isidorus hispalensis. opera omnia [franciscus lorenzana, ed.]. 1797. volume 6

8/6/2019 Isidorus Hispalensis. Opera omnia [Franciscus Lorenzana, Ed.]. 1797. Volume 6.

1/644

ufir9 .UiYtftfl

r,*SBi*ffr'.fffB MtfffrWHWWnffiWJwHMWBW PftiWlflMlmi.'>.."':"';.::.- ; . -

iBClflltlllHMWWI

Wmmffiii$SmHnSHoi.

'

HSHHlHifiinHnBw&HAi(nHHHnnnnWnMnmHHHlHeWMiia wxrF'

iVfHrlI rtfm*ttkV Tt-kiPii^jpffl^^BHEInHr

23&fiiras8iralH'SlftI

*fflW3fc -...-KEl BflWhrmr HBnsi **** '-.>.-.... '

HBir; liHiM.iJliMi.ii essata-WK'.':... ^^fig^ll!]

1 ' ':

'

. fflMPrMBTOjljil..,'.,-


2/644

THE LIBRAEYTHE INSTITUTE OF MEDIAEVAL STUDIESTORONTOPRESENTED BY

-St. Dunstan'8 College


3/644


4/644

Digitized by the Internet Archivein 2011 with funding from

University of Toronto

http://www.archive.org/details/operaomnia06isid


5/644

S25 DUNSTa*f gollege qg


6/644


7/644

& I S I D O R IHISPALENSIS EPISCOPlOPERA OMNIA.

T MVS VI.Opera Theologica , Liturgica ,

et Mystica.


8/644


9/644

S, I S I D O R IHISPALENSIS EPISCOPI

HISPANIARVM DOCTORISP E R A M N IADENVO CORRECTA ET AVCTA

RECENSENTE FAVSTINO AREVALOQui Isidoriana praemisit , variorum praefationes , notas , collationes

,

qua editas,qua nunc primum edendas,collegit,veteres editiones,et codices mss. Romanos contulit

.

AVCTORITATE ET IMPENSAEMINENTI S S. PRINCIPIS D. DOMINI

FRANCISCI LORENZANAES. R. E. PRESBYTERI CARDINALIS

TIT. SS. XII. APOSTOLORVM

ROMAE ANNO MDCCCII.APVD ANTONIVM FVLGONIVMFacultate praesidum


10/644

>JAN 1

14772


11/644

INDEX EORVMQVAE IN HOC VOLVMINE CONTINENTVR

LIBER PRIMVSContra iudaeos .V^t aput I. QuodChristusaDeo

Cap. XVII. In corpore videnduserat

.

35Patre genitus est. pag. 2 Cap. XVIII. Iudaei non erantCap. II. QuodChristus ante se- eum agnituri. J4

cula ineffabiliter a Patre ge- Cap.XIX. Quia eum non agno-nitus est . S scentes iudaei,congregatisuntCap. III. Quia Christus Deus aduersus eum . 1Set Dominus est . 6 Cap. XX. Venumdatus est . s*Cap. IV. De Trinitatis significan- Cap. XXI. Quia a discipulo suotia . 10 traditus est . 37Cap. V. Quia Filius Dei, Deus , Cap. XXII. A semetipso traditushomo factus est . 4 est

.

ib.Cap. VI. De nomine Iesu . *7 Cap. XXIII. Comprchensus est

.

3*Cap. VII. Christus ex semine Cap. XXIV. Iudicatus est

.

ib.Abrahae secundum carnem Cap.XXV. In passione a discipu-fuit

.

18 lis deseritur

.

39Cap. VIII. De tribu Iuda ortus Cap. XXVI. A falsis testibus ac-est Christus . l 9 cusatus est

.

ib.Cap. IX. Quia de stirpe Dauid Cap. XXVII. Clamauerunt iti-

natus est Christus . 20 daei , vt crncifigeretur . 40Cap. X. Quia Christus de virgi- Cap. XXVIII. Iudaei posterita-

ne sine virili coitu genitus tem suam damnauerunt . 4iest. 23 Cap.XXIX. FJagellatus , et pal-

Cap. XI. In Bethlehem natus est mis caesus est

.

ib.Christus

.

26 Cap. XXX. Arundine Christi ca-Cap. XII. Stellae indicio Christi put percussum est

.

42natiuitas monstratur

.

27 Cap.XXXI. Spinis coronatus est. ib.Cap. XIII. Munera Magi obtule- Cap. XXXII. Veste coccinea in-runt . 2 dutus est . 43Cap. XIV. A Deo Patre vnctus Cap. XXXIII. Dum pateretur ,

est . 29 tacuit

.

ib.Cap. XV. Quod pauper , et abie- Cap. XXXIV. Crucem portauit . 44

ctus primo aduentu venit . ib. Cap. XXXV. Cruci affixus est

.

ib.Cap.XVI. Quia signa, et virtu- Cap. XXXVI. Clauis manus eius,

tes fecit

.

52 et pedes affixi sunt

.

b 346


12/644

Cap. XXXVII. Inter duos latro-nes crucifixus est 47Cap.XXXVIII. Quia diuisa suntvestimenta eius . ib.

Cap. XXXIX. Felle , et aceto po-tatus est . 48

Cnp. XL. Qiiia hyssopo circum-dedcrunt spongiam aceto ple-nam . ib.

Cap. XLI. Quia titulus cruciseius corruptus non est 49Cap.XLII. In cruce pendens, Pa-trem pro inimicis suis depre-catus est . ib.

Cap. XLIII. Pro nostrispeccatiscrucifixus est 50

Cap. XLIV. Qiiia mortuus est . ib.Cap. XLV. Qiiia in passione eiustenebrae factae sunt 52Cap. XLVI. Non fregerunt eius

crura. ib.Cap. XLVII. Lancea percussus

est. jgCap. XLVIII. De latere manauitsanguis, et aqua . ib.

( VI )Cap. XLIX. S epultus est 4.Cap. L. Lapis ad ostium monu-

menti positus est . ib.Cap. LI. Descendit ad inferos . 55Cap. LII. Descendens, de morte,

quos voluit , liberauit ibf.Cap. LIII. Corpus Christi in se-

pulcro non vidit corruptionem. 56Cap. LIV. Resurrexit ab inferis. 57Cap. LV. Apostoli ad praedican-dum missi . ib.Cap. LVI. In caelum ascendit . 5Cap. LVII. Sedet ad dexteram

Patris 60Cap.LVIII.Regnum Christi per-petuum erit ib.

Cap. LIX. Cristus post ascensio-nem suam Spiritum sanctumsuper apostolos misit . 61

Cap. LX. Apostoli variis linguislocuti sunt 62

Cap. LXI. Venturus est ad iudi-candum ib.

Cap. LXII. Epilogus operis . 64

LIBER SECVNDVSCoatra iudaeos .

Cap. I. De gentium vocatione.Cap.II.Cunctis gentibus in Chri-

stum crederc iussum est .Cap. III. ludaei , et gentes ad

Christum vocantur.Cap. IV. De vocatione gentium

ad fidem ante hebraeos .Cap. V. Qiiia in fine mundi in

Christum credituri sunt iu-daei .

Cap. VI. Plurimi ex iudaeorumpopulo non erant credituri .

Cap. VII. Ob incredulitatem iu-daeorum Christus ad genteserat transiturus

66 Cap. VIII. Quia , proiectis iu-daeis , gentes introierunt .

70 Cap. IX. ludaei propter pecca-tum in Christum debellati7$ atque dispersi sunt .Cap. X. De ruina Ierusalem .76 Cap. XI. De spretis iudaeis , et

synagogae reprobatione .Cap. XII. De perpetua ruina le-

77 rusalemCap. XIII. De irreparabili deso-

80 latione iudaeorum .Cap. XIV. Quod, veteri testa-mento euacuato, nouum fu-

82 turum erat .

8*

8486SSib.


13/644

( VII )Cap. XV. De cessatione sabbati

.

Cap. XVI. De circumcisionisconsummatione .

Cap. XVII. De sacrificiis .Cap. XVIIi. Deescis.Cap. XIX. De sacramentis fidei

christianae

.

Cap. XX. Scriptura non solumhistorialiter, sed etiam mysti-ce intelligenda cst

.

Cap. XXI. Quia testamentum le-gis iuJaei non intelligunt .

Cap. XXII. Quod iudaei , nisicredant in Christum , non ia-telligent Scripturas

.

949799ioi

10.

102

i3

104

Cap.XXIII. Quod duo testamen-ta a Deo sunt tradita . ib.

Cap.XXlV. Quod peccatorumremissio futura crat per ba-ptismum . IOj

Cap. XXV. Quod chrismate gen-tes sanctificari dcbeant

.

109Cap. XXVI. Quia per signum

crucis credentes saluarentur . ib.Cap.XXVII.Quomodo sacramen-tum eucharistiae praefigura-tum est

.

iiiCap.XXVlII. Recapitulatio ope-

ris. 1 1

LIBER PRIMVSSententiarum .

Cap. I. Quod Deus summus , etincommutabilis sit

.

Cap. II. Qiiod immensus, et o-mnipotens sit Deus

.

Cap. III. Quod inuisibilis sitDeus .

Cap. IV. Quod ex creaturae pul-chritudine agnoscatur crcator.Cap. V. Quod ex vsu nostroquaedam species ad Deum re-ferantur

.

Cap. VI. Quod Deo nulla tem-porum successio ascribatur .

Cap. VII. De temporibus .Cap. VIII. De Mundo .Cap. IX. Vnde malum .Cap. X. De angelis .Cap. XI. De homine .Cap. XII. De anima , ceterisque

sensibus .Cap. XIII. De sensibus carnis .Cap. XIV. De Christo

.

Cap. XV. De sancto Spiritu

.

ii5

117119

120

122126127128132i*4141144146148152

Cap. XVI. De ecclesia , et hae-resibus .

Cap. XVII. De gentibus .Cap. XVIII. De Lege .Cap. XIX. De septem regulis

.

Cap. XX. De differentia testa-mentorum .

Cap. XXI. De Symbolo , et Ora-tione

.

Cap. XXII. De baptismo,et cora-munione .

Cap. XXIII. De martyrio .Cap. XXIV. De Sanctorum mi-

raculis .Cap.XXV. De antichristo,et eius

signis .Cap. XXVI. De Resurrectione .Cap. XXVII. De ludicio .Cap. XXVIII. De gehenna .Cap. XXIX. De poenis impio-

rum

.

Cap. XXX. De gloria sanctorum.

160161166

75ib.

175;1771791S1185ib.1S61S7i3?

'

BQn


14/644

( viii 5LIBER SECVNDVS

Cap. I. De Sapientia .Cap. II. De Fide .Cap. III. De charitate .Cap. IV. De spe .Cap. V. De gratia .Cap. VI. De praedestinationeCap. VII. De conuersis .Cap. VIII. De primordiis con-

uersorum .Cap. IX. De conflictu conuerso-

rum.Cap. X. De remissa conuersio-

neCap. XI. De exemplis Sancto-rum .Cap. XII. De compunctione cor-dis.

Cap. XIII. Deconfessione pecca-torum , et poenitentia .

Cap. XIV. De desperatione pec-cantium .

Cap. XV. Dehis , qui a Deo de-seruntur

Cap. XVI. De his , qui ad deli-ctum post lacrymas reuertun-tur .Cap. XVII. De peccato .Cap. XVIII. De leuioribus pec-catis .

Cap. XIX. De grauioribus pec-catis.

Cap. XX. De manifestis, occul-tisque peccatis .

Cap. XXI. De peccati amore .

190 Cap.XXII. De peccandi neces-192 sitate 22119 j Cap. XXIII. De peccandi con-195 suetudine . ib.ib. Cap. XXIV. De peccati recorda-198 tione . 225199 Cap. XXV. De cogitatione . 224

Cap. XXVI. De conscientia . 225201 Cap. XXVII. Deintentione men-

tis 226205 Cap. XXVIII. De sensibus car-

nis 227204 Cap. XXIX. De sermone . 228

Cap. XXX. De mendacio . 231205 Cap.XXXI. De iuramento . 233Cap. XXXII. De vitiis . 254207 Cap. XXXIII. Quodex vitiis vi-

tia, et ex virtutibus virtutes208 oriuntur. 23$

Cap. XXXIV. De male vsis vir-2ia tutibus . 236

Cap. XXXV. De simulatis virtu-2ig tibus . 237Cap. XXXVI. De appetitu virtu-

tum 238214 Cap. XXXVII. De pugna virtu-215 tum aduersus vitia . 239Cap. XXXVIII. De superbia . 240217 Cap. XXXIX. De fornicatione . 242

Cap. XL. De continentia . 246218 Cap. XLI. Decupiditate . 249

Cap. XLII. De gula . 2J1219 Cap. XLIII. De ebrietate 254220 Cap. XLIV. De abstincntia . 255LIBER TERTIVS.

