lower silesian digital library · die damals für ihren minderjährigen sohn sebastian die regent...

14

Upload: others

Post on 23-Aug-2020

0 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Lower Silesian Digital Library · die damals für ihren minderjährigen Sohn Sebastian die Regent schaft führte, das Erzbistum dem P. Ludwig von Granada an, der im vorigen Jahre
Page 2: Lower Silesian Digital Library · die damals für ihren minderjährigen Sohn Sebastian die Regent schaft führte, das Erzbistum dem P. Ludwig von Granada an, der im vorigen Jahre
Page 3: Lower Silesian Digital Library · die damals für ihren minderjährigen Sohn Sebastian die Regent schaft führte, das Erzbistum dem P. Ludwig von Granada an, der im vorigen Jahre
Page 4: Lower Silesian Digital Library · die damals für ihren minderjährigen Sohn Sebastian die Regent schaft führte, das Erzbistum dem P. Ludwig von Granada an, der im vorigen Jahre
Page 5: Lower Silesian Digital Library · die damals für ihren minderjährigen Sohn Sebastian die Regent schaft führte, das Erzbistum dem P. Ludwig von Granada an, der im vorigen Jahre

YEN. BARTHOLOMAEUS A MARTYRIBUS.

Von FRANZ VON TESSEN-WESIERSKI.

Litteratur.

L e b e n s b e s c h r e i b u n g e n .

L u i s de G r a n a d a 0. P.: Vida del Venerable y Apostolico varon el Illustrissimo y Reverendissimo Sefior D. Fr. Bartholome de los Martyres del Orden de Santo Domingo, Arzobispo y Sefior de Braga en el Reyno de Portugal. Abgedruckt in: Obras dol V. P. Maestro Fr. Luis de Granada, Tom. VIII. Pars IL Madrid 1782, p. 239—320. Diese Vita hat Fray J u a n L o p e z 0. P. in sein Werk: Quarta parte de la historia de St0 Domingo y de su sagrado Orden de Predieadores, Valladolid 1621, üb. 2. cap. 36—46 (p. 655—686) aufgenommen.

Lu i s de C a c e g a s 0 . P. unvollendet. (Vgl. unten La Vie etc. von de Säcy, Avertissement. Quetif et Echard IL p. 374. 474.)

L u i s de S o u s a 0 . P. beendigte das Werk des Vorher­gehenden und veröffentlichte dasselbe unter dessen Namen: Vida de Dom Frei Bertolameu dos martyres etc. por Frei Luis Cacegas . . . reformado etc. por Frei Luis de Sousa. Viana 1619.

Lu i s de Mufioz übersetzte dasselbe Werk aus dem Portu­giesischen ins Castilianische; Madrid 1645.

R o d r i g o de C u n h a : Historia ecclesiastica de Braga com os Vidas de seus Arcebispos e Varoens Santos e eminentes do Arcebispado Braga 1634, 1635; pars II .

L a Vie de Dom B a r t h e l s m y d e s M a r t y r s etc. tireu de son Histoire ecrite en Espagnol et en Portugals par cinq Auteurs dont le premier est le Pere Louis de Grenade. Paris 1663 in 4 ° ; zweite Ausgabe ib. 1664 in 8°. Nach d'Inguimbert (s. unten), Praefatio, ist dieses Leben von Isaac le Maistre de Sacy verf'afst. Vgl. unten Touron p. 593.

Joh . Bap t . Le Beau S.'J'. — Über dessen Werk schreibt d'Inguimbert: His septimum addo Joannem Bapt. le Beau, sive Bellum Soc. Jesu, qui instante et urgente Illmo D. Francisco de Bosquet, Montispessulani Episcopo, Bartholomaei vitam ex quattuor primis Auetoribus collectam et pluribus undique prae-sertim e Lusitania diligentiori cura quaesitis instrumentis auetam et illustratam latina oratione eaque elegantissima scripsit.

