ng...when the task force first met, our task was to develop a regional action plan, which would...

ng

Mainstreaming ng mga Karapatan ng mga Taong may Kapansanan

vi ASEAN Enabling Masterplan 2025

PREFACES

The ASEAN Community Vision 2025 showcases ASEAN’s resolve in realising an inclusive and responsive community that ensures its peoples enjoy human rights and fundamental freedoms. It also envisions a resilient community that engenders equitable development and inclusive growth and promote a high quality of life and equitable access to opportunities for all. Specifically, ASEAN has consistently affirmed its commitment to promote and protect the rights and welfare of persons with disabilities through various frameworks, initiatives and strategic measures.

The adoption of the ASEAN Enabling Masterplan 2025: Mainstreaming the Rights of Persons with Disabilities at the 33rd ASEAN Summit reflects both an achievement and the conviction that ASEAN will continue to uphold its commitment for an inclusive community where no one is left behind. By identifying key action points encompassing priority areas of the three ASEAN Community pillars, I believe the Enabling Masterplan would serve as a key policy document in mainstreaming the disability-inclusive perspective in ASEAN. This would in turn intensify cooperation at the regional level especially through leveraging the expertise of each pillar.

I would like to congratulate the ASEAN Intergovernmental Commission on Human Rights (AICHR), the Senior Officials Meetings on Social Welfare and Development (SOMSWD) and the ASEAN Commission on the Promotion and Protection of the Rights of Women and Children (ACWC) for this exemplary cross-pillar collaboration in advancing the rights of persons with disabilities. Through this publication, I hope this good work of ASEAN would reach out to more people and encourage the participation of all relevant stakeholders in the implementation of the Enabling Masterplan.

Dato Lim Jock Hoi Secretary-General of ASEAN

viiMainstreaming the Rights of Persons with Disabilities

The 2030 Agenda for Sustainable Development pledges that disability cannot be a reason for lack of access to development programming and the realization of human rights. Having this into consideration, the ASEAN Enabling Masterplan 2025: Mainstreaming the Rights of Persons serves as a platform to reaffirm regional commitment on disability inclusion. In this instrument, all ASEAN Member States made 27 sets of commitments around 8 central principles of the Convention on the Rights of Persons with Disabilities namely: 1) Respect for inherent dignity, individual autonomy including the freedom to make one’s own choices, and independence of persons; 2) Non-discrimination; 3) Full and effective participation and inclusion in society; 4) Respect for difference and acceptance of persons with disabilities as part of human diversity and humanity; 5) Equality of opportunity; 6) Accessibility; 7) Equality between men and women; and 8) Respect for the evolving capacities of children with disabilities and respect for the right of children with disabilities to preserve identities.

ASEAN have benefitted greatly from the contributions, suggestions, and commitments made by member states, Dialogue Partners, and development partners in formulating the Masterplan 2025. On behalf of the Government of Indonesia and ASEAN Ministerial Meeting on Social Welfare and Develpoment (AMMSWD), I would like to show our deep gratitude towards all involved entities, particularly to AICH Thailand, and we are obliged to them for successful adoption of the Masterplan.

ASEAN are making progress - yet, there is much more to be done. Moving forward, ASEAN with its three pillars will continue to strive for the full and effective implementation of the ASEAN Enabling Masterplan 2025: Mainstreaming the Rights of Persons to make the rights of persons with disabilities a reality in their everyday life; to remove barriers and challenge stereotypes; to change attitudes and mind-sets. We believe that empowering persons with disabilities does not just affect the individuals – it leads to better decesions and more effective outcomes for our communities, our nations, and our ASEAN.

H.E. Agus Gumiwang Kartasasmita Minister of Social Affairs of the Republic of Indonesia

viii ASEAN Enabling Masterplan 2025

I am pleased to welcome the launch of the ASEAN Enabling Masterplan 2025: Mainstreaming the Rights of Persons with Disabilities that was adopted at the 33rd ASEAN Summit and Related Summits. The promotion and protection of human rights and fundamental freedoms, including that of persons with disabilities, is a key priority for ASEAN, and corresponds with ASEAN’s commitment to build an inclusive community, as outlined in the ASEAN Community Vision 2025.

All ASEAN Member States have ratified the United Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities (CRPD), which seeks to realise and sustain the full and effective participation of persons with disabilities in all areas of life. I am certain that the Enabling Masterplan will be a key instrument in guiding our programmes to enhance the implementation of the CRPD in ASEAN Member States.

The Enabling Masterplan is a joint effort by the ASEAN Intergovernmental Commission on Human Rights (AICHR), Senior Officials Meeting on Social Welfare and Development (SOMSWD) and the ASEAN Commission on the Promotion and Protection of the Rights of Women and Children (ACWC), in consultation with all relevant ASEAN sectoral bodies, as well as a wide spectrum of contributors including civil society. The development of the Enabling Masterplan is a testament to how different sectoral bodies can work together to create positive impact for the peoples of ASEAN.

This 2018 Regional Dialogue on the Mainstreaming of the Rights of Persons with Disabilities in the ASEAN Community: Accessibility through Design will give us an opportunity to introduce the Masterplan to a wide range of stakeholders. I look forward to continuing to work together with all of you to advance our journey towards a more inclusive ASEAN Community. Thank you.

Amb. Barry DeskerRepresentative of Singapore and ChairASEAN Intergovernmental Commission on Human Rights

ixMainstreaming the Rights of Persons with Disabilities

The ASEAN Enabling Masterplan 2025 is an important initiative to show our continued resolve and commitment to make life better and as normal as possible for persons with disabilities (PWDs) in our region.

The Task Force on Mainstreaming the Rights of PWDs has done a commendable job in developing the Enabling Masterplan. I am happy that the ASEAN Enabling Masterplan 2025 was adopted at the recently concluded 33rd ASEAN Summit in Singapore. Having ASEAN Leaders’ support and endorsement are critical to the implementation and realisation of the Enabling Masterplan. But we can only realise the Enabling Masterplan with the strong partnership of the Governments of ASEAN Member States, Non-Governmental Organisations (NGOs), private sectors and the general public.

In that spirit, SOMSWD Singapore and the Singapore National Council of Social Service recently co-organised the 13th ASEAN Government Organisations-NGO Forum with the theme “Realising the ASEAN Enabling Masterplan 2025: Mainstreaming the Rights of PWDs”. The Forum gathered government officials from ASEAN Member States, civil society leaders, and student representatives from institutes of higher learning to learn about the Enabling Masterplan, share good practices, and think about the concrete steps to take in order to implement this important initiative.

SOMSWD has now taken over the Enabling Masterplan from the Task Force, and as SOMSWD Chair, I am keen to see this Enabling Masterplan implemented across the region, as we seek to put in place seamless connectivity and accessibility for the benefits of all ASEAN citizens.

We should explore possibilities of having collaborative projects between different sectors of society, among different professions and disciplines and between countries in the implementation of the Enabling Masterplan. Ideas, designs, hardware and software created can be cross-pollinated and shared across professions, across disciplines and across borders to avoid having to re-invent the wheel. We should also look at how the Enabling Masterplan can be implemented in synergy with parallel initiatives such as our ASEAN Smart Cities Network. With all relevant stakeholders playing active parts in the implementation of this Enabling Masterplan, I am sure ASEAN will become a more inclusive community for PWDs. Thank you.

Chew Hock YongSOMSWD Singapore Chair & Permanent SecretaryMinistry of Social and Family Development

x ASEAN Enabling Masterplan 2025

The ASEAN Enabling Master Plan 2025 builds on the gains and learnings from the implementation of the Bali Declaration on the Enhancement of the Role and Participation of Persons with Disabilities in ASEAN Community (2011) and the Mobilisation Framework of the ASEAN Decade of Persons with Disabilities (2011-2020). Specifically, at the heart of the Enabling Master Plan is the fundamental belief that persons with disabilities are empowered agents of change, not mere passive recipients of welfare support from governments and charitable organisations.

The Enabling Master Plan advances with the systematic mainstreaming of disability-inclusive perspectives in ASEAN’s work by institutionalising a programmatic approach. Also, the Enabling Master Plan puts a premium on collaboration and cooperation not only between ASEAN Sectoral Bodies across AEC, APSC and ASCC, but also between ASEAN bodies, government, civil society organisations, particularly organisations of persons with disabilities, and other relevant stakeholders.

The Enabling Masterplan adheres to the general principles of the Convention on the Rights of Persons with Disabilities (CRPD), a common human rights instrument to all ASEAN Member States, namely equality between men and women and respect for the evolving capacities of children with disabilities and respect for the right of children with disabilities to preserve identities, among others.

In complementarity, the ASEAN Commission on the Promotion and Protection of the Rights of Women and Children (ACWC) affirm ASEAN’s commitment and illustrate the robust policy environment in the region that seeks to empower persons with disabilities. The Ha Noi Declaration on the Enhancement of the Welfare and Development of ASEAN Women and Children (2010) aims to ensure gender equality in education and school enrolment of children with disabilities and with special needs, among others. Moreover, the Declaration on the Elimination of Violence Against Women and Elimination of Violence Against Children in ASEAN (2013) seeks to protect women and children with disabilities from all forms of violence, abuse and exploitation.

xiMainstreaming the Rights of Persons with Disabilities

Ultimately, in order to ensure that no one is left behind, the post-2020 agenda must be purposive and programmatic in reaching out to persons with disabilities. The implementation of the Enabling Masterplan shall employ strategies and approaches that will maximise the role of ASEAN Organs and Bodies, encourage participation of civil society organisations and enhance opportunities for stakeholder engagement and partnership, particularly corporate social responsibility for inclusive and sustainable development.

The participation of all relevant stakeholders in the monitoring and evaluation of the Enabling Masterplan is crucial for ensuring its effective implementation. Disability-inclusive development will also be advanced by sharing information. The utility of research and information, including statistical data, research publications, and information on best practices should be disseminated as broadly and effectively as possible.

Thank you.

Sri Danti AnwarChair of the ACWC and Indonesia Representative to the ACWC for Women’s Rights

xii ASEAN Enabling Masterplan 2025

When the Task Force first met, our task was to develop a Regional Action Plan, which would require a lot more regional meetings, regional consultations and consensus among all ten Member States before any action could be taken. As most of what we want to do for persons with disabilities require national and local governments’ commitment to implement and to have impact on the ground, we decided instead to develop an Enabling Masterplan.

This Masterplan provides a clear direction for each Member State to strengthen their own respective national development plans, legislations and programmes. It provides a clear direction for each Member State to explore collaborative partnership and implement concrete measures to remove all kinds of barriers and ensure accessibility for persons with disabilities locally.

Partnership is key to the Enabling Masterplan 2025, both in its negotiation and now in its implementation. We need to draw strength from not just the public sector, but also the people and the private sectors. It will therefore be operationalised by the relevant ASEAN Sectoral Bodies across all three ASEAN pillars, in partnership and in collaboration with stakeholders in the people and private sectors.

This Masterplan addresses not only the needs of persons with disabilities today. It seeks also to secure a future for ASEAN. As the population in ASEAN ages with decreasing birth rates, the number of people that this Enabling Masterplan will benefit will grow. We need however to start now in order to be ready for a future in which the elderly, each with some form of disability, will outnumber the young and who will need to be able live their lives independently or with carers whom this Masterplan seeks also to enable.

Collaborators of this Masterplan, whom we must acknowledge on record, include all ten members of the ASEAN Intergovernmental Commission on Human Rights (AICHR), all ten members of the ASEAN Senior Officials Meeting on Social Welfare and Development (SOMSWD) and two representatives from the ASEAN Commission on the Promotion and Protection of the Rights of Women and Children (ACWC).

