lzvdØv alva-zv (-a) - al islam online · Øns‚ ]nxm-hns‚ t]cv an¿km kpemw ap¿Øfm f∂pw,...
TRANSCRIPT
lZvdØv Alva-Zv (-A)
lZvdØv Alva-Zv (-A)
F®v. iwkp-±o≥
Ckvemw C‚¿\m-j-W¬ ]ªn-t°-j≥kv, tIcf
Hadhrath Ahmad(a)(Malayalam)
Author :H. Shamsuddin
Printed at:BRB Offset, Thavakkara, Kannur- 17
Published by :Islam International Publications, Kerala
Copies: 3000
Ist Edition : December 2006
Price: 20/-
]kvXm -h\]kvXm -h\]kvXm -h\]kvXm -h\]kvXm -h\
Alva-Znøm apkvenw Pam-A-Øns‚ ÿm]-I-cmb
lZvdØv Alva-Zv(-A)s‚ Pohn-X-sØ-°p-dn®v Ip´n-Iƒ°v
[mc-W-bp-≠m-°m≥ th≠n cNn-°-s∏-´-XmWv Cu ]pkvX-
Iw. hfsc efn-Xhpw kc-f-hp-amb ]Xn-]m-Z-\-co-Xn-bmWv ChnsS
kzoI-cn-®n-cn-°p-∂-Xv. hmKvZØ ako-lns‚ kw -h-_-lp-e-
amb Pohn-XsØ Hcp sN∏n-sem-Xp°n CXn¬ Ah-X-cn-∏n-®n-cn-
°p-∂p. `mhn-bpsS hmKvZm-\-ß-fmb \ΩpsS Ip´n-Iƒ°v
Adnhpw k¬kz`m-hhpw Hcp-t]mse t\Sm≥ CXv klm-
b-I-am-hs´ F∂-XmWv ]m¿∞-\. Ip´n-Isf Dt±-in-®v c≠m-
asØ ]pkvX-I-amWv ChnsS ]pd-Øn-d-°p-∂-Xv. C\nbpw
\nc-h[n ]pkvX-I-߃ Ah¿°mbn Dt±-in-°p-∂p-≠v.
lZvdØv Alva-Zv(-A) F∂ Cu ]pkvXIw Fgp-Xn-
bXv auehn F®v. iwkp-±o≥ kmln-_m-Wv. Cu ]pkvX-
I-Øns‚ ]n∂n¬ ]h¿Øn® F√m-h¿°pw A√m-lp-hns‚
A\p-Klw e`n-°p-am-dm-I-s´. Bao≥.
IÆq¿ kZv¿
15.12.2006
tImgn-t°mSv Pam-A-Ønse Hcp ]ikvX hy‡n-bm-bn-cp∂pa¿lqw ]¥-°-e-IØv ]pXn-b-]p-c-bn¬ Ie-¥≥tImbm lmPnkmln-_v. Alva-Znøm apkvenw Pam-A-Ønse XymKo-h-cy-cn¬ ]ap-J-\mWv At±-lw. Alva-Znøm hnizmkw kzoI-cn-°-bm¬ _ln-jvI-c-W-Øn\pw ]¥n-hn-tcm-[-Øn\pw hnt[-b-cm-°-s∏-Sp-Ibpw a¿±\wG‰p-hm-tß-≠n-h-cn-Ibpw sNbvX bphm-°ƒ°v At±-l-samcp AØm-Wn-bm-bn-cp-∂p.
Alva-Zn-Iƒ°v CXc apkvenw-Iƒ ]f-fn-]-th-i\w \ntj-[n-®-t∏mƒ Xs‚ Krlm-¶-W-Øn¬ Hcp sNdnb sI´nSw \n¿Ωn®v ]m¿∞-\bv°v kuI-cy-sam-cp-°n-s°m-SpØ, tImgn-t°m v Pam-A-Øns‚ ]Y-am-[y-£-\m-bn-cp∂ lmPn kmln-_ns\ BZ-c-thm-sS-b-√msX kvacn-°m-\m-hn-√. tImgn-t°ms´ Zmdp¬ emw ]≈nbpw Pam-A-Øns‚ssZ\w-Zn\ sNe-hp-Iƒ°v th≠ hcp-am-\-ap≈ sI´n-S-ßfpw Pam-A-Øn\v Zm\w sNbvXXv tImgn-t°mSv Pam-A-Øns‚ Zo¿L-Ime ]kn-U‚m-bn-cp∂ Ct±-lhpw BZy-`m-cybpw tN¿∂mWv.
Cu KŸw ]kn≤w sNøm≥ th≠ [\-k-lmbw \¬In-bXvP: Ie-¥≥tImbm kmln-_ns‚ c≠mw`mcy hgn-°p≈ ]uX-\mbP: apl-ΩZv dnbmkv kmln_v ]g-b-ßm-Sn-bm-Wv. Cu k∑-\- n\vA√mlp Cu temIØpw ]c-tem-IØpw At±-lØn\v X°-Xmb]Xn-^ew \¬Is´ F∂ ]m¿∞-\-tbmsS Cu KŸw a¿lqwlmPn-km-ln-_ns‚ ]mh-\-kva-c-W-bv°mbn ka¿∏n-°p-∂p.
ka¿∏Wwka¿∏Wwka¿∏Wwka¿∏Wwka¿∏Ww
Ie-¥≥tImbm lmPn kmln-_n\v
IrX -⁄XIrX -⁄XIrX -⁄XIrX -⁄XIrX -⁄X
d_vh-bnse P\m_v Jp¿inZv AlvaZv kmln_v cNn®
"AlvaZo _t®mw tIentb XmcosJ Alva-Zn-øØv' F∂
]pkv-X-I-Øn¬ lZvdØv Alva-Zv(-A)s\ Ipdn®v ]Xn-]m-
Zn-°p∂ A≤ym-bsØ Bkv]-Z-am-°n-bmWv Cu sNdp-KŸw
Xøm-dm-°n-bn-´p-≈-Xv. lZvdØv Alva-Zv(-A)-s\-°p-dn-®v hnc-
Nn-X-amb a‰v NcnX KŸ-ß-fpsS klm-b-tØmsS Bh-iy-
ap≈ ÿe-ß-fn¬ hni-Zo-I-c-W-ßfpw \¬In-bn-´p-≠v.
lZvdØv akolv auDu-Zv(A)s‚ Cu eLp-N-cnXw
Ip´n-I-sf-°qSn IW-°n-se-SpØv hJvs^\u ]mTy-]-≤-Xn
A\pkcn®v Xøm-dm-°n-bn- p≈-XmWv. CXns‚ cN-\bn¬ ]nb-
kp-lrØv P\m_v auehn apl-ΩZv \Po-_vJm≥ kmln-
_ns‚ t]cW ]tXyIw kvac-Wo-b-am-Wv. CXns‚ kwtim-
[\ \n¿∆-ln-®Xv _lp-am-\y-cmb auehn apl-ΩZv Ckvam-
bo¬ kmln-_v (kZv¿, dnhyq IΩn‰n tIc-f) BWv. Isø-
gpØv ]Xn Xøm-dm-°p-∂-Xn¬ Fkv. eqJvam≥ AlvaZv
Imh-t»-cn (s/o P\m_v F®v. kpsse-am≥ kmln-_v)bpsS
Bflm¿Yamb kl-I-c-Whpw IrX-⁄-Xm-¿lam-Wv.
Pkmlp-ap-√mlp XBe.
A√mlp Cu sNdp-K-ŸsØ X_veo-Kn\pw X¿_n-ø-
Øn\pw D]-Im-c-]-Z-am-°p-am-dm-I-s´. Bao≥.
Imh-t»cn, F®v. iwkp-±o≥,
10.11.1385 ap_-√nKv kn¬kne2006.
lZvdØv AlvaZv (A)
hmKvZØ alvZo akolv
10
lZvdØv Alva-Zv(-A)
Alva-Znøm apkvenw Pam-A-Øns‚ A`n-h-µy-ÿm-]-I¿
lZvdØv an¿km Kpemw Alva-Zv JmZn-bm\n(-A) 1835 s^_p-
hcn 13 sh-≈nbmgvN cmhnse C¥y-bnse ]-©m-_v kwÿm-
\Øv JmZn-bm≥ F∂ ÿe-ØmWv `qPm-X-cm-b-Xv. At±-l-
Øns‚ ]nXm-hns‚ t]cv an¿km Kpemw ap¿Øfm F∂pw, amXm-
hns‚ t]cv Nndm-Kv_o_n F∂p-am-bn-cp-∂p. ]nXm-a-l≥ an¿km
AXzm-ap-l-ΩZpw, ]]n-Xm-a-l≥ an¿km Kp¬ap-l-ΩZpw BWv.
apKƒIp-Spw-_-Ønse _¿emkv F∂ hwi-Øn-emWv B
alm-fl≥ Dƒs∏-Sp-∂-Xv. Cu hn`m-KsØ Xncn-®-dn-bp∂ t]cmWv
"an¿km'.
Cu IpSpw-_-Ønse an¿km lmZn-t_Kv F∂p t]cp≈ Hcp
alm≥ InkvXzm–w 16-˛mw \q‰m-≠ns‚ (lnPvd 10-˛mw \q‰m-≠v)
Ah-km-\w, _m_¿ NI-h¿Øn-bpsS Ime-Øv, Xs‚ kztZ-i-
amb Jpdm-km-\n¬\n-∂v, GI-tZiw 200 t]tcm-sSm∏w C¥y-bnse
Øn. _nbmkv \Zn-°-Sp-ØmWv Ah¿ Xmh-f-am-°n-b-Xv. ChnsS
Ah¿ Hcp Kma-Øn\v ASn-Ø-d-bn- p. AXns‚ t]cv Ckvemw]q¿
F∂m-bn-cp-∂p. CXv ]n∂oSv "Ckvemw]q¿ Jmkn amPn' F∂v
]kn-≤-am-bn. ]ns∂-∏ns∂ P\-߃ "Jmkn-amPn' (Qazi Majhi)F∂v
]d-bm≥ XpS-ßn. XpS¿∂v amPn C√m-Xm-bn. Jmkn (Qazi) amX-
am-bn. Jmkn (Qazi) ]n∂oSv JmZn-bpw, JmZn JmZn-bm\pw Bbn-am-dn.
hmKvZØ ako-lmb lZvdØv an¿km Kpemw AlvaZv(-A)s‚
IpSpw_w apKƒIm-e-L-´-Øn¬ Ht´sd hnin-„-]-Z-hn-I-fn¬ D]-
hn-jvTcm-bn-cp-∂p. apKƒ kmamPyw £bn-®-t∏mƒ Cu IpSpw_w
JmZn-bm-\pw, GItZiw 60 ssa¬ Np‰p-h-´-Øp≈ ]tZ-iØpw
kzX-¥-ambn `cWw \S-Øn. kn°p-Im-cpsS ImeØv AXpw
lZvdØv Alva-Zv (-A)
11
lZvdØv Alva-Zv(-A)
Zp¿∫e-am-bn. Hcp-]mSv ]tZ-i-߃ ssIhn-´p-t]m-hp-Ibpw
sNbvXp. F¥n-\-[n-Iw, GI-tZiw 16 h¿jw Cu IpSpw-_-Øn\v
JmZn-bm-\n¬\n∂v lnPvdØv sNbvXv I]q¿Ø-e-bn¬ Xma-kn-
t°-≠n-h-∂p. ]n∂oSv alm-cmPm cRvPn-Øvknw-Kns‚ Ime-ØmWv
Cu IpSpw_w ho≠pw JmZn-bm-\n¬ FØn-b-Xv. _n´o-jp-Im-
cpsS c-W-Im-eØv Cu IpSpw-_-Øns‚ a‰v kzØp-°fpw I≠p-
sI-´n. F¶nepw JmZn-bm\nepw, AXns‚ Np‰p-h-´-Øp-ap≈ ]tZ-
i-ß-fnepw Ch-cpsS DS-a-ÿm-h-Imiw \ne-\n-∂n-cp-∂p.
P\-\hpw Ip´n-°m-ehpw
lZvdØv an¿km Kpemw AlvaZv(A) 1835 s^_p-hcn 13-˛\v
kp_vln \a-kvIm-c-Øns‚ ka-b-ØmWv P\n-®-Xv. bp‹-P-\m-
bmWv At±lw P\n-®-Xv. AXm-bXv At±-l-tØm-sSm∏w Hcp
s]¨Ip- nbpw P\n-®n-cp-∂p. B Ip´n-bpsS t]cv P∂Øv _o_n
F∂m-bn-cp-∂p. hfsc sNdp-∏-Øn¬Øs∂ h^m-Øm-bn.
lZvdØv Alva-Zv(-A)\v 6, 7 hb- v ]m-bamb-t∏mƒ At±-
lsØ ]Tn-∏n-°p-∂-Xn-\p-th≠n Hcp A≤ym-]-Is\ \n›-bn-®p.
At±-l-Øn¬\n-∂mWv hnip-≤-Jp¿-B\pw A°m-esØ coXn-b-
\p-k-cn®v Nne ^m¿kn KŸ-ßfpw ]Tn-®-Xv. XpS¿∂v a‰p-c≠v
A≤ym-]-I-cn¬\n∂v ^m¿knbpw Ad-_nbpw ]Tn-®p-sIm-≠n-cp-
∂p. sshZy-imkvX KŸ-߃ ]Tn-®-Xv, hen-sbmcp nj-Kz-c-\m-
bn-cp∂ kz¥w ]nXm-hn¬\n∂p-X-s∂-bm-Wv. GsX-¶nepw A≤ym-
]-I-cn¬\n∂v IrXy-ambn Zo\ohnZym-`ym-k-sam∂pw B¿÷n-®n-
cp-∂n-√. kz¥w \nebv°v aX-K-Ÿ-߃ ]mcm-bWw sNbvXn-cp-
∂p. hnip-≤-Jp¿-B≥ ]mcm-bWw sNøm\pw AXn¬ ]cn-Nn-
¥\w sNøm\pw XpS°w apXte At±-l-Øn\v AXoh Xm¬]-
cy-am-bn-cp-∂p.
kz`mhw
lZvdØv Alva-Zv(-A)s‚ Ip´n-°mew AXo-h-e-fn-Xhpw ]c-
a-]-cn-ip-≤hpw Bbn-cp-∂p. Hcp D∂-X-Ip-e-Pm-X-\m-bn-cp-∂n- p-IqSn
At±lw A\m-h-iy- I-fn-I-fntem t\cw-t]m-°p-I-fntem G¿s∏-
´n-cp-∂n-√. ]t£, ]tbm-P-\-]-Zhpw KpW-]-Z-hp-amb Ifn-I-fn¬
12
lZvdØv Alva-Zv(-A)
Xo¿®-bmbpw ]s¶-Sp-Øn-cp-∂p. sNdp-∏-Øn¬Øs∂ \o¥m≥
]Tn-®p. IpXn-c-k-hm-cn-bnepw \n]p-W-\m-bn-cp-∂p. At±-l-Øns‚
k¬kz-`m-h-ßfpw emfn-Xyhpw ]cn-ip-≤nbpw A\ysc lTm-Zm-
I¿jn-®n-cp-∂p.- Hcp henb kq^n-h-cy\pw hen-bp-√-mbp-am-bn-cp∂
auehn Kpemw dkq¬ kmln_v Hcn-°¬ B Ip´n-bpsS inc-
n¬ Xtem-Sn-s°m≠v ]d-™p. ""C°m-e-L- -Øn¬ Bsc-¶nepw
\_n-bm-Ip-sa-¶n¬ Cu Ip´n \p_p-∆-Øn\v tbmKy-\m-Wv.'' (l-
bm-sØ-Xz-øn-_, t]Pv 14)
bphXzw
15- 16 hb v ]mb-am-b-t∏mƒ At±-l-Øns‚ hnhmlw amXp-
es‚ ]pXn lp¿aØv _ohn kmln-_-bp-ambn \S-∂p. Cu hnhm-
l-Øn¬ At±-l-Øn\v c≠v Ip´n-Iƒ P\n-®p. (1) lZvdØv an¿km
kp¬Øm≥ AlvaZv kmln-_v˛ D∂X k¿°m¿ DtZym-K-ß-
fn¬ D]-hn-jvT-\m-bn-cp-∂p. c≠mw Jnem- Øv ImeØv _bv-AØv
sNbvXp. 1931- ¬ h^m-Øm-bn. (2) an¿km kv¬ AlvaZv kmln-
_v lZvdØv akolv auDu-Zv(-A)s‚ Ime-Øp-Xs∂ h^m-Øm-
bncp∂p.
hnhm-l-Øn-\p-ti-jhpw B alm-fls‚ Pohn-X-Øn-e-[nI
ka-bhpw ssZh-kvtXm-X-Ønepw ssZh-kva-c-W-bn-ep-amWv Ign-
™-Xv. At±-l-Øns‚ ]nXm-hv, aI\v Hcp `uXn-I-tPmen t\Sn-
sIm-S-°-W-sa∂pw AXn¬ A`n-hr-≤n-s∏-S-W-sa∂pw AXn-bmbn
BK-ln-®n-cp-∂p. ]t£, At±lw AXv C„-s∏-´-tX-bn-√.
