impact of the chemical industry hipol on water quality of the part of the hydrosystem dtd by ognjen...

UNIVERZITET U NOVOM SADU PRIRODNO – MATEMATIČKI FAKULTET

DEPARTMAN ZA BIOLOGIJU I EKOLOGIJU

Đurasinović Ognjen

Uticaj Hemijske industrije “Hipol” na kvalitet vode deonice hidrosistema Dunav – Tisa –

Dunav, kanal Bečej – Bogojevo

- MASTER RAD -

Mentor:

Prof. Dr Branko Miljanović

Novi Sad, 2014.

Ovom prilikom želim da se zahvalim onima, bez kojih izrada ovog rada ne bi bila moguća. Hvala prof. Dr Branku Miljanoviću, mom mentoru, na pomoći i savetima tokom svih faza izrade master rada. Hvala asistentima, Pogrmić Sonji i Pankov Nemanji, na velikoj pomoći pri analiziranju materijala. Zahvaljujem se Tamari Dulić, diplomiranom biologu, na pomoći prilikom determinacije. Hvala supruzi Ivani i sinu Vladanu na razumevanju. Najveće hvala mojim roditeljima, koji su uvek verovali u mene.

Ognjen

SADRŽAJ:

1. UVOD ..................................................................................................................................... 1

1.1. Fitoplankton i makrozoobentos kao indikatori kvaliteta voda ........................................... 2

1.2. CILJ RADA ............................................................................................................................ 3

1.3. OSNOVNE KARAKTERISTIKE ISPITIVANOG PODRUČJA ........................................................ 4

1.3.1. Hidrosistem Dunav – Tisa – Dunav ............................................................................ 4

1.3.2. Opština Odžaci ............................................................................................................ 5

1.3.3. Hemijska industrija „Hipol“ Odžaci ............................................................................ 6

2. MATERIJAL I METODE ........................................................................................................... 7

3. REZULTATI I DISKUSIJA ........................................................................................................ 10

3.1. Fizičko – hemijski parametri ispitivanih lokaliteta ............................................................ 10

3.2. Makrozoobentos i fitoplankton na ispitivanim lokalitetima ............................................ 12

3.2.1. Lokalitet izlivanja otpadnih voda ....................................................................... 14

3.2.2. Lokalitet uzvodno od izlivanja ............................................................................ 17

3.2.3. Lokalitet nizvodno od izlivanja ........................................................................... 20

4. ZAKLJUČAK ........................................................................................................................... 22

5. LITERATURA ......................................................................................................................... 24

6. PRILOG ................................................................................................................................. 26

Uticaj Hemijske industrije “Hipol” na kvalitet vode dela hidrosistema Dunav – Tisa – Dunav, kanal Bečej – Bogojevo

1

1. UVOD

Razvojem industrije i urbanih sredina, naročito u poslednjih nekoliko decenija, vodeni ekosistemi se sve više opterećuju otpadnim materijama (Grginčević i Pujin, 1998.). Problematika ovog tipa je naročito izražena u Vojvodini, koja ima velike vodene resurse u površinskim vodama reka: Dunav, Sava i Tisa, kao i u razvijenom kanalskom sistemu Dunav – Tisa – Dunav (Dalmacija i Agbaba, 2008.). Razvoj industrije utiče na povećanu produkciju otpadnih voda, koje se najčešće neprečišćene ispuštaju u vodotokove. Veliki industrijski centri značajno utiču na stanje kvaliteta površinskih voda Vojvodine. Pored industrije koja je najveći zagađivač, poljoprivreda i naselja bez kanalizacione mreže dovode do pogoršanja stanja kvaliteta voda. Značajno zagađenje voda u Vojvodini dolazi od prehrambrene industrije koja ispuštanjem otpadnih voda dovodi do ubrzanog procesa eutrofikacije, a takođe i hemijska industrija ima veliki udeo u ukupnom zagađenju vode ispuštanjem toksičnih jedinjenja kao što su kiseline, baze i teški metali. U vodotokove se ispušta topla voda, unose suspendovane čestice, neorganske i organske materije koje svojim fizičkim i hemijskim osobinama utiču na prirodnu ravnotežu ekosistema (Grginčević i Pujin, 1998.). Sve otpadne materije koje su dospele u vodene ekosisteme deluju na organizme u zavisnosti od ekoloških faktora, naročito od temperature, pH i količine kiseonika (Grginčević i Pujin, 1998.). Ekološke posledice zavise od vrste supstance koja dospeva u vodene ekosisteme. Krajnji rezultat i zajednička odlika uticaja svih zagađivača je degradiran vodeni ekosistem (Simić i Simić, 2009.). Hidrobiologija proučava probleme zagađenja voda. Hidrobiološkim istraživanjima se ispituje zagađenost vode pomoću organizama indikatora, proučava uticaj otpadnih voda na kvalitativni i kvantitativni sastav živog sveta, rešava pitanje korišćenja vode u industriji i predlaže mere protiv zagađenja (Grginčević i Pujin, 1998.).


2

1.1 Fitoplankton i makrozoobentos kao indikatori kvaliteta vode

Stepen zagađenosti vode može se odrediti ekološkom metodom, proučavanjem

sastava biocenoza i utvrđivanjem prisutnosti i učestalosti organizama indikatora (Grginčević i Pujin, 1998.).

Životne zajednice akvatičnih ekosistema su osetljive na promene fizičko –

hemijskih parametara i efekte zagađivanja, tako da kvalitativni i kvantitativni sastav živog sveta odražava kvalitet vode u kojoj žive. Jedan od značajnih parametara analize biološkog kvaliteta vode je sastav planktona, dok se kod određivanja kvaliteta i stanja sedimenta kao parametar koriste makrozoobentosni organizmi, naročito zajednice Oligochaeta.

Plankton čine slobodnoživeći, sitni organizmi koji lebde u vodi. Planktonsku

grupu organizama čine bakterioplankton, fitoplankton i zooplankton. Zbog vrlo kratkog životnog ciklusa i njihove osetljivosti na promene kvaliteta vode, kvantitativni i kvalitativni sastav pojedinačnih grupa planktonskih organizama se koristi kao indikator kvaliteta voda.

Fitoplankton predstavlja najznačajnije producente organske materije. U

zavisnosti od karakteristika vodenog ekosistema i uslovima koji vladaju, doći će do razvoja specifičnih fitoplanktonskih zajednica. Brojnost i diverzitet fitoplantonske zajednice ukazuju na kvalitet vode u kojoj žive.

Od većine organizama koji se koriste u biomonitoringu kopnenih voda,

makrozoobentos se pokazao kao najpouzdaniji. Makroinvertebrate se koriste za procenu efekta antropogenog stresa određenih ekosistema na svim nivoima biološke organizacije (Rosenberg i Resh, 1993.). U okviru makrozoobentosa dominantnu grupu organizama čini zajednica Oligochaeta, koja se često javlja i kao jedina zastupljena u hidroekosistemima. Oligochaeta su veoma dobri indikatori na osnovu kojih se može proceniti kvalitet vode u izučavanim vodenim ekosistemima.

Oligochaeta su veoma raznovrsna grupa člankovitih crva koji naseljavaju i

akvatične i kopnene ekosisteme. U vodenim ekosistemima njihov značaj je višestruk. Imaju ulogu u kruženju materije i proticanju energije, usporavaju proces starenja i zatrpavanja, pospešuju aeraciju i proces mineralizacije, značajna su komponenta u ishrani bentofagnih riba i veoma su dobri indikatori kvaliteta voda o čemu svedoče i preporuke Okvirne direktive Eu, na osnovu kojih su Oligochaeta parametar monitoringa.


3

1.2. Cilj rada Cilj rada je da se na osnovu kvalitativnog i kvantitativnog sastava planktona i faune dna tokom perioda istraživanja, odredi kvalitet i stanje vode na delu Hs DTD na lokalitetu ispuštanja otpadnih voda Hemijske industrije „Hipol“ Odžaci, lokalitetu pre i nakon ispuštanja, radi procene uticaja Hipola na ispitivani vodotok. U cilju što preciznije procene kvaliteta vode se koriste rezultati ispitivanja fizičko – hemijskih parametara vode na navedenim lokalitetima. Utvrđivanje kvaliteta vode na osnovu indeksa saprobnosti indikatorskih organizama fitoplanktona i faune dna.