Other stakeholders, whom we should also acknowledge on record, include various ASEAN Sectoral Bodies in the three Community Pillars and organisations of persons with disability such as the ASEAN Disability Forum (ADF), the Asia-Pacific Development Centre on Disability (APCD), and experts on disability rights.

xiiiMainstreaming the Rights of Persons with Disabilities

But it was Dr Seree Nonthasoot, AICHR representative from Thailand, who initiated the formation of the Task Force. We have him to thank for the output we have today, i.e. an Enabling Masterplan which I hope will continue its journey to completion in 2025.

Thank you.

Richard Tan Kok TongSOMSWD SingaporeCo-Chair of the Task Force on the Mainstreaming of the Rights of Persons with Disabilities in the ASEAN Community

xiv ASEAN Enabling Masterplan 2025

INTRODUCTION

The ASEAN Enabling Masterplan represents the culmination of a collaborative and cross pillar initiative of ASEAN organisations and agencies, chiefly the ASEAN Intergovernmental Commission on Human Rights (AICHR), the Senior Officials Meeting on Welfare and Development (SOMSWD) and the ASEAN Commission on the Promotion and Protection of the Rights of Women and Children (ACWC), to enhance the promotion and protection of the rights of persons with disabilities in the ASEAN Community. The development of a regional instrument on disability rights in ASEAN was conceived in 2015 when as the Representative of Thailand to the AICHR I initiated the Regional Dialogue on disability rights as a platform to bring stakeholders from multiple levels of ASEAN to discuss and share experiences and propose recommendations on specific topics such as health, education, employment and political participation. It was at this Dialogue that we recognised the increasing needs to mainstream disability rights across the ASEAN landscape through an instrument that would add value to existing regional and international commitments pertaining to persons with disabilities, including the Bali Declaration (2011), the Incheon Strategy (2012), the Sustainable Development Goals (2015) and the Convention on the Rights of Persons with Disabilities to which all ASEAN Member States are parties.

The drafting process of the Masterplan officially began in 2016 following the second Regional Dialogue in Chiang Mai, when the AICHR set up a Task Force specifically to negotiate and draft this document. The Task Force was a tripartite body with members from the AICHR, SOMSWD and ACWC and inclusion is an approach that it adhered to throughout the two-year period that led to the adoption of the Masterplan in November 2018. Consultation was regularly conducted with key stakeholders, particularly organisations of persons with disabilities and experts on disability rights.

A distinguishing feature of the Enabling Masterplan is the ‘key action points’ that are ascribed to each of the three ASEAN Communities. Some of these overlap in substance to reinforce their inter pillar relevance and complementarity. These action points underscore the fact that disability rights are human rights and they cover all areas of life, from political to economic and social and cultural arenas. Another important aspect is the reporting of its implementation through the Joint Consultative Meeting (JCM) that reports directly to the ASEAN Summit. This illustrates the political commitment that the ASEAN Leaders attach to the Masterplan. The midterm review of the Masterplan is also envisioned.

xvMainstreaming the Rights of Persons with Disabilities

The next phase of the life of the Enabling Masterplan “its effective implementation and the alignment with rights-based instruments on persons with disabilities” means that implementation of the Enabling Masterplan by ASEAN and its ten Member States will simultaneously help them fulfil their obligations arising from those instruments as well. Since this is the first human rights document that seeks to implement the ASEAN Vision 2025, the Masterplan will help ensure that no one is left behind in our Community.

The adoption of the Masterplan has given me a deep sense of fulfilment, gratitude and belonging. As my AICHR terms are coming to a close at the end of 2018, finalization of the Masterplan is an accomplishment that gives me fond recollection of the strong partnership that I have achieved over the years. I am thankful to active and committed people, partners and organisations who share common goal in helping our friends with disabilities realise equality and inclusion. Two deserve particular mention. The Japanese government through the Japan-ASEAN Integration Fund (JAIF) has from the start of this process been an active supporter. My Singaporean colleague, Mr. Richard Tan, who co-chaired the Task Force, has lent his wisdom and superb negotiation skills that bring successful conclusion. Since the Masterplan is aligned with the ASEAN Vision 2025, I share the view that there should be a sequel that corresponds with the new Vision document of ASEAN.

This publication combines the adopted Masterplan with a synopsis of its drafting history. The launch of the Masterplan is conducted with the goal of making it most widely available and accessible. Hence it is translated into all major national languages of ASEAN Member States and distributed via digital and electronic media. It is my hope that this document will truly enable peoples with disabilities to become full, equal and meaningful members of our people-centred ASEAN Community.

Dr. Seree NonthasootRepresentative of Thailand to the AICHRCo-Chair of the Task Force on the Mainstreaming of the Rights of Persons with Disabilities in the ASEAN Community

Final draft ASEAN Enabling Masterplan (as of 15 September 2018)

Page 1 of 32

Enabling Masterplan ng ASEAN 2025:

Mainstreaming ng mga Karapatan ng mga Taong may Kapansanan

I. Pambungad

1.1. Ang pagtataguyod at pangangalaga ng mga karapatang pantao at mga pangunahing

kalayaan, pagpapalakas ng demokrasya, pagpapahusay ng mabuting (marapat na)

pamamahala at pagsunod sa alituntunin ng batas ay iilan sa mga pangunahing

panuntunan at mga layunin ng ASEAN1. Bilang pagpapatibay nitong mga

panuntunan, ang mga Pinuno ng ASEAN ay nagpatibay ng (Deklarasyon ng mga

Karapatang Pantao ng ASEAN) ASEAN Human Rights Declaration2 (AHRD) noong

taong 2012. Kasama ang (Pahayag sa Pagpatibay ng AHRD sa Phnom Penh)

Phnom Penh Statement on the Adoption of the AHRD, ang dalawang dokumentong

ito ay kumakatawan sa pangako ng mga Gobyerno ng ASEAN na pangangalagaan

ang mga karapatang pantao at ang mga pangunahing kalayaan ng lahat ng mga

mamamayan ng ASEAN, kabilang na ang mga taong may kapansanan. Sa pagsapit

ng taong 2016, lahat ng mga Bansang Kasapi ng ASEAN ay nakapagpatibay ng

United Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities (CRPD).

1.2. Sa itinagal ng panahon , ang ASEAN ay patuloy na nagbibigay ng pangunahing

pagpapahalaga sa pagtataguyod at pangangalaga ng mga karapatan ng mga taong

may kapansanan. Ang balangkas ng patakaran ng ASEAN tungo sa pagsulong ng

mga karapatan at kapakanan ng mga taong may kapansanan ay nanggaling sa Bali

Declaration on the Enhancement of the Role and Participation of Persons with

Disabilities in ASEAN Community (2011) (Deklarasyon sa Bali ukol sa Pagpahusay

ng Tungkulin at Paglahok ng mga Taong may Kapansanan sa Komunidad ng ASEAN)

na nanawagan ng pagsasakatuparan ng disability-inclusion (paglahok ng mga may

kapansanan) sa pamamagitan ng pagbuo ng mga pambansang plans of action, akma

sa pangangailangan(diversification) ng mga serbisyong panlipunan, pagbuo ng mga

pamamaraan para sa seguridad na panlipunan, at accessible na edukasyon at

oportunidad na makapaghanap-buhay, kabilang ang iba pa. Ang Declarasyon ay

nagpahayag din at nagpasimula ng Mobilisation Framework of the ASEAN Decade of

Persons with Disabilities (2011-2020) upang itaguyod ang disability-inclusive na pag-

unlad sa ASEAN. Ang panuntunan ng inclusion, bilang isang sagisag na patakaran

at patnubay ng ASEAN, ay lumaganap sa lahat ng mga hakbangin at programa ng

ASEAN na nagmainstream ng mga karapatan ng mga taong may kapansanan sa

Komunidad ng ASEAN (ASEAN Community). Ang pangako ng ASEAN tungo sa isang

inclusive community ay nakadambana sa ASEAN Community Vision 20253, isang

pangsampung-taong gabay ng pamamaraan ng ASEAN, na naghahangad na

maisakatuparan ang isang people-oriented, people-centred na Komunidad ng

1 ASEAN Charter, 2007. 2 ASEAN Human Rights Declaration, 2012. 3 ASEAN Community Vision 2025, 2015.

http://asean.org/wp-content/uploads/images/archive/publications/ASEAN-Charter.pdf

http://aichr.org/documents/

http://www.asean.org/storage/images/2015/November/aec-page/ASEAN-Community-Vision-2025.pdf


Page 2 of 32

ASEAN (ASEAN Community), “kung saan ang mga mamamayan ay natatamasa ang

mga karapatang pantao at mga pangunahing kalayaan, mas angat na kalidad ng

buhay at mga benepisyo ng pagbuo ng isang komunidad.” Higit sa lahat, ang ASEAN

Socio-Cultural Community (ASCC) Blueprint 2025 ay bumabalangkas ng mga tiyak

at mahuhusay na mga hakbang na naglalayon na magbabawasan ng mga hadlang

(balakid) at magtitiyak ng accessibility ng mga taong may kapansanan habang

itinataguyod at pinapangalagaan ang kanilang mga karapatang pantao.

1.3. Sa pagkakaakma, ang iba pang mga kaparaanang pangrehiyon ay nagpapatibay ng

pangako ng ASEAN at naglalarawan ng matatag na kapaligirang pampatakaran sa

rehiyon na sumisikap na bigyang-kapangyarihan (empower) ang mga taong may

kapansanan. Ang Ha Noi Declaration on the Enhancement of the Welfare and

Development of ASEAN Women and Children (2010) ay naglalayon na tiyakin ang

pagkakapantay-pantay ng kasarian (gender equality) sa edukasyon at ang

pagpapatala sa paaralan ng mga batang may kapansanan at may espesyal na mga

pangangailangan, kasama ang iba pa. Ang Kuala Lumpur Declaration on a People-

Oriented, People-Centred ASEAN (2015) ay nananawagan para sa pagpapalaganap

at pangangalaga ng mga karapatan ng mga taong may kapansanan at pagtataguyod

ng kanilang interes at kapakanan sa mga panghinaharap na agenda ng ASEAN.

Ang ASEAN Declaration on Strengthening Education for Out-of-School Children and

Youth (OOSCY) ay nagpapahayag na ang pagkamit ng edukasyon ay prioridad

upang matiyak ang pinakamainam na benepisyo nito para sa lahat ng mga bata at

mga kabataan anuman ang kanilang kapansanan. Ang Declaration on the Elimination

of Violence Against Women and Elimination of Violence Against Children in ASEAN

(2013) ay sumisikap na ipagtatanggol at pangalagaan ang mga kababaihan at mga

bata na may kapansanan laban sa lahat ng uri ng karahasan, pagmamalupit (pang-

aabuso) at pananamantala. Ang ASEAN Declaration on Strengthening Social

Protection (2013) ay malinaw na nagsasabing ang mga taong may kapansanan ay

may karapatang magkaroon ng pantay na pagkamit ng pangangalagang panlipunan

(social protection) at nananawagan sa mga Bansang Kasapi sa ASEAN na itaguyod

ang mga pambansang patakaran (policies), pamamaraan/estratehiya at kaparaanan

(mechanisms) upang palakasin ang pagpapatupad ng mga programang ukol sa

pangangalagang panlipunan (social protection programs), pati na rin ang mga

mabibisang pamamaraan ng pagtukoy upang tiyakin na ang mga serbisyo ukol sa

pangangalagang panlipunan (social protection services) ay mapupunta sa mga higit

na nangangailangan.