F¶nepw ]nXm-hns‚ BK-l-]-Im-chpw At±-lsØ A\p-k-
cn-®p-sIm≠pw qan-kw-_-‘-amb Nne tIkp-Iƒ°v t]mbn-s°m-
≠n-cp-∂p. 1864-˛¬ knbm¬t°m-´n¬ \mep-h¿jw k¿°m¿
tPmenbpw sNbvXp. ]-t£, At±-l-Øn\v B tPmen-tbmSv Hcp
]Xn-]-Ønbpw C√m-bn-cp-∂p. "ChnsS F\n°v Imcm-Kr-l-ambn
tXm∂p∂p' F∂mWv At±lw ]d-™n-cp-∂-Xv. Hgn-hp-k-a-b-ß-
f-[n-Ihpw hnip-≤-Jp¿-B≥ ]mcm-b-W-Ønepw C_m-Z-ØpIfnepw
InkvXym-\n-I-fp-ambn Ckvem-ans‚ kXy-sØ-°p-dn-®p≈ N¿®-
I-fn-ep-amWv At±lw sNe-h-gn-®-Xv.
1867-˛¬ At±-l-w, ]nXm-hns‚ \n¿t±-i-]-Imcw k¿°m¿
13
lZvdØv Alva-Zv(-A)
DtZymKw cmPn-sh®v JmZn-bm-\n¬ Xncn-s®-Øn. Cu h¿jw Xs∂-
bmWv amXmhv ac-W-s∏-´-Xpw. amXr-hn-tbm-K-th-Z\ At±lw
At£m-`y-\mbn t\cn-´p.
C¬lmw
1868-˛69-˛¬ Hcmƒ lZvdØv Alva-Zv(-A)s\ auehn apl-ΩZv
lpssk≥ _´m-e-hn-bp-ambn N¿® \S-Øm≥ sIm≠p-t]m-bn.
aue-hn Alvse lZokv I£n-°m-c-\mbncp∂p. A°m-eØv Cu
hn`m-K-Øn\v i‡-amb FXn¿∏p-I-fmWv D≠m-bn-cp-∂-Xv. _´m-
ehnbpsS hmZ-ßsf sX‰m-sW∂v ÿm]n®pIm´m-\m-bn-cp-∂p
lZvdØv Alva-Zn(-A)s\ N¿®°v sIm≠p-t]m-bXv. B alm-
fl≥, _´m-ehntbmSv At±-l-Øns‚ hnizm-k-]-am-W-߃ F¥m-
sW∂v tNmZn-®p. Xs‚ hnizm-k-]-am-W-߃, Ckvem-anI hnizm-
k-]-am-W-߃ Xs∂-bm-sW∂v _´m-ehn ]d-™-t∏mƒ B alm-
fl≥ \nd-™ kZ- n-t\mSv ]d-™p: ""Cu ]am-W߃ icn-bm-
bhbmWv, CXn-t\mSv hmZ-]-Xn-hmZw \S-Øm-≥ km[y-a-√.'' At±-
lsØ Iq´n-s°m-≠p-t]m-b-h¿°v \oc-k-ap-≠m-bn. Ah¿ ]d-
™p Xm¶ƒ Rßsf A]-am-\n-®n-cn-°p-I-bm-Wv. AXp-tI- -t∏mƒ
lZvdØv Alva-Zv(-A) Ah-tcmSv ]d-™p, Rm≥ sNbvX-sX√mw
A√m-lp-hns\ ap≥\n¿Øn-s°m≠v amX-am-Wv. Rm≥ P\-ß-
fpsS ]iw-k-tbtbm ]tIm-]-\-tØtbm Ku\n-°p-∂n-√.
Cu kw`-h-Øn¬ A√mlp kt¥mjw ]I-Sn-∏n-®p-sIm≠v
At±-l-Øn\v C]-Imcw C¬lmw Adn-bn-®p. ""A√mlp \ns‚
Cu ]hr-Øn-bn¬ k¥p-„-\m-bn-cn-°p∂p. Ah≥ \n\°v A\p-
K-l-Øn-\p-ta¬ A\p-Klw \¬Ipw. GXp-h-sc-sb-∂m¬ cmPm-
°-∑m¿ \ns‚ hkvX-Øn¬\n∂v A\p-Klw tXSpw.'' (_-dm-
los\ Alva-Zn-øm, `mKw 4, t]Pv-˛520)
1875-˛76-˛¬ ssZhnI \n¿t±-i-]-Imcw 8,9 amk-tØmfw
At±lw XpS¿®-bmbn t\mº-\p-jvTn-®p. £Ww ]c-am-h[n Ipd-
°p-Ibpw Bflo-b-Im-cy-ß-fn¬ IqSp-X¬ i≤m-ep-hm-Ip-Ibpw
sNbvXp. At\Iw Bflo-bm-\p-K-l-߃°v At±lw ]mXo-`q-
X-\m-bn. kz]v\-Ønepw Iiv^n (Pm-K-Xm-Z¿i-\w)-ep-ambn ap≥I-
S∂ \nc-h[n ]hm-N-I-∑m-cp-ambpw hcn-jvTm-flm-°-fp-ambpw IqSn-
14
lZvdØv Alva-Zv(-A)
°m-gvNbv°pw Ah-kcw e`n-®p.
]nXm-hns‚ acWw
1876-˛¬ ]nXmhv ac-W-s∏-´p. Fs¥-s¥√mw ]iv\-ß-fmWv
C\n A`n-ap-Jo-I-cn-t°-≠n-h-cn-I-sb∂v Nn¥n®v At±lw hymIp-
e-\m-bn. At∏mƒ A√mlp At±-l-Øn\v Cßs\ C¬lmw Adn-
bn-®p. Ae-bvk-√m-lp- _n-Im-^n≥ A_vZ-lq. A√mlp Xs‚
Zmk\v aXn-bm-b-h-\t√? (In-Xm-_p¬ _cnø, ASn-°p-dn-∏v, t]˛159)
Cu C¬lmw At±-l-Øn\v kam-[m-\hpw Biz-mkhpw ]Zm\w
sNbvXp.
]nXm-hns‚ ac-W-Øn-\p-tijw IpSpw-_-kz-Øp-°-fpsS
ssIIm-cy-I¿Ømhv At±-l-Øns‚ tPyjvT-k-tlm-Z-c≥ an¿km
Kpemw JmZn¿ kmln-_m-bn-cp-∂p. Xs‚ kzØvhnlnXw th¿s]-
SpØn lZvdØv Alva-Zv(-A)\v kzÿ-ambn PohnXw X≈n-\o-
°m-am-bn-cp-s∂-¶nepw At±-l-aXv C„-s∏- n-√. tPyjvT≥ \¬Ip-
∂-Xn¬ Xr]v-X-\mbn Pohn-®p-t]m-∂p. Cu Ime-L´w hfsc _p≤n-
ap-´n-bmWv At±-l-Øn\v Ign-®p-Iq-t´-≠n-h-∂-Xv. sNdnb sNdnb
Pohn-Xm-h-iy-߃ km[-n-°p-∂-Xn-\p-t]mepw hfsc hnj-an-®p.
F¶nepw £a-tbmSpIqSnbpw A√m-lp-hn-t\mSv \µn ImWn-®p-
sIm≠pw Cu L´hpw At±lw XcWw sNbvXp. Xs‚ `£-
W-a-[n-Ihpw km[p-°ƒ°n-S-bn¬ hnX-cWw sNøp-Ibpw kzbw
hfsc Ipd-®p-amXw `£n-°p-I-bp-am-bn-cp∂p ]Xn-hv.
_dm-los\ Alva-Znøm
C°m-eØv lZvdØv Alva-Zv(-A) Ckvem-ans‚ kXyX
ÿm]n®psIm≠v ]X-ß-fn¬ teJ-\-߃ Fgp-Xm≥ XpS-ßn.
Cu teJ-\-߃ Hcp-]mSv N¿®-Iƒ°v tlXp-hm-bn. ImcWw
Ckvem-ans‚ kXy-km-£y-Øn-te°v At±lw ka¿∏n® \nch[n
sXfn-hp-Iƒ°p-ap-ºn¬ iXp-°ƒ ]I-®p-\n¬°p-I-bm-bn-cp-∂p.
Ipd-®p-Im-e-Øn-\p-ti-jw, hnip-≤-Jp¿-B-t‚bpw lZvdØv
\_n(-k) Xncp-ta-\n-bp-tSbpw kXy-km-£y-Øn-\p≈ A\n-tj[y
sXfn-hp-Iƒ \nc-Øn-s°m≠v Hcp KŸ-]-c-ºc Fgp-Xm-\m-cw-`n-
®p. "_dm-los\ Alva-Znøm' F∂ t]cn¬ ]kn-≤-amb Cu
15
lZvdØv Alva-Zv(-A)
KŸ-k-am-lm-c-Øns‚ agp-h≥ t]cv "A√m-lp-hns‚ KŸ-amb
Jp¿-B-t‚bpw apl-ΩZo \p_p-∆-Øn-t‚bpw kXy-Øn-te-°p≈
Alva-Znøm ]am-W-߃' F∂m-Wv.
Cu KŸ-Øns‚ BZy- mKw 1880- epw c≠mw- mKw 1881- epw
aq∂mw- mKw 1882- epw \memw `mKw 1884- epw ]kn-≤-s∏-Sp-Øn.
Cu KŸ-c-N\ lZvdØv Alva-Zv(-A)s\ cmPy-sam- p°pw ]kn-
≤-\m-°n. iXp-°fpw anX-ßfpw Hcp-t]mse A±l-Øns‚ Ign-
hp-Isf AwKo-I-cn-°m≥ \n¿_-‘n-X-cm-bn. apkvenw-Iƒ AXy-
[nIw kt¥m-jn-®p. ]kn≤ apkvenw]fin-X≥ auehn apl-ΩZv
lpssk≥ _´m-e-hn˛ Ct±lw ]n∂oSv lZvdØv Alva-Zv (A)s‚
_≤-ssh-cn-bmbn amdn˛ Cu KŸ-sØ-°p-dn®v ]d-™Xv Cß-
s\-bm-Wv. ""\ΩpsS A`n-]m-b-Øn¬ C°m-e-L-´-Øn¬ \ne-hn-
ep≈ ÿnXn-K-Xn-I-fpsS ASn-ÿm-\-Øn¬ Cu KŸØn\v
XØp-ey-amb H∂v Ckvem-an¬ Ct∂-hsc cNn-°-s∏-´n-´n-√. (C-
im-AØp- p-∂x)
Ckvem-ans‚ iXp-°-fnepw Cu KŸ-c-N\ ]`mhw sNep-
Øn. Cu KŸ-Øn\v adp-]Sn Fgp-Xp-∂-h¿°v kΩm-\-ØpI
hmKvZm\w sNøp-Ibpw Ckvem-ans‚ \nd-∂-km-£y-ßsf Jfin-
°m≥ Aap-kvenw-Isf sh√p-hn-fn-°p-Ibpw sNbvXp. ]t£, Hscm‰
iXp-hn\pw cwK-Øp-h-cm≥ ss[cy-ap-≠m-bn-√. F¶nepw lZvdØv
Alva-Zv(-A)\v FXn-cn¬ Ah-cpsS iXpX \mƒ°p-\mƒ h¿≤n-
®p. hnhn-[-X-c-Øn¬ At±-lsØ D]-Z-hn-°m≥ Ah¿ D]m-b-
߃ sa\-™p. ]t£, Ah-cpsS F√m ]≤-Xn-Ifpw Atº
]cm-P-b-s∏-Sp-I-bm-Wp-≠m-b-Xv.
X]m¬tIkv
1877-˛¬ den-bdmw F∂p-t]-cp≈ Hcp InkvXy≥ h°o¬
lZvdØv Alva-Zv(-A)\v FXn-cn¬ Hcp tIkv ^b¬ sNbvXp.
Cu tIkv Pam-A-Øns‚ Ncn-X-Øn¬ "apJ-±na Um°v Lm\m'
(X-]m¬ tIkv) F∂ t]cn¬ Adn-b-s∏-Sp-∂p.
lZvdØv Alva-Zv(-A) lnµp-°-fnse Bcy-k-amP hn`m-K-Øn-
s∂-Xn-cn¬ Ckvem-ans‚ kXy-km-£y-߃ Dƒs∏-Sp-Øn-s°m≠v
16
lZvdØv Alva-Zv(-A)
Hcp teJ-\-sa-gp-Xn Aar-Xvk-dnse Hcp ] n-te°v Ih-dn-em°n
Ab-®p-sIm-Sp-Øp. AtXm-sSm∏w Hcp IØpw h®n-cp-∂p. A°m-
esØ X]m¬ \nb-a-a-\p-k-cn®v CØcw Ih-dp-I-fn¬ IØ-b-
°p-∂Xv Ip‰-I-c-am-bn-cp-∂p. AXn-\p-sIm-Sp-Øn-cp∂ in£ 500
cq] ]ngtbm 6 amkw XSthm Bbn-cp-∂p. ] ns‚ DS-a-ÿ-\m-
bn-cp∂ den-bdmw Ckvem-ans‚ iXpX ImcWw X]m¬ A[n-
Ir-Xsc hnh-c-a-dn-bn-®p. AXns‚ e-ambn lZvdØvAlvaZv(-A)-
s\-Xn-cn¬ tIkv cPn-ÿ sNø-s∏´p. Cu Znh-k-ß-fn¬ At±lw,
den-bdmw Hcp ]mºns\ Xs∂ sImØm≥ hnSp-∂-Xmbpw ]t£
Xm≥ c£-s∏-Sp-∂-Xmbpw Hcp- kz-]v\-Øn¬ I≠n-cp-∂p.
tIkv tImS-Xn-bn-se-Øn-b-t∏mƒ tIkn¬\n∂v c£-s∏-Sm≥
A`n-`m-j-I¿ lZvdØv Alva-Zv(A)s\ D]-tZ-in-®Xv Xm\-ß-s\-sbmcp IØv ]kvXpX Ih-dn¬ sh®n-´n-s√∂pw den-bmdmw
Xt∂m-Sp≈ iXpX \nanØw Xm\-ßs\ sNbvXp-sh∂v ]d-bp-
I-bm-sW∂pw tImS-Xn-bn¬ samgn \¬Inbm¬ aXn-sb-∂m-Wv.
]t£ B kXym-flmhv AXn\p sImSpØ adp-]Sn Xm≥
]kvXpX Ih-dn¬ IØp-sh-®n-cns° in£-bn¬\n∂v c£-s∏-Sp-∂-Xn-\p-th≠n AXv \ntj-[n-°m≥ km[y-as√∂pw I≈w
]dbm≥ Ign-bn-s√-∂p-am-bn-cp-∂p. lZvdØv Alva-Zv(A)s‚ adp-
]Sn tI -t∏mƒ F¶n¬ ]ns∂ c£-s∏-Sm≥ hgn-I-sfm∂pw ImWp-
∂n-s√-∂m-bn-cp∂p A`n- m-j-I¿ ]d-™-Xv. At±lw ]d™p,
\ap°v ImØn-cp∂v ImWmw. GXm-bmepw Rm≥ I≈w ]d-bm≥Xøm-d-√.