Cap. I. De flagellis Dei . 258Cap. II. De gemina percussioneDei 260

Cap. III. De infirmitate carnis. 264Cap. IV. De tolerantia diuinae

correptionis 265Cap. V. De tentationibus dia-

boli 266Cap. VI. De tentamcntis so-

mniorum 275;


15/644

( K )Cap. VII. Deoratione .Cap. VIII. De Jectione .Cap. IX. De assiduitate legen-

di.Cap. X. De doctrina sine gra-

tia .Cap. XI. De superbis lectoribus .Cap. XII. De carnalibus lecto-

ribus , et haereticis

.

Cap. XIII. De Jibris gentiJium .Cap. XIV. De coIJatione .Cap. XV. De contemplatione

et actione

.

Cap. XVI. De contemptoribusmundi ,

Cap. XVil. Desanctis, qui se aconsortio seculi separant

.

Cap. XVIII. De praeccptis altio-ribus monachorum .

Cap.XIX. De humilitate mona-chi , vel opere .

Cap. XX. De tepore monacho-rum

Cap. XXI. De monachis , qui cu-ris seculi occupantur .

Cap. XXII. De his,qui a Deomundi amore praepediuntur

.

Cap. XXIII. De iactantia .Cap. XXIV. De hypocrisi .Cap. XXV. De inuidia .Cap. XXVI. De simulatione .Cap. XXVII. De odio .Cap. XXVIII. De dilectione .Cap. XXIX. De fictis amicitiis .Cap. XXX. De amickia ex mune-

re orta .Cap. XXXI. De malorum con-cordia .Cap. XXXII. De correptione fra-

terna

.

Cap. XXXIII. De praeposkis ec-clesiae

.

Cap. XXXIV. De indignis prae-positis .

Cap. XXXV. De indoctis prae-

2792S82902912922952962993003*3

3S

3^7ib.

39JIO3123H3*$316ib.317

3*9ib.

321

$23

positis .Cap. XXXVI. De doctrina , ct

exemplis praepositorum .Cap. XXXVII. Dehis, qui bene

docent , et male viuunt

.

Cap. XXXVIII. Deexemplis pra-uorum sacerdotum .

Cap. XXXIX. De praepositis car-nalibus .

Cap. XL. De iracundis doctori-bus..

Cap.XLI.De superbis doctoribus.Cap. XLII. De humilitate prae-

positorum .Cap. XLIII. De doctrinae discre-

tione.Cap. XLIV. De silentio docto-rum

.

Cap. XLV. De praebenda sacer-dotali protectione in plebe . '

Cap. XLVI. De disciplina sacer-dotnm in his, qui delinquunt.

Cap. XLVII. De subditis .Cap. XLVIII. De praelatis .Cap. XLIX. De iustitia princi-pum .Cap. L. De patientia princi-pum Cap. LI. Quod principes legi-

bus teneantur

.

Cap. Lll. De iudicibus .Cap. LIII. De acceptione perso-

narum .Cap. LIV. De muneribus .Cap. LV. De testibus .Cap. LVI. De causidicis Cap. LVII. De oppressoribuspauperum .Gap. LVIII. De tribulatione iu-

storum .Cap.LIX. De amatoribus mundi.Cap. LX. De amatoribus miseri-

cordiae .Cap. LXI. De breuitate vitae .Cap. LXil. De exitu .

32532432?326ib.

328ib.

329ib.

33^33**> * ?33&3313434i

34334$341ib.54 33493$3$*3$33$


16/644

( x )LIBER PRIMVS

De origine ojjiciorumCap. I. De ecclesia , et vocabulo

christianorum .Cap. II. De templis .Cap. lll> De choris .Cap. IV. De canticis .Cap. V". De psalmis .Cap. VI. De Iiymnis .Cap. Vil. De antiphonis .Cap. Vlll. De precibus .Cap. IX. De responsoriis .Cap. X. De Iectionibus .Cap* XI. De libris testamento-r umCap. XII. Descriptoribus sacro-

rum librorum .Cap.XlII. De laudibus .Cap. XIV. De offertoriis .Cap. XV. De missa , et oratio-

nibus.Cap. XVI. De Symbolo nicaeno . 382Cap. XVII. De benedictionibus . ib.Cap. XVIII. De sacrificio .Cap. XIX. De tertiae , sextae

et nonae offkiis .Cap. XX. De vesperis .Cap. XXX. De completis .Cap. XXII. De vigiliarum anti-

quitate .Cap. XXIII. De matutinis .Cap. XXIV. De Dominico die .Cap. XXV. De sabbato .Cap. XXVI. De nataJiDomini .

364366ib.

1^1368ib.

31ib.

31*vnzii

ib.

ib.

386388ib.5893939 lS9 2

Cap. XXVii. De Epiphania . 395Cap. XXVIII. De Palmarum die. 394Cap. XXIX. De coena Domini . 395;Cap. XXX. De Parasceue . 396Cap. XXXI. De sabbato paschae . 39SCap. XXXII. De die sancto pa-

schae ib.Cap. XXXIII. De Ascensione Do-

mini . 400Cap. XXXIV. De Pentecoste . 40Cap. XXXV. De festiuitatibus

martyrum . 402Cap. XXXVI. De encaeniis . 404Cap. XXXVII. De ieiunio qua-dragesimae 40Cap.XXXVHI. De ieiunio Pen-tecostes 407Cap. XXXIX. De ieiunio septimimensis ib.

Cap. XL. De ieiunio kalend. no-uembr. 408

Cap. XLl. De ieiunio kalenda-rum ianuariarum . 409

Cap. XLIl. De triduani ieiuniiconsuetudine 410

Cap. XLIII. De diuersorum die-rum , ac temporum ieiuniis . ib.

Cap. XLIV. De vario vsu eccle-siarum 411

Cap. XLV. De carnium vsu , velpiscium . 412

LIBER SECVNDVSDe origine ministrorum .

Cap. I. De clericis . 413Cap. II. De regulis clericorum .414Cap. {II. Di gencribus clerico-rum .

Cap. IV. De tonsura .Cap. V. De sacerdotio .

4*Sib.

417


17/644

Cap. VI. De chorepiscopis

.

Cap. VII. De presbyteris .Cap. VIII. De diaconibus .Cap. IX. De custodibus sacro-

rum.Cap. X. De subdiaconis .Cap. XI. De Jectoribus .Cap. XII. De psalmistis.Cap. XIII. De exorcistis .Cap. XIV. De acolythis .Cap. XV. De ostiariis .Cap. XVI. De monachis .Cap, XVII. De poenitentibus

.

( xi )Cap. XVIII. De virginibus .Cap. XIX. De viduis .Cap. XX. De coniugatis .Cap. XXI. De cathecumenis , de

exorcismo , et sale .Cap.XXII. De competentibus .Cap. XXIII. De symbolo .Cap. XXIV. De regula fidei .Cap. XXV. De baptismo .Cap. XXVI. De chrismate .Cap. XXVII. De manuum impo-

sitione , vel confirmaticne .

42442 5427429ib.

434? 143245 3454ib.

443LIBER PRIMVS

Synonymortim .LIBER SECVNDVS

Synonyrnorum .REGVLA MONACHORVM

Cap. I. De monasterio . 525:Cap. II. De eligendo abbate , 526Cap. III De monachis . 527Cap. IV. De conuersis. 528Cap. V. De opere monachorum . 530Cap. VI. De officio . 5; jgCap. VII. De collatione . 53 jCap. VIII. De codicibus . ib.Cap IX. De mensis . 536Cap. X. De feriis . 539Cap. XI. De ieiunio . 540Cap. XII. De habitu monacho-rum . ib.Cap. XIII. De stramentis . 542

EPISTOLAE.Epist. I. Ad Leudefredum . $57Epist. II. Ad Braulionem . 561Epist. III. Ad eundem . 562Epist. IV. Ad Massonam . $63

Epist. V. Ad Helladium .Epist. VI. Ad Claudium .Epist. VII. Ad RedemptumEpist. VIII. Ad Eugenium.

4464SQ45245 S459460461465463

469

472

496

Cap.XIV. De delinquentibus .Cap. XV. De saepius peccante .Cap. XVI. De culpa indulgenda

vel culpati correctione .Cap. XVII. De delictis

.

Cap. XVIII. De excommunica-tione .

Cap. XIX. De familiari vita .Cap. XX. Quid ad quem perti-

neat .Cap. XXI. De infirmis.Cap. XXII. De hospitibus .Cap. XXIII. De profectione.Cap. XXIV. De defunctis .

544ib.

54554 6

54754955i553554555ib.

56656757573


18/644

( XII )Epist. IX. Ad Braulionem . 574 Epist.XII.BraulionisadIsidorum.5f7S,Epist. X. Braulionis ad Isidorum. ib- Epist. XIII. Isidori ad Braulio-Ep'.st. XI. IsidoriadBraulionem.57J nem . $So

L I B E RDe ordhie creatnrarnm .

Cap. I. De fide Trinitatis . $82Cap. II. De creatura spirituaii . 584Cap. III. De aquis, quae super

firmamento sunt . 587Cap. IV. De firmamento caeli . 589Cap. V. De sole, et luna . 590Cap. VI. De spatio superiore

et paradiso caeli. 59Cap. VII. De spatio inferiori ,et hemisphaeriis diuersis . 596Cap. VIII. De diabolo , et natu-

ra daemoniorum 598

Cap. IX. De natura aquarum ,et cursu oceani . 602

Cap. X. De paradiso . 6oCap.XI. De situorbis terrarum,quem inhabitat genus huma-num . 609

Cap. XII* De natura hominumpost peccatum 610

Cap.XIII. De diuersitate pcccan-tia , et loco poenarum . 611

Cap. XIV. De igne purgatorio . 614Cap. XV. De futura vita . 617

S. ISI-


19/644

S. I S I D O R IHISPALENSIS EPISCOPI

DE FIDE CATHOLICA EX VETERIET NOVO TESTAMENTOCONTRA IVDAEOSAD FLORENTINAM SOROREM SVAM.

LIBER PRIMVS.Sanctae sorori Florentinae lsidorus

uaedam 5 quae diuersis temporibus in veteris Testamentilibris praenunciata sunt de natiuitate Domini 3 et Sal-

uatoris nostri secundum diuinitatem 3 vel de incorporatione eius 3 depassione quoque 3 et morte 3 siue de resurrectione ^regno 3 atque iudi*cio 3 pro viribus scientiae ex innumerabilibus pauca proferenda pu*

Praefat. Inscriptio huius operii desum- tione fogit corporatione . Nos aliorumpta est ex duobus codicibus gothicis ,quos ante sexcentos annos descriptos esseconstat . Nam quinque alii codices , quosliis libris castigandis nacti sumus , ma-gnopere variabant . Braulio in Isidori vi-ta de his libris loquens , Contra iudaeos,inquit , postulante Florentina germanasua proposito virgine , libros duos ( sup-ple scripsit ) , in quibus omnia , quae fi-des catholica credit , ex legis , et pro-phetarum testimoniis approbauit . llde-fonsus de virorum illustrium scriptis inIsidoro ait : Libellos duos ( supple scri-psit ) ad Florentinam sororem contranequitiam iudaeorum . MARIANA .

Ib. Vel de incorporatione eius . Co-dex tarraconensis major pro incorpora-

Tom.VI,

codicum fidem sequuti sumus : praeser-tim quum Bilarius can. 6. in Matthaeumincorporationem Verbi Dei dixerit

.

Post epistolam operi praefixam seqnc-batv.r Elenchus capitum in plerisque co-dicibus , Nos , quoniam in secundo l't~bro similis Elenchus desiderabatur ytam*quarn superuacaneum hoc etiam locoexpungendum iudicauimus : quum satisconstet , ne ipsas quidem capitum sum-mas ab Isidoro praefixas , sed posterio-ri tempore adiectas fuisse , et in codicotarraconensi minori , cui in primis fi~debamus , penitus desiderari . Quo circa,in eis quaedam ex nostro sensu in me-liorem formam muiata esse , Uctor animaduertet . JMARIANA .A


20/644

t LIBERPRIMVStaui , vt prophetarum auctoritas fidei gratiam firmet , et infideliumiudaeorum imperitiam probet . Haec ergo ,sancta soror.te petente ,ob aedificationem studii tui tibi dicaui , vt qua consorie perfruorsanguinis , coheredem faciam et mei laboris .

