ED 189 896

AUTHORTITLE

INSTITUTION

.5.PONS AGENCYPUB DATECONTRACtNOTELANGUAGE

EDRS PRICEDESCRIPTORS

ABSTRACT

DOCUMENT RESUME

FL 011 729

Berzabal Ofelia G.Reading,Right. English for Special Purposes Series:Autobody Repair. Ilocano Translation Manual.Honolulu City and County Office of Human Resources,Hawaii.: Honolulu Community Coll., Hawaii.Department of Labor, Washington, D.C.7715-6053-3794p.: For a related document, see FL 011 728.English: Ilocano

MF01/PC04 Plus Postage.Adult Education: *Cons er Education: Englis (SecondLinguage).: *Englis or Special Purposes: *Reading

Instructionr Readin terials: *Second LanguageInstruction: *Translation. Vocabulary Skills*Ilocano: *Survival Language

0

This reader with translation exercises iS designed toimprove the command of English in speakers of Ilocano. Explanatoryportions *the text are in Ilocano. Each unit deals'with a spedificsurvival 11. Chapters include "Time Will Tell," "Island Ways,""Moving In and Eatirg Out," "Saving, Naming, Looking, and Renting,""Made-to-Measure," "Bus Catching," "The Banking Blues," "The BigCrunch," "Thd Number Is in Your Directory," "One for the Books,""Help Wanted Male 6 Female," !Ind "The Mahimahi Review.", (JB)

4,

***********************************************************************Reproductions supplied by EDFS are th6 best that can be made

from the original dodument.***********************************************************************

ENGLISH FOR SPECIAL PURPOSES SERIES

AUTOBODY REPAIR.

CO

IL CANOTRANSLATIONMANUALREADING RIGHT

OFELIA G..BERZABAL

U S DEPARTMENT OF HEAL THE DUCATTON 1. WELFARENATIONAL iNSTINTE OF

EDUCATION

Nu% DOOIME N I HAS ITT E N PNO.OtEE" E XAC Ti. Y AS Far ( I vE D NOMTM PE PSON ON ONC.ANIZA T ION ONIOINA T ;NG I I POIN T', OF v IF v'v ON OPINIONS

A TE,,p (>0 NOT NE.' I SSAItu Y r.. T.FESENT Of 1AT NATIONAI INSTITIITF 01.IOU( A T [ON POSI T ION ON POT IC Y

Produced at Honolulu Community College-1977

No rights reserved. Any part of this book may be reproducedin.any form or by any electronic or mechanical Means by anyclassroom teacher for use in a classroom. No writtenpermission from the author or publisher is necessary. Thistext may not be oommercially sold or published. Arrangementsfor obtaining multiple copies of this text canAe made withthe Honolulu Community College Instructional Resource Center.

Produced at Honolulu Community College, 1977.

This text was developed under Comprehensive Employment andTraining Act (pm) contract number 15-6053-37 between theU.S. Department of tabor and the Office of Human Resources,City end County of Honolulu., under subcontract to HonoluluCommunity College.

ii

3

ACKNOWLEDGMENTS

Several people have earned my hearfelt gratitude fortheir suggestions and contributions. I am indebted andextend sincere thanks tlp AI Noel, Coordinator/In4tructorof the PLESA projet for providing suggestions, ideas andpreferences in establishing the format of this translation

manual.6

Special thanks and sincere gratitude go to my husband,Tony.Berzabarfor translating portions of this manual and

editing them. Also, I am grateful to Jessiefema Figuerres

for her suggestions and for editing this text.

To all the PLESA instructors and the bilingual teachersthat I worked with and who devoted much of their time

writing the curriculum materials, teaching and counseling

the immigrant students enrolled in this project, I express

sincere appreciation. Also deserving special mention and

thanks is Esperanza Sipin of the Biliqual-nicultural Program

who gave me suggestions and an Ilocano/Tagalog dictionarywhich helped me a great deal in translating this text.

I dedicate this translation manual to all its users

who want to improve their English Speaking, Listening and

Reading ability.

\

iii

0.GoB.

Honolulu. WawaiiOpoemlwr 197/

1

TABLE OF CONTENTS

Acknowledgments iii

To The Student vi

Introductionix

UNIT I TIME WILL TELL 1

UNIT II ISLAND WAYS 10

UNIT III MOVING IN AND EATING OUT 20

UNIT IV SAVIN, NAMING, LOOKING, AND RENTING .

a

UNIT V MADE-TO-MEASURE 35

UNIT VI RUE CATCHING 41

. UNIT VII THE OANXING BLUES ) 49,

UNIT VIII Tnr RIG CRUNCH 55

UNIT IX. "THE NUMBER IS IN YOUR DIRECTORY" 62

1

UNIT X ONE FOR THE HOOKS61

UNIT XI HELP WANTED MALE & FEMALE 73

UNIT XII THE MAHIMAHI REVIEW85

41.

MC

PARA ITI ESTUDIANTE

Kablaawanuaka iti iyu-umaymo iti isla a Mahimahi. Daytoya libro a paqbasaan ket manqbayabay kenka iti isla a Mahimahi.Namnamaenmi a nanamenyo iti tiempo a kaaddayo ditoy Mahimahi.Iti Mahimahi ket maysa a naisangsangayan a lugar. Kapadpadaunay daytoy iti Hawaii, ngem saan nqa Hawaii daytoy. Adu timaadalmo maipanggep ti kultura Iti. Hawaii no basaem dagitimaipanggep iti Mahimahi. Iti kultura ti Mahimahi ket kas,kadagiti kultura met ti Hawaii. Ken gapu ta ti opisial apaqsasao iti Mahimahi ket Ingles, maadalmo met maipanggepiti'Ingles a pagsasao.

PANNAKAURNOS ITr LIBRO

Daytoy a pagbasaan ket naglaon iti tallo a )Cangrunaana kita iti babasaen.

1. .Adda ababa a salaysay maipanggep iti Mahimahi.

2. Adda daqiti salaysay maipanggep kadagiti*impormasyon a hissapulam ditoy Estados Unidos.

Adda babasaen maipangqep iti pagsasao amakatulonq ken mangpasayaat iti panagbasam.

Adda sangapulo ket maysa a paset daytoy a libro. Ititunggal maysa a paset ket naglaon iti maysa wenno nasursuroknqem maysa a topiko. Daqiti paspaset ket naurnos a maitunos.kadagiti libro nga Autobody Speakeasy a nayon met daytpya serye. Nupay kasta, daytoy a pagbasaan ket saan ngaagtalek kadagiti sabali a dua nqa libro. Mabalinmo nqlusaren daytoy a nalainq a saanmo a kasapulan iti lib nga

) Autpbody Speakeasy.

Adda dagiti pagasaasan a saludsod maipangqep itipanangawatmo nga adda kadagiti udi dagiti babasaen. Dagitisungbat kadagitoy a pagasaasan ken daqiti sabali pay apagasaasan )(et nairaman dita maudi a paset iti libro ngaAutobody Reading Right. Isu a mabalinmo nga aramidendagitipaset iti leksion a tunggil maysa. Mabalinmo nga aturendagiti inaramidmo tunggal malpasmo iti maysa a paset. Nqemdagiti paglilinnawag dita uneg iti klase maipanggep kadagitibabasaen ket kasapulan unay. Patienmi met a mapasayaat adares iti panagbasam no usarem daytoy libro a kas parteiti klase tapno adda tiempoyo nga agli innawag kenagsinnaludsod maipanggep dagiti babasaen.

HAaASAEN A "CLOZE"

Dagiti dadduma a babasaen ditoy a libro ket kas burburtia

vi

6

ti pagsinniriban. Adda law-ang kadagitoy d babasaen. ,Ti

masapul nga aramidem ket iti panangikabilmo kadagitoy sasaonga awan dita law-ang. Daytoy A kita iti babasaen ket maayganiti "cloze". Adu dagiti.pangilasinan a makatulong itipanangSungbatmo kadagiti law-ang iti babasaen. Dagitoy apagilasina9 ket masarakan dita mismo nga babasaen: MaduktaIamtoken maammuam no ani4 dagiti sae nga maibagay Aadagiti law-ang,wenno maamuam no ania a kita dagiti sao nga maibagay kadagiti

law-ang. No maminsan ket makasarakka met kadagiti law-ang

a di mo mapatta-pattaan. Saanka nga agsardeng'nga agbasa.Labsam dayta nga law-ang ken itUloymo iti panagbasam.KAaduanna ket mapanunutmo dagitoy sasao nga awan kalpdtan iti

panangbasam 'ti salaysay. Isu a kasapulap unay ti panangbasaMkadagiti ay§a iti nasursurok ngem maminsan. No dadduma ket

masapul a dag salaysay iti mamintallo wenno Maminupetapno maSiguradom aikabilmon amin dagiti sasao.

Zti gandat dagitoy babasaen a "cloze" ket tapno agbalin a

nasaysayaat'iti,panaqbasam. Daytoy a wagas a panagbasa iti"cloze" ket makatulong iti panangdFatmo nga iti panagbasa ket

saan laenq nga.iti pasangkita.a sAggaysa adagiti tunggal sao.Iti kaipapanan iti panagbasa ket iti panangawat ti kaipapanan

dagiti raqup ti sasao. Iti sabali a kaipapanan iti panagbasaket iti panangpudto n6 ania dagiti sumaganad. Masansan nga

uray no awan dagiti sasao ket mabalinmo nga awaten wenno pudtuan

ti kaipapanan ti,sarita.

Masapul a saanka nga agbiddut nga agpadto. Maammuamto

manipud kadagiti listaan ti sasao ken babasaen nga iti

panagpadto ket raisansan a.makatulong iti panangawatmo ti

kaipapanan daqitoy. Saan a patta-patta laeng ngem iti nasirib

a panagpadto nga maibatay kadagiti banbanag nga ammom maipanggep

iti IngleS. Uray no'lMariknam a bassit laeng ti aMPQM nga

Ingles,'patienmi a dagiti babasaen a "cloze" ket mangpaadu

kadagiti banag nga ammom Mailpanggep ti.pagsasao nga Inqlesken pasayaatenna dagiti napateg a kasanayan a mabalinmo nga

aramaten no agbasaka kadaqiti sabali met a banbanag.

Adda sumagmamano a sabAli nga banbanaq a masapul nga

maammuam maipanggep kadagitl babasaen a. "cloze". Kitaen iti

umuna a babasaen bayat ti panaqbasam kadaqiti sumaganad a

banbanag.

k. Iti umuna.a sarita iti "cloze" ket kompleto.

2. Mangrugi ti maikadua a sarlta, iti tunggalmaikalima a sao ket saan a nairamr wennonaisurat.

3. No iti awan nqa sao ket manqruai iti letranga.b, c, d, etc., daytoy a letra ket naited.Adda law-anq para iti tunqgal maysa nga letra

nga awan.

vii

4. No iti sao nga awan kot mangrugi iti letranga, a, e, io ken u, awan a naited iti umunaa letra. Adda 1Sw-rang para iti tunggal maysaa letra nqa awan.

S. Adda numero dagiti babasaen a "cloze", kaspangngarigan, Reading 1, Reading IA. (Addadadduma a babasaen a namarkaan iti "ShortReadings". Awan numeroda dagitoy.)

6. Dandani agpada iti topikoMagiti paris.ti -

babasaen nga agpada ti n4Prona. vitt Reading iAket narigrigat isu a masapurnga umuna nga I

aramiden iti Reading 1.

7. Kalpasan.ti twIggal maysa a babasaen a "cloze",adda kompleto a babasaen a naisurat nga awan'law-angda. Padasen,a sungbacan amin dagitilaw-ang dagiti babasaen sakbay a Vitaem itikompleto a babasaen.

KAIYULUGAN TI SARALI A PAGSASAO ,

Adda kaiyulugan iti sabali a paqsasao nqa usaren a kaduadaytoy nga libro. Naglaon daytoy kadagiti kaiyulugan dagiti.dadduma a banbanag nqa Adda iti libro. Et& tunggal paset daytoya libro ket mangrugi iti pammasungad. Dagitoy a pammasungadket naiyulug iti sabali a paqsasao. Adda met kaiyulugansao ken ragup ti sasao manipud ti tunggal paset. Bayat itipanangbasam kadaytoy a libro, addanto makitam nqa Tr kalpasan.dagiti dadduma a salaysay wenno sarita. MangitudoZaytoy nqaTr ket naipatarus ken naiyulug iti sabali a pagsasao kasfrocano. Uppat a pagsasao iti nakaiyulugan dagitoy. Dagitoy.ket Ilocano, Koreano, ken Bietnames. Kitaem dagitoy akaiyulugan para kadagiti pammasungad dagiti tunggal paset,sasao ken dagiti namarkaan ti Tr.

NAPA

Adda pay maysa a banag sakbay a mangrugika. Adda duaa mapa ditoy nga libro. Masapul a kitaem dagitoy para kadagitidadduma a babasaen. Adda mapa iti isla a Mahimahi nqa adda itiudi iti Reading 1 dita ununa a paset. Adda mapa iti siudadti Tamarindglga adda iti tengnga ti daytoy a libro.

Sisasaganaka a mangrugi itan. Namnamaenmi a magustuananyodagiti aramid ditoy nga libro. Ken nangnangruna met anamnamaenmi a dagiqpi naitudo nga adalem ket mangpasayaat itikasanayam nga agbasa.

11?

A.G.H.K.E,H.M.C.

Honolulu, HawaiiDecember 1977

INTRODUCTION

Iti gandat daytoy a libro ket tapno makatulong kenkaiti nalaka ken nadaras 4 panangawatmo kadagiti linaon itilibro nga Autobody Reading Right. Mabalinmo iti agintuodditoy a libro tunggal makasarakWa ken makabasaka kadagitinarigat nga awaten a kaiyulugan .ti sao wenno, ragup dagitisasao.

N .

