MASTERTIVE

NO 9 5 1-17

MICROFILMED 1992

COLUMBIA UNIVERSITY LIBRARIES/NEW YORK

as part of the"Foundations of Western Civilization Preservation Project"

Funded by theNATIONAL ENDOWMENT FOR THE HUMANITIES

Reproductions may not be made without permission fromColumbia University Library

COPYRIGHT STATEMENT

The copyright law of the United States - Title 17, UnitedStates Code -- concems the making of photocopies or otherreproductions of copyrighted material...

Columbia University Library reserves the right to refuse toaccept a copy order if, in its judgement, fulfillment of the orderwould involve violation of the copyright law.

AUTHOR m

LANGLOTZ, OTTO

TITLE:

DE GENETIVI GRAECICUM SUPERLATIVO...PLACE

:

LIPSIAEDATE

:

1876

Master Negative #

COLUMBIA UNIVERSITY LIBRARIESPRESERVATION DEPARTMENT

Master Negative #

BIBLIOGRAPHIC MICRQFORM TARGET

Restrictions on Use:

Originai Material as Fiimed - Existing Bibliographic Record

r

I

887. i;|Z8i v.1.1

hoDi^^^otZf Otto, 1851-I^o ('/Miotlvl Liraoci cun .MU};erlativo cori.iurjol.i rn-

M(.rjo ol u

'H^.Mt^ir^X

c

Association for information and Image ManagementIIOOWayneAvenue, Suite 1100Silver Spring. Maryland 20910

301/587-8202

Centimeter1 2 3

liii iiiiliiiiliiiiliniliiiiliiii

T

4 5

iliiiiliiiiliiii

TTT

6

iiilii

T I I

7 8

iiiliiiiliiiiliii

T

10

lllllHlllllllllllllllllilll

IM

11

J

12

iiiiliii

13 14 15 mm

Lli

TTTllllllllllllllllllllll

11 1

Inches.0

1.25

r' 2.8 2.5

y^^ 13.2 2.263

2.0

li ^bibu

1.8

1.4 1.6

MRNUFnCTURED TO nilM STflNDORDSBY flPPLIED IMflGE, INC.

\^A

m GENETIVIGRAECI CUM SUPERLATIVO CONJUNCTI

RATIONE ET USU.

DISSERTATIO INAUGURALIS

QUAM

AD SUMMOS IN PHILOSOPHIA HONORES

AB AMPLISSIMO

ORDINE PHILOSOPHORUM LIPSIENSI

EITE IMPETBANDOS

SCRIPSIT

OnO LANGLOTZVIMARIENSIS.

-o*

PATRI SANCTUM,

9^1-^Z^

ff

Syntaxeos tractandae duplex imprimisratio discemi

hodie et potest et debet, quarum alteravetus et cum

ipsa synta^s disoipUna nata, alterahac demum aetate

exorta est. Altera utiUor est ad linguamdocendam

discendamque, altera ad ejus naturam originemqueper-

spiciendam..

., ._

Btenim inveteratum illud genus qui seqmtur,vanas

is uniuscujusque formae grammaticae (i. e.casuum, mo-

dorum, temporum) significationes et usus intabulas refert

haud neglectis discriminibus quantumvissubtihbns.

Cum enim quae significationes in hac Ungua unaeadem-

que forma indicantur, in iUa sa^pepluribus utantur ei,

qui Unguam aUquam docere vult, diversaequae m eadem

forma conveniunt, notiones distinguendaeatque discer-

nendae sunt.. x ti_ j .

Nec tamen quia qui huc pertinenthbn ad usum

maxime scholarum spectant, ea de causaad commune

iudicium popularemque inteUigentiamaccommodatos eos

voces et ab discipUnae praeceptisrationeque recedere

contendas. Immo vero, dummodo qui in ha reversantur

viri docti Unguae naturam respiciantneve affinga^t quae

nusquam nisi m ipsorum capitibus sint, inearum disciph-

narum serie, quae materiam scientiaehumanae supposi-

tam describunt atque in ordinem certumdigerunt (nostrates

6

dicuiit descriptive Wissenschaften) , non dubitabis hancsyntaxis rationem reponere.

Ab hoc genere plurimum distat alterum illud quodex comparativa linguarum scientia effluxit. Viri enimdocti huic disciplinae operam navantes, cum inde abineunte hoc saeculo potissimum id egerint, ut caliginemetymologiae grammaticaeque elementis antea ofiPusamdissiparent, nostris diebus ilhs studiis quasi fundamentisinnixi jam ad syntaxin ipsam accedunt. Quae autemvia et ratio hac in re sequenda sit, Ludovicus Lange v.cl. bene disseruit coram philologis Gottingam a. 1852 con-gressis (iiber Ziel und Methode der syntaktischen For-schung"). Nec defuit ipse praeceptis quae illic dederatadhibendis observandisque in fasciculis tribus de particula

el (Der homerische Gebrauch der Partikel EIj Leipzig,Hirzel 1872) editis. Deinde Delbruckius de casibus ab-lativo, locaH, instrumentaH (Berl. J 867) scripsit, qui idein virdoctus ante hos sex annos ejus libri qui inscribitur Syn-taktische Forschungen (v. B. DeJbruck und E. Windisch)primum volumen conjunctivi et optativi Sanscritae etGraecae linguae proprium usum continens emisit. Nequeomittenda sunt, quae J, Jolly in duobus libris (EinCapitel vergleichende Syntax. Der C njunktiv und Op-tativ und die Nebensatze im Zend und Altpersischen imVergleich mit dem Sanskrit und Griechischen. MUnchen1872. Geschichte des Infinitivs im Indogermanischen.Miinchen 1873) docuit.

Sed quodammodo etiam G. Curtii v. cl. libri quosinscripsit die Bildung der Tempora und Modi im Griech.u. Lat. (Berl. 1846), zur Chronol. d. indog. Sprachforschg.,

(Leipz. 1861), das griech. Verbum (Leipz. 1873), quam-quam non tam syntaxin quam elementa indaganda sibiproposuit, huc pertinere mihi videntur. Nam, ut exemplumafferam, cum in eo libro quem postremo loco enumeravigenetivi Tndogermanorum prima figuratio quae fuerit quid-

7

que significaverit investiget, hac quidem quaestione, quo-

niam eorum sententiam refutat qui contendunt onmes

casus initio localem aliquam sive causalem declarasse

relationem (conf. Abhandlungen der sachsischen Ges. d.

Wiss. Bd. V) etiam syntaxi aliquantum eum praestitissenemo infitietur

Jam vero, ut a libris ad rem transeam, hi viri in

universum eo tendunt, ut ex omni formae alicujus gram-

maticae usu primigeniam significationem eruant quoque

modo ex hac secundariae fluxerint, exquirant. Ut igitur

prius illud genus quae sint, describit atque definit (syste-

matische Syntax), ita hoc, quae priora quae posteriora

sint (genetische Syntax) explorare studet.

Et quisque videat has duas rationes minime sibi

repugnare, potius hoc ex illo pendere. Nam ut formae

cujusvis significationes aliam ex alia derivare possimus,

quod hujus secundi generis est munus, omnes diversi-

tates usus, quantulaecunque sunt, cognitas habeamus

necesse est. Nec vero in nulla scientia res prius de-

scribuntur atque definiuntur, quam earum causae repe-

tantur.

Ex altera autem parte, ne priori generi nimis vide-

amur favere, qui in hoc versantur, aliquid rursus a

syntaxi comparativa discere debent: in significationibus

formarum grammaticarum proferendis et explicandis eum

ordinem adhibeant quem ipsa sequitur natura.

Sed hoc est levius, utpote quod magis ad formam

quam ad materiam disciplinae nostrae pertineat; majusaliquid syntaxis comparativae cum singularum linguarum

syntaxi communio proficere posse mihi videtur. Nam

hujus posterioris, ut supra dixi, est munus, formarum

grammaticarum significationes discernere atque describere.

Interdum autem, quamvis quales habeat notiones ea de

qua agitur forma satis constet, ambiguum tamen est

utrum ad hanc an ad illam usus aliquis certus spectet.

8

Atque hoc quidem eo facilius accidit in formis quae exduabus yel compluribus in unam coaluerunt, velut dati-^s Graecus ex Locativo et Dativo Indogermanorum.Jam vero cum linguae cognatae ut notiones ita figura-tiones sejunctas inter se saepe retinuerint. harum com-paratio tah controversiae lucem non aflFerre non poterit.

bic, dum sermonem Graecum solum respicies, indubio remanet, genetivus in hac lingua cum superlativoconjunctus utrum partitivae sit rationis an comparativae.81 autem bnguarum cognatarum syntaxin consubmus, aRomanis Germanis Indis superiativum quidem cum ge-netivo, comparativum cum ablativo vel (a Germanis mediiaevi) ejus vice cum dativo constructum reperimus. Igiturquomam Graecorum genetivus ex duobus Indogermanorumcasibus 1. e. genetivo et ablativo coaluit, hunc casum sicum superlativo constructus tibi occurret, genetivi signi-ficatiom 1 e. partitivae, si cum comparativo, ablativinotioni tnbues.

An, superlativi comparativique et stirpium et noti-onum simiLtudine commotus, illam sententiam praeferendamcenses, Graecos hujus discriminis memoriam amisisse,simu ac formae genetivi et ablativi semel confluxissentgenetivi cum superlativo conjuncti rationem cum ejus quicum comparativo construitur, commiscuisse ?

Hoc certe necesse est sibi persuadere qui Kvicalam etKuehnerum sequuntur.

Qui viri docti, Kuehner in grammatica graeca tamdihgenter accurateque scripta, Kvicala in commentationepecuhari quam de hac re m lucem edidit (Zeitschr f dieosterreich Gymnasien 1858, p. 529 ss. uber den imGriechischen scheinbar fur den Comparativ stehendenbuperlativ"), rationibus ut mihi quidem videtur satisvalidis innm prorsus negant, inter superlativi et com-paratm cum genetivo constructionem uUum intercederediscnmen. Superlativum enim cum genetivo partitivo

1

9

illum quidem inveniri constructum sed ita tantum modout genetivus attributio sit superlativi. In hac autemarctiore conjunctione etiam comparativus construipotest cum partitivo genetivo.

Sed quanquam cetera omnia subtiliter perpendere,illud unum comprobare non potuere, quomodo fieri potu-erit ut sermo Graecus in hac constructione a linguarumcognatarum consuetudine recederet.

Itaque mihi evenit, ut etiam reliquarum quas pro-ferunt rationum de fide magis magisque dubitarem, deni-que has si refellere possem experiri mihi proponerem.

Quem finem num sim assecutus, me doctiorum injudicio sit. IUud autem constare mihi videtur, si quodvolui effecerim, simul id me probasse, in iis quaestionibuset ipsis quae ad singularum linguarum syntaxin pertinent,comparativam scientiam consultricem esse non desper-nendam.

Jam mihi rem ita institui, ut primum quae in uni-versum causae adversus genetivi cum' superlativo con-juncti partitivam rationem proferuntur, eas infirmaresusciperem; deinde ne in iis quidem locis Homericis So-phocleis Thucydideis, qui cum illorum sententia facerevidentur, superlativum comparativi ratione cum genetivoconjungi quam maxime possum probabo, extremo locoexceptiones quasdam paucissimas ut in appendice tracta-turus.

