modül 13 – stoklar - denetimnet.net · vaka çalışması 2’nin cevabı vaka çalışması 3...

Modül 13 – Stoklar

IFRS Vakfı: IFRS® for SMEs Eğitim Materyali

IFRS Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs

including the full text ofSection 13 Inventories

of the International Financial Reporting Standard (IFRS)for Small and Medium-sized Entities (SMEs)

issued by the International Accounting Standards Board on 9 July 2009

with extensive explanations, self-assessment questions and case studies

IFRS Foundation®

30 Cannon StreetLondon EC4M 6XH

United Kingdom

Telephone: +44 (0)20 7246 6410Fax: +44 (0)20 7246 6411

Email:[email protected]

Publications Telephone: +44 (0)20 7332 2730Publications Fax: +44 (0)20 7332 2749

Publications Email: [email protected]: www.ifrs.org

This training material has been prepared by IFRS Foundation education staff. It has not been approved by the International Accounting Standards Board (IASB). The training material is designed to assist those training others to implement and consistently apply the IFRS for SMEs. For more information about the IFRS education initiative visithttp://www.ifrs.org/Use+around+the+world/Education/Education.htm.

IFRS Foundation®

30 Cannon Street | London EC4M 6XH | United KingdomTelephone: +44 (0)20 7246 6410 | Fax: +44 (0)20 7246 6411Email: [email protected] Web: ww.ifrs.org

Copyright © 2010 IFRS Foundation®

Right of use

Although the IFRS Foundation encourages you to use this training material, as a whole or in part, for educational purposes, you must do so in accordance with the copyright terms below.

Please note that the use of this module of training material is not subject to the payment of a fee.

Copyright notice

All rights, including copyright, in the content of this module of training material are owned or controlled by the IFRS Foundation.

Unless you are reproducing the training module in whole or in part to be used in a stand-alone document, you must not use or reproduce, or allow anyone else to use or reproduce, any trade marks that appear on or in the training material. For the avoidance of any doubt, you must not use or reproduce any trade mark that appears on or in the training material if you are using all or part of the training materials to incorporate into your own documentation. These trade marks include, but are not limited to, the IFRS Foundation and IASB names and logos.

When you copy any extract, in whole or in part, from a module of the IFRS Foundation training material, you must ensure that your documentation includes a copyright acknowledgement that the IFRS Foundation is the source of your training material. You must ensure that any extract you are copying from the IFRS Foundation training material is reproduced accurately and is not used in a misleading context. Any other proposed use of the IFRS Foundation training materials will require a licence in writing.

Please address publication and copyright matters to:IFRS Foundation Publications Department30 Cannon Street London EC4M 6XH United KingdomTelephone: +44 (0)20 7332 2730 Fax: +44 (0)20 7332 2749Email: [email protected] Web: www.ifrs.org

The IFRS Foundation, the authors and the publishers do not accept responsibility for loss caused to any person who acts or refrains from acting in reliance on the material in this publication, whether such loss is caused by negligence or otherwise.

The Turkish translation of the Training Material for the IFRS® for SMEs contained in this publication has not been approved by a review committee appointed by the IFRS Foundation. The Turkish translation is copyright of the IFRS Foundation.

The IFRS Foundation logo, the IASB logo, the IFRS for SMEs logo, the ‘Hexagon Device’, ‘IFRS Foundation’, ‘eIFRS’,‘IAS’, ‘IASB’, ‘IASC Foundation’, ‘IASCF’, ‘IFRS for SMEs’, ‘IASs’, ‘IFRS’, ‘IFRSs’, ‘International Accounting Standards’and ‘International Financial Reporting Standards’ are Trade Marks of the IFRS Foundation.

IFRS Vakfı: IFRS® for SME Eğitim Materyali

Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu’nun 9 Temmuz 2009 tarihinde yayımlamış olduğu

Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler (SMEs) için Uluslararası Finansal Raporlama Standardı (IFRS)’nın

Bölüm 13 Stoklar’ın tam metni ile

genişletilmiş açıklamalar, değerlendirme soruları ve vaka çalışmaları içermektedir.

IFRS Foundation®

30 Cannon StreetLondon EC4M 6XH

İngiltere

Telefon: +44 (0)20 7246 6410Fax: +44 (0)20 7246 6411

E-posta:[email protected]

Yayınlar Dept. Telefon: +44 (0)20 7332 2730Yayınlar Dept. Fax: +44 (0)20 7332 2749

Yayınlar Dept. E-posta: [email protected]: www.ifrs.org

Bu eğitim materyali IFRS Vakfı eğitim personeli tarafından hazırlanmıştır. Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (IASB) tarafından onaylanmamıştır. Eğitim materyali, IFRS for SMEs’i devamlı olarak uygulayacak kullanıcılara eğitim verelere yardımcı olmak için tasarlanmıştır. IFRS eğitim girişimi hakkında daha fazla bilgi için aşağıdaki web sayfasını ziyaret ediniz:http://www.ifrs.org/Use+around+the+world/Education/Education.htm.

IFRS Foundation®

30 Cannon Street | London EC4M 6XH | İngiltereTelefon: +44 (0)20 7246 6410 | Faks: +44 (0)20 7246 6411E-posta: [email protected] Web: ww.ifrs.org

Telif Hakkı © IFRS Foundation®

Kullanım Hakkı

IFRS Vakfı bu eğitim materyalinin kısmen ya da tamamen kullanımını teşvik etse de, aşağıda verilen telif hakkı koşulları uyarınca kullanılması gerekmektedir.

Bu eğitim materyali modülünün kullanılması herhangi bir ücret ödemesine tabi değildir.

Telif hakkı bildirimi

Telif hakkı da dahil bu eğitim materyali modülü kapsamındaki tüm haklar IFRS Vakfına ait olup, yine IFRS Vakfı tarafından kontrol edilmektedir.

Eğitim modülü bağımsız bir belgede kullanılacak şekilde tamamen veya kısmen çoğaltılmadıkça, kullanılamaz veya çoğaltılamaz, üçüncü kişilerin kullanmasına veya çoğaltmasına, üzerindeki ve eğitim materyalindeki ticari markaların gösterilmesine izin verilemez. Şüpheye mahal vermemek için, eğitim materyallerinin tamamını veya bir kısmını kendi belgelerinizin bir parçası olarak kullanacaksanız üzerinde veya eğitim materyalinde yer alan herhangi bir ticari markayı kullanamaz ve çoğaltamazsınız. Bu ticari markalar IFRS Vakfı ve IASB adları ve logolarını kapsamakta olup bunlarla kısıtlı değildir.

IFRS Vakfı eğitim materyali modülünün tamamı ve bir kısmından alıntı yapmanız durumunda, belgelerinizin eğitim materyali modülünüzün kaynağının IFRS Vakfı olduğuna ilişkin bir telif hakkı onayı içermesini temin etmeniz gerekecektir. IFRS Vakfı eğitim materyalinden kopyalayacağınız herhangi bir alıntının doğru bir şekilde çoğaltıldığından ve yanıltıcı bir bağlamda kullanılmadığından emin olmanız gerekmektedir. IFRS Vakfı eğitim materyalleri için önerilecek herhangi bir diğer kullanım yazılı lisans gerektirmektedir.

Lütfen yayınlar ve telif hakkı ile ilgili konuları aşağıdaki adrese bildiriniz:IFRS Vakfı Yayın Departmanı 30 Cannon Street, Londra, EC4M 6XH, İngiltere Telefon: +44 (0)20 7332 2730 Faks: +44 (0)20 7332 7249E-posta: [email protected] Web: www.ifrs.org

Bu zarar ihmalden veya diğer nedenlerden kaynaklansın veya kaynaklanmasın, IFRS Vakfı, yazarlar ve yayıncılar bu yayında yer alan materyale dayalı olarak hareket eden veya hareket etmekten kaçınan herhangi bir şahsa yönelik zararlardan dolayı sorumluluk kabul etmez.

Bu yayında yer alan KOBİ’ler için IFRS® Eğitim Materyalinin Türkçe tercümesi IFRS Vakfı tarafından atanmış bir inceleme komitesi tarafından onaylanmıştır. Türkçe tercümesinin telif hakları IFRS Vakfına aittir.

IASB logosu/ IFRS Vakfı logosu/’Altıgen Aygıt’, IFRS Vakfı Eğitim logosu, IFRS vakfı, eIFRS, IAS, IASB, IFRS Vakfı Eğitimi, IASs, IFRIC, IFRS, IFRSs, International Accounting Standards- UIuslararası Muhasebe Standartları, International Financial Reporting Standards-UIuslararası Finansal Raporlama Standartları ve SIC IFRS Vakfının ticari markalarıdır.

IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1) iv

İçindekiler

GİRİŞ Öğrenim çıktıları IFRS for SMEs Hükümlere giriş HÜKÜMLER VE ÖRNEKLER Bu bölümün kapsamı Stokların ölçülmesi Stokların maliyeti Satın alma maliyetleri Dönüştürme maliyetleri Genel üretim maliyetlerinin dağıtımı Ortak ürünler ve yan ürünler Stoklara eklenen diğer maliyetler Stoklara dahil edilmeyen maliyetler Hizmet sağlayan işletmelerin stok maliyeti Canlı varlıkların hasatından elde edilen tarımsal ürünlerin maliyeti Standart maliyet, perakende yöntemi ve en güncel alışveriş fiyatı gibi,maliyetin ölçümü ile ilgili teknikler Maliyet hesaplama yöntemleri Stoklarda değer düşüklüğü Gider olarak muhasebeleştirme Açıklamalar ÖNEMLİ TAHMİNLER VE DİĞER DEĞERLENDİRMELER TAM SET IFRS’LER İLE KARŞILAŞTIRMA BİLGİNİZİ TEST EDİN BİLGİNİZİ UYGULAYIN Vaka çalışması 1 Vaka çalışması 1’in cevabı Vaka çalışması 2 Vaka çalışması 2’nin cevabı Vaka çalışması 3 Vaka çalışması 3’ün cevabı

112233666910111315161718192323232526282933333537383940

1


IASC Foundation: Training Material for the IFRS® for SMEs (version 2010-1)

GİRİŞBu modül, stokların, IFRS for SMEs’in Bölüm 13 Stoklar’a göre, muhasebeleştirilmesi ve raporlanması üzerine odaklanmıştır. Modül 13, modül kullanıcısını konu ile tanıştırmakta, kullanıcıya resmi metin aracılığla yol göstermekte, kullanıcıların örnekler kullanma yoluyla hükümleri anlamasını kolaylaştırmakta ve stokların muhasebeleştirilmesi konusunda önemli hükümlere dikkat çekmektedir. Ayrıca, modül öğrencilerin hükümler hakkında bilgisini test etmek için geliştirilmiş sorular ve IFRS for SMEs’e göre stokları muhasebeleştirme becerilerini geliştirmek için örnek olaylar içermektedir.

Öğrenim ÇıktılarıBu modülün başarılı bir şekilde tamamlanmasından sonra, IFRS for SMEs’e göre stokların finansal raporlama hükümlerini öğrenmiş olacaksınız. Ayrıca, bu bilgilerin gerçek hayattaki uygulama şeklini yansıtan örnek olayların tamamlanması ile, bu tür stokların IFRS for SMEs’e uygun olarak muhasebeleştirilmesi açısından yetkinliğiniz artacaktır.

Özellikle, IFRS for SMEs kapsamında,aşağıdakileri yapabilir duruma geleceksiniz:

• Stok kalemlerini işletmenin diğer varlıklarından ayırt edebilecek,

• Stok kalemlerinin ne zaman finansal tablolalara alınabilir hale geleceğini belirleyebilecek,

• Stok kalemlerinin ilk muhasebeleştirilmesindeki ve daha sonraki değerlemelerini yapabilecek,

• Stok kalemlerinin ne zaman gider olarak finansal tablolara alınabileceğini belirleyebilecek

• Stokları finansal tablolarda sunabilmek ve açıklayabilecek,

• Stokların muhasebeleştirilmesinde gerek duyulan önemli hükümleri açık bir şekilde anlayabilecek

Bu eğitim materyali IASC Kurumu eğitim personeli tarafından hazırlanmıştır ve Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (IASB)’un resmi görüşünü yansıtmamaktadır. Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelere (KOBİ’lere) uygulanacak muhasebe hükümleri, IASB tarafından Temmuz 2009’da yayımlanmış olan KOBİ’ler için Uluslararası Finansal Raporlama Standardında yer almaktadır.

2



IFRS for SMEsIFRS for SMEs’in, kamuya hesap verme yükümlülüğü olmayan işletmelerin genel amaçlı finansal tablolarına uygulanması amaçlanmıştır (bkz Bölüm 1 Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler).

IFRS for SMEs, zorunlu hükümler ve bunlarla birlikte yayımlanmış diğer maddeleri (zorunlu olmayan- ihtiyari) içermektedir.

Zorunlu olmayan maddeler şunlardır:

• Önsöz, IFRS for SMEs’e genel bir giriş sağlmakta ve amacını, yapısını ve yetkiyi açıklamaktadır.

• Uygulama rehberi, açıklayıcı finansal tablolar ve raporlama kontrol listesi içermektedir.

• Gerekçeler, IASB’ın IFRS for SMEs’de karara varmadaki temel düşüncesini özetler

• IFRS for SMEs’in yayımlanmasına ilişkin olarak IASB üyelerine ait muhalif (karşı) fikirler

IFRS for SMEs’de Sözlük bölümü zorunlu hükümlerin bir unsurudur.

IFRS for SMEs’de Bölüm 21 Karşılıklar, Koşullu Borçlar ve Koşullu Varlıklar; Bölüm 22 Borçlar ve Özkaynak; Bölüm 23 Hasılat, ekler içermektedir. Bu ekler zorunlu olmayan rehberdir.

