khuddakanik±ye - 法雨道場dhammarain.online-dhamma.net/canon/pali-tipitaka-f1/... · web...

612
Khuddakanikaye Apadana-atthakatha (ApA.) 譬譬譬譬 from Chattha Savgayana (CS) Released by Dhammavassarama 譬譬譬譬 2552B.E. (2008A.D.) ( use foreign1 font ) Apadana-atthakatha 譬譬譬譬 譬譬譬譬 (Pathamo bhago) (CS:pg.1.1~352)......................1 Gantharambhakatha...............................1 Nidanakatha............................................ 1 1. Durenidanakatha..................................... 1 1-0-Sumedhakatha................................1 1-1-Dipavkaro Buddho............................1 1-2-Kondabbo Buddho.............................1 1-3-Mavgalo Buddho..............................1 1-4-Sumano Buddho...............................1 1-5-Revato Buddho...............................1 1-6-Sobhito Buddho..............................1 1-7-Anomadassi Buddho...........................1 1-8-Padumo Buddho...............................1 1-9-Narado Buddho...............................1 1-10-Padumuttaro Buddho.........................1 1-11-Sumedho Buddho.............................1 1-12-Sujato Buddho..............................1 1-13-Piyadassi Buddho...........................1 1-14-Atthadassi Buddho..........................1 1-15-Dhammadassi Buddho.........................1 1-16-Siddhattho Buddho..........................1 1-17-Tisso Buddho...............................1 1-18-Phusso Buddho..............................1 1-19-Vipassi Buddho.............................1 1-20-Sikhi Buddho...............................1 1

Upload: doandang

Post on 19-May-2018

553 views

Category:

Documents


13 download

TRANSCRIPT

Khuddakanikye

Khuddakanikaye

Apadana-atthakatha (ApA.)

from Chattha Savgayana (CS)

Released by Dhammavassarama

2552B.E. (2008A.D.)

( use foreign1 font )

Apadana-atthakatha

1(Pathamo bhago) (CS:pg.1.1~352)

1Gantharambhakatha

1Nidanakatha

11. Durenidanakatha

11-0-Sumedhakatha

11-1-Dipavkaro Buddho

11-2-Kondabbo Buddho

11-3-Mavgalo Buddho

11-4-Sumano Buddho

11-5-Revato Buddho

11-6-Sobhito Buddho

11-7-Anomadassi Buddho

11-8-Padumo Buddho

11-9-Narado Buddho

11-10-Padumuttaro Buddho

11-11-Sumedho Buddho

11-12-Sujato Buddho

11-13-Piyadassi Buddho

11-14-Atthadassi Buddho

11-15-Dhammadassi Buddho

11-16-Siddhattho Buddho

11-17-Tisso Buddho

11-18-Phusso Buddho

11-19-Vipassi Buddho

11-20-Sikhi Buddho

11-21-Vessabhu Buddho

11-22-Kakusandho Buddho

11-23-Konagamano Buddho

11-24-Kassapo Buddho

11-25-Gotamo Buddho

12. Avidurenidanakatha

13. Santikenidanakatha

13-1. Buddhavaggo

13-1-Abbhantaranidanavannana

13-1-1. Buddha-apadanavannana

13-1-2. Accekabuddha-apadanavannana

13-1-3-1. Sariputtatthera-apadanavannana

13-1-3-2. Mahamoggallanatthera-apadanavannana

13-1-3-3. Mahakassapatthera-apadanavannana

13-1-3-4. Anuruddhatthera-apadanavannana

13-1-3-5. Punnamantaniputtatthera-apadanavannana

13-1-3-6. Upalitthera-apadanavannana

13-1-3-7. Abbasikondabbatthera-apadanavannana

13-1-3-8. Pindolabharadvajatthera-apadanavannana

13-1-3-9. Khadiravaniyatthera-apadanavannana

13-1-3-10. Anandatthera-apadanavannana

1(Dutiyo bhago) (CS:pg.2.1~303)

