آموزش سالمت

ید کامیاببیمارستان آموزشی،ژپوهشی و ردمانی سوانح شه

وا1

(Instruction)دستورالعمل

آموزش خود مراقبتی به بیماران در بخش های بالینی

آموزشی،ژپوهشی و ردمانی سوانح شهید کامیاب مرکز

آموزش سالمت

ید کامیاببیمارستان آموزشی،ژپوهشی و ردمانی سوانح شه

وا2

: عنوان دستورالعمل

مراقبتی به بیماران در بخش های بالینیآموزش خود

:هدف

ه منظور ماران به بیب هدف از تهیه این دستورالعمل ارائه بر نامه های مرتبط با ارائه آموزش های خود مراقبتي

اني و همچنین ری ، پیشگیری از مراجعه مجدد بیماران به مراکز درمکاهش مدت زمان بستری و هزینه های بست

ود مراقبتي در ر فعالیتهای خثو رد رفتارهای بهداشتي و انجام مبیماران و خانواده های آنان در مو توانمند سازی

. راستای ارتقاء سطح سالمت آنان مي باشد

:دامنه کاربرد

کلیه بخش های بستری و پاراکلینیكي

:تعاریف

اری ، درمیان و واده وی در زمینه بیمبیمار و خانآموزش به بیمار فرآیندی است که فرصت های یادگیری را برای

به صورت اکتسابي، آگاهانه خودمراقبتي مجموعه ای از اعمالي است که فرد . افزایش مهارت ها فراهم مي کند

اش انجام میدهد تا از لحاظ جسمي، رواني، اجتماعي سالم بمانند و دان و خانوادهو هدفدار برای خود، فرزن

بیمیاری و بستری در بیمارستان براساس آموزشهای دریافتي در حین بستری و همچنین در صورت ابتال بیه

: مهارت مسئول .اش حفاظت نماید پس از ترخیص از سالمت خود و خانواده

تكمیل نحوه با آشنایي – بیمار به آموزش روش به آگاهي –آشنایي با بیماریها و نحوه مراقبت های پرستاری

آموزشي ر بخشيثها و انجام ا رمف

آموزش سالمت

ید کامیاببیمارستان آموزشی،ژپوهشی و ردمانی سوانح شه

وا3

:مسئول/ مسئولین

رئیس بخش ، سرپرستار بخش ، سوپروایزر آموزشي ، مسئول آموزش بیماران ، سوپروایزرهای بالیني ، مسئول

ویربرداری، صآزمایشگاه، ت«ه/درماني ، پاراکلیني ای درمانگاآموزش همگاني ، پرسنل پرستاری بخش ه

»....بالیني،مددکار اجتماعي وتغذیه،فیزیوتراپي،انكولوژی،روان شناسي

:مكانات شاملا

ترخیص زمان و بستری حین بیمار به آموزش های فرم – آموزشي های پمفلت –کتابچه های راهنمای بیمار

:شیوه انجام کار/شرح اقدامات

برنامه ریزی.1

های آموزشیي قابیل برنامه ریزی جهت اجرای آموزش سالیانه و شیوه ارائه آموزش به بیمار و برنامه

انجیام و مناسب برای هر بخش و توویب در کمیته آموزش به بیمار

برنامه ریزی جهت تعیین حاالت و بیماریهای شایع و ارائه به مسئولین آموزش به بیمار بخش ها جهیت

تهییه و تدوین برنامه آموزشي جامع جهت موارد شایع در هر بخش

پذیرش ، حین بستری ، حین تیرخص و لویت آموزشي بیمار در بدو ارائه آموزش به بیمار برحسب او

س از ترخیص توسط پزش ،پرستار و در صورت نیاز کلیه کارکنان بالیني پ

شیمي – زنان –برنامه ریزی جهت ارائه آموزش و مشاوره به بیماران مزمن و شایع ( در گروه های قلب

و جراحي ) در کلیني های خودمراقبتي درمیاني

نحوه ارائه آموزش .2

آموزش چهره به چهیره ، کیار گروهیي، فییلم )ارائه آموزش به بیماران با استفاده از ابزارهای آموزشي