M a l a c h i a s d ' I n g u i m b e r t , Archiepiscopus Theodosiae etc.:

Page 6: Lower Silesian Digital Library · die damals für ihren minderjährigen Sohn Sebastian die Regent schaft führte, das Erzbistum dem P. Ludwig von Granada an, der im vorigen Jahre

2 Yen. Bartliolomaeus a Martyribus.

Venerabilis Servi Dei Bartholomaei a Martyribus opera omnia etc. Romae 1734/35. Tom. I. p. 1—108.

J. M e i l i n g e r : Bartliolomaeus von dea Märtyrern, Erz-bischof von Braga. Nach dem Spanischen bearbeitet. Regensburg 1856. Dieser Arbeit liegt nur die spanische Übersetzung von La Vie de Dom. B. etc. von Sacy zu Grunde.

Eine e n g l i s c h e Bearbeitung des Lebens mit einem Vorwort von Dr. V a u g h a u , dem jetzigen Kardinal-Erzbischof von West-minster, erschien in London.

Allgemeine L i t to ra tu r .

A n t o n i u s S e n e n s i s Lusitanus 0 . F . : Chronieou Fratrum Fraedicatorum. Parisiis 1585. p. 324 ad a. 1550.

Derselbe: Bibliotheca Ordinis Fratrum Fraedicatorum. Parisiis 1585. p. 48. 49.

A n t o n i u s P o s s e v i n u s S. J.: Apparatus Sacer. Venetiis 1 6 0 3 - 6 . Tom. I. lib. 6. p. 184.

Giov . M. Fio 0 . F . : Delle vite degli uomini illustri di 8. Domonico. 11 P. Bologna 1607. 1613.

S a c c h i n u s S. J.: Historia Societatis Jesu. Coloniae 1615 sqq. D o m i n i c u s G r a v i n a 0. F.: Vox Turturis etc. Seapoli

1625. F. IL cap. 23. ad an. 1584. R o d r i g o d e C u n h a : Super 1. partem decreti Gratiani

Commentarium. Braccharae 1629, cap. 1. nr. 10. dist. 85. Derselbe: De primatu Braccharensis ecclesiae. Braccharae

1632. L u i s d e M u li o z : Vida y virtudes del ven. Varon el

Fadre Maestro Fra Luis de Granada, lib. I. cap. 13. ed. Madrid 1782, p . 1 0 5 - 1 1 5 .

V i n c e n t i u s M. F o n t a n a 0 . P.: Sacrum Theatrum Dorni-nicanum. Romae 1666, p. 62. 391. 394.

M a n u e l de F a r i a y S o u s a : Epitome de la Historias Portuguesas. En Brusselas 1667. p. 329. 365. 383.

N i c o l a u s A n t o n i u s : Bibliotheca Hispanica Nova. Romae 1672. I p. 154. 783.

A m b r o s i u s de A l t a i n u r a 0 . P . : Bibliotheca Dominioana, ad an. 1590. Romae 1677, p. 398—400. Derselbe verweist p. 400 noch auf folgende Quellen: F e r n a n d e z , de Scriptoribus Ordinis Praedicatorum. P l o d i u s , de viris illustribus Ord. Praed., part. 2. lib. 4. H i e r o n y m u s X a v i e r r e , Calendarium Dominicanum.

D o m i n i c u s M a r che se 0 . P.: II sacro Diario Domenicano. Neapoli 1668—79. Tom. IV. 16. Jul.

Page 7: Lower Silesian Digital Library · die damals für ihren minderjährigen Sohn Sebastian die Regent schaft führte, das Erzbistum dem P. Ludwig von Granada an, der im vorigen Jahre

Yen. Bartholomaeus a Martyribus. o

O a v a l i e r i 0 . P.: Galleria de' sommi Pontefici, Patriarch!, Arcivescovi e Vescovi dell' Ordine de' Predicatori. Benevento 1696. Tom. 1 p. 485. nr. 286.

Card. P a l l a v i e i n i S. J . : Vera Oecumenici Concilü Tri-dentini Historia, ed. Giattino. 2 P. Coloniae 1717. lib. 18. cap. 4. nr. 8. lib. 22. cap. 11. nr. 2. lib. 23. cap. 7. nr. 7. lib. 24. cap. 3. nr. 3. cap. 6. nr. 2.