Atque in Homero quidem et Sophocle perlegendissummam operam impendi, ne ullus locus me subterfugeret,qui ad nostram spectaret quaestionem. Ex aliis veroauctoribus ea solum exempla attuli, quae jam ab aliisannotata inveni, ut ex Thucydide quae Poppo in prole-gomenorum ad editionem suam parte II (cap. XIV /9/9)affert. Nam cum per omnia litterarum (Jraec^rum mo-numenta is de quo agendum erit usus occurrat, exemplorum

10 ^

copiae ex quibuslibet auctoribus augendae ad nullum

finem pervenissem nisi quem ipse mihi constituerem.Satis igitur habui, si, quaecunque exempla undevis

assumi possunt, eorum unumquodque una vel alia quasdistinxi specie contineretur.

Tamen ne credideris ad libidinem ex quibus scripto-ribus exempla conferrem, me elegisse, sed ad quaestionisnaturam. Ut enim studiose Homericum illius con-structionis usum investigarem , non modo Kvicalae memovit auctoritas, non solum ea ratio quaerendi quae

comparativae linguarum scientiae propria est, quae utvestigia repetantur ab origine, postulat, sed vel

maxime ipsa qua utar ad rem nostram expediendam ratio.Nam ut jam hic sententiam meam innuam, illum de quocontroversia est usum magna ex parte ad simplicem etnaturalem quendam orationis pleonasmum referam, quitamen logicis normis repugnet. Ubi autem sermonemGraecum se praebere magis simplicem, ubi magis luxuri-ari atque minus regulis certis sive logicis sive gram-maticis subjunctum esse existimas quam in carminibusquae dicuntur Homeri? Inter Atticos vero scriptoreseadem de causa poetam aliquem malui perlustrare quamprosae orationis scriptorem, quia poetae liberius et quasi

naturalius hngua utuntur. Quocirca in Sophocleum, cuitragico optimo jure in schohs summa tribuatur opera,

. illius genetivi usum accuratius inquisivi.

Sed ad ipsam rem aggrediamur.

i

i

Primo igitur loco nobis examinandum est, quibusrationibus commoti nonnulli viri docti contendant gene-

tivum Graecum cum superlativo conjunctum non modo inquibusdam locis sed ubicunque inveniatur (dumne sitattributio superlativi, conf. p. 9), cum eo qui comparativo

obnoxius est, eandem habere rationem i. e. ablativi vicefungi, quamquam in latino et in Sanscrito (cf. Delbriick:Ablativ, Localis, Instrumentalis) comparativus quidem

cum ablativo nam quae res vel persona aUam superat,

ab ea quasi separatur superlativus vero cum genetivo

conjungitur. Licet enim in tempus concedamus in certaquadam specie locorum superlativum cum genetivo com-parativo esse conjunctum, tamen ut in universum partitiviconstructio ab superlativo abjudicetur, rationes ex partitivi

natura deductas desideramus. Jam si quae Kvicala

p. 535 s. dicit: Wir glauben behaupten zu konnen, dasfedie Annahme des genet. partit. beim superlativus gar sehreingeschrankt werden muss, und dass man dieselbe nur da

gelten lassen kann, wo der gen. partit. attributive Natur hat,

wo man auch das Verhaltniss umkehren, aus dem Genetivden Nominativ machen und den Superlativ als attributivesAdjektiv mit demselben inUebereinstinimung bringen kann:So wird man also z. B. Thuc. I, 25 xQW^^^^ dvvdfieiovteg xar' ixsTvov rov iqovov ofioia rotg EXX^vmv JtXov-^

12 13

dicordrotQ den Genetiv ^EXXrjvcov fiir partitiv erklaren; dennman kann sich auch folgender Construktion bedienenofioia rolg jikovCiayTdroiq ^'EXXrj^i.** cum iis quae p, 538profert: Es giebt viele Stellen, in denen die Annahmeeines von dem Superlativ abhangigen partitiven Genetivsgeradezu absurd ware, wo man sich zu helfen sucht durchdie Annahme, der partitive Genetiv beziehe sich nichtauf den Superlativ, sondern auf das Subjekt oder aufein anderes Wort; so z. B. Herod. VII, 70: oi ix xfjqJi^vTjg Ald-lojteg ovXoraxov rQixcDfia hovai Jtdvrmv dv-B^QWjtcov. Wenn man nun hier den Genetiv als partitivenvon 01 ex rfjq Ai^vrjg AlHojisg abhangen lasst, warumerklart man nicht consequenter Weise auch Xen. Cyr.I, 3, 2: IleQOwv fihv jtoXv xdXXiarog 6 ifiog jtarriQ x, r,X, den Genetiv, wenn man ihn als partitiven auffasst,flir abhangig von 6 s/iog jtari^Q? Aber ich glaube, essei das Natiirlichste anzunehmen, jtdvrov avd^Q^jtcovhange von ovXorarov in derselben Weise ab, wie es vomcomparat. oder von jedem beliebigen Ausdruck des Ueber-treffens abhangen wiirde. Ebenso ist es bei Adverbien"u. s. w.

,deinde quae Kuehner II. p. 335 ann. 1 probare

studet:Nur dann ist der Genetiv als partitiver aufzufassen,

wenn der Superlativ die Geltung eines Substantivs hat,als P. 80 Tqcocov rov aQiorov ejte^vsv; wenn er aber voneinem pradikativen Superlative abhangt, so ist er alskomparativer aufzufassen."*), cum hoc loco II, p. 23,1

:Deutlich tritt dies (dass der Genetiv beim Superlativ

*) Kuehner sibi ipse non consentit. Nam p. 291, 5: Derpartitive Genetiv, inquit, kann auh von einem superlativischenAdverb abhangig sein, Xen. Cyr. 3, 1, 25: IlayKov tc5y SeiviSv hip6og fA.dXi

- 14 1-

Od. 13, 130: ^cdrixti^, toIjcsq roc Ififjg fcg elai yevtO-Xfjq.

interpretandum esse i. e. ablativi vice fungi tibi probes

(quanquam de genetivo genuino cogitandum esse ex alteraparte, Od. 16, 300: biioq eooi xal ai[uarog rjiisriQoio

defendit), certe apud Atticos Mihil usitatius inque elegan-

tiam orationis magis receptum est; quod jam de magnaquae in promptu est exemplorum copia pauca affirment.

Atque possessivam notionem praebet genetivus praedicati

loco adhibitus

Thuc. 4, 98, 2: rov 6e vofiov rolg ''EXXrjaiv elvac' mv

av f]v rb XQdro^ rfjg y^g exdarrjg , rovrmv xdi rd

leQa dei ylyvead-ai.

2, 87, 4 : roiv jileiovcov xai dfietvov jiaQaaxevaafieva^v

rb xQdrog earl.Plat. Ap. 27 A.: xai roi rovro eari jtai^ovrog.

Xen. an. 5, 5, 7: KorvmQa f]V Uivcojtemv,7, 3, 19: Sevog^cov jioXecoq lieyiarrjg fjv ,

partitivam vero hisce in exemplis:

Xen. ap. 1, 3, 9: Ov av KQiro^ovXov evofii^eg elvat

rmv am^QOVLxSv dvd^Qcbjimv fidXXov rj rcbv dvofjrcov.pol. 11. 1, 1: *^ IJjtdQrtj rmv oXiyavd^QOJcordra^v

JcoXecbv eariv,

Pl. Euth. 277: Tcov Xafi(iav6vratv elaiv ol fiavd-dvovreg,

Is. 15, 235: IJoXmv rmv ejird aocpLarmv exXfid^rj.

Jam a praedicativo genetivi usu propius abesse mihi

videtur adverbialis, quam ab attributivo praedicativus,

nam et praedicatum et adverbialis definitio per se aliquam

enunciati partem constituunt, attributum nil per se valet.

Si igitur praedicatum saepe genetivo figuratur, quid tam

mirum, si praedicati definitio (i. e. adverbialis definitio)?

Sed haec senteutiam nostram probaverint magis quam

demonstraverint, quae sequuntur, nullam relinquent du-

bitationem. Jam dudum enim te, lector benevole audioquaerentem, quonam modo uterque vir doctus intelligat

genetivum Latinum cum superlati^ conjunctum. Nam

15

in hac Hngua, utpote in qua * genetivus minime ancepssit neque ablativi provinciam sibi annexuerit, non datur

illud refugium, genetivum, si superlativi est attributio,

genuinum declarare, si autenj praedicativae definitionislocum obtinet, ablativi vicarium. Immo vero superlativusLatinus nusquam nisi cum genetivo conjunctus illudquasi testari videtur etiam in germana lingua Graecorumqui cum superlativo construitur, genetivum esse genuinum.

Ex hac difficultate non ita laudabilis, ut mihi quidemvidetur, illorum est receptus. Ut enim ab eo incipiam,cujus in tota nostra quaestione apertum est sententiamin alterum transisse, Kvicala p. 540 in tali enunciato

ut Indus qui est omnium fluminum maximus" genetivumomnium fluminum" ut possessivum declarat, qui sitattributio superlativi maximtls*', non quod equidem raihipersuadeo, praedicativa definitio ad est maximus". Sedut hoc accipias, quamquam tali modo genetivus possessivaesignificationis num ab partitivo disjungi ac dirimi possitvalde dubito, cum possessivus genetivus, qui quidem parti-

tivam et hanc in illo enunciato inesse in verbis

omnium fluminum^' nemo non defendat habeat signi-ficationem, partitivus ipse esse mihi videatur, licet,

inquam, nihilosecius hoc accipias, quid valet ad tales

locos ut Corn. Nep. Them. 9: Themistocles ad te veni

qui plurima mala omnium Grajorum in domum tuamIntuli."? Nemo enim genetivum omnium Grajorum" attri-butionis loco ad plurima mala" referet. Et hoc opponi

posse Kuehner quidem praevidit (p. 23 ann. I in fine).

Tamen quomodo refellere studeat, nonnisi inter versus

legi potest. Si enim, quae 420, ann. I dicit: die irr-

thiimliche Ansicht (dass der Genetiv beim Superlativ

ein partitiver sei) scheint ihren Gruni theils auf derdeutschen Sprache zu haben, indem mr z. B. HoxQdrijgjtdvrmv 'Ad^rjvaimv aocfcbrarog fjv iibersetzen: S. war derWeiseste unter den Athenern, theils auf der lateinischen,

16

die nacli dem Comparati^e zwar den Ablativ, nach deniSuperlativ aber in verschiedener Auffassungs-weise den Genetiv gebraucht.", cum iis conferas quaesupra citavimus: deuthch tritt dies an solchen Stellenhervor^' u. s. w., ille genetivum omnium Grajorum"attributionem esse subjecti i. e. pronominis qui" per-suasum sibi habere videtur. Ea igitur explicatione utiturin latino genetivo cum superlativo conjuncto, quam ut ingraeco vitet, eandem constructionem superlativo tribuitquam habet comparativus.

Qui autem sine praesumpta opinione rem spectet,ei omnino in mentem non veniet illud omnium Grajorum"aliter accipi posse quam praedicativae definitionis loco.

