publication 2006; 8176.

http://anrcatalog.ucdavis.edu

21. Kirby, E.J.M. and Appleyard, M. Cereal development guide; Stoneleigh, Kenilworth, UK, NAC

Arable Unit; 1984, 95 pp.

22. Laisumuam 2018. http://www.laisumuam.org/photo.html#c18yNjg0MA

23. Lev-Yadun, S., Gopher, A., Abbo, S. The cradle of agriculture. Science, 2000; 288: 1602–1603.

24. Levinson HZ and Levinson AR Food storage protection in ancient Egypt. Boletin de Saridad Vegetal

Fuera de Serie 1989; 17:475-482.



25. Moeller N.. Oriental Institute. University of Chicago. 2008;

https://news.uchicago.edu/story/archaeologists-find-silos-and-administration-center-early-egyptian-

city

26.� MYSİLO.� Mysilo� depolama� sistemleri� 2018;�

https://mysilotahildepolamasistemleri.wordpress.com/2015/10/13/turkiyede-silo-yapimi-ne-zaman-

basladi/

27. Nuri MMH Study of Ancient Grain Storage Techniques during Famine/ Drought-Lessons learnt

from the Time of Prophet Joseph (as) 2018; http://tahirheart.org/Grain_Storage_Techniques.pdf

28.�Nursi�B.S..�Yirminci�söz.�Sözler.�RNK�Neşriyat.�2015;�S.279.�

29. Nursi BS. İşaratü'l�– İcaz.�RNK�Neşriyat.�2018;�S.174

30.�Özdoğan�M..�Neolitik�Dönem:�Günümüz�Uygarlığının�Temel�Taşları�12.000�Yıl�Önce�“Uygarlığın�

Anadolu’dan�Avrupa’ya�Yolculuğunun�Başlangıcı”�Neolitik�Dönem,� (Edt.)�N.�Başgelen,�YKY�Yay,�

2007;�İstanbul,�9-20.

31.�Özgen,�M.,�Adak,�M.� S.,�Karagöz,�A.� and�H.�Ulukan.,� Bitkisel�Gen�Kaynaklarının�Koruma� ve�

Kullanımı,�T.Z.M.O�IV.�Teknik�kongresi,�1995;�9-13�Ocak,�Ankara,�Türkiye,�309-343

32. Payne T.S., Amri A., Humeid B. and Rukhkyan N. Regeneration guidelines: smallgrained cereals.

In: Dulloo M.E., Thormann I., Jorge M.A. and Hanson J., editors. Crop specifc regeneration guidelines

[CD-ROM]. CGIAR System-wide Genetic Resource Programme, 2008; Rome, Italy. 12 pp.

33.� Petrenko.,� V.� Influence� of� storage� conditions� on� germination� of� winter� wheat� seeds� (Triticum

aestivum L.)�in�relation�to�agriculture�systems�Žemės�Ūkio�Mokslai.�2014.�T.�21(3):173–180

34. PROTA,. Plant Resources of Tropical Africa Protologue. 2018; Sp. pl. 1: 85 (1753). Erişim�Tarihi�

11. Ekim.https://uses.plantnet-project.org/en/Triticum_aestivum_(PROTA)

35. Rao, V.R. and Riley, K.W. The use of biotechnology for conservation and utilization of plant genetic

resources. Plant Genet. Res. 1994; Newsletter, 97: 3.

36. Rauber R. Studies on survival of freshly ripened barley seeds (Hordeum vulgare L) in soil 2 influence

of straw admixture on the survival of seeds and spikes. Angewandte and Botanik 1988; 62:255-264

37. Resmi�Gazete.�Tarım�Ürünleri�Lisanslı�Depoculuk�Kanunu,�Resmi Gazete 2005; Kanun No. 5300

38. Sachs M.M. Cereal Germplasm Resources. Plant Physiol.149(1): 148–151.

39. Sinha RN. 1994.The Stored grain in ecosystem (Edit: Digvir S., Noel DG., Muir WE), 2009; P.784.

40. Shepherd A.W. A guide to maize marketing for extension officers. 1999;

http://www.fao.org/docrep/005/x0530e/X0530E05.htm

41. Statistica, 2018. https://www.statista.com/statistics/263977/world-grain-production-by-type/

42.� TMO.� 2017� Yılı� Hububat� sektör� Raporu.� 2018;� Erişim� Tarihi:� 23.10.2018.�

http://www.tmo.gov.tr/Upload/Document/hububatsektorraporu2017.pdf

43. Vavilov NI Studies on the origin of cultivated plants. Bulletin of Applied Botany 1926; 26:1–248.

44. Weide, A. On the Identification of Domesticated Emmer Wheat, Triticum turgidum subsp. dicoccum

(Poaceae), in the Aceramic Neolithic of the Fertile Crescent. Archäologische�Informationen�2015;�.38,�

Early Viev. http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:bsz:16-ai-262054

45. Wilford J. N. 2008. Uncovering Evidence of a Workaday World Along the Nile, The New York

Times, 2008; July 1.

46. Volchof,. Great Discoveries in Archaeology. The Step Pyramid at Saqqara 2013;

http://anthropology.msu.edu/anp264-ss13/2013/02/07/the-step-pyramid-at-saqqara/

ii.internationalcreationcongressontheligthof ii ... tahılların... · ii. international creation...

Documents