Adda tallo a paset iti daytoy a libro. Iti umuna apaset ket maysa a nakaiyulugan iti Ilocano kadagiti amina pammasungad iti tunggal leksion (Unit Preview). Daytoya pammasunqad ket mangiIawlawag.kadagiti linaon ken

kadagupan iti tungga si bro nqa Autobody ReadingRight. Adda met 1i aan dagiti sao ken ragup tI sasao nganaurnos a kas pann aurnos ti abesedario para iti tunggalleksion wenno paset iti libro (Vocabulary/Phrases). Daytoy'

nga listaan ket naglaon kadagiti sao ken ragup ti sasao nganaiyulug ken naipatarus iti Ilocano a nausar dita libro nga

Autobody Reading Right. Naipatarus dagitoy a sasao-iti'frocano 4 mayanatup iti pannakausarda iti pagbasaan. Bayatiti 'panangbasam iti libro nqa Ingles, mabalin a makasarakkakadagiti sarita wenno salaysay a namarkaan iti Tr nga addaiti baba wenno.udi iti sarita. Mangitudo daytoy (Tr) ngaiti sarita wenno salaysay a namarkaan ket naipatarus itiIlocano a masarakan ditoy nga libro. Nairaman Met ditdlistaan dagiti pannakaibaIikas dagiti sasao nga nailista.Mabalinmo nga usaren iti diksionario nga Ingles maipanqgepkadaqiti pannakaibalikas kadagiti nadumaduma a sen a

naaramat kadagiti- sasao.

Namnamaek a makatulong daytoy a kaiyulugan a libro

iti panangawatmo ken panagadalmo iti panagbasa, pagsasao

ken panagdengngeg iti Ingles.

Honolulu, HawaiiPoopmher /9?7

ix

UNIT Z

TIME WILL TELL

PREVIE4

Iti topiko daytoy umuna a paset ket maipanqgep iti

oras. Adalem no kasano ti aqiyuras iti T.ngles ken no

kasano ti aqsumar iti orad daqiti bulan ken aldaw.KaIpasanna nqa aramidem daytoy a leksion, masapul a kabaelam

nga ibaga iti husto nga eras, ken kabaelam nga awaken dagitinadumaduma a wagas ti panangibaga dagiti tattao iti oKas.

Masapul met a maawatam ti pagdumaan dagiti oras a paramilitar ken oras a saan para

Maggpul a kabaelam a basaen ken awaten dagiti nadumaduma

a saritelaaipanggep kadaqiti oras no malpasmon daytoy.a paset,

ken masapul met a kabaelam a basaen ken suraten dagiti naganken daqiti naipaababa a sao para kadaqiti bulan ken aldaw.

lioc:abulary/Phrasest

Short Readings

after /Af'tor/ prep kaapasan

ahead /a-had/ adv immuna agpauna

America /a-mgr'p-ks/ n, Amerika

Americans /1b-mgr's-kans/ n pl of American dagiti Amerikano

another is-nrith'Pr/ adj maysa pay ; pbali saan nga isu

as soon as - kas iti kadarasan a, ng'a

August /6-gost/ n Agosto

autumn /8't?si n nagbaetan ti kalgaw ken sibabasa ; otonyo

because /bl-k6z/ conj gapu ta ; gaputta

blue /b1456/ adj asul

calendar /kll'sn-dor/ n kalendario

church /church/ n simbaan

clocks /kl6ks/ n pl of clock relos ; pagorasan

cold /köld/ adj nalam-ek 1 nalamiis

December /dr-s4M'bSr/ n Disiembre

divide /di-vid/ v gudduaen bingayen

doork /cleirz; d6rz/ n p/ of door ruangan ; ridaw

ends /ends/ y agtungpal ; agpatingga

evening /dv'nYng/ n rabii sumipnget

extra /4k-str9/ adj surok sobra

faces /f4slis/ a pl of fice dagiti rupa

fall /f81/ n nagbaetan ti kalOw'ken sibabasa

February /f4b'ycib-4r'6/ n Pebrero

food /f-olod/ n kanen makmakan ; taraon

Friday /fri-da"/ n Biernes

give /gIv/ v ited ikkan

go back to work - agstibli a mapan agtrabaho

go shopping - apan makitienda

God /g6d/ n'Dios.

11

hot /h6t,) adj napudot nabara

important irm-pelr'tnt/ adj kasapulan ; importante

in thirty minutes - iti uneg ti kaluddud nqa oras

January /jn'y5i7)-4r'd/ n Enero-

lastssfrom to agpaut'manipud iti inggana't

last day - maudi nqa aldaw

Latin word - sao a Latina

teeap years - taw-en nqa aqsurok ti maysa nga -aldsaw (no addaan

29 nga aldaw iti uneq ti bulan ti Pebrero).

learn /l1rn/ v adalen"; agsursuro

like /13:k/ v kas iti

looks /l65ks/ v 3rd per sing kas iti kakita iti

mainland /man'lgnd/ n dakkel a bagi ti daqa

March /march/ n Marso

Oay /m3/ n Mayo

r. means /mens/ v 3rd per sing ti kaipapanan ket kaiyulugan

midnight /mi'd-nrit/ n tenqnqa't rabii

Monday /mrin'd5',/ n Lunes

months /manths/ n pl of month daqiti bulbulan

never /1-1&;',r/ adv ni kaanoman

next /nekst/ adj iti sumaruno iti umay

night /nrt/ n rabii

noon /n5Sn/ n tengnga't aldaw

offiCes TO'fistis/ n pl of office dagiti opisina

oftenvicif'9n/ adv masansan

open /3'pan/ adj silulukat nakalukat ,

parents /par'ants/ n pl of parent dagiti nagannak ; ama

hen ina

parks /parks/ n pl of park parke

picnic /pik'nfk/ n piknik

playing 1p11'ng/ v prp of play aqayayayam

3

12

4

Crelax /rt-Igks/ v aginana

sad./sgd/ adj naladingit

sadness /sld'nds/ n ladingit

"sand /sXnd/ n darat anay

season /515-z4ns4 n pl of s'eason dagiti panawen

second /sdk'Isnd/ adj maikadua

September /sVp-tgM'bor/ n Septiembre

agaliwaksay

spring /sPrYng/ n panawen ti pana4tubo

stores /sOrz/ n pl qf store dagiti tiendaan

summer /SUmr'er/on panawen ti tikag wenno init

supermarket /aa'per-mgekit/ n tiendaan

tell time - agibaga iti bias wenno agiyuras

three-day weekend 7 tallo nga allUaw a bakasion (Sabado,

Domingo, Lanes wenno Siernes, Sabado, Domingo)

Thursday /thdrz'clE;d8/'n Huebes

time /ttM/ n oras panaw9..; tiempo

Tuesday fitAP/5Dz'deid4/ Martes

weather./w6th'Or/ n .kasasa\1 ti panawen

Wednesday /140.nz'dE;d3/ n Mierkoles

week /wEk/ n lawas maysa a domingo 4.

winter /win't'ar/ R panawen ti lam-Lek

worskday /wIrk'dg/ n lawas wenno dagiti aldaw iti panagtrabaho-

wristwatches /rist'wdch'fs/ n pl of wristwatch dagiti relos

year /yir/ n tawen

1 3

iscellaneous Translational

Trl (TELLING TIME)

Masapul a maawatam dagiti wagas a pananqibaga itioras. Makitam .nga adda dagiti nachimaduma a wagas apanangisawang iti oras, nangnangruna iti pagsasao.Masansan a mausar dagiti A.M. ken P.M. wenn4 a.m. kenp.m. nqa isurat dagiti oras. Mausar met dagitoy-itipagsasao. Iti kaipapinan ti A.M. ketbigat wenno agsapa.Usaren iti A.M. a panangibaqa iti oras manipud tengnga'trabii inggana't`tenqnqa ti aldaw. Iti P.M. ket-usarenmanipud tengnga't aldaw inggana't tenqnga't rabii. 4

' Afternoon manipud alas dose iti aldaw ingg'ana't alassingko wenno alas sais iti malem. Evening manipud alas, Nsingko wenno alas sais iti malem ingganaip tengnga'lrabii. Morning manipud tengnqa't rabii ihggana't tengngati aldaw4

VOCABULARY

on the hour - iti tunqqal wenno kada maysa nqa eras

,on the half hour iti tunqgal wenno kada guddua ti orashalf pgst the hour - trenta minutos iti napalabas

maysa nqa orasclock - relos paqorasanalarm clock - relos nga adda alarmanadigital clock maysa a kita iti relos (makaibaga iti oras

babien ti numero)-watch - relOs (para ima)wristwatch - relos (para ima)timepiece - pagorasan a relosmidnight tengnga't rabiinoon - tengnga!t aldaw

GREETINGS & TIME

Hello. How are you this morning? usaren manipud alastres iti bigat inggana'ttengnqa't aldaw.

Hello. Howare you today? usaren iti agmalem inggana'talas sais iti malem.

Hello. How are'yauj this evening? usaren manipud alastonight? sais iti malem inggana't

alas tres iti agsapa.Usaren dagiti dadduma'a tao iti good morningiti kallabes ti tengnga'trabii.

5

__.

Good morning - usaren manipud alas tres iti agsapainggina't tengnga ti aldaw.

Good afternoon - usaren manipud alas singko wenno. alas sais iti malem inggana't

,-

tengnga't rabii. .

Ri maysa a pangkablaaw ltP inaldaw. Iti kaipapanannaket hello. -

Good night usarOn nga agpakada (good-bye). Usaren.daytoy iti kallabes iti alas sais iti

. malem.By.e-bye ken bye - usaren nga agpakada. Usaren daytoy

para iti kadkadawyan a pakisasao wennoe pakisarsarita.

1;

- mabalin,nga usaren daytoy iti uray ania a tilinpo ,

a kas poniAahlaaw (greeting).od-bye - mabalin nga usaren ti uray ania a tiempo nga

ipapanaw wenno panagpakada (parting).Tandaanam nga iti 1:00 a.m. ket kanayon a bigat noagiyuraska. Iti ibagam ket "It's 1 o'clock in themorning," saan nga "It's 1 o'clock in the evening.'Ngem dagiti dadduta a tao ket mabalinda met a saw-eH iti

.. "How are you this evening?" a kas pangkablaaw iti oras

..-4 ---t-i.a.la- una iti agsapa.

Tr2 (Telling .orms)

Adalem dagiti sumaganad a pangngarigan. Asaasen nqausaren dagitoy a wagas iti panangibaqa ti oras inggana'tmabaelam nga usaren daqitoy a nalaka ken natarus.

Tr3 (MILITARY TIME)

Dagiti oras a para militar ket saan a mangrugi maneniti ala una kalpasan ti alas dose iti tenqnga't aldaw.Ngem, iti 1:00 p.m. (ala una iti malem) ket agbalin nga1300.

Tr4 (EXPRESSIONS ABOUT TIME)

Ditoy Amerika, importante unay iti tiempo wennooras. Masapul a kabaelam.nga ibaga iti oras. Masapulnga addaka iti husto nga oras iti trabahom wenno eskuelam.Importante unay iti nasapa nga ipapan panakisinnarakken panagtrabaho. Mabalin a no dadduma ket kasla kanayonnga agdardaras dagiti Amerikano. Adu dagiti Amerikano

i nga adu ti aramidda wenno trabahoda. No dadduma met ketkasla saanda nqa ammo ti aqinana wenno agaliwaksay no'awan aramidda. Daytoy a pakaseknan maipanggep iti tiempoken panagasikaso ket maipadlaw kadaqiti pagsasao ngausaren dagiti Amerikano. Adu dagiti pagsasao maipanggep

6

15

yr

4.

iti oras wenno tiempo nga Ingles. Dagitoy dagiti

sumagmaMano a pagsasao.

Tr5 EXPRESSION Deftnition

wait a second "Wait a second. I'm almostready." - ti-k:aipapanan daytoy

wait a ket saanka pay a mapan iti

papanam. Saan pay a nakasaganaiti maysa a tao iti uneg timaysa a kanitOt vnno mieuto.Mabalin a mababayag pay ngemdaytoy. Dagitoy a pagsasaoket Mabalin a tieorkaipapananna

ket "Stop!" (agsardengka).Kas iti 'Wait a minute," ketmangibaga a sika ket masapulnga aquray it4 mabiit.

just a second dagitoy ket kapadpada dagitidua nga immununa. Ti kaipapanandagitoy ket "Stop" (agsardengka)wenno "Slow down". ( ginnayadka).Mabalin nga agbaliw i kaipapanandagitoy a pagsasao b aen iti

tono a panangisao. ggen analaing dagiti maestra nga

aqusar kadaqitoy.

in a second iti uneg ti maysa ito wenno

minute. Saan pay a nakasagana.

in a minute -

, just a minute

t

4.

on time nasapa adda iti hustp nga pras.

in no time

take qour time

free time

on your own time

on c;bmpany time

ite mabiit nadaras. ."I canNO the thermometer in no time."

Masapulak iti termometro

aginicnayadka saanka nga

agdardgras.

iti tiempo wenno eras nga awan

araramiden.

iti iempo a saanka nga agtrabaho ;

iti 1abukbukodam a tiempom.,

iti oras a panagtrabaho.

1 67

I

..

overtime

time and -a half

to take a time out

a good time

the time of your life

the time is ripe

to pass the time of day

behind the times.

Do you have the time?

labes ti apag-isu a bilangiti oras a panagtrabaho.

iti sueldo no ti matrabahuanket aglablabes iti bilangti apag-isu nga oras apanagtrabaho. Maysa ketguddua nga adadu iti sueldo,kas no iti sueldom nga $3.00kada maysa nga oras ketagbalin nga $4.50 kada maysanga oras iti ganarem.

aginana wenno isardeng tiafaramiden iti apagbiit;masansan nga usaren itipanagayayam.

panagragsak ragrag-o.

tiempo a panagraragsak

iti kasayaatan wennoskalaingan a tiempo apanagaramid (ti maysaa banag).

agaliwaksay, kaw itipanakisarsarita iti maysaa qayyem agpalabas iti oras.

kadaanan a tiempo ; saana moderno.

Ania kadi iti orasen?41

Do you have time? Adda kadi tiempom?Adda kadi araramidem?

Tr6 (RECOGNITION EXERCISES)

Bilbilin a suroten: No agbasaka, masapul ngaawatem ti kaipapanan dagiti sasao ditoy a panid. Itimaysa a yagas iti panangawit ket iti panangbasa kadagitoya sasa0 nga agraragup. Saan a basaen ti Sao iti tunggalmaysa. Padasen a kitaen dagiti'dua wenno tallo a saoiti maminsan laeng. Kas pangngarigan, kitaen.daytay -asarita - look &t this sentence. Kitaen tji bassit a tulnekdita.ngato ti at. Makitam kadi dagiti ta/lo a sao--look fit this? Basaen dagiti sarita kadagiti sumaganad apagasaasan. Padasen.a kitaen dagiti tallo a sao itimammaminsan. Markaan iti (/) dagiti agpada a paris.Mabalinmo a markaan ti akinkannigid a sao. Pardasam itiagbasa. Orasam iti bagim nga agbasa.