4

1.3. Osnovne karakteristike ispitivanog područja 1.3.1. Hidrosistem Dunav – Tisa – Dunav

Hidrosistem Dunav-Tisa-Dunav je jedinstveni sistem kanala protiv poplava, kao i

za navodnjavanje zemljišta, plovni put, za turizam, lov i ribolov. Sistem kanala se proteže na oko 12.700 km², između Tise i Dunava, u Banatu i Bačkoj, na teritoriji Vojvodine. Dužine je 960 km, od čega je plovno 600 km.

.

Slika 1. Mreža kanala hidrosistema DTD (http://media.novi.navodi.com/FOTO-Razno/Karte_reka/kanaliDTD.jpg)

../Application%20Data/Microsoft/Word/hiperlinkovi.doc


5

Hidrosistem DTD je višenamenski, regionalni hidrosistem, čiji je zadatak kompleksno uređenje voda na području koje pokriva i koji, pored gore navedenih uloga, ima i veoma bitnu ulogu u prijemu i odvođenju otpadnih voda i zaštitu kvaliteta voda. Sva veća naselja i celokupna industrija koja se nalazi na hidrosistemu ispuštaju svoju vodu u ovu kanalsku mrežu, po pravilu u neprečišćenom stanju, uz mali broj izuzetaka, što dovodi do toga da se godišnje prihvati i evakuiše oko 20 miliona m3 otpadne vode. U takvoj situaciji neophodno je obezbediti što veću protočnost kroz kanalsku mrežu u cilju očuvanja ekološkog sistema. 1.3.2. Оpština Odžaci Opština Odžaci se nalazi u AP Vojvodini, u Zapadnobačkom okrugu i zauzima površinu od 411 km2. Opština se graniči sa opštinama Sombor, Apatin, Kula, Bačka Palanka i Bač, a Dunavom se graniči sa Hrvatskom. Ima 9 naseljenih mesta.

Kanalska mreža Dunav – Tisa – Dunav u Bačkoj ima dužinu od 355 km, minimalna dubina je 2 m, a širina vodenog ogleda je od 40 – 60 m. Dužina kanalske mreže Hidrosistema Dunav-Tisa-Dunav na prostoru opštine Odžaci iznosi 43 km i to sa kanalima Prigrevica - Srpski Miletić, Karavukovo - Bački Petrovac i Srpski Miletić - Ruski Krstur. Kanali su povezani sa Dunavom i takvih su karakteristika da omogućavaju plovidbu raznolikih plovila, a posebno su pogodni za ona sa kapacitetom 10-20 putnika. Korišćenje manjih plovila omogućava daleko lakši i brži manevar, pristajanje na različitim lokalitetima, čak i relativno lak prenos preko kratkih kopnenih razdaljina, ili učestvovanje u različitim sportsko-rekreativnim takmičenjima. Činjenica je da se kanalska mreža odlikuje znatno većom čistoćom, nego u nekim drugim delovima Bačke, što omogućava i njihovo korišćenje za sportske aktivnosti.

Slika 2. Opština Odžaci

(http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3f/Odzaci_mun.png)

http://sh.wikipedia.org/wiki/Op%C5%A1tina_Sombor

http://sh.wikipedia.org/wiki/Op%C5%A1tina_Apatin

http://sh.wikipedia.org/wiki/Op%C5%A1tina_Kula

http://sh.wikipedia.org/wiki/Op%C5%A1tina_Ba%C4%8Dka_Palanka

http://sh.wikipedia.org/wiki/Op%C5%A1tina_Ba%C4%8Dka_Palanka

http://sh.wikipedia.org/wiki/Op%C5%A1tina_Ba%C4%8D

http://sh.wikipedia.org/wiki/Dunav

http://sh.wikipedia.org/wiki/Hrvatska



6

1.3.3. HI „Hipol“ Odžaci Jedna od velikog broja industrija koja se nalazi blizu hidrosistema DTD je i

Hemijska industrija „Hipol“ Odžaci, koja se vodom snabdeva iz hidrosistema i to iz kanala Bečej – Bogojevo. HI „Hipol“ je proizvođač polipropilena i proizvodi pun asortiman homopolimera, trgovačke oznake Hipolen P.

Slika 3. Hipol Odžaci

(www.hipol.com)

HI „Hipol“ , vodu iz kanala Bečej – Bogojevo preko vodozahvata uzima, a zatim je

nakon prečišćavanja vraća u hidrosistem preko uplivnog kanala. Otpadne vode HI „Hipol“ Odžaci čine zauljenje otpadne vode (potiču sa površina na kojima može doći do prosipanja nafte i njenih derivata), sanitarne otpadne vode (potiču iz sanitarnih čvorova, restorana i kuhinje), tehnološke otpadne vode (nastaju u procesu proizvodnje polipropilena), atmosferske otpadne vode (potiču sa površina koje nisu zagađene različitim kontaminatima), vode od odmuljenja rashladnog tornja (nastaju prilikom smanjivanja koncentracija suspendovanih materija i soli u rashladnom sistemu) i otpadne vode od regeneracije postrojenja za demineralizaciju vode (nastaju nakon regeneracije i ispiranja jonoizmenjivačkih filtera postrojenja za demineralizaciju).

Tretman otpadnih voda se vrši u 3 različite linije koje čine nezavisne tehnološke

celine, i to tretman zauljenih otpadnih voda, tretman atmosferskih otpadnih voda i tretman sanitarnih otpadnih voda. Količine prečišćenih otpadnih voda godišnje iznose oko 200 000 m3 , od čega najveći udeo čine zauljene otpadne voda.



7

2. MATERIJAL I METODE

Ispitivanje kanala Bečej – Bogojevo, odnosno uzorkovanje materijala iz hidrosistema DTD vršeno je 2014. godine, u maju, junu i septembru. Uzorkovanje je vršeno na 3 mesta na kanalu Bečej – Bogojevo i to na lokalitetu izlivanja otpadnih voda Hemijske industrije „Hipol“ Odžaci, 100 m uzvodno od lokaliteta izlivanja i 1 km nizvodno od lokaliteta izlivanja.

Prilikom uzorkovanja materijala sa navedenih lokaliteta ustanovljeno je da

neposredno pred izlivanje otpadnih voda HI „Hipol“ u vodotok, dolazi do mešanja sa otpadnom vodom iz kanalizacije Odžaka. Izlivanje otpadne vode iz gradske kanalizacije dovodi do unosa velike količine organskog otpada što značajno utiče na sastav biocenoze ispitivanih lokaliteta i kvalitet vode.

Slika 4. Lokacije uzorkovanja (http://earth.google.com)

1. Lokalitet izlivanja otpadnih voda HI „Hipol“ i gradske kanalizacije 2. 100m uzvodno od izlivanja 3. 1km nizvodno od izlivanja

http://earth.google.com/


8

Slika 5. Lokalitet izlivanja otpadnih voda HI „Hipol“ i gradske kanalizacije u kanal Bečej –

Bogojevo (foto: O. Đurasinović)

Uzorci za analizu kvalitativnog i kvantitativnog sastava planktona su prikupljani 10-20 cm ispod površine vode i filtrirani su kroz planktonsku mrežicu i zatim fiksirani 96 % alkoholom. Uzorci su analizirani na Departmanu za biologiju i ekologiju, PMF-a u Novom Sadu.

Uzorci za analizu sedimenta su prikupljani uz pomoć bagera zahvatne površine

225 cm2. Sediment je nakon toga ispiran u Laboratoriji za Hidrobiologiju PMF-a na situ promera okaca 0,5 mm, a jedinke su izdvajane pecanjem iz plastičnog suda. Jedinke su zatim konzervirane 96% alkoholom. Broj jedinki je izražen po m2. Na licu mesta, prilikom uzorkovanja, su mereni određeni fizičko – hemijski parametri vode (temp., pH, elektroprovodljivost).

Slika 6. Bager i planktonska mrežica (foto:O.Đurasinović)


9

Za taksonomsku obradu materijala korišćena je odgovarajuća literatura.

