MAKEDONSKA AKADEMIJA NA NAUKITE I UMETNOSTITE

MAKEDONSKA ENCIKLOPEDIJA

MACEDONIAN ACADEMY OF SCIENCES AND ARTS

LEXICOGRAPHICAL CENTRE

2

M–SH

SKOPJE 2009

ENCYCLOPAEDIA

MACEDONICA

MAKEDONSKA AKADEMIJA NA NAUKITE I UMETNOSTITE

LEKSIKOGRAFSKI CENTAR

2

M–[

SKOPJE 2009

GLAVEN I ODGOVOREN REDAKTOR

akad. BLA@E RISTOVSKI

SOVET NA LEKSIKOGRAFSKIOT CENTAR

akad. Ilija Vaskov (pretsedatel), akad. Petar Hr. Ilievski, akad. Vlado Kambovski,

akad. Blagoj Popov, akad. Gane Todorovski

GLAVNA REDAKCIJA

akad. Ilija Vaskov (od 12. H 2006) (akad. \or|i Filipovski do 12. H 2006),

akad. Vlado Kambovski (od 11. XI 2006) (akad. Cvetan Grozdanov do 8. II 2006),

akad. Blagoj Popov, akad. Bla`e Ristovski (glaven redaktor), akad. Gane Todorovski

prof. d-r Simo Mladenovski (nau~en sekretar)

MAKEDONSKA ENCIKLOPEDIJA

Glaven redaktor

akad. BLA@E RISTOVSKI

Nau~en sekretar

prof. d-r SIMO MLADENOVSKI

REDAKTORI NA TEMATSKITE OBLASTI OD NAUKITE I STRUKITE

Arheologija (predistorija, anti~ka i srednovekovna arheologija); numizmatika

Akad. Vera Bitrakova-Grozdanova

Anti~ka i srednovekovna istorija & istorija na turskiot period

(posebno XIX i XX vek); religii (eresi i sekti) & istorija na crkvite vo Makedonija

Prof. d-r Mihajlo Minoski

Prof. d-r [ukri Rahimi (od 3. III 2005)

Istorija na umetnostite

Prof. d-r Kosta Balabanov (od 21. IV 2006)

Pravo&voeni nauki&politologija&diplomatija&sociologija

Akad. Evgeni Dimitrov (do 1. III 2006)

Prof. d-r Svetomir [kari} (od 1. III 2006)

Literaturna istorija; pe~atarstvo&izdava{tvo&publicistika&novinarstvo

Akad. Gane Todorovski

Prof. d-r Agim Poqoska (od 3. III 2005)

Prof. d-r Arif Ago (od 1. IX 2006)

Lingvistika

Akad. Petar Hr. Ilievski

Prof. d-r Agim Poqoska (od 3. III 2005)

Muzika, opera, balet; teatar (drama)&film&televizija&radio

Prof. d-r Dragoslav Ortakov

Filozofija&psihologija&logika&etika&estetika&metodologija&antropologija&pedagogija&istorija

na prosvetnoto delo vo Makedonija

Prof. d-r Violeta Panzova

Prof. d-r Sefedin Sulejmani (od 3. III 2005)

Pomo{ni istoriski nauki (arhivistika&heraldika&filatelija&bibliotekarstvo&muzeologija

&epigrafika&nau~ni i kulturni ustanovi); etnografija&folklor; fotografija

Prof. d-r Simo Mladenovski

Ekonomija&stopanstvo&industrija&zanaet~istvo; {umarstvo&lovstvo; ugostitelstvo&turizam;

finansii&trgovija; demografija&iseleni{tvo

Akad. Ksente Bogoev (do 1. III 2006)

Akad. Nikola Uzunov (do 8. II 2006)

Akad. Taki Fiti (od 1. III 2006)

Prof. d-r Metodija Stojkov (od 1. III 2006)

V

Matematika&fizika&hemija; elektrotehnika&ma{instvo&tehnologija&energetika&informatika;

arhitektura&grade`ni{tvo&geodezija; pati{ta&soobra}aj&vrski

Akad. Blagoj Popov

Geografija&meteorologija&seizmologija&astronomija;

geologija&mineralogija&rudarstvo&petrografija

Prof. d-r Aleksandar Stojmilov

Zemjodelstvo: pedologija&poledelstvo&ovo{tarstvo&lozarstvo&sto~arstvo;

biologija&botanika&zoologija; {umarstvo&hortikultura&lovstvo; ekologija

Akad. \or|i Filipovski (do 12. H 2006)

Prof. d-r Qup~o Grup~e (od 12. H 2006)

Medicina-stomatologija-farmacija-veterina

Akad. Momir Polenakovi}

Fiskultura-sport-gimnastika-{ah-igri

Prof. d-r Du{an Stanimirovi}

OP[TA ADAPTACIJA I REDAKCIJA

akad. Bla`e Ristovski

STRU^NI SORABOTNICI

m-r Anita Ilieva-Nikolovska, m-r Katerina Mladenovska-Ristovska, Liljana Ristevska

LEKTORI

prof. d-r Slavica Veleva, d-r Sne`ana Venovska-Antevska, Vesna Stoj~evska,

d-r Goce Cvetanovski, prof. d-r Aleksandar Xukeski

KOREKTORI

Gordana Ilieva, Tronda Pejovi}, Vesna Stoj~evska, Du{ko Topaloski, d-r Goce Cvetanovski

KOMPJUTERSKA OBRABOTKA NA TEKSTOT

Zdravko ]orveziroski

KOMPJUTERSKA REALIZACIJA

Branislav Gali}, Vesna Kr`evska, Metodija Nikolovski, Sim~o [andulovski

ILUSTRACII

Internet, prof. d-r Simo Mladenovski, akad. Bla`e Ristovski, m-r Ko~o Fidanoski

KORICA I GRAFI^KO OBLIKUVAWE

m-r Ko~o Fidanoski

PE^AT

Skenpoint, Skopje

VI

VII

A. Ago m-r Aktan Ago, profesor vo DSU „Josip Broz Tito#, Skopje

A. V.-M m-r Anita Vasilkova-Midoska, kustos, Muzej na grad Veles, Veles

A. G. prof. d-r Aco Girevski, Pravoslavenbogoslovski fakultet „Sv. KlimentOhridski#, Skopje

A. P. prof. d-r Agim Poqoska, Filolo{ki fakultet „Bla`e Koneski#, Skopje

A. [uk. prof. d-r Aneta [ukarova, Institut za nacionalna istorija, Skopje

Al. And. prof. d-r Aleksandar Andonoski, Prirodno-matemati~ki fakultet, Skopje

Al. St. prof. d-r Aleksandar Stojmilov, Prirodno-matemati~ki fakultet, Skopje

Al. Stavr. prof. d-r Aleksandar Stavridis,Medicinski fakultet, Skopje

Al. Tr. prof. d-r Aleksandar Trajanovski, Institut za nacionalna istorija, Skopje

Al. Cv. Aleksandar Cvetkovski, glaven i odgovorenurednik na „Detska radost#, Skopje

Am. J. prof. d-r Amalija Jovanovi}, Filozofski fakultet, Skopje

An. Sv. prof. d-r Aneta Svetieva, Prirodno-matemati~ki fakultet, Skopje

B. V. d-r Bone Veli~kovski, nau~en sovetnik,Institut za folklor „Marko Cepenkov#,Skopje

B. Il. prof. d-r Bor~e Iliev, [umarski fakultet, Skopje

B. J. Branimir Jovanovski, profesor po fizi~kakultura, pretsedatel na Sojuzot za sport i rekreacija na invalidizirani lica, Skopje

B. N. prof. d-r Bo{ko Nikov, „Nikov konsalting#, Skopje

B. Ort. prof. d-r Bojan Ortakov, Fakultet za muzi~ka umetnost, Skopje

B. P. \. Boris Pop \or~ev, novinar, Skopje

B. Petr. doc. d-r Boban Petrovski, Filozofski fakultet, Skopje

B. R. prof. d-r Boris Ristevski, Fakultet za zemjodelski nauki i hrana, Skopje

B. R.-J. prof. d-r Biljana Ristovska-Josifovska,Institut za nacionalna istorija, Skopje

B. [. akad. Bojan [optrajanov, MANU, Skopje

Bl. B. prof. d-r Bla`o Boev, Rudarsko-geolo{ki fakultet, [tip

Bl. P. akad. Blagoj Popov, MANU, Skopje

Bl. R. akad. Bla`e Ristovski, MANU, Skopje

Bl. S. Blagoja Sotirovski, dipl. {umarski in`.,„Hortiekspert#, Skopje

Br. N. prof. d-r Branislav Nikodievi},Medicinski fakultet, Skopje

Br. R. Branko Radovanovi}, dipl. ekonomist,„Stokopromet#, Skopje

Br. Sv. m-r Branislav Svetozarevi}, pomo{nikrakovoditel na Sektorot za za{tita na arhivskata gra|a vo Dr`avniot arhiv na RM, Skopje