(و پوستر ، پمفلت و سایر رسانه های آموزشي

پرستار مسئول بیمار و در صورت نیاز کلیه کارکنان بالیني در هر شیفت با توجه به ارزیابي آموزش

ارائیه شده و بر اساس کد های ضروری آموزشي که برای هر گروه تعیین شده است و پس از تعیین

. بت آن نمایدثاولویتهیای آموزش بیماران، اقدام به ارائه آموزش و

آموزش سالمت

ید کامیاببیمارستان آموزشی،ژپوهشی و ردمانی سوانح شه

وا4

: موزشيتكمیل مستندات آ.3

مستندات آموزشي شامل فرم آموزش به بیمار و خانواده زمان بستری ، فرم آموزش به بیمار حین تیرخیص و

نحوه تكمیل فرم ها و . مي باشد (بر اساس شرایط هر بخش )فیرم های مربوط به پیگیری های پس از ترخیص

:بت آموزش به بیمار در بخش های بالیني بدین شرح مي باشد

جدول الف 1 -3

: آمادگي یا انگیزه جهت یادگیری 3-1-1

در این آیتم بایستي توجه و اشتیاق بیمار نسبت به امر آموزش راسنجیده و بر اساس این مقیاس آمیادگي وی

در سه سطح باال، متوسط و پایین را مشخص کنید

است که بیمار بیه علیت آمادگي جهت یادگیری سطح پایین:منظور از آمادگي سطح پایین ، هنگامي

مشیكالت جسمي و روحي مانند کاهش سطح هوشیاری، درد، اضطراب و ... قادر به تمرکز و دریافت

.آموزش ها نمي باشد

آمادگي جهت یادگیری سطح متوسط:منظور از آمادگي سطح متوسط، هنگامي که بیمار از شرایط

ي مانند نگراني در مورد فرایند درمان، جسمي قابیل قبولي برخوردار است اما به دالیل مسائل

.نگرانیهای میالي و ... بیه دریافیت آموزش اهمیت نداده و انگیزه الزم را برای یادگیری ندارد

رایط هنگامي است که بیمیار از ش البا آمادگي جهت یادگیری سطح باال:منظور از آمادگي سطح

.رای دریافت آموزش را نیز داردجسیمي قابیل قبول برخوردار بوده و انگیزه الزم ب

توانایي یادگیری 3-1-2

منظور از توانایي یادگیری میزان هوشیاری بیمار و عدم وجود اختااللت روحي رواني که مانع اجیرای آمیوزش

.بیه بیمار مي شود است

میزان تحصیالت 3-1-3

آموزش سالمت

ید کامیاببیمارستان آموزشی،ژپوهشی و ردمانی سوانح شه

وا5

.بایستي سطح سواد آنها در آیتم مربوطه قید کنیده شونده بیمار یا همراهیان وی باشند جبسته به اینكه موا

قه بیمارالروش آموزشي مورد ع3-1-4

ودش آماده و به وی ارائه کنید که بیمار خبایستي در این آیتم متدهای آموزشي موجود در بخش ، جهت بیمار را

)...یلم وهای صوتي،نمایش ف فایل)مولتي مدیا (پمفلت ،جزوه و...)بتواند از بین روشهای خواندن مواد نوشتاری

.چهره به چهره ، روش مورد نظرش را انتخاب نماید

موانع آموزشي3-1-5

تي پیش روی کارکنان بهداشتي وجود دارد. ذکر این موانع البه بیمار موانع و مشكهمواره در اجرای آموزش

کمي میكند که با جستجوی راهكارهایي امكان غلبه نسبي یا کامل بر این موانع فراهم گردد. این موانع شامل

حساسي رو روحي ا كالتشنوایي، تفاوت های فرهنگي، مشت الالاختت دید و الالگفتاری، انگیزه، اختسن، زبان

ت ميالیصبي، شدت یا مرحله بیماری، سطح تحت مادی تفاوت های مذهالشناختي، مشكت الالتاخي، روان

د.باش

نیازهای آموزشي عنوان شده توسط بیمار بر اساس اولویت 3-1-6

یزان یادگیری در است ماق اصز بیمار به یادگیری ی مورد یا موارد خاز آنجا که ارائه آموزشها بر اساس احساس نیا