8

TO (MILITARY MATCH)

Directions:4 Iparis dagiti sumaganad nga oras a parakadkadawyan a panagiyuras kadagiti hustonga oras a para militar. Isurat iti letraiti husto nga eras a para talitar ditalaw-anty sakbay dagiti oras a para kadkadawyan.

Tra (ABBREVIATION MATCH)

Directions: Iparis dagiti sumaganad a sasao kadagitinaipaababa a sasao. Isurat iti letra tihusto a naipaababa a sao dita law-ang paraiti.husto a sao.

1

C.

t,

.11

UNIT II

ISLAND WAYS

pitEvA

Daytoy maikadua a paset ket maysa a pammasungad paraiti isla a Mahimahi ken iti siudad ti Tamarind. Maamammomdagiti tattao wenno dagiti umili iti isla a Mahimahi bayatti panangbasam kadagiti salaysay ken bayat ti panangaramidmokadagiti pagasaasan. Makitam met no kasano iti pannakaurnosdaytoy a libro ken no ania dagiti nadumaduma a kita a babasaenken pagasaasan nga aramidem bayat iti panangaramatmo kadaytoya libro.

Iti kangrunaan a pagasaasan iti pagsasao maipanggepiti Ingles para daytoy a leksion.ket iti panalpgawatmo nokasano nga usaren dagiti sao a pangisaad (prepositions), ketsaan la a dagiti salsalaysay. Adalem nga usaren dagitoysumagmamano a masansan a maususar a pangisaad kas dagiti,in, on, at, ta, ken toward. Bayat ti panangaramidmo kadagitipagasaasan, iitaem dagiti rirom tapno maammuam dagiti hustoken saan.

tvocabulary/Phrasesi

Readipg 1

agriculture /5g-rr-tedl'chsr/ n panagtalon

agricultural land - daga a pagtalonan

area /2'r&:,/ n disso lugar#

came /kamV v pt4pp of come simmangpet dimtengngen40

city /sIt'E/ n siudad

dolphin fish /(161'frn frsh/ n baliena

east /Est/ n days

eastern /E'st'arn/ adj maipapan iti daya

find /and/ v sapulen ;/11biruken

first /fqrst/ adj umuna immuna

fishing /frsh'rngt n panagkalap

grow /gra/ v agtubo dumakkel

head /hgti/ n ulo

hotels /116-tels/ n pl of hotel dagiti otel

industries /rn'do-stres/ n pl.of industry dagiti induatria

wenno'dagitipagsapulan

island /I-laind/sn isla ; puro

'it's about - daytoy ket maipangge.p ti..

language /lXng's4j/ n pagsasao

largest /11irje'est/,superl of.large kadakkelan

looked like - umasping ti umarngi ti

ai /mNn/ adj kangrunaan kaunaan

ivap-/mAp/ n mapa

More and more - umadadu manaynayonan

Tbst /mOst/ adj ti kaaduan ti kadakkelan

-named /namd'/ v passive nainaganan natudingan

near /ntr/ adj asideg

Pacific Ocean - Taaw Pacifico

II

I.

part /pirt/ n paset baqi

pineapples, /prn'ft-'als/ n pl of pineapple pinya

. plantatiOns /plgnitS-shans/ n pl of idantation dagiti taltalon

population /pdpiy?-171h.;n/ n bilang dagiti umili

ports"/Orts/ n p,l of,port pundungan dagiti barko wenno bapor

south /soutil/ n abaqatan

speak./spn/ v agsao

square miles - pananqrukod t daga nga aglawlaw

sugar cane /shaSO'ar kSn/ n unas

tail AS1/ n ipus udi

tourism /tiedr'Tz'sM/ n panagbaniaga turismo

Reading lA4.

called /WTI/ v pt,pp of call inayaban inawagan

drew /dra/ v pt,pp of draw inladawsp

flat /flgt/ adj patad .

footsteps /fdrt'steps/ n pl of footstep addang ; baddek

income /Inikam/ n sueldo kita ; nasapulan ganar

is located - ti ayan a disso ; pakakitaan wenno pakasapulan

a lugar

it's made up of - naaramid iti nabukel ti,

measured /mdzh'ord/ v passive nar.ukod rinukod

mountainous /moun-ten'es/ adj nabantay adu ti binbantayna

rainy /rSn'e"/ adj matutudo

region./raijon/ n paset we-nno maysa kadagiti nakabingayan

iti daga

rolling plains - paranq tanap

sources /adroit's/ n pl of source naggapuan paggapuan

stones n pl of stone batbato

walked /w8kti/ v pt,pp of walk nagna pinagna

were /war/ be pt of are (awan maitudo a tarusna iti Ilokanoi

12

2 1

Reading 2

actpallV //lIk'chn'al-6/-adv iti pudno nga

farmers farsmers/ n pl of farmer daqiti mannalon

founded /found'id/ v passive nairugi naisimpa naduktalan

growing /grCiftng/ v prp of grow rutangrang-ay dunakdakkel

reSidential /reVa-dten'shal/ n 1uga4 a pagtaengan yan

dagiti balbalay

west /west/ n laud

Reading 2A4

compared to - naipadis iti

easiest /§s'-est/ superl of easy kalakaan

evei since manipud idi

grown /gr6n/ v pp of grow rimmang-ly ; dimmakkel

rapidly /rgpqd-1F/ adv .nadaras napandas. ?

story /st&-',/ n sarita salaysay ; artikulo

"'Miscellaneous Translations'

I.

Nai

a-,

Trl (COMP ,HENSION)

Basaeniiti umuna a salaysay maipanggep

Ma imahi. Sungbatan daqiti sumaganad a saludsod.41,

Tr2 (VOCABULARY)- .

Masapul a maawatam dagiti saSaa dftdy,a listaan.

Isurst ti kaiyulugan dagiti4 naugoSgn,a sasao. No.kayatmo,

mabalinmo nqa isurat daytoy a.kaiyUlugan iti sigud a .

pagsasaom wenno ti,txga Ilokano.ao

A

0

II

a

13

o.

Tr3 (VOCABULARY)

1. Kaaduan dagiti turista a gusgustoda- ti agyan tiotel sadiay daya ti ili a Tamarind.

prefer. - gusgusto ipanggangruna

to stay"- agyan agtaeng agbati

Iti sao nga stay ket maysa a sao a- pangited-anag (verb).Iti kaiyuluganna daytoy ket agsardeng wenno agbati Lti-maysa Sikugar wenno maysa a kasasaad iti uneg tisumagmamano a kahito wenno tiempo.

2. Basaen dagiti Sumaganad a sarita.

a: Aey stay at home ori weekends.

la. They stay in the house at 1,ight.

c. They stayed in TaMarInd City.

d. They stayed at the beach.

d. She stayed for dinner.

. f. He stayled on'the

g. Young-Hee and Chul-Soo came to Hawaii last. year. Hong-Sik tayed in Korea.

h. The boys stayed clean all day.

i. Manuel stais healthy atl the time.

J. Be sure the room stays neat.

Markaan ti X dagiti sarita nga!adda ti ngato, noiti kaiyulugan ti stay ket agsardengmenno agbati itimaysa a lugar. Markaan met ti v/dagiti sarita nga iti.kaiyulugan ti stay ket mays,a a Wasasaad. Markagn itandagiti sarita. Kakpasanna, ituloy a basaen daytoy a '

salaY'say.

lataen dagiti. sarita nga iti kaipapanan ti stay'ket agsardeng wenno agbati iti maysa a lugar. Ania akita dagiti sao a sumaruno ti stay?

Oagiti Ababa a sao a sUMarsaruno ti stay ketmaawagan iti pangisaad (prepositions). Dag toy saoa-pangisaad kalpasan iti stay ket makatulong itipanangawatmo nga iti pagsasaritaan ket maipanggep itipanagsardeng wenno panagbati iti maysa a lugar.

1: 14II 23

II

Basaen dagitoy sumaruno a pangngarigan.

a. He stayed in the bathtub for an hour.

b. She stayed at theyarty.

Uliten manen a basaen dagiti sarita a pagasaasan:Ugesan dagiti sao a pangisaad (prepositional phrase)./

e-Kadagiti dadduma a sarita nga addaan stay., dagiti

pangisaad kalpasan iti stay ket makaibaga nga iti maysa

a lugar ket saan a naitudo wenne nalawag. Basaen dagitoysumaruno a pangngarigan.

place timeShe stayed 9n'oduty (for three hours).

place timeHe stayed in the Army (for five years).

Kitaen dagiti savita nga addaaA stay kasasaad

(condition). Agpada kadi dagiti sao a sum no ti stay

ken iti stay place (lugar)?

Iti Iugles ti Hawaii. Iti pagsasao nga Hawaiiano a*pidgin', mausar iti staz a kas pangited-anag (verb) .

no iti pagsasaritaan ket maysa a lugar. Basaen dagiti

sumaganad a sarita. Mangngeg dagitoy a pagsasao ditoy

-Hawaii. Mabalin met a saanmo a makita dagitoy a maisurat.,

Where he stay?(whermilis he?)

He stay da house.(He is in the house.)

She stal' Hilo.(She is in Hilo.) f

Pagsasarita Maipanggep Ei Tao ken Pagsasao4

Iti suMaruno a listaan }set naglaon kadaviti imp6rmasyon,maipanggep iti pangngawag kidagiti tao a naggapu iti sabali

a nasyon. NagIaon pay daytoy.kadagiti nadumaduma a

pagsasao a,naipatarus iti Ingles.

Masapul nga ammom iti Ingles ti katataom wenno

pagiliaM ken ti pagsasaom.

Ati tao a taga-lehina ket Chinese, ken ti pagsasaoda

ket Chinese. (Adu diira di makaammo nga iti Mandarin

ken Cantonese ket dua a sabali a pagsasao a Chinese.)

15

7DIti tao a taga-Uapan ket Japanese ken ti paqsasaoda

ket Japanese.

Iti tao a taga-Vietnam ket Vietnamese ken tipagsasaoda ket Vietnamese.

Iti vao a taqa-Pilipinas ket Filipino wenno Filipinoken iti paqsasaoda ket mabalinnga Ilokano wenno Tagalog..Adu dagiti sabali pay apagsasao ti Filipino.

Iti tao a taga-Korea ket Korean ken,ti pagsasaodaket Korean.

Iti tao a taga-Samoa ket Samoan ken ti pagsasaodaket Samoan.

Iti tdo nga adda darana nga Hawaiian ket maysa nqa .

Hawaiian. 'Adda pagsasao nga Hawaiian. ngem bassitendaqiti tao a makasao ti Hawaiian. Ti kaipapanan ti saonga Hawaiian ket dagiti tao nga adda darada nga Hawaiian.Mabalin met a daytoy iti nagan ti pagsasaoda.

Ania iti pangngawagtayo iti tao a taga-Mahimahi?0 nia iti nagan ti pagsasaoda no adda la ketdi?

It-i tao a taga-Mahimahi ket ken tipagaasaona ket

Tr4 (PREPOSITIONS)

fn iti uneg ti idiayon - iti rabaw tiat - idiay ; iti asideg ti

-to inggana't agpapan idiaytoward - a4turong ti agpapan itifidiay

gabalinmo nqa usaren daqiti in, on, a manqitudoiti maysa a lugar wennb disso.

in - mangitudo iti maysa a disso wennolugar a naserraan wenno 'nabakudan.

He lives in an apartment.

She lives in the house.

They live in Honolulu.

You are in Hawaii.

t16

a.

on - mangitudo iti maysa a disso arabaw wenno ruar.

She lives on Nene Street.

We live on Oahu.

The cat is on the,roof.

He sits on the floor.

Usaren iti in para kadagiti estados, pagilian,kontinente wenno nasyon, dagiti dadakkel ken babassita sisdad.

He lives in California.(a state)

He lives in Korea.-?.a country)

He lives in Asia.Ti continent)

,...Hd lives in. the West.(a large area)

He lives in Manila.(a city)

Usaren iti on para kadagiti isle wenno puro ken

kalie wenno kalsada.

We live on Oahu.(But we friie in Hawaii.)

They live on Nene Street.

""1.11114.,

at at - mangitudo iti maysa a disso nga .

adayu ti yan ti agsasao. maymaysalaeng a lugar wenno disso itipanpanunutentayo no useran iti at.

He lives at 2131 Mango Blvd.

He is at the beach.

He is at the hospital.

2 617

Mabalin nga adda sarita a kaii; kadagitoy:

She lives in'Hawaii on Oahu on a stt4et-.in-a house at422() Pali.Avenue.

He is in Hawaii on Oahu at the beach on abicycle.

Mabalintayo nga usaren dagiti to ken toward parakadagiti sasao a pangited-anAg a mangitudo iti maysa aturong wenno garaw.,0

to to - mangitudo iti garaw nga'agsardengiti maysa a tiempo ken lugar.

Mayes a naitlIde a tarigagay wenno papanan iti panpanunutentayo no usaren iti to para iti maysa a turong.

We walk to the beach.Thelaeach As our gOal or destination.

He goes to the park.

She is walking to the bank.

They are running to the library.

toward - mangitudo,iti tiqnay nqa awanmasnop a pagturongan, Saannga usaren pars iti maysa anaitudo a tarigagay wenno turong.

They are walking toward the beach.

He walks toward the bank.

The cat is walking tOward *the hospital.

The girl is running toward the park.

Tr5 (Exercises With Prepositions)

I

Pilien dagiti-sarita a mantliradawan kadagiti ladawan.nga adda iti sumaruno a panid. Isurat dagiti sarita ditaabay iti husto a ladawan. Mabalin nga adds nasursurokngam maysa a sarita para iti maysa a ladawan.

2

si

_

Tr6 (More Exercises With Prepositions)

------Easaelldagtt max ita. Ritaen-dagiti ladawan. Addauppat a sarita para ti tunggal maysa a ladawan.Lawlawen nga ugesan dagiti letra iti sarita a mangiladawankadagiti ladawan. Mabalin nga adda nasursurok ngem.maysa a sarita para iti maysa a ladawan. Markaan amindagiti sarita para.iti ladawan.

II 2R 419

UNIT III

MOVING IN AND EATING OUT.

