Structured Health Teaching on Diabetes Mellitus

Placement: Intensive Practicum, Medicine RotationTime allotment: 20-30 minutesApproach/Strategy: Interactive Discussion with Picture PresentationTopic Description: This topic deals with diabetes mellitus – its’ nature, common causes, clinical manifestations, and complications. This also includes a focus on

the management of diet, lifestyle, and foot and nail care of diabetic patients. Visual aids are provided to enhance the learning process. Central Objective: At the end of the 20-30 minutes discussion, the learners shall gain knowledge about the nature of the disease, develop skills on ways of

disease management and maintenance of a healthy lifestyle, and manifest desirable attitudes towards the awareness and compliance to health regimen for this disease condition.

SPECIFIC OBJECTIVES CONTENTAfter the interactive discussion, the learners shall:

I. IntroductionMaayung hapon kanatong tanan!

Sa makausa pa ako si Roderick Lim, Jr. ug kini ang akong mga classmates, si Nonah Mae Sumalpong ug si Krisel Villoria. Mga 4th year student nurses mi sa Silliman University ug among kauban karon and among clinical Instructor, si Mr. Osel Sherwin Melad.

Kami naatasan nga magtudlo ka ninyong tanan diri kung unsa ang diabetes mellitus o diabetes ug unsa ang mga importanteng timan-an nga pagkabuhaton para mapaalibyo ang kaluwasan, mapahimsog, ug makalikay sa mga komplikasyon sa maong sakit. Ang amo rang hangyo ka ninyo kay ang inyong kumpletong kooperasyon ug interaksyon kabahin ni ining sakit. Pagkahuman ni ini, mahimong muisa kamo sa inyong mga kamot para sa inyong mga pangutana kabahin sa mga nahisgutan nato karong hapona. Daghan salamat ug karon, paggasugdan na nato ang atong diskasyon sa diabetes.

COLLEGE OF NURSINGSilliman University

Dumaguete City

Define Diabetes Mellitus in their own words satisfactorily

Differentiate type 1 and type 2 diabetes satisfactorily

Enumerate 3 out of 7 clinical manifestations of diabetes mellitus satisfactorily.

Give 2 out of 5 etiologic factors associated with diabetes and

II. Oberbyu sa Diabetes Mellitus

A. Depinisyon sa diabetesAng diabetes mellitus usa ka kondisyon diin taas ang lebel sa kalamay sa imung dugo kay tungod ang imung pancreas dili ka himu ug insulin, dili kahimu sa insaktong kadaghanon sa insulin o ang sellula sa lawas walay resistensiya sa aksiyon sa insulin.

B. Duha ka common nga klase sa diabetesAng type1 diabetes o ang diabetes nga ga depende sa insulin kalabanan magsugod sa pagkabata o sa edad nga 20-30. Ang lawas dili ma ka himu ug insulin tungod kay ang mga sellula nga tig himu sa insulin sa pancreas nadaot. Ang tawo nga naay type1 diabetes kinahanglan mag injeksiyon sa iyang kaugalion ug insulin para dili mu taas ang lebel sa kalamay sa iyang dugo.

Ang type 2 diabetes mellitus o ang diabetes nga wala ga depende sa insulin kalabanan magsugod sa katigulangon o kanang mga ga edad ug 40 pa taas. Ang lawas ma ka himu ug insulin pero insulin resisance o sa kadugayon makulang na ang produksyon sa insulin. Ang kasagarang ma apektohan kay kanang mga labaw sa normal nga timbang. Kini sila nanginahanglan ug sakto pag atiman sa timbang, saktong pag kaon ug sakto pag ehersisyo sa lawas.

C. Mga sinyales ug simptomas sa diabetes1. Sobraan sa pag pang ngihi2. Sobraan sa pag kauhaw hinungdan sa sobraan pag inom ug tubig3. Pag gamay sa timbag ug pag ka kapoy sa lawas.4. Sakit ang tiil magabie.5. Taas ang gana sa pag kaon.6. Kalit na pag ka usab sa panglantaw, muhalap ang panglantaw7. Mga samad na dugay mayo

D. Mga hinungdan ug pwede makatungod sa diabetes1. Genes (Kaliwat sa sakit) – kung naa jud moy kaliwat nang diabetic, dako ang posibilidad nga naa kay diabetes.

explain briefly.

Give at least 2 of the common

complications of diabetes mellitus out of 3 at 75% level of competence

2. Weight (Timbang)- kung ikaw sobra sa timbang labi kung ang imung gipangkaon galabi ang mga tambok ug kalamay, taas ang posibilidad nga mahimu kang diabetic.