13-2. Sihasaniyavaggo

13-2-1. Sihasanadayakatthera-apadanavannana

13-2-2. Ekatthambhikatthera-apadanavannana

13-2-3. Nandatthera-apadanavannana

13-2-4. Culapanthakatthera-apadanavannana

13-2-5. Pilindavacchatthera-apadanavannana

13-2-6. Rahulatthera-apadanavannana

13-2-7. Upasenavavgantaputtatthera-apadanavannana

13-2-8. Ratthapalatthera-apadanavannana

13-2-9. Sopakatthera-apadanavannana

13-2-10. Sumavgalatthera-apadanavannana

13. Subhutivaggo

13-3-1. Subhutitthera-apadanavannana

13-3-2. Upavanatthera-apadanavannana

13-3-3. Tisaranagamaniyatthera-apadanavannana

13-3-4. Pabcasilasamadaniyatthera-apadanavannana

13-3-5. Annasamsavakatthera-apadanavannana

13-3-6. Dhupadayakatthera-apadanavannana

13-3-7. Pulinapujakatthera-apadanavannana

13-3-8. Uttiyatthera-apadanavannana

13-3-9. Ekabjalikatthera-apadanavannana

13-3-10. Khomadayakatthera-apadanavannana

14. Kundadhanavaggo

13-4-1. Kundadhanatthera-apadanavannana

13-4-2. Sagatatthera-apadanavannana

13-4-3. Mahakaccanatthera-apadanavannana

13-4-4. Kaludayitthera-apadanavannana

13-4-5. Mogharajatthera-apadanavannana

13-4-6. Adhimuttatthera-apadanavannana

13-4-7. Lasunadayakatthera-apadanavannana

13-4-8. Ayagadayakatthera-apadanavannana

13-4-9. Dhammacakkikatthera-apadanavannana

13-4-10. Kapparukkhiyatthera-apadanavannana

15. Upalivaggo

13-5-1. Bhagineyyupalitthera-apadanavannana

13-5-2. Sonakolivisatthera-apadanavannana

13-5-3. Kaligodhaputtabhaddiyatthera-apadanavannana

13-5-4. Sannitthapakatthera-apadanavannana

13-5-5. Pabcahatthiyatthera-apadanavannana

13-5-6. Padumacchadaniyatthera-apadanavannana

13-5-7. Sayanadayakatthera-apadanavannana

13-5-8. Cavkamanadayakatthera-apadanavannana

13-5-9. Subhaddatthera-apadanavannana

13-5-10. Cundatthera-apadanavannana

16. Bijanivaggo

13-6-1. Vidhupanadayakatthera-apadanavannana

13-6-2. Sataramsitthera-apadanavannana

13-6-3. Sayanadayakatthera-apadanavannana

13-6-4. Gandhodakiyatthera-apadanavannana

13-6-5. Opavayhatthera-apadanavannana

13-6-6. Saparivarasanatthera-apadanavannana

13-6-7. Pabcadipakatthera-apadanavannana

13-6-8. Dhajadayakatthera-apadanavannana

13-6-9. Padumatthera-apadanavannana

13-6-10. Asanabodhiyatthera-apadanavannana

17. Sakacintaniyavaggo

13-7-1. Sakacintaniyatthera-apadanavannana

13-7-2. Avopupphiyatthera-apadanavannana

13-7-3. Paccagamaniyatthera-apadanavannana

13-7-4. Parappasadakatthera-apadanavannana

13-7-5. Bhisadayakatthera-apadanavannana

13-7-6. Sucintitatthera-apadanavannana

13-7-7. Vatthadayakatthera-apadanavannana

13-7-8. Ambadayakatthera-apadanavannana

13-7-9. Sumanatthera-apadanavannana

13-7-10. Pupphacavkotiyatthera-apadanavannana

18. Nagasamalavaggo

13-8-1. Nagasamalatthera-apadanavannana

13-8-2. Padasabbakatthera-apadanavannana

13-8-3. Buddhasabbakatthera-apadanavannana

13-8-4. Bhisaluvadayakatthera-apadanavannana

13-8-5. Ekasabbakatthera-apadanavannana

13-8-6. Tinasantharadayakatthera-apadanavannana

13-8-7. Sucidayakatthera-apadanavannana

13-8-8. Patalipupphiyatthera-apadanavannana

13-8-9. Thitabjaliyatthera-apadanavannana

13-8-10. Tipadumiyatthera-apadanavannana

19. Timiravaggo

13-9-1. Timirapupphiyatthera-apadanavannana

13-9-2. Gatasabbakatthera-apadanavannana

13-9-3. Nipannabjalikatthera-apadanavannana

13-9-4. Adhopupphiyatthera-apadanavannana

13-9-5. Ramsisabbakatthera-apadanavannana

13-9-6. Dutiyaramsisabbakatthera-apadanavannana

13-9-7. Phaladayakatthera-apadanavannana

13-9-8. Saddasabbakatthera-apadanavannana

13-9-9. Bodhisibcakatthera-apadanavannana

13-9-10. Padumapupphiyatthera-apadanavannana

110. Sudhavaggo

13-10-1. Sudhapindiyatthera-apadanavannana

13-10-2. Sucintikatthera-apadanavannana

13-10-3. Addhacelakatthera-apadanavannana

13-10-4. Sucidayakatthera-apadanavannana

13-10-5. Gandhamaliyatthera-apadanavannana

13-10-6. Tipupphiyatthera-apadanavannana

13-10-7. Madhupindikatthera-apadanavannana

13-10-8. Senasanadayakatthera-apadanavannana

13-10-9. Veyyavaccakaratthera-apadanavannana

13-10-10. Buddhupatthakatthera-apadanavannana

111. Bhikkhadayivaggo

13-11-1. Bhikkhadayakatthera-apadanavannana

13-11-2. Banasabbikatthera-apadanavannana

13-11-3. Uppalahatthiyatthera-apadanavannana

13-11-4. Padapujakatthera-apadanavannana

13-11-5. Mutthipupphiyatthera-apadanavannana

13-11-6. Udakapujakatthera-apadanavannana

13-11-7. Nalamaliyatthera-apadanavannana

13-11-8. Asanupatthahakatthera-apadanavannana

13-11-9. Bilalidayakatthera-apadanavannana

13-11-10. Renupujakatthera-apadanavannana

112. Mahaparivaravaggo

13-12-1. Mahaparivarakatthera-apadanavannana

13-12-2. Sumavgalatthera-apadanavannana

13-12-3. Saranagamaniyatthera-apadanavannana

13-12-4. Ekasaniyatthera-apadanavannana

13-12-5. Suvannapupphiyatthera-apadanavannana

13-12-6. Citakapujakatthera-apadanavannana

13-12-7. Buddhasabbakatthera-apadanavannana

13-12-8. Maggasabbakatthera-apadanavannana

13-12-9. Paccupatthanasabbakatthera-apadanavannana

13-12-10. Jatipujakatthera-apadanavannana

113. Sereyyavaggo

13-13-1. Sereyyakatthera-apadanavannana

13-13-2. Pupphathupiyatthera-apadanavannana

13-13-3. Payasadayakatthera-apadanavannana

13-13-4. Gandhodakiyatthera-apadanavannana

13-13-5. Sammukhathavikatthera-apadanavannana

13-13-6. Kusumasaniyatthera-apadanavannana

13-13-7. Phaladayakatthera-apadanavannana

13-13-8. Banasabbikatthera-apadanavannana

13-13-9. Ganthipupphiyatthera-apadanavannana

13-13-10. Padumapujakatthera-apadanavannana

114. Sobhitavaggo

13-14-1. Sobhitatthera-apadanavannana

13-14-2. Sudassanatthera-apadanavannana

13-14-3. Candanapujanakatthera-apadanavannana

13-14-4. Pupphacchadaniyatthera-apadanavannana

13-14-5. Rahosabbakatthera-apadanavannana

13-14-6. Campakapupphiyatthera-apadanavannana

13-14-7. Atthasandassakatthera-apadanavannana

13-14-8. Ekapasadaniyatthera-apadanavannana

13-14-9. Salapupphadayakatthera-apadanavannana

13-14-10. Piyalaphaladayakatthera-apadanavannana

115. Chattavaggo

13-15-1. Atichattiyatthera-apadanavannana

13-15-2. Thambharopakatthera-apadanavannana

13-15-3. Vedikarakatthera-apadanavannana

13-15-4. Saparivariyatthera-apadanavannana

13-15-5. Umapupphiyatthera-apadanavannana

13-15-6. Anulepadayakatthera-apadanavannana

13-15-7. Maggadayakatthera-apadanavannana

13-15-8. Phalakadayakatthera-apadanavannana

13-15-9. Vatamsakiyatthera-apadanavannana

13-15-10. Pallavkadayakatthera-apadanavannana

116. Bandhujivakavaggo

13-16-1. Bandhujivakatthera-apadanavannana

13-16-2. Tambapupphiyatthera-apadanavannana

13-16-3. Vithisammajjakatthera-apadanavannana

13-16-4. Kakkarupupphapujakatthera-apadanavannana

13-16-5. Mandaravapupphapujakatthera-apadanavannana

13-16-6. Kadambapupphiyatthera-apadanavannana

13-16-7. Tinasulakatthera-apadanavannana

13-16-8. Nagapupphiyatthera-apadanavannana

13-16-9. Punnagapupphiyatthera-apadanavannana

13-16-10. Kumudadayakatthera-apadanavannana

117. Suparicariyavaggo

13-17-1. Suparicariyatthera-apadanavannana

13-17-2. Kanaverapupphiyatthera-apadanavannana

13-17-3. Khajjakadayakatthera-apadanavannana

13-17-4. Desapujakatthera-apadanavannana

13-17-5. Kanikarachattiyatthera-apadanavannana

13-17-6. Sappidayakatthera-apadanavannana

13-17-7. Yuthikapupphiyatthera-apadanavannana

13-17-8. Dussadayakatthera-apadanavannana

13-17-9. Samadapakatthera-apadanavannana

13-17-10. Pabcavguliyatthera-apadanavannana

118. Kumudavaggo

13-18-1. Kumudamaliyatthera-apadanavannana

13-18-2. Nissenidayakatthera-apadanavannana

13-18-3. Rattipupphiyatthera-apadanavannana

13-18-4. Udapanadayakatthera-apadanavannana

13-18-5. Sihasanadayakatthera-apadanavannana

13-18-6. Maggadattikatthera-apadanavannana

13-18-7. Ekadipiyatthera-apadanavannana

13-18-8. Manipujakatthera-apadanavannana

13-18-9. Tikicchakatthera-apadanavannana

13-18-10. Savghupatthakatthera-apadanavannana

119. Kutajapupphiyavaggo

13-19-1~10. Kutajapupphiyatthera-apadanadivannana

120. Tamalapupphiyavaggo

13-20-1~10. Tamalapupphiyatthera-apadanadivannana

121-23. Kanikarapupphiyadivaggo

13-21~23-1~30. Kanikarapupphiyatthera-apadanadivannana

124. Udakasanavaggo

13-24-1~10. Udakasanadayakatthera-apadanadivannana

125. Tuvaradayakavaggo

13-25-1~10. Tuvaradayakatthera-apadanadivannana

126. Thomakavaggo

13-26-1~10. Thomakatthera-apadanadivannana

127. Padumukkhipavaggo

13-27-1~10. Akasukkhipiyatthera-apadanadivannana

128. Suvannabibbohanavaggo

13-28-1~10. Suvannabibbohaniyatthera-apadanadivannana

129. Pannadayakavaggo

13-29-1~10. Pannadayakatthera-apadanadivannana

130. Citakapujakavaggo

13-30-1~10. Citakapujakatthera-apadanadivannana

131. Padumakesaravaggo

13-31-1~10. Padumakesariyatthera-apadanadivannana

132. Arakkhadayakavaggo

13-32-1~10. Arakkhadayakatthera-apadanadivannana

133. Umapupphiyavaggo

13-33-1~10. Umapupphiyatthera-apadanadivannana

134~38. Gandhodakadivaggo

13-34~38-1~50. Gandhadhupiyatthera-apadanadivannana

139. Avataphalavaggo

13-39-9. Sonakotivisatthera-apadanavannana

13-39-10. Pubbakammapilotikabuddha-apadanavannana

140. Pilindavacchavaggo

13-40-1. Pilindavacchatthera-apadanavannana

13-40-6. Bakulatthera-apadanavannana

13-40-7. Girimanandatthera-apadanavannana

141. Metteyyavaggo

13-41-1. Tissametteyyatthera-apadanavannana

13-41-2. Punnakatthera-apadanavannana

142. Bhaddalivaggo

13-42-1~10. Bhaddalitthera-apadanadivannana

143~48. Sakimsammajjakadivaggo

13-43~48-1~60. Sakimsammajjakatthera-apadanadivannana

149. Pamsukulavaggo

13-49-1~10. Pamsukulasabbakatthera-apadanadivannana

150-53. Kivkanipupphadivaggo

13-50~53-1~40. Kivkanipupphiyatthera-apadanadivannana

154. Kaccayanavaggo

13-54-1. Mahakaccayanatthera-apadanavannana

13-54-2. Vakkalitthera-apadanavannana

13-54-3. Mahakappinatthera-apadanavannana

13-54-4. Dabbamallaputtatthera-apadanavannana

13-54-5. Kumarakassapatthera-apadanavannana

13-54-6. Bahiyatthera-apadanavannana

13-54-7. Mahakotthikatthera-apadanavannana

13-54-8. Uruvelakassapatthera-apadanavannana

13-54-9. Radhatthera-apadanavannana

155. Bhaddiyavaggo

13-55-1. Lakundakabhaddiyatthera-apadanavannana

13-55-2. Kavkharevatatthera-apadanavannana

13-55-3. Sivalitthera-apadanavannana

13-55-4. Vavgisatthera-apadanavannana

13-55-5. Nandakatthera-apadanavannana

13-55-6. Kaludayitthera-apadanavannana

13-55-7. Abhayatthera-apadanavannana

13-55-8. Lomasakavgiyatthera-apadanavannana

13-55-9. Vanavacchatthera-apadanavannana

13-55-10. Culasugandhatthera-apadanavannana

156. Yasavaggo

13-56-1. Yasatthera-apadanavannana

13-56-2. Nadikassapatthera-apadanavannana

13-56-3. Gayakassapatthera-apadanavannana

13-56-4. Kimilatthera-apadanavannana

13-56-5. Vajjiputtatthera-apadanavannana

13-56-6. Uttaratthera-apadanavannana

13-56-7. Apara-uttaratthera-apadanavannana

13-56-8. Bhaddajitthera-apadanavannana

13-56-9. Sivakatthera-apadanavannana

13-56-10. Upavanatthera-apadanavannana

13-56-11. Ratthapalatthera-apadanavannana

1Nigamanakatha

Namo tassa Bhagavato Arahato Sammasambuddhassa.

Khuddakanikaye

Apadana-atthakatha

(Pathamo bhago) (CS:pg.1.1~352)

Gantharambhakatha

Vanditva (CS:pg.1.1) sirasa settham, Buddhamappatipuggalam;

Beyyasagaramuttinnam, tinnam samsarasagaram.

Tatheva paramam santam, gambhiram duddasam anum;

Bhavabhavakaram suddham, dhammam sambuddhapujitam.

Tatheva anagham savgham, asavgam savghamuttamam;

Uttamam dakkhineyyanam, santindriyamanasavam.

Katena tassa etassa, panamena visesato;

Ratanattaye visesena, visesassadarena me.

Therehi dhiradhirehi, agamabbuhi vibbubhi;

Apadanatthakatha bhante, katabbati visesato.

Punappunadareneva, yacitoham yasassibhi;

Tasmaham sapadanassa, apadanassasesato.

Visesanayadipassa, dipissam pitakattaye;

Yatha palinayeneva, atthasamvannanam subham.

Kena (CS:pg.1.2) kattha kada cetam, bhasitam dhammamuttamam;

Kimattham bhasitabcetam, etam vatva vidhim tato.

Nidanesu kosallattham, sukhuggahanadharanam;

Tasma tam tam vidhim vatva, pubbaparavisesitam.

Pura sihalabhasaya, poranatthakathaya ca;

Thapitam tam na sadheti, sadhunam icchiticchitam.

Tasma tamupanissaya, poranatthakathanayam;

Vivajjetva viruddhattham, visesattham pakasayam;

Visesavannanam settham, karissamatthavannananti.

Nidanakatha

Kena kattha kada cetam, bhasitam dhammamuttamanti ca, karissamatthavannananti ca patibbatatta sa panayam apadanassatthavannana durenidanam, avidurenidanam, santikenidananti imani tini nidanani dassetva vanniyamana ye nam sunanti, tehi samudagamato patthaya vibbatatta yasma sutthu vibbata nama hoti, tasma nam tani nidanani dassetvava vannayissama.

Tattha adito tava tesam nidananam paricchedo veditabbo. Dipavkarapadamulasmibhi katabhiniharassa mahasattassa yava vessantarattabhava cavitva tusitapure nibbatti, tava pavatto kathamaggo durenidanam nama. Tusitabhavanato pana cavitva yava bodhimande sabbabbutappatti, tava pavatto kathamaggo avidurenidanam nama. Santikenidanam pana tesu tesu thanesu viharato tasmim tasmimyeva thane labbhatiti.

1. Durenidanakatha

Tatridam durenidanam nama ito kira kappasatasahassadhikanam catunnam asavkhyeyyanam matthake Amaravati nama nagaram ahosi. Tattha Sumedho (CS:pg.1.3) nama brahmano pativasati, ubhato sujato matito ca pitito ca, samsuddhagahaniko yava sattama kulaparivatta, akkhitto anupakuttho jativadena, abhirupo dassaniyo pasadiko paramaya vannapokkharataya samannagato. So abbam kammam akatva brahmanasippameva ugganhi. Tassa daharakaleyeva matapitaro kalamakamsu. Athassa rasivaddhako amacco ayapotthakam aharitva suvannarajatamanimuttadibharite gabbhe vivaritva ettakam te, kumara, matu santakam, ettakam pitu santakam, ettakam ayyakapayyakananti yava sattama kulaparivatta dhanam acikkhitva etam patipajjahiti aha. Sumedhapandito cintesi imam dhanam samharitva mayham pitupitamahadayo paralokam gacchanta ekakahapanampi gahetva na gata, maya pana gahetva gamanakaranam katum vattatiti, so rabbo arocetva nagare bherim carapetva mahajanassa danam datva tapasapabbajjam pabbaji. Imassa panatthassa avibhavattham imasmim thane Sumedhakatha kathetabba Sa panesa kibcapi Buddhavamse nirantaram agatayeva, gathabandhena pana agatatta na sutthu pakata, tasma tam antarantara gathasambandhadipakehi vacanehi saddhim kathessama.

1-0-Sumedhakatha

Kappasatasahassadhikanabhi catunnam asavkhyeyyanam matthake dasahi saddehi avivittam Amaravatiti ca amaranti ca Laddhanamam nagaram ahosi, yam sandhaya Buddhavamse vuttam

Kappe ca satasahasse, caturo ca asavkhiye;

Amaram nama nagaram, dassaneyyam manoramam.

Dasahi saddehi avivittam, annapanasamayutanti. (bu.vam.2.1-2).

Tattha dasahi saddehi avivittanti hatthisaddena assasaddena rathasaddena bherisaddena mudivgasaddena vinasaddena gitasaddena savkhasaddena sammasaddena talasaddena asnatha pivatha khadathati dasamena saddenati (CS:pg.1.4) imehi dasahi saddehi avivittam ahosi. Tesam pana saddanam ekadesameva gahetva

Hatthisaddam assasaddam, bherisavkharathani ca;

Khadatha pivatha ceva, annapanena ghositanti.

Buddhavamse (bu.vam.2.3-5) imam gatham vatva

Nagaram sabbavgasampannam, sabbakammamupagatam;

Sattaratanasampannam, nanajanasamakulam;

Samiddham devanagaramva, avasam pubbakamminam.

Nagare amaravatiya, Sumedho nama brahmano;

Anekakotisannicayo, pahutadhanadhabbava.

Ajjhayako mantadharo, tinnam vedana paragu;

Lakkhane itihase ca, sadhamme paramim gatoti. Vuttam.

Athekadivasam so Sumedhapandito uparipasadavaratale rahogato hutva pallavkam abhujitva nisinno evam cintesi punabbhave, pandita, patisandhiggahanam nama dukkham, tatha nibbattanibbattatthane sarirassa bhedanam, ahabca jatidhammo, jaradhammo, byadhidhammo, maranadhammo, evambhutena maya ajatim ajaram abyadhim amaranam adukkham sukham sitalam amatamahanibbanam pariyesitum vattati. Avassam bhavato muccitva nibbanagamina ekena maggena bhavitabbanti. Tena vuttam

Rahogato nisiditva, evam cintesaham tada;

Dukkho punabbhavo nama, sarirassa ca bhedanam.

Jatidhammo jaradhammo, byadhidhammo saham tada;

Ajaram amaram khemam, pariyesissami nibbutim.

Yamnunimam putikayam, nanakunapapuritam;

Chaddayitvana gaccheyyam, anapekkho anatthiko.

Atthi hehiti so maggo, na so sakka na hetuye;

Pariyesissami tam maggam, bhavato parimuttiyati.

Tato (CS:pg.1.5) uttaripi evam cintesi yatha hi loke dukkhassa patipakkhabhutam sukham nama atthi, evam bhave sati tappatipakkhena vibhavenapi bhavitabbam. Yatha ca unhe sati tassa vupasamabhutam sitalampi atthi, evam ragaggi-adinam vupasamena nibbanenapi bhavitabbam. Yatha nama papassa lamakassa dhammassa patipakkhabhuto kalyano anavajjabhuto dhammopi atthiyeva, evameva papikaya jatiya sati sabbajatikhepanato ajatisavkhatena nibbanenapi bhavitabbamevati. Tena vuttam

Yathapi dukkhe vijjante, sukham namapi vijjati;

Evam bhave vijjamane, vibhavopicchitabbako.

Yathapi unhe vijjante, aparam vijjati sitalam;

Evam tividhaggi vijjante, nibbanampicchitabbakam.

Yathapi pape vijjante, kalyanamapi vijjati;

Evameva jati vijjante, ajatipicchitabbakanti.

Aparampi cintesi yatha nama gutharasimhi nimuggena purisena duratova pabcavannapadumasabchannam mahatalakam disva katarena nu kho maggena ettha gantabbanti tam talakam gavesitum yuttam. Yam tassa agavesanam, na so talakassa doso, purisasseva doso. Evam kilesamaladhovane amatamahanibbanatalake vijjante yam tassa agavesanam, na so amatamahanibbanatalakassa doso, purisasseva doso. Yatha ca corehi samparivarito puriso palayanamagge vijjamanepi sace na palayati, na so maggassa doso, purisasseva doso. Evameva kilesehi parivaretva gahitassa purisassa vijjamaneyeva nibbanagamimhi sive magge maggassa agavesanam nama na maggassa doso, purisasseva doso. Yatha ca byadhipilito puriso vijjamane byadhitikicchake vejje sace tam vejjam gavesitva byadhim na tikicchapeti, na so vejjassa doso, purisasseva doso. Evameva yo kilesabyadhipilito kilesavupasamamaggakovidam vijjamanameva acariyam na gavesati, tasseva doso, na kilesavinasakassa acariyassa dosoti. Tena vuttam

Yatha (CS:pg.1.6) guthagato puriso, talakam disvana puritam;

Na gavesati tam talakam, na doso talakassa so.