Adda dua a kangrunaan nga aramidem .ditoy maikatlo apaset iti Iibro. Iti umuna ket isu iti panagadalmo ngaagbasa ken agbilin manipud iti maysa a listaan dagitimakmakan a para Amerikano. Iti maikadua ket isu itipanagadalmo nga agbasa kadagiti anunsio dagiti Iaklako nqaIidda iti warnakam. Adds daqiti naisangsanqayan a sasaonqa adalem para kadagitoy nga araramid.

Adda met daqiti babasaen a "cloze" maipanggep itipanagakar iti sabali a siudid ditoy maikatlo a paset tilibro.

2920

Nocabulary Translational

Reading 3

a Lot more - adadu pay

autobody job - trabaho nga agtarimaan kadagiti bagi ti

luglugan

family /f.,-Mi n pamilia

moved to - nagalis (ti pagtaengan a balay)

owns /ans/ v 3rd per sing kukua

soon /s55n/ adv iti mabiit daqus

Reading IA

applied for - nagkiddaw.iti (saad) nagsapul (ti pagtraeahuan)

as an autobody repairman - kas maysa nqa agtartarimaan ti lugan

custodian /kds-t6'daan/ n para dalus ken para bantay iti

maysa a lugar a. patakder

employees../4m-ploi'&s/ n pl of employee dagiti trabahador

owner ,rkw./ n ti akinkukua

residents /r4z'o-dnts/ n pl of resident dagiti tao ngg

agtaeng ti ti agyan

since /sins/ conj t; gapu

Reading_4

behind Pot-hInd/ prep iti likudan ; ilungalong

in five minutes - iti uneg ti singko (lima) a minutos

manager /mgn'ij-21-/ n mangiturturong

order Alr'dar/ n bilin (a kanen iti restawran)

savings account - panagurnong iti bangko

shopping center - tiendaan

was ready to.- nakasaganan nga..

Reading 4A

cross /krtis/ v agballasiw (iti kalsada)

t3 021

01

left /14ft/ adj katigid akinkanigid

million /mIl'yen/ n laksa

pick up - gumatang-pocketsr/i*ClitS7/-11-141-Of pecketbalsa- - - -- -

thanked /tlangk/ v pt nagyaman

various Yvar'6-es/ adj nadumaduma

was advised - naiihalakadan napatigmaanan

gpunui Restaurant Menu Terms

bacon /bS'ken/ n tusino taba ti baboy4

baked /b/ekt'/ v pt nahurno

black coffee - kape nga awan gatasna wenno asukarna

oalorie counter special - makmakan a saan a makaPalukmeg-

nababa dagiti mcalorie4na

cereal /str'6-01/ n makmakan kas dagiti bagas ken mais

chOice /chois/ n pili

coffee cake-/katf4-kak/ n mamon wenn(' tinapay

darn flakes /karn flelks/ n makan a kas maregmeg ti mais

cornmeal mush - tinapay a naaramid iti tuyo ti mais

Danish /dS'nrsh/ adj tao nga taga-Denmark,

egg /44/ n. itlog

fill /fr1/ v punuen ikkan iti nagyan

French /french/ adj tao nga taga-Pranses

fresh /fr4sh/ adj sadiwa kappuros

frosted flake - naasukaran a maregmeg ti mais (maysa a kita

iti makan)

granola /gelinWla/ n makmakan a bukel ti bagas wenno main

grape /grip/ n ubas

grapefruit /grip'fr63t/ n lukban kahel sua

guava /gwi'vg/ n bayabas

ham /tam/ n hamon

III22

,

hommade fham'ad/ adj naaramid wenno naisagana ken. daluto

,iti balay

hot cake bibingka

'links iltngks/ n pl of link agkakasilpo (kas dagiti Iungganisa)

,jam /jIm/ n nalUto a tubbog iti bunga a kas.dnIse

kelki n Hawaian word_ ubing

lychee flt'chtf/ n maysa a kita iti bunga a kas lansones

malasadas n Hawaiian word tinipay nga naluto

iti mantika

.manapua /mgn'Vp66'9/ n Hawaiian word siopao

.mango /Ming'gai n mangga

menu im4nsy55/ u listaan dagiti kanen'nga adda iti- 'restawran

muffins /mdfqns/ n.P1 Of muffin tinapay momon

'oatmeal. Mtem4.1/ n maysa.a kita ti makan (trigo)

omelet /3r1I'1lt/ n naprito nga itlog

omelet with cheese - naprito nga nga adda laokna a keao

ono /8'n6/ adj Hawaiian word naimas

opu /6sp6/ n Hawaiian word tian ! buksit

pancakes 01p3n.laka/ n pl of pancake bibingka

papaya /pw-PN'y/n papaya

pasion fruit - maysa a kita ti bunga

pineapple /prn',Vp-al/ n pinya

pineapple spears - naiwa-iwa a pi*a

pork /pSrk/ n karne ti baboy

pork filled - nasaleksekan iti karne ti baboyan.

rice krispies - maysa a kita iti makan a kas bagas nga adda

asukarna

sausage /sS'sij/ n suriso lungganisa

side orders - dagiti bilin a kanen iti restawran a saan

a kompleto

steak /stilt/ n karne (ti bakal

III

3223

steam /stEm/ n alibungabong : asok ti agburburek a danom

syrup /sar'ipp/ n arnibar4---

tender,/tgn'dar/ Adj nalutneng (ti panakaluiona)

toast /t5st/ n tosta

tomato /tuemi'td/ n kamatis tamatis

waffle /wLff'lal/ n bibingka

weight watchers - dagiti agpakpakuttong

wheaties /hwfft'ffs/ n trigo (maysa a kita ti makan)

whipped butter with syrup - nabatir a mantikilya nga adda

arnibarna

'whipped cream - nabatir a gata4

whole /1151/ adj sibubukel ti isu amin.

wiki-wiki /wr'kr-wr'kf/ adj Hawaiian word napardas

Reading Newspaper Ads

advertisements ild'vr-tiz'm?nts/ n anunSio

ad /gd/ n anunsio

available /P-vg'l2-bPl/ adl mabalin a gunoden maawst

bargains /bgr'grns/ n pl of bargain tawar pangipaleaka '

kadagitt laklako

blue collar - dagiti saad wenno trabaho a nadagsen

care /k2r/ v annadan aywanan

casuals /kgzh'65-a1s/ n dagiti kawwes a para inaldaw

concern /kson-sUrn/ v agngayangay ; maseknan

continues /19n-an'ye55s/ v 3rd per sing agpatuloy

dress shoes - sapatos a para pasiar wenno padaya

honored beh'erd/ v passive bigbigen itan-ok

inflationary /fn-f1S-shWngr'q/ adj panagbaba ti pateg ti

kuarta

items"/T.'tqms/ n pl of item banbanag

limited supply e adda naananay a kasapulan

III 3 324.

maater charge - maysa a wagas iti panagutanq

overalls /6"var-61z/ n pl of overall kawwes a para trabaho

plenty of - adu nga

quality work - naSayaat nga aramid (trabaho)

regularly priced - sigsigud ti patega------

safety /saf'tV n pannakaisalakan pannakaaywan

sneeze /snETz/ v .aqbaen

tools'/teiols/ n pl of tool rimienta

unbelievably Ain'br-IFiva-blei/ adv di-nakapatpati-

work clothes kawwes a para trabaho

tii-C-ellaneeagSraM-6-r-q

Trl (COMPREHENSION)

Basaen dagiti sumaganad nga ababa a salaysay ken

sungbatan dagiti saiudsod kalpasan iti tunggal maysa a

. sataysay. Dagiti sungbat para kadagiti saludsod ket

masarakan dita listaan ti makmakan para iti Opunui

3 425

LIMP IV

SAVING, NAMING, LOOKING, AND RENTING

pmEvIral

Adda dagiti tallo nga kangrnhaan a paset Iti maikapata leksion.

Dita umuna a paset ket adalem no kasano iti panagurnongidiay bangko. Adalem no kasano a basaen #agiti pormas amasapulmo nga'piraaan. no mangidepositokalti kuarta idiaybangko. No malpasmon daytoy a paset iti leksion masapula kabaelam iti agdeposito iti kuarta idiay bangko wennó itikompania a pagurnongap ken pagutangan.

Dita maikadua a paset iti daytoy a leksion, adalemmaipanggep kadagiti nagnagin nga Amerikano ken no'kasanonga usaren dagiti Ingles a sasao nga pangawag (iti sabalia tao).

Dita met maikatlo a paset ket adalem no kasano tiagsapul iti balay a maupaan. Adalem no kasano ti agbasakadagiti anunsio para kadagiti maupaan a balbalay, kenadalem dagiti naisangsangayan a.naipaababa a sasao ken sasao

--nga usarendagiti tattaa kadagiti annnsio nga adda itiwarnaken (diaryo).

3 176

pocabulary/Phrasesi

Reading_5

t

account Ae-kount/ n ti naurnong wenno nautang (iti bangko)

deposit /dr-pSz'it/ v agurnonci ; agdeposito (ti kuarta)

PgA.4W .a_naan7an'Y a Y'll..9.514 eras

ti maysa nga aldaw wenno uppat a pulo nga oras iti

uneg ti mays& nga lawas

put /pqt/ v ikabil.

Reading 5A

as soon as - iti mabiit

convenient /kan-vdn'yont/ adj nanam-ay ; nasayaat

in order to - tapno

joint /joint/ adj nagkaddua

joint savings ap ount -..urnong a nagkadduaan (ti dua a tao).

paycheck /pR-chNk n sueldo ; ganar (a tseke)

receiving /1.1-s6v.1ng/ v prp aw-awaten

single account 7 urnOng (wenno utang) i maysa a tao laeng

Signature Card Information

abbreviation /1-9-Pré'vd-R's46/ n naipaababa a sao

accurately /Xk'yar-rt'14/ adv awan kurang wenno riro

amount /0-mount n pakadagupan dagup

birthplace /biirth'plaS/ n Iugar a nakayanakan

business /brz'nrs/ m pangngedan ; negosyo

correaponds to - makipada iti .pumada iti

deliver /dr-lrv'eSr/ v alaen sa iyawat

maiden name,- nagin idi balasang

marriage Alar'rj/ n panagasawa ; panagkasar

surname /silr'n1m/ n apelyido

swiftly /swrft'ld/ adv. nadaras napardas

XV27

too old to work - lakay wenno nataengan unayen nga agirabaho

zip code numero iti distrito wenno purok nga yan ti

pagtaengan

Reading 6

cheapest /chgp'Ostfadj superl of cheap kalakaan

drapes /drSps/ n pl of drape kurtina

dryer /drt'ear/ n makina a_pangpamagaan dagiti kawkawwes

furniture /far'n-chPr/ n alalikamen ti balay

kinds /lands/ n pl of kind kita.; klase

kitchei, appliances aruaten wenno alikamen a para kusina

laundromats /ltn'dra -mSts/ n pl of laundrdmat lugar a

paglabaan ken pangpamagaan dagiti kawkawwes

partly-furnished /pSrt'lZ-far'nrshd/ adj na(ikkan ti

sumagmamano nga. alalikamen (iti balay)

refrigerator /rr-frrj%-rS'tar/ n pagidulinan ken,pangpalamiisan kadagiti makmakan tapno saan

a madadael wenno mabangles

.renter iirgnt"er/ n ti agup-upa

unfurnished ,dn'far'nishd/ adj awan alalikamenna

.Reading 6A

cause /kaz/ v pakaigapuan

considered /kPn-sid'ord/ v pt;pp imutektekan utuben

contain /k9n-tSn/ v naglaon ; laonen

cost /kast/ v agpateg

electpicity /Y-14k'trrsNa-tS/ n kuriente

exclusive /6ks-k15b'srV/ adj nalaksid ti sabali ; Saan a

mairaman isisu laeng

factor /fIk't?r/ n kangrunaan a maaramat

generally /j6nr-l16/ adv iti sapasap dti kaadduan

Iv28

household /hous'hEild/ n sangakabbalayan

i.e. (id est. that is ; that is to say) - dayta ket

kas iti

include /1'n-k16-6d/ v iraman ikadua

kitchenette /kreh'-ngt/ n (bassit.a) kusina

landlord /lInd'Iard/ n agtagikua ti balay wenno daga

locality /1.5-kal4a-te-/ n purok lugar

-premises /prgiOrs'rsrn pl of premise .lugar nga yan ti

balay

raise /rift/ v ipangato ipangina (ti pateg)

rental fee - iti bayad ngs upa

sink /singk/ p lababo baniera (pagdiram-osan)

shower stall - pagdigusan wenno banyo

studios /st'y'c5b'da-Ms/ n pl of studio dagiti babassit a

kuarto a maupaan nga awah iti solo a kuartona a

pagturogan

supply /sep-plri v ikkan (ti kasapulan)

toilet /toi'lrt/ n kasilyas

utilities /y6b-trl'ill-tirs/ n pli;f'utility dagiti kasapulan

iti balay kas dagiti danum, kuriente wenno gas

41(

1Miscellaneods Translations!

Trl (COMPREHENSION)

Hasáen dagiti sumaganad ngaiti kard a pagpirmaan (Signaturesumaruno a panid para kada RandyKalpasanna, suratan,met ti maysa

Tr2 (COMPREHENSION)

impormasyon ken suratanCard) nga adda iti4en Nancy Lee.pay a kard para kenka.

Hasaen dagiti sumaganad nga impormasyon ken suratan

iti kard a pagpirmaan (Signature Card) nga adda iti

sumaruno a panid para kada Randy ken Nancy Lee.Salpasanna, suratan met ti maysa pay a kard para kenka.

29

3

Iv

Tr3 (CVLTURAL EXPLORATION)

INTRODUCING YOURSELF AND BEING INTRODUCED

Ammom nga iyakMaMMO dayta bagim itan. Iti mabiit,maadalmo nga iyamammo ti sabali nga tao. Daytoy ketmaysa a pa4;et iti Ingles nga adda annurotenna; isu tipanangiyulom no kasano nga iyamammo iti bagim ken tisabali nga 'taw. Ita, masapul nga asaasem ti panangiyam-

ti- Unix* ken-ti: -firataati- iIqgaitat maarami-dmo- daytoy-iti nasayaat ken nasayud. Iti kangrunaan a paset itipanangiyam-ammo ket it plinangbalikas a nalawag kadagitiamin a nagan.

NAMES

Kaaduan kadagiti'Amerikano ket adda tallo a pasetiti naganda--ti umuna a nagan, ti akintengnga a naganken iti maudi a nagan wenno apelyido.