C A P V t I.Quod Christus a Deo Patre genitus est .

i.ludaei nefaria incredulitate Christum Dei flliumabnegantes,impii,duricordes,prophetis veteribus increduli , nouis obstrusi,aduentum Christi malunt ignorare , quam nosse : negare , quamcredere . Quem enim venturum accipiunt , venisse iam nolunt.Quem resurrecturum legunt, resurrexisse non credunt2. Sed ideo ista non intelligere se fingunt,quia sacrilegio suohaec impleta cognoscunt. Ad quorum refellendam perfidiam quae-dain ex veteri testamento aggregauimus testimonia : quibus Chfi-stum genitum ab omnipotente Patre cognoscant , ipso testante :

Psalm. 109.3. Tecum 'principium in die -virtutis tuae.in splendoribus sanctorum ,ex vtero ante luciferum genui ie . Ex vtero itaque,id est,ex illaintima,et incomprehensibili Patris substantia , siue ex illo diuino,atque immenso paterni pectoris arcano, quo Pater genitor de cor-de bonum eructat verbum .

Psalm.44. v.i. 3. Sicut et ipse alias ait : Eructauit cor meum verbum bonum .Psalm! 2. v. 7! Atque alibi ipse Pater sic dixit : Filius mcus es tu , ego hodie genui

Ib. Quum in Isidorianis ea omnia nonnullis lectionibus , et quibusdam frag-congesserimus , quae ad singula S. Isi- mentis intermixtis . Pro secundum diiu-dori opera quoquo modo referri pos- nitatem alii habent secundum deitatem$unt,superuacaneum esset hic repetere , Et in fine praefatioms , vt quam consor-quae de his duobus libris contra iudaeos tem perfruor : quae phrasis ab Isidon sti-cap. 66. explanauimus . Error ridiculus lo non abhorret , vt vtor cum accusati-cst in cod. ms. florentino in folio , uo . AREVALVS . ... , ,quem primum appellabo , vt ab altero Cap. I. n. 1. /3/. Dun cordis , vel du-in 4. distinguam , quod haec epi^raphe ri corde . MARIANA .ponatur, S. Florentinae Isidorus Episco- lb. Duricordes . Hoc eodem verbofus Toletanus,c\wm in ipsa joperis in- vsus bidorus est comment. in Genes.nscriptione, quae proxime praecesserat , cap. 25. num.9-.et in Exodum cap.55.Isidorus dicatur Episcopus Hispalensis . num.2.Itaque eam vocem retinendam es-Idem error in nonnulhs aliis mss. hu- se, facile quisque perspicit . AREV.ius operis reperitur. Marianae notis no- 2. AL Quo gcmtor , Otmsso pater .stras more nostro subiiciemas > variis MARIANA .


21/644

CONTRA IVDAEOS, 5te . Quod non est dictum Dauid , neque vlli sequentium regum .Nam ibi additur: Pete a me , et dabo tibi gentes hereditatem tuam ,et possessionem tuam terminos terrae . Quod neque Dauid , nequegenti hebraeorum concessum est , nisi tantummodo CHRISTO,cuius nomen est peromnes gentes diffusum , cui et reges obediuntet gentes seruiunt: sicut et alibi de eo scriptum est : Adorabunt Psalm.ji.v.n.eum omnes reges terrae , omnes gentes seruient ei .

4. Item Salomon , dum Patris nomen , mysteriumque natiuitatisChristi secundum deitatem vellet agnoscere , his verbis intonat inProuerbiis dicens : Quis ascendit in caelum ^atque descendit ? quis cap.30. v.4.colligauit aquas , quasi in ztestimento ? quis suscitauit omnes terminosterrae ? quod nomen est eius , aut quod nomen filii eius , si nosti ?

5. Hunc filium Dei in Daniele rex ille impius aspiciens, dixitEcce ego et angelustestamenti , quem vos desideratis .

6. Christus enim in eo , quod a Patre genitus est, filius Deivocatur:in eovero,quod saepe a Patre missus ad annunciandumpatribus legitur , angelus nominatur . De quo etiam ipse Pater adlegislatorem ita protestatur , dicens: Ecce mitto Angelum meum , qui Exod. 23. 20.praecedat) et custodiat te in via , et introducat in locum , quem pa*raui : obserua eum , et audi vocem eius , nec contemnendum putes }quia non dimittet , quum peccaueris , et est nomen meum in illo .

5. Quem vos desideratis . Locus est absolute significat , sed beneplacitum , cu-Malachiae 3. vers. 1. Ceterum in Vulga- pi.litatem , desiderium . Quod graeci 7$ta legitur : Qucm vos vnltis, et Septua- tuJoyJctt; voce significare consueuerunt .ginta dixerunt : cv ufieii; d-ihsrs . Com- Atque Isaiae 58. vers. 5. vbi id nomtrt

,. . -r , van ~ positum est , et nos legimus : Ecce in diernodius autem, et stgnipcantius , I i r} ver- K . .. , . . *>* T leiunn vestn inuenitur votuntas vestrabi hebraici vis desiderandi voce expri- Mozarabes legunt : Ecce in die ieiuniimitur , et patres non volebant modo , sed vestri inuenitur voluptas MAR.oppido quam ardenter Christi redempto- 5. Innuitur , post S-tluatorem aliosris aduentum cupiebant : ab co verbo no- mss. omittere esse . AREV.vgn i j 1 6' Al. Praeparaui, pro paraui . Etmcn W deductum non voluntatcm Peccaueritis ,^4eccau is . ^AR .A2


22/644

4 LIBER PRIMVS7. Quis est ergo iste angelus,cui Deus et potestatem suam

dedit, et nomen ? Quod si dicitur : aliqua alia est potestas angeli-Psalm.8S.v.7. ca : hoc nefas est credere . Quis enim tn nubibus aequabitur Do*

mino , aut quis similis erit Deo inter filios Deil Qui enim non ae-quatur natura , non potest aequari et nomine . Ipse est enim Fi-lius,qui semper a Patre missus visibiliter apparebat hominibus .Ex ipsa ergo missione recte angelus nuncupatur . Isaias autem aper-

cap.ylt. y.d. tius FiJium a Deo genitum confirmans , ita annunciat : Vox Domi-ni reddentis retributionem inimicis suis , ipsis videlicet, qui non cre-dunt, iudaeis : Antequam parturiret , peperit : et antequam veniretpartus eius , peperit mascidwn .

8. Quasi aperte diceret : antequam Christum virgo parturiret\\\ carne, generauit filium >^ in diuinitate Pater , et antequam tem-pus virginis parturiendi veniret, genuit eum sine tempore Pater .

cap.eod. v. 8. V n de inferius ait : {)uis audiuit vnquam tale* aut quis vidit liuicj/V//7d, ?Reuera, quia nihil tale in hominibus accidit , aut quippiam

eod. cap. v. p. simile , et post haec subiungit : Numquid qui alios parere jacio ,ipse non pariam ? dicit Dominus : et qui generationem ceteris tri-buo ^sterilis ero%ait Dominus . Quibus omnibns testimoniis co-gendus est infidelis, vt eligat sibi de duobus,aut Christum filiumDei credere,aut mendaces putare prophetas , qui ista cecinerunt.

7. Ipse est enim filius , qui semper ruit , cum Iacob luctatus est . Quod Syr-a Patre missus , visibiliter apparebatho- miensis congregatio c. 13. his verbis cre-minibus . Nimirum Isidorus in ea scn- dendum praecepit : Siquis -contra lacobtentia est,quae antiquorum patrum com- non filium tanquam hoininem luctatumtnunis fuit , ab ipso mundi exordio , qv.o- fui^se , sed ingenitum , aut Patrem eiusties se Deus humana ejfigievidendum prae- dixerit , anathema sit . Praeterea cum Mo-buit hominibus , non Patrem , non Spiri- se e rubo loquutus est^filios Israel edu-tum sanctum , sed Dei Filium apparuis- xit ex Aegypto , eisque ieges dedit inse . Sic sentiunt Tertull.2. iib. contra eremo . Quod ipsum Casnanus lib. 4. deMarcionem , CUmens Aiexandrinus iib.i. Incarnat. duobus testimomis confirmat :Paedag. cap. 7. Irenaeus libr. 4. cor.tr a nimirum ludae cap. 1. vers. 5. Scienteshaereses Valentini c. 17. Euseb. historiae semel omnia , quoniam Iesus populumEcclesiasticae initio , Hilarius 12. de Tri- de terra Ae?ypti saluans, secundo eos ,nit.Basilius 1. contra Eunomium . Itaque qui non credidcrunt , perdidit , angelosDeifilius Adamo loquutus est , quod Thar- vero etc. Et Pauli 1. ad Corinth. 10.gum etiam lerosoiymitanum , quum Ce- vers. 9. Neque tentemus Christum , sic-nesis i.ait: D~nb CV,iSn >H N"l\2 Hlpi . ut quidam eorum tentauerunt , et ahoc est , vocauit verbum Dei Deus Adam. serpentibus perierunt . MARIANA .Ipse Cain increpauit , Abrahamo appa~ 2. AU Vspiam pro quippiam . MAR.


23/644

CONTRA IVDAEOS.C A P V T II.

Quod Christus ante secula ineffabiliter a Patregenitus est

i. \yuod si quaeritnr , quando, vel quomodo, Pater filium ge-nuerit , respondetur , cur quaeritur tempus , quando sit Dei Filiusgenitus,dnm sit sua natiuitate aeternus? sicut scriptum est de eo :Egressus elus a principio a diebus aeternitatis . Et iterum : Ante Mlch. ?. 2.solem permanet nomen eius , et ante lunam sedes eius . Ps. 71. v. 17.

2. Sed et Pater eundem ante luciferum , id est,ante omniatempora genuisse , testatur , quod et ipse Filius Dci, verbum , vir-tus, et sapientia, de sua natiuitate confTrmat, dicens : Necdum erantVxouzvb.l.iâbyssi , et ego iam conceptus eram , necdum fontes aquarum erupe-rant ,necdu?n montes graui mole constiterant , ante colles ego par-turiebar : adhuc terrum non fecerat , et flumina , et cardines orbis ter-rae : quando praeparabat caelos âderam: quando certa legeêt gyrovallabat abyssos : quando appendebat fundamcnta terrae , cum eoeram , cuncta componens .

Cap.II. n.i. Dum pro quurn . MAR.Ib. Ante solem permanet nomen eiuset ante lunam sedes eius . Locus est

desumptus ex Psalm. 71. vers. 17. etpriora quidem verba iuxta editionemvulgatam , posteriora autem ex PsakerioRomano desumpta sunt , quo frequens vti-tur Isidorus . Erat enim Gothorum tem-pore in omnibus Hispaniae ecclesiis eiusPsalterii vsus , vt Breuiarium Mozara-bicum argumento est^non paucis tamenimmutatis , ab ipso , vt arbitror , Isido-ro . Nam in eius vitaâ Braulione scri-pta ( duobus certe vetustis codicibus )scriptum inuenio , quartam eum Psalte-rii translationem edidisse ,' nimirum posttres illas jamosas , quas D. Hieronymusadomauit ,auctore Sigeberto . Hoc lsido-ri Psalterium , quo Moxarabes vtuntur ,nos deinde Hispanicum Romani, et Cal-lici comparatione vocabimus . Ex histmnibus Psalteriis toto hoc opere ab Isi-

doro testimonia addttcuntur : prout com-modius erat , aut promptins memoria sug-gerebat . Sed et reliquis dittinarum scri-pturarum libris promiscue Hieronymi ver-sione , et antiqua vulgata latina editio-ne vtitur , vtraque enim eius aetate cir-cumferebatur, vt Gregorius docet initioMcralium : et ipsemet Isidorus indicatlib. 6. Etymologiarum , c.4 Saepe etiam,vt hoc loco fecit , ex variis interpreta-tionibus vnum testimonium contexit .MARIANA .

Ib. Sua natiuitate aeternus . Ita re-posui ex editione Haganoensi , et aliis ,et ex mss. , quum apud Grialiu ta essetsua natiuitate alternus , quod errore ty-pographico accidisse credendum est

.