V. Arn. prof. d-r Violeta Arnaudova, Filozofski fakultet, Skopje

V. B.-Gr. akad. Vera Bitrakova-Grozdanova,Filozofski fakultet, Skopje

V. V.-V. d-r Vera Veskovi}-Vangeli , nau~en sovetnik,Institut za nacionalna istorija, Skopje

V. G.-P. prof. d-r Vera Georgieva-Petkovska,Filozofski fakultet, Skopje

V. D. d-r Vangelija Despodova, nau~en sovetnik,Institut za staroslovenska kultura, Prilep

V. D.-J. prof. d-r Vesna Dimovska-Jawatova,Filozofski fakultet, Skopje

V. Dask. prof. d-r Vasa Daskalovski , Prirodno-matemati~ki fakultet, Skopje

V. \. prof. d-r Van~o \or|iev, Filozofski fakultet, Skopje

V. Jot. prof. d-r Vasil Jotevski, Institut za nacionalna istorija, Skopje

V. K.-G. prof. d-r Viktorija Kolarovska-Gmirja,Fakultet za muzi~ka umetnost, Skopje

V. L. prof. d-r Viktor Lil~i}, Filozofski fakultet, Skopje

V. M. akad. Vitomir Mitevski, Filozofski fakultet, Skopje

V. M.-^. prof. d-r Vesna Mojsova-^epi{evska,Filolo{ki fakultet „Bla`e Koneski#,Skopje

V. Mal. prof. d-r Vladimir Maleti}, [umarski fakultet, Skopje

V. Masl. Vesna Maslovari}, vi{ filmolog, NU Kinoteka na Makedonija, Skopje

INICIJALI NA AVTORITE NA TEKSTOVITE

V. P. prof. d-r Vesna Pendovska, Praven fakultet „Justinijan Prvi#, Skopje

V. P.-K. d-r Viktorija Popovska-Korobar, kustos-sovetnik, NU Muzei na Makedonija,Skopje

V. Panz. prof. d-r Violeta Panzova, Filozofski fakultet, Skopje

V. Petr. d-r Vesna Petreska, nau~en sovetnik, Institut za folklor„Marko Cepenkov#, Skopje

V. S. Voislav Sanev , kustos-sovetnik, NU Muzei na Makedonija, Skopje

V. S.-A. prof. d-r Vera Stoj~evska-Anti}, Filolo{kifakultet „Bla`e Koneski#, Skopje

V. Sid. d-r Vesna Sidorovska, kustos-sovetnik, NU Prirodonau~en muzej na Makedonija,Skopje

V. St. prof. d-r Van~e Stoj~ev, Praven fakultet,Univerzitet „Goce Del~ev#, [tip

V. T. K. d-r Vladimir T. Krpa~, kustos-sovetnik, NU Prirodonau~en muzej na Makedonija,Skopje

V. T. prof. d-r Vesna Tomovska, Filozofski fakultet, Skopje

V. Toc. d-r Vasil Tocinovski, nau~en sovetnik,Institut za makedonska literatura, Skopje

V. Ur. prof. d-r Viktor Urumov, Prirodno-matemati~ki fakultet, Skopje

V. F. prof. d-r Vladimir Filipovski, Ekonomski fakultet, Skopje

Vl. Iv. d-r Vlado Ivanovski, nau~en sovetnik,Institut za nacionalna istorija, Skopje

Vl. K. akad. Vlado Kambovski, MANU, Skopje

Vl. M. prof. d-r Vlado Matevski, Prirodno-matemati~ki fakultet, Skopje

Vl. S. akad. Vladimir Serafimoski, MANU, Skopje

G. V. Georgi Vasilevski, urednik na Filmskata redakcija, Makedonska radiotelevizija, Skopje

G. Efr. akad. Georgi Efremov, MANU, Skopje

G. P. akad. Goran Petreski, Ekonomski fakultet, Skopje

G. Pet. prof. d-r Goce Petreski, Ekonomski fakultet, Skopje

G. St. akad. Georgi Stardelov, MANU, Skopje

G. T. akad. Gane Todorovski, MANU, Skopje

G. Cv. d-r Goce Cvetanovski, nau~en sorabotnik,Institut za makedonski jazik „Krste Misirkov#, Skopje

Gl. K. akad. Gligor Kanev~e, MANU, Skopje

Gor. L.-B. prof. d-r Gordana La`eti}-Bu`arovska,Praven fakultet „Justinijan Prvi#, Skopje

D. G. d-r Dafina Gerasimovska, Filozofski fakultet, Skopje

D. D. prof. d-r Don~o Donev, Medicinski fakultet, Skopje

D. E. prof. d-r Dimitar Eftimoski, Fakultet za administracija i menaxment na informaciski sistemi, Bitola

D. Z. d-r Dragi{a Zdravkovski, kustos-sovetnik,NU Muzei na Makedonija, Skopje

D. J. prof. d-r Danail Jankulovski, Fakultet za zemjodelski nauki i hrana, Skopje

D. Jov. doc. d-r Dalibor Jovanovski, Filozofski fakultet, Skopje

D. N. prof. d-r Dimitrija Nova~evski, Ekonomski fakultet, Skopje

D. Nik. prof. d-r Dijana Nikodievi}, Medicinski fakultet, Skopje

D. P. m-r Dragan Petkovski, kustos-sovetnik,Muzej na grad Skopje, Skopje

D. Pr. prof. d-r Dana Preli}, Prirodno-matemati~ki fakultet, Skopje

D. R.-Z. prof. d-r Danica Roganovi}-Zafirova,Prirodno-matemati~ki fakultet, Skopje

D. S. prof. d-r Du{an Stanimirovi}, Fakultet za fizi~ka kultura, Skopje

D. S.-B. prof. d-r Delka Stojanova-Brmbeska,Medicinski fakultet, Skopje

Dr. V. prof. d-r Dragan Vasileski, Prirodno-matemati~ki fakultet, Skopje

Dr. \. prof. d-r Dragi \orgiev, Institut za nacionalna istorija, Skopje

Dr. \o{. prof. d-r Dragan \o{evski, Fakultet za zemjodelski nauki i hrana, Skopje

Dr. J. prof. d-r Drage Janev, Ekonomski fakultet, Skopje

Dr. M. prof. d-r Dragi Mitrevski, Filozofski fakultet, Skopje

Dr. O. prof. d-r Dragoslav Ortakov , Fakultet za muzi~ka umetnost, Skopje

Dr. R. prof. d-r Dragoslav Rai~i}, Elektro-tehni~ki fakultet, Skopje

\. Z. prof. d-r \or|i Zafirovski, Medicinski fakultet, Skopje

\. K. \oko Kuzmanovski, sekretar, Sojuz na sportovi na grad Skopje, Skopje

\. M. prof. d-r \or|i Mladenovski, Filozofski fakultet, Skopje

\. M. \. prof. d-r \or|i M. \or|iev, Fakultet za muzi~ka umetnost, Skopje

\. Malk. prof. d-r \or|i Malkovski, Institut za nacionalna istorija, Skopje

\. P. At. d-r \or|i Pop-Atanasov, nau~en sovetnik,Institut za makedonska literatura, Skopje

\. F. akad. \or|i Filipovski, MANU, Skopje

\. Cen. \ore Cenev, rakovoditel na Planetariumotpri Mladinskiot kulturen centar, Skopje

\or. Iv. prof. d-r \orge Ivanov, Praven fakultet „Justinijan Prvi#, Skopje

E. Al. m-r Emil Aleksiev, vi{ kustos, Muzej na grad Skopje, Skopje

VIII

MAKEDONSKA ENCIKLOPEDIJA

E. J.-U. d-r Elka Ja~eva-Ul~ar, nau~en sorabotnik,Institut za makedonski jazik „Krste Misirkov#, Skopje

E. M. prof. d-r Eftim Mir~ev, Stomatolo{ki fakultet, Skopje

E. C. prof. d-r Emilija Crvenkovska, Filolo{ki fakultet „Bla`e Koneski#,Skopje

El. M. prof. d-r Elica Maneva, Filozofski fakultet, Skopje

Em. X. Emilija Xipunova, balerina, Makedonski naroden teatar, Skopje

@. A. prof. d-r @ivko Atanasovski, Ekonomski fakultet, Skopje

Z. Al.-B. Zaharinka Aleksoska-Ba~eva, kustos-sovetnik, NU Muzej na sovremenataumetnost, Skopje

Z. B. prof. d-r Zorica Bo`inovska, Ekonomski fakultet, Skopje

Z. D. prof. d-r Zoran Desovski, Grade`en fakultet, Skopje

Z. R. prof. d-r Zoran Radi}, Fakultet za fizi~ka kultura, Skopje

Z. R.-N. Zagorka Rasolkoska-Nikolovska, kustos-sovetnik, NU Muzei na Makedonija,Skopje

Z. T. akad. Zuzana Topoliwska, MANU, Skopje

Z. Tod. prof. d-r Zoran Todorovski, Dr`aven arhiv na RM, Skopje

Z. X. prof. d-r Zlatan Xikov, Medicinski fakultet, Skopje

Zd. R. d-r Zdenka Ribarova, nau~en sovetnik, Institut za makedonskijazik „Krste Misirkov#, Skopje