1.4. Ang mga makakabuluhang patakaran sa ASEAN ukol sa pagsusulong ng mga

karapatan at kapakanan ng mga taong may kapansanan ay pumukaw at

nakakaambag sa mga pandaigdigang kaganapan. Una sa mga ito ay ang 2030

Agenda on Sustainable Development, kasama ang isinusulong nitong patakaran na

walang maiwanan (leaving no one behind) na umaakma sa adhikain ng ASEAN ng


Page 3 of 32

isang people-oriented, people-centered na Komunidad ng ASEAN (ASEAN

Community). Ang Incheon Strategy to “Make the Right Real” for Persons with

Disabilities in Asia and the Pacific ay nananawagan para sa pagpapalaganap ng

paglahok ng mga taong may kapansanan sa pamamagitan ng pag-aalis ng mga

hadlang (balakid) at pagpapahusay ng accessibility, at pagtitiyak ng gender-

responsiveness, sa pamamagitan ng cross-sectoral at multi-stakeholder na mga

pamamaraan. Ang Sendai Framework for Disaster Risk Reduction ay nananawagan

para sa disability-inclusive na pagtugon at pagbangon galing sa sakuna patungo sa

kakayanan na maging matatag ng mga taong may kapansanan at pagkikilala ng

kanilang makabuluhang tungkulin sa pagtatasa ng mga panganib at pagdidisenyo ng

mga programa ukol dito. Ang New Urban Agenda ay nananawagan para sa isang

“progresibong pagsasakatuparan ng karapatan sa sapat na pabahay para sa lahat

bilang isang bahagi ng karapatan sa sapat na pamantayan ng pamumuhay,” kabilang

ang mga taong may kapansanan. Ito ay nananawagan din para sa pagpapalaganap

ng “angkop na mga hakbang sa mga lungsod at pamayanan ng mga tao na

nagpapadali ng access para sa mga taong may kapansanan ayon sa isang batayan

na pantay sa iba, sa pisikal na kapaligiran ng mga lungsod, lalo na sa mga

pampublikong lugar, pampublikong transportasyon, pabahay, edukasyon at mga

pasilidad na pangkalusugan, pampublikong impormasyon at komunikasyon (kabilang

ang mga teknolohiya at sistema ng impormasyon at komunikasyon) at iba pang mga

pasilidad at mga serbisyo na bukas o ibinibigay sa publiko, sa parehong sa mga

lungsod at sa mga kanayunan.” Panghuli, ito ay naghihikayat ng “epektibong

paglalahok at pakikipagtulungan sa pagitan ng lahat ng mga may kaugnayang

stakeholders, kabilang ng mga taong may kapansanan, upang tukuyin ang mga

oportunidad para sa pagpapaunlad ng ekonomiya sa lungsod at matutukoy at

matutugunan ang mga pangkasalukuyan at umuusbong na mga hamon.” Itong mga

pandaigdigang kaganapan, bukod sa iba pa, ay nag-iimpluwensya at naghuhubog ng

mga nakikitang patakaran sa ASEAN ukol sa mga taong may kapansanan.

1.5. Sa pagtatatag sa mga natamong pakinabang at momentum galing sa mga rehiyonal

at pandaigdigang kaganapan na ito, mayroong oportunidad na ipagkikilos ang

pakikipagtulungan sa antas ng ASEAN upang isusulong ang mga pagbabagong

(repormang) pambatasan at pampatakaran tungo sa buong pagpapatupad ng CRPD

sa antas ng mga bansa, sa pagpuksa ng diskriminasyon, pag-aalis ng mga hadlang

(balakid), at pagtiyak ng accessibility. Kasabay nito, ang mga pagkilos sa

pambansang antas ay makapagpapalakas ng pangrehiyong pakikipagtulungan sa

pamamagitan ng pagbigay-diin/pagtuon ng pansin sa mga isyu/paksa/usapin na mas

mabisang matutugunan sa antas na pangrehiyon. Kabilang sa mga usaping ito ang

epekto ng ASEAN Community integration, lalo’t higit sa economic integration, ukol

sa pagtiyak ng hanap-buhay/mapapasukan (employment) at maayos na trabaho para

sa mga taong may kapansanan. Mas mahalaga, upang matiyak na walang

maiiwanan, ang post-2020 agenda ay nararapat na may sadyang hangarin at may


Page 4 of 32

kaukulang programa sa pagtulong sa mga taong may kapansanan kabilang ang: mga

batang may kapansanan, mga kababaihang may kapansanan, mga kabataang may

kapansanan, mga matatanda/nakatatanda na may kapansanan, mga taong may

kapansanan na apektado ng mga sakuna, mga digmaan at mga krisis, at mga taong

may kapansanan na biktima ng karahasan at trafficking.

II. Makatwirang Paliwanag (Rationale)

2.1. Gaya ng ipinag-atas/, ang ASEAN Ministerial Meeting on Social Welfare and

Development (AMMSWD) ay syang namumuno sa panlipunang kapakanan at pag-

unlad (social welfare and development) ng mga pangkat na may kahinaan, kabilang

ng mga taong may kapansanan, at ng pagpapatupad ng CRPD sa mga antas na

pambansa at pangrehiyon. Ang AMMSWD ay nanguna sa proseso ng pagbubuo at

pagsusumite ng Bali Declaration on the Enhancement of the Role and Participation

of Persons with Disabilities in ASEAN Community upang ito ay pagtibayin ng mga

Pinuno nang taong 2011. Kasama ang iba pang kaparaanan, ang Declaration ay

naghihikayat sa mga gobyerno at sa mga kapisanan ng civil society, kabilang ang

mga NGO, na makipag-ugnayan sa mga may kinalaman na sectoral bodies ng

ASEAN, ang ASEAN Intergovernmental Commission on Human Rights (AICHR), at

ang ASEAN Commission on the Promotion and Protection of the Rights of Women

and Children (ACWC), sa magkakasamang pagsisikap upang tulungang

mapangalagaan ang mga karapatan at matutugunan ang mga pangangailangan ng

mga taong may kapansanan, higit sa lahat ang mga bata, mga kababaihan, mga

kabataan at mga matatanda/nakakatanda.

2.2. Ang AICHR bilang isang nangungunang lupon na nangangalaga sa karapatang

pantao sa ASEAN ay naglunsad upang palakasin ang mga karapatan ng may

kapansanan at nag-ambag sa pagtutugon sa mga kakulangan sa pag-unlad na

nakakaapekto sa mga taong may kapansanan sa rehiyon mula taong 2015. Sa

pakikipagtulungan sa mga kaugnay na sectoral bodies ng ASEAN, ang AICHR ay

nagpatipun-tipon at nagpamuno kasama ang Senior Officials Meeting on Social

Welfare and Development (SOMSWD)—ang katuwang na lupon ng AMMSWD— ng

Task Force on the Mainstreaming of the Rights of Persons with Disabilities in the

ASEAN Community (Task Force) bilang isang magkasama at inter-pillar na lupon na

may mandato na magbuo nitong Enabling Masterplan. Ang Task Force ay binubuo

ng mga kinatawan ng AICHR, ang sampung SOMSWD Leaders/Focal Points, at ang

dalawang kinatawan ng ASEAN Commission on the Promotion and Protection of the

Rights of Women and Children (ACWC), ang unang hakbangin sa pagitan ng mga

haligi (cross-pillar initiative) ukol sa mga karapatan ng mga may kapansanan sa

ASEAN.

2.3. Ang pagbuo ng ASEAN Enabling Masterplan 2025: Mainstreaming the Rights of

Persons with Disabilities (ang Enabling Masterplan) ay tumutugma sa adhikain na


Page 5 of 32

itinakda sa Bali Declaration on the Enhancement of the Role and Participation of

Persons with Disabilities in the ASEAN Community, isinasaalang-alang ang

Mobilisation Framework of the ASEAN Decade of Person with Disabilities (2011 –

2020) at ibinatay sa mga sumusunod na pamatnubay na alituntunin:

1) Relevance (Kaugnayan/Kinalaman). Ang mga karapatan ng mga may

kapansanan ay nauukol sa lahat ng community pillars pati na rin sa kani-kanilang

mga adhikain at mga balak gawin. Ang mga key action points na nababanggit sa

Enabling Masterplan ay nagpapatibay ng ganoong kaugnayan at magiging daan

patungo sa katuparan ng isang inclusive na komunidad;

2) Complementarity (Pagkakaakma). Ang Enabling Masterplan ay umaakma sa

mga pangkasalukuyang pangako at hangarin ng mga Pinuno ng ASEAN at ng

mga Bansang Kasapi, higit sa lahat ang ASEAN Community Vision 2025, sa

paglikha at patuloy na pag-alalay sa isang inclusive na kapaligiran para sa mga

taong may kapansanan;

3) Interrelatedness (Pagkakaugnay). Lahat na mga karapatang pantao, kabilang

ang mga karapatan ng mga taong may kapansanan, ay magkakabit-kabit at

nababatay sa isa’t-isa. Ang pagtutugma (koordinasyon) sa pagitan ng mga

sectoral bodies at ang paglalahok ng mga taong may kapansanan at ng kanilang

mga kapisanan ay magiging susi sa pagtagumpay ng pangkalahatang

pagpapatupad nitong Enabling Masterplan.

Ang pagbuo ng Enabling Masterplan ay makikinabang din sa mga ambag ng mga

gobyerno, kapisanan ng mga taong may kapansanan, at iba pang mga key

stakeholders sa pamamagitan ng mga pangrehiyon na pakikipagsangguni ng Task

Force at pakikipagpanayam sa ASEAN Disability Forum (ADF), Asia-Pacific

Development Centre on Disability (APCD) at sa mga dalubhasa (eksperto) sa mga

karapatan ng may kapansanan.

2.4. Ang Enabling Masterplan ay nakinabang sa mga malawakang pagsangguni sa mga

ASEAN Sectoral Bodies, at nagpapakita ng kanilang pangako sa pagpapatupad nito.

Bukod dito, ang pagbuo ng Enabling Masterplan ay isinangguni sa Deputies

Secretary-General ng ASEAN Political-Security Community (APSC), ASEAN

Economic Community (AEC) at ASEAN Socio-Cultural Community (ASCC), at ang

ASEAN Secretariat ay nagpapatibay ng kaniyang pangakong pagsuporta sa

pagpapatupad nito.

2.5. Ang pangkalahatang layunin ng Enabling Masterplan ay ang pag-ambag sa

pagpapahusay ng pagpapatupad ng CRPD sa antas na pangrehiyon, pagbuo ng

isang inclusive na komunidad kung saan ang kasarinlan, kalayaan sa pagpili, at ang

ganap at epektibong paglalahok ng mga taong may kapansanan sa lahat na bahagi

ng pamumuhay ay naisakatuparan at naipagpapatuloy. Ang Enabling Masterplan ay


Page 6 of 32

naglalayon na makamit ang pagkapantay-pantay at ang mataas na kalidad ng buhay

para sa mga taong may kapansanan, mga miyembro ng kanilang pamilya, personal

assistants at tagapag-alaga (caregivers), kung naaangkop/kinakailangan.

2.6. Ang Enabling Masterplan ay sumisikap din na mapunan at

mapagtunay/mapagdarama ang ASEAN Community Vision 2025 sa pagmainstream

ng mga karapatan ng mga taong may kapansanan sa kabuuan ng tatlong haligi ng

ASEAN Community, at pagpapaunlad (fosters) ng pangako ng mga Bansang Kasapi

patungo sa isang inclusive na komunidad. Ito ay ginagabayan ng mga

pinagbabatayang alituntunin na sa lahat na kumikilos patungkol sa mga taong may

kapansanan, ito man ay isinasagawa ng isang indibidwal, mga pampubliko o

pribadong institusyon ng social welfare, mga korte ng batas, mga tagapangasiwang

awtoridad o mga pambatasang lupon o samahan, ang kanilang kapakanan at

pangangailangan ay maisaalang-alang, sa pagkilala na ang inclusion at

mainstreaming ay dapat palaganapin at ang mga bukod-tanging (specialised)

pamamaraan ay ituring bilang panghuling dulugan. Bukod pa dito, dahil ang ASEAN

ay naglalayon na isama ang sustainable development kahanay ng 2030 Agenda, ang

Enabling Masterplan ay nagsisilbi bilang isang pangunahing kasangkapan sa

pagpapatnubay ng kanyang mga panuntunan at mga programa na magiging inclusive

para sa mga taong may kapansanan.