Hükümlere girişKOBİ’lerin genel amaçlı finansal tablolarının amacı, kendi özel bilgi ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olarak hazırlanmış raporlar talep edebilme imkânı bulunmayan geniş bir kullanıcı kitlesine, genel olarak bir işletmenin finansal durumu, faaliyet sonuçları ve nakit akışları hakkında ekonomik kararlar almalarında faydalı olacak bilgiler sağlamaktır. Bölüm 13’ün amacı, stokların muhasebeleştirme uygulamalarının yanı sıra, açıklama hükümlerini de belirtmektir (saptamaktır). Stokların muhasebeleştirilmesindeki temel konu, varlık olarak muhasebeleştirilecek maliyetin tutarı ve bu maliyetin, kâr ya da zarara dönüşene kadar (genellikle ilgili hasılat muhasebeleştirildiği zaman) gelecek dönemlere aktarılmasıdır (taşınmasıdır). Bu bölüm, maliyetlerin belirlenmesi ve defter değerinin, tahmini satış fiyatından tamamlanma ve satış maliyetleri düşülmüş değere düşürülmesi de dahil olmak üzere, bu maliyetlerin daha sonra gider olarak muhasebeleştirilmesi konusunda rehber sunmaktadır. Her bir raporlama tarihinde, herhangi bir stok kaleminin değer düşüklüğüne uğrayıp uğramadığına (yani defter değerinin, tahmini satış fiyatından tamamlanma ve satış maliyetleri düşülmüş değerini geçip geçmediğine) dair herhangi bir gösterge bulunup bulunmadığı değerlendirilir. Eğer böyle bir gösterge mevcutsa, bu stok kalemi değer düşüklüğü testine tabi tutulur. Ayrıca bu bölüm, stokları mevcut konumuna ve duruma getirmek için katlanılan maliyetleri ölçmede kullanılan maliyet ölçüm yöntemler hakkında rehber sunmaktadır.

3



HÜKÜMLER VE ÖRNEKLER

IFRS for SMEs’in Bölüm 13 Stoklar’ın içeriği aşağıda düzenlenmiş ve gri olarak gölgelenmiştir. IFRS for SMEs’in sözlük bölümünde açıklanan terimler de hükümlerin bir parçasıdır. Bu terimler Bölüm 13 Stoklar metninde ilk kez ortaya çıktıkları zaman kalın olarak belirtilmiştir. IASC Kurumunun eğitim personeli tarafından eklenen notlar ve örnekler gölgelenmemiştir. IASC Kurumunun personeli tarfından eklenen diğer notlar köşeli ayraçlar içinde, kalın ve italik olarak sunulmuştur. Personel tarafından metne eklenen kısımlar IFRS for SMEs’in bir parçası değildir ve IASB tarafından onaylanmamıştır.

Bu bölümün kapsamı

13.1 Bu bölüm stokların muhasebeleştirilmesi ve ölçülmesi ile ilgili ilkeleri belirler. Stoklar;

(a) işin olağan akışı içinde satılmak için elde tutulan;

(b) bu tür satışa konu olmak üzere üretilmekte olan veya

(c) üretim sürecinde ya da hizmet sunumunda kullanılacak ilk madde ve malzemeler şeklinde bulunan varlıklardır.

NotlarStoklar, birer varlıktır. Varlık, geçmişte olan işlemlerin sonucunda ortaya çıkan ve halihazırda işletme tarafından kontrol edilen ve gelecekte işletmeye ekonomik fayda sağlaması beklenen değerlerdir.

Bir üretim işletmesinin stokları aşağıdaki gibi sınıflandırılır:

(a) mamul —işin normal akışı içinde satılmak için elde tutulan varlıklar;

(b) yarı mamul — bu tür satışa konu olmak üzere üretilmekte olan varlıklar;

(c) işletme malzemesi —üretim sürecinde kullanılacak malzeme şeklinde bulunan varlıklar;

(d) ilk madde ve malzeme — üretim sürecinde kullanılacak hammadde (ilk madde ve malzeme) şeklinde bulunan varlıklar.

İşletme malzemesi ve ilk madde malzemenin, işletmenin normal faaliyet döngüsü içinde tüketilmesi beklenmektedir.

Mamuller öncelikli olarak satılmak amacıyla elde tutulmaktadır.

Stoklar dönen varlıktır ( bakınız paragraf 4.5).

4



Örnekler – kapsam

Ör 1 Bir işletme ticari mal alıp satmaktadır (yani, kısa vadede satarak kâr elde etme amacıyla ticari mal almaktadır). Ticari mallar, mal tacirinin stoğudur. Bunlar, işin normal akışı içinde satılmak için elde tutulan varlıklardır. Not: Bu varlıklar, tacirin ne yatırım amaçlı gayrimenkulü (bakınız Bölüm 16) ne de maddi duran varlığıdır (bakınız Bölüm 17).

Ör 2 Bir işletme devredilebilir taksi lisansı ticareti yapmaktadır.Taksi lisansları tacirin stoklarıdır. Bunlar, işin normal akışı içinde satılmak için elde tutulan varlıklardır.Not: Taksi lisansları tacir tarafından, Bölüm 18 Şerefiye Haricindeki Maddi Olmayan Duran Varlıklar’a göre muhasebeleştirilmez.

Ör 3 Bir şarap tüccarı, bağından hasat ettiği (topladığı) üzümleri 3 yıllık bir üretim sürecinden geçirerek şarap üretmektedir.Hasat noktasından, şişelenmiş şarapların finansal durum tablosu (bilanço) dışı bırakılmasına kadar üzümler, stoktur. Üzümler, üretimde kullanılan hammaddedir (ilk ve madde malzemeler).Not: Hasat noktasına kadar şarap tüccarının üzümleri stok olarak değil, paragraf 34.2’ye göre tarımsal varlık olarak muhasebeleştirilir.

Ör 4 Bir işletme, üretimde kullandığı makinelerde tüketmek için yağ bulundurmaktadır.Yağ bir stoktur. Yağ, üretim sürecinde tüketilecek malzemedir.

Ör 5 Bir işletme üçüncü kişilerden faaliyet kiralaması yoluyla kira geliri elde etmek amacıyla bir binayı elinde tutmaktadır.Bina stok değildir. Bina yatırım amaçlı gayrimenkuldür (yani kira geliri elde etmek için elde tutulan bir varlıktır (bakınız: Bölüm 16 Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller )).

Ör 6 Kimyasal madde üreten bir işletme, fabrikasının bakımını özel dizayn edilmiş (ısmarlama) bir temizleme makinası ve yerel hırdavat dükkanından aldığı düşük değerli bir grup ekipman kullanarak yapmaktadır. Bu ısmarlama makinanın işletme tarafından uzun yıılar kullanılması beklenmektedir. Ismarlama teçhizat stok kalemi değildir. Bölüm 17 Maddi Duran Varlıklar’a göre muhasebeleştirilen bir teçhizattır. Diğer bakım aletleri, fabrikanın bakımına ilişkin firmaya özel araç – gereçler değildir. Bunlar, Bölüm 13 kapsamında stoktur - üretim sürecinde tüketilecek malzemedir.

5



13.2 Bu bölüm aşağıda sayılanlar hariç tüm stoklara uygulanır:

(a) Doğrudan ilişkilendirilebilen hizmet sözleşmeleri de dâhil olmak üzere, inşaat sözleşmeleri kapsamında ortaya çıkan yapılmakta olan işler (bakınız: Bölüm 23 Hasılat).

(b) Finansal araçlar (bakınız: Bölüm 11 Temel Finansal Araçlar ve Bölüm 12 Diğer Finansal Araçlar).

(c) Tarımsal faaliyetlerle ilgili canlı varlıklar ve hasat zamanındaki tarımsal ürünler (bakınız: Bölüm 34 Özellikli Faaliyetler).

13.3 Bu bölüm, aşağıda belirtilenler tarafından elde tutulan stokların ölçümünde uygulanmaz:

(a) Gerçeğe uygun değerlerinden satış maliyetleri düşülerek ölçülen ve söz konusu ölçüme ilişkin değer değişikliklerinin kâr veya zarara yansıtıldığı, tarım ve ormancılık ürünlerinin, hasat dönemi sonrası tarımsal ürünlerin, madenlerin ve madeni ürünlerin üreticileri veya

(b) Stoklarını, gerçeğe uygun değerlerinden satış maliyetlerini düşerek ölçen ve söz konusu ölçüme ilişkin değer değişikliklerini kâr veya zarara yansıtan aracılar

NotlarParagraf 34.5, bir işletmenin, hasat zamanında canlı varlıklarından elde ettiği tarımsal ürünleri, gerçeğe uygun değerinden tahmini satış maliyetleri düşülmüş değeri ile değerlemesi gerektiğini belirtmektedir. Söz konusu değer stoğun maliyetidir (tarımsal ürünlerin Bölüm 13 çerçevesinde (bakınız paragraf 13.4) muhasebeleştirilmesi ile ilgili olarak bakınız: paragraf 13.5).

Bazı tarım ürünleri için çiftçinin ürünlerinin satılamayacağı aktif bir piyasa ve minimum risk mevcuttur. Eğer böyle bir ürüne sahip olan çiftçi ürününü gerçeğe uygun değerden satış maliyetlerini düşerek değerleme uygulamasını tercih ederse, çiftçi, tarımsal ürün stoklarını, değer değişikliğinin meydana geldiği dönemlerde gerçeğe uygun değer farkını kâr veya zarara yansıtmak üzere, satış maliyetleri düşülmüş gerçeğe uygun değeri ile muhasebeleştirir (bakınız paragraf 13.3 (a)).

Aracılar (bazen komisyoncu denilmektedir), kendi hesaplarına ve başkaları adına ticari mal (örneğin kahve, tahıl, şeker, ham petrol ve altın) alıp satmaktadırlar. Bir mal aracısı, esasen yakın bir gelecekte satarak fiyattaki dalgalanmalardan veya maliyet ile satış fiyatı arasındaki farktan kâr elde etmek amacıyla, stok edinmektedir. Aracılar, bu tür değişimlerin ekonomik olarak gerçek mahiyetini yansıtmak için, çoğunlukla, gerçeğe uygun değerden satış maliyetini düşerek stoklarını değerlemektedir. Böyle durumlarda stoklar, değer değişikliği olduğu dönemlerde gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılmak üzere, satış maliyeti düşülmüş gerçeğe uygun değerle gösterilmelidir.

6



Örnekler - Kapsam

Ör 7 Bir ticari mal aracısı kısa dönemde satma beklentisi ile 600 ton buğday satın almıştır. Aracı, bu tür stokları, gerçeğe uygun değerinden satış maliyetini düşerek muhasebeleştirmektedir. Aracı stoklarını, değer değişikliği olduğu dönemlerde gerçeğe uygun değer farkını kâr veya zarara yansıtmak üzere, satış maliyeti düşülmüş gerçeğe uygun değeri üzerinden muhasebeleştirmelidir.

Ör 8 Veriler örnek 7’deki gibidir. Diğer yandan, bu örnekte aracı, stokları maliyet değeri ile değerlemektedir.Aracının stokları, maliyet değeri ile tahmini satış fiyatından satışa ilişkin maliyetler düşüldükten sonraki değerin düşük olanı üzerinden muhasebeleştirilmelidir (bakınız: paragraf 13.4)

Ör 9 Bir fındık çiftçisi, fındık fiyatlarının, hasadı izleyen aylarda önemli ölçüde artacağına inanmaktadır. Fiyat artışından yararlanmak beklentisi ile hasattan elde ettiği ürünleri üç ay depolamaktadır. Çiftçi stoklarını gerçeğe uygun değerden satış maliyetlerini düşerek değerlemektedir. Üretici stoklarını, değer değişikliği olduğu dönemlerde gerçeğe uygun değer farkını kâr veya zarara yansıtmak üzere, satış maliyeti düşülmüş gerçeğe uygun değeri üzerinden muhasebeleştirmelidir (bakınız paragraf 13.3 (a)).

Stokların Ölçülmesi

13.4 Stoklar, maliyet değeri [Atıf: paragraf 13.5–13.18] ile tahmini satış fiyatından, tamamlanma maliyetleri ve satışa ilişkin maliyetler düşüldükten sonraki değerin [Atıf: paragraf 13.19 and paragraf 27.2–27.4] düşük olanı üzerinden değerlenir.

Stokların Maliyeti

13.5 Stokların maliyeti, tüm satın alma maliyetlerini [Atıf: paragraf 13.6 and 13.7], dönüştürme maliyetlerini [Atıf: paragraf 13.8–13.10] ve stokların mevcut konumuna ve durumuna getirilmesi için katlanılan diğer maliyetleri [Atıf: paragraf 13.11 and 13.12] içerir.

Satın alma maliyetleri

13.6 Stokların satın alma maliyetleri; satın alma fiyatı, ithalat vergileri ve diğer vergiler (işletme tarafından vergi idaresinden iade alınabilecekler hariç) ve nakliye, yükleme/boşaltma maliyetleri ile mamul, malzeme ve hizmetlerin elde edilmesiyle doğrudan ilişkilendirilebilen diğer maliyetleri içerir. Ticari iskontolar, indirimler ve diğer benzeri kalemler, satın alma maliyetinin belirlenmesinde indirim konusu yapılır.

Notlar

7



Stok maliyeti = satın alma maliyetleri + dönüştürme maliyetleri + diğer maliyetlerSatın alma maliyetleri = satın alma fiyatı + ithalat vergileri + diğer vergiler (doğası gereği iade

alınamayan vergiler) + diğer direkt maliyetlerDönüştürme maliyetleri = direkt maliyetler + endirekt maliyetler (dağıtılmış genel üretim

giderleri) Dağıtılmış genel üretim giderleri = sabit genel üretim giderleri + değişken genel üretim

giderleri Dağtılmamış genel üretim giderleri stok maliyetinin bir unsuru değildir. Bunlar oluştukları dönemde, kâr veya zararın belirlenmesi esnasında (bakınız: paragraf 13.9) gider olarak muhasebeleştirilirler.