در این قسمت از فرم، اولویتها و )ت ذهني بیمار پاسخ بدهید االدهد،بهتر است در ابتدا به سو شرا افزای

(.ترجیحات بیمار را بررسي کنید تا در اولویت اول آموزش قرار گیرد

:آدرس و شماره تلفن

ي آنان در این قسمت بایستي به بیمار توضیح دهید که علت اخذ آدرس و شماره تماس جهت پیگیری احتمال

.پس از ترخیص مي باشد

ب جدول3-2

آموزش سالمت

ید کامیاببیمارستان آموزشی،ژپوهشی و ردمانی سوانح شه

وا6

ط ای آموزشي توسداقل هبه بیماران هر بخش فرم تعییین ح جهت ارائه آموزش های یكسان و جامع 1 -3-2

ه بخش مت توسط مدیر پرستاری بالپس از بررسي سوپروایزر اموزش س رابطین آموزش به بیمار بخش تكمیل و

است. غ شدهالجهت اقدام اب

شده تعیین بخش آموزشي های حداقل و ضروری های کد اینكه به توجه با ، آموزشها ارائه زمان در 2-2-3

یفتش مناسب زمان در ، شده تعیین موزشيآ های اولویت و بیمار نیاز اساس بر باید بیمار مسئول ،پرستار دان

ربیما اراختی در مناسب شیوه به را مناسب اطالعات آن مورد در و کرده انتخاب را زیر کدهای از یكي باید اریک

.دهید جواب وی به زیر کدهای از یكي قالب در پرسد، مي شما از سوالي بیمار اگر یا اردهیدقر

( Aکدهای) پذیرش بدو آموزش( الف

پرستار ارتوسطبیم ایراهنم هکتابچ یا و آمدگویي خوش پمفلت ی قالب در( A کدهای) پذیرش بدو های آموزش

: است زیر موارد شامل( A کدهای)قسمت این های کد شرح .شود مي ارائه وی به بیمار مسئول

کد A1 :درمانی غیر خدمات و بخش معرفی

کدA2 :بیمارستان و بخش در موجود کلی قوانین

کدA4 : بیمار حقوق منشور

کدA5 : شكایات به رسیدگی نحوه

کدA6 : بیمه و درمان های هزینه توجیه

( B کدهای(بستری حین های آموزش )ب

کدB1 مراقبت و درمان نحوه و بیماری : نوع

مربوطه های مراقبت و درمان روند و بیماری مورد در مختصر توضیحات

و بیماری سیر ، بیماری فرایند مورد در توضیح ....

ها نشانه و عالئم

کدB2 :دارو عوارض و مورف صحیح نحوه ، مدت،زمان ، میزان

روزانه مصرفي مصرف داروهای چگونگي از بیمار نمودن آگاه

آموزش سالمت

ید کامیاببیمارستان آموزشی،ژپوهشی و ردمانی سوانح شه

وا7

دارو مهم عوارض

بیمار( تحصیالت سطح به بیمار ) بسته بر اثر دارو چگونگي مورد در کلي آموزش

کدB3 دارو و غذا : تداخالت

نماید. مي تداخل و عارضه ایجاد غذاها برخي با آنها همزمان مصرف که داروهایي

کدB4 فعالیت : میزان

مطلق استراحت ( CBR)

نسبي استراحت ( RBR)

عمل از بعد های فعالیت شروع زمان و میزان

از خروج ( OOB)

بیماری هر در مناسب های فعالیت و ورزشهای

ها پوزیشن

کدB5 غذایي رژیم و : تغذیه

تغذیه نوع

مایعات کم فراوان،مورف پروتین،مایعات ،پرفیبر،پر چربي کم ،کنم کم

بیمار توسط غذایي رژیم رعایت

بیمار توسط غذایي رژیم تحمل

سیروز ، مایعات ، عمل از بعد ، ،دیابتي قلبي ، پرکالری ، پرپروتئین: غذایي رژیم تعریف

... یویکل،سوختگي و ، کبیدی

( زایمان و زنان های بخش در) دهي شیر در تغذیه

کد : B6 احتیاطات یا ایمني

و ها ،سرم ادراری بگ ، مانیتورینگ ، ها درن: اتصاالت از مراقبت نحوه....