Iti umuna a nagan ket isu iti pangawag kadagitigaggyyem tayo. Isu iti nagan nga umuna nga ibaga noiyamammo ti bagitayo. Adu dagiti umuna a nagnagan ngaIngles. Hasansan nga iti anak a lalaki ket kapada itinagan ti amana. Masansan met nga iti anak a babai ketnainaganan ti nagan ti inana. Agpadpada iti nagan tianak a babai ken ti inana.

Iti middle name ket isu iti nagan nga adda itinagbaetan ti umuna a nagan ken ti apelyido. Masansana saan tayo nga usaren daytoy a nagan malaksid noagpirmatayo kadagiti nainkalintegan a kasuratan. Adudagiti agusar laeng ti umuna a letra ti akintengnga anaganda. Kas pangngarigan, ni Mary Anne Jones ketagpirma iti Mary A. Jones. Ti umuna nga letra itiakintengnga a naganna ket A.

Iti maudi a nagan ket isu iti apelyido. Dagitiubbing nga Amerikano ket kaaduan nga agusar itiapelyido ti amada. Ti naasawaan a babai ket masansannga agusar iti apelyido ti lakayna. Saanna nga usareniti apelyidona' idi balasang. Kas pangngarigan, niRobert Allen Jones ket pakasaranna ni Mary Jane Smith.Agbalinda nga Mr.-ken Mrs. Robert Allen Jones. Itlnainkalintegan a naganna ket agbalin a Mary Jane Jones.Iti naganna idi balasang ket Smith. iti.apelyid0 tibabai a balasang sakbay a maasawaan )(et isu iti maidenname. (Adda dagiti sumagmamano a babbai nga Amerikano.W7iasawaan nga agusar iti naganda (apelyido) idibalasangda pay laeng.)

3 9,30

IV

Iti nainkalintegan a nagan ket isu iti umuna,akintengnga ken miudi a nagan. Dagiti umuna kenakintengnga a nagan ket maawagan a naited s nagan nomaminsan. Naawagan daytoy a naited a nagnagan (givennames) gapu ta dagiti nagannak ket isuda ti nangpiliken nangited kadagitoy a nagnagan. Ti maudi a naganket isu ti maawagan nga apelyido (surname). Itikompleto a nagan ket isu ti naipka/integan a nagan.

INI T IALS

Dagiti J.nitials ket isu dagiti umuna a letraiti naited-a nagan-ken ti.apelyido.- Katt pangngarigan,ti Mary Anne Jones ket /tgbalin nqa MAJ. Dagi daddumaA tattao, kaaauan ket lallaki, ket agusar k agi annunaa letra ti nagan a kas naganda. Kaspangng rigan, itiagnagan iti Billy Joe ket mabalin a maawagah iti BJ.Masansan met nga usaren dagiti umunaNa letra ti naganno ti pagsasaritaantayo ket maipanggep dagiti daddumaA Presidents. Kas pangngarigan, FDR (FranklinADelenoRoosevelt), JFK Wolin Fitzgerald Kennedy) ken LBJ(Lyndon Baines Johnson).

NICKNAMES

Iti birngas (nickname) ket maysa a nagan,nga usareniti saad ti nainkalintegan a naganmo. Nqfdadduma dagitinagannak ket birngasanda dagiti annakda fti kastoy a

nagnagan. Kas pangngarigan, iti ubing nga agnagan iti

jlljaxn ket mabirngasan iti Bill. Iti babai nga agnaganiti Elizabeth ket mabirngasaiiria Liz.

No dadduma dagiti birngas ket makaibaga iti langa

wenno kite iti tao. Ngem saan nga ipanagan dagiti nagannakdagitoy a klase ti nagnagan kadagrti annakda. Masansan

a dagiti ubbing ti mangbirngas ti tunggal maysa kadakuada.le Kas pangngarigan, ti ubing a lalaki nga kas amarilio ti

buOkna ket mabalin a maawagan iti Cotton (kapas); wennoiti 'doing a nakuttong unay ket mabalin a maawagan iti

Slim (nakuttong). Dagitoy a birngas, no maminsan ket saan

a nasayaat. Kas pangngarigan, iti tao nga nakaanteobosket mabalin.i maawagan iti Four-Eyes (uppat ti matana);wenno iti'tao a nalukmeg ket mabalin a maawagan iti Chubbywenno Fatso (lukmeg wenno balkat). ,

Dagitoy dagiti sumagmamano a nagnagan nga Amerikano

nga ipanagan dagiti nagannak kadagiti annakda,

Girls Boys

legal name nickname legal name nickname

Abigail Abby . Alfred, Alvin Al

31

..s

IV

. Girlslegal name

BarbaraCynthiaDeborah

.ElizabethJaniceJanetJenniferJudithKatherineMargaretNancy

.PatriciaSuzehneSusan.

-TITLES

nickname

BarbCindyDebbieLiz, Beth, BettyJanJanJinny, GinnyJudy.Kay, Kathy, KateMarge, Margie.Nan,Pat, PattySue, Suzy, SuzieSue, Suzy, Suzie

Boy- legal name nickname

-Arthur: ArtAndrew' AndyDonald DonDaVid DaveEdward, Edwin 'EdFranklin 'FrankHenryHarrisonJamesJonathanKennethMichaelJeffreyPatrickRobert-RonaldStevenRandolph

. RandalRichard

SamuelTerrenceTerranceThomasMatthewVictorWilliamTheodore

HankHarryJim, Jimmy'John, Johnny'KenMicky, Mike'JeffPatRob, BobRon, RonnieSteve,RandyRandx,Rick, Rich,;Dick'Sam, Swirl,,TerryTerryTom, TommyMattVictBill, BillyTed, Teddy

rti panangiyam-ammo, adu dagiti tao nga saan ngaagusar iti tituio kadagiti nagnaganda. Nupay kasta, nodammom iti makiyam-ammo iti nataengan a tao, maysa ngasuperbisor wenno maysa nga maestra, nasayaat ti agusarkadagiti titulo.

Mairaman dagiti apelyido kadagiti titulo a pangawag.Kas pangngarigani ni Mary Lee ket Mrs. Lee no addaasawana. 'Miss Lee no balasang isuna. Ms. Lee no daytoyti kayatna a pangawagokenkuana wenno no saan mo nga ammono naasawaan wen= balasang isuna. Mary isuna no isu ketmaysa a gayyem, wenno katawenam, wenno maysa nga ubing

isurea. Saan nga awagan isuna iti Miss Mary, Mrs. Marywenno MS. Mary.

Adda sumagmamanc 4 babbai 4 mangnrurnos iti buOk ngaagusar iti Miss kadagiti umuna a naganda no minarimaan

41

Iv.

nqa agtrabtrabahoda. Ket no kastoy ti usarenda a pangawag,mabalinmo nga usaren iti Mass ken-ti umuna a naganda.Ngem nupay kasta, saan a masapul nga awagam ti sabali a

tao iti kastoy a panqawag. Saan met a aarusanger ngaawagam iti maestra iti Miss Mary, ngem'saan a nasayaat

ken gangannaet daytoy.

ri titulo para ti lalaki ket Mister (Mr.) . Awan ti

naitudo a titulo nqa Inqles para kad4giti /allaki nga*

naestaduan wenno baro. Narusanqer iti panangawag kadagitilallaki iti Mister no saan nqa usaren ti apelyido. Ni

Jim Johnson ket Mr. Johnson wenno J(m no isuna ketkatawenam, gayyemmo wenno maysa nga ubinq. Saan nga awagan

isuna iti Mister laeng.

No saanmo nqa ammo iti apelyido ti maysa a lalaki,mabalinmo nqa awagan isuna iti sir. Usaren iti sir a saan

nqa iraman ti apelyido. Masansan nga usaren iti siikadagiti lallaki a natataengan ngem datayo wenno kadagitiaddaan nangato a saad wenno rangko. Masansan nga aqusar

dagiti serbidor, serbidora-ken eskribiente iti sir para

kadagiti kliyenteda. Saan nga usaren iti sir para kadaqiti

nagnagan:

Sir CruzSir Johnson mabalin nga usaren daytoySir Charles para kadaqiti tao nga naarian.

(BrE = Ingles iti Rritania)

SHAKING HANDS

Makilamanoka iti akinkanawan nga ima. Daqiti tattao

ket masansan a makilamanoda no makiam-ammoda. Aglinnamano

dagiti lallaki no damoda ti makiam-ammo. Aglinnamano

dagiti lallaki maipapan iti panagkakadua wenno neqosyo

uray no agamammodan. Dagiti aqkagayyeman unay.ketaqlinnamanoda no saanda a naqkita iti nabayag a tiempo,

mabalin nqa dua wenno tallo a bulan. Saanmo a lamanue%

iti mlysa a tao kalpasan a maamammom iSuna no agkikita

kayo iti inaldaw.

Makilamano dagiti babbai no kayatda. Kaaduanna dagiti

lallaki ket saanda nga.iyawat iti imada malaksid no iti

babai ti umuna nga mangiyawat ti imana.

-EYE CONTACT.0 4

Kasapulan it panagkinnita iti panangiyam-ammo.

Daytoy iti panangk ta kadagiti mata iti tao a kasarsaritam.

No ibagam iti naga iti maysa a tao nga iyamammom, masapul 6

' a k em isuna: .

33

BODY SPACE

Amin a kultura ket addaan maysa a kaadayu iti bagia'suroten dagiti agsasarita a tattao. Saan a naisurodaytoy maipanggep iti thaadal daytoy adi.rmapUpuotan.

Dagiti Amerikano ket Agtakderda iti nagbaetan itidua wenno tallo a dapan no agsasaritada. Padasenyo ngapaliiwen dagiti Amerikano no agsasaritada. Makitam tikaadayu ti bagida no agsasaritada.

Tr4 (COMPREHENSION)

Directions: No iti sarita ket pudno, isurat iti "T"dita law-ang. No iti sarita ket saln apudno, isurat iti "F" dita

Tr5 (READING ABBREVIATIONS)

Directions: Adda ditoy dagiti aumagmamano a naipaababaa sasao nga mabalin a masarakan dita anunsida paset iti warnakan. Padasen a pudtuan_t4kaipapanan dagitoy naipaababa a sasao. Dagitikaipapanan dagitoy (wenno sug)at) ket addaiti libro a pagkitaan kadagiti sungsungbatpara kadagiti pagasaasan ditoy a libro.Mangitugot iti maysa a wArnakan (diaryo)nga Umay iti klase ken padasen no kabaelaMa saFfulen dagitoy a Aaipaababa a sasao ntaadda iti anunsio a paset iti diaryo.

43 34

a-

IPREVIE4

UNIT V

.

MADE-TO-MEASURE

.

.Maadalmo critoy maikalima a paset iti leksion

daddumh pay a banbanag maipanggep iti panagrukod'pga iguiarkadagiti rukod a dapan (feet) kan pulgada (inches). Asaasem

- iti panagrukod iti Uneg ti balay a pagtaengan. Rukodem iti

.maysa nga naipabassit a mode10 iti balay. Ket iti kasta,

4' %agusarka kadagiti rukpl4a pullada a Miangrukod kadaytoy amodelo iti baray. Kalpasanna, baliwam dagiti rukod a pulgada

% S tapno agbaliii a rukod a para dapan tapno maalam iti hustoA rukod ken karliAkkel'ti daytoy a balay.

k.Adalem met payt:dttoy a paset iti panagbasa,kadagiti

anuneio dagiti alaiikdmen I mailako. 'Adda dagiti naidumdumaa sasao para kadagiti.apunsio ti alalikamen. Adalem ngaawaten dagitoy a sass() Bayatit,4. panangaramidmo kadagitipagasaasan nga adda ditoy ,p ;ekgion.

NOmaipasOn daytoy a'1,eksion,4masaind. a kabaelam ti:

Agrukod ItC.maysa a kuarto nqa aguAgar kadagitipulciada, dapan en yirda.. .

2. Agrukbd Fti ndipabassit a miodelo itr 1:;4ay kenmangbaliw kadaqitij=ukoll a pulgada nga nausarnagrukod kadaytoy a modelo tapno agbalin a

rukodba para depan.

03. Man4ipatarus kadagiti naipaababa a ken

dagitl naWumddma a sasao aga adda iti anunsio

para kadviti*O.alikamen a mailako.

35 (14

Vocabulary/Phrase4

Reading 8

bunk bed /bringk bgd/ n maysa a kita iti katre wenno kama

carpet /lar'pgt/ n aplag iti salas wenno kuarto

chairi./chars/ n pl of chair tugtugaw

children /chrl'OzOn/ n pl of child ububbing annak

couldn't /katleOpnt/ v "could not" saan a mabalinan

decide /dr-sid/ v ikeddeng

dressers /drgs'orz/ n pl of dresser tokador ; pagidulinan

ti kawkawwes nga adda sarmingna

equalled /glkweld'/ v pt kapadpada pumada

expensive /4k-spgn'afv/ adj nangina4

family /fgm'9-15/ n pamilia

five-piece dinette set - lamisaan a panganan nga adda'uppat

a tugawna

garage sake - panaglako kadagiti babansg wenno alalikamen

iti balay iti.unèg ti garahe'

lamps /1gmps/ n pl of lamp lampara pagsilawan

lanai sale - panaglako kadagiti banbanag t.renno alalikamen

iti balay iti uneopti balkonahe

less important Hsaan unay a kasapulan

list /eist/ n listaan

living room llivirng rabbmi n salai

looted for - sapulen biruken

measurecr/mgzh"Drd/ v pt rinukbd sinukat

necessary eings'9,s6"6/ adj kasapulan masapul

needed /ngd'rd/ v pt masapur

pieces /pgstrs/ n pl of piece pedaso

queen-size bed - dakkel a katre a mabalin a parl dua wennoa

tallo nqa tao

V

.

right-sized - husto a kadakkel wenno kabassit

rooms /r55ms/ n pl of room dagiti kuarto, ailed

-sales /sIz/ n pl of sale panaglako tagilako benta

scale drawing naipabassit a ladawan iti balay maysa-

a plano iti balay

sofa /s6'fid/ h sopa

store /stSr/ n tiendaah

tape measure - banag a pagrukod

themselves /th4m's1vz/ pron pl kadakuada met laeng

trundle bed - maysa a kita iti katre nga adda jigayna ken

mabalin nga ipasirok iti sabali met a kama.

used /y55zdZ adj nausaren daan seguncia-mano

wanted /w8nt'id/ v pt kinayat ; nasapul

wrote /rat/ V pt sinurat ; naisurat

Reading 8A%

could /kd/ v pt of can mabalin

easier /Vz6-er/ adj comp of ealy nalaklaka

essential /T-s4n'sba1/ adj kangrunaan kasapulan

fibpally /f1'.ffa1'6/ adv icamaudiananna

floor plan - piano iti balay

handy /hWnd'7/ adj nalaka nga ara adda ti asideg

help /h4ip/ n tulong ; saranay badang

items /I'tams/ n pl of item banbanag

make up their mlnds ikeddeng iti kapanunutan ; disidiren

master bedroom - kadakkelan a kuarto iti balay

most /M5st/ adj ti kaaduan ; ti kadakkelan

searched /surchd/ v pt nagbirok nagsukimat

select /sr-I4kt/ v pilien

space /sp3s/ n naitudo a yam : law-ang

spend /sp'nd/ v aggasto agbusbus ; agpalabas

4 6.