I. B. prof. d-r Ivan Blinkov, [umarski fakultet, Skopje

I. Vel. d-r Ilija Velev, nau~en sovetnik, Institut za makedonska literatura, Skopje

Iv. O.-T. Ivona Opet~eska-Tatar~evska, sorabotnik za folklorni dobra, Uprava za za{tita na kulturnoto nasledstvo,Ministerstvo za kultura na RM, Skopje

Iv. X. prof. d-r Ivan Xeparoski, Filozofski fakultet, Skopje

Ig. St. m-r Igor Stardelov, rakovoditel na Filmskiot arhiv, NU Kinoteka na Makedonija, Skopje

Il. P. Ilindenka Petru{evska, rakovoditel na javna dejnost, NU Kinoteka na Makedonija, Skopje

Il. T. prof. d-r Ilo Trajkovski, Filozofski fakultet, Skopje

Il. X. prof. d-r Ilija Xonov, Medicinski fakultet, Skopje

Ir. K.-N. Irena Koli{trkoska-Nasteva, kustos-sovetnik, NU Muzei na Makedonija,Skopje

J. ^.-F. Jasmina ^okrevska-Filip, kustos-sovetnik,NU Muzei na Makedonija, Skopje

J. B. prof. d-r Jovan Bo{nakovski, Veterinaren institut, Skopje

J. Doko Jeton Doko, pomlad asistent, Institut za nacionalna istorija, Skopje

J. J. prof. d-r Jove Jovanovski, Fakultet za fizi~ka kultura, Skopje

J. Jan. prof. d-r Jovan Janev, Institut za nacionalna istorija, Skopje

J. M. prof. d-r Jo{ko Milenkovski, Fakultet za fizi~ka kultura, Skopje

J. Nam. Jasminka Nami~eva, kustos, Muzej na grad Skopje, Skopje

J. R.-P. m-r Jasminka Ristovska-Pili~kova, asistent, Institut za folklor „Marko Cepenkov#, Skopje

J. Str. Jovan Strezovski, pisatel, Struga

J. T. Jelica Todor~evska, bibliotekar, NUB „Sv. Kliment Ohridski#, Skopje

J. Tak. prof. d-r Jovan Takovski, Pravoslaven bogoslovski fakultet „Sv. Kliment Ohridski#, Skopje

J. F. Jovan Filip, novinar, Makedonskaradiotelevizija, Skopje

J. C. m-r Jelena Cvetanovska, asistent, Institutza folklor „Marko Cepenkov#, Skopje

K. Ax. prof. d-r Kosta Axievski, Filozofski fakultet, Skopje

K. B. d-r Kosta Balabanov, po~esen generalen konzul na Japonija, Skopje

K. Bic. prof. d-r Kita Bicevska, Filolo{ki fakultet „Bla`e Koneski#,Skopje

K. Bog. prof. d-r Krste Bogoevski, Prirodno-matemati~ki fakultet, Skopje

K. Gr. prof. d-r Kokan Gr~ev, Fakultet za arhitektura i dizajn, Univerzitet Amerikan kolex Skopje, Skopje

K. K.-P. prof. d-r Kostadina Korneti-Pekevska,Medicinski fakultet, Skopje

K. Kamb. prof. d-r Kiro Kamberski, Filozofski fakultet, Skopje

K. Kep. Kostadin Kepeski, kustos-sovetnik, NU Zavod i muzej, Prilep

K. Q. prof. d-r Kostadinka Qap~eva, Tehnolo{ko-metalur{ki fakultet, Skopje

K. M.-R. m-r Katerina Mladenovska-Ristovska, asistent-istra`uva~, MANU, Skopje

K. Min. doc. d-r Konstantin Minoski, Filozofski fakultet, Skopje

K. P. prof. d-r Kosta Peev, Filolo{ki fakultet „Bla`e Koneski#,Skopje

K. Tal. prof. d-r Kosta Talaganov, Institut za zemjotresno in`enerstvo i in`enerska seizmologija, Skopje

K. Tr.-Abj. Katica Trajkovska-Abjani}, novinar,Makedonska radiotelevizija, Skopje

IX

MANU LEKSIKOGRAFSKI CENTAR

K. Trajk. d-r Katica Trajkova, nau~en sorabotnik, Institut za makedonskijazik „Krste Misirkov#, Skopje

Kr. B. prof. d-r Kristi Bombol, Tehni~ki fakultet, Bitola

Kr. Il. prof. d-r Krasimira Ilievska, Filolo{ki fakultet „Bla`e Koneski#,Skopje

Kr. Nik. prof. d-r Kristina Nikolovska, Filolo{ki fakultet „Bla`e Koneski#,Skopje