3. Medications (Tambal)- naay mga tambal na maka pataas sa lebel sa kalamy sa lawas ug iyang punggan ang insulin sa pagtrabaho ug insakto. Mga tambal sa ma anang steroids, thiazide, diuretics, beta-blockers, immunosuppressants.

4. Viral infection (Inpeksyon) - kung magka impeksiyon ka pananglitan tungod ug virus, ang virus na nakuha nimu kay maka pahimu ug abnormal nga reaksiyon kung diin ang imung resistensiya mu ataki na nuon sa imung kaugaliong mga sellula hinungdan nga nag imung sellula sa pancreas na maoy mugama ug insulin ma guba o ma daot hinungdan na wala nay produksyon ug insulin.

5. Damage to pancreas (Daot nga “pancreas”)– ang paghubag sa pancreas nga walay maayong pagtambal puydi pud mahimung hinungdan ug diabetes.

E. Mga lagmit nga komplikasyon sa Diabetes: Diabetic Retinopathy - pahalap sa panglantaw kay ang mga gagmay na “nerve” sa atong mata naapektohan ug

nangadaot labi na ug mu taas ang BP sa diabetic na tawo.

Hypertension (Altapresyon) – pag taas sa BP tungod kay hinay naman kaayo ang dagan sa atong dugo kay sapok naman kini kaayo tungod sa kalamay ug “cholesterol”, mao wala na kaayoy dugo mu adto sa kidney para iya I salag, mao ang kidney mu pagawas ug gitawag nga “rennin” nga maoy musignal sa uban nga pagamyon ang dalan sa dugo para mudaghan ang dugo diha daun mu taas ang BP.

Diabetic Nephropathy - nadaot ang kidney tungod kay ang iyang gisala nga dugo naay mga dagko kaayo nga lugas sa kalamay hinungdan nga madaot ang mga sellula sa atong kidney ug dili na nuon siya maka trabaho sa iyang dapat na trabaho sa atong lawas.

III. Mga pamaagi sa pag-atiman ug pagmintina sa baskog nga panginabuhi sa usa ka diabetic:A. Sakto nga nutrisyon/dieta

1. Importansya sa balanseng pagkaon

Explain the importance of maintaining a well balanced diet using the food groups mentioned effectively.

Kung naa ka’y diabetes dapat sakto imong pagpili sa pagkaon sa saktong oras ug gidaghanon para mabalanse ang epekto sa insulin na imong tambal. Wala’y pagkaon nga ginadili pero dapat minos-minosan ang pagkaon sa ubang pagkaon. Kung aduna kay diabetes, naay tulo ka importanteng benepisyo nga makuha kung himsog imohang pagkaon:

Una, makatabang kini sa pagkontrol ug mintinar sa lebel sa kalamay sa imohang dugo. Kaduha, makatabang kini sa pagamay sa imong timbang. Katulo, maktabang kini sa pagpugong og pagsugod sa mga complications sa diabetes.

2. Mga gabayan sa saktong modipikasyon ug pagkontrolar sa diyeta.A. Food Groups

1. Carbohydratesa. Simple Carbohydrates

Mga tam-is na pagkaon nga paspas mahilis sama sa tsokolate, tamis na ilimnon ug torta o keyk. Tungod sa dali ra siya mahilis makatungod ni siya na mutaas dayon ang lebel sa kalamay sa atong dugo nga hinungdan nga magkinahanglan na pud ug insulin atong lawas para mumaba ang lebel sa kalamay. Tungod ani dapat gamay lang atong kanon, ug kung mahimo e dungan sa komida o pagkahuman sa komida para hinay ang pagsurop sa kalamay sa atong lawas.

b. Complex CarbohydratesMga pakaon sama sa patatas, bugas, munggos dugay ni sila mahilis ug niini dugay pud ang pagsurop sa kalamay na naa aning mga pagkaona.

2. PrutinaMga pagkaon na nay prutina sama sa karne sa manok, sa baboy, sa baka, itlog ug munggos. Gi kinahanglan ni siya para sa pagayo ug mintinar sa mga “cells” na naa sa atong lawas. Gamay ra ug epekto ang prutina sa pagtaas sa kalamy sa atong dugo. Pero sa karne naa may tambok maunang pillion lang nato ang unod sa karne ug kung mukaon ug manok dili apilon ug kaon ang panit. Ug kung mahimo mukaon ta ug isda 2-3 beses taga semana.