ایمني كاتن Bed side: ، وضعیتي خون فشار کاهش از ناشي صدمات از پیشگیری

.................و

دارو دریافت به نسبت مراقبتي خود

کد : B7درد مدیریت

آموزش سالمت

ید کامیاببیمارستان آموزشی،ژپوهشی و ردمانی سوانح شه

وا8

(........و ها پوزیشن ، فكر انحراف ، سازی آرام های تكنسین) دارویي غیر های روش

دارویي های روش

کد : B8 آزمایشات و درماني ، تشخیصي اقدامات

آزمایش یا پروسیجر انجام چگونگي شرح

(دارو سطح تعیین آژمایش)ها پروسیجر از قبل های مراقبت هاو آمادگي

(کبد یا کلیه بیوپسي از بعد مراقبتهای)ها پروسیجر از بعد های مراقبت هاو آمادگي

پروسیجر انجام از هدف

تهاجمي و تشخیصي اقدامات هرگونه از رضایت و برائت

کدB9 :بستری حین خطر های نشانه

،و اسهال تب، خونریزی، درد ....

و دارویي حساسیت دارویي، عوارض .....

کدB10 :دخانیات مصرف عدم

دخانیات فمصر عدم از هدف

فمصر عدم و ترک نحوه

کدB11 :عمل از بعد و قبل های مراقبت

غذایي رژیم( NPO)

فعالیت

پوزیشن

عمل ناحیه زخم از مراقبت

االتاتص از مراقبت

کدB12 زخم از : مراقبت

ها عفونت از پیشگیری

ها پوزیشن

و بستر زخم عالئم ....

پانسمان تعویض به نیاز دفعات و پانسمان از مراقبت

آموزش سالمت

ید کامیاببیمارستان آموزشی،ژپوهشی و ردمانی سوانح شه

وا9

و عفوني زخم عالئم..........

کدB13 فردی بهداشت : مسائل

ها دست شستشوی

شویه دهان و دهان شستشوی

عمل ناحیه شیو و استحمام

عفونت کنترل

کدB14 :استراحت و خواب

استراحت و خواب بهبود جهت راهكارها ارائه مشكل وجود صورت در

(فعالیت تحمل عدم بیماران انرژی )در ذخیره های روش

(خواب )مدیریتروز طول در خوابیدن عدم

کدB15 : دفع الگوی

یبوست از پیشگیری های راه

معمول حد از بیشتر روی شكم زمان در بیشتر مایعات مورف

و عفونت از پیشگیری و ادراری وضعیت بررسي ..........

کدB16 :درمان جایگزین های روش

و جراحي درمان یا دارویي درمان)شود بیماری درمان جایگزین تواند مي که روشهایي

...)

کد B 17 :درمان از ناشي احتمالي پیامدهای

به گردد ایجاد بیمار جهت دارد امكان بیماری درمان از بعد که پیامدهایي و عوارض

عمل ، خونریزی محل های تعفون: مثال عنوان

کدB 18 سایر موارد :

