วรรณศลป อ ำนำจ และกำรตอสทำงกำรเมองในวรรณกรรมของกะตำย โดนสะโสรท

น.ส.สพชร เมนะทต

วทยำนพนธนเปนสวนหนงของกำรศกษำตำมหลกสตรปรญญำอกษรศำสตรดษฎบณฑต สำขำวชำวรรณคดและวรรณคดเปรยบเทยบ สำขำวชำวรรณคดและวรรณคดเปรยบเทยบ

คณะอกษรศำสตร จฬำลงกรณมหำวทยำลย ปกำรศกษำ 2561

ลขสทธของจฬำลงกรณมหำวทยำลย

LITERARY ART, POWER AND POLITICAL STRUGGLE IN KATAY DON SASORITH'S LITERARY WORKS

Miss Supatcharee Manatat

A Dissertation Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Doctor of Philosophy in Literature and Comparative Literature

Field of Study of Literature and Comparative Literature Faculty of Arts

Chulalongkorn University Academic Year 2018

Copyright of Chulalongkorn University

หวขอวทยำนพนธ วรรณศลป อ ำนำจ และกำรตอสทำงกำรเมองในวรรณกรรม

ของกะตำย โดนสะโสรท โดย น.ส.สพชร เมนะทต สำขำวชำ วรรณคดและวรรณคดเปรยบเทยบ อำจำรยทปรกษำวทยำนพนธหลก รองศำสตรำจำรย ดร.ตรศลป บญขจร อำจำรยทปรกษำวทยำนพนธรวม อำจำรย ดร.สรวรรณ จฬำกรณ

คณะอกษรศำสตร จฬำลงกรณมหำวทยำลย อนมตใหนบวทยำนพนธฉบบนเปนสวนหนงของกำรศกษำตำมหลกสตรปรญญำอกษรศำสตรดษฎบณฑต

คณบดคณะอกษรศำสตร (ศำสตรำจำรย ดร.กงกำญจน เทพกำญจนำ)

คณะกรรมกำรสอบวทยำนพนธ

ประธำนกรรมกำร (อำจำรย ดร.ถนอมนวล หรญเทพ) อำจำรยทปรกษำวทยำนพนธหลก (รองศำสตรำจำรย ดร.ตรศลป บญขจร) อำจำรยทปรกษำวทยำนพนธรวม (อำจำรย ดร.สรวรรณ จฬำกรณ) กรรมกำร (ผชวยศำสตรำจำรย ดร.ศรพร ศรวรกำนต) กรรมกำร (รองศำสตรำจำรย ดร.สรเดช โชตอดมพนธ) กรรมกำรภำยนอกมหำวทยำลย (อำจำรย ดร.อมำรนทร ตลำรกษ)

ค

บทค ดยอ ภำษำไทย สพชร เมนะทต : วรรณศลป อ ำนำจ และกำรตอสทำงกำรเมองในวรรณกรรมของ

กะตำย โดนสะโสรท. ( LITERARY ART, POWER AND POLITICAL STRUGGLE IN KATAY DON SASORITH'S LITERARY WORKS) อ.ทปรกษำหลก : รศ. ดร.ตรศลป บญขจร, อ.ทปรกษำรวม : อ. ดร.สรวรรณ จฬำกรณ

งำนวจยเรอง“วรรณศลป อ ำนำจและกำรตอสทำงกำรเมองในวรรณกรรมของกะตำย

โดนสะโสรท” มวตถประสงคเพอวเครำะหกลวธทำงวรรณศลปในวรรณกรรมของกะตำย โดนสะโสรททสมพนธกบกำรสรำงอ ำนำจและกำรตอสทำงกำรเมอง และศกษำบรบททำงกำรเมอง สงคม และวฒนธรรมทสมพนธกบวรรณกรรมดงกลำว

กะตำย โดนสะโสรท (1904-1959) เปนนกตอสกชำตลำวในชวงอำณำนคมฝรงเศส เปนผบกเบกวงกำรวรรณกรรมสมยใหมของลำวโดยใชภำษำฝรงเศสเขยนบนเทงคด สำรคดและงำนเชงวชำกำร ผลกำรวจยไดขอสรปสำมประกำรดงน ประกำรแรก วรรณกรรมของกะตำยมวรรณศลปโดดเดนเฉพำะตน ไดแกกำรเสยดสยวลอ กำรแฝงนย กำรเลนค ำเลนส ำนวน เพอโจมตเจำอำณำนคมและศตรทำงกำรเมองผำนวรรณกรรมประเภทสำรคด อกทงผสมผสำนรปแบบนทำนพนบำนกบวรรณศลปตะวนตกเพอประกอบสรำงควำมเปนลำว นอกจำกนยงเขยนประวตศำสตรนพนธตำมรปแบบตะวนตกเพอตอบโตกำรเขยนประวตศำสตรนพนธลำวของชำวตะวนตก ประกำรทสอง กะตำยใชวรรณกรรมเพอแสดงอ ำนำจและกำรตอบโตทำงกำรเมองกลำวคอในยคตอสกชำตกะตำยใชวรรณกรรมเพอวพำกษวจำรณเจำอำณำนคม อกทงในเวลำเดยวกนกเสนอแนวคดโจมตขวตรงขำมทำงกำรเมองดวย ประกำรทสำม วรรณกรรมของกะตำย โดนสะโสรท ปญญำชนลำวผไดรบกำรศกษำในระบบฝรงเศส ใชภำษำและรปแบบวรรณศลปรวมถงแนวคดแบบฝรงเศส ในขณะเดยวกนกผสมผสำนควำมเปนตะวนตกเขำกบควำมเปนพนบำนลำว วรรณกรรมของเขำจงมลกษณะพนทำงและใชวรรณศลปในรปแบบนเพอโจมตเจำอำณำนคมดวยเชนกน

สำขำวชำ วรรณคดและวรรณคดเปรยบเทยบ

ลำยมอชอนสต ................................................

ปกำรศกษำ 2561 ลำยมอชอ อ.ทปรกษำหลก .............................. ลำยมอชอ อ.ทปรกษำรวม ...............................

ง

บทค ดยอ ภำษำองกฤษ # # 5580526822 : MAJOR LITERATURE AND COMPARATIVE LITERATURE KEYWORD: LITERARY, POWER AND POLITICAL STRUGGLE Supatcharee Manatat : LITERARY ART, POWER AND POLITICAL STRUGGLE IN

KATAY DON SASORITH'S LITERARY WORKS. Advisor: Assoc. Prof. Trisilpa Boonkhachorn, Ph.D. Co-advisor: Sirivan Chulakorn, Ph.D.

This research aims to analyze literary elements in Katay Don Sasorith’s

literary works that reflect the idea of power and political struggle, and to study the political, social, and cultural context that relate to the works.

Katay Don Sasorith (1904-1959) was a Lao political activist and nationalist during the French colonial period. He was the pioneer of Lao modern literature who wrote his fiction and non-fiction works, and academic works in French. The study has reached three conclusions. First, Katay’s literary works are unique. He used satire, irony, and pun in his non-fiction works to attack the colonial ruler and his political opponents. He integrated Lao folktales with Western literature to create Lao Identity. He wrote his historical works in a Western style to react against the Western writers’ historical works about Laos. Second, Katay used his works to express his authority and political retaliation. During the liberation war, Katay used his works to criticize the colonial ruler and attack his political opponents. Third, his works are a hybrid between Western literature and Lao literature. Katay was educated in the French education system and he used the colonial owner’s language, literature and values to retaliate the colonial owner.

Field of Study: Literature and Comparative Literature

Student's Signature ...............................

Academic Year: 2018 Advisor's Signature .............................. Co-advisor's Signature .........................

จ

กตตกรรมประกำศ

กตตกรรมประกาศ

วทยำนพนธฉบบนส ำเรจลงไดดวยควำมกรณำของ รศ.ดร.ตรศลป บญขจร อำจำรยทปรกษำวทยำนพนธ ครผเสยสละและใหโอกำสทำงวชำกำรแกผวจย อ.ดร.สรวรรณ จฬำกรณ อำจำรยทปรกษำรวมวทยำนพนธ ครผผลกดนและใหก ำลงใจ ขอขอบพระคณ อ.ดร.ถนอมนวล หรญเทพ ประธำนกรรมกำรสอบวทยำนพนธ รศ.ดร.สรเดช โชตอดมพนธ ผศ.ดร.ศรพร ศรวรกำนต และ อ.ดร.อมำรนทร ตลำรกษ กรรมสอบวทยำนพนธผใหขอเสนอแนะในกำรปรบแกวทยำนพนธ ขอกรำบขอบพระคณอำจำรยทกทำนดวยควำมเคำรพยง

ขอขอบพระคณ คณปำดำลำ กนละยำ ผเปนสอกลำงใหผวจยไดรจกทำยำทของทำนกะตำย โดนสะโสรท

ขอขอบพระคณ คณลงมงคน สะโสรทและภรรยำทตำมหำตนฉบบวรรณกรรมใหจนครบทกเลม อกทงยงสละเวลำบอกเลำขอมลตำงๆ เกยวกบประวตชวตของทำนกะตำย โดนสะโสรท ทไมอำจพบจำกแหลงขอมลอนใด

ขอขอบคณคณำจำรยสำขำวชำภำษำฝรงเศส คณะมนษยศำสตร มหำวทยำลยศรนครนทรวโรฒทสนบสนนกำรศกษำระดบปรญญำดษฎบณฑตในครงนจนลลวงไดดวยด

ขอขอบคณคณมทนำ จำตรแสงไพโรจน คณนยนพศ อธษฐพส และคณศรวจตร ปำนตระกล เพอนรวมหลกสตรปรญญำดษฎบณฑตสำขำวชำวรรณคดและวรรณคดเปรยบเทยบ ทชวยเหลอแนะน ำในเรองเอกสำรและกำรตดตอหนวยงำนตำงๆ ตงแตเรมเขำศกษำ และชวยสงก ำลงใจโดยตลอดมำ

ขอขอบคณครอบครวเมนะทต ผเปนก ำลงใจใหผวจยผำนพนทกอปสรรค อ ำนวยควำมสะดวกทกอยำงใหผวจยไดบรรลเปำหมำยทคำดหวงไว

สพชร เมนะทต

สารบญ

หนา บทคดยอภำษำไทย ............................................................................................................................ ค

บทคดยอภำษำองกฤษ ........................................................................................................................ ง

กตตกรรมประกำศ............................................................................................................................. จ

สำรบญ .............................................................................................................................................. ฉ

บทท 1 บทน ำ ................................................................................................................................... 1

1.1 ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ ................................................................................. 1

1.2 กรอบแนวคดและทฤษฎทเกยวของ ........................................................................................ 7

1.2.1 แนวคดเรองกำรโตกลบเจำอำณำนคม ......................................................................... 7

1.2.2 ทฤษฎอำรมณขน ....................................................................................................... 10

1.3 วตถประสงคของกำรวจย ..................................................................................................... 13

1.4 สมมตฐำนของกำรวจย ......................................................................................................... 13

1.5 วธด ำเนนกำรวจย ................................................................................................................. 13

1.6 ขอบเขตของกำรวจย ............................................................................................................ 14

1.7 ขอตกลงเบองตน .................................................................................................................. 16

1.8 เอกสำรและงำนวจยทเกยวของวรรณกรรมทเกยวของ ......................................................... 16

1.8.1 งำนวจยทเกยวกบขบวนกำรลำวอสระ ....................................................................... 16

1.8.2 วทยำนพนธและบทควำมเกยวกบวรรณคดลำวยคอำณำนคมฝรงเศส ........................ 19

1.8.3 งำนวจยและบทควำมเกยวกบลกษณะพนทำง (hybridity) ........................................ 21

1.8.4 งำนวจยเกยวกบอำรมณขน ....................................................................................... 26

1.9 ประโยชนทคำดวำจะไดรบ ................................................................................................... 29

บทท 2 ภมหลงและพฒนำกำรวรรณกรรมของกะตำย โดนสะโสรท ................................................ 30

ช

2.1 ภมหลงของกะตำย โดนสะโสรท ........................................................................................... 30

2.1.1 กำรศกษำและกำรใชชวตในระบบอำณำนคมฝรงเศส ................................................. 30

2.1.2 กำรตอสกชำต ............................................................................................................ 36

2.1.3 กำรสรำงอ ำนำจทำงกำรเมอง .................................................................................... 38

2.2 วรรณกรรมของกะตำย โดนสะโสรท .................................................................................... 40

2.2.1 ยคกชำต (วรรณกรรมชวงป ค.ศ. 1947-1949) .......................................................... 41

(1) บนเทงคด (เรองเลำ เรองสน นทำน) ................................................................... 41

(2) สำรคด (จดหมำยเปดผนก บทควำมแสดงขอคดเหน) .......................................... 45

(3) งำนเขยนเชงประวตศำสตรนพนธ ........................................................................ 53

2.2.2 ยคสรำงชำต (วรรณกรรมชวงป ค.ศ. 1950-1959) .................................................... 55

(1) บนเทงคด (เรองเลำ เรองสน นทำน) ................................................................... 55

(2) งำนวรรณกรรมเชงประวตศำสตรนพนธ .............................................................. 60

บทท 3 วรรณศลปกบกำรเขยนโตกลบและกำรประกอบสรำงอตลกษณลำว ................................... 63

3.1 ประวตศำสตรนพนธกบกำรกอรำงสรำงชำต ........................................................................ 64

3.2 พฒนำกำรกำรสรำงประวตศำสตรนพนธลำว ....................................................................... 69

3.3 ประวตศำสตรนพนธของกะตำย โดนสะโสรท ...................................................................... 70

3.3.1 กำรหวนหำอดตและรำกเหงำควำมเปนลำว ............................................................... 73

3.3.2 กำรตอบโตประวตศำสตรนพนธเจำอำณำนคม .......................................................... 92

3.3.3 กำรแทรกแนวคดและอดมกำรณเพอกำรตอสทำงกำรเมอง ........................................ 95

บทท 4 อำรมณขนกบกำรเมองและเรองพนบำน ............................................................................. 98

4.1 งำนวรรณกรรมประเภทข ำขนทน ำมำศกษำ ......................................................................... 98

4.2 กลวธกำรเลำเรอง............................................................................................................... 102

4.2.1 บทควำมแสดงขอคดเหน ......................................................................................... 102

4.2.2 บทละคร .................................................................................................................. 103

ซ

4.2.3 เรองสนแบบตะวนตกและนทำนกอมแบบลำว ......................................................... 103

4.3 กลวธทำงวรรณศลป ........................................................................................................... 106

4.3.1 กำรเลนค ำ ............................................................................................................... 106

4.3.1.1 ค ำพองเสยงขำมภำษำ ................................................................................ 107

4.3.1.2 ค ำพองเสยงในภำษำฝรงเศส ....................................................................... 114

4.3.2 กำรเสยดส (Satire) ................................................................................................. 117

4.3.3 กำรแฝงนย (Irony) .................................................................................................. 128

4.3.4 กำรใชมกตลก .......................................................................................................... 132

4.3.4.1 มกตลกเกยวกบเพศ.................................................................................... 132

(1) กำรลอเลยนเรองเพศในตวละครฝรงเศส .............................................. 133

(2) เรองเพศในนทำนพนบำนลำว .............................................................. 137

4.3.4.2 กำรลอเลยนผมอ ำนำจ................................................................................ 148

(1) พระสงฆ ............................................................................................... 148

(2) เจำอำณำนคม ...................................................................................... 150

(3) ศตรทำงกำรเมองภำยในประเทศ .......................................................... 152

4.3.4.3 กำรลอเลยนชำตพนธ ................................................................................. 164

4.3.5 กำรใชสญลกษณ ...................................................................................................... 173

บทท 5 สรปและขอเสนอแนะ ....................................................................................................... 176

5.1 สรปผลกำรวจย .................................................................................................................. 176

5.1.1 กำรสรำงตวตนควำมเปนลำว ................................................................................... 177

5.1.2 ควำมโดดเดนทำงวรรณศลป .................................................................................... 180

5.1.3 อ ำนำจและกำรตอบโต ............................................................................................. 181

5.2 ขอเสนอแนะ ...................................................................................................................... 183

บรรณำนกรม ................................................................................................................................. 184

ฌ

ประวตผเขยน ................................................................................................................................ 192

บทท 1

บทน า

1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา

ในบทบนทกทำงประวตศำสตรไมวำชำตใดกตำมมกจะปรำกฏบคคลส ำคญทมสวนรวมในกำร

สรำงชำต ชอของนกตอสเหลำนนมกถกจำรกใหเปนทจดจ ำ เลำตอและสงผำนจำกรนสรน หำกวำนก

ตอสเหลำนนมควำมสำมำรถหลำกหลำยยงเปนทกลำวขวญชนชม ในประวตศำสตรชำตลำวกเชนกน

มวรบรษเกดขนในชวงกำรตอสกบเจำอำณำนคมฝรงเศสมำกมำย ผคนจำกทกกลมลวนรวมมอกนเพอ

ไดมำซงเอกรำชทแทจรง ชอหนงทเคยถกอำงถงวำเปนผมสวนรวมในกำรขบเคลอนกำรตอสของ

ขบวนกำรลำวอสระนนคอ “ กะตำย โดนสะโสรท” 1

กะตำยเปนหนงในกลมปญญำชนทมสวนรวมในกำรตอสกชำตในยคทลำวยงอยภำยใต อทธพล

ของระบอบอำณำนคมของฝรงเศส นกตอสผนไดใชประโยชนจำกกำรเขยนเพอเปนเครองมอในโต

กลบเจำอำณำนคมอกครงยงไดสรำงตวตนใหโดดเดนขนมำ กะตำยมบทบำทในสำมสถำนะกลำวคอ

ดำนหนงเปนนกตอสผเปนแกนน ำในเครอขำยขบวนกำรลำวอสระเพอเรยกรองอสรภำพใหแกลำว

ในชวงกำรตอสกชำต ถดมำในเวลำชวงเวลำแหงกำรกอรำงสรำงชำตกะตำยไดกำวเขำสกำรบรหำร

บำนเมองในฐำนะนำยกรฐมนตร สวนอกสถำนะหนงนอกเหนอจำกนกตอสและนกกำรเมอง กะตำย

คอนกเขยนผสรำงงำนวรรณกรรมอนเปนประจกษพยำนของยคสมย อกทงผลงำนเหลำนนยงมคณคำ

ในเชงพฒนำกำรในฐำนะเปนกำรบกเบกวงกำรวรรณกรรมรวมสมยของลำว ทวำกะตำยผเคยมสวน

รวมในกำรสรำงประวตศำสตรหรอแมกระทงเปนผเขยนประวตศำสตรชำตกลบถกลบหำยจำกหนำ

1 สะกดชอตำมหนงสอทระลกงำนฌำปนกจศพของกะตำย โดนสะโสรท ค.ศ. 1959

2

ประวตศำสตรลำวรวมสมยหรอถำถกเขยนถงกไมไดรบยกยองในฐำนะทเคยเปนนกตอสกชำตหรอ

แมกระทงผกอรำงสรำงชำต ทงนเปนเพรำะกำรด ำเนนนโยบำยบำงประกำรในฐำนะนกกำรเมองทไม

สอดคลองกบกลมกำรเมองทกลำยเปนกำรเมองกระแสหลกในปจจบนของลำว ควำมยอนแยงของ

บทบำทกำรเปนนกกำรเมอง นกเขยน ท ำใหผวจยสนใจทจะรอฟนวรรณกรรมของกะตำยเพอศกษำ

กำรใชวรรณศลปเพอกำรสรำงอ ำนำจและกำรตอสทำงกำรเมอง ซงกำรศกษำดงกลำวอำจสะทอนให

เหนตวตนของนกเขยน

กะตำยเปนนกเขยนในกลมแรกๆ ทเรมสรำงงำนโดยใชภำษำฝรงเศสในกำรถำยทอดควำมคด

เหตทกำรสรำงงำนวรรณกรรมลำวในยคอำณำนคมฝรงเศส รวมถงจ ำนวนผเขยนและผลงำนมไมมำก

กำรและไมใชสงทมแพรหลำยเนองจำกกำรวำงนโยบำยของฝรงเศสทำงดำนกำรศกษำสงผลกระทบ

อยำงมำกตอพฒนำกำรของวรรณกรรมลำวในยคนน ดงทบอแสงค ำ วงดำลำและคณะกลำวไวใน

หนงสอ วรรณคดลาว วำ

ในหวงเวลำทฝรงเศสยดครองลำวเปนเวลำเกอบ 60 ป ฝรงเศสจ ำกดกำรศกษำภำษำ

และวฒนธรรมลำวในขณะทสงเสรมใหใชภำษำฝรงเศสเปนภำษำรำชกำร อกทงเปดโรงเรยนสอน

ภำษำฝรงเศส วรรณคดลำวในยคนจงพฒนำไปอยำงเชองชำ รปแบบงำนเขยนทเกดขนมกไดรบ

อทธพลจำกวรรณคดฝรงเศสเชนกำรแปลและเรยบเรยงงำนเขยนเรอง หนองผเปรต ซงผเขยนคอ

ทำวเกนไดน ำเสนอวำแปลมำจำกงำนเขยนเรอง La mare au diable ของ George Sand

นกเขยนสตรชำวฝรงเศสในครสตศตวรรษท 19 กอนทจะพฒนำเปนเรองสนทเขยนเปนภำษำลำว

ในเวลำตอมำ

(บอแสงค ำ วงดำลำ, 1987: 295)

นอกจำกกำรแปลเรองสนจำกภำษำฝรงเศสแลว งำนเขยนอกประเภททแพรหลำยในทำมกลำง

กระแสกำรตอสกบเจำอำณำนคมทคกรนนนคองำนวรรณกรรมในรปแบบขำวในหนงสอพมพ (บอ

3

แสงค ำ วงดำลำ, 1987: 320) ผเขยนวรรณกรรมเหลำนคอกลมผรวมตอสกบลำวอสระ วรรณกรรมถก

ใชเปนอำวธทำงปญญำทคนลำวใชในกำรตอสกบฝรงเศส โดยเรมแรกใชวรรณกรรมประเภทกลอนล ำ

ประวตศำสตร ลำยแทง นทำนทมลกษณะประวตศำสตรเพอปลกระดมจตใจใหประชำชนรกชำต

(สเนด โพทสำนและคณะ, 2551: 348) ตอมำในชวงกำรตอสของกลมลำวอสระงำนวรรณกรรมยงคง

เปนเครองมอส ำคญเพอตอสทำงกำรเมอง

กะตำยคอหน งในบคคลระดบแกนน ำของกลมลำวอสระ ในยคนนไดด ำรงต ำแหนง

รฐมนตรวำกำรกระทรวงกำรคลงในชวงทรฐบำลลำวอสระประกำศเอกรำช อกทงยงเปนนกปลก

ระดมมวลชน (Propagandist) (Savèng Phinith, 1975: 241) คนส ำคญในกลมกำรตอสกลมน เขำ

ใชภำษำฝรงเศสในกำรเขยนวรรณกรรมเพอโจมตผปกครอง อำจกลำวไดวำภำษำฝรงเศสกลำยเปน

เครองมอส ำคญเพอกำรถำยทอดควำมรสกนกคดของนกเขยน แมวำโรงเรยนระบบฝรงเศสไม

แพรหลำยในลำว อกทงจ ำนวนนกเรยนมไมมำก กำรเรยนรภำษำฝรงเศสอยในวงจ ำก ดอยในกลม

เจำนำยและคนมฐำนะและกลมปญญำชนผรภำษำฝรงเศสจ ำนวนหนงกลำยเปนผมบทบำทในกำร

ขบเคลอนขบวนกำรลำวอสระ กะตำยผเปนแกนน ำนกเขยนกลมลำวอสระจงเปนผมคณปกำรตอ

พฒนำกำรของวรรณคดและประวตศำตรลำวรวมสมย ดงท สะแหวง พนด (Savèng Phinith)

นกวชำกำรลำวซงมควำมเชยวชำญในดำนประวตศำสตรและวรรณคดลำวและยงเปนสมำชกของ

l’Ecole Française d’Extrème Orient ไดกลำวไววำ

“กะตำย โดนสะโสรท นกโฆษณำคนส ำคญทน ำเสนอขอคดเหนของกลมลำวอสระได

เขยนบทควำมลงในหนงสอพมพทชอวำ “บงไฟรำยสปดำห” (Fusée de la semaine) ใน

ขณะเดยวกนนกเขยนผนยงสรำงสรรคเรองเลำข ำขนในหนงสอ “หวเรำะกนสกนด” (Pour

rire un peu) ทบอกเลำกำรผจญภยของเขำและเพอนรวมอดมกำรณขณะลภยกำรเมอง

หนงสอเลมนจดอยในประเภทวรรณกรรมข ำขน (the humoristic type of literature)

4

อนมลกษณะเฉพำะทใกลเคยงกบ“เซยงเมยง” (นทำนตลกเจำปญญำ) และหนงสอเลมนยง

เปนงำนเขยนรนบกเบกของงำนประเภทเดยวกนนอกดวย” (Savèng Phinith, 1975: 241)

นอกจำกกะตำยจะเปนผบกเบกงำนประเภทเรองเลำแนวข ำขน เขำยงเปนบคคลแรกๆ ทรเรม

เขยนประวตศำสตรลำวดวยวธสรำงประวตศำสตรนพนธแบบตะวนตก

“งำนประเภทประวตศำสตรชำต (National history) ทกลำยเปนรปแบบ

มำตรฐำนสำกลของครสตศตวรรษท 20 ถกถำยทอดสคนลำวโดยนกวชำกำรชำวฝรงเศส Le

Boulanger ทน ำเสนอประวตศำสตรลำวเรอง Histoire du Laos français (1931) แตงำน

ชนหนงทเปนพลวตของพฒนำกำรกำร เขยนประวตศำสตรของลำวคอ Le Laos (1949)

ของกะตำย แมภำยหลงกำรตพมพจะไมเปนทรจกมำกนก หำกแตงำนชนนเปนงำนมงเสนอ

ประวตศำสตรรวมสมยของลำว” (Evans, 2003 : 3)

เมอพจำรณำกำรใชภำษำฝรงเศสเพอถำยทอดงำนวรรณกรรม นนสะทอนไปถงพนเพดำน

กำรศกษำของกะตำย จะเหนไดวำนกเขยนผนคอปญญำชนชำวลำวอนเปนผลผลตของระบบ

กำรศกษำแบบฝรงเศสทงในลำวและเวยดนำม แมกะตำยจะไมไดส ำเรจกำรศกษำจำกประเทศฝรงเศส

แตนกเขยนพนเมองลำวผนสำมำรถใชภำษำฝรงเศสเผยแพรงำนเขยนไดอยำงมประสทธภำพเทยบเทำ

กบคนฝรงเศส ดงทสะแหวง พนด ไดกลำวไววำ

สอสงพมพในเวยงจนทน รวมทงผลงำนของกะตำย โดนสะโสรท สวนใหญเขยน

เปนภำษำฝรงเศส เรำเชอวำนกเขยนมควำมประสงคทจะตอตำนกำรบรหำรอำณำนคมของ

ฝรงเศส อกทงยงตองกำรพสจนวำพวกเขำมควำมสำมำรถในกำรใชภำษำฝรงเศสไดดพอๆ

กบคนฝรงเศสแทๆ (Savèng Phinith, 1975 : 241)

จะเหนไดวำกำรแสดงออกดวยภำษำนนมควำมส ำคญตอกำรแสดงตวตนของคนพนเมอง

ภำยใตระบอบอำณำนคม ฟำนงไดกลำวถงกำรใชภำษำแบบเจำอำณำนคมไววำ

5

“ผคนทตกเปนอำณำนคมมปมแหงควำมต ำตอย (un complexe d’infériorité) จง

ตองซอนเรนวฒนธรรมดงเดม และยอมรบปรบใชภำษำของชำตทมอำรยะซงนนหมำยถง

คณคำทำงวฒนธรรมของแผนดนของเจำอำณำนคม (les valeurs culturelles de la

métropole) คนพนเมองจะเขำใกลควำมขำวเมอเขำละทงควำมด ำของตนเอง” (Fanon,

1952 : 34)

เมอพจำรณำเรองกำรใชภำษำของกะตำยพบวำมควำมแตกตำงและซบซอน กลำวคอกำรใช

ภำษำฝรงเศสของกะตำยเปนไปดวยควำมเตมใจเนองจำกไดถกหลอหลอมมำเชนนน กะตำยใชภำษำ

เหมอนเจำอำณำนคมเพอแสดงออกถงกำรไดรบกำรบมเพรำะในระบบกำรศกษำแบบตะวนตก เขำไม

ซอนเรนวฒนธรรมดงเดมแตน ำควำมเปนลำวมำแสดงใหเหนดวยควำมภำคภมใจ ในแงมมนนกเขยน

ใหควำมส ำคญกบวฒนธรรมดงเดมและภมปญญำทองถน สอออกมำดวยภำษำของเจำอำณำนคมทงน

เพอวพำกษเจำอำณำนคม ดงเชนผลงำนกลมเรองเลำแนวข ำขนทใชกลวธกำรเลำเรองแบบนทำน

พนบำนในบรบทสงคมรวมสมยผสมผสำนกบกลวธทำงวรรณศลปแบบตะวนตก

นอกจำกนกะตำยกลำวถงมมมองในกำรใชภำษำฝรงเศสไวในบทน ำของ Les Valets de

l’Impérialisme Français (ผรบใชระบอบอำณำนคมฝรงเศส) วำ

“เพอนรวมชำตทงกลมผลภยกำรเมองและคนทยงอยในลำวรองขอใหพวกเรำเขยน

และแปลหนงสอพมพ “บงไฟ” เปนภำษำลำวเพอขยำยกลมผอำนใหกวำงขน แมจะอยำกท ำ

ตำมขอเรยกรองแตเปนทนำเสยใจทยงท ำเชนนนไมได ดวยเพรำะพวกเรำไมอยำกดงคนสวน

ใหญเขำมำเกยวของกบกำรขดแยงของสองรฐบำล2 (...) และตองกำรจ ำกดกำรรบรเรอง

ประเดนขอขดแยงใหอยในกลมปญญำชนลำวผรภำษำฝรงเศส นอกจำกนกำรทพวกเรำใช

2 รฐบาลลาวอสระพลดถนและรฐบาลแหงราชอาณาจกรลาวภายใตอทธพลของฝรงเศส

6

ภำษำฝรงเศสในเอกสำรตำงๆเพรำะเหนวำเปนภำษำทำงกำรทต และงำยกวำภำษำลำวใน

กำรตพมพเผยแพร อกทงยงมควำมเปนไปไดทเอกสำรภำษำฝรงเศสของพวกเรำจะไปถง

องคกำรสหประชำชำต นกกำรเมอง และนกหนงสอพมพจำกนำนำชำต”

(Thao Katay, 1948. 5-9)

จำกขอควำมดงกลำวท ำใหเหนวำวตถประสงคในกำรใชภำษำฝรงเศสของกะตำยเปนไปในเชง

กำรเมอง ไมไดเขยนเพอเสนอขอมลอยำงตรงไปตรงมำ กำรจ ำกดภำษำในกำรเผยแพรขอมลท ำใหคน

ลำวสวนใหญทไมรภำษำฝรงเศสถกกนออกจำกกำรรบรเรองรำว ในทนวรรณกรรมทกะตำยเขยนขน

จงเปนเครองมอหนงในกำรแสดงออกถงอ ำนำจของปญญำชนทมควำมรควำมสำมำรถ อกทงยงเปน

เครองมอทดกวำเพอกำรเรยกรองเอกรำชจำกเจำอำณำนคม และยงท ำใหนำนำชำตไดรบรถงควำม

ตองกำรของกลมนกตอสกชำต

งำนวรรณกรรมของกะตำยสวนใหญมลกษณะเปนบทควำมเปนตอนๆ ทเคยตพมพใน

หนงสอพมพบงไฟ ภำยหลงถกน ำมำตพมพรวมเลมในหวเรองตำงๆกน ผลงำนสวนใหญตพมพขน

ในชวงทกลมลำวอสระลภยทำงกำรเมองมำยงประเทศไทย มเพยงสวนนอยทตพมพภำยหลงทลำว

อสระประกำศยบคณะรฐบำล จำกกำรศกษำตวบทพบวำผลงำนสวนใหญมฉำกหลงของเรองรำวอยใน

ยคกำรปกครองของฝรงเศส มเนอหำโจมตเสยดสระบบกำรปกครองของฝรงเศสอกทงยงวพำกษฝำย

ตรงขำมทำงกำรเมอง นอกจำกนยงมผลงำนทบอกเลำถงอตลกษณควำมเปนตวตนคนลำว

กะตำยคอปญญำชนนกบกเบกผสรำงมตใหมใหวงกำรวรรณกรรมลำว อกสวนหนงผวจย

พบวำผลงำนทเกดขนในชวงกำรตอสกชำตของกลมลำวอสระสญหำยไปเปนจ ำนวนมำก ดงนนจะเปน

ประโยชนในแวดวงวชำกำรถำมผสนใจศกษำงำนในกลมนเพอเตมเตมขอมลทแสดงถงพฒนำกำรทำง

งำนวรรณคดของลำว จำกกำรคนควำของผวจยพบวำงำนเขยนของกะตำยมควำมสมบรณครบถวน

มำกทสด อกทงกำรทผเขยนมบทบำททแปรผนไปตำมสภำวะกำรเมองโดยกำวผำนจำกนกตอสกชำต

7

ไปสนกปกครอง ท ำใหผวจยสนใจทศกษำงำนเขยนของกะตำยในฐำนะทงำนวรรณกรรมเปนปจจย

ส ำคญประกำรหนงทมสวนในกำรสรำงอ ำนำจทำงกำรเมอง และแนวคดทปรำกฏในผลงำนอำจแสดง

ถงตวตนของนกเขยนผน เปนทสงเกตวำแมกะตำยจะใชผลงำนเขยนเพอเปนอ ำนำจตอรอง หำกแต

อ ำนำจทงหลำยคออดต อกทงผลงำนและตวตนก ำลงจะถกลบหำยจำกประวตศำสตร ท ำใหผวจย

สนใจศกษำเรอง วรรณศลป อ านาจและการตอสทางการเมองในวรรณกรรมของกะตาย โดนสะโส

รท โดยมจดประสงคทจะหำค ำตอบวำกะตำยใชวรรณศลปเพอสรำงอ ำนำจและกำรตอสทำงกำรเมอง

อยำงไร รวมทงงำนวรรณกรรมสำมำรถแสดงใหเหนตวตนของผเขยนไดหรอไม

1.2 กรอบแนวคดและทฤษฎทเกยวของ

แนวคดส ำคญทใชในกำรวเครำะหงำนวรรณกรรมของกะตำยคอแนวคดโตกลบเจำอำณำนคม

และทฤษฎตำงๆ ทเกยวของกบอำรมณขน

1.2.1 แนวคดเรองการโตกลบเจาอาณานคม

ฟรำนทซ ฟำนง (Frantz Fanon) แสดงทรรศนะใน Peau Noire, Masques blancs

(1952)/ Black Skin White Masks (1968) (คนด ำหนำกำกขำว) ในประเดนเกยวกบคนด ำและ

ภำษำ ควำมวำ “เปนทเขำใจกนวำกำรพดคอกำรมตวตนตอหนำผ อน” (Fanon, 1952: 33)

ขอคดเหนของฟำนงบงบอกถงควำมส ำคญของภำษำทน ำพำไปสกำรเผยใหเหนควำมมตวตนของผพด

กำรเขยนกเปนลกษณะหนงของกำรแสดงออกทำงทำงภำษำอนจะท ำใหเหนแนวคดและอดมกำรณ

อกทงยงแสดงออกถงตวตนของผเขยน

นอกจำกนฟรำนทซ ฟำนงยงน ำเสนอเรองควำมเหลอมล ำในสทธและบทบำทควำมเปน

มนษยเกดขนอยำงชดเจนในระบอบกำรปกครองแบบอำณำนคม คนพนเมองไมเพยงแตถกยดครอง

ดนแดนแตพวกเขำยงถกกดขขมเหง ถกผลกใหกลำยเปน “อน” (Other) ทแตกตำงแปลกแยกจำก

8

“คนขำว” (One) ผมฐำนะเปนนำยอยในต ำแหนงเหนอกวำ ควำมสมพนธในลกษณะ นำย/บำว ท ำให

คนพนเมองเกดปมแหงควำมต ำตอย (Inferiority complex) และเพอใหเขำใกลโลกของคนขำว คน

พนเมองตองยอมรบปรบใชวฒนธรรมทเหนอกวำของประเทศเจำอำณำนคม กำรเลยนแบบภำษำ กำร

แตงกำย แนวคด ท ำใหคนพนเมองเขำถงควำมเปนคนขำว กำรเลยนแบบดงกลำวคอกำรตอตำนสงท

คนขำวพยำยำมจะนยำมควำมเปนคนพนเมองกดขมใหพวกเขำตองตกอยเบยลำง คนพนเมองจง

พยำยำมยกตวเองใหทดเทยมคนขำวเพอท ำใหอกฝำยตระหนกถงกำรมตวตนของคนพนเมอง ท ำให

คนขำวเหนวำพวกเขำไมใชเพยงสงทคนขำวอยำกใหเปน พวกเขำไมใชผถกกระท ำ แตยกระดบตวเอง

ขนมำเปนผกระท ำ ก ำหนดอตลกษณและวถทำงทแตกตำงไปจำกสงทคนขำวพยำยำมจะตกรอบให

พวกเขำเปนเชนนน นอกจำกนกำรลอกเลยนแบบแนวคดและวถทำงแบบตะวนตกยงน ำพำคน

พนเมองไปสกำรตอตำนระบอบอำณำนคมและกำรเรยกรองเอกรำช กำรศกษำในระบบตะวนตกเปน

กำรเปดประสบกำรณใหคนพนเมองไดรบรกระบวนกำรและแนวคดในกำรตอสเรยกรองสทธตำมแบบ

วธกำรทคนขำวไดออกแบบไวในปรชญำส ำนกตำงๆ ซงสงเหลำนนเปนกำรแสดงออกถงควำมพยำยำม

ของกลมคนทถกกดทบในกำรตอสตอรอง

กำรตอสของผอยใตอำณำนคมเพอปลดปลอยตนเองจำกกำรครอบง ำของอ ำนำจอำณำนคม

ไมไดจบสนเพยงกำรไดรบเอกรำช แตกำรตอสเชนนยงด ำเนนตอไป เพรำะยงมปจจยคงคำงของเจำ

อำณำนคม ซงสงเหลำนนยงคงมอทธพลเหนอผเคยตกอยในอำณำนคม ถนอมนวล หรญเทพ (ถนอม

นวล หรญเทพ, 2546: 2) สรปไววำ กำรลมลำงอำณำนคม (decolonization) จงเปนประเดนส ำคญ

ทสดประเดนหนงในกำรตอส โดยเฉพำะอยำงยงขอเรยกรองทวำกำรลมลำงอำณำนคมทำงกำรเมอง

เพอใหไดมำซงเอกรำชเชงรปแบบเพยงอยำงเดยวไมเพยงพอควรจะตองมกำรลมลำงอ ำนำจอำณำ

นคมทำงควำมคดและวฒนธรรม (decolonization of mind /culture decolonization) ดวย

9

กลำวไดวำ Black Skin White Mark คอกำรตแผใหเหนสภำพของผทไดรบผลกระทบจำก

กำรปกครองในระบอบอำณำนคม อกทงยงน ำเสนอกำรลมลำงอำณำนคมโดยเนนไปทกำรพยำยำมลบ

เลอนควำมรสกดอยกวำและชใหเหนวำเปนสงทเกดจำกกำรสรำงขนของลทธอำณำนคม (ถนอมนวล

หรญเทพ, 2546 : 7-8) ฟำนงตอยอดงำนเขยนเชงทฤษฎของเขำดวย Les Damnés de la Terre

(1961)/ The Wretched of the Earth (1968) (ผถกสำปบนผนโลก) ใจควำมส ำคญของหนงสอ

เลมนมงเนนไปทขนตอนของกำรตอส เสนอกำรปลกจตส ำนกเกยวกบชำต รวมถงกำรสรำงอต

ลกษณประจ ำชำต ผำนรปแบบของวฒนธรรม รอคนไปถงอดตและรำกเหงำ เพอสรำงจตส ำนกควำม

เปนชำต (national consciousness) ในขนถดไปคอกำรสรำงควำมรวมมอเพอกำรเรยกรองอสรภำพ

และปลดปลอยชำตจำกกำรครอบง ำของเจำอำณำนคม และในชวงของกำรเรยกรองเอกรำชผรวมตอส

กจะเขยนวรรณกรรมกำรตอส และน ำไปสแนวคดชำตนยมตอไป

นอกจำกกำรตอสเพอกอบกอตลกษณควำมเปนชำตตำมแนวทำงของฟำนงแลว เอดเวรด ซำ

อด (Edward Zaid) น ำเสนอแนวคดเรองกำรลมลำงอ ำนำจเจำอำณำนคมในหนงสอ Orientalism

(1978) ซงน ำเสนอควำมสมพนธเชงอ ำนำจและขวตรงขำมแบบ binary opposition จำกมมมอง

ของตะวนตกทสรำงภำพเหมำรวมใหตะวนออก นอกจำกนซำอดยงเสนอหนทำงทตะวนออกจะโต

กลบมมมองจำกตะวนตกโดยไมจ ำเปนตองใชก ำลง แตผำนกำรตอสในเชงวรรณกรรม มองมมใหมจำก

สำยตำของผถกปกครองเพอจะลมลำงและตอบโตตะวนตกดวยขอเขยนของคนพนเมอง

10

1.2.2 ทฤษฎอารมณขน

อองร แบรซอง (Henri Bergson) เขยนหนงสอเรอง Laughter : An essay on the

Meaning of the comic ผเขยน เสนอขอสงเกต 3 ประกำร ประกำรแรก กำรหวเรำะเปนเรอง

ของมนษย กลำวคอคนเรำจะหวเรำะใหกบทกสงไมวำจะเปนคน สตว หรอสงของ โดยใชคณสมบต

ของควำมเปนมนษยเปนมำตรฐำนในกำรตคำสงทถกหวเรำะ ประกำรทสอง กำรหวเรำะเปนกำร

ปลดปลอยคนจำกกฎเกณฑของสงคม ประกำรสดทำยกำรหวเรำะคออำรมณรวมของสงคม ผเขยน

เนนวำกำรจะเขำใจเสยงหวเรำะ ตองวเครำะหธรรมชำตแวดลอมของเสยงหวเรำะนน นนคอเรำตอง

วเครำะหสงคม ตองก ำหนดกรอบขอตกลงรวมของสงคม ควำมสมพนธเชงเหตผลไมอำจท ำใหเกด

เสยงหวเรำะได ตองยอนกลบไปดทกระบวนกำร โดยกำรเฝำสงเกตควำมไรแกนสำรทจะท ำใหจบลง

ดวยกำรหวเรำะ เสยงหวเรำะคอกำรแสดงออกทำงสงคม (social gesture) สงคมเปนสงทเกดขน

แบบเครองจกร (machine) มหนทำงในกำรจดกำรผคนใหเขำกลม และส ำหรบคนๆ หนง กำร

กลำยเปนสมำชกของกลม หมำยถงวำเขำผนนตองมคณสมบตทสมำชกคนอนๆในกลมพงม

ผวจยเลอกศกษำทฤษฎอำรมณขนของซกมนด ฟรอยด (Sigmund Freud) ในงำนเขยนเรอง

Jokes and Their Relation to the Unconscious ในงำนชนนฟรอยดศกษำแรงจงใจของเรอง

ตลก โดยแบงระดบกำรสรำงเรองตลกไว 2 ประเภท กลำวคอเรองตลกแบบมจดมงหมำย และเรอง

ตลกทไมมจดมงหมำย ซงมกมจดจบของเรองรำวในตวเอง (Freud, 1960 : 90) ฟรอยดกลำววำเรอง

ตลกทไมมบทจบในตวเองมจดมงหมำยในกำรน ำเสนอ 2 ประกำรคอ เรองตลกปรปกษ (Hostile

joke) ซงใชในจดมงหมำยเพอโจมต เสยดส หรอปกปอง เรองตลกทมจดมงหมำยอกประเภทคอ เรอง

ตลกลำมก (Obscene joke) มจดประสงคเพอกำรเปดเผย (Freud, 1960 : 96-97) ในเบองตน

ผวจยพบกำรน ำเสนอมกตลกอนเปนกลวธทแทรกอยในตวบททกประเภทของกะตำย ซงสอดคลองกบ

ทฤษฎอำรมณขนของฟรอยด กะตำยเลำเรองตลกแบบมจดมงหมำยเนองจำกเสยงหวเรำะทเกดหลง

11

ภำยหลงเชอมโยงไปสกำรเปนเครองมอในกำรตอสทำงกำรเมองกบฝำยตรงขำม อำจกลำวไดวำมก

ตลกของกะตำยสมพนธกบแนวคดของฟรอยดทวำ “เรำจะรสกสนกและรสกวำตนเองเหนอกวำฝำย

ตรงขำม โดยกำรท ำใหอกฝำยดต ำตอย เปนเบยลำง นำเหยยดหยำม หรอกลำยเปนตวตลก (Freud,

1960 : 105)

Beyond a joke : The limits of humour (Lockyer, 2009) เปนหนงสอรวมบทควำม

จ ำนวน 9 เรองทใหแนวคดในเรองอำรมณขน และเรองตลก โดยกำรวเครำะหควำมสมพนธระหวำง

สนทรยะและจรยธรรมของอำรมณขนโดยวเครำะผำนรปแบบอำรมณขนอนหลำกหลำย อำท กำรพด

เดยว (Stand-up comedy) เรองตลกทำงอนเตอรเนต กำรตนกำรเมอง เปนตน ประเดนทสำมำรถ

น ำมำประยกตใชในกำรวจยครงนอยในบทท 3 วำดวย Humour and the conduct of politics

ผเขยนวเครำะหจรยธรรมของอำรมณขนในฐำนะทเปนเครองมอทำงกำรเมอง วเครำะหวำวธกำรท

อำรมณขนถกใชเปนเครองมอในกำรเผยแพรแนวคดกำรวจำรณอยำงถกกฎหมำย รวมถงวธกำรใน

กำรเสนอแนวคดเชงวจำรณ

ผวจยศกษำรวมบทควำมชด Cheeky Fictions Laughter and the postcolonial

ของซซำน ไรซล และ มำรค สเตน (Susanne Reichl and Mark Stein) (Reichl, 2005) เสนอ

แนวทำงกำรวเครำะหตวบททำงวฒนธรรมในประเดนเรองกำรสรำงเสยงหวเรำะ โดยเสนอตวอยำง

กำรวเครำะหผลงำนของนกเขยนในกลมประเทศทเคยเปนอำณำนคมตะวนตก รวมบทควำมนเปนกำร

สรำงองคควำมรใหมในกำรสรำงกลวธทใชในกำรก ำหนดกรอบค ำวำเสยงหวเรำะ (Laughter) โดยมง

ศกษำปฏบตกำรขำมวฒนธรรมหลงอำณำนคม (Postcolonial Transcultural practice) จำกกำรใช

ระเบยบวธและกรอบคดเพอคนหำวธกำรวเครำะหควำมซบซอนของเสยงหวเรำะกบแนวคดหลงอำณำ

นคม อำจกลำวไดวำงำนชนนเปนกำรรวมกนของสหสำขำวชำทเปนประโยชนตอกำรศกษำแนวคด

หลงอำณำนคมและทฤษฎอำรมณขน บทควำมชดนแบงเปน 5 สวน

12

ในสวนแรกมชอวำ สองมมมองของเสยงหวเรำะ-อำรมณขนและควำมคลมเครอทำง

วฒนธรรม (Laughter’s double vision-Hurmour and cultural ambiguity) ควำมคลมเครอทวำ

เกดจำกค ำถำมของคนทถกหวเรำะเยำะ บทควำม 4 บทในสวนนจงมงวเครำะหในเรองควำมชอบ

ธรรมของเสยงหวเรำะและพนทตงทำงวฒนธรรม

สวนทสอง มชอวำจำรตประเพณและกำรละเมด-เขยนโตกลบและไปขำงหนำ (Tradition

and transgression-Writing back and forth) ในสวนนวเครำะหจำรตของอำรมณขนหลำกรปแบบ

ในฐำนะทเปนจดชน ำไปสควำมพยำยำมลมลำงเจำอำณำนคมหรออดตเจำอำณำนคม ในขณะทผเขยน

บทควำมเหนดวยกบหลกกำรกำรเขยนโตกลบผำนกำรใชอำรมณขนโดยตรง นอกจำกนอำรมณขนไม

เพยงสงไปใหเจำอำณำนคม แตผลมลำงเองกถกหวเรำะเยำะและท ำใหนำขนดวยเชนกน

สวนทสำมมชอวำ กำรแสดงออกทำงชำตพนธ-ใบอนญำตหวเรำะ (Ethnic cabaret- a

License to Laugh) ในสวนนผเขยนบทควำมมงวเครำะหควำมสมพนธอนคลมเครอของผมสวนรวม

สรำงเสยงหวเรำะ ทงนหมำยรวมทงผสรำงเรองใหหวเรำะและผหวเรำะ โดยวเครำะหผำนตวบทและ

ระหวำงตวบท รวมทงผชมและผอำน

สวนทสมชอวำ ภำษำแหงอำรมณขน-อำรมณขนของภำษำ (The Language of Humour-

The Humour of Language) มงศกษำวำภำษำกอใหเกดเสยงหวเรำะไดอยำงไรและส ำรวจวำภำษำ

สำมำรถชวยเหลอและเปนอปสรรคตอกำรเชอมโยงชองวำงทำงวฒนธรรมระหวำง ตวอกษร ผเขยน

และผอำน

ในสวนทหำอนเปนสวนสรปมชอวำ หวเรำะออกมำ - อำรมณขนบ ำบดไดผลจรงหรอ

(Laughing it off-Does therapeutic humour work?) ผน ำเสนอบทควำมชดนพยำยำมตรวจสอบ

ศกยภำพของกำรบ ำบดดวยอำรมณขนและประเมนคำในพนทหลงอำณำนคมทหลำกหลำย บทควำม

13

บำงสวนมำจำกบทสรปทวำอำรมณขนชวยบรรเทำควำมขดแยงของสถำนกำรณหลงอำณำนคม แต

บทควำมบำงสวนกลบแสดงใหเหนวำในบำงกรณเสยงหวเรำะถกใชเพอตอกย ำควำมหำยนะ

1.3 วตถประสงคของการวจย

1.3.1 เพอวเครำะหกลวธทำงวรรณศลปในวรรณกรรมของกะตำย โดนสะโสรททสมพนธกบ

กำรสรำงอ ำนำจและกำรตอสทำงกำรเมอง

1.3.2 เพอศกษำบรบททำงกำรเมอง สงคม และวฒนธรรมทสมพนธกบวรรณกรรมดงกลำว

1.4 สมมตฐานของการวจย

กะตำย โดนสะโสรท (ค.ศ. 1904-1959) เปนปญญำชนลำวในยคอำณำนคมฝรงเศสผไดรบ

กำรศกษำแบบตะวนตก วรรณกรรมของกะตำยมทงประเภทนทำน เรองสน และบทควำมแสดงควำม

คดเหนทใชกลวธทำงวรรณศลปหลำกหลำย อำท กำรเสยดสยวลอ กำรแฝงนย กำรเลนค ำเลนส ำนวน

กำรใชมกตลก รวมทงกำรผสมผสำนเรองเลำและวฒนธรรมพนบำนกบวรรณศลปแบบตะวนตก

วรรณกรรมของกะตำยเปนเครองมอส ำคญในกำรตอบโตเจำอำณำนคมและตอสกบศตรทำงกำรเมอง

ของกลมลำวอสระ

1.5 วธด าเนนการวจย

1.5.1 เกบรวบรวมขอมล ทงตวบทผลงำนของกะตำย โดนสะโสรท และงำนวจยทเกยวของ

เชนแนวคดทฤษฎ ขอมลทำงสงคม ประวตศำสตรและวฒนธรรมลำว

1.5.2 สมภำษณทำยำทของกะตำย โดนสะโสรท

1.5.3 วเครำะหขอมลตำมวตถประสงคทตงไว

1.5.4 สรปผลและเสนอผลกำรวเครำะหขอมล

14

1.6 ขอบเขตของการวจย

ผวจยศกษำผลงำนวรรณกรรมของกะตำยทตพมพรวมเลมจ ำนวน 15 เลม โดยศกษำ

วรรณกรรมจำกสองยคคอยคกชำตและยคสรำงชำต จำกวรรณกรรมประเภทตำงๆ ไดแกบนเทงคด

สำรคด และงำนวชำกำร เนองจำกผลงำนกลมดงกลำวแสดงถงลกษณะทำงวรรณศลปทชดเจนอกทง

ยงแสดงออกถงกำรสรำงอ ำนำจและกำรตอสทำงกำรเมองอกดวย

1.6.1 บนเทงคด (เรองเลา เรองสน นทาน)

(1) Pour rire un peu : histoires vécues (เพอหวเรำะหนอย: เรองรำวทไดประสบมำ)

(Bangkok : Editions Lao-Issara, 1947)

(2) Les Valets de l’ Impérialisme Français (ผรบใชระบอบจกรวรรดนยมฝรงเศส)

(Bangkok : Editions Lao-Issara, 1948)

(3) Souvenirs d'un ancien écolier de Paksé (ควำมทรงจ ำของนกเรยนเกำแหง

เมองปำกเซ) (Saigon : Editions Lao Sédone, 1958)

(4) Elle est formidable, la belle-mère! (ชำงยอดเยยมจง, คณแมยำย) (Saigon :

Editions Lao Sédone, 1958)

1.6.2 สารคด (บทความแสดงความคดเหน)

(1) Quatre lettres ouvertes (จดหมำยเปดผนก 4 ฉบบ) (Bangkok : Editions Lao-

Issara, 1948)

(2) L'Amitié ou la Haine! : Pour une entente Franco-Lao contre le

colonialisme désuet et périmé (มตรภำพหรอควำมแคน : เพอควำมเขำใจกนของฝรงเศส-

ลำว ในกำรตอตำนระบบอำณำนคมทลำสมยและใชกำรไมได) (Bangkok : Editions Lao-Issara,

1948)

15

(3) Y a-t-il une politique française en Indochine ? (มนโยบำยของฝรงเศสในอน

โดจนหรอไม) (Bangkok : Editions Lao-Issara, 1948)

(4) Une amnistie? Fi donc! ou Une nouvelle preuve de la mauvaise foi

des colonialistes franc ais (นรโทษกรรม ? แลวอยำงไร ! ขอพสจนใหมของควำมไมจรงใจของ

เจำอำณำนคมฝรงเศส) (Bangkok : Editions Lao-Issara, 1948)

(5) Les Aspirations du peuple lao ou les revendications des Lao-Issara

(แรงบนดำลใจของชนชำตลำวหรอขอเรยกรองของลำวอสระ) (Bangkok : Editions Lao-Issara,

1949)

(6) Depuis le retour de la domination française le Laos n'avance pas

(ตงแตฝรงเศสกลบมำปกครองอก ลำวกยงไมกำวหนำ) (Bangkok : Editions Lao-Issara, 1949)

(7) Des Sots ou des Traîtres (คนโงเงำหรอคนทรยศ) (Bangkok : Editions Lao-

Issara, 1949)

1.6.3 งานเขยนเชงวชาการ (ประวตศาสตรนพนธ)

(1) Contribution à l’Histoire du Mouvement d’Indépendance Nationale

Lao. (ขอเขยนเพอรวมสรำงประวตศำสตรกำรเคลอนไหวของกลมลำวอสระ) (Bangkok : Editions

Lao-Issara, 1948)

(2) Le Laos (ประเทศลำว) (Bangkok, Editions Lao-Issara, 1948.)

(3) Le Laos : le pivot idéal de la lutte contre le communisme dans le

Sud-Est Asiatique (ประเทศลำว : พนทเยยมยอดเพอกำรตอตำนระบอบคอมมวนสตในเอเชย

ตะวนออกเฉยงใต) (Bangkok : Editions Lao-Issara, 1949)

16

(4) Le Laos : son évolution politique, sa place dans l'Union française

(ประเทศลำว พฒนำกำรทำงกำรเมอง, บทบำทในสหภำพฝรงเศส) (Paris : Editions Berger-

Levrault,1953)

1.7 ขอตกลงเบองตน

1.7.1 สะกดชอ กะตำย โดนสะโสรท ตำมหนงสอทระลกงำนฌำปนกจศพ

1.7.2 ชอตวบทภำษำฝรงเศสทน ำมำศกษำจะใชชอในภำษำฝรงเศสโดยจะวงเลบชอ

ภำษำไทยในกำรกลำวถงครงแรก

1.8 เอกสารและงานวจยทเกยวของวรรณกรรมทเกยวของ

จำกกำรส ำรวจวทยำนพนธเกยวกบวรรณกรรมลำว ผวจยไมพบวำมงำนวจยใดศกษำงำน

เขยนของกะตำย โดนสะโสรท เพอเปนแนวทำงในกำรศกษำ ผวจยเหนวำจ ำเปนตองศกษำ

วรรณกรรมทเกยวของใน 4 ประเดน กลำวคองำนวจยทเกยวของกบกำรตอสกชำตของกลมลำวอสระ

วทยำนพนธรวมถงบทควำมเกยวกบวรรณคดลำวยคอำณำนคมฝรงเศส งำนวจยและบทควำมเกยวกบ

แนวคดหลงอำณำนคม และงำนวจยเกยวกบอำรมณขน กำรศกษำเอกสำรดงกลำวจะท ำใหเขำใจ

บรบททำงสงคมอกทงระเบยบวธทจะน ำมำวเครำะหตวบทไดชดเจนขน

1.8.1 งานวจยทเกยวกบขบวนการลาวอสระ

สทนต มงไธสง น ำเสนอวทยำนพนธ เรอง ขบวนการกชาตลาว : ศกษากรณ “ลาวอสระ”

ในระหวาง ค.ศ. 1945-1948 (สทนต มงไทสง, 2539) โดยมจดมงหมำยเพอ 1.) ศกษำขบวนกำรก

ชำตลำว ภำยหลงจำกทลำวตกเปนอำณำนคมของฝรงเศสและญปน 2.) ศกษำขบวนกำรกชำต “ลำว

อสระ” เชน ปจจยตำงๆ ทท ำใหเกดขบวนกำร จดมงหมำย วธกำรและกำรด ำเนนกำร 3.) ศกษำ

17

สำเหตและผลทเกดขนจำกกำรทขบวนกำรกชำต “ลำวอสระ” ด ำเนนกำรไมประสบควำมส ำเรจดง

จดมงหมำย ทงนผวจยใชวธวจยทำงประวตศำสตร โดยศกษำขอมลจำกเอกสำรชนตน และเอกสำร

ชนรอง นอกจำกนยงใชวธวจยทำงสงคมศำสตรโดยใชกำรสมภำษณบคคลทมประสบกำรตรงใน

ขบวนกำรกชำต “ลำวอสระ” จำกกำรศกษำผวจยพบวำมขบวนกำรกชำตกลมตำงๆ เกดขน หลำย

กลมในชวงทลำวตกเปนอำณำนคมของฝรงเศส เนองจำกไมพอใจทตำงชำตเขำมำกอบโกย

ผลประโยชน และยงบงคบใชแรงงำนและเกบภำษคนพนเมองอยำงไมเปนธรรม สำเหตทขบวนกำรก

ชำตเหลำนไมประสบควำมส ำเรจเนองจำกตอสกบฝรงเศสดวยวธกำรทำงศำสนำ จำรตประเพณ วธ

กำรเมองเรองชำตนยม ในขณะทฝรงเศสตอบโตคนพนเมองดวยก ำลงทหำรและอำวธทเหนอกวำ ใน

สวนทเกยวกบขบวนกำร “ลำวอสระ” ผวจยพบวำเจำเพดสะลำดและกลมปญญำชนทไดรบกำรศกษำ

จำกตะวนตกไดรวมตวกนเรยกรองเอกรำชใหกบลำว ประชำชนคำดหวงวำจะไดรบเอกรำชหลง

สงครำมโลกครงท 2 สนสดลง แตเมอมควำมพยำมยำมของฝรงเศสจะเขำมำปกครองลำวอก ท ำให

กลมประชำชนสนบสนนเจำเพดสะลำดเปนผน ำกลม “ลำวอสระ” ในกำรขบไลตำงชำต โดย

ขบวนกำรนมจดมงหมำย 2 ประกำร คอ กำรเปนเอกรำชและเอกภำพของชำต ขบวนกำรลำวอสระ

ด ำเนนกำรในดำนกำรเมองกำรปกครองและกำรทหำรในประเทศลำวเปนเวลำ 8 เดอนกถกฝรงเศสใช

ก ำลงทหำรและอำวธเขำปรำบปรำมจนกลมผน ำตองลภยทำงกำรเมองมำยงประเทศไทย สำเหตท

ขบวนกำรลำวอสระไมสำมำรถด ำเนนกำรส ำเรจเนองจำกฝรงเศสใชนโยบำยกำรเมองระหวำงประเทศ

และกำรทหำร ท ำใหรฐบำลไทยหยดใหกำรสนบสนนกลมลำวอสระทเขำมำด ำเนนกำรเคลอนไหวใน

ไทย อกทงยงเกดกำรแตกแยกแนวคดในกลมผน ำท ำใหขบวนกำรนตองสนสดลง ผลจำกกำรสลำยตว

ของขบวนกำรลำวอสระท ำใหประเทศลำวขำดเอกภำพและน ำไปสกำรเปลยนแปลงกำรปกครองจำก

ระบบประชำธปไตยอนมเจำมหำชวตเปนประมขมำสกำรปกครองระบอบสงคมนยมซงมประธำน

ประเทศเปนผน ำสงสด

18

พมพรต พพฒนกล เสนอวทยำนพนธเรอง บทบาทของรฐบาลและผน าทางการเมองไทย

ตอขบวนการตอสเพอเอกราชลาวระหวางพ.ศ.2483 - พ.ศ.2492 (พมพรต พพฒนกล, 2554)

ผวจยมงศกษำ บทบำทของรฐบำลและผน ำทำงกำรเมองไทย ทมตอขบวนกำรตอสเพอเอกรำชลำว

สมยใหม คอ คณะกอสรภำพลำว เสรลำว และลำวอสระตงแต พ.ศ. 2483-2492 ผวจยวเครำะหกำร

เปลยนแปลงของบทบำทดงกลำวในบรบททำงกำรเมอง เศรษฐกจ และสงคม ทงภำยในและภำยนอก

ของไทย จำกผลกำรศกษำพบวำ รฐบำลและผน ำทำงกำรเมองไทยมบทบำทส ำคญตอขบวนกำรตอส

เพอเอกรำชลำว เหนไดชดเจนตงแตชวงสงครำมอนโดจนระหวำงไทยกบฝรงเศสในปพ.ศ. 2483 จำก

กำรทรฐบำลไทยมนโยบำยเสรมสรำงแนวคดชำตนยมสประชำชน ทงในประเทศไทยและทำงฝง

ดนแดนลำว ท ำใหมกลมชำตนยมลำวมำเขำรวมกบรฐบำลไทยโดยหวงวำไทยจะชวยลำวตอสเพอเอก

รำช ตอมำเมอรฐบำลไทยรวมมอเปนพนธมตรกบญปน และประกำศสงครำมกบสหรฐอเมรกำและ

องกฤษในชวงสงครำมโลกครงทสอง นำยปรดพนมยงคและคณะจงจดตงขบวนกำรเสรไทย และ

สนบสนนกลมชำตนยมลำวจดตงขบวนกำรเสรลำวหรอลำวอสระขน หลงสงครำมสนสด ขบวนกำร

ลำวอสระประกำศเอกรำชและจดตงรฐบำลในดนแดนลำวส ำเรจในเดอนตลำคม 2488 แตเพยง 8

เดอนหลงจำกนน ฝรงเศสกลบมำยดครองลำวได ลำวอสระจงอพยพมำตงรฐบำลพลดถนในประเทศ

ไทย ซงเมอรฐบำลไทยแกปญหำเรองกำรประกำศสงครำม และกำรสมครเปนสมำชกองคกำร

สหประชำชำตของไทยไดแลว กใหควำมชวยเหลอลำวอสระอยำงเตมท แตจำกภำวะสงครำมเยนและ

ควำมขดแยงทำงกำรเมองภำยในของไทย ท ำใหรฐบำลไทยในชวงป พ.ศ. 2491 ยตกำรใหควำม

ชวยเหลอตำง ๆ อยำงสนเชง และผลกดนใหลำวอสระออกไปจำกประเทศรฐบำลลำวอสระจงตอง

ประกำศยบตวลงในปตอมำ

ผวจยศกษำงำนวจยทเกยวของกบขบวนกำรลำวอสระเนองจำกงำนวจยทงสองฉบบนเสนอ

ขอมลเชงลกทเปนประโยชนในกำรใชเปนขอมลประกอบในสวนของบรบททำงสงคมและกำรเมองใน

19

ยคลำวอสระ ขอมลเหลำนนจะถกใชน ำมำประยกตใชเพอใหเหนภำพพฒนำกำรทำงกำรเมองของลำว

ในยคกำรตอสกชำต เพอใหเขำใจถงกระบวนกำรด ำเนนงำนของกลมลำวอสระซงกะตำยไดมสวนรวม

เปนก ำลงส ำคญในกำรขบเคลอนขบวนกำรน

1.8.2 วทยานพนธและบทความเกยวกบวรรณคดลาวยคอาณานคมฝรงเศส

ชยรตน พลมข (Chairat Polmuk) เสนอวทยำนพนธในหวขอ Invoking the past : the

cultural politics of Lao literature, 1941-1975 (Chairat Polmuk, 2014) ผวจยมงศกษำ

บทบำทวรรณกรรมลำวในชวงกำรสรำงอตลกษณแหงชำตลำวในระหวำงปค.ศ. 1945-1975

วรรณกรรมในชวงป 1940 เรมมวรรณกรรมลำวสมยใหมทเนนเนอหำแนวกำรเมองวฒนธรรมใหภำพ

ควำมขดแยงของลำวฝรงเศสกบสยำม สรำงวรรณกรรมลำวและวฒนธรรมลำวเพอตอตำนกระแส

ชำตนยมไทยทพยำยำมจะรวมลำวเขำเปนหนงเดยวกนทงในแงดนแดนและวฒนธรรม ผวจยให

ขอสงเกตวำงำนวรรณกรรมในชวงนเกดขนมำกเนองจำกมกำรรณรงคจำกฝำยงำนดำนวฒนธรรมจ ง

ท ำใหวรรณกรรมลำวกลำยเปนเครองมอในกำรสรำงวฒนธรรมและถกใชเพอเปนพรมแดนทำง

วฒนธรรมระหวำงลำวและไทย วรรณคดลำวชวงกอนอำณำนคม (Precolonial) ถกผลกดนใหเปน

สวนหนงของวฒนธรรมลำว เนอหำและรปแบบจงถกท ำใหเปนเครองมอทชใหเหนวำอตลกษณล ำว

แตกตำงจำกอตลกษณทำงฝงไทย วรรณกรรมลำวมเอกลกษณโดดเดนเพรำะใชภำษำลำว รปแบบทำง

วรรณศลป และรำกเหงำแบบดงเดมเพอนยำมควำมเปนวรรณกรรมทเปนของประเทศลำว ผวจยยง

เสนอดวยวำเรองแตงรอยแกวเกดขนในลำวสบเนองจำกกระแสทนนยมและชนชนทำงสงคม ปจจย

เหลำนสงผลใหวฒนธรรมถกเสนอใหนรปแบบของวฒนธรรมจดตงหรอเปนวฒนธรรมทถกสรำงขน

ใหม (Invented tradition) เพอน ำวฒนธรรมมำใชเพอตอกย ำใหเหนถงขอแตกตำงระหวำงวฒนธรรม

แหงชำตลำวและวฒนธรรมไทยสมยใหมทไดรบอทธพลจำกตะวนตก งำนเขยนยงมกำรเสนอใหเหน

อดมคตชำตนยม ควำมเกยวเนองของวฒนธรรมแหงชำตและวรรณกรรมลำวยงคงมใหเหนตอเนองไป

20

จนถงชวงหลงสงครำมโลกครงท 2 และผมบทบำทส ำคญในกำรสรำงวรรณกรรมกคอเหลำปญญำชน

จำกยคอำณำนคม ทจะใชวรรณกรรมเปนสอกลำงในกำรถำยทอดอตลกษณทำงวฒนธรรมลำวและ

ควำมเปนชำตรฐ

ชยรตน พลมข (Chairat Polmuk) เสนอบทควำมเรอง “Life in a Time of Turmoil :

