jaringan ilmu: ke arah pewujudan perpustakaan elektronik ... · jaringan llmu or knowledge network...

Sekilar PerplISlakua"

JARINGAN ILMU: Ke Arah Pewujudan Perpustakaan

Elektronik di Malaysia oleh

NORKHAYATJ HASHIM*

ABSTRACT

Jaringan llmu or Knowledge Network is an R&D project to establish a librmy and information network in Malaysia. 11 incorporates the National LibralY as the main body and coordinator, and Malaysian Institute of

Microelectronic Systems (MIMOS) as the consultant and advisor on molters pertaining (0 networking infrastructure to variolls libraries in Malaysia. To expedite the Jaringan Jlmu project, the National Libraty grants computer hardware and software as well as other facilities to all state public libraries and selected MinistrylDeparlmenllibraries. This project will indubitably assist libraries to aflain the electronics library

status. 1n this electronic information era, it is essential for libraries to remodel their activities.

PENDAHULUAN

raemajuan teknologi komllnikasi dan komputer ~yang pesat telah memberi cabaran yang besar terhadap perpustakaan. Teknologi maklumat telah merubah rupa bentuk bahan perpustakaan, cara pemprosesan bahan, perkhidmatan perpustakaan dan peranan pustakawan. Selaras dengan kemajuan teknologi tersebut, timbul beberapa konsep baru bagi perpustakaan seperti 'digital library ' , 'electronic library', 'virtual library', ' library without walls' serta ' global village library.' Perpustakaan di abad ke 21 akan mempunyai ciriciri perpustakaan elektronik dengan meningkatnya kemampuan komputer mikro mengakses manamana pangkalan data dari dalam dan luar negara. Dengan harganya yang semakin murah, banyak orang perseorangan dapat membelinya dan mereka dapat mengakses data dari rumah mereka sendiri atau mana-mana lokasi. CD-ROM, multimedia yang boleh mengintegrasikan teks, 'graphics', 'audio', video dan perkhidmatan pangkalan data 'on-line' akan memainkan peranan penting bukan sahaja dalam perpustakaan, tetapi juga dalam kehidupan orang perseorangan.

PERPUSTAKAAN ELEKTRONIK

Ciri-ciri perpustakaan elektronik yang ditekankan oleh Senator Robert Kerrey semasa membentangkan rang undang-lindang di Senat Amerika (Bil. 626) untuk l11ewujudkan sistem perpustakaan elektronik adalah seperti berikut:-

(a) "provide delivelY of or access to a vast array of interactive, multimedia educational programmes, research and information data and services, and networking opportunities ";

(b) "seek to make these materials available to all through public libraries, electronic databases and telecommunications systems such as the internet or other publicly available networks, which reach into the home, school, and community ";

(c) "provide robust and reliable computer programme support services for search and retrieval, including tools for intelligent querying, aids in formulating search

• Pengarah, Bahagian Pemprosesan Data, Perpustakaan Negara Malaysia

o===============================-

Hakcipta Terpelihara © 1995 – Perpustakaan Negara Malaysia


strategies, indexes and inventories of available resources and mechanisms to guide the user, and which make provision for education and training programmes in the use of the electronic library resources".

Secara amnya, perpustakaan elcktronik menggunakan teknologi komputer dan teknologi komunikasi untuk mengumpul , memanipulasi, mengakses, membekal , menyebar dan memelihara mak lumat. Sehubungan dengan ini, Perpustakaan Negara Ma lays ia, perpustakaan akademik, perpustakaan awam negeri dan perpustakaan kh usus sama-sama mempunyai wawasan untuk mewujudkan perpustakaan elektronik. Perpustakaan Negara Malaysia sentiasa mengikuti perkembangan teknologi Illaklumatyang sesuai untuk digunakan dalam mengurus maklumat perpllstakaan demi mencapai hasrat Wawasan 2020 iaitu untuk Illemben tuk masya rakat yang ber ilmu dan kaya maklumat.