توسط نیاز مورد آموزشي موارد بخش، صتخص اساس بر بایستي قسمت این در

به گردد مشخص بخش این در B 18کد عنوان گردد وتحت اضافه بخش سرپرستار

، دیالیز های بخش, نوزاد از مراقبت ی نحوه زایمان و زنان های بخش در مثال عنوان

آموزش سالمت

ید کامیاببیمارستان آموزشی،ژپوهشی و ردمانی سوانح شه

وا10

ICU ... ، به آموزش فرم در و مشخص مذکور کد غالب در شبخ خاص این های مراقبت

.گردد ثبت بیمار

(ترخیص زمان های آموزشC(کدهای -ج

کدC1 :کپزش به مراجعه زمان

کپزش به مراجعه مكان و زمان اعالم

ترخیص از پس داروهای

کدC2 :داروها مورف نحوه

داروها مهم و احتمالي عوارض

دارو و غذا تداخالت و دارویي تداخالت

بیمار توسط داروها نام شناخت

داروها نگهداری محل

کدC3 :منزل در بازتواني هایكتكنی و مراقبتي خود برنامه

زخم از مراقبت

فردی بهداشت

ها ورزش و ها فعالیت

جنسي فعالیت محدوده مجدد شروع

ترخیص از پس تغذیه: C4کد

ترخیص از پس مناسب غذایي رژیم

ترخیص از پس های فعالیت: C5کد

طبیعي های فعالیت سرگیری از زمان

شغلي و ای حرفه فعالیت مجدد شروع

فعالیت در محدودیت میزان

ترخیص از پس خطر های نشانه: C6کد

نماید مراجعه کپزش به "سریعا آنها بروز با بایستي که دهنده هشدار عالئم

آموزش سالمت

ید کامیاببیمارستان آموزشی،ژپوهشی و ردمانی سوانح شه

وا11

اورژانس های مراقبت به دستیابي چگونگي :C7 کد

تماس آن با تواند مي بیمار دهنده هشدار عالئم بروز صورت در که اضطراری تماس های تلفن

.بگیرد

باشد. که روستایي یا شهر هر در(کند مراجعه بهداشت مرکز یا اورژانس به اضطراری زمان در

آموزشي های سایت و مراکز آدرس و منابع آدرس: C8کد

وی انوادهخ و بیمار به بیشتر مطالعه جهت منابعي بیمار، به شده ارائه آموزشي مطالب انتهای در

.گردد ميمعرفي

:ج جدول 3-3

باشد مي زیر های قسمت شامل و شده تعبیه بیمار به آموزش فرم پشتي قسمت در جدول این

بایستي ( بخش در شده تعیین موزشيآ های حداقل طبق) بیمار به اموزش ارائه نوبت هر در که

.گردد ء امضا و مهر و تكمیل بیمار مسئول پرستار توسط

آموزش ساعت و تاریخ

ت،اس دهش ارائه بیمار به زماني و تاریخ چه در الزم های آموزش اینكه اساس بر آیتم این در

.کنید قید را تاریخ و اعتس

آموزشي محتوای کد

به توجه با B بیر همچنیین و است موجود بخش هر در که ضروری کدهای و بیمار به آموزش فرم

بیمار نیاز مورد و مناسب آموزشي کد ی ، بیمار هر آموزشي نیاز بندی اولویت بقط کدهای

.دهید آموزش بیمار به مدون برنامه از استفاده با و انتخاب

از چاپي آموزشي مطالب با و شود انجام ضروری نكات بروی تاکید با و کوتاه باید آموزش این

B 13کد: مثال.( نمایید بتث آموزش کد فرم در سپس و کنید تكمیل کتابچه و پمفلت قبیل

بیمار به چیزی چه که میشود نوشته خالصه خیلي رتبصو ، قسمت این دررمختص توضیح

اساس بر شده ارائه موزشآ و گردد پرهیز باید گویي کلي از البته. است شده داده آموزش

را شده ارائه مطالب رئوس حداقل و گردد بتث و ارائه بیمار هب بخش در شده تعیین های حداقل

. کنید بتث

.بزنید کتی نظر مورد خانه در. باشند دو هر یا همراه یا بیمار خود میتواند گیرنده یاد

آموزش سالمت

ید کامیاببیمارستان آموزشی،ژپوهشی و ردمانی سوانح شه

وا12

آموزش روش

صورت به میتوان بیمار عالقمندی یا پرستار منتخب تدریس روش اساس بر آموزشها ارائه نحوه

.بزنید تیک باید نیز را آموزشي روش که هردو، یا چاپي مطالب ارائه یا باشد چهرهبه چهره

آموزشي ریزی برنامه و ارزیابي

دچار شوید مطمئن و کرده درک را مطالب آیا که بپرسید بیمار از حتما آموزش اتمام از پس

ارزیابي قسمت ، مطالب صحیح درک از اطمینان از بعد و است نشده برداشت وءس یا تفاهم سوء

آموزش درک عدم قسمت صورت این غیر در و زدهک تی آموزش درک، آموزشي ریزی برنامه و

.بزنید کتی

شیفت هر در( همكاران یگر)د بیمار مسئول پرستار توسط بیمار های دانسته بعد شیفتهای در

مطلب از بیمار درک عدم دهنده نشان این ، دهد مناسبي پاسخ نتواند بیمار اگر و شود یابيارز