Rereading Colonial and Nationalism in Autobiographies of Postwar Lao Intellectuals”

ผเขยนบทควำมน ำเสนอภำพของระบอบอำณำนคมและกำรเคลอนไหวของกลมชำตนยมในลำวผำน

งำนเขยนเชงอตชวประวตของนกเขยนชำวลำว 3 คน ไดแกเจำเพดสะลำด รดตะนะวงสำ กะตำย

โดนสะโสรท และสมจน งนห งำนดงกลำวเปดเผยใหเหนถงประสบกำรณของนกเขยนทมสวนรวมใน

กำรเคลอนไหวทำงกำรเมองและมบทบำทในชวงระบอบอำณำนคม ผเขยนบทควำมไดน ำเสนอ

แนวทำงในกำรศกษำประเดนเกยวกบระบอบอำณำนคมและส ำนกรกชำตทกอตวในลำว ผเขยนเสนอ

ใหเหนวำรปแบบกำรเลำเรองเชงอตชวประวตจะท ำใหรถงบทบำทของนกเขยนทงสำมคนทไดผำนชวง

ชวตในวกฤตกำรเมอง ท ำใหเหนมมมองของนกเขยนทมตอระบบอำณำนคม โดยจะถำยทอดใหเหนถง

ควำมสมพนธในแงตำงๆ ของตวผเขยนทมตอระบบกำรปกครองน นอกจำกนผเขยนบทควำมยงศกษำ

บทบำทของนกเขยนลำวทงสำมคนทตองเผชอญในชวงกำรตอสกชำต ภำพทปรำกฏคอกลมบคคลท

อทศตนเพอบำนเมอง เมอระบอบกำรปกครองเปลยนกลมนกเขยนกจะเสนอวถำนประณประนอมกบ

ระบอบกำรปกครองทเปลยนแปลง นอกจำกนสงทผเขยนบทควำมคนพบจำกงำนเขยนกลมนคอ

นกเขยนแสดงคนใหเปนผมบทบำทในกำรจรรโลงศลปวฒนธรรมของชำตเพอตอกย ำใหเหนถงคต

ควำมเปนชำตนยม

งำนวจยและบทควำมเกยวกบวรรณคดลำวยคอำณำนคมทงสองฉบบทเลอกศกษำเสนอให

เหนถงบทบำทนกเขยนลำวในกำรสรำงวรรณกรรมกรรมในยคอำณำนคม ซงสำมำรถเชอมโยงมำ

21

ประยกตใชเปนแนวทำงในกำรวเครำะงำนวรรณกรรมของกะตำยเนองจำกเปนนกเขยนทอยในชวงยค

อำณำนคมเชนเดยวกน

1.8.3 งานวจยและบทความเกยวกบลกษณะพนทาง (hybridity)

สนจฟ คมำร (Sanjiv Kumar) น ำเสนอบทควำมเรอง “Bhabha’s Notion of Mimicry and

Ambivalence in V.S. Nipaul’s A Bend of the River” (Kumar, 2011 : Online) โดยทผเขยน

บทควำมพยำยำมจะศกษำวเครำะหนยำยเรองนผำนมโนทศนเรอง กำรเลยนแบบ(Mimicry) ควำม

ก ำกวม (Ambivalence) และกำรอยระหวำงกลำง In-betweenness ผเขยนตงขอสงเกตวำงำนเขยน

แบบ พลดถนหลงอำณำนคมสวนใหญมกน ำเสนอควำมรสกผสมผสำน ผำนหลกกำรกำรแบงขวทเปน

ตวชวดชวตควำมเปนอยของผพลดถน เกดควำมสมพนธแบบขวตรงขำม รก-ชง ตวตน-คนอน พนถน-

ตำงถน สงเหลำนนกอใหเกดกำรปะทะกนทำงวฒนธรรม ผเขยนน ำมโนทศนของ Bhabha มำท ำ

ควำมเขำใจควำมเปนลกครงของงำนแบบหลงอำณำนคม โดยนวนยำยเลมนเรำจะพบวำนกเขยนนว

นยำยใชเทคนคกำรเขยนเชงเสยดสแนวคดเรอง ภำระของคนขำว (White man’s burden) ผม

หนำทสรำงควำมมวฒนธรรมใหผคนในแดนอำณำนคม ควำมรสกของคนพนถนทตดกบดกและอบปำง

พนำศในดนแดนทเรยกวำบำนของตนเอง นนเปนเพรำะชวตของพวกเขำถกก ำหนดใหตองหลอมหรว

มวฒนธรรมของตนกบวฒนธรรมทขอยมมำ อกทงยงตองทรมำณกบควำมไมชดเจนทสนคลอนชวตทง

ชวตของผอยใตอำณำนคม โดยสรปผเขยนบทควำมชใหเหนวำงำนวรรณคดแบบพลดถนหลงอำณำ

นคมมกตงอยบนแนวคดกำรเลยนแบบ และ ควำมก ำกวม แตยกเวนควำมรสกพลดถนท ปรำกฏใน

นยำยเรองนถกท ำใหมคณคำเชงทฤษฎ เพรำะ Bhabha น ำนยำยเรองนไปอำงถงในงำนเรอง

Location of Culture ทเขำไดนยำมควำมหมำยของ กำรเลยนแบบวำเปนกำรท ำใหเหมอนแตกไม

เหมอนเสยทเดยว (Almost the same but not quite)

22

มำเรย สทรำฟ (Maria Strääf) เสนอวทยำนพนธปรญญำเอกเรอง In between cultures

: Franco-American Encounter in the work of Edith Wharton (Strääf, 2008)

วทยำนพนธนมงศกษำวธกำรท อดธ วำรตน (Edith Wharton) นกเขยนชำวอเมรกนใชอธบำยกำร

เผชญหนำทำงวฒนธรรมอเมรกนและวฒนธรรมยโรปโดยเนนทวฒนธรรมฝรงเศส โดยกำรศกษำกลม

ขอมลประเภทนวนยำยและเรองสนทนกเขยนเขยนขนในชวงปค.ศ 1876-1937 ผวจยใชมโนทศนของ

ปแอร บรดเยอร(Pierre Bourdieu) และมโนทศนวจำรณวรรณกรรมแนวหลงอำณำนคมโดยเฉพำะ

ทฤษฎของโฮม บำบำ ในเรอง ลกษณะระหวำงกลำง (in-betweenness) กำรเลยนแบบ (mimicry)

และควำมเปนอน (otherness) กำรศกษำมงอธบำยกำรปะทะกนของควำมเปนอเมรกน-ฝรงเศส วำ

เปนกระบวนกำรทมพลวต เพรำะบำงสวนของกระบวนกำรท ำใหมกำรรบรถงคณลกษณะของตวตน

(their own) และควำมเปนอน (Other) ผวจยพบวำสงทปรำกฏในงำนเขยนมลกษณะรวมกบมโน

ทศนเรอง ลกษณะระหวำงกลำง (in-betweenness) ของบำบำ กำรปะทะทำงวฒนธรรมในงำนเขยน

ของวำรตนมกเกยวพนกบตวละครทมควำมแตกตำงในระดบกำรศกษำ เศรษฐกจ และสถำนภำพทำง

สงคม ซงในสวนนผวจยใชหลกกำรของบดเยอร ผลกำรศกษำพบวำนกเขยนใชกระบวนกำรเลำเรองท

เฉยบคมในกำรแสดงใหเหนภำพกำรปะทะทำงวฒนธรรม ผำนกำรใชอปมำอปไมยและค ำส ำคญท

ประณตซบซอน บำงสวนสะทอนใหเหนควำมสนใจของนกเขยนในกำรใหขอมลเชงมำนษยวทยำ เพอ

แสดงถงกำรปะทะกนทำงวฒนธรรมในหลำยแงมมทงกำรดงดดเขำหำกนและกดกนใหออกหำง กำร

น ำเสนอแนวคดปะทะกนทำงวฒนธรรมอเมรกน-ฝรงเศสมควำมเกยวพนกนพฒนำกำรทำงกำรเมอง

และสภำพสงคมอเมรกน ประสบกำรณทชำวอเมรกนพบกบสงคมใหม(อเมรกำ) และสงคมเกำ(ยโรป)

ถกท ำใหเกดขนอยำงซบซอน ยโรปและอเมรกนตอรองผำนกำรกระท ำเชงสญลกษณและทนทำง

เศรษฐกจ กำรปะทะกนทำงวฒนธรรมทปรำกฏในงำนเขยนสวนใหญน ำไปสโศกนำฏกรรม สข-

23

โศกนำฏกรรม (tragic comic) และควำมไมเขำใจกน มเพยงผลงำนชนสดทำยเทำนนทพบกำรประณ

ประนอมโดยกำรสรำงอตลกษณรวมยโรปขอเมรกน

ดำยสซ ฮำยำต (Daryoosh Hayati) และ เอซำ อำมร (Eaisa Amiri) รวมกนเสนอบทควำม

เรอง “A study of Hybridity and National Identity in the selected Novels of Bapsi

Sidhwa and David Malouf” (Hayati , Online) ผเขยนตงขอสงเกตในเบองแรกวำปจจยตำม

แนวคดหลงอำณำนคมดงเชนเรองอตลกษณ และลกษณะพนทำง เปนเรองทถกน ำมำถกเถยงอยำง

กวำงขวำงในเวทวชำกำรกำรวจำรณแนวหลงอำณำนคม ปญหำหลกทนกวจำรณพบเสมอคอกำรหำ

วธกำรทท ำควำมเขำใจกบค ำวำ อตลกษณ และลกษณะพนทำง กำรมงหำควำมจรงทนกเข ยนแนว

หลงอำณำนคมใชผลงำนวรรณกรรมเพอหลอหลอมอตลกษณของชนชำตตนเอง ทพวกเขำในฐำนะ

นกเขยนตองมสวนรวมรบผดชอบในกำรน ำสงเหลำนนมำน ำเสนอ บทควำมนเปนกำรน ำขอถกเถยง

ขำงตน (กำรวจำรณวรรณกรรมแนวหลงอำณำนคมผำนมมมองทฤษฎของ บำบำ สปวก และซำอด

มำสรำงค ำจ ำกดควำมใหกบงำนเขยนกลมทเลอกน ำมำศกษำ เพอกอใหเกดควำมเขำใจทชดเจนขน

ผเขยนบทควำมไดส ำรวจ รวบรวมแนวคดดำนควำมหลำกหลำยทำงวฒนธรรม กำรสรำงอตลกษณ

ชำต โดยไดขอสรปในกำรวเครำะหวำงำนเขยนทเลอกมำศกษำอนมคณลกษณะแนวหลงอำณำนคม

น ำเสนอ เสยงพเศษ ทแสดงออกถงควำมทกขทรมำณและกำรถกกดขภำยใตระบอบอำณำนคม เสยง

หนงทเปลงออกมำไดคอกำรสรำงส ำนกควำมเปนชำต ถำวเครำะหสงคมหลงอำณำนคมรวมทง

วรรณกรรมในแนวน จะพบจดเดนทตำงกนไปในแตละสงคม ผเขยนบทควำมตงขอโตแยงทวำกำรท ำ

ควำมเขำใจและน ำทฤษฎหลงอำณำนคมทนกวจำรณวรรณกรรมน ำเสนอมำวเครำะหงำนเขยน อำจ

เปนอปสรรคในกำรสรำงอตลกษณสวนตนและอตลกษณชนชำต ผเขยนสรปวำไมมเสยงใดเสยงเดยวท

จะสออยำงงำยดำยถงขอบงชของสภำวะหลงอำณำนคม อนทจรงนกเขยนแตละคนลวนมเสยงสวนตว

24

ของพวกเขำเอง ทเรำจ ำเปนตองอำนใหเขำใจ ขอสรปเชนนสะทอนใหเหนวำทฤษฎไมอำจก ำหนด

ทศทำงงำนเขยน งำนเขยนเองตำงหำกทก ำหนดนยำมควำมเปนตวตน

โยฮำน บำรเทล (Johannes Barthel) เขยนบทควำมเรอง “Hybridity as a “Narrative of

Liberation” inTrevor D Rhone’s Old Story Time” (Johannes Barthel : Online) ผเขยน

บทควำมน ำเสนอวำ ลกษณะพนทำงถกใชในละครทศกษำในหลำยระดบ ในสวนแรกคอกำรอธบำย

ฉำก เครองแตงกำย สรำงขอขดแยงแบบขวตรงขำมโดยแสดงใหเหนถ งสภำพชวตของตวละคร

ลกษณะขวตรงขำมถกท ำลำยและในกระบวนกำรนควำมบรสทธถกอธบำยในรปของภำพลวงตำ ใน

ส ำนวนเดมของละคร บทละครถกเขยนดวยภำษำองกฤษแบบมำตรฐำน สวนในส ำนวนใหมทน ำมำ

ศกษำผสรำงบทละครแปลงรปแบบของบทสนนำโดยใชภำษำของชำต (ภำษำพนเมอง)ในกำรด ำเนน

เรอง กำรหลอมรวมกำรเลำเรองแบบพนเมองกบรปแบบละครตะวนตก ท ำใหนกเขยนบทสำมำรถ

สงผำนควำมเปนปจจบนไปสอดตไดอยำงไรขอขดแยง แตกำรหลอมรวมดงกลำวท ำใหเกดควำมไม

สมบรณในรปแบบของกำรเลำเรอง กลำวคอกำรเลำเรองมลกษณะเปนไปแบบพนทำง นนคอกำรใช

รปแบบละครแบบมหำกำพยและโศกนำฏกรรมในแบบตะวนตก ในขณะทเลำเรองดวยวธกำรแบบ

นทำนพนบำนคำรบเบยน วธกำรเลำเรองดงกลำวเปนกำรทลำยกรอบของรปแบบละครดงเดมใหเกด

ควำมก ำกวมดวยกำรเลำเรองแบบพนถน ในระดบของตวละคร แมในชวงแรกตวละครถกสรำงตำม

ขนบแบบตะวนตกแตในฉำกสดทำยมสถำนกำรณทท ำใหตวละครตระหนก และยอมรบผลจำกกำรท

แนวคดทเคยยดถอถกท ำลำยดวยตวเธอและคนในครอบครว กำรหลอมรวมของลกษณะพนทำงใน

ระดบตำงๆในบทละคร เปนกำรเตมเตมลกษณะเดนของละครแบบลกผสมใหกบวงกำรวรรณคดคำรบ

เบยน กำรอำนนทำนควำมเปรยบอนเปนวฒนธรรมพนถนของหมเกำะอนดสตะวนตกเรยกรองใหเกด

กำรยอมรบลกษณะพนทำง ทน ำไปสกำรสรำงเรองเลำแหงกำรปลดปลอยกำรสรำงสรรควรรณกรรม

ใหหลดจำกกรอบแนวคดเดมอนเปนมรดกของเจำอำณำนคม

25

ซบนม รอสตำม (Shabnam Rostami) เสนอบทควำมเรอง “Alice Walker’s

Possessing of the Secret of Joy : Cultural Imperialism and Cultural Hybridity”

(Shabnam Rostami, 2014 : 123-132) ผเขยนบทควำมอำงองหลกกำรของ Said ทวำ “คน

พนเมองคอควำมเปนอน ทประเพณและวฒนธรรมของพวกเขำถกลบหำย และถกปรบประยกตโดย

เจำณำนคม” อยำงไรกดตวละครของนยำยทน ำมำวเครำะห เปนชนเผำพนเมองทตระหนกถงอนตรำย

ของคนขำวทมำคกคำมวฒนธรรมชนเผำ พวกเขำพยำยำมปกปองวฒนธรรมตนเองโดยกำรหลบซอน

ตวเพอปฏบตกจกรรมทำงวฒนธรรม หรอหลกเลยงกำรพดถงประเพณวฒนธรรมของตนตอหนำคน

แปลกหนำ ในอกดำนคนขำวพฒนำและเผยแพรวฒนธรรมของตนผำนสถำบนอ ำนำจและระบบ

กำรศกษำ ผปกครองท ำใหชนเผำเชองและจงรกภกดตออ ำนำจของพวกเขำ วธกำรเชนนท ำใหชนเผำ

มตวตนใหม หำกเปนตวตนทถกท ำลำย ยงไปกวำนนคนขำวยงลอลวงใหชนเผำยอมรบนบถอครสต

ศำสนำผำนระบบกำรศกษำ สงทเกดขนกบชนเผำคอกำรผสำนทำงวฒนธรรมทท ำใหชนเผำรนใหม

เกดควำมก ำกวมไมแนชดกบคำนยมใหมทรบมำ ดงเชนตวละครหญงในนวนยำยทยอมรบวถกำร

ด ำเนนชวต กำรแตงกำย และอดมกำรณ แตถงกระนนควำมไมเขำกนของตวตนเดมกบตวตนใหมท ำ

ใหเธอละทงวฒนธรรมและตดสนใจท ำใหตนเองเสยโฉม งำนเขยนนน ำเสนอวำวฒนธรรมของ

ผปกครองหยงรำกลกในจตไรส ำนกของคนด ำ (ผอยใตอำณำนคม) เปนตนเหตใหเกดปญหำทำง

จตวทยำขนรนแรง และปรำกฏกำรเชนนอำจสงผำนจำกรนสรน

ครสตนำ โวค (Cristina Voicu) เสนอบทควำมเรอง “Crossing Borders of Hybridity

beyond Marginality and Identity” (Cristina Voicu, 2011 : 173-193) บทควำมนมงส ำรวจ

มโนทศนเรองลกษณะพนทำง และกำรใชมโนทศนนเพอท ำใหเกดควำมแตกตำงนอกเหนอไปจำกขอ

สนนษฐำนเดมในเรอง ควำมบรสทธ (purity) ควำมเปนชำยขอบ อตลกษณ แนวคดทำงเลอก

(Alterity) ชำตพนธ ทจะน ำไปสวธกำรหลอมรวมทำงวฒนธรรม ลกษณะพนทำง เปนแนวคดทขยำย

26

ค ำจ ำกดควำมทวำดวยกำรจดกำรตอขอจ ำกดทำงวฒนธรรม นอกจำกนผเขยนบทควำมยงมงศกษำ

กำรสรำงสรรค กำรคดคนนวตกรรมทำงวฒนธรรม กำรเปนเจำของรปแบบวฒนธรรม เทคนคกำร

ผสำนทำงวฒนธรรม กำรเชอมโยงวฒนธรรมพนทำงไปสกำรบญญตศพทใหมๆ และสรำงใหได

สงประดษฐจำกกำรผสมผสำน เปนสงทกอใหเกดควำมแตกตำง บทควำมนเนนในเรองควำมซบซอน

ของอ ำนำจทสงผำนไปสกำรสรำงอตลกษณ เรำจ ำเปนตองกำวขำมขอจ ำกดของกำรเมองเรองอต

ลกษณ และกำรวเครำะหเชงแกนสำนนยมโดยปรำศจำกมมมองในเร องขอตกลงทำงสงคมและกำร

วจำรณทำงวฒนธรรม ในกำรศกษำเรองลกษณะพนทำง เรำไมควนใสใจวำอะไรคอควำมเปนพนทำง

แตควรศกษำใหรถงวธกำรสรำงลกษณะเดนทเกดขนในระหวำงกำรเปลยนผำน (transition) และ

ควำมบรสทธ (purity) ทถกปรบประยกตผสมผสำน ท ำไดอยำงไร โดยใคร ไปสจดจบแบบใด ผเขยน

พจำรณำกำรใชแนวคดเรองกำรเปลยนผำนผสมผสำนในเชงวเครำะหมำกกวำใชเพยงแคอธบำย ซงจะ

เปนกำรเปดเสนทำงใหมทเปนไปไดในวงกำรกำรวจำรณ

1.8.4 งานวจยเกยวกบอารมณขน

ผวจยเหนวำงำนวจยทเกยวของกบอำรมณขนและกำรเมองใหลกซงนำจะเปนประโยชนใน

กำรวเครำะหงำนตอไป ผวจยไดงำนวจยและบทควำมทเกยวของดงตอไปน

ใกลรง อำมระดษ เสนอวทยำนพนธเรอง รอยแกวแนวขบขนของไทยตงแตรชกาลท 5 ถง

รชกาลท 7 (ใกลรง, 2532) วทยำนพนธนมวตถประสงคเพอศกษำวเครำะหรอยแกวแนวขบขนของ

ไทยตงแตรชกำลท 5 จนกระทงถงรชกำลท 7 ในดำนองคประกอบและกลวธกำรประพนธและ

ควำมสมพนธกบสงคม ผลกำรศกษำไดขอสรปวำบนเทงคดประเภทรอยแกวแนวขบขนเปนงำนเขยนท

ไดรบแบบอยำงมำจำกตะวนตก โดยเรมกอตวขนในรชกำลท 5 และไดรบควำมนยมสงสดชวงรชกำล

ท 5 ถงรชกำลท 7 แบงเปน 3 ประเภทคอ เรองสน นวนยำยและบทควำม จดแบงตำมลกษณะของ

เรองได 3 ประเภทคอ รอยแกวแนวขบขนประเภทหรรษำ ประเภทลอเลยน และประเภทเสยดส ใน

27

ดำนกำรวเครำะหองคประกอบของเรองไดขอสรปวำ รอยแกวแนวขบขนในชวงเวลำดงกลำวมแกน

เรองหลำกหลำย ไมไดมงเสนอเพยงแตอำรมณขน หำกมงแสดงแนวควำมคดของยคสมยและสงคม จง

ท ำใหแกนเรองเปนองคประกอบทท ำใหรอยแกวแนวขบขนมคณคำมำกกวำกำรใหควำมบนเทงเพยง

อยำงเดยว ในดำนโครงเรองจ ำแนกไดสองประเภทคอโครงเรองธรรมดำและโครงเรองตลกขบขน

โครงเรองธรรมดำเกดจำกเหตกำรณขบขนทด ำเนนตอเนองกนจงเรำอำรมณของผอำนได สวนโครง

เรองตลกขบขนมเหตกำรณทพลกผนจงกอใหเกดควำมขบขนตอโครงเรองใหญ ผประพนธรอยแกว

แนวขบขนสรำงตวละคร 2 วธคอ กำรสรำงควำมบกพรองในลกษณะตำงๆ และกำรขยำยขอบกพรอง

ของตวละครใหมำกจนเกนปกต ตวละครเอกมขอบกพรองสวนตวละครฝำยตรงขำมมมำตรฐำนปกต

ตวละครส ำคญสวนใหญขำดควำมสมจรง เปนตวละครนอยลกษณะ ไมเปลยนแปลง และไมแสดง

ควำมรสกมำกนก แตลกษณะดงกลำวมควำมส ำคญและเรำอำรมณขนโดยเฉพำะในบทสนทนำซงชวย

ใหเกดอำรมณขนไดมำก ในดำนกลวธกำรประพนธ พบวำผประพนธใชกลวธอนหลำกหลำยเพอสรำง

ควำมขบขน ไดแก กลวธกำรเลำเรอง กำรตงชอเรอง ลอเลยน เสยดส องคประกอบและกลวธกำร

ประพนธลวนถกสรำงเพอกอใหเกดควำมขบขน นอกจำกนนกำรศกษำสภำพสงคมไทยในชวงรชกำลท

5 จนถงรชกำลท 7 ไปพรอมกบกำรศกษำรอยแกวแนวขบขน จะกอใหเกดประโยชนในกำรอธบำย

ปรำกฏกำรณบำงลกษณะของรอยแกวแนวขบขน สงส ำคญอกประกำรหนงคอแนวคดทปรำกฏในรอย

แกวแนวขบขนสะทอนใหเหนวำสงคมไทยในชวงเวลำดงกลำวไดรบอทธพลจำกวฒนธรรมตะวนตกทง

ดำนรปธรรมและนำมธรรม

กำญจนำ เจรญเกยรตบวร น ำเสนอวทยำนพนธเรอง การวเคราะหวาทกรรมเรองตลก

ภาษาไทย (กำญจนำ, 2548) โดยมงศกษำวธทำงภำษำทท ำใหเกดควำมขบขนในกำรสรำงเรองตลก

ไทย นอกจำกนยงมงวเครำะหควำมสมพนธระหวำงวธทำงภำษำและเงอนไขควำมตลกทเกยวเนองกบ

ตวบท อกทงยงศกษำวธกำรใชภำษำในกำรน ำเสนอตวตลกวำมควำมหมำยแฝงในเชงควำมเชอ

28

อดมกำรณและอ ำนำจไดอยำงไร จำกกำรวจยไดผลสรปวำเรองตลกไทยถกน ำเสนอผำนกลวธทำง

ภำษำ 2 ลกษณะ กลำวคอกลวธเลนค ำและกลวธทำงปรเฉท นอกจำกนผลกำรวจยยงสะทอนควำม

เกยวพนของกำรใชภำษำและสงคม ภำษำสำมำรถท ำใหคนกลมตำงๆ ในสงคมกลำยเปนตวตลก

ศรพร ศรวรกำนต น ำเสนอวทยำนพนธเรอง ศรธนญชยไทย-เยอรมน การศกษา

เปรยบเทยบนทานมกตลกศรธนญชยกบทลล ออยเลนชะปเกล (ศรพร ศรวรกำนต, 2548) งำนวจย

ฉบบนมงวเคระหเปรยบเทยบทลล ออยเลนชะปเกลกบศรธนญชย ในแงของกำรเปนนทำนมกตลก

นอกจำกนยงมงวเครำะหเปรยบเทยบตวเอกและคกรณในงำนวรรณกรรมทงสองเรอง ผลกำรวจยพบ

จดรวมของนทำนทงสองเรองประกำรแรกคอประวตของตวบทมลกษณะของวรรณกรรมมขปำฐะ

ประกำรทสองคออนภำค ประกำรทสำมคอกลวธกำรน ำเสนอมกตลกโดยใชวธเลนค ำ ประกำรทสคอ

ลกษณะของตวละครเอกเปนพวกเจำเลหสวนคกรณคอผมฐำนะทำงสงคมสงกวำตวละครเอก

นอกจำกนผวจยยงพบขอแตกตำงในนทำนทงสองเรอง ประกำรแรกผลสะทอนของผอำนทมตอเนอหำ

ของเรองและกำรตควำมบทบำทของตวเอก ประกำรทสองพบวำอนภำคเรองเพศมเฉพำะในศรธนญ

ชยแตไมพบในทลล ออยเลนชะปเกล ประกำรทสำมกำรเลนค ำซงแตกตำงจำกลกษณะเฉพำะทำง

ภำษำ ประกำรทสเกยวของกบบทบำทของตวละครเอก ศรธนญชยคอคนในกรอบสงคม แตทลล ออย

เลนชะปเกลคอคนนอกกรอบ ประกำรทหำควำมแตกตำงในกำรยวลอคกรณ ทลล ออยเลนชะปเกล

ยวลอกลมพอคำ สวนศรธนญชยยวลอพระเจำแผนดน

สรต ใจสอำด น ำเสนอวทยำนพนธเรอง อตลกษณทางวฒนธรรมของเวยดนามและ

ลกษณะสากลในนทานตลกชดจาง กวง (สรต ใจสอำด, 2550) วทยำนพนธฉบบนมวตถประสงค

เพอศกษำเปรยบเทยบนทำนชดจำง กวงกบนทำนตลกเจำปญญำในเอเชยตะวนออกเฉยงใต

นอกจำกนยงมงวเครำะหลกษณะของนทำนเจำปญญำ ผลกำรวจยพบวำอตลกษณทำงวฒนธรรมของ

เวยดนำมมควำมส ำคญ นอกจำกนยงพบลกษณะรวมของนทำนชดจำง กวงและนทำนตลกเจำปญญำ

29

ในเอเชยตะวนออกเฉยงใต จดเดนทเหนชดเจนคอกำรถำยทอดในรปแบบมขปำฐะ มอนภำคทพองกบ

นทำนของชำตอนๆ ตวละครเอกเจำปญญำ

กำรศกษำวทยำนพนธทงสำมเรองท ำใหผวจยไดเขำใจถงรปแบบและกลวธกำรสร ำงมกตลก

และเสยงหวเรำะ นอกจำกนยงสำมำรถน ำมำกลวธเหลำนนเปนแนวทำงเพอประยกตใชเปนเครองใน

กำรวเครำะหกลวธกำรสรำงอำรมณขนในวรรณกรรมของกะตำยได

บทควำมเรอง “The politics of Laughter : Nasser, Sadat and Mubarek in Egyptian

Political Jokes” ของ ซำเม เอส เซฮำตำ (Samer S. Shehata, Online) เผยใหเหนรปแบบกำรใช

คตชนเพอเสนอกำรตอสทำงกำรเมองผำนเรองเลำมขปำฐะทแฝงอำรมณขน ผเขยนเสนอกำรศกษำ

กำรเมองของเสยงหวเรำะ วำเรองตลกเกยวกบกำรเมองเปนรปแบบหนงของคตชนทมอยในสงคม

ตำงๆทมกำรกดข ปดกนเสรภำพทำงกำรเมอง เมอใดกตำมทเสรภำพถกจ ำกด กำรแสดงออกทำง

กำรเมองอนเปนรปธรรมไมถกยอมรบ เรองตลกกำรเมองจงเปนหนทำงใหผคนไดวพำกษผน ำทำง

กำรเมอง นโยบำย และคณะรฐบำล เรองตลกจงกลำยเปนเครองมอตอสทำงกำรเมอง เปนพนทใหคน

ไดแสดงตวตนทำงกำรเมองผำนเรองเลำ

1.9 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1.9.1 เปนกำรสรำงองคควำมรใหมเกยวกบงำนเขยนของกะตำย โดนสะโสรท

1.9.2 เปนแนวทำงในกำรวเครำะหวรรณกรรมทเขยนเปนภำษำฝรงเศสของนกเขยนลำวคน

อนๆ

บทท 2

ภมหลงและพฒนาการวรรณกรรมของกะตาย โดนสะโสรท

2.1 ภมหลงของกะตาย โดนสะโสรท

กำรจะเขำใจและเขำถงควำมหมำยทซอนอยในวรรณกรรมควรไดรจกทมำและพนเพชวตของ

ผสรำงงำน กะตำยเปนนกเขยนผมชวตผกผนไปตำมสถำนกำรณทำงกำรเมอง มบทบำทเปลยนแปลง

ไปในแตละยค สงเหลำนมอทธพลตอกำรสรำงงำนวรรณกรรมในแตละชวงเวลำใหมควำมแตกตำงกน

ในทนผวจยแบงชวงชวตของกะตำยเปน 3 ชวงเวลำดงตอไปน

2.1.1 การศกษาและการใชชวตในระบบอาณานคมฝรงเศส

ในแงประวตชวตของกะตำย โดนสะโสรท3 เขำเกดเมอวนท 12 กรกฎำคม ป ค.ศ 1904 ซง

เปนชวงทประเทศลำวยงคงอยภำยใตกำรปกครองของเจำอำณำนคมฝรงเศส กะตำยเปนบตรชำยคน

โตทเกดจำกภรรยำคนทสองในบรรดำภรรยำสคนของพอคำชำวเวยดนำมชอวำกำวน บดำของ

กะตำยเขำมำตงรกรำกทบำนมวง แขวงจ ำปำสกทำงตอนใตของลำวตงแตกอนกำรเขำมำของฝรงเศส

โดยมอำชพหลกในกำรเปดรำนขำยยำ มไรนำ สวนมำรดำของกะตำยเปนหญงชำวลำวชอวำปง บำน

เกดอยแขวงสำละวน กะตำยมพนองรวมมำรดำเดยวกนจ ำนวนหำคน กะตำยเปนบตรคนโต คนท

สองและสำมเปนชำยชอกะแตและกะลด สวนคนทสและหำเปนหญงชอกะเลนและกะตอน กำรตงชอ

ลกไดแปลกไมเหมอนใครอกทงยงพองกบชอสตวท ำใหครอบครวนมกถกตงค ำถำมวำเหตใดจงตงชอ

เชนนน เหตผลประกำรแรกคอผเปนบดำตองกำรใหลกทกคนมชอตน “กะ” คลำยกบชอของเขำ

และเหตผลประกำรทสองคอแมชอลกๆ จะพองกบสตวแตทกคนมควำมซอสตยสจรต เปนกำรเลนกบ

3 เรยบเรยงจำกบทสมภำษณของ มงคน สะโสรท (2556) (ภำษำลำว) และหนงสอ ชวประวตของ ฯพณฯ ทำน กะตำย โดนสะโส

รท (1959) (ภำษำลำว)

31

ควำมหมำยวำถงจะมชอเปนสตวแตกมควำมซอสตยนนเอง นอกจำกนกำรตงชอกะตำย ยงมกำรเพม

ชอตำมธรรมเนยมฝรงเศสทนยมใชชอพอเปนชอกลำง แตในทนใชชอ “โดน” อนหมำยถงแมน ำเซโดน

ซงเปนแมน ำสำยส ำคญทหลอเลยงเมองปำกเซ ดงนนชอตนและชอกลำงของกะตำยจงเปนเ สมอน

กำรประกำศวำเขำคอกะตำยผมทมำจำกลมน ำเซโดน

เปนทสงเกตวำในดำนพนเพของครอบครวนนกะตำยมำจำกครอบครวทผเปนบดำมเชอสำย

เวยดนำม มลกษณะเขมงวดและเอำจรงเอำจงอนเปนลกษณะนสยทกลำวกนวำเปนคณลกษณะแบบ

เวยดนำม กำรเตบโตในครอบครวเชนนเปนปจจยหนงทบมเพำะใหกะตำยเตบโตเปนคนเขมงวดและ

เอำจรงเอำจงในทกๆ เรอง ดงจะเหนไดจำกกำรทบดำเลอกสถำนศกษำใหบตรธดำ แมวำตนเองจะ

ไมไดรบกำรศกษำสงนกแตเขำสงเสรมใหลกๆ ทกคนทงชำยหญงเขำเรยนในระบบฝรงเศส ใหลกแต

ละคนเรยนใหสงทสดเทำทจะท ำได แรกเรมกะตำยและนองๆ ไดเขำเรยนในระบบฝรงเศสขนตนใน

โรงเรยนหลวงแหงเมองปำกเซซงเรองรำวชวงชวตวยเดกถกถำยทอดผำนวรรณกรรมเรอง Souvenir

d’un ancien écolier de Paksé เรองรำวทเลำแมจะเปดพนทในกำรวพำกษชำวฝรงเศสทเขำมำ

อยในลำวชวงอำณำนคม แตมบำงชวงบำงตอนทบอกเลำถงสภำพของนกเรยนชำวลำวทอยภำยใตกำร

ดแลของครฝรงเศสดวยเชนกน ควำมทรงจ ำทถกบอกเลำในชวงนนท ำใหเหนควำมสมพนธของครและ

ศษยในแงของขวตรงขำม ฝำยหนงคอผมอ ำนำจอกฝำยคอผอยใตอ ำนำจ แมมมมองในเรองจะแสดง

ใหเหนถงควำมโหดรำยของครทปฏบตตอเดกนกเรยน แตนกเรยนกยอมรบในกำรปฏบตเชนนนเพอ

รบควำมรแบบฝรงเศสมำเปนขอแลกเปลยน

เมอจบกำรศกษำในระดบพนฐำนในลำวกะตำยมโอกำสไปศกษำตอทเวยดนำมในระดบ

มธยมทโรงเรยนมธยมตำแบร (Lycée Tabert) เมองไซงอน และศกษำตอในระดบอดมศกษำท

โรงเรยนกฎหมำยและกำรปกครอง (l’Ecole de Droit et d’Administration) เมองฮำนอย เมอ

ส ำเรจกำรศกษำในระดบเตรยมปรญญำเอก กะตำยจ ำตองเดนทำงกลบลำวโดยมไดศกษำตอในขน

32

สงสดดวยตดภำระกจดำนกำรงำน กะตำยไดกลบมำท ำงำนกบเจำเพดสะลำดในส ำนกขำหลวงฝรงเศส

ทเวยงจนทน โดยรบหนำทหวหนำดแลกำรปฏบตงำนของขำรำชกำรลำว ในระยะแรกประจ ำอยท

เวยงจนทนชวงป ค.ศ 1926-1930 ตอมำถกยำยไปประจ ำทแขวงจ ำปำสกเมองปำกเซในชวงป ค.ศ.

1930-1933 จำกนนจงกลบมำประจ ำทเวยงจนทน นอกจำกนกะตำยยงมโอกำสท ำหนำทอนๆ อำท

กำรรบต ำแหนงหวหนำโรงพมพรฐบำล กำรเปนผรเรมจดตงกำรชำงฝมอลำวและสมำคมศลปะและ

กฬำลำว กำรท ำงำนในต ำแหนงอำจำรยทโรงเรยนกฎหมำยและกำรปกครองในชวงป ค.ศ. 1940-

1945 (โดยโรงเรยนนเปนโรงเรยนทฝรงเศสจดตงขนเพอสรำงบคลำกรใหเขำท ำงำนในส ำนกขำหลวง

ซงนกเรยนสวนใหญคอลกหลำนเจำนำยและขำรำชกำรลำว ในปจจบนโรงเรยนนไดเปลยนชอเปน

มหำวทยำลยกฎหมำยและเศรษฐศำสตร) ในชวงกรณพพำทไทย-ฝรงเศสกะตำยตองยำยไปท ำหนำท

หวหนำฝำยปกครองฝำยลำวทเมองโพนโฮง แขวงเวยงจนทน เมอศกสงบจงยำยกลบเขำมำเวยงจนทน

จะเหนไดวำในแงกำรท ำงำน กะตำยไดต ำแหนงในหนวยงำนของฝรงเศส ตองท ำงำนกบคนฝรงเศสท

เปนเจำอำณำนคม มหลำยครงทกะตำยหยบยกสถำนกำรณกำรท ำงำนในหนวยงำนเหลำนน เพอมำ

สรำงเรองเลำเชงวพำกษตอผทมอ ำนำจในยคนน

ในดำนชวตครอบครว ในป ค.ศ. 1937 กะตำยในวย 33 ปไดสมรสกบออนแกวผมอำยออน

กวำรำว 6 ป ภรรยำของกะตำยไดรบกำรศกษำในระบบฝรงเศสจนจบระดบเบองตน ภรรยำของเขำ

รบหนำทเปนแมบำนแมเรอนตำมแบบสตรลำวทวไป นำงออนแกวใหก ำเนดบตรธดำจ ำนวน 5 คน

สำมคนแรกเปนชำยไดแก สนทะลำ มงคน อดสะหละ คนทสเปนหญงชอสวน คนสดทองเปนชำยชอส

สงคำม ออนแกวเสยชวตจำกกำรคลอดบตรชำยคนเลกในรำวปค.ศ. 1945 โดยอฐถกบรรจไวทวดศร

มงคล บำนเชยงแว มงคน ลกชำยคนทสองเลำใหผวจยฟงวำ

“ในเวลำนนอำย 7 ป ตอนเชำออกไปโรงเรยนแมกยงดๆ อย แตเมอกลบบำน เหน

รถพยำบำลมำรบตวแมไป ภำพสดทำยทจ ำไดคอเหนแมนอนหลบอยทโรงพยำบำล”

33

(มงคน สะโสรท, สมภาษณ, 2556)

กะตำยใหชอบตรชำยคนสดทองวำสสงคำม เพอระลกถงหวงเวลำแหงสงครำมโลกครงทสอง

เชนเดยวกบชออดสะหละของบตรชำยคนทสำมทตงตำมกำรกอรำงสรำงตวของกลมลำวอสระ

หลงมรณกรรมของภรรยำคนแรกกะตำยสมรสครงทสองกบอไล สตรสงศกดจำกแดนใตผสบ

เชอสำยรำชสกลจ ำปำสก บดำของอไลเปนนองชำยของบดำเจำบนอม ณ จ ำปำสกซงเปนบคคลส ำคญ

สำยสกลจ ำปำสก ซงเปนตระกลทำงตอนใตของลำว ตอมำเจำบนอมไดมต ำแหนงในรฐบำล

รำชอำณำจกรลำว อไลเรยนหนงสอระบบไทย เรยนภำษำไทยในรำชส ำนกทกรงเทพฯ อนเปนธรรม

เนยมนยมของสำยสกล ณ จ ำปำสกทใหควำมส ำคญกบกำรเรยนภำษำไทยแบบกรงเทพฯ (ศรกำญจน

ดจจำนทศน, 2553: 89) อไลไดรบกำรศกษำในขนพนฐำนไมไดตอยอดในระดบสง ครนเมอแตงงำน

แลวอไลไมมบตรธดำจงท ำหนำทดแลบำนและลกๆ ของกะตำยเปนอยำงด “แมนำ” กลำยเปนค ำท

ลกๆ ของกะตำยใชเมอเอยถงภรรยำใหมของบดำ อไลเปนคนใจบญ ชอบไปวดฟงธรรม โดยบตรชำย

คนรองของกะตำยมกรบหนำทขบรถพำ “แมนำ” ไปวดอยำงสม ำเสมอ อไลถงแกกรรมทกรงเทพฯ

หลงจำกลำวเปลยนแปลงกำรปกครองในรำว ป ค.ศ. 1975

ในเรองกำรดแลบตรธดำ กะตำยใหควำมส ำคญกบกำรศกษำเปนอยำงมำก เขำสงเสรมให

ลกๆ ไดเขำเรยนในโรงเรยนระบบฝรงเศสอนเปนกำรตำมรอยทบดำเคยสนบสนนใหเขำและนองๆได

ร ำเรยน เปนทนำสงเกตวำบตรธดำทงหำของกะตำยส ำเรจกำรศกษำในระดบปรญญำเอกทกคน สน

ทะลำและสสงคำมบตรชำยคนโตและคนเลกไดเรยนแพทยทกรงพนมเปญ ประเทศกมพชำและไป

ศกษำตอทแคนำดำ โดยสนทะลำเบนเขมไปประกอบอำชพดำนธรกจกำรคำ อกทงมสวนกำแฟและ

สวนทเรยนทปำกซอง ในขณะทสสงคำมประกอบอำชพแพทยตำมทเรยนมำ มงคนบตรชำยคนทสอง

ส ำเรจกำรศกษำดำนรฐศำสตรจำกฝรงเศสไดเขำรบรำชกำรเปนคณบดโรงเรยนกฎหมำยและกำร

ปกครองทเวยงจนทน ตอมำไดรบรำชกำรในกระทรวงตำงประเทศรบผดชอบดำนกำรส ำรวจเขตแดน

34

อดสะหละ บตรคนทสำมจบกำรศกษำดำนวศวกรรมศำสตรจำกฝรงเศสและไดเขำบรรจเปน

ขำรำชกำรกระทรวงโยธำธกำรและขนสง สวน บตรสำวเพยงคนเดยวส ำเรจกำรศกษำดำนเภสช

ศำสตรจำกฝรงเศส เมอกลบมำยงลำวไดเรมงำนในต ำแหนงอำจำรยและไดรบต ำแหนงหวหนำกรมยำ

กอนลำออกจำกรำชกำรมำท ำธรกจรำนยำและกจกำรโรงแรม

ในมมมองของลกๆ กะตำยเปนคนเขมงวดและเอำจรงเอำจง ไมตลกแตจะสงสอนดวยกำร

ปฏบตใหเหนเปนแบบอยำง เปนคนละเอยดใสใจกบเรองเลกๆ นอยๆ เชนกำรฉกปฏทนดวยตนเอง

เปนคนเอำกำรเอำงำน ตนกอนนอนทหลง ในยำมดกลกๆ กยงเหนพออยในหองท ำงำน ถำไมใชงำน

ดำนกำรเมอง กจะใชเวลำในกำรอำนและเขยนหนงสอ

กะตำยเคยไดรบอบตเหตตกมำแตครงนนรกษำตวจนเปนปกตได หำกอำกำรป วยรำยแรง

ปรำกฏขนในชวงป ค.ศ. 1959 ดวยบคลกทเปนคนจรงจงและเครงเครยดกบงำน ประกอบกบกำร

ผดหวงจำกควำมลมเหลวของกำรเลอกตงครงหลงสดท ำใหลมปวยดวยโรคเสนเลอดในสมองแตก โดย

ไดไปรกษำตวทฝรงเศสในระยะหนงและกลบมำพกฟนทลำว จนชวงปลำยปเดยวกนอำกำรทรดหนก

ในชวงทพกรกษำตวทเวยงจนทน อไลพรอมดวยสนทะลำและสสงคำมบตรชำยนกกำรแพทยเปน

ผดแลจนถงวำระสดทำย กะตำยถงแกกรรมเมอวนท 29 ธนวำคม ป ค.ศ. 1959 ในฐำนะทกะตำยถง

แกอสญกรรมในขณะด ำรงต ำแหนงรองนำยกรฐมนตร งำนฌำปนกจศพถกจดขนอยำงสมเกยรต ณ

วดธำตหลวง นครหลวงเวยงจนทน ตลอดงำนมขบวนยวชนลกเสอทงชำยหญงมำเขำแถวเพอเปน

เกยรต งำนฌำปนกจศพด ำเนนไปประมำณสองสปดำห โดยภำยหลงอฐถกน ำไปบรรจในเจดยทวด

หลวงปำกเซอนเปนบำนเกดของกะตำย

จำกบทสมภำษณบตรชำยคนทสองของกะตำย ท ำใหทรำบถงเหตผลทกะตำยตองเคยวกร ำ

ใหลกๆ เรยนหนงสอวำ “พอไมไดมเงนในธนำคำรมำกนก ทดนกไมไดมอะไรมำก ดงนนกำรเรยนให

สงๆ จะเปนทนในชวตของลกๆ ทกคน” จะเหนไดวำกำรใหควำมส ำคญกบกำรศกษำถกปลกฝงและ

35

ถำยทอดจำกรนสรน โดยเฉพำะอยำงยงกำรเรยนรในระบบฝรงเศสทเปดไปสควำมเปนสำกลและ

ควำมทนสมย ตนทนทำงกำรศกษำแบบเจำอำณำนคมหลอหลอมกะตำยใหเปนคนพนเมองลำวทม

คณลกษณะทดเทยมเจำอำณำนคมทงในเรองกำรแตงกำยและวชำควำมรรวมทงกำรใชภำษำ ขณะท

ฝรงเศสใชระบบกำรศกษำแบบฝรงเศสในลำวกไดสอดแทรกนโยบำยกดกนทำงภำษำและวฒนธรรม

ลำว ปดกนไมใหคนลำวไดเรยนรภำษำของตน นอยคนนกทจะสำมำรถเขยนและอำนภำษำลำว แต

นโยบำยดงกลำวถกผอนปรนอยำงเหนไดชดในชวงป ค.ศ. 1945 ทงนเพอตอตำนนโยบำยของญปนใน

กำรสรำง “วงไพบลยมหำเอเชยบรพำ” ทผลกดนใหไทยขยำย “ลทธไทยใหญ” เขำสลำว

(กระทรวงศกษำธกำรลำว, 2545: 53) ฝรงเศสจงสงเสรมใหเกดกำรกอตงขบวนกำรฟนฟลำว

(Mouvement de Rénovation Lao) โดยมชำรลส โรเชท (Charles Rochet) หวหนำแผนกฝำย

กำรศกษำประจ ำประเทศลำวเปนผใหกำรสนบสนน (ทงสะหวำด ปะเสด, 2012 : 96) กะตำยและ

กลมปญญำชนลำวไดเปนหวเรยวหวแรงรวมกนจดตงและด ำเนนกำรขบวนกำรน มกรรมกำร

ด ำเนนงำนชดตำงๆ เชน คณะกรรมกำรศลปะมหนำทฟนฟดำนกำรละครและเพลงปลกใจใหรกชำต

คณะกรรมกำรอกษรศำสตรรบผดชอบในกำรจดท ำหนงสอพมพ “ลำวใหญ” และ “ลำวใหม”

คณะกรรมกำรกำรกฬำยวชนสงเสรมใหหนมสำวเขำมำมสวนรวมเปนยวชนทหำร กำรฟนฟอต

ลกษณควำมเปนลำวในลกษณะนมสวนส ำคญเปนอยำงมำกในกำรกอใหเกดแนวคดชำตนยมทสงผล

ใหเหลำปญญำชนลำวทมสวนรวมในขบวนกำรนเรมหำหนทำงไปสกำรตอสกชำต (ทงสะหวำด

ปะเสด, 2012 : 96)

36

2.1.2 การตอสกชาต

เปนทนำสงเกตวำในชวงกำรปกครองของฝรงเศส ชนชนสงและชนชนกลำงของลำวทไดรบ

กำรศกษำแบบฝรงเศสในขนสงทงในเวยดนำมหรอในฝรงเศส เมอกลบมำลำวจะถกบรรจเขำท ำงำนใน

ส ำนกขำหลวงฝรงเศส กำรท ำงำนใกลชดฝรงเศสท ำใหปญญำชนเหลำนมองเหนควำมไมชอบธรรมท

เกดจำกนโยบำยของฝรงเศสผนวกกบแนวคดเรองชำตนยมทถกปลกฝงมำในระบบกำรศกษำ เปน

ปจจยเกอหนนใหคนกลมนกลำยเปนแกนน ำส ำคญในกำรตอสกชำต อำจกลำวไดวำกำรไดรบ

กำรศกษำในแบบฝรงเศสเปนกำรสรำงโอกำสใหกะตำยไดท ำหนำทส ำคญในส ำนกขำหลวงฝรงเศส อก

ทงกำรเขำรวมจดระเบยบทำงดำนสงคมวฒนธรรมลำว ท ำใหกะตำยมผลงำนโดดเดนจนไดรบกำร

ทำบทำมใหเขำรบต ำแหนงส ำคญในกำรจดตงขบวนกำรลำวอสระ ขบวนกำรนเปนกำรรวมตวของคน

ลำวทกหมเหลำซงเพอตอตำนกำรกลบเขำมำยดครองลำวของฝรงเศสอกคร งหลงสงครำมโลกครงท

สอง มหำสลำ วรวงส (มหำสลำ วระวงส, 2537: 61-63) กลำวถงสถำนกำรณในกลมลำวอสระ

สรปสำระส ำคญไดวำ ในชวงตนมขอถกเถยงวำผใดจะรบต ำแหนงนำยกรฐมนตรในกลมลำวอสระ

กะตำยเปนผหนงทแสดงควำมจ ำนงจะรบต ำแหนงนหลงจำกเจำเพดสะลำดผมบำรมและอำวโสสงสด

ในกลมปฏเสธไมรบต ำแหนง แตในทำยทสดหลงกำรหำรออยำงเขมขนท ำใหทประชมลงมตเหนชอบ

ใหพระยำค ำมำว วไล ผมอำวโสล ำดบรองลงมำรบต ำแหนงนำยกรฐมนตร โดยกะตำยผอำวโสล ำดบท

สำมจงไดรบต ำแหนงรฐมนตรวำกำรกระทรวงกำรคลง ตอมำในวนท 12 ตลำคม ป ค.ศ. 1945 คณะ

รฐบำลประกำศเอกรำช และยดอ ำนำจจำกรฐบำลรำชส ำนก หลวงพระบำง ลำวอสระบรหำร

บำนเมองไดเพยง 8 เดอนกมอำจตำนทำนฝรงเศสทกลบเขำมำยดลำวดวยก ำลงทหำรและอำวธท

เหนอกวำ ฝำยลำวอสระจงลภยไปตงรฐบำลพลดถนในประเทศไทย มแกนน ำกลมปญญำชนเปน

หนวยบญชำกำรกำรตอสทกรงเทพฯ และมกองก ำลงตดอำวธตอสกบฝรงเศสในลกษณะกองโจรตำม

แนวชำยแดน ในระหวำงทอยกรงเทพฯ กะตำยและครอบครวไดเขำพกทบำนไชโย ถนนรองเมอง

37

ปจจยส ำคญทท ำใหเหลำปญญำชนทเคยท ำงำนในหนวยงำนฝรงเศสไดผนตวเองกลำยเปน

แกนน ำในกำรตอสกชำต ในแงกำรปฏบตงำนของกะตำยท ำใหเขำมควำมแตกตำงจำกคนพนเมอง

โดยทวไป ควำมเปนปญญำชนท ำใหเขำมบทบำทในเชงชน ำ โดยลกษณะควำมเปนปญญำชนของ

กะตำยสมพนธกบแนวคดของฟำนงในประเดนภำรกจของปญญำชนกบกำรสรำงงำนวรรณกรรมในยค

ตอสกชำต (Fanon, 1963: 219-223) ประเดนดงกลำวมสำระส ำคญคอ ส ำนกควำมเปนชำต

วฒนธรรมแหงชำตในบรบทกำรตอตำนอำณำนคมมควำมเกยวพนกบ ปญญำชนพนเมอง (Native

Intellectual) ซงหมำยถงกลมนกปรชญำ นกคด และนกเขยน ผไดรบกำรบมเพำะมำในกระแส

กำรศกษำแบบฝรงเศส ฟำนงตงขอสงเกตวำผคนกลมนอำจมควำมควำมยำกล ำบำกในกำรนยำมอต

ลกษณของตนเอง สวนใหญแลวปญญำชนพนเมองมกจะเปนชนชนกลำงและมกจะปฏบตตนแปลก

แยกจำกสำมญชนคนทวไป ปญญำชนพนเมองทมควำมเชยวชำญทำงวรรณคดมบทบำทสำมขนดงน

ในขนแรกปญญำชนจะเลยนแบบแนวทำงวรรณกรรมของเจำอำณำนคม ขนทสองคอกำรยอนกลบไป

คนหำรำกเหงำและอดตของตน (turn backwards and return all thing indigenous) ซงฟำนง

นยำมวรรณกรรมในกลมนวำเปนงำนเขยนกอนกำรตอส (just-before-the-battle) สวนในขน

สดทำยคอขนตอนของกำรตอส ฟำนงเสนอวำนกตอสทไมเคยคดวำตนจะเขยนผลงำนใดๆ ออกมำ คน

เหลำนถำไมถกจองจ ำในคกกตองหนเขำปำ พวกเขำจงคดวำกำรไดพดไดเขยนเปนหนทำงเดยวทจะ

เปดโอกำสใหพวกเขำไดแสดงออก จำกกำรน ำแนวคดของฟำนงมำวเครำะหวถกำร เปนปญญำชนท

ขบเคลอนกลมลำวอสระ งำนวรรณกรรมเปนสงส ำคญทจะถำยทอดควำมนกคดในชวงทปญญำชน

ของขบวนกำรลำวอสระตกอยในสถำนกำรณยำกล ำบำก กำรลภยทำงทำงเมองไปยงประเทศทไม

คนเคยท ำใหพวกเขำตอง “เปลงเสยง” ของตนผำนกำรเขยน กะตำยในฐำนะผรบผดชอบดำนกำร

โฆษณำจงใชงำนวรรณกรรมเพอแสดงออกถงกำรมตวตนของนกตอสพลดถน กำรด ำเนนงำนทงสำม

ขนตำมแนวทำงของฟำนงเกดขนแทบพรอมๆ กนในงำนของกะตำย มทงกำรใชรปแบบงำนเขยนแบบ

38

เจำอำณำนคมผำนภำษำและวธกำรน ำเสนองำน มกำรกลบคนสรำกเหงำของลำวผำนงำนคนควำทำง

ประวตศำสตร และกำรสรำงเรองสนทเปนสวนผสมของเรองเลำพนบำนกบควำมเปนตะวนตก

ทงหมดทงมวลเพอจดประสงคเดยวคอกำรตอสกบระบอบอำณำนคม ผเขยนพบขอมลทสนบสนน

ขอคดเหนขำงตนจำกกำรน ำเสนอของสทนต มงไทสง (สทนต มงไทสง, 2539: 102) ทกลำวไววำ

นอกจำกลำวอสระจะด ำเนนงำนตอสกบฝรงเศสทงทำงดำนกำรเมองและกำรทหำร กำรโฆษณำปลก

ระดมกเปนแนวทำงหนงทถกน ำมำใชเพอใหประชำชนทรำบถงประวตศำสตรควำมเปนมำของลำว

เสรมสรำงแนวคดรกชำต และกำรบอกเลำถงควำมไมยตธรรมของชำวตำงชำตทเขำยดครองลำว

ปญหำเรองกำรจดหำทนในกำรท ำสงครำมเพอกอบกบำนเมองกลำยเปนเรองใหญของ

ขบวนกำรลำวอสระ เหลำสมำชกผลภยตองไปท ำงำนตำมควำมถนดเพอน ำรำยไดมำใชจำยใน

ชวตประจ ำวนและเพอกำรด ำเนนกำรของขบวนกำร นอกจำกนสมำชกบำงสวนตองน ำทรพยสนไป

จ ำน ำ อกทงตองกยมเงนเพอมำซออำวธ กะตำยผเคยมประสบกำรณท ำงำนเปนหวหนำโรงพมพแหง

รฐ กไดเขำท ำงำนในโรงพมพ ซงงำนในลกษณะนเออประโยชนใหกลมลำวอสระไดจดท ำสอสงพมพท

ใชเปนแหลงในกำรประชำสมพนธแนวคดของกลม ในชวงทำยของขบวนกำรลำวอสระไดปรำกฏรอย

รำวจำกเหลำสมำชกทมำจำกตำงอดมกำรณทำงกำรเมอง ซงขอพพำทดงกลำวท ำใหกลมลำวอสระ

จ ำตองประกำศยบตวในเดอนตลำคม ป ค.ศ. 1949

2.1.3 การสรางอ านาจทางการเมอง

เมอลำวอสระประกำศยบตว แกนน ำบำงสวนเดนทำงกลบลำวเนองจำกฝรงเศสประกำศท ำ

สญญำมอบเอกรำชบำงสวนใหลำว แกนน ำสวนนเขำรวมในคณะรฐบำลรำชอำณำจกรลำวของเจำบญ

อม ณ จ ำปำสก กะตำยเปนสวนหนงในคนกลมดงกลำว แตเนองจำกตลอดระยะเวลำทพลดถนใน

ประเทศไทย กะตำยไดเขยนเรองรำวโจมตสถำบนกษตรยและบคคลส ำคญทเปนฝำยตรงขำม ท ำใหม

ผแนะน ำวำใหไปอยทเวยดนำมสกระยะแลวคอยกลบมำยงลำว กะตำยกลบคนลำวในป ค.ศ. 1951

39

และเรมเขำสเสนทำงทำงกำรเมองโดยกำรจดตงพรรคกำรเมองในนำม “พรรคชำตกำวหนำ” ท

กะตำยรบต ำแหนงเปนหวหนำพรรค ไดรบต ำแหนงเปนรฐมนตรในหลำยกระทรวง เปนรอง

นำยกรฐมนตร และนำยกรฐมนตรจนในชวงปคศ. 1954-1956 โดยต ำแหนงสดทำยกอนถงแก

อสญกรรมกะตำยไดท ำหนำทรองนำยกรฐมนตร

ประวตชวตของกะตำยมจดนำสนใจในประเดนเกยวกบกำรศกษำ จะเหนไดวำกำรให

ควำมส ำคญเกยวกบกำรศกษำถกสงผำนจำกรนสรน หำกยอนไปในวยเดกบดำของกะตำยซงมเชอสำย

เวยดนำมและไดรบกำรศกษำในระบบแบบคนพนเมองอนโดจนทวๆ ไป ไดมวสยทศนเลงเหนถงกำร

ยกระดบควำมรของบตรธดำ โดยกำรสงเขำเรยนในระบบแบบเจำอำณำนคม ท ำใหกะตำยไดสมผสกบ

ควำมรแบบตะวนตกตงแตวยเดก นอกจำกนยงตอยอดกำรเรยนรไปสระดบชนทสงขน แมวำกะตำย

จะไมไดมโอกำสเดนทำงไปศกษำในประเทศฝรงเศสซงเปนประเทศเจำอำณำนคมโดยตรง แตกำรได

เรยนในลำวและเวยดนำมกไมไดท ำใหควำมรบกพรองไปแมแตนอย กำรบมเพำะในแวดลอมเชนน

หลอหลอมใหกะตำยคอยๆ ซมซบควำมเปนตะวนตกไวในหลำยๆ แงมม ไมวำจะเปนกำรแตงกำย กำร

ท ำงำน และอดมคตบำงอยำง พนเพของควำมเปนคนลำวยงคงอยแตหลอมรวมควำมเปนลำวกบ

ตะวนตก

ไมวำอยำงไรกตำม กำรทกะตำยไดเครองมอทำงควำมรแบบฝรงเศส ท ำใหเขำใชมนอยำง

เตมทผำนงำนเขยนตลอดชวงชวต วรรณกรรมจ ำนวนมำกและหลำกหลำยคอสอกลำงทจะสงสำร

ผำนออกมำใหใครๆ ไดรจกถงตวตนควำมเปนปญญำชนนกตอส เขำไมไดสดวยก ำลงแตเปนกำรใชขม

พลงทำงปญญำทไดมำจำกเจำอำณำนคมเปนอำวธพเศษในอนทจะเรยกรองและเปลงเสยงของคนลำว

ใหอกฝำยไดรบร งำนวรรณกรรมจงเปนกระบอกเสยงส ำคญทจะสงผำนควำมเปนลำวในรปแบบ

วรรณศลปฝรงเศส

40

2.2 วรรณกรรมของกะตาย โดนสะโสรท

กะตำยถอเปนก ำลงส ำคญในกำรด ำเนนงำนของรฐบำลลำวอสระโดยกำรด ำรงต ำแหนง

รฐมนตรวำกำรกระทรวงกำรคลงในรฐบำลลำวอสระและรฐบำลพลดถนชดแรก และรฐมนตร

กระทรวงโฆษณำในรฐบำลพลดถนชดทสอง แตหนำทส ำคญทกะตำยมควำมช ำนำญตงแตในระยะ

แรกเรมของกำรกอตงรฐบำลพลดถนนนคอควำมสำมำรถในกำรเปนนกโฆษณำชวนเชอของกลม กำร

ทกะตำยมควำมเชยวชำญในกำรเขยนทงภำษำลำว องกฤษ และฝรงเศส ผนวกกบประสบกำรณจำก

กำรเปนหวหนำ โรงพมพแหงรฐบำลในครงยงท ำงำนภำยใตกำรควบคมของเจำอำณำนคมฝรงเศส

สงผลใหกะตำยไดเขำท ำงำนในโรงพมพทกรงเทพฯ นอกจำกนกำรทกะตำยเคยเปนอำจำรยใน

โรงเรยนกฎหมำยและกำรปกครองแหงเวยงจนทนท ำใหมลกศษยทยงตำมมำชวยงำนในคณะลำว

อสระ ลกศษยเหลำนจงเปนก ำลงส ำคญในกำรเขยนบทควำมและกำรจดพมพสอสงพมพทเกดขน

จ ำนวนมำกในชวงกำรลภยทกรงเทพ ฯ แมงำนเขยนเหลำนจะเปนไปในแนวทำงโฆษณำชวนเชอของ

กลมกำรเมอง แตมอำจปฏเสธไดวำงำนวรรณกรรมเหลำนนเปนกำรแสดงออกถงควำมรสกนกคดของ

นกตอสทำงกำรเมองทมตอฝำยตรงขำมทำงกำรเมองทงทมำจำกภำยนอกและภำยในประเทศ อำจ

กลำวไดวำงำนเขยนในยคสมยนนคอประวตศำสตรฉบบประชำชนทถกเขยนผำนสำยตำคนลำว

จำกกำรวเครำะหลกษณะงำนเขยนของกะตำย สำมำรถจ ำแนกงำนวรรณกรรมทงหมดเปน

สองชวงเวลำกลำวคอวรรณกรรมทตพมพในชวงทกะตำยยงท ำงำนรวมกบกลมลำวอสระ และ

วรรณกรรมทตพมพหลงจำกกำรยบลำวอสระ ในทนผวจยนยำมงำนเขยนยคแรกวำเปนวรรณกรรมยค

กชำต และงำนเขยนยคหลงวำเปนวรรณกรรมยคสรำงชำต สงทนำสงเกตคอปรมำณงำนเขยนทถก

ผลตออกมำในสองยคมควำมแตกตำงกนเปนอยำงมำก กลำวคอจำกผลงำนทถกตพมพรวมเลมของ

กะตำยจ ำนวน 15 เลมมงำนในยคกชำตจ ำนวน 12 เลม และงำนทตพมพในยคสรำงชำตจ ำนวน 3

เลม

41

เพอใหเขำใจลกษณะเฉพำะในกำรสรำงงำนของกะตำยผวจยจะน ำเสนอวรรณกรรมของ

ผเขยนจ ำแนกตำมยคและประเภทรวมถงน ำเสนอเนอเรองโดยยอเพอใหเหนภำพรวมในผลงำน

2.2.1 ยคกชาต (วรรณกรรมชวงป ค.ศ. 1947-1949)