Kr. T. akad. Krum Tomovski, MANU, Skopje

L. J. Len~e Jovanova, kustos-sovetnik, Muzej na grad Skopje, Skopje

L. K. Liljana Kepeska, kustos-sovetnik, NU Zavod i muzej, Prilep

L. M. d-r Liljana Makarijoska, nau~en sovetnik, Institut za makedonskijazik „Krste Misirkov#, Skopje

L. N. Liljana Nedelkovska, kustos-sovetnik, NU Muzej na sovremenata umetnost, Skopje

L. P.-T. prof. d-r Lidija Petru{evska-Tozi,Farmacevtski fakultet, Skopje

L. S.-L. d-r Lidija Stojanovi}-Lafazanovska, nau~en sovetnik, Institut za folklor„Marko Cepenkov#, Skopje

Q. A. Qup~o Altiparmakov, dipl. in`. metalurg,Makstil AD, Duferco Group, Skopje

Q. Gr. prof. d-r Qup~o Grup~e, Prirodno-matemati~ki fakultet, Skopje

Q. P. prof. d-r Qubica Pavlova, Medicinski fakultet, Skopje

Q. Sp. prof. d-r Qudmil Spasov, Filolo{ki fakultet „Bla`e Koneski#,Skopje

Q. T. prof. d-r Qubomir Tan~ev, Grade`en fakultet, Skopje

Q. X. m-r Qubinka Xidrova, vi{ kustos, NU Muzei na Makedonija,Skopje

M. ^und. prof. d-r Milan ^undev, Elektro-tehni~ki fakultet, Skopje

M. B.-P. Marika Bo~varova-Plavevska, kustos-sovetnik, NU Muzej na sovremenataumetnost, Skopje

M. Bilb. Milo{ Bilbija, vi{ kustos, Muzej na grad Skopje, Skopje

M. G. d-r Mihajlo Georgievski, nau~en sovetnik, Institut za staroslovenska kultura, Prilep

M. Gr. doc. d-r Melina Grizo, Praven fakultet „Justinijan Prvi#, Skopje

M. D. prof. d-r Mihail Danev, Veterinaren institut, Skopje

M. Z. prof. d-r Mihailo Zikov, Prirodno-matemati~ki fakultet, Skopje

M. Zdr. prof. d-r Milka Zdraveva, Institut za nacionalna istorija, Skopje

M. I. Milan Ivanovski, konzervator-sovetnik,Nacionalen konzervatorski centar, Skopje

M. K. prof. d-r Mitko Karadelev, Prirodno-matemati~ki fakultet, Skopje

M. Kar. prof. d-r Maksim Karanfilovski, Filolo{ki fakultet „Bla`e Koneski#,Skopje

M. Kit. d-r Marko Kitevski, nau~en sovetnik,Institut za makedonska literatura, Skopje

M. Kol. Marko Kolovski, muzi~ki kriti~ar,Makedonska radiotelevizija, Skopje

M. Kr. Mirjana Krpa~, Entomolo{ko dru{tvo za istra`uvawe i konzervacija na biodiverzitetot i odr`liviot razvoj, Skopje

M. L. prof. d-r Mom~ilo Lazarevski, Medicinski fakultet, Skopje

M. M. Mirjana M. Ma{ni}, konzervator-sovetnik,Nacionalen konzervatorski centar, Skopje

M. Mark. prof. d-r Marjan Markovi}, Filolo{ki fakultet „Bla`e Koneski#,Skopje

M. Min. prof. d-r Mihajlo Minoski, Filozofski fakultet, Skopje

M. Mirk. prof. d-r Milica Mirkulovska, Filolo{ki fakultet „Bla`e Koneski#,Skopje

M. Mih. prof. d-r Mile Mihajlov, Institut za nacionalna istorija, Skopje

M. Pol. akad. Momir Polenakovi}, MANU, Skopje

M. S. prof. d-r Metodija Stojkov, Ekonomski fakultet, Skopje

M. T. d-r Mil~o To~ko, vi{ nau~en sorabotnik,JNU Hidrobiolo{ki zavod, Ohrid

M. Ta{. prof. d-r Marija Ta{eva, Filozofski fakultet, Skopje

M. C. prof. d-r Maja Cvetkovska, Tehnolo{ko-metalur{ki fakultet, Skopje

M. [oq. prof. d-r Marija [oqakova, Medicinski fakultet, Skopje

N. V. prof. d-r Novica Veljanovski, Institut za nacionalna istorija, Skopje

N. Dum. prof. d-r Nikola Dumurxanov, Prirodno-matemati~ki fakultet, Skopje

N. P.-J. prof. d-r Nada Pop-Jordanova, Medicinski fakultet, Skopje

N. S. prof. d-r Nehas Sopaj, Filolo{ki fakultet „Bla`e Koneski#,Skopje

N. T. prim. d-r Nada Temelkoska, Zavod za sportska medicina pri JZOZdravstven dom – Skopje, Skopje

N. C. prof. d-r Naum Celakoski,Ma{inski fakultet, Skopje

N. Cv. prof. d-r Nade`da Cvetkovska, Institut za nacionalna istorija, Skopje

O. Iv. d-r Orde Ivanoski, nau~en sovetnik,Institut za nacionalna istorija, Skopje

X

MAKEDONSKA ENCIKLOPEDIJA

P. B. prim. d-r Petar Bojaxievski, Klini~ka bolnica „D-r Trifun Panovski#,Bitola

P. Gil. Paskal Gilevski, pisatel, Skopje

P. Iv. prof. d-r Petre R. Ivanovski, Fakultet za zemjodelski nauki i hrana, Skopje

P. J. m-r Pero Josifovski, vi{ kustos, NU Muzei na Makedonija, Skopje

P. N. prof. d-r Pece Nedanovski, Ekonomskifakultet, Skopje

P. T. m-r Predrag Trpeski, asistent, Ekonomski fakultet, Skopje

P. Hr. Il. akad. Petar Hr. Ilievski, MANU, Skopje

Pet. G. prof. d-r Petre Georgievski, Filozofski fakultet, Skopje

R. Redakcija

R. V. d-r Rodna Veli~kovska, nau~en sorabotnik, Institut za folklor„Marko Cepenkov#, Skopje

R. Gr. Riste Grup~e, kustos-sovetnik, NUPrirodonau~en muzej na Makedonija, Skopje

R. D. prof. d-r Radojka Don~eva, Grade`en fakultet, Skopje

R. L. akad. Risto Lozanovski, MANU, Skopje

R. R. prof. d-r Radoslav Rizovski, [umarski fakultet, Skopje

R. Rib. prof. d-r Risto Ribarovski, Grade`en fakultet, Skopje

R. St. Risto Stefanovski, teatrolog, Skopje

R. H. prof. d-r Risto Hristov, Ekonomski fakultet, Skopje

Rad. Gr. prof. d-r Radmila Grup~e, Fakultet za zemjodelski nauki i hrana, Skopje

Rat. Gr. prof. d-r Ratomir Grozdanovski,Pravoslaven bogoslovski fakultet „Sv. Kliment Ohridski#, Skopje

S. Ab.-D. Sowa Abaxieva-Dimitrova, kustos-sovetnik,NU Muzej na sovremenata umetnost, Skopje

S. I. Iliev, dipl. in`. metalurg, Rudnik „Bu~im#, Radovi{

S. Ml. prof. d-r Simo Mladenovski, Institut za nacionalna istorija, Skopje

S. Nov. prof. d-r Sowa Novotni, Dr`aven univerzitet, Tetovo

S. Pil. d-r Sevim Pili~kova, nau~en sovetnik,Institut za folklor „Marko Cepenkov#,Skopje

S. R. prof. d-r Slave Risteski, Ekonomski fakultet, Skopje

S. S. Sne`ana Slavkova, dipl. in`. tehnolog, partner vo M-6 Investments, Skopje

S. T. prof. d-r Simeon Tanev, Grade`en fakultet, Skopje

S. H. P. prof. d-r Stefanka Haxi Pecova, Fakultet za zemjodelski nauki i hrana, Skopje

S. C. d-r Sa{o Cvetkovski, kustos-sovetnik, NU Muzej „D-r Nikola Nezlobinski#, Struga

S. X. prof. d-r Sowa Xikova, Medicinski fakultet, Skopje

Sv. K. prof. d-r Svetislav Krsti}, Prirodno-matemati~ki fakultet, Skopje

Sv. P. d-r Svetozar Petkovski, kustos-sovetnik,NU Prirodonau~en muzej na Makedonija,Skopje

Sv. H. J. prof. d-r Svetomir Haxi Jordanov,Tehnolo{ko-metalur{ki fakultet, Skopje

Sv. [. prof. d-r Svetomir [kari}, Praven fakultet „Justinijan Prvi#, Skopje

Sl. A. prof. d-r Slave Armenski, Ma{inski fakultet, Skopje

Sl. \. m-r Slavjan \or|iev, etnolog i kostimograf, Skopje

Sl. M. P. prim. d-r Slobodan M. Powavi}, Centar za voenozdravstveni ustanovi, Skopje

Sl. N. d-r Slavica Nikolovska, pomo{nik rakovoditel na Sektorot za avtomatska obrabotka na podatoci (AOP),Dr`aven arhiv na RM, Skopje

Sl. N.-K. Slave Nikolovski-Katin, publicist, Skopje

Sl. P. Slavejko Pat~ev, dipl. in`. tehnolog,„Alkaloid#, Skopje

Sn. ^.-An. m-r Sne`ana ^adikovska-Anastasova, profesor vo MBUC „Ilija Nikolovski-Luj#,Skopje

St. D. prof. d-r Stoj~e Deskovski, Tehni~ki fakultet, Bitola

St. Dod. d-r Stanislava Dodeva, [vajcarska kancelarija za sorabotka, [vajcarska ambasada, Skopje

St. Kis. prof. d-r Stojan Kiselinovski, Institut za nacionalna istorija, Skopje

St. N. prof. d-r Sterja Na~eski, [umarski fakultet, Skopje

St. P.-A. d-r Stoja Pop-Atanasova, nau~en sovetnik, Institut za makedonskijazik „Krste Misirkov#, Skopje

T. And. prof. d-r Tome Andonovski, Prirodno-matemati~ki fakultet, Skopje

T. B. akad. Tome Bo{evski, MANU, Skopje

T. Vr. d-r Tanas Vra`inovski, nau~en sovetnik,Institut za staroslovenska kultura, Prilep

T. P. Tatjana Petkovska, redoven profesor po scenski dvi`ewa itanci, Fakultet za dramski umetnosti, Skopje

T. Petr. prof. d-r Tatjana Petru{evska, Praven fakultet „Justinijan Prvi#, Skopje

T. S. Trajko Stamatoski, nau~en sovetnik, Institut za makedonskijazik „Krste Misirkov#, Skopje

T. Ser. prof. d-r Todor Serafimovski, Rudarsko-geolo{ki fakultet, [tip

T. F. akad. Taki Fiti, MANU, Skopje

T. Fil. m-r Toni Filipovski, asistent, Institut za nacionalna istorija, Skopje

T. ^. prof. d-r Todor ^epreganov, Institut za nacionalna istorija, Skopje

XI

MANU LEKSIKOGRAFSKI CENTAR

Tr. P. d-r Trajko Petrovski, vi{ nau~en sorabotnik, Institut za folklor „Marko Cepenkov#, Skopje

Ub. G. d-r Ubavka Gajdova, vi{ nau~en sorabotnik,Institut za makedonski jazik „Krste Misirkov#, Skopje

F. \. Foti \atovski, profesor po fizi~ka kultura, Sojuz na sportskite federacii na Makedonija, Skopje

F. M. prof. d-r Fim~o Muratovski, Fakultet za muzi~ka umetnost, Skopje

Hat. O. m-r Hatixe Odai, asistent, Dr`aven univerzitet, Tetovo

Cv. Gr. akad. Cvetan Grozdanov, MANU, Skopje

X. K. prof. d-r Xoko Kungulovski, Prirodno-matemati~ki fakultet, Skopje

XII

MAKEDONSKA ENCIKLOPEDIJA

a.n.v. apsolutna nadmorska viso~ina

AAM Asocijacija na arhitekti na Makedonija

AB armiska bolnica

ABI akutna bubre`na insuficiencija

AVII Arhiv Vojno-istorijskog instituta

(Arhiv na Voenoistoriskiot institut),

Belgrad

AVNOJ Antifa{isti~ko ve¢e narodnog

osloboÚewa Jugoslavije

(Antifa{isti~ko sobranie na narodnoto

osloboduvawe na Jugoslavija)