3. TambokWala’y epekto ang tambok sa pagtaas sa kalamay sa imohang dugo. Pero Mao ni makatungod sa sa mga complication sa diabetes sama sa problema sa kasing-kasing, sa alta-presyon ug uban pa. Pero dili pasabot ani nga dili ta magkinahanglan ug tambok. Ang

rekomendar pangadlaw-adlaw para sa babaye kay 70 g. ug sa laki kay 95 g. Kung mopalit ta ug karne pillion nato tong unod-unoran ug gamay lang ang tambok.

B. Bitamina ug minerales1. Prutas ug utan

Ang mga prutas ug utan ang magpataas sa atong resistensya ug pugong sa mga problem sa kasing-kasing ug alta-presyon. Para mabaskog ta dapat lima ka bahin atong prutas na ginakaon taga-adlaw. Pero ang prutas naa man pud na kalamay. Kung mokaon ka ug kapin sa usa kabuok taga bahin o kapin sa usa ka baso nga juice taga adlaw mutaas imohang kalamay. Kinahanglan igo-igo ra pud imohang kaon taga-bahin ug kung moinom ka ug juice. Paglikay pud sa mga binulad nga prutas kay taas kayo na siya ug kalamay.

2. AsinAng mga naa’y diabetes mas taas ang risgo na magka-alta presyon ug magkarpoblema sa kasing kasing. Ang pagkaon sa asgad nga pagkaon sama sa bulad, ginamos, uyap ug uban pa kay makapataas sa atong risgo. Maonang kung mahimo wala jud ta o gamay ra ang asin na atong makaon. Ang pagadlaw-adlaw na gi rekomendar kay dili mo kapin sa 6 g.

C. Fiber (Lanot)Mga pagkaon sama sa utan, mutabang ni sila sa saktong paggaling ug paghilis sa pagkaon. Ang lanot kay makapatabang pud sa paghinay-hinay ug galling sa pagkaon nga tam-is niini dli pud mutaas dayon ang kalamay sa atong dugo. Ang pagadlaw-adlaw na gi rekomendar kay 25g.

D. IlimnonMga tam-is na ilimnon sama sa kape, Sprite, Coke, Royal ug uban pa kay dali ra masurop sa tiyan munang makatungod nga mutaas dayon inyo kalamay sa dugo. Muna kung mugamay pud ang kalamay sa imo dugo mao pud ni imo imnon. Kung magtimpla mo ug kape pwede ta mo gamit ug artificial sweeteners ug kung moinon ta ug softdrinks katong zero sugar.

Ang paginom ug alcohol sa sugod kay makapataas gamay sa kalamay sa imong dugo. Sa daghang

Enumerate at least 3 out of the 5 benefits of exercise in diabetics in their own words.

kantidad pwede niya ilikway ang normal na trabaho sa atong atay na mo pagawas ug kalamay sa atong dugo kung gamay ra ug kalamay sa atong dugo. Maona kung dili jud malikayang moinom dapat lang ta mutumar o mutusok sa atong insulin. Pero mahimo mo undang jud ta kay ang sige ug inom masrisgo na pud ta sa laing mga complikasyon na mas grabe.

E. Pagpugong sa TimbangKung daghan ra kayo kang tambok pwede ni siya makadisturbo sa normal na trabaho sa imong insulin ug mopadayung taas ang kalamay sa imong dugo, maonang kinahanglan ka magpaniwang. Ang 20 minutos nga walking pwede na mahimo ehersisyo ug kinahanglan sakto pud imo diyeta.

B. Regular nga pag- EhersisyoBenepisyo sa regular nga hersisyo para sa mga Diabetic:

1. Makatabang og pamaba sa atong kalamay sa dugo kay magamit kini sa atong lawas samang pagkuhaan og enerhiya. 2. Pamaagi para mualibyo ang sirkulasyon sa atong dugo og para mumubo ang atong BP. 3. Makatabang og mentenar sa normal nga timbang og paglikay sa pagpanambok.5. Makapabaskog sa unod og bukog sa lawas.6. Makapa-relax.

Mga giya sa pag-ehersisyo:1. Dili pwede mag-ehersisyo kung ang kalamay sa dugo kay sobra sa 300 mg/dl.2. Dili pwede mag-ehersisyo kung naa pay sakit o inpeksyon.3. Hunong sa pag-ehersisyo kung naay mabatyag nga sakit o pamanhod sa tiil.4. Likayan ang pag-ehersisyo kung tugnaw ang panahon.5. Pili ug ehersisyo nga dili makabutang ug pressure sa tiil (paglakaw, pagsalom, ug pag-bike).6. Pili ug intsaktong sukod ug comportable nga sapatos para sa tiil para malikayan ang mga luto.7. Pagahin ug parihas nga oras taga-adlaw para sa pag-ehersisyo.8. Pag-ehersisyo bisag 30-45 mins ika-tulo sa usa ka simana.9. Kung walay oras para maka-ehersisyo, pag-lakaw 10-15 mins. padulong sa trabaho-an ug lakaw 10-15 mins.

pabalik sa balay.10. Dili dapat malimot ug warm-up usa musugod sa pag-ehersisyo ug pagcool down paghuman sa ehersisyo.