วรรณกรรมในยคกชำตลวนเขยนขนในชวงทกะตำยลภยมำตงรฐบำลลำวอสระทประเทศไทย

กลมงำนเขยนมทงเรองบนเทงคด บทควำมแสดงขอคดเหน และประวตศำสตรชำตลำว ดงจะน ำเสนอ

ตอไปน

(1) บนเทงคด (เรองเลา เรองสน นทาน)

กะตำยเขยนงำนบนเทงคดในรปแบบของเรองสน เรองเลำ นทำน รวมถงบทละคร เพอใช

เปนเครองมอวพำกษทงเจำอำณำนคมและขวตรงขำมทำงกำรเมอง กำรใชวธกำรเสนอในรปแบบ

บนเทงคดเปนกำรลดทอนควำมรนแรงของขอมล แตใหผลเปนทประจกษกลำวคอ เรองเลำกลมนเปน

พนทระบำยควำมคบของใจของนกตอสทมมมมองทงตองชำวฝรงเศสและชำวลำวทอยขวตรงขำมทำง

กำรเมอง งำนเขยนในกลมนน ำเสนอไดดงตอไปน

1. Pour rire un peu : histoires vécues (เพอหวเรำะหนอย: เรองรำวทไดประสบมำ)

(Bangkok : Editions Lao-Issara, 1947, 180 p.) เรองเลำ 35 เรอง ในชวง ลภยทำงกำรเมอง

ของกลมลำวอสระมำยงประเทศไทย กะตำยเรองเลำแนวข ำขนมเนอหำแสดงทศนะเชงวพำกษทมตอ

เจำอำณำนคม กะตำยใชวธกำรเลำในรปแบบเรองสนแบบตะวนตกผสมกบกำรแทรกมขตลกข ำขนอน

เปนคณลกษณะแบบนทำนพนบำนของลำว เนอหำสวนใหญในเรองเลำชดนเปนไปในลกษณะ

ลอเลยนเสยดสชำวฝรงเศส

1.1 “Comment Mme Cu devient cuisinière ?” (ท ำอยำงไรมำดำมกถง

กลำยเปนแมครว)

42

1.2 “L’art de faire comprendre à demi-mot” (ศลปะกำรสรำงควำมเขำใจ

โดยไมตองสำธยำย)

1.3 “Une histoire de corne entre autres” (วำดวยเรองของเขำนอกเหนอจำก

เรองอน)

1.4 “Ce sacré M. B ” (เมอรซเออรเบทนำยกยองผนน)

1.5 “Vite! Vite!” (มำเรวมำไว)

1.6 “Une preuve entre mille autres de courage ( ?) français” (เครอง

พสจนหนงอยำงในพนอยำงถงควำมกลำหำญแบบฝรงเศส)

1.7 “Il y a phet et phet” (มทงเปดและเผด)

1.8 “Un drôle de poulailler” (เลำไกประหลำด)

1.9 “Madame To-Ma” (มำดำมโต-มำ)

1.10 “Dura lex, sed lex” (กฎหมำยเครงครด แตมนเปนกฎหมำย)

1.11 “Les Français ne sont pas brutaux (HUM !) ” (คนฝรงเศสไมใชคน

โหดรำย)

1.12 “Une autre histoire de cornes ” (เรองของเขำอกเรอง)

1.13 “Les ennemis de Boileau ” (ศตรของบวโล)

1.14 “Les japs arrivent! ” (ญปนมำแลว)

1.15 “La récolte à 6e mois au Laos ” (กำรเกยวขำวเดอนหก)

1.16 “Est-ce que bien un cochon ? ” (นนใชหมแนหรอ)

1.17 “La peur des mouches ” (ควำมกลวแมลงวน)

1.18 “La connaissance de langue indigène ” (ควำมรภำษำพนเมอง)

43

1.19 “En relisant “Indochine S.O.S” d’Andrée Viollis ” (ขณะทอำนอนโด

จนมภยของอองเดร วโอล)

1.20 “Quelles moeurs, bon dieu!” (ประเพณอะไรกนน พระเจำชวย)

1.21 “Kommadam ” (กมมะด ำ)

1.22 “En relisant “Choses et gens en Indochine” de Claude Bourrin” ”

(ขณะกลบมำอำนเรองของและคนในอนโดจนของโคลด บแรงอกครงหนง)

1.23 “Nul n’est censé ignorer la loi ” (กำรไมรกฎหมำยไมใชขออำง)

1.24 “Des rizières modèles (แปลงนำตวอยำง)

1.25 “La plus belle conquête de l’homme ” (ชยชนะทสวยงำมของมนษย)

1.26 “Encore une anecdote de Claude Bourrin ” (เรองเลำเบดเตลดอก

เรองจำกโคลด บแรง)

1.27 “Pai Poun Si Kon, ma pi si kon ” (ไปตรงโนนสคนมำทำงนสคน)

1.28 “Des dignes représentants de la France ” (ผแทนอนทรงเกยรตจำก

ฝรงเศส)

1.29 “Le règne des Garces ” (ยคสมยแหงหญงงำมเมอง)

1.30 “C’est encore Claude Bourrin qui raconte ” (โคลด บแรงมำเลำเรอง

อกแลว)

1.31 “A propos de l’opium ” (อนเนองมำจำกฝน)

1.32 “L’homme aux trois cercueils ” (ชำยสำมโลง)

1.33 “Les budgetivores ” (คนกนงบประมำณ)

44

1.34 “Comment une gifle vous transforma un homme ” (ตบอยำงไรถง

เปลยนแปลงคนได)

1.35 “Viens ici, Decoux ” (มำนส นำยเดอก)

2. Les Valets de l’Impérialisme Français (ผรบใชระบอบจกรวรรดนยมฝรงเศส)

(Bangkok : Editions Lao-Issara, 1948, 101 p.) รวมบทควำมและเรองเลำจ ำนวน 13 เรอง ทเคย

ตพมพในหนงสอพมพบงไฟ มรปแบบกำรประพนธหลำกหลำยทงเรองสน บทละคร บทควำมแสดง

ขอคดเหน จดหมำยเปดผนก แมรปแบบจะหลำกหลำยแตกตำงแตมจดรวมทกำรใชลกษณะพนทำงใน

กำรสรำงเรองรำว นอกจำกนผเขยนยงแสดงใหเหนควำมสำมำรถในกำรผสมผสำนดำนภำษำผำนกำร

เลนค ำ เลนควำม ทน ำไปสกำรเสยดส และลอเลยนเจำอำณำนคมรวมถงฝำยตรงขำมทำงกำรเมองท

ท ำงำนรบใชระบอบอำณำนคม บทควำมทง 13 บทมดงตอไปน

2.1 “Ce que pensent les autorités françaises de ce prince indigne et

incapable” (สงทผมอ ำนำจชำวฝรงเศสคดไดเกยวกบเจำชำยผไรเกยรตและไรควำมสำมำรถ)

2.2 “Un écho de la conférence Franco-Laotienne, Cambodgienne et

Siamoise de Washington” (เสยงสะทอนจำกกำรประชมรวมฝรงเศส-ลำว กมพชำ และสยำมท

วอชงตน)

2.3 “Le prince Savang, l’espoir des Colonialistes Français et le

désespoir du people lao, est-il perfectible?” (เจำสวำงผเปนควำมหวงของเจำอำณำนคมและ

ควำมสนหวงของชำวลำวจะปรบปรงตนเองใหดเลศไดไหม)

2.4 “Peu s’en n’est fallu que le Lao n’obtint pas sa place dans

l’Union Française !” (ใกลแลวสนะทลำวจะไมมทในสหภำพฝรงเศส)

45

2.5 “Comme qui dirait : il y a Savang et Savant” (เหมอนมใครอำจพดวำ :

มทงสวำงและซำ-วอง)

2.6 “La galerie des valets”(หองแสดงภำพผรบใช)

2.7 “Au temps de Themis” (ทวหำรเทมส)

2.8 “Il n’y a pas que le criminel-né” (ไมไดมเพยงอำชญำกรโดยก ำเนด)

2.9 “Ce que les Colonialistes Français entendent par “Autonomie” (สง

ทเจำอำณำนคมฝรงเศสเขำใจจำกค ำวำ “ควำมเปนอสระ”)

2.10 “Visitez le Lao, pays des millions d’éléphants” (มำเทยวลำว ดนแดน

แหงชำงหลำยลำนตว)

2.11 “A Monsieur le directeur-gérant du journal “Lao-Rasmy””

(แด ผอ ำนวยกำรฝำยจดกำรหนงสอพมพ “ลำวรศม”)

2.12. “La France avoue qu’elle avait fait “Banqueroute Frauduleuse”

au Lao” (ฝรงเศสสำรภำพวำลมละลำยอยำงฉอฉลในลำว)

2.13 “La France ne peut pas reconquérir l’Indochine” (ฝรงเศสไมสำมำรถ

พชตอนโดจนไดอก)

(2) สารคด (จดหมายเปดผนก บทความแสดงขอคดเหน)

นอกจำกกำรสรำงงำนแนวเรองเลำแนวข ำขน ยงปรำกฏบทควำมน ำเสนอขอคดเหนอก

จ ำนวนมำกทถกตพมพในชวงลภยกำรเมองของกลมลำวอสระ งำนบำงสวนเคยตพมพในหนงสอพมพ

บงไฟอนเปนกระบอกเสยงส ำคญทบอกเลำเรองรำวกำรตอสทำงกำรเมองของกลมลำวอสระ งำน

เขยนเหลำนแมจะมลกษณะเปนบทควำมแสดงควำมคดเหน แตจำกกำรวเครำะหพบวำกะตำยมกเลำ

เรองโดยใชวรรณศลปเสยดส ดวยวำทะทเฉยบคม นนแสดงใหเหนถงกำรปรบประยกตใชภำษำของ

46

เจำอำณำนคมเพอเปนเครองมอในกำรตอสโดยกำรเขยนโตกลบ วพำกษถงควำมเลวรำยของระบอบ

อำณำนคมทเขำมำครอบง ำประเทศลำว ผลงำนกลมบทควำมขอคดเหนมดงตอไปน

1. Quatre lettres ouvertes (จดหมำยเปดผนก 4 ฉบบ) (Bangkok : Editions Lao-

Issara, 1948, 45 p.) งำนเขยนนอยในรปแบบของจดหมำยเปดผนกทกะตำยสงสำรถงบรรดำผน ำ

ลำวฝำยตำงๆ ในยครำชอำณำจกรลำวทฝรงเศสยงไมปลอยลำวเปนอสระอยำงเบดเสรจเดดขำด ใน

ทำยจดหมำยกะตำยไมไดลงชอตนเองแตทงทำยวำ ลำวอสระกลมหนง (Un groupe de Lao-Issara)

ทำยจดหมำยไมไดระบวนท มแคเพยงเดอนและป (ธนวำคม ค.ศ.1947) คำดวำกะตำยเขยนจดหมำย

เหลำนในชวงลภยทำงกำรเมองในประเทศไทย เนอควำมในจดหมำยแสดงแนวคดของเขำตอบทบำท

ทำงกำรเมองของกลมคนเหลำนน โดยมทงสน 4 ฉบบ

ฉบบท 1 กะตำยเขยนถงเจำศรสวำงวงศกษตรยลำว จดเดนของจดหมำยกะตำยไมมเจตนำ

จะต ำหนเจำศรสวำงวงศ แตเปนไปเพอจดประสงคใหพระองคเปนสอกลำงเพอสงสำรตอถงเจำสวำง

วฒนำทเปนพระโอรส เนอควำมเอยถงขอบกพรองของเจำชำยองคน มกำรใชโวหำรเปรยบเทยบให

เหนขอบกพรอง ใชค ำสภำพและเคำรพนบนอบแตเมอพจำรณำลกลงไปมนยของกำรวพำกษ

ฉบบท 2 เขยนถงเจำสวำงวฒนำ ในเนอควำมมกำรวพำกษวำพระองคยอมออนขอใหฝรงเศส

มำกเกนไปและไมมองเหนควำมส ำคญของกลมลำวอสระทก ำลงตอสเพอชำตลำว

ฉบบท 3 เขยนถงนำยกรฐมนตรและคณะรฐมนตร เนอควำมเปนไปในเชงวพำกษวจำรณวำ

เหลำผน ำรฐบำลมวแตเพกเฉยกบสถำนกำรณทลำวก ำลงเผชญ นอกจำกนยงมถอยค ำชกชวนใหกลม

ผน ำมำรวมมอกบลำวอสระเพอขบไลเจำอำณำนคมฝรงเศสใหพนไปจำกลำว เพอรวมมอกนสรำงชำต

ลำว

47

ฉบบท 4 เขยนถงประธำนและสมำชกสภำแหงชำตลำวเพอบอกเลำถงกำรท ำงำนอน

ยำกล ำบำกของกลมลำวอสระและชกชวนใหเหลำสมำชกสภำเลงเหนถงควำมส ำคญในกำรตอสกชำต

อกทงยงขอแรงสนบสนนจำกคนเหลำนในกำรท ำงำนรวมกบลำวอสระ

2. L'Amitié ou la Haine! : Pour une entente Franco-Lao contre le

colonialisme désuet et périmé (มตรภำพหรอควำมแคน : เพอควำมเขำใจกนของฝรงเศส-

ลำว ตอตำนระบบอำณำนคมทลำสมยและใชกำรไมได) (Bangkok : Editions Lao-Issara, 1948,

147 p.) (1948) รวมบทควำมแสดงควำมคดเหนจ ำนวน 19 เรอง เนอหำบอกเลำถงขอเรยกรองของ

กลมลำวอสระ กำรกลำวโทษควำมชวรำยของระบอบอำณำนคมฝรงเศส

2.1 “Tous les Français ne sont pas Colonialistes” (ไมใชวำคนฝรงเศสทก

คนจะเปนนกลำอำณำนคม) กะตำยชใหเหนวำเขำมมมมองตอคนฝรงเศสแบบแยกสวน ไมไดเหมำ

รวมวำทกคนจะเขำมำในลำวเพยงเพอวตถประสงคในกำรลำอำณำนคมเทำนน ยงมคนฝรงเศส

บำงสวนทมมตรไมตรตอคนลำวอยำงแทจรง

2.2 “Ne partez pas en Indochine ” (อยำเดนทำงไปอนโดจนเลย) บทควำมน

กะตำยอำงองขอมลมำจำกสอสงพมพตำงประเทศทน ำเสนอค ำเตอนทมตอทหำรฝรงเศสทจะเขำมำ

ปฏบตรำชกำรในอนโดจน แทจรงแลวในดนแดนนไมเหมอนภำพฝนทฝรงเศสพยำยำมสรำงเพอ

โฆษณำชวนเชอใหคนหนมมำรวมปฏบตงำนในสถำนทดงกลำว

2.3 “Dedié aux Savang-Vatthana, Ourot Souvannavong et Cie ” (อทศให

สวำง-วฒนำ, อรด สวนนะวง และคณะ) บทควำมนยกสวนตดตอนทมำจำกบทควำมจำกสอ

ตำงประเทศเพอแสดงทศนะเกยวกบผน ำลำวทเชอในระบอบจกรวรรดนยมวำระบอบนจะสำมำรถ

พฒนำลำวใหเจรญกำวหนำในเวทโลกได

48

2.4 “Langage de Colonialiste ” (ภำษำของเจำอำณำนคม) ในบทควำมนผเขยน

แสดงใหเหนวำอดมคตแบบฝรงเศสมกถกสงผำนมำทำงภำษำและวรรณคด ผเขยนใหควำมชนชม

เครองมออนเปนมรดกทำงควำมคดแบบฝรงเศส เขำแสดงทศนะเชงเสยดสวำภำษำฝรงเศสชำงงดงำม

แตในขณะเดยวกนกแฝงไปดวยพษภยรำย ตวผเขยนเสยดำยคณคำทำงวฒนธรรมอนดงำมทถกลด

ระดบลงมำเปนเพยงเครองมอของชำวฝรงเศสเพอหำประโยชนในแดนอำณำนคม

2.5 “Comment les Français se font de l’argent en Indochine” (เจำอำณำ

นคมฝรงเศสหำเงนอยำงไรในอนโดจน) ผเขยนเพมควำมนำเชอถอใหบทควำมนโดยกำรอำงองตวเลข

เชงเศรษฐกจดำนรำยรบรำยจำยของรฐบำลฝรงเศสในลำว จะเหนไดวำตวเลขดงกลำวแสดงถงภำวะ

ตดลบของฝรงเศส ผเขยนเสนอขอมลทวำแทจร งแลววธหำทนเพมเตมของฝรงเศสลวนมำจำก

อบำยมขทงหลำย ไมวำจะเปนเหลำ ฝน หรอกำรพนน

2.6 “Bilan d’un an de direction ” (บทสรป 1 ปของกำรบรหำรจดกำร)

กะตำยเสนอประวตครำวๆ ในกำรกอรำงสรำงตวของขบวนกำรลำวอสระ ในสวนทำยกะตำงแสดง

ทศนะวำ แทจรงแลว ชำวฝรงเศสไมไดเลวรำยไปเสยทกคน บำงสวนทเหนดเหนงำมกบกำรด ำเนน

รอยทำงกำรท ำงำนของกลมลำวอสระ

2.7 “Aux compatriotes Lao réfugiés en terre étrangère ” (ถงเพอนรวม

ชำตลำวทยงลภยกำรเมองอยในตำงประเทศ ) บทควำมนอยในรปแบบของจดหมำยเปดผนก ซง

เนอควำมแสดงใหเหนวำ ถอยค ำในโฆษณำชวนเชอของฝรงเศสทชวนเชอใหผลภลบคนสมำตภมนน

เปนสงทเชอไมได นนเพรำะฝรงเศสมควำมพยำยำมทจะบนทอนและท ำใหกลมลำวอสระออนแอลง

2.8 “Les Indochinois ne sont pas seuls à se plaindre” (คนอนโดจนไมได

เปนเพยงกลมเดยวทออกมำรองทกข) ผเขยนแสดงใหเหนถงสถำนกำรณกำรเคลอนไหวของเหลำชน

พนเมองในสวนตำงๆ ของโลกทตำงกออกมำเรยกรองเอกรำข

49

2.9 “La situation au Vietnam, vue par une haute personnalité

américaine” (สถำนกำรณในเวยดนำมมองจำกสำยตำบคคลส ำคญของสหรฐอเมรกำ) บทควำมน

กะตำยสรปแนวคดหลกทอำงองจำกขอเขยนของทตสหรฐอเมรกนประจ ำรสเซยและฝรงเศส ทไป

เยอนจนแลวตำมดวยเวยดนำม ในกำรมำเยอนแถบอนโดจน วำไดเหนถงควำมเอำรดเอำเปรยบของ

ฝรงเศสทมตอประเทศภำยใตอำณำนคม ในสวนสรปสดทำยกะตำยเสรมควำมดวยทศนะของตน โดย

น ำเสนอวำในเมอสถำนกำรณออกจะเลวรำยเชนน ถำอเมรกำยนมอเขำมำชวยเหลอคงดไมนอย

2.10 “La France est à bout (et non tabou) ” (ฝรงเศสอยทสดทำงแลว (แต

ไมใชขอหำม)) บทควำมนกะตำยน ำเสนอวำฝรงเศสหมดงบประมำณในกำรบรหำรอำณำนคมแลว แต

ยงคงตงหนำตงตำท ำสงครำมรำคำแพงและไรประโยชนในอนโดจน กะตำยเสนอควำมเกนวำในหวง

เวลำนองกฤษไดปลดปลอยอำนคมไปแลว แตฝรงเศสยงคงฝนถงกำรกมอ ำนำจอำณำนคมเหมอน

ดงเดม

2.11 “La France, de grande puissance, est devenue un pays de

protectorat américain ” (ฝรงเศส, จำกชำตมหำอ ำนำจทไดกลำยเปนประเทศภำยใตกำรอำรกขำ

ของอเมรกำ) ในบทควำมนกะตำยน ำเสนอภำพควำมตกต ำของฝรงเศสในเชงเศรษฐกจ แตยงคงไมทง

ควำมหยงผยอง แมจะตกอยในฐำนะลกหนของอเมรกำ ในจดนกะตำยเสนอควำมเหนเชงเปรยบเปรย

วำ สถำนกำรณแบบทฝรงเศสก ำลงเผชญอยไมตำงอะไรกบกำรตกเปนเมองขนของสหรฐอเมรกำ

2.12 “Liberté! Liberté chérie! Combats avec tes défenseurs…” (เสรภำพ

เสรทรก ! จงตอสกบผปกปองเธอเถด...) กะตำยตงค ำถำมตอฝรงเศสในฐำนะคนพนเมอง ในแนวทำง

ทวำในเมอฝรงเศสเปนผวำงรำกฐำนแนวทำงแหงเสรภำพ แตเหตใดเมอเขำมำปกครองลำวจงมไดใช

เสรภำพเชนนนกบคนลำวเลย

50

2.13 “Une Assemblée Nationale ou un aréopage de pantins” (สภำ

แหงชำตหรอคณะหนเชด) ในทนกะตำยกลำวโทษกำรบรหำรงำนของรฐบำลลำวทไรประสทธภำพ ไม

ตำงจำกกำรเปนหนเชดของฝรงเศส

2.14 “A monsieur le directeur-gérant du journal “Le Laos Nouveau”,

Vientiane ” (ถงผบรหำรหนงสอพมพ “ลำวใหม” เวยงจน) บทควำมนอยในรปแบบจดหมำยเปด

ผนกท กะตำยสงถงผอ ำนวยกำรหนงสอพมพลำวใหมเพอเรยกรองใหชวยเปนกระบอกเสยงในกำรจะ

ใหฝรงเศสปลอยลำวเปนอสระ

2.15 “Nous pouvons compter sur la Birmanie indépendante” (พวกเรำ

สำมำรถเชอใจในพมำอสระ) กะตำยสรปสถำนกำรณกำรหลดจำกอำณำนคมของประเทศเพอนบำน

อยำงพมำทองกฤษใหอสรภำพแลว แตเหตใดลำวทอยใตอ ำนำจของฝรงเศสยงคงย ำอยจดเดม

2.16 “Les Français ne comprendront- ils jamais? ” (ฝรงเศสจะไมเคยเขำใจ

อะไรเลยใชไหม?) บทควำมนกะตำยยกค ำกลำวมำจำกหนงสอพมพตำงประเทศทเสนอขอมลใน

ท ำนองวำกำรชนชอบวฒนธรรมฝรงเศสไมไดหมำยควำมวำเรำจะอยำกใหมธงหรอลกปนของฝรงเศส

มำอยในดนแดนของเรำ กะตำยใหขอสรปวำแทจรงแลวตนแบบกำรตอสเพออสรภำพทแทจรงคอ

อเมรกำ

2.17 “La valise ou le cercueil ! ” (กระเปำเดนทำงหรอโลงศพ) กะตำย

น ำเสนอค ำขวญของคนพนเมองเพอใชรณรงคเรยกรองเอกรำช ในทนกะตำยยกตวอยำงค ำขวญของ

ชำวเวยดนำม นอกจำกนชำวมำดำกสกำ ชำวโมรอกโคทอยอกฟำกโลก ทงนเพอจะบงบอกวำไมไดม

แคอนโดจนเทำนนทพรอมจะส แตคนทอยใตปกครองของฝรงเศสทกมมโลก ตำงลกฮอกนเพอ

เรยกรองควำมเปนอสระ ฝรงเศสเลอกวำจะเปนมตรหรอศตรกบเหลำชำตภำยใตอำณำนคม เปนมตร

51

หำเลอกจะประนประนอม แตถำยงดงดนเอำแตผลประโยชนเขำตวและปฏเสธทจะมอบอสระภำพให

คนพนเมอง พวกเขำกคงเปนไดแคศตร

2.18 “Sous l’égide du colonialisme français, le Laos est maintenant à

l’avant-garde du progrès politique” (ภำยใตกำรคมครองของเจำอำณำนคมฝรงเศส ลำว

ในตอนนอยกองหนำในควำมกำวหนำทำงกำรเมอง) กะตำยน ำเสนอเรองรำวควำมสำมำรถพเศษอน

แปลกประหลำดของเจำสวำงทสงเกตกำรณจำกมมมองของสออเมรกน

2.19 “L’ONU interviendra en Indochine” (สหประชำตจะยนมอเขำมำในอน

โดจน) บทควำมชนสดทำย กะตำยประกำศตนชดเจนในอนทจะอยฝำยเดยวกบสหรฐอเมรกำ เพอ

รวมกนตอตำนระบอบคอมมวนสตทเรมกอตวในลำว ผเขยนเปรยบเทยบวำฝรงเศสเปนเพยงเรอเกำท

ลำสมยเสยแลว สหรฐอเมรกำตำงหำกทเปนแบบอยำงของประเทศเสรนยมยคใหม

3. Y a-t-il une politique française en Indochine ? (มนโยบำยของฝรงเศสในอนโด

จนหรอไม) (Bangkok : Editions Lao-Issara, 1948, 14 p.) ประกอบดวยบทควำมจ ำนวน 1 เรอง

มควำมยำว 14 หนำ เนอหำกลำวถงควำมลมเหลวของนโยบำยกำรปกครองอนโดจนของฝรงเศส

4. Une amnistie? Fi donc! ou Une nouvelle preuve de la mauvaise foi

des colonialistes franc ais (นรโทษกรรม ? แลวอยำงไร ! ขอพสจนใหมของควำมไมจรงใจของ

เจำอำณำนคมฝรงเศส) (Bangkok : Editions Lao-Issara, 1948, 12 p.) ประกอบดวยบทควำม 1

เรอง ควำมยำวจ ำนวน 12 หนำ เนอหำวำดวยทศนะและกำรเรยกรองเอกรำชของชำตลำว

5. Les Aspirations du peuple lao ou les revendications des Lao-Issara

(ควำมหวงของคนลำว หรอขอเรยกรองของกลมลำวอสระ) (Bangkok : Editions Lao-Issara, 1949,

22 p.) รวมบทควำมวำดวยกระบวนกำรเรยกรองเอกรำชของชำตลำว เนอหำสวนใหญเปนกำรโจมต

ฝำยตรงขำมทำงกำรเมอง มบทควำม 3 เรองดงน

52

5.1 “Une mise au point nécessaire” (กำรเตรยมกำรทจ ำเปน)

5.2 “Nos revendications” (ขอเรยกรองของพวกเรำ)

5.3 “Deux hommes, deux caractères” (สองคน สองบคลกภำพ)

6. Depuis le retour de la domination française le Laos n'avance pas

(ตงแตผปกครองฝรงเศสกลบมำ ลำวกยงไมกำวไปขำงหนำ) (Bangkok : Editions Lao-Issara,

1949, 23 p.) รวมบทควำม 3 เรองทกลำวโทษระบอบอำณำนคมทกลบเขำมำในลำวอกครง อกทง

ยงเขยนเรองรำวพำดพงใหเหนถงกลมคนลำวบำงสวนทยงภกดกบฝรงเศสและรอคอยใหฝรงเศส

กลบมำครอบครองลำวดงเดม

6.1 “Le Lao Nouveau avoue ne plus rien comprendre”(ลำวใหมสำรภำพ

วำไมเขำใจอะไรอกแลว)

6.2 “C’est encore “le Lao Nouveau” qui se plaint” (คอ “ลำวใหม” ผมำ

รองทกขอกแลว)

6.3 “Depuis le retour de la domination française le Laos n'avance pas”

(ตงแตฝรงเศสกลบมำ ลำวยงยงไมกำวไปขำงหนำ)

7. Des sots ou des traîtres (คนโงเงำหรอคนทรยศ) (Bangkok : Editions Lao-Issara,

1949, 20 p.) บทควำม 3 บททกะตำยแสดงทศนะกลำวโทษกลมคนลำวทยอมรบขอสญญำท

ฝรงเศสอำงวำไดคนอสระใหคนลำว ซงกะตำยมองวำขอสญญำฉบบนเปนกำรหลอกลวงอยำงรำยกำจ

ในขณะทกลมลำวอสระทรวมกนตอสเพอเรยกคนเอกรำชทแทจรงกลบถกมองเปนกบฏ

7.1 “M.M. les dignes représentants du Laos à la conférence

économique de Dalat” (ทำนผแทนอนทรงเกยรตของลำวในกำรประชมเศรษฐกจทเมองดำลด)

53

7.2 “Libérée de quoi, s’il vous plaît” (เปนอสระจำกอะไร, ไดโปรดเถด?) เปน

บทควำมกลำวโทษสอมวลชน

7.3 “La pétrofolie de Mr. Pétrole” (ควำมบำน ำมน ของนำยน ำมน) เปน

บทควำมกลำวโทษสอ) พงเปำโดยตรงไปทปแอร งนห ผอ ำนวยกำรสอสงพมพในเวยงจนทน

(3) งานเขยนเชงประวตศาสตรนพนธ

งำนเขยนเชงวชำกำรทถกสรำงในยคกชำต คอกำรเสนอควำมเปนตวตนของคนลำวผำนจำก

มมมองของคนลำว ทงนกำรใชภำษำฝรงเศสในกำรน ำเสนอ ไมเพยงแตแสดงศกยภำพของสมำชกกลม

ลำวอสระวำมควำมสำมำรถเชงภำษำไมแพเจำของภำษำ แลวยงใชประวตศำสตรเพอประกำศตวคน

ประกำศเจตนำรมณในกำรตอสในนำนำชำตไดรบร ประวตศำสตรจงเปนเครองมอชนส ำคญทใชใน

กำรตอสกชำตในเชงวฒนธรรม

1. Le Laos (ประเทศลำว) (Bangkok : Editions Lao-Issara,1948) งำนเขยนเชง

ประวตศำสตรทใหขอมลขนพนฐำนของประเทศลำว แบงเปน 6 บท บทท 1 วำดวยภมศำสตร

ประเทศลำว บทท 2 วำดวยประชำกร เชอชำต ศำสนำ บทท 3 วำดวยกำรจดกำรทำงกำรเมองและ

กำรบรหำร บทท 4 วำดวยเศรษฐกจทวไป บทท 5 วำดวยกำรคำกำรลงทน บทท 6 บทสรป สวนท

นำสนใจคอกำรบอกเลำถงทมำของคนลำววำมพฒนำกำรมำอยำงไรกวำจะเปนคนลำวในปจจบน

พรอมทงบทสรปทแมจะอำงองจำกค ำนยำมควำมเปนคนลำวจำกแหลงขอมลในหนงสอประวตศำสตร

ลำวทเขยนโดยคนฝรงเศส แตค ำจ ำกดควำมทวำ คนลำวเปนคนรกสงบ และมกจบขอขดแยงดวยเสยง

หวเรำะมำกกวำกำรใชก ำลง ค ำกลำวนแสดงอตลกษณตวตนของคนลำวชดเจน

54

2. Le Laos : pivot idéal de la lutte contre le communisme dans le Sud-

Est Asiatique (ประเทศลำว : พนทอนเยยมยอดเพอกำรตอตำนระบอบคอมมวนสตในเอเชย

ตะวนออกเฉยงใต) (1949) งำนเขยนเชงประวตศำสตรควำมคดน ำเสนอในรปแบบบทควำม 3 เรอง ท

กะตำยแสดงทศนะตอตำนระบอบคอมมวนสต บทควำมแรกมชอวำ “Le péril communiste” (ภย

ของระบอบคอมมวนสต) กะตำยไดวเครำะหพฒนำกำรของระบอบคอมมวนสตโดยละเอยด บทควำม

ท 2 “Nécessité d’une croisade contre le communisme” (ควำมจ ำเปนในกำรท ำสงครำม

ตำนคอมมวนสต) เสนอแนวคดในกำรท ำสงครำมศกดสทธเพอก ำจดระบอบคอมมวนสม บทควำม

สดทำย Qui veut la fin, veut les moyens (ใครทตองกำรควำมส ำเรจ, กจะใชทกวถทำง) คอกำร

เสนอวธปองกนไมใหระบอบคอมมวนสตแพรขยำยเขำสประเทศลำว งำนวรรณกรรมนจงแตกตำง

จำกงำนเขยนอนทมงโจมตและวพำกษระบอบอำณำนคมฝรงเศส กะตำยใชวรรณกรรมเรองน เพอ

ประกำศอดมกำรณทแตกตำงจำกกลมกำรเมองอน

3. Contribution à l’Histoire du Mouvement d’Indépendance Nationale

Lao (ขอเขยนเพอรวมสรำงประวตศำสตรกำรเคลอนไหวของกลมลำวอสระ) (Bangkok : Editions

Lao-Issara, 1948) งำนเขยนนคอรวมบทควำมสองสวน สวนแรกมจ ำนวน 11 บท ทบอกเลำเรองรำว

ประวตศำสตรควำมสมพนธของลำวกบสยำม ในสวนทสองมบทควำมยอยจ ำนวน 13 เรอง บทควำม

ในสวนนคอกำรวำงหลกเกณฑ เสนอเงอนไขทจะน ำลำวไปสอสรภำพ เสนอมมมองของกลมลำวอสระ

ทมตอกำรเมองในยคนน อกทงยงน ำเสนอบทควำมทบทวนบทบำทของผน ำประเทศทมตอกำรกลบมำ

ของฝรงเศส

55

2.2.2 ยคสรางชาต (วรรณกรรมชวงป ค.ศ. 1950-1959)

จะเหนไดวำงำนวรรณกรรมในยคสรำงชำตม เพยง 3 เรอง บนเทงคด 2 เรอง และ

ประวตศำสตร 1 เรอง นนเปนเพรำะสถำนกำรณบำนเมองกลบสจดสงบ ไมตองตอสกบทงศตร

ภำยนอกและภำยในอกตอไป งำนทถำยทอดจงเปนไปในลกษณะผอนคลำยมำกกวำยคกอนหนำ

(1) บนเทงคด (เรองเลา เรองสน นทาน)

งำนบนเทงคดสองเรองทพบในยคกอรำงสรำงชำตคอกำรยอนกลบมำส ำรวจตวเอง ทงในแง

ควำมทรงจ ำในวยเดก และส ำรวจหำรำกเหงำควำมเปนลำวผำนนทำนพนบำนทถำยทอดดวยลกษณะ

ผสมผสำน

1. Souvenirs d'un ancien écolier de Paksé (ควำมทรงจ ำของนกเรยนเกำแหงเมอง

ปำกเซ) (Saigon : Edition Lao Sédone, 1958, 80 p.) เรองเลำเชงอตชวประวต 17 ตอน กะตำย

ไดยอนร ำลกถงประสบกำรณในวยเดกและมมมองทมตอเจำอำณำนคม แทนทเรำจะไดรบรรำยละ

อยดในชวตของกะตำยอยำงชดเจน กะตำยกลบใชพนทของวรรณกรรมเลมนเพอน ำเสนอเรองรำว

เกยวกบชวตของคนฝรงเศสในแดนอำณำนคม น ำบคคลตำงๆ ทเขำเคยพบในหวงเวลำนนมำเปนตว

ละครส ำคญเพอสรำงเรองเลำในเชงลอเลยน ลดทอนคณคำของเจำอำณำนคมโดยท ำใหดเปนตวตลก

นำขน สรำงตวละครคตรงขำม ครฝรงเศสและนกเรยนลำว เพอแสดงถงควำมสมพนธเชงอ ำนำจใน

ลกษณะขวตรงขำม ครเปนตวแทนของเจำอำณำนคมทสรำงบทลงโทษนกเรยนลำวทเปนตวแทนของ

ผใตอำณำนคม กะตำยประนำมตวละครครฝรงเศสโดยใชกำรแฝงนย กลำวคอพดถงดวยควำมชนชม

แตในควำมจรงคอกำรต ำหนตเตยน

2. Elle est formidable, la belle-mère! (ชำงยอดเยยมจง, คณแมยำย) (Saigon :

Edition Lao Sédone, 1958, 116 p.) รวมเรองเลำข ำขน 40 เรอง เรองเลำในชดนเปนกำร

ผสมผสำนควำมเปนพนเมองกบขนบวรรณศลปแบบตะวนตกจนเกดเปนลกษณะแบบพนทำงใช

56

ลกษณะกำรเลำเรองแบบนทำนกอมอนเปนเอกลกษณดงเดมของวฒนธรรมลำวมำบอกเลำใหมดวย

ภำษำฝรงเศสในบรบทรวมสมย เรองรำวทปรำกฏในเรองสวนใหญเรองเลำวถชำวบำนทแทรกมกตลก

เรองเพศ อำทเชนเรองรำวของแมยำยและลกเขย กำรลอเลยนชำตพนธ เรองตลกลอเลยนเจำอำณำ

นคมเปนตน เรองเลำข ำขนทงหมดมดงน

2.1 “Elle est formidable, la belle mère” (ชำงยอดเยยมจง, คณแมยำย) เปน

เรองรำวตลกเกยวกบเพศ ทแมยำยมควำมสมพนธกบลกเขยเพรำะควำมบงเอญและควำมเขำใจผด

2.2 “Une manière d’Amnésie” (วธกำรในกำรสญเสยควำมทรงจ ำ) เปนเรอง

ของโต หลงตวทถกเพอนแกลงจบโกนผม ท ำใหเขำเกดจ ำหนำตวเองไมได แตจ ำลกษณะเดนของ

อวยวะเพศตวเองไดดกวำ เมอกลบบำนภรรยำกจ ำเขำไมได เขำจงฟนควำมจ ำโดยกำรมสมพนธทำง

เพศกบเธอ

2.3 “Saille roï”(ทรำยโรย) เปนเรองของหนมไทยซอบรกำรโสเภณลำว

2.4 “Un curieux cas de rétrécissemen” (กรณตบตนอนแปลกประหลำด) เปน

เรองของภรรยำทไมยอมมสมพนธกบสำม จนสำมตองไปขอค ำปรกษำใหพระชวยวำงแผนใหเขำไดท ำ

หนำทสำมทถกตอง

2.5 “Vous qui êtes monté au ciel”(คณ ผไดขนไปบนฟำ) เปนเรองของหนม

จนถกหลอกขำยเปดปำจำกชำวลำว เปดบนหนเขำจงออกตำมหำเปดทเสยเงนซอมำ

2.6 “Une histoire de premiers temps de la Création” (เรองของแรกเรม

สรำงโลก) เรองเลำเชงเปรยบเทยบต ำนำนสรำงโลกของลำวกบของตะวนตก

2.7 “De la bouillie pour les chats” (ขำวตมส ำหรบแมว) เรองเลำวำดวยสทธ

ของผหญงในสงคมชำยเปนใหญ

57

2.8 “Thit Ham s’est trompé de porte” (ทดห ำเขำผดประต) กำรฟองรองตอ

ศำลของชำยหญงในเรองควำมสมพนธทำงเพศ

2.9 “Une histoire de champignon” (เรองของเหด) แมยำยสำยตำสนคดวำอวย

เพศของลกเขยทเกดแขงตวคอเหดปำทลกสำวเกบมำจำกกำรหำของปำ

2.10 “Quelques histoires d’Issara” (เรองรำวบำงเรองของลำวอสระ) เปนเรอง

เกยวกบกลมลำวอสระตอนลภยมำประเทศไทย

2.11 “Le diagnoctic le plus sûr” (กำรวนจฉยทแมนย ำทสด) ทดห ำปวยหนก

แตรอดตำยเพรำะเพอนมำเลำเรองเพศใหฟง

2.12 Quelques histoires de Loung Ba (เรองรำวบำงเรองของลงบำ) เศรษฐตก

อบตองเรรอนเลำเรองใหคนฟง

2.13 “Cochon marchand de cochons” (พอคำหมสกปรก) แมหมำยซอหม

จำกพอคำหนมแตเธออยำกไดทงหมและพอคำ

2.14 “Un digne émule de Sherlock Holme” (แมแบบดงำมส ำหรบเชอรลอก

โฮหมลำว) เรองเลำสบสวนคดฆำตกรรม

2.15 “Manque de télépathie” (ขำดโทรจต) ผชำยออกไปท ำงำนนอกบำน

กลบมำดกเพอหำภรรยำ สงททงสองฝำยคดตรงกนคอเรองเพศแตฝำยหญงยงสงวนทำท ท ำใหฝำย

ชำยหงดหงด

2.16 “L’éternelle histoire de la paille et de la poutre” (เรองอมตะของ

ฟำงและคำน) มองแตขอเสยของคนอนโดยไมส ำนกวำตนกมขอเสยเชนกน

2.17 “Nous sommes quittés”(เรำหำยกนแลวนะ) กำรแกแคนหกเหลยมของค

เขย

58

2.18 “De la multigamie” (วำดวยกำรมภรรยำหลำยคน) เรองเลำวำดวยเรอง

ปญหำของชำยทมภรรยำนอย

2.19 “Garde-le pour toi” (เกบไวเองเถอะ) ควำมหงหวงท ำใหภรรยำหลวงตด

อวยวะเพศสำมโยนใหเมยนอย

2.20 De la polygamie (วำดวยกำรมภรรยำหลำยคน) เลำเรองขอเสยของกำร

นอกใจและมช

2.21 “Comment Mme. Cu… devient cuisinière” (มำดำมกกลำยเปนแมครว

ไปไดอยำงไร) สำมฝรงเศสโกงเงนภรรยำชำวเวยตโดยกำรรองตอศำลวำเธอเปนแคแมครวของเขำ

2.22 “De l’eau lustrale” (น ำอมฤต) แมเฒำปวยหนกแตรอดตำยเพรำะม

สมพนธทำงเพศกบสำม

2.23 “Comment le Créateur dota les peuples d’écriture” (พระเจำ

ประทำนตวอกษรใหผคนอยำงไร) ต ำนำนทพระเจำประทำนตวอกษรใหคนกลมตำงๆ

2.24 “O candeur!” (โอ ชำงใสซอ!) มองตำงมมของคนเมองและคนขำในประเดน

กำรมบตรมำก

2.25 “Une injure qui n’en est pas une”(กำรดถกทไมใชแคกำรดถก) คน

ฝรงเศสขนศำลฟองรองเรองกำรดถกคนเวยดนำมดหมนดวยค ำหยำบคำยภำษำเวยดนำม

2.26 “Des cure-oreilles” (ไมแคะห) ชำยหญงขนศำลเพรำะเกยงกนจำยคำ

โรงแรม

2.27 “La plus belle conquête de l’homme”(ชยชนะอนงดงำมของชำยชำญ)

กำรเปรยบเทยบควำมจนควำมรวย

59

2.28 “Pas les deux à la fois”(สองคนในครำวเดยวไมได) แมหมำยรอนรกอยำก

มสมพนธกบสองหนมในครำวเดยว

2.29 “L’homme aux trois cercueils”(ชำยสำมโลง) ชำยใกลตำยไมตำยเพรำะ

ธรรมเนยมกำรตอโลงไปเปนของก ำนล

2.30 “Il y a boulette et boulette” (มทงกอนมวลและกอนมวล) ชำยชำวจน

เขำใจผดคดวำกอนส ำลทภรรยำวำงทงไวขำงเตยงคอบหร

2.31 “Des larmes de crocodile”(น ำตำจระเข) สำมสรำงเรองรำวเพอเปนบท

ทดสอบภรรยำในเรองควำมซอสตย

2.32 “Une question de goût”(เรองของรสนยม) รสนยมกำรกนทตำงกนใน

ตำงชำตพนธ

2.33 “O femme, sans toi le monde serait peut-être meilleur (ou pire)”(

โอแมหญง ถำโลกนขำดเธอจะดขน (หรอเลวลง) เรองของผชำยตองจำกภรรยำไปบวช

2.34 “Péché de gourmandise”(บำปจำกควำมตะกละ) พระมควำมอยำกใน

เรองกำรกน

60

2.35 “Chanh-la vérolée”(จน-ผหนำปรฝ) ชำยหนมเขำใจผดไปมสมพนธกบสำว

ขเหรเปนโรครำย

2.36 “Neuf plus neuf, c’est toujours neuf”(เกำเพมเกำไดเกำเสมอ) ตด

สนบนเทวดำเพอตออำย

2.37 “A propos d’Adam et d’Eve ”(อดมและอฟ) ต ำนำนสรำงโลก

2.38 “Un joueur de Khène joue et conte”(หมอแคน เปำแคน เลำเรอง) กำร

หลอกใหอกฝำยท ำประโยชนให

2.39 “Un drôle de jeu”(เกมประหลำด) แมหลอกลกเลนเกมเพรำะอยำกม

สมพนธทำงเพศกบสำม

2.40 “Forcé de continuer” (บงคบใหไปตอ) ใชเรองเพศมำสรำงส ำนวน

(2) งานวรรณกรรมเชงประวตศาสตรนพนธ

ในยคกอรำงสรำงชำต พบวำมงำนวรรณกรรมเชงประวตศำสตรนพนธเพยงเลมเดยว แตสงท

แตกตำงคอแหลงตพมพ ไมไดเปนเพยงส ำนกพมพจดตงเองเหมอนชวงลภยทำงกำรเมองอกตอไป

ประวตศำสตรในยคหลงถกจดพมพในส ำนกพมพฝรงเศสทมประวตยำวนำนเปนทนำเชอถอ นนท ำให

เหนวำกำรยอมรบดงกลำวเปนบทพสจนถงควำมสำมำรถเชงกำรเขยนของกะตำยเชนกน

Le Laos : son évolution politique, sa place dans l'Union française

(ประเทศลำว พฒนำกำรทำงกำรเมอง, บทบำทในสหภำพฝรงเศส) (1953) งำนเขยนเชง

ประวตศำสตรและกำรเมองแบงเปน 4 บท บทท 1 วำดวยประวตศำสตรลำวนบตงแตสมยลำนช ำง

จนถงยคหลงสงครำมโลกครงท 2 บทท 2 วำดวยเรองพฒนำกำรทำงกำรเมองของลำว บทท 3 วำ

ดวยบทบำทของประเทศลำวในสหภำพฝรงเศส เปนกำรทบทวนสถำนภำพของลำวในทำงกำรเมอง

และระดบนำนำชำต บทท 4 วำดวยอนำคตของประเทศลำวในแงมมทำงกำรเมองและเศรษฐกจ

61

จำกขอมลขำงตน แสดงใหเหนควำมถในกำรผลตผลงำนทงสองยคไดอยำงชดเจน ในยคกชำต

(ป ค.ศ. 1947-1949) มกำรผลตผลงำนถง 12 เลม นนเปนเพรำะลำวอสระพลดถนยงอยในกระแส

กำรตอสทำงกำรเมองทก ำลงเขมขน มควำมจ ำเปนในกำรเรงเผยแพรแนวคดและอดมกำรณ ทงนงำน

เขยนกลำยเปนสอกลำงเพอกำรสงขำวบอกกลำวถงควำมเปนไปในสถำนกำรณใหทงเพอนรวมชำต

และนำนำชำตไดรบรเรองรำวกำรตอสของกลม งำนเขยนทปรำกฏในยคแรกนจงถกใชเปนเครองมอ

ในกำรตอสทำงกำรเมองทงกำรตอสกบคนลำวดวยกนเองและกำรตอสกบตำงชำตเพอกำรกอรำงสรำง

อ ำนำจใหกลม สวนงำนเขยนทเหลออก 3 เลมถกซงถกตพมพในยคหลงตพมพทงในเวยดนำมและ

ฝรงเศส นนเปนเพรำะในชวงหลงกะตำยไดเขำไปมบทบำททำงกำรเมอง ผลงำนวรรณกรรมจงไดรบ

กำรตพมพอยำงเปดเผย

จดรวมทผวจยพบกำรปรำกฏซ ำในรปแบบกำรสรำงงำนทงสองยคคอ งำนประวตศำสตร

และเรองสน แตงำนประเภทบทควำมขอคดเหนพบมำกเปนพเศษเฉพำะในยคกชำต ผวจยเหนวำ

รปแบบในกำรสรำงงำนเขยนเปนปจจยส ำคญในฐำนะเปนเครองมอในกำรตอส ในยคแรกงำนเขยน

ทงหมด 12 เลมถกตพมพในประเทศไทยภำยใตส ำนกพมพลำวอสระทมกะตำยเปนบรรณำธกำร กวำ

ครงของผลงำนคอกำรรวบรวมงำนเขยนทเคยถกเผยแพรในรปแบบของ “หนงสอพมพบงไฟ” สอ

สงพมพทเปนกระบอกเสยงส ำคญของลำวอสระพลดถน กะตำยใชบทควำมขอคดเหนและเรองสนท

แสดงออกถงกำรเสยดสฝำยตรงขำมทำงกำรเมองเพอชใหเหนขอบกพรองและควำมเลวรำยของกลม

กำรเมองฝำยตรงขำมลำวอสระ นอกจำกนยงสรำงงำนประเภทประวตศำสตรเพอปลกจตส ำนกควำม

เปนชำต

62

จะเหนไดวำกะตำยไดสรำงผลงำนในหลำกหลำยรปแบบ แตสงหนงทเปนตวเชอมรอยผลงำน

ไมวำจะเปนดำนบนเทงคดหรอดำนสำรคดทจะจะบอกเลำและถกถำยทอดอยำงจรงจง กลบถกใส

“ลกเลน” แฝงอำรมณขนเชงเสยดส ทงนเพอประชดประชนศตรทำงกำรเมองทงทเปนคนชำต

เดยวกนหรอฝำยเจำอำณำนคมกตำมท ผวจยจะไดวเครำะหและจ ำแนกสำระทแฝงในงำนเหลำนนใน

บทถดไป

บทท 3

วรรณศลปกบการเขยนโตกลบและการประกอบสรางอตลกษณลาว

ในบทนผวจยศกษำจะน ำเสนอกำรวเครำะหตวบททแสดงลกษณะเดนของวรรณศลปท

ผประพนธน ำเสนอในวรรณกรรมกลมประวตศำสตรนพนธ ซงกำรศกษำดงกลำวจะขบเนนใหเหน อต

ลกษณควำมเปนลำวทสรำงสรรคโดยนกตอสกชำต ในทนประวตศำสตรนพนธไมไดเปนเพยงขอมลท

บอกเลำทมำของชนชำตนนๆ เพยงประกำรเดยว หำกแตประวตศำสตรนพนธคอเครองมอในกำรตอส

ทำงกำรเมองกบเจำอำณำนคม

ตวบททน ำมำศกษำในบทน คอกลมประวตศำสตรนพนธจ ำนวน 4 เลมไดแก

Le Laos (1948)

Contribution à l’Histoire du Mouvement d’Indépendance Nationale

Lao(1948)

Le Laos : pivot idéal de la lutte contre le communisme dans le Sud-Est

Asiatique (1949)

Le Laos, Son évolution, Sa Place dans l’Union Française (1953)

ตวบททใชศกษำสะทอนใหเหนควำมสำมำรถเชงวรรณศลปทกะตำย โดนสะโสรทใชในงำน

เขยนเชงประวตศำสตรนพนธและกำรน ำเสนอหลกกำรอนเปนอดมคตทกะตำยยดถอ วรรณกรรม

เหลำนน ำเสนอภมหลงทำงดำนประวตควำมเปนมำของลำวผำนมมมองของคนลำว อำจกลำวไดวำ

งำนเขยนกลมทกะตำยไดน ำเสนอเปนเครองมอส ำคญของกลมลำวอสระทใชเพอปลกเรำส ำนกควำม

64

เปนชำต อกทงยงเปนแนวทำงทสนบสนนกำรสรำงตวตนของคนลำว และสงเสรมแนวคดกชำตจน

น ำไปสกำรกอรำงสรำงชำตในล ำดบตอไป

3.1 ประวตศาสตรนพนธกบการกอรางสรางชาต

ประวตศำสตรนพนธเกยวกบลำวทเขยนจำกมมมองของเจำอำณำนคมฝรงเศส มกใหค ำ

นยำม“คนลำว” แบบเหมำรวมวำ “คนลำวรกสงบและมกจบควำมขดแยงดวยเสยงหวเรำะมำกกวำ

กำรใชก ำปน” (Thao Katay, 1948, 68) กำรนยำมดงกลำวอำจเปนกำรมองคนลำววำเปนกลมคนท

มชวตเรยบงำยไมมพษมภย กำรมองจำกมมมองดงกลำวอำจเปนกำรแสดงทศนะเพยงผวเผน อนท

จรงกำรเขยนถงประเทศลำวและคนลำวผำนปลำยปำกกำของ “คนลำว” เปนกำร “เปลงเสยง” ให

เหนควำมเปนลำวทแตกตำงและลมลกกวำสงทตะวนตกพยำยำมสรำงค ำจ ำกดควำม จำกแนวคด

ดงกลำวท ำใหผวจยน ำตวบทในกลมประวตศำสตรนพนธมำศกษำวเครำะห โดยมจดมงหมำยเพอ

ศกษำกระบวนกำรสรำงอ ำนำจของผตกภำยใตกำรปกครองในยคอำณำนคมฝรงเศสผำนกำรวเครำะห

กลวธทำงวรรณศลปทผเขยนใชสรำงงำนเขยนกลมดงกลำว

งำนเขยนเชงประวตศำสตรนพนธของคนลำวไมถกกลำวถงมำกนกในชวงอำณำนคม เรองรำว

ทมำของลำวถกขดคยในทกแงมมจำกกระแสประวตศำสตรในสำยตำเจำอำณำนคม แตในชวงปลำย

สงครำมโลกครงทสองอนเปนรอยตอของกำรตอสกชำตลำวใหเปนอสระจำกเจำอำณำนคมฝรงเศส

กะตำย โดนสะโสรทผ เปนก ำลงส ำคญของขบวนกำรลำวอสระไดเปนแกนน ำในกำรเขยน

ประวตศำสตรนพนธลำวดวยกระบวนวธแบบประวตศำสตรสำกล แกรนท อแวนส (Grant Evans)

(Evan, 2003: 99) ใหควำมเหนตอกำรเขยนประวตศำสตรนพนธของกะตำยวำเปนคนลำวรนแรกท

ใชวธกำรสรำงประวตศำสตรนพนธแบบตะวนตกทไดรบอทธพลนกประวตศำสตรชำวฝรงเศส เลอบ

ลองเช (Le Boulanger) จำกสงทอแวนสกลำวไวแสดงใหเหนควำมส ำคญของกำรเขยน

65

ประวตศำสตรนพนธโดยเจำของประวตศำสตรซงจะกอเกดควำมแตกตำงจำกมมมองของตะวนตก

เพรำะทำมกลำงควำมแตกแยกทำงควำมคดและกำรตอสกบศตรทงภำยนอกและภำยในประเทศ กำร

สรำงส ำนกแหงควำมเปนชำตและอตลกษณแหงชำตนบเปนเครองมอส ำคญในกำรกอบกชำตในเชง

วฒนธรรม ผวจยเหนวำกำรวเครำะหวรรณศลปทกะตำย โดนสะโสรทใชในกำรสรำงงำนเขยน

ประวตศำสตรนพนธจะท ำใหเหนมมมองของผประพนธทมตอควำมเปนมำของประเทศลำว อนเปน

พนฐำนควำมเขำใจเบองตนกอนจะกำวไปสกำรวเครำะหกลวธกำรน ำเสนอภำพควำมขดแยงและกำร

ตอบโตอ ำนำจภำยในและภำยนอกทเขำมำแทรกแซงและสงผลตอกำรกอรำงสรำงประเทศลำวในบท

ตอไป

จำกกำรศกษำงำนกลมประวตศำสตรนพนธพบวำงำนเขยนดงกลำวเสนอควำมพยำยำมของ

ผเขยนในกำรสรำงอตลกษณลำวทโดดเดนและแตกตำงจำกชำตอนในเอเชยตะวนออกเฉยงใต

นอกจำกนงำนเขยนของกะตำยยงมจดหมำยหลกอกประกำรหนงคอกำรตอบโตประวตศำสตรกระแส

หลกของฝรงเศสทมองประเทศลำวดวยมมมองแบบตะวนตก กะตำยจงใชงำนเขยนประวตศำสตร

นพนธเพอพสจนใหฝรงเศสและนำนำประเทศในเวทโลกไดเหนวำ คนลำวมควำมสำมำรถทดเทยมกบ

เจำอำณำนคมฝรงเศส อกทงยงสำมำรถสรำงสรรคประวตศำสตรของชำตและเรองเลำทบงบอกถง

ควำมเปนมำของลำว และลกษณะเฉพำะดำนตำงๆ ซงเปนกลไกในกำรประกอบสรำงอตลกษณควำม

เปนลำว

ภำรกจหนำทในกำรปฏบตงำนของกะตำยท ำใหเขำมควำมแตกตำงจำกคนพนเมองโดยทวไป

ควำมเปนปญญำชนท ำใหเขำมบทบำทในเชงชน ำ ลกษณะควำมเปนปญญำชนของกะตำยสมพนธกบ

แนวคดของฟำนงในประเดนภำรกจของปญญำชนกบกำรสรำงงำนวรรณกรรมในยคตอสกชำต

(Fanon, 1963: 219-223) ประเดนดงกลำวมสำระส ำคญคอ ส ำนกควำมเปนชำต วฒนธรรมแหงชำต

ในบรบทกำรตอตำนอำณำนคมมควำมเกยวพนกบ ปญญำชนพนเมอง (Native Intellectual) ซง

66

หมำยถงกลมนกปรชญำ นกคด และนกเขยน ผไดรบกำรบมเพำะมำในกระแสกำรศกษำแบบฝรงเศส

ฟำนงตงขอสงเกตวำผคนกลมนอำจมควำมเสยงในกำรนยำมอตลกษณของตนเอง สวนใหญแลว

ปญญำชนพนเมองมกจะเปนชนชนกลำงและมกจะปฏบตตนแปลกแยกจำกสำมญชนคนทวไป

ปญญำชนพนเมองทมควำมเชยวชำญทำงวรรณคดมบทบำทสำมขนดงน ในขนแรกปญญำชนจะ

เลยนแบบแนวทำงวรรณกรรมของเจำอำณำนคม ขนทสองคอกำรยอนกลบไปคนหำรำกเหงำและอดต

ของตน (turn backwards and return all thing indigenous) ซงฟำนงนยำมวรรณกรรมในกลมน

วำเปนงำนเขยนกอนกำรตอส (just-before-the-battle) สวนในขนสดทำยคอขนตอนของกำรตอส

ฟำนงเสนอวำนกตอสทไมเคยคดวำตนจะเขยนผลงำนใดๆ ออกมำ คนเหลำนถำไมถกจองจ ำในคกก

ตองหนเขำปำ พวกเขำจงคดวำกำรไดพดไดเขยนเปนหนทำงเดยวทจะเปดโอกำสใหพวกเขำได

แสดงออก จำกกำรน ำแนวคดของฟำนงมำวเครำะหวถกำรสรำงงำนวรรณกรรมของกลมลำวอสระ

พบวำปญญำชนของขบวนกำรลำวอสระกตกอยในสถำนกำรณยำกล ำบำก กำรลภยทำงทำงเมองไปยง

ประเทศทไมคนเคยท ำใหพวกเขำตอง “เปลงเสยง” ของตนผำนกำรเขยน กะตำยในฐำนะ

ผรบผดชอบดำนกำรโฆษณำจงใชงำนวรรณกรรมเพอแสดงออกถงกำรมตวตนของนกตอสพลดถน

กำรด ำเนนงำนทงสำมขนตำมแนวทำงของฟำนงเกดขนแทบพรอมๆ กนในงำนของกะตำย มทงกำรใช

รปแบบงำนเขยนแบบเจำอำณำนคมผำนภำษำและวธกำรน ำเสนองำน มกำรกลบคนสรำกเหงำของ

ลำวผำนงำนคนควำทำงประวตศำสตร และกำรสรำงเรองสนทเปนสวนผสมของเรองเลำพนบำนกบ

ควำมเปนตะวนตก ทงหมดทงมวลเพอจดประสงคเดยวคอกำรตอสกบระบอบอำณำนคม นอกจำก

ลำวอสระจะด ำเนนงำนตอสกบฝรงเศสทงทำงดำนกำรเมองและกำรทหำร กำรโฆษณำปลกระดมก

เปนแนวทำงหนงทถกน ำมำใชเพอใหประชำชนทรำบถงประวตศำสตรควำมเปนมำของลำว เสรมสรำง

แนวคดรกชำต และกำรบอกเลำถงควำมไมยตธรรมของชำวตำงชำตทเขำยดครองลำว (สทนต มงไท

67

สง, 2539: 102) แตหำกพจำรณำใหลกซง กำรเขยนประวตศำสตรชำตดวยภำษำฝรงเศสคอกำร

น ำเสนอใหโลกไดรจก “ลำว” ในอกแงมมหนง

เปนทนำสนใจวำกำรตอสกชำตจนด ำเนนไปถงกำรกอรำงสรำงชำตของผอยใตอำณำนคมนน

เสยงทแสดงถงตวตนควำมเปนชนชำตสำมำรถเปลงออกมำในรปแบบของงำนเขยนเชงประวตศำสตร

นพนธ เพอใหเขำถงรำกเหงำ เพอจะตำมหำและแสดงออกถงควำมเปนชำต ประวตศำสตรชำตเปน

เครองมอส ำคญอยำงยงในกำรแสดงใหผอนเหนวำเรำเปนเรำทตำงจำกคนอน ในแงของกำรสรำง

ประวตศำสตรลำว ในอดตผก ำหนดอตลกษณลำวคอเจำอำณำนคมผเขยนประวตศำสตรดวยมมมอง

จำกภำยนอก ในหวงเวลำทตองแสดงตนใหโลกรจก กะตำยจงเลยนแบบวธกำรของเจำอำณำนคม

เพอบอกเลำสงทลำวเคยเปน เปนอย และจะเปนไปในอนำคต ประวตศำสตรนพนธจงเปนสงส ำคญอน

เปนภำระกจหลกทนกตอสกลมลำวอสระตองจดท ำขนมำ

แคทเธอรน วดวำรด (Kathryn Woodward) ตงขอสงเกตในเรองกำรเขยนประวตศำสตร

สรปควำมไดวำ ดเหมอนวำควำมขดแยงในชำตและชำตพนธจะไดรบกำรจ ำแนก โดยมจดประสงคเพอ

รอฟนและเขยนประวตศำสตรขนมำใหม4 (Woodward, 2002 : 19) สงทวดวำรดกลำวมำสำมำรถ

ใชอธบำยสถำนกำรณในลำวไดเปนอยำงด ในภำวะทคนลำวถกครอบง ำดวยชดควำมคดของเจำอำณำ

นคม ทกอยำงทเปนลำวมกถกอธบำยผำนสำยตำของฝรงเศส แลวถำคนลำวจะสรำงประวตศำสตร

ขนมำเองมนยอมเกดขอแตกตำงทงในแงทศนคต มมมอง และภมหลง ในกำรสรำงประวตศำสตรนน

วดวำรดไดตงขอสงเกตวำ

กำรยนยนอตลกษณในแงกำรเมองจ ำเปนตองไดรบกำรพสจนผำนกำรเรยกรอง

ประวตศำสตรของตนคน (...) โดยมขอค ำถำมสองประกำรคอประกำรแรก มควำมจรงทำง

4 National and ethnic conflict seem to be characterized to recover and rewrite history. (ตนฉบบบทแปล)

68

ประวตศำสตรทเกยวของกบอตลกษณใดทสำมำรถถกรอฟนขนมำได (...) ประกำรทสอง เรำ

ควรใหควำมส ำคญกบประวตศำสตรของใคร (...) หำกบนทกเรองรำวในอดตนนมหลำย

ส ำนวนวธกำรใดทเรำใชในกำรลอกทจะเชอส ำนวนใดส ำนวนหนง ประวตศำสตรทแตกตำง

ออกไปทำทำยเรองดงกลำวผำนกำรน ำเสนอควำมหลำกหลำยของกลมชำตพนธและควำม

หลำกหลำยทำงวฒนธรรม5

(Woodward, 2002 : 19)

