publicatie

75.1KE

NN

ISIN

ST

ITU

UT

VO

OR

DE

INS

TA

LL

AT

IES

EC

TO

R

HA

ND

LEID

ING

EN

ER

GIE

PR

ES

TAT

IE A

DV

IES

UT

ILITE

ITS

GE

BO

UW

EN

- EN

ER

GIE

PR

ES

TAT

IEC

ER

TIF

ICA

AT

HANDLEIDINg

ENERgIEPRESTATIE ADVIESUTILITEITSgEBOUWEN

ISBN 978-90-5044-140-7

ENERgIEPRESTATIECERTIFICAAT+ ALgEMEEN DEEL

VOOR MEER INFORMATIE KIJK OP WWW.ISSO.NL

ISSO-PUBLICATIES 7 Grondleidingen voor warmtetransport (1979) 8 Berekening van het thermische gedrag van gebouwen bij zomer­

ontwerpcondities (1985)11 Warmteterugwinning (1982)12 Verkort referentiejaar voor buitencondities (1986H)13 Aanbevelingen ter voorkoming van ketelsteenvorming in watervoe­

rende installaties (1983)14 Zonneboilers; ontwerp, uitvoering en advisering (1992H)16 De jaarlijkse warmtebehoefte van woningen, energiegebruikbereke­

ning per vertrek en totaal (1987)17 Luchtkanaalberekening (1993H)18 Leidingnetberekening (1987)19 Thermisch binnenklimaat, aanbevelingen (1991)20 Energiegebruik in kantoorgebouwen (1987)21 Berekening van het energiegebruik voor klimatisering en verlichting

van kantoorgebouwen (1994)22 Energiegebruik in schoolgebouwen (1987)23 Correctieprocedure referentiejaar naar actueel jaar (1988)24 Installatiegeluid, ontwerpaanbevelingen en grondslagen voor ge­

luidstechnische berekeningen aan installaties (1990)25 Leidingisolatie – berekening van de economisch optimale dikte en

dikte ter voorkoming van condensatie (1991)26 Uitwendige corrosie: aanbevelingen ter voorkoming van uitwendige

corrosie in verwarmings­ en luchttechnische installatie (1990)27 Luchtfilters in comfortinstallaties (1991)29 Stralingsverwarming in hoge ruimten, indirect systeem (1992)30 Leidingwaterinstallaties in woningen (2004)30.3 ISSO/VNI Richtlijn Waterslag in tapwaterinstallaties (1998)30.4 ISSO­publicatie Warmteterugwinning uit douchewater (2008)30.5 ISSO­publicatie LegionellaCode Woninginstallaties (2008)31 Meetpunten en meetmethoden voor klimaatinstallaties (1995)32 Uitgangspunten temperatuursimulatieberekeningen (1994)34 Stralingsverwarming in hoge ruimten, direct systeem (1994)35 Van automatisering naar gebouwbeheer – Een overzicht van de

stand van zaken (1994)37 Energiewijzer kantoren (1995)38 Handboek warmtepompen voor de gebouwde omgeving (1996)39 Langetermijnkoudeopslag in de bodem (1997)40 Werkplekklimatisering door verdringingsventilatie in een kan­

tooromgeving (1994)43 Concepten voor klimaatinstallaties (1998)44 Het ontwerp van hydraulische schakelingen voor verwarmen (1998)45 Methoden voor energiebesparingberekeningen – Onderbouwing­

methode Energiebesparingfonds (EBF) (1997)46 Ontwerp van individuele hydraulische schakelingen voor verwarmen

van eengezinswoningen (2000)47 Ontwerp hydraulische schakelingen voor koelen (2005)48 Klimaatplafonds/Koelconvectoren: richtlijnen voor ontwerp en

uitvoering (2008)49 Vloer­/wandverwarming; vloer­/wandkoeling (2005)50 Ontwerptechnische kwaliteitseisen voor warmwaterverwarmings­