Evam kilesamaladhove, vijjante amatantale;

Na gavesati tam talakam, na doso amatantale.

Yatha arihi pariruddho, vijjante gamanampathe;

Na palayati so puriso, na doso abjasassa so.

Evam kilesapariruddho, vijjamane sive pathe;

Na gavesati tam maggam, na doso sivamabjase.

Yathapi byadhito puriso, vijjamane tikicchake;

Na tikicchapeti tam byadhim, na doso so tikicchake.

Evam kilesabyadhihi, dukkhito paripilito;

Na gavesati tam acariyam, na doso so vinayaketi.

Aparampi cintesi yatha mandanakajatiko puriso kanthe asattam kunapam chaddetva sukham gaccheyya, evam mayapi imam putikayam chaddetva anapekkhena Nibbananagaram pavisitabbam. Yatha ca naranariyo ukkarabhumiyam uccarapassavam katva na tam ucchavgena va adaya, dussantena va vethetva gacchanti, jigucchamana pana anapekkhava, chaddetva gacchanti, evam mayapi imam putikayam anapekkhena chaddetva Amatanibbananagaram pavisitum vattati. Yatha ca navika nama jajjaram navam anapekkhava chaddetva gacchanti, evam ahampi imam navahi vanamukhehi paggharantam kayam chaddetva anapekkho nibbanapuram pavisissami. Yatha ca puriso nanaratanani adaya corehi saddhim maggam gacchanto attano ratananasabhayena te chaddetva khemam maggam ganhati, evam ayampi karajakayo ratanavilopakacorasadiso. Sacaham ettha tanham karissami, ariyamaggakusaladhammaratanam me nassissati, tasma maya imam corasadisam kayam chaddetva Amatamahanibbananagaram pavisitum vattatiti. Tena vuttam

Yathapi (CS:pg.1.7) kunapam puriso, kanthe baddham jigucchiya;

Mocayitvana gaccheyya, sukhi seri sayamvasi.

Tathevimam putikayam, nanakunapasabcayam;

Chaddayitvana gaccheyyam, anapekkho anatthiko.

Yatha uccaratthanamhi, karisam naranariyo;

Chaddayitvana gacchanti, anapekkha anatthika.

Evamevaham imam kayam, nanakunapapuritam;

Chaddayitvana gacchissam, vaccam katva yatha kutim.

Yathapi jajjaram navam, paluggam udagahinim;

Sami chaddetva gacchanti, anapekkha anatthika.

Evamevaham imam kayam, navacchiddam dhuvassavam;

Chaddayitvana gacchissam, jinnanavamva samika.

Yathapi puriso corehi, gacchanto bhandamadiya;

Bhandacchedabhayam disva, chaddayitvana gacchati.

Evameva ayam kayo, mahacorasamo viya;

Pahayimam gamissami, kusalacchedana bhayati.

Evam Sumedhapandito nanavidhahi upamahi imam nekkhammupasamhitam attham cintetva sakanivesane aparimitabhogakkhandham hettha vuttanayena kapanaddhikadinam vissajjetva mahadanam datva vatthukame ca kilesakame ca pahaya amaranagarato nikkhamitva ekakova himavante dhammikam nama pabbatam nissaya assamam katva tattha pannasalabca cavkamabca mapetva pabcahi nivaranadosehi vajjitam evam samahite citteti-adina nayena vuttehi atthahi karanagunehi samupetam abhibbasavkhatam balam aharitum tasmim assamapade navadosasamannagatam satakam pajahitva, dvadasagunasamannagatam vakaciram nivasetva, isipabbajjam pabbaji. Evam pabbajito atthadosasamakinnam tam pannasalam pahaya dasagunasamannagatam rukkhamulam upagantva sabbam dhabbavikatim pahaya pavattaphalabhojano hutva nisajjatthanacavkamanavaseneva (CS:pg.1.8) padhanam padahanto sattahabbhantareyeva atthannam samapattinam pabcannabca abhibbanam labhi ahosi. Evam tam yathapatthitam abhibbabalam papuni. Tena vuttam

Evaham cintayitvana, nekakotisatam dhanam;

Nathanathanam datvana, himavantamupagamim.

Himavantassavidure, dhammiko nama pabbato;

Assamo sukato mayham, pannasala sumapita.

Cavkamam tattha mapesim, pabcadosavivajjitam;

Atthagunasamupetam, abhibbabalamaharim.

Satakam pajahim tattha, navadosamupagatam;

Vakaciram nivasesim, dvadasagunamupagatam.

Atthadosasamakinnam, pajahim pannasalakam;

Upagamim rukkhamulam, gune dasahupagatam.

Vapitam ropitam dhabbam, pajahim niravasesato;

Anekagunasampannam, pavattaphalamadiyim.

Tatthappadhanam padahim, nisajjatthanacavkame;

Abbhantaramhi sattahe, abhibbabala papuninti.

Tattha assamo sukato mayham, pannasala sumapitati imaya pana paliya Sumedhapanditena assamapannasalacavkama sahattha mapita viya vutta. Ayam panettha attho mahasattabhi himavantam ajjhogahetva ajja dhammikapabbatam pavisissatiti disva sakko vissakammadevaputtam amantesi tata, ayam Sumedhapandito pabbajissamiti nikkhanto, etassa vasanatthanam mapehiti. So tassa vacanam sampaticchitva ramaniyam assamam, suguttam pannasalam, manoramam cavkamabca mapesi. Bhagava pana tada attano pubbanubhavena nipphannam tam assamapadam sandhaya sariputta, tasmim dhammikapabbate

Assamo (CS:pg.1.9) sukato mayham, pannasala sumapita;

Cavkamam tattha mapesim, pabcadosavivajjitanti.

Aha. Tattha sukato mayhanti sutthu kato maya. Pannasala sumapitati pannacchadanasalapi me sumapita ahosi.

Pabcadosavivajjitanti pabcime cavkamadosa nama thaddhavisamata, antorukkhata, gahanacchannata atisambadhata, ativisalatati. Thaddhavisamabhumibhagasmibhi cavkame cavkamantassa pada rujjanti, phota utthahanti, cittam ekaggatam na labhati, kammatthanam vipajjati. Mudusamatale pana phasuviharam agamma kammatthanam sampajjati. Tasma thaddhavisamabhumibhagata eko dosoti veditabbo. Cavkamassa anto va majjhe va kotiyam va rukkhe sati pamadamagamma cavkamantassa nalatam va sisam va patihabbatiti antorukkhata dutiyo doso. Tinalatadigahanacchanne cavkame cavkamanto andhakaravelayam uragadike pane akkamitva va mareti, tehi va dattho dukkham apajjatiti gahanacchannata tatiyo doso. Atisambadhe cavkame vittharato ratanike va addharatanike va cavkamantassa paricchede pakkhalitva nakhapi avguliyopi bhijjantiti atisambadhata catuttho doso. Ativisale cavkame cavkamantassa cittam vidhavati, ekaggatam na labhatiti ativisalata pabcamo doso. Puthulato pana diyaddharatanam dvisu passesu ratanamattam anucavkamam dighato satthihattham mudutalam samavippakinnavalukam cavkamam vattati cetiyagirimhi dipappasadakamahamahindattherassa cavkamam viya, tadisam tam ahosi. Tenaha cavkamam tattha mapesim, pabcadosavivajjitanti.

Atthagunasamupetanti atthahi samanasukhehi upetam. Atthimani samanasukhani nama dhanadhabbapariggahabhavo, anavajjapindapatapariyesanabhavo, nibbutapindapatabhubjanabhavo, rattham piletva dhanasaram va sisakahapanadini va ganhantesu rajakulesu ratthapilanakilesabhavo, upakaranesu nicchandaragabhavo, coravilope nibbhayabhavo, rajarajamahamattehi asamsatthabhavo, catusu disasu appatihatabhavoti (CS:pg.1.10) Idam vuttam hoti yatha tasmim assame vasantena sakka honti imani attha sukhani vinditum, evam atthagunasamupetam tam assamam mapesinti.

Abhibbabalamaharinti paccha tasmim assame vasanto kasinaparikammam katva abhibbanabca samapattinabca uppadanatthaya aniccato ca dukkhato ca vipassanam arabhitva thamappattam vipassanabalam aharim. Yatha tasmim vasanto tam balam aharitum sakkomi, evam tam assamam abhibbatthaya vipassanabalassa anucchavikam katva mapesinti attho.

Satakam pajahim tattha, navadosamupagatanti etthayam anupubbikatha. Tada kira kutilenacavkamadipatimanditam pupphupagaphalupagarukkhasabchannam ramaniyam madhurasalilasayam apagatavalamigabhimsanakasakunam pavivekakkhamam assamam mapetva alavkatacavkamassa ubhosu antesu alambanaphalakam samvidhaya nisidanatthaya cavkamavemajjhe samatalam muggavannasilam mapetva anto pannasalaya jatamandalavakaciratidandakundikadike tapasaparikkhare mandape paniyaghatapaniyasavkhapaniyasaravani, aggisalayam avgarakapalladaru-adiniti evam yam yam pabbajitanam upakaraya samvattati, tam sabbam mapetva pannasalaya bhittiyam ye keci pabbajitukama ime parikkhare gahetva pabbajantuti akkharani chinditva devalokameva gate vissakammadevaputte Sumedhapandito himavantapade girikandaranusarena attano nivasanurupam phasukatthanam olokento nadinivattane vissakammanimmitam sakkadattiyam ramaniyam assamam disva cavkamanakotim gantva padavalabjam apassanto dhuvam pabbajita dhuragame bhikkham pariyesitva kilantarupa agantva pannasalam pavisitva nisinna bhavissantiti cintetva thokam agametva ativiya cirayanti, janissamiti pannasaladvaram vivaritva anto pavisitva ito cito ca olokento mahabhittiyam akkharani vacetva mayham kappiyaparikkhara ete, ime gahetva pabbajissamiti attana nivatthaparutam satakayugam pajahi. Tenaha satakam pajahim tatthati. Evam pavittho aham, sariputta, tassam pannasalayam satakam pajahim.

Navadosamupagatanti (CS:pg.1.11) satakam pajahanto nava dose disva pajahinti dipeti. Tapasapabbajjam pabbajitanabhi satakasmim nava dosa upatthahanti. Mahagghabhavo eko doso, parapatibaddhataya uppajjanabhavo eko, paribhogena lahum kilissanabhavo eko, kilittho hi dhovitabbo ca rajitabbo ca hoti, paribhogena jiranabhavo eko, jinnassa hi tunnam va aggaladanam va katabbam hoti, puna pariyesanaya durabhisambhavabhavo eko, tapasapabbajjaya asaruppabhavo eko, paccatthikanam sadharanabhavo eko, yatha hi nam paccatthika na ganhanti, evam gopetabbo hoti, paribhubjantassa vibhusanatthanabhavo eko, gahetva vicarantassa khandhabharamahicchabhavo ekoti.

Vakaciram nivasesinti tadaham, sariputta, ime nava dose disva satakam pahaya vakaciram nivasesim, mubjatinam hiram hiram katva ganthetva katam vakaciram nivasanaparupanatthaya adiyinti attho.

Dvadasa gunamupagatanti dvadasahi anisamsehi samannagatam. Vakacirasmibhi dvadasa anisamsa appaggham sundaram kappiyanti ayam tava eko anisamso, sahattha katum sakkati ayam dutiyo, paribhogena sanikam kilissati, dhoviyamanepi papabco natthiti ayam tatiyo, paribhogena jinnepi sibbitabbabhavo catuttho, puna pariyesantassa sukhena karanabhavo pabcamo, tapasapabbajjaya saruppabhavo chattho, paccatthikanam nirupabhogabhavo sattamo, paribhubjantassa vibhusanatthanabhavo atthamo, dharane sallahukabhavo navamo, civarapaccaye appicchabhavo dasamo, vakuppattiya dhammika-anavajjabhavo ekadasamo, vakacire natthepi anapekkhabhavo dvadasamoti.

Atthadosasamakinnam, pajahim pannasalakanti katham pajahim? So kira varasatakayugam omubcanto civaravamse laggitam anojapupphadamasadisam rattam vakaciram gahetva nivasetva tassupari aparam suvannavannam vakaciram paridahitva punnagapupphasantharasadisam sakhuram ajinacammam ekamsam katva jatamandalam (CS:pg.1.12) patimubcitva culaya saddhim niccalabhavakaranattham sarasucim pavesetva muttajalasadisaya sikkaya pavalavannam kundikam odahitva tisu thanesu vavkam kajam adaya ekissa kajakotiya kundikam, ekissa avkusapacchitidandakadini olaggetva kharikajam amse katva dakkhinena hatthena kattaradandam gahetva pannasalato nikkhamitva satthihatthe mahacavkame aparaparam cavkamanto attano vesam oloketva mayham manoratho matthakam patto, sobhati vata me pabbajja, Buddhapaccekabuddhadihi sabbehi dhirapurisehi vannita thomita ayam pabbajja nama, pahinam me gihibandhanam, nikkhantosmi nekkhammam, laddha me uttamapabbajja, karissami samanadhammam, labhissami maggaphalasukhanti ussahajato kharikajam otaretva cavkamavemajjhe muggavannasilapatte suvannapatima viya nisinno divasabhagam vitinametva sayanhasamayam pannasalam pavisitva bidalamabcakapasse katthattharikaya nipanno sariram utum gahapetva balavapaccuse pabujjhitva attano agamanam avajjesi aham gharavase adinavam disva amitabhogam anantayasam pahaya arabbam pavisitva nekkhammagavesako hutva pabbajito. Ito dani patthaya pamadacaram caritum na vattati, pavivekabhi pahaya vicarantam micchavitakkamakkhika khadanti, idani maya vivekamanubruhetum vattati, ahabhi gharavasam palibodhato disva nikkhanto, ayabca manapa pannasala, beluvapakkavanna paribhandakata bhumi, rajatavanna setabhittiyo, kapotapadavannam pannacchadanam, vicittattharanavanno bidalamabcako, nivasaphasukam vasanatthanam, na etto atirekatara viya me gehasampada pabbayatiti pannasalaya dose vicinanto attha dose passi.