Ih-dn¬ Xm¶-fmtWm IØv h®-sX∂v tImSXn tNmZn-®-
t∏mƒ At±lw ]d-™p. AsX, Rm≥ Xs∂-bmWv sh®-Xv.]t£, AXv X]m¬ \nb-a-Øn-s\-Xn-cm-sW∂v F\n-°-dn-bn-√m-bn-
cp-∂p. lZvdØv Alva-Zv(-A) sX‰v kΩ-Xn-®-t∏mƒ iXp-°ƒ
BÀm-Z-`-cn-X-cm-Ip-Ibpw in£m hn[n tIƒ°m≥ Ah¿ ImXp-
Iq¿∏n-°p-I-bpambn-cp-∂p. BIm-iØv hn[n-°-s∏-´-X-√msX
as‰m∂pw `qan-bn¬ \S-°n-s√∂v Ah¿ a\- n-em-°n-bn-cp-∂n-√.ssZhn-I-]n-¥pW B kXym-flm-hn-t\m-sSm-∏-ap-≠m-bn-cp-∂p.
\ymbm-[n-]≥ lZvdØvAlva-Zv(A)s‚ kXy-k-‘-X-bnepw \∑-
bnepw hf-sc-b-[nIw ]`m-hn-X\mbn At±lsØ -\n-cp-]m-[nIw
17
lZvdØv Alva-Zv(-A)
BZ-c-]q¿∆w shdp-sX-hn-´p.
tPyjvTs‚ acWw
1881-˛¬ At±-l-Øns‚ tPyjvT-k-tlm-Z-c≥ an¿km Kpemw
JmZn¿ kmln_v h^m-Øm-bn. At±-l-Øn\v a°-fp-≠m-bn-cp-∂n-
√. AXpsIm-≠p-Xs∂ lZvdØv Alva-Zv(-A) Bbn-cp∂p
kzØns‚ Ah-Im-in. ]t£, B alm-flmhv tPyjvTs‚ hn[-h-bpsS kt¥m-jsØ ap≥\n¿Øn kzØp-°ƒ ssIh-i-s∏-Sp-
Øn-bn-√. Cu kzØp-°ƒ Hcp \o≠-Imew a‰p IpSpw-_-°m-
cpsS A[o-\-X-bn-em-bn-cp-∂p.
c≠mw hnhmlw
lZvdØv Alva-Zv(A)s‚ c≠mw hnhmlw 1884-˛¬ ssZhn-I-
\n¿t±-i-]-Im-chpw C¬lm-ans‚ ASnÿm\-Ønepw U¬ln-
bnse kp]kn≤-amb Hcp kønZv IpSpw-_-Ønse ]cnip≤hXn-
bmb alnfmc-Xv\w, lZvdØvkønZ \pkvdØv Plmw-_oKw kmln-
_-bp-ambn \S-∂p. Hcp C¬lmans‚ \nd-]p-e¿®-Iq-Sn-bm-bn-cp∂p
AXv. B C¬lmw C-]-Im-c-am-bn-cp-∂p. ""\ns‚ as‰mcp hnhmlw
\SØ-W-sa∂v Rm≥ BK-ln-°p-∂p. Cu F√m Imcy-ßfpw
Rm≥Xs∂ Hcp-°p-∂-Xm-W-v.'' (l-bmsØ Xzøn-_, t]Pv-˛73).
lZvdØv Alva-Zv(-A)s‚ izip-cs‚ t]cv lZvdØv ao¿ \mkn¿
\hm_v kmln_v F∂m-bn-cp-∂p. At±lw hfsc ]cn-ip-≤-\mb
Hcp alm-flm-hm-bn-cp-∂p. 1884-˛¬ \hw-_¿ 17-˛\v U¬ln-bnse
kp]-kn≤ ]fin-X-\mb kønZv \Zo¿ lpssk≥ kmln_v apl-
±nkv Zlve-hn, lZvdØv Alva-Zv(A)s‚ \n°mlv JpXzv_ \n¿∆-
ln-®p. Cu hnhmlw ssZhnI hmKvZm-\-]-Imcw A\p-K-l-]q¿Æ-
am-bn-cp-∂p. CXn¬ Ht´sd kphm¿Ø-I-fm¬ A\p-Kr-lo-X-cmb
]cn-ip≤k¥m-\-߃ lZvdØv Alva-Zv(-A)\v e`n-®p. ]kvXpX
kphm¿Ø-I-fpsS ]q¿Øo-I-cWw C∂pw temIw I≠p-sIm-
≠n-cn-°p-∂p.
kphm¿Ø \¬I-s∏´ k¥m-\-߃
Cu hnhm-l-Øn¬ lZvdØvAlva-Zv(-A)\v 10 k¥m-\-߃
e`n-®p. Ah-cn¬ A©p-t]¿ sNdp-]m-b-Øn¬Øs∂ h^m-Øm-bn.
18
lZvdØv Alva-Zv(-A)
1. kmln_v kmZn CkvaØv (1886 sabv- 1891 Pqem-bv)
2. _io¿ A∆¬ (7.8.1887˛ 4.11.1888)
3. l. an¿km _io-dp-±o≥ alvaqZv AlvaZv(12.1.1889- 8.11.1965)
4. kmln_v kmZn iu°Øv (1891- 1892)
5. l. an¿km _io¿ Alva-Zv (20.4.1893- 2.9.1963)
6. l. an¿km ico^v AlvaZv (24.5.1895˛26.12.1961)
7. l. \hm_v ap_m-d-°-t_Kw (6.3.1897- 23.5.1977)
8. l. an¿km ap_m-dIv AlvaZv (14.6.1899- 16.9.1907)
9. kmln_v kmZn Aa-Øp-∂-ko¿ (28.1.1903- 3.12.1903)
10. l. Aa-Øp¬ l^okv t_Kw (25.6.1904- 1987)
apP-±nZv
1885˛s‚ Bcw-`-Øn¬ lZvdØv Alva-Zv(-A) Hcp hn⁄m-]\w Cd-°n. AXn¬ At±lw Ckvem-anI iXp-°sf, Ckvem-
ans‚ ]pXnb ]pXnb Zr„m-¥-߃ ImWm≥ BK-ln-°p-∂p-
sh-¶n¬ Xs‚ ASp-Øp-h∂v B BIm-iob Zr„m-¥-߃
ImWm≥ £Wn-®n-cp-∂p. IqSmsX A√m-lp- Xs∂ Ckvem-an-
s‚bpw dkq-ep-√mlv(k)s‚bpw kXyX shfn-s∏-Sp-Øp-∂-Xn-
\p-th≠n C°m-e-L-´-Øn¬ apP-±nZpw ssZh-\n-tbm-Kn-X-\p-ambn
\n›-bn-®n-cn-°p-I-bm-sW∂pw hnfw-_-c-s∏-Sp-Ønbncp∂p. Cu
t\m´okv 20,000 tIm∏n-I-fmWv A®-Sn-®-Xv.
_bv-AØv hnfw-_cw
1888 Unkw-_¿ 1˛\v ssZhnI \n¿t±-i-]-Imcw At±lw Hcp
hnfw-_cw ]kn-≤o-I-cn-®p. kXy-k-‘-amb hnizm-khpw icn-
bmb ]cn-ip-≤nbpw B¿÷n-°p-∂-Xn-\p-th≠n Xm\p-ambn _bv-
AØv sNøm\pw Aßs\ ssZhnIm\p-K-l-߃°v ]mXo-`q-
X-cm-Im\pw At±lw P\-ßsf £Wn-®p. 1889 P\p-hcn 12-˛\v
as‰mcp hn⁄m-]-\-Øn-eqsS _bv-A-Øns‚ 10 \n_-‘-\-Ifpw
hnfw-_-c-s∏-Sp-Øn. AXns‚ kw£n]vXw CXmWv:
X\n°v _bv-AØv sNøm-\m-K-ln-°p-∂-h¿ A√m-lp-hn-
t‚bpw dkq¬(-k)-t‚bpw B⁄-I-f-\p-k-cn-°p∂XmWv.
in¿°v, If-hv, AI-aw, Ipg-∏w, Al-¶m-cw, anYym-`n-am-\w XpS-
ßnb kI-e-Xn-∑-I-fn¬\n∂pw hn´p-\n¬°p∂Xm-Wv. IrXy-ambn
\a-kvIm-c-߃ A\p-jvTn-°p∂XmWv. A√m-lp-hn-\p-th≠n
19
lZvdØv Alva-Zv(-A)
kIe ]bm-k-ßfpw kln-°p∂XmWv. F√m-h-tcmSpw \√-co-
Xn-bn¬ h¿Øn-°p∂XmWv. Zo\o-tk-h-\-ßsf G‰hpw ]nb-
s∏´Xmbn KWn-°p∂XmWv. kI-e-P-\-ß-tfmSpw A\p-I-ºm-
]q¿∆w h¿Øn-°p∂XmWv. a‰m-tcmSpw ImWn-°mØ kvt\l-
_‘w lZvdØv Alva-Zp(-A)-ambn ]pe¿Øp∂Xpw ac-Ww-h-
scbpw ]-kvXpX 10 \n_-‘-\-I-fnepw Dd-®p-\n¬°p∂XpamWv.
Alva-Znøm apkvenw Pam-AØv
1889 am¿®v 23- \v ep[n-bm-\-bnse a¿lqw kq^n Alva-ZvPm≥
kmln-_ns‚ h-\-Øn¬sh®v lZvdØv Alva-Zv(-A) 40 t]cn¬
\n∂v BZy-ambn _bv-AØv kzoI-cn-®p. Aßs\ Alva-Znøm
apkvenw Pam-A-Øn\v ASn-Ø-d-bn-´p. G‰-hp-amZyw _bv-AØv
sNøm≥ `mKyw e`n-®Xv lZvdØv auem\m lIow \qdp-±o≥
kmln-_v(-d)\mbn-cp-∂p. kvXoI-fn¬\n∂v BZy-ambn _bv-AØv
sNbvXXv lZvdØv kpKvd-t_Kw kmln-_(-d) Bbn-cp-∂p. Ch¿
lZvdØv auem\m lIow \qdp±o≥ kmln-_ns‚ kl-[¿Ωn-Wn-
bpw, kq^n Alva-ZvPm≥ kmln-_n-t‚bpw aI-fp-am-Wv. A∂v
_bv-AØv sNbvX a‰p Nne-¿ Ch-cmWv.
lZvdØv auehn A–p-√mlv kmln_v sk∂u-cn(-d),
lZvdØv Nu±cn dpkvXw Aen kmln-_v(-d), lZvdØv ap≥in
Atcm-tU-Jm≥ kmln-_v(d), lZvdØv ap≥in k^¿ AlvaZv
kmln-_v(-d), lZvdØv ap≥in l_o-_p¿d-lvam≥ kmln-_v(-d),
lZvdØv JmZn knbm-D-±o≥ kmln-_v(-d), lZvdØv ao¿ C\m-bØv
Aen kmln-_v(-d).
1901 ¬ lZvdØv Alva-Zv(-A) Xs‚ Pam-A-Øn-\v apkvenw
^n¿Jx AlvaZnøm (Alva-Znøm apkvenw Pam-AØv) F∂ t]cv
\¬In.
apkvenlv auDuZv
1886- s‚ XpS-°-Øn¬ ssZth—b-\p-k-cn®v lZvdØv Alva-
Zv(-A) tlmin-bm¿]q-cn-te°v t]mbn. AhnsS Hcp ho´n¬ 40
Znh-k-tØmfw ]m¿∞-\m-\n-c-X-\mbn Ign-®p-Iq-´n. CXv "Nn√m-
Iin' (X-t]m-b-⁄-w) F∂ t]cn-e-dn-b-s∏-Sp-∂p. Ckvem-ans‚
]ptcm-K-Xn°pw ]N-mc-W-Øn\pw th≠n B alm-fl≥ ]tXyI
20
lZvdØv Alva-Zv(-A)
ZpB-I-fn¬ hym]r-X-\m-bn. Cu ZpB-I-fp-tSbpw C_m-Z-Øp-I-
fp-tSbpw ^e-ambn A√mlp Hcp hmKvZØ ]pX-s\-°p-dn®v
lZvdØv Alva-Zv(A)\v kphm¿Ø \¬In. CXv "t]ivtKm-bn-ap-
kvenlv auDuZv' (ap-kvenlv auDu-Zn-s\-°p-dn-®p≈ ]h-N\w)
F∂ t]cn¬ ]kn-≤-am-Wv. Cu kphm¿Ø-bn¬ lZvdØv Alva-
Zv(-A)\v 9 h¿j-߃°Iw Hcp ]pX≥ P\n-°p-sa∂pw B kp]p-
X≥ aptJ\ Ckvem-an\pw Alva-Zn-ø-Øn\pw A\n-X-c-km-[m-c-
W-amwhn[w ]ptcm-KXn e`y-am-Ip-sa∂pw hmKvZ-Ø-]p-X≥ temI-
Øns‚ tImWp-I-tfmfw ]kn-≤n-bm¿÷n-°p-sa∂pw A√mlp
Adn-bn®n-cp-∂p. ]h-N-\-Ønse Nne mK-߃ Xmsg tN¿°p-∂p.
""\o tNmZn-®-Xn≥]-Imcw Rm≥ \n\°v Imcp-Wy-Øns‚
Hc-S-bmfw \¬Ip-∂p. A¤p-X-i-‡n-bp-tSbpw HuZm-cy-Øn-t‚bpw
kmao-]y-Øn-t‚bpw AS-bmfw \n\°v \¬Ip-∂p. hc-]-km-Z-
Øn-t‚bpw HuZm-cy-Øn-t‚bpw AS-bmfw \n\°v \¬I-s∏-Sp-
∂p. hnP-b-ß-fpsS Ip©nI \n\°v e`y-am-Ip-I-bm-Wv. Ah-t\m-
sSm∏w A\p-K-l-ap-≠v. AXv Ahs‚ hc-thm-Sp-IqSn hcp-∂-Xm-
Wv. Ah≥ ]Xm-]hpw ]`m-hhpw sFiz-cy-hp-ap-≈-h-\m-bn-cn-
°pw. Ah≥ temI-Øp-h∂v Xs‚ ako-lo-Kp-W-hpw dqlp¬
lJns‚ (k-Xy-Øns‚ Bflm-hv) A\p-K-lhpw aptJ\ At\-
I-cpsS tcmKsØ kpJ-s∏-Sp-Øpw. Ah≥ Ien-a-Xp-√mlv (A-
√m-lp-hns‚ hN-\w) BIp-∂p. F¥p-sIm-s≠-∂m¬ A√m-lp-
hns‚ A\-pK-lhpw A`n-am-\hpw Ahs\ al-Xz-Øns‚ hN-\-
Øm¬ Ab-®n-cn-°p-∂p. Ah≥ henb _p≤n-im-enbpw Imcy-
⁄-\p-am-bn-cn-°pw; lrZ-bm-fl\m kln-jvWp-X-bp-≈-h\pw.
Ah≥ Bflo-bhpw `uXn-I-hp-amb hnZy-I-fm¬ \nd-°-s∏-Spw.