PERPUST AKAAN NEGARA MALAYSIA

Perpustakaan Negara Ma laysia d itubuhkan di bawah Akta Perpustakaan Negara Malaysia, 1972 [Akta 80} dan Akta Perpustakaan Negara (Pindaan), 1987 [AktaA667]. Dalallllllewuj udkan rangkaian di antara perpustakaan, Akta tersebut telah menyed iakan peruntukan [Bahag ian II , 4(2)]

"(d) menubuhkan d i dalam Perpustakaan --

(ii) Pusa t Bibli ografi Negara untuk p e nye len gga raa n rangka ian bibliografi keban gsaan, pangkalan data bibliografi kebangsaan dan pen yedi aa n pe rkhidmatan bibli o gra fi dan dokumentasi kebangsaan ;

(e) menyediakan perkhidmatan rujukan maklumat, perujukan , reprografi dan pll1Jaman;

(f) menyediakan kemudahan-kemudahan d i da la m perpu stakaan untuk membolehkannya berfungsi sebagai:-

Sef;.ilar Perpll5Iaf;.(lUII

(i) titik tum puan negara bagi sistem Illaklumat negara;

(ii) pusat kebangsaan bagi pll1Jaman dan pertukaran sumber-sumber perpustakaan untuk menggalakkan ketersediaan terbitan-terbitan di peringkat kebangsaan dan sejagat;

(g) mengga lakkan dan menye laraskan perkem bangan dan penggunaan sumber-sumber perpustakaan di negara 1111 ;

Dasar Negara Bagi Perpustakaan dan Perkhidmatan Maklumat yang telah di luluskan oleh Ke rajaan Malaysia da lam tah un 1989, menyenaraikan objektif berikut:-

"Selaras dengan matlamat Kerajaan untuk membina masyarakat yang membaca dan berilmu, Dasar Negara bagi Perpustakaan da n Pe rkhi d mata n Ma k lum at ada lah bertuj ua n un tu k m e nin g kat ka n lagi pe runtu ka n dan p erke mba ngan secara berperin gkat sumber-sumber, kemudahan da n pe rkhi d m atan pe rpustakaan dan maklumat supaya ianya dapat memberikan s um banga n yang berkesan kepada pembang un an negara, khu susnya bagi menyediakan sokongan yang berkesan untuk:

(a) proses pengubal an dasar serta proses membuat keputusan;

(b) aktiviti perancangan, penye lidikan dan pembangunan;

(e) proses pendidikan; dan (d) perkembangan intelek masyarakat ,

ke giatan ekonomi serta memenuhi keperluan budaya dan rekreasi".

Dasar tersebut menyenarai juga peruntukan yang berkaitan dengan rangkai an perpustakaan dan pewujudan pangkalan data seperti berikut:-

4.7 Untuk membolehkan penggunaan bahanbahan perpustakaan yang berkesan, maka

--------~=-----~==~==~======~.



perkhidmatan perpustakaan dan maklumat akan menyediakan kemudahan yang berikut di mana perlu:

4.7.1 pendokumentasian yang teratur dan sumbersumber maklumat dibuat mengikut piawai kebangsaan , dengan tujuan untuk memudahkan pengwujudan dan penyelenggaraan pangkalan data kebangsaan yang bersepadu ';

4.7.2 penggunaan pangkalan data berkomputer di peringkat kebangsaan dan antarabangsa;

4.8 Supaya negara tidak terlalu bergantung kepada sumber maklumat luar negeri, maka langkah-Iangkah yang berikut perlu diambil untuk:

4.8.1 menggunakan sepenuhnya sumber maklumat negara serta membina pangkalan-pangkalan data kebangsaan, khasnya di sektor-sektor pembangunan yang utama; dan

4 .8.2 mewujudkan pusat dan sistem maklumat di dalam bidang yang dianggap penting bagi negara."

MISI PERPUST AKAAN NEGARA MALAYSIA

Misi Perpustakaan Negara Malaysia adalah:-

• membina pelbagai pangkalan data Malaysiana yang boleh diakses di peringkat kebangsaan dan antarabangsa melalui JARINGAN ILMU.

• mengakses pangkalan data kebangsaan dan antarabangsa melalui lebuhraya maklumat.