Pannasalaparibhogasmibhi attha adinava mahasamarambhena dabbasambhare samodhanetva karanapariyesanabhavo eko adinavo, tinapannamattikasu patitasu tasam punappunam thapetabbataya nibaddhajagganabhavo dutiyo, senasanam nama mahallakassa papunati, avelaya vutthapiyamanassa cittekaggata na hotiti utthapaniyabhavo tatiyo, situnhadipatighatena kayassa sukhumalakaranabhavo catuttho (CS:pg.1.13) geham pavitthena yamkibci papam sakka katunti garahapaticchadanabhavo pabcamo, mayhanti pariggahakaranabhavo chattho, gehassa atthibhavo namesa sadutiyakavaso viyati sattamo, ukamavgulagharagolikadinam sadharanataya bahusadharanabhavo atthamo. Iti ime attha adinave disva mahasatto pannasalam pajahi. Tenaha atthadosasamakinnam, pajahim pannasalakanti.

Upagamim rukkhamulam, gune dasahupagatanti channam patikkhipitva dasahi gunehi upetam rukkhamulam upagatosmiti vadati. Tatrime dasa guna appasamarambhata eko guno, upagamanamattakameva hi tattha hotiti. Appatijagganata dutiyo, tabhi sammatthampi asammatthampi paribhogaphasukam hotiyeva. Anutthapaniyabhavo tatiyo. Garaham nappaticchadeti, tattha hi papam karonto lajjatiti garahaya appaticchannabhavo catuttho. Abbhokasavaso viya kayam na santhambhetiti kayassa asanthambhanabhavo pabcamo, pariggahakaranabhavo chattho, gehalayapatikkhepo sattamo. Bahusadharane gehe viya patijaggissami nam, nikkhamathati niharanakabhavo atthamo, vasantassa sappitikabhavo navamo, rukkhamulasenasanassa gatagatatthane sulabhataya anapekkhabhavo dasamoti ime dasagune disva rukkhamulam upagatosmiti vadati.

Imani hi ettakani karanani sallakkhetva mahasatto punadivase bhikkhaya gamam pavisi. Athassa sampattagame manussa mahantena ussahena bhikkham adamsu. So bhattakiccam nitthapetva assamam agamma nisiditva cintesi naham aharam labhamiti pabbajito, siniddhaharo namesa manamadapurisamade vaddheti, aharamulakassa ca dukkhassa anto natthi, yamnunaham vapitaropitadhabbanibbattakam aharam pajahitva pavattaphalabhojano bhaveyyanti. So tato patthaya tatha katva ghatento vayamanto sattahabbhantareyeva attha samapattiyo pabca ca abhibbayo nibbattesi. Tena vuttam

Vapitam ropitam dhabbam, pajahim niravasesato;

Anekagunasampannam, pavattaphalamadiyim.

Tatthappadhanam (CS:pg.1.14) padahim, nisajjatthanacavkame;

Abbhantaramhi sattahe, abhibbabala papuninti.

1-1-Dipavkaro Buddho

Evam abhibbabalam patva Sumedhatapase samapattisukhena vitinamente Dipavkaro nama Sattha loke udapadi. Tassa patisandhijatibodhi dhammacakkappavattanesu sakalapi dasasahassilokadhatu savkampi sampakampi sampavedhi, mahaviravam ravi, dvattimsa pubbanimittani paturahesum. Sumedhatapaso samapattisukhena vitinamento neva tam saddamassosi, na ca tani nimittani addasa. Tena vuttam

Evam me siddhippattassa, vasibhutassa sasane;

Dipavkaro nama jino, uppajji lokanayako.

Uppajjante ca jayante, bujjhante dhammadesane;

Caturo nimitte naddasam, jhanaratisamappitoti.

Tasmim kale Dipavkaradasabalo catuhi khinasavasatasahassehi parivuto anupubbena carikam caramano Rammam nama nagaram patva Sudassanamahavihare pativasati. Rammanagaravasino Dipavkaro kira samanissaro paramabhisambodhim patva pavattavaradhammacakko anupubbena carikam caramano amhakam Rammanagaram patva Sudassanamahavihare pativasatiti sutva sappinavanitadini ceva bhesajjani vatthacchadanani ca gahapetva gandhamaladihattha yena Buddho, yena dhammo, yena savgho, tanninna tappona tappabbhara hutva sattharam upasavkamitva vanditva gandhamaladihi pujetva ekamantam nisinna dhammadesanam sutva svatanaya nimantetva utthayasana pakkamimsu.

Te punadivase mahadanam sajjetva nagaram alavkaritva dasabalassa agamanamaggam alavkaronta udakabhinnatthanesu pamsum pakkhipitva samam bhumitalam katva rajatapattavannam valukam akiranti, laje ceva pupphani ca vikiranti, nanaviragehi vatthehi dhajapatake ussapenti, kadaliyo ceva punnaghatapantiyo ca patitthapenti. Tasmim kale Sumedhatapaso attano assamapada akasam uggantva, tesam manussanam uparibhagena akasena gacchanto te hatthatutthe manusse disva kim nu kho karananti (CS:pg.1.15) akasato oruyha ekamantam thito manusse pucchi ambho, kassa tumhe idha visamam maggam alavkarothati? Tena vuttam

Paccantadesavisaye nimantetva Tathagatam;

Tassa agamanam maggam, sodhenti tutthamanasa.

Aham tena samayena, nikkhamitva sakassama;

Dhunanto vakacirani, gacchami ambare tada.

Vedajatam janam disva, tutthahattham pamoditam;

Orohitvana gagana, manusse pucchi tavade.

Tutthahattho pamudito, vedajato mahajano;

Kassa sodhiyati maggo, abjasam vatumayananti.

Manussa ahamsu Bhante Sumedha, na tvam janasi, Dipavkaro dasabalo sammasambuddho sambodhim patva pavattavaradhammacakko carikam caramano amhakam nagaram patva Sudassanamahavihare pativasati. Mayam tam Bhagavantam nimantayimha, tassetam Buddhassa Bhagavato agamanamaggam alavkaromati. Atha Sumedhatapaso cintesi Buddhoti kho ghosamattakampi loke dullabham, pageva Buddhuppado, mayapi imehi manussehi saddhim dasabalassa maggam alavkaritum vattatiti. So te manusse aha sace, bho, tumhe etam maggam Buddhassa alavkarotha, mayhampi ekam okasam detha, ahampi tumhehi saddhim maggam alavkarissamiti. Te sadhuti sampaticchitva sumedhatapaso iddhimati jananta udakabhinnokasam sallakkhetva tvam imam thanam alavkarohiti adamsu. Sumedho Buddharammanam pitim gahetva cintesi aham imam okasam iddhiya alavkaritum pahomi, evam alavkato na mam paritosessati, ajja maya kayaveyyavaccam katum vattatiti pamsum aharitva tasmim padese pakkhipi.

Tassa tasmim padese anitthiteyeva Dipavkaradasabalo mahanubhavanam chalabhibbanam khinasavanam catuhi satasahassehi parivuto devatasu dibbagandhamaladihi pujayantasu dibbaturiyehi vajjantasu dibbasavgitesu pavattentesu manussesu manusakehi gandhamaladihi ceva turiyehi (CS:pg.1.16) ca pujayantesu anopamaya Buddhalilaya manosilatale vijambhamano siho viya tam alavkatapatiyattam maggam patipajji. Sumedhatapaso akkhini ummiletva alavkatamaggena agacchantassa dasabalassa dvattimsamahapurisalakkhanapatimanditam asitiya anubyabjanehi anurabjitam byamappabhaya samparivaritam manivannagaganatale nanappakara vijjulata viya avelavelabhuta ceva yugalayugalabhuta ca chabbannaghanabuddharasmiyo vissajjentam rupasobhaggappattam attabhavam oloketva ajja maya dasabalassa jivitapariccagam katum vattati, ma Bhagava kalalam akkami, maniphalakasetum pana akkamanto viya saddhim catuhi khinasavasatasahassehi mama pitthim maddamano gacchatu, tam me bhavissati digharattam hitaya sukhayati kese mocetva ajinacammajatamandalavakacirani kalavanne kalale pattharitva maniphalakasetu viya kalalapitthe nipajji. Tena vuttam

Te me puttha viyakamsu, Buddho loke anuttaro;

Dipavkaro nama jino, uppajji lokanayako.

Tassa sodhiyati maggo, abjasam vatumayanam.

Buddhotivacanam sutvana, piti uppajji tavade;

Buddho Buddhoti kathayanto, somanassam pavedayim.

Tattha thatva vicintesim, tuttho samviggamanaso;

Idha bijani ropissam, khano ve ma upaccaga.

Yadi Buddhassa sodhetha, ekokasam dadatha me;

Ahampi sodhayissami, abjasam vatumayanam.

Adamsu te mamokasam, sodhetum abjasam tada;

Buddho Buddhoti cintento, maggam sodhemaham tada.

Anitthite mamokase, Dipavkaro mahamuni;

Catuhi satasahassehi, chalabhibbehi tadihi.

Khinasavehi vimalehi, patipajji abjasam jino.

Paccuggamana (CS:pg.1.17) vattanti, vajjanti bheriyo bahu;

Amodita naramaru, sadhukaram pavattayum.

Deva manusse passanti, manussapi ca devata;

Ubhopi te pabjalika, anuyanti Tathagatam.

Deva dibbehi turiyehi, manussa manusehi ca;

Ubhopi te vajjayanta, anuyanti Tathagatam.

Dibbam mandaravam puppham, padumam parichattakam;

Disodisam okiranti, akasanabhagata maru.

Dibbam candanacunnabca, varagandhabca kevalam;

Disodisam okiranti, akasanabhagata maru.

Campakam salalam nipam, nagapunnagaketakam;

Disodisam ukkhipanti, bhumitalagata nara.

Kese mubcitvaham tattha, vakacirabca cammakam;

Kalale pattharitvana, avakujjo nipajjaham.

Akkamitvana mam Buddho, saha sissehi gacchatu;

Ma nam kalale akkamittha, hitaya me bhavissatiti.

So pana kalalapitthe nipannakova puna akkhini ummiletva Dipavkaradasabalassa Buddhasirim sampassamano evam cintesi sace aham iccheyyam, sabbakilese jhapetva savghanavako hutva Rammanagaram paviseyyam, abbatakavesena pana me kilese jhapetva nibbanappattiya kiccam natthi, yamnunaham Dipavkaradasabalo viya paramabhisambodhim patva dhammanavam aropetva mahajanam samsarasagara uttaretva paccha parinibbayeyyam, idam mayham patirupanti. Tato attha dhamme samodhanetva Buddhabhavaya abhiniharam katva nipajji. Tena vuttam

Pathaviyam nipannassa, evam me asi cetaso;

Icchamano aham ajja, kilese jhapaye mama.

Kim (CS:pg.1.18) me abbatavesena, dhammam sacchikatenidha;

Sabbabbutam papunitva, Buddho hessam sadevake.

Kim me ekena tinnena, purisena thamadassina;

Sabbabbutam papunitva, santaressam sadevakam.

Imina me adhikarena, katena purisuttame;

Sabbabbutam papunitva, taremi janatam bahum.

Samsarasotam chinditva, viddhamsetva tayo bhave;

Dhammanavam samaruyha, santaressam sadevakanti.

Yasma pana Buddhattam patthentassa

Manussattam livgasampatti, hetu sattharadassanam;

Pabbajja gunasampatti, adhikaro ca chandata.

Atthadhammasamodhana, abhiniharo samijjhatiti.

Manussattabhavasmimyeva hi thatva Buddhattam patthentassa patthana samijjhati, nagassa va supannassa va devataya va sakkassa va patthana no samijjhati. Manussattabhavepi purisalivge thitasseva patthana samijjhati, itthiya va pandakanapumsaka-ubhatobyabjanakanam va no samijjhati. Purisassapi tasmim attabhave arahattappattiya hetusampannasseva patthana samijjhati, no itarassa. Hetusampannassapi jivamanabuddhasseva santike patthentasseva patthana samijjhati, parinibbute Buddhe cetiyasantike va bodhimule va patthentassa na samijjhati. Buddhanam santike patthentassapi pabbajjalivge thitasseva samijjhati, no gihilivge thitassa. Pabbajitassapi pabcabhibba-atthasamapattilabhinoyeva samijjhati, na imaya gunasampattiya virahitassa. Gunasampannenapi yena attano jivitam Buddhanam pariccattam hoti, tasseva imina adhikarena adhikarasampannassa samijjhati, na itarassa. Adhikarasampannassapi yassa Buddhakarakadhammanam atthaya mahanto chando ca ussaho ca vayamo ca pariyetthi ca, tasseva samijjhati, na itarassa.

Tatridam (CS:pg.1.19) chandamahantataya opammam sace hi evamassa yo sakalacakkavalagabbham ekodakibhutam attano bahubalena uttaritva param gantum samattho, so Buddhattam papunati. Yo va pana sakalacakkavalagabbham velugumbasabchannam viyuhitva madditva padasa gacchanto param gantum samattho, so Buddhattam papunati. Yo va pana sakalacakkavalagabbham sattiyo akotetva nirantaram sattiphalasamakinnam padasa akkamamano param gantum samattho, so Buddhattam papunati. Yo va pana sakalacakkavalagabbham vitaccitavgarabharitam padehi maddamano param gantum samattho, so Buddhattam papunatiti. Yo etesu ekampi attano dukkaram na mabbati, aham etampi taritva va gantva va param gamissamiti evam mahantena chandena ca ussahena ca vayamena ca pariyetthiya ca samannagato hoti, etasseva patthana samijjhati, na itarassa. Tasma Sumedhatapaso ime attha dhamme samodhanetvava Buddhabhavaya abhiniharam katva nipajji.