Za svaki lokalitet je izračunavan indeks saprobnosti na osnovu formule koju su

dali Pantle & Buck (1955) : S = Σ ( s * h ) / Σ h S - indeks saprobnosti s – individualna saprobna valenca vrste h - relativna brojnost vrste

Relativna brojnost svake vrste prikazana je brojevima 1 – pojavljivanje vrste u

malom broju, 3 – veća učestalost (subdominantnost) i 5 – masovno pojavljivanje (dominantnost).

Na osnovu izračunatog indeksa saprobnosti (S) vrši se određivanje kategorije vode :

Tabela 1. Kategorizacija voda na osnovu vrednosti saprobnih indeksa

Vrednost S Kategorizacija voda

< 1,5 Oligosaprobne

1,51 – 2,5 β - mezosaprobne

2,51- 3,5 α – mezosaprobne

3,51 – 4,5 Polisaprobne

Na osnovu prisustva ili odsustva taksona, određen je koeficijent sličnosti između

ispitivanih lokaliteta, po metodi Sorensen-a (1948), prema formuli Cs = 2j / a + b Gde je Cs – koeficijent sličnosti, j – broj zajedničkih vrsta, a – broj vrsta prvog

lokaliteta, b – broj vrsta drugog lokaliteta.


10

3. REZULTATI I DISKUSIJA

3.1. Fizičko – hemijski parametri ispitivanih lokaliteta Pored planktona i makrozoobentosa kao parametara prilikom određivanja

kvaliteta voda, fizičko – hemijske karakteristike vode sa ispitivanih lokaliteta su bitan pokazatelj stanja akvatičnog ekosistema, zbog svog direktnog ili indirektnog uticaja na hidrobionte. Promene fizičko – hemijskih karakteristika značajno utiču i na promene u sastavu biocenoza vodenih ekosistema. Uzorci za analize fizičko – hemijskih parametara vode su uzorkovani na 3 lokaliteta i to na lokalitetu izlivanja otpadnih voda u hidrosistem, 100 m uzvodno od lokaliteta izlivanja kao i 1km nizvodno od lokaliteta izlivanja otpadnih voda u vodotok.

Prilikom uzorkovanja materijala za analizu sedimenta i planktona, na licu mesta

su digitalnim instrumentima mereni određeni fizičko – hemijski parametri vode (temperatura vode, pH, elektroprovodljivost).

Analize fizičko - hemijskih parametara su dobijene uz pomoć Instituta za zaštitu

na radu a.d. iz Novog Sada, departmana za hemiju PMF-a Novi Sad i laboratorije Hemijske industrije „Hipol“.

11.06.2014. izvršeno je uzorkovanje i analiza otpadne vode na prečistaču

otpadnih voda. Uzeti su uzorci vode pre i nakon tretmana. Na osnovu rezultata analize u Izveštaju o analizi vode br. 04-04-06-14-0003 Instituta za zaštitu na radu a.d. Novi Sad od dana 11.06.2014. godine razmatrana je efikasnost postrojenja za tretman otpadnih voda HI „Hipol“ ad u restruktuiranju.

Tabela 2. Efikasnost rada prečistača HI „Hipol“ za posmatrane parametre (preuzeto od Instituta zaštite na radu Novi Sad)

Parametar Neprečišćena voda Prečišćena voda Efikasnost rada

prečistača (%)

HPK (mg/l) 80 7 91.25

BPK5 (mg/l) 5.5 4.1 25.45

Suspendovane materije (mg/l)

159 12 92.45

Na osnovu parametara iz tabele 1. se može zaključiti da prečistač pokazuje visok stepen efikasnosti za HPK i suspendovane materije i dovoljen stepen efikasnosti za BPK5

i odgovara standardima predviđenim za primenjen postupak prečišćavanja.


11

Tabela 3. Fizičko – hemijski parametri hidrosistema DTD na lokalitetu izlivanja, uzvodno i nizvodno od lokaliteta izlivanja otpadnih voda HI „Hipol“ (preuzeto od Instituta zaštite na radu Novi Sad)

Referentna vrednost navedena u Tabeli 3. je propisana Uredbom o graničnim

vrednostima zagađujućih materija u površinskim i podzemnim vodama i sedimentu i rokovima za njihovo dostizanje („Sl. glasnik RS“, br. 50/12) i odnosi se na površinske vode koje imaju dobar ekološki status, odnosno pripadaju II klasi površinskih voda. Hidrosistem Dunav – Tisa – Dunav pripada slivu Dunava koji ima dobar ekološki status, II klasa površinskih voda. Iz prikazanih podataka se može zaključiti da vrednosti analiziranih parametara (Tabela 3.) ne odstupaju od zakonske regulative, kao i da su razlike fizičko – hemijskih parametara između tri ispitivana lokaliteta, minimalne.

Ispitivani parametar 11.06.2014.

Izmerena vrednost Referentna vrednost Uzvodno←

Lokalitet izlivanja

→ Nizvodno

Temperatura vazduha [C] 32 32 32 -

Temperatura vode [C] 25.5 25.5 25 -

pH 7.85 7.29 7.86 6.5 – 8.5

Elektroprovodljivost [μS/cm] 443 650 451 1000

Rastvoren kiseonik [mg/l] 7.82 7.12 7.80 Min. 5.0

Suspendovane materije [mg/l]

16 19 18 25

HPK [mg/l] 7 8 7 15

BPK5 [mg/l] 2.6 3.0 2.1 6.0

Ukupan azot [mg/l] 0.64 0.65 0.64 2

Ukupni fosfor [mg/l] 0.054 0.053 0.051 0.30

Amonijum jon (NH4-N) [mg/l]

<0.1 <0.1 <0.1 0.20

Nitrati (NO3-N) [mg/l] 1.02 0.99 0.98 3.0

Nitriti (NO2-N) [mg/l] 0.018 0.018 0.018 0.03

Ortofosfati (PO43-) [mg/l] <0.1 <0.1 <0.1 0.20


12

3.2. Makrozoobentos i fitoplankton na ispitivanim lokalitetima Kvantitativnom i kvalitativnom analizom sedimenta na ispitivanim lokalitetima konstatovano je 7 vrsta Oligochaeta iz dve familije i 4 roda. Familija Tubificidae je zastupljena sa 2 roda i 6 vrsta, dok je familija Lumbricidae zastupljena sa jednim rodom i jednom vrstom. Pored ovih vrsta, konstatovano je i nekoliko jedinki iz reda Diptera i to larve Chironomidae.

Najmanji broj jedinki, prosečno 207 ind/m2 po uzorku, konstatovano je na lokalitetu izlivanja otpadnih voda i gradske kanalizacije, nešto veći broj od 237 ind/ m2 konstatovano je na lokalitetu nizvodno, a najveći broj jedinki u ispitivanom periodu konstatovan je na lokalitetu uzvodno, prosečno 296 ind/m2. Najveći broj jedinki je pripadao vrstama Limnodrilus hoffmeisteri i Tubifex tubifex, koji su indikatori α – mezosaprobnih i polisaprobnih voda.

Na osnovu ranijih istraživanja (Miljanović B., 2006.) na Hs DTD kod Srpskog

Miletića koji se nalazi 3km uzvodno od lokaliteta izlivanja otpadnih voda, konstatovano je 6 vrsta familije Tubificidae. U odnosu na rezultate tog istraživanja, ovde je konstatovana i vrsta Tubifex tubifex, i to najveći broj jedinki na lokalitetu izlivanja otpadnih voda, nešto manje nizvodno, a mali broj jedinki je konstatovan uzvodno od lokaliteta izlivanja otpadnih voda. Vrsta Tubifex tubifex je indikator polisaprobnih voda.

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1000Limnodrilushoffmeisteri

Tubifex tubifex

Branchiura sowerbyi

Limnodrilusclaparedianus

Limnodrilus sp.

Limnodrilusudekemianus

Eiseniella tetraedra

Slika 7. Broj ukupno pronađenih jedinki Oligochaeta po vrstama po m2, na ispitivanim lokalitetima (maj, jun, septembar 2014. godine)

Izračunavanjem koeficijenta sličnosti konstatovana je velika sličnost od 60 %

među svim lokalitetima, što je i opravdano činjenicom da je udaljenost između 2 najudaljenija lokaliteta oko 1 km.