Verba psalmi in Vulgata haec tanium-modo sunt : Ante solem permanet no-men eius . In antiquis versionibus , Antesolem permanebit nomn eius in secula ,et ante lnnam sedcs eius . Au Isidorus


24/644

& LIBERPRIMVS3. Tali igitur auctoritate ante omnia secula Filius a Patre ge-

nitus esse declaratur , quando a Patre per illum cuncta creata esscnoscuntur . Ulnd denuo quaeritur , quomodo idem sit genitus ,dum sacrae natiuitatis eius arcana nec Apostolus dicit , nec Pro-pheta comperit,nec Angelus sciuit , nec creatura cognouit , Isaia

cap. 53. v. 8. testante , qui dicit : Generationem elus quis enarrabit ? Iccirco si eiusnatiuitas a Propheta non potuit enarrari, quis profitebitur nossequomodo Filius potuic a Patre generari?

cap. 28. v.20. 4. Hinc est illud in libro Iob : Sapientiam ( Dei Patris ) vn-de inuenies'i latet enim ab oculis hominum , et avolucribus caeli abs-

Eccli. 1. 7. consa est \ id est, etiam ipsis angelis incognita . Item ibi, Radixsapientiae cui reuelata est ? origo scilicet Filii Dei . Ideoque quodetiam super angelorum intelligentiam , atque scientiam est , quis honiinum potest narrare?5. Scire autein inanifestum est solum Patrem , quomodo ge-nuerit Filium , et Filium , quomodo sit genitus a Patre . Siquidemet gignendi filii quaeritur ratio , eo quod filius non nisi ex duo-bus nascatur : habeat , inquam , sibi huiusmodi generis ortum con-ditio caduca mortaliuin : Christus enim ex Patre ita emicuit , vtsplendor a lumine , vt verbum ab ore, vt sapientia ex corde .

C A P V T III.

p.Quia Christus Deus , et Dominus est

i.JL ost declaratum Christi diuinae natiuitatis mysterium , deinde,quia idem Deus,et Dominus est , exemplis sanctarum scripturarumqnartam Psalterii translationem , vt Ma-riana opinatur , ediderit, ad examen re-uocaui in Isidorianis cap. 87. AREV.

2. Quod et . AL sicut . MAR.Ib. AL Concepta , pro conceptus .MARIANA .Ib. Conceptus . Isidorus masculino

genere fortnsse dixit , vt de Filio Deiintelligeretur . Alioquin concepta essetretiiiendum etiam cum nostris mss. , etcditionibus anti^uioribus . ARV.

3. AL Didicit pro dicit . MAR.lb. Idem sit emtns . Etiam hoc lo-

co mendum irrepserat apud Grialiumtdem sit genus , quod ex sensu , et edi-tis , ac mss. correxi . AREV.

Cap.lII. n. 1. Al. directionis pro ae-quitatis . MARIANA .

Ib. Propterea vnxit te Deus Deustnus oleo laetitiae prae consortibus tuis .(^uis est igitur iste Deus vnctus a Deo .Vides argumenti vim positam in gemi-natione vocis Dcus , vt priori loco sit mvocatiuo , et referatur ad Christum : po-steriori in nominatiuo , et rcferatur adPatrem . MARIANA .


25/644

C O N T RAIVDAEOS. 7adhibitis demonstremus . Si Christus Deus non est , cui dicitur inpsalmis : Sedes tua ^Deus , in seculum seculi ^virga aequitatis , virga Psalm.44.V.7.regni ttti dilexisti iustitiam , et odisti iniquitatem , propterea vnxitte , Deus , Deus tuus oleo laetitiae , prae consortibus tuis ?

2. Quis est igitur iste Deus vnctus a Deo ? Respondeant no-bis >- iudaei . Ecce Deus vnctus a Deo dicitur , et vtique Chri-stus ipsa vnctione monstratur, quumDeus vnctus insinuatur. Dumenim audis Deum vnctum , intellige Christum : Christus enim a chri-smate , id est, ab vnctione vocatur . Hunc Christum sub personaCyri regis persarum per Isaiam Pater Deum , et Dominum esse te-statur, dicens: Haec dicit Dominus Christo meo Cyro ^cuius appre- cap. 45. v. 1.hendi dexteram : vt subiiciam ante faciem eius gentes , et dorsa re--gum vertam , et aperiam ante eum ianuas , et portae non claudcn-tur . Ego ante te ibo , et glcriosos terrae humiliabo . Portas aereasconteram , et vectes ferreos confringam , et dabo tibi thesauros abs-conditos , et arcana secretorum , vt scias , quia ego Dominus , quivoco nomen tuum , Deus Israel .

3. In persona enim Cyri Christus est prophetatus : vbi ei sub-iugatae sunt gentes in fide , et regna . Praeterea, quia nullusinre-gno Israel Cyrus est dictus . Quod si de Cyro persarum rege quishoc crediderit prophetatum , absurdum , et profanum esse cogno-

Ib. Iure Mariana reprehendit in tra-ctatu pro Editione Vulgata cap. 25. Pa-gninum , quod ita verterit hunc locum :Ptopterea vnxit te Dominus Deus tuusoleo laetitiae : atque ita debilitarit argu-mentum , quo Patrem , qui vngit , dis-tinctum esse a Filio , qui vngitur ,SS.Patres confirmarunt, Ambrosius, Atha-nasius , Hieronymus , Augustinus , Isido-rus hoc loco , et alii . AREV.

3. In persona Cyri Christus est pro-phetatus . Contendit Isidorus , verba Isai.c. 45. ver. 1. Haec dicit Dominus Chri-$to meo Cyro , non de Cyro intelligen-da esse,sed sub Cyri nomine de Christo tan*tum : quum absurdum videretur , Cyrumsuperstitioni Deorum seruientem , Chri-stum Dominum , et Deum nuncupari . Namverba illa , quae sequuntur : qui voco no-men tuum Deus Israel , ad ipsum , dsquo proxime loquutus erat , et quem Chri-

stum vocauerat , referenda , ipse equidemIsidorus iudicabat . Deinde quod in trans-latione Septuaginta interpretum non le-gatur , haec dicit Dominus Christo meoCyro , sed haec dicit Dominus Christomeo Domino . Quo modo Lactantius lib.4. diuin. institut. cap. 12. hoc testimo-nium citauit. Verum Hieronymus com-mentariif ad eum Isaiae locum censet ,eam lectionem , quam Isidorus ait in Se-ptuaginta fuijje , vitiosam esse , legevdum-que graece , vt moio legitur cvtc*>c }{yeiKvctoc 6$oc tu xvcna fiov y.vf.co : vniusautem adiectione litcrae bro y.vfa , id

.

est , Cyro nonnullos legisse v.v^m - id est ,Domino . Itaque tum Hieronymus , tumplerique alii expositores , id Isaiae va-ticinium , nen nisi de Cyro intelligendumputant . Quin etiam losephus hb. r 1.Antiquit. cap.i. Cyrum eo vaticinio ad-ductum ajfrmat iudaeos in patriam re-


26/644

8 LIBER PRIMVSscat , vt homo impius, et idololatriae deditus , Christus , et Deus,et Dominus nuncupetur. Vnde et in translatione lxx. non habe-tur Christo meo Cyro . Sed Haec dicit Dominus Christo meo Do-mino . Quod in personaspecialiter Christi Domini nostri accipdtur

4. Si Christus Deus non est , dicant iudaei nobis,quem sitcap. 1. v.26. nffatus Deus in Genesi, quum diceret: Faciamus hominem ad ima*

vinem , et similitudinem nostram ? Sic enim subiiingitur : Et creauitDeus hominem ad imaginem suam ? ad imaginem Dei creauit illum .Quaerant ergo, quis Deus creauit, aut ad cuius Dei imaginemcon-didit hominem 3 quem creauit?

5. Quod si respondeant, ad angelorum . Num angelus aequa-lem cum Deo habet imasinem , dum multum distet imaso crea-turae ab eo , qui creauit?aut numquid angelus cum Deo potuitfacere hominem ? quod ita existimare magnae dementiae est . Cuier0 dicitur? aut ad cuius imaginem conditus homo creditur, nisiad eius,cui vna imago cum Deo est , et vnicum nomen diuini-tatis est?

6. Iteminisisse . Isidoro fauent hehraici exposi-tores antiqui , qui locum hunc de veroMessia intelligendum esse iudicarunt .JE>0 vero de vtroque locum intelligi pos-se contendo : de Cyro iuxta historiamde Christo allegoricat; . MAR.

lb. Quod in persona specialiter Chri-sti Domini noscri accipitur . Fortassisspiritualiter pro sperialiter legendum estfiam eodem literarum compendio vtrv.m-que aduerbium scribi solet . Sequebanttirautem in tarratonsnsi maiori hacc vcr-ba . Legamus Xenophontis octo librc-rum Cyri maioris historiam , et prophe-tiam cernemus expletam . Quae enimciuitas 111 1 non patuit ? quis non regumterga subiecit? etc. Quae qucniam in acodicibus non erant , et Jsidori propositocontraria sunt , tanquam ex Hieronymicommentariis ad eum locum ab alio quo-piam translata , manifesto praetermitten.da essc duximus . MAR.

Ib. In codice Pakt.278. clare , ct sinenexu legitur spccialit er , quod Marianaevidebatur in spiritualiter ccmmutandum .AREVALVS

5. Ad cuins imaginem conditus ho-mo creditur . Imaginem hoc loco Isido-rus personaliter sumit , intelligitque , ho-minem fuisse conditum ad cxemplar Dei ,et imagincm , quae est FiHus , sequutusin eo Ambros. lib.6. Hexaemeron cj.Euseb. 11. praeparaticn. Fuangel. c. 12.Vrocopium ad c. 2. Genes. Tametsi eamscntentiam Aug. quidem 3. de Cenes. adiiteram cap. 19. impugnandam suscepit .Cyriilus etiam lib. 1. contra lulianumnugatoriam vocare ncn dubitauit . For-tassis eo tempore ea expositione Arianiftd erroris praesidium , scparandasqueTrinitatis psrsonas abutebantur : alioauinihil pcriculi cst . Theo/ogi quidem .te recenticres hominem ad imaginem to-tius Triuitatis conditum csse intelltgunt *atque imaginis voccm iis verbis non ima-ginem in Dco , sed potius in nobis im-p> essam significare contendunt , vt perin-

iit , Faciamus hominem ad imagi-ncm nostram , ac si diceret , qui sit fago nostri , ad nostrae essentiae exemplarexpressa , ct conformata . ()uod vero adlcctionem spectat proximis verbis , vbi


27/644

CONTRA IVDAEOS, 96. Item si Christus Dominus non esc , quis Dominus pluit

ir. Sodomis ignem a Domino? Sic enim ait m Genesi : Et pluit "p. ip. v.24,Dominus super Sodomam , et Gomorrham sulphur , et ignem a Do-rnino . In qua sententia nemo dubitat secundam esse personam Nam quis est ille Dominus a Domino , nisi proculdubio Filius a Pa-tre : qui semper ab eodem Patre missus descendere solitus est , ecascendere? Quo testimonio et deitas , et distinctio personarum Pa-tris,et Filii luce clarius demonstratur .

7. Itein si Christus Dominus non est , de quo dicit Dauid inpsalmo, Dixit Dominus Domino meo , sede a dextris meis : donec 109. v. upanam inimicos tuos scabellum pedum tuorum ? Qui dum idem Chri-stus secundum carnem sit fiiius Dauid, in spiritu tamen Dominuseius,et Deus est . Si Christus Dominus non est , de quo ait Da-uid in libris Regum : Dixit vir^cui constitutwn est de Christo Dei 2.Reg.2?.v.i.lacob , egregius psalmista Israel : Spiritus Domini locutus est per me^et sermo eius per linguam meam ?

8. Item si Christus Dominus non est , quis est ille Dominusexercituum , qui a Domino exercituum mittitur , ipso dicente inZacharia : Haec dicit Dominus Deus exercituum , post gloriam misit c. 2. v. 8.me ad gentes , quae expoliaucrunt vos . Qui enim tetigerit vos , tan-get pupillam oculi eius . Quia ecce leuabo manum tneam super eos ,et erunt praeda iis , qui seruiebant sibi , et cognoscetis , quia Domi-nus exercituum misit me ?

9. Vide nunc,cuius sit haec vox, nisi Saluatoris, quia omni-potens Deus a Patre omnipotente missum se cssq testatur. Mis-sus est autem ad gentes , post gloriam Deitatis , quam habuit apud adPhilIpp.1.7.Patrem, quando exinaniuit semetipsum , et formam serui accipiensfoctus est obediens vsque ad mortem . Qui etiam in sequentibusloquitur , dicens : Lauda , et laetare ^filia Sion , quia ecce ego venio , Zachar.2.v.io.tws posuimus : nisi ad eius , cui vna ima- tionem Isidorus ad primam , et secun-go cum Deo est , tres codices legebant : dam Trinitatis personas refirt , quod an-cuius vna imago cum Deo est . Et tar- te eum fecerant Euseb. lib. i. Ecclesiast.racon. maior : Cuius imago cum Deo hist. cap. i. Irenaeus lib. 3. cap. 6. Ba-est . MARIANA . sil.$. contra Eunomium , Marcellinus Pon

6. In qua sententia nemo dubitat se- tifex ad Salomonem episcopum , Hieron.cundam esse personam . In verbis illis ad Osee cap.i. MAKIANA .Cenes. 19. vers. 24. Pluit Dominus super 9. Al. age nunc , videamus . MAR.Sodomam , et Gomorrham ignem, et sul- Ib. Al. effectus est obediens . MA-phur a Domino, vocis Domini gemina- RIANA ,

Tom.VI, B


28/644

c*33*^4-

io LIBER PRIMVStt habitabo tn mcdio tut - dicit Dominus , et applicabuntur gentesmultae ad Deminum in die illa , et erunt mihi in populum , et ha~bitabo in medio tui - et scies, quia Dominus exercituum misit mead te .