V

(to) store /star/ v iddlin ipenpen

thought /thSt/ v pt nagpanunot pinanunot

wait /wgt/ v aguray

Reading Classified Ads

AA Simons /si!mens/ n nagan.iti kompania nga agararamid

kadagiti kudson dagiti.katre -

beauty rest - panaginana venno panagturog tapno sumayaat

vTrkno pumintas iti langa

bedroom suite - dagiti agkakaasmang wenno agkakaparis nga

alalikamen.iti kuarto

.chests./chgsts/ n pl of chest baul tokador

couch /kouch/ n pagtugawan wenno pagiddaan

custom built - naipaaramid iti kayatan a piano wenno langa

Duncan Phyfe - marka wenno nagan dagiti alalikamen

excellent condition kasayaatan a.kondisyon wenno kasasaad

(iti maysa a banag)

frame /frgM/ n nakabuklan wenno balangkas iti maysa a banag

headboard /h&I'bard/ n kayo wenno landok nga adda iti

akinngato iEi katre

heater vibrator - usaren a pagmasahe ken pangpapudot iti bagi

koa /k40'9/ n maysa a kita iti kayo wenno tabla

love seats - bassit a sopa wenno tugaw a para dua a tao

maple /m1"p91,1n maysa a kita iti kayo

mattress fingt'ris/ n kudson wenno akinrabaw a parte iti katre

miscellaneous /mTsva-ll'ng-91-6/ adj nadumaduma (a banbanaq)

naughahyde /n6'0-htd/ n naqan iti banag a kas.lalat iti ayop

oak /0k/ n nagan iti kayo

offer /a'for/ n iti pateg wenno presio nga itawar wenno

idiaya

old like new - daan wenno sequnda mano ngem kasla kabarbaro

pay laeng iti kitana

4738

.*

V

rattan /rX-tYn/ n ratan - nagan iti kayo

rosewood./rMz"wddd/ n maysa a kita iti kayo wenno tabla

sertapedic /silr't0-pt'dfk/ n 'mayta a kita iti kudson wenno

katre

,solid /961.rd/ adj sibubukel ken natibker

super firm - natangken, naintek, natibker unay

'walnut /w81"nUt./41 maysa a kita iti kayo

waterbed /wetstar-bgd/ n katre wenno kama nga agusar iti

danum a para.kudson

Reading 9

foot /f815t/ n saka sangadapan

grandfather /grSnd'f4'thar/ n lolo lelong

grandmother /gand'mtith'Gr/ n Iola Ilelang

grandparents /grAnd'par'nts/ n pl of grandparent dagiti..-

apong wenno amma ken inna ti nagannak kenka

Guess what, grandpa.. - Pudtuam no ania, lelong..

maybe /mi'be/ adv nalabit

measured /m6.zh'ord/ v passive rinukod sinukat

measuring /mge0,ar'ing/ n gerund panagrukod

metric system - maysa a wagas iti panagrukod maipapan iti

metro

second grade maikadua a grado (grade II)

tall /01./ adj natayag

taller /t8P9r/ adj comp of tall nataytayag atatayag

traced /trgsd/ v pt of trace inugesan inugedan

visiting /vrs'rt'rng/ v prp of visit sumarsarungkar

Reading 9A

equal /6,kwal/ adj pumada agpada

explain /n-spliin/ v ilawlawag

getting confused - mariribuk

1839

insists /rh'sr6tsi v 3rd er sing ipilit ipapilit

standard measurements - iti sigud wenno naisigud a panagrukod

PffiZinaneous Trans EFfi5Ftil

Trl (MEASUREMENT EXERCISES)

Directions: RukOdeniti kabarbaro a balayda Lee. Usareniti naipabassit a piano iti balayda nga addati immdhuna a panid.

4

Tr2 (MEASUREMENT EXERCISES)

2. Sumaren itan ti kaadu dagiti kuadrado a rukod pare:iti tunggal maysa (a kuarto) . Tipno maammuam tikaadu dagiti kuadrado para iti tunggal maysa akuarto, paaduen (multi ly) iti kaatiddagna (length)ken iti kaakabana (wid h).

4 91

40

UNIT VI

RUN QATCH.ING

=71Ditoy a paset iti leksion, basaem maipanggep iti

sistama ti bus a pagluganan iti Isla a Mahimahi. Bayatti panangbasam kada toy a paset, adalem a basaen dagiti

listaan nga i1u1uwa ken isasangpet dagiti bus ken adalema basaen iti mapa t siudad.

Adda met dagiti sasao a pangisaad (prepositions) kasdagiti through, into, o, from, ken between nga asaasemditoy a paset.

41

VI

PeCabulary/Phrasesi

Reading_l0

a lot of money - adu a kuarta wenno pirak

all day - maysa nga.aldaw iti agmalem

always /Ol'wRz/ ache kankanayon ; amin a panawen

breaking down - madaddadael maperdi

bought /b8t/ v pt, pp of.buy ginatang

brings /brings/ v 3rd per sing ikuyog iyeg

brought /br8t/ v pt, pp of bring nangikuyog nangitugot

buy /br/ V gunatang

buying /bring/ V prp of buy gumatgatang

children /chil'dren/ n pl of child dagiti ubbing

cost /kOst/ n pateg bayad

decided /di-sT'did/ adj nakasagana situtulok

expensive /4k-spgn'siV/ adj nangina

high school - nangato a pagaalan

houses /hous'is/ n pl of house dagiti balbalay

in the mornings, afternoons - iti bigat wenno malem

needed /n@d'id/ v pt, pp of need maaapul kasapulan

old /51d/ adj daan nabayagen nausaren

renting /r4nt'ing/ v prp of rent aqup-upa

runs from to - agtartaray wenno agbibiahe manipud

inqqana't

students /s/t/y45'8'dQnts/ n pl of student dagiti estudiante

system /sra'tZm/ n urnos ayus

takes home - iyawid

through /thr65/ prep babaen iti ; gapu ti

used /1,66zd/ adj nausaren daaneW segunda mano

visits /vis'its/ v 3rd per sing sarungkaran bisitaen

workers /Arktars/ n pl of worker dagiti trabahador

S

542

Reading 10A

between /br-twe-n/ prep nagbaetan iti, ti

housing area - lugar wenno yan dagiti)palbalay a pagtaengan

voted /V6t'id/ v pt, prl of vote bimmutos nagbutos

Reading 11

agreed Ali-grqd/ v pt, pp of agree tumunos r kumananong

city-wide - para tti aglawlaw ti siudadv

discussion,/dis'ku'stvn/ n pagsasaritaah 7 paglilinnewagan

during /d/y/dior'fng/ prep kabayatan ti ; bayat

easy /6'ze/ adj nalaka

figure out - patta-pattaen ; sumaren

go back and forth - agsubli-subli

had to - masapul a/nga

islana-wide para iti aglawlaw ti kala

lots of - adu nga

routes /rEiSts/ n pl of route daldalan ; pagnaan

said /s4c1/ v pt, pp of say imbaga sinao

shop iishep/ v aggatang makitienda

shouldVsh4bied/ v pt of shall rumbeng maitutop

so /s3/ adv ngarud iti kasta

take the bus aglugan iti bus

that is - dayta ket

those /th5s/ pron pl of that dagita

travels /trXv'als/ v 3rd per sing agbiahe ; agbaniiga

wanted /waint'la/ v pt, pp of want kayatan

weekday /w-el-da"/ n .dagiti aldaw manipud Lunes inggana't

Biernes

VI

5243

Reading 12

air.port ilepert sangladan dagiti eroplano

also /61's shW met ;pay

blocks /bl s/ n pl of block---bloke

build /bild/ v gbangon agpatakder

businesses /bis' n-rs/ n pl of busines ngngedan ;

pagsapu an

bus terminal - ista dagiti ugan (bus)

catch a bus - aglugan iti bus

company AdM'pa-nF/ n kompania a pagtrabahuan

416ge /ej/ n igid murdong

end and/ n pagtungpalan murdong

finally /fT'n0116/ mdv kamaudiananna

garage /g-rSzh/ n garahe

happy /hSp'6/ adj naragsak

merchants /14rtchnts/ n pl of merchant agtagtagilako

near /n/r/ adj asideg

north /n6rth/ n amianan

of course - ket wen ; agpayso dayta

owners /an'orz/ n pl of owner ti akinkukua

residents /rgz'Qodnts/ n p1 of resident dagiti agtaeng, agyan

ride /rTd/ v aglugan

several fsgv'ar.--9l/ adj sumagmamano nadumaduma

spa /spS/ n lugar a pagdigusan

stop /sti4P/ v agsardeng*

Suburb /sWW9rb/ n kabangibAg iti iii wenno siudad

turn /tarn/ v aglikmot ; agsikko agsubli

Bus Schedule

arrive /0-rTv/ v sumangpet

destination /d414'.*-nE'sh9n/ n yan a papanan

VI 44

1 53

east bound - agpadaya

e ective /r-ftO4trv/ adj maiz:uqi into no..

11f e /fgr/ n pilete ; bayad ti panaglugan

for further information - ti nayon a pakpakaammo

h4idays /11251.'9-diES/ n pl of holiday piesta : bakasyon

leave /agv/ v pumanaw ; umalis. .

one-way - maminsan laenq nqa agpapan r

paturday /sIt'vor-dE/ n Sabado

schedthe subject to change withoUt notice - dagiti listaan

ket masUkatan-nga awan pakpakaammona

.signs /Sins/ n la of sign karatula

Sunday /stIn'd11/ n Domingo

thru /thri0/ prep babaen ti

transit company - kompania dagiti lugan

via /v1"9/ prep pagnaan nga agpapan ti

west bound agpalaud

Pliscellaneous 'Translational

-Trl (COMPREHENSION)

Basaen dagiti sumaruno a sarita. Lawlawen ngaougesaniti letra dagiti napili a sarita a natarus ken nalinteg

a maibatay ti immununa a sarita. Daytoy a pakaitarusanket saan a mabalin a panangulit iti umuna a sarita.

Tr2 (VOCABULAR4)

No adda saanmo nga maawatan a sao.kadagiti basbasaem.saanka nga agsardeng nga agbasa tapno agusar iti libro a

diksionario, inggana't mapudtuam ti kaipapanan daytoy a

sap. Masapul a basaem iti sarita nqa yan daytoy a sao .

kalpasanna, basaem ti sibubukel a sarita. Maaansan a .

mapwatam ti'kaipapanan ti sao nga saanmo a masapul ti

agusar iti diksionario.

"iskiwat.

VI45

VI

Kas pangngarigan, kitaen ti amuna a sarita. Kitaendagiti sato nga island-wide ken-city-wide.

Ita, kitaen dagiti dua a sarita a mahgruga iti"That is." No makitam daytoy a sao "That is",.maamwamnga adda sumaruno a pakailawlawagan ti maysa a banagwenno sarita.

One bus is an island-wide .04s. That is, onebus travels batweeri-Far City and-Tiiiirind City.

One bus is a city-wide bus. That one bugtravels in Tamarind.City.

Makitam nga adda maysa a sarita kalPhsan ti "That is".Daytoy a sarita ket mangted'iti nayon a pakaammo. Noadda.makitatayo a that is, maamwan tayo nga adda nayon apakaammo nga sumaruno,a mangtulong iti panangaWat tayoiti immununa a sarita. MasaftSan nga adda nayona sarita no adda maysa a narikut a sao,tapno maawatantayo iti kaipapanan daytdy a sao. Isu nga ituiloymo itipanagbasam ken saanka nga agusar iti diksionario a mangkitati kaipapanan ti sao tunggal maksakitaka iti saamo ngamaawatan a sao. Padasem a pudtpan ti kipapanan dagitoy asasao.

Tr3 (VOCABULARY EXERCISES)A

Basaen dagiti sumaruno a sarita. Isurat ti kaipapanandagiti naugesan a sasao. ,Saan nqa agusar iti diksionario.

Tr4 (VOCABULARY)

Sapulen dagiti sumaganad a sao nga adda ljadagitisalaysay. Basaen dagiti'salaysay a pakakitaalv.kadagitoya sao. Padasen a pudtuan ken ilawlawag ti kaipapanandagitoy a sao nga.saaa nga agusar iti diksionario. Dagitisarita a pagasaasan ket addaan nayon a pakaammo amangtulong kenka.

Tr5 (VOCABULARY)

Dandani agpada iti pannakausar dagiti sap a catchken take kadagiti immununa a sprita. Ti kaipapanan tito ciia a bus ket iti tiempo nga isisardeng iti busken ti ilulugan iti maysa a pasahero. Ti kai9apanan tito take a bus ket iti panagbiahe wenno panaglugan ti bus.

5:.)46

Tr6 (LANGUAGE USE)

140RE PHEPOSITIONJ

into - ii uneg. tithrou4h bahaen itifrom - manipud iti mangrugi itibetween - iti nagbaetan iti nagtengngaan

into - mangitudo iti tignay wenno garaw;no nalpasen daytoy a tignay wennogaraw. iti maysa nga tao wenno banagket.iddan iti uneg (ti maysa a lugarwenno banag).

I. She is walking into the bank.

2. He is driving into the oitz.

3. They moved into an apartment.

through - mangitudo iti tignay wenno garawa saan nga agSardeng iti maysa a

lugar.

1. The bus goes through the town. (The bus continuesits journey.)

2. He walked through the park. (He continued walking.) *4

3. 'The'car went through the window.

_Lia-9.from - mangitudo iti adayu a tignay wenno

garaw; iti from ket masansan nga

. .

usaren a kaaua iti to.

. . ,

1.- Where are-you from?