installaties (2008)51 Warmteverliesberekening voor woningen en woongebouwen (2009)52 Luchtzijdig inregelen van klimaatinstallaties (2009)53 Dimensionering verwarmingsinstallaties U­bouw (2002)54 Energie Diagnose Referentie (EDR) (losbladig) (2003)55 Tapwaterinstallaties in woon­ en utiliteitsgebouwen (2001)55.1 Handleiding legionellapreventie in leidingwater (2005)55.2 Handleiding zorglicht legionellapreventie (2005)55.3 Legionellapreventie in klimaatinstallaties (2008)55.4 Handleiding alternatieve technieken in collectieve leidingwater­

installaties (2008)55.5 Handleiding beheer en onderhoud in collectieve leidingwaterinstal­

laties (2008)56 Inregelen van ontwerpvolumestromen in individuele verwarmings­

installaties in woningen (2002)57 Warmteverliesberekening voor industriegebouwen (2002)58 Luchtverwarming woningbouw (2004)59 Grote zonneboilers (2001)60 U­ en R­ Waarden (2005)61 Kwaliteitseisen ventilatiesystemen woningen (2001)62 Gebalanceerde ventilatie en wtw in woningen (2003)64 Kwaliteitseisen isoleren (2002)

63 Beheer en Onderhoud ventilatiesystemen in woningen en woon­gebouwen (2008)

65 Inregelen van ontwerpvolumestromen in warmwaterverwarmings­installaties (2004)

66 Vermogen van radiatoren en convectoren in praktijksituaties (2001) (Herziening ISSO 1)

67 PvE Elektrotechnische veiligheid & bedrijfszekerheid (2007)68 Energetisch optimale stook­ en koellijnen (2002)69 Model voor de beschrijving van de werking van een klimaat­

installatie (2002)70.1 Omgaan met hemelwater binnen de perceelgrens (2008)70.2 Individuele behandeling van afvalwater (IBA) (2000)70.3 Grijswater binnen de perceelgrens (2002)71 Optimale warmte opwekkingsinstallaties (2003)72 Ontwerpen van individuele en klein elektrische warmtepomp­

systemen (2005)73 Ontwerp en Uitvoering van Verticale Bodemwarmtewisselaars (2005) 74 Thermisch behaaglijkheid ­ eisen voor de binnen temperatuur in

gebouwen (2004)75 Handleiding Energieprestatie­Advies Utiliteitsgebouwen —

75.1 (2009) ­ 75.2 (2007) ­ 75.3 (2009)76 Montage­ en materiaalspecificaties voor warmwater­verwarmings­

installaties (2005)77 Installaties voor Levensloopbestendig Wonen: functie, ontwerp en

uitvoering (2004)78 Handleiding Zonnestroom voor ontwerper en installateur (2006)79 Inspectie en Onderhoud van Noodverlichtingsinstallaties (2004)80 Handboek integraal ontwerpen van collectieve installaties met

warmtepompen in de woningbouw (2007)81 Handboek integraal ontwerpen van warmtepompinstallaties voor

utiliteitsgebouwen (2007)82 Handleiding Energieprestatie­Advies Woningen — 82.1 (2009)

­ 82.2 (2007) ­ 82.3 (2009)83 Een helder licht op werkplekverlichting (2006)86 Kwaliteitseisen voor warmtetechnische en CO2­installaties in

tuinbouwkassen (2007)87 Kwaliteitseisen voor watertechnische installaties in tuinbouwkassen

(2007)88 Kwaliteitseisen voor de constructie van tuinbouwkassen (2007)89 Binnenklimaat scholen (2008) DIVERSEN (voor overige producten zie www.isso.nl)NTR 3216 Binnenriolering richtlijn voor ontwerp en uitvoering (2008) (te bestellen bij NEN, 015­269 03 90)900 Verdringingsventilatie (2004)901 Binnenmilieu en productiviteit in kantoren (2007)GIW Ontwerp­ en montageadviezen, Nieuwbouw, eengezinswoningen

en appartementen (2008)HBK Handboek Installatietechniek (2002)