2.7. Ang Enabling Masterplan ay hindi lamang naglalayon na tuparin ang mga pangako

ng mga Bansang Kasapi ng ASEAN sa kanilang mga mamamayan na may

kapansanan sa pamamagitan ng Bali Declaration at ng ASEAN Community Blueprints

2025, ito ay naglalayon din na tumulong sa mga Bansang Kasapi ng ASEAN na

maisasang-ayon ang kanilang mga pambansang batas at panuntunan.

2.8. Ang Enabling Masterplan ay umaayon sa mga pangkalahatang alituntunin ng CRPD,

na isang panlahatang kasangkapan ukol sa karapatang pantao sa lahat ng Bansang

Kasapi ng ASEAN, tulad ng:

a. Paggalang sa likas na karangalan (inherent dignity), individual autonomy

kabilang ang kalayaan na gumawa ng sariling pagpipili, at kasarinlan ng mga

tao;

b. Walang diskriminasyon (Non-discrimination);

c. Ganap at epektibong paglahok at inclusion sa lipunan;

d. Paggalang sa kaibahan at pagtanggap ng mga taong may kapansanan bilang

bahagi ng pagkaka-iba-iba ng mga tao at ng sangkatauhan;

e. Pagkapantay-pantay ng oportunidad;

f. Accessibility;

g. Pagkapantay-pantay sa pagitan ng mga lalaki at mga babae;


Page 7 of 32

h. Paggalang sa mga nagbabagong/umuusbong na kakayahan ng mga batang

may kapansanan at paggalang sa mga karapatan ng mga batang may

kapansanan upang pangalagaan ang kanilang pagkakakilanlan.

III. Priority Areas/Key Action Points

3.1. Ang Enabling Masterplan ay nauna nang nagtutukoy ng mga priority areas/key action

points upang ipagpatuloy ang pagpapatupad ng Bali Declaration at ng Mobilisation

Framework patungo sa pinahusay na pagpapatupad ng CRPD. Itong mga priority

areas/key action points ay tinutukoy dahil sa pagkilala ng kahalagahan ng inclusion

ng mga taong may kapansanan sa kapaligiran na pampulitika, legal, pang-

ekonomiya, panlipunan at pangkultura at ang ganap na katuparan ng kanilang mga

karapatan.

3.2. Habang kinikilala ang pantay-pantay na kahalagahan ng lahat na key target areas na

nakasaad sa Bali Declaration, ang Enabling Masterplan ay kumikilala din sa mga

hamon sa paglalaan ng mga yaman upang makamtan ang lahat na mga layunin sa

loob ng nakatakdang panahon. Kaya naman, ang Enabling Masterplan ay naglalayon

na ituon ang mga pagsisikap at mga yaman ng ASEAN sa key priority areas na

nahahanay sa tatlong ASEAN Community Blueprints at maglilikha ng konkretong

epekto sa mga mamamayan ng ASEAN. Sa pagkilala na ang Enabling Masterplan ay

isang limitadong balangkas, na hindi sumasaklaw sa buong hanay ng mga tungkulin

sa CRPD at iba pang balangkas kung saan ang mga indibidwal na Bansang Kasapi

ng ASEAN ay nabibilang, ang mga Bansang Kasapi ay mahigpit na hinihikayat na

sabayang ipagpapatuloy ang kani-kanilang mga gawain maliban sa priority areas ng

Enabling Masterplan. Ang mga mahahalagang impormasyon ukol sa pamamaraan

pati na rin ng kinalabasan ng mga pagsisikap na ito ay dapat ibabahagi sa ibang mga

Kasapi at sa mga pinuno ng ASEAN sa mga pangrehiyon na pagpupulong para sa

hinaharap.

IV. Pagpapatupad (Implementation)

4.1. Ang Enabling Masterplan ay kumikilala sa tungkulin ng mga Bansang Kasapi na

igalang, itaguyod, pangalagaan, at isakatuparan ang mga karapatan ng mga taong

may kapansanan na nakasaad sa CRPD at sa iba pang kasangkapan ukol sa mga

karapatang pantao na may kaugnayan sa lahat ng rights holders, lalo’t higit sa mga

taong may kapansanan. Upang isalin ang mga tungkuling ito sa pagkilos, ang mga

Bansang Kasapi ay inaasahan na lumikha ng isang kapaligiran na makapagpagana,

kabilang ang paghubog ng mga kakayahang pareho ng mga

mekanismo/tagapagpatupad ng gobyerno (government mechanisms/implementers)

at ng mga may dala ng tungkulin (duty bearers), upang mapahusay ang pagkaunawa

sa mga panuntunan ng mga karapatang pantao at ang mabisang pagpapairal nito.

Sa diwang ito, ang Enabling Masterplan ay papatakbuhin/papaganahin ng mga

kaugnay na Sectoral Bodies ayon sa kani-kanilang kaukulang priority areas sa


Page 8 of 32

pamamagitan ng pagsalin ng key action points ng mainstreaming ng mga karapatang

pantao ng mga taong may kapansanan sa mga tiyak na action lines o mga programa,

mga proyekto, at mga gawain bilang bahagi ng kani-kanilang kaukulang work plans,

at kanilang iuulat ang kanilang pagsulong sa kani-kanilang mga kaukulang

pagpupulong.

4.2. Ang AMMSWD bilang focal point para sa inter-pillar na pakikipagtulungan ay

mangangasiwa sa pagpapatupad ng Enabling Masterplan, at tatanggap ng taunang

ulat galing sa ASEAN Secretariat ukol sa pagsusulong ng pagpapatupad ng Enabling

Masterplan sa tatlong Communities upang pagsasamahin ang mga ito at ipasa ang

pinagsama-samang ulat sa tatlong ASEAN Community Councils.

4.3. Ang ASEAN Secretariat ay mag-uulat sa Joint Consultative Meeting (JCM) ukol sa

pagsusulong ng pagpapatupad ng Enabling Masterplan sa tatlong Communities.

4.4. Ang Coordinating Conference of the APSC (ASCCO), ang Committee of the Whole

(COW) for AEC at ang Coordinating Conference on the ASCC (SOC-COM) ay

magkakaroon ng standing agenda item ukol sa pagsusulong ng pagpapatupad ng

Enabling Masterplan sa kani-kanilang mga kaukulang pagpupulong.

4.5. Ang pagpapatupad ng Enabling Masterplan ay gagamit ng mga estratehiya at mga

pamamaraan na magmaximise ng bahaging gagampanan ng mga ASEAN Organs

and Bodies, maghihikayat ng paglalahok ng mga kapisanan ng civil society, higit sa

lahat ng mga kapisanan ng mga taong may kapansanan, upang pararamihin ang mga

oportunidad para sa pakikipag-ugnayan at pagkakasama ng mga stakeholders,

kabilang ngunit hindi limitado sa, regular na public-private-people partnerships

(PPPP) conference, social entrepreneurship, at corporate social responsibility para

sa inclusive and sustainable development.

V. Pagsubaybay at Pagsusuri (Monitoring and Evaluation)

5.1. Ang pagsusuri at pagtatasa ng Enabling Masterplan ay gagamit ng isang umiiral o

mapagkasunduang balangkas ng Monitoring and Evaluation (M&E) Strategy and

Results, na kabibilangan ng targets, indicators, at pamantayan ng pagsusuri

(evaluation criteria). Ang iba pang angkop na pamamaraan at methodologies,

kabilang ngunit hindi limitado sa systematic collection of data at qualitative and

quantitative evaluations, ay hinihikayat upang matasa ang epekto ng mga

panuntunan/programa/proyekto na magmumula sa Enabling Masterplan sa

pangrehiyon, pambansa, at sektoral na antas.

5.2. Isang Mid-Term Evaluation, na sasaklaw sa mga taong 2018-2021, at isang End-of-

Term Evaluation, na sasaklaw sa mga taong 2021-2025, ay isasagawa upang

masusubaybayan ang pagsusulong at masusuri ang mga kinalabasan/epekto tungo


Page 9 of 32

sa katuparan ng Enabling Masterplan sa ilalim ng pamumuno ng SOMSWD. Ang Mid-

Term Evaluation ay magsasaalang-alang ng pagpapahusay ng pagpapatupad ng

Enabling Masterplan para sa mga taong may iba’t-ibang uri ng kapansanan, kabilang

ang mga migrant workers na may kapansanan, bukod pa sa iba.

5.3. Ang paglalahok ng mga kapisanan ng civil society, higit sa lahat ng mga kapisanan

ng mga taong may kapansanan, sa pagsusubaybay at pagsusuri ng Enabling

Masterplan ay mahalaga para sa pagtitiyak ng epektibong pagpapatupad nito.

VI. Capacity-Building at Pagsosyo/Pakikipag-ugnayang para sa Pagbabago

(Capacity-building and Partnership for Change)

6.1. Ang mga taong may kapansanan, mga kapisanan ng mga taong may kapansanan,

mga kaugnay na pinuno ng gobyerno, mga kapisanan ng civil society, at ang iba pang

mga stakeholders ay makikibahagi sa capacity-building activities upang sila ay

mabigyan ng oportunidad na makakamit ng angkop na kaalaman, karanasan, at mga

kasanayan sa pagsasalin ng mga international commitments upang ang mga ito ay

magiging kalalabasan/kahihinatnan (outcomes) sa antas ng komunidad at isulong

ang inclusion ng mga taong may kapansanan. Ang mga capacity-building activities

ay itutuon tungo sa pagpapagana ng pantay at karampatang oportunidad para sa

inclusion na panlipunan at pang-ekonomiya, kabilang ang mga larangan ng

kalusugan, edukasyon, trabaho/pangkabuhayan, serbisyo sibil, pagbabago sa

teknolohiya, financial inclusion, pagnenegosyo (entrepreneurship), makatwiran na

mapagbigyan (reasonable accommodation) sa iba’t-ibang serbisyo, at paglikha ng

inclusive na kapaligiran para sa mga proseso na panghukuman at pampulitika, mga

social events at mga gawaing paglilibang.

6.2. Ang disability-inclusive na pag-uunlad ay pasusulungin din sa pamamagitan ng

pamamahagi ng impormasyon. Ang paggamit ng pananaliksik at impormasyon,

kabilang ang mga datos na pang-estadistika (statistical data), mga publikasyon ng

pananaliksik (research publications), at impormasyon ukol sa best practices ay lubos

na mapapakinabangan (maximized) sa pamamagitan ng malawakang pamamahagi

ng mga ito. Ang epektibong pamamahagi ay kabilang ang pagtitiyak, hangga’t maari,

na ang katulad na mga babasahin at impormasyon, pati na rin ang international

instruments, ay madaling makukuha sa iba’t-ibang mga wika at accessible formats.

6.3. Ang regular na pag-uusap ukol sa patakaran (policy dialogue events) ay gaganapin

upang matiyak ang pagsasama-sama (integration) ng tatlong haligi ng ASEAN

Community sa mga cross-cutting na isyu/usapin na may kaugnayan sa mga taong

may kapansanan at paglahok ng lahat na mga kaugnay na stakeholders kabilang ang

mga pinuno ng gobyerno, mga kapisanan ng mga taong may kapansanan at mga

CSO’s.