Haec sufficiant ad rejiciendas quae contra genetivicum superlativo conjuncti partitivam significationem pro-feruntur rationes; jam venimus ad eas quae pro hacipsa significatione non tam possunt adduci quam ultrosuccurrunt.

Nam cum et comparativus et superlativus Graecusnon solum cum genetivo sed vix rarius cum particulisconstructionem ineant, harum particularum usus et notiofacile reddet rationem etiam genetivi cum utroque ad-jectivorum gradu conjuncti potestatis. Ac primum quidemcomparativum saepissime sequitur conjunctio /}, super-lativum nunquam. *) Si autem, quod Kuehner et Kvicalacontendunt, superlativus eam rem de qua ipse enunciatur,non contineret in unum quendam communem conceptumcum iis quae comparantur, sed quod de comparativo

*) Nam Herodateus ille quem fortasse objicia locus: 2, 35, 1:AXyvnros nXctata &avfjLd(na ex(i rj aXXr} naaa x^^V ^^ anacoluthitiguram reierendus est. Plurali enim numero verbi x^Q^ minususitato permixtae sunt hae iere enunciati formae:

AXyvntos nkeiara &avfj,d9ca bxci ndvttDv twv x^^^^*nXeoya

.4 .. rj dXkrj Ttdca x^QV*

jtijaR-

M )) it

17

constat, iis opponeret, intelligi non potest, qua de causailla particula non construatur cum superlativo et ipso.

Sed clarius etiam superlativum Graecos non minusa comparativo distinuisse quam ceteras Indogermauicaestirpis gentes, elucet ex praepositionum diversitate quaein locum genetivi sive comparativo sive superlativo con-juncti interdum substituuntur.

Spectemus primum quas comparativus sibi asciscat:Hom. Od. 7, 216:ov ydQ TL arvysQf] am yaatSQi xvvtbqov ciUo

(itpeOTdvai = praeesse Eur. Andr. 1098).Soph. Trach. 576 - SoTe fi^Ttv' etoidmv

OTSQ^ei yvvaTxa xetvoc dvTi aov jrliov,Ant. 182 s.:

xal fiei^ov' oaTig dirrl ttjq amov jcdTQaqq)iXov vofil^ei,

(conf. Kriiger, att. Syntax 49, 2, 7: Statt ^ folgt nachdem compar. zuweilen dvTl, die Wahl bei einer Alternative.oder jtQo, das Vorziehen des Gegenstandes bezeichnend.)

Similes vel easdem praepositiones iis quoque locisusurpatas invenimus, qui si non comparativum ipsum,at certe notionem comparativi exhibent, velut

Soph. Aj. 444: aXZog dvr' efiov,Oed. Col. 448:ro) ^dvTi Tov (pvaavTOQ elZea^r]v d^Qovovqxal axfjjtTQa XQalveiv xal TVQavveveiv x^ovdg,Plane ahae autem praepositiones ex superlativo pen-

dentes exstant:Hom. 11. 1, 515: Sg)Q' ev el6m

oaaov eycb fieTa jiaatv dTtfioTdTTj d^eoq elfit.9, 54: xal ^ovX^ fteTa jtdvTaq ofirjXixaq ejcXev dQtOTog,

(accusativus hic quasi motum ingenii aequalium seriempercurrentis depingit).

14, 112: yevefjq)i vedyToxog elfit fied^ vfitv.2P>, 476: ovTt vecoTaTog eaat fieT' 'AQyelotat ToaaovTov.

2

18

SU

vel

Od. 2, 454:8x jidvTcoP de fidhara Aioq yXavxwmdi xovq^j.

Soph. Phil. 384: jtgdg rov xaxlorov xdx xaxmv

.

Ad comparativum igitur eae quae comparantur respersonae plerumque per praepositionem dvxi^ ad

superlativum per iiixd aut Ix referuntur i. e. illic una

res alteri opponitur, ab ea separatur, hic ea res, de qua

superlativus enunciatur, cum iis quae superari dicuntur,

in unum quasi conceptum universalem comprehenditur,

ex quo una expromatur. Hoc autem praepositionum

discrimen plane congruit cum eo, quod inter ablativi

atque genetivi partitivi vim intercedit. Ergo quid sermo

Graecus ipse testetur de nostra quaestione, non satis

circumspexisse Kuelmer et Kvicala mihi videntur. Namquod genetivi cum verbis aQXUV, xQarelv ceteris, quibus

notio superandi inest constructi rationem non bene sejungi

existimant ab ejus qui superlativo obnoxius est, qua aut

observatione aut ratione innituntur? Ut enim illa verba

eundem assumant genetivum quem comparativus , nonne

a superlativo quidem eodem significationis intervallo

distant quo ipse comparativus? IlHs verbis autem, quae

a superlativis derivata sunt, ut dQiorsvsiv, xQaTLareveLV,

jtQojTSveiv nihil obstat ne eandem adscribamus con-

structionem ac superlativo ipsi i. e. partitivi genetivi.

t I

1

Sed haec hactenus. Nunc ad alteram partem pro-positae divisionis pergamus, quae est de eorum locoruminterpretatione, in quibus genetivum cum superlativo con-junctum pro partitivo accipere plerisque absurdum vide-tur. Hunc usum exemplis praecipue Homericis Sopho-cleisque illustrabimus.

Priusquam autem in singula deinceps inquiramus, inuniversum aliqua sunt praemittenda quae ad difficultatemdissolvendam nos quasi instruant. Nam cum minimeassentiendum mihi persuaserim inveteratae illi sententiae(quam ab G. Hermanno [ad Vig. ed. II p. 718] et Poppone[Thuc. I, p. 172 antimeria superlativi pro comparativo]receperunt Kvicala et Kuehner), superlativum cum gene-tivo plurali eadem ratione conjunctum inveniri qua com-parativum; sed potius ad id grammaticarum observatio-num genus quod Franc. Vigerus idiotismos vocat, con-fugere malim: illud primum sine dubio necesse est per-pendere atque inspicere, ad quem usque finem illa quaedicuntur idiomata in linguam se insinuaverint, ut deindevideamus, ne quod nobis probavimus hunc finem egrediatur.Jam vero G. Hermannus idiomata, quorura praecipuasspecies ponit pleonasmum et ellipsin, attractionem , ana-coluthon, hac definitione complectitur : idiomatum ex-plicatio in his versatur quae usu praeter naturales lo-

J\\\

- 20 ^

quendi regulas*) introducta siiit". Sed ut definitiones

omnino magis ad dilucidandam quam ad amplificandamcognitionem nostram aptae sunt, ita haec satis quidem

idonea est qua quae omnium consensus elliptice ^ velpleonastice etc. dicta existimat, recognoscamus, multo

minus autem ut anomaliam quandam syntacticam , quaehucusque prorsus alio modo explicata sit. dijudicetur anjure idiomatis finibus adsciscamus. Immo ut hoc pro-bemus, causae ipsae illius locutionis quod idioma vocatur

quaerendum esse videtur quaenam sint, ut deinde exa-minetur, hae causae num etiam eum de quo controversia

est usum efficere potuerint.

Hoc autem ut suscipiam plenum opus aleae", ex

grammaticorum disciplina in psychologiae confinium ex-

cursionem facere liceat.**)Atque cum idioma in perverso quodam sibique non

prorsus consentaneo enunciati connexu positus sit, in quo

tamen quae insit cogitatio nemo in ambiguo versatur, id

spectare nobis proponitur, quaenam inter cogitationem

et quae eam declarat enunciationem in universum inter-

cedat ratio.***)

*)Equidem dicere malim: praeter logicam enunciati cujusqueunitatem et integritatem.

**) Totum hunc locum jam pertractavoram et ex eo, quodcogitatio ad unum spectans et vestigio temporis animo praesens

verborum serie aliud aliud aequentium exprimitur, idiotismos maxi-

meque pleonasmum deduxeram, cum vir quidam doctus mihi ami-

cus animum meum advertit ad commentationem Steinthalii v. cl.inscriptam Ass imilation und Attraktion, psychologischbeleuchtet" (Zeitschr. f. VOlkerpsych. l, p. 93). Jam cum hanc

inspexissem, ambiguus eram magisne gauderem an aegre tenem,

hunc virum illustrem quamvis pro proposito suo altius in rem

descenderet largiusque df scriberet, ab eodem explicandi principioexiisse. Iterum igitur recognitam hanc partem locis quibusdam

ex illa comm. allatis ut adminiculis instruxi.**) Per se elucet hanc rem hic adumbrari tantum et quasi

attingi posse. Nolim igitur in rquentibus inscientiae raeae tribui

"1% .

wim-'^

\%\

21 -

Et cogitatio quidem. qu;in(i[uaiu sine liugua ue cogi-

tari quidem posse satis superque constat, non eo usqueex necessaria sua forma, linguam dico, pendet, ut quia

dici non potest nisi extensione quadam temporis, ne ipsaquidem cogitatio eodem temporis momento tota animopraesens esse possit. Inimo cum cogitandi actio in con-jungendis notionibus '^^ositum sit, simulatque aljqua no-tionum consociatio semel facta est, non singula ejusmembra aliud post ahud, sed omnia eodem temporispuncto animus repraesentat (conf. Steinth., p. 143 f.),quoniam minime per se, sed nonnisi ad consociationemsuam cogitantur. Et profecto, si aliter res se haberet,

id ipsum intelligi non posset, quoniodo fieret, ut secundumrationem loquerentur liomines.

Jam illa notionum conjunctio, quam vocamus cogi-tationem, non aliter lingua potest effingi nisi ut singulae

quod ad brevitatem necessariam conferenduui est. Neque enimillud ignotum habemus a Lotzio viro de psychologia optime me-rito evidenter esse probatuiu (Mikrok. cap. 1), repraesentationesproprie dici non pohse obacuratas vel attenuatas, quouiam diversivehementiae gradus quam repraesentatio quaedam in animo habeat,non ad pleniorera aut rainorem consciontiae (vide intra) lucem eisuperfusam referendi sint sed ad id quod aut plures aut paucioresejus partes vel notae (Merkmale) animo praeseutes sint. Sednostro proposito, ut cui nihil inde discriminis aflferatur, aptius

erat, quia brevius, hoc negligere.Eadem de causa de repraesentatione justae enunciati formae,

quam vocavimus, ita egimus, quasi non modo simplex esset, quaevalde composita est, sed stabilis et eadem, quae mutabilis (namaliae certe ejus partes in primo, aliae in postremo enunciati verboloquentis animo praesentes sunt).

Quod ad orationem attinet, vereor ne nimis mihi ignovissetibi videar in vocibus reprae8entatio" et conscientia*' utendis.lUa notionem animo non modo comprensam sed certo temporismomento praesentem (Vorstellung, sofern sie (mehr oder weniger)bewusst ist) declarare placuit, hac non solum statum ejus quodrepraesentatur (quod quidem minime a sermone latino abhorret),sed < tiaiii statuiii ejus qui repraesentat.

m 22

quas continet notiones proferantur serie quadam verbo-rum aliud aliud sequentium. Cum autem non notiones,sed notionum conjunctio quaedam repraesentanda sit, isqui loquitur in unoquoque enunciati verbo conscius essedebet, hoc quomodo cum reliquis quae aut dixerit autdicturus sit, ad cogitatum declarandum consentiat. Co-gitatum enim quod unum est et simplex

,qua alia con-

ditione recognosceres multiplici verborum imagine red-(litum? Et adstant loquenti ne cogitationis unitatemin verborum varietate perdat, logicorum et grammaticorumdisciplinae.