]Imiw hcp-∂p. ssZhw Ahs\ Xs‚ A`o-„-Øns‚ ]cn-a-
fw-sIm≠v ]cn-en-]vX-\m-°n-bn-cn-°p-∂p. \mw Ah-\n¬ \ΩpsS
Bflmhv CSp-∂-Xm-Wv. Ahs‚ Xe-bv°p-aosX ssZh-Øns‚
\ng-ep-≠m-bn-cn-°pw. Ah≥ thKw thKw hf-cp-Ibpw _‘-\-
ÿ-cpsS tamN-\-Øn\v Imc-W-am-Ip-Ibpw sNøpw. `qan-bpsS
tImWp-I-tfmfw Io¿Øn-]m-]n-°pw. PmXn-Iƒ Ah-\n¬\n∂v
A\p-Klw tXSpw....'' (hn-fw-_cw 1886, s^_p-hcn 20)
Cu ssZhnI kphm¿Ø-b-\p-k-cn®v 9 h¿j-߃°Iw
21
lZvdØv Alva-Zv(-A)
Xs∂ B hmKvZ-Ø-kp]p-X≥ lZvdØv an¿km _io-dp-±o≥
alvaqZv AlvaZv kmln_v qPm-X-\m-bn. lZvdØv akolv auDu-
Zv(-A), "kndmsP ap\o¿' F∂ Xs‚ KŸ-Øn¬ hmKvZØ kp]p-
X≥ P\n-®n-cn-°p-∂-Xmbn hnfw-_cw sNbvXn-´p-≠m-bn-cp-∂p.
apkvenlv auDuZv F∂ t]cn¬ hniz-hn-Jym-X-\m-bn-Øo¿∂ Cu
kp]p-X-\mWv Alva-Znøm apkvenw Pam-A-Øns‚ c≠mw Jeo-
^-bmbn Xnc-s™-Sp-°-s∏-´-Xv. 52 h¿j-°mew \o≠ ]kvXpX
Jnem-^Øv lZvdØv Alva-Zv(-A)\v hmKvZØ]pXs\ Ipdn®v
e`n® 52 kpe-£-W-ß-fp-sSbpw 7 Dt±-iy-ß-fp-sSbpw \nd-]p-
e¿®-bm-bn-cp-∂p.
akolv auDuZv (hm-KvZØ ako-lv)
1890- s‚ Ah-km-\-Øn¬ A√m-lp, lZvdØv Alva-Zv(-A)\v
Cukm-\-_n(-A) a‰v ]hm-N-I-∑m-sc-t∏mse ac-W-a-S-™-Xmbn
Adn-bn-®p-sIm-Sp-°p-I-bp-≠m-bn. Cukm-\-_n(-A) C∂pw ÿqe-
i-co-c-tØm-Sp-IqSn Pohn-®n-cn-°p-∂p-sh∂ hnizmkw hnip-≤-Jp¿-
B\pw Xncp-\-_n-h-N-\-߃°pw _p≤n°pw \nc-°m-Ø-Xm-Wv.
1891-˛s‚ Bcw-`-Øn¬ Cukm-\-_n(-A) acn-®p-t]m-bn-cn-°p-∂p-
sh∂pw At±lw C\n Xncn-®p-h-cn-I-bn-s√∂pw \_n(-k) Xncp-
ta-\n ]h-N\w sNbvX hmKvZØ akolpw alvZnbpambn A√m-
lp, -Xs∂ \n-tbm-Kn®ncn°p-∂p-sh∂pw Cu temIØn-s‚ ]cn-
jvI-c-W-Øn\pw Ckvem-ans‚ icn-bmb A≤-ym-]-\-ßsf \ne-
\m-´p-∂-Xn\pw ]N-cn∏n-°p-∂-Xn\pw th≠n ako-ln-Kp-W-tØm-
Sp-IqSn A√mlp Xs∂ Ab-®n-cn-°p-∂p-sh∂pw B alm-fl≥
]Jym-]n-®p.
Cu hnfw-_-c-tØm-Sp-IqSn Hcp `mKØv k¬]-Ir-Xcpw
kXvhrØ-cp-amb Bfp-Iƒ At±-l-Øn¬ hniz-kn-°m≥ Xøm-
dm-bt∏mƒ adp-`m-KØv FXn¿∏ns‚ XoIm‰v B™p-ho-im\pw
XpS-ßn. anX-߃ iXp-°-fmbn amdn. apkvenw-]-finX ]cn-j-
Iƒ Ip v¿ Xvh-Iƒ Cd-°n. InkvXym-\n-I-fpsS mK-Øp-\n∂v
D≠mb FXn¿∏pw XojvW-am-bn-cp-∂p. Imc-Ww, Cukm-\_n
acn-®p-sh∂ ]Jym-]\w Xntb-I-Xz-Øns‚ ASn-Ø-d-sb-Xs∂
]nSn-®p-e-°p-Ibm-bn-cp-∂p.
22
lZvdØv Alva-Zv(-A)
kwhm-Z-߃
iXp-]-£sØ aue-hn-am-cp-ambpw InkvXy≥ ]mXn-cn-am-cp-ambpw \nc-h[n kwhm-Z-߃ Ac-tß-dn. 1891-˛¬ auehn apl-ΩZv lpssk≥ _´m-ehn, auehn kønZv \Zo¿ lpssk≥ Zlve-
hn, auehn apl-ΩZv _io¿ t`m]m-ehn F∂n-h-cp-ambpw 1892- ¬auehn A–p¬ l°ow Iem-\q-cn-bp-ambpw kwhm-Z-߃ \S-
∂p. 1893-˛¬ ]kn≤ InkvXy≥ ]mXncn A–p-√mlv BYn-ap-
ambn \S∂ kwhm-Zhpw lZvdØv Alva-Zv(-A)s‚ kXy-km-£y-
Øn-\p≈ hen-sbmcp Zr„m-¥-am-bn-cp-∂p. Cu kwhm-Z-ß-fpsS
^e-ambn hf-sc-tbsd kXym-t\z-jn-Iƒ°v lZvdØv Alva-
Zv(A)\v _bv-AØv sNøm≥ Ah-kcw e`n-®p.
P¬km kmem\
1891˛¬ lZvdØv akolv auDu-Zv(-A) P¬km kmem\
(hm¿jn-I-k-tΩ-f-\w)°v ASn-Ø-d-bn-´p. 1891 Unkw-_¿ amkw
tN¿∂ BZysØ P¬km kmem-\-bn¬ 75 t]cmWv ]s¶-Sp-Ø-
Xv. Cu P¬k JmZn-bm-\nse akvPnZv AJvk-bn-emWv kwL-Sn-
∏n-®-Xv. 1892- se P¬k-bn¬ 327 t]¿ ]s¶-Sp-Øp. GXm\pw Nne
h¿j-ß-sfm-gnsI F√m h¿jhpw P¬k kmem\ kwL-Sn-∏n-
®p-h-cp-∂p. ]Xn-\m-bn-c-߃ ]s¶-Sp-°p∂ P¬k-Iƒ JmZn-bm-
s\-t]m-se-Xs∂ hnhn[ cm„-ß-fnepw F√m h¿jhpw DΩsØ
hmln-Z-bpsS A\p-]-a-Zriyw ]I-S-am-°n-s°m≠v Ac-tß-dp-∂p.
]mXncn A–p-√mlv BYn-an-s\-°p-dn-®p≈ ]h-N\w
1893-˛¬ Aar-Xvk-dn¬sh®v sabv 22 apX¬ Pq¨ 5hsc
]kn≤ InkvXy≥ ]mXncn A–p-√mlv BYn-ap-ambn enJn-X-cq-
t]W t\¿°p-t\¿ kwhmZw \S-∂p. Cu kwhmZw ]n∂oSv
"PwsK apJ-±kv' F∂ t]cn¬ ]kn-≤o-I-cn-®n-´p-≠v. hnP-bIc-
amb Cu kwhm-Z-Øn-\n-S-bn¬Xs∂ ]e-¿°pw _bv-AØv
sNbvXv Alva-Zn-bm-Im-\p≈ ku`mKyw e`n-°p-I-bp-≠m-bn.
kwhm-Z-Øn-\n-S-bn¬ ck-I-c-am-sbmcp kw`-h-ap-≠m-bn.
InkvXym-\n-Iƒ Hcp A‘-t\bpw apS-¥-t\bpw Dua-tbbpw
lZvdØv Alva-Zv(-A)\v ap∂n¬ \ndp-Øn-s°m≠v, Rß-fpsS
Cukma-ko-lv A‘-t\bpw Dua-tbbpw apS-¥-t\bpw kpJ-
23
lZvdØv Alva-Zv(-A)
s∏-Sp-Øn-bn-cp-∂psh∂pw hmKvZØw sNø-s∏´ ako-lm-sW∂
Xm¶-fpsS hmZw kXy-am-sW-¶n¬ Chsc kpJ-s∏-Sp-Øn°mWn-
°p-I F∂v ]d-™p.
InkvXym-\n-Iƒ aXn-a-d∂v BÀm-Zn-°p-I-bm-bn-cp-∂p. an¿kmkmln_v e÷n-X-\m-Im≥ t]mIp-∂p-sh∂v Ah¿ Icp-Xn.F∂m¬, InkvXym-\n-I-fpsS \n¿t±iw kpkvta-c-h-Z-\-\mbn
ihn® lZvdØv Alva-Zv(-A) ]d-™p. "Cukm-a-kolv A‘-t\bpw Dua-tbbpw kpJ-s∏-Sp-Øn-b-Xmbn \nß-fpsS C©oen-emWv D≈-Xv. Rß-fpsS Jp¿-B≥ Hcn-°epw AXp ]d-™n-´n-√. AXp-sIm-≠p-Xs∂ Rß-fn-°m-cy-Øns‚ h‡m-°-fp-a-√.
C©o-en¬ as‰m-∂p-IqSn ]d-bp-∂p-≠v. AXm-b-Xv, tbip injy-
∑m-tcmSv ]d-™-Xv, \n߃°v ISp-Ip-a-Wn-tbmfw hnizm-k-aps≠-
¶n¬ AXy-¤p-XIr-Xy-߃ sNøm≥ Ign-bp-sa∂pw ae-sb-t∏mepw
\o°m≥ Ign-bp-sa-∂p-am-Wv. Bb-Xn-\m¬ Cu tcmKn-Isf
\n߃°p-ap-ºn¬Xs∂ ka¿∏n-®p-sIm≠v F\n°v ]d-bm-\p-≈Xv
ISp-Ip-a-Wn-tbmfw hnizm-k-sa-¶nepw \nßfn-ep-s≠-¶n¬ Chsc
kpJ-s∏-Sp-Øn-s°m≠v \nß-fpsS hnizmkw sXfn-bn-°p-I.'
lZvdØv Alva-Zv(-A)s‚ Cu A]-Xo-£n-X-amb adp-]Sn iXp-
]-£-sØ-bm-I-am\w \ncp-≤-I-WvT-cm-°n. lZvdØv Alva-Zn(-A)s\
P\-߃°p ap∂n¬ \mWwsISpØm≥- sa\™ D]mbw
Ah¿°p-Xs∂ hn\-bm-bn-am-dn.
Cu kwhm-Z-Øns‚ Ah-km-\-Øn¬ lZvdØv akolv auDu-
Zv(-A) Hcp ]h-N\w \S-Øp-I-bp-≠m-bn. AXm-b-Xv, kwhm-Z-
Øn¬ a\x-]q¿∆w Ak-XysØ kzoI-cn-°p-Ibpw kXy-ssZ-hsØ ssIsbm-gn™v Hcp Zp¿_-e-a-\p-jys\ ssZh-am-°n-h-
bv°p-Ibpw \_n(k)s\ A[n-t£-]n-°p-Ibpw sNøp∂ BYnw15 amk-Øn-\Iw "lmhnbm'bn¬ (A-·n-Ip-WvTw) AI-s∏-Sp-∂-
Xm-Wv. kXy-Øn-te°v Xncn-bm-Ø-]£w ssZhw Abmsf AXn-
\n-µy-X-bn-em-gvØp-Ibpw sNøpw.
\_n(-k) Xncp-ta-\n (\Du-Zp-_n-√mlv) Z÷m-emsW∂v BYnw
Fgp-Xn-bn-´p-≠m-bn-cp-∂p. lZvdØ vakolv auDu-Zv(-A)s‚ ]h-
N\w tI´-t∏mƒ A–p-√mlv BYnw `b∂p. Cu \n›nX 15
amkhpw BYnw ISpØ \n»-–X ]men-®p. Ckvem-an-s\-Xn-cn-
24
lZvdØv Alva-Zv(-A)
ep≈ Btcm-]-W-ß-fn¬\n∂pw Bt£-]-ß-fn¬\n∂pw ]n∑m-
dn. A√, ]h-N\w tI´v Abm-fpsS ssIIƒ hnd-°m≥ XpS-ßn.
apJw Icp-hm-fn-®p. as‰m-cp-hn-[-Øn¬ ]d-™m¬ BYn-an¬ am\-
km-¥-c-ap-≠m-bn. X¬^-e-ambn ]h-N-\-Øn¬ ]dbs∏´ 15
amkhpw BYnw Pohn-®n-cp-∂p. adp-`m-KØv ]h-N\w s]mfn-
s™∂v ]d™v iXp-°ƒ -tIm-em-le߃ \S-Øn. Ign™ 15
amk-Øn\p≈n¬ X\n°v am\-km-¥cw D≠m-bn- n-s√∂pw Ckvem-
ans‚ aln-am-]-`mhw Xs∂ `b-s∏-Sp-Øn-bn-´n-s√∂pw kXyw
sNøm≥ BYn-an-t\mSv lZvdØv Alva-Zv(-A) Bh-iy-s∏-´p.
Aßs\ kXyw sNbvX-Xn-\p-ti-jhpw BYnw Pohn-®n-cn-°p-
∂]£w 1000 cq] C\m-ambn \¬Im-sa∂pw At±lw ]d™p.
kΩm-\-ØpI \mem-bncw hsc-bm-bn Db¿Øn-sb-¶nepw BYnw
apt∂m-´p-h-cm≥ ss[cy-s∏-´n-√. adn-®v, kXysØ ad-®p-]n-Sn-®p-
sIm≠v P\-ßsf h©n-°p-I-bm-bn-cp-∂p. 1894-˛¬ HtŒm-_¿ 27-
˛\v Cd-°nb hn⁄m-]-\-Øn¬ P\-ßsf h©n-®p-sIm-≠n-cn-
°p∂ BYnw ssZhn-I-in-£-bpsS Icm-f-l-kvX-Øn¬ AI-s∏-
Sp-I-Xs∂ sNøp-sa∂v At±lw ]Jym-]n-°p-I-bp-≠m-bn. Cu
hnfw-_-c-Øn-\p-tijw BYnw XnI®pw \n»-–-\m-bn. ]h-N-\-]-
Imcw 1896 Pqsse 27-˛\v BYnw Cu temI-Øp-\n∂v \njvIm-
k\w sNø-s∏-´p. Aßs\ Ckvem-an\v D÷z-e-amb Hcp hnP-
bw-IqSn e`y-am-bn.
Ad-_n-bn¬ s]mcp-Xm≥ £Ww
1893-˛¬ lZvdØv Alva-Zv(-A) Ad-_n-`m-j-bn¬ ]_-‘-c-N-
\bv°v A\-lvaZn ]finX∑msc sh√p-hn-fn-°p-I-bp-≠m-bn. B
alm-fl≥ ]d-™p. A√mlp F\n°v Ad-_n-`m-j-bn¬ AXo-h-
]m-K¤yw X∂-\p-K-ln-®ncn-°p-∂p. AXp-sIm-≠p-Xs∂ C°m-
cy-Øn¬ Hcmƒ°pw-Xs∂ Fs∂ F-Xn-cn-Sm≥ km[y-a-√.