Q u e t i f e t E c h a r d 0 . P.: Scriptores Ordinis Praedicatorum recensiti etc. Parisiis 1721. Tom. 2. p. 296. 297. Dort wird noch citiert J o a n n e s S u a r e z de B r i t o : Thcatrum Lusitaniae literarium.

B u l l a r i u m O r d i n i s P r a e d i c a t o r u m , Romae 1729. Tom. V p. 65. const. VI I I ; p. 55.

O o l l e c c a m dos Documentes e Memorias da Academia Real da Historia Portugueza etc. P. IL Lisboa 1733. nr. VIII . p. 4—6.

B e n e d i c t u s XIV.: De Servorum Dei Beatificationo et Beatorum Canonizatione, ed. 2. Patavii 1743. Lib. I I I . cap. 31 . p. 292. 293.

A. T o u r o n 0. I'.: Histoire des Hommes illustres de l'ordre de Saint Dominique. Paris 1747, Tom. IV. Livre X X X I . p. 5 9 3 - 6 8 5 . 237. 452 sq. 474.

A s c h b a c h , Kirchen-Lexikon, 1846. I. Bd. S. 475—6. W e t z e r und W e i t e , Kirchen-Lexikon, 2. Aufl. 1882.

I. Bd. S. 2056—7. Art. Baith. v; d. Märtyrern, von S t r e b e r . H. H a r t e r S. J.: Nomenciator Litterarius, ed. 2. Tom. I.

Üeniponte 1892, p. 27. 132. In der ersten Auflage fehlte der Name des Ven. Bartholomaeus ganz; in der zweiten wird der­selbe ohne nähere Angaben nur als orator genannt.

Das Geburtsjahr des ehrw. Bartholomaeus a Martyribus wird von den meisten seiner Lebensbeschreiber in das Jahr 1514, Anfang Mai, gelegt. Seine Geburtsstadt war Lissabon. Seine Eltern, Dominicus Eernandez und Maria Correa, waren einfache Leute aus dem Volke, die Gott keineswegs mit Keichtümern gesegnet hatte. Den Namen Bartholomaeus a Martyribus erhielt er nach de Sacy und Touron bei der hl. Taufe, nach dTnguimbert erst bei der Aufnahme in den Orden. Der letztere läfst ihn auch am Tage des hl. Martin 1527 in den Orden des hl. Dominikus aufgenommen sein,, de Sacy ein Jahr später, ebenso Touron am 18. November 1528. Nach Ludwig von Granada, seinem Freunde, trat Bar­tholomaeus 1527 1 in den Orden ein. Als der noch nicht 14jährige

1 Luis de Granada, Vida dpi ven. Fr. Bartholome etc. 1. c. pag. 242. 243.

Page 8: Lower Silesian Digital Library · die damals für ihren minderjährigen Sohn Sebastian die Regent schaft führte, das Erzbistum dem P. Ludwig von Granada an, der im vorigen Jahre