Nam sicut logica ars ut sensus verborum, ita gram-matica ut formae ad cogitationem eftingendam inter seconveniant, sunt custodes.

Ut i^itur quae dixi comprehendam et ad unam vocemreducam, duae repraesentationes loquentem per enun-ciationem quasi proseciuuntur, una sententiae quam habeateffingendam, summam continens, altera ad justam enun-ciati foriQam attenta.

Jam psychologia docetur diversos gravitatis gradusobtinere posse quae simul in conscientia sint, reprae-sentationes, quoque vahdior sit una, eo magis attenuarirehquas. Quid igitur mirum, si repraesentatio justaeenunciati formae quam vocamus, interdum obscuretursententiae repraesentatione, quoniam haec per naturamplus habet ponderis praesertim in aifectu et in hominibusminus eruditis? Tum autem eveniet illa dictio, quodidioma supra appellavimus.

Nam ut praecipuas*) species perlustremus, ana-

coluthon, quod secundum Hermannum vepfiatur in unoeas in partes distrahendo, quarum neutra, si leges gram-

) Illa in quattnor genera divisione multitudinem et vari3-tatem rerum non penitus exhauriri, ipsa in hac conimentatiunculaprobaturum me esse spero.

23

maticas spectas, cum altera cohaeret^', anacoluthon, in-

quam, tum existit si ex duabus constructionibus, quae

quidem pariter ad cogitationem effingendam aptae sint,

ut unam eligat et teneat, animus, cogitationis materie

impletus, non satis attentus est. Quid evenire potest,nisi ut ambae permisceantur ?

De attractione neque habeo quod Steinthahi verbis

addam et melius in unum nie complecti posse despero

quae egit quam ipse p. 171 fecit.Transeamus igitur ad ea quae restant idiomata,

ellipsin dico et pleonasmum, quae quidem commodius etiam

ex nostro principio deducuntur.

Illa enim, cum sit omissio tahum vocabulorum quae

facile subintelUgantur, non solum efficit ut quae dicuntur

verba eo gravius dicantur, sed etiam simiH quodam modo

ipsa efficitur. Nam quo vehementius animum cogitatioincessit, eo clarius quae maxime ad eam repraesentandamspectant verborum conscientia enitebit prae iis (luae nil

nisi praeponderantium relationem declarant. Haec igitur

ut vix in mentem venerunt, ita ut prorsus non enuncientur,

fi eri potest. Et hanc figuram ellipsin diciraus.

Oppositus autem et tamen et causa et effectu similli-

mus eUipsi est pleonasmus, qui paullo fusius hic tra-

ctandus est.Atque ut in ellipsi minoris ponderis verba gravio-

ribus quasi ex enunciato expelluntur, ita pleonasmus tum

existit, si notionis praeponderantis repraesentatio adeo

repraesentatione justae enunciati formae praevalet ut

semel expressa non satietur sed iterum in reliquorum

verborum conexum praeter logicam enunciationis unitatem

irrumpat.Hoc idiomatis genus notissimum est latissimeque patet,

velut in cujusque linguae et cujusque aetatis htteris duasnegationes nonnunquam ita adhibitas invenimus, ut inter

se nontollantur sed notionem negativam augeant et cumulent.

24 25 -

Tameu fortasse pleunasmi fines etiam latiore ambitucircumscribendi sunt quam adhuc solent. Nam usitataeperceptaeque ab iis qui in syntaxi graeca versantur hujusidiomatis cognitiones non paullum distant ab ea quaeex nostra deductione fluit, cum secundum illas arti rhe-toricae hic locus omnino tribuatur. Ut Grodofr. Bern-hardy v. ilL in libro qui inscribitur Wissenschaftl.Syntax der griech. Spr. p. 44 annot. I contendit, diegriechischen Pleonasmen gehen einzig von rhetorischerAbsichtliclikeit aus". E contrario equidem pleonasmumquamvis saepe rhetorice et consulto sit adhibitus, tamensi ejus originem respicis, in proprietates prisci atque haudpohti sermonis esse reponendum persuasum habeo, quando-quidem nihil tam pro natura rudis ingenii esse videtur,quam logicam unitatem concinnitatemque negligere adcogitationem impressius pronuntiandam.

Primariam igitur formam et quasi fontem ipsumpleonasmi in antiquissimis et ab elegantia sermonis re-motis monumentis inveniemus; sive quibus talis proprietasinest, loci nondum animadversi sive per aliam quandaminterpretationem accepti sunt.

Haec habui quae de idiomatibus eorumque originepraemitterem, priusquam in singula inquirerem. Jamspero fore ut ea quae de genetivo cum superlativo con-juncto supra in universum dixi, ne iis quidem locis labe-fieri tibi probem, quos Kuehner et Kvicala , nisi se se-quaris, explicari nuUo modo posse contendunt.

Atque primum quidem uterque vir doctus (conf.Kuehner II p. 22, Kvicala p. 538) eos locos adducit, inquibus ad superlativum refertur genetivus pluralis pro-nominis aXXog aut generis earum, quae comparantur, re-rum nomini appositus aut, quod multo saepius invenitur,nudus: Conf. Oil. 5, lOT):

-^.

(I

g)rjal TOi avdga jtaQslvat dC^vQcbraTOv aXZcQVTmv dvdQwv, ot aOTv jtSQc IlQid/ioio fidxovTO.

II. 1, 505: og SxvfiOQcoTaTOc; aXXojvejtXeT\

6, 295: exsiTo vtlaTog aXZatv.^IO, 434: OQi^Cxeg otd' djtdvfvd^e verjZvdeg eaxaToi dncov.23, 532: JtavvOTaTog ijXvd^ev dXXmv.Sane ineptire videtur, qui genetivum dXXcov in hisce

locis ad partitivam notionem referat. Immo hunc gewQ-tivum ab eo, qui cum comparativo conjungitur, non essedistinguendum quisque putaverit; nisi quod superlativuseas quae in comparationem cum ipso inducantur, res velpersonas inter se ipsas indicet diversos obtinere gradus.

Attamen hanc sententiam falsam esse et qui eamsequuntur logicam magis quani syntaxin spectare existimo.Nam illius pleonasmi haud rhetorici sed quasi naturaiisde quo supra diximus, ipsius vocis dXXog apud Homerumusus exemplum clarissimum praebere mihi videtur. Quodjam paullo copiosius probandum est.

Et primum quidem discrimen faciendum videtur intereos locos, ubi pronomen dXXog abundat sed non ofendit,et eos ubi si pleno sensu acciperes perverse dictum essevideretur. Hic usus jam conspectus atque a viris doctisin controversiam vocatus est, ille, ut mitior, nondumanimadversus.

Jam prioris generis exempla in promptu sunt haec:II. 7, 358; 12, 232:oLod^a xal dXXov [ivd-ov d/ielvova Tovdt vofjoai.Od. 9, 27:

ovTot eycoye fjg yairig dvvafiat yXcxeQcoTeQOv dXXo ideod^ai.18, 334 : [irjTtg Tot Td^a 'Iqov dfitivmv dXXog dvaOTi].8, 202 f.

:

Taxa S^vOTeQov dXXovijcetv ^e ToaovTov oto/iat /} eTt ftdaaov\

Certe concedes vocem dXXog in omnibus his locis super-

26 27

vacuam esse. Nain res aliam superans, quod (juidem com-parativo indicatur, per se ab ea est diversa, est alia.

Eandem autem abundantiam praebent ea enunciatanegativa, in quibus vox aUo(^ subjecti locum obtinetcomparativo praedicatum constituente, ut

II. 15. 569: 'AvTi2ox\ ovrcg oelo recbrsQog aXXog 'AxqfSi'.Od. 9, 427:wg ovx alvorhQOV xal xvvtsqov aXXo yvvaixog.11, 623 f.: ov yaQ sr' aXXov^Qa^BTO Tovdt rl [loi xc^XsmbreQOv tlvai asO^Xov.20, 201 : Zbv JidreQ, ovrig aelo d^emv dXocbreQog aXXog.Sed ut ad alterum genus veniamus, sunt loci, in

quibus vox aXXog non modo abundet, velut II. 15, 569:'AvriXo/ ovTig oeto vecbreQog aXXog Axatcov, sed eo mododicta sit, ut si pro grammatica structura perciperetur,sensum falsum praeberet. Confer, si placet, Od. 6, 84:

a(ia Tijye (Navoixda) xcd dfiipijtoXoi xiov dXXai.18, 416:[irjre ri rbv gelvov orvcpeXi^ere fii^re riv' dXXovrcov dficbcov.

Ubi cum generis loco species quaedam commemoretur,quae quidem id quod antea nominatum est, non comple-ctatur, voce dXXog ad speciei nomen pro attributione ad-jecta offendimur. Valde inter se discrepantes de hoc usua viris doctis prolatae sunt sententiae.

Porsonum enim, Weiskium alios, qui vocem dXXogillic pleonastice sumi volunt (quod quidem ego non pro-bare non possum), G. Hermannus vir ill vehementer in-cusat his verbis:*) Insani profecto fuissent Graeci, siverba orationi inseruissent nihil significantia. Tales autemineptias imputant Graecis, qui verbum qnoddam redundarevel paene expletivi vicem obtinere sibi persuadent." Quasi

ij^^

*) In censura quam de Euripidis Medea ab Elmsleio editafecit (opnsc. II, p. 184).

l

pleonastice dicere et nihil dicere unum idemque esset!

Haec autem opinio arcte cohaeret cum tota Hermanniratione grammatica. Nam ut ille in libro suo qui inscribiturde emendanda ratione grammaticae graecae" logicorum

axrjfiara in linguam traduxit, ita hic valde denegat, unquam

verba liberius esse conexa. Potius sibi persuadere voluit

id nomen, quocum aXXog conjunctum sit, appositionis locumobtinere, in qua explicatione certe uemo acquiescet, etiamsi

non ut Od. 6, 84:ovx olrjv, dfia T^jye xal dfccpijtoXoi xiov dXXai

interdum pronomen dXXog nomen suum sequeretur.