Örnekler – satın alma maliyetleri

Ör 10 Bir perakendeci, 20 PB iade alınamayan ihracat vergisi ve 10 PB iade alınabilir satın alma vergisi dahil olmak üzere 130 PB(1) karşılığı mal ithal etmiştir. İthal edilen malın sahiplikten kaynaklanan risk ve faydaları, malların liman depolarından çekilmesi ile perakendeciye geçmiştir. Perakendeci malları çektiği zaman ödemeyi yapması gerekmiştir. Perakendeci mallarını mağazasına nakletmek için 5 PB; daha sonra da malları müşterilere teslim etmek için 2 PB masraf yapmıştır. Malların satışında 3 PB ilave satış maliyeti oluşmuştur. Satın alma maliyeti 125 PB’dir. Bu maliyet, malların satış noktasına getirilmesinde ortaya çıkan maliyetleri, yani 100 PB satın alma maliyetini (130 PB eksi 20 PB ihracat vergisi eksi 10 PB satın alma vergisi), 20PB iade alınamayan ithalat vergisini ve 5 PB malları mağazaya nakletme maliyetini içermektedir. Not: Malları edinirken ödenen 10 PB satın alma vergisi perakendeciye iade edileceği için satın alma maliyetine dahil edilmez. Satın alma maliyetine satış giderleri (yani 2 PB teslim etme maliyeti ve 3 PB diğer satış maliyeti) dahil edilmez.

Ör 11 Bir perakendeci birim fiyatı 500 PB olan bir mal satın almaktadır. Ancak, tedarikçi, 100 veya daha fazla ürün aldığında perakendeciye % 20 iskonto sağlamaktadır. Perakendeci tedarikçiden bir şiparişte 100 adet mal almıştır. Perakendeci stok maliyetini 40.000 PB [yani 100 adet x (500 PB liste fiyatı eksi 500 PB’nin %20’si olan miktar iskontosu)] üzerinden ölçer.

Ör 12 Bir perakendeci birim fiyatı 500 PB olan bir mal satın almaktadır. Ancak, tedarikçi 100 veya daha fazla adet sipariş verdiğinde perakendeciye % 20 iskonto sağlamaktadır. Ayrıca, eğer perakendeci 1 takvim yılı içinde 1,000 birim veya daha fazla miktarda mal satın alırsa, tedarikçi liste fiyatı üzerinden ayrıca %10 ilave miktar iskontosu yapmaktadır. Fazladan yapılan iskonto, perakendeci tarafından 1 takvim yılı içinde alınan malın tüm birimlerine uygulanmaktadır.

(1) Bu örnekte ve bu modüldeki diğer örneklerde para tutarları “para birimi (PB)” olarak adlandırılmıştır.

8



1 Ocak 20X1 tarihinde perakendeci tedarikçiden bir defada 1,000 adet mal almıştır.

Perakendeci stok maliyetini 350.000 PB üzerinden ölçer [yani 1000 adet x (500 PB liste fiyatı eksi 500PB’nin %30’u olan miktar iskontosu)].

Ör 13 Veriler Örnek 12’deki ile aynıdır. Diğer yandan, bu örnekte işletme 01 Ocak 20X1 tarihinde tedarikçiden 800 adet mal satın almıştır. Yönetim, 20X1 yılında aynı tedarikçiden ilave 200 veya daha fazla birim mal almayı düşünmediği için, işletme, stoklarının maliyetini ilk olarak 320,000 PB üzerinden ölçmüştür (yani 800 adet x 500 PB x % 80).

24 Aralık 20X1 tarihinde işletme, tedarikçiden 200 adet daha mal satın almıştır.

Tedarikçiden alınan 150 adet mal 31 Aralık 20X1 tarihinde perakendeci tarafından satılmamıştır (yani stoklar içinde yer almıştır).

Perakendeci, tedarikçiden 20X1 yılı içinde aldığı stokların maliyetini 350,000 PB üzerinden ölçer [yani 100 adet x (500 PB liste fiyatı eksi 500PB’nin %30’u olan miktar iskontosu )]; çünkü yıl içinde alınan bütün birimlere %30 iskonto uygulanmaktadır.

Perakendeci kâr veya zarara aktarmak üzere 31 Aralık 20X1 tarihinde sona eren yıla ilişkin 297,500 PB gider (satışların maliyeti) muhasebeleştirir [yani 850 adet satılan mal × (500 PB liste fiyatı eksi (500 PB)’nin %30’u miktar iskontosu)]. Aynı zamanda 31 Aralık 20X1 tarihindeki finansal durum tablosunda 52.500 PB’lik varlık (stok) muhasebeleştirir [yani 150 adet satılmayan mal × (500 PB liste fiyatı eksi (500 PB)’nin %30’u miktar iskontosu)]

Ör 14 Bir perakendeci, tedarikçiden birim fiyatı 500 PB’den 90 adet malı 60 günlük faizsiz kredi ile (normal kredi koşullarında) 01 Kasım 2010 tarihinde satın almıştır. Tedarikçi erken ödemeyi teşvik etmek için satın alma tarihinden itibaren 30 gün içinde yapılan ödemelerde perakendeciye % 10 erken ödeme iskontosu imkânı sağlamaktadır.

Perakendeci satın aldığı 90 adet malın borcu olarak 40,500 PB’yi 30 Kasım 20X1 tarihinde ödemiştir.

Perakendeci stok maliyetini 40,500 PB üzerinden ölçer [yani 90 adet x (500 PB liste fiyatı eksi 500 PB’nin %10’u olan erken ödeme iskontosu)].

Ör 15 Bir perakendeci satın aldığı mallara, mağazalarından birine (Mağaza A) teslim etme maliyeti olan 5 PB de dahil olmak üzere, 100 PB ödemiştir.

Satın alma maliyeti, malları, satış noktası olan mağaza A’ya getirmek için katlanılan 5 PB de dahil olmak üzere, 100 PB’dir.

13. 7 Stoklar vadeli ödeme koşuluyla alınmış olabilir. Bazı durumlarda, anlaşma, örneğin, peşin alım fiyatı ile vadeli ödeme tutarı arasında bir fark şeklinde, belirtilmemiş bir finansman unsuru içerir. Bu tür durumlarda, fark, finansmanın söz konusu olduğu dönem boyunca faiz gideri olarak muhasebeleştirilir ve stokların maliyetine dâhil edilmez.

9



NotlarBu paragraf, stokların maliyetine, satın alma sözleşmesinde yer alan faiz (borçlanma) maliyetinin dahil edilerek stokların aşırı değerlenemeyeceğini hüküm altına almaktadır.

Örnekler – satın alma maliyeti

Ör 16 Bir işletme 2 yıl vadeli faizsiz kredi ile 2,000,000 PB’ye bir stok kalemi satın almıştır.Benzer stok kalemi, satın alma tarihinden itibaren 30 gün içinde ödeme yapılırsa (normal kredi koşullarında), aynı piyasadan 1,654,000 PB’ye satın alınabilmektedir. Stoğun maliyeti 1,654,000 PB’dir (yani normal kredi koşullarındaki satın alma fiyatı).

Ör 17 Bir işletme 2 yıl vadeli faizsiz kredi ile 2,000,000 PB’ye bir stok kalemi satın almıştır. Her yıl için uygun reeskont oranı %10’dur. Stoğun maliyeti 1,652,893 PB’dir (yani gelecekteki ödemenin bugünkü değeri). Hesaplama: 2,000,000 PB gelecekteki ödeme ÷ (1,1)2.

Dönüştürme Maliyetleri

13.8 Stokların dönüştürme maliyetleri; direkt işçilik giderleri gibi, üretim birimleri ile doğrudan ilişkilendirilebilen maliyetleri içerir. Bu maliyetler ayrıca hammaddelerin mamule dönüştürülmesinde katlanılan sabit ve değişken genel üretim giderlerinden sistematik bir şekilde dağıtılan tutarları da içerir. Sabit genel üretim giderleri; amortisman, fabrika binası ve teçhizatının bakım onarım giderleri ile fabrikanın yönetim ve idaresi ile ilgili maliyetler gibi, üretim miktarından bağımsız olarak nispeten sabit kalan dolaylı üretim maliyetleridir. Değişken genel üretim giderleri dolaylı malzeme ve dolaylı işçilik gibi, üretim miktarı ile doğru orantılı veya yaklaşık olarak doğru orantılı bir biçimde değişen dolaylı üretim maliyetleridir.

Notlar

Genel üretim giderlerinin dağıtımı paragraf 13. 9’da yer almaktadır. Dönüştürme Maliyeti = Direkt üretim maliyeti + Sabit genel üretim giderleri + Değişken genel üretim giderleri

Örnekler- dönüştürme maliyetleri

Ör 18 Bir işletme toplu konut inşaatında kullanılmak üzere tuğla üretmektedir. Üretim süreci, belirli hammaddelerin (kum, kül, çimento ve su), belirli oranlarda birleştirilerek karıştırılmasını içermektedir. Karışım daha sonra kalıplara yeleştirilmektedir. Üç

10



gün beklendikten sonra katılaşmış tuğlalar kalıplardan çıkartılmaktadır. Daha sonra tuğlalar, satışa hazır hale gelmeden önce, iki hafta boyunca bir kurutma odasında kurumaya bırakılmaktadır. Kuruyan tuğlalar daha sonra mamul ambarında depolanmaktadır. Ulaşım kolaylığı için kuru hammaddeler, üretim alanının yanında boş bir yerde depolanmaktadır.

Karıştırma işi makine ile yapılmaktadır. Ancak, karıştırma makinesine hammaddeleri (yani kum, kül, çimentoyu) eklemek için özel bir operatör tarafından çalıştırılan bir ön yükleme makinesi kullanılmaktadır. Her iki fabrika işçisi, işletmenin yıllık sabit ücret ödediği tam zamanlı çalışanıdır. Gündelik işçiler tuğlaları kalıplardan çıkartmak için istihdam edilmektedir. Bu işçilere, kalıplardan çıkarttıkları her bir tuğla için sabit bir ücret ödenmektedir. İşletmede istihdam edilen iki müdür bulunmaktadır. Üretim müdürü fabrikayı denetlemektedir; idare müdürü ise yönetim, finans ve satışlardan sorumludur.

İşletme yıllık sabit kira karşılığı kiraladığı arazide faaliyet göstermektedir. İşletme, teçhizatlarını yıllık sabit %8 faizli kredi ile finanse ederek satın almıştır.

Dönüştürme maliyetleri; direkt maliyetler, sabit genel üretim giderleri ve değişken genel üretim giderlerinden oluşmaktadır.

Tuğla üretim sürecinde direkt maliyetler, hammadde maliyetlerini (yani kum, kül, çimento ve su) ve tuğlaları kalıplarından çıkaran gündelik işçilerin maliyetlerini kapsar.

Sabit genel üretim giderleri şunları kapsar: Üretim alanının kirası (kuru hammaddelerin depolandığı alan ve kurutma odası dahil ancak mamul ambarı hariç); iki makine operatörünün maliyeti (örneğin maaş ve yardımlar), üretim müdürünün maliyeti (örneğin maaş ve yardımlar) ve üretim teçhizatının amortismanı (ön yükleme makinesi, karıştırma makinesi ve kalıplar).

Borcun faizi, üretim maliyeti değildir. Bu bir finansman maliyetidir ve kâr veya zarara yansıyacak bir gider olarak muhasebeleştirilir (bakınız paragraf 25.2).

İdare müdürünün maliyeti, üretim maliyeti değildir - bu müdür, satış faaliyetleri ve fabrikayla ilgili olmayan yönetim işleri için tahsis edilmiştir.

Genel üretim maliyetlerinin dağıtımı

13.9 Sabit genel üretim maliyetleri dönüştürme maliyetlerine, üretim faaliyetlerinin normal kapasitesi esas alınarak dağıtılmalıdır. Normal kapasite, planlanan bakım-onarım çalışmalarından kaynaklanacak kapasite düşüklüğü de dikkate alınarak, normal koşullarda bir veya birkaç dönem veya sezonda elde edilmesi beklenen ortalama üretim miktarıdır. Gerçek üretim düzeyi normal kapasiteye yakınsa, söz konusu üretim düzeyi normal kapasite olarak düşünülebilir. Her bir üretim birimine dağıtılan sabit genel üretim gider tutarı, düşük kapasite ya da atıl kapasite nedeniyle arttırılmaz. Dağıtılmayan genel üretim giderleri, gerçekleştiği dönemde gider olarak muhasebeleştirilir. Normalin üstünde üretim gerçekleşen dönemlerde, her bir üretim birimine dağıtılmış sabit genel üretim gideri payı düşer; böylece stoklar maliyetin üzerinde değerlenmemiş olur. Değişken genel üretim giderleri, üretim tesislerinin gerçek kullanımına bağlı olarak her bir üretim birimine dağıtılır.

11



NotlarÜretimle ilgili olmayan genel giderler, yönetim faaliyetleri nedeniyle ortaya çıkanlar gibi, oluştukları dönemde gider olarak musebeleştirilirler (bakınız pragraf 13.3 (c)).

Örnekler – genel giderlerin dağıtımı

Ör 19 Bir işletme 250,000 birim üretim yaptığı bir aylık dönemde 900,000 PB sabit üretim maliyetine katlanmıştır. İşletme normal kapasitede çalışırken ayda 250,000 birim üretim yapmaktadır. İşletme ay içinde ürettiği her bir birime 3.6 PB sabit genel üretim gideri dağıtır.Hesaplama : 900,000 PB sabit genel üretim gideri ÷ 250,000 birim (normal kapasite) = üretilen birim başına 3.6 PB.

Ör 20 Veriler Örnek 19’daki ile aynıdır. Diğer yandan bu örnekte, işletme ay boyunca 200,000 birim üretim yapmıştır. İşletme ay boyunca ürettiği her bir ürüne 3.6 PB sabit genel gider dağıtır. Dağıtılan sabit genel üretim gideri 720,000 PB olacaktır. 200,000 birim üretim x 3.6 PB normal üretim miktarını esas alan dağıtım oranı (bakınız: örnek 19). Dağıtılmayan 180,000 PB sabit genel üretim gideri kâr veya zarara yansıtılacak şekilde gider olarak muhasebeleştirilmelidir. Hesaplama: 900,000 PB eksi 720,000 PB stoklara dağıtılan.

Ör 21 Veriler Örnek 19’daki ile aynıdır. Diğer yandan bu örnekte, işletme ay boyunca 300,000 birim üretim yapmıştır. Bu üretim miktarı normalin üstündedir. İşletme ay boyunca ürettiği her bir birime 3 PB sabit genel gider dağıtır. Hesaplama : 900,000 ÷ 300,000 birim (fiili üretim) = üretilen ürün başına 3 PB. Not: Normalin üstünde üretimlerin olduğu dönemlerde, her bir ürüne dağıtılan sabit genel üretim gideri azalmaktadır; dolayısıyla bu stoklar yüksek maliyetle değerlenmez.