4 Ven. Bartholornaeus a Martyribus.

Jüngling im Dominikanerkonvent zu Lissabon um Aufnahme bat, war jeder, und nicht am wenigsten der damalige Prior Georg Vogado von der Würdigkeit desselben so fest überzeugt, dafs niemand dagegen Widerspruch erhob; noch am selben Tage wurde ihm sein Wunsch gewährt. Zwei Jahre später, 1529, legte er Profefs ab; 1532 schon verteidigte er auf dem Kapitel zu Guiinaraens einige Thesen, die ihn so weit in den Studien fortgeschritten zeigten, dafs er jetzt selbst Philosophie docieren konnte; er kam an das kgl. Kollegium zu Lissabon und blieb in dieser Stellung fast 20 Jahre hindurch. Auf dein General­kapitel zu Salamanca, 1551, beförderte ihn der Ordensgeneral Franciseus Romaeus zum Magister, im selben Jahre wählte ihn auch ein Kapitel zu Lissabon zum Delinitor der portugiesischen Ordensprovinz. Seine Tüchtigkeit war damals schon so, bekannt, dafs der Infant Dom Luis, Bruder des Königs Johann III. von Portugal, ihm seinen Sohn Dom Antonio zur Erziehung anver­trauen wollte: der Befehl seiner Ordensobern zwang Bartholornaeus zur Übernahme dieses ehrenvollen Amtes. Zwei Jahre lang blieb er zu diesem Zweck in Evora am Hofe des Königs und unter­richtete daneben noch sechs Sodaleu der dortigen Jesuiten, bis der Konvent von Benefiqua (in der .Nähe von Lissabon) ihn zu seinem Prior erwählte. Hier sollte jedoch seine Thätigkeit nur von kurzer Daner sein. Als Ende März 1558 Dom Balthasar Limpo, Erzbischof von Braga, starb, bot die Königin Katharina, die damals für ihren minderjährigen Sohn Sebastian die Regent­schaft führte, das Erzbistum dem P. Ludwig von Granada an, der im vorigen Jahre Provinzial der portugiesischen Dominikaner­provinz geworden war. Und als dieser die Annahme verweigerte, bat ihn die Königin, er solle wenigstens eine dafür geeignete Persönlichkeit nennen. Ludwig von Granada schlug ihr darauf niemand anderen vor als unseren Bartholornaeus. Aber auch dieser verweigerte die Annahme. Erst als Ludwig v. Gr. ihm dieselbe unter dem Gehorsam und unter Androhung der Ex­kommunikation befahl, gehorchte Bartholornaeus. Noch im selben Jahre von der Königin ernannt, bestieg er Anläng Oktober 155ü im Alter von 45 Jahren den erzbischöfliehen Stuhl von Braga.

Er war kaum vier Monate in Braga, als er auch schon die Visitationsreisen in seiner Diöcese begann, bis im Anfang des Jahres 1561 die Bulle des Papstes Pius IV. kam, durch weiche das Trienter Konzil zu Ostern desselben Jahres wiederum zusammenberufen wurde. Bartholornaeus setzte den P. Joannes de Leyra als Generalvikar ein und machte sich am 24. März 1561 auf den W e g nach Trient. Dort im April angekommen (er war

Page 9: Lower Silesian Digital Library · die damals für ihren minderjährigen Sohn Sebastian die Regent schaft führte, das Erzbistum dem P. Ludwig von Granada an, der im vorigen Jahre

Von. Bartholomaeus a Martyribus. 5

der erste aller nichtitalienischen Bischöfe), verfiofs das ganze Jahr, bis das Konzil eröffnet werden konnte; erst am 18. Januar 1562 hielt es seine erste feierliche Sitzung ab. Über die bedeutende Thätigkeit des ehrw. Bartholomaeus auf dem Konzil geben die Akten desselben Aufschlufs.1 Besonders ein-flufsreich war sein Auftreten für die Bestimmungen über die Kesidenzpflicht der Bischöfe. D'Inguimbert erzählt darüber folgenden charakteristischen Zug: 2 Destinebatur per id tempus eo morbo Tridenti quo est deinde sublatus Petrus ille a Soto Dominicanae t'amiliae magnum decus singulari adinodum et pie-tatis et doctrinae celebritate Pontificis in Concilio Theologus, tertio is ante obitum die agente et instante Bracarense nostro Praesule literas ad Pium Pontificem manu proprio, dedit hac praescriptione: — (folgt der Brief.) — Haec Petrus illo articulo literarum suarum. Quo jam in extremis agente missa est. ad Pontificem epistola, eins tarnen exscriptum a Petri Socio exemplum atque vulgatnm non modicos excitavit animorum motus ob defuneti Doctoris praecipuain apud omnes auetoritatem morituri supremam vocem.