Multo rectius Naegelsbachius quidem nostro usui

vitii logici nomen imponit, modo ne hoc verbo expHcationemsimul excluderet. Accuratius autem et haud sine ele-

gantia ac subtilitate hanc materiem tractavit Kittlitz-

Ottendorf (Philol. XIV, p. 618624: de singulari qua-

dam pronominis dXXog significatione). Qui illius ususetiam ex latino et germanico sermone exempla adducit,

conferri jubet Liv. V, 39, 4: circa moenia aliasqueportas"; Goethe Rein. Fuchs VIII Aber sie schonen

uns nicht, uns andere Laien" (sie = die Kleriker). Nec

scio an huc pertineat illa Franco-Gallicorum consuetudo,

qua dicunt nous autres Frangais", vous autres AUe-

mands" etc.Tamen et hic vir doctus rem minus explicat quam

describit. Quod enim pronomen dXXog per oppositionemdictum esse contendit, nostro jure interrogamus, quotandem hoc fiat ut dXXog pronominalem suam naturam

abjicieus epitheti ornantis locum teneat. Nam adjectivaquidem ita, ut speciem certam generis substantivo quocum

conjuncta sunt, nominati indicent, non semper dicuntur,saepe etiam qualitatem aliquam ad totum genus per-

tinentem declarant (velut in evxvrjftideg 'Axacol vel ydXa

Xevxov) i. e. ad orationis ornatum adjiciuntur; sed pro-

nomina nunquam ejusmodi perhibentur, ut sensu integro

\ !

28

deficere possint.*) Kittl. - Ottendorfio igitur cum pro-nomen aXXoq contenderet ejus generis, cujus cum nominesit conjunctum, non modo divisionem sed cum alio genere

oppositionem significare posse, si lectori aliquid probarevoluit, necesse fuit demonstrare, vocem aXXoq hac quidemratione inter adjectiva esse numerandam. Sic autemilla sententia iundamento eget neque ad explicationemipsam rei quidquam afFert.

Sed siquidem ea, quae huice commentatiunculae partipraemisi, assensione comprobanda sunt, hujus rei enodatioomnino non ex grammaticorum sed ex psychologorumdisciplina est petenda. Concedi enim necesse est vocisaXkoQ hunc usum logicis normis repugnare. Logicaeautem regulae quanquam aliae sint ac grammaticae,tamen quod illis obsistit, his comprehendi posse despe-randum est.

Hoc igitur modo explico: Cum in omnibus ilhs locissententia eo spectet, ut duo genera hominum rerumveinter se opponantur, aXXoq ut vox diversitatis notionerepleta per pleonasmum haud voluiitarium generis alteriusoppositi nomini loco attributi adjicitur, ita ut alindquid cogitetur, aliud, si grammaticam respicis con-structionem, dicatur. Nam ut eo utar exemplo, quodclarissimam lucem rei afferre mihi quidem videtur, inillo vei-su Oed. r. 6:

dyd^ dixaicov firj jtag' dyyiXmv , rtxva,dUcov dxovHv avTog cocT IXtjlvd-a,

(Conf. Eur. Or. 521: ti fiaQzvQcovdXXcov dxovuv dtl, ^ a-/ elooQccv jtaQa;)

Oedipus nihil miuus vult quam se quacunque ratione

*) Si quidem ab illo pronominum demonstrativorum usu,quem grammatici noatrates rein deiktisch" ^ut Cic. p. lege Man.9; ut ex eodem Ponto Medea iUa profugit) vocant, hic disce-dimus.

29

nuntium appellare, qui quideni sensus, si ad grammaticamstructuram interpretareris, in illis verbis sine dubio inest,

sed contra quam maxime iis opponere: ro jtaQ* dyyiXcovi. e. jia^ dXXcov dxovstv opponitur rw avrov dxovsiv.

Jam vero, ut quae diximus, ad rem propositam ad-stringamus, si eodem pleonasmo illum versum Od. 5, 105:

g)riOl roi dvdQa jraQsTvac oiyvQCorarov dXXcovrcov dvdQcbv

dictum esse propones, dXXmv rcov dt^dQcov cur non sit gene-tivus partitivus, non intelliges. Nam ut in illo versu Sophocleovoce dXXcov adjecta minime indicatur Oedipum esse dyyeXov,sic hic per nostrum pronomen nemo, neque UHxes ipse (quodii qui genetivo comparativam significationem assignant,

sibi persuadent) neque alius quisquam ex eorum numeroexcluditur. qui cum Ulixis miseria comparantur.

Immo haec valet explicatio : prae grammatica structura,quae quidem genetivi superlativo obnoxii notio, utpotepartitivi, ut Ulixem cum iis, quibuscum rerum adversarummultitudine comparatur, in unum complectatur postulat,

tantum praevaluit repraesentatio excelsitatis i. e. diversitatis

Ulixeae fortunae, ut dXXcov non modo abundanter, sed siverbotenus velles interpretari

,perverse adjiceretur.

Quod autem genetivus dXXcov, ut II. 1, 505: coxvfio-Qcbraroq dXXcov x. r. X. saepe invenitur nudus, constructionemillam habemus pauUo etiam liberiorem, quoniam sic pro-nominis notio magis etiam premitur, quam si cum sub-stantivo conjunctum est. Et optime quidem ad ea quaesupra de pleonasmo in uniyersum dixi, quadrat quodipsa haec pronominis dXXwv nudi cum superlativo structura,utpote solutior etiam, nusquam invenitur nisi in anti-quissimo sermonis Graeci monumento, in Iliade. Etenim^

si jure pleonasmum, haud voluntarium dico, inter sermoni^prisci proprietates rettuli, is quidem summam redolet*intiquitatem

,

qui nobis audacissimus videatur.

30

At dixerit quispiani, id quidem me probasse akkmvgenetivum in illis locis pro partitivo haberi posse, nonprobasse esse partitivum. Qui enim ajLXcov cum pleonasmodictum esse deneget, licere ei tenere atque defenderesuperlativum etiamsi apud Graecos cum genetivo partitivoconjungi in universum constet, nonnunquam tamen com-parativi ratione constructum esse. Sed ex ipso Homeroargumenta accersam, per quae non jam liceat dubitare.Supra demonstravi pro genetivo cum comparativo velcum superlativo constructo haud ita raro praepositionesinveniri cum casibus, sed alias a comparativo, alias asuperlativo adsumi (conf. p. 17 s.). Si igitur in nostrogenere enuntiatorum pro genetivo non eas praepositionesquae comparativi sed eas quae superlativi propriae sunt,

intercedere ostendam, satis clarum erit genetivum aXXmvpartitivae rationi esse tribuendum.

Et pro genetivo allcov ipso quidem nusquam inveniadhibitam praepositionalem constructionem, tamen nondeest ejusmodi locus qui non nimus proposito satisfaciat.Dicit enim Diomedes ceteros Archivorum principes allo-cutus

II. 14, 112: y8V}j(fi vscoTarog slfii fisd^^ vfilv

i. e., cum praepositione fisrd (conf. Romanorum inter)in ejus nominis, quocum illa conjuncta est, potestatemea res vel persona, ad quam refertur superlativus, re-cipiatur, nihilominus verbo vfilv (pro i]filv) se ipsum excomparatorum complexione eximit.

Diversitatis igitur repraesentatio quae est svsQysia

enunciati, in hac scntentia superavit structuram gramma-ticam pro vfitv verbum quod et ad Diomedem et ad quosalloquitur, pertineat, postulantem. Et quid tam mirivel insoliti in hac re? Nonne pueruli nostrates, si magni-tudine corporis inter se gloriantur, dicunt: ich bin der

grosste unter euch, von euch" pro von uns, unter uns?"

Quin etiam nos ipsos contenderim talem comparationem,

,^;

I

31

siquidem vulgari sermonis consuetudine utanmr, eodem

modo pronuntiare.Jam nemo mfitietur illam personae enallagen, quae

est in II. 14, 112: ysvsfjcpi vscoTarog slfii fisd^ vfilv

ad ejusdem generis idioma referendam esse ac quod inillo loco Odysseae 5, 105: avdQa xaQSlvac oCC,vQcbTaTOvaXXcov Tmv dvdQOJv , exhiberi studuimus probare i. e. ad

diversitatis notionem ultro eflictam. Nullam igitur esse

causam, cur propter genetivum dXXcov sive nudum sivead substantivum adjectum superlativi alteram quandamconstructionem ponamus, exemplo ipso confirmavimus. Quanquam concedo loquente ij^so cum aliis se com-parante (ut est in ysvsficpi vscoTaTog sifii fJs{F vfitv) facilius

etiam intercedere illud idioma, ut diversitas praeter

logicam enunciati unitatem declaretur. Nam longioreintervallo subjectum dicendi ab objectis distat quamobjecta ab objectis, ut ex eo elucet, quod nos ipsiquamvis logica arte satis exerciti illud quidem etiam

hodie dicimus ich bin der Grosste von euch", sed minime

er ist der Grosste von den Anderen (den Anderen als

er selbst)", conf. sxslto vsiaTog dXXcov.

Ceterum, quod haud abs re esse videtur hic com-

memorare, etiam contrarium quoddam idioma invenitur,in quo, ut illic diversitas, sic ex altera parte communioloquentis atque eorum qui appellantur supra enunciati

formam significata est. Confer (II. XVIII, 297) Hectoris

Trojanos a Polydamantis, qui ut in urbem redirent,suaserat, consilio coercituri verba haec:

dXX' aysd^\ wg dv sywv sijtco, jtsid^chfisd^a Jidvrsg,

Hic igitur cum pro verbi notione imperativus jisid^scd^s,non adhortativus exspectetur (et Vossius noster hac de

causa vertit Auf demnach, wie ich rede das Wort, so

gehorchet mir AUe"), tamen, quoniam nemo fortius ad-monet, quam qui idem et ipse facturus est, ea forma

32

adhibetur, quae ad Hectorem non minus quam ad eeteiosTrojanos respiciat.

Haec dixi, ut similia vitia logica, ac quo genetivumaXZcov cum superlativo conjunctum esse existimo, apudHomerum inveniri probem. Sed restat argumentum exipso illius genetivi usu quodam ductum. Nam adverbiat^oxov, e^oxcc, quae quidem sine dubio eandem com-parationem ac superlativus demonstrant, cum genetivo(nihil hic interest utrum partitivo an comparativo an prae-positioni sx obnoxio) apud Homerum construuntur. Atquit^oxov semper cum aXXcov, toxc( cum jtdvrow conjungitur,nuUa alia ut quisque videat de causa quam ut metrum ser-vetur. Si enim diceretur i^oxov Jtdvrcov, syllaba ov longaesset, si t^oxcc aXXcov, hiatus offenderet. Apparet igiturpronominis alk(ov significationem ad enuntiatorum illorumsensum non desiderari i. e. haud praegnantius hanc vocempositam esse quam in ph^onasmo. Sed ipse qui hucpertinent locos conferas:

n. 9, 631 : fuv jraQci vrivolv tTiofiev e^oxov aXkcov,9, 641: fftffafav 6t roi t^oxov aXXcovx?/6iOTOi d"ififftvat xal cfiXraTOL ooooi jixcccoi.

13, 499: 6vo r av^Qtg ^AqtjCol e^oxov aXXcov,Odyss. 4, 171

:

xai [iLV Biprjv eXd^ovra cpLXr/Oe[iev t^oxov aXXcov'AQyeicov.

5, 118: oxtrXLOi tort, d-toi, ^rjXrjfiovtg tgoxov nXXcov.

6, 158: xetvog 6'av jreQi x?]qi fiaxdQraroa eoxov aXXcov.19, 247: rlev 6i [ilv eoxov aXXcov

cbv trdQcov '06vaoevg.II. 14, 257: efie ^'e^oxa Jidvrcov

C,r/reL.

24, 113; efie ^'e^oxcc Jtdvrcovdd-avdrcov xexoXcood^ac

.