Ortak ürünler ve yan ürünler

13.10 Üretim sürecinde aynı anda birden fazla ürün birlikte üretilebilir. Ortak ürünlerin üretildiği veya bir ana ürün ile bir yan ürünün üretildiği durum buna örnektir. Her bir ürünün hammadde veya dönüştürme maliyetlerinin ayrı olarak belirlenemediği durumlarda, bu maliyetler ürünler arasında mantıklı ve tutarlı bir biçimde dağıtılır. Örneğin, maliyetlerin dağıtımı ürünlerin ayrı olarak tanımlanabilir hale geldiği üretim aşamasındaki veya tamamlandıktan sonraki nispi satış değerlerine göre yapılabilir. Yan ürünler, çoğunlukla, yapıları gereği önemsizdirler. Böyle bir durumda, söz konusu ürünler satış fiyatından tamamlanma ve satış maliyetleri düşülerek ölçülür ve bu tutar, ana ürünün maliyetinden indirilir. Bunun sonucu olarak, ana ürünün defter değeri, maliyetinden önemli ölçüde farklılık göstermez.

12



Örnekler – ortak ürünler ve yan ürünler

Ör 22 Bir işletme tarım seköründe kullanılan ‘A’ kimyasal maddesini üretmektedir. Üretim süreci, temel kimyasalların karıştırılmasını takip eden bir olgunlaştırma süreci gerektirmektedir ve bu süreçten ‘A’ ürünü ile yan ürün ‘C’ ortaya çıkmaktadır.

Üretim sürecinin toplam maliyeti (yani direkt maliyetlerin ve genel giderlerin dağıtımından düşen payın toplamı) 100,000 PB’dir.

Her üretim sürecinden ortaya çıkanlar:

• 5,000 litre A ürünü, satış değeri = 250,000 PB

• 1,000 litre C ürünü (yan ürün), satış değeri = 2,000 PB

İşletme yan ürününü, ana ürünün maliyetinden yan ürünün satış fiyatını düşerek muhasebeleştirmektedir. Bu örnekte, yan ürünün tamamlanma ve satış maliyetleri önemsizdir ve dikkate alınmamıştır.

A’nın (ürünün) litre başına üretimin maliyeti 19.60 PB’dir. Hesaplama: (100,000 PB toplam maliyet eksi 2,000 PB C’nin satış fiyatı) ÷ 5,000 litre üretilen A ürünü = 19.60 PB

Ör 23 Veriler Örnek 22’deki ile aynıdır. Diğer yandan bu örnekte, olgunlaştırma süreci sonucunda yan ürün yerine başka bir ortak ürün olan ‘B’ ürünü ortaya çıkmaktadır. Ayrıca, üretim sürecinin toplam maliyeti (direkt maliyetler ve genel giderlerin dağıtımından düşen payın toplamı) 300,000 PB’dir.

Her üretim sürecinden ortaya çıkanlar:

• 5.000 litre A, satış değeri = 250.000 PB

• 4.000 litre B, satış değeri = 400.000 PB

İşletme ortak üretim giderlerinin üretilen ürünlere dağıtımını ürünlerin nispi satış değerlerine göre yapmaktadır.

A ve B ürününün litre başına üretim maliyeti sırasıyla 23.08 PB ve 46.15 PB’dir.

Hesaplama (ürün A) : 250.000 PB, A ürününün satış fiyatı ÷ 650,000 PB üretim sürecinin çıktılarının satış fiyatı x 300,000 PB toplam ortak üretim maliyeti = 115,385 PB, 5,000 litre A ürününün maliyeti. 115,385 ÷ 5,000 = 23.08 PB, A ürününün litre başına maliyeti.

Hesaplama (ürün B): 400,000 PB, B ürününün satış fiyatı ÷ 650,000 PB üretim sürecinin çıktılarının satış fiyatı x 300,000 PB toplam ortak üretim maliyeti = 184,615 PB, 4,000 litre B ürününün maliyeti. 184,615 ÷ 4,000 = 46.15 PB, B ürününün litre başına maliyeti.

Ör 24 Veriler Örnek 22’deki ile aynıdır. Diğer yandan bu örnekte, olgunlaştırma sürecinde ‘A’ ve ‘B’ ürünleri ile ‘C’ yan ürünü ortaya çıkmaktadır.

Üretim sürecinin toplam maliyeti (direkt maliyetler ve genel giderlerin dağıtımından düşen payın toplamı) 300.000 PB’dir.

13



İşletme yan ürünü, ana ürünlerin maliyetinden yan ürünün satış fiyatını düşerek muhasebeleştirmektedir. Bu örnekte, yan ürünün tamamlanma ve satış maliyetleri önemsizdir ve dikkate alınmamıştır. Her üretim sürecinden ortaya çıkanlar: • 5.000 litre A ürünü, satış değeri = 250.000 PB• 4.000 litre B ürünü, satış değeri = 400.000 PB • 1.000 litre C ürünü (yan ürün), satış değeri = 2.000 PB A ve B ürününün litre başına maliyetleri sırasıyla 22,92 PB ve 45,85 PB’dir.

Hesaplama (ürün A) 250.000 PB (A ürününün satış fiyatı) ÷ 650.000 PB [üretim sürecinin çıktılarının satış fiyatı (yan ürünün satış fiyatı hariç)] = 0,38462 (satış yüzde oranı) 0,38462 (satış yüzde oranı) x 298.000 PB toplam maliyet (300.000 PB ortak üretim süreci maliyeti eksi 2.000 PB yan ürün C’nin satış değeri) = 114.615 PB5.000 litre A ürününün maliyeti = 114.615 PB ÷ 5.000 Litre = 22,92 PB litre başına maliyet.

Hesaplama (ürün B) 400.000 PB (B ürününün satış fiyatı) ÷ 650.000 PB [üretim sürecinin çıktılarının satış fiyatı (yan ürünün satış fiyatı hariç)] = 0,61538 (satış yüzde oranı) 0,61538 (satış yüzde oranı) x 298.000 PB toplam maliyet (300.000 PB ortak üretim süreci maliyeti eksi 2.000 PB yan ürün C’nin satış değeri) = 183.385 PB5.000 litre B ürününün maliyeti = 183.385 PB ÷ 4.000 Litre = 45,85 PB litre başına maliyet.

Stoklara eklenen diğer maliyetler

13.11 Diğer maliyetler, ancak stokların mevcut konum ve duruma getirilmesiyle ilişkili oldukları ölçüde stok maliyetine dâhil edilir.

Örnekler – diğer maliyetler

Ör 25 Bir işletme, tek tek paketlenmiş kalemler üretmektedir. Stok maliyeti, kalemlerin üretim maliyetlerini ve her bir kalemin satışa hazır hale getirildiği paketlenme maliyetlerini içerir.

Ör 26 Bir işletme, 1 Ocak 20X1 tarihinde, 7.000 birim ısmarlama kurumsal hediye siparişi kabul etmiştir.

14



İşletme, 3 Ocak 20X1 tarihinde bu üretimde kullanmak üzere, 50.000 PB iade alınabilir vergi dahil, 550.000 PB’ye hammadde satın almıştır. Satın alım, 555.000 PB kredi alınarak finanse edilmiştir (5.000 PB kredi kullanma masrafı dahil). Krediye teminat olarak stoklar gösterilmiştir. Ocak 20X1’de işletme müşterisinin kurumsal hediyelerinin tasarımını yapmıştır. Tasarım maliyetleri:• Dışardan sağlanan tasarımcının maliyeti = 7.000 PB• İşçilik = 3.000 PB Şubat 20X1’de işletmenin üretim birimi, stokları sözleşmede belirtilen koşullara getirmek için gereken üretim tekniğini geliştirmiş ve ilave bazı değişiklikler yapmıştır. Aşağıdaki maliyetler, test aşamasında ortaya çıkmıştır: • Malzeme, hurdaya çıkanların satışından elde edilen 3.000 PB düşüldükten sonra =

21.000 PB• İşçilik= 11.000 PB• Değişiklikleri uygulamak için kullanılan teçhizatların amortismanı = 5.000 PBŞubat 20X1’de işletme, ısmarlama kurumsal hediyeleri üretmek için aşağıdaki ek maliyetlere katlanmıştır: • İşletme malzemesi = 55.000 PB • İşçilik = 65.000 PB• Değişiklikleri uygulamak için kullanılan teçhizatların amortismanı = 15.000 PB1 Mart 20X1 tarihinde ısmarlama kurumsal hediyeler satışa hazır hale gelmiştir. Kurumsal hediyelerin geliştirilmesinde ve üretiminde anormal fire oluşmamıştır.

Stokların maliyeti nedir? Açıklama Hesaplama veya neden PB Başvuru IFRS for SMEs Satın Alma Maliyeti Hammadde satın alma fiyatı – 550.000 PB satın alma fiyatı (50.000 PB iade alınabilir satın alma vergisi dahil) 500.000 13.6 Kredi alma masrafı Borcun ölçümüne dahildir - 11.18 Satın alma maliyeti İşletme malzemelerinin satın alma fiyatı 55.000 13.6 Dönüştürme maliyetleri Direkt Maliyetler- işçilik 65.000 13.8 Genel üretim giderleri Sabit Maliyetler- amortisman 15.000 13.9 Genel Üretim Giderleri Belirli bir müşteriye özgü tasarlanan ürünün tasarım maliyeti 10.000 13.9 Diğer Maliyetler (a) 37.000 13.11 Borçlanma Maliyeti Kâr veya zarara yansıtılmak üzere gider olarak muhasebeleştirilir - 25.2 Stokların toplam Maliyeti 682.000

(a) Belirli bir müşteriye özgü tasarlanmış ürünün test edilmesi için kullanılan malzeme 21.000 PB (hurdaya çıkanların satışından elde edilen 3.000 PB düşüldükten sonra) + 11.000 PB işçilik + 5.000 PB amortisman.

15



13.12 Paragraf 12.19(b) uyarınca, bazı koşullarda, elde tutulan bir ticari maldaki sabit faiz oranı veya ticari mal fiyatı riskine ilişkin finansal riskten korunmada, finansal riskten korunma aracının gerçeğe uygun değerindeki değişiklik ile, ticari malın defter değeri düzeltilir.

NotlarBelirli kriterler sağlandığında (bakınız paragraf 12.16), bir finansal riskten korunma aracı ile finansal riskten korunmaya konu kalem arasında, finansal riskten korunma muhasebesine yönelik şartları karşılamak amacıyla bir finansal riskten korunma ilişkisi kurulabilir. Finansal riskten korunma muhasebesi, finansal riskten korunma aracı ile finansal riskten korunmaya konu kalemdeki kazanç veya kaybın, aynı anda kâr veya zararda muhasebeleştirilmesine izin vermektedir.Paragraf 12.16’daki koşulların karşılanması durumunda işletme, elinde tuttuğu bir ticari malın ticari mal fiyat riskinden kaynaklanan finansal riskten korunmaya konu riskini paragraf 12.19’a göre muhasebeleştirir. Paragraf 12.19, işletmenin şunları yapması gerektiğini belirtmektedir : (a) Finansal riskten korunma aracı, varlık veya borç olarak muhasebeleştirilir ve finansal

riskten korunma aracının gerçeğe uygun değerindeki değişim, kâr veya zararda muhasebeleştirilir ve

(b) Finansal riskten korunmaya konu risk ile ilişkili olan finansal riskten korunmaya konu kalemin gerçeğe uygun değerindeki değişim, finansal riskten korunmaya konu kalemin defter değerinde bir düzeltme ile birlikte, muhasebeleştirilir.

Finansal riskten korunma muhasebesi Bölüm 12 Diğer Finansal Araçlar bölümünde ayrıntılı bir şekilde açıklanmıştır.

Stoklara dâhil edilmeyen maliyetler

13.13 Stokların maliyetine dâhil edilmeyen ve oluştukları dönemde gider olarak muhasebeleştirilen maliyetlere ilişkin örneklere aşağıda yer verilmiştir: (a) Normalin üstünde gerçekleşen fire ve kayıplar, işçilik ve diğer üretim maliyetleri.(b) Bir sonraki üretim aşaması için zorunlu olanlar dışındaki depolama giderleri.(c) Stokların mevcut konum ve duruma getirilmesinde katkısı olmayan genel yönetim

giderleri.(d) Satış giderleri.

Örnekler - stoklara dahil edilmeyen maliyetler

Ör 27 Bir işletme pamuklu çarşaf üretmektedir. Her bir üretim sürecinin maliyeti 2.000 PB normal fire maliyeti dahil olmak üzere, toplam 100.000 PB’dir. İşletme sahibi olan müdürün hastanede olması nedeniyle fabrikanın dışında bulunduğu dönemde üretim kontrolünün zayıflaması, hammadde firelerinin her bir üretim sürecinde 7.000 PB’ye çıkmasına neden olmuştur.

16



Anormal fire maliyeti olan 5.000 PB (7.000 PB eksi 2.000 PB) stokların maliyetine dahil edilmez; ancak gider olarak muhasebeleştirilir.

Ör 28 Bir işletme, mamullerini kiraladığı bir depoda muhafaza etmektedir.

Üretimden sonra yapılan bu tür kiralama giderleri stoklara dağıtılmadığı için, kiralama gideri stokların maliyetine dahil edilmez - depolama maliyetleri, stokların satış için gerekli konum ve duruma getirilmesiyle ilgili değildir.

Ör 29 Bir işletme bir binanın iki katını kiralamıştır. Birinci kat sadece üretim personeli tarafından kullanılmaktadır. İkinci katın yarısı işletmenin yönetim personeli diğer yarısı ise satış ekibi tarafından kullanılmaktadır.

Birinci katın kira gideri stokların maliyetine dahil edilir.

İkinci katın kira gideri stokların maliyetine dahil edilmez. Genel yönetim giderleri ve satış giderleri, stokların satış için gerekli konum ve duruma getirilmesine katkısı olmadığından, stokların maliyetine dahil edilmezler (bakınız paragraf 13.13 ( c) ve (d)).

Ör 30 Bir perakendeci, satış personeli için 10.000 PB personel maliyetine ve 5.000 PB reklam maliyetine katlanmıştır.