Als Bartholomaeus im September 1563 nach Born reiste, wurde er vom Papste mit der gröfsten Auszeichnung empfangen, der hl. Carl Borromaous schenkte ihm vor allen sein ganzes Vertrauen. Schon damals jedoch wollte Bartholomaeus auf sein Erzbistum verzichten. Der Befehl des Papstes hinderte ihn daran. Nachdem er noch den Sohlufs des Konzils mitgefeiert hatte, eilte er im selben Jahre nach Braga zurück. Hier führte er die Beschlüsse des Konzils mit Thatkraft durch, hielt im Jahre 1566 ein Provinzialkonzil zu Braga ab und suchte darauf während der Wirren, die in Portugal dem Tode des Königs Sebastian folgten, von neuem, sich in ein Kloster zurückzuziehen. Endlich setzte er diesen seinen Wunsch durch: König Philipp IL nahm seine Kesignation auf das Erzbistum an. Bartholomaeus zog sich am 20. Februar 1582 in das von ihm selbst gestiftete Dominikanerkloster Viana zurück und starb hier am 17. Juli 1590 im Alter von 77 Jahren. Seine Grabschrift lautet:

Ardere et lucere jubet qui luxit et arsit: Luxit enim exemplis, arsit amore Dei.

Gregor XVI. hat ihn 1845 durch ein besonderes Dekret zum Yreuerabilis Servus Dei erklärt.3 Der Hoffnung auf seine Kanonisation hatte schon Munoz Ausdruck gegeben: Esperan

1 Vgl. die tituli: De reformatione praelatorum; de instituendis parochis; de beneheiis curatis; de Kucharistia sab utraque specie sumenda; etc.

2 D'Inguimbert 1. c. tom. I II . 3 Wetzer u. Weite 1. c.

Page 10: Lower Silesian Digital Library · die damals für ihren minderjährigen Sohn Sebastian die Regent schaft führte, das Erzbistum dem P. Ludwig von Granada an, der im vorigen Jahre

6 Ven. Bartholomaeus a Martyribus.

Ins Reynos de Portugal su Canonizacion en breve y que declare la Iglesia que es uno de los Santos Prelados que reynau en el Cielo el Arzobispo de Braga Don Fray Bartholome de los Martyres.1

Schrif ten.

Die vollständigste Ausgabe ist die von Malachias d'Inguimbert veranstaltete: Ven . S e r v i Dei D. B a r t h o l o r a a e i a M a r t y ­r i b u s O p e r a omnia , Romae, t. I. 1734, I I . 1735. Dieselbe enthält folgendes.

Tom. 1. E p i s t o l a e (p. 95—108). P. Johanni de Leyra, d. 28. Mart. 1561, 22. Maii 1561, 22. Sept. 1561, 3. Nov. 1561, feriis Oineralibus 1562. Vicario Ooenobii Vianensis d. 20. Febr. 1563. Henrico Cardinali Lusitaniae Infanti d. 4. Mart. 1570. Reginae Catharinae Austriaoae d. 12. Mart. 1566. Sebastiano Lusitaniae Regi d. 1570. Pio IV. S. P. ohne Datum.

C o m p e n d i u m s p i r i t u a l i s d o c t r i n a e ex variis SS. patrum sententiis collectae. p. 115—246. — (Die erste Ausgabe dieses Werkes kam heraus: Olissipone, Antonii Biberij 1582. — dann: Matriti, Ludovici Sanchez, 1598. — Parisiis, Guilelmi Chaudierre 1601. — im Tom. I I I . der Opera omnia Ludovici Granatensis, opera et studio Andr. Scotti S. J. et (tom. III.) a Mich, ab Isselt, Coloniae 1628—29.) .

S t i m u l u s P a s t o r u m ex sententiis patruni concinnatus etc. mit Praefatio ad Cardinalem Carolum Borromaeum. p. 247—327. (Die erste Ausgabe erschien auf Betreiben des hl. Carl Borro-maeus Romae 1564; ferner: Olissipone, Francisci Correa 1564, auf Betreiben des ehrw. P. Ludwig von Granada;2 auch sonst ist gerade dieses Werk besonders oft herausgegeben worden, Paris 1583, 1586, 1644, 1667. Eine der letzten und besten Ausgaben des Compendium und Stimulus veranstaltete Bischof Fessler, Einsiedeln 1863, 64.)