ครส วดน (Chris Weedon) ไดอธบำยเรองควำมสมพนธระหวำงประวตศำสตรและกำรสรำง

อตลกษณไววำ

อยำงไรกตำม ประวตศำสตรและขนบธรรมเนยมยงมบทบำทในแงอน นนคอกำรกำรสรำง

ใหเกดควำมเปนอตตบคคลและกำรน ำเสนอส ำนกแหงอตลกษณและควำมรสกของกำรเปนสวนหนง

ของบำงสงบำงอยำง กำรสรำงอตลกษณของคนแตละคนไดรบกำรยนยนจำกกำรทบคคลดงกลำว

สำมำรถมองเหนตวตนของตวเองและมองเหนรำกเหงำของตนผำนกำรน ำเสนอ ประวต ศำสตร ชำต

กำรรวมเขำเปนสวนหน งของกลมใดๆ เปนส งส ำคญ เพรำะวำกำรทบคคลใดบคคนหน ง ม

ประวตศำสตรและขนบธรรมเนยมทตนเชอมโยงได และสำมำรถก ำหนดบทบำทของตวเองใน

ประวตศำสตรและขนบธรรมเนยมดงกลำวไดมำกกวำแคกำรเปนเหยอ ท ำใหบคคลดงกลำวมจดยน

แหงศกดศรทจะกลำวสงใดๆ6 (Weedon, 2004 : 26)

5 The political assertion of identities requires some authentification through reclaiming one’s history. (…) First, is there one such historical truth about identity which can be recovered? (…) Secondly, whose history counts? There can be diferent histories. If there are different versions of the past, how do we negotiate between them? (…) An alternative history challenges

that account througe expressing the diversity of these ethnic groups and the plurality of culture. (ตนฉบบบทแปล) 6 Yet history and tradition have another role to play : the interpellation of subjects and the introducing of a sense of identity and belonging. Individual construction of identity are affirmed by seeing something of one self and one’s forebear in representations of the history of the nation. Inclusion is important since having a history and set of tradition with which one can identity and within which one

can position one self other than as victim, give the interpellated individual a position of dignity from which to speak. (ตนฉบบบทแปล)

69

นอกจำกนวดนยงน ำเสนออกวำประวตศำสตรนนมควำมส ำคญ ทงในแงของกำรรบรของเรำ

วำเรำเปนใครและในควำมเขำใจของเรำตอโลกในปจจบน7 (Weedon, 2004 : 29)

แนวคดของวดวำรดและวดนแสดงใหเหนควำมส ำคญในกำรสรำงประวตศำสตรโดยผเปน

เจำของเรองรำวนนๆ ซงประวตศำสตรนพนธในแนวทำงนยอมแตกตำงจำกสงทตะวนตกน ำเสนอ

ผวจยพบวำกำรสรำงประวตศำสตรนพนธของกลมลำวอสระมควำมสมพนธกบหลกกำรทกลำวขำงตน

กลำวคอกลมลำวอสระพยำยำมสบคนหำรำกเหงำของตน รวมทงบอกเลำถงตวตนของคนลำว โดย

แกนน ำในกำรสรำงประวตศำสตรอยำงกะตำยไดเขยนประวตศำสตรทงในยคกชำตและยคสรำงชำต

เพอโตกลบกำรเขยนประวตศำสตรลำวของเจำอำณำนคม มกำรคนควำและขดลกเพอหำรำกเหงำทำง

วฒนธรรม อกทงยงน ำเสนอใหเหนถงควำมหลำกหลำยทำงชำตพนธทหลอมรวมประเทศลำวให

กลำยเปนหนงเดยว

3.2 พฒนาการการสรางประวตศาสตรนพนธลาว

นำตยำ กรณกจ ผเขยนวทยำนพนธเรอง พงศาวดารลาวฉบบมหาสลา วรวงศ ในฐานะ

ประวตศาสตรชาตลาว (นำตยำ, 2554) จ ำแนกยคและประเภทของประวตศำสตรลำวมสำระส ำคญ

สรปไดดงน ในยคกอนอำณำนคมมงำนเขยนประวตศำสตรทเขยนโดยคนลำวแบงออกไดสองกลม

กลมแรกเปนงำนเขยนเชงประวตศำสตรศำสนจกรซงเปนเรองรำวของพระสงฆ งำนเขยนประเภทน

สอดแทรกต ำนำนทองถนในต ำนำนทำงศำสนำ เชอมโยงประวตศำสตรสำกลประวตศำสตรทองถน

เชน กำรดงประวตศำสตรทองถนยอนกลบไปในสมยพทธกำล สวนงำนเขยนเชงประวตศำสตรกอน

อำณำนคมกลมทสองเปนงำนเขยนประวตศำสตรอำณำจกร มวตถประสงคเพอสรำงควำมเปนอนหนง

7 History matter. It is important both to our sense of who we are and to our understanding of the present. (ตนฉบบบทแปล)

70

อนเดยวกนของคนในสงคม นอกจำกนยงใชเพอสรำงควำมชอบธรรมทำงกำรเมองใหรำชส ำนก

ผเขยนสวนใหญคอปรำชญและพระสงฆในรำชส ำนก มแกนเรองกลำวถงควำมเปนมำของบำนเมอง

และกษตรย งำนเขยนกลมนปรำกฏในชอพงศำวดำร และอกจ ำนวนหน ง เรยกวำต ำนำน

ประวตศำสตรนพนธยคทสองคอยคอำณำนคม งำนเขยนยคนมงเนนแนวคดโชคชะตำรวมกน ได

ก ำหนดใหฝรงเศสเขำมำฟนฟลำว มงำนเขยนของฝรงเศสชนส ำคญทมกถกอำงถงคองำนเขยนของโร

ลอง มำเยร (Roland Mayer) เรอง Le Laos (1930) และงำนเขยนของปอล เลอ บลองเช (Paul le

Boulanger) เรอง Histoire du Laos Français : Essai d’une étude chronologique des

principautés laotiennes (1931) สวนประวตศำสตรนพนธยคทสำมคอยคหลงอำณำนคมเปนงำน

ทเขยนเปนภำษำลำวโดยปญญำชนลำว ไดแกงำนของเจำค ำหมน วงกตรตนะ พงศำวดำรชำตลำว :

ควำมเปนมำของชนชำตแตดกด ำบรรพ (1961) และงำนของ อค ำ พมวงสำ ควำมเปนมำของลำว โดย

ทงสองเลมใชขอมลฝำยไทย นอกจำกนยงมงำนเขยนของมหำสลำ วรวงศ พงศำวดำรลำว ทนบไดวำ

เปนงำนประวตศำสตรชนส ำคญของลำว

3.3 ประวตศาสตรนพนธของกะตาย โดนสะโสรท

กำรสรำงประวตศำสตรนพนธของกะตำย มสองระยะคอชวงกำรตอสกชำตและกำรกอรำง

สรำงชำต ในชวงลำวอสระกะตำยไดรบกำรสนบสนนจำกเจำเพดสะลำดใหจดท ำประวตศำสตรรวม

สมยเรอง Le Laos โดยประวตศำสตรฉบบนแบงสดสวนเปน 6 สวน สวนแรกคอบทน ำทกะตำย

แสดงทศนะตอประเทศลำว บททหนงหวขอลกษณะทำงภมศำสตร กะตำยน ำเสนอทตงทำง

ภมศำสตร ภเขำ แมน ำ และสภำพภมอำกำศ บททสองวำดวยประชำกร ศำสนำ ภำษำ และ

วฒนธรรม บททสำมกำรบรหำรประเทศ กะตำยสรปภำพรวมของประวตศำสตรในยคใกล โดยเรม

จำกกำรสนสดของอำณำจกรลำนชำงอนรงเรองชวงปลำยรชสมยของเจำสรยะวงศำ ในศรสตศตวรรษ

71

ท 17 เกดควำมยงยำกท ำใหอำณำจกรถกแบงเปนสำมสวนคอ อำณำจกรหลวงพระบำง อำณำจกร

เวยงจนทน และอำณำจกรจ ำปำศกด จนถงกำรเขำเปนประเทศรำชของสยำมและเวยดนำม

นอกจำกนยงใหภำพรวมถงกำรเขำมำของฝรงเศสตงแตยคแรกเรม มกำรน ำเสนอกำรจดกำรปกครอง

กำรแบงเขตกำรปกครอง กำรจดสรรงบประมำณ นอกจำกนยงเสนอสถำนกำรณทลำวตกอยในอ ำนำจ

ของญปนชวงสงครำมโลกครงทสอง และกำรทฝรงเศสกลบเขำมำในลำวชวงสนสดสงครำมโลก โดย

กำรเสนอชวงเวลำและเหตกำรส ำคญเรยงตำมล ำดบอยำงชดเจน นอกจำกนกะตำยยงชใหเหนวำโมดส

ววงด (Modus Vivendi) อนเปนสญญำทฝรงเศสลงนำมรวมกบเจำสวำงวฒนำ มกฏรำชกมำรแหง

หลวงพระบำง เปนสญญำทไมเปนธรรมตอลำว เพรำะเปนกำรสญญำทจะใหเอกรำชทไมมอยจรง

เพรำะในทำยทสด ฝรงเศสยงตองกำรกลบมำครอบครองลำวดงเดม ในชวงทำยของบทนกะต ำย

น ำเสนอกำรจดตงรฐบำลลำวอสระ และชใหผอำนเหนถงประโยชนของกลมขบวนกำรนทจะรวมกน

ตอสใหไดเอกรำชทแทจรง บททสกลำวถงเศรษฐกจโดยรวม กำรท ำกำรเกษตรทเนนกำรท ำนำปลก

ขำวซงเนนกำรปลกขำวเหนยว กะตำยยงชใหเหนถงสญลกษณส ำคญของประกำรทผกโยงคนลำวกบ

วถกสกรรมนนคอ “ขำวเหนยว” และ “แคน” ซงสญลกษณสองสงนจะเปนแบบฉบบของคนลำวแต

เพยงชำตเดยว นอกกำรจำกท ำกสกรรม กะตำยยงน ำเสนอภำพรวมของกำรท ำปศสตว กำรปำไม

เหมองแร และงำนหตถกรรม ในสวนนกะตำยหยบยกค ำกลำวของนกประวตศำสตรฝรงเศสในกำร

นยำมควำมสมพนธของผหญงลำวกบงำนหตถกรรมทวำ ผหญงลำวมควำมสำมำรถในกำรถกทอผนผำ

ไดมชอเสยงชำตหนงในเอเชย บททหำวำดวยกำรคำกำรลงทนโดยน ำเสนอตวเลขกำรน ำเขำและ

สงออกสนคำ นอกจำกนยงน ำเสนอเสนทำงกำรคมนำคม อกทงกำรทองเทยว สวนสดทำยคอสวนสรป

Le Laos : pivot idéal de la lutte contre le communisme dans le Sud-Est

Asiatique วรรณกรรมชนนคอกำรน ำเสนออดมกำรณทำงกำรเมองของกะตำยเลมทชดเจนทสด

เปนงำนทตพมพในชวงกำรลภยทำงกำรเมอง อยำงทไดกลำวแลววำกลมลำวอสระคอกำรรวมตวของ

72

ปญญำชนทมอดมกำรณแตกตำงกน ทำงฝำยกะตำยมอดมกำรณกำรเมองไมสอดคลองกบแนว

ทำงกำรตอสของกลมอน งำนเขยนชนนจงท ำใหผอำนไดเขำใจถงแนวทำงทกะตำยจะด ำเนนและ

เปนไปในภำยหลงทฝรงเศสเสอมอ ำนำจและตวเขำไดเขำไปมบทบำทส ำคญอกครงในคณะรฐบำลลำว

รำชอำณำจกร

Le Laos, Son évolution, Sa Place dans l’Union Française ถกตพมพในป

1953 ภำยใตส ำนกพมพ Berger-Levrault ในชวงเวลำทกะตำยแยกตวจำกกลมลำวอสระและเขำ

รวมท ำงำนกำรเมองกบรฐบำลลำวทยงอยภำยใตอ ำนำจของฝรงเศส สงทนำสนใจประกำรหนงคอ

ผลงำนเขยนทกรปแบบของกะตำยทไดรบกำรตพมพกอนหนำ จะอยในชวงกำรลภยทำงกำรเมองใน

ประเทศไทยและเปนงำนเขยนทเปนเครองมอเพอกำรตอสทำงกำรเมองกบเจำอำณำนคมฝรงเศส

ในขณะทผลงำนหลงยคลำวอสระชนนถกตพมพในฝรงเศส โดยส ำนกพมพแบรเช เลอวรำล (Berger-

Levrault) เปนส ำนกพมพเกำแกมประวตยำวนำน กอตงในครสตศตวรรษท 15 ยงคงสบทอดกจกำร

มำจนถงปจจบน ส ำนกพมพนเผยแพรผลงำนทเกยวของกบกำรเมอง กฎหมำย และโดยเฉพำะอยำง

ยงงำนเขยนทเกยวกบสทธมนษยชน กะตำยผเปนทงนกกฎหมำย นกกำรเงนกำรคลง และอดตนก

ประชำสมพนธของกลมลำวอสระ ถกเอยอำงในบทน ำในเชงใหเกยรตวำผลงำนชนนเปนประวตศำสตร

ลำวทเขยนโดยบคคลส ำคญในคณะรฐบำลลำว งำนชนนจงเปนหมดหมำยส ำคญทแสดงใหเหนกำรเรม

กอรำงสรำงประเทศลำวในยคแรก อำจกลำวอกนยหน งวำประวตศำสตรของกะตำยเปน

ประวตศำสตรนพนธเพอกำรสรำงชำต

กำรเลอกจะเลำอะไรในประวตศำสตรเปนจดหนงทท ำใหงำนเขยนของกะตำยแตกตำงจำก

ประวตศำสตรลำวในรปแบบพงศำวดำรทมงเชดชวรกรรมของบรรพกษตรย และเรองรำวทยอนลกไป

ถงสมยกำรกอตงลำวโบรำณ กะตำยมงน ำเสนอเหตกำรรวมสมยทเรงใหผรบสำรไดรจกประเทศลำวใน

แงมมทเปนปจจบนทสด Le Laos ในส ำนวนทตพมพชวงตอสกชำตจงแตกตำงกบ Le Laos : son

73

évolution politique, sa place dans l’Union Française ซงถกตพมพหลงจำกกะตำยกลบ

เขำลำว และเรมมบทบำทในรฐบำลรำชอำณำจกรลำวทไดรบกำรสนบสนนจำกฝรงเศส ผลงำน

ดงกลำวเปนเหมอนบทบนทกประวตศำสตรของลำวทเขำไปเปนสวนหนงของสหพนธฝรงเศส หำก

มองผวเผนอำจเกดค ำถำมวำเหตใดกะตำยซงเปนนกเขยนทเคยตอตำนฝรงเศสกลบยอมเขำรวม

สหพนธดงกลำว อนทจรงแมกะตำยจะแยกจำกกลมลำวอสระและกลบเขำมำท ำงำนกำรเมองในลำว

ไมไดเปนเพรำะเขำยอมรบฝรงเศสอยำงเตมตว สงทนำพจำรณำคอขอควำมทกะตำยเคยกลำวไวเสมอ

ในชวงทผลตผลงำนภำยใตกลมลำวอสระ ค ำกลำวทวำปรำกฏบนปกของผลงำนหลำยเลม ควำมวำ

“มตรภำพทแทจรงของลำว-ฝรงเศสจะบงเกดขนไดกตอเมอระบบอำณำนคมฝรงเศสลมสลำย” (La

véritable amitié franco-lao ne peut naître que de la mort du colonialisme français.)

ค ำพดนท ำใหเหนวำกะตำยไมไดเกลยดชงหรอตอตำนควำมเปนฝรงเศสอยำงสดโตง หำกแตไมยอมรบ

ระบอบกำรปกครองแบบอำณำนคมฝรงเศสน ำมำใชกบลำวอยำงไมเปนธรรม

3.3.1 การหวนหาอดตและรากเหงาความเปนลาว

จำกกำรวเครำะหผลงำนประวตศำสตรทงในยคตอสกชำตและยคกอรำงสรำงชำต ผวจย

พบวำวธกำรน ำเสนอของกะตำยสะทอนใหเหนกำรโตกลบของผอยใตอำณำนคม ซงวธกำรดงกลำว

สมพนธกบแนวทำงของฟำนงในเรองกระบวนกำรสรำงส ำนกควำมเปนชำต กำรสรำงวฒนธรรม

แหงชำตในบรบทกำรตอตำนอำณำนคม กะตำยเสนอประวตศำสตรอยำงเปนขนเปนตอน โดยหวน

กลบไปมองรำกเหงำ คนหำทมำของชนชำตลำว ขบเนนลกษณะเดนทท ำใหลำวตำงจำกชำตอนๆ ท

ส ำคญกะตำยใหภำพของลำวผำนสำยตำคนลำว วธกำรเชนนยอมโดดเดนและแตกตำงจำกมมมองท

ตะวนตกเคยมอง กะตำยสบคนหำและน ำเสนออตลกษณลำว เลำควำมจรงอกชดผำนปำกค ำของ

เจำของเรองรำว เพอตอรองและโตกลบสรำงประวตศำสตรชดเกำทสรำงโดยเจำอำณำนคม

ประวตศำสตรชดใหมทถกรอฟนจงเปนมมมองของคนลำวโดยแท

74

ดงทครส วดนไดเสนอแนวทำงในเรองประวตศำสตรและกำรสรำงอตลกษณ วำกำรสรำง

ประวตศำสตรโดยชำวพนเมองคอกำรตงค ำถำมถงมมมองผน ำเสนออตลกษณ ในทนกะตำยในฐำนะ

ผเขยนประวตศำสตรจงกลำยเปนผน ำเสนอส ำนกแหงอตลกษณและกำรแสดงควำมเปนเจำของ

กะตำย มองรำกเหงำของตนและน ำเสนอภำพของชำตผำนชดค ำ จำกกำรวเครำะหกลวธกำรน ำเสนอ

ประวตศำสตรนพนธ พบวำกะตำยใชกลวธสรำงชดค ำคเพอเปรยบเทยบและเชอมโยงใหเหนถง

“ควำมเปนลำว” โดยเทยบเคยงกบควำมเปนอนเพอท ำใหเหนอตลกษณของควำมเปนลำวผำนแงมม

ตำงๆ

3.3.1.1 อารยธรรมลาวและอารยธรรมโลก

กำรเปรยบเทยบทเหนเดนชดคอกำรทกะตำยใชกำรเปรยบใหเหนอตลกษณลำวผำน

กำรน ำเสนอชดค ำทเกยวกบอำรยธรรม ตแผใหเหนควำมเปนลำว โดยเปรยบเทยบกบสงทใหญ เปนท

รจกมำกกวำ โดยมตวเปรยบเทยบทน ำเสนอดงตอไปน

(1) แมน าโขงและแมน าไนล

กะตำยเปดฉำกบอกเลำถงควำมเปนลำวใน Le Laos โดยเรมจำกกำรน ำเสนอ

ขอมลทำงสภำพภมศำสตร อนไดแก ทตงตำมหลกวทยำศำสตร โดยใชกรงปำรสเปนจดเรมตนเพอ

ระบต ำแหนงทตงของประเทศลำว กำรเชอมโยงดงกลำวเปนกำรสอสำรโดยตรงถงโลกตะวนตก ทอำจ

ไมรจกประเทศลำวใหไดรบรถงกำรมอยของลำวผำนกำรเทยบเคยงกบเมองส ำคญในยโรปทคน

ตะวนตกคนเคยและรจกเปนอยำงด นอกจำกนยงน ำเสนอขนำดของพนททแนนอน อกทงทวเขำตำงๆ

ทเปนพรมแดนธรรมชำต และกำรก ำหนดเขตแดนทก ำหนดกรอบใหลำวเปนเอกเทศจำกประเทศ

เพอนบำนอนๆ ยงไปกวำนนกะตำยน ำเสนอ “แมน ำโขง” ทถอไดวำเปนหวใจส ำคญของลำว ในทน

กะตำยใช แมน ำโขง ของลำวไปเทยบเคยงกบแมน ำไนล ของอยปต

75

เรำพดกนบอยๆ อยำงมเหตผลวำแมน ำไนลประกอบสรำงประเทศอยปต ถำเชนนน

เรำคงบอกไดเชนกนวำแมน ำโขงสรางประเทศลำว

แมน ำโขงซงถอวำเปนหนงในแมน ำทยำวทสดของโลก ถกหลอเลยงโดยธำรน ำแขง

ละลำยจำกทเบตและหลงรดมำสลำวจำกเหนอจรดใต

(On a dit souvent, avec raison, que le Nil constituait l’Egypte : on peut

dire également que le Mékhong FAIT le Laos.

Le Mékhong, qui compte parmi les plus grands fleuves du monde, est

alimenté par la fonte des neiges du Thibet et arrose le Laos qu’il traverse du Nord

au Sud.) (Thao Katay, 1948 : 5)

กะตำยเปรยบใชควำมเปรยบในแนวคดทวำ “แมน ำไนลสรำงประเทศอยปต ถำ

เชนนนเรำคงบอกไดเชนกนวำแมน ำโขงสรางประเทศลำว” กำรกลำวถงแมน ำโขงโดยกำรน ำไป

เปรยบเทยบกบแมน ำไนลเปนกำรยกระดบประเทศ ลำว ใหเทยบเทำกบ อยปต ซงเปนออำรยธรรม

โบรำณทส ำคญของโลก กะตำยแสดงใหเหนวำ ลำว กมประวตศำสตรอนยำวนำนและเกำแกไมยง

หยอนไปกวำอยปต ผเขยนตองกำรเนนย ำถงควำมส ำคญของกำรทแมน ำโขงสรำง ลำว โดยใช กรยำ

FAIT ทหมำยถงสราง เปนตวพมพใหญเพอเนนย ำใหเหนควำมส ำคญของแมน ำเกยวพนกบลำวในเชง

ภมศำสตร กำรเปรยบเทยบแมน ำสองสำยจงแสดงใหเหนวำประเทศลำวทไมใชเพยง “พนทไรนำม”

แตสะทอนเหนถงเสนทำงยำวนำนทลำวไดกอรำงเปนประเทศ กำรกลำวถงแมน ำโขงวำมตนทำงจำก

หมะบนเทอกเขำในทเบตเปนกำรบงบอกถงควำมใสบรสทธของสำยน ำทกลำยเปนเสนเลอดหลอเลยง

ประเทศลำวตงแตเหนอจรดใต แมน ำโขงคอเสนทำงสญจรหลกทเชอมโยงภำคเหนอจรดภำคใต ใน

ดำนภมศำสตรทำงใตของลำวประกอบไปดวยเกำะแกงมำกมำย อกทงควำมแรงของกระแสน ำท ำให

กำรเดนทำงยำกล ำบำก แตคนลำวผเปนเจำของประเทศมชวตผกพนกบสำยน ำจงมควำมสำมำรถใน

76

กำรเอำชนะสำยน ำดวยวถเรยบงำยแบบพนบำน ในขณะทเจำอำณำนคมฝรงเศสทมทงแหลงเงนทน

และเทคโนโลยททนสมยกลบไมมควำมสำมำรถทจะขำมเกำะแกงเหลำนนได (Thao Katay, 1948 :

6-7) ดวยเหตนจงมแตคนลำวเทำนนทผกพนสำยน ำจนไมอำจแยกจำกกนได

นอกจำกนกะตำยใชแมน ำโขงเพอน ำไปสควำมหมำยทง “กำรสรำง” และ “กำร

ท ำลำย” กะตำยใหควำมหมำยในแงกำรสรำงในแงมมของทมำของประเทศลำวทเกำแกยำวนำน

เทยบเทำกบอยปต อกทงตนก ำเนดของสำยน ำยงมำจำกทรำบสงทเบตแสดงใหเหนถงควำมสงสง อก

ทงตนธำรทมำจำกหมะละลำยใหภำพของควำมบรสทธของสำยน ำ ดงนนสำยน ำบรสทธท “หลงรด”

(arrose) บนแผนดนลำวเชอมโยงไดกบคนลำวทมชวตอยำงสขสงบและรมยน แตกำรเขำมำของเจำ

อำณำนคมฝรงเศสกลบแปรควำมหมำยของสำยน ำทเคยเปนตวเชอมประสำนแผนดนลำวใหกลำยเปน

เครองหมำยของกำรแบงแยก แมน ำทกอรำงสรำงประเทศกลบกลำยเปนพรมแดนธรรมชำตทเปนเสน

แบงแยกลำวสยำม และ ลำวฝรงเศส ในบทน ำของ Le Laos กะตำยกลำวถงกำรทประเทศลำวถก

แบงเปนชนสวน (tronçon) คอสวนของลำวฝงซำยแมน ำโขงทเรยกกนวำ “ลำวฝรงเศส” (Laos

Français) และลำวทำงฝงขวำคอ “ลำวสยำม” (Laos Siamois) (Thao Katay, 1948, avant-

propos) กะตำยตงค ำถำมถงกำรมอยของ “สองลำว” ทมควำมแตกตำงกนในระบอบกำรปกครอง

นนเปนเพรำะกำรลงนำมรวมในสญญำ ฝรงเศส-สยำม ทท ำใหลำวอยในสภำพแตกแยก

(2) วดและคายทหาร

ในบทท 2 ของ Le Laos กะตำยเสนอเนอหำเกยวกบประชำกร สงคม วฒนธรรม

โดยแสดงใหเหนวำประเทศลำวเปนดนแดนทมควำมหลำกหลำยทำงชำตพนธซงประกอบดวยคนลำว

แทๆ ชนเผำบนภเขำสง และผอพยพชำวตำงชำตอำท ชำวจน ชำวเวยดนำม โดยเชอมโยงควำม

หลำกหลำยของกลมคนไปสควำมหลำกหลำยทำงดำนภำษำ กะตำยชใหเหนวำทกกลมชนในลำวม

ภำษำอนเปนลกษณะเฉพำะของกลม แตอยำงไรกตำมภำษำลำวคอภำษำหลกททกคนใชกนทวไป

77

สวนส ำคญทเชอมโยงควำมตำงและควำมหลำกหลำยไวรวมกนคอศำสนำ กะตำยชใหเหนวำคนลำว

สวนใหญนบถอศำสนำพทธ แมจะมสวนนอยทนบถอศำสนำอนบำง แตโดยรวมแลวศำสนำพทธคอ

ศำสนำหลกของลำวโดยวดจำกจ ำนวนวดทมมำกมำยทกหมบำนทกมมเมอง กะตำยชใหเหน

ควำมส ำคญของศำสนำพทธในลำวโดยเปรยบเทยบน ำไปเปรยบเทยบกบคำนยมตะวนตก ในสวนน

กะตำยแสดงใหเหนถงแนวคดทเปนปะทะกนของวฒนธรรมแบบตะวนตกและตะวนออกในเรอง

สถำบนส ำคญของสงคม

กำรเขำฝกฝนในวดส ำหรบคนลำวคอโรงเรยนส ำหรบฝกใหเปนมนษยสงคม

เชนเดยวกบกำรเกณฑทหำรของคนสวนใหญในประเทศตะวนตกทนบวำเปนโรงเรยนของนกรบและ

นกกำรเมอง

Le stage à la pagode est pour les Lao l’école de l’homme social,

comme le service militaire obligatoire est pour la plupart des peuples d’Occident

l’école du guerrier et de l’homme politique. (Thao Katay, 1947 : 14)

กะตำยเสนอใหเหนถงควำมลมลกของลำวผำนศำสนำทกลำยเปนศนยรวม เปน

แหลงเรยนรของผคนในสงคม ซงกะตำยไดยกค ำกลำวทปรำกฏในประวตศำสตรฉบบฝรงเศสทกลำว

วำ “ลำวมวดมำกมำย แมแตพระไทยและพระกมพชำยงตองมำฝกทลำวเปนสบๆป” (Thao Katay,

1947 : 13) และเพออธบำยใหผอำนทไมใชคนลำวไดเขำใจ กะตำยจงน ำแนวคดเรองวดเปนศนยกลำง

ของสงคมลำวไปเปรยบเทยบกบคำยทหำรทเปนแหลงสรำงนกรบและนกกำรเมองของฟำกตะวนตก

กำรน ำเสนอดงกลำวเปนไปในเชงเสยดสใหเหนวำในขณะทลำวสอนคนใหเปนมนษยสงคมใหอยใน

ควำมสงบแหงพระพทธศำสนำ แตในสงคมตะวนตกกลบสรำงนกรบและนกกำรเมอง ทงนกะตำยมง

เสยดสเจำอำณำนคมฝรงเศสทสรำงสถำบนแหงควำมรนแรงและกำรใชก ำลงเพอมำรกรำนสงคมสงบ

สขของลำว

78

3.3.1.2 ขาและเจา

นอกจำกกะตำยจะน ำเสนอภำพของลำวเปรยบเทยบกบอำรยธรรมโลกแลว เขำยง

น ำเสนอควำมซบซอนในสำยสมพนธแบบขำและเจำ (Des liens de vassalité et de suzeraineté)

(Thao Katay 1948 : 19) ของชำตในเอเชย ในทนเพอตอกย ำวำ เอเชยมระบบกำรจดกำรเชง

ควำมสมพนธทตำงจำกกำรทเจำอำณำนคมเขำมำจดกำรกบประเทศใตอำณำนคม ในสวนนกะตำย

เรมโตกลบใหตะวนตกไดเหนถงควำมแตกตำงของระบบกำรปกครอง โดยหยบยกเรอง “ขำและเจำ”

(le vassal et le suzerain) ในทศนะแบบเอเชยซงน ำเสนอในบทท 2 ของ Contribution à

l’Histoire du Mouvement d’Indépendance Nationale Lao กะตำยมองวำควำมสมพนธ

แบบเอเชยเปนไปอยำงถอยทถอยอำศย เปนสำยสมพนธทผกโยงประเทศตำงๆ เขำดวยกน ประเทศ

ทเขมแขงกวำไมเคยกำวลวงกจกำรกำรปกครองของประเทศเลกกวำ ยกเวนกำรใหค ำปรกษำ หรอ

กำรชวยเหลอกรณเกดสงครำม กำรท ำสงครำมระหวำงประเทศในเอเชยมจดประสงคเพอสร ำงส ำนก

กำรมอ ำนำจเหนอกวำทำงกำรเมอง (une prédominance politique) โดยสรำงกำรส ำนกบญคณ

หรอเปลยนผำนภำวะกำรเปนเจำ (une reconnaissance ou un transfert de suzeraineté) โดย

ไมใหไมมกำรยดครองเปนเจำของเหมอนกบแนวคดศกดนำสวำมภกด (Féodalité) ในยคกลำงของ

ยโรป ซงแนวคดแบบ ขำ-เจำ เปนสงทประเทศในเอเชยคนเคยและถอปฏบตมำชำนำน ในขณะทกำร

เขำมำของเจำอำณำนคมน ำมำซงแนวคดกำรปกครองทตำงออกไป กลำวคอกำรมงครอบครองและ

กำรเปนเจำของ วถปฏบตในเชงกำรเมองของเอเชยและยโรปจงสวนทำงกน กำรน ำเสนอ

ควำมสมพนธแบบขำและเจำจงมควำมหมำยททบซอน กลำวคอขำและเจำทมนยยะคตรงขำมอน

เชอมโยงไปสผถกปกครองและผปกครอง และยงเผยใหเหนถงควำมเขำใจทสวนทำงกนของ “เจำ”

(suzerain) ซงหมำยถงผปกครองจำกยโรปมมมมองในกำร “ควบรวมดนแดนของประเทศหนงโดยอก

ประเทศ” นอกจำกนกะตำยยงเชอมโยงไปสสถำนะควำมเปนเจำนำยของกษตรยแหงหลวงพระบำงท

79

มสวนท ำใหประเทศลำวตกอยภำยใตอำณำนคมของฝรงเศส กำรน ำเสนอแนวคดขำและเจำจงเปนกำร

ท ำใหเหนภำพของระบบควำมสมพนธในเอเชยทขดแยงกบสงทฝรงเศสพยำยำมจะเขำมำจดกำรลำว

กะตำยเสนอควำมคดทำยบทท 1 ของ Contribution à l’Histoire du Mouvement

d’Indépendance Nationale Lao วำ “ไมมระบบใดสมบรณแบบ จะใหประเทศหนงอยใน

ระบบใดกได ขอเพยงใหพวกเขำอยกนอยำงสขสงบ แตกำรท ำใหประเทศหนงมหลำยระบบจะท ำให

เกดควำมไมพอใจ ท ำใหเกดขอเปรยบเทยบกบประเทศเพอนบำน” (Thao Katay, 1948 : 15)

นอกจำกกะตำยจะน ำเสนอควำมสมพนธแบบขำและเจำแลว ยงสะทอนไปถง

บทบำทกำรเปนผน ำของเจำนำยลำวในยคอำณำนคม โดยกำรเปรยบเทยบ “เจำ” ในยคสมยของเขำ

กบ “เจำในอดต” ดงเชนเจำอนวงศทตอสกบสยำมผเปนเจำทเปนปกครองลำวทมฐำนะเปนขำ

กะตำยชใหเหนวำแมเจำอนวงศจะพำยแพและลำวยงคงเปนเมองขนนนไมไดหมำยควำมวำลำวสยบ

ยอมเปนอำณตทำงกำรเมอง (Mais vassalité ne voulait pas dire subordination politique)

(Thao Katay, 1948 : 20) ในทศนะของกะตำยบทบำทของเจำนำยในอดตเปนสงทนำยกยองเพรำะ

เจำนำยในอดตลงตอสในสนำมรบดวยพระองคเอง ซงบทบำทเชนนกะตำยมองวำแตกตำงโดยสนเชง

กบเจำนำยในยคอำณำนคมทปกครองลำวอยำงทเจำในอดตเคยกระท ำ

เมอพจำรณำถงรปแบบกำรน ำเสนอดำนพฒนำกำรทำงกำรเมองของประวตศำสตร

ยคกชำต ผวจยพบวำเนอหำมงเนนไปทสถำนะกำรณปจจบนซงกะตำยเสนอรำยละเอยดเหตกำรณท

เกดขนรวมยครวมสมยอยำงละเอยดชดเจน แตในเรองทวำดวยควำมเปนมำในยคโบรำณของลำวจะ

ถกสรปยอสนกระชบ ในขณะทประวตศำสตรยคสรำงชำตกะตำยใหควำมส ำคญกบกำรยอนกลบไป

พจำรณำทมำของควำมเปนลำวทละเอยดชดเจนมำกขน ดงเชนในบทท 2 ของ Le Laos son

évolution sa place dans l’Union française กะตำยน ำเสนอถงควำมส ำคญของสถำบน

พระมหำกษตรยทอยเคยงคประเทศลำวมำตงแตยคโบรำณจนถงสมยฝรงเศสเขำมำปกครอง กะตำย

80

ตงขอสงเกตวำไมวำประเทศลำวจะเคยชออะไรมำกอนแตสถำบนกษตรยไมเคยหำยไป ในกำรเสนอ

เนอหำสวนนกะตำยจงมงเสนอรำยละเอยดเกยวกบล ำดบกำรครองรำชยของกษตรยลำวตงแตสมย

กอตงประเทศลำวในยคของขนลอ จดเรยงล ำดบรำยชออยำงชดเจน โดยแบงเปนยคโบรำณกอนพระ

เจำฟำงมทเปนผสถำปนำแผนดนลำนชำง เปนทนำสงเกตวำในชวงทกะตำยเสนอรำยชอกษตรยยค

ลำนชำงจนถงยคสมยของกะตำยจะมกำรระบระยะเวลำกำรครองรำชยในขณะทยคโบรำณน ำเสนอ

เพยงรำยชอ ทงนผวจยมองวำกำรสอสำรในลกษณะดงกลำวเพอแสดงใหเหนถงประวตศำสตรอน

ยำวนำนทตกทอดจำรนสรน กะตำยแสดงใหเหนจ ำนวนกษตรยทยงคงสบทอดจำกยคโบรำณ เปลยน

ผำนมำสแผนดนลำนชำง จนถงหวงเวลำทลำวถกแบงแยกเปนสำมอำณำจกรคอ เวยงจนทน หลวง

พระบำง และจ ำปำสก ในแตละอำณำจกรกยงคงม “เจำ” ปกครองในเขตแดนของตน นอกจำกกำร

น ำเสนอท ำเนยบกษตรยลำว กะตำยยงวเครำะหธรรมเนยมกำรสบสนตตวงศของลำวโดยน ำไป

เปรยบเทยบกบแนวคดของ Rousseau นกปรชญำชำวสวสเซอรแลนดยคครสตศตวรรษท 18 ผน ำ

เสนอหลกกำร “สญญำประชำคม” (Le Contrat Social) ในกำรกลำวถงกษตรยยคโบรำณกะตำยม

น ำเสยงยกยอง แตมน ำเสยงเปลยนไปเมอกลำวถงกษตรยในยคอำณำนคมฝรงเศสผมสวนลงนำมใน

สญญำทท ำใหลำวกลำยเปนเมองขนของฝรงเศส กะตำยเสนอภำพของลำวในยคหลงสงครำมโลกครง

ทสองวำยงไมมควำมชดเจนในสถำนภำพทำงกำรเมอง เพรำะยงมปญหำเรอรงกลบอดตเจำอำณำนคม

ทมงหวงกลบมำรอฟนอ ำนำจในลำว กะตำยมองวำสถำบนกษตรยแหงหลวงพระบำงเปนอปสรรคตอ

กำรเปนเอกรำชของลำว กะตำยเสนอใหเหนควำมส ำคญของกลมลำวอสระทเขำมำมบทบำทในกำร

กอบกบำนเมองลำว ชใหเหนควำมส ำคญและควำมพยำยำมของกลมปญญำชนลำวทน ำโดยเจำเพดสะ

ลำดทรวมมอกนตอสกบเจำอำณำนคมฝรงเศส กำรยอนกลบสอดตจงเปนกำรเปดเผยใหเหนวำลำวม

ประวตศำสตรยำวนำน และเปนรฐทมกำรจดกำรอยำงเปนระบบ มผ ปกครองสบสำยกนมำอยำง

81

ตอเนองและชะตำกรรมของประชำชนลำวและกำรเปลยนแปลงทำงกำรเมองลำวยงคงขนอยกบ

สถำบนกษตรย

3.3.1.3 ลาวและสยาม

กะตำยหยบยกเรองกำรตงชอประเทศลำว โดยเปรยบเทยบควำมเปนลำวคกบสยำม

เพอสอวำแทจรงแลวสองประเทศไมใชอนไกล แตมลกษณะรวมหลำยๆ ดำนทเออประโยชนซงกนและ

กน ในทนปญหำเรองชอประเทศลำวถกพดถงในประวตศำสตรยคสรำงชำต กะตำยเรมอธบำยทมำ

ของลำวจำกอดตจนถงปจจบนในบทแรกของ Le Laos son évolution politique, sa place

dans l’Union Française ดวยกำรตงประเดนเรองชอของประเทศลำวและชนชำตลำว

ถำทกคนไดรวำค ำวำลำว (Laos) มำจำกค ำวำลำว (Lao) ทถกท ำใหเปนพหพจนใน

ภำษำฝรงเศส หลำยคนไมเคยรวำคนลำวในปจจบนไมใชเพยงชนชำตเดยวทมเชอสำยลำว ยงม

ประชำชนอนๆ ทอำศยในคำบสมทรอนโดจน แมวำคนเหลำนนจะถกผนวกในรฐชำตตำงๆ กนไป คน

เหลำนนกสบเชอสำยมำจำกลำวเชนกน ยงพดภำษำลำวจนถงทกวนน และยงคงเรยกตวเองวำลำว

เชนกน

Si tout le monde sait que “Laos” vient du mot “Lao”, mis en pluriel

dans la langue française, pas mal de gens cependant ignorent que les populations

du Laos actuel ne sont pas les seules qui soient de race lao. Plusieurs autres

populations dans la grande pénisule d’Indochine, bien que rattachée ou incorporées

à des Etats différents, sont également des races lao, parlant encore de nos jour la

langue lao et continuant toujours à se désigner entre elles sous le nom de Lao

(Katay Don Sasorith, 1953 : 9)

82

กะตำยน ำเสนอประเดนเรองชอประเทศลำวทถกฝรงเศสก ำหนดใหใชรปค ำเปน

พหพจน “Laos” ในสวนนกะตำยตอกย ำใหเหนรองรอยอำรยธรรมทเจำอำณำนคมไดก ำหนดควำม

เปนลำวผำนมมมองเชงภำษำ ก ำหนดแมกระทงชอประเทศใหเปนไปตำมขอบงคบทำงภำษำฝรงเศส

นอกจำกน กะตำยยงเสนอวำแทจรงแลวควำมเปนลำวไมไดมเพยงแคประเทสลำว แตยงแผไกลทว

พนทอนโดจน ทงนกำรน ำเสนอดงกลำวมจดประสงคเพอเชอมโยงชอลำวไปสขอสนนษฐำนทวำ

แทจรงแลวผคนทอำศยอยทำงตอนเหนอของสยำมรวมทงกมพชำและสบสองจไทลวนมเชอสำยลำว

รวมกนทงสน กะตำยสนบสนนขอมลทกลำวมำจำกกำรอำงต ำนำนขนบลมทแบงดนแดนใหบตรทง

เจดไดปกครอง ขนลอลกชำยคนโตไดปกครองดนแดนลำวซงกคออำณำจกรลำนชำงในอดต จำกนน

กะตำยสรปยอพฒนำกำรทำงกำรเมองจำกต ำนำนกำรสรำงเมองยคโบรำณจนถงกรณพพำทดนแดน

ลำวของสยำมและฝรงเศสทเปนสำเหตใหลำวถกแบงแยกเปนสองสวนเพอชใหเหนกำรเปลยนผำนจำก

ชอ “ลำนชำง” มำสชอ “ลำว” ในยคของกะตำย กำรน ำเสนอดงกลำวเปนกำรเชอมโยงต ำนำนไปส

กำรตงค ำถำมเรองชอประเทศ

กะตำยอำงถงบทควำมของพระผใหญทำงภำคตะวนออกเฉยงเหนอของไทยทตพมพ

บทควำมในนตยสำร “โยนก” อนเปนนตยสำรเชอมสมพนธลำว-สยำม ในทนกะตำยระบปทพมพ

ฉบบท และหนำอยำงละเอยด ทงนเพอยนยนถง “เนอควำม” ทจะกลำวตอไปวำมทมำทไป มใชสงท

กลำวลอยๆไมมแหลงอำงอง บทควำมดงกลำวเสนอขอมลทมำของชอ “ลำว” กะตำยน ำเสนอวำพระ

รปดงกลำวศกษำคนควำทงในแนวประวตศำสตรและภำษำศำสตรมเนอหำสองประเดนกลำวคอ

“ลำว” เปนชอดงเดมของเผำไทยทเคยอยทำงตอนใตของจน นอกจำกน “ลำว” ยงเปนชอสกลของ

บคคลส ำคญของจนดงเชน “เลำป” ในต ำนำนสำมกกทมควำมเกำแกยำวนำน และนำมสกลดงกลำว

จงกลำยเปนชอเรยกกลมคน จนกลำยเปนค ำเรยกเชอชำต ประกำรทสองพระรปดงกลำวเสนอวำค ำ

83

วำ “ลำว” เปนค ำจนทมควำมหมำยวำ “เกำแก” โดยทชนชำตไท เคยมชอเรยกในภำษำจนวำ “เลำ

กก” หรอ “เหลยวกก” (Katay Don Sasorith, 1953 : 13-14)

ประเดนทมำของชอประเทศลำวทผเขยนเชอมโยงไปถงชอ “เลำป” ตวละคนใน

วรรณกรรมจนเรอง “สำมกก” ซงผวจยเหนวำกะตำยแสดงทศนะอนมนยยะแฝงวำถำลำวเปนเลำป

อนหมำยถงตวละครฝำยดผทรงคณธรรม เชนนนเปนไปไดทกะตำยมงผลกใหสยำมไปอยฝำยตรงขำม

นนคอ “โจโฉ” ตวละครทโหดรำยปำเถอน เพรำะลำวเคยเปนอดตหวเมองประเทศรำชของสยำมอย

กวำ 114 ป อกทงลำวยงกลำยเปนสนำมประลองอ ำนำจของสยำมและฝรงเศสในกรณกำรเสยดนแดน

ลำวใหฝรงเศสใน รศ. 112 กะตำยอำจมทำทไมเหนดวยกบกำรเปลยนแปลงดงกลำว นอกจำกน

กะตำยใชขอสนนษฐำนจำกเอกสำรฝำยไทยในเรองเดมทแลวเผำไทยมชอวำลำวเพอโตกลบกระแส

ชำตนยมไทยทถกรณรงคอยำงเขมขนในสยำม กะตำยเชอมโยงแนวคดดงกลำวไปสกำรวเครำะห

ประเดนเรอง “กำรเปลยนชอประเทศจำกลำนชำงเปนลำว” โดยกำรตงค ำถำมวำ “เหตใดลำว

ปจจบนไมใชชอลำนชำงตำมแบบโบรำณ” (Katay, 1958, p 14) แมกะตำยเสนอหวขอเกยวกบชอ

ลำว แตสงทน ำเสนอไมเปนไปตำมควำมคำดหวงของผอำน เพรำะแทนทจะน ำเสนอรำยละเอยดท

สอดคลองกบหวขอเรอง กะตำยกลบตงค ำถำมและแสดงควำมสงสยในเรองกำรเปลยนชอจำก

“สยำม” เปน “ไทย” ท ำใหเหนควำมขดแยงแตกะตำยตองกำรชใหเหนถงควำมสมพนธของลำวสอง

ฝงทยำกจะตดขำด กะตำยมองวำกำรเปลยนแปลงชอประเทศของสยำมขดแยงกบขอเทจจรงในดำน

องคประกอบของจ ำนวนประชำกรสยำมทเกอบครงประเทศคอคนลำวทถกกวำดตอนมำ กำรเปลยน

ชอจำก “สยำม” เปน “ไทย” จงไมสอดรบกบสงทมอยจรง กะตำยยกกรณกำรเปลยนชอประเทศของ

สยำมเปนไทยเพอตอบค ำถำมเรองกำรเปลยนชอลำนชำงเปนลำว ในมมมองของกะตำยกำร

เปลยนแปลงในฟำกฝงสยำมคอกำรท ำใหเปนอน ลำวสองฝงแตกตำงกนดวยกำรก ำหนดชอ ขณะท

กำรเปลยนชอประเทศลำวคอกำรยอนกลบไปสอดตรำกเหงำดงเดม อนทจรงกะตำยไมไดใชประเดน

84

เรองกำรเปลยนชอเพอโตกลบแนวคดของฝำยไทยเพยงอยำงเดยว แตกำรตงประเดนนเปนกำรชวนให

คดถงควำมสมพนธไทย-ลำว เชอชำตทเกยวพน และนำจะรวมมอกนเพอลบชองวำงควำมแตกตำง

ทำงกำรเมองและหำหนทำงเพอสรำงชำตรวมกน

3.3.1.4 ลาวสยามและลาวฝรงเศส

ดนแดนลำวทเคยกวำงขวำงครอบคลมสองฝงแมน ำโขงถกแบงแยกเปนสองสวน

สองประเทศทมสภำพตำงกนตำมกฎหมำย ดงทกะตำยเสนอวำผลจำกกำรลงนำมในขอตกลงของ

ฝรงเศสและสยำม ลำวจงถกแบงเปนสองสวน กะตำยชใหเหนวำประเทศของเขำกลำยเปนสนำม

ประลองของผมอ ำนำจจำกภำยนอก ชะตำกรรมของลำวแปรผนไปเพรำะปจจยจำกอ ำนำจภำยนอก

ซงคนลำวเองมอำจก ำหนด หรอตอรองใดๆได กะตำยชใหเหนถงปญหำในกำรนยำม “ชอ” ประเทศ

ลำว วำแทนทจะมค ำเรยก “ลำว” สนๆ แตลำวกลบถกเรยกแตกตำงกนตำมสถำนภำพทำงกำรเมอง

กลำวคอ ลำว กลำยเปน ลำวฝรงเศส (Laos Français) นบตงแตกำรเขำมำของนกส ำรวจอยำง ออ

กสต ปำว และลำวสยำม (Laos Siamois) ทใชเรยก “ดนแดนกวำงใหญและมประชำกรจ ำนวนมำก”

ทถกผนวกรวมกบแผนดนสยำม กะตำยแสดงทศนะวำ กำรเรยกวำ ลำวสยำมนนเปนค ำทไมเหมำะสม

และยงเปนไมเปนไปในทำงกำรเมอง เพรำะลำวแบบหลงไดถกผนวกรวมกบสยำม จงมควำมพยำยำม

จะใชชอ “สยำม” เพอแสดงควำมเปนเอกภำพของรฐสยำม นอกจำกนกะตำยน ำเสนอขอมลเชงสถตท

นำสนใจวำในขณะนนสยำมมประชำกรโดยรวมจ ำนวน 18 ลำนคน โดยประชำกร 10 ลำนคนมเชอ

สำยลำว สวนอก 8 ลำนคนมเชอสำยสยำม ควำมหมำยแฝงในกำรน ำเสนอเรอง ลำวสยำม นอกจะ

วพำกษฝรงเศสทแบงแยกดนแดนลำว ยงวพำกษสยำมในทำงออมวำมสวนในกำรท ำขอตกลงกบ

ฝรงเศสจนดนแดนลำวมำกกวำครงถกผนวกรวมกบสยำม ปญหำเรองชอ ลำวสยำม ลำวฝรงเศส และ

จ ำนวนประชำกร เกดขนเพรำะฝรงเศสเปนตวกอปญหำ ท ำใหมควำมลกลนและก ำกวมในสถำนภำพ

ของลำว ผเขยนมองวำประชำกรลำวสยำมยงโหยหำกำรรวมลำวเปนหนงภำยใตอำณำจกรลำนชำง

85

ปญหำกำรทเกดกำรกำรแบงสวนทำงอ ำนำจทมตอดนแดนลำวกอใหเกดควำมไมเทำเทยมกนของลำว

ทงสองฝงดงทกะตำยน ำเสนอวำ

พวกเรำมสองฟำกฝง ฝงหนงคอลำวสยำมพลเมองของชำตอสระและเปนเอกรำช

และอกฝงคอลำวฝรงเศส ทสถำนะทำงกำรเมองและสภำพทำงกฎหมำยยงคงยำกทจะนยำม

Nous avons d’un côté des Laotiens Siamois, citoyens d’une nation

libre et indépendante, et de l’autre côté des Laotiens Français, mais dont le

statut politique et la condition juridique sont encore assez mal définis.

(Thao Katay, 1948 : 5)

ควำมก ำกวมในกำรก ำหนดสถำนะของประชำชนเชอสำยลำวจงมทงคนลำวใน

ประเทศสยำมทมควำมมนคงทำงกำรเมองและคนลำวในประเทศลำวภำยใตอ ำนำจของฝรงเศสทยง

ถกแบงแยกเปนสองกลม กลำวคอคนลำวในอำรกขำของฝรงเศสทหลวงพระบำง และคนลำวในพนท

อนทเปนคนในอำณำนคมฝรงเศส ในทนกะตำยมองกำรแบงแยกภำยในทขำดควำมเทำเทยม เพรำะ

หลวงพระบำงภำยใตกำรน ำของเจำนำยยอมรบกำรเขำมำของฝรงเศส ในขณะทสวนอนถกยดครอง

อยำงไมเตมใจ ในทำยทสดจงไมมควำมชดเจนใดๆ ทจะบงบอกวำคนลำวจะมสถำนะแบบใดภำยใต

กำรปกครองของฝรงเศส

3.3.1.5 ขาวเหนยวและขาวเจา

กะตำยเสนอควำมส ำคญของขำว ใน Le Laos ในบทท 4 สวนทวำดวยเศรษฐกจ

ของลำว กะตำยเสนอทศนะทวำฝรงเศสไมไดพฒนำระบบตำงๆ ในลำวอยำงเปนรปธรรม กำรเดนทำง

ยำกล ำบำก มแตเพยงคนลำวเทำนนทมงพฒนำประเทศของตนตำมศกยภำพทมอย

86

แมวำจะขำดกำรสนใจดแลจำกเจำอำณำนคมฝรงเศส อำจมเพยงเรองกำรท ำนำและ

เลยงปศสตวทพอจะพฒนำอยำงนำพอใจเนองจำกคนลำวรวมมอรวมใจกน สวน

เศรษฐกจดำน อนๆ ยงไมกำวหนำ บำงสวนกยงไมเกดขนในลำว

Aussi bien, à l’exception de la rizicuture et de l’élevage qui, en dépit

du désintéressement du Protectorat Français, se sont développés d’une

manière assez satifaisante grâce aux efforts du peuple lao, les autres

branches de l’économie n’ont-elles guère avancé ni même pris naissance au

Laos.

(Thao Katay, 1948 : 46)

กำรขำดกำรสนบสนนจำกฝรงเศสแตคนลำวยงคงเสรมศกยภำพทเปนขอเดนของตน

ใหพฒนำมำกขน ส ำหรบคนลำว “กำรเกษตร” คอควำมสำมำรถดงเดมทไมตองพงพำตะวนตก เปน

ควำมสำมำรถคนลำวรวมมอกนตอยอดและพฒนำใหมคณภำพมำกขน ดำนกำรเกษตรของลำวจงเปน

สงทโดดเดนโดยเฉพำะในเรองกำรปลกขำว เนองจำกพชพนธหลกอยำง “ขำวเหนยว” ทเปน

เครองบงชอตลกษณลำวทแตกตำงจำกชำตอนในเอเชย ทส ำคญยงกวำนน “ขำวเหนยว” ยงแสดงให

เหนถงควำมแตกตำงของลำวและสยำม นนเพรำะขำวเหนยวคออำหำรหลกของลำวในขณะทคน

สยำมบรโภคขำวเจำ

ลำวเหมอนชำตอนๆ ในเอเชยทประชำชนมขำวเปนอำหำรหลก และผลผลตทำงกำร

เกษตรหลกคอกำรปลกขำว แตพนธขำวทนยมปลกมำกทสดคอขำวทคนลำวเรยกวำ “ขำวเหนยว”

ในขณะทชนชำตอนในเอเชยใชขำวเหนยวในกำรผลตแอลกอฮอลและขนมหวำนในชวงเทศกำลส ำคญ

คนลำวบรโภคขำวเหนยวเปนอำหำรหลก สงทเหนเดนชดคอบำนพเมองนองอยำงสยำมบรโภคขำว

87

ธรรมดำหรอทเรยกอกอยำงวำ “ขำวเจำ” เหมอนกบคนชำตจน ฮนด และ เวยดนำมบรโภคเปน

อำหำรหลก

Comme dans tous les pays asiatiques où le riz est la nourriture de

base de population, la principale culture au Laos est celle du riz. Mais

l’espèce de riz le plus cultivée est le riz gluant que les Lao désignent sous le

nom de “khao-nièo”. Alors que chez les autres peuples asiatiques, le riz

gluant est utiliséseulement dans la frabrication de l’alcool et dans la

patisserie des jours de fête, les Lao en font leur consommation quotidienne,

ce qui les distingue même de leur frère de race les Siamois qui, eux,

consomment le riz ordinaire ou mandarin (Khao-tiao) de la même façon

que les Chinois, Hindous, Vietnamiens, etc.

(Thao Katay, 1948 : 48)

จำกขอควำมทยกมำ เหนไดวำกะตำยน ำเสนอประเดนเรองขำวเหนยวเปนเรอง

ส ำคญ ส ำหรบคนลำวขำวเหนยวเปนทงผลผลตหลกทมควำมส ำคญเชงเศรษฐกจ อกทงยงเปนสงท

จ ำเปนในชวตประจ ำวน ในขณะทส ำหรบชำตอนๆ ขำวเหนยวเปนสงทใชในวำระส ำคญเชนในชวง

เทศกำล กะตำยเสรมควำมหมำยใหเหนอตลกษณดำนอำหำรทแตกตำงของชำตเอเชย แม วำทกชน

ชำตจะบรโภคขำว แตขำวของลำวกลบมลกษณะพเศษไมเหมอนชนชำตอน

กะตำยย ำใหเหนควำมส ำคญของขำวเหนยว อธบำยโดยอำงองถงกำรผลคนควำทำง

วทยำศำสตรทเสนอวำขำวเหนยวอดมไปดวยสำรอำหำรทมประโยชนทเปนสวนเสรมใหคนลำวม

รำงกำยแขงแรง อกทงยงแสดงใหเหนถงจดเดนทเกยวพนกบชวตคนลำวนนคอ “ขำวเหนยวและ

แคน” ซงกะตำยชใหเหนวำแคนเปนเครองดนตรเกำแก และเสยงแคนยงแสดงถงควำมออนโยน

88

ละเมยดละไม ขำวเหนยวและแคนจงเปนสวนสงเสรมใหคนลำวเปนกลมชนทมควำมสขบนควำมเรยบ

งำย

ขำวเหนยวและขำวเจำเปนชดค ำทแบงแยกใหเหนอตลกษณพนถนของลำวทไม

เหมอนชนชำตใด แมวำชำตในเอเชยจะมวฒนธรรมบำงอยำงรวมกน แตในควำมเหมอนมควำม

แตกตำงทเปนเอกลกษณประจ ำชำต กะตำยใชประเดนเรองขำวเพอเสรมใหเอกลกษณสวนตนของคน

ลำวทถกบนทกในประวตศำสตรถกขบเนนใหเดนชดมำกขน ประวตศำสตรทเผยออกจำกเจำของ

เรองจงมรำยละเอยดบำงอยำงทมองผวเผนเปนเรองไมส ำคญ แตเมอถกน ำมำเลำใหมในมมมองใหม

สงไมส ำคญจงเดนชดและเผยใหเหนวำชนชำตลำวนนไมไดกลนหำยเหมอนกบชำตอนๆ แตลำวม

เอกลกษณและวฒฯธรรมทเปนควำมสำมำรถพเศษ แมไมถกสงเสรมแตคนลำวยงคงสบสำนวฒนธรรม

ดำนขำวไดอยำงไมขำดชวง

3.3.1.6 คอมมวนสตกบประชาธปไตย

ประเดนคตรงขำมอกเรองหนงทผวจยมอำจละทงไดนนกคอ บทควำมสำมบทในชด

Le Laos : pivot idéal de la lutte contre le communisme dans le Sud-Est

Asiatique ในทำยเลมของบทควำมชดนกะตำยลงทำยถงสถำนทและวนเวลำทเขยนขน กะตำยจบ

ทำยวำเขำเขยนงำนชนนทสโขทย ในรำววนท 20 ธนวำคม ปค.ศ. 1948 แตไดรบกำรตพมพรวมเลม

ในชวงปค.ศ. 1949 ซงถำพจำรณำใหถถวนจะพบวำชวงดงกลำวคอชวงวำระสดทำยกอนทกลมลำว

อสระจะแยกตวจำกกน จะเหนไดวำกำรทกะตำยหยบยกและพดถงระบอบกำรปกครองอนแตกตำง

ผลงำนเรอง Le Laos : pivot idéal de la lutte contre le communisme dans le Sud-

Est Asiatique จงมสวนส ำคญทจะท ำใหไดรจกแงมมทำงกำรเมองของกะตำยชดเจนมำกขน

กระแสแนวคดแบบคอมมวนสตแพรเขำมำในภมภำคอนโดจนตงแตชวงป ค.ศ.

1911 ในชนแรก แนวคดนถกน ำเขำมำในเวยดนำมโดยเหงวยนอำยกวก (กระทรวงศกษำธกำรลำว,

89

2545 : 45) ผมโอกำสไดศกษำเลำเรยนทฝรงเศสและน ำแนวคดดงกลำวแพรเขำมำในอนโดจน รวม

แบงปนอดมกำรณกบนกปฏวตลำวและกมพชำภำยใตชอ “สมำคมสมพนธอนโดจนตำนฝรง”

(กระทรวงศกษำธกำรลำว, 2545 : 47) กำรแบงปนอดมกำรณคอมมวนสตเปนทนยมในสำมประเทศท

ตกเปนอำณำนคมของฝรงเศส ในลำวเองกมกำรจดตง “คณะพรรคแควนลำว” ตงแตป ค.ศ. 1934

(กระทรวงศกษำธกำรลำว, 2545 : 48) ตอมำผคนในกลมนไดมสวนรวมในกำรขบเคลอนกลมลำว

อสระเพอเรยกรองเอกรำชจำกฝรงเศส

บนทกในหนำประวตศำสตรท ำใหเหนถงกำรมองตำงมม เหตผลทถออยในมอคนละ

ชดท ำใหผถออกำรณคนละชดไมเขำใจกน แตถำมำพจำรณำในผลงำนทกะตำยไดน ำเสนอไว จะท ำให

ไดรบรเหตผลในอกแงมม อำจกลำวไดวำประวตศำสตรจะถกขบเนนใหถกหรอผดขนอยกบวำใครคอผ

เลำ และอ ำนำจจะตกอยในมอของผเปนเจำของขอมลชดนนๆ

ผลงำน Le Laos : pivot idéal de la lutte contre le communisme

dans le Sud-Est Asiatique คอขอเขยนทเสนอแนวคดหลกของกะตำยทมตอระบอบกำรปกครอง

แบบคอมมวนสต งำนชนนแบงเปนสำมสวนกลำวคอ สวนแรกมชอวำ “Le péril communiste”

(ภยของคอมมวนสต) กะตำยพยำยำมใหค ำนยำมของสองระบอบกำรปกครองทตรงกนขำมกนโดย

สนเชง เขำใชเนอทหลกในหวขอนเพออธบำยใหเหนวำระบบนมจดก ำเนดจำกทไหน ใครเปนตนคด

และเหนออนใด กะตำยพยำยำมชกจงใหเหนวำเนอแทของคอมมวนสตคอกำรใชควำมรนแรง เนนกำร

เปนปรปกษกนระหวำงชนชนแรงงำน และนำยทน ตวแปรส ำคญทท ำใหเกดกำรขดแยงคอเรอง

เครองมอกำรผลต (les moyens de production) นอกจำกนกะตำยยงไดใหค ำนยำมของระบอบ

ประชำธปไตยวำเปนระบบทเนนกำรเปนผปกปองระเบยบของสงคมแบบดงเดม จะเหนไดวำกำร

นยำมใหเหนควำมตำงนเปนชดควำมคดทแสดงกำรเปนขวตรงขำมทชดเจน ถำคอมมวนสตในทศนะ

90

ของกะตำยคอควำมรนแรงกำรตอส อกนยหนงประชำธปไตยคอระเบยบคอควำมสงบของสงคมแบบ

ดงเดม

ในแงกำรหำค ำอธบำยลกษณะเฉพำะของแนวคดคอมมวนสตและแนวคด

ประชำธปไตย กะตำยยงไมไดตดสนวำฝำยใดดหรอไมด เขำเสนอใหเหนวำกำรจะใหค ำนยำมอะไรสก

อยำงคอเรองยำก (l’art de définition est un art difficile) จำกแนวคดเชนนกะตำยไดเสนอให

เหนวำกำรจะใหคณคำตอค ำจ ำจดควำมใดๆ ตองใชปจจยหลำกหลำยมำประกอบกน กำรใหแนวคดท

อำงองจำกทฤษฎในเชงปรชญำจะสมฤทธผลมกขนอยกบคนทน ำหลกกำรนนๆ ไปใชได ใหคณคำกบ

สงเหลำนน ในทนกะตำยไดน ำเรองกำรนยำมควำมตำงของคอมมวนสตกบประชำธปไตยไป

เปรยบเทยบกบเครองดมแอลกอฮอล

เรำอำจชนชอบกำรดมเหลำรมหรอคอนยค หรอวสก หรอแมโขง แตในเมอม 36 วธ

ในกำรดมเครองดมแอลกอฮอลล และเครองดมบำงชนดทขำยในตลำดมทงทเปนของปลอมและของ

แท จงเปนเรองยำกทจะยนยนวำเรำไดดมเครองดมชนดเดยวกน

Nous pouvons raffoler du rhum, ou du cognac, ou du whisky, ou du

mékhong, mais comme il y a 36 manières de boire ces alcools et qu’il se

vend dans le marché presque autant de bouteilles falsifiées que de

bouteilles authentiques, il est difficile, pour ne pas dire impossible, d’affirmer

que nous buvons, l’un et l’autre, le même apéritif.