Satış personelinin maaşları ve reklam maliyetleri satış maliyetidir. Satış maliyetleri stok maliyetine dahil edilmez.

Ör 31 Bir işletme dört adet motorlu araca sahiptir. Araç 1, malları tedarikçiden işletmenin perakende satış mağazasına getirmek için kullanılmaktadır. Araç 2, satış mağazasının yol kenarında durmaktadır. Araç 3, işletmenin müşterilerine mal teslimi yapmaktadır. Araç 4, işletmenin satış elemanlarının potansiyel müşterileri ziyaret etmesi için kullanılmaktadır.

Araç 1’in amortismanı ve bakımı, bu araç, tedarikçiden alınan malların satış mağazasına nakliye edilmesinde kullanıldığı için, stokların maliyetine dahil edilir.

Diğer araçların amortisman ve bakımı stok maliyetinin bir unsuru değildir. Bunlar satış gideridir.

Hizmet sağlayan işletmelerin stok maliyeti

13.14 Hizmet sağlayan işletmeler, bulunması durumunda, stoklarını üretim maliyetlerine göre ölçer. Bu maliyetler, esas olarak, kontrol işlemlerini yürüten personel de dâhil olmak üzere, hizmetin sunulmasında doğrudan görev alan personelin işçilik ücretleri ve diğer maliyetleri ile bunlarla ilişkili olabilecek genel giderleri içerir. Satış ve genel yönetim ile ilgili personelin işçilik ücretleri ve bunlarla ilgili diğer giderler, hizmetin maliyetine dâhil edilmez; gerçekleştiği dönemde gider olarak muhasebeleştirilir. Hizmet sağlayan işletmenin stoklarının maliyeti, kâr marjını veya işletmeler tarafından genellikle fiyatlara dâhil edilen üretimle ilgili olmayan genel maliyetleri içermez.

17



NotlarHizmet işletmeleri için hizmet stoğu, teslim edilecek yapılmakta olan işler şeklinde görünebilir (ortaya çıkabilir) (örneğin bir hizmet sözleşmesi hesabına kaydedilen rapor veya analiz). Hizmet üreten personelle ilgili direkt işçilik maliyetleri ve diğer maliyetler, dağıtılan genel giderler gibi, hizmet stoğu kalemine dahil edilebilir.

Canlı varlıkların hasatından elde edilen tarımsal ürünlerin maliyeti

13.15 Bölüm 34 uyarınca, canlı varlıkların hasatıyla elde edilen tarımsal ürünlerden oluşan stoklar, ilk muhasebeleştirme sırasında, gerçeğe uygun değerinden hasat yerindeki tahmini satış maliyetleri düşüldükten sonra bulunan değer üzerinden ölçülür. Bu bölümün uygulanması açısından stokların maliyeti, söz konusu tarihteki bu değerdir.

NotlarParagraf 34.5 uyarınca, işletme, hasat noktasında, canlı varlıklarının hasadıyla elde ettiği tarımsal ürünleri, tahmini satış maliyetleri düşülmüş gerçeğe uygun değerleriyle ölçer. Bu tutar, Bölüm 13’ün tarımsal ürünlerin muhasebeleştirilmesine ilişkin amacı çerçevesinde, stokların maliyetidir (bakınız: paragraf 13.4).

Tarımsal ürününün gerçeğe uygun değer farkını, değer değişikliği olduğu dönemlerde kâr veya zarara yansıtmak üzere, satış maliyeti düşülmüş gerçeğe uygun değer üzerinden değerleme yöntemini takip eden bir çiftçi, söz konusu stoğunu, Paragraf 13.3(a)’ya göre, bu şekilde muhasebeleştirmelidir.

Örnekler – tarımsal ürünler ve canlı varlıklarÖr 32 Bir şarap tüccarı bağından hasat ettiği üzümleri işleyerek, üç yıllık olgunlaşma

döneminde, şarap haline getirmektedir. İşletme her yıl toplanan üzümlerin yaklaşık %20’sini bölgedeki perakendecilere sofralık üzüm olarak satmaktadır. Şarap tüccarı sadece bir çeşit üzüm üretmektedir.

Şaraplar paragraf 34.2’ye göre canlı varlık olarak muhasebeleştirilir. Şarap tüccarının üzümleri hasat noktasına kadar stok değildir - bunlar paragraf 34.5’e göre muhasebeleştirilen canlı varlıkların (şarapların) bir parçasıdır (unsurudur).

Üzümler, kullanım amacından bağımsız olarak (yani şarap ya da sofralık üzüm), bu bölüm uyarınca hasat noktasında, stok olarak muhasebeleştirilir. Stok olarak ilk muhasebeleştirme sırasında (hasat noktasında), üzümler gerçeğe uygun değerinden tahmini satış maliyetleri düşülmüş değer üzerinden muhasebeleştirilir. Bu durumda maliyet, işletmenin dahil olduğu sofralık üzüm piyasası referans alınarak belirlenir.

Ör 33 Bir peynir imalatcısı, mandıracılık faaliyetinden elde ettiği sütü kullanarak peynir üretmektedir.

18



İnekler, Paragraf 34.2’ye göre muhasebeleştirilen canlı varlıklardır. Hasat noktasına kadar (sağıma kadar), süt, stok değildir - paragraf 34.2 çerçevesinde muhasebeleştirilen canlı varlığın (ineklerin) bir unsurudur.

Hasat noktasındaki (sağımda) süt, bu bölüm uyarınca stok olarak muhasebeleştirilir. Stok olarak ilk muhasebeleştirilmesi sırasında (hasat noktasında) süt, paragraf 34.5’e göre gerçeğe uygun değerden tahmini satış maliyeti düşülerek muhasebeleştirilir. Bu durumda maliyet, mandıracının sütü sattığı süt piyasası referans alınarak belirlenir.

Ör 34 Bir fındık üreticisi, fındık fiyatlarının, hasadı izleyen aylarda önemli ölçüde artacağını tahmin etmektedir. Fiyat artışından yararlanmak beklentisi ile hasattan elde ettiği ürünleri üç ay depolamaktadır.

Paragraf 34.5’e göre işletmenin canlı varlıklarından hasat edilen fındıklar (tarımsal ürün), hasat noktasında, gerçeğe uygun değerlerinden satış maliyetleri düşülerek hesaplanan değeri üzerinden ölçülür.

Senaryo 1- Çiftçi, stoklarını, gerçeğe uygun değerlerinden satış maliyetleri düşülmüş değer üzerinden ölçmektedir.

Bu senaryoda, ilk muhasebeleştirmeden sonra çiftçinin hasat ettiği fındık stokları, değer değişikliği olduğu dönemlerde gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılmak üzere, satış maliyeti düşülmüş gerçeğe uygun değeri üzerinden muhasebeleştirilir (bakınız paragraf 13.3 (a)).

Senaryo 2- Çiftçi, stoklarını gerçeğe uygun değer üzerinden ölçmemektedir.

Bu senaryoda, ilk muhasebeleştirme yapıldıktan sonra, çiftçinin hasat ettiği fındık stokları, raporlama tarihindeki maliyet değeri (hasat noktasındaki gerçeğe uygun değeri eksi satış maliyetleri) ile satış fiyatından satışa ilişkin maliyetler düşüldükten sonraki değerin düşük olanı üzerinden muhasebeleştirilmelidir (bakınız paragraf 13.4). Stok olarak ilk muhasebeleştirmeden sonra (hasat noktasında), fındıklar, gerçeğe uygun değerinden tahmini satış maliyetleri düşüldükten sonra kalan tutar üzerinden kayda alınır.

Standart maliyet, perakende yöntemi ve en güncel alış fiyatı gibi, maliyetin ölçümüyle ilgili teknikler

13.16 Sonuçlar maliyete yakınsa, standart maliyet yöntemi, perakende yöntemi veya en güncel alış fiyatı gibi stokların maliyetinin ölçümüne yönelik teknikler kullanılabilir. Standart maliyet hesabında, hammadde ve malzemelerin, işçiliğin, verimliliğin ve kapasite kullanımının normal düzeyleri dikkate alınır. Standart maliyetler, düzenli olarak gözden geçirilir ve gerektiği takdirde mevcut koşullara göre yeniden belirlenir. Perakende yönteminde maliyet, stokların satış değerinden uygun brüt kâr marjının düşülmesi suretiyle bulunur.

19



NotlarBir işletme stoklarının maliyetini, paragraf 13.5–13.15, 13.17 ve 13.18’e göre hesaplanan maliyetler ile güncel maliyetler arasındaki farkın önemli olmaması koşuluyla; standart maliyet yöntemi, perakende yöntemi veya en güncel alış fiyatı yöntemini uygulayarak belirleyebilir . Eksik veya yanlış sunulan kalemlerin, ayrı ayrı veya toplu olarak, kullanıcıların finansal tabloları esas alarak verdikleri ekonomik kararları etkilediği durumlar önemlidir. Önemlilik, eksik veya yanlış raporlamanın düzeyine ve niteliğine bağlı olup, o sırada mevcut şartlar içerisinde değerlendirilmelidir. İlgili kalemin düzeyinin veya niteliğinin ya da her ikisinin birden belirleyici faktör olması mümkündür.

Örnekler – maliyet ölçüm teknikleri

Ör 35 Bir ilaç işletmesi ilaç üretmektedir. İşletme, yönetim muhasebesi amaçları açısından, standart maliyet modeli kullanmaktadır. Yönetim muhasebesi amacıyla hesaplanan standart maliyet, paragraf 13.5-13.15, 13.17 ve 13.18 çerçevesinde ölçülen stokların güncel maliyetine yakınsa, işletmenin genel amaçlı finansal tablolarında kullanılabilir.

Ör 36 Bir hazır yiyecek işletmecisi, meşrubatları, maliyetinin % 150 fazlası ile (diğer bir ifadeyle % 60 brüt kâr marjı ile) satmaktadır. Hazır yiyecek satıcısı, stok maliyetini, genel amaçlı finansal tablolarında raporlamak için perakende yönteme göre (stoklarının satıştaki değerinden kâr marjını (%60) düşerek) hesaplayabilir. Bu örnekte, meşrubatların perakende yöntemi kullanılarak belirlenen maliyeti ile ağırlıklı ortalama maliyet yöntemi kullanılarak belirlenen maliyeti birbirine yakındır.

Ör 37 Veriler Örnek 36’daki ile aynıdır. Diğer yandan bu örnekte, işletmenin sürekli alım yaptığı tedarikçisindeki grev yüzünden, raporlama dönemine bir hafta kala işletme başka tedarikçilerden yüksek fiyata meşrubat satın almıştır. İşletme yüksek fiyatları müşterilerine yansıtmamaya karar vermiştir (işletme bu stokların satışından, maliyetinin %150 fazlasından çok daha az kazanmıştır). Hazır yiyecek satıcısı stok maliyetini, genel amaçlı finansal tablolarında raporlamak için satış değerinden brüt kâr marjını (% 60) düşerek (yani, perakende yöntemini, maliyeti ölçme yöntemi olarak uygulayarak) hesaplayabilir. Ancak aradaki farkın önemli olması durumunda, diğer tedarikçilerden satın aldığı stokların maliyetini, en güncel satış fiyatı yöntemine göre düzeltebilir.

Maliyet Hesaplama Yöntemleri

13.17 Normal şartlarda birbirleri ile ikame edilemeyen stok kalemleri ile özel projeler için üretilen ve ayrılan mal veya hizmetlerin maliyeti, her bir varlığa ilişkin maliyetler ayrı ayrı dikkate alınarak ölçülür.

20



NotlarHer bir varlığa ilişkin maliyetlerin ayrı ayrı dikkate alınması (gerçek parti maliyet yöntemi), her bir stok kalemine atfedilen özel maliyeti ifade etmektedir. Gerçek parti maliyet yöntemi, üretilmesine ya da satın alınmasına bakılmaksızın, özel projeler için ayrılmış kalemler için uygun bir yöntemdir.

Ancak, gerçek parti maliyet yöntemi, normal şartlarda ikame edilemeyen çok fazla stok kalemi mevcutsa uygun bir yöntem değildir. Böyle durumlarda, kâr veya zarar üzerindeki önceden saptanabilen etkiyi belirlemek için, kalan stoklar arasından, bu stokları seçme yöntemi kullanılır.

Kalemlerin ikame edilebilir olup olmadığının belirlenmesi için değerlendirme yapılması gerekmektedir. Genelikle, stok kalemlerinin hiçbir değişiklik yapılmadan, birbirleri ile değiştirilmesinin mümkün olup olmadığının belirlenmesi için bir değerlendirme yapılır (örneğin homojen kalemler ya da birbirinden ayırdedilmesi imkânsız kalemler şeklinde).

Örnekler- maliyet hesaplama yöntemleri

Ör 38 Bir lüks yat üreticisi, müşterilerininin isteklerine göre özel yatlar üretmektedir. İşletmenin tersanesi aynı anda üç yat üretebilecek kapasiteye sahiptir. Bütün yatların üretim sürecinde ortak olarak kullanılabilen temel hammaddeler genel bir ambarda depolanmaktadır. Belirli bir yatın üretimi için kullanılacak özel malzemeler ise, söz konusu yatın malzemeleri için tahsis edilmiş, ayrı bir malzeme ambarında saklanmaktadır.

Genel ambarda depolanan, bütün yatlarda ortak olarak kullanılabilen hammaddelerin maliyeti, paragraf 13.18’de tanımlanan maliyet hesaplama yöntemlerinden birine göre belirlenmektedir.

Belirli bir yata özgü ve o yatın ambarında ayrı olarak depolanan malzemelerin maliyeti, gerçek parti maliyet yöntemi ile belirlenir. Ayrıca, eğer varsa, yatlara ilişkin mamul stoğu maliyeti, gerçek parti maliyeti yöntemi kullanılarak belirlenir.

13.18 Paragraf 13.17’de belirtilenler dışında kalan stokların maliyeti, ilk giren ilk çıkar (FIFO) veya ağırlıklı ortalama maliyet yöntemlerinden biri kullanılarak ölçülür. Benzer özelliklere ve benzer kullanıma sahip tüm stoklar için aynı maliyet hesaplama yöntemi kullanılır. Türü veya kullanım alanları itibarıyla farklı olan stoklar için farklı maliyet hesaplama yöntemleri kullanılabilir. Son giren ilk çıkar yöntemine (LIFO), bu Standartta izin verilmemektedir.