13

Kvalitativnom i kvantitativnom analizom fitoplanktona na ispitivanim lokalitetima konstatovano je 93 vrsta algi iz 8 razdela: Bacillariophyta, Chlorophyta, Cyanophyta, Euglenophyta, Pyrrophyta, Chrysophyta, Cryptophyta i Ochrophyta. Prema broju taksona najzastupljeniji je razdeo Bacillariophyta sa 34 vrste, slede razdeli Chlorophyta sa 31 i Cyanophyta sa 12 vrsta, razdeo Euglenophyta je zastupljen sa 9 vrsta, Chrysophyta 4 vrste, dok su razdeli Pyrrophyta, Cryptophyta i Ochrophyta zastupljeni sa po jednom vrstom. Rezultati ispitivanja fitoplanktona nisu odudarali od ranijeg istraživanja (Nemeš K., Simeunović J., Matavulj M., Gajin S., Radnović D., 2007.) koje je u Hs DTD u Bačkoj, pokazalo najveću brojnost vrsta iz razdela Bacillariophyta i Chlorophyta. Detaljan prikaz vrsta po lokalitetima, njihova abudancija i saprobna vrednost, se nalaze u prilogu.

Bacillariophyta

Chlorophyta

Cyanophyta

Euglenophyta

Chrysophyta

Pyrrophyta

Cryptophyta

Ochrophyta

Slika 8. Procentualni udeo taksona fitoplanktona u ukupnom broju determinisanih vrsta

Izračunavanjem koeficijenta sličnosti konstatovana je velika sličnost, s tim da je najveća razlika bila između lokaliteta izlivanja i lokaliteta nizvodno od izlivanja.

Tabela 4. Koeficijent sličnosti između ispitivanih lokaliteta

Lokalitet uzvodno Lokalitet izlivanja Lokalitet nizvodno

Lokalitet uzvodno 57% 52%

Lokalitet izlivanja 57% 41%

Lokalitet nizvodno 52% 41%

37%

33% 13%

10% 3% 4%


14

3.2.1 Lokalitet izlivanja otpadnih voda Tabela 5. Fizičko – hemijski parametri vode

Datum T0 vazduha [C0 ] T0 vode [C0 ] pH Elektroprovodljivost [μS/cm]

30.05.2014. 14 18 7.81 472

15.06.2014. 26 23 7.83 501

18.09.2014. 20 20 8 451

Analizom sedimenta na lokalitetu izlivanja otpadnih voda HI „Hipol“ i gradske

kanalizacije, konstatovane su vrste iz familije Tubificidae. Predstavnici familije Tubificidae se javljaju u uslovima kada anaerobija nije potpuna, a dno je prekriveno organskim talogom koji je nastao taloženjem suspendovanih čestica (Simić i Simić, 2009.).

Sve pronađene vrste su pripadale rodovima Tubifex i Limnodrilus. Najveću

brojnost je pokazala vrsta Tubifex tubifex. Vrsta Tubifex tubifex se javlja sa velikim brojem jedinki po m2 u sredinama gde je povećana razgradnja organskih materija u mulju i deficit kiseonika i predstavljaju siguran znak zagađenja (Grginčević i Pujin, 1998.).

Vrste roda Limnodrilus kao što su Limnodrilus hoffmeisteri i Limnodrilus

claparedianus, koje su pronađene na ispitivanom lokalitetu, su takođe znak opterećenja vode organskim materijama.

Slika 9. Limnodrilus hoffmeisteri Slika 10. Tubifex tubifex (www.fcps.edu/islandcreekes/ecology/aquatic_worm.htm) (www.biolib.cz/IMG/GAL/10870.jpg)

Limnodrilus hoffmeisteri je klasičan pokazatelj zagađenja. Ova vrsta je sposobna da opstane u periodima bez kiseonika zahvaljujući eritrokruorinu, crvenom krvnom pigmentu, pomoću kojeg apsorbuje kiseonik u periodu kada je dostupan, a zatim ga koristi kada njegov sadržaj u akvatičnoj sredini počne da opada. Pored ovih vrsta na istraživanom lokalitetu u periodu maj – septembar pronađena je još jedna vrsta iz fam. Tubificidae – Branchiura sowerbyi, veoma adaptivna vrsta koja naseljava sve vrste podloga.

http://www.fcps.edu/islandcreekes/ecology/aquatic_worm.htm

http://www.biolib.cz/IMG/GAL/10870.jpg


15

Tubifex tubifex

Limnodrilus hoffmeisteri

Branchiura sowerbyi

Limnodrilus claparedianus

Limnodrilus sp

Slika 11. Procentualni udeo taksona u grupi Oligochaeta

(lokalitet izlivanja otpadnih voda HI „Hipol“ i gradske kanalizacije, period maj, jun i septembar)

Izračunavanjem indeksa saprobnosti na osnovu indikatorskih organizama Oligochaeta, dobijena je vrednost 3.6, što vodu ovog lokaliteta svrstava u kategoriju polisaprobne vode.

Tabela 6. Kvantitativni i kvalitativni sastav Oligochaeta po m2, na lokalitetu izlivanja otpadnih voda HI „Hipol“ i gradske kanalizacije (period maj – septembar)

30.05.2014. 15.06.2014. 18.09.2014.

Fam. Tubificidae

Limnodrilus hoffmeisteri - 45 89

Limnodrilus claparedianus 45 - -

Limnodrilus sp. - - 45

Tubifex tubifex 133 - 178

Branchiura sowerbyi - - 89

50%

23%

13%

7% 7%


16

Analizom fitoplanktona na lokalitetu izlivanja konstatovano je 42 vrste algi iz 7 razdela: Bacillariophyta, Chlorophyta, Euglenophyta, Cyanophyta, Pyrrophyta, Ochrophyta i Chrysophyta. Najbogatiji vrstama je razdeo Bacillariophyta (20), Chlorophyta je zastupljena sa 10 vrsta, slede Euglenophyta sa 5 i Cyanophyta sa 4 vrste, dok su razdeli Pyrrophyta, Chrysophyta i Ochrophyta zastupljeni sa po jednom vrstom.

Najdominantnija vrsta na ovom lokalitetu u periodu 30.05.2014. – 18.09.2014. je

Melosira varians, vrsta iz razdela Bacillariophyta. Melosira varians je indikator β – mezosaprobnih voda.

Slika 12. Melosira varians (http://protist.i.hosei.ac.jp/PDB/Images/heterokontophyta/centrales/melosira/varians/index.html)

Izračunavanjem saprobne vrednosti, na osnovu indikatorskih vrsta fitoplanktona, dobijena je vrednost od 2.1, što vodu na ovom lokalitetu svrstava u kategoriju β – mezosaprobne.

Bacillariophyta

Chlorophyta

Euglenophyta

Cyanophyta

Pyrrophyta

Chrysophyta

Ochrophyta

Slika 13. Procentualni udeo taksona fitoplanktona na lokalitetu izlivanja

48%

24%

12%

10% 6%

http://protist.i.hosei.ac.jp/PDB/Images/heterokontophyta/centrales/melosira/varians/index.html


17

3.2.2. Lokalitet uzvodno od izlivanja Tabela 7. Fizičko – hemijski parametri vode


30.05.2014. 14 18 7.81 477

15.06.2014. 26 23 7.80 494

18.09.2014. 20 19.5 8 436

Analizom sedimenta uzvodno od lokaliteta izlivanja otpadnih voda ustanovljeno je prisustvo velikog broja vrsta Oligochaeta iz familije Tubificidae. Dominantna vrsta na ovom lokalitetu u periodu maj – septembar 2014. je bila Limnodrilus hoffmeisteri. Ova vrsta je široko rasprostranjena i česta je u organski opterećenim vodama. Pored predstavnika fam. Tubificidae, na ovom lokalitetu je pronađena i vrsta iz fam. Lumbricidae – Eiseinella tetraedra, koja se često može naći u muljevitom supstratu. Pored Oligochaeta na ispitivanom lokalitetu su pronađene i jedinke reda Diptera i to larve Chironomidae iz roda Chironomus, koje se javljaju na muljevitim podlogama, naslagama finog detritusa i koje opstaju u smanjenim koncetracijama kiseonika i mogu biti indikatori organskog opterećenja voda. Zbog izrazito crvene boje, nazivaju se i „krvni crvi“.