(Thao Katay, 1949 : 5)

กะตำยยกตวเรองเรองกำรอธบำยวธกำรดมเพอเชอมโยงไปสกำรอธบำยควำมตำง

ในทนกะตำยลดทอนกำรอธบำยควำมทเครงเครยดในแนววชำกำรมำยอยใหเหนชดขนดวยกำร

ยกตวอยำงงำยๆ ทเหนในชวตประจ ำวน กะตำยเปรยบเทยบกำรใหคณคำระบบควำมเชอทำง

91

กำรเมองกบเครองดมชนดตำงๆ แมวำจะขนชอวำเปนของมนเมำเหมอนกนแตวธกำรดมทแตกตำงกน

ยอมใหผลลพธทแตกตำงกนเชนกน ในทนกะตำยจะแสดงใหเหนวำ แตละทองถนมวธกำรจดกำร

ทำงกำรเมองทแตกตำงกนออกไปและกำรเลอกทจะใชอดมกำรณทำงกำรเมองแบบใดตองค ำนงถง

ควำมเหมำะสมกบธรรมชำตของทองถนนนๆ ดวย

นอกจำกนกะตำยยงเทยบเคยงควำมเชอทำงศำสนำตำงๆ ททกศำสนำลวนม

จดหมำยไปสสงทด แตหลกปฏบตทจะไปสจดจบทดนนมควำมแตกตำงหลำกหลำย และทกศำสนำจะ

ใหคำกบจตวญญำณควำมเปนมนษย ในจดนกะตำยเสนอวำระบอบคอมมวนสตมงเนนทกำรตอสไม

คลอยตำมกบหลกศำสนำทเนนใหคนเปนสขจำกกำรประนประนอม ในขณะทระบบประชำธปไตยเปน

เหมอนศำสนำทยงเหนคณคำควำมเปนคนแบบดงเดมอย

ในสวนทสองของ Le Laos : pivot idéal de la lutte contre le

communisme dans le Sud-Est Asiatique กะตำยเนนใหเหนถงควำมแตกตำงของสองระบอบ

นอกจำกนยงแสดงใหเปนถงจดยนของลำววำควรเลอกอยฝำยใด ในทนกะตำยใชควำมเปรยบสภำพ

ภมศำสตร มองในแงทตงของประเทศลำวซงเปนปจจยเกอหนนในกำรตอตำนระบอบคอมมวนสตท

ก ำลงแพรเขำมำในภมภำคเอเชยตะวนออกเฉยงใต กะตำยเปรยบเทยบภมภำคนกบทมฟตบอล ใน

ดำนภมศำสตรลำวยนอยตรงกลำงซงเทยบไดกบกำรเปนกองกลำงทจะชวยพยงภมภำคนใหรอดพน

จำกระบอบคอมมวนสต กำรใชควำมเปรยบดงกลำวเพอยกสถำนะของลำวใหโดดเดนขนมำในระดบ

สำกล กะตำยมองวำลำวควรเปนพนททจะผลกดนใหระบบคอมมวนสตหำยไป และเขำเองกเชอมนใน

อดมกำรณเชนนจะมำชวยสงเสรมลำวใหรอดพนจำกกำรถกครอบง ำจำกระบบน

ในบทสดทำยทกะตำยใหชอวำ “Qui veut la fin, veut les moyens” (ใครท

ตองกำรควำมส ำเรจ กจะใชทกวถทำง) ในทนกะตำยยงเนนย ำสถำนกำรณอนสมเสยงของลำวและ

ประเทศในภมภำคนโดยเปรยบเทยบกบทมฟตบอล เปรยบระบอบคอมมวนสตกบไวรสสแดงหรอลก

92

บอลสแดง (virus rouge, ballon rouge) (Thao Katay, 1949 : 36) ททกคนในทมฟตบอลนตอง

ชวยจดกำรเตะใหตงตำขำย แตกำรจะจดตงทมทดตองมผจดกำรทมทมประสทธภำพทจะพำภมภำคน

ใหรอดพนจำกกำรครอบง ำของระบบคอมมวนสต จะเหนไดวำ ผลงำน Le Laos : pivot idéal de

la lutte contre le communisme dans le Sud-Est Asiatique คอกำรแสดงจดยนทำง

กำรเมองทแตกตำง ควำมเหนและควำมเชอเชนนยงจะปรำกฏในผลงำนอนๆ ตอไปดวย

3.3.2 การตอบโตประวตศาสตรนพนธเจาอาณานคม

งำนเขยนทเกยวของกบประวตศำสตรของกะตำยนบเปนเครองมอส ำคญประกำรหนงทเสนอ

ภมหลงตวตนคนลำวจำกมมมองของคนลำวทเกดขนทำมกลำงกระแสกำรตอสทำงกำรเมองอนเขมขน

งำนเขยนทเลอกมำศกษำเปนผลงำนส ำคญล ำดบแรกๆ ทกลมลำวอสระใชเพอประกำศอตลกษณ ท

ส ำคญผลงำนกลมดงกลำวยงเปนงำนประเภทตอบโตประวตศำสตรลำวกระแสหลก ทลวนถกน ำเสนอ

ในมมมองของเจำอำณำนคมฝรงเศส กำรน ำเสนอของกะตำยอยในรปของใชวธน ำเสนอประวตศำสตร

นพนธในรปแบบของเจำอำณำนคม แตสำรตถะทงหมดถกถำยทอดในมมมองของผอยใตอ ำนำจ

ครอบง ำ

กะตำยเสนอภำพประเทศลำวและคนลำวจำกกำรสรำงประวตศำสตรจำกมมมองของผใต

ปกครองโดยใชรปแบบตำมอยำงผปกครอง กำรน ำประวตศำสตรกระแสหลกทเขยนโดยเจำอำณำ

นคมมำตแผ วเครำะหเปรยบเทยบและวพำกษ อกทงเสนอแนวคดของผใตปกครองลงไปแทนทจงเปน

เหมอนกำรบอนเซำะควำมนำเชอถอของประวตศำสตรกระแสหลกทถกผลตโดยเจ ำอำณำนคม

กะตำยหยบยกขอควำมทตดตอนมำจำกงำนเขยนของฝรงเศสเพอเตมเตมกำรอธบำยประวตศำสตร

ลำวของกลมลำวอสระ ทงนประวตศำสตรฉบบฝรงเศสของเลอ บลองเชทกะตำยอำงถงสะทอนภำพ

ประเทศลำวทแตกแยก ทงนเปนกำรสะทอนจำกขอเขยนวำแทจรงแลวเปนเพรำะฝรงเศสทเปนสำเหต

หลกทท ำใหลำวไมมเอกภำพ ในบทน ำของ Contribution à l’Histoire du Mouvement

93

d’Indépendance Nationale Lao กะตำยหยบยกขอเขยนของฟรองซว อชเช ลำฟงตอง และ

บอสก (François Iché, M. Lafontan de Goth, M. Bosc) มำวเครำะหเปรยบเทยบ แตกะตำย

เนนเสนอขอเขยนทอชเชซงเปนดษฎบณฑตทำงดำนกฎหมำยชำวฝรงเศส ทน ำเสนองำนเขยนเรอง

Le Statut politique et international du Laos Français : sa condition juridique

dans la communauté du Droit des gens (สถำนภำพทำงกำรเมองระหวำงประเทศของลำว

ฝรงเศส : สถำนภำพทำงกฎหมำยในประชำคมสทธของผคน) ซงมเนอหำแสดงถงปญหำกำรบรหำร

จดกำรดนแดนลำวในสวนดนแดนอำณำนคม และดนแดนในอำรกขำ และวเครำะหถงคณลกษณะของ

วธกำรปกครองแตละประเภท แตทำยทสดอชเชเสนอขอสรปวำลำวคอดนแดนอำณำนคม (Colonie)

ของฝรงเศส กะตำยนยำมสถำนภำพของประเทศลำวไวใน ประเทศลำว ในสวนทเสนอขอมลเกยวกบ

กำรเมองกำรปกครองวำ ลำวถกปกครองดวย “ระบอบพนทำง” (Un régime hybride)

กะตำยชใหเหนวำขอเขยนของอชเชมจดบกพรองเมอเทยบกบของคนอน กะตำยวพำกษ

ผลงำนดงกลำวโดยน ำงำนเขยนของนกเขยนฝรงเศสคนอนมำคดงำง ในทสดแลวงำนเขยนของฝรงเศส

ทงสำมชนจะถกบนทอนควำมนำเชอถอ และเปนเครองสงเสรมใหงำนประวตศำสตรของกลมลำว

อสระมควำมโดดเดน อกทงยงมสวนสรำงควำมชอบธรรมใหกบสงทกะตำยก ำลงน ำเสนอ

สวนทนำสนใจของบทนคอกำรนยำมควำมเปน “คนลำว” กะตำยอำงองผลงำนนก

ประวตศำสตรฝรงเศสในสวนทวำดวยเชอชำตของคนลำว ในเนอควำมสวนทยกวำนยำมวำคนลำวม

เชอสำยไท ในสวนนกะตำยยงไมแสดงควำมเหนคดคำนทชดเจนแตใหขอสรปถงควำมหลำกหลำยทำง

ชำตพนธในลำววำ คนลำวในกลมไทยงมประชำกรกลมชำตพนธ อำท พวน ผไท ญวน ลอ คนลำว

กลมทมเชอสำยมำลำย-โพลเนเซย คอกลมชำวขำ คนลำวกลมทมเชอสำยจนคอกลม เมยวและเยำ

นอกจำกนยงมกลมผอพยพชำวจนและเวยดนำม ในสวนของภำษำกมควำมหลำกหลำยไปตำมกลม ใน

ทนกะตำยชใหเหนควำมส ำคญของกลม “ลำวเทง” ซงหมำยถงกลมประชำกรในพนทสงวำมสวน

94

ส ำคญในกำรรวมตอสกบอ ำนำจครอบง ำของฝรงเศสเคยงบำเคยงไหลกบกลมลำวอสระ นอกจำกนใน

สวนของศำสนำกะตำยเสนอวำศำสนำพทธเปนศำสนำประจ ำชำตลำว ซงสงผลใหลำวมวดจ ำนวนมำก

สวนกลมทนบถอศำสนำอนยงมจ ำนวนนอย ขอมลทนำสนใจอกสวนหนงคอกำรใหลกษณะจ ำเพำะ

ของคนลำว ในทนกะตำยยกขอควำมอำงองทแสดงใหเหนมมมองของชำวฝรงเศสทมตอคนลำว โดย

สวนใหญน ำเสนอวำ “คนลำวเปนคนหวออน รำเรง ยมงำย ไมชอบทะเลำะกบใคร ชอบงำนรนเรง ม

ควำมสำมำรถเชงวรรณศลป เรยบงำย รกสงบ” กะตำยสรปในทำยบทวำคนลำวเปนคนเรยบงำย รก

สงบ รกควำมยตธรรม คณลกษณะดงกลำวจะน ำพำคนลำวใหมควำมเขมแขง มนคงในกำรด ำรงไวซง

สนตภำพ ขอสรปของกะตำยคอนขำงสนและชดเจนแตมนยยะทำทำยเจำอำณำนคม กะตำยตองกำร

เสนอวำคนลำวไมได “งำย” อยำงทฝรงเศสไดนยำมควำมเปนตวตนคนลำว แตควำม “งำย” นนจะ

น ำไปสกำรตอสกบอ ำนำจครอบง ำเพอน ำสนตสขคนสลำวนตวตนคน แมวำกะตำยจะใหขอสรป

เพยงสนๆ ใน ประเทศลำว แตเปนกำรเนนย ำตวตนของคนลำวทเปนนกตอสเพอเรยกรองเอกรำช

กะตำยยกขอควำมทชำวฝรงเศสนยำมควำมเปนคนลำวทวำ

ทกคนทไดรจกและสงเกตคนลำวจะพดไดเตมปำกวำ คนลาวรกสงบอยางลกซง

ในทสดแลวพวกเขำเลอกทจะยตควำมขดแยงดวยเสยงหวเรำะมำกกวำกำรใชก ำลง

“Tous ceux qui l’ont connu et observé se sont plu à dire que LE

PEUPLE LAO AIME PROFONDEMENT LA PAIX, allant jusqu’à préférer “terminer une

dispute par un éclat de rire que par des coups” (Thao Katay, 1948 : 68)

จำกมมมองดงกลำวแสดงใหเหนวำคนฝรงเศสเหมำรวมและตคำคนลำววำเปนกลมคนทไม

ชอบใชก ำลง หรอมเรองมรำวกบใคร จนบำงครงจะปลอยใหเรองรำวบำงอยำงจบไปรำวกบเปนเรอง

สนก กะตำยใชขอควำมดงกลำวตอบโตฝรงเศสวำในเบองหลงเสยงหวเรำะพวกเขำกสเปน กำรไมม

เรองรำวกบใครไมใชเพรำะคนลำวออนแอ เมอถงเวลำพวกเขำกลกขนตอบโตในแบบคนลำว เพอน ำ

95

สมดลยแหงควำมสขสงบกลบคนสบำนเกดเมองนอน ดงเชนกำรด ำเนนกำรของกลมลำวอสระทใชงำน

เขยนเพอเปลงเสยงเรยกรอง ตงค ำถำม ทวงถำมสทธ ในฐำนะ ท “คนลำว” และ “ประเทศลำว”

เปนสวนหนงของประชำคมโลกซงถกท ำลำยควำมสขสงบโดยระบอบอำณำนคมฝรงเศส รองขอให

ประเทศมหำอ ำนำจและองคกำรสหประชำชำตจดหำททำงบนเวทโลกกบประเทศลำว

3.3.3 การแทรกแนวคดและอดมการณเพอการตอสทางการเมอง

Le Laos งำนเขยนเชงประวตศำสตรในยคกชำตไมไดเปนเพยงแหลงขอมลทบอกเลำควำม

เปนมำของลำวแตเพยงเทำนน กะตำยใชพนทของงำนเขยนนเปนสอกลำงใหโลกไดรบรถงควำมไม

ชอบธรรมของระบอบอำณำนคม รวมทงใหชอของขบวนกำรลำวอสระเปนทจดจ ำในฐำนะนกตอสท

มงเดนทำงไปสอสรภำพ ทงนกำรน ำเสนอในลกษณะดงกลำวจะใหผลสองทำง ประกำรแรกเปนกำร

สงสำรจำกกลมลำวพลดถนไปสเวทโลก และยงเปนกำรเชญชวนคนลำวใหมำรวมรบรถงควำมเปนมำ

เปนไปของลำว อกทงยงเปนกำรปลกระดมใหคนเหนควำมส ำคญของกลมลำวอสระทมงท ำงำนเพอ

กอบกเอกรำชลำว

กะตำยน ำเสนอเรองบทบำทและสถำนภำพลำวภำยใตสหพนธฝรงเศสโดยกำรหวนกลบไปยง

สถำนกำรณยคลำวอสระยบตว กะตำยแจกแจงถงเหตผลทท ำใหสมำชกของลำวอสระมสำมำรถ

รวมตวกนปฏบตงำนไดเนองจำกกำรเซนสญญำระหวำง ฝรงเศส-ลำว เมอวนท 19 กรกฎำคม ป ค.ศ.

1949 สงผลใหลำวไดเอกรำช กะตำยแสดงทศนะวำแมนกตอสกชำตในคณะลำวอสระบำงสวนจะยง

รสกวำเปนเอกรำชทยงไมสมบรณ ในควำมเหนของกะตำยควำมสมบรณแบบทวำคอภำพลวงตำ

สญญำรวมฉบบนสงผลใหลำวอสระยบตว ลำวอสระบำงสวนกลบลำวดวยเหตผลทวำ “พวกเรำโจมต

ระบอบอำณำนคมมใชประเทศฝรงเศส” (Nous nous sommes attaqués au Colonialisme et

non à la France, (…) (Katay Don Sasorith , 1953: 71) ดงนนกำรประกำศใหอสระแกลำวจงถอ

96

เปนกำรสนสดระบอบอำณำนคม ทงนกำรน ำประเทศลำวเขำรวมสหพนธฝรงเศสเปนกำรยกระดบลำว

ใหเขำสเวทโลก

กะตำยมองวำในเวลำนนลำวไดเอกรำชแลว แตยอมรบวำเอกรำชดงกลำวยงไมสมบรณ

อยำงไรกตำมนบเปนจดเรมตนใหลำวไดกอรำงสรำงชำต ในสวนสดทำยของกะตำยน ำเสนอ

สำระส ำคญสองประกำร ประกำรแรกเปนมมมองในดำนอนำคตทำงกำรเมอง กะตำยชใหเหนวำ

เจำนำยในแตละพนทยงคงเปนทเคำรพของผคนในพนทนนๆ แตผทมบทบำทเดนชดในอนทจะพฒนำ

ลำวตอไปคอกลมปญญำชน คนกลมนจะเปนควำมหวงในกำรน ำลำวเขำสเวทโลก สวนในแงมมดำน

เศรษฐกจ กะตำยตงค ำถำมยอนกลบวำ กจกำรใดเลำทจะสงเสรมใหลำวไดกำวไกลทำงเศรษฐกจ ใน

ประเดนนกะตำยไมไดยกตวอยำงใหเหนเดนชดเหมอนตอนทน ำเสนอประเดนเศรษฐกจในชวง

ประวตศำสตรกชำต ผเขยนเพยงเสนอค ำถำมใหเหนถงกจกรรมดำนตำงๆ วำจะมสวนใหลำวพฒนำไป

ในทศทำงใดได กะตำยแสดงใหเหนวำกำรทลำวจะฟนฟชำตไดมควำมจ ำเปนอยำงมำกทจะตองม

แหลงเงนทน กำรทฝรงเศสสนบสนนทำงกำรเงนใหลำวในป ค.ศ. 1949 ท ำใหลำวพอจะมหนทำงใน

กำรพฒนำตอไป กะตำยแสดงทศนะวำกำรทฝรงเศสและชำตอนๆ ตระหนกถงกำรมอยของลำว

นบเปนกำวแรกทลำวจะเผยตวสเวทโลกไดอยำงเตมภำคภม

จำกกำรศกษำกลวธกำรน ำเสนอประวตศำสตรควำมเปนมำของลำวในยคกชำตไปจนถงยค

สรำงชำต ผวจยพบวำกะตำยใชงำนเขยนเพอเปนเครองบงชวำลำวนนมประวตศำสตรควำมเปนมำท

เกำแกยำวนำน มรปแบบกำรปกครองทเปนแบบเฉพำะซงเจำอำณำนคมอำจไมเขำใจ นอกจำกน

กะตำยยงขบเนนอตลกษณของคนลำวทตำงจำกชำตอนในเอเชยโดยเฉพำะควำมเปนลำวทตำงจำก

ควำมเปนสยำมนอกจำกนกะตำยยงมงสะทอนสำยสมพนธของลำวสองฝงทถกแบงสวนจำกขอตกลง

97

ฝรงเศส-สยำมกะตำยยงคงมควำมโหยหำกำรกลบมำรวมกนของลำวทงสองเพอลบควำมแตกตำงท

เปนตวแบงแยกพนองสำยเลอดเดยวกน

กลวธกำรน ำเสนอประวตศำสตรของทงสองยคมทงขอเหมอนและขอแตกตำง จดทเหมอนกน

คอกำรทผเขยนใชงำนเขยนเพอเปนกระบอกเสยงของประเทศภำยใตอำณำนคมทตองกำรกำรยอมรบ

จำกนำนำชำต โดยกำรน ำเสนออตลกษณลำวและประวตศำสตรทเกำแก กะตำยเสรมกำรอธบำย

ควำมเปนมำของลำวโดยอำงองขอมลจำกแหลงขอมลภำยนอกประเทศ ทงทเพอสนบสนนแนวคดของ

เขำ บำงครงยงมกำรโตกลบสงทถกน ำมำอำงอง ประวตศำสตรในยคกชำตคอกำรมงเนนใหเหน

สถำนกำรณรวมสมย กำรพดถงอดตเปนเพยงกำรสรปครำวๆ ในขณะทประวตศำสตรยคสรำงชำตม

กำรอรรถำธบำยยอนลกไปถงสมยโบรำณอยำงเปนขนตอนและชดเจน ขอแตกตำงอกประกำรทเหนได

ชดคอแงมมของกะตำยทมตอฝรงเศสในสองยคมเปลยนแปลงเชนกน กลำวคองำนในยคแรกเปนกำร

ประกำศตวเปนศตรกบเจำ อำณำนคมอยำงชดเจน โดยกำรสอดแทรกแนวคดทบอกเลำถงกำรมอย

และกำรตอสของกลมลำวอสระ ในขณะทงำนเขยนในยคหลงกะตำยมน ำเสยงยอมรบอ ำนำจของ

ฝรงเศส แตกำรยอมรบนนไมใชกำรยอมรบอยำงสมบรณแบบ ดงทกะตำยได “พวกเรำโจมตระบอบ

อำณำนคมมใชประเทศฝรงเศส” ดงนนกำรประกำศใหอสระแกลำวจงถอเปนกำรสนสดระบอบ

อำณำนคม ทงนกำรน ำประเทศลำวเขำรวมสหพนธฝรงเศสเปนกำรยกระดบลำวใหเขำส เวทโลก และ

ทขำดมไดคอกำรแสดงถงอดมกำรณกำรเมองเพอบงบอกวำเขำมแนวคดตำงจำกปญญำชนนกตอส

กลมอนๆ

บทท 4

อารมณขนกบการเมองและเรองพนบาน

อำรมณขนเปนปจจยหลกในกำรสรำงงำนของกะตำย ผเขยนใชลลำภำษำลมลกบอกเลำ

เรองรำวของทงศตรทำงกำรเมองภำยในประเทศอนหมำยถงคนลำวดวยกนเองและศตรทมำจำก

ภำยนอกคอเจำอำณำนคมฝรงเศส กะตำยใชวรรณกรรมเปนเครองมอแสดงอ ำนำจตอรอง สรำงภำพ

ของฝำยตรงขำมใหดนำขบขน เพอลดทอนควำมนำเกรงขำม ปรงแตงและเพมสสนใหคนเหลำนนดนำ

หวรอ เมอเกดเสยงหวเรำะ กำรแสดงอ ำนำจจงสมฤทธผล

คณลกษณะเฉพำะตวของกะตำยคอนกเขยนผนมควำมเปนนกหนงสอพมพ ควำมเปน

นกประชำสมพนธ นกโฆษณำชวนเชอทรบหนำทกระบอกเสยงในกลมลำวอสระ จงไมนำสงสยทเขำ

จะประยกตใชวธกำรแบบนกสอสำรมวลชนเพอน ำเสนอแนวคดทมตอเจำอำณำนคมผำนวธกำรเขยน

บทควำมในรปแบบหนงสอพมพในลกษณะของบทควำมขอคดเหนสนๆ ผำนกลวธกำรเลำเรองและ

กำรใชวรรณศลปหลำกหลำย โดยงำนวรรณกรรมทเลอกศกษำสะทอนอำรมณขนทน ำไปสอ ำนำจโต

กลบทงเจำอำณำนคมและขวตรงขำมทำงกำรเมอง

4.1 งานวรรณกรรมประเภทข าขนทน ามาศกษา

ผวจยศกษำงำนวรรณกรรมทสะทอนอำรมณขนของกะตำยโดยเลอกผลงำนจำกสองยค

เพอใหเหนขอเหมอนและขอแตกตำง รวมถงศกษำลกษณะเดนทปรำกฏในวรรณกรรมทงสองกลม

งำนวรรณกรรมกลมแรกสะทอนวรรณศลปและอำรมณขนทกะตำยเขยนขนในยคกชำตโดย

เลอกศกษำจำก

99

Pour rire un peu : histoires vécues คองำนวรรณกรรมทสะแหวง พนด ทอำงถงใน

บทควำมเรอง “Contemporary lao literature” (Saveng Phinith, 1975 : 241) บทควำมน

ไดรบกำรตพมพในวำรสำรของสยำมสมำคมในชวงป ค.ศ. 1975 สะแหวงใหคณคำงำนวรรณกรรมน

วำเปนวรรณกรรมข ำขนเรองแรกๆ ของวรรณกรรมลำวสมยใหม วรรณกรรมเรองนเปนงำนเชงเสยดส

เจำอำณำนคมชนแรกทกลมลำวอสระไดตพมพชวงกำรลภยทำงกำรเมองในไทย งำนชนนมบทควำม

จ ำนวน 35 เรอง เนอหำสวนใหญพดถงชำวฝรงเศสทเขำมำอยในแดนอำณำนคมลำว ซงพวกเขำ

เหลำนนทงชำยและหญงมพฤตกรรมทนำขบขน พวกเขำไมเขำใจประเพณและวฒนธรรมลำว ยก

ตวเองใหสงสงกวำคนพนเมอง แตสงทท ำกลบกอใหเกดควำมแปลกประหลำดและนำขนผำน

กระบวนกำรเลำทเฉยบคมทงทำงเทคนคและวรรณศลป ทงนเรองรำวดงกลำวคอเครองผอนคลำย

ควำมเครยดในชวงตอสกชำตของกลมลำวอสระ

Les Aspirations du Peuple lao ou les Revendications des Lao-Issara รวม

บทควำมขอคดเหนทบอกเลำทศนะของกะตำยทมตอฝำยตรงขำมทำงกำรเมอง

L’Amitié ou la Haine รวมบทควำมขอคดเหน ถกรวบรวมตพมพเผยแพรในป ค.ศ.

1948 ภำยใตนำมปำกกำ ทาวกะตาย (Thao Katay) และแสดงใหเหนวำเขำคอหนงในสมำชกกลม

ลำวอสระ ในเลมผเขยนเสนอบทควำมจ ำนวน 19 เรองทมเนอควำมวำดวยควำมเสอมถอยของเจำ

อำณำนคมฝรงเศส นอกจำกนยงมกำรเรยกรองใหฝรงเศสปลดปลอยลำวใหเปนอสระจำกระบอบ

อำณำนคม และสงหนงทเหนชดเจนในรวมบทควำมชนนคอกะตำยใชพนทในวรรณกรรมประเภทสำร

คดขอคดเหนนเพอท ำใหเหนวำเขำฝกใฝในระบอบประชำธปไตยแบบอเมรกนและตอตำนระบอบคอม

มวนสมซงก ำลงแพรขยำยเขำมำในภมภำคอนโดจน

100

Des sots ou des traîtres บทควำมกะตำยแสดงควำมเหนตำงกลมคนลำวทยอมรบขอ

สญญำทฝรงเศสอำงวำไดคนอสระใหคนลำว ซงกะตำยมองวำขอสญญำฉบบนเปนกำรสญญำทไมชอบ

ธรรม

Quatre lettres ouvertes จดหมำยเปดผนกถกเขยนขนในชวงเดอนธนวำคม ป ค.ศ.

1947 ซงเปนชวงทกลมลำวอสระลภยทำงกำรเมองมำยงกรงเทพ ในจดหมำยไมไดลงทำยระบหรอ

เจำะจงชอใคร แตเขยนรวมๆ วำเปนจดหมำยจำก “ลำวอสระกลมหนง” (Un groupe de Lao-

Issara) อนทจรงกคอกะตำยนนเองทไดจดท ำจดหมำยนขนมำ กำรใชค ำวำลำวอสระกลมหนงเปนกำร

ตอกย ำวำในกลมของผรวมตอสกชำต มปญญำชนทมอดมคตทำงกำรเมองแตกตำงกน จดหมำยเปด

ผนกคอกำรแสดงอ ำนำจผำนตวอกษร กะตำยเขยนจดหมำยหำบคคลส ำคญทำงกำรเมองในทกชนชน

ทงกษตรย มกฏรำชกมำร นำยกรฐมนตร และประธำนสภำผแทนรำษฎรตำมล ำดบ เนอหำเปน

ทำงกำรใชถอยค ำสละสลวยแตแฝงดวยกำรเสยดสแฝงนยซงจะน ำเสนอในรำยละเอยดในล ำดบถดไป

ในวรรณกรรมเรอง Les Valets de l’Impérialisme Français กะตำยบอกเลำเรองรำว

ดวยรปแบบกำรเลำเรองหลำกหลำยทงบทควำม เรองสน บทละคร และจดหมำยเปดผนก งำนเขยน

เหลำนเปนกำรผสมผสำนรปแบบเรองเลำพนเมองใหเขำกบวรรณศลปตำมแบบอยำงตะวนตก ผเขยน

ใชวรรณศลปเสยดสยวลอ อำทเชนกำรเลนค ำพองเสยง กำรเลนค ำขำมภำษำ เพอเยยหยนศตร

กำรเมองใหดนำขบขน อกทงยงเปนกำรตแผใหเหนภำพผคนจำกหลำกหลำย ชนชนท ได

ผลประโยชนจำกระบอบอำณำนคมฝรงเศสเพอใหตนด ำรงอยไดทำมกลำงวกฤตกำรณทำงกำรเมอง

ไดรบกำรตพมพรวมเลมในปค.ศ. 1948 ซงเปนชวงเวลำทกะตำยพ ำนกอยในประเทศไทยในฐำนะผล

ภยทำงกำรเมอง ทงนผลงำนดงกลำวเคยถกเผยแพรในหนงสอพมพบงไฟ

สวนงำนวรรณกรรมในยคสรำงชำต ผวจยศกษำผลงำนสองเรองไดแก

101

Souvenir d’un ancien écolier de Paksé ตพมพในป 1958 ในรปแบบของเรองเลำ

ควำมทรงจ ำ แบงเปนตอนสนๆ จ ำนวน 17 ตอน แตละตอนเปนเอกเทศจบในตวเอง มเนอหำวำดวย

เรองรำวชวงชวตสมยยงเปนนกเรยนประถมในโรงเรยนฝรงเศส-ลำวแหงเมองปำกเซ งำนเขยนชนน

เผยใหผอำนไดเหนภำพของชำวฝรงเศสทเขำมำมบทบำทในประเทศลำวในยคตนของกำรปกครอง

แบบอำณำนคม

แกรนท อแวนส ใหขอคดเหนเกยวกบผลงำนชนนของกะตำยวำ

“ในบนทกควำมทรงจ ำของเขำ นำยกระตำย (สะกดตำมตนฉบบ) ไดบรรยำยภำพท

นำสนใจของเขำกบเดกชำยชำวฝรงเศสทพดภำษำลำว “ไดคลองกวำภำษำแมของตนเอง”

และเมอเขำโตขน นำยกระตำยกภมใจทเขำรภำษำฝรงเศสดเสยยงกวำลกชำยของเจำหนำท

ฝรงเศส ซงไมมโอกำสไดยำยออกจำกเมองตำงแขวงดงกลำว นำยกระตำยเปนบตรชำย

เจำของ ภตตำคำรทเมองปำกเซเขำจงมโอกำสไดเหนคนฝรงเศสในสภำพทเปนปถชนทมขอบกพรอง

ดงนนเขำจงมไดกรงเกรงตอควำมเชอทวำคนขำวมควำมเหนอชนกวำคนลำว”

(แกรนท อแวนส, 2549 : 69)

กะตำยใชควำมรภำษำฝรงเศสเขยนบนทกควำมทรงจ ำเพอกำรจ ำลองภำพสงคมของชำว

ฝรงเศสในดนแดนอำณำนคมลำว ผำนกำรสรำงภำพตวละครทด ำรงต ำแหนงหลำกหลำย อนประกอบ

ไปดวยผคนตำงอำชพ ทงชำยหญง หรอแมกระทงเดกๆ จะเหนไดวำพนทควำมทรงจ ำในงำนเขยนชน

นกะตำยยกประโยชนใหกบกำรบอกเลำเรองรำวของชำวฝรงเศส มำกกวำจะลงรำยละเอยดเกยวกบ

ชวตของตนเอง

นทำนพนบำนชด Elle est formidable, la belle mère ! ตพมพในป ค.ศ. 1958 งำน

วรรณกรรมดงกลำวคอรวมนทำนและเรองเลำแนวข ำขน จ ำนวน 40 เรอง ลกษณะเดนของรวม

ผลงำนชดนคอกำรแทรกมกตลกในหลำยรปแบบ แตหำกพจำรณำใหลกซงจะพบวำงำนเขยนดงกลำว

102

ไมไดถกสรำงขนเพยงเพอใหผอำนไดรบควำมบนเทงเทำนนแตยงมคณคำในฐำนะบทบนทกเรองรำว

ของชำวบำนทสะทอนวฒนธรรมลำวอนเปนลกษณะพนถนทแสดงใหเหนตวตนของคนลำวไดอยำง

ชดเจน ผวจยจงจดกลมงำนเขยนชดนมำวเครำะหในฐำนะเปนบทบนทกฉบบชำวบำนทจะท ำใหไดรบ

รควำมเปนทองถนของคนลำว กะตำยน ำเสนอประเดนหลำกหลำย อำทกำรน ำเสนอเรองรำวท

เกดขนในครอบครวชนบทของลำว เรองรำวควำมแตกตำงทำงชำตพนธ เรองรำวของพระ หรอ

เรองรำวเกยวกบควำมสมพนธชำยหญง

4.2 กลวธการเลาเรอง

วรรณกรรมทเลอกศกษำมรปแบบกำรน ำเสนอหลำกหลำย บำงเรองมลกษณะของของนทำน

เกำเลำใหม กลำวคอผเขยนผสมผสำนรปแบบนทำนกอมแบบดงเดมของลำวผำนกำรเลำเรองรำวผำน

ภำษำฝรงเศสอกทงยงมกำรปรบประยกตรปแบบวรรณกรรมแบบตะวนตกบำงประกำรมำใชในกำร

น ำเสนอเรองรำว ซงวรรณกรรมทงหมดลวนไดรบอทธพลทำงรปแบบและกำรใชวรรณศลปจำก

ตะวนตก เปนวรรณกรรมพนทำงทอำศยกำรเลยนแบบรปแบบกำรประพนธแบบทไดรบถำยทอดจำก

เจำอำณำนคม กะตำยน ำเสนอเนอหำทยอนกลบไปเสยดส ตงค ำถำมและโตกลบเจำอำณำนคม ควำม

หลำกหลำยในกลวธกำรน ำเสนอเนอหำจดแบงเปนประเภทตำงๆ ไดดงน

4.2.1 บทความแสดงขอคดเหน

บทควำมแสดงขอคดเหนสวนใหญเคยเผยแพรในหนงสอพมพบงไฟซงเปนสอสงพมพอนเปน

กระบอกเสยงหลกทจดท ำโดยกลมลำวอสระ ภำยหลงถกน ำมำรวบรวมในหวขอตำงๆ เนอหำจะ

เปนไปในแนวกำรโจมตระบอบอำณำนคมผำนเรองเลำเสยดสพฤตกรรมของบคคลหรอกลมคนทเปน

ฝำยตรงขำมทำงกำรเมอง ทงพวกอ ำนำจน ำภำยในประเทศและพวกเจำอำณำนคมฝรงเศส

103

4.2.2 บทละคร

ลกษณะเดนอกประกำรหนงทกะตำยใชน ำเสนอแนวคดตอบโตขวตรงขำมทำงกำรเมอง นน

คอกำรลดทอนควำมสมจรงใหเนอเรองดเปนวรรณกรรมมำกขนโดยกำรสรำงสถำนกำรณตำงๆ ในรป

ของบทละคร กลวธเลำดงกลำวเปนรปแบบทมทมำจำกตะวนตก กะตำยสรำงตวละครพนบำนแบบ

ลำว ใหตวละครเหลำนนไดโลดแลนในบรบทของประเทศลำวในยคอำณำนคม กำรใชสถำนกำรณรวม

สมยกบควำมเปนพนบำนแบบลำวมำผสมกบลกษณะทำงวรรณศลปแบบตะวนออก กำรสรำงสรรคดง

กลำวคอจดบรรจบของตะวนออกกบตะวนตกทถกน ำมำปรงแตงใหมอยำงลงตว

4.2.3 เรองสนแบบตะวนตกและนทานกอมแบบลาว

ในเรองเลำแนวบนเทงคด รปแบบทน ำเสนอจะเปนกำรใชวรรณศลปแบบตะวนตกในแนวทำง

ของเรองสน เนอหำของเรองในวรรณกรรมยคกชำตมกใชตวละครทเปนชำวฝรงเศสและกลมคนลำว

ซงอยขวตรงขำมเชงอดมกำรณทำงกำรเมอง สวนในยคสรำงชำตเมอสถำนกำรณทำงกำรเมองเขำส

จดสงบ ควำมรอนแรงในกำรพดถงเจำอำณำนคมและขวตรงขำมทำงกำรเมองเจอจำงลงตำมล ำดบ

กะตำยยงคงเลำเรองควำมทรงจ ำเมอครงอำณำนคมฝรงเศสโดยใชแบบเรองสน สวนผลงำนชวงทำย

กะตำยเสนอเนอหำกลบสควำมเปนลำวทแทโดยใชรปแบบนทำนพนบำนเพอบอกเลำชวตของผคน

ระดบตำงๆ ในสงคมลำว

นทำนพนบำนชด Elle est formidable , la belle mère มลกษณะเดนในรปแบบกำร

น ำเสนอ กลำวคอกะตำยเลำเรองโดยใช “นทำนกอม” แบบลำวซงเปนรปแบบของเรองตลกสนๆ

โดยสวนใหญเปนเรองตลกเกยวกบเพศ เปนเรองทเลำสกนฟงในวงเหลำโดยเฉพำะหมผชำย มบำง

เรองทผเขยนใชรปแบบเรองสนสบสวนสอบสวนแบบตะวนตกแตเลำเรองรำวทใชฉำกและบรบท

พนบำนลำว ในบำงครงผเขยนหยบยกแนวคดตะวนตกเพออธบำยขยำยควำมเรองรำวในลำวเชนกำร

อธบำยแนวคดสรำงโลกในเรอง “Une histoire des premiers temps de la création” (เรองรำว

104

แรกเรมสรำงโลก) และในเรอง “A propos d’Adam et Eve” (วำดวยอดมและอฟ) กะตำยน ำเรอง

โดยกำรเสนอเรองของอดมและอฟทเปนแนวคดสำกลเพอพำผอำนไปท ำควำมรจกเกรดเรองเลำเรอง

กำรก ำเนดคนตำมควำมเชอแบบลำว

นอกจำกนในวรรณกรรมเลมทกลำวขำงตนผวจยยงพบรปแบบของเรองแนวสบสวนสอบสวน

แบบตะวนตกในแนวเชอรลอกโฮลมส กะตำยน ำวธกำรเลำเรองดงกลำวมำประยกตใชเชนกนในเรอง

“Un digne émule de Sherlock Holmes au Laos” (คเหมอนทคควรของเชอรลอก โฮลมส ใน

ลำว) วำดวยเรองนกสบลำวทเขำมำรบหนำทสบสวนคดฆำตรกรรม แนวทำงกำรสบสวนเปนไปดวย

กำรวำงแผนทลกล ำตำมขนบเรองสบสวนตะวนตก แตมกำรผสมผสำนโดยใชตวละครพนถนอกทง

ควำมเชอเรองผ อำจกลำวไดวำกระแสควำมนยมแนวเรองแบบตะวนตกเปนทนยมในหมนกเขยนลำว

ในยคบกเบก มทงเรองแปลหรอเรองทเขยนเปนภำษำลำวดงเชนเรองพระพทธรปศกดสทธ ทถอวำ

เปนเรองสบสวนสอบสวนภำษำลำวเรองแรกทเขยนโดย สมจน ปแอร งนห (ปรำโมทย ในจต, 2561:

9)

กะตำยยงแสดงควำมสำมำรถเชงภำษำโดยกำรหยบยกขอคดหรอค ำคมของฝรงเศสมำเปน

แนวคดส ำคญเพอสรำงเรองเลำในบรบทลำว กะตำยอำงถงส ำนวนฝรงเศสทน ำมำเชอมโยงไปสกำร

เลำเรองรำวอยำงมชนเชง เชนเรองกำรใชส ำนวน “De la bouillie pour les chats” (ขำวตม

ส ำหรบแมว) เพอโยงไปสกำรเสนอเรองรำวควำมไรประโยชนของผหญง ในเรอง “l’éternelle

histoire de la paille et de la poutre” (เรองรำวอมตะของฟำงและคำน) ทไดตนเคำเรองรำวมำ

จำกส ำนวน de la paille et de la poutre ซงหมำยถงคนทมองขอเสยของคนอนโดยไมรวำตนเองก

มขอเสยเชนกน

กะตำยน ำเสนอเรองแบบปำกตอปำกในรปแบบเรองเลำแบบมขปำฐะ กลำวคอกำรเรองทม

คนเคยเลำใหฟงมำเลำตอใหผอำนฟงอกครง จงท ำใหมสองเสยงทเปนผเลำ กลำวคอกรอบกวำงๆ คอ

105

น ำเสยงของกะตำยทน ำเรองมำเลำใหฟง และน ำเสยงของเจำของเรองทบอกเลำเรองรำวตำงๆ กำร

เลำเรองเชนนยงท ำใหเหนอตลกษณทเปนลกษณะเดนในวรรณกรรมลำว นนคอวรรณกรรมแบบมข

ปำฐะ เสยงเลำทซอนกนจงเปนนยยะทสอไปถงลกษณะเฉพำะดงกลำว ตวอยำงทเหนไดชดคอ

“Quelques histoires de Loung Ba” (เรองเลำบำงเรองของลงบำ) ซงบอกเลำเรองรำวของตว

ละคร “ลงบำ” ชำยสงวย อดตคหบดผร ำรวยแหงแขวงจ ำปำสกทถกเสมยนชำวจนโกงเงนจนหมดเนอ

หมดตวท ำใหตองมำเรรอนตำมทองถนน คอยเลำเรองรำวใหผคนทสญจรผำนไปผำนมำฟง กะตำย

หยบยกเรองของลงบำมำเลำตอใหผอำนไดฟงอกครงดวยเสยงของผเลำ “ฉน” ทไดรบรเรองรำวนน

และเมอถงในสวนทเลำถงเรองๆยอยๆ ทวำดวยลงบำ เสยงของอก “ฉน” กคอตวละครลงบำเองทน ำ

เรองมำเลำใหฟง

ใน Elle est formidable , la belle mère! มเนอหำทน ำเสนอกำรปะทะกนของแนวคด

ทองถนและแนวคดตะวนตก เชนในเรอง “Quelques histoires d’Issara” (เรองเลำบำงเรองของ

ลำวอสระ) ทวำดวยประสบกำรณลภยของกลมลำวอสระในประเทศไทย ในตอนหนงกะตำยเสนอ

เรองรำวเสยดส พญำ... ทเปนหนงในผน ำกลมลำวอสระไดมโอกำสขนรถไฟเปนครงแรกกรองตะโกน

ใหพรรคพวกทขนมำพรอมกนกระจำยตวใหสองขำงเทำกนตำมทฤษฎแรงโนมถวงของโลก เหมอนกบ

กำรนงเกวยน เพอทน ำหนกจะไมเทไปดำนใดดำนหนงจนเปนเหตใหรถไฟหรอเกวยนคว ำ ในเรองนใช

มลเหตในกำรด ำเนนเรองดวยกำรปะทะกนของแนวคดตะวนตกและตะวนออก บทสรปของเรองรำว

สงผลสองประกำร ประกำรแรกกะตำยตองกำรขอเลยนขนนำงลำวรนเกำทพยำยำมท ำตววำเปนผ

ทนสมย เปดรบวฒนธรรมใหมแตขำดวจำรณญำณและยงไมมควำมเขำใจถองแทกบวฒนธรรม

ตะวนตก ท ำใหเกดกำรขบขน กลำยเปนตวตลกในสำยตำของผเลำ ประกำรทสองคอกำรเทยบเคยง

ของสองสงจำกสองวฒนธรรม กลำวคอ เกวยน เปนตวแทนของระบบเกำ สวน รถไฟ คอรปแบบของ

กำรพฒนำตำมวถตะวนตก

106

ในเรองกำรปะทะกนของแนวคดตะวนออกตะวนตกทเหนไดชดเจนคอในเรอง เรองเลำบำง

เรองของลงบำ ทน ำเสนอประเดนกำรทตวละครลงบำเมอครงยงร ำรวยเคยแตงกำยดวยชดพนเมองท

ใชผำดมรำคำไปเดนโออวดในทองถนนแตไมมใครชนชม แตพอใสเนคไททเปนสญลกษณของตะวนตก

กลบมแตคนชนชม กำรปะทะกนของสองแนวคดทกะตำยไดน ำเสนอไมไดเปนเพรำะกะตำยนยม

ชมชอบตะวนตกอยำงสดโตง แตเขำนำจะตองกำรสอใหเหนวำลำวไมอำจทวนกระแสควำม

เปลยนแปลงของโลกทก ำลงถกตะวนตกเขำครอบง ำทวทกมมโลก กำรยอมรบดวยควำมเขำใจ และ

น ำมำปรบใชใหเขำกบควำมเปนลำวไดอยำงพอเหมำะพอดนำจะเปนหนทำงใหลำวไดคนพบอตลกษณ

ทบงบอกควำมเปนตวตนในยคในสมยนนได

4.3 กลวธทางวรรณศลป

กำรใชรปแบบผสมผสำนคอจดเดนทพบในวรรณกรรมบนเทงคด กลำวคอกะตำยใชลลำ

ภำษำเลนค ำเลนส ำนวน กำรแฝงนย และกำรเสยดสเพอบอกเลำเรองรำวพนบำน หรอเรองเลำ

เกยวกบศตรทำงกำรเมอง โดยแบงเปนประเภทตำงๆ ดงน

4.3.1 การเลนค า

เถกง พนธเถกงอมร ใหควำมหมำยของกำรเลนค ำไววำ

“กำรเลนค ำหมำยถงกลวธกำรน ำถอยค ำมำพลกแพลงแปลงโฉมและควำมหมำยตำม

วตถประสงคของแตละผแตละนำมทมงสออำรมณขนโดยเฉพำะ ท ำใหกลวธแสดงอำรมณขน

ดวยกำรเลนกบถอยค ำมมำกมำยหลำยลกษณะ ทงกำรใชค ำเดยวกนทมหลำยควำมหมำย ค ำทม

ควำมหมำยเดยวกน ค ำหรอศพทชนสงค ำ ภำษำถน ค ำแสลงหรอค ำคะนอง ค ำยอและอกษรยอกำร

ผวนค ำ เปนตน (เถกง พนธเถกงอมร, 2559 : 223)

107

จำกค ำนยำมขำงตนผวจยพบวำกำรเลนค ำเปนลกษณะเดนทพบมำในงำนวรรณกรรม

ประเภทข ำขนของกะตำย ซงจ ำแนกลกษณะของกำรเลนค ำประเภทตำงๆ ดงตอไปน

4.3.1.1 ค าพองเสยงขามภาษา

สงทนำสงเกตประกำรแรกคอกำรสรำงนำมปำกกำ กะตำยมกใชนำมปำกกำ

หลำกหลำยในทงภำษำลำว ภำษำองกฤษและภำษำฝรงเศส ในสวนนคอกำรสรำงอำรมณขนตงแตยง

ไมเขำสเนอหำทตองกำรจะน ำเสนอ ผเขยนพบค ำอธบำยในบทน ำของวรรณกรรมสองชน นนคอ Les

Valets de l’Impérialisme Français และในเรอง l’Amitié ou la haine

ในเรอง Les Valets de l’Impérialisme Français ผเขยนใชงำนเขยนเพอ

วตถประสงคในกำรปรำมำสศตรทำงกำรเมองอกทงยงวพำกษนโยบำยของฝรงเศสทสงผลตอกำรกำร

บรหำรงำนภำยในประเทศลำว บทควำมทงหมดลงชอผเขยนแตกตำงกน โดยในสวนน ำของผลงำน

กะตำยเขยนค ำอทศควำมดงำมของผลงำนชนนใหแกเพอนรวมอดมกำรณทงสำมคนไดแก โดน สะโส

รท (Don Sasorith) วลเลยม แรบบท (William Rabbit) และ อำรแซนท ลำแปง (Arsène Lapin) ท

อนญำตใหกะตำยยมผลงำนมำเปนวตถดบในกำรจดท ำหนงสอเลมน ทงนผอำนรไดทนทวำชอ

ผรวมงำนทงสำมทถกกลำวถงคอนำมปำกกำของนกเขยนเอง กำรใชนำมสกลในภำษำลำว (Don

Sasorith) อกทงกำรใชค ำภำษำองกฤษ (Rabbit) และภำษำฝรงเศส (Lapin) ทหมำยถงกะตำยซง

พองกบชอ “กะตำย” ของผเขยนคอกำรสรำงตวตนใหมหลำยรปลกษณโดยวธกำร “เลน”กบกำรพอง

กนของควำมหมำยจำกค ำตำงภำษำ วธกำรดงกลำวเปนกำรสรำงแนวรวม อปโลกนตวตนอนๆ ให

เสมอนมผรวมแบงปนประสบกำรณและตอสทำงควำมคดอกทงยงเปนกำรบงบอกถงอำรมณขนของ

ผเขยนทจะเชอเชญใหผอำนไดพบกบเนอหำเชงเสยดบคคลและสถำนกำรณกำรเมองทปรำฏในเรอง

ตวอยำงเรองกำรเลนค ำขำมภำษำทเหนไดชดอยในเรอง “Comme qui dirait : Il

y a Savang et Savant” (เหมอนมใครอำจพดวำ : มทง สวำง และ ซำ-วอง) (Thao Katay, 1948

108

: 28) เปนเรองทตพมพใน Les Valets de l’Impérialisme Français กะตำยยงสรำงเรองรำว

เกยวกบเจำฟำสวำงวฒนำในรปแบบละครสำมองกชอเรองวำ “Comme qui dirait : Il y a

Savang et Savant” เปดเรองโดยกำรโปรยค ำน ำทอำงองวำมำจำกขำวจำกหนงสอพมพ น ำเสนอ

ขำวสนๆ วำดวยเรองมรณกรรมของ นำยพลเลอแคลก (Le général Leclerc) จำกอบตเหต

เครองบนตกทอฟรกำ จำกนนผเขยนสรำงตวละครหลก 2 ตว ไดแกพระยำยมบำล (Le Praya

Yomphibane) กบ ยมทต (La Mort) และเปดฉำกในองคแรกดวยบทสนทนำของตวละครทงสองใน

หวขอเกยวกบบคคลทมชอวำ “สวำง” โดยเปดเผยถงประเดนทสวำงไดรบผลประโยชนจำกกำรขำย

ประเทศลำวใหเจำอำณำนคม พระยำยมบำลเกดควำมสนใจอยำกพบตวสวำง ยมทตจงอำสำไปพำตว

มำให ในองกทสองพญำยมบำลไมพอใจทยมทตพำบคคลทตองกำรพบมำผดคน ยมทตอำงวำระหวำง

ทำงไดผำนไปยงอฟรกำ จงน ำตวนำยพลเลอแคลกมำพบกอน ในองกทสำมยมทตคนหำดนแดนลำว

ดวยควำมยำกล ำบำก และเมอเดนทำงมำพบงำนเลยงฉลองทจดขนโดยออกสต ปำว ยมทตแนใจทนท

วำนคอแดนลำว จำกนนเดนทำงผำนสถำนทส ำคญตำงๆ จนเดนทำงไปถงพส เนนสงแหงหลวงพระ

บำง ยมทตจงหมำยมนปนมอวำจะจบตว “สวำง”ใหได

นอกจำกนผเขยนสรำงสถำนกำรณตำงๆ ใหเกดอำรมณขนซงตำมแนวทฤษฎเรอง

อำรมณขน เสยงหวเรำะทเกดขนในเรองเปนผลมำจำกควำมไมเขำกนขององคประกอบตำงๆ อำท

สถำนกำรณตวละคร บทสนทนำ เปนตน กะตำยสรำงตวละครสองค ไดแก พระยำยมบำล -ยมทต

สวำง-นำยพลเลอแคลก ตวละครทงหมดเปนสอกลำงเชอมตอไปสกำรเสยดสเจำสวำงวฒนำ กะตำย

สรำงตวละครพระยำยมบำลและยมทตอนมทมำจำกแนวคดพนบำนในเรองเทพผดแลนรกภม ภำพ

ของพระยำยมบำลถกสรำงขนใหดขงขงมอ ำนำจ ตรงขำมกบยมทตทถกน ำเสนอในลกษณะของคนเจำ

เลหฉลำดแกมโกงอนเปนคณลกษณะเดนของตวละครในนทำนตลกเจำปญญำ (Trickster tale)

109

กะตำยสรำงบทสนทนำทเปนไปในลกษณะตอลอตอเถยง ในบำงขณะอ ำนำจของพระยำยมบำลถก

ลดทอนดวยค ำพดทแฝงมกตลก เชนในฉำกทพระยำยมบำลตองกำรใหยมทตรบไปน ำตวสวำง มำพบ

พระยำยมบำล – เอำ เรว รบไปน ำตวเจำคนนนมำโดยไว มำโดยเครองบนเลยถำ

จ ำเปน

Le Praya Yomphibane – Oui, vas-y, et ramène-le en toute vitesse,

par avion s’il le faut. (Thao Katay: 34)

กำรสรำงมกตลกในค ำกลำวของพระยำยมอยตรงสวนทวำ มำโดยเครองบนเลยถำ

จ ำเปน ในสวนนค ำวำ เครองบน กลำยเปนสงทอยผดทผดทำง ไมเขำกบฉำกในนรกและตวละครเทพ

พนบำนอยำงพระยำยมบำล แตกำรแทรกมกตลกเชนนเปนกำรสรำงสสนใหเกดควำมรวมสมย ควำม

ตองกำรพบสวำงของพระยำยมบำลเปนกำรน ำตวละครส ำคญอกตวเขำมำในฉำก นนคอกำรปรำกฏ

ตวของนำยพลเลอแครล (Leclerc) อนเกดจำกกำรท ำงำนผดพลำดของยมทต กำรผดฝำผด

ตวกอใหเกดเสยงหวเรำะอกระลอก นอกจำกนยงน ำไปสกำรจบคเปรยบตำงของสวำงและนำยพล

เลอแคลก

กะตำยสรำงเสยงหวเรำะโดยใชกลวธกำรเลนกบภำษำ กำรใชค ำพองเสยงทเกดกำร

เลนค ำขำมระหวำงภำษำลำวและฝรงเศส ในทนวเครำะหไดจำกเนอหำทกะตำยกลำวถงคณลกษณะ

ของตวละครสวำง โดยกำรผำนค ำกลำวของยมทตในฉำกทอำสำไปตำมหำตวละครดงกลำว

ยมทต – ไดขอรบ ทำนพระยำยมบำล ดเหมอนวำเจำหมอนชำงนำสะอดสะเอยน

เหลอก ำลง นำยสวำง (Savang) ทแสรงท ำตวเปนปรำชญ (Savant) เกลำกระหมอมมรงรอชำใหได

รบค ำบญชำ จะรบจรลไปพำตวนำยคนนนมำแสดงตนตอหนำพระยำทำน

La Mort – Oui, Excellence, il paraît que c’est un c... vraiment

dégoûtant, ce Savang qui se prétend si savant ! Je n’attends plus que les

110

ordres de votre Seigneurie pour le faire comparaître devant votre sainte

justice.

(Thao Katay, 1948: 34)

สวำง (Savang) และ ซำ-วอง (Savant) จงเปนกำรเลนค ำระหวำงค ำลำวกบค ำ

ฝรงเศสทพองเสยง ในทนกะตำยใชค ำวำ Savant ค ำภำษำฝรงเศสทหมำยถงนกปรำชญอนเปนกำร

แฝงนยดวยกำรเยยหยนวำ อนทจรงแลวสวำงมไดฉลำดรอบรดงปรำชญ

กะตำยสรำงควำมข ำขนจำกกำรสรำงตวละครคเปรยบตำงระหวำงเจำสวำงและนำย

พลเลอแคลก นำยพลเลอแคลกคอนำยทหำรระดบสงในกองทพฝรงเศสทมตวตนจรงในประวตศำสตร

ในชวงสงครำมโลกครงทสองไดเปนก ำลงส ำคญในกำรน ำพำฝรงเศสใหหลดพนจำกกำรยดครองของ

เยอรมน เมอเสรจสนสงครำมนำยพลเลอแคลกไดรบมอบหมำยใหมำรบผดชอบกำรบรหำรในแถบอน

โดจน ในบทละครนำยพลเลอแคลกถกวพำกษวำเขำมำลำวเพอแสวงหำประโยชนและเอำเปรยบ

ประชำชนเจำของประเทศ กะตำยใชขำวเหตกำรณเครองบนตกทอฟรกำของนำยพลผนเพอสำน

เรองรำวเชอมโยงไปสกำรเสยดสเจำสวำงวฒนำ กำรทยมทตจบคนผด จนเกดเรองรำวผดฝำผดตวม

สำเหตมำจำกควำมเขำใจผดในเรองชอ

“เกลำกระหมอมไดรบขอมลมำจำกคนด ำในประเทศแถบนน บำงกวำเจำหมอนนชอ

เลอแคลก สวนอกพวกวำชอ เลแกลร แตทกคนยนยนหนกแนนแมนย ำวำคนๆนคอคนทเกลำ

กระหมอมก ำลงตำมหำ”

Je me suis informé auprès des noirs du pays ; les uns m’ont dit que

l’homme s’appelait Leclerc, les autres Léclair. Mais tous m’ont affirmé avec

force et énergie que c’était bien le phénomène que je cherchais. Alors…

(Thao Katay, 1948 : 35)

111

สวนทตดตอนมำแสดงเปนตวอยำงมำจำกองกทสองของบทละคร ควำมผดพลำดใน

กำรคนหำผดตวท ำใหยมทตถกพระยำยมบำลต ำหน แตยมทตกใชไหวพรบแกตววำไดผำนไปทำงอฟ

รกำจงไดสอบถำมคนแถบนนวำนำยพลเลอแคลกคอคนทก ำลงตำมหำ ควำมสบสนเรองชอกลำยเปน

ประเดนถกเถยงของพระยำยมบำลกบยมทต ในทนนกเขยนสรำงควำมเขำใจผดดวยกลวธกำรเลนค ำ

ขำมภำษำทมควำมหมำยและเสยงพองกน มลเหตแหงควำมเขำใจผดคอตวละครทชอวำ “สวำง” ใน

ภำษำลำวมควำมหมำยพองกบ “เลแกลร” (Léclair - l’éclair) อนหมำยถงสำยฟำหรอแสงสวำงวำบ

ในภำษำฝรงเศส ในขณะเดยวกนค ำวำ “เลแกลร” (Léclair) คอกำรเลนกบควำมสบสนในกำรออก

เสยงผดเพยนจำก “เลอแคล” (Leclerc)

กำรเลนค ำขำมภำษำในรปแบบของค ำพองเสยง พบไดบอยในเรองเลำเกยวกบควำม

เขำใจผดเรองภำษำ นจงเปนควำมขบขนทกะตำยใชเสยดสเจำอำณำนคม เขำแสดงใหเหนควำมไม

เขำใจในภำษำพนเมองกบควำมพยำยำมของเจำหนำทฝรงเศสทจะสอสำรกบคนพนเมองดวยภำษำ

พนเมอง แตปญหำในกำรออกเสยงทไมถกตองกอใหเกดกำรแปลควำมหมำยผดพลำด ท ำใหเจำอำณำ

นคมตกอยในสภำพนำขบขนในสำยตำของผถกปกครอง

เรำจะเหนเรองขบขนเกยวกบภำษำจำกเรอง Souvenir d’un Ancien Ecolier

de Paksé ดงตวอยำงตอไปน

ในเรองเลำทมชอวำ “Il y a Phet et Pet.” (มค ำวำเผดและเปด) จำก Souvenir

d’un ancien écolier de Paksé M.V ขำรำชกำรฝำยพลเรอนชำวฝรงเศส อยำกรวำคนลำวกนอะไร

กนจงเขำไปถำม

- กลกนเปด

- มไดขอรบนำยทำน พวกเรำมไดกนเปดแตเรำกนปลำ, หนมลำวผกลำของเรำไดตอบ

ออกไป

112

-กลกนเปด?

-บ (ไม)

-แบบนตลอด พดแค บ, บเปนหยง, เมอรซเออรเวจบกำรพดคยเพยงเทำนน เขำเดนสำย

ศรษะออกไป ไมเขำใจอะไรสกอยำง และหนมๆ ชำวลำวของเรำยงไมเขำใจมำกกวำเขำ

- Coolies kin pet !

- Non, Monsieur, nous ne mangeons pas de canard (pet), mais du poisson,

répliquent nos braves Laotiens.

- Coolies bo kin pet ?

- Bo (Non).

- Toujours bo, bo-pen-nhang, finit par dire, en secouant la tête, M.V…qui

n’avait rien compris du tout, et encore moins nos braves Laotiens.

(Katay D. Sasorith, 1958 : 61)

ในฉำกนเกดควำมขบขนในกำรออกเสยงผดของชำวฝรงเศส คนฝรงเศสอยำกถำมวำ

คนลำวกนเผดแตออกเสยงเปนเปดท ำใหคนลำวเขำใจควำมหมำยคลำดเคลอน ในขณะทคนฝรงเศสก

ตควำมค ำพดวำ Bo,bo-pen-nhang (ไม, ไมเปนไร) ในท ำนองทวำคนลำวไมเคยตอบอะไรอยำงอน

เพยรแตใชค ำนกบชำวฝรงเศสอยตลอด ในทนผทถกท ำใหนำชบขนคอเจำนำยชำวฝรงเศส ควำมไม

เขำใจท ำใหกลำยเปนฝำยทดออนแอและไมกลำหำญเทำคนลำว จำกกำรทกะตำยเนนย ำ โดยใช

ค ำคณศพท “brave” ทหมำยถงกลำหำญเพอนยำมตวตนของหนมลำว แตเจำนำยถกท ำใหดออนแอ

เพรำะควำมไมเขำใจในเชงกำรออกเสยงใหตรงกบควำมหมำยของค ำลำว

ควำมขบขนทเกดจำกกำรเขำใจผดทำงดำนภำษำยงถกน ำเสนอในเรอง “Vite !

Vite !” (เรว เรว) (Thao Katay, 1947 : 30-31) ในหนงสอ Pour rire un peu : histoires

113

vécues เรองเลำนผสมผสำนขนบกำรเลำเรองแบบเรองสนกบนทำนกอม ในเรองนกลำวถงเนอเรอง

กลำวถง เมอรซเออร เป (M. P) เจำหนำทไปรษณยโทรเลขลองเรอในแมน ำ “เซโดน” (Sédone) โดย

มพวกกลชำวลำวเปนฝพำย ในชวงกำรเดนทำงทำงเขำสบซกำรและดมเหลำไปหลำยแกว ชวงหนงเขำ

รสกวำเรอแลนชำจงสงใหกลพำยเรวๆ โดยสงเปนภำษำฝรงเศสวำ “Vite ! Vite !” ซงหมำยถงใหพำย

เรวๆ แตกลกลบน ำเรอเขำฝงเพรำะเขำใจวำเจำนำยตองกำรไป “เวจ” ซงหมำยถงหองสขำในภำษำ

ลำว เจำนำยโกรธมำกจงรองดำวำ “Bande de salauds!” (ไอพวกคนเลว) กำรถกเถยงดวยควำม

เขำใจผดจงเรมขน

- บำนโซโล? อยทำงตอนใตของแกงกอกขอรบครบนำยทำน , หวหนำฝพำยรบตอบ

- ไอพวกหมสกปรก

-บำนซองอยทำงเหนอของบำนแหโปะแตกขอรบนำยทำน

- Ban Solo? C’est au sud de Kengkok, Monsieur, s’empressa de

répondre le chef piroguier

-Tas de cochons!

- Le village de Song est au nord de Ban Hê-Photak, Monsieur”

(Thao Katay, 1947 : 31)

ควำมเขำใจผดทำงดำนภำษำเปนปจจยทกะตำยน ำเสนอบอยครงจะเหนไดวำเมอ

ควำมสำมำรถในกำรใชแตละฝำยไมไดเชยวชำญภำษำของกนและกน ควำมเขำใจผดจงกอใหเกด

อำรมณขน สวนทยกมำเปนค ำสงทเจำหนำทฝรงเศสสงใหฝพำยเรงควำมเรว แตค ำวำ “Vite” ใน

ภำษำฝรงเศสหมำยถง “เรว” แตในภำษำลำวค ำวำ “เวจ” หมำยถงหองสขำ จะเหนไดวำเรองเลำ

เรองนใชค ำพองเสยงทท ำใหเกดควำมเขำใจผด เพรำะตำงฝำยยดควำมหมำยในภำษำของตนเอง ขำง

114

ฝำยตวละครทเปนกลลำวยงคงไมมอำรมณใดๆ ดเหมอนเปนตวละครชอๆ แตควำมซอนนกลบไป

กอกวนใหเจำหนำทฝรงเศสโมโหมำก

4.3.1.2 ค าพองเสยงในภาษาฝรงเศส

นอกจำกนกะตำยบอกเลำถงจดรงเรองและจดเสอมของเจำอำณำนคมผำนกลวธเลน

ค ำเลนส ำนวน ซงวธกำรนถอเปนเครองมอชนดหนงทกะตำยมกใชในกำรน ำมำสรำงสรรคงำนเชยน ใน

ทนผวจยพบบทควำมเรอง “La France est à bout (et non tabou)” (ฝรงเศสหมดแรง (และไมใช

สงตองหำม) (Thao Katay, 1948 : 74) จำกเรอง l’Amitié ou la Haine กำรใชวธกำรเชนนเปน

กำรแสดงออกถงควำมสำมำรถเชงวรรณศลปโดยกำรสรำงถอยค ำทมสมผสรดรอย ทน ำไปส

ควำมหมำยอนหนกแนน

ฝรงเศสหมดแรง (และไมใชสงตองหำม)

ฝรงเศสไมเหลอเงน

La France est à bout (et non tabou)...

