lezing jones klimaat_28_3_2015_maldegem_prov_oost_vl

Klimaat: van probleem

tot opportuniteit Dr. Ir. Peter Tom Jones

28-3-2015, Maldegem

Climate change, the mother of all problems

Eerst het slechte nieuws:

Over slinkende grondstofvoorraden en de

doorboring van ecologische grenzen

28/03/2015 Jones - Klimaat 2

Een ecologisch, sociaal én economisch onduurzame

situatie (cf. UNEP, 2010)


Een ecologisch, sociaal én economisch onduurzame

situatie: slinkende grondstofvoorraden


Materialenafhankelijkheid in Europa

Bron: D. Cohen, New Scientist, 2007


Kritieke metalen en mineralen voor de EU


Kritieke metalen en mineralen voor de EU

cruciale bouwstenen voor energietransitie

Wind energy, electric cars,

energy saving lamps

Catalysts

PV energy

Batteries


Toenemende emissies en achteruitgang

milieudiensten


Planetaire

grenzen

worden

doorboord

Verdwijnen van habitat

Invasieve soorten

Opwarming aarde

…

Bron: WWF bewerking van J.

Rockström et al., Nature, 461, 2009


Gevolgen zijn nu reeds duidelijk.. Maar kloof tussen

wetenschappelijke en sociale consensus is groter dan ooit


Zonder (extra) klimaatbeleid neemt temperatuur met

3,7 tot zelfs 4,8°C toe tegen 2100

Grens voor “gevaarlijke

klimaatveranderingen”

25

Klimaatbeleid vereist drastische reducties –

hoe langer wordt gewacht, hoe duurder

Bron: IPCC, AR5, WGIII


Klimaatbeleid vereist drastische reducties –

hoe langer wordt gewacht, hoe duurder


Om de opwarming te beperken tot maximum 2°C moet de hoofdmoot van de fossiele grondstofvoorraden (steenkool,

aardolie, gas) in de grond blijven


28


Naar het betere nieuws:

De transitiepaden zijn gekend en realistisch


Systeemtechnologische innovatie en nieuwe

business modellen

Energietransitie • Energie-efficiëntie


Project Tweewaters Leuven – From a grey

industrial zone to a sustainable community



business modellen


• Hernieuwbare energie



business modellen



(macro-meso-micro)

• (Super)Smart Grids


Het voorbeeld van Denemarken…



business modellen



(macro-meso-micro)


Bron beeld:

www.geni.org


http://www.geni.org/


business modellen

Energietransitie Materialentransitie • Energie-efficiëntie


(inclusief bio-based

economy)


• Slim sluiten

• EcoDesign (LCA)

• Verbruikers gebruikers


De circulaire economie: “stadsmijnbouw”

Recyclage zeldzame aardmetalen

uit fluorescentielampen

Umicore recyclage goud uit

elektronisch afval

Dupont en Binnemans, 2015


Enhanced Landfill Mining: vroeger gestort afval nu

omzetten in H2 en bouwmaterialen én vele jobs creëren

Landfills in Vlaanderen: 2000

ELFM op VPRO-Tegenlicht

Documentaire 29-3-2015


Ecodesign for recycling

• Multifunctionaliteit & modulariteit

• Ecodesign:

o Voor hergebruik, reassemblage, sluiten kringlopen,

minimale impact tijdens gebruiksfase

o Ook op systeemniveau (bv. stadsplanning)

• Additive manufacturing (cf. 3D-printing)


Nieuwe business modellen - Van producten

naar diensten

• In volle opmars (cf. Jeremy

Rifkin, The Third Industrial

Revolution, 2011):

o Van verkopers-kopers

naar leveranciers-

gebruikers

o Van producten en bezit

naar diensten en

toegang



Zo naar het betere nieuws:

Falend top-down klimaatbeleid,

Hoopgevend bottom-up klimaatbeleid


Waarom? Top-down, mondiaal klimaatbeleid

komt niet van de grond

UNFCCC Proces COPx Kyoto, post-Kyoto...

Heel moeilijk...


Waarom? Top-down, mondiaal klimaatbeleid

komt niet van de grond

UNFCCC Proces COPx Kyoto, post-Kyoto...

Bottom-up proces: gemeenten, steden,

provincies nemen het voortouw...

Heel moeilijk...

Én

én Hoopgevend… Lokale

overheden sneller pro-actief


Steden gaan voorop in de strijd tegen de

klimaatveranderingen

Bron: J. Dirix, W.

Peeters, J. Eyckmans,

P.T. Jones, S. Sterckx,

Climate Policy, 2013


EU Burgemeestersconvenant

http://www.covenantofmayors.eu/index_en.html

• 6270 Burgemeesters & 196 miljoen inwoners (status 18-3-2015)

• Mission statement: “(…) By their commitment, Covenant signatories

aim to meet and exceed the European Union 20% CO2 reduction

objective by 2020.”