Slika 14. Chironomus sp. (http://www.arkive.org/midge/chironomus-riparius/image-A22893.html)

http://www.arkive.org/midge/chironomus-riparius/image-A22893.html


18

Slika 15. Procentualni udeo taksona u grupi Oligochaeta

(lokalitet uzvodno od izlivanja otpadnih voda HI „Hipol“, period maj, jun i septembar)

Izračunavanjem saprobne vrednosti na osnovu indikatorskih organizama Oligochaeta, dobijena je vrednost 3.6, što vodu ovog lokaliteta svrstava u kategoriju polisaprobne vode. Tabela 8. Kvantitativni i kvalitativni sastav Oligochaeta po m2, na lokalitetu uzvodno od izlivanja otpadnih voda HI „Hipol“ i gradske kanalizacije (period maj, jun i septembar)

30.05.2014. 15.06.2014. 18.09.2014.

Fam. Tubificidae

Limnodrilus hoffmeisteri 178 - 489

Limnodrilus udekemianus - - 45

Limnodrilus sp. 45 - -

Tubifex tubifex - - 133

Fam. Lumbricidae

Eiseniella tetraedra 45 - -

Limnodrilus hoffmeisteri

Eiseniella tetraedra

Tubifex tubifex

Limnodrilus udekemianus

Limnodrilus sp

71%

5%

14%

5%

5%


19

Kvantitativnom i kvalitativnom analizom fitoplanktona, na ovom lokalitetu, konstatovano je 47 vrsta algi iz 7 razdela: Bacillariophyta, Chlorophyta, Euglenophyta, Cyanophyta, Pyrrophyta, Cryptophyta i Chrysophyta. Najbogatiji vrstama je razdeo Bacillariophyta (22), Chlorophyta je zastupljena sa 11 vrsta, slede Euglenophyta sa 4 i Cyanophyta sa 6 vrsta, Chrysophyta dve vrste, dok su razdeli Pyrrophyta i Cryptophyta zastupljeni sa po jednom vrstom.

Najzastupljenije vrste na ovom lokalitetu su Melosira varians i Cyclotella meneghiniana, vrste iz razdela Bacillariophyta. Cyclotella meneghiniana je indikator α – mezosaprobnih voda.

Slika 16. Cyclotella meneghiniana (http://craticula.ncl.ac.uk/EADiatomKey/html/taxon11.html) Izračunavanjem saprobne vrednosti, na osnovu indikatorskih vrsta fitoplanktona, dobijena je vrednost od 2.22, što vodu na ovom lokalitetu svrstava u kategoriju β – mezosaprobne.

Bacillariophyta

Chlorophyta

Cyanophyta

Euglenophyta

Chrysophyta

Pyrrophyta

Cryptophyta

Slika 17. Procentualni udeo taksona fitoplanktona na lokalitetu uzvodno od izlivanja

47%

23%

13%

9% 4%

4%

http://craticula.ncl.ac.uk/EADiatomKey/html/taxon11.html


20

3.2.3 Lokalitet nizvodno od izlivanja Tabela 9. Fizičko – hemijski parametri vode


30.05.2014. 14 18 7.79 475

15.06.2014. 26 23 7.80 499

18.09.2014. 20 20 8 445

Na ovom lokalitetu su, takođe, najveću brojnost u uzorcima sedimenta pokazale vrste iz rodova Tubifex i Limnodrilus. Najzastupljenije vrste su Tubifex tubifex i Limnodrilus hoffmeisteri. Pored ove dve vrste, zabeleženo je prisustvo vrste Branchiura sowerbyi, kao i jedinki iz roda Chironomus. Navedene zajednice organizama su karakteristične za akvatične sredine u kojima se proces eutrofikacije dešava ubrzano zbog antropogenog uticaja i priliva velikih količina nutrijenata.

Izračunavanjem indeksa saprobnosti na osnovu indikatorskih organizama Oligochaeta, dobijena je vrednost 3.7, što vodu ovog lokaliteta svrstava u kategoriju polisaprobne vode. Tabela 10. Kvantitativni i kvalitativni sastav Oligochaeta po m2, na lokalitetu nizvodno od

izlivanja otpadnih voda HI „Hipol“ i gradske kanalizacije (period maj, jun i septembar)

30.05.2014. 15.06.2014. 18.09.2014.

Fam. Tubificidae

Limnodrilus hoffmeisteri 45 45 89

Limnodrilus claparedianus 89 - -

Limnodrilus sp. 45 - -

Tubifex tubifex 45 - 178

Branchiura sowerbyi - - 178


21

Kvantitativnom i kvalitativnom analizom fitoplanktona na lokalitetu nizvodno od izlivanja otpadnih voda, konstatovano je 62 vrste iz 6 razdela: Bacillariophyta, Chlorophyta, Cyanophyta, Euglenophyta, Chrysophyta i Ochrophyta. Najbogatiji vrstama su razdeli Bacillariophyta i Chlorophyta sa po 22 vrste, slede Cyanophyta sa 10 vrsta i Euglenophyta sa 4, Chrysophyta dve vrste dok su razdeli Pyrrophyta i Ochrophyta zastupljeni sa po jednom vrstom. Najveću brojnost na ovom lokalitetu, su kao i na lokalitetu uzvodno od izlivanja otpadnih voda, pokazale vrste iz razdela Bacillariophyta: Melosira varians i Cyclotella meneghiniana.

Izračunavanjem saprobne vrednosti, na osnovu indikatorskih vrsta fitoplanktona, dobijena je vrednost od 2, što vodu na ovom lokalitetu svrstava u kategoriju β – mezosaprobne.

Bacillariophyta

Chlorophyta

Cyanophyta

Euglenophyta

Chrysophyta

Pyrrophyta

Ochrophyta

Slika 18. Procentualni udeo taksona fitoplanktona na lokalitetu nizvodno od izlivanja

35%

35%

17%

6%

7%


22

4. ZAKLJUČAK

Analizom kvalitativnog i kvantitativnog sastava sedimenta i sastava fitoplanktona, iz uzoraka uzetih u periodu od 30.05.2014. do 18.09.2014. godine sa 3 lokaliteta Hs DTD - kanal Bečej – Bogojevo, i to na lokalitetu izlivanja otpadnih voda HI“Hipol“, lokalitetu uzvodno i nizvodno od izlivanja, a u cilju procene uticaja Hipola na kvalitet vode na ispitivanim lokalitetima, zaključeno je sledeće:

Prilikom uzorkovanja materijala sa navedenih lokaliteta, konstatovano je da pored izlivanja otpadnih voda Hipola, dolazi i do izlivanja otpadnih voda gradske kanalizacije što dovodi do povećanog organskog opterećenja vode i utiče na sastav biocenoze, naročito faune dna.

Na osnovu rezultata fizičko – hemijskih parametara ispitivanih lokaliteta,

razlike između ispitivanih lokaliteta su minimalne. Na osnovu analiza na samom prečistaču otpadnih voda Hipola, primećena je velika efikasnost prečišćavanja naročito na parametrima HPK, BPK5 i suspendovane materije. HI „Hipol” često vodu kvalitetnijih fizičko – hemijskih parametara (tabele u prilogu) ispušta u vodotok, nego što je preko vodozahvata za svoje potrebe uzima.

Kvalitativnom analizom faune dna konstatovano je 7 vrsta Oligochaeta, iz dve

familije i 4 roda. Najveću brojnost su pokazale vrste Tubifex tubifex i Limnodrilus hoffmeisteri, indikatori organski opterećenih voda. Određivanjem koeficijenta sličnosti konstatovana je velika sličnost između ispitivanih lokaliteta od 60%, što je delom i očekivano zbog blizine lokaliteta. Izračunavanjem saprobne vrednosti konstatovana je klasa polisaprobnih voda na sva 3 ispitivana lokaliteta.