La France n’a pas le sou

(ขดเสนใตเนนควำมโดยผวจย)

กะตำยดงดดควำมสนใจดวยกำรตงชอเรองทมชดค ำพองเสยง และตอเนองไปใน

เนอควำมใหมสมผสคลองจอง อนท จรงค ำวำ à bout มำจำกส ำนวน être à bout หมำยถงหมดแรง

แตเมออำนออกเสยง est à bout ตองท ำกำร เชอมเสยง (liaison) ท ำใหเกดกำรพองเสยงกบค ำวำ

tabou ทหมำยควำมถงสงตองหำม

ในบทควำมนกะตำยก ำลงจะเปดเผยควำมเสอมของฝรงเศสจงตงชอเรองในเชง

ลอเลยน ดวยกำรใชเทคนคสรำงค ำดงทกลำวมำ ผเขยนนำจะตองกำรเสนอภำพอนเปนส จธรรมวำ

เจำอำณำนคมทเคยรงเรองกเดนทำงไปจนถงสดทำงแบบทหมดสนทกอยำงได เพรำะควำมเสอมไมม

115

ใครหำมไมใหเกดได นอกจำกนกะตำยยงขยำยควำมโดยเลอกใชค ำวำ le sou (เหรยญ) ทมกำร

สมผสของจงหวะเสยง เพอเสนอเหตแหงควำมเสอมของฝรงเศสวำล วนเกดจำกปญหำทำงกำรเงน

นนเอง

กะตำยเสนอภำพฝรงเศสดวยน ำเสยงเยยหยนและดแคลน ทงน เพอจะยกตวใหสง

เพอกดขมเจำอำณำนคมใหดแยลง อกทงเปนกำรเปดทำงใหมหำมตรอยำงอเมรกำไดเขำมำมบทบำท

เดน ดงทเขำมกเนนย ำอยเนองๆ ในหลำยๆ บทควำมของหนงสอเลมน

ใน Pour rire un peu : histoires vécues กะตำยน ำเสนอเรองเลำข ำขน

เกยวกบเจำอำณำนคมโดยใชวธกำรเลนค ำพองเสยง ในเรองสนเรอง “Les Ennemis de Boileau”

(ศตรของบวโล) (Thao Katay, 1947 : 64-68) เรองสนเรองนบอกเลำพฤตกรรมนำขบขนของเจำ

อำณำนคม ในเรองนกะตำยยกตวอยำงเจำหนำทฝรงเศสทเขำมำท ำงำนในดนแดนอำณำนคมลำว คน

เหลำนมนสยโผงผำงโวยวำย ชอบดมสรำและยงชอบกนดำดวยค ำหยำบคำย ซงคณลกษณะดงกลำว

ยอนแยงกบหลกกำรท บวโล (Boileau) นกปรชญำผยงใหญในครสตศตวรรษท 17 ของฝรงเศส เขำ

คอผวำงรำกฐำนและสรำงกฎเกณฑอนเครงครด เพอใหผลงำนวรรณกรรมในยคคลำสสกของฝรงเศสม

แบบแผนงดงำม ในทนกะตำยยกบทกลอนของบวโล มำกลำวอำงเพอแสดงใหเหนวำปรำชญฝรงเศส

ผยงใหญไดก ำหนดแนวทำงทชดเจนและเปนระเบยบไวใหชำวฝรงเศสไดปฏบตตำม

อยำงไรประโยชน ทำนกระทบโสตฉนนนดวยเสยงหวำน

หำกค ำพร ำนนไมเหมำะกำล อกผสมค ำขำนพำลชวรำย

หวใจฉนจกมยอมรบ ไมสดบควำมปำเถอนเลอนลอยนน

“En vain vous me frappez d’un son mélodieux,

Si le terme est impropre, ou le tour vicieux ;

Mon esprit n’admet point un pompeux babarisme”

116

(Thao Katay, 1947 : 64-65)

กะตำยเสนอใหเหนถงควำมรมรวยในกฎเกณฑเชงภำษำ โดยกลำวอำงองถงหลกกำร

ทเปนทยอมรบมำยำวนำนของบวโล ยกบทกลอนทพดถงควำมงดงำมทตองเปนไปตำมแบบแผน แต

ใชค ำงำมเทำใดหำกไมเคำรพกฎเกณฑสงทน ำเสนอกกลำยเปนเรองปำเถอนไรวฒนธรรม กำรกลำว

อำงดงกลำวเปนกำรเสยดสพฤตกรรมของเจำหนำทฝรงเศส ถงแมกฎแบบฝรงเศสจะดงำมและเปน

ระเบยบตำยตวอยำงไร แตคนฝรงเศสผมอ ำนำจในลำวไมไดยอมรบปรบใชควำมดงำมนนเลย

ค ำปำเถอนทวำคงเปนค ำอยำง “หมำสแมมง” ปรงรสดวยเหลำแปรนอหรอเหลำมำ

แตลแปรยตดรสดวยค ำวำ “ไอลกโสเภณ”ใชไหมหนอ? และนคอกำรน ำเสนอใหคณๆ ไดรจกค ำชว

รำยอยำงหมำสแมมง ลกโสเภณ และอนๆ ทมอกสอง สำม สเทำทไมไดมำจำกบทกวของบวโล แต

ออกมำจำกแกวเหลำแปรนอและมำแตลแปรเยร (โฆษณำฟร)

Est-ce un “pompeux babarisme” qu’un “ma-si-mè assaisonné de

pernod”, ou “un martelle perrier entrecoupé de fils de p…”?

Et c’est pour vous démontrer qu’ils distribuent à tour de…bec des

“ma- si-mè-mung”, des “ fils de p…” des bandes de salaude, (…), et autres tout en

doublant, triplant, quaduplant...pas les vers de Boileau, mais les verres de permod

ou des martell perrier (réclame gratruite). (Thao Katay, 1947 : 65)

ในทนกะตำยตงขอสงเกตวำเจำหนำทฝรงเศสบำงคนมพฤตกรรมดมสรำและกลำว

วำจำหยำบคำยกบคนพนเมอง ในทำงปฏบตตำงจำกสงทบวโลก ำกบใหเปนไป ผเขยนเชอมโยงบท

กลอนซงในภำษำฝรงเศสใชค ำวำ Vers เปรยบเทยบกบค ำวำ Verres ทเปนค ำพองเสยงออกเสยงวำ

แวร แตค ำทงคใหควำมหมำยหำงไกลกนโดยสนเชง Vers (บทกลอน) ของบวโลเชอมโยงกบวฒนธรรม

117

และแบบแผนอนดงำม ในขณะท Verre (แกว (เหลำ)) บงบอกถงควำมมวเมำไรวนยทเจำหนำท

ฝรงเศสน ำมำใชกบคนในดนแดนอำณำนคม

กะตำยน ำเสนอเรอง “Viens ici, Decoux” (มำนส นำยเดอก) ในหนงสอ Pour

rire un peu : histoires vécues กะตำยเลำเรองรำวเมอครงไดกลบไปพบเพอนเกำสมยเรยน

พวกเขำไดสนทนำกนอยำงออกรส ไดพดคยถงคนในอดต แตเมอไดพดถงผปกครองชำวฝรงเศสทชอ

เดอก (Decoux) ซงชอนเปนทรงเกยจของคนทวไป บำงคนน ำชอนไปตงเปนชอสนขโดยใชค ำพอง

เสยงวำ Deux-coups (เดอ ก) ซงหมำยถงกำรเตะสองครง ใชชอนเพอเปนทระลกถงมำดำมเดอก

ภรรยำผปกครองอนโดจน

กะตำยเพมเตมวำ “คงไมผดถำคนทงหมบำนจะตงชอสนขวำเดอก ฉนจะเรยกมน

งำยๆ วำเดอกเลอ (เจำสองส) เหมอนกบทขนสขำวและเหลองของมนบงบอกไว” (Ce chien, ce

n’est pas ma faute si tout le village l’a appelé Decoux. Je lui avais donné tout

simplement le nom de : Deux Couleurs, comme l’y prédestinait son pélage blanc et

jaune) (Thao Katay, 1947 : 177) จะเหนไดวำชอเดอก (Decoux) ถกมำน ำมำลอเลยนใหเปนชอ

สนข ทงนกะตำยใชค ำพองเสยงทง Deux-coups และ Deux Couleurs ทสะทอนใหนกถงชอบคคล

ทถกหยบยกมำลอเลยน

4.3.2 การเสยดส (Satire)

จำกกำรวเครำะหวรรณกรรมในยคตอสกชำต ผวจยพบวำกะตำยมงโจมตขวตรงขำมทำง

กำรเมอง ดวยกำรเสนอเรองรำวกลำวอำงถงบคคลตำงๆ เพอกดขมใหเปำหมำยในกำรโจมตดอยคำลง

ซงลกษณะกำรน ำเสนอทท ำใหกะตำยบรรลวตถประสงคดงกลำวคอกำรใชวรรณศลปเสยดสเพอสรำง

เรองเลำ

118

ใกลรง อำมระดษ (2533 : 25-26) อธบำยลกษณะของรอยแกวแนวขบขนประเภทเสยดส

ดงน รอยแกวแนวขบขนเรองทแตงขนเพอเสยดสเรองตำงๆ ซงผเขยนเหนวำเปนควำมผดหรอเปน

ขอบกพรองทอำจกอใหเกดควำมเสยหำยได นกวรรณคดของโลกตะวนตกไดอธบำยกำรเขยนแบบ

เสยดส (Satire) วำเปนกำรเขยนแบบหนงซงเปนกำรผสมผสำนระหวำงทศนะวพำกษวจำรณกบ

อำรมณขน (humor) และค ำคม (wit) โดยมจดประสงคจะปรบปรงแกไขขอบกพรองผดพลำดตำงๆ

ใหดขน โดยเปำหมำยของเรองเสยดสจะเปนบคคล เรองรำว พฤตกรรม หรอเหตกำรณท

เฉพำะเจำะจง ในแงของกำรสรำงควำมขบขน เรองเสยดสมงลอเลยนตรงทท ำใหผอำนรสกขบขนแกม

เยยหยนตอเปำหมำยทถกเสยดส ทงนเพรำะผแตงใชทวงท ำนองและน ำเสยงเยยหยนซงท ำใหรสกวำ

ขอบกพรองนนเปนสงรำยแรง นำเหยยดหยำมและไมควรปฏบตเปนอยำงยง ซงจะกอใหเกดควำมเจบ

แสบและอบอำยตอผเปนเปำไดอยำงมำก แตในขณะเดยวกนน ำเสยงเยยหยนนกแสดงผำนภำษำคม

คำยชวนขนดวย

ค ำอธบำยของใกลรงสมพนธกบวธกำรทกะตำยใชวพำกษกลมเปำหมำย ซงหมำยถงฝำยตรง

ขำมทำงกำรเมองและเจำอำณำนคม โดยกะตำยใชวธน ำเสนอเรองรำวอยำงเฉพำะเจำะจงเปน

รำยบคคล เพอท ำใหผถกกลำวถงเหลำนนดนำหวรอ ทงนวธกำรดงกลำวสมพนธกบทฤษฎอำรมณขน

ทวำดวยควำมเหนอกวำและควำมต ำกวำ (disparagement Theory) ทเชอในเรองควำมเหนอกวำ

และต ำกวำของบคคล ซงเปนสำเหตใหเกดอำรมณขน กลำวคอผมอำรมณขนจะอยในต ำแหนงท

เหนอกวำผถกหวเรำะ และผทถกน ำมำท ำใหขบขนจะอยในต ำแหนงทต ำกวำ (เถกง พนธเถกงอมร,

2559 : 63)

ในสวนทสองของ Les Valets de l’Impérialisme Français กะตำยน ำเสนอเรองรำว

จ ำนวน 3 บท มเนอหำเกยวกบ โรเช อรด สวนนะวง (Roger Ourot Souvannavong) ซงเคยเปน

เจำหนำทปฏบตงำนในส ำนกขำหลวงฝรงเศส ครงหนงเคยเปนแนวรวมกลมเดยวกบกะตำยในกำร

119

รณรงคใชภำษำฝรงเศสเพอจดท ำหนงสอพมพลำวใหญ (พม วงวจด, 2550: 46) และในชวงป ค.ศ.

1948 ไดท ำหนำทเปนผแทนลำวในสภำแหงสหภำพฝรงเศส8 แมจะเคยรวมงำนกนมำกอนแตในยำมท

สถำนกำรณกำรเมองเปลยนไปท ำใหตำงฝำยมควำมเชอและอดมกำรณแตกตำงกน บคคลผนจง

กลำยเปนเปำหมำยทกะตำยน ำมำเสยดส โดยกะตำยใหค ำบรรยำยคณลกษณะของบคคลผนไวอยำง

สนๆวำ

“ถอก ำเนดจำกพอแมชำวลำว

เปนสำมของสำวเวยดนำม (เพอทรพยสมบต)

เปนพลเมองฝรงเศส (เพอเงนเดอน)

Né Lao de père et mère

Mari d’une Cochinchine (pour la dot)

Citoyen français (pour la solde) (Thao Katay, 1948 : 39)

ผเขยนเรมแนะน ำบคคลผนดวยกำรสรำงภำพลกษณดวยวธกำรตควำมสงทเปนหรอสงทท ำ

ใหมควำมหมำยในเชงลบ เชนกำรเพมควำมในท ำนองวำชำยผนแตงงำนกบสำวเวยดนำมเพอหวง

กอบโกยสมบต หรอแมกระทงกำรทเขำโอนสญชำตจำกลำวเปนฝรงเศสกถกตควำมวำ เพอหวง

เงนเดอนจำกกำรรบรำชกำร ทงนกลวธดงกลำวใหผลในกำรท ำลำยควำมนำเชอถอตอบคคลทถก

น ำมำเสยดส

นอกจำกนกะตำยยงสรำงตวละครในบทควำมเรอง “หองแสดงภำพผรบใช” (La Galerie

des Valets) (Thao Katay: 41) ผเขยนเปดเรองดวยกำรชแจงใหเหนสถำนกำรณกำรเมองในยคท

เจำอำณำนคมเขำมำกอบโกยผลประโยชนในลำวมกลมบคคลทท ำงำนเพมพนผลประโยชนใหฝรงเศส

8 ขอคดเหนเพมเตมของบรรณาธการใน, Jean Decoux. A la barre de l’Indochine : Histoire de mon gouvernement gé né ral, 1940-1945, (Paris : Soukha Edition, 2013) p. 340

120

เพอทตนจะไดรบผลพลอยไดจำกประโยชนเหลำนน กะตำยสรำงค ำนยำมควำมเปนตวตนของตว

ละครเอกดวยน ำเสยงเยยหยนโดยกำรสรำงภำพใหเปนผมควำมสำมำรถในกำรปรบเปลยนตวเองให

ไหลไปตำมกระแสกำรเปลยนแปลงของสงคมและกำรเมอง จะเหนไดวำผเขยนเอยอำงถงชอของ

บคคลเปำหมำยและใชถอยค ำโจมต กำรสรำงภำพขวตำงทำงกำรเมองใหมลกษณะเกนจรง อนเปน

คณลกษณะเดนทสอดคลองกบหลกกำรสรำงอำรมณขนของนกกำรเมองทมงเนนใชเรองตลกในฐำนะ

เปนเครองมอ (Instrumental humour) ในทนผเขยนใชอำรมณขนเพอวตถประสงคในกำรท ำให

คแขงดเปนคนโงเงำ (to make opponents seem foolish) (Lockyer, 2009: 76)

นอกจำกนยงมกำรสรำงควำมนำเชอถอใหกำรสรำงภำพบคคลทถกน ำมำลอเลยนดวยกำร

อำงองแนวหลกกำรของนกวชำกำร ดงเชนในบทควำมทชอวำ “ไมมแตอำชญำกรโดยก ำเนดเทำนน”

(Il n’y a pas que le criminel-né.) (Thao Katay, 1948 : 51) กะตำยอำงองงำนวจยของ เซซำร

ลอมโบรโซ (Cesaire Lombros) นกอำชญวทยำทน ำเสนอแนวคดกำรเปน อำชญำกรโดยก ำเนด (le

criminel-né) ซงเปนกำรใชหลกกำรทำงวทยำศำสตรเพอวเครำะหปจจยทท ำใหคนกออำชญำกรรม

กะตำยโตกลบแนวคดของนกวชำกำรตะวนตกผนโดยใชขอควำมแนวลอเลยนวำ ไมมแตอำชญำกร

โดยก ำเนดเทำนน หำกจะมคนทชวรำยโดยก ำเนดเชนนนกคงมเพยง ทำสโดยก ำเนด (les esclaves

nés) ทชนชอบกำรรบใชเจำอำณำนคม กะตำยลอเลยนแนวคดตะวนตกโดยกำรสรำงค ำใหมทเปลยน

จำกบรบทเชงอำชญวทยำไปสบรบทของระบอบจกรวรรดนยม

กะตำยน ำเสนอเรองของนกกำรเมองลำวในบทควำมแสดงขอคดเหนเรอง “Deux hommes,

deux caractères” (สองคน สองบคลกภำพ) บทควำมขนำดสนนเคยเผยแพรในหนงสอพมพบงไฟซง

เปนสอสงพมพของกลมลำวอสระเมอครงลภยกำรเมองมำยงประเทศไทย โดยมหมำยเหตระบ ไว

ตอนทำยของบทควำมนวำ มำจำกหนงสอพมพบงไฟรำยสปดำหฉบบท 65 (Thao Katay, 1949 :

22) ภำยหลงบทควำมนถกน ำมำรวมเลมในชอวำ Les Aspirations du Peuple lao ou les

121

Revendications des Lao-Issara ในบทควำมนกะตำยน ำเสนอเรองรำวของ โรเช อรด สวนนะ

วง (Roger Ourot Souvannavong) ซงกะตำยระบวำบคคลผนมบทบำทในรฐบำลลำว

รำชอำณำจกรลำวในชวงทลำวอสระตงรฐบำลพลดถนในไทย โรเชไดรบมอบหมำยใหเปนตวแทนของ

รำชอำณำจกรลำวเพอรวมประชมในกลมสหพนธฝรงเศส (l’Union Française) ในทนโรเชถกน ำไป

เปรยบเทยบกบ เตยว โลง (Mr. Tiou Long) ซงเปนผแทนจำกประเทศกมพชำ ทงสองไดรบหนำท

เดยวกนนนคอกำรพจำรณำเงอนไขของขอตกลงแบบโมดส ววงด (Modus Vivendi) ซงในสวนของ

ลำวมสำระส ำคญคอกษตรยลำวมควำมยนดมอบประเทศลำวใหฝรงเศสปกครองแบบสงกดในเครอ

สหพนธอนโดจน สญญำฉบบนเปนกำรเปดทำงใหฝรงเศสไดเขำมำปกครองลำวอยำงถกตองตำม

กฎหมำยระหวำงประเทศ (สเนด โพทสำน, 2552 : 438) กะตำยมทำทไมเหนดวยกบสญญำฉบบน

ซงแนวคดของเขำไมสอดคลองกบสงทโรเชแสดงออก ดงนนตวแทนรฐบำลผน จงถกน ำเสนอผำน

มมมองของนกตอสกชำตทมองตำงมมในเรองโมดส ววงด

สองคน สองบคลกภำพ

เรำรกนวำกมพชำกบลำวถกยดเยยดใหยอมรบขอตกลงโมดส ววงดจำกฝรงเศส เหมอนกน

โรเช อลด สวนนะวงไมพบสงอนใดเลยหรอทสมบรณมำกกวำไปกวำขอตกลงโมดส ววงด

ลำว-ฝรงเศส ฉบบวนท 27 สงหำคม 1946 และจะไมสตยนอกเหนอขอตกลงฉบบน ส ำหรบเขำ

สญญำฉบบนหมำยถงอสระ ควำมเปนเอกรำช และกำรไมขนอยกบใคร

เตยว โลง ไมเหนดวยเลยกบควำมคดน (...)

โรเช อรด สวนนะวง มสมอง ควำมปรำดเปรองทพวกเรำมอำจมไดเชนนนหรอ

หรอวำ เขำนนมสมผสทหก

Deux hommes, deux caractères.

122

On sait que le Cambodge et le Laos se sont vu imposé par la France

un modus vivandi semblable.

“Mr. Roger Ourot Suvannavong trouve qu’il n’y a rien de plus parfait

que le modus vivandi franco-laotien du 27 août 1946, et ne jure plus que par

cette convention. Pour lui ce modus vivendi signifie liberté, autonomie,

indépendance.

Mr. Tiou Long, lui n’est nullement de cet avis (…)

Mr. Roger Ourot Suvannavong aurait-il un cerveau, une intelligence

que nous ne possèderions pas ? Ou serait-il doué d’un sixième sens ?

(Thao Katay, 1949 : 22)

ในบทควำมน โรเชตกเปนเปำหมำยทกะตำยน ำมำวพำกษและเสยดสใหเหนถงพฤตกรรมทไม

สอดคลองกบควำมเหนของกะตำย มกำรหยบยกตวละครทเปนบคคลทสำมเพอน ำมำเปรยบเทยบ

เพอใหกำรกลำวถอยค ำเสยดสดมน ำหนกมำกขน กะตำยย ำควำมวำโมดส ววงด คอสงส ำคญทโรเชยด

เปนหลกกำรวำสงทไดมำคอกำรปลดปลอยลำวใหเปนอสระจำกฝรงเศส ในมมของผเขยนควำมคด

เชนนนคอสงเลอนลอย เหนไดจำกกำรใชกรยำ aurait (ม) และ serait (เปน) ในรปของ

conditionnel présent ซงเปนรปของกรยำทบงบอกถงสงทไมมอยจรงในปจจบน กำรน ำเสนอเชนน

เปนกำรผลกใหเปำโจมตดมทำทแปลกประหลำดทงทำงสมองและสตปญญำแบบท nous (พวกเรำ)

ไมม กะตำยยงตอกย ำควำมคดควำมเชอของโรเชแปลกแยกจำกผอนใหดเกนจรงดวยกำรใชค ำวำ un

sixième sens (สมผสทหก) ใหดมพฤตกรรมเหลอเชอเกนจรง นนยงท ำใหเปำหมำยทถกเสยดสด

แปลกแยกและนำขบขนมำกขน

123

ในบทควำมแสดงขอคดเหนเรอง “Ce que pensent les autorités françaises de ce

prince indigne et incapable” (สงทผมอ ำนำจชำวฝรงเศสคดเกยวกบเจำชำยผไรเกยรตและไร

ควำมสำมำรถ) ในหนงสอ Les Valets de l’Impérialisme Français กะตำยเสนอเรองรำว

เสยดสเจำนำยของลำว ลดทอนคณคำสงสงใหดไมนำเชอถอ ในสวนเกรนน ำกอนเขำสเรองรำวของเจำ

พระองคนน กะตำยเสยดสรปแบบกำรใชชวตดวยขอควำมสนๆ แตใหควำมหมำยชดเจน

นกตไกมอสมครเลนผยงใหญ

นกเลนไพตองตวฉกำจ

ร ำรวยควำมคดแตไมฉลำด

เผดจกำรฝกหดไรควำมสำมำรถ

และเปนผทรยศตอประเทศตนเอง

Grand amateur de combat de coq

Grand joueur de “phay tong”

Riche d’idées, mais pauvres d’esprit

Aprenti-dictateur incapable

Et traître à son pays.

(Thao Katay, 1948 : 13)

คณลกษณะทกะตำยน ำเสนอลวนเปนภำพเชงลบทถกน ำมำตแผผำนมมมองนกตอส กะตำย

เสนอทศนะทเขำมตอเจำชำยพระองคนดวยถอยค ำรนแรง เลอกใชถอยค ำเรมระดบจำกนอยไปหำ

มำก แรกเรมเปนกำรน ำเสนอกำรใชชวตแบบสนกสนำนดวยกำรละเลนพนบำนลำวอยำงกำรตไกและ

กำรเลนไพตอง เสนอภำพหนมเจำส ำรำญ จำกนนจงเสรมถอยค ำเพมระดบเพอเยยหยนวำเจำชำยชำง

124

คดแตใหคำควำมคดดวยกำรใชภำพตรงขำมนนคอขอดอยเรองสตปญญำ และปดทำยถอยค ำเสยดส

ทงหมดดวยค ำวำ ผทรยศ ซงถอยค ำนผลกใหชนชนผน ำกลำยเปนบคคลลแกอ ำนำจ

นอกจำกกำรเสยดสเจำนำยและขำรำชกำร กะตำยยงเสนอบทบำทของสอมวลชนในกำร

น ำเสนอขำวสำรทเกยวกบสถำนภำพของประเทศลำว ในทนเสนอในรปของจดหมำยเปดผนกทเขยน

ถงผอ ำนวยกำรหนงสอพมพ “ลำวรศม” เพอแสดงใหเหนวำลำวรศม ก ำลงท ำหนำท เปน

กระบอกเสยงใหระบบอำณำนคมฝรงเศส กะตำยเสนอขอมลวำหนงสอพมพนคอสอเพยงฉบบเดยว

ของลำวเมอเทยบกบเพอนบำนฝงสยำมทมสอประเภทหนงสอมำกมำย ผเขยนแสดงควำมผดหวงกบ

กำรทสอเพยงหนงเดยวของประเทศไมใหขอมลทแทจรงแกประชำชน และกลำวโทษผอ ำนวยกำรท

น ำเสนอบทบรรณำธกำรในหนงสอพมพฉบบหนงวำ

ฝรงเศสไดใหเอกรำชกบลำวและใหปวงชนชำวลำวมอสระในกำรด ำเนนกำรไปส

ควำมกำวหนำดวยตนเอง

(La France a déjà accordé l’indépendance au Laos et que le Peuple

Lao est maintenant libre de travailler à sa propre évolution)

(Thao Katay, 1948: 79)

แมกะตำยกบผอ ำนวยกำรลำวรศมเคยท ำงำนรวมกนในกำรจดท ำหนงสอพมพลำวใหญ แต

ควำมเปลยนแปลงทำงกำรเมองท ำใหผผลตสอสงพมพทงสองมจดยนทำงกำรเมองคนละขว :o,yLot)v

กะตำยฝำยลำวรศมคอเครองมอในกำรเสนอขอมลของฝรงเศส สวนกะตำยคอผผลตสอของฝำยลำว

อสระ อำจกลำวไดวำสอสงพมพของทงสองขวอ ำนำจคออำวธชนดในกำรท ำสงครำมตำมวถทำงของ

ปญญำชน กะตำยใชจดหมำยเปดผนกฉบบนเพอลดทอนควำมนำเชอถอของสอจำกฝำยตรงขำม

แมวำเนอหำในจดหมำยจะมประเดนหลกเพอเสนอวำอกฝำยใหขอมลบดเบอนสถำนกำรณจรง แต

125

กะตำยใชวรรณศลปเสยดสทแยบคำยในกำรตแผ เยยหยน เปดโปงขอเสยของกำรท ำหนำทสอของ

ประเทศในภำวะทบำนเมองก ำลงคกรน

กะตำยเกรนน ำกอนเสนอเนอควำมในจดหมำยวำ

“มคนทเปนควำยและควำยทเปนคน”

(Il y a des hommes qui sont des buffles et il y a des buffles qui sont

les hommes.)

(Thao Katay, 1948 : 76)

กำรเปรยบเทยบคนกบควำย ใหผลในกำรเสยดสรนแรง ในทนสอมวลชนกลำยเปนเปำหมำย

ในกำรเสยดส คนเหลำนนไมไดถกมองวำดอยปญญำรำวกบควำยเทำนนแตยงหมำยรวมถงกำรยอม

จ ำนนเหมอนควำยทท ำหนำทไถนำ กำรเปรยบในลกษณะนสะทอนใหเหนทศนะของกะตำยวำกำรท

สอมวลชนปดตวเองอยในโลกแคบ ไมศกษำหำขอมลสถำนกำรณทเกดขนจำกสอตำงประเทศหรอจำก

เอกสำรสญญำฉบบจรง เปนกำรลดทอนคณคำตวเอง เปลยนสภำพปญญำชนใหกลำยเปนคนโงเขลำ

ดงเชน คนทเปนควำย สวนในวำทะทวำ ควำยกลำยเปนคน สำมำรถเชอมโยงไดกบนโยบำยกำรปด

กนกำรเรยนรทฝรงเศสมตอลำว จ ำนวนโรงเรยนมนอย คนไมรหนงสอมมำก ในทศนะของกะตำยสอ

ทดควรเปนแหลงใหควำมร คนโงเขลำทเปรยบเหมอนควำยเมอไดรบกำรศกษำหรอไดเสพขอมล

ขำวสำรทถกตองกจะกลำยเปนคนทมควำมร แตกำรยอมจ ำนนของสอทเสนอขำวให เปนไปดง

ประสงคของฝรงเศสเปนเรองทกะตำยยำกจะยอมรบได กำรทสอในฝงตรงขำมกบกลมลำวอสระคลอย

ตำมไปกบนโยบำยของฝรงเศส และมททำยนดกบกำรจะอยภำยใตกำรควบคมบงกำรของอดตเจำ

อำณำนคมท ำใหกะตำยเสนอตวอยำงสภำษตลำวโบรำณเพอแสดงใหเหนขอแตกตำงระหวำงกำร

ปกครองตนเองกบกำรใหคนอนเขำมำชน ำชะตำของประเทศ สภำษตดงกลำวถกน ำเสนอตำมควำม

ดงน

126

สบซำงบเทำเคย

สบลกเขยบเทำพอเมย

Sib sang bo tho kheuy,

Sib louk kheuy bo tho pho mia.

(Dix habiles ne valent pas un habitué,

Dix gendres ne valent pas un beau-père)

(Thao Katay, 1948 : 82)

ผเขยนไดอธบำยถงควำมเปรยบในสภำษตนวำ กำรเปนชำงเพยงแตชอหำกไมเคยลงมอท ำ

อะไรกคงไมมประโยชน นอกจำกนนลกเขยซงเปนคนนอกทเปรยบไดกบคนฝรงเศสทเขำมำในลำว ไม

อำจเทยบไดกบพอตำซงหมำยถงคนลำวทเปนเจำบำน ยอมรงำนมำกกวำผมำใหม ในทนกะตำย

ตองกำรยนยนหลกกำรทวำฟำกฝงลำวอสระพลดถนท เปนคนลำวแทๆ ก ำลงตอสเพอขอสทธในกำร

ปกครองตนเองและยอมท ำไดดกวำกำรทคนบำงกลมตองกำรชกน ำใหฝรงเศสกลบมำบงกำรกำร

บรหำรประเทศอกครง

นอกจำกนผเขยนตงขอสงเกตวำในชวงเวลำทฝรงเศสเขำมำแทรกแซงกจกำรภำยในของลำว

ไดปรำกฏผคนสองกลม

แต ยงม คนลำว และ คนลำว

โชคดทมคนลำวจ ำนวนนอยทเหนวำคนทไมยอมเลย “ค....” ของพวกจกรพรรด

ฝรงเศส นนชำงเปนคนโงนก

เมอเลยแตละครงจะไดทงเงนทงทองเปนกโลๆ (...)

โชคดอกเชนกนทมคนลำวกลมใหญทเปนปฏปกษกบควำมประพฤตชวชำและเปน

พวกทไมยอมรบจกรพรรดฝรงเศสทเขำมำสรำงลกสมนในบำนเมองเรำ

127

(Mais il y a Lao et Lao.

Il y a des Lao- une infirme minorité heureusement ! – qui trouve que

les gens sont bien bêtes de ne pas lécher le c…aux impérialistes français,

quand chaque coup de langue vous rapporte des kilos et les kilos d’or. (…)

Il y a des Lao – une grande majorité, heureusement aussi ! – qui

répugnent devant tant de bassesse et qui n’admettent pas que les

impérialistes français viennent faire de petits satrapes chez nous, (...)

(Thao Katay, 1948: 28-29)

กะตำยเสนอขอเปรยบเทยบระหวำงคนบำงกลมทไดประโยชนจำกกำรอยขำงเจำอำณำนคม

กบผคนทไมยอมรบอ ำนำจของระบอบดงกลำว โดยกำรใชถอยควำมทวำ “เลย” เพอรบเงนและทอง

เพอเสยดสกลมคนทยอมท ำทกอยำงเพอไดมำซงผลผลประโยชน

กำรใชถอยค ำเสยดสเพอวพำกษเปำหมำยใหเกดควำมนำหวรอนนจะสมฤทธผลไดตองอำศย

ปจจยในเรองของกำรสอสำร ในเมอวรรณกรรมคอกำรสอสำรประเภทหนง ดงนนผอำนทเปนผรบสำร

ตองมควำมเขำใจตรงกบสงทผเขยนตองกำรสอ ทงนไมใชวำผอำนทกคนจะเขำใจควำมหมำยของกำร

เสยดสของผเขยนไดทงหมด ผอำนอำจมปฏกรยำตำงกนไป บำงคนขบขนบำงคนอำจไมรสก ลกษณะ

เชนนเรยกวำ “ผอำนตำมนยเสยดส”(นทธนย ประสำนนำม, 2548 : 25) ดงเชนในงำนวรรณกรรม

ของกะตำยทเกดขนในชวงทกำรเมองก ำลงรอนระอ มบคคลส ำคญทมบทบำททำงกำรเมองทอยฝำย

ตรงขำมกลมลำวอสระ และเปนทรจกของคนในยคนน ดงนนผรบสำรจ ำเปนจะตองรบรบททำง

กำรเมอง สงคมและวฒนธรรม อกทงตองมกำรรบรและตควำมตรงกบสงทผเขยนตองกำรเสนอ

ในชวงทมขอขดแยงทำงกำรเมอง เปนเรองเลยงไมไดทบคคลส ำคญผอย อกฟำกของ

อดมกำรณจะถกหยบยกมำวพำกษวจำรณ เมอคนในยคสมยนนไดรบรเหตกำรณรวมกบกะตำย เสยง

128

หวเรำะทมรวมไปกบเรองรำวทถกบอกเลำจงชดเจนและตอบสนองตอสงทกะตำยตองกำรสอออกไป

ผอำนกลำยเปนผสมรรวมคดและผสงเกตกำรณรวมกบผเขยน (นทธนย ประสำนนำม, 2548 : 29-30)

เมอเขำใจสำรทงหมดทผเขยนตองกำรสอ ควำมรสกเหนอกวำยอมเกดขน กลำวคอผเขยนไดวพำกษ

กลมเปำหมำยใหรสกเจบใจ กลมผอำนกรสกสนกทเหนบคคลเหลำนนถกน ำมำตแผใหเหนขอบกพรอง

กะตำยซงเปนสวนหนงของกลมลำวอสระผลภยมำยงประเทศไทยมมมมองเหนตำงกบบคคล

ส ำคญทมอ ำนำจในรำชอำณำจกรลำว สถำนกำรณทถกน ำเสนอในเชงเสยดส ท ำใหเหนมมมองของ

กะตำยทมองวำบคคลเหลำนมแนวคดคลอยตำมเจำอำณำนคม กำรทโรเชยอมรบขอตกลงของฝรงเศส

ทจะกลบเขำมำครองอ ำนำจในลำวไมเปนไปในทำงเดยวกบควำมเหนของกลมลำวอสระ โรเชจงถก

น ำเสนอใหเหมอนกบคนไมรผดชอบ มควำมคดแปลกประหลำด ซงตำงจำกผแทนฝำยกมพชำทยงไม

ยอมตกลงงำยดำย ดงเชนทกลมลำวอสระกไมยอมรบ ในสวนของเจำนำยถกกะตำยน ำมำตแผเสนอ

ภำพผเกงกลำในเรองทไมสมควร ควำมสำมำรถตำงๆ ทนยำมตวตนของชนชนเจำนำยตรงขำม

คณลกษณะอนพงประสงคทผน ำพงม นอกจำกนสอมวลชนอยำงผอ ำนวยกำรหนงสอพมพกไมไดท ำ

หนำทอยำงทสอควรท ำ เปำหมำยในกำรเสยดสทงสำมจงถกลดคณคำใหดดอยกวำฐำนะทำงสงคมท

ตนเปนอย อกทงกลำยเปนเครองมอในกำรระบำยควำมอดอนของผรวมอดมกำรณลำวอสระทไดอำน

และตควำมขอเขยนดงกลำว

4.3.3 การแฝงนย (Irony)

อรำวด ไตรลงคะ อธบำยเรองกำรแฝงนยไวในบทควำมเรอง “แนวทำงวรรณกรรมวจำรณ

ตะวนตกเพอแงมมกำรวจำรณทหลำกหลำย” (อรำวด ไตลงคะ, 2542 : 83) ในควำมหมำยกวำง กำร

แฝงนยหรอ Irony เปนกำรขดกนของสงทปรำกฏใหเหน สวนในควำมหมำยแคบเปนภำพพจนซง

ควำมคดทเจตนำจะสอสำรแตกตำงหรอตรงขำมกบควำมหมำยตำมตวอกษรของค ำทใช ในบนเทงคด

129

มกปรำกฏใชกำรแฝงนย 3 แบบกลำวคอ กำรแฝงนยดวยถอยค ำ (Verbal irony) กำรแฝงนยเชงโชค

ลอ (Irony of fate หรอ Irony of situation) และ กำรแฝงนยดวยมมมอง (Ironic vision)

ในวรรณกรรมของกะตำยผวจยพบเพยงกำรแฝงนยดวยถอยค ำ ซงกำรแฝงนยในรปแบบน

ณฐพร พำนโพธทอง (อำงถงในนทธนย ประสำนนำม, 2548 : 175) ไดใหค ำจ ำกดควำมไวดงน 1)

กำรกลำวสงหนงแตหมำยควำมในทำงตรงกนขำม หรอกำรกลำวส งทผพดเชอวำเปนเทจ 2) กำร

แสดงวจนกรรมทละเมดกฎควำมจรงใจเชนกำรกลำว “ขอบคณ” ในสถำนกำรณทผฟงท ำสงทเปน

ผลรำยตอผพด และผพดไมไดรสกขอบคณตอกำรกระท ำนน หรอขอรองใหผฟงท ำอยำงใดอยำงหนง

ในบรบททผพดไมตองกำรใหท ำเชนนนจรงหรอตองกำรใหท ำตรงขำมเปนตน

จะเหนไดวำรปแบบกำรใชวรรณศลปแฝงนยยงตองอำศยปจจยของกำรสอสำรระหวำงผพด

และผฟงเพอจะใหกำรสอควำมหมำยของถอยค ำบรรลถงควำมตองกำรทผเขยนตองกำรสอสำร เมอ

วเครำะหวรรณกรรมของกะตำย ดงเชนเรองสน “Les Français ne sont pas brutaux (Hum!)”

(คนฝรงเศสไมใชคนโหดรำย หม!) ทตพมพรวมเลมในหนงสอ Pour rire un peu : histoires

vécues เรองนเปนวรรณกรรมกะตำยตพมพในชวงแรกของกำรลภยทำงกำรเมองมำยงประเทศไทย

เนอหำสวนใหญมงวพำกษเจำอำณำนคม เรองสนทน ำมำวเครำะหตงชอเรองในเชงแฝงนย แตน ำเสยง

ทเอยถงเจำอำณำนคมลวนตรงขำมกบถอยค ำทน ำเสนอโดยสนเชง ในทนกะตำยใชประโยคปฏเสธใน

เชงวำ “คนฝรงเศสไมใชคนโหดรำย” แตแทจรงแลวพฤตกรรมของเจำอำณำนคมทอยในดนแดนลำว

เปนไปในทำงตรงขำมโดยสนเชง

ไมหรอก คนฝรงเศสไมใชคนโหดรำย จรงอย พวกเขำดำงำย มอไว เทำไวและปรำด

เปรยว แตพวกเขำไมใชคนโหดรำย ถำจะเปนคนโหดรำย ตองมควำมรนแรงปำเถอน

นอกจำกนน ภำยใตหลกกำรใดถงสนบสนนใหคณเหนวำคนฝรงเศสเปนคนปำเถอน

130

ฉนเคยบอกวำคนฝรงเศสไมโหดรำย แตพวกเขำจะท ำใหคณไปอยในทของคณ ท

ของพวกผอยใตปกครอง ถกปกปอง นนหมำยถงพวกชนชนลำง เวลำทพวกเขำกระท ำกบคณ

คนทหยำบ ไมฉลำด ลำหลง ไมเจรญ เรยกวำควำมหยำบชำ

Non, les Français ne sont pas brutaux. Ils ont, certes, l’injure facile, la

main leste, le pied prompt et agile, mais ils ne sont pas brutaux. Pour être

brutal, il faut être une brute. Or en vertu de quels principes allez-vous

soutenir que les Français sont les brutes ? (Thao Katay, 1948 : 52) (…)

Je disais donc que les Français ne sont pas brutaux et qu’il vous

remettent tout simplement à votre place – à votre place de sujets, de

protégés, c’est-à-dire d’êtres inférieurs – quand ils se livrent sur vous à ce

que les esprits obtus, arriérés et rétrogrades appellent des brutalités

(Thao Katay, 1948 : 55-56)

ขอควำมทยกมำเสนอมมมองของกะตำยทมตอเจำอำณำนคม ในตวอยำงนน ำเสนอกำร

สอสำรสองทำงทชดเจน กะตำยซงเปนผเลำเรองใชสรรพนำม “ฉน” (Je) เพอบอกเลำขอมลให

“คณ”(Vous) ทเปนผรบสำรไดรบรคณลกษณะเฉพำะของเจำอำณำนคมฝรงเศส กะตำยเสนอถอยค ำ

ชนชมวำคนฝรงเศสไมใชคนโหดรำย กะตำยน ำเสนอขอมลใหเหนคณลกษณะตรงขำม มกำรย ำควำม

ใชค ำทเกยวของกบควำมโหดรำย ทงกำรใชค ำคณศพท brutaux (ทโหดรำย) หรอกำรใชค ำนำม

brute (ควำมหยำบชำ) แตท ำใหควำมหมำยของค ำวำโหดรำยหำยไปโดยกำรใชรปประโยคปฏเสธ ใน

ทนผเขยนจงใจทจะน ำเสนอควำมหมำยอกอยำง กะตำยตอกย ำวำพวกเขำไมโหดรำย แมจะ “ดำงำย

มอไว เทำไวและปรำดเปรยว แตพวกเขำไมใชคนโหดรำย” นอกจำกนนยงสนบสนนกำรปฏเสธ

คณลกษณะดำนลบดวยกำรใชน ำเสยงปกปองเปำหมำยในกำรเสยดส อยำงเชน “ภำยใตหลกกำรใด

131

ถงสนบสนนใหคณเหนวำคนฝรงเศสเปนคนชวรำย” กำรตอกย ำดวยถอยค ำเชนนยงขบเนนใหค ำวำ

“โหดรำย” ดโดดเดนขนมำทำมกำรใชถอยควำมเชงปฏเสธ กลำยเปนวำแทจรงแลว ไมวำจะยก

ขออำงใดๆ มำหกลำง ในทสดแลวผน ำสำรยงตองกำรสอควำมถงเปำหมำยทถกพดถงในเชงลบ

กะตำยใชถอยควำมแฝงนยเพอเสนอภำพของเจำอำณำนคม ทไมวำอยำงไรกยงปฏบตอยำงไมเปน

ธรรมตอผใตปกครอง แทจรงแลวพวกเขำยงมองคนพนเมองเปนเบยลำงและพรอมทใชควำมรนแรง

กบผใตปกครองอยเสมอ

ในทน “ฉนและคณ” คอผอยในฐำนะเดยวกน คณ ทกะตำยกลำวถงอำจหมำยถงฝำยตรง

ขำมทำงกำรเมองทเหนวำฝรงเศสดงำม ในทนกะตำยเสนอควำมเหนคำน เ พอจะประชดประชนให

ผรบสำรไดรเหนและท ำควำมเขำใจวำอนทจรงแลว คนฝรงเศส “ในทศนะของกะตำย” ไมไดดงำม

อยำงทอกฝำยคดเหน ในทนกำรแฝงนยจงใหผลสะทอนถงเปำหมำยหลกคอคนฝรงเศสทถกโจมต

โดยตรง และยงกระทบกระเทยบไปถงผรบสำรใหไดรซ งวำ แทจรงแลวเขำเหลำนนกจะถกปฏบต

เหมอนกบคนพนเมองอนๆ เชนกน

ในเรอง Les Valets de l’Impérialisme Français กะตำยน ำเสนอเรองรำวในท ำนอง

เยยหยนชนชนเจำนำย ในสวนเกรนน ำกอนเขำสเนอหำกะตำยยกสภำษตฝรงเศสสนๆ ทวำ “จงให

เกยรตแกพวกทำวพระยำตำมสมควรแกฐำนนดรเถด” (A tout seigneur, tout honneur) (Thao

Katay, 1948: 13) กำรใชสภำษตนไมไดมควำมหมำยตรงไปตรงมำ เพรำะผเลำเรองตองกำรน ำเสนอ

เรองรำวทกลำวถงขอเสยของบคคลทถกน ำมำกลำวถง ขอควำมนจงไมไดเปนไปในเชงยกยองแตแฝง

ดวยน ำเสยงแหงกำรเยยหยน กะตำยใชสภำษตดงกลำวเพอน ำไปสกำรตแผขอเสยของบคคลทเปน

เปำหมำย ดงนนกำรยกสภำษตนเพอเสนอวำสงทจะกลำวตอไปเปนเรองของชนชนสงทนำจะมเกยรต

สมควรแกกำรยกยอง แตเมอเขำสเนอหำผอำนจงไดพบสงทพลกควำมคำดหมำยเพรำะกะตำยไมไดม

132

จดมงหมำยจะใหเกยรตดงค ำกลำวอำง แทจรงแลวเปนกำรท ำใหบคคลเปำหมำยเสอมเกยรตดวยกำร

ใชศลปะในถอยค ำเพอน ำเสนอภำพไมสงำงำมของบคคลเหลำนน

4.3.4 การใชมกตลก

กะตำยเลำเรองดวยลลำภำษำเฉยบคม อกทงยงใชมกตลกเพอสรำงเสยงหวเรำะ จำกกำร

วเครำะหพบกำรสรำงมกตลกประเภทตำงๆ ดงน

4.3.4.1 มกตลกเกยวกบเพศ

ในสงคมปกตเรองเพศมกเปนเรองตองหำม กำรพดถงเรองเพศเปนเรองนำอำยและ

ไมเหมำะสม ดงนนเพอเปนกำรระบำยควำมกดดนทำงสงคม นทำนมกตลกจงเปนหนทำงทสมำชกใน

สงคมไดปลดปลอย

ศรำพร ณ ถลำง อธบำยนทำนมกตลกเรองเพศ (obscene jokes/ dirty jokes)

(ศรำพร ณ ถลำง, 2552 : 408-409) ไววำ กำรเลำนทำนทมเนอหำเกยวกบเพศท ำใหผฟงรสกสนก

เพรำะเปนชองทำงทสงคมอนญำต เนองจำกมกตกำของควำมเปนนทำนคอ “ไมใชเรองจรง” ดงนนจง

มนทำนทเกยวของกบกำรมควำมสมพนธทำงเพศกบบคคลตองหำมเชน แมยำยลก-เขย พเขย-

นองเมย สำเหตทนทำนมกตลกเรองเพศเกยวกบบคคลตองหำมกลำยเปนเรองขบขน เพรำะประกำร

แรกรสกสะใจ ทไดฟงเรองแหวกกฎเกณฑสงคม ประกำรทสองผฟงรอยแกใจวำเรองเลำเหลำนนม

ควำมจรงแฝงอย แมสงคมจะหำมแตในควำมเปนจรงยอมมกำรฝำฝน

กะตำยใชมกตลกเรองเพศเปนตวขบเคลอนเรองเลำทงทพดถงชำวฝรงเศส และพด

ถงเรองเพศในสงคมลำวผำนรปแบบของนทำนกอมซงถกน ำเสนอผำนตวละครหลำกเพศหลำยวย ตว

ละครบำงสวนถกน ำมำลอเลยนในลกษณะตำงๆ ซงเรองเพศชำยหญงเปนสงทพบมำกดงจะกลำว

ตอไปน

133

(1) การลอเลยนเรองเพศในตวละครฝรงเศส

กลมผหญงฝรงเศสเปนตวละครทกะตำยหยบยกมำพดถง ซงตวละครมหลำยระดบ

ทงผหญงท ำงำนหรอแมบำน แตทเหนเดนชดคอเรองเลำเกยวกบแมบำนชำวฝรงเศส ตวละครแมบำน

ฝรงเศสทกะตำยน ำเสนอในงำนวรรรณกรรมข ำขน มกจะแสดงใหเหนถงกำรปลอยตวปลอยใจในเรอง

เพศทงทตงใจและไมตงใจกตำม

มำดำมเตอำช (Mme. TH) ตวละครหญงใน Souvenir d’un ancien écolier

de Paksé เปนภรรยำของนำยชำงเทคนคเรอลองแมน ำโขง สำมท ำงำนหนกไมมเวลำใหเธอ เธอจง

หำทำงออกโดยกำรมควำมสมพนธกบเดกรบใช เรองรำวเกยวกบมำดำมเตอำชเปนเรองเลำอนลกลบท

เกดขนในหมเดกในโรงเรยน ไมมใครรรำยละเอยดชดเจนเกยวกบผหญงคนนเพรำะเธอมกเกบตวอย

ในบำน มแตขำวลอเทำนนทคนรบรเกยวกบเธอ แตมำดำมผนคอหวขอทเดกรนพมกน ำมำพดถง

เดกๆ ทอยในวยซกซนจงอยำกรอยำกเหนและรบรควำมจรงเกยวกบผหญงคนดงกลำว

ในเรองเลำกะตำยในวยเดกรบค ำสงจำกพอซงขณะนนมกจกำรรำนรองเทำ ใหน ำ

รองเทำไปสงทบำนของมำดำมเตอำชแทนพอ ภำพของมำดำมเตอำชทเคยเปนเพยงเรองเลำถกตแผ

ผำนสำยตำตวละครเดก มำดำมวำงแผนใหตวละครพอมำสงรองเทำเพอเธอจะไดมควำมสมพนธทำง

เพศกบชำยชำวพนเมองเพอสนองควำมตองกำรในชวงทสำมไมอย แตเรองรำวกลบพลกผนทวำ ตว

ละครพอรทนวำผหญงฝรงเศสตองกำรอะไร จงออกอบำยแสรงไมไปสงของดวยตนเองตำมควำม

ตองกำรของมำดำมคนดงกลำว เขำไหววำนใหลกชำยไปสงของแทน สถำนกำรณผดฝำผดตวจงเกดขน

แทนทผหญงฝรงเศสจะไดสมปรำรถนำ กลบพบวำผทมำสงของคอเดกชำยตวนอยทมำแทนพอ สวน

เดกกไดเหนประจกษกบตำวำพฤตกรรมทร ำลอเกยวกบผหญงคนดงกลำวเปนเรองจรงจนท ำใหเขำ

รสกตกใจและวงหนไปในทสด

134

ควำมขบขนในพฤตกรรมของตวละครอยทเลหกลของพอทยมมอลกชำยใหตนเอง

รอดพนจำกหญงรอนรก ในทนจะเหนมมมองจำกคนตำงวย กำรรบรเรองเลำขำวลอของสำวฝรงเศส

ในระดบของพอและลกถกตควำมตำงกน พอเปนผใหญและรเลหกลวำแทจรงแลวหญงฝรงเศสไมได

ตองกำรเพยงรองเทำ แตตองกำรมควำมสมพนธกบคนขำยรองเทำ เขำจงพยำยำมถอยหำงและสงลก

ชำยผอยำกรอยำกเหนไปแทน ในมมของลกชำยสงทเขำ “เคย” รบรเกยวกบมำดำมผนคอควำมไม

ชดเจน เปนเรองเลำทไมมรำยละเอยดใดๆ ขำวลอเพยงเสยวทเกยวกบมำดำมคอกำรกระตนควำม

อยำกรอยำกเหนของเดก ดงนนเขำไมไดอดออดหรอเกยงงอนตอนทพอใหรบหนำทไปสงรองเทำ ท

เปนเชนนนเพรำะจะไดเปนคนแรกทรบรเรองรำวจรงๆ และจะไดไปโออวดใหเพอนๆ ทโรงเรยนเปน

คนแรก

ในเรองของควำมคำดหวงและมมมอง ผอำนไดรบรเรองรำวของมำดำมตำมมมมอง

ของกะตำยในวยเดก กำรทประตบำนเปดออกพรอมกบรำงเปลอยของเจำของบำนสำว ท ำใหตวละคร

เดกไดรควำมจรงในมมของเขำ สวนตวละครผหญงฝรงเศสกรสกตกใจและผดหวง ฉำกสดทำยของ

เรองกอใหเกดควำมนำขบขนจำกมมมองแบบเหนอควำมคำดหมำยของทงฝำยตวละครเดก และโดย

เฉพำะตวละครผหญงฝรงเศสไมไดสมหวง อกทงยงตองอบอำยและเสยหนำตอหนำเดกชำวพนเมอง

ตวละครหญงฝรงเศสทเปนกลมแมบำนยงถกน ำเสนออกครงในเรอง “Quelles

mœurs, bon dieux” (นมนธรรมเนยมอะไรกน, โอพระเจำ) เรองเลำในรปแบบเรองเลำใน Pour

rire un peu : histoires vécues ซงเปนรวมเรองสนในชวงตอสกชำต ในเรองนกะตำยเสนอธรรม

เนยมของคนสองเชอชำต กลำวคอชนเผำขำและคนฝรงเศส กะตำยเสนอใหเหนมมมองของคน

ฝรงเศสทแสดงควำมดถกชนเผำขำวำเปนพวกปำเถอนในขณะทยกตวเองเปนผทเจรญแลว

คนฝรงเศสมองชนเผำขำวำเปนพวกปำเถอน แตพอคนฝรงเศสน ำอวยวะเพศของตน

มำตแผใหสำธำรณชนไดเหนบำง พวกเขำท ำเพอเหตผลและควำมตองกำรอะไรหรอ

135

Les Français traîtent ces Khas de sauvages : Mais à quels motifs, à

quels besoins obéissent-ils, ces Français et ces Françaises, quand ils font

étalage public de leurs organes génitaux?

(Thao katay, 1947 : 96)

กะตำยตงค ำถำมถงมมมองทคนฝรงเศสทงชำยหญงทมตอกลมชำตพนธ กำรทผหญงชนเผำ

ขำไมสวมเสอผำกลำยเปนผไรวฒนธรรมในสำยตำคนฝรงเศส แตเมอคนฝรงเศสมพฤตกรรมแบบ

เดยวกน ค ำถำมเดยวกนกคอ “พวกฝรงเศสท ำบำงไมผดใชไหม” สถำนกำรณทกะตำยยกมำบอกเลำ

คอพฤตกรรมของผหญงฝรงเศสทขจกรยำน หรอนงรถสำมลอไปตลำดโดยไมสวมกำงเกงชนใน เมอลม

พดแรงจงท ำใหคนพนเมองไดเหน “สงนน” (une chose) (Thao katay, 1947 : 97) และ

พฤตกรรมฉำวแบบนตคำจำกคนลำวใหเปนเรองตลกทยอนกลบไปตงค ำถำมวำ สงทเกดขนแบบนน

ตำงจำกชนเผำขำตรงไหน และพฤตกรรมเชนนนกลำยเปนมหรสพทคนลำวมกจะตำมไปดดวยควำม

อยำกรอยำกเหนปนขบขน

กะตำยบอกเลำถงสถำนกำรณทคอรทเทนนสวำในชวงหนงขำดเดกเกบลกเทนนส

เพรำะเดกหนมชำวลำวคดวำคำจำงนอย จนเมอมสำวฝรงเศสสองคนมำเลนเทนนสทคอรท เรองเลำ

แบบปำกตอปำกกเชญชวนใหเหลำเดกหนมแหไปทลำนกฬำแหงนน

“เดกๆ ตำงนดแนะไปทสนำมกฬำเพอพำกนไปด “สงนน” ของสำวฝรงเศส เจำเดก

บำ ไปส!

Tous les enfants se donnaient rendez-vous au cercle lao pour voir la

“chose” française. Sacrés grosses, va !

(Thao katay, 1947 : 96)

136

กะตำยน ำเสนอภำพผหญงฝรงเศสเพอลอเลยนใหเหนพฤตกรรมไมดงำมทคน

ฝรงเศสท ำไดและเปนคำนยมปกตในหมชนชำตเดยวกน หำกแตสงปกตของพวกเขำกลำยเปนเรองนำ

ขบขนและกลำยเปนทจบตำมองรำวกบเปนเรองหยอนใจชนดหนงของชำวลำว ควำมขบขนของเรองน

อยทกำรไมบอกตรงๆ วำสงทเดกผชำวพำกนแหไปดคอะไร แตผเขยนและผอำนรบร รวมกนวำ “สง

นน” (une chose) คออวยวะเพศของสำวฝรงเศส ซงเปนเรองผดปกตในสำยตำคนลำวเชนกน ควำม

ขบขนในเรองนคอกำรมองตำงมม เปนเรองของกำรผลดซ ำเรองกำรจองมอง ในชนแรกคนฝรงเศส

มองคนขำเปลอยอกตำมธรรมเนยมของชนเผำและตคำวำเปนสงไรอำรยธรรม แตในขณะทพฤตกรรม

บำงอยำงของคนฝรงเศสไมตำงจำกสงทตนเคยประนำม แตในกลมคนฝรงเศสกลบเหนเปนเรองปกต

สวนในมมของคนลำวสงทแปลกและควรไปจองมองคอกลมคนฝรงเศสทเคยยกตวเองเหนอใครๆ แต

สดทำยสงทพวกเขำท ำดนำละอำยมำกกวำ

กำรน ำเสนอใหเหนควำมแตกตำงของสองวฒนธรรม ธรรมเนยมหนงคอควำมตงใจ

(ขำ) อกธรรมเนยมหนงเกดจำกควำมไมตงใจ (ฝรงเศส) ท ำใหเกดกำรตคำและมมมองทแตกตำง

บคคลทสำมอยำงเหลำเดกๆ ชำวลำว จงเปนฝำยสดทำยไดแกคนและโตกลบมมมองทฝรงเศสเคยตคำ

ในเชงลบกบธรรมเนยมของคนขำเพอนรวมชำต กำรโตกลบดวยกำรผลกใหเหลำสำวฝรงเศสถกจอง

มองดวยควำมขบขน นจงเปนชยชนะของคนพนเมองทมเหนอเจำอำณำนคม

137

(2) เรองเพศในนทานพนบานลาว

กะตำยน ำเสนอเรองเพศไวเปนจ ำนวนมำกในนทำนพนบำน Elle est

formidable, la belle mère ! ผวจยจ ำแนกเนอเรองแบงตำมหวขอดงตอไปน

1. บทบาทของผชายและผหญง

กำรน ำเสนอตวละครผชำยในนทำนชดนสะทอนวฒนธรรมลำวทเดนชดคอ กำร

เสนอใหเหนบทบำทชำยเปนใหญ ดงเชนในเรอง “une manière d’amnésie” (กำรเสยควำมทรง

จ ำ) ทน ำเสนอ เรองรำวของตวละครชำย โต หลงตว (To Longto) เปนคนเกยจครำน วนๆ เอำแต

กนและนอน อกทงยงกรนดงรำวกบแคน ควำมเกยจครำน ไมยอมชวยงำนท ำใหผองเพอนพำกนระอำ

พฤตกรรมของเขำ จงรวมมอกนโกนผมของ โต หลงตว ตอนทหลบไมรตว เมอตนขนมำพบวำตวเอง

ไมมผมจงเกดควำมลงเลวำนคอตวเขำจรงหรอไม จงวงเขำปำกลวยเพอตรวจสอบสงทอยใตโสรงอน

เปนเครองยนยนวำนนคอตวตนทแทจรง แตควำมไมแนใจกบภำพชำยศรษะลำนสะทอนในกระจกท ำ

ใหเขำตองหำหนทำงอนเพอพสจนตนเอง

เรองของโต หลงตวเนนย ำเรองชำยเปนใหญ แมวำเขำจะจ ำรปลกษณใหมของตวเอง

ไมได แตสงทจ ำไดแมนย ำคอ “อวยวะเพศ” ของตนเอง ซงกำรจะพสจนวำใชตวตนของเขำหรอไม ผท

จะชวยยนยนตวตนของเขำคอภรรยำ แมวำจะจ ำหนำตำไมได เมอเขำไดลอบมควำมสมพนธกนอก

ครง ในเรองนใชควำมสมพนธทำงเพศเปนเครองพสจนควำมจ ำ เธอกลบยอมรบและจ ำไดในทนทวำ

เขำคอสำม โต หลงตว

สวนเรองของนกเปำแคนฝมอดแตขหงในเรอง “un joueur de Khène joue et

conte” (หมอแคนผเปำแคน และเลำเรอง) เนอเรองน ำเสนอตวละครทดห ำซงเปนหมอแคนฝมอด

และหยงทะนงในฝมอเปำแคนของตน ทดห ำมภรรยำสำวสวย เขำทงหงและหวงภรรยำคนนมำก อย

138

เฝำจบตำเธอไมเคยใหคลำดสำยตำ เซยงแกนเปนเพอนบำนทหลงรกภรรยำทดห ำจงออกอบำยใหทด

ห ำหลบตำเปำแคนถำท ำไดจะพนนดวยเหลำชนด

นกดนตรเอกของเรำใหภรรยำน ำแคนมำให จำกนนกหลบตำเปำแคน

อกฝำยไมเสยเวลำ เขำกอดจบลบคล ำสำวสวย ปำกกรองทำหมอแคนวำ

- คณท ำไมไดหรอกเทำทฉนเหนนน คณจะลมตำแลวสนะ

- อยำคดเลย เพอนรก ฮำ ฮำ ฮำ คณนนแหละทตองเสยเหลำเดดใหฉน

Et notre grand musicien de se faire apporter un khène par sa femme,

puis de jouer les yeux fermés.

L’autre ne perdit par son temps. Il se mit aussi tôt à caresser la jolie

femme, à l’embrasser, en ayant soin de crier de temps en temps

- Eh ! Vous n’en pouvez déjà plus à ce que je vois ; vous allez rouvrir

les yeux.

- N’y pensez pas mon cher. Ha ! Ha ! Ha ! C’est vous qui paierez le

Lao-det. (…)

(Katay D. Sasorith, 1958 : 112)

เชยงแกนใชอบำยจนไดโอกำสลอบมสมพนธทำงเพศกบภรรยำทดห ำ สวนสำมผไมร

กยงทะนงตนคดวำตนเองชนะพนน สดทำยเขำเสยรเพอนบำนเจำเลห อกทงภรรยำยงตองเสยตวให

ชำยอนอกดวย ในเรองนตวละครเซยงแกนคอตวละครเจำเลหทออกอบำยใหทดห ำหลงเชอ เซยงแกน

ใชจดแขงของทดห ำ เพอสรำงจดออนและเปดทำงใหเขำไดสมปรำรถนำ ควำมสำมำรถในกำรเปำแคน

คอจดแขงททดห ำภำคภมใจ กำรทเซยงแกนพดเยนยอพรอมทำทำยใหปดตำเปำแคนยงท ำใหทดห ำ

139

ตองกำรพสจนใหเหนควำมเกงกำจของตน แตสดทำยควำมเกงเชนนนกลบกลำยเปนจดออนทนำ

ขบขน เปดโอกำสไดเซยงแกนไดมควำมสมพนธกบภรรยำของทดห ำ

ในทนแสดงใหเหนถงกำรทำทำยอ ำนำจของผทอยเหนอกวำ ตวละครทดห ำเปนผม

ควำมสำมำรถแตตองเสยรเลหกลของเซยงแกนทเปนเพยงคนธรรมดำ ฉำกทเซยงแกนทำทำยวำเหน

วำทดห ำเปดตำและใกลจะเปนผแพ ยงเปนแรงยใหเขำปดตำแนนและเปำแคนตอเนอง ในขณะทเซยง

แกนใชเวลำเชนนนมควำมสมพนธกบภรรยำของเจำบำน ในบำนของเขำ และไมหำงไกลจำกผเปน

สำม กำรกระท ำเชนนยงท ำใหพฤตกรรมอยำกเอำชนะของทดห ำเปนทนำหวรอ ถ งแมวำในตอนทำย

ของเรองทดห ำคดวำตนเองชนะและไดของดคอ “เหลำเดด” เปนเครองตอรองในกำรพนน แตแทจรง

แลวเซยงแกนผแพในเกม กลบเปนผชนะทแทจรง

ประเดนเรองควำมสมพนธชำยหญงทถกน ำมำใชในนทำนชดนมกมเรองของ เพศ

สถำนะ และควำมสมพนธทำงเพศเขำมำเกยวของ เรองเลำในนทำนจงกลำยเปนสนำมปะทะกนของ

พฤตกรรมชำยหญง อำทในเรอง “De la bouillie pour les chats” (ขำวตมส ำหรบแมว) น ำเสนอ

เรองรำวทเปนกำรปะทะกนของควำมเปนชำยและควำมเปนหญง ซงผหญงกลำยเปนหวขอน ำมำ

ลอเลนเรองเพศ กะตำยหยบยกส ำนวน De la bouillie pour le chat ส ำนวนฝรงเศสทหมำยถง

“สงทจะไมมคำในอนำคต” (แมวไมกนของรอน ของรอนจงไมมประโยชนตอแมว) ซงตดตอนเรองเลำ

มำจำกหนงสอฝรงเศส Les meilleures histoires bordelaises เรองเลำเรองรำวทเกดขนชวง

กำรสอบคดเลอกหมอ กรรมกำรชำยตองกำรตดสทธผสมครหญงจงตงค ำถำมเบยงเบนไปทำงเรองเพศ

แตผสมครกเขมแขงพอทจะตอบโตอยำงไมสะทกสะทำน จนสดทำยผสมครหญงหมดควำมอดทนจง

รองดำกรรมกำรชำยดวยทำทสงบนง

บำงครงควำมสมพนธทำงเพศถกเชอมโยงไปสกำรเปนคดควำม ในทนกะตำย

เชอมโยงเรองรำวไปสประเดนเกยวกบกฎหมำย กำรศำล และกำรพพำกษำ เชนในเรอง “Thit Ham

140

s’est trompé de porte” (ทดห ำเขำประตผด) ตวละครทดห ำถกแดงมำฟองรองเรองลกลอบเขำ

ประตตองหำม ทดห ำแกตำงวำไมไดตงใจ ทเกดเหตเปนเพรำะแดงมำสะดดสะดนจนท ำใหเขำผดทำง

ตอนมควำมสมพนธกน ถำผพพำกษำไมเชอตองไปลองดดวยตนเอง หรอกำรฟองรองในกรณเกยงกน

จำยคำโรงแรมของหนมสำวคหนงในเรอง “Des cure-oreilles” (ไมแคะห) จะเหนไดวำผหญงเปนผ

เปดประเดนกำรฟองรองในฐำนะเปนผเสยหำยแตผลกำรตดสนฝำยชำยมกเปนผชนะคดอนเปนผล

จำกกำรใชเลหเหลยมและกลลวงใหผพพำกษำซงเปนผชำยเชนกนคลอยตำม ในเรอง “Des cure-

oreilles” ชำยหญงทเพงรจกกนชวนกนไปมควำมสมพนธในโรงแรม แตเกดปญหำเรองเกยงกน

จำยเงนคำหองจงเกดเปนเรองรำวฟองรอง ฝำยหญงพยำยำมหำเหตผลมำคำนใหศำลเหนอกเหนใจ

และใหศำลตดสนวำฝำยชำยตองเปนฝำยแพคดและตองเปนผจำยเงนคำหอง ฝำยหญงยกขอควำม

เปรยบเทยบเพอชใหศำลเหนวำในระหวำงกำรมเพศสมพนธใครมควำมสขกวำกน

ทำนผพพำกษำคะ ผหญงกลำวรองทกข ลองคดดสคะ โหลแกวทเตมน ำจนเตมท

ภำยในนนมปลำวำยน ำอย ควำมพงพอใจเปนของโหลแกวหรอปลำคะ

- Monsieurs le Juge, plaida la jeune femme, figurez-vous une cuvette

remplie d’eau dans laquelle nage un poison. Le plaisir est-il à la cuvette ou

au poisson ?