. است آموزشي

درک دمع آموزشي ریزی برنامه و ارزیابي درقسمت و داده آموزش را مورد همان مجددا پس

.بزنید تیک را وزشآم

.داشت خواهد ادامه آموزش همان مورد در بیمار صحیح و کامل درک به رسیدن تا روند این

دهنده آموزش امضاء و مهر

، هتغذی انکارکن ، تارپرس ، )پزشک از ماع دهدهن آموزش فرد توسط بایست قسمت این

.شود زده امضاء و مهر )...و فیزیوتراپ ناس،روانش

: د جدول 4-3

.برسد بیمار همراه یا بیمار انگشت ر ا و امضاء به بایست ترخیص زمان در جدول این

ترخیص از پس های پیگیری - 4

سیاست اساس بر خودمراقبتي آموزشي های فعالیت راستای در ترخیص از پس های پیگیری

. شود مي انجام بیمارستان

:بیماران آموزشي سیاستهای - 5

: بیماران آموزشي نیازهای شناسایي، - 1-5

آموزش سالمت

ید کامیاببیمارستان آموزشی،ژپوهشی و ردمانی سوانح شه

وا13

سرپرستار ، بخش رئیس شامل هربخش در بیمار به آموزش کارگروه تشكیل طریق از ،

همگاني آموزش مسئول کارشناس ، بیمار به آموزش ئولمس ، سوپروایزرآموزشي

: بیماران آموزشي نیازهای بندی اولویت - 2-5

کند، مي مشخص را مددجو آموزش نیازهای که پرستاری هایتشخیص تعیین از بعد

.کند يم دوینت يآموزش هبرنام پرستار

آموزشي های برنامه نیاز مورد آموزشي کمک و آموزشي منابع تامین- 3-5

اساس بر آموزشي جزوات و ها پمفلت تهیه زمینه در مشارکت و ریزی برنامه

بیمار به آموزش کارگروه توسط آموزشي اتياطالع بانک هتهی و تانداردهااس

برنامه بر منطبق ها اولویت اساس بر نیاز مورد تسهیالت و مالي منابع بیني پیش

عملیاتي

:بیماران آموزشي های برنامه صحیح اجرای -4-5

به توجه مانند یادگیری و آموزش اصول تمام از استفاده شامل آموزش طرح اجرای

با مناسب روش او، خانواده و بیمار کردن سهیم مناسب، انزم ار،بیم ایيتوان و آمادگي

با تكلم آموزشي، موضوعات ازماندهيس آموزشي، کم وسایل یادگیری، حیطه به توجه

هتوج ت،تقوی و تكرار اصول مانند یادگیری اصول از استفاده بیمار، برای فهم قابل زبان

بندی اولویت و مناسب محتوای انتخاب ، بیمار بازخوردهای دریافت و یادگیری محیط به

. باشد مي آن ارائه زمان

: آموزشي های برنامه صحیح اجرای بر نظارت- 5-5

درماني های بخش از شده بندی طبقه بازدیدهای

لتحلی و یلتكم با آموزش ربخشيث ا ارزیابي و بررسي: آموزشي ربخشيث ا تعیین

ارائه( پرستار پزشک و آموزش از بیماران رضایتمندی ایفرمه هب وطمرب) اتاطالع

و ضعف قوت نقاط بررسي ، یكبار ماه سه هر آموزشي مستندات

و وزشآم کمیته در شده انجام های ارزیابي به مربوط های تحلیل و گزارشات ارائه

کمیته باتصوم قالب در بهبود های برنامه و اصالحي، ای همداخل داماتاق رایاج

آموزش

آموزش سالمت

ید کامیاببیمارستان آموزشی،ژپوهشی و ردمانی سوانح شه

وا14

:مرتبط مستندات

بیمار به آموزش فرم

ترخیص زمان بیمار به اموزش فرم

:مراجع/منابع

علوم دانشگاه – بیمار به پرستار توسط مراقبتي خود آموزش فرم تكمیل نحوه دستورالعمل

1391 - مشهد پزشكي

1391 – مشهد پزشكي علوم دانشگاه – آموزشي محتوای تهیه دستورالعمل

آموزش و ارتباطات دارها- ایران اسالمي جمهوری در بیماران به سالمت آموزش جامع نظام

1384 - پزشكي آموزش و درمان ، بهداشت وزارت المتس تمعاون سالمت