PROJEK BllLIOGRAFI KEBANGSAAN

Projek MALMARC (Malaysian Machine Readable Catalogue) yang bennula dari tahun 1978, adalah projek usahasama di antara Perpustakaan Negara Malaysia dan perpustakaan universiti yangutama untuk membina

S~li.ltar PerpuS/akaun

pangkalan data bibliografi bersepadu. Projek bantuan Unesco ini telah berjaya mcngeluarkan Katalog Induk yang mengandungi 480,000 rekod dan merupakan pangkalan data bibliografi yang terbesar di negara ini. Projek ini telah diberhentikan pada tahun 1990 kerana pangkalan datanya terlalu besar untuk sesebuah perpustakaan menyelenggarakannya. Sistem tersebut juga tidak dapat diakses secara talian terus. Sclain daripada itu, di akhir tahun 1980, ahli MALMARC telah mula memperolehi Sistem Perpustakaan Bersepadu dan membina pangkalan data bibliografi yang tersendiri. Data dari pangkalan data MALMARC telah dapat dimasukkan ke sistem perpustakaan yang bersepadu untuk diakses oleh pengguna melalui "Online Public Access Catalogue" (OPAC). Walau bagaimanapun, kajian selanjutnya perlu diadakan untuk merangkaikan pelbagai sistem perpustakaan bersepadu di beberapa perpustakaan universiti.

Dalam tahun 1994, Institut Sistem Mikro Elektronik Malaysia (MIMOS) telah menawarkan diri untuk menjalankan projek pellyelidikan dan pembangunan bagi merangkaikan perpustakaan di Malaysia di bawah projek JARINGAN ILMU (Knowledge Network).

PROJEK JARINGAN ILMU

Konsep

Jaringan lImu adalah rangkaian sistem maklumat kebangsaall berkomputer khususnya untuk membangunkan sumber maklumat perpustakaan serta memperkenalkan perkhidmatannya di dalam dan luar negara. la merupakan salah satu projek penyelidikall dan pembangullan yang dijalankall oleh M1MOS di bawah projek JARING (Joint Advanced Research /nlegratred Networking). Pad a 26 Januari 1994, Perpustakaan Negara Malaysia dan MlMOS telah mellandatangani projek kerjasama Jaringan Ilmu.

Bentuk Kerjasama

Bentuk kerjasama yang dikenalpasti adalah:

• Bertukar maklumat yang berkaitan dengan teknologi maklumat, perkhidmatan dan sumber perpustakaan;

.========~~==~~==========~==



• Menganjurkan persidangan, seminar dan bengkel untuk faedah bersama;

• Menjalankan projek penyelidikan dan pembangunan bersama;

• Bertukar pegawai, kepakaran dan maklumat bagi faedah bersama;

• Menyediakan kemudahan untuk menjayakan pelaksanaan sistcm ran gka ian maklumat perpustakaan sel uruh negara dan lain-lain projek usahasama.

Objcktif Jaringan IImu

Jaringan IImu bertujuan untuk:

• Mewujudkan rangkaian sistem perpustakaan dalam negara melalui penggunaan teknologi maklumat;

• Menggalakkan perpustakaan membentuk pangkalan data mengenai perpustakaan secara gralik, teks dan bibliografi;

• Mcnyelaras usaha-usaha bagi menggalakkan pewujudan pangkalan data awam tempatan (local public domain databases).

• Membangunkan infrastruktur maklumat negara.

Facdah Jaringan Ilmu

Faedah Jaringan lImu adalah se perti berikut:-

• Pencarian bahan perpustakaan dapat dilakukan dengan cepat;

• Memudahkan sistem pembekalan penerbitan dan perkongsian sumber perpustakaan di antara perpustakaan;

• Mengelakkan pcrtindihan kerja dari aspek perolehan sumber perpustakaan;

• Penyalinan bahan; • Pengumuman dan penerangan; • Membolehkan capaian pangkalan data luar

negara melalui INTERNET;

• E-mail.