(Katay D. Sasorith, 1958: 76)

ผหญงเปรยบตวเองเปนโหลแกว และเปรยบฝำยชำยเปนปลำทองเพอจะโนมนำวให

ศำลเชอวำหำกฝำยชำยมควำมสข เขำตองเปนคนจำยเงนคำหอง ในชวงแรกศำลยงคงคลอยตำม แต

ในภำยหลงฝำยชำยเรมตงค ำถำมเชงเปรยบเทยบบำง เพอหำขอคำนไมใหศำลคลอยตำมกบค ำถำม

ของฝำยหญง

141

ขอโทษครบทำนประธำน ฝำยชำยเอยบอก กระผมอยำกจะถำมค ำถำมสนๆ กบคณ

ผหญง เมอเรำแคะห หหรอไมแคะหมควำมสขครบ

-Je vous demande bien pardon, Monsieur le Président, répliqua le

jeune homme. Je voudrais poser une petite question à Madame. Quand on

se fait curer l’oreille, est-ce que l’oreille ou la curette qui jouit ?

(Katay D. Sasorith, 1958 : 78)

ในเรองนนอกจำกสำเหตของกำรฟองรองจะเปนเรองทนำขบขนแลว กำรเอยคำนหำ

ขอสรปยงนำขน ฝำยหญงเรมถำมค ำถำมโดยออม เปรยบกำรมเพศสมพนธกบโหลแกวและปลำ ใน

ทนควำมขบขนถกย ำอกครงในขอคำนของฝำยชำย เพรำะเขำเปรยบผชำยเปนไมแคะหและเปรยบ

ผหญงเปนห ในเรองนแมไมไดมฉำกหรอเหตกำรณเกยวกบเพศ แตกำรใชเลอกใชค ำทน ำมำเปรยบกบ

พฤตกรรมดงกลำวสอไปในกรยำของกำรรวมเพศ นอกจำกนกำรเลอกใชตวอยำงมำเปรยบแมจะดไม

เขำกบเรองเพศ แตควำมไมเขำกนเชนนยงกอใหเกดควำมขบขน ในมมของผหญง “ปลำ” ซงหมำยถง

ผชำยยอมมควำมสขใน “โหล” ซงหมำยถงฝำยหญง ในมมของผชำย เปรยบเทยบ “ไมแคะห” กบ

ฝำยชำย สวน “ห” หมำยถงผหญง จำกกำรตงค ำถำมดงกลำวท ำใหเหนวำตวละครชำยหญงตำงฝำย

จะผลกภำระเรองคำโรงแรมใหอกฝำย แตวธกำรใชควำมเปรยบทผเขยนเลอกมำใชท ำใหเกดควำม

ขบขนไดอยำงชดเจน

นอกจำกนภำพของผหญงทปรำกฏในเรองเลำชดนบำงสวนมลกษณะเปน “หญง

รำย” กระหำยเรองเพศ เชนตวละครแมหมำยในเรอง “Pas les deux à la fois” (สองในครำว

เดยวกนไมได) ทแตงงำนใหมกบเดกหนมอำยนอยกวำ แตกยงแสวงหำผชำยคนอนเพอสนองควำม

ตองกำรของเธออก แมหมำยตองกำรมควำมสมพนธกบผชำยพรอมกนสองคน ผเลำเสนอสถำนกำรณ

สองสถำนกำรณทตำงเวลำแตสะทอนควำมหมำยของกนและกน กลำวคอควำมสมพนธของแมหมำย

142

และคขำเกดขนบนเรอน สวนใตถนเรอนเดกก ำลงตอนควำยเขำคอกและควำยกแยงกนเขำในครำว

เดยว กำรเสนอสองเหตกำรณทประจวบเหมำะกนแตไมเขำกนดงเชนควำมตองกำรของแมหมำย และ

กำรตอนควำยเขำคอกจงกอใหเกดกำรเปรยบเทยบทนำขบขน

ในเรอง “Cochon marchand de cochons” (พอคำหมสกปรก) น ำเสนอกำร

เจรจำตอรองซอขำยหมของเศรษฐนและคนขำยหม สดทำยเศรษฐนไมตองกำรแคหมแตตองกำรม

เพศสมพนธกบพอคำหมดวย ในทนเศรษฐนยอมจำยเงนซอทงหมและยงเรยกรองใหพอคำหมไดม

ควำมสมพนธกบเธอ อนทจรงกำรเจรจำซอขำยหมไมใชเรองทตวละครหญงตองกำร เธอตองกำรซอ

ตวคนขำยหมมำกกวำ ในทนกำรสรำงสถำนกำรณเจรจำใหดซบซอนเพอน ำไปสกำรเผยควำมตองกำร

ทแทจรงของฝำยหญง กำรจบแบบหกมมจำกกำรซอหมไปสควำมตองกำรตวพอคำหมท ำใหเรองรำวด

นำขบขนขนมำ

ผหญงในนทำนหลำยเรองถกสรำงภำพใหเปน “ผหญงรำย” ใชควำมเปนหญงในกำร

ยวยวนควำมปรำรถนำของผชำย ในบำงครงเรองเลำของผชำยผหญงถกท ำใหมพฤตกรรมบำงอยำง

เกนควำมจรง ทงนเพอสรำงควำมขบขนและไดอรรถรสตำมแบบนทำนกอมทมกมงเสนอประเดนเรอง

เพศลอแหลม นนเปนเพรำะผถำยทอดเรองเลำคอผชำย นทำนจงเปนพนททผชำยสำมำรถสรำงตว

ละครหญงแบบทเขำอยำกใหเปน และผหญงกยงถกก ำหนดใหเปนไปตำมแนวทำงปตำธปไตย ไมวำใน

สงคมหรอในนทำน อ ำนำจคงคำงของผชำยยงคงก ำหนดชะตำกรรมของผหญงไดเสมอ

143

2. ครอบครวลาว

ผชำยโดยเฉพำะ “พอตำ” คอผเปนใหญในครอบครว ผหญงในนทำนของกะตำยถก

วำงบทบำทใหอยในฐำนะ “แม” หรอ “ลกสำว” ทมคณลกษณะเปนแมศรเรอน ท ำอำหำร ทอผำ

เลยงดลก และปรนนบตสำม มในบำงเรองทผหญงตองออกไปหำของปำ หรอท ำนำ ซงกเปนกำร

สะทอนภำพชวตชนบททผคนด ำรงชพโดยพงพำธรรมชำต สวนผหญงมฐำนะทอำศยอยในเมองม

หนำทเปนผดแลบำนและคอยตอนรบแขกทมำเยยมเยอนไมใหขำดตกบกพรอง โดยสรปผเขยนยงคง

ใชตวละครผหญงในลกษณะเปนเครองเชดชหนำตำของสำม

กะตำยใชชอตวละครชดเดมเพอน ำเสนอเรองรำวหลำกหลำยทเกดขนในครอบครว

ลำว ตวละครเดนๆ ทมกถกกลำวถงไดแก ทดห ำ (Thit Ham) ชำยวยกลำงคนทผำนกำรบวชเรยน

มำแลว ทดห ำมกสวมบทบำทเปนพอตำ สวนเซยงแกน (Xieng Kène) ชำยหนมทผำนกำรบวชเปน

สำมเณรมำรบบทบำทเปนลกเขย นอกจำกนยงมตวละคร แมยำยภรรยำของทดห ำ อกทงลกสำว

ภรรยำของเซยงแกน นอกจำกนยงมตวละครอนๆทผเขยนสรำงขนเพอกอรำงเรองรำว ซงบำงสวน

น ำเสนอควำมบดเบยวและผดปกตทเกดขนทำมกลำงควำมสมพนธในครอบครวชำวลำวเพอกอใหเกด

เสยงหวเรำะ

กำรน ำเสนอประเดนครอบครวแบบลำวมรปแบบเปนครอบครวขยำยทสมำชกใน

ครอบครวมกอยรวมกน ในบำนหนงหลงสมำชกประกอบดวย พอตำ แมยำย ลกสำว และลกเขย

กะตำยแทรกประเดนเกยวกบจนตนำกำรเรองเพศซงเรองรำวมกเกดกบ ลกเขย และ แมยำย ใน

นทำนเรอง Elle est formidable, la belle mère !” (ชำงยอดเยยมจง คณแมยำย) ทวำดวย

เรองรำวของทดห ำชำยเจำชแนะน ำเรองกำรปฏบตตวใหกบเซยงแกนลกเขยคนใหม พอตำแวะมำหำ

ลกเขยทกระทอมเอยวำมสำวแปลกหนำมำขอแวะพกทบำน ลกเขยขอกลบบำนใหพอตำเฝำกระทอม

144

แทน พอตำแนะน ำวำผหญงสำวจะใส “คลองขำ” หรอก ำไลขอเทำ ยำมค ำเซยงแกนแอบเขำไปม

สมพนธกบสำวแปลกหนำ แตเมอตนขนในตอนเชำกลบพบวำผหญงทมสมพนธดวยคอแมยำย

-ไอเลว ทดห ำรองดำเซยงแกน ฉนอนญำตใหแกนอนกบผหญงทมำขออำศย และแก

กลำดอยำงไรไปนอนกบแมยำยของแก เมยของฉน

- อยำงไรนะครบ แมยำยหรอครบ จ ำไดวำเธอใสคลองขำอนใหญ (ก ำไลขอเทำ -

ผวจย)

- ใช คลองขำอนใหญนนแหละ ควำมโชครำยท ำใหแมยำยแกกลำเอำคลองขำท

ผหญงคนนนฝำกไวเพรำะเกรงวำจะถกขโมยมำใสไวเอง

- Salaud! cria-il à Xieng Kène. Je t’avais permis de coucher avec la

fille qui était venue nous demander l’hospitalité, et tu as eu l’audace d’aller

coucher avec ta belle-mère, ma femme.

- Comment? C’était la belle mère? J’avais pourtant bien reconnu le

gros kong-kha.

- Oui, mais le gros kong-Kha, le malheur a voulu que ta belle mère, à

qui la jeune fille, de peur de se les laisser voler, les avait confisqués, eût le

toupet de la mettre à ses propres pieds

(Katay D. Sasorith, 1958 : 9)

ฉำกทยกมำคอชวงเวลำทควำมจรงเปดเผย พอตำดำทอดวยควำมโกรธเมอรวำ

ลกเขยลวงละเมดภรรยำตนเอง ลกเขยเมอไดรควำมจรงวำผหญงทมสมพนธดวยคอใคร เรองผดฝำผด

ตวกอใหเกดควำมขบขน เพรำะแทนทเซยงแกนจะรสกผด เขำกลบร ำพงวำ แมยำยนนชำงสดยอด

(Elle est formidable, la belle mère) ในทนเซยงแกนจงไมใชผพำยแพ แตไดเรยกคนอ ำนำจเชง

145

จตวทยำทมเหนอพอตำ กำรสรำงเรองใหผดอยกวำทำงฐำนะทำงสงคมไดแยงของรกของหวงจำกผม

อ ำนำจมำกกวำแสดงใหเหนชยชนะในจนตนำกำร ผตกอยใตกฎเกณฑเครงครดในชวตจรงไดระบำยใน

พนทของนทำนพนบำน

สวนในเรอง “Une histoire de champignon” (เรองของเหด) กเปนสงทสะทอน

วถกำรหำของปำของคนลำว กำรใชชวตเรยบงำยทำมกลำงธรรมชำต ในเรองนเสนอสถำนกำรณท

หญงสำวเขำไปเกบเหดปำ กลบมำบำนพบสำมเมำไมรเรองนอนอยบนแคร หญงสำวมควำมสมพนธ

กบสำม แมยำยเดนผำนเขำมำพอด

ยงไมทนจะเสรจเรองตอนทแมเดนเขำมำ แมยำยสำยตำคอนขำงสน สงเกตเหน

อำวธยง เปยกแลยคดวำเปนเหด

- ลกแม ท ำไมไมระวง ท ำเหดรวงเกลอนทวไปหมด

A peine a-t-elle fini que sa mère arrive. Celle-ci, assez myope, aperçoit

l’arme toute suitante encore et la prend pour un champignon.

-Tu n’as fait jamais attention, ma fille ; tu laisses traîner des

champignons partout.

(Katay D. Sasorith, 1958 : 29)

เรองนเปนกำรลอเลยนตวละครบคคลตองหำมอยำงแมยำย ผเขยนสรำงเรองเลำ

เกยวกบเพศทมลกเขยเปนคนกลำง เปรยบเทยบอวยวะเพศกบเหดปำ ควำมขบขนของเรองอยท

ควำมสำมำรถในกำรมองเหนของแมยำย เมอเธอสำยตำสนจงทกทกเขำใจผดวำอวยวะเพศของลกเขย

คอเหดปำทลกสำวเพงไปเกบมำ เรองเลำเชนนมกท ำใหคนฟงไดหวเรำะเพรำะมกำรหกมมในทำยเรอง

ควำมบกพรองและกำรเขำมำในฉำกอยำงผดทผดทำงของตวละครแมยำย ท ำใหพฤตกรรมทำงเพศ

โจงครมทลกสำวกระท ำกบสำมกลำยเปนเรองทหยำบคำยนอยลงเพรำะถกกลบเกลอนดวยพฤตกรรม

146

นำขนของแมยำย กำรเหนไมชดผลกใหเกดควำมเขำใจผด กำรพดถงเหดแทนอวยวะเพศชำยตำม

ควำมเขำใจของตวละครคอควำมขบขนทผอำนจะไดรบ

จำกกำรคนควำเรองครอบครวจำกเอกสำรทำงฝำยลำวทงสะหวำด ปะเสด (ทงสะ

หวำด ประเสด, 2012 : 40) ไดกลำวถงสภำพครอบครวของคนลำวในชวงตนครสตศตวรรษท 20 ไว

วำ กำรสรำงครอบครวของคนลำว ผชำยตองเปนฝำยหำเงนเพอสรำงครอบครว พธแตงงำนทจดขนจะ

เปนงำนใหญ ญำตผใหญทำงฝำยชำยจะพำไปท ำพธสขอและใหอยทบำนฝำยหญง คสมรสใหมตองอย

ในกำรดแลของพอแมฝำยหญง ขอมลดงกลำวสมพนธกบสงทสจตต วงษเทศ (สจตต วงษเทศ, 2560 :

80) กลำวถงลกษณะรวมของครอบครวในสงคมอษำคเนยดงเดม มเนอหำสรปไดวำในภมภำคนม

ประเพณเอำลกเขยเขำบำนเหมอนกนทกแหง ทงนฝำยชำยตองเขำมำท ำงำนรบใชครอบครวของฝำย

หญงจนกวำจะพอใจ ฝำยหญงถงยอมอนญำตใหแตงงำนอยำงเปนทำงกำร

ขอมลดงกลำวแสดงใหเหนวำกำรแตงงำนและกำรสรำงครอบครวของคนลำว ฝำยท

มอทธพลและมอ ำนำจชขำดวำจะยอมรบผชำยเขำมำเปนลกเขยหรอไมคอพอแมของฝำยหญง ผชำย

ลำวมกตองผำนบทพสจนหลำยอยำงกวำจะเปนทยอมรบ กำรตองท ำงำนหำเงนและตองอยในกำร

ควบคมดแลของพอแมฝำยหญง และผทบทบำทส ำคญ มอ ำนำจตดสนใจหรอชขำดในเรองตำงๆ คอ

“พอตำ” ดงนนหนทำงในกำรระบำยควำมอดอนตนใจของลกเขยคอกำรแสดงออกผำนกำรเลำนทำน

ใชเรองเลำเพอทำทำยอ ำนำจของพอตำโดยกำรเลำเรองควำมสมพนธทำงเพศกบบคคลตองหำม หรอ

เรองรำวละเมดบคคลตองหำมซงหมำยถงแมยำย อกทงเรองทเกยวกบกำรปะทะกนของพอตำและ

ลกเขย ในบำงเรองกเสยร แถมยงเสยภรรยำตวเอง (แมยำย) ใหลกเขยอกดวย กำรสรำงนทำนใหม

เรองผดปกตและเกนเลยจำกชวตจรงคอพนทแสดงออกถงจนตนำกำรทจะชวยใหฝำยลกเขยไดระบำย

ปรบเปลยนบทบำทจำกผตกเปนเบยลำงไดมโอกำสสรำงเรองใหฝำยพอตำกลำยเปนผถกกระท ำและ

เปนทนำขบขน เพอทฝำยผสรำงเรองจะกลำยเปนผอยเหนอกวำ

147

กำรพดถงควำมสมพนธฉนทสำมภรรยำในเรองเลำชดนไมไดถกน ำเสนอแคประเดน

“ผวเดยว เมยเดยว” เทำนน กะตำยยงน ำเสนอปญหำทเกดจำก “กำรมภรรยำนอย” ในทนกะตำย

ยงแทรกกำรวเครำะหสภำพเศรษฐกจของลำวไววำ ประเทศมคนรวยกบคนไมรวย แตไมมคนจน กำร

มภรรยำมำกอำจสงผลตอสภำพคลองทำงกำรเงนภำยในครอบครว เพรำะตองเสยคำใชจำยมำกทงคำ

สนสอด และคำเลยงด นอกจำกนสำมทมภรรยำนอยอำจเผชญกบปญหำถกภรรยำหลวงท ำรำยอยำง

ในเรอง “Garde-le pour toi !” (เกบไวเองเถด) ภรรยำหลวงโกรธทสำมตตงฝมอท ำอำหำร และไป

ชนชมภรรยำนอย ภรรยำหลวงจงอำศยชวงทสำมหลบแอบตดอวยวะเพศและโยนใหภรรยำนอยท

ก ำลงท ำนำ พรอมบอกวำ “ถำอยำกได “อนน” กเอำไปเกบไวเลย”

เรองเลำดงกลำวมสำมเปนคนกลำงในสนำมประลองของผหญงสองคน ทงภรรยำ

หลวงและภรรยำนอยลวนตองกำรเปนทถกใจของสำม แตในเรองรำวดงกลำว สำมเปนผเปดประเดน

กลำวโทษภรรยำหลวงทงๆ ทเธอตองรบภำระท ำทกอยำงใหเขำ นอกจำกไมชมสงทเธอท ำ กลบน ำไป

เปรยบกบภรรยำนอยวำเธอท ำไดไมดพอ กำรทสำมล ำเอยงและเลอกปฏบตเปนเหตใหภรรยำหลวงล

แกโทสะและคดหนหนตดอวยวะเพศของสำมทง

เอำไปส เอำไปเกบไวเองเถอะ เครองประดบแสนงดงำมของสำมเธอ นเปนเพรำะ

เธออยำกได“มน” มำกเหลอ

- Tiens ! Garde-le pour toi, ce bel ornement de ton mari, puisque tu

en es si friande !

(Katay D. Sasorith, 1958 : 62)

ในทนสงทมควำมส ำคญตอทงภรรยำหลวงและภรรยำนอยคออวยวะเพศของสำม

หรอทกะตำยใชค ำวำ “เครองประดบทแสนงดงำม” (ce bel ornement) เปนสงส ำคญทฝำยหญงทง

คตำงตองกำรครอบครองเพยงผเดยว สำมกลำยเปนสงของทอยระหวำงกำรแยงชง ภรรยำหลวงทรสก

148

ไมเปนทถกรก จงตดของรกในตวสำมทง และโยนสงนนใหกบภรรยำนอย เมออวยวะเพศถกตดออก

สำมตกอยในสภำพหมดประโยชนเชนกน ในทนกำรเลำเรองจำกมมมองของภรรยำหลวงเปนกำรโนม

นำวใหผอำนรสกรวมไปกบตวละครตวน ในเมอภรรยำหลวงไมไดรบควำมรกควำมชนชม กไมจ ำเปนท

จะตองรกษำน ำใจอกตอไป กำรตดอวยวะเพศสำมจงเปนกำรตดใจและกำรโยนชนสวนไรคำใหภรรยำ

นอย เปนกำรประกำศวำถำภรรยำหลวงไมไดสำม ภรรยำนอยกตองไมไดดวยเชนกน เรองนจงจบแบบ

ตลกรำย เปนเรองทท ำใหเสยงหวเรำะทเกดขนเจอดวยควำมสะใจและสะเทอนใจในเวลำเดยวกน

สดทำยแลวไมมใครไดอะไร กำรถกตดอวยวะ ท ำใหสำมอยในสถำนะไรคำ อกทงภรรยำทงสองตำง

ไมไดในสงทตนหวงจะครอบครองทงค

4.3.4.2 การลอเลยนผมอ านาจ

กะตำยสรำงเรองเลำลอเลยนบคคลทมอ ำนำจทงในเชงสงคมและกำรเมอง โดย

จ ำแนกเปนกลมตำงๆ ไดดงน

(1) พระสงฆ

ลำวมศำสนำพทธเปนศำสนำประจ ำชำต วดเปนศนยกลำงของชมชนอยในสถำนะท

เปนสงศกด พระกเชนเดยวกนเปนบคคลทถกเชดชใหอยเหนอกวำชำวบำนคนธรรมดำ ในสงคมลำว

“วด” และ “พระ” เปนสงสงสงและเปนทเคำรพกรำบไหว ใน Elle est formidable, la belle

mère! กะตำยใชพระมำสรำงตวละครทมบทบำทในกำรใหค ำปรกษำทนำเชอถอ ในเรอง “un

curieux cas de rétrécissement” (กรณกำรตบตนอนแปลกประหลำด) กะตำยสรำงตวละคร

“พระสงฆ” ซงไปใหค ำแนะน ำกำรใชชวตคของสำมภรรยำคหนง เรองรำวดงกลำวมตวละครเอกคอไข

สซงแตงงำนตำมควำมตองกำรของพอแม เซยงแกนผเปนสำมกงวลใจทไขสไมยอมมควำมสมพนธดวย

จงไปปรกษำพระผใหญ วนหนงไขสด ำนำอยในนำเหนพระเดนผำนจงรองทกวำพระจะไปไหน พระ

เอยวำจะไปดผหญงทหมบำนขำงๆ ทไมยอมมอะไรกบสำมท ำใหทอปสสำวะตบ ทองอดพอง และ

149

ก ำลงจะหำยใจไมออกตำย ไขสไดยนดงนนจงรบรดกลบบำน เรงเรำสำมใหขนบนบำนเพรำะมเรองจะ

บอก สำมเดนตำมภรรยำขนบำนและไดเตมเตมชวตคใหสมบรณขน

ในทนตวละครพระ ถกไหววำนจำกเชยงแกนใหชวยเหลอในเรองทำงโลก แตกำรท

พระยงถอศลจงไมอำจพดเรองเพศไดอยำงตรงไปตรงมำ ดงนนพระจงใชอบำยเพอจะโนมนำวใหไขส

เกรงกลว จงท ำทยกกรณตวอยำงซงอำจมอยจรง หรออกนยหนงคอกำรพดถงเรองนำหวำดกลวเกน

จรงเพอใหตวละครไขสไดปฏบตตำมอบำยนน เพอทเซยงแกนจะไดรบในสงทเขำตองกำร

นอกจำกนกะตำยยงน ำเสนอเรองเลำเพอชใหเหนวำแทจรงแลวพระกไมไดส งสงนำ

เทดทนอยำงทยดถอกน ในเรอง “O femme, sans toi le monde serait peut-être meilleur

(ou pire)” (โอแมหญงเอย หำกขำดเธอโลกนอำจจะดขน (หรอเลวลง) น ำเสนอเรองรำวของพระทยง

ยดตดกบเรองทำงโลก ในทนกะตำยน ำเสนอพระทยงยดตดกบเรอง “กำม” กรณแรกคอชำยหนมบวช

เพอแกบนแตกยงหวงภรรยำ อกกรณคอชำยทมำบวชเพรำะรสกเบอโลกแตในใจกลววำภรรยำจะไปม

คนอน กะตำยยงน ำเสนอภำพพระทยงไมอำจละจำกควำมอยำกในเรอง “péché de

gourmandise” (บำปจำกควำมตะกละ) เสนอภำพของพระทส ำนกผดเพรำะเกดควำมอยำกใน

รสชำตโดยกำรอยำกกนไขตวเงนตวทอง

จำกกำรน ำเสนอเรองพระ กะตำยสรำงตวละครพระใหมลกษณะนำขบขน ในเรอง

แรกตวละครพระจะถกน ำเสนอในฐำนะผใหค ำปรกษำ ในขณะทในเรองกนไขแลนเปนกำรน ำตวละคร

พระมำตแผใหเหนควำมอยำก แมในตอนทำยตวละครจะรสกส ำนกผดและรวำควำมอยำกทเกดขน

เปนสงทไมบงควร ในทนกะตำยน ำเสนอใหเหนวำแทจรงพระกเปนปถชน มรกโลภโกรธหลงเหมอน

คนทวไป

150

(2) เจาอาณานคม

มำรตน สจวต ฟอกซ กลำวไวในหนงสอประวตศำสตรลำววำ “จนถงป 1910 มชำว

ฝรงเศสจ ำนวนประมำณ 200 คน ท ำหนำทบรหำรงำนประเทศลำวทงประเทศ ถงแมวำหลง

สงครำมโลกครงท 1 จ ำนวนจะคอยๆ เพมขนกตำม แตกไมเคยมชำวยโรปเกนกวำพนคนในดนแดน

ลำวฝรงเศสน และในจ ำนวนนอำจจะกวำครงทเปนเจำหนำทของทำงกำรฝรงเศส” (มำตน สจวต

ฟอกซ, 2556 :73)

เมองปำกเซถอเปนหวเมองส ำคญทำงภำคใตของลำวยอมมเหลำขำรำชกำรถกสงมำ

ปฏบตงำนไมมำกกนอย ภตตำคำรกลำยเปนแหลงพบปะของขำรำชกำรหนมระดบตำงๆ วรกรรมของ

พวกเขำมกถกเปดโปงใหเหนผำนเรองเลำและกำรพบปะกน

เรำอำจกลำวไดวำภตตำคำรในเรอง Souvenir d’un Ancien Ecolier de

Paksé เปนเหมอนโรงละครทจ ำลองภำพสงคมของเหลำบรรดำขำรำชกำรหนมชำวฝรงเศส ดวย

ควำมทกะตำยและพๆ ตองชวยดแลแขกทเขำมำดมกนในภตตำคำรเขำจงกลำยเปนประจกษพยำนท

เหนภำพของเหลำขำรำชกำรฝรงเศสในชวงนอกเวลำรำชกำร จงสำมำรถเลำเรองในรำวทตรงกนขำม

กบอตลกษณอนเปนภำพประจ ำตวของเหลำขำรำชกำรฝรงเศสในชดสกำก ถอไมเทำยนสงกำรกลชำว

ลำว แนนอนวำภำพของเจำอำณำนคมยงแสดงออกในรปเดม แตควำมหมำยเบองลกทกะตำย

สอดแทรกในเรองเลำแตกตำงไปจำกภำพภำยนอกโดยสนเชง เรำไดรจกเจำอำณำนคมฝรงเศสใน

หลำยแงมม แตไมวำจะมองมมไหนเหลำผมอ ำนำจเหลำนกเปนเพยงคนธรรมดำทมทงขอดและขอเสย

กลมขำรำชกำรชำยทเขำมำปฏบตงำนในปำกเซแมมจ ำนวนไมมำก แตพวกเขำกยง

หำเรองทะเลำะกน มควำมอจฉำรษยำ และมกมปญหำเรองชสำว แตไมชำพวกเขำกกลบมำดกนใหม

เพอรกษำภำพพจนตอหนำคนพนเมองลำวดงจะเหนไดจำกกรณของ M.G และ M.B ทแวะเวยนมำท

ภตตำคำรอยำงสม ำเสมอ ในยำมดกนพวกเขำจะรวมรองเพลงอยำงสนกสนำน แตถำโกรธกนกจะลง

151

ไมลงมอใสกนไดทนท หรอในกรณของเจำหนำทศลกำกร (un douanier) กบนำยต ำรวจตรวจกำร

ชำวพนเมอง (un inspecteur de la Garde indigène) ทมเรองแยงผหญงกน ภำพตำงๆ ทเหลำ

เจำหนำทฝรงเศสเหลำนแสดงออก ลวนสรำงควำมขบขนใหคนพนเมองลำว และกำรกระท ำของเขำ

เหลำนนกเปนเครองยนยนวำพวกเขำไมไดสงสงดงภำพเจำอำณำนคมทเปนอย ยงมควำมรก ควำม

เกลยดชง ควำมบำดหมำง หำกทกอยำงจะถกกลบเกลอนเพอกลบสภำวะปกต โดยกำรสรำงฉำกหนำ

จอมปลอมตบตำชนพนเมองวำเขำเหลำนนคอผกมอ ำนำจทมฐำนะเหนอชำวพนเมอง

เมอรซเออรเช (M. G) ท ำรำยกลบำนดอนหวอด ถกเหลำกลแกคนโดยกำรจบ M. G

มดเหมอนหมไปโยนแทบเทำขำหลวงประจ ำภำค (Commandant Supérieur) และถดจำกเหตกำรณ

M. G. กไมกลำเขำใกลคนบำนดอนหวอดอกเลย จะเหนไดวำเรองกำรจบเจำหนำทฝรงเศสใน

ลกษณะนอำจเปนเรองเหนอจรงเกนไป แตกำรเลำเรองในลกษณะนอำจชวยในกำรระบำยอำรมณคง

แคนของชำวอำณำนคมทมตอชนชนปกครองกเปนได ควำมเปรยบ M.G เปน หม นนในวฒนธรรม

ฝรงเศสถอวำเปนกำรดถกกนอยำงยง

เรองเลำเกยวกบวรกรรมของชำวบำนดอนหวอดกบ M.G. นนสะทอนใหเหนรปแบบ

ควำมสมพนธในเชงผปกครองและผใตปกครอง กำรใชแรงงำนชำวพนเมองของเจำอำณำนคมฝรงเศส

เปนอกรปแบบหนงของกำรครอบง ำ วธซง M.G ปฏบตตอเหลำคนงำนอยำงไมเปนธรรม กะตำยเลำ

เรองรำวโดยใชมกตลกเพอทลำยกรอบควำมเปนจรงในสงคมทวำผใตปกครองตองยอมจ ำนน เขำแปร

ควำมออนแอในชวตจรงของเหลำคนงำนไปสกำรตอตำนขดขน กำรสรำงเรองตลกในขอเขยนของ

กะตำยท ำใหเรำไดเหนเหลำชำวบำนทละเมดกฎเกณฑและขอหำมทำงสงคมท ำใหชำวบำนด ำรงตนอย

ในฐำนะเหนอกวำผปกครอง

นอกจำกเรองรำวลอเลยนกลมขำรำชกำรชำยทกะตำยน ำเสนอขำงตน เขำยง

เปดเผยใหเหนพฤตกรรมอนนำรงเกยจในกำรใชชวตในดนแดนอำณำนคมของชำวฝรงเศสอกดวย ใน

152

บนทกตอนหนงเขำไดกลำวถงเจำหนำททชอ M.D. ตวแทนบรษทเอเชยตะวนออก-ฝรงเศส ผท ำหนำท

ดแลกำรขนสงไมสกตำมล ำน ำโขง เปนชำยรำงใหญปำกรำย ชอบหำเรองคนอนมค ำพดภำษำลำวทพด

ตดปำกคอ « Ma-si-mê-mung !» (Fils de chienne) (Katay D. Sasorith, 1958: 53) ซงหมำยถง

“ไอลกหมำ” โดยเขำไดบนทกวำเมอเขำกลบจำกกำรลภยทประเทศไทย เขำไดพบกบสำวฝรงเศสทมำ

ท ำงำนเปนพนกงำนพมพดดในหนวยงำนทเขำประจ ำกำรทไซงอน จำกกำรพดคยท ำใหกะตำยไดรบร

วำเธอเปนลกสำวของ M.D ทเขำเคยรจกเมอวยเดก โดยไดแสดงควำมเหนวำพฤตกรรมตดฝนอยำง

หนกของบดำทลวงลบ (M.D) สงผลรำยถงรปกำยภำยนอกทตดจะผอมบำงของลกสำวอกดวย

นอกจำกนกะตำยยงแสดงเรองรำวของชำยชำวฝรงเศสทชอบลวงละเมดทำงเพศ

เดกผชำย โดยเปนเรองทเขำไดฟงจำกเพอนรนพทเลำเรองเลำของเดกชำยชำวอนนมทไปประสบเหต

ดวยตนเองและหนออกมำไดทน จะเหนไดวำเรองรำวพฤตกรรมอนไมพงประสงคของชำวฝรงเศสไมวำ

จะเปนเรองทกะตำยประสบมำดวยตนเอง หรอเปนเรองทไดยนไดฟงมำ ลกษณะกำรน ำเสนอแบบน

คลำยเปนกำรสรำงกระแสขำวลอ เขำเลำกนวำ เพอท ำลำยภำพลกษณของเจำอำณำนคม และตอกย ำ

วำคนเหลำนนมดำนทชวรำยแฝงอยจรง

(3) ศตรทางการเมองภายในประเทศ

Les Valets de l’Impérialisme Français (ผรบใชระบอบจกรวรรดนยม

ฝรงเศส) คอ งำนวรรณกรรมทน ำเสนอภำพลอบคคลในชนชนศกดนำ และปญญำชนบำงสวนท

ด ำเนนกำรทำงกำรมองเอนเอยงเขำขำงฝรงเศส

งำนวรรณกรรมทน ำมำศกษำ เปนเรองรำวลอเลยนเจำสวำงวฒนำซงเปนบคคลใน

ชนชนเจำนำย และ โรเช อรด สวนนะวง ขำรำชกำรสญชำตฝรงเศสเชอสำยลำว สวนสดทำยเปน

เรองรำววพำกษระบอบอำณำนคมและคนพนเมองกลมอนๆ ทท ำงำนรบใชระบอบดงกลำว กอนกำร

น ำเสนอเรองรำวในแตละสวน มควำมน ำและภำพประกอบซงชใหเหนลกษณะะเดนของบคคลหรอ

153

กลมบคคลทกะตำยตองกำรจะวพำกษ กะตำยโจมตบคคลเหลำนนโดยใชวธกำรสรำงภำพลอ

(caricature) ซงหมำยถงกำรบรรยำยภำพของปจเจกบคคลให เกนควำมเปนจรง โดยมงเนนท

ลกษณะเฉพำะอนโดดเดนของบคคลผนน ภำพลอมกกอใหเกดควำมขบขน (Auger, 2010: 41)

นอกจำกนงำนของกะตำยมลกษณะบำงประกำรคลำยคลงกบผลงำนเรอง Les

Caractères ของ ลำ บรแยร (La Bruyère) นกเขยนฝรงเศสสมยครสตศตวรรษท 17 ลำ บรแยร

เปนนกเขยนหวใหมแหงยคสมยทน ำเสนองำนในเชงวพำกษสงคม Les Caractères เปนงำนเขยน

ประเภทยวลอทผเขยนน ำเสนอพฤตกรรมอนเปนคณลกษณะเดนของบคคลส ำคญทเปนทรจกในวง

สงคม ผอำนจะรทนทวำผเขยนหมำยถงบคคลใด ลำ บรแยร ไมเพยงแตสรำงผลงำนทกอใหเกดควำม

ขบขนเทำนน หำกงำนของเขำยงเปนบทบนทกของพฤตกรรมทเปนลกษณะรวมและเปนแบบแผน

สำกลทเรำจะพบไดในทกยคสมย (Calvet, 1969: 108-109) ขอเขยนของกะตำยมแนวทำงในกำร

สรำงสรรคคลำยกบ ลำ บรแยร กลำวคอเปนงำนเขยนเชงวพำกษวจำรณผคนและระบอบกำร

ปกครองของยคสมย กะตำยลอเลยนฝำยตรงขำมทำงกำรเมองดวยวำทะเผดรอนโดยกำรหยบยก

ลกษณะเดนของคขดแยงมำเลำใหม สรำงภำพเกนจรงใหคนเหลำนนดนำหวรอ หำกมขอแตกตำงใน

เรองเลำของกะตำยกบ ลำ บรแยร ในจดทกะตำยเปดเผยชอเสยงเปำหมำยลอเลยนอยำงชดแจง

ในขณะท ลำ บรแยร ปดบงชอของบคคลทเขำหยบยกมำน ำเสนอ โดยเปดโอกำสใหผอำนคำดเดำวำ

คนทถกพำดพงหมำยถงบคคลใด

แมวำกะตำยใหค ำจ ำกดควำมวำผลงำนชนนคอบทควำม (Thao Katay, 1948: 1)

จำกกำรวเครำะห พบวำผเขยนใชกลวธน ำเสนออนหลำกหลำยไมวำจะเปนในรปของบทควำม บท

ละคร เรองสน จดหมำยเปดผนก กลวธกำรเลำเรองทแตกตำงกนน ำพำผอำนไปสเรองรำวลอกำรเมอง

ทงในระดบบคคล และระดบนโยบำย อำจกลำวไดวำงำนเขยนชนนเปนเครองมอส ำคญในกำรวพำกษ

154

ขวตรงขำมทำงกำรเมองอนโยงใยไปสกำรวพำกษควำมเลวรำยของระบอบจกรวรรดนยมทมอทธพล

เหนอแผนดนลำวในยคสมยนน

ในผลงำนทวเครำะหมสำระส ำคญในกำรเสนอควำมขดแยงของกะตำยทมตออกกลม

ขวกำรเมอง เขำจงใชพนทผลงำนโจมตผเหนตำงดวยกลวธทำงวรรณศลปทหลำกหลำย กอนทจะไป

วเครำะหในรำยละเอยด ตองท ำควำมเขำใจกบสถำนกำรณทเกดขนในยคลำวอสระ สเนด โพทสำน

ผเขยนหนงสอประวตศาสตรลาว (ดกด าบรรพ-ปจจบน) ไดใหทศนะเกยวกบกำรตอสของกลมลำว

อสระวำ

กำรลกฮอขนในเดอนสงหำคมและกำรประกำศเอกรำชในวนท 12 ตลำคม ค.ศ.

1945 เปนกำรแสดงถงกำรตอสทำงชนชนทไมเคยมมำ เปนประวตศำสตรของชำต เปนกำรตอส

โดยตรง ระหวำงประชำชนชำวลำวและจกรพรรดตำงดำว พรอมกนนนกด ำเนนกำรตอสชนชน

ภำยในประเทศเพอแกไขขอขดแยงทำงชนชนอยในสงคมลำวเอง (สเนด โพทสำน,

2551: 423)

จำกค ำกลำวขำงตนท ำใหเหนวำกำรเมองลำวในยคนนยงไมมเอกภำพเพรำะปญหำ

ควำมเหนตำงทำงกำรเมอง ประเทศลำวซงก ำลงอยบนทำงแยกของกำรกอรำงสรำงชำตกลำยเปน

สมรภมในกำรตอสดวยก ำลงและดวยควำมคดของสองขวอ ำนำจ ฝำยหนงยงคงตองกำรกำรคมครอง

จำกอดตเจำอำณำนคม สวนอกฝำยตองกำรปลดแอกประเทศออกจำกอ ำนำจของตะวนตกและเรมกอ

รำงสรำงชำตดวยก ำลงของตนเอง กลมหลงจงมภำรกจตองเผชญหนำทงกบศตรภำยนอกและ

ภำยในประเทศ กะตำยใชพนทของ Les Valets de l’Impérialisme Français (ผรบใชระบอบ

จกรวรรดนยมฝรงเศส) และ Quatre letters ouvertes (จดหมำยเปดผนก 4 ฉบบ) เพอเสนอ

มมมองของกลมนกตอสทมตอบคคลส ำคญทงเจำนำยแหงรำชส ำนกหลวงพระบำง ขำรำชกำร และ

155

สอมวลชน ผคนเหลำนลวนเปนตวจกรส ำคญทมบทบำทและอ ำนำจในกำรก ำหนดชะตำกรรมของ

ประเทศลำว

1. ชนชนเจานาย

เรองสนชอวำ “Un écho de la Conférence Franco-Laotienne,

Cambodgienne et Siamoise de Washington” (เสยงสะทอนจำกกำรประชมรวมฝรงเศส-ลำว

กมพชำ และสยำมแหงกรงวอชงตน) ใน Les Valets de l’Impérialisme Français (Thao

Katay, 1948: 17) เนอหำโดยสรปคอกำรลอเลยนเจำนำยลำว ผมสวนรวมในกำรประชมขอตกลง

ระหวำงประเทศทกรงวอชงตนประเทศสหรฐอเมรกำ ผแทนฝำยสยำมพยำยำมอยำงหนกในกำรหำ

โอกำสนดพบตวละครทชอเจำสวำงเพอหำรอขอรำชกำรตำมล ำพง แตกำรทเจำชำยมผตดตำมเปน

ผแทนฝำยฝรงเศสจงเปนอปสรรคขดขวำงกำรพดคย ในทสดชำวสยำมสำมำรถตดตอเจำสวำงทำง

โทรศพทไดเปนผลส ำเรจ หลงจำกตกลงวำจะนดพบกน ชำวสยำมเนนย ำใหเจำฟำสวำงมำเพยงล ำพง

แตเจำชำยตอรองขอใหมผตดตำมชำวฝรงเศส เมอทนถกรบเรำจำกผแทนชำวสยำมไมไดเจำสวำงเปน

ฝำยเงยบและจบบทสนทนำโดยกำรวำงโทรศพทโดยไมใหค ำตอบใดๆ ครนเมอถงเวลำนดกไมปรำกฏ

ตว พบเพยงทนงของแขกผนถกคลมดวยผำสด ำ ผแทนชำวสยำมไดแตกลำวถอยค ำแสดงควำมเสยใจ

กบกำรไมปรำกฏตวของตวละครเจำสวำง

กะตำยเปดเรองดวยค ำกลำวทวำ “จำกวอชงตน เหตกำรณหนงททงนำเศรำและนำ

ขบขนในเวลำเดยวกนไดเกดขนกบพวกเรำ” (De Washington nous est parvenue une histoire

à la fois triste et amusante.) (Thao Katay, 1948 : 17) จะเหนไดวำเรองเลำถกมองและเลำจำก

ผเลำ “เรำ” ทเปนประจกษพยำนในเหตกำรณ เรองนมตวละครทถกเอยถง 3 คน กลำวคอชำว

สยำม เจำสวำง และผแทนชำวฝรงเศส ตลอดทงเรองมเพยงชำวสยำมเทำนนทปรำกฏตวชดเจนใน

ฉำก ในขณะทเจำสวำงถกน ำเสนอผำน “เสยง”ในบทสนทนำทำงโทรศพท กำรทตวละครถกน ำเสนอ

156

เพยงเสยงสนทนำและจบลงดวยกำรไมปรำกฏตวเปนกำรเนนย ำใหเหนวำตวละครเจำสวำงไมสำมำรถ

เผชญหนำกบผอนตำมล ำพงโดยปรำศจำกกำรคมครองจำกผตดตำมชำวฝรงเศส กำรปรำกฏเพยงแค

เสยงและภำพเกำอคลมผำสด ำคอกำรตอกย ำถงสภำพไรตวตน ซงสอดรบกบค ำวำ เสยงสะทอน ท

ปรำกฏในชอเรอง เสยง ทไมใชเพยงเสยงของ เรำ ทน ำเรองรำวมำบอกเลำ แตเปน เสยง ของตวละคร

ทไมปรำกฏตวตน ไมสำมำรถมอยดวยตนเองโดยไมไดรบกำรสนบสนนจำกฝรงเศส กำรเลำ เรองรำวท

นำเศรำและนำสนก คอกลวธทผเขยนใชบดเบอนสถำนกำรณตงเครยดใหกลำยเปนควำมขบขน ท ง

กำรสรำงตวละครผไมละควำมพยำมในกำรตดตำมอยำงชำวสยำม และตวละครทซอนตวมดชดอยำง

เจำสวำง

กะตำยเสนอขอมลของเจำนำยแหงรำชอำณำจกรลำวกบอดตจกรพรรดเบำไดแหง

เวยดนำมในบทควำมเรอง “Le Prince Savang, l’espoir des colonialistes français, et le

désespoir du peuple Lao, est-il perfectible?” (ยงพอจะเยยวยำไดไหมส ำหรบเจำชำยสวำงผ

เปนควำมหวงของเจำอำณำนคมฝรงเศสและควำมผดหวงของประชำชนลำว) (Thao Katay, 1948 :

20) บทควำมนเปนกำรเสนอทศนะวำแมทงคจะอยในฐำนะเจำนำยแตกลบมคณลกษณะตำงกน

ผเขยนเสนอสถำนกำรณทเจำสวำงไปประชมรวมกบฝรงเศสทวอชงตน ทนททกลบถงลำวและถกตง

ค ำถำมในเรองควำมคบหนำเกยวกบสถำนกำรณในอนโดจน เจำชำยตอบในเชงวำกำรไมไดอยลำวเปน

เวลำหลำยเดอนเปนเรองยำกทแสดงควำมเหนกบสถำนกำรณตำงๆ กะตำยตงขอสงเกตวำกำรทเจำ

สวำงตอบไมไดอำจมำจำกสองเหตผลกลำวคอกำรไปอยตำงประเทศเปนเวลำนำนจงท ำใหไมทน

กระแสขำวตำงๆ ในลำว หรออกประกำรหนงอำจเปนเพรำะกำรไมใสใจชะตำกรรมของคนลำว

ในขณะทอดตจกรพรรดเบำไดอยทเวยดนำมกลบหำโอกำสเจรจำสนตภำพกบตวแทนฝำยฝรงเศส

และมควำมหวงวำจะมกำรลงนำมขอสญญำในไมชำ

157

หำกพจำรณำจำกชอเรองจะพบวำกะตำยใชกำรเลนค ำทเกยวเนองกบคณลกษณะ

ของเจำสวำง ชอ “สวำง” ถกน ำไปเชอมโยงกบค ำวำ “ควำมหวง” (l’espoir) และ “ควำมผดหวง”

(le désespoir) ในควำมเปนจรงแสงสวำงเปนสญญลกษณของควำมหวง หำกในทนชอสวำงถกผลก

ใหกลำยเปนควำมหวงของฝรงเศสซงเปนฝำยตรงขำมกบประชำชนผรกชำต สวำงจงมอำจเปน

ควำมหวงของผคนพนเมองไดอกตอไป จะเปนไดเพยงแคควำมผดหวงเทำนน

นอกจำกกำรศกษำประเดนเกยวกบควำมหมำยของชอบทควำมแลวสงทควร

พจำรณำอกสวนหนงคอกลวธกำรใชคเปรยบเทยบของบคคลทมสถำนะทดเทยมกนอยำง เจำนำยลำว

และอดตจกรพรรดเวยดนำม ใหมบทบำทตรงขำมกนโดยใหอกฝำยหนงกระท ำกำรกบอกฝำยนงเฉย

วธกำรเชนนสงผลใหเปำหมำยในกำรลอเลยนถกลดทอนคณคำลงตำมล ำดบ นอกจำกนยงม

ขอสงเกตทนำสนใจอกประกำรคอแมผเขยนจะน ำเสนอขอมลใหจกรพรรดแหงเวยดนำมมบทบำท

มำกกวำชนชนเจำนำยของลำว หำกในขณะเดยวกนพบวำผเขยนจงใจสรำงควำมคลมเคลอใหกบอดต

จกรพรรดแหงเวยดนำมโดยกำรใหขอมลเพมเตมในรปของเชงอรรถทแสดงใหเหนวำกำรลงนำมใน

สญญำสนตภำพทถกน ำเสนอในสวนเนอหำยงไมเกดขนจรง นอกจำกนยงมกำรเสนอถงสถำนภำพของ

ชนชนเจำนำยและนกกชำตในเชงเปรยบเทยบ

“วลเลยม แรบบทมเหตผลในกำรเขยนลงใน บงไฟ ฉบบท 36 วำ เบำไดถำไมไดโฮจ

มนหหนนหลงกเปนอะไรไมไดเลย กำรเซนสญญำอนงดงำมทสดกบเบำไดถำไมมกำรรบรอง

จำกโฮจ มนหกจะไมอำจยตควำมขดแยงในเวยดนำม”

158

William Rabbit a pleinement raison quand il écrit dans le “Bang Fai”

no 36 “que Bao-Dai sans Ho-chi-Minh n’est rien, que les plus beaux accords

avec Bao-Dai, s’ils ne sont pas ratifiés par Ho-chi-Minh, n’amèneront

jamais la cessation des hostilités au Vietnam”

(Thao Katay: 24)

จำกขอควำมทยกมำแสดงถงขอเปรยบเทยบของคนสองชนชน แมอดตจกรพรรด เวยดนำม

จะถกน ำมำใชเปรยบเทยบกบเจำนำยลำว แตมองในมมผเขยนน ำเสนอคณสมบตกำรเปนผน ำท

แตกตำงระหวำงเจำนำยและนกกชำต มลเหตของกำรถกเปรยบในลกษณะนมำจำกควำมปรแยก

ขดแยงของระบบชนชน จะเหนไดวำประชำชนในประเทศทถกครอบง ำในระบอบบอำณำนคม

ฝรงเศสทงในลำวและเวยดนำมสญเสยควำมไวเนอเชอใจในชนชนเจำนำย อกตวอยำงทสำมำรถ

ยนยนขอสงเกตนมำจำกบทสมภำษณทนกหนงสอพมพชำวอเมรกนสมภำษณวศวกรวยเกษยณชำว

เวยดนำม

วศวกรผนกลำวไววำ พวกเรำอยำกใหเบำไดชวยเรำฟนฟควำมสงบ แตคนทน

(เวยดนำม) ไมเชอมนวำเขำจะอยขำงเดยวกบโฮจมนห ถำเขำไปเจรจำพดคยเพอตนเอง เขำ

กเปนเพยงหนเชดของฝรงเศส และชวตของเขำจะไมมคำสกสตำงคแดงเดยว

“Nous aimerions, a déclaré cet ingénieur, que Bao-Dai nous aide à

restaurer la paix. Mais le peuple ici ne le croira qu’il se tient avec Ho-chi-

Minh. S’il ne parle que pour lui, il devient une marionnette française et sa

vie ne vaudra pas un sou !”

(Thao Katay, 1948 : 24-25)

159

กำรน ำเสนอเรองรำวของชนชนเจำนำยทมทศนะคลอยตำมฝำยเจำอำณำฝรงเศสคอ

ขอเปรยบเทยบกบแนวทำงกำรตอสของกลมนกกชำตอนมทมำจำกสำมญชน หำกในเวยดนำมม

สำมญชนทเปนปญญำชนอยำงโฮจมนห ในลำวกลมลำวอสระกคอกลมผมควำมรควำมสำมำรถทลก

ขนมำตอตำนระบอบอนไมเปนธรรมของเจำอำณำนคม

ควำมสมพนธแบบคตรงขำมของเจำนำย-สำมญชน สำมำรถเชอมโยงไปสบทควำมท

มชอวำ โอกำสทลำวจะไมอยในสหพนธฝรงเศสใกลเขำมำแลวสนะ (Peu s’en est fallu que le

Laos n’obtint pas sa place dans l’Union Française) (Thao Katay, 1948 : 26) บทนเปนกำร

แสดงควำมหวงของกลมลำวอสระทจะตองมชยชนะเหนอชนชนเจำนำยทกมอ ำนำจตอรองกบฝรงเศส

กะตำยน ำเสนอเรองของชนชนเจำนำยพยำยำมน ำประเทศลำวเขำเปนสวนหนงของสหพนธฝรงเศส

ในทนผเขยนสรำงบทพดทดเกนจรงในฉำกกำรขอรองประธำนำธบดของฝรงเศสใหยอมรบประเทศ

ลำว

เจำสวำงวฒนำพดกบแวงซอง ออรโอล ประธำนำธบดแหงสำธำรณรฐท 5 ของ

ฝรงเศสและนำยใหญแหงสหภำพฝรงเศสวำ “แต ฯพณฯ ทำนประธำนำธบดกทรำบเปน

อยำงดวำทงตวฉนและกลมคนทรยศทเปนสหำยของฉนไมมปญญำจะเขำหำรอถงขอก ำหนด

ตำงๆ ในสญญำ ไมมสกคนในหมพวกเรำทรวำกำรด ำเนนกำรทำงกำรทตคออะไร เรำรจก

เพยงใบปรญญำ แผนกระดำษแสนงดงำมทมหำวทยำลยในประเทศของ ฯพณฯ ทำน ไดมอบ

ใหแกพวกเรำเพรำะเหตผลทำงกำรทต ถำกำรรวบรวมใบปรญญำทงหมดของเรำสำมำรถ

ทดแทนกำรด ำเนนกำรทำงกำรทตท ฯพณฯ ทำน ตองกำรได พวกเรำคงยนดอยำงสดซง

โปรดกรณำเมตตำพวกเรำและประเทศของ เรำ หำกไมมเลหกลของเจำอำณำนคมทแสนด

อยำงพวกทำน ประเทศลำวทนำสงสำรของเรำคงไมกำวไปสควำมเจรญและมอำรยะ

160

- Mais vous avez bien, Excellentissime, disait, les larmes aux yeux, le

prince Savang Vattana à Mr Vincent Auriol, Président de la Vème République

de la France et Grand Maître de l’Union Française, qui ni moi ni aucun

traître de mes amis ne sommes capables de discuter les clauses d’un traité.

Aucun d’entre nous ne sait du reste ce que peut bien être un acte

diplomatique. Nous ne connaissons que les diplômes, ces beaux parchemins

que vos facultés ont bien voulu nous décerner….diplomatiquement. Si tous

nos diplômes réunis pouvaient remplacer l’acte diplomatique que vous

exigez, nous en serions profondément heureux. De grâce, Excellentissime,

avez pitié de nous, de notre pays. Sans la trique de vos bons colonialistes,

notrepauvre Laos n’avancerait guère dans la voie du progrès et de la

civilisation.

(Thao Katay, 1948 : 26-27)

กำรสรำงฉำกเจรจำระหวำงเจำนำยฝำยลำวและประธำนำธบดฝรงเศสเปนไปใน

ท ำนองลอเลยน ผเขยนสรำงภำพของเจำนำยทดออนแอก ำลงขอรองใหอกฝำยมอบสงทตองกำร

ผเขยนมงวพำกษระบบกำรศกษำแบบฝรงเศสวำไมอำจท ำใหคนพนเมองทร ำเรยนจนไดใบปรญญำ

มำกมำยมควำมสำมำรถในกำรด ำเนนกำรใดๆ ดวยตนเองได กำรเลนค ำโดยใชค ำพองเสยง ใบปรญญำ

(les diplômes) และ กำรด ำเนนกำรทำงกำรทต (un acte diplomatique) เปนกำรน ำของสองสง

ทไมอำจแทนกนไดมำเปนขอแลกเปลยนเพอใหไดสงทตองกำร นบเปนกลวธอนแยบคำยในกำรท ำ

ลดทอนภำพลกษณของตวละครเจำนำย กำรน ำเสนอเชนนกอเกดเสยงหวเรำะทมำจำกพฤตกรรมเกน

จรงของบคคลทถกน ำมำเปนเปำลอเวยน

161

2. ขาราชการ

กะตำยยงสรำงเรองสนเพอลอเลยนขำรำชกำรลำว ในเรอง “ทวหำรแหงเทมส” (Au

temple de Thémis) ตพมพใน Les Valets de l’Impérialisme Français ในทนค ำวำ เทมส

หมำยถงเทพในต ำนำนเทพปกรนมกรกผเปนสญลกษณแหงควำมยตธรรม นำยปวงกำเร (Poincarré)

ประธำนำธบดฝรงเศสในชวงป ค.ศ. 1913-1930 ไดกลำวถงรปสญลกษณนไววำ

“รปนเปนรปของหญงสำวรปรำงแขงแรง สหนำเอำกำรเอำงำน มอหนงถอตรำชอก

มอถอดำบ ตรำชนนใชส ำหรบชงขอทบคคลทมผลประโยชนขดกนวำควรไดแกใคร สวนดำบนนแสดง

วำเมอถงครำวทมควำมจ ำเปน พลงแหงมหำชนจะบงคบใหบคคลตองกระท ำตำมค ำชขำดแห งควำม

ยตธรรม ผำผกตำหมำยควำมวำไมเหนแกหนำบคคล จะเปนใครมำเปนควำมยอมไดรบผลปฏบต

เชนเดยวกนหมด คงใชหฟงขอพพำทและพยำนหลกฐำนเทำนน” 9

เทพธดำเทมสถกน ำมำใชเปนสญลกษณทเชอมโยงไปสกำรตดสนพฤตกรรมของตว

ละครเอกชำยทท ำหนำทเจำหนำทศำล ผเขยนเสนอเรองรำวของ “ฉน” ชำยผหนงซงเปนผเลำ

เรองรำว “ฉน” มโอกำสตดตำมญำตสำวลกครง ลำว -ฝรงเศสนำมวำ “นำงสำวตกแตน” (la

Sauterelle) ไปพบเจำหนำทศำลผเครงขรม แรกทเดยวผเลำเขำใจวำคนทไปพบเปนคนฝรงเศสแต

เขำไดรบรภำยหลงวำชำยผมชอและสญชำตฝรงเศสคอคนลำวแทๆ ผเลำไมไดใหเหตผลวำญำตสำว

เดนทำงไปสถำนทแหงนนเพอวตถประสงคใด ผเลำถกทงใหรอนอกหองท ำงำนของเจำหนำทศำลเปน

เวลำหลำยชวโมง เมอทนรอไมไหวจงยองไปแอบดทชองประต พบวำนำงสำวตกแตนก ำลงถก

เจำหนำทศำลลวนลำม แตเพยงครเธอกสมยอมไปกบกำรกระท ำของชำยผนน เรองรำวจบลงดวยกำร

ทสำวตกแตนเดนออกจำกหองมำพรอมเจำหนำทศำลท ำทำทำงรำวไมมอะไรเกดขน ระหวำงเดนกลบ

9 อางใน สญญลกษณแหงความยตธรรม ทมา : www.museum.coj.co.th/symboljudi.html เขาถงเมอวนท 6 เมษายน 2558

162

ออกมำดวยกน ตวละคร “ฉน” ไดสนทนำกบญำตสำวในท ำนองวำไมอยำกเชอวำเจำหนำทศำล

ทำทำงอมโรคออนแอจะมเรยวแรงมสมพนธทำงเพศกบหญงคนไหนได ญำตสำวยนยนหนกแนนวำ

ขำรำชกำรผนนท ำได

กะตำยใชลกษณะเดนของเรองเลำแบบพนบำนลำวทเรยกวำ “นทำนกอม” มำเปน

องคประกอบหนงในกำรน ำเสนอเรองสนน นทำนกอมมกเปนเรองรำวตลกสนๆ โดยสวนใหญเปนเรอง

ตลกเกยวกบเพศ มกเปนเรองทเลำสกนฟงในวงเหลำโดยเฉพำะหมผชำย จำกกำรวเครำะหเรองสน

ดงกลำวพบวำมควำมหมำยมำกกวำกำรเปนเพยงเรองตลกในวงเหลำ ประกำรแรกเรองรำวนถก

น ำเสนอเพอลอเลยนพฤตกรรมทำงเพศทหมนเหมตอศลธรรมของตวละครเจำหนำทศำล เปนกำรตอก

ย ำถงควำมไมชอบธรรมในสงคมทเจำอำณำนคมและคนพนเมองทสนบสนนอ ำนำจอำณำนคมมกใช

ก ำลงรงแกประชำชนทออนแอกวำ พฤตกรรมของเจำหนำทสญชำตฝรงเศสเชอชำตลำวทกระท ำตอ

สตรชำวลำวเปนกำรลอเลยนคนลำวบำงสวนทอำศยอ ำนำจฝรงเศสแสวงหำประโยชนจำกประเทศ

ลำวและคนลำวเพอควำมสขสบำยสวนตน เรองเลำเรองนแมจะเอยอำงถงกำรประพฤตผดของบคคล

คนเพยงเดยว แตสถำนกำรณนสะทอนใหเหนกำรเอำรดเอำเปรยบของเจำอำณำนคมทเกดขนจรงใน

สงคมลำว ในแงหนงตวละครนำงสำวตกแตนอำจถกตควำมใหเปนตวแทนของเทพเทมสทปรำกฏกำย

เพอตแผพฤตกรรมชวรำยของคนบำงกลมบำงพวก ซงกำรตควำมนสำมำรถเชอมโยงไปสสวนเกรนน ำ

กอนเขำเนอเรองทกลำววำ ชำยชวรำยไรอ ำนำจแบบทหญงสำวแหงเวยงจนทนไดบรรยำยใหเรำเหน

ภำพ (Le vicieux impuissant tel que l’a décrit une jeune fille de Vientiane) (Thao

Katay, 1948 : 46) ในอกมมมองเรองสนนมควำมหมำยแฝงกลำวคอตวละครเจำหนำทศำลเปน

ตวแทนของระบอบอำณำนคมฝรงเศสทแผอ ำนำจในลำว สวนหญงสำวเปนต วแทนของคนลำว

บำงสวนทโอนออนผอนตำม และในทสดกยอมรบกำรเขำครองอ ำนำจของเจำอำณำนคม

163

เหลำผมอ ำนำจในรฐบำลและในสภำยงถกน ำมำลอเลยนและตงค ำถำมถงบทบำท

และหนำททคนลำวพงกระท ำในชวงสถำนกำรณคบขนผำนจดหมำยเปดผนกฉบบท 3 และฉบบท

4 ในจดหมำยฉบบทสำม กะตำยสงสำรถงนำยกรฐมนตรลำวในขณะนน กลำวโทษวำคนเหลำนน

ไมไดท ำเพอคนลำว แตเปนเพยงหนเชดของรฐบำลฝรงเศสทท ำทกอยำงเพอควำมพงพอใจของเจำ

อำณำนคม กะตำยบรรยำยถงคณลกษณะของบคคลดงกลำวในประโยคแรกของจดหมำยวำ “บำงคน

มองวำรฐบำลของคณคอรฐบำลหนเชด และบำงคนกมองวำเปนรฐมนตรหนงตะลง” (Les uns vous

ont traités de gouvernement fantoche, les autres, de ministres pantins.) (Lettre

ouverte III, p. 25) ทท ำงำนเพอคนอน ท ำเพอเพอนรวมชำตตนเอง หำกเปรยบเทยบกบกลมลำว

อสระทมงท ำเพอประเทศลำว แตรฐบำลลำวกผลกใหนกตอสเชนกลมลำวอสระเปนผเหนตำงใน

อดมณกำรณ กะตำยมองวำรฐบำลลำวในแผนดนใหญไดแตวำงเฉยตอสถำนกำรณทเกดขน ในขณะ

ทลำวอสระท ำทกอยำงเพอบรรลเปำหมำย ในทนกะตำยใชค ำมควำมหมำยตรงขำมเพอแสดงใหเหน

ถงควำมตำงของกลมคนทงสอง

เมอลำวเคลอนไหวจงกอใหเกดผลกระทบกบกรณพพำทฝรงเศส -ไทยในชวงป

ค.ศ. 1940-1941 กำรเคลอนไหวดงกลำวท ำใหเพอนรวมชำตลำวทมจตส ำนกตอควำมรนแรงของ

สถำนกำรณ ใชรำงกำยและจตวญญำณเพอปลกเพอนรวมชำตทยงหลบใหลมำมำกกวำหนงศตวรรษ

ใหรสกถงสงครำมและกำรรกรำนจำกตำงชำต

Aussi, quand le mouvement lao se déclencha à la faveur des

hostilités =franco-thailandaises en 1940-1941, s’est-il trouvé quelques patriotes lao

qui, conscients de la gravité de la situation, employèrent corps et âme à reveiller les

patriotes lao endormis par plus d’un siècle de guerres intestines et domination

étrangère. (Lettre ouverte III, p. 27)

164

กะตำยเนนย ำวำลำวนนมสองกลม กลมทปลกคนใหตน (réveiller) กบกลมท

เพกเฉยไมท ำอะไรเหมอนคนนอนหลบ (endormi) ควำมตำงดงกลำวยงตอกย ำใหเหนภำระหนำท

ของกลมลำวอสระทท ำเพอบำนเมองแตกลมรฐบำลลำวยงนงเงยบเพอท ำใหเจำอำณำนคมพอใจ สวน

ในจดหมำยฉบบสดทำยทกะตำยเขยน เขำสงตรงถงประธำนสภำผแทนรำษฎร ในทนกะตำยไมได

กลำวโทษใดๆ แตเขยนขอควำมเพอเตอนสตและขอรองใหกลมผแทนลำวไดสนบสนนกำรท ำงำนของ

รฐบำลพลดถนเชนกลมลำวอสระ

3. สอมวลชน

สอมวลชนถกน ำมำลอเลยนในหนงสอเลมเลกดงเชน Des sots ou des traîtres

(คนโงเงำหรอคนทรยศ) เปนรวมบทควำมขอคดเหนเกยวกบบทบำทหนำทของสอ เปนรวมบทควำม

สนๆ 3 เรอง และเรองทโดดเดนคอเรองสดทำยในชด กะตำยเอยอำงถง ปแอร งนห (Pierre Nginn)

ซงเปนนกเขยนและนกเคลอนไหวลำว กะตำยแสดงทศนะทมตอบคคลผนในบทควำมทชอวำ “La

pétrofolie de M. Pétrole” (ควำมบำน ำมนของนำยน ำมน) ในทนงนหคอสอมวลชนซงมแนวคด

ตำงจำกกลมลำวอสระ กะตำยน ำเสนอวำเขำใชสอในมอเพอกลำวโจมตกลมลำวอสระ จงไมแปลกท

กะตำยจะเขยนบทควำมตอบโตโดยใชควำมเปรยบและกำรเลนค ำพองเสยงลอเลยนนำมสกลเพอ

เสนอขอเสยของเปำหมำยทถกพดถง

4.3.4.3 การลอเลยนชาตพนธ

ลำวเปนประเทศทมควำมหลำกหลำยทำงชำตพนธ กะตำยน ำเสนอถงชนชำตตำงๆ

ในลำว วำนอกจำกคนลำวแลว ยงม 1. กลมชำตพนธไท เชน พวน ผไท ญวน ลอ ถดจำกนนกมกลม

2. ชำวขำทมเชอสำยมำลำย-โพลเนเซยน 3. ชำวเมยวและเยำซงมตนก ำเนดจำกจนหรอมองโกล 4. ผ

อพยพตำงชำตโดยเฉพำะชำวจนและเวยดนำม (Thao Katay, 1948 : 11)

แกรนท อแวนส อธบำยเรองสดสวนกำรอยอำศยในเมองของคนเชอชำตตำงๆ ไววำ

165

ผบรหำรอำณำนคมอยบนตกสองชนสรำงดวยคอนกรต ศนยกลำงกำรคำขำยเปน

อำคำรกอดวยอฐ มคนเวยตนำมและจนอำศยอย สวนทอยอำศยของคนลำวมควำมหรหรำ

นอยกวำ เพรำะบำนเรอนสวนใหญเปนบำนไมยกใตถนสงอยกลำงสวน และทำยทสดคอทอย

อำศยของกรรมกรชำวเวยดนำมซงประกอบดวยกระตอบไมไผมงจำก เมอชนชนผดลำวเรมม

ฐำนะดขน พวกเขำเรมเลยนแบบทอยอำศยแบบวลลำฝรงเศสแตน ำสถำปตยกรรมบำงอยำง

ของลำวมำใชตก แตงประกอบ เมองสวนใหญเหลำนมกมขนำดเลกและประชำกรสวนใหญ

เปนชำวเวยดนำม จนถง ป ค.ศ. 1930 ประชำกรเวยดนำมในลำวเพมชนเกอบสองเทำตว

(แกรนท อแวนส, 2549 : 76)

จำกขอมลดำนประชำกรและกำรจดพนทอยอำศยทกลำวขำงตนเปนทสงเกตวำคนลำวพนถน

ยงคงด ำรงชพดำนกำรเกษตร สวนคนจนและเวยดนำมทมฐำนะจะอยในยำนกำรคำ ซงกำรแบงแยก

ดงกลำวสะทอนลกษณะอตลกษณของแตละชำตพนธ แตโดยรวมแลวทกชนเผำและเชอชำตยงคง

รวมกนเปนประเทศลำว

กำรกลำวถงชำตพนธพบไดบอยในนทำนและคตชน บำงครงอยในรปของต ำนำนก ำเนดโลก

เพออธบำยควำมเปนมำของแตละเชอชำตเผำพนธ ในนทำนของกะตำย ผเขยนน ำเอำขนบกำรเลำ

เรองแบบดงเดมมำขยำยมมมอง สรำงเรองเลำเกยวกบผคนตำงชำตหลำกพนธทอยรวมในสงคมลำว

ในสงคมรวมสมย นทำนและเรองเลำเปนพนทใหผเขยนไดแทรกขอมลดำนวฒนธรรมของชำตพนธ

กลมตำงๆ ผเขยนเสนอมมมองทมตอ “ผอน” ทเปนสวนหนงในกำรหลอมรวมเปนชำตลำว อกทงใช

พนทนทำนเพอเสนอควำมตำงทงแนวคดและวฒนธรรมของกลมคนดงกลำว

(1) ลาว-ไทย

กะตำยน ำประสบกำรณครงลำวอสระพลดถนยงประเทศไทย มำเลำในท ำนองตลก

ขบขนเชนในเรอง “Quelques histoires d’Issara” (บำงเรองบำงรำวของลำวอสระ) กะตำยเลำถง

166

สถำนกำรณเกยวกบลำวอสระขนรถไฟจำกอดรไปกรงเทพ พระยำทำนหนงเหนสมำชกน ำสมภำระไป

นงอยฝงเดยวกน กรองอยำงตกอกตกใจวำรถไฟจะคว ำ เมอผเลำไดพบพระยำผน นจงสอบถำม

ขอเทจจรง พระยำเลำวำเรองเลำเปนสงทเกดขนจรงเพรำะเขำเชอในทฤษฎแรงโนมถวงของโลก เปน

สงทไดเรยนมำ และสรปเอำเองวำเกวยนของลำวกบรถไฟทสยำมคงตองกำรกำรถวงน ำหนก

เหมอนกน ในทนควำมขบขนเกดจำกมมมองแบบใสซอทเหมำรวมดวยควำมคดแบบคนหวเกำ เชอ

ทฤษฎ ยดถอหลกกำรเมอผนวกกบสถำนภำพควำมเปนพระยำผสงศกดนำจะท ำใหเรองทยดถอดนำ

เชอ ในทำงตรงกนขำมพฤตกรรมเชนนนกลบกลำยเปนเรองนำขบขน

ควำมขบขนในเรองลำว-ไทย ถกเลำผำนมมมองของกะตำยซงเปนเจำของเรอง สงท

ถกเลำมทงจำกประสบกำรของคนอนและสงทเขำประสบกบตนเอง มทงเรองรำวทเปนสถำนกำรณท

เกดจำกควำมไมเขำใจวฒนธรรมของกนและกน อกทงควำมเขำใจผดเรองเกยวกบภำษำ แมภำษำลำว

กบไทยจะใกลเคยงกนแตกำรออกเสยงและควำมหมำยค ำทตำงกนในสองวฒนธรรมท ำใหเรองตลก

เกดขนได กะตำยเลำถงเรองรำวทเกดขนกบตนเอง ในชวงทมำพ ำนกในกรงเทพและจ ำเปนเดนทำง

กลบบำนโดยรถโดยสำร กะตำยพยำยำมสอสำรกบคนขบรถและพนกงำนเกบคำโดยสำร เขำมนใจวำร

และเขำใจภำษำไทยด แตเมอถำมไปกลบไดรบค ำตอบในเชงปฏเสธ ท ำใหเขำตองลงจำกรถและเดน

เทำกลบบำนไกลพอควร ในสวนนท ำใหเหนวำกำรเขำใจคลำดเคลอนทำงภำษำ ไมวำจะเปนดำน

ควำมหมำย หรอกำรออกเสยง น ำไปสเรองรำวข ำขนได

- ไกลซอยสภำงคมำแลวหรอยงครบ (เรำผำนซอยสภำงคมำหรอยง)

- ไมร (ไมร)

-Klaï Souphang lèo ru yang khrub ? (A-t-on déjà dépassé Souphang, s’il

vous plaît ?)