Quis est igitur iste Dominus exercituum a Domino exer-0,cituuni missus, nisi idem Dominus Iesus Christus?Superest de Spi-ritu Sancto , de cuius Deitate sic ait Iob : Et quia spiritus Dei est yspiritus Domini fecit me , et spiraculum omnipotentis viuificauit me 5ecce et me , sicut et te fecit Deus . De quo enim dixerat: SpiritusDomini ftcit me , de eo rursus adiecit : Ecce et me^sicut et te fecitBeus : vt eundem Spiritum ostenderet esse Deum .

C A P V T IV.

,p De Trinitatis significantia .atet veteris testamenti apicibus , Patrem , et Filium , et Spi-ritum Sanctum tsst Deum . Sed hinc isti Fiiium , et Spiritum San-ctum non reputant esse Deum , eo quod in monte Sina vocem

Deuter. 6*. 4. Dei intonantis audierunt *, Audi , Israel , Dominus Deus tuus - Deus10. Vt eundem Spiritum ostenderet

esse Deum . Post haec verba in hispa-lenti codice sequebantur illa , sed hincisti Christum non putant esse Deum .Et cetera multa : quae quoniam lacunaincercisa , atque deprauata erant , dee-rantque in aliis codicibus , et proximi ca~pitis initio ferme ad verbum repetuntur ,tanquam addititia loco mouimus . Quin-tum tamen caput ,in excusis codicibus po-iitum, nos hispalensem codiccm sequuti adfinem ^.cap.subiunximus : cum quo commo-dius cohaerere visum est : idque sine nouacapitis distinctione . Tametsi in aliis co-dicibus ea omnia desiderabanturpenitus ,ac propterea suspecta esse videri pote-rant . MARIANA .

Jb. Verba , quae Mariana in cod. hNspalensi reperit , extant etiam in cod. flo-rent. 1. , et irj barberino seculi propeoctaui , et in multis aliis mss. , quae pro-pterea omnino praetermitti non debent

Ea sunt huiusmodi : ostenderet esse Dcum.Sed hinc isti Christum non putant csseDeum , eo quod in monte Sinai audierintvocem Dei intonantis : Audi , inquit ,Israel : Dominus Deus tuus vnus est ; etitcrum : Ego sum Deus , et praeter me nonest alius . Et illud : Ego sum Deus , enon mutor , et gloriam meam alteri nondabo . Dum haec ergo legunt , perfidiaeerrore caecati , Christum Deum esse noncredunt . Ergo agnoscant proinde , illisco tcmpore haec praedicta fuisse , ne for-te ab vnitate fidei recedcntes , in multosfictos deos transirenty atque idola genti-litatis colerent , quod et feccrunt , quumspecialiter Christum testimoniis prophe-tarttm reputant esse Deum . Pro praedi-cta fuisse alii habent praedicata fnisse ,et spiritualiter pro specialiter . Qnae duoaduerbia passim in mss.confunduntur.AR.

Cap. IV. n. 1. Al. vnum esse Deumbis pro csse Deura . MARIANA


29/644

CONTRA IVDAEOS, itvnus est : ignorantes, in Trinitate vnum esse Deum , Patrem , Fi-lium , et Spiritum Sanctum , nec tres Deos,sed in tribus perso-nis vnum nomen indiuiduae maiestatis

.

2. Quaeramus ergo in scripturis veteris testamenti eandem Tri-nitatem . In libro quippe secundo Regum ita scriptum est:DixitDauid filius Isai . Dixit vir , cui constitutum est de Christo Dei 2.AC.23.V.1.lacob , egregius psalmista Israel : Spiritus Domini hquutus est perme 9 et sermo eius per linguam meam . Quis autem esset , adiecitDeus Israel mihi loquutus est , fortis Israel , dominator hominumiustus ,

3. Dicendo enim Christum Dei Iacob , et Filium,et Patremostendit . Item dicendo -.Spiritus Domini loquutus est per #?? ,Spi-ritum Sanctum euidenter aperuit. Idem ouoque in psalmis : Verbo , Psalm.^.v.tfrinquit , Domini caeli firmati sunt , et spiriiu oris tius omnis


30/644

i* LIBERPRIMVSginemêt similitudinem nostram , per pluralitatem personarum pa-tens significatio Trinitatis est . Vbi tamen , vt vnitatem deitatisostenderet, confestim admonet, dicens : Fecit Deus hominem ad ima~înemêt similitudinem suam . Et qiuim dicit idem Deus : EcceAdam factus est , quasi vnus ex nobis ipsa pluralitas personarumTrinitatis demonstrat mysterium

6. Cuius Trinitatis sacramentum et Aggaeus propheta ita ape-cap.2. v. 6. 8. ru jt , ex persona Domini dicens : Spiritus meus erit in medio vestri .

Ecce Deus , qui loquitur , ecce Spiritus eius , post haec de tertiapersona, id est, de Filio , ita subiecit : Quia ecce ego commouebo cae-lum , et terram , et veniet desideratus cunctis gentibus .

7. In Isaia quoqiie sub propria persona cuiusque distinctioC.48.V. 12. et Trinitatis 3 dicente eodem Filio , ita ostenditur : Ego primus , et ego

J nouissimus^ manus quoque mea fundauit terram , et dextra meamensa est caelos . Non a principio in abscondito loquutus sum >ex tempore antequam fieret , ibi eram , et consequenter adiecit : Etnunc Dominus Deus meus misit me , et Spiritus eius . Ecce duaepersonae Dominus , et Spiritus eius, qui mittunt,et tertia personaeiusdem Domini , qui mittitur .

8. Item alibi per eundem prophetam Trinitatis sic demoustra-c. 42. v. 1. jur significantia . Ecce , inquit ,puer meus , suscipiam eum , dilectus

meus , complacuit sibi in illo anima mea , dedi spiritum meum supereum . Pater Filium dilectum puerum vocat,super quem dedit spi-ritumsuum. De quo Dominus Iesus Christus propria voce testa-tur : Spiritus Domini super me .

9. Alio quoque in loco idem Isaias totam Trinitatem in digi-c.40. v. 12. torum numero comprehendens , sic praedicat, dicens : Quis mensus

est pugillo aquas , et caelos palmo quis ponderauit ? quis appendit trhbus digitis molem terrae ? In tribus quippe digitis propheta trinamdiuinae omnipotentiae aequalitatem sub quadam mysterii lance li-brauit, et ex parilitate virtutis cooperationem potcntiae,et vnita-tem substantiae , quae vna , eademque in Trinitate est,in tribus di-gitis declarauit

c 6 > v. x. 10. Cuius Trinitatis mysterium alias se cognouisse testatur idempropheta, dicendo : Vidi Dominum sedentem super solium excel-sum , Seraphim stabant super illud , sex alae vni , et sex alae aite-

6. De tertia persona . Hoc est , vna nmla eruJira est Grialii nota adcap. 42.cx tribus personis ; de qua loauendi for- in fcxodum num. 3. ARiiV.


31/644

CONTRA IVDAEOS. 13rl-i duabuf velabant faciem eius , et duabus velabant pedes eius ,et duabus volabant: quem vt trinum in personis ostenderct, et v-nuin in diuinitate monstraret , sequenter ait: Et clamabant alterad alterum , et dicebant : Sanctus , Sanctus , Sanctus : Dominus exer*cituum : plena est omnis terra gloria eius .

11. Ecce trinam sanctificationem sub vna confessione caelestispersultat exercitus : vnam gloriam Trinitatis Seraphim trina repe-titione proclamant . Nam quid ter Sanctus indicat , nisi eiusdemtrinae Omnipotentiae gloria demonstrata est in deitate trium per-sonarum signifkatio ? Non autern sicut tres personae,ita et tres Diicredendi sunt, sed in eis personis vna diuinitas praedicanda est se-cundum Moysi sententiam dicentis : Audi , Israel , Deus , Deus tuus, Deuter. 6. 4.Deus vnus est . Et iterum : Ego sum Deus , et praeter me non est alius*\ Isai. 45 **

12. Sed contra haec obiicit perniciosa iudaeorum perfidia , di-cens : Si l-ater Deus est^et Fiiius Deus est:ergo duo Dii sunt , etnon njnus Deus . Pro ine ergo audiant Isaiam , vtramque perso-fiam vnum Deum dicentem : Tu es Deus , et in tc cst Dcus . In eoenim , quod dicit : Tu es Deus^ Patrem ostendit : in eo vero , quodsubiecit : in te est Deus , Filium declarauit

.

13. Sed tamen , vt eundem Patrem , et Filium vnum Deumostenderet , subiecit : Non est absque te Deus ^vere tu es absconsusDeus , Deus Israel . Alias quoque vnitum nomen Patris , et Filiicomprobatur , ipso Patre ad legislatorem Moysen ita testante : At-tende illi , e t ne inobediens ei fueris^ est enim nomen meum in illo .

11. Nam quid ter sanctus indicat gloria demonstrata est , in deitate triuranisi eiusdem trinae Omnipotentiae glo- personaram significata ? MARIANA .ria demonstrata est in deitate trium per- Ib. Codex flor. I. , et alii omittuntsonarum significatio ? Hoc loce maxime hunc , et sequentem numerum , vel po-variabant exemplaria . Hispalense legit : tius eos praemittunt , et hoc loco ad-Nisi eiusdem trinae Omnipotentiae glo- dunt : Vt enim personarum Trinitas mon-riam,quae demonstrata est in deitate straretur , tertio Sanctus dicitur . Sed vttrium personarum sanctificationein . vnam esse Trinitatis substantiam appa-Tarraconense minus : Nisi eiusdem Tri- reat , non Domini Sabaoth , sed Dominusnae Omnipotentiae gloria demonstrata esse perhibetur . Dauid quoque dicit : Be-est,inDei tamen trium personarum si- nedicat nos Deus , Deus noiter : benedi-gnificationem . In altero excuso legitur : cat nos Deus . Qui , quttm tertio dixissetNisi eiusdem trinae Omnipotentiae glo- Deum , vt vnv.m hunc esse ostenderet ,riam , quae demonstrata est in deitate subdidit ; Et metuant eum omnes finestrium personarum sanctificationem . Ex terrae . Haec quidem pauca de Trinita-parisieusi, ct tarraconensi maicri lectio , te breuitatis causa notattimus , dum co-quam posuimus , desumpta est . S-tspicor piosissime plurima in voluminibus Scrilegendum : Nam quid ter sanctus indi- pturarum panduntur . ARLV.catj niii eiusdem trinae Omnipotentiae


32/644

t 4 LIBER PRIMVSC A P V T V.

Quia Filius Dei , Deus ^Jiome factus est .

i. JLJli.ucusque mysterium caclestis natiuitatis in Christo , et si-gnificantiam diuinae Trinitatis ostendimus . Dehinc Scripturae aucto-ritate eundem Filium Dei natum in carne monstremus, manife-stantes primum , quia idem Fiiius Dei propter nostram salutem in-

eap. o. v. 6. carnatus, et homo factus est . Sic enim de eo praedicat IsaiasParuulus , inquit, natus est nobis ^et filius datus cst nobis , et factusest principatus eius super humerum eius , et vocabitur nomen eiusadmirabilis , consiliarius , Deus fortis , pater futuri seculi , princepspacis , multiplicabitur eius imperium , et pacis eius tion erit finis .