State at least 5 out of the 8 tips to remember in maintaining a good sleep satisfactorily.

Explain 6 out of 9 ways to take care of a diabetic foot and nail efficiently.

C. Sakto nga katulog ug pahuwayMga giya sa pagkatulog:

1. Ayaw kaon ug daghan magabie.2. Ayaw sigeg inom ug tubig ug kape.3. Ayaw ug panigarilyo ug inom ug mga makahubog nga ilimnon.4. Ayaw sigeg huna2x ug mga butang nga maka-stress.5. Paminaw ug music nga makaparelax nimo.6. Pagahin ug oras magabie kung kanus-a ka matulog.7. Mata ug parihas nga oras matag-adlaw.8. Ayaw sige ug katulog sa hapon para dili maglisod og katulog sa gabie.

IV. Mga kasayuran sa sakto nga pag-atiman ug pag-alima sa tiil ug kuko sa usa ka diabeticAdunay duha ka kinalabwan nga hinungdan kung ngano magkakomplikasyon ang tiil sa gidiabetic. Una kay ang

gamay nga suplay sa dugo sa mga tiil ug batiis tungod sa paghugot ug pagbaga sa agianan sa tungod, nga mao ang mga ugat sa lawas. Kini mudulong sa lisod nga pagserkula sa dugo mao makabati ug katugnaw sa tiil miskan init ang panahon, ug panakit ug pagpamaul sa bagtak kung maglakaw. Ang dakong problema ni ini ka yang atong gitawag nga “arterial sclerosis” o bagbara sa mga ugat ug ang pinakanakatungod ni ini kay ang pagsige ug panigarilyo. Kung mugrabe kini, mahimo ni siyang mukompleka sa pagkamatay sa “tissues” o mga unod sa tiil nga gitawag natong “gangrene”.

Ang ikaduha nga rason na ang diabetes makaapekta sa tiil kay ang pagkadaot sa mga “nerves” nga lagmit mudulong sa pagkawala o paghinay sa atong pagbati ug kasakit o paghinay sa atong pamati sa sobra kainit o kabugnaw sa temperatura. Kini lisod dayon mamatikdan kondili mapaeksamina ang mga tiil sa eksperto o sa doctor. Ang kuyaw og labing bantayan kay ang mga ginagmay nga pagkasamad o kadaot sa tiil, mapaagi man sa pagkahiwa o pagkapangos o tungod sa hugot kayo nga sapatos, lagmit dili kaayo mabati o mabantayan mao mudulong kini sa samot ug pagsige nga pagkasamad sa tiil nga pwede magkainpeksyon ug pagkalat ni ini sa lawas. Mao importante gud mahibaw-an sa usa ka tawo nga naay diabetes kung unsa ang kalahian sa normal ug hinay nga pagbati sa kasakit.

Mga angay timan-an:1. Dapat and pag-inspeksyon sa tiil pagkabuhaton matag-adlaw. Mas maayo pud kining pagkabuhaton samtang

maligo. Ang mga dapat himantayan sa inspeksyon sa tiil ka yang mga samad, luto, mga pula-pula nga parte, ug mga hubag. Mahimo pud mugamit sa salamin sa pag-inspekyon o lantaw sa ilalom sa tiil o pwede pud mangayo ug tabang sa miyembro sa pamilya kung maglisod mog kita o hanap ba ang iyong panan-aw. Kinahanglan pung timan-an ang mga kausbanan sa temperatura sa tiil.

2. Sama ni ini, kinahanglan pud hugasan ang mga tiil matag-adlaw. Mahimong mugamit ug ininit tubig (hanang dili pud kaayo init), ug sabon nga dili isog. Pagkahuman kay pamalhon ang mga tiil gamit ang mala nga tuwalya, labing importansya kanang mga ispasyo sa tunga sa matagtudlo sa tiil kay mao kiniy lagmit puy-an ug mikrobyo. Likayan pud ang paghulom sa till ug dugay sa tubig.