ISSO-KLEINTJESHandleiding Kleintje Water (2003)Handleiding Kleintje Inregelen (2004)Handleiding Kleintje Vloerverwarming (2005)Handleiding Kleintje Warmteverlies voor woningen (2005)Handleiding Kleintje Cv (2006)Handleiding Kleintje Binnenklimaat (2006)Handleiding Kleintje U­ en Rc­waarden (2007)Handleiding Kleintje Riolering (2008)Handleiding Kleintje Stooklijnoptimalisatie (2008)Handleiding Kleintje GAS (2008)Handleiding Kleintje Legionellapreventie (2008)Handleiding Kleintje Ventilatie (2009)Handleiding Meetmethoden Elektrotechniek (2009) INSTRUCTIEMATERAAL IBnv Instructieboek Noodverlichting (2006) IBmkls Instructieboek Montage­ en verwerkingsrichtlijn kunststof

leiding systemen sanitair (2008) IBM Instructiebladen voor monteurs gebaseerd op Kleintje Riolering

(2008)IBhs Instructieboek Ontwerpen van sanitaire installaties (2008)IBemodm Instructieboek EMO, module 1 en 2 IBpq Instructieboek Power Quality (2009)IBwp Instructieboek Warmtepompen (6 delen) (2009)

ISSO-UITgAVENISSO

Kruisplein 253014 DB RotterdamPostbus 5773000 AN RotterdamTel. 010­2065969Fax 010­2130384E­mail: isso@isso.nl

De in ISSO deelnemende organisaties zijn:ONRI: Organisatie van advies­ en ingenieursbureausPIT: Stichting Promotie InstallatietechniekTVVL: Nederlandse Technische Vereniging voor Installaties in GebouwenUNETO­VNI: Ondernemersorganisatie voor de installatiebranche en de technische detailhandelVABI: Vereniging voor Automatisering in de Bouw­ en installatietechniek

De werkzaamheden worden begeleid door de Raad van Begeleiding, welke ten tijde van het tot stand komen van deze publicatie als volgt was samengesteld:

Raad van Begeleiding:De heer ing. H. BesselinkMevrouw dr. ir. P.M. BluyssenDe heer ir. P.R. van DamDe heer ir. J.J.N.M. HogelingDe heer ing. W.F.G. HooijkaasDe heer H.M.A. Janssen GroesbeekDe heer ir. P.H.H. Leijendeckers prof.M.De heer prof.dr.ir. A.H.C. van PaassenDe heer ir. W.G. Ram

De realisatie van de ISSO-publicatie 75 ‘’Handleiding EPA-U’’ werd verzorgd door de ISSO-kontaktgroep 77, die als volgt was samengesteld:De heer ir. A. van Aarsen Deerns Raadgevende Ingenieurs b.v.De heer ing. C.A.M. Arkesteijn ISSODe heer ing. E.A. Blankestijn SenterNovem De heer T.P. Bokhoven DE Koepel c/o Consolair BVMevrouw Y. Bottenberg NepromDe heer A.C.F. Boven Meeuws (NVM)De heer ir. A. van den Dool Stichting Energiecentrum MKBDe heer ir. H.H.E.W. Eijdems RijksgebouwendienstDe heer ing. G.P. Gijsbers Gijsbers Energie Advisering BV (AVEPA)De heer J. de Hoog Gemeente Den Haag, Dienst DSODe heer ing. J.H. Hoogkamer NVKL (FME)De heer ing. W. van den Kieboom GTI Energy Solutions (Uneto­VNI)De heer M.J. Kloet Stichting Energiecentrum MKBDe heer A. van Luin Bergschenhoek (FME)De heer ing. A.M. v.d. Maas Klimaatenergie Nederland BV (OVEA)Mevrouw drs. A. Schuurmans Rockwool Benelux BV (NII)De heer J. Vos (Afd. Energie Adv.& Insp.) Essent Toegevoegde Waarde DienstenDe heer ir. E.J. Wagenaar AdviesbureauDe heer K. van Went KIWA n.v.

Deze publicatie is gerealiseerd in opdracht van:

Kennisinstituut voor de Installatiesector

ISSO houdt zich bezig met het identificeren van kennisvragen binnen de installatiesector, het ontsluiten en toegankelijk maken van deze kennis in de vorm van praktische ISSO­publicaties en het bevorderen van het gebruiken van ISSO­publicaties als norm­stellende richtlijnen.