- May rou (Je ne sais pas.)

167

(Thao Katay, 1958 : 34)

กำรออกเสยงผดและเลอกใชค ำผดท ำใหกำรสอสำรบกพรอง นอกจำกนท ำใหผถำมตองพบ

ควำมยำกล ำบำกในสถำนกำรณทกลำวมำ กะตำยกลบถงบำนและไดเลำเรองรำวใหภรรยำฟง ภรรยำ

จงแนะน ำวำภำษำไทยไมใชค ำวำไกลแตจะใชค ำวำ “เลยมำหรอยง” กำรทกะตำยใชค ำวำ “ไกล” ท ำ

ใหคนขบรถและพนกงำนเกบคำโดยสำรไมเขำใจ เปนเหตใหถำมเทำไรกสอสำรกนไมรควำม

นอกจำกนยงกอเกดเสยงหวเรำะในมมของคนอำนอกดวย

(2) จน

ตวละครเชอสำยจนทถกน ำเสนอมกเปนชนชนกลำงทร ำรวย ใชเงนซอสนคำรำคำ

แพงเพอประดบฐำนะ แตตวละครกลมนกถกน ำมำลอเลยน ดงเชนเรอง “Ii y a boulette et

boulette” (มทงกอนมวลและกอนมวล) (Sasorith, 1958, 90) เปนเรองรำวของหนมจนชอบสบ

บหร ในวนหนงกอนเขำนอน เขำจะหยบมวนบหรทวำงทงไวบนโตะหวเตยงมำสบ แตเนองจำกแสงใน

หองไมสวำงพอ เขำจงหยบกอนส ำลเลอะประจ ำเดอนทภรรยำวำงทงไวมำสบอยำงชนใจ

กะตำยกลำวถงหนมจนอกครงในเรอง “Vous qui êtes monté au ciel” (คณผได

ขนไปบนฟำ) หนมจนเดนไปในทงนำ เหนฝงเปดปำบนอยกคดอยำกจะไดเปดเหลำนน เมอเดนไปได

ไมไกล เขำพบหนมลำวก ำลงท ำนำ และเขำใจวำหนมลำวเปนเจำของเปดจงเขำเจรจำซอขำย

(หนมจน) สงเกตเหนหนมลำวก ำลงท ำนำไมไกลจำกทนน จงเดนเขำไปถำมไถ

- นคณ เปดพวกนน คณไมตองกำรขำยใหฉนหรอ

- ดวยควำมเตมใจ หนมลำวตอบออกไปโดยไมไดขมวดคว ตอนทเหนวำจะม

เรองรำวกบหนมทำทำงตลกคนน

สรปกำรขำย เพอนรวมชำตเขำเรำเกบเงนเขำกระเปำ และรบรอนกลบบำน กอนท

อกฝำยจะมเวลำสงเกตวำถกดแคลนอยำงหยำบคำย

168

Apercevant un Lao en train de labourer ses rizières pas très loin de là,

il lui demanda :

- Dites donc, ces canards, vous ne voulez pas me les vendre ?

- Très volontiers, répondit l’autre sans sourciller, en voyant qu’il avait

affaire à un drôle d’individu.

Le marché conclu, notre compatriote emporcha l’argent et n’eut rien

de plus pressé que de rentrer dare dare chez kui, avant que l’autre eût le

temps s’apercevoir de sa grotesque méprise.

(Katay D. Sasorith, 1958, 20-21)

สถำนกำรณขำงตนแสดงใหเหนถงควำมไรเดยงสำของตวละครหนมจน (Un fils de

Célestre Empire) ในทนหนมจนเปนฝำยเสนอซอเปดดวยตนเอง สวนหนมลำวสบโอกำสกท ำเปน

นงเฉยไมไดคดคำนแตอยำงใด ในทสดเขำกไดเงนฟรๆ สวนเปดปำฝงนนกบนลบหำยไป หนมจนถกท ำ

ใหนำขบขนเพรำะตองออกเดนตำมหำเปดทสญไปพรอมเงน จนไปถงบำนหลงหนงทชำยหญงก ำลงม

ควำมสมพนธทำงเพศ เขำไดยนเสยงวำ “ฉนจะขนสวรรคแลว ฉนจะขนสวรรคแลว” ( Je monte

au ciel, Je monte au ciel) (Katay D. Sasorith, 1958, 21) จงพมพ ำถำมไปวำ “ถำคณขนไปบน

ฟำ ไมเหนเปดของฉนบำงหรอ” (Vous qui êtes monté au ciel, n’avez-vous pas vu mes

canards ?) (Katay D. Sasorith, 1958, 20-21) หนมจนถกสรำงภำพใหขบขนในสองครง ครงแรก

คอกำรเสยรและเสยเงน ครงทสองคอกำรประสำนบทสนทนำไปกบเรองทไมไดเขำกบสถำนกำรทเกด

ขนกบเขำ ในควำมเขำกนไมไดเชนนกอใหเกดเสยงหวเรำะไดเชนกน

ภำพลอคนจนเปนไปในลกษณะถกหลอกลอใหเกดพฤตกรรมนำขบขน ในสงคมลำว

ยคอำณำนคม ชำวจนเปนชนชนทคอนขำงมฐำนะอำศยอยในเขตกำรคำ มบทบำทในกำรขบเคลอน

169

เศรษฐกจกำรคำ ในตวอยำงแรกคนจนผร ำรวยใชชวตแบบชำวตะวนตก กำรสบบห ร เปนกำร

แสดงออกถงสถำนะทำงสงคมของชนชนกลำง แตเนอเรองกน ำพำไปสจดหกมม ลบภำพควำมร ำรวย

หรหรำใหดนำขบขนแทน สวนคพอคำจนกบหนมลำวมลกษณะเปนนทำนตลกเจำปญญำ มกำร

หลอกลอใหชำวจนซอเปดปำทหนมลำวไมตองลงทน แตชำวจนผร ำรวยกลบเสยรและเปดทซอมำยง

บนหนไปอกดวย

(3) ขา

จำกกำรศกษำเรองคตชนวทยำ ผวจยพบวำกลมชำตพนธขำมบทบำทส ำคญใน

ต ำนำนกำรสรำงโลกในแถบอษำคเนย ในนทำนพนบำนหลำยเรองกลำวถงชนเผำนบอยครง กะตำย

น ำเรองของชำตพนธดงกลำวมำเลำใหม ดงเชนในเรอง “Comment le Créateur dota les

peuple d’écritures” (พระเจำประทำนตวอกษรใหคนกลมตำงๆ อยำงไร) ทกลำวถงชวงเวลำทชำต

ตำงๆ รบเรงไปขอตวอกษรจำกพระเจำ คนยโรปไปถงกอนจงไดตวอกษรงดงำม ตำมดวยคนลำว สวน

อำหรบไปถงตอนพระเจำเหนอยลำพระองคจงเรงรบเขยนอกษรให สวนคนจนน ำอกษรกลบไปขณะ

ฝนตกตวอกษรเปยกน ำจงลำงเลอน กลมคนขำไปถงชำแตพระเจำยงโปรดประทำนตวอกษรให

ในทำยทสดชนเผำจำกภเขำกเขำมำพรอมน ำหนงสตวซงเปนเพยงหนงหมยงไมแหง

ขนรำ ในควำมดงำมอยำงถงทสด พระเจำประทำนอกษรใหและยงก ำชบกอนกลบวำใหน ำ

หนงหมไปตำกแหงสกสองสำมวน

Enfin, arrivèrent les peuples de montagne qui n’apportaient d’autre

parchemin avec eux qu’une pauvre peau de cochon, mal séchée et sentant

le moisi. Dans sa bonté extrême, le Créateur leur octroya quand même une

écriture, tout en leur recommandant de l’exposer au soleil pendant

quelques jours encore à leur retour.

170

(Katay D. Sasorith, 1958, 72)

ตวอยำงทยกมำท ำใหเหนถงควำมลำชำและไมพรอม หนงหมทเตรยมมำเพอรบ

ตวอกษรทยงไมแหงแมจำรตวอกษรไดกตำม แตเมอน ำไปตำกแหง สนขกลบมำคำบหนงหมไปกน น

จงเปนเหตใหคนขำไมมตวอกษร ในสวนของกำรเลำเรอง กำรเรยงล ำดบขนในพฒนำกำรกำรเลำเรอง

เรมจำกคนยโรป ลำว จน สวนขำนนมำถงเปนล ำดบสดทำย

ในทำงคตชนวทยำเรองของชำวขำมหลำยส ำนวนและแพรหลำยในสงคมลำวมำกอน

แลว ดงจะเหนไดจำกควำมเกยวเนองกบต ำนำนน ำเตำสรำงโลก (ศรำพร ณ ถลำง , 2552 : 372-373)

ทคนขำใชเพออธบำยอตลกษณของตนเอง และเพอชใหเหนวำทกคนลวนก ำเนดมำจำกแหลงเดยวกน

ในเรอง “O candeur !” (โอ ชำงใสซอ!) ทเลำเรองรำวของขำรำชกำรลำวเดนทำง

ไปบำนคนขำ ขำรำชกำรลำวสงเกตวำคนขำมลกมำก โดยเขำไดควำมจำกคนขำวำทมลกมำกเพรำะม

ควำมสมพนธกบภรรยำสม ำเสมอ ตวละครลำวมองตำงมมและตงขอสงเกตวำคนลำวมกมสมพนธกบ

ภรรยำเมอถงเวลำอนควร แตคนขำกลบเสรมวำมสมพนธกนตำมเวลำแบบเวลำฤดผสมพนธของสตว

เชนนนหรอ ประเดนเรองนนำสงเกตท เรมแรกเหมอนคนลำวจะไดชยชนะแตสดทำยกลบถกโตกลบ

ดวยเหตผลทท ำใหตวละครลำวตองน ำไปพจำรณำ

ในแงล ำดบชนทำงสงคมควำมสมพนธระหวำงขำและลำวมควำมเหลอมล ำอยมำก

กมพล จ ำปำพนธ (กมพล จ ำปำพนธ, 2558 : 182) ไดสรปเรองรำวเกยวกบลำวและชนเผำขำไวดงน

เดมท “ขำ”กบ “ลำว” ถกแบงแยกโดยชนชนน ำใหเปนคนละกลม คนละชนชน คนละชำต จำกขอมล

พนฐำนส ำคญเชนพงศำวดำรและต ำนำนตำงๆ กลำวตรงกนวำ “ขำ” เปนกลมคนดงเดมทอำสยอยใน

ดนแดนลำนชำงกอนทลำวจะเคลอนยำยลงมำ ขำคอพชำยใหญของกลมชนในแถบลมแมน ำโขง แตใน

ภำยหลงมกำรท ำสงครำมขบไลขำจำกกองทพลำว ขำจงตกเปนเชลยถกกดลงเปนไพร บำงกตกเปน

ทำส

171

ขำคอกลมชนทอำศยบนภเขำสงทำงตอนกลำงจนถงตอนใตของประเทศลำว

ภำยหลงขำถกเรยกวำลำวเทง (ชนบนทสง) ซงมวถชวตตำงจำกพวกลำวลม (กลมคนทอยรมแมน ำใน

พนรำบ) ในภำยหลงกลมขำมสวนรวมในกำรตอสกชำต มกำรตงกองก ำลงเพอตอตำนอำณำนคม

ฝรงเศสทเรยกกนวำกลม “ผมบญ” (กมพล จ ำปำพนธ, 2558 : 201) กมพลยงใหขอสรปถงกำร

จดล ำดบชนคนลำวและขำในยคอำณำนคมฝรงเศสไวงำ “ภำยใตกำรปกครองของสยำม คนลำวยงม

สถำนทสงสงกวำเมอเทยบกบคนขำ ขณะทภำยใตกำรปกครองอำณำนคมฝรงเศส คนลำวถกจดใน

กลมผถกปกครองเดนชดเชนเดยวกบคนขำ” (กมพล จ ำปำพนธ, 2558 : 200)

จะเหนไดวำระดบควำมสมพนธทเปลยนไปมำตำมยคสมย ปรบเปลยนต ำแหนงของ

ขำไมเคยหยด แตในทำงเรองเลำจำกฝำยลำว คนขำถกน ำมำเลำซ ำในนทำนพนบำนอยในทกยคสมย

ยงมควำมแตกตำงและหลำกหลำยในแงอตลกษณทำงวฒนธรรมทผดแปลก เรองเลำในท ำนองนจง

เปนกำรน ำเสนอควำมเปนอนในแงวฒนธรรมผำนนทำนพนบำน

(4) เวยดนาม

คนเวยดนำมเปนอกกลมคนทถกเจำอำณำนคมเกณฑเขำมำอยในลำวชวงตนศรต

ศตวรรษท 20 ในชวงแรกเปนแรงงำน จนถงป ค.ศ. 1930 มคนเวยดนำมเพมขนในลำวมำกวำสอง

เทำตว (แกรนท อแวนส, 2549 : 76) สงทเกดขนเปนขอบงชถงนโยบำยของเจำอำณำนคม และคน

เหลำนกเขำมำมบทบำททงในเชงเศรษฐกจและกำรปกครอง

ในสวนเรองเลำเกยวกบคนเวยตนำม กะตำยเสนอใหเหนอตลกษณดำนอำหำร

กะตำยน ำเสนอลกษณะเดนดำนอำหำรกำรกนของคนในพนทตำงๆ ของโลก กอนเชอมโยงสรสนยม

ของคนเวยดนำมผำนเรอง “une question de goût” (ปญหำเรองรสนยม) ในทนกะตำยน ำเสนอ

เรองรสนยมกำรบรโภคของคนเวยดนำมทแตกตำงจำกชนชำตอนๆ ผเขยนเสนอขอมลมำกมำยแต

ผลสรปของเรองนคอแตละชนชำตมรสนยมและควำมชอบทตำงกนไป

172

นอกจำกนเรองเลำทเกยวกบคนเวยดนำมยงปรำกฏในเรอง “Comment Mme

Cu… devient cuisinière” (มำดำมกกลำยเปนแมครวไดอยำงไร) ในเรองนกะตำยจดวำงตวละครมำ

ดำมกสำวเวยดนำมใหเปนคนมฐำนะและซอสตยตอสำมชำวฝรงเศส วนหนงออกอบำยหลอกลอโกง

ทรพยสนโดยเธอไมระแคะระคำยใดๆ

อำ! ดใจเหลอเกนทไดเจอกนอก แมคทกขคยำกของฉน ฉนจะไปทโรงแรมอกซ

เตรยมตวมำเจอกบฉน เรำจะไปลำวในอกสำมวนเ เอำของมคำทงหมดมำใหฉนทงเงน เครอง

เพชร ต เซฟ ฉนมรถมำ

Ah! Que je suis content de te revoir, ma vieille. Je suis descendu à

l’Hôtel X…, prépare-toi à m’y rejoindre. Nous repartons dans trois jours au

Laos. Passe-moi tout ce que tu as des précieux : l’argent, les bijoux, ta garde-

robe. J’ai la voiture.

(Katay D. Sasorith, 1958 : 65)

ในเรองนสำวเวยดนำมถกสำมซงเปนขำรำชกำรฝรงเศสโกงเงนจนหมดตวเพอน ำ

ทรพยสนไปแตงงำนใหมกบสำวสวยชำวฝรงเศส เมอเรองรำวถกน ำไปฟองศำลอดตสำมใหกำรวำไม

เคยรจกผหญงคนน เธอเปนเพยงแคแมครว กะตำยบอกเลำเรองรำวนโดยซอนนยยะทท ำใหเหนควำม

เลวรำยของอดตเจำอำณำนคมฝรงเศสควำมขบขนแบบตลกรำยของเรองนอยตรงทสำวเวยดนำมถก

โกงจนหมดตว แตศำลกมอำจชวยอะไรได สดทำยสำวเวยตนำมตองสญเสยทงสำมและทรพยสน อก

ทงยงถกลดชนจำกคนเคยร ำรวยกลำยเปนเพยงแมครว ในทนกระบวนกำรยตธรรมแบบตะวนตกเออ

ประโยชนใหฝำยเจำอำณำนคมแมวำจะเปนผผดกตำม

จำกกำรทกะตำยเสนอควำมหลำกหลำยของตวละครจำกกลมชำตพนธมบทบำท

ตำงๆ กนไปในสงคมลำว ท ำใหเหนวำลำวกอรำงเปนชำตเพรำะคนเหลำนมำประกอบรวมกนเปนหนง

173

พวกเขำเหลำนนยงเปนฟนเฟองในกำรขบเคลอนประเทศแมจะมควำมแตกตำงทำงวฒนธรรม ทงนสง

ทกลำวมำมสวนส ำคญในกำรสรำงอตลกษณอนหลำกหลำยในสงคมลำวในยคอำณำนคม

4.3.5 การใชสญลกษณ

ในบทละครเรอง “Comme qui dirait : il y a Savang et Savant” (เหมอนมใคร

อำจพดวำมทงสวำงและซำ-วอง) กะตำยสรำงควำมข ำขนจำกกำรสรำงตวละครคเปรยบตำงระหวำง

สวำงและนำยพลเลอแคลก นำยพลเลอแคลกคอนำยทหำรระดบสงในกองทพฝรงเศสทมตวตนจรงใน

ประวตศำสตร ในชวงสงครำมโลกครงทสองไดเปนก ำลงส ำคญในกำรน ำพำฝรงเศสใหหลดพนจำกกำร

ยดครองของเยอรมน เมอเสรจสนสงครำมนำยพลเลอแคลกไดรบมอบหมำยใหมำรบผดชอบกำร

บรหำรในแถบอนโดจน ในบทละครนำยพลเลอแคลกถกวพำกษวำเขำมำลำวเพอแสวงหำประโยชน

และเอำเปรยบประชำชนเจำของประเทศ กะตำยใชขำวเหตกำรณเครองบนตกทอฟรกำของนำยพลผ

นเพอสำนเรองรำวเชอมโยงไปสกำรเสยดสเจำสวำงวฒนำ กำรทยมทตจบคนผด จนเกดเรองรำวผดฝำ

ผดตวมสำเหตมำจำกควำมเขำใจผดในเรองชอ

“เกลำกระหมอมไดรบขอมลมำจำกคนด ำในประเทศแถบนน บำงกวำเจำหมอนนชอ

เลอแคลก สวนอกพวกวำชอ เลแกลร แตทกคนยนยนหนกแนนแมนย ำวำคนๆนคอคนทเกลำ

กระหมอมก ำลงตำมหำ”

Je me suis informé auprès des noirs du pays ; les uns m’ont dit que

l’homme s’appelait Leclerc, les autres Léclair. Mais tous m’ont affirmé avec

force et énergie que c’était bien le phénomène que je cherchais. Alors…

(Thao Katay, 1948 : 35)

สวนทตดตอนมำแสดงเปนตวอยำงมำจำกองกทสองของบทละคร ควำมผดพลำดใน

กำรคนหำผดตวท ำใหยมทตถกพระยำยมบำลต ำหน แตยมทตกใชไหวพรบแกตววำไดผำนไปทำงอฟ

174

รกำจงไดสอบถำมคนแถบนนวำนำยพลเลอแคลกคอคนทก ำลงตำมหำ ควำมสบสนเร องชอกลำยเปน

ประเดนถกเถยงของพระยำยมบำลกบยมทต ในทนนกเขยนสรำงควำมเขำใจผดดวยกลวธกำรเลนค ำ

ขำมภำษำทมควำมหมำยและเสยงพองกน มลเหตแหงควำมเขำใจผดคอตวละครทชอวำ “สวำง” ใน

ภำษำลำวมควำมหมำยพองกบ “เลแกลร” (Léclair - l’éclair) อนหมำยถงสำยฟำหรอแสงสวำงวำบ

ในภำษำฝรงเศส ในขณะเดยวกนค ำวำ “เลแกลร” (Léclair) คอกำรเลนกบควำมสบสนในกำรออก

เสยงผดเพยนจำก “เลอแคล” (Leclerc)

กำรเชอมโยงชอสวำงกบขอควำมทปรำกฏกอนเขำสบทละคร ทวำ “เจำชำย (สวำง)

บนเสนทำงทน ำไปสดนแดนทไกไมขน” (S.A.R sur le chemin qui mène au “pays où les coqs

ne chantent pas”) (Thao Katay, 1948: 33) ในทนคอกำรใชควำมหมำยตรงขำมและกำรใช

สญลกษณ หำกมองเผนๆ กำรทตวละครเจำสวำงเดนทำงไปยงดนแดนทไกไมขน กนำจะเชอมโยงวำ

ตวละครเดนทำงไปยงดนแดนแหงควำมตำยตำมเนอเรองทไดปพนมำ แตแทจรงแลวปมปญหำอยท

ควำมหมำยของค ำวำไก ในควำมหมำยแรกไกเปนสญลกษณแหงรงอรณ (Chevalier, 1982: 81) อน

หมำยถงแสงสวำง ดงนนกำรทสวำงเดนทำงไปยงดนแดนทไกไมขนมควำมหมำยเชอมโยงไปสกำร

สภำพไรตวตนของสวำงทถกปดบงภำยใตควำมมด ควำมหมำยแฝงอกประกำรของกำรทสวำงเดนทำง

ไปยงดนแดนทไกไมขน คอไกเปนสญญลกษณของประเทศฝรงเศส ดนแดนทไกไมขนกคอประเทศลำว

ทฝรงเศสก ำลงจะหมดอ ำนำจ ในทนกะตำยแสดงกำรลอเลยนวำทงเจำสวำงและเจำอำณำนคม

ฝรงเศสก ำลงจะหมดอ ำนำจลงพรอมๆ กน

จำกกำรศกษำในแงอำรมณขนและกำรสรำงอ ำนำจ ก ะ ต ำ ย ใ ช ง ำ น ว ร ร ณ ก ร ร ม เ พ อ

จดประสงคหลกสำมประกำร ประกำรแรกวรรณกรรมถกใชเพอสถำปนำอ ำนำจทำงกำรเมองในชวง

กำรตอสกชำต ผเขยนใชวรรณกรรมเปนกระบอกเสยงในกำรโจมตเจำอำณำนคม ดงจะเหนวำเจำ

175

อำณำนคมฝรงเศสถกท ำใหออนอ ำนำจลงดวยกำรสรำงภำพใหนำขบขนในสำยตำคนพนเมอง กะตำย

ใชชนเชงทำงภำษำเพอเสยดสเยยหยนท ำลำยควำมสงำงำมทฝรงเศสพยำยำมจะคงไวใหเปนเชนนน

ประกำรทสองกะตำยใชวรรณกรรมเพอโจมตขวตรงขำมทำงกำรเมองภำยในประเทศ คนจำกชนชน

ตำงๆ ถกน ำมำลอเลยนใหดไมนำเชอถอ ทงนในสองประกำรแรกกอเกดผลสะทอนเชงกำรเมองเรอง

อ ำนำจผำนอำรมณขน ประกำรสดทำยกะตำยบอกเลำเรองรำวพนบำน ควำมเปนลำวถกเลำผำนมก

ตลก ซงมทงเรองทเกยวกบเพศ และเรองเกยวกบสงคมระดบชำวบำนทวไป นอกจำกนยงเสนอใหเหน

ถงชำตพนธทหลำกหลำยทกอใหเกดวฒนธรรมอนแตกตำงในสงคมลำว เปนทสงเกตวำวรรณกรรม

ประเภทนทำนถกเขยนขนในยคสรำงชำต ในทนวรรณกรรมจงกลำยเปนเครองมอเพอกำรพกผอน

หยอนใจของผเขยน

บทท 5

สรปและขอเสนอแนะ

5.1 สรปผลการวจย

งำนวจยเรอง วรรณศลป อ านาจและการตอสทางการเมองในวรรณกรรมของกะตาย โดน

สะโสรท มวตถประสงคหลกในกำรศกษำสองประกำร ประกำรแรกเพอวเครำะหกลวธทำงวรรณศลป

ในวรรณกรรมของกะตำย โดนสะโสรททสมพนธกบกำรสรำงอ ำนำจและกำรตอสทำงกำรเมอง

ประกำรทสองเพอศกษำบรบททำงกำรเมอง สงคม และวฒนธรรมทสมพนธกบวรรณกรรมดงกลำว

ผลกำรศกษำพบวำลลำทำงวรรณศลปของกะตำยนนมบทบำทส ำคญอยำงยงในกำรน ำเสนอ

แนวคดในเชงกำรตอสทำงกำรเมองทงในชวงยคอำณำนคมและยคกอรำงสรำงชำต อำจกลำวไดวำ

ควำมเปนนกกำรเมองและนกรฐศำสตรท ำใหกะตำยมแงมมในกำรน ำเสนอแนวคดไดแตกตำงจำกนก

วรรณกรรมสองฝงโขงโดยทวไป กะตำยใชภำษำฝรงเศสเปนเครองมอสงผำนควำมคด ในขณะเดยวกน

กใชขนบทำงวรรณศลปแบบลำวดงเชนนทำนกอม เพอใหคนลำวทรภำษำฝรงเศสทกกลมทไดรบ

กำรศกษำในระบบเดยวกน แมกระทงคนในชนสงไดอำนงำนวรรณกรรมของเขำ

วรรณกรรมของกะตำยเรมเปนทประจกษชดตงแตชวงกำรลภยทำงกำรเมองดวยกำรพมพ

เผยแพรภำยในกลมลำวอสระและเผยแพรในหมผรภำษำฝรงเศส ตอมำในชวงทเขำมำมบทบำททำง

กำรเมอง งำนวรรณกรรมไดเปนทรจกในระดบสำกลมำกขนเพรำะผลงำนสวนใหญไดรบกำรตพมพใน

ส ำนกพมพของฝรงเศส กำรเผยแพรจงเปนวงกวำงในระดบสำกลมำกขน อำจกลำวไดวำงำน

วรรณกรรมของกะตำยคอกญแจส ำคญทเขำใชตอกย ำและสรำงลกษณะเฉพำะตวเพอทจะตอรองกบ

อ ำนำจทถำโถมมำจำกแหลงตำงๆ ในทกๆ ชวงชวตทไดมสวนรวมเชงกำรเมองในฐำนะตำงๆ ไป

177

ผลงำนวรรณกรรมของกะตำยแบงไดเปนประเภทตำงๆ ทงสำรคดทน ำเสนอในรปแบบ

บทควำมแสดงควำมคดเหนอกทงจดหมำยเปดผนก กลมงำนบนเทงคดทเสนอในรปของเรองสน

นทำนและบทละคร รวมถงงำนเขยนเชงวชำกำรประเภทประวตศำสตรนพนธ กะตำยใชงำน

วรรณกรรมเปนเครองมอในกำรบอกเลำตวตนของลำวเพอทจะใหเจำอำณำนคมใหวำแทจรงคนลำวม

ควำมสำมำรถไมตำงจำกชำตตะวนตก นอกจำกนกะตำยยงใชงำนวรรณกรรมเพอตอบโตและทำทำย

อ ำนำจกบฝำยตรงขำมทเหนตำงทำงกำรเมองอกดวย

กลำวโดยสรป จำกกำรศกษำและวเครำะหท ำใหผวจยพบประเดนใหญๆ สำมประเดนทถก

สอดแทรกในผลงำนทกประเภทกลำวคอ

5.1.1 การสรางตวตนความเปนลาว

กะตำย โดนสะโสรท คอปญญำชนลำวในยคอำณำนคมฝรงเศสผไดรบกำรศกษำแบบ

ตะวนตก กำรทเขำอยในครอบครวทบดำเปนชนชนกลำงและสำมำรถสงเสรมใหเขำไดศกษำเลำเรยน

ในโรงเรยนฝรงเศส ชวตในวยเดกถกถำยทอดผำนวรรณกรรมเรอง Le souvenir d’un ancien

écolier de Paksé ซงเปดเผยใหเหนถงสวนผสมของกำรไดรบกำรบมเพำะระบบควำมคดในแบบ

ตะวนตกผำนโรงเรยนฝรงเศสตงแตวยเดกในขณะเดยวกนกยงใชชวตประจ ำวนในสงคมของลำวพนถน

นอกจำกนกะตำยยงไดรบกำรสงเสรมใหศกษำในระดบสงสดจนถงชนเตรยมปรญญำเอก แมจะไมได

เดนทำงไปศกษำโดยตรงทประเทศฝรงเศส แตกำรเตบโตทำงวชำกำรในระบบควำมคดแบบฝรงเศสท ำ

ใหเขำมลกษณะผสมผสำนเชงควำมคดในลกษณะของควำมเปนพนทำง (hybridity) ดงจะเหนไดชด

ผำนกำรสรำงสรรคงำนวรรณกรรมของกะตำย เขำใชควำมรในเชงอกษรศำสตรแบบฝรงเศส น ำเสนอ

ผลงำนเปนภำษำฝรงเศส นอกจำกนยงผสมผสำนควำมเปนตะวนตกใหเขำกบลกษณะควำมเปนลำว

แบบดงเดม แมกะตำย ไมไดมโอกำสไปศกษำทแผนดนฝรงเศส แมวำจะศกษำเลำเรยนเพยงแคทลำว

และเวยดนำม แตพนฐำนภำษำและวฒนธรรมทไดรบกำรกลอมเกลำไมไดยงหยอนไปกวำกำรเดนทำง

178

ไปศกษำในเมองแมแหงอำณำนคมเลย ดงนนเครองมอส ำคญทมตดตวเชนนจงสงเสรมใหเขำมนใจท

จะใชมนเพอยอนกลบไปตงค ำถำมกบเจำของควำมคดและควำมร กะตำยใชงำนวรรณกรรมเพอเสนอ

ใหเจำอำณำนคมไดรบรวำลำวผอยในกำรปกครองระบอบอำณำนคมมควำมสำมำรถทดเทยม อกทง

พรอมทจะใชเครองมอทำงควำมคดของเจำอำณำนคมเปนอำวธทำงปญญำชนส ำคญในกำรตอสและ

เรยกรอง งำนวรรณกรรมทกชนจงมสำระขบเนนบทบำทคนพนเมองใหเดนชดทำมกลำงอ ำนำจของ

ผปกครองในระบอบอำณำนคม

กะตำยชนชมควำมเปนฝรงเศสในแงภำษำและอำรยธรรมอนรมรวย ดงทเขำแสดงออกในรวม

บทควำมเรอง L'amitié ou la haine! : Pour une entente Franco-Lao contre le

colonialisme désuet et périmé ส ำหรบกะตำยแนวคดและวรรณกรรมฝรงเศสเปนอดมคตอน

สวยงำม แมจะนยมในวฒนธรรมแตเขำตงค ำถำมและตงตนเปนปรปกษกบคนฝรงเศสบำงกลมทใช

อ ำนำจไมชอบธรรมของในดนแดนลำว ดงนนเพอทจะใหเขำเหลำนนไดมองเหนควำมเปนลำวแบบท

คนลำวเปน กะตำยจงบอกเลำแกนแทของลำวผำนวรรณกรรมโดยใชวรรณศลปในรปแบบฝรงเศส

ปรบใหแนบผสำนผำนควำมเปนพนถนลำว ทงนในระยะแรกกะตำยใชประวตศำสตรนพนธเพอแสดง

ใหชำตตะวนตกโดยเฉพำะเจำอำณำนคมไดรบรควำมเปนลำวผำนมมมองของคนลำว รปแบบของ

วรรณกรรมประเภทนมปรำกฏทงในยคกชำตและยคสรำงชำต ในชวงตอสกชำตทกะตำยได รวมเปน

สวนหนงของกลมลำวอสระ Le Laos คอวรรณกรรมชนส ำคญทผรวมขบวนกำรลำวอสระมอบหมำย

ใหกะตำยจดท ำผลงำนชนน เพอประกำศใหเจำอำณำนคมเหนวำคนลำวมศกยภำพในกำรเลำเรองรำว

อนเปนอตลกษณของตนผำนภำษำของเจำอำณำนคมเชนกน สวนใน Le Laos: son évolution

politique, sa place dans l'Union française วรรณกรรมเชงประวตศำสตรทตพมพภำย

หลงจำกทกะตำยมต ำแหนงทำงกำรเมองมนคง วรรณกรรมแนวประวตศำสตรนพนธเลมทสองมควำม

เปนสำกลและไดรบกำรยอมรบจำกฝรงเศสเนองจำกเปนกำรตพมพกบส ำนกพมพเกำแกทเนนผลต

179

และเผยแพรงำนเชงรฐศำสตรและกฎหมำย จะเหนไดวำควำมสำมำรถทงในเชงภำษำฝรงเศสและ

วธกำรน ำเสนอไดรบกำรยอมรบเทยบเทำกบนกวชำกำรฝรงเศส นจงเปนขอพสจนวำกำรตอสเชง

ควำมคดไดเดนทำงมำถงจดทแมกระทงอดตเจำอำณำนคมกไมอำจปฏเสธควำมสำมำรถอนลกล ำของ

เขำเชนกน งำนวรรณกรรมทงสองเรองจงเปนกำรประกำศใหเหนกำรบอกเลำตวตนผำนเครองมอของ

เจำอำณำนคมไดชดเจนในระดบของควำมเปนชำตทใหสงคมโลกไดรจกประเทศลำวและคนลำวผำน

มมมองของคนลำว

นอกจำกนกะตำยยงใชภำษำฝรงเศสน ำเสนอควำมเปนพนบำนผำนเรองเลำในรปแบบเรอง

เลำ เรองสนนทำนและบทละคร ผำนนทำนชด Elle est formidable, la belle-mère ! และ

Les Valets de l’Impérialisme Français แมจะใชภำษำฝรงเศสและรปแบบวรรณศลปแบบ

ฝรงเศส แตใจควำมส ำคญทน ำเสนอคอควำมเปนพนถนลำวทงในแงตวละครและฉำก ในนทำนบำง

เรองกะตำยหยบยกมขปำฐะแบบเกำทเคยเปนเรองเลำสบตอกนมำเลำใหมโดยกำรปรบเสรมเตมแตง

บำงประกำร กะตำย กลำวถงเรองลำวของชำตพนธอนหลำกหลำย บงชวำประเทศลำวไมไดมเพยงคน

ลำว แตเปนดนแดนทหลอมรวมคนหลำกเผำหลำยเชอชำตใหมำอยรวมกน น ำเสนอลกษณะเดนของ

ชำตพนธตำงๆ นอกจำกนยงมกำรสอดแทรกมกตลกในกำรเลำถงกลมคนเหลำนน บำงครงหยบจบตว

ละครทเปนเจำอำณำนคมมำลอเลยนใหเปนทขบขน มกำรใชสญลกษณส ำคญของฝรงเศสเชนไกเพอ

ท ำใหเหนขอเปรยบเทยบในสองวฒนธรรม เรองเลำดงกลำวจงมควำมเปนพนทำงกลำวคอใชกรอบ

นอกทเปนตะวนตกตำมระบบกำรศกษำทกะตำยไดรบกำรบมเพำะมำแทรกแนวคดแบบลำวเขำไป

ภำยใน รปแบบดงกลำวจงท ำใหเหนกำรผสมผสำนทลงตวเพอเปนกำรทำทำยเจำอำณำนคมดวย

เครองมอแบบทเขำเหลำนนไดถำยทอดใหคนพนเมอง

กะตำยใชควำมรแบบอำณำนคมเพอตอสกบเจำอำณำนคม นคอควำมยอนแยงในตวตน สวน

หนงเขำยอมรบปรบใชอำรยธรรมแบบฝรงเศส กะตำยคดและเขยนในแบบทเจำอำณำนคมได

180

ถำยทอดและบมเพำะในระบบกำรศกษำ ในขณะเดยวกนเขำพยำยำมใชเครองมอเหลำนเพอตง

ค ำถำมและประกำศใหโลกรวำตวเขำคอนกตอสทพยำยำมสรำงชำตสรำงแผนดนลำวใหเปนทรจกผำน

วรรณกรรมทกชนของเขำ

5.1.2 ความโดดเดนทางวรรณศลป

นอกจำกปญญำชนเชนกะตำยจะใชเครองมอของฝรงเศสในกำรตอกรกบผปกครองแลว สง

หนงทขบเนนใหผลงำนวรรณกรรมของเขำมลกษณะเฉพำะตวนนคอลลำวรรณศลปทลมลกและลน

ไหล จำกกำรศกษำพบวำควำมโดดเดนทำงวรรณศลปปรำกฏในงำนทกประเภทไมวำจะเปนสำรคด

บนเทงคด หรองำนวชำกำร นนคอกำรใชวรรณศลปเสยดสยวลอเพอใหเกดมกตลกมำกบำงนอยบำง

ตำมควำมจ ำเปน เปนทนำสงเกตวำตำมปกตมกตลกนำจะปรำกฏเฉพำะในนทำนและเรองสน แต

ส ำหรบกะตำยมกตลกคอจดเดนหลกทเขำใชในกำรน ำเสนองำนทกรปแบบ กำรใชถอยค ำส ำนวนเสยด

สยวลอออกมำในรปแบบของกำรน ำเสนอผำนกำรใชถอยค ำทมควำมหมำยขวตรงขำม มกำรน ำเสนอ

เนอหำโดยกำรสอดแทรกกำรเสยดสแมกระทงในงำนเชงประวตศำสตรนพนธ กะตำยใชคตรงขำม

กลำวคอชดค ำทมควำมหมำยขดแยงคนละขวเพอเปรยบเทยบท ำใหเหนถงกำรปะทะกนของแนวคด

กะตำยเสรมควำมใหเหนวำตองมฝำยหนงฝำยใดออนดอยกวำ เสยเปรยบกวำ นอกจำกนยงพบกำร

เลนค ำเลนส ำนวน ทงกำรใชรปแบบของกำรใชค ำพองเสยงในภำษำเดยวกนหรอขำมภำษำ (ลำว -

ฝรงเศส) เพอกระตนใหเกดเสยงหวเรำะ มกำรเลำเรองดวยกำรใชแฝงนยใหนกไปถงบคคลทถกเสยดส

กำรเลนค ำเลนส ำนวนคอลกษณะเดนอกประกำรทพบมำกในวรรณกรรมของกะตำย ใน

รปแบบของกำรเสยดสบคคลส ำคญ กะตำยใชค ำพองเสยงในภำษำลำวและภำษำฝรงเศส เพอกอเกด

ควำมหมำยเชงเสยดสประชดประชน แตสดทำยแลวกำรกลำวบรรยำยถงคณลกษณะบคคลดงกลำว

เปนไปในเชงตรงขำมโดยสนเชง

181

นอกจำกนกะตำยหยบยกตวบทตะวนตกเพอเปนกำรสรำงควำมนำเชอถอใหสงทตนเอง

น ำเสนอ ในแงของงำนสำรคดในรปแบบของบทควำมแสดงควำมคดเหน ตวบทจำกขำวหรอขอคดเหน

ของบคคลส ำคญในยครวมสมยมกถกตดตอนและหยบยกมำประกอบในผลงำน ในบำงครงจบมำวำง

ไวโดยไรขอคดเหนประกอบ เปนหนำทของคนอำนทจะมองและตดสนในประเดนนนๆ ซงจดจบมก

ออกมำในรปกำรเสยดสเยยหยนคกรณอยบอยครง ในดำนงำนวรรณกรรมประเภทบนเทงคด กะตำย

ใชรปแบบวรรณศลปแบบฝรงเศสเพอสอใหเหนถงควำมเปนลำว อำทเชนกำรสรำงนทำนพนบำนทม

ลกษณะผสมผสำนเรองรำวทนสมยกบขนบกำรเลำเรองแบบนทำนกอมของลำว กำรใชขนบกำรเลำ

เรองสบสวนสอบสวนแบบตะวนตกเพอสอใหเหนถงบรบทต ำรวจจบโจรแบบลำว บำงครงมกำรหยบ

ยกส ำนวนภำษำฝรงเศสมำบอกเลำโดยกำรสรำงเรองเลำทมบรรยำกำศและตวละครแบบลำวพนถน

5.1.3 อ านาจและการตอบโต

ส ำหรบกะตำยผลงำนวรรณกรรมคอเครองมอในกำรตอสทำงกำรเมองทแทจรง ในยคตอสก

ชำตกะตำยใชงำนวรรณกรรม 3 ประเภทเพอแสดงเสยงของคนพนเมองทมตอเจำอำณำนคม กะตำย

จดท ำประวตศำสตรนพนธจำกทรรศนะของคนลำวโดยอำศยรปแบบตำมขนบกำรน ำเสนอแบบ

ตะวนตก ทงนเพอใหฝำยเจำอำณำนคมไดรบรวำแทจรงแลวควำมจรงทออกจำกปำกเจำของเรองรำว

คอควำมจรงอกชดหนงทเจำอำณำนคมไมเคยเลงเหนหรอพดถง ประวตศำสตรในทรรศนะของคนลำว

จงอยในฐำนะของผกระท ำมใชผถกกระท ำเหมอนกบประวตศำสตรฉบบเจำอำณำนคม นอกจำกน

ผลงำนประเภทบทควำมแสดงขอคดเหนหรอเรองสนยงบงบอกถงวถทำงในกำรตอสดวยเชนกน

กะตำยไมไดส กบเจำอำณำนคมเพยงอยำงเดยว แตศตรหลกอกสวนหน งคอเพอนรวมชำตทเหนตำง

ทำงกำรเมอง ในสวนนกะตำยสรำงเรองเลำตอบโตทงในยคกชำตและยคสรำงชำต แตเมอเวลำผำนไป

พรอมกบกระแสกำรเมองทปรบเปลยนไปตำมสถำนกำรณในยคสมย อดมกำรณทำงกำรเมองทไม

สอดคลองจงท ำใหชอของกะตำยถกลบหำยจำกประวตศำสตรไปในทสด

182

ผลงำนวรรณกรรมของกะตำยมอ ำนำจในตวเอง ทงนทกอยำงถกสรำงผำนองคประกอบตำงๆ

ทงกำรใชภำษำฝรงเศสเปนเครองมอในกำรถำยทอดควำมคด กำรปรบประยกตควำมเปนตะวนตกมำ

ผสมกบลกษณะทองถนแบบลำว นอกจำกนจดเดนทไมอำจละเลยไดในวรรณกรรมของกะตำยคอ

วรรณศลปอนเฉยบคมมลกษณะเฉพำะตว กำรประกำศตนเพอตอสกบศตรทำงกำรเมองในทกภำค

สวน ทงสกบเจำอำณำนคมและกลมคนรวมชำตทเหนตำงทำงกำรเมอง วรรณกรรมจงกำรเปนอำวธท

ทรงประสทธภำพเพอสนบสนนกำรตอสในเชงกำรทหำร แตอนทจรงแลวกำรปะทะกนผำนทำง

ควำมคดดวยลลำภำษำทคมคำยอำจท ำใหบคคลทเปนเปำหมำยในกำรโจมตไดรสกอะไรบำง แตเหนอ

สงอนใดอ ำนำจจำกอำวธทำงปญญำสงผลใหผสรำงผลงำนวรรณกรรมไดระบำยและสรำงเสยงหวเรำะ

สงผำนไปยงเปำหมำยทงเจำอำณำนคมผมำจำกภำยนอกและเหลำผเหนตำงทำงควำมคดทเปนศตร

ภำยในประเทศ

กะตำย โดนสะโสรทคอผมบทบำทส ำคญในประวตวรรณคดลำวในฐำนะผบกเบกวงกำร

วรรณกรรมลำวสมยใหม ผลงำนวรรณกรรมของกะตำยปรำกฏทงในยคอำณำนคมและยคหลงอำณำ

นคมเรองรำวทน ำเสนอคอประจกษพยำนและเปนบทบนทกเหตกำรณของยคสมย ไมวำกะตำยจะ

ผำนควำมเปลยนแปลงทำงกำรเมองไปอยำงไร ในฐำนะนกตอสกชำต วรรณกรรมคออำวธในกำรตอส

เพอแสดงตวตนและใชตอบโตฝำยตรงขำม วรรณกรรมเปนเครองมออนทรงประสทธภำพทกะตำยใช

ตอรองกบอ ำนำจทมำจำกแหลงตำงๆ กำรใชวรรณศลปอนเฉยบคมคอกำรตอสในวถของปญญำชน

กะตำยกอรำงสรำงควำมเปนลำวใหเปนทประจกษผำนกำรใชภำษำและวฒนธรรมของเจำอำณำนคม

ยกระดบใหลำวไดเปนทรบรในระดบสำกล ใชภำษำและวรรณกรรมเพอสรำงอ ำนำจโตกลบทงศตร

จำกภำยนอกและภำยในประเทศ แมชอของกะตำยจะเลอนหำยไปจำกบทบนทกประวตศำสตร แตใน

อกแงมมหนงเขำคอผสรำงประวตศำสตรและสรำงสรรควรรณกรรมทมสวนในกำรเตมเตมพฒนำกำร

ของวรรณคดของลำว

183

5.2 ขอเสนอแนะ

(1) ศกษำเปรยบเทยบวรรณกรรมทเขยนเปนภำษำฝรงเศสของกะตำย โดนสะโสรท กบ

วรรณกรรมของนกเขยนลำวในยคเดยวกนเพอใหเหนลกษณะเฉพำะและมมมองของนกเขยน

(2) ศกษำวรรณกรรมประเภทอนๆ ทเขยนเปนภำษำฝรงเศสของนกเขยนในแถบอนโดจน

เพอวเครำะหมมมองของผเขยนทมตอเจำอำณำนคม

บรรณำนกรม

บรรณานกรม

ภาษาไทย

หนงสอ

กระทรวงศกษำธกำรลำว. ประวตศำสตรลำวฉบบกระทรวงศกษำธกำรลำว. แปลโดยสมชำย นลอำท.

กรงเทพ : มตชน 2545.

แกรนท อแวนส.ประวตศำสตรสงเขป ประเทศลำว ประเทศกลำงแผนดนเอเชยอำคเนย .แปลโดยดษฎ

เฮยมอนด. เชยงใหม :ส ำนกพมพซลคเวอรม, 2549.

ก ำพล จ ำปำพนธ. นำคยดครฑ “ลำว” กำรเมองในประวตศำสตรนพนธไทย. กรงเทพ : มตชน, 2558.

เจำเพดสะลำด, บรษเหลกแหงรำชอำณำจกรลำว, (ม.ป.ท.), 2499.

ปรำโมทย ในจต. เรองสนและนวนยำยเรองแรกแหงบรรณพภพลำว.ยโสธร รวงค ำส ำนกพมพ, 2561.

พม วงวจด. ในควำมทรงจ ำของพม วงวจด. แปลโดยพษณ จนทรวทน. กรงเทพฯ : เอเอเปเปอรแอนด

สเตชนเนอร, 2550.

มำรตน สจวต-ฟอกซ. ประวตศำสตรลำว. แปลโดยจรำภรณ วญญรตน. กรงเทพฯ: มลนธโครงกำรต ำรำ

สงคมศำสตรและมนษยศำสตร, พมพครงท 2, 2556.

ศรกำญจน ดจจำนทศน,รำชวงศจ ำปำศกด ประวตศำสตรในรำชส ำนก. กรงเทพ : ทรปเพลเอดเคชน,

2553.

สเนด โพทสำนและคณะ. ประวตศำสตรลำว (ดกด ำบรรพ-ปจจบน). แปลโดยทรงคณ จนทจร.

สถำบนวจยศลปะและวฒนธรรมอสำน มหำวทยำลยมหำสำรคำม, 2551.

185

แหลงขอมลอเลกทรอนคส

ศนยวทยบรกำรศำลยตธรรม.สญญลกษณแหงควำมยตธรรม (online)

www.museum.coj.co.th/symboljudi.html (6 เมษำยน 2558)

วทยานพนธ

ใกลรง อำมระดษ. รอยแกวแนวขบขนของไทยตงแตรชกำลท 5 ถงรชกำลท 7 วทยำนพนธปรญญำ

มหำบณฑตสำขำวรรณคดไทย จฬำลงกรณมหำวทยำลย 2532.

นทธนย ประสำนนำม. เรองสนแนวเสยดสของไทยระหวำง พ.ศ. 2535-2545 : กำรศกษำแนวคดและ

กลวธ. วทยำนพนธปรญญำมหำบณฑตสำขำวชำภำษำไทย คณะอกษรศำสตร จฬำลงกรณ

มหำวทยำลย, 2548.

นำตยำ กรณกจ. พงศำวดำรลำวฉบบมหำสลำ วรวงศ ในฐำนะประวตศำสตรชำตลำว.วทยำนพนธ

ปรญญำมหำบณฑต สำขำประวตศำสตรศกษำ ภำควชำประวตศำสตร บณฑตวทยำลย

มหำวทยำลยศลปำกร 2554

พมพรต พพฒนกล บทบำทของรฐบำลและผน ำทำงกำรเมองไทยตอขบวนกำรตอสเพอเอกรำชลำว

ระหวำงพ.ศ.2483 - พ.ศ.2492. วทยำนพนธมหำบณฑต คณะอกษรศำสตร (ประวตศำสตร)

จฬำลงกรณมหำวทยำลย, 2544

ศรพร ศรวรกำนต. ศรธนญชย ไทย-เยอรมน กำรศกษำเปรยบเทยบนทำนมขตลก ศรธนญชยกบทลล

ออยเลนชะปเกล. วทยำนพนธมหำบณฑต คณะอกษรศำสตร (วรรณคดเปรยบเทยบ)

จฬำลงกรณมหำวทยำลย, 2548.

สรต ใจสอำด. อตลกษณทำงวฒนธรรมของเวยตนำมและลกษณะสำกลในนทำนตลกเจำปญญำชด

186

จำง กวง. วทยำนพนธดษฎบณฑต คณะอกษรศำสตร (วรรณคดเปรยบเทยบ) จฬำลงกรณ

มหำวทยำลย, 2550.

สทนต มงไธสง. ขบวนกำรกชำตลำว : ศกษำกรณ “ลำวอสระ” ในระหวำง ค.ศ. 1945-1948.

วทยำนพนธปรญญำศลปศำสตรมหำบณฑต วชำเอกประวตศำสตรเอเชย

มหำวทยำลยศรนครนทรวโรฒ, 2539.

บทความ

ถนอมนวล หรญเทพ. จำกขบวนกำรตอตำนอำณำนคมสอำณำนคมศกษำ : แนวคดเรองกำรลมลำง

อ ำนำจอำณำนคมทำงควำมคดในงำนของฟรำนทซฟำนง และเอดเวรด ซำอด ใน กำรสมมนำ

ระดบชำตวรรณกรรมโพสตโคโลเนยลนำนำชำต, ศนยวรรณคดศกษำ คณะอกษรศำสตร

จฬำลงกรณมหำวทยำลย, 2546.

มหำสลำ วรวงส. รฐบำลลำวอสระประวตศำสตรและควำมเปนมำ. แปลโดยมำนะ มำลำเพชร. วำรสำร

เอเชยปรทศน.ปท 15 ฉบบท 2 (พ.ย.-ส.ค. 2537) : 53-74.

อรำวด ไตรลงคะ. แนวทำงวรรณกรรมวจำรณตะวนตกเพอแงมมกำรวจำรณทหลำกหลำย. วำรสำร

มนษยศำสตร ปท 7 ฉบบท 1 (2542) : 77-88.

ภาษาลาว

ทงสวำด ปะเสด. ลำวลำนชำงสมยฝรงปกครอง. เวยงจนทน : สถำบนวทยำศำสตรสงคมแหงชำต,

2012.

บอแสงค ำ วงดำลำและคณะ. วรรณคดลำว. เวยงจนทน : สถำบนคนควำวทยำศำสตรและสงคม

187

กระทรวงศกษำธกำร, 1987

สกน วไลสำน. ชวประวตของ ฯพณฯ ทำนกะตำย โดนสะโสรท เวยงจนทน : โรงพมพเวยงกรง, 1959.

บทสมภาษณ

มงคน สะโสรท. สมภาษณ.วนท 2 กมภำพนธ 2556 ณ นครหลวงเวยงจนทน ส.ป.ป.ลำว

ภาษาองกฤษ

หนงสอ

Abrams, M.H. A Glossary of Literary Terms. Boston : Heinle and Heinle, 1999.

Auger, Peter. The Anthem dictionary of literary terms and theory. London: Anthem

press, 2010

Bergson, Henri .Laughter : An essay on the Meaning of the comic. Kessinger Publishing.

Evans, Grant. “Different Paths : Lao Historiography in Historical Perspective”. in

Contesting vision of Lao past. Copenhagen: NIAS Press, 2003.

Fanon, Frantz. The Wrethed of the Earth. New York : Grove Weidenfeld, 1963.

Freud, Sigmund. Jokes and Their Relation to the Unconscious (New York, 1960)

Lockyer, Sharon. Pickering, Michel. Beyond a joke : The limits of humour. Palgrave

Macmillan, 2009.

Reichl, Susanne. Cheeky Fictions Laughter and the postcolonial.

188

New York: Rodopi, 2005.

Weedon, Chris. Identity and culture : Narratives of Difference and Belonging. UK :

MacGraw-Hill Education, 2004.

Woodward, Kathryn. Identity and Difference. Thousand Oaks : SAGE publication Inc,

2002

บทความ

Polmuk, Chairat. Life in a Time of Turmoil: Rereading Colonialisme and Nationalism in

Autobiographie of Postwar Lao Intellectuals. In วำรสำรภำษำและวรรณคดไทย ปท 31

ฉบบท 2 ธนวำคม 2557. pp. 1-40

Saveng Phinith. Contemporary Lao literature” in Journal of the Siam Society, Vol 63.2,

1975.

Shabnam Rostami. “Alice Walker’s Possessing of the Secret of Joy : Cultural Imperialism

and Cultural Hybridity”. in Science Road Journal, Year 2014, Volume 02, Issue

01, 123-132.

Voicu, Cristina. “Crossing Borders of Hybridity beyond Marginality and Identity”. in

University of Bucharest review. Vol 1./2011, no 1 (New Series). 171-193.

แหลงขอมลอเลกทรอนกส

Barthel, Johannes. Hybridity as a “Narrative of Liberation” inTrevor D Rhone’s Old Story

189

Time. (online) htttp://www.aspeers.com/sites/default/files/pdf/barthel08.pdf

เขำถงเมอ 3 พฤศจกำยน 2557

Hayati, Daryoosh. Amiri, Eaisa. A study of Hybridity and National Identity in the selected

Novels of Bapsi Sidhwa and David Malouf

(Online)https://www.yumpu.com/en/document/view/6510780/a-study-of-

hybridity-and-national-identity-in-the-selected-novels-of- (31 มนำคม 2559)

Kumar, Sanjiv . Bhabha’s Notion of Mimicry and Ambivalence in V.S. Nipaul’s A Bend of

the River. (online) www.reseachersworld.com Vol.-II, Issue-4, Oct. 2011[118]

(3 พฤศจกำยน 2557)

Shehata, Samer S..The politics of Laughter : Nasser, Sadat and Mubarek in Egyptian

Political Jokes (online) http://www.jstor.org/stable/1261035. (15 กมภำพนธ 2557)

วทยานพนธ

Polmuk, Chairat. Invoking the Past : the Cultural Politics of Lao Literature. Master of

Arts, Conell University, 2014.

Strääf, Maria. In between cultures : Franco-American Encounter in the work of Edith

Wharton, Department of Culture and Communication, Linköping university,

Sweden, 2008

ภาษาฝรงเศส

190

หนงสอ

Calvet, Jean. Petite histoire de la littérature française. Paris : De Girord, 1969.

Chevalier, Jean. Greenbrant, Alain. Dictionnaire de symboles. Paris : Robert Laffont,

1982.

Decoux, Jean. A la barre de l’Indochine : Histoire de mon gouvernement général,

1940-1945, Paris, Soukha Editions, 2013

Fanon, Frantz. Peau Noire, Masques blancs. Paris : Seuil, 1952

Katay D. Sarorith.Le Laos : son évolution politique, sa place dans l'Union française.

Paris, Editions Berger-Levrault,1953.

Katay D.Sarorith. Elle est formidable, la belle-mère! , Saigon, Editions Lao Sédone,1958.

Katay D.Sarorith. Souvenirs d'un ancien écolier de Paksé, Saigon : Editions Lao Sédone,

1958

Thao Katay Pour rire un peu: histoires vécues , Bangkok : Editions Lao-Issara, 1947.

Thao Katay. L'amitié ou la haine! : Pour une entente Franco-Lao contre le colonialisme

désuet et périmé . Bangkok : Editions Lao-Issara, 1948

Thao Katay. Contribution à l’Histoire du Mouvement d’Indépendance Nationale

Bangkok : Editions Lao-Issara,1948.

Thao Katay. Le Laos . Bangkok : Editions Lao-Issara, 1948.

Thao Katay. Quatre lettres ouvertes. Bangkok : Editions Lao-Issara,1948.

191

Thao Katay .Les Valets de Impérialisme Français Bangkok : Editions Lao-Issara, 1948.

Thao Katay.Une amnistie? Fi donc! Ou : Une nouvelle preuve de la mauvaise foi des

colonialistes franc ais Bangkok : Editions Lao-Issara, 1948.

Thao Katay Y a-t-il une politique française en Indochine ? Bangkok : Editions Lao-

Issara,1948.

Thao Katay. Les Aspirations du peuple lao : ou, Les revendications des Lao-Issara .

Bangkok : Editions Lao-Issara, 1949.

Thao Katay. Depuis le retour de la domination française le Laos n'avance. Bangkok :

Editions Lao-Issara, 1949

Thao Katay. Le Laos : pivot idéal de la lutte contre le communisme dans le Sud-Est

Asiatique Bangkok : Editions Lao-Issara,1949.

Thao Katay. Des sots ou des traîtres Bangkok : Editions Lao-Issara,1949.

ประวตผเขยน

ประวตผเขยน

ชอ-สกล นำงสำวสพชร เมนะทต วน เดอน ป เกด 15 มนำคม 2520 วฒการศกษา ส ำเรจกำรศกษำระดบปรญญำตร ศลปศำสตรบณฑต สำขำวชำภำษำ

ฝรงเศส มหำวทยำลยศรนครนทรวโรฒ ปกำรศกษำ 2540 ส ำเรจกำรศกษำระดบปรญญำโท อกษรศำสตรมหำบณฑต สำขำวชำฝรงเศสศกษำ มหำวทยำลยศลปำกร ปกำรศกษำ 2545