2. Paruulus enim Christus, quia homo : et natus est nobis, nonsibi ^ quod enim homo factus est , nobis profecit, et ideo nobisnatus est . Filius autem datus est nobis cuius , nisi Dei filius?prin-cipatus eitis super humerum eius . siue quia crucem propriis hu-meris ipse portauit : siue quia titulum regni super humeros, et ca-put eius Piiatus scripsit

3. Erubescant itaque impii iudaei , et agnoscant, vocari Chri-stum Filium Dei viui natum,et per assumptionem corporis paruu-

adPhilipp.2.6. lum factum j de quo Dauid ait: Minuisti eum paulo minus ab a/i~gelis : qtiia , dutn in forma Dei esset , non rapinam arbitratus est ,esse s aequalem Deo , sed semetipsum exinaniuit ^formam serui ac-

Cap. V. n. 1. Al. humeros pro hu- Ib. Rursum futuram eius in carncmerum . MARIANA n2tiuitatem ostendens , subiecit , dicens :3. Al. inuocare pro vocari . MAR. et quasi de vulua orietur tibi ros ado-Ib. Minuisti eum paulo minus ab lescentiae tuae . Locus est ex psalm. 109.

angelis . Tarraconensis maior : Minuisti Vtrs. 3. ln quo miror , Isidorum , quumeum paulo minus a Deo . Nimirum in adduxisset illa verba , Ex vtero ante lu-hebraico psalmo 8. vers* 6. legitur : Mi- citerum genui te , adiecisse , tanauam se-nuisti eum paulo minus ab Elohim . quentia , et quasi de vuhu orietur tibiQuae dictio saepe Deum , aliquando etiam ros aJolescentiae tuae , quitm sit potiusangelos significat , vnde vtrique interpre- eiusdem loci diuersa interpretatio extationi locus . Septuaginta dixerunt: Mi- versione Hieronymi . Eodem memoriaenuisti eum paulo minus ab angelis . Quod lapsu inferius cap. 10. vtramque interpre*Vaulus sequutus est adtlebr.i. ven.-j. tationem coniunxit x vbi ait : Ante luci-Hieronym. utem in sua interpretationc ferum genui te , et quasi de vulua orie-dixit : Minuisti eum paulo minusaDeo. tur tibi ros adolescentiae tuae . MAR.MAKIANA


33/644

CONTRA IVDAEOS. 15cipiens . Ad quem dum Pater in psalmis de illa aeterna natiuitatedicerer: Ex vtero ante Luciferum genui te : rursum futuram eius Psalm. 109.in carne natiuitatem ostendens, subiecit, dicens : Et quasi de


34/644

z6 LIBER PRIMV.Set vngatur sanctus sanctorum . Quae scilicet septuaginta hebdoma*dae si a tempore Danielis enumerentur,proculdubio sanctus san-ctorum Dominus Iesus Christus olim venisse cognoscitur.

7. Hebdomada namque in sacris eloquiis septem annis termi-teu1t.25.lt. .natur, dicente Domino ad Moysen: Numerabis tihi septem hebdo-

madas a?inorum , id est septies septem , qui simul faciunt annosquadraginta nouem . Similiter septies septuaginta fiunt quadrigentinonaginta . Ideo tot annos fuisse , credendum est,a Daniele vsquead Christum. A tempore itaque Danielis prophetae vsque ad praesenstempus plusquam centum quadraginta hebdomadae enumerantur .Ideoque iam aduenit Christus,quem annunciabat sermo propheticus

8. Post septuaginta enim hebdomadas et natus , et passusostenditur Christus , et ciuitatem Ierusalem in exterminationemfuisse , et sacrificium, vnctionemque cessasse . Sic enim subiecitidem propheta : Et occidetur Christus , et ciuitatem , et sanctuariumdissipabit populus cum duce venturo et finis eius vastitas , et postfinem belli statuta desolatio . Post passionem igitur Christi venitTitus,et debellauit iudaeos . et destruxit vrbem , et templum , etcessauerunt libamina , et sacrificia . Quae vltra illic celebrari nonpotuerunt . Vt impleietur, quod fuerat ante a propheta praedictum .

9. Sed , o duritia cordis iudaici l quia ipsi Christum intere-merunt , inde eum adhuc venisse 11011 credunt . Probauimus, Do-minum nostrum Iesum Christum secundum carnem iam natumfuisse . Sed adiicit incredulus, cur in carne venit ? Audi ergo cau-sam . Deus quum hominem fecisset, summa beatitudine praeditum ,et diuinae imaginis decore ornatum , posuit eum in paradiso , vtesset Deo subiectus, et ceteris creaturis praelatus .

ic. Ille autem rebellis effectus , contempta diuinitate , inter-dictum violauit praeceptum : quemproiectum ob superbiam Deusnon occidit , sed exulem paradiso fecit, expectans, vt per poeni-tentiam reparari posset ad veniam , et quum ille non reuocareturad viam virtutis , dedit legem per Moysen,vt vel per ipsam re-uerteretur ad amorem Dei, et operationem iustitiae . Sed quum nehanc quidem contumax , et incredulus custodiret , venit tandem

fllius9. Al. decore honoratum po decorc 10. AI. corpus humanum cum ani*

ornatum . MAR. ma assumpsit . MARIANA .


35/644

CO-NTRA IVDAEOS, 17filius Dei , et eorpus humanum assumpsit,vt dum videretur , cre-deretur : omissisque mundus daemonum simulacris reconciliareturgratiae Conditoris .

1 1. Haec est causa natiuitatis Christi , quem iudaei , etsi patiati"tur natum, scandalizantur tamen crucifixum , ct mortuum : nonin-telligentes, quia, sicut propter redemptionem mundi illum decuicnasci, ita et pati oportuit , cuius passionem , et mortem in suo lo-co Scripturarum testimoniis approbabimus . Nunc vero- sequ-amurdebitum ordinem, ec cuius . demonstrata estpost gloriam deitatishum^na natiuitas , demonstretur et genus , ct patria , incipientes :, .* >%v*primum de nomine eius loqui.

C A P V T VI.

,\

P. JL i De nomine lesu .rima enim appellatio nominis Iesu inuenitur in. fi


36/644

9 LiBER PRIMVSrepromissionis,melle,et lacte manantem, id est, vitae aeternae pos-sessionem, qua nihil dulcius ?

2. Ideo enim vir ille huius sacramenti imaginem suscepit,vtIesus nominaretur , ad significandum illum verum Iesum , de quoin psalmis scriptum est : Venite , exultemus Domino , iubilemus De9salutari , id est , Iesu patri nostro . Vbi ostenditur, Dominum , etDeifm cssq Iesum , de quo et alibi in psalmis : Quid placet sibiDominus in populo suo , et exaltabit mansuetos in Iesu. Haec eniinin hebraeo sic habentur . >* De quo apertius Habacuc intonac

cap. 3. v. i2. dicens : 0 gaudebo in Domino >et exultabo in Deo lesu meo ,

Psalm.149.v. 4.

C A P V T VII.Christus ex semine Abrahae secundum carnem fuit .

,0,uod autem ex semine Abrahae futurus esset Dominus Ie-sus Christus , Genesis ostendit , dicente Abraham ad

c. 24. v- 2. puerum suum : Pone manum tuam sub femore meo , et iura perDeumcaeli . Quo verbo Christum Deum caeli de genere suo testaba-tur in carne esse venturum . Per femur enim gentis intellteiturjsignirlcabatur enim , de semine. Abrahae futurtim in carne Deumcaeli : de quo semine per Isaac facta fuerat ei a Domino repro-

Genes.22. 18. missio . In semine , inquit, tuo benedicentur omnes gentes , id est,2. Deo salutarl , id est , Iesu patri

nostro . Voeem latinam per hebraicamreddidit , id tantum indicare volens , vbiin latina versione vox salutare , vel sa-lus inuenitur , in hebraico respondere no-men Iesu . Atque hoc ipsum sequutusproximo testimonio , quod ex psalm. 149.vers. 4. desumptum est . Vbi nos legimus :Exaltauit mansuetos in salutem , ipseJiieronymi interpretationem sequutus , di-xit , Et exaltauit mansuetos In Iesu . Se-quens denique testimonium ex Habacuc3. v. 18. Ego gaudebo in Domino , ctexultabo in Deo lesu meo , quoniam adrem in primis facit , adiecimus ; obelo ta-men notatum , quoniam in hispalensi tan-tum inuenimus . MARIANA .

ap. VII. n. i. De quo semine per

Isaac facta fuerat ci a Domino rcpro-missio . Quinque codices constanter praIsaac legebant Isaiam . In gothicis mhilerat , tantum in tarraconensi maiori I-saiae nomen subobscure in lsaac mutarividebatur , quam nos lectionem , vt vc-ram , sequuti sumus . Tametsi paulo in-ferius legebatur : de hoc semine et pereundem Isaiam etc Nam vocem eun-dem redundare iudicauimus , eamque 0-belo iugulauimus yprorsus praetermittercsine exemplari non ausi . MARIANA .

Ib. Grialius edidit per Isaiam Isaaccontra mentem annotatoris Marianae , quitantum volebat per Isaac . Neque vtra-que vox retineri potest : aut enim solunalegendum , pcr Isaiam , aut per Isaac AREV.


37/644

CONTR-A IVDAEOS. . i9in Christo,de quo Psalmista ait : Et benedicentur in eo omnes tri- Psalm.71. 17,hus terrae , omnes gentes magnificabunt eum .

2. De hoc semine,et per >* eundem Isaiam vox Domini lo-quitur : Educam , inquit , de lacob semen , et de luda possidentes mon- cap. 65. r. j,tes meos . De quo alibi idem Propheta : Nisi Dominus Sabaoth re- caP- I,v *?*liquisset nobis semen , quasi Sodoma fuissemus , et quasi Gomorrh*similes facti essemus .

1. Jtjt

C A P V T VIII.De tribu luda ortus est Christus .

quia de tribu Iuda secundum carnem Christus expectan-dus esset , Iacob patriarcha significat , dicens : Non deficiet princeps Genes. 4$.ex luda , nec dux de femoribus eius , donec veniat , qui mittendusest . Et ipse erit expectatio gentium . Certum est enim , vsque acl .:ortum Christi non defuisse principes populi iudaeorum ex genereIuda, nec duces de femoribus eius vsque ad Herodem alienige-nam regem,qui per ambitionem regni irrepserat potestatem . v

2. Statim enim vt hoc factum est , et defecit dnx ex semineIudae, aduenit ille , qui mittendus erat \ quem gentes , et populiexpectabant . Iudaei autem peruicacia impudicae frontis dicunt,nondum esse id tempus expletum , mentientes nescio quem re-

Cap. VIII. n. 1. Nec dux de femori- rantes illud obiicitis , quod parentes ve-bus eius . Sic quinquc codices . lulictnus i. stri solent mentientes proponere , essecontra iudaeos , Hilarius in psalmum 50. hodie nescio quem regem ex generetlempe Septuaginta dixerunt irt rav /zt/pai/ Iudae : qui in extremis Orientis parti-at>T , id est , ex femoribus eius ; quam bus videatur regnum tenere ? Et alialectionem seqituti sumus . Licet hispa- multa in eandem srntentiam . Et quidemlensis , et tarraconensis minor , vt est in iudaeos magno- in numero in Oriente in-nostra Vulgata , legebant , Nec dux de tra montes Caspios inclusos cantineri 9femore eius . TertuII. et ipse contra iu~ non ipsi solum fabulantur , ( nam extaxdaeos de femoribus legit . MARIANA . de hac re liber hebraice , qui Baidad

Ib. Forte isrreprerat potestati . AR. Suhites nuncupatur) sed etiam Prospero2. Mentientes nescio quera regem fuit petsuasum lib. de praedictiohibus

ex genere Iudae in extremis Orientis parte vltima cap. 9. %bi ait : Hic osten-partibus . Hunc locum ferme totidem ver- ditiir , quod ex iudaeis de tribu Dan ,bis transtulit Iulianus toletanus archie- quae hodie quoque in Perside esti ve-piscopus in suum opus contra iudaeos, niet Antichristus . Hanc' iudaeorum cpi-vbi libro primo sic ait , An forte adhuc nionem Porchetus tangit primct part. V?-in impudicae frontis pertinacia perdu- ct. contr. iudaeos cap. 2. MARIANA .C 2


38/644

io LIBER P R 1 M V Sgem ex genere Iudae in extremis Orientis partibus regnum tenere.'

3. Nec attendunt -mente caecati , simulationis suae mendaciumdetegi : quia -iam -sieut nullum- templum , ntillum altare-, nuilumsacrificiiim , ita nullus rex , nullus sacerdos remansit iudaeis : neque

3, v. 4. enim mendax esse- 'potest- Osee propheta , qui dicit : Sedebunt filitIsrael sine rege ^sine. pri;;cit>e , sine sacrifivio , sine altari , sine sa-cerdotio , sine manifestationibus . Quae omnia quis non videat nuncm ipsis csse completa?

.111C A P V T IX. - -

Quia de stirpe Dauid natus est Christus .