2. I'm from Korea.,

3. The bus runs from Poi City to Tamarind City.

4. The letter is from her sister.

5. He traveled from Tamarind City to.Poi City.

VI

47

----71

betweenbetween - mangitudo iti maysa a lugar

iti tiempo wenno law-ang (yan).

The bus travels between Poi City and Tamarind City.

Jake's bar is between the bakery and the auto supplycompany.

Tr7 (More exercises With Prepositions)

Basaen dagiti sarita. Kitaen dagiti ladawan.Adda uppat a sarita para'iti tunggal maysa a ladawan.Pilien amin dagiti sarita a mangsalaysay wenno makaibaqamaipanggep ti ladaWan.

VI

,

k

48

(4

UNIT VII

THE BANKXNG BLUES

Ditoy maikapito a paset iti leksion, adalem dagitibanbanag maipanggep ti panagurnong ken panagusar ti tsekeiti bangko. AdaleAtno kasano ti agdeposito.iti kuartakadagiti bangko wenno kompania a pagutangan. Adalem mat nokasano ti mangiruar wenno mangala iti kuarta manipud itinaidulin wenno naurnong a kuarta idiay bangko wenno manipuditi kabukbukodam a tseke.

Asaasem met ditoy a paset iti panagbasa kadagitikasapulan nga Ornos ti sasao nga Ingles. Dagitoy nga urnosti sasao ket kas kadagiti sumaganad:

Subject be-verb going to + verbRandy is going .to drive.

Subject 4 be-verb going to verbHe is going to trim the tree.

Subject -4 be-verb going + to t verbThey were going to talk.

Maawagan dagitoy a pannakaurnos ti sasao iti "goingto .do".

Note:

subject - banag a saritaen wenno ammirisenbe-verb - (awan kaiyuluganna iti Ilocania)going to - apan mapan (ag pangited-anag (verb)

e.g. going to 4 drive = ag maneho-agmanehoverb - pangited-anag

49 58

Vocabulary/Phrasesi

Bank And Savings Forms

accompany /B-ktim1p-ne',/ v kuyogen danqqayAn kaduaen

acCOunt number Thnumero iti panagurnongan idiay bangko

0 acknowledge /X1c-nd1'ij/ v bigbigen ; akuen ; ipudno

activity charge bayad dagiti nausar a tseke (iti bangko)

coins fkoins/ n pl of coin kuarta a de-plata ; sinsilyo

counter check - tseke iti ban9ko nqa usaren a mangiruar iti

dulin a kuarta

currency /kar'i)n-se-/ n kuarta pirak

deposit Ali-pdzqt/ n ti naurnong deposito

deposit to credit of - maideposito wenno maitinnaq para ken..

detach /(11"-tX.ch/ v isina ikkaten

.endorsement /n-cl6rs'mQnt/ n pananqpirma ; panangbigbig

enter total dePosit here - isurat ditoy ti amin a daqup iti

maideposito .

'for banking:entry - para iti banqko laenq

list items on reverse side - isurat wenno ilista dagiti

banbanag dita likudan ti papel /

memorandum /m4mfB-an'dm/ n sinuratan wenno surat a

mangipalagip

new,balance - ti udi wenno kabarbaro a natidda a kuarta

ti banqko

non-negotiable /nbn-ni-grt'sh-t(a1/ adj di mabalin nqa-isukat

wenno ited ti sabali

passbook /pgs'boldk/ n libreta iti bangko

pay to the order of ibayad para kian ni

payment /pS'in?fnt/ n baYad

retain /ri-tan/ v ibati a kukua

.separately /s40S-rrt°16/ adv naisina naipusing aw

VII 50

-

show address if changed since last ,transaction isurat iti

numero ti pagtaengan no nabaliwan manipud idi naudidr"

a nagibangko

space for bank use only - law-ang a para usar laeng ti bangko

stub /stiib/ n ti mabati a murdong iti tseke (wenno tiket)

transaction /trgh-sgk'shOn/ n panangasikaso ; panallgaramid

maipapan ti panagbangko

withdraw /with-dr8/ v iruar ikkaten ti naurnpng a kuarfa

idiay bang.ko

withdrawal /wIth-drilrell/ n panangiruar iti kuarta manipud ti

naidulin idiay bangko ,o

Reading 13

acting /gk'ting/ n gerund panagarte ; drama

baggy iltAcrIT4 adj nalawa

cash a check mangipasukat iti tseke

cigar /si-glr/ n tabako

costume /k6"s".t/y/iOnm/ n kawwes N,

gasps /ggsps/ v 3rd per sing agal-al nabannoq

getting angry makapungtot makaunget

hobo /1115"b67 n tao nga awan trabahona ken agalla-alla laIng

h9bby /h6bW n paqgugustuan nga aramiden

ideas fr'd-as/ n pl of idea dagiti kapanunutan balabala

monther-in-law - katugangan a bahai

planning /plgn'rng/ n gerund panangigakat

play /pli/ n sarsuela abuya

reaches /reich'is/ v 3rd per sing kauten

rehearsing /rPhars'ing/ v prp of rehearse agasaas

relax /ri-lgks/ v aginana agaliwaksay

remembers /ri-m6in'tears/ v 3rd per sing malagip

replies /r1-plis/ v 3rd per sing sumungbat

ridiculous /ri-dik'y2-1as/ adj nakaang-angaw nakakatkatawa

VII

G

SI

runs down the street - aqtaray iti kalsada wenno dalan.

rushes /etish'i.'s/ v 3rd per sing agdaras

shouts /shouts/ v 3rd per- sing aqikkis ; aqpukkaw

signed fernoV/ v pt of sign nagpirma

smelly /sMel'U/ adj naan t

studies /stildse-S/ v 3rd per siiiq .kitaen a nalaing

suddenly /s4d'n-Iff/ adv dimtenq a di napakadaaA

surprise /s7r-prrz/ v siddaawen .

take (someone) out awisen- a mapan manqan wenno agbuya iti

sine

teller /t4.1.1r/ n ti aqsupsupli iti banqko

tonight /ta-rat/ adv ita rabii

wallet /wn'rt/ n pitaka-

we9r-ing--/wIr'r'ng/ v Orp-6f.wear nakakawwes

.wedding anniversary - anibcrsario iti kasar

wig /wYg/ n pinggol pudos peluka

wrinkled /rTricrkald/ adj aqkaretret ; di napirensa

Reading- 14

angry /Nng1gr6/ adj nakapungtot makaqura

bakery /b-a"k9-r6/ n panaderia

barber shop - barberia

choose ?chBSz/ v agpili 4 pilien

clean /klrn/ v dalusan

daughter /d8'tr/ n anak a babai

garage /g9.r4zh/ n garane!iti lugan

(to) go fishing - span agkalap

haircut Par'kiit/ n Okis

jaKiftijär/ n harra botelya

ainland /män-lgnd/ n dakkel a baqi ti"daga

ma o tree - kayo iti mangga

(be) rried aqasawa mingasawa

VII

6 152

never /ne.v'Or/ adv ni kaanoman

owned /5nd/ v.pt of own kukua

(be) retired - nagsardeng ti saad saanen nqa agtrabtrabaho

run (the bakery) - asikasuen (ti panaderia)

sit /srt/ v agtugaw

son /s6n/ n anak a lafaki

think /thrhgk/ v .agpanunut

trim /trrm/ v paisan gettengan

write/en/ v agsurat

Reading 14A

arrest AP-r4t/ v tiliwen ikabil ti imatang

Board of Health - Taripnong ti Salun-at

dad /dYd/ n informal f-a-ta tatang

faucets /feosrts/ n pl of faucet gripo

fix /frks/ v tarimaanen ; simpaen urnosen

glare /glary' v mingmingan mulagatan

good grief - (maysa a pagsasarita)

mom /mem/ n informal nanang nana inang

original owner - ti damo wenno immuna nga akinkukua

rain check - tiket a mabalin nga usaren ti sabali hga aldaw

eetired /rr-tTrd/ v pt of retire nagaardengen nga agtrabaho

sold /s61d/ v pt of sell inlako nailako

tomorrow /ta-m8r'6/ adv inton bigat wenno agsapa

wanna come? (want to come?) - kayatmo ti umay (sumurot)?

0

VII53

tkiscellaneoUs.Translationa

Trl (BAtIR AND SAVINGS FOR$S).

Asaasen a suratan dagiti pormas nga adda kadagitisumaganad a panid. KasaPtilan unay dagiti aasad'Asulnaganad. Makitam ken mabeleam dagitoy sagao.kadagititseke ken pormas iti bangko.';'

Tr2 (Balancing a Checkbook)

VII

-

SUngbatan ken suratan iti pprMO-nO:sumaruno a panid. Usaren dagiti'npaiata4644-,imtnormasYona nailista dita baba.

6 3

.

f

54

UNIT VIII .

THE RIG CRUNCH

1=4Iti maikawalo g paset ket naglaon kadagiti banbanag

maipanggep iti aksidente dagiti lugan ken iti panagtarimaan

kadagitoy. Adalem ditoy a Oaset no kasano nga pattgan ken

ammuen iti pateg ti panagpatartmaan kada4iti nadadael a-

kotse. Adalem dagiti naisangsangayan a sasao a kasapulan

a mangsungbat iti pormas nga usaren nga agpatarimaan ti

lugan.

Adalem met no kasano ti agbagkat ken'agiyalis kadagiti

nadagsen a banbanag a saando a mapasakitan ti begin. Iti

panagtrababo nga agtarimaan kadagiti luglugan, mabalin a

masapul nga agbagkatka kadagiti nadagsen a banbanag. Ket

kasapulan unay nga ammom iti husto a panagbagkat kadagiti

nadagsen a banbanag.

Ditoy maikawalo a paset ket maadalmo met dagiti Ingles

a nagnagan dagiti nadumaduma a linea ken korte dagiti

banbanag. Daytoy ngkimpormasyon ket makatulong kenka nga

agbasa kadagiti.bilbilin wenno panangiturong.

55 4

Vocataulary/Phrasesi

Reading 15

badly /bild'16/ adv nakaro unay (ti panakadadaelna)

bent /b$nt/ adj nakil-lo saan a nalinteg

brakes /brSks/ n pl of brake preno (pangpasardeng iti lugan)

broken /br6kNan/ adj nadadael naburak

:bumper /biliapi?r/ n salaknib ti auto

cannery /k61W!--e/ n pagilataan kadagiti makmakan

carrying /lear'e'rng/ v prn of carry agaw-awit

checked /ch4kd'/ v pt of check kinita

damaged /dXairjr v passive nadadael

dent /ant/ n kuppit lennek

fields /fads/ n pl of field taltalon

.

filled out - suratan a-sungbatan

fixing /fiks'rng/ n gerund panagtarimaan 7

frightened /frrt'nd/ adj nabutbutngan

got out (of his ear).- dimsaag wenno rimmuar manipud iti auto

hit /hrt/ v dumungpar

hurt /tart/ adj Masaktan madunor

labor /1S109r/ n aramid trabaho

miles /Inns/ n pl of mile milya

paint /p-int/ n pinta

parts /p4rts/ n pl of part paspaset (dagiti lugan)

per hour /petr our/ ti tunggal maysa nga-oras

pulled out in front (of him) - (nagmaneho) a pimmasango

rear quarter panel -- ti akinlikud a paset ti bagi wenno

balangkas iti lugan

repair bid form - pormas a pakaisuratan dagiti pateg ti

panagpatarimaan kadagiti dadaefti lugan

road /red/ n kalsada dalan

slammed (On the brakes) - binadekkan iti preno.a napigsa

VIII

^

56

0

speed limit - naitudo a pagpatinggaan a panagtaray iti lugansuddenly /stk'n'15/ adv di-napakadaantaillights /tS1'1,Xts/ n pl of taillight

dagiti akinlikud a,pilaw ti lugan

truck /triik/ n bagon luganturned /ternd/ v pt. nagsikko

unfortunately/11'far'ch-nrt'16/ adv ..mganan gasat malasvisit /viz'it/ v sumarungkar

bumisita

Reading 15A'

all Of a sudden - itidi-napakpakadaan a tiempo

along la-liIng/ adv (agpatuloy) a yanarrived Aa-rritd/ v.flt simmangpet ; dimtengattention./e-ten'shDn/ n panangasikaso imatangavoid AP-void/ v liklikan lieiancharged /chIrj/ v kt dinawatan iti bayad pinagbayadenjoying /4n-lioi'Yng/ v prp Agragragsak

agay-ayatenough /1"-na'f/ adj makaianay

entire /gh-trr/ adj amin dagupestimate /gS'be,7m-it/ n patta-patta ; pugtohuge /hylingy adj dakkei

immediately /1"-Imrde-ft'16/ adv dagUs itanlater /lIt'lPr/ adj comp of late naladladiw ngemoff hours - ti oras a saan

panagtrabaho wenno saan apanaglukat iti kompania

on his wayagpapan idiay,sadiAy adda iti dalan

out of shape - awan iti pormananadadael.