Sekitar Perprntaktltlll

PELAKSANAAN JARINGAN ILMU

(i) Pcnyediaan prasarana

Oi bawah projek Jaringan IImu , Perpustakaan Negara Malaysia akan mcnyediakan perkakasan, peri sian, talian komunikasi, yuran keahlian JARING se lama setahun kepada perpustakaan awam negeri. Bagi perpustakaan JabatanlKementerian di bawah Skim Gunasama Perpustakaan , Perpustakaan Negara Malaysia juga akan memberikan kemudahan tersebut di atas, kecuali talian komunika s i kerana perpustakaan Jabatan/ Kementerian akan dihubungkan ke JARING melalui talian terus 'dial-up' dan modem. Oengan menyed iakan pra sa rana tersebut, perpustakaan awam negeri dan perpustakaan Jabatan l Kementerian dapat menjadi Pengguna Maklumat (Clients), Penyampai Maklumat (Intermediaries) serta juga Penyumbang Maklumat (Information Providers). Pra sa rana yang disediakan akan mcm bo leh kan perpusta kaan-perpustakaan tersebut bergerak ke arah mewujudkan perpustakaan elektronik. Pengguna boleh membaca suratkhabardalam dan luar negara secara 'on-line ', pengguna boleh merujuk katalog perpustakan di serata dunia, pertanyaan rujukan boleh dibuat melalui Email dan pengguna boleh men ga kse s pelbaga i bcntuk multimedia yang menarik selain daripada itu , perpustakaan dapat membentuk pangkalan data tempatan supaya dapat memperkukuhkan Sistem Maklumat Kebangsaan. Oengan itu , Jaringan lImu bukan lagi menjadi milik MIMOS atau Perpustakaan Negara Malaysia, tetapi adalah milik bersa ma semua Penyumbang Maklumat bagi projek tersebu!.

(ii) Latihan sebelum pcmasangan

Satu Kursus Penyumbang Maklumaf

~------------~~~~--------=-~==~.



Sef,;jlar PerpU5111kaOll

Jaringan IIm u te lah diadakan untu k • Maklumat korporat Perpustakaan Negara Malays ia, lokas i, sejarah, Akta, fun gs i, fal safah, visi , misi. strategi, perkhidmatan , a kti v iti ut am a, 'who 's who ' dalam perp ustakaa n terseb ut, waktu pem bukaan perpustakaan dan peristiwa perpustakaan di masa akan datang;

perpustakaan awam negeri dan perpustakaan Jabatan/Kemente ri an. la bertuj uan untu k me latih peserta un tuk mahir mengakses Internet, membolehkan mereka mewujudkan pangkalan data dan maklumat dalam Jaringl Internet Web dan mengurus sistem tersebut.

(iii) Pemasangan perkakasan • Statist ik perpustakaan di Ma laysia;

Perkakasan te lah dipasang d i perpustakaan • Ko leks i khas seperti manuskri p dan terbitan Perpustakaan Negara Malaysia ; yang terlibat di ak hir bu lan Ogos, 1995 dan

dijangka berakhir pada bulan November 1995. • Kursus, bengkel dan perkhidmatan yang

diadakan di Perpustakaan Negara Malaysia;

(iv) Pembangunan Maklumat dan Perkhidmatan Jaringan Tlmu

Jaringan IImu bukan hanya be rtujuan merangka ika n ko mpute r di antara perpustakaan tetapi ya ng lebih pentin g adalah untuk membangunkan maklumat di dalamnya. Oleh kerana itu , perpustakaan awam neger i dan perpustakaan Jabatanl Kemente ri an tel ah dibekal kan denga n perkakasan yan g l11embo lehkan mereka l11 e njad i Pen yumban g Maklum at. Perpustakaan negeri bo leh menjadi pusat maklumat untuk penyelidikan dan pengguna perpustakaan boleh mengakses maklumat tempatan dan sejagat melalui perkhidmatan perpustakaan tempatan. Sementara perpustakaan Jabatan/Kementerian perlu mewujudkan pusat kecemerlangan (Centres a/excellence) dalam bidang masing-masing. Dicadangkanjuga supaya beberapa ' Special Interest Group' (SIG) berasaskan maklumat dan perkhidmatan dibentuk untuk menyumbangkan ke arah pembentukan pelbagai pangkalan data awam (public domain databases) sepert i ' Law Web ', ' Heritage Web' dan sebagainya.

Pad a masa ini , maklumat mengenai Perpustakaan Negara Malaysia dalam Jaringan llmu adalah:

• Kata log Induk CD-ROM dalam koleks i perpustakaan di Ma lays ia;

• Direktori Perpustakaan Di Malaysia [sedang diusahakan] ;

• Sistem perpll stakaan dan pangkalan data perpll stakaan d i Malays ia [sedang diusahakan].

Cadangan Sistem Maklumat perpustakaan l abatanl Kementerian adalah :

• Indikator khas dalam bidang masing-masing; • Maklumat bibliografi terbitan labatan

tersebut; • Maklumat statistik bidang perkara yang

berkaitan; • Sistem perundangan yang berkaitan dengan

bidang perkara; • Direktori (Awam, Persendirian , Persatllan)

yang berkaitan dengan bidang perkara; • Kumpulan pakar dalam bidang perkara

berkenaan; • Projek Penyelidikan masa kini atau yang

telah dijalankan .