Jam pertractata hac de voce aXXcov cum superlativoconjuncta parte illud pro supervacaneo haberem tangerc

i fi

i

il,

H'

- 33 -

hunc genetivum interdum, salva partitiva sua natura,plenam vocis aXXog praebere significationem, ut 11. 12, 103:

OL yaQ OL tioavTO 6LaxQL6bv etvaL aQtOroLrcov aXXcov fierd /' avrov.

Od. 11, 469, 550; 24, 17:ALavrog d-^og aQiOrog trjv tl^og re 6ifiag rerojv aXXcov Aavamv fitr^ dfivfiova IlrjXticova,24, 78: rov e^oxa rleg djrdvrcovrcov aXXcov trdQcov fierd ndrQoxXov yt O-avovra.

Sed Kvicala his et ipsis locis nititur velut sententiaesuae documentis; quod perversum esse non necesse estprobari, sed tantum dici.

Relinquitur vero alia quaedam genetivi tcov aXXcov,aXXcov (sive nudi seu substantivo appositi) constructio,in qua plenam inesse sigiiificationem pronomini dXXognon modo concedam sed ultro defendam. Nam cum idipsum explicationem desideraret quod iUa genetivi aXXcovcum superlativo consociatio apud excultioris orationisscriptores et jam apud Herodotuni non invenitur,*) hoc nonsolum satis a me spectatum esse mihi videtur sed etiamsententiae meae aliquantum probabilitatis addere. Janivero in ipsa Atticorum prosa ad adjectivum sive mavisadjectivum pronominale fiovog, quod quidom cum partitivogenetivo conjunctum exspectas (conf. Pind. Pyth. 8, 73:fiovog yaQ tx Aavamv OrQarov d^avovrog ocria Xi^aLgviov), relatum invenimus genetivum rcov dXXcov , velutLyc. 102: ^Ofi?)Qov xad^ txdor7}V jtevraerrjQi^a rcov Ilava-d^rjvaicov fiovov r

u h 35

ad sii])erlativiini refertur absonuni existimaverim abAtticae prosae consuetudine. Cum enim a latissimo illoin Homero usu superlativos cum aXkoiv conjungendiprorsus discesserit, qui tandem factum esse putes, ut ineo verbo, quod Homerus ipse nusquam ita constructumpraebeat, in eum recideret? Immo ^oroc; rtuv aXkmvJroif/Tctjv non significat fiovog Ix rcov aXkojv jtot/jTcdv (adanalogiam loci Hom. oL^vQcoTaTOi; ciXXojv tojv dvdQcljv)^sed f/ovog djtc) tcj(jv aXXcov jtoujTcov, tojv akJLOJV jioujtcjqvigitur ablativus est. Nam in voce [xovog conveniuntnotiones solus" et desertus^* et haec posterior ablativumpostulat (conf. Soph. xblTai /lovvog dji aZyiojv). Illaverba Lycurgi vemaculo sermone igitur ita reddendasuut: Homers Epen mit Ausschluss aller anderen Dichterwurden an den Panathenaen vorgetragen (conf. Kuehner,Synt. 421, 4).

Venimus nunc ad alterum genus locorum a Kuehneroet Kvicala argumenti loco inductum.

Neque enim raro genetivus superlativo conjunctuseas res declarat quae eodem nomine comprensae temporeantecedunt ante eam, ad quam superlativus respicit.

Conf. Sopli. Phil. 1171: d) Xcootb tcov jiqIv avTOJtcov.Ant. 11)0 ss. To xdXXiOTOv

tJtTajtvkq. cpaviv^fl^ci, Tcov jtQOTeQcov cpdog.

1212: dQa dvOTvxBOTdTtpxbXtv^ov tQjtoj Tcov JtaQtXd-ovocdv odcbv.

Thuc. I, 1: jtoXtfiov tovtov iXjtioag d^ioXoycoTaTOVtcsoi^ai Tcov JtQOytytvrj/ievojv,

10: T/iv OTQaTtlav txtlv/jv fityioTriv (itv ytvtod^ac tcovJtQo avTffg.

50: vavfiaxia avTr/^EXXrjOi JtQdg"EXXr]vag vecov jtXrjd^tifityioTfj d/j Tcbv JtQo avTfjg ytyivrjTai.

11

M

V, GO: OTQaTOJttdov yaQ drj tovto xdXXiOTOV '^EXXrj-VlXCbv TCbv fltXQf^ TOvdt ^VVTjXO^t.

VI, lo: d)g fiiyiOTOv Tcbv jtQlv xtvdvvajv dvaQQtJtTOvOrjg.31, 1: jtaQaoxsvrj yccQ avrrj jtQCOTrj txjtXtvOaOa fitdg

jtoXtojg dvvdfitt 'EXX?jvtX7J jtoXvTtXtOTdrrj Tt xal tvjtQS-jttordT/j Tcbv tg txtlvov tov xQOVOV tyivtTO.

Sine controversia in omnibus his exemplis, quorumnumero satis multa ex aliis auctoribus adjici possunt,

genetivus eam rem, quae summuni gradum dicitur tenere,nou complectitur. Ad eundem autem pleonasmum, quoapud Homerum dXXoJV perhibetur, etiam hos locos nereferamus, illud valde obstat, quod res eam quae ex-tollitur sequentes in comparationem non vocantur (et hocnegligit Classenius cum in editione ^ua dtoXoycoTaTog

T. jtQoy:' interpretatur ,,d^toXoycbTaTog JtdvTcov xat dto-

XoycoTtQog rcbv jtQoy,").Tamen iis de causis si cum comparativo genetivo in

illis locis superlativum esse constructum quin approbes

facere non posse tibi videare, in illo certe obstupesces,

quod superlativo obnoxius nusquam invenitur genetivus

substantivi, cujus notione ea res, ad quam saperlativuspertinet, non comprehendatur, sive ut aliis verbis utar,

quod si qua res vel persona cum toto genere quodam,

cujus nominis ipsa non sit, comparatur, nunquam super-lativus exhibetur. Attamen, si ut Kuehner et Kvicala

volunt superlativus niliil esset nisi comparativi quasi plu-

raUs (i. e. plures et diversos inter se gradus obtinentes

res cujusvis generis cum egregia quadam in comparati-onem induci forma ipsa indicaret), nulla ratioue intellegi

potest cur ex. gr. 'AxtXXtvg ccQtgTog rcbv Tqcoojv (melior

Trojanis, inter quos Hector, Aeneas, Polydamas diversos

ipsi virtutis gradus obtinent) non dicatur. Nunc autem

in tali enunciato ut (Od. 21, 372 s.):dl yaQ jtdvTojv toooov oOot xard dcbfiar^ taOtvfivtjorrjQcov xt(>(>

36

nemo superlativum desiderat (ut Kuehner ({uidem p. 21supra sibi persuadet), quanquam sine dubio de diversisroboris gradibus, quibus singuli proci praediti sint, cogitatur.

Sic igitur, si logicorum disciplinam respicis, illosgenetivos jiQortQcoi^, jraQeh9ovOov odcor etc. partitivogeneri esse tribuendos negabis, si grammaticorum, com-parativos esse concedere non poteris. Sed ipsorumnostra de genetivo aXXcov superlativo conjuncto quaestioid quldem satis probaverit logicorum artem nullo modosyntaxi moderatricem esse asciscendam. Quodsi in eo,quod omnibus quos nunc tractamus locis commune est,psychologica quaedam talis verborum conexus necessitasinveniatur, quin partitivae notioni illos genetivos ad-scribamus, nil obstabit.

Jam vero, ut supra dixi, in unoquoque illorumlocorum certa quaedam res cum prioribus ejusdem generiscomparatur, velut Thuc. I, 10 Trojana expeditio cumiis quae ante eam susceptae sunt. Cum autem procogitationis natura superlativus, non comparativus ad-hibendus erat (recte enim Kvicala p. 530: der Superlativsteht da, wo die einzelnen Gegenstande gesondert auf-gefasst werden und wo unter denselben selbst wieder einGradunterschied stattfindet), res excellens cum iis quaeeam tempore antecederent, in unum nomen comprehendidebebat, cujus genetivus partitivus cum superlativo con-strueretur.

Sed hoc quomodo fieri potuit? Quo nomine, ut adexemplum confugiam, bellam Peloponnesiacum (Thuc. I,1) cum antecedentibus bellis ita complecti posse tibivideris, ut a sequentibus simul dissolvas? Certe nullol

Quid igitur mirum, si ellipsi quadam necessaria, quaequidem non ad numerum verborum sed ad eorum vimet notionem spectet, intercedente vox jtQoyByevr^^ivcov(jioXifioov) usurpatur pro ampliore notione et rovq jiqo-yeyevrjfisvovg et ipsum bellum Peloponnesiacum continente?

u

JF^i

i

U

37 -

38

Multo miiius (iifficultatis tertii cujusdain-eneris loco

inest. Dicit enini Agameninon de 'Attj quae ad BriseidemAchilli dem ndam sese irritaverit U. 1 9, 95 s.

xal yag 6rj vv jtore Zfjv' acmro rovmQ aQtarovdvdQcov /}6e fhecov cpad e(i^evai'

.

Jam Kvicala (p. 538): Kann man liier, inquit, dieGenetive dvdQcov ^de fhecbv als partitive auffassen? Kannman den Zeus zu den avdQeg rechnon. was doch ofFenbargeschehen musste, wenn man den Genetiv fiir einenpartitiven nahme?^ - Sane poeta Jovem noluit homineraappeUare, non magis quam Tacitus in illo loco Vespasi-anum iis annumerat qui ipsum Vespasianum antecessere.Sed cum deorum potentissimum eoque ipso etiam omnibushominibus (nam Agamemnoni homini Jupiter comparatur)superiorem eum dicturus sit, per zeugma quoddam ne anostro quidem sermone alienum deorum hominumquepotentissimum vocat. Quod autem dvdQcbv eum genetivum,qui proprie ad superlativum refertur, {^^ecbv scilicet,antecedit, metri ratione habita hoc factum est.

Haec erant de genetivo plurali cum superlativo con-juncto. Sed reliqui sunt ei loci, in quibus genetivussingularis atque is haud generalis nominis ad superlativumrelatus invenitur. Multo etiam minus hic usus sententiaenostrae convenire videtur. Nam non modo eandem con-structionem, jam eandem paene signiiicationem super-lativum illic praebere existimaveris quam comparativum,quoniam proprios hujus fines, duarum rerum inter secoUationem, sibi arrogaverit. Quin immo minus duarum!cum locis huc spectantibus genetivo pronominis reflexivisibi ipsi quidam comparetur. At fortasse hac dictioneinnisus Kvicala, ut nimium, ita nihil probat. Qui p. 541

:

Wenn man solche Beispiele, inquit, einander gegen-iiber halt, wie einerseits Plat. Lach. 182 C: jidvra

'ii

\

^ 39

MQa iv xoXifioy Tcal ^aQQaXeSreQOV xal dv6QeioreQOV Rvjtoi^6eiev ahrbv avrov ovx dXlym ai^rrj ^ lm6rwn ^^^\Thuc. III, 11: ctXXoJc re xal oOcp 6vvctrcbreQ0i

avrot

al^rcov lyiyvovro, (rooovroi) xal ^>?g ^QrjfioreQotund

andererseits Xen. mem 1, 2, 46: e^e Ooi a>neQlxXei^

rbre 6vveyevbii7]v , ore beivbraro^ 6avrovravra ffi^a:

so wird man nicht anstehen, den vomSuperlativ ab-

hangigen Genetiv tiir identisch mit dem vom Comparativ

abhangigen zu erklaren."