De heer W.J.H. SchefferDe heer ir. W. SchuringaDe heer ing. R. SteineDe heer ir. P.A.L. StoelingaDe heer ing. A.A.L. Traversari MBADe heer ir. E.J. Wagenaar (voorzitter)De heer ir. T.M.E. ZaalDe heer prof. ir. W. Zeiler

Stichting ISSO en degenen die aan de samenstelling van deze publica­tie hebben medegewerkt, hebben een zo groot mogelijke zorgvul­digheid betracht bij zowel het verzamelen als bij het verwerken en opstellen van de in deze publicatie vervatte gegevens. Nochtans moet niet worden uitgesloten, dat deze publicatie onvolledig is of dat zij onjuistheden of onvolkomenheden bevat. Degene die van deze publica­tie en de daarin vermelde gegevens gebruik maakt, aanvaardt dan ook daarvoor zelf het risico.

Stichting ISSO en degenen die aan de samenstelling van deze publi­catie hebben medegewerkt sluiten iedere aansprakelijkheid uit voor zo­wel schade die mocht voortvloeien uit het gebruik van de publicatie als schade die zou kunnen ontstaan als gevolg van eventuele (druk­)fouten, onvolledigheden en onvolkomen­heden van deze publicatie.

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze publicatie mag worden ver­veelvoudigd, opgeslagen in een ge­automatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het bestuur van Stichting ISSO.

Voorzover het maken van kopieën uit deze publicatie is toegestaan op grond van artikel 16h t/m 16m Au­teurswet 1912 jo het Besluit van 27 november 2002, Stb 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp).

All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or trans­mitted in any form by any means, electronic, mechanical, photocopy­ing, recording or otherwise, without the written permission of the foundation ISSO.

Op alle publicaties van Stichting ISSO zijn de Algemene Leverings­voorwaarden van toepassing. Deze kunt u lezen op www.isso.nl of opvragen bij Stichting ISSO.

Aanvullingen en eventuele errata zijn te raadplegen via onze website: www.isso.nl

Eventuele opmerkingen en vragen kunnen doorgegeven worden aan ISSOPostbus 577 3000 AN Rotterdame­mail: isso@isso.nl

© Stichting ISSO – Rotterdam, herziene 1ste uitgave, oktober 2009 Herziene 2e uitgave, oktober 2011