Kvalitativnom analizom fitoplanktona konstatovano je 93 vrsta algi iz 8

razdela: Bacillariophyta, Chlorophyta, Cyanophyta, Euglenophyta, Chrysophyta, Pyrrophyta, Cryptophyta i Ochrophyta. Najveću brojnost na svim ispitivanim lokalitetima su pokazale vrste Melosira varians, indikator β- mezosaprobnih voda i Cyclotella meneghiniana, indikator α- mezosaprobnih voda. Određivanjem koeficijenta sličnosti konstatovana je velika sličnost od 57% između lokaliteta izlivanja i lokaliteta uzvodno, dok je najmanja sličnost od 41% konstatovana uzmeđu lokaliteta izlivanja i lokaliteta nizvodno. Izračunavanjem saprobne vrednosti na osnovu fitoplanktona, konstatovana je klasa β- mezosaprobne vode na sva 3 lokaliteta.


23

Uzimajući u obzir sve ispitivane parametre, Hipol uspešno prerađuje otpadne vode i ima minimalan uticaj na Hs DTD. Međutim, zbog izlivanja gradske kanalizacije, voda na ispitivanim lokalitetima je organski opterećena i po indikatorskim organizmima faune dna pripada III/IV klasi. Ubuduće bi trebalo, pored redovnih ispitivanja fizičko – hemijskih parametara vode, vršiti i hidrobiološka ispitivanja na navedenim lokalitetima. Problem gradske kanalizacije bi nadležni organi trebali da reše što pre, ugrađivanjem adekvatnog prečistača komunalnih otpadnih voda.


24

5. LITERATURA

1. Brinkhurst.R.O. (1969): Aquatic oligochaeta of the world, Edinburgh

2. Edward G. Bellinger, David C. Sigee (2010.): Freshwater algae: Identification and Use as Bioindicators, The University of Manhcester, UK

3. Grginčević M., Pujin V. (1998.): Hidrobiologija, priručnik za studente i

postdiplomce. Ekološki pokret grada Novog Sada, Novi Sad.

4. Hrabe, S. (1979): Vodní máloštetinatci (Oligochaeta) Československa, Univerzita Karlova, Praha.

5. Kerovec, M. (1983): Priručnik za upoznavanje beskičmenjaka naših potoka i rijeka, Zagreb

6. Komarek J. (2008.): Cyanoprokaryota, Spectrum, Elsevier.

7. Mihailović M. (2010.): Procena kvaliteta vode Hs DTD na osnovu sastava fitoplanktona. Diplomski rad, Prirodno – matematički fakultet, Novi Sad.

8. Miljanović B. (2006.): Biodiverzitet akvatičnih Oligochaeta, njihova distribucija i

određivanje ekoregiona u Vojvodini. Doktorska teza, Prirodno – matematički fakultet, Novi Sad.

9. Nemeš K., Simeunović J., Matavulj M., Gajin S., Radnović D., (2007.): Sezonska dinamika plantona Hs DTD u Bačkoj u oceni trofičkog stanja, Prirodno – matematički fakultet, Novi Sad.

10. Rosenberg D. M., Resh V. H. (1993.): Freshwater biomonitoring and benthic

macroinvertebrates, Chapmen and Hall, New York.

11. Simić S., Simić V. (2009.): Ekologija kopnenih voda, Biloški fakultet Univerzitet Beograd i Prirodno – matematički fakultet Univerzitet Kragujevac, Beograd i Kragujevac.

12. Vasilić I., (2009.): Uloga vrsta iz roda Limnodrilus (Claparede1862)(Oligochaeta:

Tubificidae) u proceni kvaliteta površinskih voda. Diplomski rad, Prirodno – matematički fakultet, Novi Sad.

13. VPC “Dunav” Novi Sad (2002.): Hidrosistem Dunav – Tisa – Dunav 25 godina

posle. Monografija,. JVP “Srbijavode”, Beograd.

http://www.google.fi/search?tbo=p&tbm=bks&q=inauthor:%22Edward+G.+Bellinger%22

http://www.google.fi/search?tbo=p&tbm=bks&q=inauthor:%22David+C.+Sigee%22


25

Ostali podaci korišćeni u radu, dobijeni su iz sledećih izvora: -Departman za hemiju, biohemiju i zaštitu životne sredine (2008.) Kvalitet voda, Naučno popularni časopis br. 6., Prirodno – matematički fakultet Novi Sad, Novi Sad. -Departman za ekotoksikološka ispitivanja (2014.): Izveštaj o analizi vode br. 04 – 04 – 06 – 14 -003, Institut zaštite na radu a.d., Novi Sad. -HI „Hipol“ (1990.): Tehnološki opis postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda HI“Hipol“ Odžaci, Sektor tehničkih poslova, Odžaci. -Laboratorija za hemijska ispitivanja životne sredine (2013.): Izveštaj o ispitivanju vode br. 90/13, Departman za hemiju, biohemiju i zaštitu životne sredine PMF, Novi Sad. -Laboratorija za hemijska ispitivanja životne sredine (2013.): Izveštaj o ispitivanju vode br. 400/13, Departman za hemiju, biohemiju i zaštitu životne sredine PMF, Novi Sad. -Uredba o graničnim vrednostima zagađujućih materija u podzemnim i površinskim vodama i sedimentu i rokovi za njihovo dostizanje (“Sl. glasnik RS”, br. 50/12). www.earth.google.com www.hipol.com www.vodevojvodine.com

http://www.earth.google.com/

http://www.hipol.com/

http://www.vodevojvodine.com/


26

6. PRILOG Tabela 11. Fizičko – hemijske karakteristike otpadne vode na ulazu u postrojenje i

nakon izlaska iz postrojenja za prečišćavanje HI „Hipol“

_____________________________________________________ * Referentna vrednost: Uredba o graničnim vrednostima emisije zagađujućih materija u vodi i rokovima za njihovo dostizanje („Sl. glasnik RS“ br. 67/11 i 48/12). Granične vrednosti emisije otpadnih voda iz objekta i postrojenja za proizvodnju organskih hemijskih proizvoda i Metodologija obračuna naknada za korišćenje vodoprivrednih objekata za odvođenje otpadnih voda („Sl. list AP Vojvodine“, br. 3/05).

Ispitivani parametar 11.06.2014.

Izmerena vrednost

Ulaz na postrojenje

Izlaz sa postrojenja

Referentna

vrednost *

Temperatura vazduha [C] 32 32 -

Temperatura vode [C] 24.7 24.8 30

pH 8.78 8.33 6.5 – 8.5

Elektroprovodljivost [μS/cm] 571 675 -

Rastvoren kiseonik [mg/l] 7.46 9 -

Suspendovane materije [mg/l] 159 12 -

HPK [mg/l] 80 7 150

BPK5 [mg/l] 5.5 4.1 -

Ukupan azot [mg/l] 2.12 1.59 -

Ukupni fosfor [mg/l] 0.50 0.16 2

Amonijum jon (NH4-N) [mg/l] <0.1 <0.1 -

Nitrati (NO3-N) [mg/l] 4.96 2.44 -

Nitriti (NO2-N) [mg/l] 0.413 0.192 -

Ortofosfati (PO43-) [mg/l] <0.1 <0.1 -


27

Tabela 12. Fizičko – hemijski parametri vode nizvodno od izliva otpadne vode HI „Hipol“ (Laboratorija za hemijska ispitivanja životne sredine, PMF NS, br. 400/13 od 26.09.2013.)

Ispitivani parametar Izmerena vrednost Klasa *

Temp. vazduha (C0) 18

Temp. vode (C0) 19.6

pH 7.54 I

Elektroprovodljivost (μS/cm) 614 I

Rastvoreni kiseonik (mgO2/l) 4.63 IV

Suspendovane materije (mg/l) 29 III

Žareni ostatak (mg/l) 86

Gubitak žarenja (mg/l) 39

HPK (mgO2/l) 29 III

BPK5 (mgO2/l) 5.4 III

Utrošak KMNO4 (mg/l) 19

Ukupan azot (mgN/l) 0.86 I

Amonijak (mgN/l) 0.20 III

Nitrati (mgN/l) 0.43 I

Nitriti (mgN/l) 0.02 II

Ukupan fosfor (mgP/l) 0.072 II

Ortofosfati (mgP/l) 0.067 II

_________________________________________________________________________ * Uredba o graničnim vrednostima zagađujućih materija u površinskim i podzemnim vodama i sedimentu i rokovima za njihovo dostizanje („Sl. glasnik RS“, br. 50/12)


28

Tabela 13. Fizičko – hemijski parametri vode uzvodno od izliva otpadne vode HI „Hipol“ (Laboratorija za hemijska ispitivanja životne sredine, PMF NS, br. 400/13 od 26.09.2013.)