Dipavkaropi Bhagava agantva Sumedhatapasassa sisabhage thatva manisihapabjaram ugghatento viya pabcavannapasadasampannani akkhini ummiletva kalalapitthe nipannam Sumedhatapasam disva ayam tapaso Buddhattaya abhiniharam katva nipanno, samijjhissati nu kho etassa patthana, udahu noti anagatamsabanam pesetva upadharento ito kappasatasahassadhikani cattari asavkhyeyyani atikkamitva ayam Gotamo nama Buddho bhavissatiti batva thitakova parisamajjhe byakasi passatha no tumhe imam uggatapam tapasam kalalapitthe nipannanti? Evam, bhanteti. Ayam Buddhattaya abhiniharam katva nipanno, samijjhissati imassa patthana. Ayabhi ito kappasatasahassadhikanam catunnam asavkhayeyyanam matthake Gotamo nama Buddho bhavissati. Tasmim panassa attabhave Kapilavatthu nama nagaram nivaso bhavissati, maya nama devi mata, suddhodano nama raja pita, aggasavako Upatisso nama thero, dutiyasavako Kolito nama, Buddhupatthako Anando nama, aggasavika Khema nama theri, dutiyasavika Uppalavanna (CS:pg.1.20) nama theri bhavissati. Ayam paripakkabano mahabhinikkhamanam katva mahapadhanam padahitva nigrodharukkhamule payasam patiggahetva nerabjaraya tire paribhubjitva bodhimandam aruyha assattharukkhamule abhisambujjhissatiti. Tena vuttam

Dipavkaro lokavidu, ahutinam patiggaho;

Ussisake mam thatvana, idam vacanamabravi.

Passatha imam tapasam, jatilam uggatapanam;

Aparimeyye ito kappe, Buddho loke bhavissati.

Ahu kapilavhaya ramma, nikkhamitva Tathagato;

Padhanam padahitvana, katva dukkarakarikam.

Ajapalarukkhamule, nisiditva Tathagato;

Tattha payasam paggayha, nerabjaramupehiti.

Nerabjaraya tiramhi, payasam ada so jino;

Patiyattavaramaggena, bodhimulamupehiti.

Tato padakkhinam katva, bodhimandam anuttaro;

Assattharukkhamulamhi, bujjhissati mahayaso.

Imassa janika mata, maya nama bhavissati;

Pita suddhodano nama, ayam hessati Gotamo.

Anasava vitaraga, santacitta samahita;

Kolito upatisso ca, agga hessanti savaka.

Anando namupatthako, upatthissati tam jinam.

Khema uppalavanna ca, agga hessanti savika;

Anasava vitaraga, santacitta samahita.

Bodhi tassa Bhagavato, assatthoti pavuccatiti. (bu.vam.2.60-68).

Tam sutva Sumedhatapaso mayham kira patthana samijjhissatiti somanassappatto ahosi. Mahajano Dipavkaradasabalassa vacanam sutva sumedhatapaso kira Buddhabijam Buddhavkuroti hatthatuttho (CS:pg.1.21) ahosi. Evabcassa ahosi yatha nama manussa nadim taranta ujukena titthena uttaritum asakkonta hetthatitthena uttaranti, evameva mayampi Dipavkaradasabalassa sasane maggaphalam alabhamana anagate yada tvam Buddho bhavissasi, tada tava sammukha maggaphalam sacchikatum samattha bhaveyyamati patthanam thapayimsu. Dipavkaradasabalopi bodhisattam pasamsitva atthapupphamutthihi pujetva padakkhinam katva pakkami. Tepi catusatasahassasavkha khinasava bodhisattam gandhehi ca malahi ca pujetva padakkhinam katva pakkamimsu. Devamanussa pana tatheva pujetva vanditva pakkanta.

Bodhisatto sabbesam patikkantakale sayana vutthaya paramiyo vicinissamiti puppharasimatthake pallavkam abhujitva nisidi. Evam nisinne bodhisatte sakaladasasahassacakkavale devata sadhukaram datva ayya Sumedhatapasa, poranakabodhisattanam pallavkam abhujitva paramiyo vicinissamati nisinnakale yani pubbanimittani nama pabbayanti, tani sabbanipi ajja patubhutani, nissamsayena tvam Buddho bhavissasi. Mayametam janama yassetani nimittani pabbayanti, ekantena so Buddho hoti, tvam attano viriyam dalham katva pagganhati bodhisattam nanappakarahi thutihi abhitthavimsu. Tena vuttam

Idam sutvana vacanam, asamassa mahesino;

Amodita naramaru, Buddhabijam kira ayam.

Ukkutthisadda vattanti, apphotenti hasanti ca;

Katabjali namassanti, dasasahassi sadevaka.

Yadimassa lokanathassa, virajjhissama sasanam;

Anagatamhi addhane, hessama sammukha imam.

Yatha manussa nadim taranta, patitittham virajjhiya;

Hettha titthe gahetvana, uttaranti mahanadim.

Evameva mayam sabbe, yadi mubcamimam jinam;

Anagatamhi addhane, hessama sammukha imam.

Dipavkaro (CS:pg.1.22) lokavidu, ahutinam patiggaho;

Mama kammam pakittetva, dakkhinam padamuddhari.

Ye tatthasum jinaputta, sabbe padakkhinamakamsu mam;

Nara naga ca gandhabba, abhivadetvana pakkamum.

Dassanam me atikkante, sasavghe lokanayake.

Hatthatutthena cittena, asana vutthahim tada.

Sukhena sukhito homi, pamojjena pamodito;

Pitiya ca abhissanno, pallavkam abhujim tada.

Pallavkena nisiditva, evam cintesaham tada;

Vasibhuto aham jhane, abhibbaparamim gato.

Dasasahassilokamhi, isayo natthi me sama;

Asamo iddhidhammesu, alabhim idisam sukham.

Pallavkabhujane mayham, dasasahassadhivasino;

Mahanadam pavattesum, dhuvam Buddho bhavissasi.

Ya pubbe bodhisattanam, pallavkavaramabhuje;

Nimittani padissanti, tani ajja padissare.

Sitam byapagatam hoti, unhabca upasammati;

Tani ajja padissanti, dhuvam Buddho bhavissasi.

Dasasahassi lokadhatu, nissadda honti nirakula;

Tani ajja padissanti, dhuvam Buddho bhavissasi.

Mahavata na vayanti, na sandanti savantiyo;

Tani ajja padissanti, dhuvam Buddho bhavissasi.

Thalaja dakaja puppha, sabbe pupphanti tavade;

Tepajja pupphita sabbe, dhuvam Buddho bhavissasi.

Lata va yadi va rukkha, phalabhara honti tavade;

Tepajja phalita sabbe, dhuvam Buddho bhavissasi.

Akasattha (CS:pg.1.23) ca bhumattha, ratana jotanti tavade;

Tepajja ratana jotanti, dhuvam Buddho bhavissasi.

Manusaka ca dibba ca, turiya vajjanti tavade;

Tepajjubho abhiravanti, dhuvam Buddho bhavissasi.

Vicittapuppha gagana, abhivassanti tavade;

Tepi ajja pavassanti, dhuvam Buddho bhavissasi.

Mahasamuddo abhujati, dasasahassi pakampati;

Tepajjubho abhiravanti, dhuvam Buddho bhavissasi.

Nirayepi dasasahasse, aggi nibbanti tavade;

Tepajja nibbuta aggi, dhuvam Buddho bhavissasi.

Vimalo hoti suriyo, sabba dissanti taraka;

Tepi ajja padissanti, dhuvam Buddho bhavissasi.

Anovatthena udakam, mahiya ubbhijji tavade;

Tampajjubbhijjate mahiya, dhuvam Buddho bhavissasi.

Taragana virocanti, nakkhatta gaganamandale;

Visakha candimayutta, dhuvam Buddho bhavissasi.

Bilasaya darisaya, nikkhamanti sakasaya;

Tepajja asaya chuddha, dhuvam Buddho bhavissasi.

Na hoti arati sattanam, santuttha honti tavade;

Tepajja sabbe santuttha, dhuvam Buddho bhavissasi.

Roga tadupasammanti, jighaccha ca vinassati;

Tanipajja padissanti, dhuvam Buddho bhavissasi.

Rago tada tanu hoti, doso moho vinassati;

Tepajja vigata sabbe, dhuvam Buddho bhavissasi.

Bhayam tada na bhavati, ajjapetam padissati;

Tena livgena janama, dhuvam Buddho bhavissasi.

Rajo (CS:pg.1.24) nuddhamsati uddham, ajjapetam padissati;

Tena livgena janama, dhuvam Buddho bhavissasi.

Anitthagandho pakkamati, dibbagandho pavayati;

Sopajja vayati gandho, dhuvam Buddho bhavissasi.

Sabbe deva padissanti, thapayitva arupino;

Tepajja sabbe dissanti, dhuvam Buddho bhavissasi.

Yavata niraya nama, sabbe dissanti tavade;

Tepajja sabbe dissanti, dhuvam Buddho bhavissasi.

Kutta kavata sela ca, na hontavarana tada;

Akasabhuta tepajja, dhuvam Buddho bhavissasi.

Cuti ca upapatti ca, khane tasmim na vijjati;

Tanipajja padissanti, dhuvam Buddho bhavissasi.

Dalham pagganha viriyam, ma nivatta abhikkama;

Mayampetam vijanama, dhuvam Buddho bhavissasiti. (bu.vam.2.70-107).

Bodhisatto Dipavkaradasabalassa ca dasasahassacakkavaladevatanabca vacanam sutva bhiyyosomattaya sabjatussaho hutva cintesi Buddha nama amoghavacana, natthi Buddhanam kathaya abbathattam. Yatha hi akase khittaleddussa patanam dhuvam, jatassa maranam, rattikkhaye suriyuggamanam, asaya nikkhantasihassa sihanadanadanam, garugabbhaya itthiya bharamoropanam dhuvam avassambhavi, evameva Buddhanam vacanam nama dhuvam amogham, addha aham Buddho bhavissamiti. Tena vuttam

Buddhassa vacanam sutva, dasasahassina cubhayam.

Tutthahattho pamodito, evam cintesaham tada.

Advejjhavacana Buddha, amoghavacana jina;

Vitatham natthi Buddhanam, dhuvam Buddho bhavamaham.

Yatha khittam nabhe leddu, dhuvam patati bhumiyam;

Tatheva Buddhasetthanam, vacanam dhuvasassatam;

Vitatham natthi Buddhanam, dhuvam Buddho bhavamaham.

Yathapi (CS:pg.1.25) sabbasattanam, maranam dhuvasassatam;

Tatheva Buddhasetthanam, vacanam dhuvasassatam.

Yatha rattikkhaye patte, suriyuggamanam dhuvam;

Tatheva Buddhasetthanam, vacanam dhuvasassatam.

Yatha nikkhantasayanassa, sihassa nadanam dhuvam;

Tatheva Buddhasetthanam, vacanam dhuvasassatam.

Yatha apannasattanam, bharamoropanam dhuvam;

Tatheva Buddhasetthanam, vacanam dhuvasassatanti. (bu.vam.2.108-114).

So dhuvaham Buddho bhavissamiti evam katasannitthano Buddhakarake dhamme upadharetum kaham nu kho Buddhakaraka dhamma, kim uddham, udahu adho, disavidisasuti anukkamena sakalam dhammadhatum vicinanto poranakabodhisattehi asevitanisevitam pathamam danaparamim disva evam attanam ovadi sumedhapandita, tvam ito patthaya pathamam danaparamim pureyyasi. Yatha hi nikkujjito udakakumbho nissesam katva udakam vamatiyeva, na paccaharati, evameva dhanam va yasam va puttadaram va avgapaccavgam va anoloketva sampattayacakanam sabbam icchiticchitam nissesam katva dadamano bodhimule nisiditva Buddho bhavissasiti pathamam danaparamim dalham katva adhitthasi. Tena vuttam

Handa Buddhakare dhamme, vicinami ito cito;

Uddham adho dasa disa, yavata dhammadhatuya.

Vicinanto tada dakkhim, pathamam danaparamim;

Pubbakehi mahesihi, anucinnam mahapatham.

Imam tvam pathamam tava, dalham katva samadiya;

Danaparamitam gaccha, yadi bodhim pattumicchasi.

Yathapi kumbho sampunno, yassa kassaci adhokato;

Vamatevudakam nissesam, na tattha parirakkhati.

Tatheva (CS:pg.1.26) yacake disva, hinamukkatthamajjhime;

Dadahi danam nissesam, kumbho viya adhokatoti. (bu.vam.2.115-119).

Athassa na ettakeheva Buddhakarakadhammehi bhavitabbanti uttarimpi upadharayato dutiyam silaparamim disva etadahosi sumedhapandita, tvam ito patthaya silaparamimpi pureyyasi. Yatha hi camari migo nama jivitam anoloketva attano valameva rakkhati, evam tvampi ito patthaya jivitampi anoloketva silameva rakkhamano Buddho bhavissasiti dutiyam silaparamim dalham katva adhitthasi. Tena vuttam

Na hete ettakayeva, Buddhadhamma bhavissare;

Abbepi vicinissami, ye dhamma bodhipacana.

Vicinanto tada dakkhim, dutiyam silaparamim;

Pubbakehi mahesihi, asevitanisevitam.

Imam tvam dutiyam tava, dalham katva samadiya;

Silaparamitam gaccha, yadi bodhim pattumicchasi.