At±lw IqsS-°qsS ]fin-X-∑msc sh√p-hn-fn-s®-¶nepw apt∂m-
´p-h-cm≥ Bcpw ss[cy-s∏-´n-√.
kqcy-Nµ KlWw
\_n-Xn-cp-ta-\n(-k) Camw alvZnsb°p-dn®v sNbvX Hcp ]h-
N\w Zmdp-Jp-Xv\n-bn¬ tcJ-s∏-´p-In-S-°p-∂p. lZvdØv Camw
_mJn¿(-d-lv) BWv \nth-Z-I≥. lZokv C]-Im-c-amWv. \ΩpsS
25
lZvdØv Alva-Zv(-A)
alvZn°v c≠-S-bm-f-ß-fp-≠v. BIm-i-`q-an-Iƒ kr„n-°-s∏-´-Xp
apX¬ CØcw AS-bm-f-߃ shfn-s∏- n- n√. da-Zm≥ amk-Øn¬
Nµ\v AXns‚ \n›n-X-Zn-h-k-ß-fn¬ BZy Znh-khpw kqcy\v
AXns‚ Kl-W-Zn-h-k-ß-fn¬ a[y-Zn-h-khpw KlWw kw -hn-°pw.
Cu AS-bmfw 1894- ¬ ]q¿Øn-bm-bn. lpkq¿(-A) alvZn-bm-
sW-∂p≈ hmZw ]pd-s∏-Sp-hn® Ime-am-bn-cp∂p AXv. ]h-N-\-
]-Imcw lnPvd h¿jw 1311 da-Zm≥ 13 (1894 am¿®v 21)\v Nµ-K-l-
Whpw AtX da-Zm-\n¬ 28-˛mw XnøXn (G-]n¬ 6) kqcy-K-l-Whpw D≠m-bn. hnip-≤-Jp¿-B-\nse kqdx Jnbm-a-bnse kqN-
I-ßfpw C©o-ense ]h-N-\-ßfpw Cu Kl-W-ß-tfmsS
]pe¿∂p. CXv lZvdØv akolv auDu-Zv(-A)s‚ kXy-km-£y-
Øn-\p≈ D÷z-e-amb Zr„m-¥ambn-cp∂p.
Ad-_n-˛`mjIfpsS P\\n
1895-˛¬ lZvdØv Alva-Zv(A) A√m-lp-hn¬\n∂v e`y-amb
Adn-hp-I-fpsS shfn-®-Øn¬ Ad-_n- mj temIØv \ne-hn-ep≈
kIe `mj-I-fp-tSbpw P\-\n-bm-sW∂pw Ah-sb√mw Ad-_n-
bn¬\n∂v D¤q-X-am-sW∂pw ]Jym-]n-°p-I-bp-≠m-bn. Cu hmZ-
Øn\v Dt]m¬_-e-I-ambn At±lw ka¿∏n® i‡-amb sXfn-
hp-Isf Jfin-°m≥ B¿°pw Ign-™n-√. mjm-tem-I-sØ-bm-
I-am\w ]I-º\w sIm≈n® Cu hmZ-apJw 1895- ¬ Ad-_n-bn¬
cNn® "an\-\p¿ dlvam≥' F∂ KŸ-Øn-emWv B alm-flmhv
D∂-bn-®-Xv. lZvdØv Alva-Zv(-A)s‚ Cu hmZ-KXn AwKo-I-cn-
°m≥ `mjm-]-Sp-°ƒ \n¿_-‘n-X-cm-Ip∂Imew A\-Xn-hn-Zq-c-a-√.
lZvdØv_m_m-\m-\-Iv(-d-lv)
1895 \hw-_¿ 10-˛\v ]kn-≤o-I-cn® "kXv_-N≥' F∂ Xs‚
KŸ-Øn¬ lZvdØv Alva-Zv(-A), kn°v aX-ÿm-]-I≥ lZvdØv
_m_m-Kp-cp-\m-\Iv kmln-_v(-d-lv) Hcp lnµp-Kr-l-Øn-emWv ]nd-
∂-sX-¶nepw ]n∂oSv apkven-ambn GI-ssZh hnizm-k-Øn¬ ASn-
bp-d®v \n∂n-cp-∂-Xm-bp-≈ Xs‚ Kth-jWw ]kn-≤-s∏-Sp-Øp-
I-bp-≠m-bn. Kpcp-\m-\Iv ssZhm-`o„w kn≤n® Bfm-bn-cp-∂p-
sh∂pw dkq¬(-k) Xncp-ta-\n-bpsS ]Im-i-Øm¬ ]`m-]q-cn-X-
\m-bn-cp-∂p-sh∂pw ÿm]n-°p-I-bpw sNbvXp. \m\Iv kq£n-
26
lZvdØv Alva-Zv(-A)
®n-cp∂ "tOme' (ta¬Ip-∏m-bw) lZvdØv Alva-Zv(-A)s‚ hmZ-
K-Xn-Isf ÿnco-I-cn-®p-sIm≠v "tUdm-_m_m \m\Iv'¬ C∂pw
kpc-£n-X-am-Wv.
k¿∆-aX ktΩ-f\w
1896-˛s‚ Ah-km-\-Øn¬ emtlm-dn¬ Hcp k¿∆-a-X-a-lm-
k-tΩ-f\w \S-∂p-. AXn¬ F√m aX-ß-fp-tSbpw ]Xn-\n-[n-Isf
]s¶-Sp-∏n-®p-sIm≠v Hmtcm aX-°mcpw Ah-c-h-cpsS aX-Øn-
t‚bpw A≤ym-]-\-ß-fp-tSbpw khn-ti-j-X-Iƒ hnh-cn-°Wsa∂v
Bh-iy-s∏-´n-cp-∂p. CXn-∂mbn 5 tNmZy-ß-ƒ°p≈ adp-]-Sn-Iƒ
kza-X-K-Ÿ-ß-fn¬\n∂v hni-Zo-I-cn-°m-\mWv \n¿t±-in-®n-cp-∂-Xv.
]kvXpX tNmZy-ß-fpsS Npcp°w C]-Im-c-amWv. (1) a\p-jys‚
imco-cn-Iw, [m¿Ωn-Iw, B≤ym-flnIw F∂o Ah-ÿ-Iƒ (2) ac-
Wm-\-¥c Pohn-X-Øn¬ a\p-jys‚ Ahÿ (3) sFln-I-Po-hn-
tXm-t±-iyhpw AXp ]m-]n-°m\p≈ am¿§hpw (4) [¿Ωm-\p-km-
cWwaqew Cl-]-c-Po-hn-X-Øn-ep≈ ew (5) ssZh-⁄m-\-w Ic-
ÿam-°m\p≈ am¿§-߃.
hnhn[ aX-ß-fpsS D∂-X-cmb ]fin-X-∑m¿ ]s¶-SpØ Cu
ktΩ-f-\-Øn¬ Ckvem-ans\ ]Xn-\n-[m\w sNbvXv ]s¶-Sp-Ø-
Xn-sem-cmƒ lZvdØv AlvaZv(-A) Bbn-cp-∂p. Cu ktΩ-f-\-Øn-
\p-th≠n lZvdØv Alva-Zv(-A) "Ckveman Dkq¬ In nem-k^n'
(Ckvemw aX-X-Xz-⁄m-\w) F∂ D]-\ymkw FgpXn Xøm-dm-
°n. hnip-≤-Jp¿-Bs‚ Ccp-∂q-tdmfw Bb-Øp-Iƒ°p≈ kap-
÷ze hymJym\w IqSn-bm-bn-cp∂p AXv. KŸ-c-N-\-bpsS ]mcw-
-Øn¬Xs∂ "akvaq≥ _mem-clm' (D-]-\ymkw ap¥n-\n-∂p) F∂
C¬lmw D≠m-Ip-Ibpw AXv At±lw t\c-tØ-Xs∂ hnfw-_cw
sNøp-Ibpw sNbvXncp∂p.
1896 Unkw-_¿ 26,27,28 Xnø-Xn-I-fn¬ emtlm-dn¬ kwL-Sn-∏n®
Cu aX-a-lm-k-tΩ-f-\-Øn¬ lZvdØv Alva-Zv(A)s‚ ]oX-in-
jy≥ lZvdØv auem\m A–p¬ Icow kmln_v knbm¬tIm´n-
bmWv ]uV-Kw-`o-c-kz-c-Øn¬ D]-\ymkw hmbn-®p-tIƒ∏n-®-Xv.
t\c-sØ-bp≈ ssZhn-I-kp-hm¿Ø t]mse-Xs∂ Cu D]-
\ym-kw as‰-√m-Øn-t\-°mfpw ap¥n-\n-∂p.
27
lZvdØv Alva-Zv(-A)
ht[m-Zy-a-tIkv
lZvdØv Alva-Zv(-A) ]ptcm-K-Xn-bpsS ]pXnb ]pXnb taJ-
e-I-fn-te°v IpXn-°p∂Xv I≠v A¤p-X-kvX-œ-cmb ]mXn-cn-am¿
sXfn-hp-I-fpsS cWm-¶-W-Øn¬ lZvdØv Alva-Zn(A)s\ ]cm-
P-b-s∏-Sp-Øm≥ km[y-a-s√∂v a\- n-em-°p-Ibpw ]pXnb Bbp-
[-ß-fp-ambn cwK-Øp-h-cn-Ibpw sNbvXp. 1897- ¬ ]kn≤ InkvXy≥
]mXncn tUm. sl≥Sn am¿´n≥ ¢m¿°v lZvdØv Alva-Zv(-A)-
s\-Xn-cn¬ Hcp ht[m-Zy-a-tIkv b¬ sNbvXp. _n´ojv sU]yq´n
IΩo-j-W¿ Iym]v‰≥ U•kv Bbn-cp∂p \ymbm-[n-]≥. tUm.
¢m¿°ns\ h[n-°p-∂-Xn-\m-bn, lZvdØv Alva-Zv(-A), A–p¬
laoZv Fs∂m-cmsf ]d-™p-hn´p F∂Xm-bn-cp-∂p lZvdØv Alva-
Zv(-A)-s\-Xn-cn¬ D∂-bn® Btcm-]Ww. ]t£ A√mlp Cu
tI n¬ A¤p-X-I-c-am-b-co-Xn-bn¬ B alm-fls\ klm-bn-®p-.
iXp-°-fpsS \nc-¥-c-amb ]cn-i-a-ß-fpap-≠m-bn-´p-w tImSXn
lZvdØv Alva-Zv(-A)s\ XS-¶-en¬sh-°m≥ Xøm-dm-bn-√. amX-
a-√, hni-Z-amb At\z-j-W-Øn-s\mSp-hn¬ A–p¬ laoZv kXyw
Xpd-∂p-]-d-™p, Xm≥ lZvdØv AlvaZn-s\-Xn-cn¬ FXn-cm-fn-I-
fpsS t]c-Wbv°v hiw-h-Z-\mbmWv cwKØv h∂-sX∂v! Aßs\
Iym]v‰≥ U•-kv, B alm-fls\ A¥-t m-Sp-IqSn \nc-]-cm-[n-
bmsW∂v hn[n-®p. InkvXy≥]m-Xn-cn-am¿°v F√m-hn[ klm-b-
ß-fp-ambn lnµp-apkvenw t\Xm-°-∑mcpw k∂n-ln-X-cm-bn-cp-∂p.
]t£, A√mlp k¿∆-tcbpw ]cm-Pn-Xcpw ]cn£oWcp-am°n
am‰n.
teJvdm-ans‚ ]X\w
lZvdØv akolv auDu-Zv(-A)s\Xn-cn¬ cwK-Øp-h∂ Bcy-
k-amP t\Xm-hm-bn-cp∂p ]fin‰v teJvdmw ]nim-h-cn. "_dm-los\
Alva-Zn-øm-'bn¬ lZvdØv akolv auDu-Zv(-A) ka¿∏n® sh√p-
hnfn AtX-cq-]-Øn¬ kzoI-cn-°m≥ Xøm-dm-hmsX Ckvem-an-
t\bpw dkq¬Xncp-ta-\n(-k)tbbpw A[n-t£-]n-®p-sIm≠v
Abmƒ apkvenw-hn-Im-c-ßsf hW-s∏-Sp-Øp-I-bm-bn-cp-∂p.
thZß-fpsS kXyk‘X ÿm]n-®p-Im-´-m\p≈ teJvdm-ans‚
\nXm-¥-]-cn-i-a-߃ e-]-Z-ambtXbn-√. lZvdØv Alva-Zv(-A)
Ckvem-an-t\mSpw dkq¬Xn-cp-ta-\n-tbm-Sp-ap≈ kvt\l-Øn¬ hne-
28
lZvdØv Alva-Zv(-A)
bw-]m-]n® alm-flm-hm-bn-cp-∂p. teJvdm-ans‚ hnj-P¬]-\-߃
B t]am-\p-cm-Kn-bpsS lrZ-bsØ AXy-[nIw thZ-\n-∏n-®p.
dkq¬Xn-cp-ta-\nsb sXdn-]-d-bp-∂-Xn¬\n∂v ]n∑m-dp-∂n-s√-
¶n¬ ssZhn-I-in-£-bpsS AXn- -bm-\-I-amb \mfn-s\-°p-dn®v Icp-
Xn-bn-cn-°m≥ B alm-flmhv D]-tZ-in-®p. ]t£, Abmƒ ]n∑m-
dm≥ Xøm-dm-bn-s√∂p amX-a√ IqSp-X-em-th-i-tØmsS \_n
(k)s\ ]cn-l-kn-®p-sIm-t≠-bn-cp-∂p.
hcp∂ 6 h¿j-߃°Iw teJvdmw \nµn-X\pw \ncm-i-\p-
ambn ssZhn-I-l-kvX-ß-fm¬ \njvIm-k\w sNø-s∏-Sp-sa∂v
ssZhn-I-\n¿t±-i-]-Imcw B alm-fl≥ ]Jym-]n-®p. adp- m-KØv
teJvdmw ]d-™Xv hcp∂ 3 h¿j-߃°Iw an¿km kmln_v
ac-W-s∏-Sp-sa∂pw a°-fm-cpw- _m°nbmhp-∂-X-s√-∂p-am-bn-cp-∂p.
]h-N-\-Øns‚ 3 h¿j-w IS-∂p-t]m-bn. ]t£, lZvdØv
Alva-Zv(-A)\v H∂pw kw`-hn-®n-√. Aßs\ teJvdm-an-s\-°p-dn-
®v lZvdØv Alva-Zv(-A) sNbvX ]h-N-\-Øns‚ 5˛mw h¿jw
kam-K-X-am-bn. Ip≤-cmb Nne ae-°p-Iƒ teJvdm-ans\ At\z-
jn-®p-h-cp-∂-Xmbn Xm≥ Z¿i-\-Øn¬ I≠p-sh∂pw `bm-\-I-
amb B kXz-߃ teJvdm-ans‚ ac-W-hm-d-≠p-ambn h∂-h-cm-
sW∂pw At±lw hnfw-_-c-s∏-Sp-Øn. ]h-N-\-Øns‚ 5 h¿j-w
Ign-™-t∏mƒ apd-hn-fn-Iq-´nb iXp-°-tfmSv B alm-fl≥
At£m- y-\mbn ]d-™-Xv, \n›nX Imem-h-[n-°IwXs∂ teJvdm-
ans‚ ]X\w Xo¿®-bmbpw kw`-hn-°p-sa-∂p-X-s∂-bm-bn-cp-∂p.
lZvdØv akolv auDu-Zv(-A)s‚ ]h-N-\-Øn¬ CuZn-t\m-S-
SpØv ho≠p-samcp CusZ∂pw ]d-™n-´p-≠m-bn-cp-∂p. IqSmsX
aqkm-\-_n-bpsS A`m-h-Øn¬ kmancn D≠m-°nb ]ip-°p-´n-
bpsS KXn-bm-bn-cn°pw teJvdm-an-\p-≠m-Ip-I-sb∂pw ssZhn-I-
sh-fn-]m-Sp-I-fn¬ kphy-‡-am-bn-cp-∂p.