3. Pagasiguruhon pud nga humok ug dili mala kaayo ang tiil sa dapit nga naay mga “cracks” ug pamanit sa tiil. Mahimo nga mugamit o mubutang ug losyon sa ibabaw ug sa lalom sa tiil, pero dili sa isig tunga sa mga tudlo.

4. Likayan pud ang pagtaka-taka ug ukal sa mga kalyos o ingrons sa tiil para malikayan ang pagkasamad sa tiill ug mga komplikasyon ni ini.

5. Angay pud nga maghinguko sa tiil maka-usa sa uska simana o kung kinahanglanon. Ang saktong pahinguko kay diritso nga pagputol sa kuko. Mas mayo kining pagkabuhaton pagkahuman maligo kay para humok ug dali putlom ang mga kuko sa tiil. Likayan pud ang pagputol ug apil sa inig kilid sa kuko sa samang rason (para malikayan ang tyansa nga masamad).

6. Dapat pud natong protektahan ang atong mga tiil pinaagi sa pagsul-ob ug sapatos ug midyas samot na kung maglakaw-lakaw. Likayan dapat ang pagglakaw-lakaw nga gatiniil. Magsul-ob dapat ug luag ug kumportablenga sapatos nga angay ra sa hulma sa tiil. Sa dili pa pagsul-ob ug sapatos, mahimo nga inspeksyunon usa ang sulod sa sapatos kung wala bay mga butang sa sulod nga makasamad ug makairita sa tiil.

7. Protektahan pud ang mga tiil sa init ug tugnaw nga panahon o temperatura. Kung muadto man sa dagat o mulakaw sa init nga dalan, angay dapat magsul-ob ug sapatos. Dapat pud nga magsul-ob ug midyas kung tugnaw magabii.

8. Maayo pung padayunon ang pagmintinar sa maayo nga pagsirkular sa dugo sa mga tiil. Mahimong iisa ang mga tiil kung maglingkod. Mas maayo pung uyug-uyugon ang mga tudlo sa tiil ug lihukon ang inyong tikod taas ug baba sa sulod ka lima kaminuto, duha o tulo ka beses sa usa ka adlaw. Likayan pud ang pag panghinambid sa madugay nga panahon. Ug labi sa tanan, ayaw pud pag panigarilyo kay kini naay dautang epekto sa mga ugat sa lawas.

9. Kung mahimo, mas maayo kung pagpacheck-up sige sa inyong doktor kung naay mga agam-agam batod sa mga nabati sa tiiil. Mahimong magpatan-aw ug inspeksyon sa inyong tiil sa inyong doktor para mahibal-an kung adunay mga seryuso nga problema sa imong tiil. Tawagi ang inyong doktor kung naay mga samad, luto, hubag, o bunol nga dili mawala-wala o magsugod ug kaayo pagkahuman sa usa ka adlaw. Mas labing maayo kung sundon tanan nga pabilin ug tambag sa doktor kabahin sa saktong pag-atiman sa tiil. Likayan pud ang maggamit sa mga herbal nga tambal o haplas-haplas sa pagtambal sa mga problema sa tiil.

IV. Pag-isa ug pagtubag sa mga pangutana (Open Forum)

References:

ADA. (2002). American diabetes association complete guide to diabetes, 3rd ed. US: American Diabetes Association, Inc.

Sonksen, Peter (et al.). (1999). Diabetes at your fingertips, 4th ed. London: BarbHome.

Suzanne, S. C. (2008). Brunner & Suddarth’s tesxtbook of medical-surgical nursing, 11th ed. PA, USA: Lippincott Williams & Wilkins.

Warkins, P. J. (2003). ABC of Diabetes. London: BMJ Publishing Group.

College of NursingSilliman UniversityDumaguete City

Lesson Plan on Care of Patients with Diabetes Mellitus

Submitted By:Lim, Roderick C.

Sumalpong, Nonah Mae P.Villoria, Krisel

Intensive Practicum/Medicine RotationB3

Submitted By:Mr. Osel Sherwin Melad

Clinical Instructor

December 9, 2011

Silliman University

VISION:

As a leading Christian institution committed to total human development for the welfare of society and environment

MISSION:

In this regard, the University

1.) Infuses into the academic learning the Christian faith anchored on the gospel of Jesus Christ; provide an environment where Christian fellowship and relationship can be nurtured and promoted.

2.) Provide opportunities for the growth and excellence in all dimensions of university learning to develop character, competence and faith.

3.) Instills into the minds of all members of the University community an enlightened social consciousness and a deep sense of justice and compassion.

4.) Promotes unity among peoples and contribute to national development.