Sed quid, quaero, obstat quin cum comparativo con-

junctum pro comparativo i. e. ablativo, cum superlativo

pro partitivo hunc genetivum habeamus? Nonnesicut

una aliqua res cum genere suo genetivopartitivo con-

tinetur, eodem modo illud tempus quo Pericles betvbraroq

erat, cum ceteris omnibus vitae conditionibus inunam

quaJi summam genetivo partitivo oavrovindicatam com-

prendi poterat? Num Pericles tum rainus Pericles erat

quam ut hic status voce ipsa personae suae assumeretur?

Imrao vero nunquam magis erat Pericles.

Hujus igitur genetivi explicatio tota pcndet ex ea

quam de genetivi superlativo conjuncti ratione universa

tibi probaveris sentcntia, nequaquam vero argumentum

novum controversiae dijudicandae affert.

Ceterura non nego, judiciura nostrum, si non ratione,

tamen sensu quodara comraotura mclinare ad Kvicalae

sententiara. Sed valde cavendura est ne hoc duce fallamur

et coraraisceamus quae distinguenda sunt.

Haec enim inclinatio ad nullara* aliara causara re-

vocanda esse raihi videtur, quara quod in tali structura

ut deivbraroq 6avrov de vernaculo verbo raagisfacete

quam proprie dicto cogitaraus er iibertrifft sich selbst".

Nara cura in boc proverbio vis ipsa sententiaein eo

posita sit, quod quidam sibi ipsi quasi ut alienus op-

ponitur, hunc sensum ad Graecam dictionem transfenraus.

Sed in hac ut comparativus cura reflexivi pronommis

40

geiieti^o conjunctus interduin tale quid significet (quam-quam in longe plurimis locis genetivus lavzov etc. nildeclarat nisi quam antea, quam alio tempore") super-lativus ita constructus comparationem nonnisi serio factamindicat.

m

Praeterea autem Herodotus, apud quem autoremliic usus crebrior est, satis multos locos exhibet, in quibusgenetivum pronominis reflexivi fortasse ipse maHs propartitivo quam pro comparativo accipere, velut

11, 124: jjii^og (scil. t/jg 6dov), r?/ {^xprjXordrrj iatlctvrr] BavTfjg, dxrco OQyviai

^

I, 203: svQog 61, rfj evQvrdrrj iorl avrrj mvrrlg, dxribrjfieQo?p.

^

IV, 85: ro 6e ei^og (rov Hovrov),rfi evQvrarog

avrog eavrov, ord6iot rQirjxooioi xal rQioxihoi, His enim in exemplis cum rei cujusdam partes ipsam

constituentes, non tempora conditionesque (ut in Sre6eLv6rarog oavrov, conf. Herod. I, 193. IV, 196. V, 2S)m comparationem vocentur, superlativum non opponendised propriam suam extollendi vim habere quisque sentiet

( Absolvimus jam partitivae significationis quae gene-tivo graeco cum superlativo conjiincto insit, defensionem.

Tamen fieri non potest, ut omnes genetivi hoc modo

constructi fines partitivae rationi reddamus. Nam netacendo quae sententiae nostrae obstare vidontur, ejus

autoritatem magis minuamus quam augeamus, restant

sane loci, in quibus superlativus re vera si non eodem,

certe simillimo modo genetivum obnoxium habeat ac com-parativus. Quanquam nimis sunt pauci quam ut aliquidcontra nos probent.

Quod auteni omnino, quamvis raro, usu veniat, utgenetivus eadem ratione superlativo ac comparativo con-

struatur, non adeo mireris, si circumspicias quam arcte

notiones et verba inter se cohaereant.

Nam perperam judicet L. Geiger (d. Ursprung d.Sprache, Stuttg. 1869 conf. imp. p. 84) cum vocem ante-

cedere notionem (Primaritat des Lautes vor dem BegrifF^Oet vocum discessum praeire prae notionum distinctione (Pri-

maritat der Lautspaltung vor der Begriffsspaltung'-) con-

tendit, id certe constat, notiones diversas acrius disthigui

solere si diversa verba iis praesto sint, quamsiuno eodemque

effingantur (conf. nostratium kindhch'' et kindisch" cum

Romanorum puerihs"). Si autem ita res se habet, non

minus ex altera parte concedi debet, si duo verba vel,

ut in genetiv et ablativo graeco, duae ibrmae grammaticae

42

iri unam confluxerint, etiam earum notiones inter se quo-dam modo appropinquare. Quid igitur mirum quodcum comparativi constructio ab superlativi formam quidemrespicienti non possit discerni, interdum ne notione quidempotest, salvis videlicet quas attulimus pro discrimine inuniversum retento rationibus?

Jam vero quamvis pauci sint illi loci, diversitasquaedam intcr eos intercedit. Minime enim idem esseexistimo, utrum genetivus de quo agitur, numeri singu-laris an pluralis sit. Hujus autem posterioris generisex tanta ubertate literarum tantaque usus copia lociperhibentur haud phis duo.*)

Herod. III, 119, 2: 'i2 yvvai rlva l^ov^a yv6^7^vTor avdQa rt xal rd rexva syxaraXtjcovaa rdv ddsZ^eoveYkev JteQtelval Oot' og xal dXXoTQtcoraroq rot rwvJtaldmv xai i)o6ov xexaQtafievog roi^ dvdQog eOTt.

Xen. oecon. 21, 7: UQdg Svrtva d'av aQxovra dtare^^cootv ovrcog o't ejroftevot, o{^rot 6^ eQ^cofuvot ye ciQxovregyiyvovrat, ov fid AC ovx ol av ai^rcov dQtora rd OwfiaTjov OTQartcDTcbv Ixcoot xat dxorri^o^oi xai roevcootvciQtOra xal tjtjtov ciQtOrov exovreg cog tjtjttxcbrara xalJtXaortxcorara JtQoxtvdvvevcootv dXX ot av dvvcovrat e(i-Jtotjjoat rotg OTQccrtcoraig dxoZov^fjreov elvat xal 6td jtVQogxal did jtavrog xtvdvvov.'^*)

*) Ne in his quidem locis superlativus prorsus constat. InXenophonteo twv aTQcaKOTaiy fortasse glosseraa est ad pronoraenccvTMy^ ipsum ad dqxomeg respiciens.

*) Quera fortasse tertium affers locum: A. Pers. 184 fjLsyid^eite Twp yvy ixnQSTteazaTrj noXv, in eo geiietivus (zcSy yvp) non exsuperlativo pendet sed ex praepoaitione ix {nQenrig)

, superlativusautem absolute usurpatus est. Et aliter ne a Kvicala quidemsuperl. intolligi vel defendi potest, quoniam apparet illas imagines,quas Atossa in somnio videt, non cura singulis feminis nunc vi-ventibus conterri magnitudine corporis, sed cum omnibus una.(conf. Schilleri nostri versum: Es steigt das Riesenmass der Leiberhoch Uber MenschlicLes hinaua.)

h

43

Jam cum ne regula hibet quae occurrunt exceptiones

necesse sit explicare quodque miri inesse videtur demere,

Xenophonteum locum, qui ad hoc aptior est, propius

inspiciamus.^^ i -i,

Fac igitur iingas pro superlativo ctQtOra exhiberi

comparativum (avrow cifietvov rcbv OrQancorwv exco6t]\

statim videbis quam male tali dictione cogitatio signi-

ficata futura sit. Ut enim ex toto loco apparet, vis ipsa

sententiae maximam partem in eo est posita, ut de multis

et paene innumerabilibus gradibus virium acroboris,

artis jacuhindi etc. cogitetur, ex quorum tanta varietate

imperator ipse summum habeat. Comparativus igitur,

qui duos tantum gradus indicat, scriptori omnino non m

mentem cahimumve venit. Ex altera autem parte, ut

superlativi structurae satisfaceret, nullum ei praestoerat

nomen, cujus notione et milites et ducem complecteretur.

Nam vox ipsa orQarog, ut equidem sentiam, hoc loco id

non valeret. - Huc vero accedit giavius quiddam. Re-

praesentatio enim distinctionis inter ducem et milites,

rbv aQXOvra et rovg ejtofievovg , intercedentis et hac

de causa pronomen avrow sejunctionem premens additum

est ad rcbr orQaricorcov valentior erat in animo(als

schwingende Vorstellung^' ut ait Stcinthalius haud inepte)

quam (luae notionem quandam utrosque conjungentem

pateretur.*) Etiamsi igitur talis significationis nomen

adesset quod non adesse diximus, ejus utendi nulLa erat

voluntas. Nam ut superlativi notio, ita, quippe quae

oppositionem praebeat, comparativi constructio sola co-

gitation*i effingendae erat apta. - Tamen in dictionem

ipsam talis inconstantia fortasse non se insinuasset,nisi

*) Oontra in illis locis, uLi genetivus res declarateam, quae

superlativo extoUitur, antecedentes, studium ampliorisnominis

aderat. Ut omittam illic (cont. dvaTvxeorciTri^ rto>naQsA^ovaoju

44 -

formis quidem inter siiperlativi et comparativi constru-ctionem nullum essot discrimen. ISIotionum autem intersuperlativum aQiora et genetivum ^TQaricoTcov (i. e. com-parativae significationis genetivum) discrepantiae sensusmulto superatur voluptate inde capta quod per se utrum-que verbum quam maxime ad cogitationem

16

sermoiiis, si valde preinatur, ita reddere ut comparativum

cum negatione adliibeant. Ut est in illo Horatiano versu

Sat. 1, 0, 1:

Non quia Maecenas, Lydorum quidquid EtruscosIncoluit fines, nemo geuerosior est te.Jam Kvicala de uostris exemplis p. 532: Nun gibt

es aber auch Stellen der entgegcngesetzten Art, inquit,

z. B. Od. 11, -i.Sl: otto & liyjXXicovTiL; dv/)(j jtQOJtdQOiS-e

(laxdQTaro^ ovd' txQ djtloooj. Die Sprache scheint, nach-

dem einmal solche Wendungen, wie z. E. II. 2, 673:NiQsv^ og xdXhOTOg dvfjQ vjto "Rlov JjX^htv tcov aUoJV