AGITPROP Agitaciono-propagandno oddelenie

na KPM

AD akcionersko dru{tvo

akad. akademik

AKRM Advokatska komora na RM

AKUD akademsko kulturno-umetni~ko dru{tvo

AMN †Avstralisko-makedonski nedelnik#

anest. anestezija

ANOK Akcionen narodnoosloboditelen

komitet

ANSSSR Akademija na naukite na SSSR

ANUBiH Akademija na naukite i umetnostite na Bosna i Hercegovina

AO armiska oblast

AOP avtomatska obrabotka na podatocite

AP avtobusko pretprijatie

ar. arapski

ARM Armija na Republika Makedonija

arh. arhitekt

Arh. fak. Arhitektonski fakultet

AS avtobuska stanica

ASNOM Antifa{isti~ko sobranie na narodnoto

osloboduvawe na Makedonija

ASSEE Arhitektonski sovet za Centralna

i Isto~na Evropa

ASU Avtosoobra}ajno u~ili{te

ATD antituberkulozen dispanzer

ATRO Avtobuska transportna rabotna

organizacija

ATC avtomatska telefonska centrala

AUO Arhiepiskopski upraven odbor

AUP arhitektonsko-urbanisti~ki plan

AF@ Antifa{isti~ki front na `enite

AF@M Antifa{isti~ki front na `enite

na Makedonija

BAN Bugarska akademija na naukite

BANTAO Balkanska asocijacija za nefrologija,

dijaliza, transplantacija i ve{ta~ki

organi

BB banovinska bolnica

BDP Bo{wa~ka demokratska partija; bruto doma{en proizvod

BEN balkanska endemska nefropatija

BIBL. bibliografija

BJRM Biv{a Jugoslovenska Republika

Makedonija

BKP Bugarska komunisti~ka partija

BKP(t.s.) Bugarska komunisti~ka partija

(tesni socijalisti)

BKF Balkanska komunisti~ka federacija

BMB bezoloven motoren benzin

BNA Bugarska narodna armija

BND bugarsko nacionalno dvi`ewe

boln. bolnica

BRP(k) Bugarska rabotni~ka partija (komunisti)

BRSDP(t.s.) Bugarska rabotni~ka socijaldemokratska

partija (tesni socijalisti)

BRSDP({.s.) Bugarska rabotni~ka socijaldemokratska

partija ({iroki socijalisti)

BCAK Bugarski centralen akcionen komitet

v. vek; vesnik; vidi

v.d. vr{itel na dol`nost

V. f. Veterinaren fakultet

Va voena ambulanta

VA Voena akademija

VB Velika Britanija

Vb voena bolnica

VBS Voena bolnica, Skopje

VV voeno vozduhoplovstvo

VVA Voenovozduhoplovna akademija

VIP mnogu va`na li~nost (Very Important Person)

Vk Veterinarna komora

VK Vrhoven komandant; Vrhoven komitet

VKV visokokvalifikuvan

VM Voena mornarica

VMA Voenomedicinska akademija

VMK Vrhoven makedonski komitet

VMOK Vrhoven makedonsko-odrinski komitet

VMORO Vnatre{na makedonsko-odrinska

revolucionerna organizacija

VMRO Vnatre{na makedonska revolucionerna

organizacija

VMRO(Ob) Vnatre{na makedonska revolucionerna

organizacija (Obedineta)

VMRO-DPMNE Vnatre{na makedonska revolucionerna

organizacija – Demokratska partija

za makedonsko nacionalno edinstvo

VN visok napon, visokonaponski

VOZ Vostani~ka operativna zona

vonr. vonreden

VP[ Vi{a pedago{ka {kola

VS voen sanitet

VSU voeno-sanitetski ustanovi

VT[ Vi{a tehni~ka {kola

VHF frekvencija na dolgi branovi

V[RT Vi{a {kola za radiolo{ki tehni~ari

pri M.F.

g. godina

g. d. geografska dol`ina

g/t / g/t grama na ton

g. {. geografska {irina

XIII

UPOTREBENI KRATENKI

a) kirili~ni

GA garnizonska ambulanta

GZ Gerontolo{ki zavod

GIM GosudarstvennìŸ istori~eskiŸ muzeŸ

(Dr`aven istoriski muzej), Moskva

GINI Glasnik na Institutot za nacionalna

istorija

GIT Gastrointestinalen trakt

GMC Grade`no-ma{inski centar

GO Gradski odbor; Glaven odbor

GP grade`no pretprijatie

gr. grad

Grad. fak. Grade`en fakultet

GSP Gradsko soobra}ajno pretprijatie

GTM gradski trigonometriski mre`i

GTC Gradski trgovski centar

GUC Grade`en u~ili{ten centar

G[ Glaven {tab

DAG Demokratska armija na Grcija

DARM Dr`aven arhiv na Republika

Makedonija

DD detski dispanzer

DDV danok za dodadena vrednost

dek. dekemvri

DEM Dru{tvo na ekolozite na Makedonija

den. dene{en

DZGR Dr`aven zavod za geodetski raboti

dipl. geod. in`. diplomiran geodetski in`ener

dipl. grad. in`. diplomiran grade`en in`ener

dipl. el. in`. diplomiran elektrotehni~ki in`ener

dipl. in`. arh. diplomiran in`ener-arhitekt

dipl. in`. geol. diplomiran in`ener po geologija

dipl. ma{. in`. diplomiran ma{inski in`ener

dir. direktor

distrib. distribucija, distributiven

DLUM Dru{tvo na likovnite umetnici

na Makedonija

DLU[ Dru{tvo na likovnite umetnici

na [tip

DMFM Dru{tvo na matemati~arite

i fizi~arite na Makedonija

DN Dru{tvo na narodite, @eneva

DNZ Dom za narodno zdravje

DNU Dru{tvo za nauka i umetnost

DNU[ Dru{tvo za nauka i umetnost na [tip

DOZ Dr`aven osiguritelen zavod

DOO dru{tvo so ograni~ena odgovornost

DPM Dru{tvo na pisatelite na Makedonija

d-r t. n. doktor na tehni~kite nauki

DSZ Dr`aven zavod za statistika

DSU dr`avno sredno u~ili{te

DT Doj~e telekom

DUP Detalen urbanisti~ki plan

DFJ Demokratska Federativna Jugoslavija

DFM Demokratska Federalna Makedonija;

Dru{tvo na fizi~arite na Makedonija

EANU Evropska akademija na naukite

i umetnostite

EAPS Evroatlantski partnerski sovet

egip. egipetski

EDES Gr~ki nacionalen demokratski sojuz

EE elektroenergetski, elektroenergetika

EES elektroenergetski sistem

EZ Evropska zaednica

EKKA Nacionalna i socijalna prerodba

EKS Emigrantski komunisti~ki sojuz

EKTS Evropski kredit transfer sistem

el. elektri~en; elektro-

ELAS Gr~ka narodnoosloboditelna vojska

elektromagn. elektromagneten

EM Egejska Makedonija; Egejskiot del

na Makedonija

EME Slobodna Golema Grcija

EMUC Elektro-ma{inski u~ili{ten centar

EMF Elektro-ma{inski fakultet vo Skopje

EO na IRGD Etnografsko oddelenie na

Imperatorskoto rusko geografsko

dru{tvo

EPON Nacionalna segr~ka organizacija

na mladite

ES Nacionalna armija

ESM Elektrostopanstvo na Makedonija

ETAI Zdru`enie za elektronika,

telekomunikacii, avtomatika

i informatika na RM

ETAN Elektronika, telekomunikacii,

avtomatizacija i nuklearna tehnika

ETF Elektrotehni~ki fakultet

EU Evropska Unija

EFA Evropska slobodna alijansa

(European Free Alliance)

ECRP elektri~ni centrali i razvodni postrojki

`. `itel

`. l. `elezni~ka linija

@SK @elezni~arski sportski klub

@TP @elezni~ko transportno pretprijatie

Z zapad

ZAVNOBiH Zemaqsko anifa{isti~ko ve}e narodnog

oslobo|ewa Bosne i Hercegovine

(Zemsko antifa{isti~ko sobranie

na narodnoto osloboduvawe

na Bosna i Hercegovina

Zb. Zbornik

ZEMAK Zdru`enie na energeti~arite

na Makedonija

ZIK Zemjodelsko-industriski kombinat

ZJZ zapad–jugozapad

ZOIL Zavod za osiguruvawe imoti i lica

ZPM Zavod za preventivna medicina

ZPMZ Zavod za preventivna medicinska

za{tita

ZS zdravstvena slu`ba

I istok

i.g. istata godina

IARM Institut za akreditacija

na Republika Makedonija

XIV

MAKEDONSKA ENCIKLOPEDIJA

IB Informaciono biro (Informbiro) na

komunisti~kite i rabotni~kite partii

IVE Za{tinici na Severna Grcija

IVZ Islamska verska zaednica

IGA Me|unarodna geotermalna asocijacija

IGCP Me|unarodna programa za geolo{ka

korelacija (IGCP – International Geological

Correlation Program)