Yathapi camari valam, kismibci patilaggitam;

Upeti maranam tattha, na vikopeti valadhim.

Tatheva catusu bhumisu, silani paripuraya;

Parirakkha sada silam, camari viya valadhinti. (bu.vam.2.120-124).

Athassa na ettakeheva Buddhakarakadhammehi bhavitabbanti uttarimpi upadharayato tatiyam nekkhammaparamim disva etadahosi sumedhapandita, tvam ito patthaya nekkhammaparamimpi pureyyasi. Yatha hi ciram bandhanagare vasamano puriso na tattha sineham karoti, atha kho ukkanthatiyeva, avasitukamo hoti, evameva tvampi sabbabhave bandhanagarasadise katva sabbabhavehi ukkanthito muccitukamo hutva nekkhammabhimukhova hohi. Evam Buddho bhavissasiti tatiyam nekkhammaparamim dalham katva adhitthasi. Tena vuttam

Na (CS:pg.1.27) hete ettakayeva, Buddhadhamma bhavissare;

Abbepi vicinissami, ye dhamma bodhipacana.

Vicinanto tada dakkhim, tatiyam nekkhammaparamim;

Pubbakehi mahesihi, asevitanisevitam.

Imam tvam tatiyam tava, dalham katva samadiya;

Nekkhammaparamitam gaccha, yadi bodhim pattumicchasi.

Yatha andughare puriso, ciravuttho dukhattito;

Na tattha ragam janeti, muttimeva gavesati.

Tatheva tvam sabbabhave, passa andugharam viya;

Nekkhammabhimukho hohi, bhavato parimuttiyati. (bu.vam.2.125-129).

Athassa na ettakeheva Buddhakarakadhammehi bhavitabbanti uttarimpi upadharayato catuttham pabbaparamim disva etadahosi sumedhapandita, tvam ito patthaya pabbaparamimpi pureyyasi. Hinamajjhimukkatthesu kabci avajjetva sabbepi pandite upasavkamitva pabham puccheyyasi. Yatha hi pindapatiko bhikkhu hinadibhedesu kulesu kibci avajjetva patipatiya pindaya caranto khippam yapanam labhati, evam tvampi sabbapandite upasavkamitva pabham pucchanto Buddho bhavissasiti catuttham pabbaparamim dalham katva adhitthasi. Tena vuttam

Na hete ettakayeva, Buddhadhamma bhavissare;

Abbepi vicinissami, ye dhamma bodhipacana.

Vicinanto tada dakkhim, catuttham pabbaparamim;

Pubbakehi mahesihi, asevitanisevitam.

Imam tvam catuttham tava, dalham katva samadiya;

Pabbaparamitam gaccha, yadi bodhim pattumicchasi.

Yathapi bhikkhu bhikkhanto, hinamukkatthamajjhime;

Kulani na vivajjento, evam labhati yapanam.

Tatheva (CS:pg.1.28) tvam sabbakalam, paripuccham budham janam;

Pabbaparamitam gantva, sambodhim papunissasiti. (bu.vam.2.130-134).

Athassa na ettakeheva Buddhakarakadhammehi bhavitabbanti uttarimpi upadharayato pabcamam viriyaparamim disva etadahosi sumedhapandita, tvam ito patthaya viriyaparamimpi pureyyasi, yatha hi siho migaraja sabbiriyapathesu dalhaviriyo hoti, evam tvampi sabbabhavesu sabbiriyapathesu dalhaviriyo anolinaviriyo samano Buddho bhavissasiti pabcamam viriyaparamim dalham katva adhitthasi. Tena vuttam

Na hete ettakayeva, Buddhadhamma bhavissare;

Abbepi vicinissami, ye dhamma bodhipacana.

Vicinanto tada dakkhim, pabcamam viriyaparamim;

Pubbakehi mahesihi, asevitanisevitam.

Imam tvam pabcamam tava, dalham katva samadiya;

Viriyaparamitam gaccha, yadi bodhim pattumicchasi.

Yathapi siho migaraja, nisajjatthanacavkame.

Alinaviriyo hoti, paggahitamano sada.

Tatheva tvam sabbabhave, pagganha viriyam dalham;

Viriyaparamitam gantva, sambodhim papunissasiti. (bu.vam.2.135-139).

Athassa na ettakeheva Buddhakarakadhammehi bhavitabbanti uttarimpi upadharayato chattham khantiparamim disva etadahosi sumedhapandita, tvam ito patthaya khantiparamimpi pureyyasi, sammananepi avamananepi khamova bhaveyyasi. Yatha hi pathaviyam nama sucimpi nikkhipanti asucimpi, na tena pathavi sineham patigham karoti, khamati sahati adhivasetiyeva, evameva tvampi sammananepi avamananepi khamova samano Buddho bhavissasiti chattham khantiparamim dalham katva adhitthasi. Tena vuttam

Na hete ettakayeva, Buddhadhamma bhavissare;

Abbepi vicinissami, ye dhamma bodhipacana.

Vicinanto (CS:pg.1.29) tada dakkhim, chatthamam khantiparamim;

Pubbakehi mahesihi, asevitanisevitam.

Imam tvam chatthamam tava, dalham katva samadiya;

Tattha advejjhamanaso, sambodhim papunissasi.

Yathapi pathavi nama, sucimpi asucimpi ca;

Sabbam sahati nikkhepam, na karoti patigham taya.

Tatheva tvampi sabbesam, sammanavamanakkhamo;

Khantiparamitam gantva, sambodhim papunissasiti. (bu.vam.2.140-144).

Athassa na ettakeheva Buddhakarakadhammehi bhavitabbanti uttarimpi upadharayato sattamam saccaparamim disva etadahosi sumedhapandita, tvam ito patthaya saccaparamimpi pureyyasi, asaniya matthake patamanayapi dhanadinam atthaya chandadinam vasena sampajanamusavadam nama ma bhasi. Yatha hi osadhi taraka nama sabba-utusu attano gamanavithim jahitva abbaya vithiya na gacchati, sakavithiyava gacchati, evameva tvampi saccam pahaya musavadam nama avadantoyeva Buddho bhavissasiti sattamam saccaparamim dalham katva adhitthasi. Tena vuttam

Na hete ettakayeva, Buddhadhamma bhavissare.

Abbepi vicinissami, ye dhamma bodhipacana.

Vicinanto tada dakkhim, sattamam saccaparamim;

Pubbakehi mahesihi, asevitanisevitam.

Imam tvam sattamam tava, dalham katva samadiya;

Tattha advejjhavacano, sambodhim papunissasi.

Yathapi osadhi nama, tulabhuta sadevake;

Samaye utuvasse va, na vokkamati vithito.

Tatheva tvampi saccesu, ma vokkamasi vithito;

Saccaparamitam gantva, sambodhim papunissasiti. (bu.vam.2.145-149).

Athassa (CS:pg.1.30) na ettakeheva Buddhakarakadhammehi bhavitabbanti uttarimpi upadharayato atthamam adhitthanaparamim disva etadahosi sumedhapandita, tvam ito patthaya adhitthanaparamimpi pureyyasi, yam adhitthasi, tasmim adhitthane niccalova bhaveyyasi. Yatha hi pabbato nama sabbasu disasu vatehi pahato na kampati na calati, attano thaneyeva titthati, evameva tvampi attano adhitthane niccalo hontova Buddho bhavissasiti atthamam adhitthanaparamim dalham katva adhitthasi. Tena vuttam

Na hete ettakayeva, Buddhadhamma bhavissare;

Abbepi vicinissami, ye dhamma bodhipacana.

Vicinanto tada dakkhim, atthamam adhitthanaparamim;

Pubbakehi mahesihi, asevitanisevitam.

Imam tvam atthamam tava, dalham katva samadiya;

Tattha tvam acalo hutva, sambodhim papunissasi.

Yathapi pabbato selo, acalo suppatitthito;

Na kampati bhusavatehi, sakatthaneva titthati.

Tatheva tvampi adhitthane, sabbada acalo bhava;

Adhitthanaparamitam gantva, sambodhim papunissasiti. (bu.vam.2.150-154).

Athassa na ettakeheva Buddhakarakadhammehi bhavitabbanti uttarimpi upadharayato navamam mettaparamim disva etadahosi sumedhapandita, tvam ito patthaya mettaparamimpi pureyyasi, hitesupi ahitesupi ekacitto bhaveyyasi. Yatha hi udakam nama papajanassapi kalyanajanassapi sitabhavam ekasadisam katva pharati, evameva tvampi sabbesu sattesu mettacittena ekacittova honto Buddho bhavissasiti navamam mettaparamim dalham katva adhitthasi. Tena vuttam

Na hete ettakayeva, Buddhadhamma bhavissare;

Abbepi vicinissami, ye dhamma bodhipacana.

Vicinanto tada dakkhim, navamam mettaparamim;

Pubbakehi mahesihi, asevitanisevitam.

Imam (CS:pg.1.31) tvam navamam tava, dalham katva samadiya;

Mettaya asamo hohi, yadi bodhim pattumicchasi.

Yathapi udakam nama, kalyane papake jane;

Samam pharati sitena, pavaheti rajomalam.

Tatheva tvampi hitahite, samam mettaya bhavaya;

Mettaparamitam gantva, sambodhim papunissasiti. (bu.vam.2.155-159).

Athassa na ettakeheva Buddhakarakadhammehi bhavitabbanti uttarimpi upadharayato dasamam upekkhaparamim disva etadahosi sumedhapandita, tvam ito patthaya upekkhaparamimpi pureyyasi, sukhepi dukkhepi majjhattova bhaveyyasi. Yatha hi pathavi nama sucimpi asucimpi pakkhipamane majjhattava hoti, evameva tvampi sukhadukkhesu majjhattova honto Buddho bhavissasiti dasamam upekkhaparamim dalham katva adhitthasi. Tena vuttam

Na hete ettakayeva, Buddhadhamma bhavissare;

Abbepi vicinissami, ye dhamma bodhipacana.

Vicinanto tada dakkhim, dasamam upekkhaparamim;

Pubbakehi mahesihi, asevitanisevitam.

Imam tvam dasamam tava, dalham katva samadiya;

Tulabhuto dalho hutva, sambodhim papunissasi.

Yathapi pathavi nama, nikkhittam asucim sucim;

Upekkhati ubhopete, kopanunayavajjita.

Tatheva tvampi sukhadukkhe, tulabhuto sada bhava;

Upekkhaparamitam gantva, sambodhim papunissasiti. (bu.vam.2.160-164).

Tato cintesi imasmim loke bodhisattehi puretabba bodhiparipacana Buddhakarakadhamma ettakayeva dasa paramiyo thapetva abbe natthi. Imapi dasa paramiyo uddham akasepi natthi, hettha pathaviyampi, puratthimadisu disasupi natthi, mayhamyeva pana hadayabbhantare patitthitati. Evam tasam hadaye patitthitabhavam disva sabbapi ta dalham katva adhitthaya (CS:pg.1.32) punappunam sammasanto anulomapatilomam sammasati, pariyante gahetva adim papeti, adimhi gahetva pariyantam papeti, majjhe gahetva ubhato kotim papetva osapeti, ubhato kotisu gahetva majjham papetva osapeti. Bahirakabhandapariccago danaparami nama, avgapariccago dana-upaparami nama, jivitapariccago danaparamatthaparami namati dasa paramiyo dasa upaparamiyo dasa paramatthaparamiyoti samattimsa paramiyo telayantam vinivattento viya mahamerum mattham katva cakkavalamahasamuddam alulento viya ca sammasati. Tassevam dasa paramiyo sammasantassa dhammatejena catunahutadhikadviyojanasatasahassabahala ayam mahapathavi hatthina akkantanalakalapo viya, piliyamanam ucchuyantam viya ca mahaviravam viravamana savkampi sampakampi sampavedhi. Kulalacakkam viya telayantacakkam viya ca paribbhami. Tena vuttam

Ettakayeva te loke, ye dhamma bodhipacana;

Taduddham natthi abbatra, dalham tattha patitthaha.

Ime dhamme sammasato, sabhavarasalakkhane;

Dhammatejena vasudha, dasasahassi pakampatha.

Calati ravati pathavi, ucchuyantamva pilitam;

Telayante yatha cakkam, evam kampati medaniti. (bu.vam.2.165-167).

Mahapathaviya kampamanaya rammanagaravasino santhatum asakkonta yugantavatabbhahata mahasala viya mucchita papatimsu. Ghatadini kulalabhajanani pavattantani abbamabbam paharantani cunnavicunnani ahesum. Mahajano bhitatasito sattharam upasavkamitva kim nu kho Bhagava nagavatto ayam, bhutayakkhadevatasu abbataravatto vati na hi mayam etam janama, apica kho sabbopi ayam mahajano upadduto, kim nu kho imassa lokassa papakam bhavissati, udahu kalyanam, kathetha no etam karananti aha. Atha Sattha tesam katham sutva tumhe (CS:pg.1.33) ma bhayatha, ma cintayittha, natthi vo itonidanam bhayam. Yo so maya ajja sumedhapandito anagate Gotamo nama Buddho bhavissatiti byakato, so idani dasa paramiyo sammasati, tassa sammasantassa vilolentassa dhammatejena sakaladasasahassi lokadhatu ekappaharena kampati ceva ravati cati aha. Tena vuttam

Yavata parisa asi, Buddhassa parivesane;

Pavedhamana sa tattha, mucchita sesi bhumiya.

Ghatanekasahassani, kumbhinabca sata bahu;

Sabcunnamathita tattha, abbamabbam paghattita.

Ubbigga tasita bhita, bhanta byathitamanasa;

Mahajana samagamma, Dipavkaramupagamum.

Kim bhavissati lokassa, kalyanamatha papakam;

Sabbo upadduto loko, tam vinodehi cakkhuma.