Aßs\ ssZh-hn-[n-bpsS B Znh-khpw hs∂Øn. teJvdm-
ans‚ ho´n¬ hcn-Ibpw AhnsS Xma-kn-°p-Ibpw sNbvX Hc-
⁄m-X≥ 1897 am¿®v 6˛mw XnøXn teJvdm-ans\ IpØns°m-√p-I-
bm-bn-cp-∂p. sIme-bm-fnsb C∂p-h-scbpw Is≠-Øm≥ Ign-
™n- n-s√-∂Xv, AsXmcp ssZhn-I-Zr-„m-¥-am-sW-∂-Xn-te°v A\n-
29
lZvdØv Alva-Zv(-A)
tj-[y-amb sXfn-hm-Wv.
kman-cn-bpsS ]ip-°p-´n- Ic™-Xp-t]mse ac-W-k-a-bØv
Ic-bp-Ibpw tijw, AXns\ Nps´-cn-®-Xp-t]mse lnµp-B-Nmc
hn[n-]-Imcw IØn®v Nmº-em°n \Zn-bn-sem-gp-°p-Ibpw sNbvXp!
teJvdm-ans‚ ac-W-sØ-Xp-S¿∂v lZvdØv Alva-Zv(-A) Dss®-
ÿcw ]Jym-]n-®Xv teJvdm-ans‚ acWw Xs‚ ]m¿∞-\m-^-e-
am-bn-cp-∂p-sh-∂m-Wv. AtX-Xp-S¿∂v lZvdØv Alva-Zv(-A)s\Xn-
cn¬ Bcy-k-am-Pn-Iƒ Cf-In-a-dn-bp-Ibpw At±lw Bsf-hn´v
sIme-]m-XIw \S-Øn-b-Xm-sW∂v Btcm-]-Ww D-∂-bn°p-Ibpw
sNbvXp. lZvdØv Alva-Zv(-A) C°m-cy-Øn¬ Xs‚ \nc-]-cm-
[nXzw ]Jym-]n-®p-sIm≠v ]d-™Xv, Btcm-]-W-ap-∂-bn-°p-∂-
h¿ A°mcyw ]Jym-]n-°p-I-bm-sW-¶n¬ Abmfpw ssZhn-I-in-
£-bpsS Icm-f-l-kvX-ß-fm¬ \njvIm-kn-X-\m-Ip-sa∂pw A√m-
Ø-]£w Hcp sIme-bm-fn°p \¬Im-hp∂ GXp in£bpw
kzoI-cn-°m≥ Xm≥ k∂-≤-\m-bn-cn-°p-sa-∂p-am-Wv. Cu knwl-
K¿÷-\-Øn\p ap∂n¬ Fgp-t∂‰p-\n¬°m≥ Hscm‰ iXp-hn\pw
ss[cy-ap-≠m-bn√!
XAv-eo-ap¬ Ckvemw kvIqƒ
1898-˛s‚ Bcw-`-Øn¬ lZvdØv akolv auDu-Zv(-A) XAv-
eo-ap¬ Ckvemw kvIqƒ Bcw- n-®p. CXns‚ BZysØ slUvam-
ÿ lZvdØv tiJv bAv-Jq_v Aen kmln_v C¿^m-\o(-d)
Bbn-cp-∂p. AlvaZo hnZym¿∞n-Iƒ `uXn-I-hn-Zym-`ym-k-tØm-
sSm∏w Zo\o-hn-⁄-m\w B¿÷n-°-W-sa∂pw hep-Xm-Ip-tºmƒ
kXy-k-‘-cmb bYm¿∞ apkvenw-I-fmbnØocW-sa-∂-Xp-amWv
kvIqfns‚ ÿm]t\mt±-iy-w.
A¬l-°w, _Z¿
1897-˛¬ Bcw-`n® "A¬l°w' Bbn-cp-∂p Pam-A-Øns‚
BZysØ]Xw. CXns‚ amt\-Pcpw FUn-‰dpambn lZvdØv tiJvbAv-Jq_v Aen-km-ln_v C¿^m-\o(-d) \nb-an-X-\m-bn. BZyw CXv
Aar-Xvk-dn¬\n-∂mWv Cd-ßn-b-Xv. 1898 apX¬ JmZn-bm-\n¬\n∂v
]kn-≤o-I-cn-®-pXp-Sßn.
1902-˛¬ _Zv¿ F∂ t]cn¬ as‰mcp ]Xw-IqSn Bcw-`n-®p.
30
lZvdØv Alva-Zv(-A)
lZvdØv ap^vXn apl-ΩZv kmZnJv kmln_mbncp∂p FUn-‰¿.
lZvdØv akolv auDu-Zv(-A)s‚ C¬lm-ap-Iƒ, ]`m-j-
W߃, kw`m-j-W-߃, Pam-A-Øns‚ BZy-Ime Ncn-X-
kw`h-߃ F∂n-h-sb√mw Cu ]Xß-fn¬ kpc-£n-X-am-Wv.
20,000 cq]-bpsS C\mw
Cukm-\-_n (A) ÿqe-i-co-c-tØm-Sp-IqSn BIm-i-tØ°v
I-tcdn-sb-∂pw- At±lw Hcp-Im-eØv `qan-bn-te-°n-dßp-sa∂pw
dkq¬(k) ]d-™n-´p≈Xmbn GsX-¶n-ep-samcp lZokv D≤-cn-
°m≥ lZvdØv Alva-Zv(-A) 1898 P\p-h-cn-bn¬ ]kn≤w sNbvX
Xs‚ "InXm-_p¬ _cnø' F∂ KŸ-Øn¬ iXp-°sf sh√p-
hn-fn-®p. A]-Imcw sXfn-bn-°p-∂-h¿°v 20,000 cq] C\mw \¬Ip-
∂-Xm-sW∂pw At±lw ]Jym-]n-®p.
Cu sh√p-hnfn \qdp-h¿j-ambn C∂pw \ne-\n¬°p-∂p.
]t£, sXfnhp lmP-cm-°n kΩm\w ssI]-‰m≥ iXp-]-£Øv
B¿°pw Ign-bp-∂n-√. Camw alvZn [\w hnX-cWw sNøp-sa∂pw
hmßm≥ Bfp-≠m-Ip-I-bn-s√∂pw ]d™ lZo-kns‚ ]p-e¿®
IqSn-bm-Wn-Xv.
tπKns‚ `oIc Xmfihw
1898 s^_p-hcn amkw lZvdØv Alva-Zv(-A)\v Hcp Z¿i\w
D≠m-bn. AXn-]-Im-c-am-bn-cp-∂p. ""A√m-lp-hns‚ ae-°p-Iƒ
]©m-_ns‚ hnhn[ ÿe-ß-fn¬ Idp-Ø-\n-d-Øn-ep≈ sNSn-
Iƒ \SpIbmWv. B acw hf-sc-tbsd hncq-]hpw ISpw IdpØ\n-
dap-≈Xpw bm-\-Ihpw Ipdn-b-Xp-am-bn-cp-∂p. CsX¥p ac-amsW∂v
AXv \Sp-∂-h-tcmSv Rm≥ tNmZn-®p. CXv tπKns‚ ac-ß-fm-
sW∂pw AXv kao-]-`m-hn-bn¬ cmPyØv ]c-°p-sa∂pw Ah¿
]d™p.'' (A-øm-ap- p¬lv, t]Pv 121)
JmZn-bm≥ Cu tπKn¬\n∂v kpc-£n-X-am-bn-cn-°p-sa∂pw
Alva-Zn-Iƒ ]Xn-tcm[ IpØn-sh-s∏-Sp-t°-s≠∂pw At±lw
\n¿t±-in®p. ]d-™-Xp-t]m-se-Xs∂ JmZn-bm≥ kpc-£n-X-am-bn-
\ne\n-∂p. Xß-fpsS \mSp-I-sf-°p-dn®pw CØ-c-Øn¬ ]h-N\w
\S-Øm≥ lZvdØv AlvaZv (A) iXp-t\-Xm-°sf sh√p-hn-fn-
31
lZvdØv Alva-Zv(-A)
s®-¶nepw B¿°pw apt∂m´p hcm≥ ss[cy-ap-≠m-bn-√.
lZvdØv Alva-Zv(-A)s‚ ]h-N-\-]-Im-cw- sXm -Sp-Ø-h¿jw
hk-¥Ime-Øv ]©m-_ns‚ hnhn[ ]tZ-i-ß-fn¬ tπKv ]S¿∂p
]nSn-°m≥ XpS-ßn. ]n∂oSv GXm\pw h¿j-ß-tfmfw AXv hnX®
\miw AXn-`-bm-\-Iam-bn-cp-∂p. Cuø-ep-I-sf-t]mse P\-߃
NØp-ho-Wp. Bbn-c-°-W-°n\v Kma-ß-fpw, \m´n≥]pd-ß-fpw,
]´-W-ßfpw P\-iq-\y-ambn. ]h-N-\-]p-e¿®-bn¬ Hcp-]m-Sm-fp-I-
ƒ lZvdØv Alva-Zv(-A)\v _bv-AØv sNbvXp.
an\m-c-Øp¬ akolv
1900 sabv 28-˛\v lZvdØv AlvaZv(A), \_n(-k) Xncp-ta-\n-
bpsS Hcp lZo-kns‚ shfn-®-Øn¬ JmZn-bm-\nse akvPnZv
AJvk-bn¬ Hcp an\mcw \n¿Ωn-°p-∂-Xn\v Pam-A-Øn-t\mSv
Blzm\w sNbvXp. AXn-\p-th≠n ss]kbpw kzcp-°q-´m≥
XpS-ßn. 1903-˛s‚ Ah-km-\-Øn¬ B alm-flmhv AXn\v ASn-
Ø-d-bn-´p. ]n∂oSv kmº-Øn-I-_p-≤n-ap-´p-Iƒ ImcWw At±-l-
Øns‚ ImeØv \n¿ΩmWw ]q¿Øn-bm-°m≥ Ign-™n-√. c≠mw
Jnem-^Øv ImeØv 1914-˛¬ ho≠pw ]Wn-bm-cw-`n-°p-Ibpw 1916
Unkw-_-dn¬ ]q¿Øn-bm-°p-Ibpw sNbvXp. CXv "an\m-c-Øp¬
akolv' F∂ t]cn-emWv Adn-b-s∏-Sp-∂-Xv.
JpXzv_ C¬lm-anb
1900 G]n¬ 11-˛\v lZvdØv Alva-Zv(-A) ]tXyI ssZhn-I-
\n¿t±-i-]-Imcw henb s]cp-∂mƒ JpXzv_ Ad-_n-bn¬ \n¿∆-
ln-®p. JpXzv_ BZy¥w C¬lm-am-bn-cp-∂p. At∂hsc Ad_n
`mj-bn¬ ]`m-jWw \S-Øn-bn-´n-√mØ lZvdØv Alva-Zv(-A)
s‚ Cu C¬lmao JpXzv_ Hcp A¤p-X-Zr-„m¥w Xs∂-bm-Wv.
lZvdØv Alva-Zv(-A)s‚ KŸkam-lmc-amb "dqlm\o Jkm-
bn'\n¬ JpXzv_ C¬lm-anb F∂ KŸhpw Dƒs∏-Sp-∂p.
lZvdØv ilvkmZm kønZv A–p¬eØo^v kmln_v iloZv(d)
lZvdØv ilvkmZm kønZv A–p¬e-Øo^v kmln_v
A^vKm-\n-ÿm-\nse tJmkvXv F∂ ]tZ-i-ØmWv Pohn-®n-cp-
∂-Xv. At±-l-Øn\v Bbn-c-°-W-°n\v injy-∑m-cp-≠m-bn-cp-∂p.
32
lZvdØv Alva-Zv(-A)
A^vKm-\n¬ F√mh-cmepw At±lw BZ-c-n°s∏´n-cp-∂p.
A vKm≥ c-Wm-[n-Im-cn-I-fpsS Inco-Sm-[m-cWw \S-Øn-bn-cp-∂Xv
kønZv kmln_v Bbn-cp-∂p.
lZvdØv akolv auDu-Zv(-A)s‚ Nne KŸ-߃ hmbn-°m-
\n-S-bmb kønZv kmln_v AXn¬ BIr-„-\m-bn. 1902- ¬ lZvdØv
akolv auDu-Zv(-A)s\ kµ¿in-°p-∂-Xn-\mbn At±lw JmZn-
bm-\n-se-Øn. lZvdØv Alva-Zv(-A)s\ I≠-am-X-bn¬ Øs∂
B ]cn-ip≤ apJ Iaew At±-l-Øn¬ ]`mhw sNep-Øn.
lZvdØv Alva-Zv(A)s‚ B `‡-Zm-k≥ amk-ß-tfmfw JmZn-
bm-\n¬Øs∂ Xßn. JmZn-bm≥ hmk-Øn-\n-S-bn¬ At±-l-Øn\v
\nc-¥-c-ap-≠mb Znhy-sh-fn-]m-Sp-Iƒ At±-l-tØm-Sm-h-iy-∏-´Xv
Alva-Zn-ø-Øns‚ am¿§-Øn¬ _en-bm-Im≥ Xøm-dm-Ip-I- F∂m-
bn-cp-∂p.
HSp-hn¬ lZvdØv Alva-Zv(-A)¬\n∂v A\p-hmZw hmßn
At±lw kztZ-i-amb A vKm-\n¬ Xncn-s®-Øn. kønZv kmln_v
Alva-Zn-øm-sb∂ hm¿Ø-b-dn™ Im_qƒ Aao¿ l_o-_p-√mlv
Jm≥ At±-lsØ I¬Xp-dp-¶n-e-S-®p. \mep-am-k-tØmfw Cu
Imcm-Kr-l-hmkw \o≠p-\n -∂p. At±-lsØ Alva-Zn -ø-
Øn¬\n∂v ]n¥n-cn-∏n-°m≥ Im_qƒ Aaodpw Iq´cpw InW™p
]cn-i-an-®p-sIm-≠n-cp-∂p. ]t£, B alm-fl≥ Ah¿s°√mw
sImSpØ adp-]Sn Xm≥ a\- n-em-°nb kXysØ X\n-°v \ncm-
I-cn-°m≥ Ign-bp-Ibn√ F-∂m-bn-cp-∂p.
]n¥n-cn-∏n-°m-\p≈ ia-߃ ]cm-P-b-s∏- -tXm-sS, A vKm≥
aX-]-fin-X-∑m¿ At±-lsØ Im^n-sd∂v apZ-IpØn Is√-dn-
™p-sIm-√m≥ ^Xvh \¬In. Aßs\ aq°-v tOZn®v Ib-dn´v
sXcp-ho-Yn-I-fn-eqsS At±-lsØ hen-®n-g-®p-sIm≠v h[-ÿen-
bn-se-Øn-®p. AhnsS Ac-tbmfw Bg-ap≈ Hcp Ipgn-bn-te°v
At±-lsØ Cd-°n. Ahkm-\-\n-anjw Im_qƒ Aao¿ At±-l-
tØmSv ]d-™p. ""Ct∏mgpw c£-s∏-Sm≥ Ah-k-c-ap-≠v. Alva-
Zn-ø-Øn¬\n∂v ]n∑m-dp∂p F∂v Ft∂mSvamXw ]d-™m¬ aXn.
kI-e-hn[ _lp-am\mZ-c-ß-tfm-Sp-wIqSn Xm¶ƒ°v Pohn-°mw.