IZV. izvori

IZIIS Institut za zemjotresno in`enerstvo

i in`enerska seizmologija

IK Izvr{en komitet

IKT Informaciona i komunikaciska

tehnologija

IMJ Institut za makedonski jazik,

„Krste Misirkov“, Skopje

INI Institut za nacionalna istorija,

Skopje

inst. institut

Inst. za inf. Institut za informatika

Inst. za mat. Institut za matematika

instal. instaliran

IPM Institut za preventivna medicina

IS SRM Izvr{en sovet na SRM

ISRM Institut za standardizacija

na Republika Makedonija

istra`. istra`uva~, istra`uva~ki

JA Jugoslovenska armija

JAZU Jugoslavenska akademija znanosti

i umjetnosti, Zagreb

JDP Jugoslovensko dru{tvo za pati{ta

JZ jugozapad

JI jugoistok

JIE Jugoisto~na Evropa

JJZ jug-jugozapad

JJI jug-jugoistok

JLZ Jugoslavenski leksikografski zavod

JNA Jugoslovenska narodna armija

JNS Jugoslovenska nacionalna stranka

(partija)

JOVB Jugoslovenska mladina na Vardarska

Banovina

JP javno pretprijatie

JPAU Javno pretprijatie za aerodromski uslugi

JRZ Jugoslovenska radikalna zaednica

JSDS Jugoslovenska socijaldemokratska partija

JSP Javno soobra}ajno pretprijatie

JUGORAS Jugoslovenski rabotni~ki sojuz

KARIL Klinika za ansteziologija, reanimacija

i intenzivno lekuvawe

KV kvalifikuvan

KEP Komesarstvo za evrejski pra{awa

KI Komunisti~ka internacionala,

Kominterna

Kl. klinika

km/km kilometar

km²/km² kilometar kvadraten

km/~as / km/h kilometar na ~as

kn. kniga

KNOJ Korpus na narodnata odbrana

na Jugoslavija

kw. kwiga

KOEM Komunisti~ka organizacija

na Egejska Makedonija

kom. komitet

Konferencija za evropska bezbednost

i sorabotka

KOS Kontraobave{tajna slu`ba

(Kontrarazuznava~ka slu`ba)

KP komunisti~ka partija

KPA Komunisti~ka partija na Albanija

KPB Komunisti~ka partija na Bugarija

KPG Komunisti~ka partija na Grcija

KPD Kazneno-popraven dom

KPJ Komunisti~ka partija na Jugoslavija

KPM Komunisti~ka partija na Makedonija

KPSS Komunisti~ka partija na Sovetskiot

Sojuz

KUD kulturno-umetni~ko dru{tvo

KUNMZ Komunisti~ki univerzitet

na nacionalnite malcinstva na Zapad

KFOR Kosovo Force

l. litar; lica

l/sek / l/sec litar vo sekunda

lab. laboratorija, laboratoriski

LDI Laboratorija za dinami~ki ispituvawa

LIT. literatura

LK Lekarska komora

m. mesnost, mesto

m. v. minatiot vek

M.f. Medicinski fakultet

m/sek metri vo sekunda

m³/s kubni metri vo sekunda

MAGA Makedonska geotermalna asocijacija

MAIM Makedonska asocijacija za istorija na

medicinata

Mak. sekc. IEEE Makedonska sekcija na IEEE (v.)

MAKO SIGRE Nacionalen komitet na CIGRÉ (v.)

vo Republika Makedonija

MANAPO Makedonski naroden pokret

(Makedonsko narodno dvi`ewe)

MAND Makedonsko arheolo{ko nau~no

dru{tvo

MANS Makedonsko-amerikanski naroden sojuz

MANU Makedonska akademija na naukite

i umetnostite

MAO Makedonska antifa{isti~ka

organizacija

Mat. inst. Matemati~ki institut

Mat. fak. Matemati~ki fakultet

MACEF Makedonski centar za energetska

efikasnost

Ma{. fak. Ma{inski fakultet

MBUC Muzi~ko-baletski u~ili{ten centar

MVIO Makedonska voeno-inspekciska oblast

MVR Ministerstvo za vnatre{ni raboti

XV

MANU LEKSIKOGRAFSKI CENTAR

MVRNZ Ministerstvo za vnatre{ni raboti

i narodno zrdavje

MV[ Mesten voen {tab

Med. fak. Medicinski fakultet

Med.c. Medicinski centar

MES Me|unaroden evrejski sojuz

MEFO Makedonska emigrantska federativna

organizacija

M@ Makedonski `eleznici

M@S Makedonski `enski sojuz

MZNDTVO Makedonsko zdru`enie za nefrologija,

dijaliza, transplantacija

i ve{ta~ki organi

MZT Metalski zavod „Tito“

MK Mesten komitet

MKD Makedonsko kulturno dru{tvo

MKNOUB Makedonsko-kosovska

narodnoosloboditelna udarna brigada

MKNS Makedonsko-kanadski naroden sojuz

MKP Makedonska kolonija vo Petrograd

ML Makedonska liga

MLD Makedonsko lekarsko dru{tvo

MLK Makedonski literaturen kru`ok

vo Sofija

mln. milion

MMKD Mlada makedonska kni`ovna dru`ina,

Sofija

MMP Makedonski medicinski pregled

MMS Makedonski mladinski sojuz

(vo Bugarija)

MMTRO Makedonska mladinska tajna

revolucionerna organizacija

MNI Makedonski nau~en institut, Sofija

MNLD Makedonsko nau~no-literatutno

drugarstvo vo S.-Peterburg

MNOB Makedonska narodnoosloboditelna

brigada

MNOK Makedonski narodnoosloboditelen

korpus

MNOUB Makedonska narodnoosloboditelna

udarna brigada

MNOUK Makedonski narodnoosloboditelen

udaren korpus

MNR Ministerstvo za nadvore{ni raboti

MNS/MANS Makedonski naroden sojuz/Makedonsko-

amerikanski naroden sojuz

MNSG Makedonska narodna studentska grupa,

Sofija

MNT Makedonski naroden teatar

MON Ministerstvo za obrazovanie i nauka

MONSS Makedonski op{t naroden studentski

sojuz, Sofija

MORO Makedonska omladinska revolucionarna

organizacija (Makedonska mladinska

revolucionerna organizacija)

motoren benzin

MPO Makedonska patriotska/politi~ka

organizacija

MPC Makedonska pravoslavna crkva

MPCO Makedonska pravoslavna crkovna

op{tina

MR Makedonsko radio

MRK Makedonski revolucioneren komitet,

Petrograd

MRO Makedonska revolucionerna

organizacija (TMORO, VMORO)

MRSG Makedonska rabotni~ka socijalisti~ka

grupa

MRTV Makedonska radiotelevizija

MU ma{insko u~ili{te

MFRO Makedonska federativna revolucionerna

organizacija

MFS Ma{inski fakultet – Skopje

MHK Metalur{ko-hemiski kombinat

n. v. (n.m.v.) nadmorska viso~ina

n. m. naseleni mesta

NANU Nacionalna akademˆ® navuk Ukraˆni,

Kiˆv (Nacionalna akademija na naukite

na Ukraina, Kiev)

nar. narodno

NATO Severnoatlantski pakt

NBKM Narodna biblioteka „Kiril i Metodij“,

Sofija

NBS Narodna biblioteka Srbije (Narodna

biblioteka na Srbija)

NV „Narodna volÔ“, vesnik na Bugarite

i Makedoncite vo SAD

NV Narodna vojska

NVO nevladina organizacija

NG[ na ARM Na~alnik na General{tabot

na Armijata na RM

ND[O Nacionalna demokratska {iptarska

organizacija

NEAP Nacionalen ekolo{ki akcionen plan

NIP nau~noistra`uva~ki proekt;

Novinsko-izdava~ko pretprijatie

NIR nau~noistra`uva~ka rabota

NKAMA Nacionalen komitet za avtonomija

na Makedonija i Albanija

NKOJ Nacionalen komitet na osloboduvaweto

na Jugoslavija

NM Nacionalen muzej, Praga

NN nizok napon, niskonaponski

NNSG Nau~no-nastavna studiska grupa

NO Narodnoosloboditelen

NOAVM Narodnoosloboditelna antifa{isti~ka

vojna na Makedonija

NOB Narodnoosloboditelna borba

NOV i POM Narodnoosloboditelnata vojska

i partizanskite odredi na Makedonija

NOV Narodnoosloboditelna vojna;