ISBN: 978-90-5044-185-8

ISSO-publicatie 75.1

Energieprestatie advies Utiliteitsgebouwen

Energielabel + Algemeen deel

ISSO- publicatie 75.1 3 Energieprestatie advies Utiliteitsgebouwen

INHOUDSOPGAVE

Samenvatting 5

Summary 5

Symbolenlijst 7

0 Algemeen deel 9

0.1 Inleiding 9

0.2 Energiebesparing 9

0.2.1 Verminderen aardgasverbruik 9

0.2.2 Vermindering elektriciteitsgebruik 10

0.3 Energiebesparing in de wetgeving in Nederland 11

0.3.1 Wetgeving 11

0.3.2 Overheids- en klimaatbeleid 13

0.4 Europse richtlijn Energy Performance Building Directive (EPBD) 15

0.5 Implementatie EPBD in Nederland 17

0.5.1 Nieuwbouw en renovatieprojecten 17

0.5.2 Energielabel voor bestaande bouw 17

0.5.3 Alternatieve systemen (duurzame energie) 20

0.5.4 Regelmatige keuringen 20

0.6 Relatie Energielabel en EPA-maatwerkadvies 20

0.7 Kwaliteitsborging Energielabel en maatwerkadvies 20

0.7.1 Inleiding 20

0.7.2 BRL 9500 21

0.7.3 Wat is certificatie? 23

0.7.4 Certificering van bedrijven 25

0.8 Eisen die opdrachtgever aan bedrijven kan stellen 26

0.9 Energielabel-maatwerkadvies 27

0.10 EPA-U-advisering context overheid en markt 28

0.10.1 Inleiding 28

0.10.2 Klantgroeptypering en exploitatievormen gebouwen 28

0.10.3 Sectoren en gebouwfunctie 31

1 Inleiding 41

2 Energielabel 43

2.1 Klasse-indeling op het Energielabel 47

2.2 Gebruiksfuncties 48

2.3 Afmelden van het energielabel 48

2.3.1 Afmelddatabase 'Energielabels' 48

3 Energie-index 51

4 Standaardgebruikersgedrag 53

4.1 Standaardweeregevens 53

4.2 Binnentemperaturen voor verwarmen en koelen 54

4.3 Standaardgebruikstijden, gebruiksdagen en gebruiksfactor 55

4.4 Minimale ventilatie 55

4.5 Standaard toe te voeren gram-uren vocht 56

4.6 Standaard interne warmteproductie 56

4.7 Standaardaantal branduren voor verlichting 57

4.8 Standaard jaarlijkse netto-warmtebehoefte voor warmtapwater 57

5 Standaard energiebesparende maatregelen 59

ISSO- publicatie 75.1 4 Energieprestatie advies Utiliteitsgebouwen

6 Opnameprotocol gebouw 65

6.1 Bronnen 65

6.2 Instrumentarium en EI-software 66

6.3 Opname gebouw 67

6.4 Labelplicht en gebouwindeling 68

6.4.1 Bepaal de gebouwgrenzen (stap 1) 69

6.4.2 Bepaal het labelplichtige deel van het gebouw (stap 2) 70

6.4.3 Bepaal voor alle niet-labelplichtige delen van het gebouw of deze als verwarmd of onverwarmd moeten worden beschouwd (stap 3) 75

6.4.4 Indeling in gebouwdelen (stap 4) 76

6.4.5 Onderscheiden van energiesectoren (stap 5) 77

6.4.6 Onderscheiden van gebruiksfuncties binnen één energiesector (stap 6) 80

6.5 Bepaal de algemene gebouwgegevens en algemene energiesectorgegevens (stap 7) 81

6.5.1 Algemene gebouwgegevens 81

6.5.2 Algemene energiesectorgegevens 82

6.6 Bepaal de kenmerken van de thermische schil per energiesector 83

6.6.1 Begrenzing 83

6.6.2 Oppervlaktebepaling 83

6.6.3 Bepaling opbouw constructies 89

6.7 Bepaling van de gegevens ten behoeve van de infiltratie (stap 9) 105

6.7.1 Sectorhoogte 105

6.7.2 Gebouwhoogte 105

6.7.3 Geveltype 106

6.8 Bepaling installatiegegevens per energiesector 106

6.8.1 Klimaatinstallaties per energiesector 106

6.8.2 Verlichtingsinstallaties in de energiesector 115

6.8.3 Warmtapwaterinstallaties per gebruiksfunctie in de energiesector 117

6.8.4 Fotovoltaïsche cellen per gebouw 118

6.9 Aandachtspunten bij een aantal gebruiksfuncties 118

6.9.1 Winkelfunctie 118

6.9.2 Sportfunctie 120

6.10 Gebouwen waar het Energielabel zichtbaar moet worden opgehangen 122

6.11 De gebouwopnames van voor 2010 omzetten naar de methode van 2010 123

6.12 Voorbeelden van het indelen van gebouwen 124

Bijlage 1A Aanwijzingen voor het herkennen van bouwkundige constructies 129

Bijlage 1B Aanwijzingen voor het herkennen van installaties 135

Bijlage 2 Opbouw Energielabel 150

Bijlage 3 Opnameformulier 156

Literatuurlijst 168

ISSO- publicatie 75.1 5 Energieprestatie advies Utiliteitsgebouwen

SAMENVATTING

In het kader van de Europese richtlijn (de EPBD) moet elke woning en/of utiliteitsgebouw die gebouwd wordt, verkocht wordt of opnieuw verhuurd wordt voorzien zijn van een Energielabel. Op het Energielabel staat de energetische kwaliteit van het gebouw weergegeven, ook worden er een aantal globale energiebesparende maatregelen weergegeven. De verplichting tot het hebben van een Energielabel is aangegeven in het Besluit Energieprestatie Gebouwen en de Regeling Energieprestatie Gebouwen. Voor de eisen waaraan het certificaat en de totstandkoming van certificaat moet voldoen wordt verwezen naar de BRL 9500 serie. Dit deel van de ISSO-publicatie geeft de middelen aan waarmee aan de eisen uit de BRL 9500 kan worden voldaan. ISSO publicatie 75 heeft betrekking op utiliteitsgebouwenen bestaat uit een aantal delen:

Deel 1: Het Energielabel; Deel 2: Maatwerkadvies; Deel 3: De formulestructuur.