Cadangan Sistem Maklumat Negeri untuk perpustakaan awam negeri adalah:

• Indikator sosio-ekonomi dan statistik yang



berkaitan dengan negeri; • Enakmen, Pekeliling, Gazettes ' yang telah

diluluskan oleh negeri ; • Polisi kerajaan negeri ; • Direktori institusi utama danjabatan kerajaan

peringkat negeri; • Pelancongan seperti tempat-tempat menarik,

peristiwa penting dan sebagainya;

• 'Who ' s who ' di peringkat negeri ; • Perpustakaan yang ada di negeri; • Program membaca yang diadakan di

peringkat negeri; • Perkhidmatan makilimat untuk rakyat; • Terbitan kerajaan negeri dan semlla penerbit

di negeri berkenaan; • Penerbit utama, kedai bllku dan pusat

perdagangan di negeri tersebut.

(v) Pelancaran

Pelancaran .Jaringan Ilmu untuk perpustakaan awam negeri dan perpustakaan Jabatan/Kell1enterian dicadangkan diadakan pada ll1inggu pertall1a bulan lanuari 1996.

(vi) Latihan Berterusan

Perpustakaan Negara Malaysia sedang merancang pakej latihan yang berterusan selama I tahun untuk ll1eningkatkan kemah iran PenYllll1bang Maklumat dalall1 ll1alaksanakan projek terse but.

(vii) Isu dan masaalah dalam mclaksanakan Jaringan limn

(a) Tenaga manusia; (b) Kekinian dan keseragall1an ll1aklumat; (c) Kesahihan dan keselall1atan maklllll1at; (d) Kualiti dan standard ll1aklull1at; (e) Hakcipta; (I) Penentuan kos maklllll1at; (g) Pentadbiran dan pengllrllsan sistell1 Jaringan

IIll1u di Peringkat Jabatan; (h) Penyelenggaraan Sistell1 laringan IIll1u.

Sekitar Perpllstaliaall

Perpustakaan dan Tcknologi Maklumat

Teknologi ll1aklumat telah dapat ll1engurus ll1aklull1at dengan lebih berkesan. Kompllter dan CD-ROM telah dapat ll1enyill1pan ll1aklllll1at dengan lebih padat, menyediakan sistell1 penearian ll1akllimat yang lebih cepat dan 1l111dah, data boleh dill1anipulasi dan di 'repackage', bahan multimedia dapat menyediakan data ll1enarik dalam bentuk teks, 'graphics' , ' audio ' , video dan sebagainya. Oleh itll, Teknologi Maklumat telah membawa perllbahan dalam aktiviti pengurllsan sumber perpustakaan.

Dengan adanya perkhidll1atan ll1aklllll1at 'full-text on-line' , pustakawan harus menill1bang sell1l1la dengan sewajarnya dasar pembangunan . koleksi (collection development) perpllstakaannya. Perpllstakaan tidak perIlI memperolehi pelbagai koleksi perpllstakaan lIntuk mell1enuhi keperillan 'just in case ' . Perkhidmatan ' full -text on-line ' dapat memenllhi keperluan 'jllst in time ' .

Untuk ll1enggunakan Teknologi Maklumat dengan berkesan, pustakawan, staf sokongan dan pengguna perpustakaan perlu diberi latihan yang bersesuaian. Bilik Pell1belajaran Komputer perlll dised iakan lIntuk ll1embolehkan staf dan pengguna perpustakaan memahirkan diri dalam penggllnaan Teknologi Maklumat tersebut.

Pustakawan yang akan mengurus ' I ibrary without walls' , perlll mahir memilih sllmber maklumat, merangka strategi pencarian dan menganalisis maklumat. Beliau juga berperanan sebagai orang perantaran di antara pangkalan data dan pengguna perpustakaan terutama dalam bidang 'on-line searching' .

Untuk memantapkan lagi usaha mewujudkan perpustakaan elektronik, perpllstakaan perlll mewujudkan Pusat Sumber Hipermedia yang dilengkapkan dengan komputer lIntuk tujllan pembelajaran dan kreativiti minda seseorang seperti mencipta muzik berkomputer dan membuat grafik sendiri.