1. JLjcce ex. qua tribu nasciturus est Christus, docemur . ExDa-uid autem stirpe secundum carnem futurus esse,per Spiritum San-Psalm. 13T. ctum ita praenunciatus est in psalmis , lurauit Dominus Dauid ve>

ritatem , et non frustrabitur eurn , de fructu ventris tui ponam su-Psalm. 88. per sedem tuam .^ Et iterum , Semel iuraui in sancto meo , si Da-

. et seqq. u^ mentiar , semen eius in aetdrnum manebit , et thronus eius , sic-"ut sol in "conspectu meo , et sicui luna perfecta in aeternum , et te*stis in caelo fidelis

ilH.T.r.iy.v.j. 2. ' Item in libro Paralipomenon , Et factum est verbum Domi>... ni ad Nathan dicens : Vade , et dic seruo meo Dauid : Haec dicitlib.2.Reg. c.7. .. , , , .. .

v. 4. Dominus : annuncio tibi , quod aedificaturus sit domum twi Domi-rnts ^quumque impleueris dies tuosjV.t vadas ad patres tuos , suscita*bo semen tuum post te , quod erit de filiis tuis , et stabiliam re~gnum eius >ipse aedificabit mihi domum êt firmabo solium eiusvsque$n aeternum . Ego ero ei in patrem , et ipse erit mihi in filium ,etmittricordiam meam non auferam ab eo , sicut abstuli ab eo , qulante- te fuit êt statuam eum in domo mea , et in regno meo vsquein sempiternum : et thronus eius erit firmissimus in perpetuujn

Cap. IX. n. 1. A /.' futurum esse .- . . devn mtam , quomodo in Psalterio hispa-praenunciatum at . MAtflANA . nico leitur . Et fortassis ita etiam le~lbid. Iurauit. Domirins .' Psalm. iji. git Isidorus . MARIANA .

cvers. 11. . in go.th{cis ; Iurauit Dbminus Ib. Al. eam> de fructu . Ety in aeter-Dauid in veritate , et non frustrauit eum num mauebit . MARIANA .ê fructu ventris tui ponam super se- -


39/644

CONTRA IVDAEOS. 213. Haec omnia quisquis in Salomone putat fuisse impleta >

multum errare videtur . Nain qualiter in Salomone intelligendumest 3 quod dictum est , Poftquam dormieris cum patribus tuis,sus-citabo scmen tuum post te , quod erit de filiis tuis , et stabiliamregnum iilius % Numquid de illo Salomone creditur prophetatum?minime . Ille enim patre suo viuente coepit regnare . Nam hicdicitur, quia quurn completi fuerint dics vitae tuae^et dormieriscum patribus tuis , suscitabo semen tuum . Ex quo intelligitur aliusesse promissus,qui non ante mortem Dauid> sed post mortem eiuspronunciatus fuerat suscitandus

.

4. -< Qui aediticaret domum Domini, ncn de parietibus ma-nufactis , sed de lapidibus viuis , et pretiosis , id est , sanctis , etfidelibus . Nam et illud , quod subiccit : Fidelis erit domus eius , 2. Reg. 7.16.et reguum eius -vsque in sempiternum coram me : attendat, et aspi-ciat quisquam , non de Salomone esse pronunciatum . Salomonquippe domum plenam fuisse mulieribus alienigenis colentibusido-la , et ipse ab eis rex idololatria seductus , atque deiectus , dumbonus fuisset \\\ initio , malos exitus habuit

.

5. Ergo quis est iste , cuius domus est fidelis in perpetuum,et qui post mortem Dauid promittitur suscitandus? Ille vtique estde quo ipse Dauid exaestuans, clamat dicens in psalmo octogesi-mo octauo : Tu vero distulisti Christum tuum . Non est ero illeSalomon , sed nec iste Dauid dilatus est Christus. Ecce apparue-runt promissiones praedictae , non in Salomone , sed in ChristoDomino nostro , qui ex Dauid genere ortus est , fuisse completae

6. De quo per Ieremiam ipse Dominus dicit : Ecce dies ve- C.23.V.5. et 6.niunt , dicit Dominus , et suscitabo Dauid germen iustum , et regna-bit rex , et sapiens erit , etfaciet iudicium , et iustitiam in terra .ln diebus illis saluabitur luda , et Israel habitabit confidenter , ethoc est nomen , quod vocabunt eum , Dominus iustus noster .

7. Iste est,qui per Nathan ex semine Dauid promittitur , qui et^. ReL*7.7 *

3. Al. dies vitae tui . MARIANA . maticae constaret , relatiuum qui ternere4. Qui aedificaret domum Domini . positum expnnxiir.us . MARIANA .

Totus hic locus obelo notatus , in excu- Ib. Fortassis hzbu\t pro fuisse . MAR.sis tantum erat , nobis suspectus visus Ib. Fortasse legendum Salomonis quip-cst , r.eque satis cohaerere ; reliquimus ta- pe . . . fuisse , subintellccto constat , vtmen intactum , nisi quod vbi legebatur alibi passim . ARV.gui durn bonus fuisset,i^ ratio Gram-


40/644

22 LIBER PRIMVSc. xi. v. i. etiam pcr Isaiam prophetam ita pronunciat : Egredietur , inquit

virga de radice lesse , et flos de radice eius ascendet . Haec virgade radice Iesse virgo est Maria de Dauid radice exorta , quae ge-nuit florem Dominum Saluatorem , de quo etiam sequitur : Et re~quiescet super eurn spiritus Domini , spiritus sapientiae , et intelle-ctus , spiritus consilii , et fortitudinis , spiritus scientiae , et pietatis >et replebit eum spiritus timoris Domini .

8. IdeO autem tanta dona spiritus super eum praedicantur,I0.3.34. quia in eo non ad mensuram Spiritus inhabitat sanctus , sicut in

Ad Colos.2.9. nobisjsed tota inest ei plenitudo diuinitatis , et gratiarum . IsteIsai. xi. 3. est , qui non secundum visionem oculorum , et auditum aurium

iudicat : sed est iustitia cingulum lumborum eius , et fides cincto-rium renum eius . In cuius ecclesia habitat lupus cum agno : illcvtique,qui solebat ab ea rapere praedam , dum ad eam conuerti-tur,cum innocentibus commoratur.

9. In cuius ouili pardus cum hoedo accubat, permixti scilicetsubdoli cum simplictbus, ibi etiam vitulus de circumcisione , Ieode seculi potestate ,ouis de populari ordine , simul morantur, quiain fide communis est conditio omnium . Puer autem paruulus mi-nans eos ille est vtique , qui se humiliauit pro nobis , vt paruulus.Bos autem , et leo ibi comedent paleas : quia principes cum subie-ctis plebibus communem habent doctrinam .

10. Delectatur quoque infans ab vbere super foramina aspi-dis , dum gentes, quae solebant venena aliquando praedicare , con-uersi etiam paruuli Christi fidem delectantur audire . Cauerna au-tern reguli corda sunt infidelium, in quibus ille serpens tortuosusrequiescebat, quem ablactatus coinprehensum exinde captiuum tra-xit , vt in monte sancto eius, quod est ecclesia , non noceret

11. Adhuc idem Isaias de Christo , quia ex semine Dauid na-cap. xi. v. 10. sciturus esset secundtim carnem , sic in consequentibus dicit : In

die illa radix lesse^qui stat in signum populorum , ipsum gentes9. Al. peccatoribus pro simplicibus . rum frontes chrismate signantur , seu tdMARIANA . consuetudinem , qua singuli fideles con-16. Reguli:hoc est , basilisci . AR. sueuerunt fiontcs siqno crucis niunire .11. Al. natus est pro nasciturus es- De qua Tertull. lib.i. ad vxortm . Cy-

set . MARIANA . prian. lib. 2. contra iudacos cap. 21.Ib. Signaculum crucis exprimit in dixit,quod in hoc signo sahts sit cmni-

frontibus eorum . Hoc refertur siue ad bus , qui in frontibus notantur . MAR.sacramenutm confirmationis , quum pucro-


41/644

CONTRA IVDAEOS, 2*deprecabuntur >et erit sepulcrum eius gloriosum . In signum popu-lorum stat radix Iesse , quando Christus signaculum crucis expri-mit in frontibus eorum. Ipsum gentes deprecabuntur , quod iainhoc totum cernitur fuisse completum . Sepulcrum autem eius idtantum est gloriosum , vt excepto quod redempti per mortem eiusgloriam ei exhibemus , etiam locus ipse coruscans miraculis , glo-riae suae causa ad se omnem contrahat mundum

.

12. Hic locus in hebraeo sic habet : Et erit requies eius glo-riosa . Vtique quia moriens caro eius non vidit corruptionem se-cundum psalmi sententiam : Quia non derelinques animam meam Psalm. i?.in inferno , nec dabis sanctum tuum videre corruptionem . Iam ve-ro quia ore prophetico de Moab nascenti Christo perhibetur te-stimonium, idem Isaias testatur : Ponam enim super his >qui fuge- caP- ** v * 9-rint de Moab leonem , et reiiquis terrae . Emitte a^num , Domine ,dominatorem terrae de petra deserti ad montem filiae Sion .

17. De hac enim sente moabitarnm e^ressus est a^nus imma-culatus , qui tollit peccata mundi , qui dominatur in orbem terra-rum . Petra autem deserti Ruth signifkat, quae destituta morte ma-riti, de Booz genuit Obed , et de Obed Iesse, et de IesseDauid,et de Dauid stirpe Christum. Montem autem filiae Sion aut hi-storialiter ipsam vrbem Ierosolymam dicit , aut iuxta tropologiamecclesiam in specula , id est , in virtutum sublimitate locatam

C A P V T X.Quia Christus de virgine sine virili coitu

genitus est

.

i. JLJLactenus de nomine, et gente , et genere Domini nostriIesu Christi testamenti veteris fidem perstrinximus j dehinc gene-rationes eius secundum carnem de virgine ostendamus . Isaiasenim

12. Vulgata : Ponam enim super Di- nuit Obed , et de Obed lesse , et de Ies-bon additamenta : his , qui fugerint de se Dauid , et de Dauid Chrisrum .Isi-Moab leonem y et reliquiis terrae . AR. dorus dixit de Dauid stirpe Christum.13. Petra autem deserti Kuth signi- Quam lectionem propter auctoritate>n Hie-

ficat . Hic locus ex Hieronym. desum- ronym. diuersae lectioni praetuiimus .ptus est ad cap. 16. Isaiae initio,vbi Nam tres codices legebant , Et de Da-it : De petra descrti , hoc est , Ruth uid stirpe natus est Christus . MAR.quae naariti raorte viduata , de Booz ge-


42/644

54 LIBERPRIMVSsancto Spiritu plenus futurae incarnationis Filii Dei slc praentm-

c. 7. v. 10. ciat sacramentum,sic enim dicit r Et adiecit loqui ad Achaz Do-minus , dicens : Pete tibi signu?n a Domino Deo tuo in profundum'inferni , siue in excelsum supra . Et subiecit : Audite itaque \ dornusDauidfid est, genus Dauid.

2. Nam bene ad domum Dauid loquebatur , id est,ad stir-pem regiam , de qua stirpe descendit Maria , et adiecit : Propter hocdabit Dominus ipse vobis signum : Ecce virgo in vtero concipiet , etpariet filium , et vocabitur nomen eius Emmanuel , quod est inter*pretatum nobiscum Dcus . Quiaergo ille , quem in vtero virgo con-cepit, et peperit , nobiscum Deus vocatur , Deus >* itaque 7 invtero virginis conceptus, natusque cognoscitur . Erubescant ita-que iudaei increduli , et Christi gratiae sua colla submittant

3. Ecce enim , quem virgo peperit , nobiscum Deus appella-tur. Quo loco argumentantur iudaei , quod in hebraeo non virginoscat puer , id cst , priusquam cogno-sccrc jaciat , se habere patrem Deum ,matrem virginem . Subtilitcr sane , ne-que abhorrcus a diuinaram literarum vsu .Hicronym. ad ea vcrba , et August. detemporc serm. 32. facile sc cxpediunt ex-plicantes : Antequam puer sciat vocatepatrem , et mattcm , id est , antequamhowo fiat . MARIANA .


43/644

CONTRA IVDAEOS. 2$cuius suauitate,et dulcedine operis , et fidei pascitur Christus . Se-quitur,et dicit : Et priusquam cognoscat puer vocare patrem>autmatrem . Quod enim dixit prlusquam cognoscat , id est, priusquamcognoscere faciat, diuinitate Deum habere se patrem , et carnis sus*ceptione virginem matrem,iuxta illud,quod m Genesi scribiturdicente Domino ad Abraham : Nunc cognoui ^quod timeas Deum, Genes. 21.id est , nunc cognoscere te feci . Absit enim , apud Deum esse igno- v> I2,rantiam , vt tunc cognosceret> quod ante nesciret.