Tesam tada sabbapesi, Dipavkaro mahamuni;

Vissattha hotha ma bhatha, imasmim pathavikampane.

Yamaham ajja byakasim, Buddho loke bhavissati;

Eso sammasati dhammam, pubbakam jinasevitam.

Tassa sammasato dhammam, Buddhabhumim asesato;

Tenayam kampita pathavi, dasasahassi sadevaketi. (bu.vam.2.168-174).

Mahajano Tathagatassa vacanam sutva hatthatuttho malagandhavilepanam adaya rammanagara nikkhamitva bodhisattam upasavkamitva malagandhadihi pujetva vanditva padakkhinam katva Rammanagarameva pavisi. Bodhisattopi dasa paramiyo sammasitva viriyam dalham katva adhitthaya nisinnasana vutthasi. Tena vuttam

Buddhassa vacanam sutva, mano nibbayi tavade;

Sabbe mam upasavkamma, punapi abhivandisum.

Samadiyitva (CS:pg.1.34) Buddhagunam, dalham katvana manasam;

Dipavkaram namassitva, asana vutthahim tadati. (bu.vam.2.175-176).

Atha bodhisattam asana vutthahantam sakaladasasahassacakkavaladevata sannipatitva dibbehi malagandhehi pujetva vanditva ayya Sumedhatapasa, taya ajja Dipavkaradasabalassa padamule mahati patthana patthita, sa te anantarayena samijjhatu, ma te bhayam va chambhitattam va ahosi, sarire appamattakopi rogo ma uppajjatu, khippam paramiyo puretva sammasambodhim pativijjha. Yatha pupphupagaphalupagarukkha samaye pupphanti ceva phalanti ca, tatheva tvampi tam samayam anatikkamitva khippam sambodhimuttamam phusassuti-adini thutimavgalani payirudahamsu. Evabca payirudahitva attano attano devatthanameva agamamsu. Bodhisattopi devatahi abhitthavito aham dasa paramiyo puretva kappasatasahassadhikanam catunnam asavkhyeyyanam matthake Buddho bhavissamiti viriyam dalham katva adhitthaya nabham abbhuggantva himavantameva agamasi. Tena vuttam

Dibbam manusakam puppham, deva manusaka ubho;

Samokiranti pupphehi, vutthahantassa asana.

Vedayanti ca te sotthim, deva manusaka ubho;

Mahantam patthitam tuyham, tam labhassu yathicchitam.

Sabbitiyo vivajjantu, soko rogo vinassatu;

Ma te bhavantvantaraya, phusa khippam bodhimuttamam.

Yathapi samaye patte, pupphanti pupphino duma;

Tatheva tvam mahavira, Buddhabanena pupphasu.

Yatha ye keci sambuddha, purayum dasa parami;

Tatheva tvam mahavira, puraya dasa parami.

Yatha ye keci sambuddha, bodhimandamhi bujjhare;

Tatheva tvam mahavira, bujjhassu jinabodhiyam.

Yatha (CS:pg.1.35) ye keci sambuddha, dhammacakkam pavattayum;

Tatheva tvam mahavira, dhammacakkam pavattaya.

Punnamaye yatha cando, parisuddho virocati;

Tatheva tvam punnamano, viroca dasasahassiyam.

Rahumutto yatha suriyo, tapena atirocati;

Tatheva loka muccitva, viroca siriya tuvam.

Yatha ya kaci nadiyo, osaranti mahodadhim.

Evam sadevaka loka, osarantu tavantike.

Tehi thutappasattho so, dasa dhamme samadiya;

Te dhamme paripurento, pavanam pavisi tadati. (bu.vam.2.177-187).

Sumedhakatha nitthita.

Rammanagaravasinopi kho nagaram pavisitva Buddhappamukhassa bhikkhusavghassa mahadanam adamsu. Sattha tesam dhammam desetva mahajanam saranadisu patitthapetva Rammanagara nikkhami. Tato uddhampi yavatayukam titthanto sabbam Buddhakiccam katva anukkamena anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbayi. Tattha yam vattabbam, tam sabbam Buddhavamse vuttanayeneva vittharetabbam. Vuttabhi tattha

Tada te bhojayitvana, sasavgham lokanayakam;

Upagacchum saranam tassa, Dipavkarassa satthuno.

Saranagamane kabci, nivesesi Tathagato;

Kabci pabcasu silesu, sile dasavidhe param.

Kassaci deti samabbam, caturo phalamuttame;

Kassaci asame dhamme, deti so patisambhida.

Kassaci (CS:pg.1.36) varasamapattiyo, attha deti narasabho;

Tisso kassaci vijjayo, chalabhibba pavecchati.

Tena yogena janakayam, ovadati mahamuni;

Tena vittharikam asi, lokanathassa sasanam.

Mahahanusabhakkhandho, Dipavkarasanamako;

Bahu jane tarayati, parimoceti duggatim.

Bodhaneyyam janam disva, satasahassepi yojane;

Khanena upagantvana, bodheti tam mahamuni.

Pathamabhisamaye Buddho, kotisatamabodhayi;

Dutiyabhisamaye natho, navutikotimabodhayi.

Yada ca devabhavanamhi, Buddho dhammamadesayi;

Navutikotisahassanam, tatiyabhisamayo ahu.

Sannipata tayo asum, Dipavkarassa satthuno;

Kotisatasahassanam, pathamo asi samagamo.

Puna naradakutamhi, pavivekagate jine;

Khinasava vitamala, samimsu satakotiyo.

Yamhi kale mahaviro, sudassanasiluccaye;

Navutikotisahassehi, pavaresi mahamuni.

Aham tena samayena, jatilo uggatapano;

Antalikkhamhi carano, pabcabhibbasu paragu.

Dasavisasahassanam, dhammabhisamayo ahu;

Ekadvinnam abhisamaya, gananato asavkhiya.

Vittharikam bahujabbam, iddham phitam ahu tada;

Dipavkarassa Bhagavato, sasaram suvisodhitam.

Cattari (CS:pg.1.37) satasahassani, chalabhibba mahiddhika;

Dipavkaram lokavidum parivarenti sabbada.

Ye keci tena samayena, jahanti manusam bhavam;

Appattamanasa sekha, garahita bhavanti te.

Supupphitam pavacanam, arahantehi tadibhi;

Khinasavehi vimalehi, upasobhati sabbada.

Nagaram rammavati nama, sudevo nama khattiyo;

Sumedha nama janika, Dipavkarassa satthuno.

Dasavassasahassani, agaram ajjha so vasi;

Hamsa kobca mayura ca, tayo pasadamuttama.

Tini satasahassani, nariyo samalavkata;

Paduma nama sa nari, usabhakkhandho atrajo.

Nimitte caturo disva, hatthiyanena nikkhami;

Anunadasamasani, padhane padahi jino.

Padhanacaram caritvana, abujjhi manasam muni;

Brahmuna yacito santo, Dipavkaro mahamuni.

Vatti cakkam mahaviro, nandarame sirighare;

Nisinno sirisamulamhi, akasi titthiyamaddanam.

Sumavgalo ca tisso ca, ahesum aggasavaka;

Sagato namupatthako, Dipavkarassa satthuno.

Sunanda cananda ceva sunanda ca, ahesum aggasavika.

Bodhi tassa Bhagavato, pipphaliti pavuccati.

Tapussabhallika nama, ahesum aggupatthaka;

Sirima kona upatthika, Dipavkarassa satthuno.

Asitihatthamubbedho, Dipavkaro mahamuni;

Sobhati diparukkhova, salarajava phullito.

Pabha (CS:pg.1.38) vidhavati tassa, samanta dvadasa yojane;

Satasahassavassani, ayu tassa mahesino;

Tavata titthamano so, taresi janatam bahum.

Jotayitvana saddhammam, santaretva mahajanam;

Jalitva aggikhandhova, nibbuto so sasavako.

Sa ca iddhi so ca yaso, tani ca padesu cakkaratanani.

Sabbam tamantarahitam, nanu ritta sabbasavkharati.

Dipavkaro jino sattha, nandaramamhi nibbuto;

Tatthetassa jinathupo, chattimsubbedhayojanoti. (bu.vam.3.1-31).

1-2-Kondabbo Buddho

Dipavkarassa pana Bhagavato aparabhage ekam asavkhyeyyam atikkamitva Kondabbo nama Sattha udapadi. Tassapi tayo savakasannipata ahesum. Pathamasannipate kotisatasahassam, dutiye kotisahassam tatiye navutikotiyo. Tada bodhisatto vijitavi nama cakkavatti hutva kotisatasahassassa Buddhappamukhassa bhikkhusavghassa mahadanam adasi. Sattha bodhisattam Buddho bhavissatiti byakaritva dhammam desesi. So satthu dhammakatham sutva rajjam niyyatetva pabbaji. So tini pitakani uggahetva attha samapattiyo ca pabca abhibbayo ca uppadetva aparihinajjhano brahmaloke nibbatti. Kondabbabuddhassa pana Rammavati nama nagaram, Sunando nama khattiyo pita, Sujata nama devi mata, Bhaddo ca Subhaddo ca dve aggasavaka, Anuruddho namupatthako, Tissa ca Upatissa ca dve aggasavika, Salakalyanirukkho bodhi, atthasitihatthubbedham sariram, vassasatasahassam ayuppamanam ahosi.

Dipavkarassa aparena, Kondabbo nama nayako;

Anantatejo amitayaso, appameyyo durasado.

Tassa aparabhage ekam asavkhyeyyam atikkamitva ekasmim kappeyeva cattaro Buddha nibbattimsu Mavgalo, Sumano, Revato, Sobhitoti. Mavgalassa Bhagavato tisu savakasannipatesu pathamasannipate kotisatasahassam (CS:pg.1.39) bhikkhu ahesum, dutiye kotisatasahassam, tatiye navutikotiyo. Vematikabhata kirassa anandakumaro nama navutikotisavkhaya parisaya saddhim dhammassavanatthaya satthu santikam agamasi. Sattha tassa anupubbikatham kathesi. So saddhim parisaya saha patisambhidahi arahattam papuni. Sattha tesam kulaputtanam pubbacaritam olokento iddhimayapattacivarassa upanissayam disva dakkhinahattham pasaretva etha bhikkhavoti aha. Sabbe tavkhanabbeva iddhimayapattacivaradhara satthivassikathera viya akappasampanna hutva sattharam vanditva parivarayimsu. Ayamassa tatiyo savakasannipato ahosi.

Yatha pana abbesam Buddhanam samanta asitihatthappamanayeva sarirappabha ahosi, na evam tassa. Tassa pana Bhagavato sarirappabha niccakalam dasasahassilokadhatum pharitva atthasi. Rukkhapathavipabbatasamuddadayo antamaso ukkhaliyadini upadaya suvannapattapariyonaddha viya ahesum. Ayuppamanam panassa navutivassasahassani ahosi. Ettakam kalam candimasuriyadayo attano pabhaya virocitum nasakkhimsu, rattindivaparicchedo na pabbayittha. Diva suriyalokena viya satta niccam Buddhalokeneva vicarimsu. Sayam pupphitakusumanam pato ca ravanakasakunadinabca vasena loko rattindivaparicchedam sallakkhesi.

Kim pana abbesam Buddhanam ayamanubhavo natthiti? No natthi. Tepi hi akavkhamana dasasahassilokadhatum va tato va bhiyyo abhaya phareyyum. Mavgalassa pana Bhagavato pubbapatthanavasena abbesam byamappabha viya sarirappabha niccameva dasasahassilokadhatum pharitva atthasi. So kira bodhisattacariyacaranakale vessantarasadise attabhavethito saputtadaro vavkapabbatasadise pabbate vasi. Atheko kharadathiko nama yakkho mahapurisassa danajjhasayatam sutva brahmanavannena upasavkamitva mahasattam dve darake yaci. Mahasatto dadami, brahmana, puttaketi vatva hatthapahattho udakapariyantam mahapathavim kampento dvepi darake adasi. Yakkho cavkamanakotiyam alambanaphalakam nissaya thatva passantasseva mahasattassa mulalakalapam viya darake (CS:pg.1.40) khadi. Mahapurisassa yakkham oloketva mukhe vivatamatte aggijalam viya lohitadharam uggiramanam tassa mukham disvapi kesaggamattampi domanassam na uppajji. Sudinnam vata me dananti cintayato panassa sarire mahantam pitisomanassam udapadi. So imassa me danassa nissandena anagate iminava niharena sarirato rasmiyo nikkhamantuti patthanam akasi. Tassa tam patthanam nissaya Buddhabhutassa sarirato rasmiyo nikkhamitva ettakam thanam pharimsu.

Aparampissa pubbacariyam atthi. So kira bodhisattakale ekassa Buddhassa cetiyam disva imassa Buddhassa maya jivitam pariccajitum vattatiti dandakadipikavethananiyamena sakalasariram vethapetva ratanamattamakulam satasahassagghanikam suvannapatim sappissa purapetva tattha sahassavattiyo jaletva tam sisenadaya sakalasariram jalapetva cetiyam padakkhinam karonto sakalarattim vitinameti. Evam yava arunuggamana vayamantassapissa lomakupamattampi usumam na ganhi. Padumagabbham pavitthakalo viya ahosi. Dhammo hi namesa attanam rakkhantam rakkhati. Tenaha Bhagava

Dhammo have rakkhati dhammacarim, dhammo sucinno sukhamavahati.

Esanisamso dhamme sucinne, na duggatim gacchati dhammacariti. (theraga.303 ja.1.10.102)

Imassapi kammassa nissandena tassa Bhagavato sarirobhaso dasasahassilokadhatum pharitva atthasi.