`mcym-a-°sf Hm¿sØ-¶nepw Xm¶ƒ Cu Ah-kcw ]tbm-P-\-
33
lZvdØv Alva-Zv(-A)
s∏-Sp-Ø-Ww.'' ]t£ hnizm-k-ssÿ-cy-Øns‚ B Poh¬]-
XoIw Im_qƒ Aao-dns‚ Ah-km\ ]tem -\-tØbpw \nckn-
°p-I-bmWv sNbvX-Xv. XpS¿∂v Im_qƒ Aaodpw ap^vXnbpw
h≥I¬Iq-ºm-c-Øn¬ \n∂v I√pIsf-SpØv B alm-flm-hns‚
s\‰n-Ø-S-Øn-te-s°-dn-™p. XpS¿∂v \mep- m-K-Øp-\n∂pw I√p-
Iƒ ]h-ln-°m≥ XpS-ßn. B I¬Iq-ºm-c-Øn-\p-≈n¬ B ‡-
Zm-k≥ AN-©-e-amb ssZh-hn-izm-k-Øn-s‚bpw Zo\n-kvt\-l-
Øn-t‚bpw kam-\-X-bn-√mØ A≤ym-b-߃ cNn-®p-sIm≠v ilo-
Zm-bn. C∂m-en-√mln h C∂m Cebvln dmPn-Du≥. Aßs\
Ct±lw kønZp»plZmAv (i-lo-Zp-am-cpsS t\Xm-hv) F∂ t]cn-
\¿l-\m-bn-Øo¿∂p.
t\csØ kønZv kmln-_ns‚ injy≥ lZvdØv A–p-
¿dlvam≥ kmln-_nt\bpw iXp-°ƒ h[n-®n-cp-∂p. Aßs\
lZvdØv akolv auDu-Zv(-A)s‚ "imXm\o Xpkv_-lm\o' (c≠v
BSp-Iƒ Adp-°-s∏-Spw) F∂ C¬lm-w kpXcmw ]pe¿∂p.
lZvdØv Alva-Zv(-A), lZvdØv A–p¬ eØo^v (d) s‚
c‡-km-£n-XzsØ FSp-Øp≤-cn-®p-sIm≠v ]d-bp-∂p:
""A√tbm A–p¬e-Øo- v, Xm¶ƒ°p-ta¬ Bbn-c-am-bncw
A\p-K-l-߃ h¿jn-°p-am-dm-I-s´. Xm¶ƒ, Fs‚ Pohn-X-Im-e-
Øp-Xs∂ kXy-k-‘-X-bp-sSbpw A¿∏-W-t_m-[Øns‚bpw al-Ømb amXr-I-bmWv ImWn-®-Xv. bmsXmcp Imc-W-hp-an-√m-sX-
bmWv Cu h[w \S-∂n-cn-°p-∂-Xv. BIm-i-Øn≥Io-gn¬ CØcwc‡-km£nXzØn\v kam-\-X-bn -√. Atlm, I„w! Cu
hnhctZmjn-bmb Aao¿ F¥mWv sNbvX-Xv. Cu \njvI-f-¶-\mb hy‡nsb \n¿±mjn-Wyw h[n-®p-sIm≠v kzbw \mi-Øn¬
B]-Xn-®p. Hm Im_qƒ, \o km£nbmbncn°p-I. \ns‚ hncn-am-dn¬ h®m-Wv Cu Acpw-sIme \S-Øn-bn-cn-°p-∂-Xv. Hm `mKyw-
sI´ `q]-tZ-ita, ssZhZr-„n-bn¬ \o Xcw-Xm-Wp-t]m-bn-cn-°p-∂p. Cu sImSpw-]m-X-I-Øns‚ I¿Ω-cwKw \ns‚ \ne-am-W-t√m.
(X-ZvIn-d-Øp-i-lm-Z-Ø-bv≥)
Cu ]h-N-\-Øn-\p-tijw temIw I≠Xv A¤p-X-ß-fm-bn-
cp-∂p. Aao-dn-t‚bpw ap^vXn-bp-tSbpw IpSpw-_-ßsf ssZhn-I-
in£ sImSpw-]-l-c-ta¬∏n-®p. l_o-_p√mlvJm\pw, \k-dp-
34
lZvdØv Alva-Zv(-A)
√mlvJm\pw sIme sNø-s∏-´p. ]n∂oSv tijn-°p-∂-h¿ \mSp
IS-Ø-s∏-´p.
lZvdØv A–p¬ eØo v kmln-_v(-d) ilo-Zm-°-s∏- -Xns‚
]nt‰-∂p-Xs∂ Im_q-fn¬ i‡-amb tImfd_m[bp≠m-bn.
CXn¬ cmP-Ip-Spw-_-Ønse ]ap-J-c-S°w \nc-h[n iXp-°ƒ
ac-W-s∏´p.
Ign™ \qdp-h¿j-ambn Im_qfn\pw A^vKm\pw ]d-bm-\p-
≈Xv c‡-s®m-cn-®n-ens‚ `oI-c-I-Y-I-ƒ amX-amWv.
aZvdk Alva-Znø
1905-˛¬ Pam-A-Ønse ]apJ ]fin-X-∑m-cmb lZvdØv
auem\m A–p¬Icow kmln_v knbm¬tIm-´n(d), lZvdØvauem\m _p¿lm-\p-±o≥ kmln_v Plvean(d) F∂n-h-cpsS
hntbmKw ]pXnb ]pXnb ]fin-X-∑msc hm¿sØ-Sp-t°-≠p-∂-
Xn-te°v lZvdØv Alva-Zv(-d)s‚ i≤ £Wn-®p. Aßs\ Pam-
A-Øp-ambn IqSn-bm-tem-Nn-®-tijw At±lw XA-veo-ap¬
Ckvemw sslkvIq-fn-t\m-S-\p-_-‘n®v Zo\o-hn-Zym-`ym-k-Øn-\p-
th≠n aZvdk AlvaZnø ÿm]n-®p.
Im¶S-bnse `qIºw
lZvdØv akolv auDu-Zv(-A)\v D≠mb A -Øn-±n-bmdp aln-
√plm ha-Jm-aplm F∂ C¬lm-ans‚ shfn-®-Øn¬ 1905 G]n¬
4˛\v lnamNense Im¶S F∂ ÿeØv i‡-amb qan-Ip-ep-°-
ap-≠m-bn. CXn¬ Bbn-c-°-W-°n\v hoSp-Iƒ \new-]-cn-im-Ip-Ibpw
At\-Im-bn-c-߃°v Poh-lm\n kw`-hn-°p-Ibpw sNbvXp.
A¬h-kn-øØv
lZvdØv Alva-Zv(-A)\v Xs‚ ac-W-sØ-°p-dn®v 1905-˛s‚
Ah-km-\-Øn¬ C¬lm-ap-I-fneqsS Adn-bn-∏p-I-fp-≠m-bn-
s°m≠ncp-∂p. Hcn-°¬ c≠p-aq∂p Ihnƒ sh≈w Z¿i-\-Øn¬
I≠p. AtXm-sSm∏w Bt_-kn≥ZKn (Po-h-P-ew) F∂ C¬lmapw
D≠m-bn. AXm-bXv c≠p-aq∂v h¿jwIqSn amXta Pohn-X-ap≈q-
sh∂v Xm¬]cyw. as‰m-cn-°¬ Jdp_ AP-ep-I¬apJ-±¿ (\ns‚
acWw kao-]-ÿ-am-bn) F∂pw C¬lm-ap-≠m-bn. \nc-¥-c-ap-≠mb
35
lZvdØv Alva-Zv(-A)
CØcw C¬lm-ap-Isf XpS¿∂v B [\ym-flmhv Pam-A-Øns\
D]-tZ-in-®p-sIm≠v A¬h-kn-øØv F∂ KŸw cNn-®p. AXn¬
A√mlp Xs‚ ]hm-N-I-∑m¿ aptJ\ c≠mw JpZvdØv shfn-
s∏-Sp-Øm-dp-s≠∂pw ]hm-N-I-∑m-cpsS hntbm-K-tijw Jnem-
^-Øn-eq-sS-bmWv Cu c≠mw JpZvdØv ]I-S-am-Ip-I-sb∂pw
At±lw hy‡-am-°n-bn-cp-∂p. \_n(-k)s‚ Ime-Øv kw`-hn-
®Xpw AXm-bn-cp-∂p. AXv Xs∂-bmWv C°m-eØpw D≠m-Ip-
I. lZvdØv Alva-Zv(-A) ]dbp-∂p. ""Rm≥ \nßtfmSv ]d™
C°m-cy-ßfn¬ \n߃ hyk-\n-°-cp-Xv. \nß-fpsS lrZ-b-߃
]cn-`m-¥-am-h-cp-Xv. ImcWw c≠mw JpZvdØv (Jn-em- -Øv) ImtW-
≠Xpw \n߃°-\n-hm-cy-am-Wv.'' B ]pWym-flmhv Xs‚ ac-W-
Øn\ptijw Jnem-^-Øv D≠m-Ipsa∂p≈ kphm¿Ø-I-fmWv
\¬In-b-Xv.
_nlnivXn aJv_d
A¬h-kn-øØv F∂ KŸ-Øn¬ lZvdØv Alva-Zv(-A)
X\n°v e`y-amb kphm¿Ø-I-fp-sSbpw Znhy-s-hfn-]mSpIfp-sSbpw
shfn-®-Øn¬ _nln-ivXn-a-Jv_d (kz¿§ob ivaim-\w)sb kw_-
‘n®pw hnfw-_-c-s∏-Sp-Øn-bn-´p-≠v. Znhy-sh-fn-]m-Sp-I-fpsS ASn-
ÿm-\-Øn¬ B alm-fl≥ C]-Im-c-sa-gp-Xn. ""kXy-k-‘\pw
]cn-ip-≤\pw `b-`-‡n-bp-≈-h\pw F√m-Xcw in¿°n¬\n∂pw
as‰√m A\m-im-ky-Im-cy-ß-fn¬\n∂pw hn´p-\n¬°p-∂-h\pw
amXta ChnsS ad-b-S-°-s∏-Sp-I-bp-≈q.''
IqSmsX Xs‚ kzØns‚bpw hcp-am-\-Øn-s‚bpw ]Øn-
sem∂v Pam-A-Øn\v sImSp-°m\pw hkn-øØv sNbvX-bmƒ
\n¿_-‘n-X-\m-Wv. hkn-øØv sNbvX- ]p-cp-j≥ "aqkn' F∂pw
kvXo "aqknb' F∂pw Adn-b-s∏-Sp-∂p.
lXm-i-\mb tUm. Uqbn
Ata-cn-°-bn¬ tUm. Ae-Ivkm-≠¿ Uqbn Fs∂m-cmƒ
]hm-N-I-\m-sW-∂p-hm-Zn-®p-sIm≠v InkvXp-aXw ]N-cn-∏n-°m-
\p≈ ZuXy]Jym-]-\-hp-ambn cwK-Øp-h-∂p. Ckvem-ans\ \in-
∏n-°p-sa∂v hoc-hmZw apg°n. Abmƒ ]hm-N-I-]-`p lZvdØv
apl-ΩZv apkvX-^m (-k)s\ Ahtlfn®pw ]cn-l-kn-®pw-sIm≠v
36
lZvdØv Alva-Zv(-A)
Nph-Sp-d-∏n-°m≥ ian-°p-I-bm-bn-cp-∂p. CX-dn™ lZvdØv akolv
auDu-Zv (-A) Abmsf sh√p-hn-fn-®p-sIm≠p ]d™p ""Uqbn-
bpsS ssZhw Poh¬ssZ-h-amtWm F∂v a\- n-em-°p-∂-Xn-\p≈
Hsc-fp-∏-am¿§-ap-≠v. Uqbn Hmtcm apkven-ans\]‰nbpw IqsS-°qsS
ac-W-sØ-°p-dn®v ]h-N\w \S-ØmsX F∂n-te°v amXw i≤-
tIµo-Icn-®p-sIm≠v Rß-fn-cp-h-cn¬ BcmtWm I≈-hmZn
Abmƒ BZyw ac-W-s∏-Ss´ F∂v ]m¿∞n-t°-≠-Xm-Wv.'' (dnhyq
Hm^v dneo-Pn-b≥kv, sk]vXw-_¿ 2)
""Uqbn CXn¬\n∂v ]n¥ncn™mepw Abm-fpsS kntbm¨
(Uqbn D≠m-°nb ]´-Ww) \K-c-Øn¬ DS≥Xs∂ B]-Øp-
Iƒ h¿jn-°-s∏-Sp-∂-Xm-Wv'' F∂pw lZvdØv Alva-Zv(-A)
]d™p. (l-Jo-J-Øp¬ hlvbv, t]Pv 71)
lZvdØv Alva-Zv (-A)s‚ sh√p-hn-fn-Iƒ°p ap∂n¬ F¥p-
sIm≠v \n¬°p-∂n√ F∂ P\-ß-fpsS tNmZy-Øn\v adp-]Sn
\¬In-s°m≠v Abmƒ [m¿„y-tØmsS ]d-™Xv "Rm\o
sImXp-Ip-Iƒ°pw Cu®-Iƒ°pw-ta¬ Imep-sh-®m¬ Ah NX-
™-c-™p-t]m-Ipw' F∂m-Wv.
A[nIw Ign-tb-≠n-h-∂n-√ Uqbn ssZh-in-£-°v hnt[-b-\m-bn. Abmƒ°v ]£m-LmXw ]nSn-s]-Sp-Ibpw kwkm-c-tijn
\„-am-Ip-Ibpw sNbvXp. Abmƒ aZy-]m-\nbpw hnizm-k-h-©-I-
\p-am-sW∂p Xncn-®-dn™ A\p-bm-bn-Iƒ Abmsf ssIsøm-gn-™p.
Abm-fpsS kntbm¨\-Kcw \new-s]m-Øn. 1907 am¿®pamkwlXm-i\pw \ncm-ew-_\pw ZpxJn-X\pamb Uqbn A¥y-izm-kw-
h-en-®p. lZvdØv akolv auDu-Zv(-A)s‚ ]h-N\w t]m÷z-e-
ambn ]pe¿∂p.
emtlm¿ bmXbpw h^mØpw
1908 G]n¬ 27- \v lZvdØv Alva-Zv(-A) IpSpw-_-tØm-sSm∏wemtlm-dn-te°p t]mbn. AhnsS At±lw \nc-h[n ]`m-j-W-
߃ \¬Ip-Ibpw A\y-a-X-ÿ-cp-ambn kw`m-j-W-߃ \S-Øp-
Ibpw sNbvXp. C°m-e-Øp-X-s∂-bmWv At±lw Xs‚ hniz-hn-Jym-X-amb "ss]Kmsa kp¬lv' (ssaXn ktµiw) F∂ IrXn
cNn-®-Xv.
37
lZvdØv Alva-Zv(-A)
Cu emtlm¿ hmk-Øn-\n-S-bn¬ B alm-flm-hn\v Xs‚ ac-
W-sØ-°p-dn-®p≈ ssZhnI Adn-bn-∏p-Ifpw e`n-®-psIm-≠n-cp-∂p.Hcp kµ¿`-Øn¬ At±lw Xs‚ [¿Ω-]-Xv\n-tbmSp ]d-™-Xv,
C\n A√mlp sIm≠p-t]m-Ip-tºmtg \Ωƒ JmZn-bm-\n¬ t]mIq
F∂m-Wv.
1908 sabv 20-˛\v At±-l-Øn\v C]-Imcw C¬lm-ap-≠m-bn.