Ispitivani parametar Izmerena vrednost Klasa *

Temp. vazduha (C0) 18

Temp. vode (C0) 19.6

pH 7.73 I

Elektroprovodljivost (μS/cm) 464 I

Rastvoreni kiseonik (mgO2/l) 5.56 III

Suspendovane materije (mg/l) 45 III

Žareni ostatak (mg/l) 154

Gubitak žarenja (mg/l) 46

HPK (mgO2/l) 40 IV

BPK5 (mgO2/l) 21 IV

Utrošak KMNO4 (mg/l) 44

Ukupan azot (mgN/l) 0.97 I

Amonijak (mgN/l) 0.22 III

Nitrati (mgN/l) 0.40 I

Nitriti (mgN/l) 0.02 II

Ukupan fosfor (mgP/l) 0.071 II

Ortofosfati (mgP/l) 0.067 II

_________________________________________________________________________ * Uredba o graničnim vrednostima zagađujućih materija u površinskim i podzemnim vodama i sedimentu i rokovima za njihovo dostizanje („Sl. glasnik RS“, br. 50/12)


29

Tabela 14. Fizičko – hemijski parametri vode uzvodno i nizvodno od izliva otpadne vode Hipola

(Laboratorija za hemijska ispitivanja životne sredine, PMF NS, br. 90/13 od 08.04.2013.)

Ispitivani parametar Uzvodno od izlivanja Nizvodno od

izlivanja

Temp. vazduha (C0) 7.6 7.6

Temp. vode (C0) 9.2 10.1

pH 7.34 7.59

Elektroprovodljivost (μS/cm) 696 648

Rastvoreni kiseonik (mgO2/l) 5.30 5.13

Suspendovane materije (mg/l) 27.5 22.5

Žareni ostatak (mg/l) 220 233

Gubitak žarenja (mg/l) 127 113

HPK (mgO2/l) 44 53

BPK5 (mgO2/l) <4 10

Utrošak KMNO4 (mg/l) - -

Ukupan azot (mgN/l) 1.52 3.4

Amonijak (mgN/l) 0.36 0.41

Nitrati (mgN/l) 0.05 0.05

Nitriti (mgN/l) 0.024 0.017

Ukupan fosfor (mgP/l) 0.06 0.03

Ortofosfati (mgP/l) 0.06 0.02

Rezultati analize vode iz kanala ukazuju na povećani sadržaj organske materije (HPK) i amonijačnog azota, kako uzvodno tako i nizvodno, što pokazuje odstupanje od

zahtevane klase II * . Koncentracije ostalih parametara su u opsegu koncentracija za II

klasu, dok prema sadržaju HPK pripada III, a prema sadržaju amonijačnog azota IV klasa*.

________________________________________________________________________ * Uredba o graničnim vrednostima zagađujućih materija u površinskim i podzemnim

vodama i sedimentu i rokovima za njihovo dostizanje („Sl. glasnik RS“, br. 50/12)


30

Tabela 15. Kvalitativni i kvantitativni sastav fitoplanktona, na lokalitetu uzvodno od izlivanja otpadnih voda Hipola i gradske kanalizacije (period 30.05.2014. – 18.09.2014.)

Razdeo i vrsta Abudancija Saprobna vrednost

Cyanophyta

Anabaena sp. 3 -

Leptolyngbia sp. 1 -

Komvophoron sp. 1 -

Merismopedia glauca 1 -

Aphanocapsa sp. 3 -

Planktothrix aghardii 3 -

Chlorophyta

Pandorina morum 3 2

Pediastrum boryanum 3 1,85

Scenedesmus falcatus 3 -

Closterium setaceum 3 -

Closterium acotum 3 2,5

Tetrastrum staurogeniaeforme 3 2,2

Golenkinia radiata 3 -

Scenedesmus quadricauda 3 2

Cruciginea tetrapedia 3 2,45

Coelastrum microporum 3 2

Micractinium pusillum 3 2

Bacillariophyta

Cocconeis placentula 3 1,35

Gyrosigma obtusatum 3 -

Amphora sp. 3 -

Melosira varians 5 1,85

Navicula sp. 3 -

Cyclotella meneghiniana 5 2,6

Nitzschia linearis 3 1,5

Fragilaria virescens 3 0,2

Cymbella lanceolata 3 1,9

Aulacoseira granulata 3 -

Fragilaria ulna 1 -

Cymatopleura solea 3 2,35

Cymbella tumida 3 -

Synedra acus 3 1,85

Stephanodiscus hantzschii 3 2,7

Stephanodiscus sp. 1 -

Tabellaria flocculosa 1 0,6

Nitzschia sigmoidea 3 2


31

Asterionella formosa 3 1,4

Encyonema sp. 3 -

Surirella linearis 3 2,2

Aulacoseira granulatavar. angustissima 3 -

Euglenophyta

Trachelemonas encifera 3 -

Phacus longicauda 3 2,6

Euglena viridis 3 4,5

Trachelomonas granulosa 3 -

Pyrrophyta

Peridinium cinctum 3 -

Cryptophyta

Cryptomonas sp. 1 -

Chrysophyta

Synura uvella 1 1,85

Synura caroliniana 1 -

Abudancija: 1 – vrsta u malom broju, prisutna; 2 – veća učestalost (subdominantnost) ; 3 - dominantnost


32

Tabela 16. Kvalitativni i kvantitativni sastav fitoplanktona, na lokalitetu izlivanja otpadnih voda Hipola i gradske kanalizacije (period 30.05.2014. – 18.09.2014.)


Cyanophyta

Spirulina princeps 1 -


Aphanocapsa sp. 3 -


Chlorophyta

Pandorina morum 3 2

Pediastrum duplex 3 1,7

Pediastrum boryanum 3 1,85

Scenedesmus armatus var. bicaudatus 3 -

Scenedesmus abundans 3 -






Bacillariophyta



Amphora sp. 3 -


Navicula radiata 1 -


Nitzschia palea 3 2,75

Fragilaria virescens 3 0,2



Fragilaria capucina 3 1,6


Cymbella sp. 3 -

Cymbella tumida 3 -

Nitzschia dissipata 1 1,5

Gomphonema truncatum 3 -

Nitzcshia sp. 3 -


Encyonema minutum 3 -



33

Euglenophyta

Euglena acus 3

Phacus triqueter 3 -



Trachelomonas granulosa 3 -

Pyrrophyta

Peridinium cinctum 3 -

Ochrophyta

Mallomonas sp. 2 -

Chrysophyta

Dinobryon acuminatum 1 -



34

Tabela 17. Kvalitativni i kvantitativni sastav fitoplanktona, na lokalitetu nizvodno od izlivanja otpadnih voda Hipola i gradske kanalizacije (period 30.05.2014. – 18.09.2014.)