Tada amhakam bodhisatto suruci nama brahmano hutva sattharam nimantessamiti upasavkamitva madhuradhammakatham sutva sve mayham bhikkham ganhatha, bhanteti aha. Brahmana, kittakehi te bhikkhuhi atthoti? Kittaka pana vo, bhante, parivarabhikkhuti aha. Tada satthu pathamasannipatoyeva hoti, tasma kotisatasahassanti aha. Bhante, sabbehipi saddhim mayham bhikkham ganhathati. Sattha adhivasesi. Brahmano svatanaya nimantetva geham gacchanto cintesi aham ettakanam (CS:pg.1.41) bhikkhunam yagubhattavatthadini datum sakkomi, nisidanatthanam pana katham bhavissatiti?

Tassa sa cinta caturasitiyojanasahassamatthake thitassa devarabbo pandukambalasilasanassa unhabhavam janesi. Sakko ko nu kho mam imamha thana cavetukamoti dibbacakkhuna olokento mahapurisam disva suruci nama brahmano Buddhappamukham bhikkhusavgham nimantetva nisidanatthanatthaya cintesi, mayapi tattha gantva pubbakotthasam gahetum vattatiti vaddhakivannam nimminitva vasipharasuhattho mahapurisassa purato paturahosi. Atthi nu kho kassaci bhatiya kattabbakiccanti aha. Mahapuriso tam disva kim kammam karissasiti aha. Mama ajananasippam nama natthi, geham va mandapam va yo yam kareti, tassa tam katum janamiti. Tena hi mayham kammam atthiti. Kim, ayyati? Svatanaya me kotisatasahassabhikkhu nimantita. Tesam nisidanamandapam karissasiti? Aham nama kareyyam sace me bhatim datum sakkhissathati. Sakkhissami, tatati. Sadhu karissamiti gantva ekam padesam olokesi. Dvadasaterasayojanappamano padeso kasinamandalam viya samatalo ahosi. So ettake thane sattaratanamayo mandapo utthahatuti cintetva olokesi. Tavadeva pathavim bhinditva mandapo utthahi. Tassa sovannamayesu thambhesu rajatamaya ghataka ahesum, rajatamayesu sovannamaya, manimayesu thambhesu pavalamaya, pavalamayesu manimaya, sattaratanamayesu thambhesu sattaratanamaya ghataka ahesum. Tato mandapassa antarantare kivkanikajalam olambatuti olokesi. Saha olokaneneva jalam olambi. Yassa mandavateritassa pabcavgikasseva turiyassa madhurasaddo niccharati. Dibbasavgitivattanakalo viya ahosi. Antarantara gandhadamamaladamani olambantuti cintentassa maladamani olambimsu. Kotisatasahassasavkhanam bhikkhunam asanani ca adharakani ca pathavim bhinditva utthahantuti cintesi, tavadeva utthahimsu. Kone kone ekeka udakacatiyo utthahantuti cintesi, udakacatiyo utthahimsu.

So (CS:pg.1.42) ettakam mapetva brahmanassa santikam gantva ehi, ayya, tava mandapam oloketva mayham bhatim dehiti aha. Mahapuriso gantva mandapam olokesi. Olokentasseva ca sakalasariram pabcavannaya pitiya nirantaram phutam ahosi. Athassa mandapam oloketva etadahosi nayam mandapo manussabhutena kato, mayham pana ajjhasayam mayham gunam agamma addha sakkabhavanam unham bhavissati. Tato sakkena devarabba ayam mandapo karito bhavissatiti. Na kho pana me yuttam evarupe mandape ekadivasamyeva danam datum, sattaham dassamiti cintesi. Bahirakadanabhi tattakampi samanam bodhisattanam tutthim katum na sakkoti, alavkatasisam pana chinditva abjita-akkhini uppatetva hadayamamsam va ubbattetva dinnakale bodhisattanam cagam nissaya tutthi nama hoti. Amhakampi hi bodhisattassa sivirajajatake devasikam pabcakahapanasatasahassani vissajjetva catusu dvaresu nagaramajjhe ca danam dentassa tam danam cagatutthim uppadetum nasakkhi. Yada panassa brahmanavannena agantva sakko devaraja akkhini yaci, tada tani uppatetva dadamanasseva haso uppajji, kesaggamattampi cittam abbathattam nahosi. Evam dinnadanam nissaya bodhisattanam titti nama natthi. Tasma sopi mahapuriso sattaham maya kotisatasahassasavkhanam bhikkhunam danam datum vattatiti cintetva tasmim mandape nisidapetva sattaham gavapanam nama adasi. Gavapananti mahante mahante kolambe khirassa puretva uddhanesu aropetva ghanapakapakke khire thoke tandule pakkhipitva pakkamadhusakkaracunnasappihi abhisavkhatabhojanam vuccati. Manussayeva pana parivisitum nasakkhimsu. Devapi ekantarika hutva parivisimsu. Dvadasaterasayojanappamanam thanampi bhikkhu ganhitum nappahosiyeva te pana bhikkhu attano anubhavena nisidimsu. Pariyosanadivase pana sabbabhikkhunam pattani dhovapetva bhesajjatthaya sappinavanitatelamadhuphanitanam puretva ticivarehi saddhim adasi, savghanavakabhikkhuna laddhacivarasataka satasahassagghanika ahesum.

Sattha anumodanam karonto ayam puriso evarupam mahadanam adasi, ko nu kho bhavissatiti upadharento anagate kappasatasahassadhikanam (CS:pg.1.43) dvinnam asavkhyeyyanam matthake Gotamo nama Buddho bhavissatiti disva mahapurisam amantetva tvam ettakam nama kalam atikkamitva Gotamo nama Buddho bhavissasiti byakasi. Mahapuriso byakaranam sutva aham kira Buddho bhavissami, ko me gharavasena attho, pabbajissamiti cintetva tatharupam sampattim khelapindam viya pahaya satthu santike pabbajitva Buddhavacanam ugganhitva abhibbayo ca samapattiyo ca nibbattetva ayupariyosane brahmaloke nibbatti.

1-3-Mavgalo Buddho

Mavgalassa pana Bhagavato nagaram Uttaram nama ahosi, pitapi Uttaro nama khattiyo, matapi Uttara nama devi, Sudevo ca Dhammaseno ca dve aggasavaka, Palito namupatthako, Sivali ca Asoka ca dve aggasavika, Nagarukkho bodhi, atthasitihatthubbedham sariram ahosi. Navuti vassasahassani thatva parinibbute pana tasmim ekappahareneva dasa cakkavalasahassani ekandhakarani ahesum. Sabbacakkavalesu manussanam mahantam arodanaparidevanam ahosi.

Kondabbassa aparena, mavgalo nama nayako;

Tamam loke nihantvana, dhammokkamabhidharayiti. (bu.vam.5.1).

1-4-Sumano Buddho

Evam dasasahassilokadhatum andhakaram katva parinibbutassa tassa Bhagavato aparabhage Sumano nama Sattha loke udapadi. Tassapi tayo savakasannipata. Pathamasannipate kotisatasahassabhikkhu ahesum. Dutiye kabcanapabbatamhi navutikotisahassani, tatiye asitikotisahassani. Tada mahasatto Atulo nama nagaraja ahosi mahiddhiko mahanubhavo. So Buddho uppannoti sutva batisavghaparivuto nagabhavana nikkhamitva kotisatasahassabhikkhuparivarassa tassa Bhagavato dibbaturiyehi upaharam karetva mahadanam pavattetva paccekam dussayugani datva saranesu patitthasi. Sopi nam Sattha anagate Buddho bhavissatiti byakasi. Tassa Bhagavato nagaram Mekhalam nama ahosi, Sudatto nama (CS:pg.1.44) raja pita, Sirima nama mata devi, Sarano ca Bhavitatto ca dve aggasavaka, Udeno namupatthako, Sona ca Upasona ca dve aggasavika, Nagarukkho bodhi, navutihatthubbedham sariram ahosi, navutiyeva vassasahassani ayuppamanam ahosi.

Mavgalassa aparena, sumano nama nayako;

Sabbadhammehi asamo, sabbasattanamuttamoti. (bu.vam.6.1).

1-5-Revato Buddho

Tassa aparabhage revato nama Sattha udapadi. Tassapi tayo savakasannipata. Pathamasannipate ganana natthi, dutiye kotisatasahassabhikkhu ahesum, tatha tatiye. Tada bodhisatto Atidevo nama brahmano hutva satthu dhammadesanam sutva saranesu patitthaya sirasi abjalim thapetva tassa satthuno kilesappahane vannam sutva uttarasavgena pujam akasi. Sopi nam Buddho bhavissatiti byakasi. Tassa pana Bhagavato nagaram Sudhabbavati nama ahosi, pita Vipulo nama khattiyo, mata Vipula nama, Varuno ca Brahmadevo ca dve aggasavaka, Sambhavo namupatthako, Bhadda ca Subhadda ca dve aggasavika, Nagarukkho bodhi, sariram asitihatthubbedham ahosi, ayu satthi vassasahassaniti.

Sumanassa aparena, Revato nama nayako;

Anupamo asadiso, Atulo uttamo jinoti. (bu.vam.7.1).

1-6-Sobhito Buddho

Tassa aparabhage Sobhito nama Sattha udapadi. Tassapi tayo savakasannipata. Pathamasannipate kotisatam bhikkhu ahesum, dutiye navutikotiyo, tatiye asitikotiyo. Tada bodhisatto Ajito nama brahmano hutva satthu dhammadesanam sutva saranesu patitthaya Buddhappamukhassa bhikkhusavghassa mahadanam adasi. Sopi nam Buddho bhavissatiti byakasi. Tassa pana Bhagavato nagaram Sudhammam nama ahosi, pita Sudhammo nama raja, matapi Sudhamma nama devi, Asamo ca Sunetto ca dve aggasavaka, Anomo namupatthako, Nakula ca Sujata ca dve aggasavika, Nagarukkho bodhi (CS:pg.1.45) atthapannasahatthubbedham sariram ahosi, navuti vassasahassani ayuppamananti.

Revatassa aparena, Sobhito nama nayako.

Samahito santacitto, Asamo appatipuggaloti. (bu.vam.8.1).

1-7-Anomadassi Buddho

Tassa aparabhage ekam asavkhayeyyam atikkamitva ekasmim kappe tayo Buddha nibbattimsu Anomadassi, Padumo, Naradoti. Anomadassissa Bhagavato tayo savakasannipata. Pathame attha bhikkhusatasahassani ahesum, dutiye satta, tatiye cha. Tada bodhisatto Eko yakkhasenapati ahosi mahiddhiko mahanubhavo, anekakotisatasahassanam yakkhanam adhipati. So Buddho uppannoti sutva agantva Buddhappamukhassa bhikkhusavghassa mahadanam adasi. Sopi nam Sattha anagate Buddho bhavissatiti byakasi. Anomadassissa pana Bhagavato Candavati nama nagaram ahosi, Yasava nama raja pita, Yasodhara nama mata devi, Nisabho ca Anomo ca dve aggasavaka, Varuno namupatthako, Sundari ca Sumana ca dve aggasavika, Ajjunarukkho bodhi, atthapabbasahatthubbedham sariram ahosi, vassasatasahassam ayuppamananti.

Sobhitassa aparena, sambuddho dvipaduttamo;

Anomadassi amitayaso, tejassi duratikkamoti. (bu.vam.9.1).

1-8-Padumo Buddho

Tassa aparabhage padumo nama Sattha udapadi. Tassapi tayo savakasannipata. Pathamasannipate kotisatasahassam bhikkhu ahesum, dutiye tini satasahassani, tatiye agamake arabbe mahavanasandavasinam bhikkhunam dve satasahassani. Tada bodhisatto Siho hutva sattharam nirodhasamapattim samapannam disva pasannacitto vanditva padakkhinam katva pitisomanassajato tikkhattum sihanadam naditva sattaham Buddharammanam pitim avijahitva pitisukheneva gocaraya apakkamitva jivitapariccagam katva Bhagavantam payirupasamano atthasi. Sattha sattahaccayena nirodha vutthito siham (CS:pg.1.46) oloketva bhikkhusavghepi cittam pasadetva savgham vandissatiti bhikkhusavgho agacchatuti cintesi. Bhikkhu tavadeva agamimsu. Sihopi bhikkhusavghe cittam pasadeti. Sattha tassa manam oloketva anagate Buddho bhavissatiti byakasi. Padumassa pana Bhagavato Campakam nama nagaram ahosi, Asamo nama raja pita, mata Asama nama devi, Salo ca Upasalo ca dve aggasavaka, Varuno namupatthako, Rama ca Srama ca dve aggasavika, Sonarukkho nama bodhi, atthapannasahatthubbedham sariram ahosi, ayu vassasatasahassanti.

Anomadassissa aparena, sambuddho dvipaduttamo;

Padumo nama namena, asamo appatipuggaloti. (bu.va.10.1).

1-9-Narado Buddho

Tassa aparabhage Narado nama Sattha udapadi. Tassapi tayo savakasannipata. Pathamasannipate kotisatasahassam bhikkhu ahesum, dutiye navutikotisahassani, tatiye asitikotisahassani. Tada bodhisatto isipabbajjam pabbajitva pabcasu abhibbasu atthasu ca samapattisu cinnavasi hutva Buddhappamukhassa bhikkhusavghassa mahadanam datva lohitacandanena pujam akasi. Sopi nam Sattha anagate Buddho bhavissatiti byakasi. Tassa pana Bhagavato dhabbavati nama nagaram ahosi, sudevo nama khattiyo pita, anoma nama mata devi, bhaddasalo ca jitamitto ca dve aggasavaka, vasettho namupatthako, uttara ca phagguni ca dve aggasavika, mahasonarukkho nama bodhi, sariram atthasitihatthubbedham ahosi, navuti vassasahassani ayuti.

Padumassa aparena, sambuddho dvipaduttamo;