Narodnoosloboditelna vojska

NOVA Narodnoosloboditelna vojska

na Albanija

NOVJ Narodnoosloboditelna vojska

na Jugoslavija

NOVM Narodnoosloboditelna vojna

na Makedonija

NOD Narodnoosloboditelno dvi`ewe

noem. noemvri

NOK narodnoosloboditelan korpus

nom. nominalen

NOMS Narodnoosloboditelen mladinski sojuz

XVI

MAKEDONSKA ENCIKLOPEDIJA

NOMSM Narodnoosloboditelen mladinski sojuz

na Makedonija

NOO narodnoosloboditelen odbor

NOPO narodnoosloboditelen partizanski

odred

NOPOJ Narodnoosloboditelni partizanski

odredi na Jugoslavija

NOPOM Narodnoosloboditelni partizanski

odredi na Makedonija

NOR Narodnooslobodila~ki rat

(Narodnoosloboditelna vojna)

NOU Narodnoosloboditelna udarna [brigada]

NOUB Narodnoosloboditelna udarna brigada

NOF Narodnoosloboditelen front

NOFM Narodnoosloboditelen front

na Makedonija

NRB Narodna Republika Bugarija

NRM Narodna Republika Makedonija

NRPJ Narodna rabotni~ka parija

na Jugoslavija

NS SRM Narodno sobranie na SR Makedonija

NUB Nacionalna i univerzitetska biblioteka

„Sv. Kliment Ohridski“, Skopje

nukl. nuklearen

NFP Narodna federativna partija

OGNB OdeskaÔ gosudarstvennaÔ nau~naÔ

biblioteka im. Gorkogo, Odesa (Odeska

dr`avna nau~na biblioteka „Gorki“)

odd. oddelenie (bolni~ko)

OZ operativna zona

OZN, OZNA Oddelenie za za{tita na narodot

OK okoliski komitet; oblasten komitet

ok. okolu

OKNE Mladinska komunisti~ka organizacija

na Grcija

okt. oktomvri

OKTA Rafinerija vo Skopje

OMO Obedineta makedonska organizacija

ON Obedinetite Nacii

ONA Osloboditelna nacionalna armija

ONO Okoliski narodnoosloboditelen odbor

ONR operativno-nastavna rabota

OOZT Osnovna organizacija na zdru`en trud

OON Organizacija na Obedinetite Nacii

ORK okoliski/op{tinski revolucioneren

komitet

ORL otorinolaringologija

OU osnovno u~ili{te

OHIS Organsko-hemiska industrija & Skopje

p.o. partizanski odred

PAA protivavionska artilerija

PAO Segr~ka osloboditelna organizacija

PARP Proces za planirawe i pregled na programata „Partnerstvo za mir“

PVM Privremena vlada na Makedonija

PVO Protivvozdu{na odbrana

PVC polivinil-hlorid

PV[ Pokrainski voen {tab

PV[M Pokrainski voen {tab za Makedonija

PDVG Privremena demokratska vlada

na Grcija

PEEA Politi~ki komitet za nacionalno

osloboduvawe

PEES prenosni elektroenergetski sistemi

PEN Poets, Essayists, Novelists (Me|unarodna

asocijacija na kni`evnicite)

PK Pokrainski komitet

pl. planina

PMF Prirodno-matemati~ki fakultet

PNS Privremeno narodno sobranie

PO partizanski odred

POJ Partizanski odredi na Jugoslavija

polk. polkovnik

POM Partizanski odredi na Makedonija

pom. pomo{nik

POS Partizanski odredi na Srbija

postdipl. postdiplomski

po~. po~etok

pr. n.e. pred novata era

prof. profesor

PS MLD Pedijatriska sekcija pri MLD

psevd. psevdonim

PTT Po{ta-telegraf-telefon

R Republika

r. reka

RA Republika Albanija

rakov. rakovoditel

RAN Ruska akademija na naukite

RB Republika Bugarija

RG/RGr Republika Grcija

RGB RuskaÔ gosudarstvennaÔ biblioteka

(Ruska dr`avna biblioteka), Moskva

RGO Rabotna grade`na organizacija

RGF Rudarsko-geolo{ki fakultet

RDG rendgen

red. redoven

REK rudarsko-energetski kombinat

rep. republi~ki

R@ Rudnici i `elezarnica

RZZZ Republi~ki zavod za zdravstvena

za{tita

RZT Republi~ki zavod za transfuziologija

RK Reonski komitet

RM Republika Makedonija

RNB Ratnici za napred†k na b†lgarçinata

(Borci za napredok na bugar{tinata)

RNB RuskaÔ nacionalÏnaÔ biblioteka (Ruska

nacionalna biblioteka), S. Peterburg

RO Rabotna organizacija

ROZT Rabotna organizacija na zdru`en trud

RPC Ruska pravoslavna crkva

RS Republi~ko sobranie; Republika Srbija

RSVR Republi~ki sekretarijat za vnatre{ni

raboti

RSIZ Republi~ka samoupravna interesna

zaednica

XVII

MANU LEKSIKOGRAFSKI CENTAR

RSl Republika Slovenija

RF Ruska Federacija

RFr Republika Francija

RH Republika Hrvatska

S sever

s. selo, sekunda

SAD Soedineti Amerikanski Dr`avi

SADJ Sojuz na arheolo{kite dru{tva na

Jugoslavija

SAM Sojuz na arhitektite na Makedonija

SANU Srpska akademija nauka i umetnosti

SBOTI^ Savez bankarskih, osiguravaju¢ih,

trgova~kih i industriskih ~inovnika

(Sojuz na bankarskite, osiguritelnite,

trgovskite i industriskite ~inovnici)

Sv. Sveti

sv. sveti; sveska

SVP Stru{ki ve~eri na poezijata

SVR Sekretarijat za vnatre{ni raboti

SGT sredna godi{na temperatura

SDA Stranka na demokratskata akcija

SDIJ Sojuz na dru{tvata na istori~arite

na Jugoslavija

SDIRM Sojuz na dru{tvata na istori~arite

na Republika Makedonija

SDM Sojuz na dru{tvata na matemati~arite

(na Makedonija)

SDMI Sojuz na dru{tvata na matemati~arite

i informati~arite (na Makedonija)

sev. severen

sek. sekundaren

sept. septemvri

S@OU Savez `idovskih omladinskih udru`ewa

(Sojuz na evrejskite mladinski

zdru`enija)

SZ severozapad

SZB Sojuz na zdru`enijata na borcite

SZBNOV Sojuz na zdru`enijata na borcite

od Narodnoosloboditelnata vojna

SZO Svetska zdravstvena organizacija

SI severoistok

SIGRE Me|unaroden komitet za golemi

elektri~ni sistemi (CIGRÉ – Conference

international des grands réseaux électriques)

SIZ Samoupravna interesna zaednica

SIM Voenorazuznava~ka slu`ba na Italija

SIRM Sojuz na istori~arite na Makedonija

SIS/SIV Sojuzen izvr{en sovet / Savezno

izvr{no ve¢e

SK sportski klub

SkAO Skopska armiska oblast

SKJ Sojuz na komunistite na Jugoslavija

SKM Sojuz na komunistite na Makedonija

SKOJ Savez komunisti~ke omladine

Jugoslavije (Sojuz na komunisti~kata

mladina na Jugoslavija)

SMD Sojuz na makedonskite dru{tva

SMO Svetska meteorolo{ka organizacija

SN sreden napon, srednonaponski

Sn. sl. sanitetska slu`ba

SND Skopsko nau~no dru{tvo

SNOV Slavjanomakedonska nacionalno-

osloboditelna vojska

(vo Egejskiot del na Makedonija)

SNOF Slavjanomakedonski nacionalno-

osloboditelen front

(vo Egejskiot del na Makedonija)

SOE Slu`ba za specijalni operacii

na Velika Britanija (SOE – Special

Operations Executive)

SOFA Dogovor za statusot na silite

sp. spisanie

SPb Sankt-Peterburg, S.-Peterburg

SPbSBD S.-Peterbur{ko slovensko blagotvorno

dru{tvo

spec. specijalist

SR Germanija Sojuzna Republika Germanija

Srb. Srbija

sred. sredina

SRJ Sojuzna Republika Jugoslavija

SRM Socijalisti~ka Republika Makedonija

SRNAO Srpska nacionalna omladina

(Srpska nacionalna mladina)