NotlarBir işletme, stoklarının maliyetini FIFO yöntemi ya da ağırlıklı ortalama maliyet yöntemi ile ölçmeye karar verme aşamasında değerlendirmesini, finansal tabloların gerçeğe uygun sunumunu sağlayacak yönteme göre yapmalıdır.

21



FIFO yöntemi, ilk alınan ya da üretilen stok kalemlerinin ilk olarak satıldığını varsaymaktadır ve bu nedenle dönem sonunda stokta kalan kalemler en son satın alınan ya da üretilenlerdir. Ağırlıklı ortalama maliyet yönteminde her bir kalemin maliyeti, dönem başındaki benzer kalemlerin ağırlıklı ortalama maliyeti ile dönem içinde satın alınan benzer kalemlerin ağırlıklı ortalama maliyetinden hesaplanmaktadır. Ortalama, işletmenin koşullarına bağlı olarak, dönemsel olarak veya her bir ek sipariş geldiğinde hesaplanabilir. Stokların maliyeti LIFO yöntemi kullanılarak ölçülemez. LIFO yönteminde en yeni stok kalemleri ilk önce satılmış gibi işleme alınmaktadır ve bu nedenle dönem sonunda stokta kalan kalemler en eski kalemlermiş gibi muhasebeleştirilmektedir. Bu, genellikle gerçek stok akışı açısından doğru bir sunum değildir.

Örnekler – FIFO ve ortalama maliyet yöntemi Ör 39 Bir işletme fiber kablo satmaktadır. Stoklarının maliyetini FIFO yöntemi kullanarak

ölçmektedir. Aşağıdaki stok hareketleri 20X5 yılında oluşmuştur. Tarih Açıklama Birim Toplam Maliyet

PBBirim Maliyet

PB1 Ocak Açılış

Bilançosu1.000 10.000 10

2 Şubat Satış (200) ? ?25 Şubat Alış 400 6.000 152 Mart Alış 200 4.000 2025 Mart Satış (900) ? ?

Dönem Sonu Stok 500

FIFO maliyet yöntemini kullanarak, dönemde satılan stokların ve dönem sonu stoklarının maliyeti sırasıyla, ilk alınan stoğun ilk olarak satıldığı varsayımı ile, aşağıda açıklandığı gibi 11.500 PB ( 2.000(a) PB + 9.500(b) PB) ve 8.500PB olarak belirlenmektedir: Tarih Açıklama Adet Birim başına

MaliyetPB

Stok MaliyetiPB

Satılan Ticari Mal Maliyeti

PB1 Ocak Açılış

Bilançosu1.000 10 10.000

2 Şubat Satış (200) (2.000) 2.000 (a)

Kalan 800 10 8.00025 Şubat Alış 400 15 6.000

2 Mart Alış 200 20 4.000

25 Mart SatışKalan

(900)500

(9.500)8.500

9.500 (b)

Aşağıdaki gibi analiz edilmiştir: 300 15 4.500 200 20 4.000

(a) 200 adet × 10 PB adet başına(b) (800 adet × 10 PB adet başına ) + (100 adet × 15 PB adet başına)

22



Ör 40 Veriler Örnek 39’daki gibidir. Diğer yandan bu örnekte, işletme, stokların maliyetini, ağırlıklı ortalama maliyet yöntemi ile her ek sipariş geldikçe hesaplayarak dağıtmaktadır. Ağırlıklı ortalama maliyet yöntemi kullanılarak (her ek sipariş geldiğinde hesaplanarak) dönem içinde satılan stokların ve dönem sonu elde kalan stokların maliyeti sırasıyla, aşağıda açıklandığı gibi 13.574 PB (2.000 PB (a) + 11.574 PB (c)) ve 6.430 PB olarak belirlenmektedir:

Tarih Açıklama Adet Birim Maliyet (PB)

Stok Maliyeti (PB)

Satılan Ticari Mal Maliyeti (PB)

1 Ocak Açılış Bilançosu 1.000 10 10.000

2 Şubat Satış (200) (2.000) 2.000(a)

Kalan 800 10 8.000

25 Şubat Alış 400 15 6.000

2 Mart Alış 200 20 4.000

Ortalama Maliyet

1.400 12,86(b) 18.000

25 Mart Satış (900) 11.574(c)

Kapanış envanteri (Dönem sonu stok) /satılan mal maliyeti

500 12,86 6.430 13.574

(a) 200 adet × 10 PB adet başına = 2.000 PB. (b) 18.000 PB ÷ 1.400 adet = 12,86 PB adet başına.(c) 900 adet × 12,86 PB adet başına = 11.574 PB.

Ör 41 Veriler Örnek 39’daki gibidir. Diğer yandan bu örnekte işletme, stokların maliyetini ağırlıklı ortalama maliyet yöntemi ile dönem sonunda hesaplayarak (yani dönemsel bazda) stoklara dağıtmaktadır. Ağırlıklı ortalama maliyet yöntemi kullanılarak, (dönemsel bazda hesaplanan) dönem içinde satılan stokların ve dönem sonu stoklarının maliyeti, sırasıyla, aşağıda açıklandığı gibi 13.750(b) PB ve 6.250 PB olarak belirlenmektedir:

Tarih Açıklama Adet Birim Maliyet (PB)

Stok Maliyeti (PB)

Satılan Ticari Mal Maliyeti (PB)

1 Ocak Açılış Bilançosu 1.000 10 10.000

25 Şubat Alış 400 15 6.000

2 Mart Alış 200 20 4.000

Dönemde satışa hazır toplam mal

1.600 12.50 20.000 (a)

Dönemde satılan toplam mal (1.100) 12.50 (13.750) (b)

Dönem sonu stok 500 12.50 6.250 (c)

(a) 20.000 PB ÷ 1.600 adet = 12,5 PB birim maliyet.(b) 1.100 adet × 12,50 PB = 13.750 PB dönemde satılan malların maliyeti.(c) 500 adet × 12,50 PB = 6.250 PB dönem sonunda eldeki malların maliyeti.

23



Stoklarda değer düşüklüğü

13.19 27.2-27.4 paragrafları uyarınca, her bir raporlama döneminin sonunda, stoklarda değer düşüklüğü olup olmadığının, yani defter değerinin geri kazanılabilir olup olmadığının (örneğin; hasar, eskime veya düşen satış fiyatları nedeniyle) değerlendirilmesi gerekir. Eğer bir stok kalemi (veya bir grup kalem) değer düşüklüğüne uğramışsa, söz konusu paragraflar uyarınca, ilgili stok kaleminin, satış fiyatından tamamlanma ve satış maliyetlerinin düşülerek ölçülmesi ve değer düşüklüğü zararının muhasebeleştirilmesi gerekir. Ayrıca söz konusu paragraflar uyarınca, bazı durumlarda da önceki değer düşüklüğü zararlarının iptali gerekir.

NotlarStoklardaki değer düşüklüğünün nasıl muhasebeleştirileceği konusundaki örnekler için Bölüm 27 Varlıklarda Değer Düşüklüğü’nün 27.2 – 27.4 paragraflarına bakınız.

Gider olarak muhasebeleştirme

13.20 Stoklar satıldığında, bu stokların defter değeri, ilgili hasılatın finansal tablolara alındığı dönemde gider olarak muhasebeleştirilmelidir.

NotlarStokların satışından elde edilen hasılatı muhasebeleştirme hükümleri için 23.10–23.13 paragraflarına bakınız.

Örnekler – giderlerin muhasebeleştirilmesi

Ör 42 14 Aralık 20X5 tarihinde bir makina üreticisi, 20X5 yılında ürettiği bir makineyi nakit olarak 8.000 PB’ye satmıştır. Makinanın maliyeti 5.500 PB’dir. Müşteri makineyi hemen teslim almıştır.

14 Aralık 20X5 tarihinde, makinanın sahipliğinden kaynaklanan risk ve faydalar, makinayı satın alan tarafa geçtiğinde, paragraf 23.10’da yer alan diğer bütün koşulların yerine getirildiği varsayımıyla, işletme, makinenin defter değerini gider olarak muhasebeleştirir.

Aşağıdaki kayıtlar yapılmıştır:

Makinanın satın alınma tarihi (stok) Stoklar (varlık) 5.500 PB Kasa (varlık) 5.500 PBMalın alınmasının muhasebeleştirilmesi.14 Aralık 20X5 Kasa (varlık) 8.000 PB

24



Hasılat (kâr veya zarar) 8.000 PBMalın satılmasının muhasebeleştirilmesi.Satılan malın maliyeti (kâr veya zarar) 5.500 PBStoklar (varlık) 5.500 PBSatılan stoğun finansal durum tablosu dışı bırakılması.

Ör 43 Bir işletme kalem üretmektedir. 20X1 yılında, 100.000 PB maliyetli mamul stoğu (kalem stoğu) yangın nedeniyle yok olmuştur. İşletme yangına karşı sigortalı değildir.

100.000 PB değer düşüklüğü kaybı, Bölüm 27 Varlıklarda Değer Düşüklüğü’ne göre, yangının meydana geldiği dönemde kâr veya zarara yansıtılmak üzere gider olarak muhasebeleştirilmelidir.

Bu örnekte stokların satılmadığına dikkat edilmelidir.

13.21 İşletmenin kendi imal ve inşa ettiği maddi duran varlıklar için kullanılan stoklar gibi bazı stoklar, diğer varlık hesaplarına dağıtılabilir. Diğer varlıkların maliyetine bu şekilde dağıtılan stoklar sonraki dönemlerde bu Standardın söz konusu varlığın türü ile ilgili bölümü uyarınca muhasebeleştirilir.

Örnekler – stokların diğer varlık hesaplarına dağıtılması

Ör 44 Ticari amaçla rulman üreten üretici, ağır makinelerine özgü, kendi üretimi olan ve özel yapım rulmanları ambarında depolamaktadır (rulmanların alternatif kullanım şekli yoktur).

Özel yapım rulmanlar ilk olarak teçhizat şeklinde muhasebeleştirilir (stok olarak değil). İlk muhasebeleştirmeden sonra özel yapım rulmanlar üretim sürecinde tüketildiğinde, bunların defter değeri, ticari stok olan rulmanların maliyetinin bir unsuru haline gelir (yani kendi kullandığı özel yapım rulmanların amortismanı, ticari stok olan rulmanların maliyetinin bir parçası haline gelir). Böylece kendi kullandığı özel yapım rulmanlar, ticari rulmanların satışından elde edilen hasılatın muhasebeleştirilmesi ile birlikte, kâr veya zarar olarak muhasebeleştirilmiş olur(2) (bakınız Bölüm 17 Maddi Duran Varlıklar).

Ör 45 Bir işletme, müşterilerine satmak üzere çekiç üretimi yapmaktadır. Ancak, ürettiği çekiçlerin bazılarını kendi üretim sürecinde teçhizat olarak kullanmaktadır.

Kullanım için üretilen çekiçler ilk olarak teçhizat şeklinde muhasebeleştirilir (stok olarak değil). İlk muhasebeleştirmeden sonra o çekiçler (teçhizatlar) üretim sürecinde tüketildiğinde, bunların kayıtlı değeri, stok olan çekiçlerin maliyetinin bir parçası haline gelir (yani teçhizat olan çekiçlerin amortismanı, çekiç stoklarının maliyetinin bir unsuru haline gelir). Böylece çekiçler, stok olan çekiçlerin satışından elde edilen hasılatın muhasebeleştirilmesi ile birlikte, gider olarak muhasebeleştirilmiş olur. (3)

(2) Stokların satılmadan önce değer düşüklüğüne uğramadığı varsayılmıştır.(3) Stokların satılmadan önce değer düşüklüğüne uğramadığı varsayılmıştır.

25



Açıklamalar13.22 Aşağıdakiler açıklanır:

(a) Kullanılan maliyet hesaplama yöntemi de dâhil olmak üzere, stokların ölçümünde benimsenen muhasebe politikaları.

(b) Stokların toplam defter değerleri ve stokların işletmeye uygun şekilde sınıflandırılmış bazda ayrı ayrı defter değeri.

(c) Dönem içerisinde gider olarak kaydedilen stokların tutarı.

(d) Bölüm 27 uyarınca kâr veya zararda muhasebeleştirilmiş veya iptal edilmiş değer düşüklüğü tutarları.

(e) Yükümlülüklere karşılık teminat olarak gösterilen stokların defter değerleri.

Örnekler – açıklamalar Ör 46 A işletmesinin 31 Aralık 20X2 tarihli finansal tablolarından alınan notlar şunlardır:

Not 1 Muhasebe Politikaları

Stoklar

Stoklar, maliyet değeri ile tahmini satış fiyatından, tamamlanma maliyetleri ve satışa ilişkin maliyetler düşüldükten sonraki değerin düşük olanı üzerinden değerlenmektedir. Dayanıksız ürünlerin maliyeti ilk giren ilk çıkar (FIFO) yöntemi ile hesaplanmaktadır. Diğer stoklar için ağırlıklı ortalama maliyet yöntemi kullanılmaktadır.

Not 10 Stoklar 20X2 20X1 PB PB Mamuller 10.000 15.000 Yarı mamuller 1.000 500 İşletme malzemesi 20.000 18.000 Hammadde 60.000 60.000 Toplam defter değeri 91.000 93.500

20X2 yılında satılan mallar maliyeti 845.000 PB’dir (20X1 yılında 800.000 PB). Bu tutar, sel nedeniyle zarar gören hammaddelerin değer düşüklüğü olan 45.000 PB’yi de içermektedir (20X1 yılında sıfır).

31 Aralık 20X2’de işletmenin 30.000 PB değerindeki ilk madde ve malzemesi (20X1 yılında 30.000 PB), A bankasından 20.000 PB kredi almak için teminat olarak gösterilmiştir.