Page 10 of 32


Page 11 of 32

ASEAN Enabling Masterplan 2025:

Mainstreaming the Rights of Persons with Disabilities

ASEAN Political-

Security Community

(APSC) Blueprint 2025

Key Action Points

A. Rules-based, People-

Oriented, People-

Centered Community

A. Komunidad na Batay

sa mga Panuntunan,

Nakatuon sa mga Tao,

at Nakasentro sa mga

Tao

APSC 1 Maghikayat ng paggawa ng lahat na angkop na pambatasan at administaratibong

hakbang ukol sa pagpapalaganap at pangangalaga ng mga karapatan ng mga taong may

kapansanan upang sila ay lumahok nang ganap, sa makabuluhang paraan sa pampubliko at

pampulitika na buhay, bomoto, mahalal at makakamit ng katarungan sa batayan na pantay

sa mga walang kapansanan;

APSC 2 Maghikayat ng paggamit ng impormasyon galing sa mga websites ng mga

pampubliko at pribadong sektor ukol sa (reasonable accommodation) para sa mga serbisyo

ng korte, mga eleksyon, accessible na eleksyon at mga istasyon ng botohan na may

pangkalahatang disenyo (universal design polling stations), at iba pang prosesong

pampulitika sa pamamagitan ng pagbuo ng isang disability-inclusive na sistema na may gamit

ng mga makabagong teknolohiya at mga alternatibong format katulad ng braille, audio,

closed-captioned at/o audio-described videos, at mga electronic format na may

pangkalahatang disenyo, pagkakaroon ng mga subtitles sa mga videos at telebisyon,

pagtutulong ng mga propesyonal na sign language interpreters, at cartoon materials para sa

mga taong may kapansanan sa pag-aaral (learning disabilities);

APSC 3 Magtatag ng mga accessible na samahan (networks) ng mga propesyonal na

makapagbigay ng legal aid at mga organisasyon na dalubhasa ukol sa kapansanan at mga

karapatang pantao na makapagbibigay ng legal assistance sa mga taong may kapansanan

na hindi kayang magbayad ng representasyong legal;


Page 12 of 32

ASEAN Political-

Security Community


Key Action Points

APSC 4 Magsagawa ng pagsasanay at capacity-building activities tungkol sa mga pananaw

ukol sa kapansanan (disability perspectives) at mga panuntunang pangkarapatang pantao at

ang pagpapairal ng mga ito sa pang-araw-araw na trabaho ng mga propesyonal sa larangan

ng batas, tulad ng mga abogado, mga hukom, mga taga-usig, mga pinuno ng kulungan

(correctional officers), mga opisyal ng social welfare, mga pulis at iba pa, bilang paraan sa

paggalang, pangangalaga at pagpapatupad nitong mga karapatan;

APSC 5 Magtaas ng kamalayan sa loob ng hudikatura, mga pampulitikang institusyon, at

mga komisyon ng eleksyon ukol sa mga karapatan ng mga taong may kapansanan at

disability inclusion sa pamamagitan ng pagdiriwang ng (Internasyonal na Araw ng mga Taong

may Kapansanan) International Day of Persons with Disabilities (IDPD) at iba pang may

kaugnayan na kaganapan, tulad ng sining at palakasan (sports events)—pati na rin ang iba’t-

ibang paraan (media) ng komunikasyon at impormasyon;

APSC 6 Maghikayat sa mga Bansang Kasapi ng ASEAN na pahusayin ang pakikipag-

ugnayan sa UN Committee on the Rights of Persons with Disabilities at iba pang

internasyonal na mekanismo higit sa lahat sa pamamagitan ng pagsumite ng mga

pambansang ulat ukol sa pagpapatupad ng UNCRPD, UNCEDAW, and UNCRC;

APSC 7 Magpalakas ng samahan (network) ng mga kapisanan ng mga taong may

kapansanan at mga ahensya ng gobyerno na may hawak ng mga alalahanin (concerns) ng

mga taong may kapansanan sa ASEAN at maghikayat ng kanilang

koordinasyon/pakikipagugnayan sa kanilang mga kahalintulad na gawain sa ASEAN ukol sa

epektibong pagpatupad ng mga internasyonal at regiyonal na mga pangako ukol sa mga

karapatang pantao sa pamamagitan ng mga sumusunod:


Page 13 of 32

ASEAN Political-

Security Community


Key Action Points

APSC 7.1 Magbuo ng isang pangkat ng mga dalubhasa sa mga karapatan ng may

kapansanan, kabilang ang mga dalubhasang may kapansanan upang itaguyod ang

pang-unawa, kaalaman at pagpahalaga sa pagkakaiba-iba ng mga hamon at mga

pagbabago sa pambansang panuntunan sa mga Bansang Kasapi ng ASEAN, kabilang

ang sa pamamagitan ng ASEAN University Network (AUN) at ASEAN Studies Centres;

APSC 7.2 Magsagawa ng capacity-building activities para sa mga pinuno ng gobyerno,

mga lupon ng pananaliksik (think-tanks), mga kapisanan ng kabataan at civil society

organisations (CSOs) upang maibahagi ang mga karanasan sa demokrasya at mga

panuntunan ng demokratikong inclusion ng mga taong may kapansanan;

APSC 7.3 Magpalaganap ng inclusive na pagpupulong at pagka-kasosyo sa pagitan

ng mga pinuno ng gobyerno at ng mga stakeholders na magbubuo at magpapatupad

ng mga hakbangin na maaring makapagpapahusay ng epektibong pamamahala para

sa mga taong may kapansanan;

APSC 7.4 Magsuporta sa ASEAN Foundation upang palakasin ang kanyang

pakikipagtulungan sa pribadong sektor at sa iba pang mga kaugnay na stakeholders

upang maitanim ang corporate social responsibility sa paggawang maging inclusive

ng mga taong may kapansanan ang mga impormasyon, mga serbisyo at mga lugar

ng pribadong sektor;

APSC 7.5 Magpahusay ng pakikipagtulungan sa pagitan ng ALAWMM at ALA at iba

pang Track II na mga organisasyon kabilang ang mga kapisanan ng mga taong may

kapansanan, sa pamamagitan ng mga seminar, mga workshop at pananaliksik ukol

sa internasyonal na batas at ang pagpapairal ng mga internasyonal na kasunduan

(conventions) tulad ng CRPD sa mga pambansang balangkas na pambatas;


Page 14 of 32

ASEAN Political-

Security Community


Key Action Points

APSC 7.6 Maghikayat ng pakikipag-ugnayan at pagsasangguni, kung saan nararapat,

sa pagitan ng AICHR, mga kaugnay na ASEAN Sectoral Bodies at iba pang

stakeholders, kabilang ang mga kapisanan ng mga taong may kapansanan, at mga

CSOs na may kinalaman sa pagtataguyod at pangangalaga ng mga karapatan ng mga

taong may kapansanan kabilang ang sa pamamagitan ng pagpapatuloy ng taunan at

pangrehiyon na pakikipagtalastasanng AICHR ukol sa mga karapatan ng mga taong

may kapansanan;

APSC 7.7 Maghikayat ng pakikipag-ugnayan ng mga kapisanan ng mga taong may

kapansanan sa ASEAN Inter-Parliamentary Assembly at sa mga gobyerno ng ASEAN

sa pambansang antas sa pagtataguyod ng isang rules-based ASEAN Community,

kabilang ang pagpapatupad ng ASEAN Enabling Masterplan sa pambansang antas;

APSC 7.8 Magtaguyod ng outreach and joint activities sa pagitan ng mga ASEAN

Bodies at ASEAN stakeholders, kabilang ang mga kapisanan ng mga taong may

kapansanan, mga taong may kapansanan at mga organisasyon na kumakatawan sa

kanila sa pambansa at pangrehiyon na antas;

B. Peaceful, Secure,

and Stable Region

B. Mapayapa, Ligtas, at

Matatag na Rehiyon

APSC 8 Magpalakas ng mga pambansa at lokal na panuntunan upang magkaloob ng

reasonable accommodation sa mga bata, mga kabataan, mga kababaihan at mga matatanda/

nakakatanda na kadalasan ay nakakaranas ng ilang uri ng kapansanan dahil sa pagtanda;

APSC 9 Maghikayat ng pakikipagtulungan sa pagitan ng mga sectoral bodies at ng mga

kapisanan ng mga taong may kapansanan upang mag-ambag para sa epektibong

pagpapatupad ng Work Programme of the ASEAN Plan of Action to Combat Transnational

Crimes kabilang ang terorismo, marahas na ekstremismo, pangangalakal sa bawal na


Page 15 of 32

ASEAN Political-

Security Community


Key Action Points

gamot/illicit drug trafficking, trafficking sa mga tao kabilang ang mga kababaihan at mga bata

na may kapansanan, pagpuslit ng mga armas, pamimirata sa dagat, money laundering,

international economic crimes at cybercrimes;

APSC 10 Magpatindi ng mga pagsisikap tungo sa isang Drug-Free ASEAN sa pamamagitan

ng paggawa ng mga accessible na impormasyon at educational campaign materials para sa

mga taong may kapansanan at paghikayat sa mga rehabilitation institutions na gawin ang

kanilang mga pasilidad at mga serbisyo na ganap na umaayon sa mga panuntunan ng

panlahatang disenyo (universal design principles);

APSC 11 Maggawad ng proteksyon, sa pamamagitan ng pakikipagtulungan sa mga

kapisanan ng mga taong may kapansanan, para sa mga refugees at mga asylum seekers na

may kapansanan alinsunod sa mga internasyonal at pambansang obligasyon/tungkulin ng

mga Bansang Kasapi ng ASEAN na naaayon sa batas, kabilang ang sa ilalim ng UNCRPD;

APSC 12 Magpatugma ng mga pagsisikap ng ASEAN Committee on Disaster Management

(ACDM), ASEAN Coordinating Centre for Humanitarian Assistance on Disaster Management

(AHA Centre), ASEAN Regional Disaster Emergency Response Simulation Exercise

(ARDEX), at ng ASEAN Regional Forum Disaster Relief Exercise (ARF DiRex) at ang mga

nakatakda sa ASEAN Agreement on Disaster Management and Emergency Response

(AADMER), sa ASEAN Joint Disaster Response Plan (AJDRP), at sa Declaration on One

ASEAN One Response sa internasyonal at pangrehiyon na balangkas ng mga karapatang

pantao at mga karapatan ng may kapansanan upang pangalagaan ang mga karapatan ng

mga taong may kapansanan bago, sa panahon, at pagkatapos ng mga sakuna;

APSC 13 Magbuo ng disability-inclusive na mga plano ukol sa katatagan/pagbangon sa

panahon ng sakuna sa pamamagitan ng pakikipagsangguni sa mga kapisanan ng mga taong

may kapansanan at sa mga taong may kapansanan, nakapaloob dito ang paglalaan ng


Page 16 of 32

ASEAN Political-

Security Community


Key Action Points

pondo, assistive device, medikal na paggamot, accessibility sa pangangalaga sa kalusugan

at accommodation services, paghahanda sa panahon ng emerhensya/kagipitan, mga

estratehiya sa pagtugon sa sakuna, mga plano at serbisyo ukol sa disaster relief, at mga

pamamaraan ng pagsubaybay at pagsusuri upang pagagaanin ang mga epekto ng mga

sakuna sa mga taong may kapansanan, higit sa lahat sa mga kababaihan, mga bata at mga

matatanda/nakatatanda;

APSC 14 Magtatag ng samahan (network) ng mga propesyonal sa larangan ng kapansanan

at mga karapatang pantao kasama ng mga emergency response managers at responders at

sangguniin ang samahan ng mga kapisanan ng mga taong may kapansanan sa pagpaplano,

pagpapatupad, at pagsusuri ng mga panuntunan at programa ukol sa kahandaan sa sakuna

at emerhensya;

APSC 15 Magpalaganap ng pagbabahagi ng mga pagbabago (innovations), good practices

at mga leksyon/aral na natutunan sa disability-inclusive disaster management plans, mga

programa, at mga pamamaraan, kabilang ngunit hindi limitado sa pangrehiyon na mga

pakikipag-ugnayan sa mga kapisanan ng mga taong may kapansanan, mga ASEAN Bodies

and Organs pati na ang mga kaugnay na stakeholders;

APSC 16 Magsuporta ng isang epektibong pamamaraan ng pakikipag-ugnayan sa pagitan

ng mga ASEAN sectoral bodies, pambansang statistical ministries/institutions, at mga lokal

na komunidad na magtutuon sa pangangalap at pagpapalaganap ng maaasahan,

magkakaugnay, at komprehensibong estadistika ukol sa mga taong madalas maapektuhan

tuwing may sakuna tulad ng mga bata, mga kababaihan, mga matatanda/nakatanda, at mga

taong may kapansanan upang tiyakin na ang impormasyong ito ay magagamit sa

pagpapasiya ukol sa epektibong paglalaan ng mga yaman sa paghahanda sa mga sakuna.