""A¿d-loep kpΩ¿d-loep h¬auXp Jco-_p≥'' (t]m-Im-\p≈
kabw ASp-sØØn-bn-cn-°p∂p, acWw kao-]-ÿ-am-Wv)
25-˛mw XnøXn A¿≤-cmXn lZvdØv Alva-Zv(-A) tcmK-K-
kvX\mbn. 26- \v cmXn 10 aWn°v B alm-flmhv Xs‚ bYm¿∞\mY\pw t]a- m-P-\-hp-amb A√m-lp-hn-¶-te°v bmX-bm-bn. C∂m-
en-√mln hC∂m Cebvln dmPn-Du≥
Ah-km\ ka-bØv lZvdØv Alva-Zv(-A)s‚ \mhp-I-fn¬
D≠m-bn-cp∂ hmN-Iw, ""A√m-lv, tasc ]ymsc A√mlv!'' (A-
√m-lp-th, Fs‚ ]nb-s∏´ A√m-lpth!) F∂m-bn-cp-∂p.
ac-W-k-a-bØv B alm-flmhns‚ ]mbw InkvXzm–
]Imcw 73 hb pw lnPvdm-–-]-Imcw 76 hb- p-am-bn-cp-∂p.
lZvdØv Alva-Zv(-A)s‚ P\mk emtlm-dn¬\n∂v sdbn¬
am¿§w _´m-e-h-tcbpw _´m-e-bn¬\n∂v klm-_m-°ƒ Npaente-
‰n.- JmZn-bm-\nepw FØn-®p.
sabv 27- \v lZvdØv auem\m l°ow \qdp-±o≥ kmln-_v(d)
Jeo-^-Øp¬ ako-lp¬ A∆¬ Bbn sFIy-I-WvtTy\ Xnc-s™-Sp-°-s∏- p. At±-l-Øns‚ t\Xr-Xz-Øn¬ _nln-ivXn-a-Jv_-
d-bn¬ sabv 27-˛\v sshIn´v 6 aWn°v lZvdØv Alva-Zv (A)s‚
P\mk \a-kvIm-chpw J_-d-S-°hpw \S-∂p.
lZvdØv AlvaZv(-A)s‚ cq]-hn-tijw
lZvdØv Alva-Zv(-A)s‚ icocw h√msX saen-™tXm
A[nIw XSn-®tXm A√m-bn-cp-∂p. Dbcw CS-Ø-cw. tXmfpw
s\©pw hnim-ew. \ndw sh≈-I-e¿∂ tImX-ºv. apJw ]Im-i-am-\hpw Xq-a-µ-lm-k-ap-≈-Xpw. Xe-apSn I´n-Ip-d-™Xpw \o≠-
Xpw Bbn-cp-∂p. XmSn I\-ap-≈Xpw kpµ-c-hpw. IÆp-Iƒ Idp∏v
38
lZvdØv Alva-Zv(-A)
\ndw Ie¿∂ a™. Zr„n-Iƒ GXp-k-a-bØpw Iogvt]m-´m-bn-cp-
∂p. s\‰n-ØSw hnim-ehpw t\sc-bpw.
hkvXw efn-X-am-bn-cp-∂p. Ip¿Ø, Jao-kv, ss]Pm-a, tIm´v,
Xe-∏mhv F∂nh [cn-®n-cp-∂p. _\n-b≥ [cn-®n-cp-∂n√. \mS≥sNcp-∏p-I-fmWv D]-tbm-Kn-®n-cp-∂-Xv. ]pd-tØ-°n-d-ßp-tºmƒ
Iøn¬ hSn Icp-Xp-am-bn-cp-∂p. £-Whpw efn-X-am-bn-cp-∂p. hf-
sc-°p-d®v kmh-[m-\-Øn¬ FSpØmWv Ign-®n-cp-∂-Xv.
KŸ-߃
lZvdØv Alva-Zv(-A) cNn-®n-´p≈ F¨]-Xn-e-[nIw KŸ-߃ dqlm\n Jkm-bn≥ F∂ t]cn¬ 23 `mKambn ]kn-≤o-I-
cn-®n-´p-≠v. At±lw hnhn[ kµ¿`-ß-fn¬ \S-Ønb sNdp-]-
`mjW-߃, D]-tZ-i-߃, IqSn-°m-gvN-Iƒ XpS-ßn-bh At±-l-Øns‚ kzlm-_m-°ƒ A°m-eØp Xs∂ kzcq-]n-®n-´p-≠v.
a¬^q-kmØv F∂ t]cn¬ CXv 5 `mK-ambn Ct∏mƒ ]kn-≤o-
I-cn-®n-´p≠v. At±-l-Øns‚ IØn-S-]m-Sp-Iƒ aIvXq-_msØAlva-Znø F∂pw, hnfw_-c-߃ CivXn-lm-dmØv (3 `mKw)
F∂pw Adn-b-s∏-Sp-∂p. lZvdØv Alva-Zv(-A) hnhn[ KŸ-ß-
fn¬ Fgp-Xn-bn-´p≈ hnip≤-Jp¿-B≥ Bb-Øp-I-fpsS hni-Zo-
I-c-W-߃ X v-ko¿ lZvdØv akolv auDuZv (-A) F∂ t]cnepw(3 mK-w) hlvbvIfpw C¬lm-ap-Ifpw Z¿i-\-ßfpw XZvInd F∂
t]cnepw ]kn-≤o-I-cn-®n-´p-≠v. lZvdØv AlvaZv(-A)s‚ hnhn[
KŸ-ß-fn-ep≈ D¿Zp, ^m¿kn ]Zy-߃ Zp¿sd-k-ao≥ F∂t]cnepw Ad_n]Zy-߃ A¬J-km-bn-Z-Øp¬ Alva-Znø F∂
t]cnepw ]kn-≤o-I-cn-®n- p-≠v.
1. GIv Cukm-bosI Xo≥khm-emØvIm Phm_v
2. ]pcm\n Xlvco-td≥3. _dm-los\ Alva-Znøm4. kp¿a Niva Bcy5. ilv\sb lJv6. k_vkv CivXn-lm¿7. ^Xvsl Ckvemw
lZvdØv Alva-Zv(-A) s‚ KŸ-߃
8. Xukosl admw
9. Ckmse Hulmw
10. A¬lJv ep[n-bm\m
11. A¬lJv Znlnen
12. Bkvam\n ^bvkem
13. \nims\ Bkvam\n
14. Bbn-\sb Iam-emsØ Ckvemw
39
lZvdØv Alva-Zv(-A)
15. _d-°m-Øp-±pB
16. k®m-boIm Ckvlm¿17. lp÷-Øp¬ Ckvemw18. PwsK apJ-±kv19. ilm-ZØp¬ Jp¿-B≥20. Xplv^sb _KvZmZv21. Idm-amØp zmZn-Jo≥22. lam-a-Øp¬ _pivdm23. \qdp¬ lJv24. CXvamsa lp÷Øv25. kn¿dp¬ Jnem^x26. A≥hm-dp¬ Ckvemw27. an\-\p¿ dlvam≥28. knbm-D¬ lJv29. \qdp¬ Jp¿-B≥30. anA-vbm-dp¬ aZm-ln_v31. Bcy [dw32. kXv _P≥33. Ckvemao Dkq¬Io nem-k n34. A©msa BYnw35. kndmsP ap\o¿36. CkvXn-^vXm37. lp÷-Øp-√mlv38. Xplv^sb Jbvkn-cnøx39. P¬ksb Alv_m_v40. alvaqZv Io Bao≥41. kndm-Pp-±o≥ CkmbosI
Nm¿ khm-temwIm Phm_v42. InXm-_p¬ _cnøx43. A¬_-emKv44. kdq-dØp¬ Camw45. \Pvap¬ lpZm46. dmsk lJo-JØv47. Iiv^p¬KØzm48. Aøm-ap- p¬lv49. lJo-J-Øp¬ alZn50. akolv lnµp-ÿm≥taw
51. knØmcsb Jbvkn-cnøx52. Xn¿bm-Jp¬ Jpeq_v53. Xplv^sb Kkv\-hnøx54. dqbn-ZmZv P¬k ZpB55. JpXzv_ C¬lm-anb56. ep÷-Øp∂q¿57. Kh:AwtKkvHu¿ PnlmZv58. Xplv-^sb tKmƒU-hnbm59. A¿ _Cu≥60. CAv-Pm-kp¬ akolv61. CIv KeØn Im Ckmem62. Zm^n-D¬ _em63. A¬lpZm64. \pkq-ep¬ akolv65. InivXn-\qlv66. Xplv -Øp∂Zvh67. CAvPm-sk AlvaZn68. dnhyq _¿ ap_m-lnkm
_´m-ehn h NIvSm-ehn69. ahm-ln-_p¿ dlvam≥70. \kosa ZAv-hØv71. k\mX≥ [dw72. XZvIn-d-Øp ilm-ZssØ≥73. kod-Øp¬ A_vZm¬74. eIv®¿ emtlm¿75. eIv®¿ knbm¬tIm´v76. AlvaZn h Kbv¿ AlvaZn
taw ^¿Jv77. eIv®¿ ep[n-bm\78. A¬h-kn-øØv79. Nivasb akolo80. XP-√n-bmsØ Cem-lnbm81. JmZn-bm≥sI Bcy Hu¿lw
82. lJo-J-Øp¬ hlvbv83. Nivasb aA-vcn-^Øv84. ss]Kmsa kp¬lv
40
lZvdØv Alva-Zv(-A)
lZvdØv AlvaZv(A)Dw Jeo- -amcpw
l:A¬lmPv lIow
auem\m \qdp-±o≥ (-d)
Jeo- -Øp¬ akolv A∆¬
1908- 1914*
l:an¿km _io-dp-±o≥
alvaqZv AlvaZv (d)
Jeo- -Øp¬ akolv km\n
1914- 1965*
l: an¿km \mkn¿ AlvaZv (d-lv)
Jeo- -Øp¬ akolv kmenkv
1965- 1982*
l: an¿km Xzmln¿ AlvaZv (d-lv)
Jeo- -Øp¬ akolv dm_n-Av
1982 2003 *
l: an¿km akvdq¿ AlvaZv
(Aø-Z-lp-√mlv)
Jeo- -Øp¬ akolv Jmankv
2003 *
lZvdØv AlvaZv (A)
hmKvZØ alvZo akolv
1835˛1908
* Jnem^Øv Imew
41
lZvdØv Alva-Zv(-A)
l: auem\m AÐpÂIcowknbmÂtIm-«n (-d)
l: ap³in k^ÀAlvaZv (-d)
l: ap³in AtcmtUJm³(-d)
l: C vXn-LmÀAlvaZv(-d)
l: lIow kvep-±o³ (-d)
lZvdØv AlvaZv(A)s‚ Nne kzlm-_m-°ƒ
l: k¿nZv alvZnlpssk³(d)
l: tUm. Jeo^mdio-Zp-±o³ (d)
( l. Jeo-^-¯p akolvkmen-kv (-dlv) bpsS amXm-a-l-³)
l: auehn Kpemw dkqÂcmPvIn (d)
(tIcfw kµÀin-¨n-«p- - v)
l: mbn AÐpÀd-lvam³JmZn-bm\n (d)
l: anbmw AlvaZv \qÀJm_nen (d)
l: ilvkmZmAÐp-Ã- o v iloZv (d)
(Im_q-fn ilo-Zm-¡s¸«p)
l: AÂlmPv auehnJpZvd- p-Ãm-lv (d)
l: auem\m aenIv Kpemw^coZv (d)
( hnip-²-JpÀ-B\v Cw¥o-jnÂ
hnhÀ -\w Fgp-Xn-bn-«p-v)
l: tiJv bA-vJq-_v AenCÀ m\n (d)
(Ct±l nsâ ]pX³ l. tiJv alvaqZvAlvaZv CÀ m\n BWv tIc-f- nÂ
BZy-w \ntbm-Kn-¡-s¸« ap_-Ãn-Kv)
l: auehn tiÀ Aen (d)(hnip-²-JpÀ-B\v Cw¥o-jnÂ
hnhÀ¯-\w Fgp-Xn-bn-«p- v)
l: JmZn apl-½ZvAÐpà (d)
42
lZvdØv Alva-Zv(-A)
l:tUm. liva- p-Ãmlv-Jm³(d)
l:Nu[cn kÀ apl-½Zvk -dp-Ãmlv Jm³(d)
(H¶m-as¯ ]mIv hntZ-i-Imcya´nbpw ap³ temI tImSXn
A²y-£-\p-am-Wv)
l:Nu[cn \k-dp-ÃmlvJm³(d)
(l. kÀ apl-½Zvk^-dp-Ãm-lv Jm³ (-d) sâ
]nXm-h)v
l:tUm. k¿nZvAÐp-Ê- mÀ imlv(d)
(l. Jeo-^-¯pÂako-lv dm-_n-Av (dlv ) bpsS
amXm-a-l³)
l:auem\mAÐpÀdlow \¿À(d)
(tIcfw kµÀin-¨n-«p- v)
l:auehnAÐpÀdlow ZÀZv(d)
l:auehn apl-½ZvAÐpÀ dlow_Jm]qcn(d)
l:auehn AÐpÀdlvam³P«v (d)
(l. anbm³ kmln-_n\v ap¼v \mknÀAAvem (JmZn-bm³) Bbn-cp¶pv)
l:anÀkm ico^vAlvaZv (d)
l:anÀkm kp¯m³AlvaZv (d)
(l. Alva-Zv (-A) sâBZy-`m-cy-bn-epÅ aq¯-]p-X³)
l: anÀkm _ioÀAlvaZv (d)
(l. Alva-Zv ( -A) sâ ]p-X-·mÀ)
l:aoÀ apl-½ZvCkvlmJv (d)
l:tUm. apl-½ZvCkvamCuÂ(d)
(l. akolv auDu-Zv(-A)sâ mcym-k-tlm-Z-c-·mcmWv)
l:\hm_v apl-½ZvAÐpÃm Jm³ (d)
(Ct±lw l. Alva-Zv(-A)sâ]p-Xn l. Aa- p l^okv
kmln-_(d)A bpsS À¯m-hmWv)
l:aoÀ \mknÀ\hm_v (d)
(l. Alva-Zv (-A) sâizipc³)
l:\hm_v apl-½-Z-en-Jm³(d)
(C-t±lw l. akolv auDu-Zv(-A)sâaq -a-IÄ l. \hm_v ap_m-d¡m t_Kw
kmln-_(-d.-A)-bpsS À¯m-hmWv
43
lZvdØv Alva-Zv(-A)
l:Nu[cn Xlvapl-½Zv knbm (d)
l:lmPn aodp³_JvivJpssdin iloZv (d)
l:kq^n Kpemwapl-½Zv (d)
l:auehn Da-dp-±o³ (d) l:apl-½-ZvZo³ (d) l:auehn apl-½ZvCkvlmJv (d)
l:tUm. bvkv Aenkzm_nÀ (d)
l:apl-½Zv lk³aqkm (d)
l:Nu[cn^XlvZo³ (d)
l:apl-½Zv^kvÂZo³(d)
l:BKm apl-½ZvAÐpÃm(d)
l:kq^n apl-½Zvd^o-Av (d)
l: tUm.apl-½Zv_Jviv (d)
l:ap³inkndm-Pp-±o³(d)
l:k¿nZvkÀhÀimlv (d)
l:k¿nZv kbv-\pÂB_n-Zo³
hen-bp-Ãm-lv imlv (d)
44
lZvdØv Alva-Zv(-A)
l:Jm³ _lm-ZqÀ Kpemwapl-½Zv Jm³ (d)
l:_m_p Xlvapl-½Zv iÀa(d)
l:apl½Zv lpkbv³(d)(Gähpw HSp-hn h m mb kzlm-_n)
l:auehn AXzmapl-½Zv (d)
l:apl-½Zv AÐp-Ê-aZvZlvehn(d)
l:ap vXn apl-½ZvkzmZnJv (d)
(tIcfw kµÀin-¨n-«p-v )
l:AÐpÃm k¶ucn (-d)(l. Alva-Zv(-A)-\p--mb
Nph¶ ajn- p-Ån-IÄ hoWZrãm- - n\v km£n-bmb kzlm-_n)
lZvdØv Alva-Zv(-A)s‚ aJv_-d-bn¬ lZvdØv
Jeo-^-Øp¬ akolv km\n(-d) ZpB sNøp∂p
l:auem\mkpÂ^n-¡À
Aen KulÀ (d)
45
lZvdØv Alva-Zv(-A)
an\m-c-Øp¬ akolv akvPnZv AJvkbpw akvPnZv ap_m-dIpw AS-ßp∂ Hcp Zriyw
Cu ]pkvXIw Xøm-dm-°m≥ Ah-ew-_n® KŸ-߃
1. lbmsX Xzøn-_˛ KŸ-I¿Ømhv:l. tiJv A–p¬Jm-Zn¿ tkmZm-K¿a¬ (d)
2.-l-ZvdØv Alva-Zv(-A) (a-e-bm-fw) F≥. A–p¿ dlow kmln_v a¿lqw, hmfyw 1, 2
3. Alva-Znøm kzZ-vkme tkmh-\o¿ Idm®n 1989
4. ZnIvsd l_o-_v- lZvdØv ap vXn apl-ΩZv kzmZnJv kmln-_v(-d)
5. XZvInd (D¿Zp)
6. lbmsØ Alva-Zv lZvdØv tiJv bA-vJq_v Aen kmln_v C¿^m\n