Aavacov fitT' dfivfiova HyjMojva iibHch geworden waren,auch die umgekehrten gebraucht zu haben. Sowie man

namhch den Satz I^ojxQdTTjg oocpcoTiQoq 7)v jtdvTOJV um-kehren kann in ovdal(^ I^ojxQdTovg ooffcoTtQog t]v, so istauch ovTiq dvriQ Otlo fiaxdQTccTog fiir eine Umkehrungvon 01' fiaxdQTCiTog d jtdvTOJV oder ov fiaxccQTaTog elTcbv aXXcov anzusehen. Auch hier ist der Genetiv oeloein comparativer Genetiv; der Superlativ ist aber keines-

wegs fur eine willkurHclie Verwechselung mit dem Com-parativ auzusehen, sondern er hat an jener Stelle seinevolle Berechtigung. Wo der Superlativ zulassig sein soU,da muss 1. eine Melirlieit von Gegenstanden gegeben

sein und 2. muss uuter diesen Gegenstiinden selbst wiederein Gradunterschied stattfinden, oder mit andern Worten:

der Superlativ setzt einen Positiv und einen Comparativ

voraus. Demnacli ist jene Stelle zu erklaren: Kein Mannist, mag or auch glucklicher sein als andere, der glUck-lichste im Vergleich zu Dir."' Sed haec explicatio mihiquidem non satisfacit et quamvis vera (|uaedam insint,recta esse non videtur. Nam primuni illud concedi nonpotest, tale enuncitttum ut ovdtlg ^coxQciTovg oocpcxjTtQoqfjv conversionem negativam esse non posse enunciati2LCf)XQdTtjg oocfcoTcaoc ijv jtdvTOJV, dciude vero illud po-nitur, in quo pro])ando versatur quodque probari non

T

I

posse nos contendimus: superlativum cum ablativo (gene-tivo comparativo) construi. Accedit, quod, si Kvicalaesententiam approbares, valde mirandum esset illam con-structionem non saepius semel aut, si maxime ambiguamEuripidei versus lectionem accipiamus, bis inveniri.Cum igitur insolentia ipsa et raritas rei in expediendonmiime sit negligenda, age jam lateamur regula quidemsuperlativum hoc modo constructum comprehendi nonposse, in ilUs locutionibus esse ponendum, quos idiotismoscum Vigero vocavimus. Quouiam autem voce sola nihilexphcatui', liceat si non demonstrare at quasi depingere,quomodo superlativus fieri possit ut comparativum suoloco expellat ne singulari quideni numero genetivi adjunctideterritus.

Atque supra jam innuimus in illo enuntiato oaioovTiq (laxdQTaTog negationem nil esse nisi externam quasiformam. Revera enim fortissima positio subjecta estov [laxdQTaTog tooi, Sed ipse vides, quanto impressiusbeatitudo Achillis pronuntietur ab omnibus aliis abjudicataquam si ipsi simphciter tribueretur. Jam vero cum quasinucleus cogitationis sit illa positio ov fiaxdQTaTog iooc,forma negativa nil nisi rhetoricum quoddam, nisi forteab Homerica simplicitate haec vox abhorret, ornamentum,fieri non potest quin, quamvis loquens ii^se ejus insciussit, impulsus quidam adsit superlativum, ut de notioneejus* cogitatur, etiam pronuntiandi. Hic impulsus sanelevissimus est et facilHme superabitur conscientia totiusenunciati ejusque formae. Sed longum est enunciatumut in affectu loqueuti et opprimitur interdum justa euun-ciati forma, ut non modo compluribus exempHs jamprobavimus, sed apud omnes grammaticos constat, cogi-tationis impetu. Omni igitur analogia sive similiumexemplorum adminiculo nos carere exprobrari non potest,cum in illo loco contendimus materiam cogitationis, quaequasi condensata atque compressa inest in superlativo,

^l

i 48 -

perrupisse per negativam formam, comparativum postu-

lantem. Nec si opponas accidere illud quidem posse,

ut talis perversitas aliquando ex ore elabatur, nunquam

ut ab audientibus toleretur, hoc tibi concedo. Namsubvenit congruentia formarum ablativi cum comparativo,

genetivi cum superlativo constructi.

Ceterum confiteor me mihi ipsum in hac conjectura

justo audaciorem esse visum. Et vereatur aliquis, ne

tali interpretatione omnes controversias sjmtacticas a

ratione firmisque praeceptis transferamus ad licentiam

arbitriumque idiomatum. Tamen lectio izaxdQrarog testi-

monio grammaticorum (conf. schol. ad II. 18, 3) melius

confirmata est. quam ut nobis persuadeamus locum Home-

ricum corruptum esse traditum, quod quidem de Euri-

pideo secundum Kvicalam paene constat.

.

.. 'it

.i:

I

Pergamus ad finem. Nam postquam primum regulamgenetivi partitivi cum superlativo conjuncti in universumfirmavimus et quas rationes ad eam labefaciendam Kuehneret Kvicala magis innuunt quam inducunt, refeUimus,secundo loco ne eam quidem sane satis magnam exem-plorum copiam quae ilH regulae dissentire videtur, siloci cujusque proprietatem penitus inspexeris, ei repugnarepro viribus probavimus. Cum tamen tres quattuorve lociad comparativi structuram revera spectent, propter ipsamtantam paucitatem, etiamsi tritissimum illud proverbiumexceptio firmat regulam^' aspernamur, pro anomalis

habenda haec exempla nobis videbantur: Nec deluitidonea ratio, cur in quoque horum locorum regulaneglecta sit.

Sed pertractata quam suscepimus quaestione, utoppositam sententiam quasi ex omnibus latebris expellam,extremo loco placet de comparativo cum genetivo con-juncto nonnuUa addere. Kuehner enim (II, p. 20 s.),ut superlativus cum genetivo comparativo conjunctus sit,sic ex altera parte contendit comparativum inveniri adgenetivum relatum, ubi pro vernaculo sermone (conf. p.21, ann. 4 initio) superlativum exspectes i. e. da. wo

einem Gegenstande .... alle anderen derselben Klassegegeniiberstehen" (idque eo modo, ut non summa, sed

4

50

singula conferantur) ex. gr. r}ficdv 6 YtQaktQOQ = der

Aelteste unter uns. Quod si ita esset, sane constructionessuperlativi comparativique prorsus permixtas haberemus.

Sed vereor ne exempla false allata sint.

Nam in eo quem primum adducit loco II. 6, 158 s.: amcLQ 01 IIqoTto^ xaxa fi/jOaTO i^viim

oq q' ex 6?jfJ0v Uaooev, tjre} jtoIv (ptQTtQO^ J/8V

'AQjdcov.

genetivus "AQydcov ad subst.tntivum 6))nov spectat, cujus

ipse epexegesis est, non ad comparativum, ad quem

genetivus avTOv (Bellerophontis) supplendus est. Queni

vero deinde affert (Od. 21, :>73 vide supra p. 35) Od. 7, 156:

OG dtj (Paujxojv dvdQCOv jTQoytvsaTeQO^ //tv ,

ipse recte ita vertit, ut nihil ad id, quod studet pro-

bandum praebeat. Intellexit enim comparativum hoc

loco omnino comparandi vim abjecisse. pro absoluto usur-

patum esse, conf. Od. 3, 362:

olo^ yctQ iitTa Toioi ytQaiTSQog tvyofjai tlvai,

01 6' alloi cpO.oTriTi vtcoTtQOi avdQtg tJtovTai.

Neque aliter accipiendus est h^cus Xen. Cyr. 5, 1. 6:

rjficbv 6 ytQcciTtQog tijrt ;

nam, ut elucet ex Oyr. 1, 2, 15 (et hunc locum com-

parare neglexit Dindorf, qui ad 5, 1, 6 annotat non

improbabiUs D scriptura ytQCiiTaTO^, etsi hic super-lativus non est apud Xenophontem, sed est apud alios item

confusus cum comparativo".) apud Persas, qui in tcf/]i^ovq,

reXsiovg, ytQcuTtQOvg dividuntur, vox ytQaiTtQog non solum

aetate provectiores, sed dignitatem quandam declarabat,

eodem modo ut populus Romanus ex junioribus et seni-

oribus constabat. 7)(icov 6 ytQaiTeQog eijzt igitur valet:

qui inter nos (ceteros juniores) erat senior, is feminam

allocutus est.

Restant duo Theocriti loci. Quorum alter 15, 139ovd^' "ExTOiQ 'Exdi^ag 6 ytQcdTtQog tixaTi jraidojv

i vv

1?-'J

1'

51

nescio an similiter ac Xenophonteus intelligendus sit.In altero autem 17, 3 s.:

di^dQcov & av IlToXefieiog evl jtQC9T0i0i XeyeoB-coxal JcvfiaTog xal fitooog' 6 /(> jtQO(peQe6TeQog c/v6qcov

tantum abest, ut comparativus superlativi ratione cum

genetivo pluraU conjunctus sit, ut si hoc tibi probares,valde mediocrem sententiam in ipso initio hymni Theo-crito attribueres. Quae enim, qua dignus aliquis dicatur,qui inter primos homines laudetur, probatio; esse eumpraestantissimum hominum? Immo locus hoc modo inter-pretandus atque vertendus sit:Mit Zeus lasst uns beginnen, mit Zeus, hort auf, o Musen,

Wenn wir den Ersten der Gotter im Liede verherrhchen.Von den Menschen aber soll Ptoh^miius AnfangMitte und Ende unseres Preises sein. Denn er ist besser

als Menschen.

Sic igitur cum Ptolemaei virtus quasi humanum modumtransire dicatur, habemus sententiam haud magis abAlexandrinorum adulatione quam ab ingenio poetae ahenam.

Sed ut liaec duorum Theocriteorum locorum inter-pretatio rei non consentiat, certe concedes, etiamsi Alexan-

drini sermonis consuetudo permutationem quandam com-parativi et superlativi exhibeat,*) nihil inde probari deXenophonte vel etiam Homero ipso. Nam proprium estcadentis Unguae et ab antiqua puritate recedentis for-

marum cognatarum ofticia permiscere, cujus rei satisaptum exemplum praebet conjunctivi et optativi modorumapud posteriores permutatio.

*) Et sane hic locus 12, 32

os (Te x 7i^og(j.dtrj y^AvxeQioreQcc '/eLIeol /ctAr^

^QLS-o^et^g

VITA.

Natus sum Otto Langlotz pridie Cal. Octobres aimo

h. 8. LI Vimariae patre Christiano Langlotz, nunc aerarii

magni parvulae illius reipublicae custode, matre Bertha

de gente Dosse, quam vixdum ad puerilem disciplinam

scholae publicae traditus morte amisi. Etiam novercam,

quam, ut familiae praeesset, aliquot annis post pater in

matrimonium duxit, pestilentia auctumno anni LXVInobis uno eodemque internundino cum avia eripuit.

Litterarum principiis in gymnasio patriae meae

imbutus maturitatis testimonio vere anni LXX acceptointer cives academiae Jenae receptus sum, ubi Nipperdeyi,

nuper mortui, Mauricii Schmidtii, Bursiani, Fortlagii,

Kunonis Fischeri lectiones audivi perque tria semestria

seminarii philologici sodalis eram ordinarius. Deinde

cum vere anni LXXII Lipsiam transmigrassem, Ritschelii,Curtii, Langi, Voigti, Zarnckii, Hildebrandi, Heinzii

scholis interfui, cujus praeterea societati philosophicae

per duo semestria interfui. Frequentavi etiam Curtianae

societatis exercitationes grammaticas et Theodiscae Hilde-

brandi societatis conventus.

BUs viris omnibus, quorum doctrina et humanitate

institutus sum, gratias ago quam maximas.