Page 17 of 32

ASEAN Political-

Security Community


Key Action Points

C. ASEAN Centrality in

a Dynamic and

Outward-looking

Region

C. Pagiging Sentro ng

ASEAN sa Isang

Masigla at Outward-

looking na Rehiyon

APSC 17 Maghikayat ng mga palagiang pagpupulong sa pagitang ng mga kinauukulang

Senior Officials kasama ang mga kapisanan ng mga taong may kapansanan at ang mga

taong may kapansanan ukol sa strategic na direksyon ng rehiyon para sa pagtataguyod ng

mga karapatan ng mga taong may kapansanan, alinsunod sa Vision 2025 of “Forging Ahead

Together”;

APSC 18 Mangasiwa ng tuloy-tuloy na pagsisikap ukol sa capacity-building at pagka-

kasosyo/pakikipag-ugnayan sa pagitan ng mga Bansang Kasapi at mga ASEAN Organs and

Bodies kasama ang kapisanan ng mga taong may kapansanan tungo sa ganap at epektibong

pagtataguyod at pangangalaga ng mga karapatan ng mga taong may kapansanan at

disability inclusion sa ASEAN Community;

APSC 19 Maghikayat ng pagbabahagi ng mga impormasyon ukol sa mga may kaugnayang

pagpupulong ng ASEAN Sectoral Bodies at mga mekanismong pinangungunahan ng

ASEAN ukol sa mga isyu na cross-cutting tulad ng pagtataguyod at pangangalaga ng mga

karapatan ng mga taong may kapansanan at disability inclusion sa rehiyon;

APSC 20 Maghikayat ng mga bagong pagka-kasosyo sa pagitan ng mga bansa at ng mga

kapisanan batay sa parehong kapakanan at benepisyo ng isa’t-isa pati na rin sa kani-kanilang

pagsusuporta sa ASEAN bilang isang disability-friendly, inclusive society, at isang enabling

community para sa mga taong may kapansanan.

D. Strengthened

ASEAN Institutional

Capacity and Presence

APSC 21 Magtaguyod ng tungkulin ng ASEAN bilang isang pangunahing institusyon na

nangangalaga ng mga karapatan ng mga taong may kapansanan at ng disability inclusion,

higit sa lahat sa pamamagitan ng pagpapalakas ng kakayahan ng mga kaugnay na pangkat

ng ASEAN Secretariat;


Page 18 of 32

ASEAN Political-

Security Community


Key Action Points

D. Pinalakas na

Kapasidad Pang-

Institusyon at

Presensya ng ASEAN

APSC 22 Higit na magpalakas ng presensya at halaga ng ASEAN bilang isang enabling

community at inclusive society para sa lahat ng mga taong may kapansanan at magpalakas

ng kakayahan sa pagtutugma ng pagtataguyod at pangangalaga ng mga karapatan ng may

kapansanan sa pamamagitan ng pagpapahusay ng pakikipag-ugnayan sa pagitan ng mga

ASEAN Sectoral Bodies, mga kapisanan ng mga taong may kapansanan at mga kaugnay na

stakeholders;

APSC 23 Magtiyak na ang mga gawain at programa ng ASEAN ukol sa pagpataas ng

kamalayan ay gender-sensitive at accessible para sa lahat na mga bahagi ng lipunan,

kabilang sa mga taong may kapansanan;

APSC 24 Maghikayat sa mga Bansang Kasapi ng ASEAN na isama sa mga ulat ukol sa

CRPD ang kanilang coordination and disability inclusion activities sa antas ng ASEAN na may

kaugnayan/pagsaalang-alang sa pagtataguyod ng mga karapatan ng mga taong may

kapansanan.

ASEAN Economic

Community (AEC)

Blueprint 2025

Key Action Points

A. A Highly integrated

and

Cohesive Economy

AEC 1 Magbuo ng mga panuntunan na maghihikayat ng inclusivity ng mga taong may

kapansanan at ng pangangalaga ng mga karapatan ng mga taong may kapansanan sa

pagtutugma sa konsepto ng CRPD at pag-aalis ng mga hadlang sa pag-empleyo

(employment) at sa mga oportunidad sa pagnenegosyo/pangangalakal at maghikayat ng

isang disability-inclusive na kapaligiran para sa pagnenegosyo (entrepreneurship), mga


Page 19 of 32

ASEAN Economic

Community (AEC)

Blueprint 2025

Key Action Points

A. Isang Pinagbuo at

Pinagbuklod na

Ekonomiya

negosyo, kabilang ang mga social enterprises, mga kooperatiba at mga karaniwang negosyo

at e-commerce na pinapatakbo ng mga taong may kapansanan o wala;

AEC 2 Magpahusay ng mga pamilihan na may pantay na oportunidad para sa mga taong

may kapansanan bilang mga mamimili, mga kliyente, mga tagapagtustos (suppliers) at mga

negosyante sa lahat ng mga Bansang Kasapi ng ASEAN sa pamamagitan ng pangangasiwa

ng mas inclusive, mas accessible, at pinaluwag na kalakalan sa mga serbisyo, mga

serbisyong pinansyal, at pagpapadali ng paglilipat-lipat (movement) ng mga bihasang

manggagawa at mga bisitang mangangalakal;

AEC 3 Magpahusay ng financial inclusion sa pamamagitan ng paghihikayat ng pagbubuo ng

mga institusyong pinansyal na madadaling lapitan, mga kagamitan at mga pamamaraan ng

pagsasagawa ng mga transaksiyong pang-ekonomiya tulad ng universally designed na mga

banko, mga ATMs, mga perang papel at barya, debit/credit card, banking apps at websites,

pati na rin ang pagpapahusay ng financial literacy at consumer protection;

AEC 4 Magpalaganap ng mga one-stop entrepreneur centres para sa mga taong may

kapansanan na magbibigay ng mga impormasyon ukol sa pagsisimula/pagtatayo ng mga

Micro, Small, and Medium Enterprises (MSMEs), networking at impormasyon sa pagpopondo

para sa mga negosyanteng may kapansanan at mga miyembro ng kanilang pamilya.

B. A Competitive,

Innovative, and

Dynamic ASEAN

AEC 5 Kumilos tungo sa pagpapahusay ng pangkalahatang balangkas ng ASEAN consumer

protection sa pamamagitan ng pagtitiyak na ito ay sumasaklaw sa lahat ng mga mamimili,

kabilang ang mga may kapansanan, sa pamamagitan ng pagbubuo, pagpapatupad at

pagsusubaybay ng inclusive na mga batas ukol sa pangangalaga ng mga mamimili, at;

gawing available ang mga pamamaraan sa pagwawasto/pagtutuwid/pagbayad-pinsala,


Page 20 of 32

ASEAN Economic

Community (AEC)

Blueprint 2025

Key Action Points

B. Isang Makabago,

Masigla at May-

Kakayahang

Makipagkumpetensya

na ASEAN

kabilang ang mga accessible na alternatibong pamamaraan ng paglulutas ng mga

pinagtatalunan;

AEC 6 Magpahusay ng pangangalaga ng mga karapatan ukol sa intellectual property ng mga

taong may kapansanan;

AEC 7 Magpalaganap ng access at ng paggamit ng mga materyal na protektado ng

karapatang maglathala (copyright) para sa mga taong may kapansanan sa pamamagitan ng

paghihikayat sa mga Bansang Kasapi ng ASEAN na magpatibay ng Marrakesh Treaty to

Facilitate Access to Published Works for Persons Who Are Blind, Visually Impaired or

Otherwise Print Disabled;

AEC 8 Higit na magpahusay ng support system at enabling environment para sa mga

masyadong palipat-lipat (highly mobile), matatalino at malilikhaing yamang tao (human

resources) na pinapalago ng paglikha at paggamit ng kaalaman sa pamamagitan ng

paghihikayat ng paggamit ng mga accessible na teknolohiya sa mga gawaing pang research

and development (R&D) sa pamamagitan ng tuloy-tuloy na pagkuha ng nga indibidwal na

gumagamit nitong mga accessible na teknolohiya tulad ng mga taong may kapansanan;

AEC 9 Magpaunlad ng isang mas inclusive na ekonomiya sa rehiyon sa pamamagitan ng

paghikayat ng makatwirang di-pagpapabayad ng buwis (tax exemption) sa bentahan ng mga

assistive and/or adaptive devices at mga teknolohiya na ginagamit ng mga taong may

kapansanan at mga matatanda/nakakatanda upang madagdagan ang kanilang pagiging

produktibo sa isang pinatayong-kapaligiran na gagawin pa lamang na accessible at enabling;

AEC 10 Maghikayat ng pagpakalat at paggamit ng teknolohiya na mahusay/mabisa

(efficient), may mababaw na epekto sa kapaligiran (low environmental impact), at

makapagdagdag sa madaliang paglipat-lipat (mobility) ng mga taong may kapansanan.


Page 21 of 32

ASEAN Economic

Community (AEC)

Blueprint 2025

Key Action Points

C. Enhanced

Connectivity and

Sectoral cooperation

C. Pinahusay na

Pagkakaugnay at

Pagtutulungan ng Iba’t-

ibang Sektor

AEC 11 Maghikayat ng accessible na transportasyon sa ASEAN tungo sa mas malawak na

pagkakaugnay (connectivity), kahusayan (efficiency), integration, kaligtasan at sustainability

upang palakasin ang kakayahan ng ASEAN na makipagkumpetensya (competitiveness) at

pagyayamanin ang inclusive na paglalago at pag-uunlad sa rehiyon sa mga larangan ng

transportasyong panglupa at riles (tren), transportasyong panghimpapawid, transportasyong

pandagat at pagpapadali ng paglilipat/paglululan/paghahakot, at magtanggap sa sustainable

na transportasyon bilang isang bagong pangunahing tampulang pangsektor (key sectoral

focus) dahil ito ay may mahalagang tungkulin na gagampanan sa sustainable development

ng rehiyon ng ASEAN;

AEC 12 Magpalaganap ng mga smart na proyekto sa lungsod na may inclusive na

imprastraktura at mga teknolohiya na accessible sa mga naninirahan sa lungsod na may

kapansanan;

AEC 13 Maghikayat ng inclusive na ICT sa pamamagitan ng pagpapabuti ng kanyang

accessibility at usability/paggamit sa mga taong may kapansanan at sa pamamagitan ng pag-

papaunlad upgrade ng digital skill sets ng mga developers at users/tumatangkilik upang

magkaroon ng mas digitally empowered at connected na mamamayan ng ASEAN at mga

stakeholders;

AEC 14 Higit na maghikayat ng inclusive economic regional integration sa pamamagitan ng

isang pinalakas na pagtutulungan ukol sa e-Commerce sa pamamagitan ng pagtutugma ng

mga batas ukol sa mga karapatan at pangangalaga ng mga mamimili kabilang ang mga

batas ukol sa karapatan at pangangalaga na may kinalaman sa mga mamimili at mga

negosyante na may kapansanan, pagtutugma ng mga balangkas ng batas para sa accessible

na online na pamamaraan ng paglulutas ng mga pinagtatalunan at alternatibong

pamamaraan ng paglulutas ng mga pinagtatalunan, sa pamamagitan ng pagpapahusay ng


Page 22 of 32

ASEAN Economic

Community (AEC)