5. Quantae autem potestatis existat idem Emmanuel , praedi-Ctus propheta trequenter annunciat dicens : Et erit extensio alarum Isai. 8. v. J.eius , impiens latitudinem terrae , Emmanuel j quem quia de virgine natum credimus , patrem in psalmis dicentem audiamus .Nam quum dixisset Propheta de Christo : Dixit . Dominus Domino Psalm. ioy.meoysede a dextris meis , confestim vox patris consequuta est,^' 1 'dicentis ad fihum : Ante luciferum genui te , et quasi de vuluctorieiur tibi ros adulescentiae tuae . Iurauit Dominus , et non poe-nitebit eum , tu es sacerdos in aeternum secundum ordinem Mel-chisedec , Dominus a dextris tuis confregit in die irae suae reges .Et iterum : Vbi inhabitet , inquit, gloria in terra nostra , misericor- p Salm. 84dia , et veritas occurrerunt sibi , iustitia , et pax complexae sunt se . v - I0 * se^*Veritas de terra orta est , et iustitia de caelo prospexit .

6. Quae est veritas de terra ona , nisi Christus de femina naet ponet in via gressus suos .Item idem Dauid , Terra , inquit , dabit fructum suum . Terra , Ma- Psalm.6


44/644

16 LIBER PRIMVSria , quae fide aperta , non corruptione genuit Saluatorem , quia so*lus Dominus eunr creauit, non virilis* commixtio seminis .

o 8. Vnde et Isaias ait : Generationem eius quis enarrahit ? Nul-c. 55. v. s. . ... _ , ... * .lus enim hommum natiuitatis Cnnsti in conceptu conscius fuit :solo enim verbo Dei virgo praegnans apparuit . Quod etiam Da-

c. i.v. 34. niel propheta figuraliter praedixerat , dicens : Vidi lapidem de mon-te abscissum sine manibus praecidentium , et quum venisset in terram ,repleuit orbem terrae : lapis iste Christus est sine manibus abscissus,implensomnem terram,quia in omnibus gentibus regnum eius est .

c.28. v. 16. 9* -^e 4 110 I apide per Isaiam Deus loquitur: Ecce mitto infun-damentis Sion lapi-dem pretiosum 3 electum , angularem , et qui cre-diderit in eum^non coyifundetur . Hunc enim vidit Daniel abscissumde monte,id est, de populo iudaeorum ,sine manibus , hoc estsine operatione virili , ex Maria virgine natum , quam sine dubiovirginem fuisse credimus ante partum , virginem permansisse post

c. 44.V. 1. partum , Ezechiele propheta testante : Conuerti me ad viam portaesanctuarii exterioris , quae respiciebat ad Orientem , et erat clausa .Et dixit Dominus ad me , porta haec clausa erit , non aperietur , etvir non transiet per eam , quoniam Dominus Deus ingressus est peream , eritque clausa .

10. Quo testimonio sanctam Mariam et virginem conccpisse,ct virginem permansisse confitetur. Genitalia namque feminea,proeo quod claustra partus aperiunt, portae dicuntur, sicut ait Iob

c. 3. v. 10. Quia non clausit portas ventris, qui portauit ?ne . Dominus enim no-Psalm.i8.v.6. sterlesus Christus mirabiliter , et potentialiter natus , tamquam spon-

sus processit de thalamo suo , id est, ex virginis vtero , post cuius or-tum nulJum cum Maria conuenisse , nullum ex eius vterogenitumextitisse profitemur C A P V T XI.

I^In Bethlehem natus est Christus .

raediximus natiuitatemDomini nostri ex virgine : locum quo-8. Sine manibus abscissus , implens 9. Al. ingressurus pro ingressus .omnem terram . Hispalensis interponit MARIANA .

quaedam vsrba , sic enim ait : sine ma- Cap. XI. n. 1. Et tu Bethlehem do-nibus complectentium concisus , id est , mus Ephrata >< numquid paruula es inde Virgine solo Spiritu sancto coope- milibus Iuda . Sic Ugebant duo codicesrante , sine virilis commixtione seminis gothici , sic etiam Iulianus lib. 1. con-ortus , implens oronei terram . MAR. tra iudaeos , praeterquam quod genere


45/644

CONTRA IVDAEOS. 27que originis suae ostendamus. Nam in Bethlehem natus est , adquam dicitur per Michaeam Prophetam , Et tu Bethlehem domus cap. ?.Ephrata , > numquid paruula es in milibus luda ? ex te mihi egre-dietur- qui sit dominator in Israel~et egressus eius a diebus aeterni-tatis . Propter hoc dabit eos vsque ad tempus , in quo parturiens pariet

.

2. Sicque postquam locum originis eius praedixit, deinde re-gnum eius futurum in toto orbe subiecit , dicens : Stabit , et vide-bit , et pascet gregem suum in virtute Domini , et in honore nomi-nis Dei sui erunt , quoniam nunc magnijicatur vsque ad terminosterrae , et erit iste pax .

3. De hoc loco natiuitatis Christi et Habacuc propheta sicait : Deus ab Africo veniet . Bethlehem eniin regio , vbi natus estChristus , de Ierusalem ad meridianam respicit plagam . Merito er-go ab Africo venisse scribitur, quia aBethlehem venturus esse prae-uidebatur

.

r. a.

C A P V T XII.Stellae indicio Christi natiuitas monstratur .

1.Q uia stellae indicio natiuitmasculino dixit : Numquid paruulus es

.

Hieronym. in ipsa versione Septuagintahabet , Nequaquam minima es , vt sisin milibus Iuda . Cyprian. 2. contr. iu-daeos cap. 11. eundem Michaeae locumsic refert : Non exigua es , vt constitua-ris in milibus Iiida . lpsemet Isidor.Jib. 2. cap. 3. Et tu , inquit , Bethlehemdomus Ephrata , non es minima in mi-libus Iuda . /;; quam lectionem eo saneloco omnes codices conspirabant , quum inhoc , de quo agimus , plerique affrmati-ue legant : Paruula es , siue paruulus es .Tarraconen. minor tantum habebaf.Vzr-uulus non es . Libet autem suspicari ,hebraicos Michaeae codices a iudaeis essevitiatos : et Septuaginta olim , atque ve-teres locum eum , vt est in Matihaeo ,cum negatione legisse , tametsi quidamnostra aetate ita conantur Matthaei ver-ba cum Michaeae loco conciliare , vt di-cant hoc modo hebraica interpretanda .Et tu Bethlehem Ephrata , parum ( sup-p!e est tibi ) vt sis in milibus Iuda Ni-rairum vocem Zahir hebraicam -pro qua

as eius claruit, in Numeris diui-alii paruula , seu paruulus reddiderunt ,hi neutro genere sumi malunt \ quod slrecipiatur 9 facile Matthaeus cum Michaeaconciliabitur . Hebraica propter eos , quieam linguam callent , subiicimus HfiNl: mirv aS*tt nvnh Ty^rrmsa DnS/vaMARIANA .

3. Deus ab Africo veniet . Locus estHabacuc 3. vers. 3. \ sic August. lib. dePastor. cap. 15. et 16. dixit : Deus abAfrico veniet , et Dominus de montevmbroso . Quae lectio io omnibus Isi-dori codicibus erat , praeterquam in hi-spalensi , qui legit , vt est in editione vul-gata : Deus ab Austro veniet . Nos alio-rum codicum auctoritatem sequuti su-mus . MARIANA .

Cap. XII. n. 1. Diuinus ille Balaam .Vox diuinus anceps est ; Iosephus lib. 4.antiq. cap.6. Balaam in magnorum , et di-uinorum vatum numero ponere non du-bitat , cui tam frequenter Deus loqueba-tur,per quem israelitis benedixit , et quifutura tam aperte v aticinatus est . An-tiquorum Patrum opinio resistit, IustiniD 2


46/644

2 3 LIBER PRIMVSnus ille Balaam slc cecfnit ,dicens : Orietur stella ex lacob , contur*get homo de Israel . Magi enim ab Oriencis partibus venientes?primi Christi natiuitatem stella. indice nunciauerunt , scilicet , vtquem olim princeps artis eorum praedixerat , illi inspecto sideredemonstrarent

C A P V T XIII.Munera Magi obtulerunt .

i. N^ uia ei munera obtulerunt Magi , ethoc prophetae nobis nar-Isai. 18. v. 7. rant : sic enim Isaias ait : In tempore illo deferetur munus Domino

exercituum a populo diuulso ^et dilacerato , a populo terribili , pustquem non fuit alius . Hoc autem dicit propheta propter persarumrobustissimam gentem , ad cuius tunc potentiam nullus populuscomparabatur , de quibus Magi venientes , Christo munera detu-lerunt

2. Et iterum ipse , Omnes , inquit, de Saba venient , aurum , ettus deferentes >et laudem Domino a?munciantes . De his muneribus

Psalm7i.v.xi. e t Dauid praedicauit, dicens : Et dabitur ei de auro Arabiae . Etq. 2. Chrysost. homil. 21. in Genesim,Basilii epistola 80. Augustin. serm. 103.His accedit diuinarum literarum aucto-ritas , quum losue 13. vers. 22. voceturariolus in hebraico . MARIANA .

Cap.XIII. n. 1. De quibus Magi venien-tes . Remigius in Matthaeum cap.i.variasdt Magis fuisse opiniones ait, a quibusdamchaldaeos putari , ab aliis persas , a non-nullis Balaam nepotes , quosdam ex vl~timis terrae finibus venisse affirmare .Jsidorus hoc capiie Magos persas facit .iSempe ee gentes astrorum cognitioni inprimis deiitae erant , vnde Genethliacichaldaei vulgo dicebantur , vt ex Gellioconstat lib. 14. cap. 1. Ab Helimaide pri-ma Persidis regione Magi Helimaei vo-tabantur . Vnde illud Actorumi}. vers 8.Resistebat autem illis El/mas magussic enim interprctatur nomen eius . Anvero hi reges Magi dicti fuetint a sa-fientia , vt Origenes iudicat tract.%.inMatthaeum , et eo nomine reprehenditur

Theophil. 2, lib, Paschali-an vero a

damnatis artibus , vt lustinus contra Tri-phonem , :t BasiHus de Christi ortu ar-bitrantur , magna quaestio est , neque in-stitutae breuitatis Hieronym. Dan. 2.quum in illa verba: Praecepit rex, vt con-uocarentur arioli , ait , Magos esse, quide singulis philosophantur ; indicat , eavoce non semper damnatas artes signi"ficari . Quod vero adiecit : Nam et Ma-gos reges habuit Oricns , ea verba cxTertullian. desumpta sunt libro contraiudaeos , et 3. contra Marcionem . Ci-cer.i. de diuinat. Nec quisquam , ait 9rex persarum potest csse , qui non an-te Magorum disciplinam , scicntiamqueperceperit . Magos autem , qui ad Chri-stum venerunt , fuisse reges , Cyprian.serm. de baptism. Christi , Athanas. q.i.Hieronym. in psalm. 7 . August. serm.43. adfratres in erem. Christianus Druth,ad cap. 2. Matthaei docent . MAR.

2. Al. personat , vel praccinit propraedicauit . MARIANA .


47/644

CONTRAIVDAEOS. 29nwsus > Reges Tharsis ^ et insulae munera offerent , reges arabum , etSaba dona adducent . Nam et Magos reges habuit Oriens .

C A P V T XIV.A Deo Patre vnctus est

.

I. JLjt quia non oleo isto humano vnctus est Christus ,sicut ce-teri reges , et pontifices hebraeorum, sed a paterno spiritu vnctus c. 61. v. 1.est , Isaias ex persona eiusdem Christi sic cecinit , dicens: SpiritusDomini super me , pr&pter quod vnxit me , euangelizare pauperibusmisit me , praedicare captiuis remissionem , et caecis visum .

2. Simili modo et Psalmogr^phus , diuino afflatus spiritu,itaad eundem Christum loquitur, dicens : Sedes tua , Deus , in secu- Psalm.44. v.j.lum seculi ^virga aequitatis , virga regni tui . Dilexisti iustitiam^t odisti iniquitatem , propterea vnxit te Deus , Deus tuus oleo lae*titiae ^prae consortibus iute . In qua sententia primo propheta di-uinitatem Christi,ac perpetuitatem demOnstrat.

3. Sequenter per aequitatis virgam sceptrum potestatis eius ,regnumque denunciat. Postremo quod idem Deus a Deo vnctussit,indicat : non quidem oleo communi , sicut ceteri participes suiid est, principes , qui imaginario praecesserant, sed oleo laetitiae,quo mystice demonstratur Spiritus sanctus > cuius caelesti infusio*ne , et virtute Christus est consecratus

.

,0C A P V T XV.

Qued pauper , et abiectus prime aduentu venit

.

uia pauper , et abiectus in primo aduentu suo venerit,san*ctus Isaias sic indicat, dicens : Dicite fliae Sion^ ecce rex

Cap. XIV. n. 2. Al.

isidorus hispalensis. opera omnia [franciscus lorenzana, ed.]. 1797. volume 6

Documents