26



ÖNEMLI TAHMİNLER VE DİĞER DEĞERLENDİRMELER

IFRS for SMEs’nin hükümlerini işlem ve olaylara uygulamak, çoğu kez değerlendirme yapılmasını gerektirir. Önemli kararlar ve belirsizliğin tahmininin temel kaynakları hakkında bilgi, işletmenin finansal durumunu, performansını ve nakit akışlarını değerlendirmek açısından önemlidir. Sonuç olarak, paragraf 8.6’ya göre bir işletme, muhasebe politikalarını uygulama sürecinde işletme yönetiminin aldığı ve finansal tablolara yansıtılan tutarlar üzerinde en çok etkiye sahip olan kararları açıklamalıdır. Ayrıca, paragraf 8.7’ye göre, bir işletme, izleyen hesap dönemi içerisinde varlık ve borçların defter değerlerinde önemli düzeltmeler yapılmasını gerektirme riski yüksek olan, geleceğe yönelik temel varsayımlara ve raporlama tarihi itibarıyla tahminlerde mevcut olan belirsizliğin diğer temel kaynaklarına yönelik açıklama yapmalıdır. IFRS for SMEs’nin diğer bölümleri önemli kararlar ve belirsizliğin tahmini hakkında açıklama yapılmasını gerektirmektedir.

Sınıflandırma

Stoklar, işin olağan akışı içinde satılmak için elde tutulan, bu tür satışa konu olmak üzere üretilmekte olan veya üretim sürecinde ya da hizmet sunumunda kullanılacak ilk madde ve malzemeler şeklinde bulunan varlıklardır. Bir çok durumda, bir varlığın stok olup olmadığını belirleme konusunda ufak tefek zorluklarla karşılaşılmaktadır. Ancak, bazı stok kalemlerini sınıflandırmak (ayırmak), ciddi bir değerlendirme gerekmektedir. Örneğin;

• Yedek parçalar genellikle stok olarak sınıflandırılır. Ancak, işletmenin bir dönemden daha fazla kullanmayı beklediği önemli yedek parçalar, maddi duran varlık olarak değerlendirlir. Benzer şekilde, yedek parçalar sadece bir maddi duran varlık ile ilişkili olarak kullanılabiliyorsa, bunlar maddi duran varlık olarak dikkate alınır (bakınız: Bölüm 17).

• Karma amaçlarla edinilen arazi ve binalar (ya da her ikisi birden) stok, yatırım amaçlı gayrimenkul ya da maddi duran varlık olarak sınıflandırılabilir. Ayrıca, elde tutulan duran varlığın elde tutulma amacı değiştiğinde tekrar sınıflandırılması gerekir.

Ölçüm

Bir işletme, stoklarını, maliyet değeri ile tahmini satış fiyatından, tamamlanma maliyetleri ve satışa ilişkin maliyetler düşüldükten sonraki değerin düşük olanı üzerinden ölçer. Birçok durumda stokların ölçümüne ilişkin ufak tefek zorluklarla karşılaşılmaktadır. Diğer yandan, bazı stok kalemlerinin ölçümü için önemli bazı değerlendirmelerde bulunmak gerekir. Örneğin, söz konusu değerlendirmeler aşağıdaki durumlarda gerekebilir:

• Hangi genel giderlerin ve diğer giderlerin stokların maliyetine dahil edileceğinin belirlenmesinde (bakınız: paragraf 13.9)

• Sabit genel üretim giderlerinin dağıtımı için normal kapasitenin belirlenmesinde (bakınız: paragraf 13.9)

27



• Sabit genel üretim giderlerinin belirli kalemlerinin tutarının belirlenmesinde (örneğin maddi duran varlıkların amortismanı (bakınız: Bölüm 17)).

• Normal fire ile anormal fire seviyeleri arasındaki farkın ayırdedilmesinde (bakınız: paragraf 13.13(a)).

• Özellikle ortak ürün için ayrılma noktasında satış imkanı olmaması ve üretim sürecinin farklı aşamalarından ortaya çıkan çoklu ortak ürün olması durumunda, ortak üretim maliyetinin dağıtımı için en uygun esasın belirlenmesinde (bakınız: paragraf 13.10)

Bölüm 27’de ele alındığı üzere, stoklardaki değer düşüklüğünün muhasebeleştirilmesi ile ilgili önemli değerlendirmeler şunları içermektedir:

• Bir varlığın değer düşüklüğüne uğrayıp uğramadığına dair herhangi bir gösterge bulunup bulunmadığının değerlendirilmesi,

• Stoğun değerinin düşmüş olabileceğine dair bir gösterge olması durmunda- satış fiyatından, tamamlanma maliyetleri ve satışa ilişkin maliyetler düşüldükten sonraki değerin belirlenmesi.

28



TAM SET IFRS’LER İLE KARŞILAŞTIRMA

Stokların muhasebeleştirilmesi ve raporlanması açısından, 9 Temmuz 2009’da yayımlanan IFRS for SMEs (bakınız: Bölüm 13 Stoklar) ile tam set IFRS’ler (bakınız: TMS 2 Stoklar) arasındaki farklılıklar genel olarak şunlardır:

• IFRS for SMEs’in dili daha sade olarak tasarlanmıştır ve ilkelerin nasıl uygulanacağı konusunda oldukça az sayıda açıklayıcı hüküm içermektedir.

• IAS 23 Borçlanma Maliyetleri, bir özellikli varlığın satın alınması, inşası veya üretimi ile doğrudan ilşkisi kurulabilen borçlanma maliyetlerinin, ilgili özellikli varlığın (bazı stokları içerecek şekilde) maliyetinin bir unsuru olarak aktifleştirilmesini zorunlu kılmaktadır. Fayda-maliyet dengesi doğrultusunda, IFRS for SMEs’nin Bölüm 25 Borçlanma Maliyetleri, bu tür maliyetlerin gider olarak muhasebeleştirilmesini gerektirmektedir.

29



BİLGİNİZİ TEST EDİN

Aşağıdaki sorulara yanıtlayarak KOBİler için IFRS’ye göre, stokların muhasebeleştirilmesi ve raporlanmasına yönelik hükümlere ilişkin bilginizi test ediniz.

Testi tamamladıktan sonra testin altında verilen yanıtlarla kendi cevaplarınızı karşılaştırınız.

Bütün tutarların önemli olduğunu varsayınız.

Aşağıda yer alan ifadelerden en doğru olanını işaretleyiniz.

Soru 1Stoklar şu şekilde tanımlanır:

(a) İşin olağan akışı içinde satılmak için elde tutulan, bu tür satışa konu olmak üzere üretilmekte olan, veya üretim sürecinde ya da hizmet sunumunda kullanılacak ilk madde ve malzemeler şeklinde elde tutulan varlıklardır.

(b) Satılmak için üretilmekte olan veya üretim sürecinde kullanılacak ilk madde ve malzemeler şeklinde elde tutulan varlıklardır.

(c) İşin olağan akışı içinde satılmak için üretilmekte olan veya üretim sürecinde ya da hizmet sunumunda kullanılacak ilk madde ve malzemeler şeklinde elde tutulan maddi varlıklardır.

Soru 2Stoklar aşağıdakilerden hangisi ile ölçülmelidir?

(a) Maliyet değeri üzerinden.

(b) Maliyet değeri ile tahmini satış fiyatından, tamamlanma maliyetleri ve satışa ilişkin maliyetler düşüldükten sonraki değerin düşük olanı üzerinden.

(c) Maliyet değeri ile gerçeğe uygun değerinden, tamamlanma maliyetleri ve satışa ilişkin maliyetler düşüldükten sonraki değerin düşük olanı üzerinden.

Soru 3Stokların maliyeti aşağıdakilerden hangilerinin toplamıdır?

(a) Satın alma maliyeti ve dönüştürme maliyetinin toplamı.

(b) Direkt maliyet, endirekt maliyet ve diğer maliyetlerin (dağıtılmış genel üretim giderleri) toplamı.

(c) Satın alma maliyeti, dönüştürme maliyeti (örneğin dağıtılmış genel üretim giderleri) ve stokları mevcut durum ve konumuna getirmek için katlanılan diğer maliyetlerin toplamı.

30



Soru 4Stokların maliyetine aşağıdakilerden hangisi dahil edilmez?

(a) Fabrika personelinin maaşları.

(b) Üretim sürecinde bir sonraki üretim aşaması için gerekli olan depolama maliyetleri ve satış maliyetleri.

(c) Anormal fireler ve satış maliyetleri.

Soru 5Bir işletme stokların maliyetini nasıl belirlemelidir?

(a) LIFO maliyet yöntemini kullanarak.

(b) Normal şartlarda birbirleriyle ikame edilemeyen stok kalemleri için, gerçek parti maliyet yöntemi ile; birbirleriyle ikame edilebilen stok kalemleri için ise ilk giren ilk çıkar (FIFO) veya ağırlıklı ortalama maliyet yöntemlerinden biri kullanılarak.

(c) Normal şartlarda birbirleriyle ikame edilebilen stok kalemleri için, gerçek parti maliyet yöntemi ile; birbirleriyle ikame edilemeyen stok kalemleri için ise ilk giren ilk çıkar (FIFO) veya ağırlıklı ortalama maliyet yöntemlerinden biri kullanılarak.

Soru 6İşletme malzemesi (üretim sürecinde tüketilen malzeme) nedir?

(a) Stoktur.

(b) Maddi duran varlıktır (bakınız bölüm 17).

(c) Yatırım amaçlı gayrimenkuldür (bakınız bölüm 16).

(d) Maddi olmayan duran varlıktır (bakınız bölüm 18).

Soru 7Bir işletme, 01 Ocak 20X1 tarihinde işin olağan akışı içinde satmak üzere, 5.000 PB iade alınabilir satın alma vergisi dahil, 100.000 PB’ye mal satın almıştır. Satıcı, mallarını genellikle 30 gün vadeli, sıfır faizli kredi ile satmaktadır. Ancak özel bir tanıtım olarak, bu mallar için yapılan satın alım sözleşmesi, ödemenin tamamının 31 Aralık 20X1 tarihine kadar yapılmasına olanak sağlamaktadır. Malların transferi için 2.000 PB nakliye bedeli ortaya çıkmıştır ve bunun 1 Ocak 20X1’de ödenmesi gerekmiştir.

Her yıl için uygun iskonto oranı %10’dur.

31



İşletme stoklarının maliyetini hangi değer üzerinden ölçmelidir?

(a) 102.000 PB

(b) 97.000 PB

(c) 88.364 PB

(d) 107.000 PB

Soru 81 Ocak 20X1 tarihinde bir işletme, işin olağan akışı içinde satmak üzere 100.000 PB’ye 100 adet mal satın almıştır. 1 Mart 20X1 tarihinde 20 adet ürün daha 20.400 PB’ye satın alınmıştır. 1 Ağustos 20X1 tarihinde 30 adet mal 33.000 PB’ye satılmıştır. İşletme, stoklarının maliyetini ilk giren ilk çıkar (FIFO) yöntemine göre belirlemektedir.

31 Aralık 20X1 tarihinde, 90 adet malın defter değeri nedir?

(a) 100.000 PB

(b) 90.000 PB

(c) 90.400 PB

(d) 91.800 PB

Soru 9Bir perakendeci, tüketicilerin önce en eski stokları alma olasılığı arttıracak şekilde ürünlerini düzenleyerek, çabuk bozulan (dayanaksız) ürünlerinin son kullanma tarihlerinin geçmesini engellemeyi amaçlamaktadır. Bu işletme için en uygun maliyet yöntemi hangisidir?

(a) İlk giren ilk çıkar (FIFO) yöntemi

(b) Son giren ilk çıkar (LIFO) yöntemi

(c) Ağırlıklı ortalama maliyet yöntemi

(d) Gerçek parti maliyet yöntemi

Soru 10Bir emlakçı, işin olağan akışı içinde satmak üzere elinde tuttuğu arsaları ne olarak sınıflandırır?

(a) Stok

(b) Maddi duran varlık

(c) Finansal varlık

(d) Yatırım amaçlı gayrimenkul

32



Cevaplar S1 (a) bakınız paragraf 13.1S2 (b) bakınız paragraf 13.4S3 (c) bakınız paragraf 13.5S4 (c) bakınız paragraf 13.13S5 (b) bakınız paragraf 13.17 and 13.18S6 (a) bakınız paragraf 13.1(c)S7 (c) Hesaplama: (100,000 PB – 5,000 PB) ÷ 1.1 = 86,364 PB. 86.364 PB + 2.000 PB = 88.364 PBS8 (c) Hesaplama: 70 adet × 1.000 PB (her biri) = 70.000 PB (1 Ocak’ta satın alınanlardan geriye kalanların maliyeti). 70.000 PB + 20.400 PB (1 Mart’ta alınanların maliyeti) = 90.400 PB. S9 (a) bakınız paragraf 13.18 S10 (a) bakınız paragraf 13.1(a)

33



BİLGİNİZİ UYGULAYIN

Aşağıdaki örnek olayları çözerek, Stokların, IFRS for SMEs’ye göre muhasebeleştirilmesi ve raporlanması konusundaki hükümlerle ilgili bilgilerinizi uygulayınız.

Örnek olayları çözdüğünüzde cevaplarınızı testin altında verilen cevaplarla kontrol ediniz.

Vaka çalışması 1

Kobi A, 20X1 yılında faaliyete başlamıştır. 20X1 yılında ürününü üretmek için aldığı malzemelere aşağıdaki harcamaları yapmıştır :• İlk madde ve malzemenin alış fiyatı = 30.000 PB• İthalat vergisi ve iade alınamayan diğer satın alma vergileri = 8.000 PB• İade alınabilir satın alma vergisi = 1.000 PB• Malları, tedarikçiden fabrikanın malzeme ambarına getirmek için yapılan nakliye maliyeti = 3.000

PB• Malzemeleri, ilk madde ve malzeme ambarına boşaltma maliyeti = 20 PB• Paketleme = 2.000 PB

31 Aralık 20X1 tarihinde KOBİ A, tedarikçiden 15.000 PB tutarından fazla satın alım gerçekleştirdiği için, 530 PB miktar iskontosu elde etmiştir:

KOBİ A, üretim sürecinde ek olarak aşağıdaki maliyetlere katlanmıştır: • Fabrikadaki makine işçilerinin maaşı = 5.000 PB• Fabrika müdürünün maaşı = 3.000 PB• Fabrika binasının ve üretimde kullanılan teçhizatın amortismanı = 600 PB• Üretimde kullanılan işletme malzemesi = 200 PB• İlk madde ve malzemeyi ambardan makine bölümüne nakletmek için kullanılan aracın

amortismanı = 400 PB• Fabrikanın elektrik kullanım ücreti = 300 PB• Fabrika kirası = 1.000 PB• Fabrika müdürü tarafından kullanılan aracın amorismanı ve bakımı (%50 görevli olarak, %50

kişisel kullanım) = 200 PB. Aracın kişisel kullanımı, çalışanlara sağlanan fayda niteliğindedir.