Klimaatprocessen in Vlaanderen De Vlaamse klimaatkaart – Klimaatneutrale

processen

Antwerpen 2050

Stadslab

Brugge klimaatneutraal 2050


Klimaatprocessen in Vlaanderen Het Vlaams/Belgische klimaatbeleid…


West-Vlaams klimaatbeleid


Oost-Vlaams klimaatbeleid

Kick-off Oost-Vlaams klimaatbeleid, Gent, 16 juni 2015



Even opletten:

Welke lessen trekken we uit lopende

klimaatbeleidsprocessen op het lokale

niveau?


Aandachtspunten voor klimaatneutrale

processen: wetenschappelijke onderbouw

• Gedetailleerde nulmeting +

consistentie serie van

maatregelen

• Monitoring emissies en

herhaling “nulmeting”

• Vertaald naar

Burgemeestersconvenant:

o Baseline Emission Inventory

o Sustainable Energy Action Plan

• Provincies kunnen helpen in

opmaak nulmeting en SEAP

Leuven Klimaatneutraal 2030, Nulmeting



processen: quadruple helix aanpak

Overheid

Civiele samenleving Bedrijven

Kennisinstellingen “Quadruple helix” 1. Bewaker proces,

2. Partner in proces,

3. Initiatiefnemer



processen: vermijd inconsistentie

Bv. “Leuven fietsstad” versus

“fietsrazzia’s”

Bv. Leuven autovrij en een

nieuwe ondergrondse parking



processen: robuustheid inbouwen

• Richt een onafhankelijke organisatie op m.b.v. kernactoren

(cf. vzw LKN 2030) – governance aspecten

• Over partijpolitieke grenzen & electorale cycli heen –

evenwicht met politiek bestuur

• Klimaatneutraliteit = economie + ruimtelijke ordening +

landbouw + mobiliteit + milieu


Aandachtspunten voor klimaatneutrale processen:

alternatieve financieringsmodellen

• Aandacht voor Coöperaties

• Groepsaankopen

o Voorbeeldproject

Pajottenland – renovatie

op wijkniveau

• Klimaatfonds/crowd funding

o Behoud controle over

deze instrumenten vanuit

quadruple helix

(daadkracht)



Optimisme is een morele plicht

Lokaal klimaatbeleid levert massa’s

voordelen op, hier en nu.


“Health co-benefits” klimaat- en transitiebeleid

• Groene stadsontwikkeling + schone

technologieën + investeren in sociaal

kapitaal…

Leidt tot…

• Minder ademhalingsaandoeningen en

hart- en vaatzieken

• Betere mentale gezondheid door meer

fysische activiteit, schaduwzones,

groengebied en sociale interactie

• Minder obesitas

• Enzovoort

Tabel: Cheng en Berry, 2012


Andere secundaire voordelen van klimaat- en

transitiebeleid

• Resilience

o Nieuwe jobs (Bv. 2 miljoen jobs in EU-renovatie

gebouwen - [Næss-Schmidt et al. 2012, http://concerto.eu]


http://concerto.eu/

Jobs in de energiesector: cleantech versus

fossiel (credits: Han Vandevyvere, VITO)

[Bron:

McKinsey 2012]



transitiebeleid

• Resilience

o Nieuwe jobs

o Daling energiefactuur



transitiebeleid

• Resilience

o Nieuwe jobs (Bv. 2 miljoen jobs in EU-renovatie

gebouwen - [Næss-Schmidt et al. 2012, http://concerto.eu]

o Daling energiefactuur

o Energie-, materialen- en voedselautonomie


http://concerto.eu/

Energieafhankelijkheid!

Bron: [http://energy.publicdata.eu/ee/vis.html]


Permanent verlies aan middelen i.p.v.

middelen in eigen regio te houden

Güssing Renewable Energy (AT): ‘money stays in the region and the air clean’ [www.gussingrenewable.com]


Klimaat- en transitiebeleid trekken wereldwijd

investeringen aan – een boot die niet te missen is


Samengevat: secundaire voordelen van

transitiebeleid

• Nieuwe jobs

• Daling energiefactuur

• Energie-, materialen- en voedselautonomie

• Leefbare steden – minder gezondheidskosten [Pittel en

Rubbelke, 2008]

• Investeringen - herindustrialisatie

• Hier en nu, geen vrijbuiters

Meer veerkracht

• Katalysator voor koerswijziging klimaatbeleid op

continentaal & mondiaal niveau 28/03/2015 Jones - Klimaat 76

Dank voor de aandacht!


lezing jones klimaat_28_3_2015_maldegem_prov_oost_vl

Documents

jones klimaat

peter tom jones

de opwarming

de hoofdmoot

de transitiepaden

duurder bron

de circulaire economie

europa bron