Cyanophyta

Anabaena sp. 3 -


Dolichospermum flos - aque 3 -

Merismopedia elegans 3 -

Merismopedia glauca 3 -

Aphanocapsa sp. 3 -

Chroococcus sp. 1 -

Synechocystis sp. 1 -

Oscillatoria sp. 1 -


Chlorophyta

Pandorina morum 3 2

Schroederia setigera 3 -


Closterium sp. 3 -

Oocystis lacustris 3 1.6

Pediastrum duplex var. duplex 3 -

Pediastrum tetras 1 1,75

Pediastrum duplex 3 1,7

Pediastrum strumii 3 -

Pediastrum gracilinum 3 -


Scenedesmus arcuatus 3 1,8


Cruciginea tetrapedia 1 2,45

Coelastrum reticulatum 3 -


Koliella planctonica 1 -

Ankistrodesmus bibraianum 3 -

Staurastrum paradoxum 1 -

Dictyosphaerium pulchellum 1 2,15

Eudorina elegans 3 -


Bacillariophyta



Amphora sp. 3 -



35

Navicula sp. 3 -


Nitzschia linearis 3 1,5

Diatoma vulgare 3 1,85



Fragilaria sp. 3 -


Synedra acus 3 1,85


Achnanthes minutissima 3 1,45

Tabellaria flocculosa 1 0,6


Asterionella formosa 3 1,4

Encyonema minutum 3 -

Surirella linearis 3 2,2

Rhoicosphaenia abbreviata 3 -

Aulacoseira granulatavar. angustissima 3 -

Euglenophyta

Phacus orbicularis 3



Euglena oxyuris 3 2,5

Chrysophyta

Synura spinosa 1 1,6

Ochrophyta

Mallomonas sp. 3 -

Chrysophyta

Synura uvella 1 1,85

Synura caroliniana 1 -


Biografija

Đurasinović Ognjen je rođen 24.12.1987. godine u Odžacima. Osnovnu školu „Branko Radičević” i Gimnaziju „Jovan Jovanović Zmaj” je završio u Odžacima. 2006. godine upisao je Prirodno – matematički fakultet u Novom Sadu, Departman za biologiju i ekologiju, smer ekologija i zaštita životne sredine. Sve ispite položio je sa prosečnom ocenom 8,16. U oktobru 2010. godine upisuje master studije, na Departmanu za biologiju i ekologiju, modul hidrobiologija. Ispite master studija je položio sa prosečnom ocenom 8,8.

UNIVERZITET U NOVOM SADU PRIRODNO-MATEMATIČKI FAKULTET KLjUČNA DOKUMENTACIJSKA INFORMACIJA Redni broj: RDB Identifikacioni broj: IBR Tip dokumentacije: Monografska TD Tip zapisa: Tekstualni štampani materijal TZ Vrsta rada: Master rad VR Autor: Đurasinović Ognjen AU Mentor: dr Branko Miljanović MN Naslov rada: Uticaj Hemijske industrije „Hipol“ na kvalitet vode deonice hidrosistema Dunav – Tisa – Dunav, kanal Bečej - Bogojevo NR Jezik (i pismo) publikacije: Srpski (latinica) JP Jezik izvoda: s / e JI Zemlja publikovanja: Srbija ZP Uže geografsko područje: Vojvodina UGP Godina: 2014. GO Izdavač: Autorski reprint IZ Mesto i adresa: Novi Sad, Departman za biologiju i ekologiju, PMF, Trg Dositeja Obradovića 2 MA Fizički opis rada: poglavlja (6); str. (35); tabela (17); grafikona (-); slika (18); lit. navoda (13); FO Naučna oblast: Biologija / Ekologija NO Naučna disciplina: Hidrobiologija ND Ključne reči: Uticaj, kvalitet vode, Hipol KR

Univerzalna decimalna klasifikacija: UDK Čuva se: Biblioteka Dept. za biologiju i ekologiju, PMF, Novi Sad ČU Važna napomena: nema VN Sažetak: Hs DTD je regionalni hidrosistem, koji pored glavne uloge ima ulogu I u

prijemu I odvođenju otpadnih voda. HI „Hipol“ Odžaci koristi vodu iz Hs DTD i nakon prečišćavanje je ispušta u vodotok. Cilj rada je bio da se na osnovu kvalitativnog i kvantitativnog sastava fitoplanktona i makrozoobentosa, kao i fizičko – hemijskih karakteristika vode, odredi kvalitet vode na lokalitetu izlivanja otpadnih voda Hipola, lokalitetu uzvodno i nizvodno, radi procene uticaja Hipola na ispitivani vodotok. Prilikom uzorkovanja materijala za analizu konstatovano je i izlivanje otpadnih voda gradske kanalizacije, što značajno utiče na biocenozu, naročito faune dna. Uzorkovanje je vršeno u periodu maj- septembar 2014. godine. Analizom fitoplankonske zajednice, utvrđeno je da voda na sva 3 lokaliteta pripada β – mezosaprobnom tipu vode, dok je analizom makrozoobentosa utvrđeno da pripada III/IV klasi vode. Na osnovu svih analiziranih parametara, konstatovano je da HI „Hipol“ Odžaci ima minimalan uticaj na Hs, dok izlivanje gradske kanalizacije dovodi do povećanog organskog zagađenja.

Datum prihvatanja teme od strane NN veća: 15.09.2014. DP Datum odbrane: 10.10.2014. godine DO Članovi komisije: (navesti zvanje i organizaciju gde rade) KO Predsednik: Prof. dr Zorica Svirčev, red. prof. Prirodno-matematički fakultet, Univerzitet u Novom Sadu Član: Prof. dr Branko Miljanović, mentor. Prirodno-matematički fakultet, Univerzitet u Novom Sadu Član: Docent Jelica Simeunović.

Prirodno-matematički fakultet, Univerzitet u Novom Sadu

UNIVERSITY OF NOVI SAD FACULTY OF SCIENCES KEY WORDS DOCUMENTATION Accession number: ANO Identification number: INO Document type: Monograph type DT Type of record: Printed text TR Contents code: Master Thesis CC Author: Đurasinović Ognjen AU Mentor: Prof. dr Branko Miljanović MN Title: Impact of the Chemical industry „Hipol“ on water quality of the part of hydrosystem Danube – Tisza - Danube ,canal Becej - Bogojevo TL Language of text: Serbian LT Language of abstract: Serbian/English LA Country of publication: Serbia CP Locality of publication: Vojvodina LP Publication year: 2014. PY Publisher: Author's reprint PU Publ. Place: Novi Sad, Department for Biology and Ecology, Faculty of Sciences, Trg Dositeja Obradovića 2 PP Physical description: chapters (6), pages (35), references (13), figures (18), tables (17), graphs (-) PD Scientific field: Biology / Ecology SF Scientific discipline: Hydrobiology SD Key words: Impact, Hipol, water quality

KW Universal decimal classification: UDC Holding data: The Library of Dept. for Biology and Ecology, Faculty of Sciences, HD University of Novi Sad, Trg Dositeja Obradovića 2, 21000Novi Sad, SCG Note: N Abstract: Hs DTD is a regional hydrosystem which has a secondary role of receiving

and draining waste water. CI “Hipol”, Odzaci uses water from the Hs DTD and discharges it in watercourse after doing a water treatment. The goal of this master thesis is to determine water quality on the location where waste water streams, upstream and downstream, based on the quality and quantity of the composition of the phytoplankton and the macrozoobenthic, also the physical and chemical characteristics of the water, due to an assessment of the impact “Hipol” has on the examined watercourse.

While sampling the materials for analyzing it’s been concluded that the stream of waste water from the city sewage significantly influences the biocenosis, especially benthic fauna. The sampling has been done in the period of May – September 2014. By analyzing phytoplankton organisms, it’s been determined that water on all 3 locations belongs to β – mezosaprobic type of water, while the analyzis of the macrozoobenthic have shown that it belongs to the III/IV water class. Based on all of the analyzed parameters, it’s been concluded that Hipol has a minimal impact on the Hs, while the stream of waste water from the city sewage leads to increased organic pollution.

Accepted by the Scientific Board on: 15.09.2014. ASB Defended: 10.10.2014. DE Thesis defend board: DB President: Prof. dr Zorica Svirčev, Full Professor Faculty of Sciences, University of Novi Sad Member: Prof. dr Branko Miljanović, Full Professor Faculty of Sciences, University of Novi Sad Member: Docent Jelica Simeunović Faculty of Sciences, University of Novi Sad

ZAPISNIK

Sa javne odbrane master rada kandidata _____________________________, Master studije ekologije - hidrobiologije Prirodno-matematičkog fakulteta u Novom Sadu. Master rad pod naslovom:

Uticaj Hemijske industrije „Hipol“ na kvalitet vode dela hidrosistema Dunav – Tisa – Dunav, kanal Bečej - Bogojevo

je ocenjen ocenom .....................(.......) Odbrana rada je ocenjena ocenom .....................(.......) Konačna ocena ......................(.......) Novi Sad, Datum: Članovi komisije:

1.___________________________

2.___________________________

3.___________________________

impact of the chemical industry hipol on water quality of the part of the hydrosystem dtd by ognjen...

Documents