Blueprint 2025

Key Action Points

paggamit ng teknolohiya, at paghihikayat ng paggamit ng inter-operable, mutually

recognised, secure, reliable, accessible, and user-friendly e-identification and authorisation

(electronic signature) schemes;

AEC 15 Magpaunlad ng seguridad ng pagkain at accessibility ng food landscape sa rehiyon

sa pamamagitan ng pagbibigay-kalakasan sa mga producers at sa mga mamimili na may

kapansanan sa pamamagitan ng mga mahuhusay na pamamaraan ng pagsisikap tulad ng

pagsasanay ng mga magsasakang may kapansanan sa paggamit ng mga makabagong

teknolohiya kabilang ang mga assistive na teknolohiya sa pagsasaka, pagpapaunlad ng

isang komprehensibong pampublikong transportasyon, at pagbibigay ng abot-kaya at

accessible na sistema ng paghahatid ng pagkain;

AEC 16 Magtaguyod ng responsable, sustainable at accessible na pagsulong ng turismo sa

pamamagitan ng accessible na transportasyon, komunikasyon, at imprastraktura sa rehiyon

ng ASEAN, at magpalakas ng pakikipagtugma at kakayahan ng mga lokal na komunidad sa

pagkakaloob ng reasonable accommodation sa pagkakamit ng mga pasilidad at serbisyo;

AEC 17 Magtaguyod ng pagsulong ng isang malakas na pangkalahatang industriya ng

pangangalaga ng kalusugan (universal healthcare industry) na mag-aambag sa accessible,

abot-kaya at may magagandang kalidad na mga produkto at serbisyo para sa pangangalaga

ng kalusugan; ang mga proseso sa pagpaparehistro at ang nutrition labelling ay accessible

pati sa mga taong may malabong paningin (low vision) o mga bulag, at mga taong may

kapansanan sa pag-aaral at; pagpapadali ng paglilipat-lipat (mobility) ng mga propesyonal

sa larangan ng pangangalaga ng kalusugan kabilang ang mga personal care assistants para

sa mga taong may kapansanan at sa mga matatanda/nakakatanda sa rehiyon;

AEC 18 Magpalaganap ng mga sistema ng pangganyak (incentive systems) at mga

pamamaraan ng pagsuporta (support mechanisms) na magpapalakas ng pakikisali ng mga


Page 23 of 32

ASEAN Economic

Community (AEC)

Blueprint 2025

Key Action Points

kababaihan at kabataang may kapansanan sa agham, teknolohiya at makabagong ideya

(innovation).

D. A resilient, inclusive,

people-oriented and

people-centred ASEAN

D. Isang ASEAN na

Matatag, Inclusive,

Nakatuon sa mga tao at

Nakasentro sa mga tao

AEC 19 Maghikayat sa mga korporasyon na gagampanan ang corporate social responsibility

at magtaguyod ng sustainable development, kabilang ang pagbubuo at pagpapatupad ng

mga hakbangin na disability-inclusive na umaakma sa United Nations Guiding Principles on

Business and Human Rights;

AEC 20 Magtaguyod ng pagiging produktibo (productivity) ng MSME at inclusion para sa mga

taong may kapansanan sa pamamagitan ng pagmaximise ng potensyal ng teknolohiya at

makabagong ideya (innovation) sa pamamagitan ng pag-uunawa ng mga pangunahing uso

(key trends), at pagpapalaganap ng edukasyong pangnenegosyo (entrepreneurial education)

at mga programa ukol sa capacity-building;

AEC 21 Magbigay ng suporta sa mga taong may kapansanan upang matutulungan silang

makapag-umpisa/simula ng negosyo sa pamamagitan ng pagbibigay-daan sa sari-saring

pagkukunang pinansyal na tumutugon sa katayuang pang-ekonomiya ng mga taong may

kapansanan at pagpapadali (streamlining) ng mga proseso sa pagkukuha ng mga permit at

lisensya sa pagnenegosyo;

AEC 22 Maghikayat ng pagnenegosyo (entrepreneurship) at human capital development ng

mga taong may kapansanan sa ASEAN sa pamamagitan ng paglilikha ng mas kaaya-ayang

kapaligiran para sa pagnenegosyo sa pamamagitan ng ASEAN SME On-line Academy na

accessible sa mga taong may kapansanan; at pagpapahusay ng human capital development

para sa mga MSMEs, higit sa lahat ng mga kabataan at mga kababaihan na may

kapansanan;


Page 24 of 32

ASEAN Economic

Community (AEC)

Blueprint 2025

Key Action Points

AEC 23 Magpayaman at magsuporta sa mga pangkat ng pribadong sektor sa pagsisimula

ng mga kumpol na pangkat (cluster groups) na makikisali sa usapin ng mga partikular na isyu

kabilang ang mga usaping nakakaapekto sa mga negosyante na may kapansanan;

AEC 24 Maghikayat at magsuporta sa paglikha ng mga inclusive na oportunidad sa

pagnenegosyo para sa pag-uunlad at pagtatrabaho, at pag-aabot sa mga serbisyong

pinansyal ng mga taong may kapansanan.

E. A Global ASEAN

E. Isang Global na

ASEAN

AEC 25 Maghikayat ng isang inclusive global economy at ng kawalang-diskriminasyon para

sa mga taong may kapansanan sa rehiyon sa pamamagitan ng pagtataguyod ng pantay na

oportunidad sa pagtatrabaho at pagnenegosyo at economic integration para sa lahat.

ASEAN Socio-Cultural

Community

(ASCC) Blueprint 2025

Key Action Points

A. Engages and

Benefits the People

A. Nagsasali at

Nagbebenipesyo ng

mga Tao

ASCC 1 Magtaguyod ng mga karapatan ng lahat ng mga taong may kapansanan sa ganap,

pantay, at epektibong pakikilahok sa lahat na aspeto ng buhay sa lahat ng mga Bansang

Kasapi ng ASEAN;

ASCC 2 Magpahusay ng access sa social protection at mga oportunidad na pang-ekonomiya

upang makamtan ang malayang pamumuhay para sa mga taong may kapansanan, tinitiyak

ang kanilang mga karapatan na mamuhay nang may dignidad sa loob ng isang nakikibahagi

at nabigyang-kapangyarihan (empowered) na komunidad, kabilang ang mga oportunidad na

magpakasaya at makilahok sa mga gawaing panlipunan, pangkultura, pangrelihiyon,

pangpalaro at panglilibang;


Page 25 of 32


Community


Key Action Points

ASCC 3 Magpalakas ng mga gawain ukol sa capacity building na may kinalaman sa mga

taong may kapansanan at sa mga myembro ng kanilang pamilya, personal assistants at

caregivers, na nakatuon sa pagkakaiba-iba (diversity), inclusion, social norm change, anti-

stigma, di-sinasadyang pagkiling (unconscious bias) at diskriminasyon laban sa mga taong

may kapansanan, at ang kanilang aplikasyon sa pang-araw-araw na mga tungkulin at gawain

ng mga service providers, kabilang ng mga civil servants, legal professionals, social welfare

officers, law enforcement officials, at mga tagapangalaga ng kalusugan (health care

providers), bukod sa iba pa;

ASCC 4 Magbigay ng mga lugar at mga oportunidad para sa mga taong may kapansanan

upang sila ay aktibong makikilahok at mabibilang sa mga decision-making processes sa mga

gawain ng mga kinauukulang pangkat, mga pamamaraan (mechanisms) at platforms sa ilalim

ng pagtangkilik ng ASCC, kabilang ang CSO, mga kapisanan ng mga taong may

kapansanan, pribadong sektor at iba pang stakeholders.

ASCC 5 Magpahusay ng availability at accessibility ng mga websites; kabilang ng pampubliko

at ng pribadong sektor, higit sa lahat ng online banking; pati na rin ang paggamit ng mga

bagong teknolohiya, mga teknolohiya ng impormasyon at komunikasyon, mga assistive

technologies, at mga adaptive technologies para sa mga taong may kapansanan.

B. Inclusive

B. Inclusive

ASCC 6 Magpasimula ng mga upstream na patakaran at batas ukol sa kalusugan at

kapakanan (upstream health and welfare policies4), at magmainstream5 ng pamamaraan

(approach) na batay sa mga karapatang pantao para sa mga taong may kapansanan, higit

sa lahat sa mga kababihan at mga bata na may kapansanan, upang tiyakin ang karampatan,

4 Upstream health policies include social determinant considerations, spanning social and economic inequalities and the environmental risk factors that play an

essential causal role in poor health outcomes. 5 Mainstreaming human rights is a process of integrating human rights principles such as inclusion, participation, non-discrimination, equality, and accessibility. Please find further details on mainstreaming human rights, as applied in this document.


Page 26 of 32


Community


Key Action Points

accessible, komprehensibo at may kalidad na pangangalaga sa kalusugan kabilang ang mga

serbisyo ukol sa reproductive and sexual health na tumutugon sa mga hamon at mga

pangangailangan ng mga taong may iba’t-ibang uri ng kapansanan at abot-kayang programa

ng rehabilitasyon sa lahat ng mga Bansang Kasapi ng ASEAN;

ASCC 7 Magkilala at magmainstream ng mga karapatan ng mga taong may kapansanan na

ganap na makikilahok sa lahat ng aspeto ng kanilang buhay sa komunidad sa pamamagitan

ng paggalang ng kanilang awtonomya/pagsasarili, kalayaan at pagpapasiya (decision-

making) at tiyakin na ang mga pasilidad at ang mga serbisyong pangkomunidad ay

tumutugon sa mga pangangailangan ng mga taong may kapansanan;

ASCC 8 Maghikayat ng pagtutugma ng mga pangrehiyon at pambansang panuntunan at

batas ukol sa paggawa na may kinalaman sa mga karapatan ng mga taong may kapansanan

alinsunod sa mga obligasyon sa ilalim ng mga kaugnay na ILO Conventions at kasangkapan

ng mga karapatang pantao, na maaring maipapatupad sa mga Bansang Kasapi ng ASEAN;

ASCC 9 Magpalaganap ng may pantay-na-oportunidad, accessible at inclusive na mga

palagiang pamilihan para sa mga mamimili, mga kliyente, mga tagatustos (suppliers) at mga

negosyante sa lahat ng mga Bansang Kasapi ng ASEAN, at ikawing sa mga hakbanging

pangrehiyon;

ASCC 10 Magtaguyod ng mga produkto na gawa ng mga taong may kapansanan sa mas

malawak na mga pamilihan upang pataasin ang pangangailangan (demand) para sa mga

produktong ito, kabilang sa pamamagitan ng mga pambansang patakaran at regulasyon sa

pagkuha (national procurement policies and regulations);

ASCC 11 Magtaguyod ng mga karapatan ng mga taong may kapansanan bilang isang core

value ng ASEAN Community sa pamamagitan ng pagsasama nitong konsepto ng inclusive


Page 27 of 32


Community


Key Action Points

disability sa mga kurikulum ng pag-aaral ukol sa ASEAN na ipapalaganap para aampunin ng

mga institusyong pang-edukasyon sa mga Bansang Kasapi ng ASEAN;

ASCC 12 Magsulong ng inclusive na mga sistemang pang-edukasyon at mga capacity

building activities sa lahat ng antas sa pamamagitan ng pagpapalaganap ng pangkalahatang

access sa de-kalidad na edukasyon para sa mga estudyante, kasama ng kanilang mga guro,

mga tagapamahala at mga tauhan ng eskwelahan (school administrators and staff), at ng

mga magulang na may kapansanan o wala; sa pamamagitan, bukod pa sa iba, ng pagbibigay

ng mga sign language interpreters at mga note-takers;

ASCC 13 Magkilala ng mga karapatan ng mga taong may kapansanan na mamuhay ayon sa

kanilang kagustuhan, at magtiyak ng isang malawak na hanay ng pagpipilian kaugnay ng

pamumuhay na may dignidad6, pagsasagawa ng kanilang sariling pasiya (decision) at pag-

garantiya ang awtonomya para sa mga taong may kapansanan ukol sa accessibility at

kaayusan ng kanilang tirahan, at pangalagaan sila pareho sa loob at sa labas ng tahanan,

laban sa lahat na anyo ng diskriminasyon nang dahil sa kapansanan, sa pag-agaw ng

kalayaan, pananamantala, pang-aabuso/pagmamalupit at karahasan, kabilang ang

diskriminasyon at karahasang seksual at batay sa kasarian;

ASCC 14 Magsuporta ng pagpapaunlad ng iba’t-ibang yamang pangkultura na kumikilala sa

inclusion, dignidad, at pantay na mga karapatan ng mga taong may kapansanan, at ipagbunyi

ang inclusion at ganap na pakikilahok sa lahat na aspeto ng buhay na panlipunan at

pangkultura bilang isang pangunahing karapatan at pagpapahayag ng shared values;

ASCC 15 Magtiyak ng pangkalahatang access sa pagtatayo ng kapaligiran, lalo na sa mga

institusyon at serbisyong pang-edukasyon, pangkalusugan at pambatas, mga ahensyang

6 Living with dignity refers to the right to choose where and with whom to live, with no obligation to be bound to particular living arrangement; and access to a range of living options, including supported living, and inclusion in the community on an equal basis. The concept of living with dignity is an extended version of “independent living” (CRPD 19) and emphasises the cultural elements of family and home, as observed in the ASEAN member states.