20X1 yılında KOBİ A, aşağıdaki yönetim giderlerine katlanmıştır:• Yönetim binasının amortismanı = 500 PB• Yönetim personeli tarafından kullanılan araçların amortismanı ve bakımı = 150 PB• Yönetim personelinin maaşı = 3.050 PB

34



Yönetim giderlerinin %20’si fabrika yönetimi ile ilgilidir. Yönetim giderlerinin geri kalan kısmı, eşit oranda, satış ve diğer üretimle ilgili olmayan faaliyetlere (örneğin finansman, vergi ve sekreterlik fonksiyonlarına) yüklenebilir.

20X1 yılında KOBİ A, aşağıdaki satış giderlerine katlanmıştır:• Reklam maliyeti = 300 PB• Satış personeli tarafından kullanılan araçların amortismanı ve bakımı = 100 PB• İdari personelin maaşı = 6.000 PB

KOBİ A’nın muhasebe kayıtlarına alacağı stok maliyetini hesaplamak için günlük defter kayıtlarını yapınız.

35



Vaka çalışması 1’in cevabı

20X1 Yılı

Stok 42.490 PB( a)

Kasa 42.490 PBSatın alınan ilk madde ve malzemenin muhasebeleştirilmesi

Stok 11.240 PB (b)

Kasa (direkt işçilik maliyeti) 5.000 PB Maddi Duran Varlıklar (birikmiş amortisman- fabrika teçhizatı) 600 PB Maddi Duran Varlıklar (birikmiş amortisman— ilk madde malzeme taşıma aracı) 400 PB Kasa (elektrik maliyeti) 300 PB Maddi Duran Varlıklar (birikmiş amortisman- fabrika müdürünün taşıtı) 200 PB Kasa (fabrika yönetiminin maaşı) 3.000 PB Kasa (fabrika kirası) 1.000 PB Kasa (fabrikaya yüklenecek yönetim maaşları) 610 PB Maddi Duran Varlıklar (birikmiş amortismanın yüklenecek kısmı—yönetim binası) 100 PB Maddi Duran Varlıklar (birikmiş amortismanın yüklenecek kısmı—yönetim taşıdı) 30 PBDönüştürme maliyetlerinin muhasebeleştirilmesi

Stok 200 PB (b) Stok (işletme malzemesi) 200 PBTüketilen işletme malzemesinin maliyetinin muhasebeleştirilmesi

Aşağıdaki hesaplamalar ve açıklama notları bu örnek olayın cevabının bir parçası değildir. Stokların toplam maliyeti = Satın alma maliyeti + dönüştürme maliyeti = 53.930 PB (42.490 PB +11.240 PB + 200 PB)Satın alma maliyeti = 42.490 PB (a). Bakınız IFRS for SMEs paragraf 13.6 and 13.7.Dönüştürme maliyeti = 11.440(b) PB . Bakınız IFRS for SMEs paragraf 13.8.

(a) Satın alma maliyetinin ayrıntılı hesaplaması – üretimde kullanılacak ilk madde malzemenin satın alınmasıSatın alma fiyatı 30.000İhracat vergisi, döviz komisyon ücreti 8.000Malları fabrika alanına getirmek için katlanılan nakliye maliyeti 3.000İlk madde malzemeyi ambara boşaltma maliyeti 20Paketleme 2.000Eksi: iskonto indirim ve devlet yardımları (530)Satın alma maliyeti 42.490

(İade alınabilir vergiler, stokların maliyetinin bir unsuru değildir)

36



(b) Dönüştürme maliyetlerinin ayrıntılı hesaplaması – İlk üretim süreci için fabrikaya gönderilen stoklar

Direkt işçilik 5.000

Sabit genel üretim giderleri

Fabrika teçhizatının amortismanı ve bakımı 600

Malları taşımak için kullanılan aracın amortismanı 400

Fabrika müdürünün aracının amortismanı 200(c)

Farbrikanın elektrik tüketimi 300

Fabrika yönetimi (maaş) 3.000

Fabrika kirası 1.000

Fabrika yönetimi için katlanılan diğer maliyetler

Yönetim binasının amortismanının %20’si 100

Yönetim araçlarının amorismanının %20’si 30

Yönetim personeli giderlerinin %20’si 610

Değişken genel üretim giderleri

Endirekt malzeme - işletme malzemesi 200

(=) Dönüştürme maliyeti 11.440(c) Fabrika müdürünün aracının toplam maliyeti dikkate alınmıştır; çünkü kullanıma bakılmaksızın, araba

kullanımı toplam faydanın bir unsurudur.

37



Vaka çalışması 2 KOBİ B; A,B ve C olmak üzere 3 ürün üretmektedir. Bu üç ürün tek bir üretim sürecinde eş zamanlı olarak ortaya çıkmaktadır. Ancak, A ve B ürününün satışa hazır hale getirilmesi için ortak üretim sürecinden sonra işleme tabi tutulması gerekmektedir.

PB

Ortak üretim sürecinde ortaya çıkan giderler

İlk madde ve malzeme 120.000

Işletme malzemesi 10.000

Direkt işçilik giderleri 50.000

Değişken genel üretim giderleri 45.000

225.000

Sabit genel üretim giderleri, hizmetten yararlanma esasına göre dağıtılmaktadır 55.000

Ortak üretim sürecinden sonra ortaya çıkan giderler

Ürün A 10.000

Ürün B 12.000

Üretilen ürün miktarları

Ürün A 400

Ürün B 400

Ürün C 350

Üretilen ürünlerin satış değeri

Ürün A 120.000

Ürün B 140.000

Ürün C 70.000

A, B ve C ürünlerinin birim maliyetlerini hesaplayınız.

38



Vaka çalışması 2’nin Cevabı

KOBİ B, ortak maliyetleri, her bir ürünün satış değeri eksi ortak üretim süreci sonrası tamamlanma maliyetleri oranında dağıtmaktadır(4).

PBİlk madde ve malzeme 120.000

İşletme malzemesi 10.000

Direkt işçilik maliyetleri 50.000

Değişken genel üretim giderleri 45.000

225.000

Hizmetten yararlanma esasına göre

dağıtılan genel üretim giderleri 55.000

Toplam ortak maliyet 280.000

Toplam Ürün A Ürün B Ürün C

Üretilen miktarlar 400 400 350

Ürünlerin satış değeri 330.000 120.000 140.000 70.000

Eksi: ortak üretim sürecinden sonra ortaya çıkan işleme maliyeti (22.000) (10.000) (12.000) -

Satış fiyatı eksi ortak üretim sonrası işleme maliyeti 308.000 110.000 128.000 70.000

Ortak maliyetlerin, satış değeri eksi ayrılma noktasından sonraki 280.000 100.000 116.364 63.636 tamamlanma maliyetleri oranında dağıtımı (a) (b) (c)

Ortak üretim sürecinden sonra ortaya çıkan maliyetler 22.000 10.000 12.000 -

Üretilen mamullerin maliyeti 302.000 110.000 128.364 63.636

Üretilen miktarlar 400 400 350

Birim maliyetler 275.00 320.91 181.82

Aşağıdaki hesaplamalar ve açıklama notları bu örnek olayın cevabının bir parçası değildir. (a) 280.000 PB x (110.000 PB/ 308.000 PB) = 100.000 PB(b) 280.000 PB x (128.000 PB/ 308.000 PB) = 116.363 PB(c) 280.000 PB x (70.000 PB/ 308.000 PB) = 63.636 PB

(4) İşletme, ortak maliyetleri ürünlere dağıtma yöntemlerinden diğer makul esasları, tutarlı olarak uygulamak şartıyla, kullanabilir.

39



Vaka çalışması 3

KOBİ Z, Ocak 20X7’de X malının ticaretine başlamıştır.

KOBİ Z’nin 20X7 yılında alıp sattığı X malına ilişkin bilgiler aşağıdadır:

Alışlar SatışlarMiktar Birim Tutar Satış Hasılat

Maliyet PB Adet PB1 Ocak 5.000 10 50.0001 Şubat 2.000 11 22.00028 Şubat 2.000 24.0001 Mart 3.000 11 33.0001 Nisan 2.500 12 30.00030 Nisan 5.000 70.00030 Haziran 4.000 52.0001 Temmuz 6.000 12.5 75.0001 Ağustos 2.500 13.5 33.75031 Ağustos 3.000 39.00031 Ekim 1.000 16.0001 Kasım 3.000 14 42.00031 Aralık 5.000 100.000

20X7 yılında yapılan her satışın stok maliyetini (satılan ticari mal maliyetini) ve 31 Aralık 20X7 tarihindeki stok mevcudunun maliyetini (dönem sonu stok maliyetini) aşağıdaki yöntemlere göre belirleyiniz:Bölüm A: İlk giren ilk çıkar (FIFO) Bölüm B: Ağırlıklı ortalama (hareketli ağırlıklı ortalama ile hesaplamak suretiyle).

40



Vaka çalışması 2’nin Cevabı – Bölüm A FIFO

Alışlar/ Tutar Birim Maliyet Satılan stok Stokların(Satışlar) maliyeti defter

değeriMiktar PB PB PB PB

1 Ocak 5.000 50.000 10 50.0001 Şubat 2.000 22.000 11 72.00028 Şubat (2.000) 10 (a) 20.000 52.0001 Mart 3.000 33.000 11 85.0001 Nisan 2.500 30.000 12 115.00030 Nisan (5.000) 3.000 adet için 10

2.000 adet için 11(b) 52.000 63.000

30 Haziran (4.000) 3.000 adet için 11 1.000 adet için 12

(c) 45.000 18.000

1 Temmuz 6.000 75.000 12,50 93.0001 Ağustos 2.500 33.750 13,50 126.75031 Ağustos (3.000) 1.500 adet için 12

1.500 adet için 12,5(d) 36.750 90.000

31 Ekim (1.000) 12,50 (e) 12.500 77.5001 Kasım 3.000 42.000 14 119,50031 Aralık (5.000) 3.500 adet için 12,5

1.500 adet için 13,5(f) 64.000 55.500

31 aralık 20X7’de kapanış bilançosundaki stoklar ilk giren ilk çıkar yöntemine göre 55.500 PB’dir (1.000 adet × 13,5 PB birim maliyet + 3.000 adet × 14 PB birim maliyet)

Aşağıdaki hesaplamalar ve açıklama notları bu örnek olayın cevabının bir parçası değildir. (a) Satılan 2.000 adet stok, 1 Ocak’ta birim fiyatı 10 PB’den alınan stoklardır.(b) Satılan 3.000 adet stok, 1 Ocak’ta birim fiyatı 10 PB’den alınan stoklardır ve satılan diğer 2.000 adet stok, 1

Şubat’ta birim fiyatı 11 PB’den alınan stoklardır.(c) Satılan 3.000 adet stok, 1 Mart’ta birim fiyatı 11 PB’den alınan stoklardır ve satılan diğer 1.000 adet stok, 1

Nisan’da birim fiyatı 12 PB’den alınan stoklardır.(d) Satılan 1.500 adet stok, 1 Nisan’da birim fiyatı 12 PB’den alınan stoklardır ve satılan diğer 1.500 adet stok, 1

Haziran’da birim fiyatı 12,5 PB’den alınan stoklardır.(e) Satılan 1.000 adet stok, 1 Haziran’da birim fiyatı 12,5 PB’den alınan stoklardır(f) Satılan 3.500 adet stok, Haziran’da birim fiyatı 12,5 PB’den alınan stoklardır ve satılan diğer 1.500 adet stok,

1 Ağustos’ta birim fiyatı 13.5 PB’den alınan stoklardır.

41



Vaka çalışması 2’nin Cevabı – Bölüm B

Ağırlıklı Ortalama Esası (hareketli ağırlıklı ortalama)

Alışlar/ Maliyet Kalan stokların Kalan Kalan (Satışlar) toplam maliyeti stok miktarı stokların

ortalam maliyeti

Adet PB PB Adet PB1 Ocak 5.000 50.000 50.000 5.000 101 Şubat 2.000 22.000 72.000 7.000 10,285728 Şubat (2.000) (20.571) (a) 51.429 5.000 10,28571 Mart 3.000 33.000 84.429 8.000 10,55361 Nisan 2.500 30.000 114.429 10.500 10,89830 Nisan (5.000) (54.490) (b) 59.939 5.500 10,89830 Haziran (4.000) (43.592) (c) 16.347 1.500 10,8981 Temmuz 6.000 75.000 91.347 7.500 12,17961 Ağustos 2.500 33.750 125.097 10.000 12,509731 Ağustos (3.000) (37.529) (d) 87.568 7.000 12,509731 Ekim (1.000) (12.510) (e) 75.058 6.000 12,50971 Kasım 3.000 4,000 117.058 9.000 13,006431 Aralık (5.000) (65.032) (f) 52.026 4.000 13,0064

31 Aralık 20X7 tarihli kapanış bilançosunda yer alan 4.000 adet stoğun maliyeti, hareketli ortalama maliyet esasına göre 52.026 PB’dir.

Aşağıdaki hesaplamalar ve açıklama notları bu örnek olayın cevabının bir parçası değildir. (a) (20.571 PB) = 2.000 adet x 10,2857 PB birim maliyet.(b) (54.490 PB) = 5.000 adet x 10,898 PB birim maliyet.(c) (43.592 PB) = 4.000 adet x 10,898 PB birim maliyet.(d) (37.529 PB) = 3.000 adet x 12,5097 PB birim maliyet.(e) (12.510 PB) = 1.000 adet x 12,5097 PB birim maliyet.(f) (65.032 PB) = 5.000 adet x 13,0064 PB birim maliyet.

modül 13 – stoklar - denetimnet.net · vaka çalışması 2’nin cevabı vaka çalışması 3...

Documents