In deel 1 is beschreven hoe het utiliteitsgebouw voor het maken van het Energielabel moet worden opgenomen en hoe het Energielabel tot stand komt. In dit deel van deze ISSO-publicatie komen aan de orde:

De uitleg van het Energielabel; De berekening van de energie-index; De standaardomstandigheden voor de

berekening van de Energie-index ; De standaard energiebesparende maatregelen; De opname van het gebouw.

Voor het maken van het Energielabel voor utiliteits-gebouwen moet de EPA-bedrijf gecertificeerd zijn conform de BRL 9500 deel 3 Energielabel, bestaande utiliteitsgebouwen.

SUMMARY

In view of the European guideline (EPBD) each residen-tial and/or non-residential building, that is sold or of which the lease is renewed, has to possess an Energy Performance Certificate (EP Certificate). The Energy Performance Certificate not only shows the energetic quality of the building but also a number of global energy saving measures taken. The obligation to pre-sent a EP-certificate is enforced by both the Decree Energy Performance Buildings and the Regulation Energy Performance Buildings. Reference is made to the BRL 9500 series for the requirements that the certi-ficate and the realization of the certificate have to meet. This part of ISSO-publication 75 provides the tool to help meet the requirements as stated in the BRL 9500.

ISSO-publication 75 focusses on non-residential buil-dings and consists of various parts:

Part 1 The energy performance certificate; Part 2 Made-to-measure advice; Part 3 Formula structure.

Part 1 describes how to include the non-residential building in the certificate and how the certificate is finalized. This part of the ISSO-publication discusses:

The explanation of the certificate; The calculation of the Energy Index; The standard conditions for the calculation of

the Energy Index; The standard energy saving measures; The recording of the building.

To realize the EP certificate for non-residential buil-dings the EPA-advisor has to be certified in accordance with the BRL9500, part 1, Energy Performance Certifi-cate existing Buildings.

ISSO- publicatie 75.1 6 Energieprestatie advies Utiliteitsgebouwen

ISSO- publicatie 75.1 7 Energieprestatie advies Utiliteitsgebouwen

SYMBOLENLIJST

Ag;gf gebruiksoppervlakte van de gebruiksfunctie [m2]

Averlies verliesoppervlakte van de energiesector [m2]

cEPA;gf correctiefactor voor gebruiksfunctie [-]

cEPC;gf correctiefactor voor de eis aan de EPC voor de gebruiksfunctie gf (uit Bouwbesluit) [-]

cg;toel referentie energiegebruik [MJ/m2]

cV factor uit Bouwbesluit 2006 voor toelaatbaar geacht energiegebruik voor ventilatie [MJ·s/dm3]

cverlies;toel maat voor transmissieverliezen [MJ/m2]

EI energie-index [-]

EPCeis;gf eis aan EPC voor gebruiksfunctie [-]

fdak dakfactor [-]

fgebruik;gf gebruiksfactor: gebruiksoppervlakte gewogen tijdfractie dat de ventilatie in bedrijf is voor gebruiksfunctie

[-]

fkoel weegfactor waarmee gedeeltelijke compensatie voor aanwezigheid van koeling gegeven wordt

[-]

fverblijfsgebied correctiefactor voor oppervlakte van het verblijfsgebied [-]

h omrekeningsfactor van dm3/s naar m3/h (= 3,6) [-]

Qprim;toel;gf totaal toelaatbaar energiegebruik in gebruiksfunctie gf van het gebouw [MJ]

qzon zonnestraling op een horizontaal vlak [MJ/m2]

Rc warmteweerstand van de bouwkundige constructies [m2·K/W]

uv;min;gf minimaal ventilatievoud van rechtstreeks van buiten komende lucht voor gebruiksfunctie

[dm3/s·m2]

U-waarde warmtedoorgangscoëfficiënt [W/m2·K]

yV correctiefactor uit Bouwbesluit 2006 [-]

yverlies correctieterm uit Bouwbesluit 2006 [-]

Zzon verhouding tussen de zonnestraling bij een bepaalde oriëntatie en de zonnestraling op een horizontaal vlak

[-]

θaanvoer ontwerpaanvoertemperatuur [°C]

θe gemiddelde buitentemperatuur in een maand [°C]

θe, vent inblaastemperatuur van de ventilatielucht [°C]

θin temperaturen voor verwarming/koeling [°C]