Page 28 of 32


Community


Key Action Points

tagapatupad ng batas, mga pambansang institusyon ukol sa mga karapatang pantao, at mga

tanggapan ng mga service providers, kabilang ang mga pampublikong transportasyon,

paggamit ng universal design standards, at accessible na teknolohiya ukol sa impormasyon

at komunikasyon na nakatuon sa mga isyu ukol sa kasarian at sa iba’t-ibang pangkat ayon

sa edad (age groups) sa lahat ng mga Bansang Kasapi ng ASEAN;

ASCC 15.1 Magtiyak ng pagkilala ng pambansang sign language bilang

panalita/lenggwahe para sa mga sa mga taong may kahirapan/kahinaan sa

pandinigsa lahat ng mga Bansang Kasapi ng ASEAN;

ASCC 15.2 Patuloy na magbuo at magsulong ng paggamit ng pambansang sign

language sa larangan ng edukasyon sa lahat ng mga Bansang Kasapi ng ASEAN.

C. Sustainable

C. Sustainable

ASCC 16 Magtiyak na ang mga alalahanin ng mga taong may kapansanan ay napapasama

sa proseso ng paglilikha ng pantay na access to sustainable environment na nagpapayaman

ng positibong pagbabago sa lipunan at pag-uunlad na pang-ekonomiya at positibong nag-

uugnay ng mga lungsod, mga paligid ng mga lungsod at ng mga kanayunan;

ASCC 17 Magsama-sama ng mga panuntunan ng pangkalahatang disenyo (universal

design) para sa mga taong may kapansanan sa lahat ng pamamaraan ng urban planning

and management sa pamamagitan ng pagpapalakas ng mga patakaran, mahusay (strategic)

na pakikipagsosyo, at pakikipagtugma sa mga kaugnay na sektor para sa sustainable at

accessible na sistema ng imprastruktura para sa maaring-tirhan na mga lungsod at luntiang

(green) ASEAN;

ASCC 18 Magtaguyod ng pakikipaglahok kasama ng mga komunidad at mga interest groups,

higit sa lahat ng mga taong may kapansanan sa pagbubuo ng komprehensibo at magkaka-

ugnay na pagtutugon sa pagbabago ng klima (climate change), Greenhouse Gas (GHG)

inventory, at mga pagtatasa ng kahinaan (vulnerability assessments);


Page 29 of 32


Community


Key Action Points

ASCC 19 Maghikayat sa mga Bansang Kasapi ng ASEAN, mga sectoral institutions, mga

tagakilos ng pribadong sektor, at mga miyembro ng komunidad na magmainstream ng mga

karapatang pantao at mangangalaga ng kapakanan ng mga taong may kapansanan sa

pagpapatupad ng climate change adaptation and mitigation, kabilang ang climate change risk

management at ang pagpapababa ng pagbubuga ng GHG, mahusay na waste management

at energy efficiency.

D. Resilient

D. Matatag

ASCC 20 Magtiyak ng pagkakahanay ng mga pambansa at lokal na batas ukol sa disaster

management, mga patakaran, mga plano, at mga programa sa internasyonal at pangrehiyon

na balangkas ng disaster risk reduction and resilience upang pagyamanin ang isang mas

disability-inclusive at disaster-resilient na kapaligiran na umaalam antimano, tumutugon,

kumakaya, at umaangkop sa mga sakuna, at magsimulang tumatayo muli, nang mas

mahusay, at mas mabilis sa lahat ng mga Bansang Kasapi ng ASEAN;

ASCC 21 Magbuo ng mga disability-inclusive disaster resilience plans kabilang ang mga

pagtatasa ng panganib, mga plano ukol sa pagtutugon sa mga kagipitan (emergency), at

mga plano ukol sa pagbangon at rehabilitasyon, at maglalaan ng mga yaman, at magtitiyak

ng aktibong pakikipalahok ng mga taong may kapansanan, higit sa lahat ng mga bata, mga

kabataan, mga kababihan at mga matatanda/nakatatanda;

ASCC 22 Magpalaganap ng pagbabahagi ng mga good practices at mga aral na natutunan

ukol sa disaster risk reduction upang bumuo sa mga ito at sa iba pang mga makabagong

pamamaraan sa paglikha ng mga disability-inclusive disaster management plans, mga

programa, at mga kaparaanan; gumawa ng pagsasanay at capacity building activities para

sa lokal, pambansa, at pangkomunidad na emergency response managers, at first

responders;


Page 30 of 32


Community


Key Action Points

ASCC 23 Magtiyak na ang mga taong may kapansanan ay may access sa disability inclusive

na pambansa, lokal, at pangkomunidad na antas ng mga pampublikong tanggapan, mga

pasilidad, mga kagamitan, at kaugnay na mga yaman na ginagamit sa panahon ng kagipitan;

ASCC 24 Magdisenyo ng mga pamamaraan para sa pagtatanggap/pagtugon ng feedback

mula sa mga taong may kapansanan, at magtugon sa mga feedback na ito nang may

paggalang sa kanilang dignidad at may pagtitiyak sa kanilang kaligtasan.

E. Dynamic

E. Masigla

ASCC 25 Magtaguyod ng inclusive na pagsasanay sa kahusayan ukol sa pagnenegosyo,

kabilang ang pag-aangat ng kamalayan ukol sa mga patakarang legal, pag-uunawa sa

pamilihan, pagkukuha at pamamahagi (procurement and distribution), at impormasyon at

teknolohiya, sa isang maykakayahang-makipagkompetensya (competitive), makabago

(innovative) at masiglang (dynamic) kapaligirang pang-ekonomiya;

ASCC 26 Mag-angat ng kamalayan ng mga tauhan ng mga institusyong pinansyal at mga

yamang tao (human resources) ukol sa mga karapatan ng mga taong may kapansanan na

nakatuon sa pagkakaiba-iba, pagsasanay ukol sa pagkakapantay-pantay, inclusion, anti-

stigma at di-sinasadyang pagkiling (unconscious bias) at diskriminasyon laban sa mga taong

may kapansanan;

ASCC 27 Magpalaganap ng one-stop entrepreneur centers para sa mga taong may

kapansanan upang madaling maipamahagi sa iisang lugar ang mga mahahalagang

impormasyon ukol sa pagpopondo kabilang na ng start-up MSMEs; networking ng mga

negosyante; accessible na mga kasangkapang pinansyal; at mga pamamaraan ng

pagsasagawa ng mga transaksyong pang-ekonomiya.


Page 31 of 32

1 ASEAN Charter, 2007. 2 ASEAN Human Rights Declaration, 2012. 1 ASEAN Community Vision 2025, 2015. 4 Upstream health policies include social determinant considerations, spanning social and economic inequalities and the environmental risk factors that play an

essential causal role in poor health outcomes.

4Ang mga “upstream” na patakaran ukol sa kalusugan ay kumakabilang sa mga bagay-bagay na may pagtakdang panlipunan, sumasaklaw sa mga di-

pagkakapantay-pantay sa lipunan at sa ekonomiya at sa mga panganib sa kapaligiran na umaambag ng mahahalagang kadahilanan ng mga kinanalabasang

mahinang kalusugan.

5 Mainstreaming human rights is a process of integrating human rights principles such as inclusion, participation, non-discrimination, equality, and accessibility. Please find further details on mainstreaming human rights, as applied in this document. 5Ang mainstreaming ng mga karapatang pantao ay isang proseso ng pagsasama-sama ng mga panuntunan ukol sa mga karapatang pantao tulad ng inclusion, pakikilahok, walang-diskriminasyon, pagkakapantay-pantay, at accessibility. Pakitingnan ang iba pang detalya ukol sa mainstreaming ng mga karapatang pantao, na inilalapat sa dokumentong ito.

6 Living with dignity refers to the right to choose where and with whom to live, with no obligation to be bound to particular l iving arrangement; and access to a range of living options, including supported living, and inclusion in the community on an equal basis. The concept of living with dignity is an extended version of “independent living” (CRPD 19) and emphasises the cultural elements of family and home, as observed in the ASEAN member states. 6Ang mamuhay nang may dignidad ay tumutukoy sa karapatang mamili kung saan at kung sino ang kasamang maninirahan, na walang obligasyon na makagapos sa isang kaayusan ng paninirahan; at access sa hanay ng mga pagpipilian kung paano mamumuhay, kabilang ang supported living, at inclusion sa komunidad sa isang pantay na batayan. Ang konsepto ng pamumuhay nang may dignidad ay isang pinalawak na bersyon ng “malayang pamumuhay” (CRPD 19) at nag bibigay-diin sa mga elementong pangkultura ng pamilya ta tahanan, na nakikita sa mga Bansang Kasapi ng ASEAN.

http://asean.org/wp-content/uploads/images/archive/publications/ASEAN-Charter.pdf

http://aichr.org/documents/

http://www.asean.org/storage/images/2015/November/aec-page/ASEAN-Community-Vision-2025.pdf


Page 32 of 32

TRANSLATORS’ NOTES:

Some English words in the original document were retained in the translated version (Filipino) for one or more of the

following reasons:

The word is part of the lingo (special vocabulary) used in the document: e.g. Enabling Masterplan, mainstreaming,

accessibilty, inclusion, inclusive, integration, stakeholders. The original English words are italicized in the

translated version.

The idea could be best conveyed using the original word.

The English word/phrase is more commonly used and easily understood by the intended audience. E.g.: sign

language interpreters, networking, reproductive and sexual health

In some cases, even if the translation to Tagalog is provided, the original English word is included in italics and

enclosed in parenthesis so the reader will know the original word(s) used since some words in Tagalog may have

several different equivalents in English and vice versa.

E.g.: pambansang patakaran at regulasyon sa pagkuha (national procurement policies and regulations)

makabagong ideya (innovation)

maykakayahang-makipagkompetensya (competitive), makabago (innovative) at masiglang (dynamic)

nabigyang-kapangyarihan (empowered)

yamang tao (human resources)

pagtatasa ng kahinaan (vulnerability assessments)

Due diligence was used in choosing the word that would best convey the meaning intended in the original document. For

example, the word development is translated to Tagalog as pag-unlad, pagbuo or kaganapan, depending on the context.

Where applicable, the more contemporary Tagalog word is used. For example: benepisyo instead of kapakinabangan;

pinansyal instead if pananalapi; pangrehiyon instead of pampook.

ng...when the task force first met, our task was to develop a regional action plan, which would...

Documents