====~==========================-=.



· Sel.itar PerplistakaOIl

Perpustakaan juga perlu mewujudkan pangkalan data awam tempatan (local public domain databases) untuk mempcrkukuhkan Sistem Maklumat Kebangsaan Berkomputer.

Perpustakaan perlumenimbang dengan sewajarnya kemungkinan menukarkan format terbitan institusinya dari bentuk cetakan ke versi CD-ROM kerana CD-ROM dapat menyimpan maklumat dengan lebih padat, mcmpunyai kemudahan sistem pencarian maklumat yang berkesan dan scbagainya.

Perpustakaan juga harus menggalakan penerbit tempatan terutama penerbit akademik untuk menerbitkan bahan dalam bentuk elektronik. Penerbit adalah digalakkan untuk mewujudkan Jaringan Penerbit untuk memasukkan maklumat mengenai aktiviti penerbitan mereka.

PENUTUP

Jaringan Tlmu menyediakan prasarana untuk

perpustakaan memberi s umbangan ke arah pembangunan Lebuhraya Maklumat Malaysia. Perpustakaan juga menjadi 'gateways' kepada sumber maklumat sejagat. Dengan adanya kemudahan berangkaian seca ra global, perpustakaan mempunyai peluang untuk menyediakan perkhidmatan 'value-added '. Kejayaan mewujudkan perpustakaan elektronik bergantung kepada kerjasama di antm'a penerbit, pustakawan dan pengguna perpustakaan. Penerbit perlu membenarkan maklumat mereka diedarkan secara elektronik tanpa merasa takut sistem ini akan menjejaskan perniagaan mereka. Pustakawan perlu yakin bahawa 'electronic s torage ' dapat menyimpan koleksi majalah , suratkhabar dan sebagainya. Pengguna pula perlu mempelajari dengan berkesan cara untuk mencari , mengimbas, membaca dan mencetak majalah dari pangkalan data terse but. Sekiranya kerjasama ini berjalan dengan lancar, hasrat kerajaan untuk menjadikan masyarakat Malaysia sebagai masyarakat yang berilmu dan kaya maklumat akan tercapai.

RUJUKAN

Ayre, Risk. Making the internet connection. PC MAGAZfNE 13(17) OCTOBER II, 1974

Bengkel Kedua Mengakses Internet. Kertaskerja, 6-7 Jun 1995, Universiti Kebangsaan Malaysia anjuran Jawatankuasa Tetap Perpustakaan AkademikJPPM/Perp. Universiti Kebangsaan Malaysia.

Ke arah pengwujudan perpustakaan elektronik di Malaysia, Kuala Lumpur: Perpustakaan Negara Malaysia, 1995.

King, Hannah. Wall s around the electronic library, THE ELECTRONIC LIBRARY, Vol. II , no. 3, June 1993, p. 165 - 174

Lipkin, Richard. The Library that isn ' t there: digital libraries transform books, photos, and videos into bits and bytes. SCIENCE NEWS, vol. 147, June 3,1995, p. 344 - 345



Se4ilur Perpustaklra"

1995 Digital Libraries Conference. Conference proceedings, 27 - 28 Mac 1995, Raffles City Convention Centre.

Raitt, David. The ruture of libraries in the face of the Internet. The ELECTRONIC LIBRARY, Vol. 12, no. 5, October 1994, p. 275 - 276

Seminar pengguna dan Perkongsian Maklumat Elektronik. Kertaskerja, 24 Mei 1995 anjuran Perpustakaan Universiti Pertanian Malaysia, Serdang Selangor.

Shahar Banun Jaafar. Jaringan Ilmu: Libraries ' gateway to global information resource. Kuala Lumpur: Perpustakaan Negara Malaysia, 1994.

Shahar Banun Jaafar. Peranan Perpustakaan Negara Malaysia memperkukuhkan dan memperseimbangkan prasarana perpustakaan dan maklumat dalam negara. Kuala Lumpur: Perpustakaan Negara Malaysia, 1995 .

--------~==~~==~~==~==~=.

-, . Hakcipta Terpelihara © 1995 – Perpustakaan Negara Malaysia


jaringan ilmu: ke arah pewujudan perpustakaan elektronik ... · jaringan llmu or knowledge network...

Documents