S u m m a C o n c i l i o r u m omnium tarn generalium quam pro-vincialium p. 331—457.

Tom. II . : A n n o t a t i o n e s in D a v i d i c o s p s a l m o s p. 5—170.

1 Luis de Munoz 1. c. p. 115. Vgl. Bull. Ord. Praed. 1. c. p. 55 anno 1559: vir venerabilis, de cuius cnltu tractatur. Benedikt XIV. I.e. nennt ihn bereits Ven. Servus Dei.

2 D'inguimbert schreibt über diese Ausgabe 1. c. Praefatio: Huius editionis titulum cum legisset Bartholoniaeus noster et in eo quidem se Archiepiscopum Bracarensem designari non vero Hispauiae Primaten], apud Granatensem de liac omissione coiiquestus est ceu in Ecclesiae suae injuriam vergente.

Page 11: Lower Silesian Digital Library · die damals für ihren minderjährigen Sohn Sebastian die Regent schaft führte, das Erzbistum dem P. Ludwig von Granada an, der im vorigen Jahre

Veu. Bartholomaeus a Martyribus. 7

A n n o t a t i o n e s b r e v e s i n C a u t i c u m M o y s i s etc. p. 171—173.

I n s t r u c t i o p a s t o r a l i s de a. 1564. p. 177. C a t e c h i s m i s i ve d o c t r i n a e c h r i s t i a n a e libri duo

p. 178—374. — (Der ursprüngliche Titel lautet: Cathecismo, ou doutrina christaä, e praticas spirituaes ordenado por etc. Olissipone 1560.)

P e t i t i o n e s quas Ven. Servus Dei Bartholomaeus a Mar­tyribus in Conc i l io T r i d e n t i n o t'acere intendebat. p. 377 — 420.

C o l l e c t a ex g e s t i s Conc i l i i T r i d e n t i n i . p. 423—438. I t i n e r a r i u m Fr. Bartholomaei a Martyribus Bracara

Tridentum. p. 441—446. D i a r i u m i t i n e r i s Fr. Barth, a Mart. Tridento Roman) ac

Roma Tridentum. p. 446—456. Aufserdem führt d'Inguimbert 1. c. in der Praefatio noch

folgende Schriften an: R e l a t i o i m p e d i m e n t o r u m a Praelatis in Concilio c i r c a

r e s i d e n t i a m allatorum in congregatione generali niense Aprili 1562 collecta per Bartholomaeum et adjunctos ei quatuor a Sacra SyDodo super iis colligendis deputatos.

R e q u i s i t i o n e s a l i q u o r u m I t a l i a e E p i s c o p o r u m Legatis Apostolieis in Concilio mense Februario 1562 factae, ut in Eccle-siä rcformarentur.

P e t i t i o L e g a t i s A p o s t o l i e i s in Concilio facta per Bar­tholomaeum et D. Petrum Guerrero Cranatenseni Archiepiseopum a Praelatis Hispaniarum die 17. Augusti 1562.

A r t i c u l i T r i d e n t i n i Patribus a Reverendo Valentinae Aragonum Ecclesiae Vicario praesentati. Lnsitane.

I n s t r u c t i o n e s e t a r t i c u l i R e g i s L u s i t a n i a e S e b a s t i a n i nomine ab ejus Oratore Ferdinando Martinez de Mascarenhas in Concilio die, 26. Februarii 1562 exhibiti. Lusitane.

S u m m a eorum quae circa reformationis negotium ab Epis-copis Ecclesiae Gallicanae iu eonventu Pissiaco statuta fuerunt a. 1561.

A r t i c u l i F e r d i n a n d i C a e s a r i s nomine ad Ecclesiae reformationem in Concilio Tridentino ab ejus Oratoribus a. 1562 praesentati.

Conc i l i um p r o v i n c i a l e B r a c a r e n s e q u a r t u m sub Bartholomaeo a. 1566 celebratum die 8. Septembris inchoatum et die 10. Aprilis absolutum cum Romanae Sedis emendationibus et approbationibus ad editionem Bracarae Antonii a Maris 1567 in 8.