SRPJ Socijalisti~ka (socijaldemokratska)

rabotni~ka partija na Jugoslavija-

komunisti

SSZ sever-severozapad

SSI sever-severoistok

SSJ Sojuz na sindikatite na Jugoslavija

SSNO Sojuzen sekretarijat za narodna odbrana

SSRNJ Socijalisti~ki sojuz na rabotniot

narod na Jugoslavija

SSRNM Socijalisti~ki sojuz na rabotniot

narod na Makedonija

SSSR Sojuz na Sovetskite Socijalisti~ki

Republiki

st. e. (s. e.) stara era

st. st. star stil

St. f. Stomatolo{ki fakultet

SFRJ Socijalisti~ka Federativna Republika

Jugoslavija

SHS Kraqevina Srba, Hrvata i Slovenaca

(Kralstvo na Srbite, Hrvatite

i Slovencite)

t/~ / t/h toni na ~as

TAM Telegrafna agencija na Makedonija

TANJUG Telegrafska agencija na Nova

Jugoslavija

TBI terminalna bubre`na insuficiencija

TBC tuberkuloza

TVN tehnika na visok napon

TE termoelektrana

Teh. fak. Tehni~ki fakultet

tehn. tehni~ki

Tehn.-met. fak. Tehnolo{ko-metalur{ki fakultet

TEC termoelektrocentrala

TM „Trudova MakedoniÔ“, mese~en organ

na MNS vo SAD

TMOK Taen makedonsko-odrinski kru`ok

(vo Rusija)

XVIII

MAKEDONSKA ENCIKLOPEDIJA

TMORO Tajna makedonsko-odrinska

revolucionerna organizacija

TNG te~en naften gas

TO Teritorijalna odbrana

TOMO Tajna makedonska osloboditelna

organizacija

transf. transformator

ts tesni socijalisti

TS transformatorska stanica

tur. turski

TF Tehni~ki fakultet

TC termocentrala

UDB Uprava za dr`avna bezbednost

UIA Me|unarodna unija na arhitektite

UIC Me|unarodna unija na `eleznicite

UKIM Univerzitet „Sv. Kiril i Metodij“,Skopje

univ. univerzitet, univerzitetski

UNIKOMB Partija za na cionalno obe di nu vawe

na Albancite

UNPREDEP United Nations Preventive Deployment [Force]

UNPROFOR United Nations Protection Force

UO Upraven odbor

URS Ujediweni radni~ki sindikat

(Obedinet rabotni~ki sindikat)

URSS Ujediweni radni~ki savez sindikata

(Obedinet rabotni~ki sojuz na

sindikatite)

USAOJ Ujediweni savez antifa{isti~ke

omladine Jugoslavije (Obedinet sojuz

na antifa{isti~kata mladina

na Jugoslavija)

UHF frekvencija na ultrakratki branovi

UCMN Univerzitetski centar za medicinski

nauki

UCMTN Univerzitetski centar

za matemati~ko-tehni~ki nauki

Fak. za mat. Fakultet za matematika

Farm. f. Farmacevtski fakultet

FAS Fabrika za avtobusi – Skopje

FVM Fakultet za veterinarna medicina

FDU Fakultet za dramski umetnosti

fev. fevruari

fenik. fenikiski

FECC Zdru`enie na evropskite karnevalski

gradovi

FIDE Federation Internationale des Echecs

(Me|unarodna {ahovska federacija)

FILA Fédération Internationale des Luttes Associées

(Me|unarodna bora~ka federacija)

Filoz. fak. Filozofski fakultet

FISOM Fiskulturen sojuz na Makedonija

FK fudbalski klub

FMR fizikalna medicina i rehabilitacija

FNRJ Federativna Narodna Republika

Jugoslavija

FOD Fabrika za oprema i delovi

FON Fakultet za op{testveni nauki

FTU Fakultet za turizam i ugostitelstvo

FF Filozofski fakultet

ha hektari

HAZU Hrvatska akademija znanosti i umjetnosti

(Hrvatska akademija na naukite

i umetnostite)

HBI hroni~na bubre`na insuficiencija

HBC Hristijanska baptisti~ka crkva

HD hemodijaliza

HE hidroelektrana

HEK hidroelektro kombinat

HEMTEKS Hemisko-tekstilna industrija – Skopje

HEO higiensko-epidemiolo{ki odred

HEC hidroelektrocentrala

HE~ higiensko-epidemiolo{ka ~eta

HZ Higienski zavod

HI Higienski institut

HMS hidromeliorativen sistem

HOBB hroni~na opstruktivna belodrobna

bolest

hon. honoraren

Hrv. Hrvatska

HS hidrosistem

HC hidrocentrala

CANU Crnogorska akademija nauka i umetnosti

CVZU Centar za voeno zdravstvena ustanova

na ARM (Armija na RM) – (VB – Skopje)

CDA Centralen dr`aven arhiv, Sofija

CK i CP Crven krst i Crvena polumese~ina

CK Centralen komitet

CNS Crkovno-naroden sobor

CSO Centar za sredno obrazovanie

~ ~asot

^SSR ^ehoslova~ka Socijalisti~ka

Republika

[RA [panska republikanska armija

[um. fak. [umarski fakultet

XIX

MANU LEKSIKOGRAFSKI CENTAR

Ag srebro

Ah amper-~asovi

AIESEE Association Internationale d’ Etudes du

Sud-Est European, Paris

As arsen

Au zlato

BHWR Boiling heavy water reactor

(reaktor za zagreana te{ka voda)

Bi bizmut

Cd kadmium

CIGRÉ International Council on Large Electric

Systems

CIHA Internacionalen komitet za istorija

na umetnostite

CNC Computer numerical control

(kompjuterska numeri~ka kontrola)

Cu bakar

DAAD Deutscher Akademischer Austausch Dienst

(DAAD – Germanski servis za akademska

razmena)

DIN Deutsches Institut für Normung

(DIN – Germanski institut

za normirawe)

DTM Digital Terrain Model (DTM – Digitalen

model na terenot)

EDF Électricité de France

(Elektrostopanstvo na Francija)

EFMA/WHO Evropski forum na lekarskite

asocijacii pri SZO

ERA/EDTA European Renal Association/ European

Dialysis and Transplant Association

ERCP Endoskopska retrogradna

holangio-pankreatografija

ESAO European Society for Artificial Organs

EU-COST European Cooperation in the Field

of Scientific and Tehnical Reserch

(Evropska sorabotka na poleto

na naukite i tehni~kite istra`uvawa)

Fe `elezo

FISP Fédération Internationale des Sociétés

de Philosophie (FISP – Me|unarodna

federacija na filozofskite dru{tva)

Ga galium

GAME Globalna organizacija za medicinska

edukacija

GCI Getty Conservation Institute

(GCI – Geti institut za konzervacija)

Ge germanium

GWh/g. Gigavat ~asovi godi{no

IAEA International Atomic Energy Agency

(Me|unarodna agencija za atomska

energija)

IEEE Insitute of Electrical and Electronics Engineers

IFAC International Federation of Automatic Control

(IFAC – Me|unarodna federacija

za avtomatsko upravuvawe)

IFTOMM International Federation for the Theory

of Machines and Mechanisms

(IFTOMM – Me|unarodna federacija

za teorijata na ma{inite i mehanizmite)

In indium

INALCO Institut National des Langues et Civilisations

Oriental, Paris

(Nacionalen institut za orientalni

jazici i civilizacii, Pariz)

ISAO International Society for Artificial Organs

ISN International Society of Nephrology

ISO International Organization for Standardization

(Me|unarodna organizacija

za standardizacija)

IVF in vitro fertilizacija

kV kilovolti

kWh/g kilovat-~asovi godi{no

mk makedonski doseg na Internet

MKS Metre-kilogram-second system

(MKS – metar-kilogram-sekunda sistem)

Mo molibden

MVA megavolt-amperi

MW megavati

Ni nikel

NIH Nacinalen institut za zdravje

vo Betedza (SAD)

NUK Narodna in univerzitetna knji`nica (Narodna

i univerzitetska biblioteka), Qubqana

OSS Office of Strategic Services (Kancelarija

za specijalni slu`bi na SAD)

p. page (stranica)

Pb olovo

Pd paladium

PHWR pressurised heavy water reactor

(reaktor za te{ka voda pod pritisok)

Pt platina

Sb antimon

Se selen

SEEFMA Forum na nacionalni lekarski

asocijacii od Jugoisto~na Evropa

Tl talium

UIAS Internacionalen komitet

za slovenska arhelogija

UNDRO United Nations Disaster Relief Organization

(UNDRO – Organizacija na ON

za pomo{ pri katastrofi)

UNESCO United Nations Educational, Scientific

and Cultural Organization (UNESKO –Organizacija na ON za obrazovanie,

nauka i kultura)

UNIDO United Nations Industrial Development

Organization (UNIDO – Organizacija

za industriski razvoj na ON)

Vol. volume (tom)

WAA World Apheresis Association

WIZO Woman’s International Zionist Organization

(Svetska organizacija

na cionisti~kite `eni)

WMA Svetska lekarska asocijacija

WVA World Veterinary Association

Zn cink

XX

MAKEDONSKA ENCIKLOPEDIJA

b) latini~ni