Praeter hactenus relata — sagt d'Inguimbert weiter —

Page 12: Lower Silesian Digital Library · die damals für ihren minderjährigen Sohn Sebastian die Regent schaft führte, das Erzbistum dem P. Ludwig von Granada an, der im vorigen Jahre

8 Ven. Bartholomaeus a Martyribus.

quaedam alia recenset Ludovicus Sousa et ex eo Antonius in Bibliotheca Hispanica ceu Mss. a Bartholomaeo relicta, sed. quae ad manus nostras non venerunt, et haec sunt:

C o l l a t i o n e s s p i r i t u a l e s centum et quinquaginta. — In H j e r e m i a m et a l i o s P r o p h e t a s a n n o t a t i o n e s . — P u n c t a t a n g e n t i a j u r a e t c a s u s c o n s c i e n t i a e . — V a r i a e s c n t e n -t i a e ad Sacram Scripturani pertinentes. — D o c t r i n a e e t R e g u l a e m e n s a e r e l i g i o s a e . — E p i t o n i e C h r o n i c o r u m m u n d i . —• C o m p e n d i u m h i s t o r i a r u m E e e l c s i a s t i c a r u r n . — T r a t a d o de p r a t i c a s d e v o t a s pera os Prelados, quando däo ordens. — Et alia h i s t o r i c a .

Von allen diesen Schriften erwähnt Altamura 1. c. p. 399 und 400 nur: das Compendium spiritualis doctrinae etc., Parisiis, Gulielmus Calderius 1601. Romae, Carolus Vulliettus 1603 ia 8. •— den Stimulus Pastorum, (Lissabon) Romae 1572. Parisiis 1583. — Catechisnins (Lusitano idiomate). — Expositiones in quosdam Psalmos difficiliores. — Introductio ad veram sapien-tiam. — Collationes centum quadraginta sex. — Epitomc ex vitis Pontificum, Regum Portugalliae et Saracenoruin.

Das Urteil d'Inguimberts über die Schriften des ehrw. Bartholomaeus lautet (in der Praefatio zu seinem oben ange­führten Werk gegen den Schlufs): Omnes in quorum manus hoc Opus venerit, monitos volo, non unum idemque esse Venerabilis Archipraesulis Bartholomaei ä Martyribus lucubrationum pretium, nee cuilibet Servi Dei ingenii monimento parem auetoritatem esse tribuendam: enim verö perspectum mihi esse et exploratum, libens fateor, Compendium Doctrinae Spiritualis, et Stimulum Pastorum dumtaxat Opera absoluta et elaborata esse, his autem reliqua, quae vulgare non dubitavi, longe esse inf'eriora. In der mystischen Theologie hat Bartholomaeus in der That eine sehr hervorragende Stellung erlangt. Schon Ludwig von Granada, der die erste Ausgabe des Compendium veranstaltete, hat dies in seiner ' Vorrede dazu voll anerkannt (d'Inguimbert tom. I. p. 114): Quibus ego legendis tantopere delectatus sum, ut vere affirmare possim, me nihil haetenus in vita legisse, quod acriores piis hominibus stimulos ad imius coelestis phiiosophiae amorem adderet, maioremque lucem his, qui huic studio dediti sunt, praeferret. . . . Denique ut in summa dicam, praeeepta omnia, quae ad haue divinam philosophiam necessaria sunt, in hoc brevi volumine Studiosus lector se deprehendisse gaudebit, atque eo magis, quo paucissimos huius altissimae phiiosophiae magistros inveniet.

Page 13: Lower Silesian Digital Library · die damals für ihren minderjährigen Sohn Sebastian die Regent schaft führte, das Erzbistum dem P. Ludwig von Granada an, der im vorigen Jahre
Page 14: Lower Silesian Digital Library · die damals für ihren minderjährigen Sohn Sebastian die Regent schaft führte, das Erzbistum dem P. Ludwig von Granada an, der im vorigen Jahre

B I B L I O T E K A S E M I N A R I U M DUCHOWNEGO we Wroclawiu

13849

Ü

W D N - Zam. 1975/61 - 20000