(net) paying too much attention - sawn nga agasasikaso wennoagimimatang

provided /pral147Idtrd/ v pt *sitednaisagana

rear end - iti'likudan

vill57

replaced/rr-pla'sd/ v passive sukatan baliwan

scene /sVn/ n buya ; ladladawan

shattered/shIttrd/ adj naburak ; nadadael

shook-up - nabutbutngan naPabutngan

slight /slit/ adj -agpagapaman

Astretch of road - kaatiddag ti kalsada

swerved/swilrvd/ v pt nagsikko a lumiklik

tires /tirz/ n pl of tire ligay goma

total /tat'l/ n dagup pakadagupan

twisted /twst'id/,adjnakil-lo ; natiritir

unhurt /i1Whart/ adj saan a nasakitan wenno nadunor

vieW /vy6b/ n buya .

ri_x_212aelrl_112.21t11.2tpdSafety-Operation

Lift

apart /s-pairt/ adj agaddayu

apply /04-p1i/ v. ipakat

arching farch'rng/ n agkubbo

arms /arms/ n pl of arm takkiag braso

basic rules - dagiti kangrunaannga annuroten

bend /bilnd/ v agrukbab agkubbo

beside /bi-sid/ prep ti abay

body allignmentpanangintar iti bagi

boxes/b6ksqs/ n pl of box kiton ; palko

briefcases/br4f'kNs'is/ n pl of briefcase

bassit a maleta

bundle /b(ind'l/ n tampong ; bungon

center weight - ti akintengnga wennobalanse iti bagi

centered /s4nthSird/ adj naipatengnqa

chock-full - napnb unay

close to - asideg iti

closet /k16e1t/ n bassit a siled a pagidulinan ti kawkawwes

VIII

Tally-balancedburdens.- agpada a padagsen ti agsumbangir

a takkiag a panagbagk;it wenno panagawit 4

ergpt /i-rgkt/ adj nalinteg ; hatAder

forward /fer'vMrd/ adj agpasango ; pumasango

(to) get off the ground - agbagkat ti maysa a banag manipud

iti daga wenno sueloa

-gradually /graj'ab-fal'U/ adv saggabassit

grasp /gr3sp/ v iggaman ; petpetan, k

handle /11116'1/ v kabaelan.nga aramiden wenho baqkaten

heave to ho 7 bagkaten ; itag-ay : ipanqato

hints /hints/ n pl Of hint bilbilin a pangiturong.

hips /hYps/ n pl.cf hip pading-pading ; patong

in line with nailinya wenno nakaintar iti

knees /nVs/ n pl of knee tumeng

legs /11gs/ n pl of leg gurong

lift /lrft/ v itag-ay ; ipangato ; bagkaten

mailltain /man-t3n/ v tenglen p

objects /&*jrkts/ n pl of object banbanag

opposite Pip'a-zrt/ adj kasupadi ; kasungani

plan /plgn/ n. g.akat ; panggep

possible /pes';-bladj mabalin .

prevents /pri-v&ts/ v 3 d per sing salakniban ; lappedah

pull /p1(11/ v guyoden ; utduten P1, 4

puts you flat on your back 7 mapaiddaka 1 matumbaka

raising /rSzi.ing/ n gerund panangitag-ay ; panangi-ngato

require /rt-kwir/ v makasapul

shelf /shglf/ n estante

shift fshift/ v iyalis

shopping bags - supot a pagikabilan ti ginatgatang.a

side /cad/ n sikigan a diana

spine /spTil/ n duri ; ti tulang ti bukot

59

straight /strSt/ adj nalinteg_

straightening /strat'n'ng/ n pananglinteg

strain /stran/ n napigsa a kabaelan panangpilit ti bagi

suitcases /s5btlasq.S/ n p1 of suitcase maleta

tactics /tIk'tYks/ n pl of tactic wagas

things /thrngs/ n pl of thing banbanag

tip yqu off your toes - matumba

uppei body - ti akinngato a paset ti bagi

upwards /4"werdz/ adv agpdngatg.

waist /wEst/ n siket sibet

weigh AkS, n dagsen ; kadagsen

piscellaneous Transiationsl

Trl (F1LL;pG OyT

Directions:

A REPAIR BID.F.ORM)

Sungbatan iti pormas nga useren ngaagpatarimaan iti lugan dita sumaruno a

nga agusar.kadagiti impormasyon ngaadda iti- salaysay nga, "Getting A CarRepaired".

' 4 .

t.,Tr2 GF4LING OUT A REPAIR BID FORM)

.16.iwct.ionst SungbAan iti pormas nqa usaren ngaagpatarimaan iti lugan vita sumaruno apanid nga agusar kadagiti.impormasyon nga

. Sqfadda iti salaysay nga, "Gettlng A CarRepaired".

F

Tys (tOMPREHENSIOU)

Agusar iti banag nga adda Vneg iti t/ase wennomangitugot ti sdmagmamano a banag,ethanipud*ti balay.Tungpalen dagiti bilbilin nga add? iti bAbasaen maipanggep

NOiriti panagbigkat, panangawit, ken panangiduron kadagitibanb anag.

,

(2..s

6 960

Tr4 (COMPREHENSION LINES AND SHAPES)

WORD PUZZLE

viu

Sapulen dagiti kompleto a sao nga adda iti kuadrado.Dagitoy a sasao ket mabalin nga agpabpababa wennoagpangpaegato. Saanmo a padasen a sapulen dagiti sasao.nga saan a naglinteg ti panakaurnosda. Lawlawen ngaugesan dagiti masapulam a sasao. Sapulen dagiti sasaonga inadalmo kadagiti napalabas a leksion kas dagiti, to,in from ken between.

7061

UNIT IX

"THE NUMBER IS IN YOUR DIRECTORY"

1Dulta

Ditoy maikasiyam a paset, mangaramidka iti maysa ngalistaan dagiti numero ti telepono para iti Xsla a Mahimahi.Bayat iti panangaramidmo ti daytoy a listaan, asaasem dagitisumaganad a kinalaing:

.1. Panangurnos kadagiti sasao iti urnos nga abesedario.'2. Panangbigbig kadagiti umuna, akintengnga, ken maudi

a nagan'..

Q. Pananghigbig kadagiti naipaababa.a sasao-nga adda,iti listaan dagiti numero ti telepono.

4. Panangbigbigkadagiti numero iti telepono kenpanangawat kadagiti gandat dagitoy.

No malpasmon daytoy a leksion:masapul a kabaelam ngausaren a nalaing dayta kabukbukodari a listaan (telephonedirectory). Iti panangurnos kadagiti sasao ket masapul amakatulong kenka kadagiti sabali pay nga araramid p dagitisasao ket kasapulan,a maurnos. Ras pangngarigan, masapul a.kabael,am nga usaren a nadardaras iti diksiona4b nga Ingles,ken kabaelam iti agurnos kadagiti pappapel kalpasan itipanangkompletom kadaytoy a paset.

Maadalmo met ditoy a paset dagiti adu a sasao nqa Inglespara iti kakabagyan, ken.basaem dagiti ababa a salaysaymaipanggep kadagiti pamilia nga'Amerikano.

NOTE: Masapul a maawatam no kasano iti mangurnos kadagitessasao sakbay nga agpatuloyka dita maikasangapulo a paset.Dita maikasangpulo a paset, mapanka agadal idiay pagbasaanti libro (library). Maduktalam nga iti pananqawatmo itipanangurnos kaà,agiti sasao ket agbalin met a nalaklaka itipanangaramatmo ti pagbasaan.

71

flocabulary/Phraseg

'Make A Telephone Directory

alphabet /Nl'fa-bet/ n abesedario

alphabetical order - pennakaurnos a kas lortos ti abesedario

dam.alphabeti4ing-/X1'fP-bZ'tTzling/ v prp panangurnos a kas.

Nabesedario

IX

answer key - (libro) a'pagkitaan kadagiti sungbat dagiti

salsaludsod wenno palesaasan .

begin /br-gin/ v mangrugi irUgi ; mangipunganay

choose /c1166z/ v pilyen

committee fka-mreF/ n tinong pagtitipongal

directly below - sumarsaruho a dagus

divide /d1-vitlif v agbibingay aglalasin

exchange /gks'chSnj/ n. numero iti telepono

follows /f8l'ös'/ v 3rd per sing sumarsaruno ; sumacianad

husband /htfz'bnd/ n asawa a lalakf

initials /1"nrsh'Qls/ n pl of initial dagiti umuna a letra

ti nagan

(is) listed under - naitista (iti babaen1 ti)

e

lives flivz/ v 3rd per sing agtaeng agyan

make-u mrlk-ap/ v .mangaramid agaramid

mid le names - dagiti akintengnga a nagan

paid /p3c1/ v pt nagbayad

shops /shtlps/ n pl of shop tiendaan

teams /tfts/ n pl of team timpuyog ; bunggoy.; grufle

telephone directory - listaan dagiti numero ti telepono

text /t%kst/ n libro pagbasaan (nga adalen)

72

63

,Vilscellaneous TranslationQ

I X

Trl (MAKE A TELEPHONE DIRECTORY)

2. Iti laeng nagan ti asawa a lalaki (wenno ama)iti maikabil iti listaan dagiti numero ti telepono noagkakabbalay iti maysa a pamilia.

Maysa laeng iti teleponoda Jim Johnson kenVictoriano Cruz idiay balayda (kitaen iti listaan kadagitipanid 215-1.7), ngem kayatda a mailista ti naganda a duaiti listaan dagiti numero ti telepono. Nagbayadda itinasurok a $2.00 iti kompania ti telepono ken nailista. tinaganda a dua.

Dagiti doktor nga adda MD kalpasan ti nagandaket nailista iti numero ti opisinada sakbay ti numeroiti pagtaenganda (balay) . (Kitaen dagiti pangngariqan

sumaruno a panid.)

-Tr2 (CULTURAL EXPLORATION: RELATIVES)

Adda manmand a sao nga Ingles para iti kabagyan.Iti sumaruno a chart ket mangiladawan kadagiti kadawyana sao nqa Ingles para kadaqiti kabagyan.

Kitaen ti sao nqa you (sika) nqa adda iti chart.Dagiti sao pare iti tunggal maysa a tao nga adda ditachart ket mangipakita iti nagkabagyananyo ti dayta nqatao. Kas pangngarigan, ti kabsat ti inam ket uncle(uliteg). Agparang daytoy a sao (uncle) gapu faiiudaytoy ti sao a mangiladawan ti panakikabagyanna kenka.Ken, dagiti grandparents (apong) ket isuda dagiti amaken ina ti inam. Agpareng daytoy a sao gapu ta daytoyti panakikabagyanna kenka.

(Adda iti chart dita sumaruno a panid.)

64

(grandfather's (grandmother's. (grandfather's (grandmother's'parents) parents) parents') parents)

great-grandparents

grandpalrents

1 N.uncles father aunts

cousins

\1/4

cousins

great-granhparents

grandparents

uncles moilher aunts

cousins

brothers S-i-aers rY&fl brothers sisters

Your spouser Ilhusband or wife)

daughters-in-lawl.--sons daughtrs---sons-in-law4

granlidren grandettildren

Your spouse's mother is your mother-in-law.

Your spouse's father is your father-in-law.

Your spouse's brother is your

Your spouse's sister is your

S.

Ix

AMERICAN FAMILIES

Ditoy Estados Unidos, adu dagiti babassit a pamilia.Masansan a dagiti annak-ket umadayuda manipud iti sidongdagiti nagannak tapno mangrugida iti kabukbukodanda.apamilia: Masansan a ti pamilia ket binukel dagitiagassawa ken dagiti annakda. Mabalin met nga agaddayuiti pagtadngan dagitoy bassit a pamilia. Adu met dagitiannak a saanda unay nga amammo dagiti apongda wenno ikit,

uliteg ken kasinsinda.

Adda dagiti sumagmamano a pamilia a kabbalayda dagitlapongda. Ngem masansan nga adda bukodda a balay uray nokalugaranda dagiti annakda.

Ditoy Hawaii,'agaasiddeg dagiti pagtaengan dagiti

annak ken dagiti nagannak. Ti gapuna daytoy ket itiestado nga Hawaii ket bassit a lugar ken adu dagiti taonga agayat nga agtaeng ditoy. Ken, adda met napigsa abilegsti biag maipapan kadagiti tao nga Oriental tapno

dagiti tao ket isuda ti akinrebbeng a mangkiti-kenmangaywan kadagiti nagannak kadakuada. Masansan a dagitiapong ket adda kabukbukodanda a balay. Mabalin met ngaagaywanda kadagiti apo no mapan agtrabaho dagiti nagannak.

7465

VOCABULARY

Dagiti sac, para kadagiti kabagyan.

your father's parentsyour mother's parents

lyour parents

yyour,-Fither'sour mother's brothers

lour ath-gr7W-gr'S e sour mothee's sisters

lyour sibTIKJ-S_

Iyoui-Uncles' children.]

1-17E$uf aun-ETT-C ren

Sao a pangawag

A

=I

your grandparents,grandfather &

grandmother.

'

t__lyour father & motbeil

[Youruncles

your uncles-

your brotherssisters

pour cousins

[your cousins

14,

Usaren dagiti ubbing dagiti sumaganad sao apangawag kadagiti nagannak kadakuada:

fatherdaddydadpoppa, papa

mothermommymommamama

.Yfrsaren dagiti sumaganad a sao para kadagiti apong:

grandfathergranddad'k.granddadkly.grandpa

grandmothergrandmatutu (Hawaiian)grandmama

.Usaren dagitl sumaganad a sao para kadagiti ikitke's uliteg:

uncle if first nameUncl.e. Bob

aunt 4- first nameAunt Helen

Pasaray usaren iti auntie (ikit) para kadagitibabbai a nataengan nga asideg a gayyem uray saan akabagyan isuna.

I X

el

66

Masansan nga ayagan dagiti kasinsin ti umuna anaganda. Dagiti dadduma ket agusar ti pangawag a,cousin (kasinsin) umuna a nagan; kas iti, Cousin Sarah,Cousin Mike. Ngem masansan nga awagan laeng dagitikasinsin ti umuna a naganda.

.Tr3 (COMPREHENSION)

Pagpadisen iti urnos ti pamilia nga Amerikano kenti pamilia ti lugar a nakayannakam. Pagsaritaan ditaunegti klase dagiti pagpadaan ken paggidiatan dagitoy.Iti kadi pangnagan kadagiti kakabagyan ket narikrikutngem dagiti pangnagan para kadagiti Amerikano? Adukadi dagiti sabasabali a nagnagan para iti ina ken ama.

.1

xx

7 6

67

UNIT X

ONE FOR THE BOOKS

*Ditoy maikasangapulo a paset, adalem dagiti banbanag

maipanggep iti panangsapul.ken panangusar kadagiti libro.Iti umuna a past ket maipanggep kadagiti libro a ktabasaen.Adalem dagiti sae. nga Ingles para kadagiti paspaset itilibro. Adalem ken mailn-ammom iti maysa a libro sakbay abasaem.daytoy.

Dita maikadua a paset iti leksion, mapanka agadal idiaylugar a pagbasaan iti librollibrary) ken' adalem no kasano ,

nga usaren dagiti adu nga libro ken babasaen a mabalinmonga aramaten ken kasapulam. No mhlpasmon daytoy a pasetmasapul a kabaelam nga aramaten dagitoy sumaganad a banbanaga pakasarakam kadagiti kasapulan nga,impormasyon:

1. The Card Catalog2. Pamphlet Files3. Reader's Guide to Periodical Literature-4. Picture Files

(Adda kaiyulugan dagitoy dita listaan ti sasao nga adda

kadagiti sumaganad panid.)

NOTE: Ditoy a paset, kasapulan nga awatem no kasano itipanangurnos kadagiti sasao tapno nalaklaka panangaramatmoiti lugar a pagbasaan.dagiti masapulmo iti agasaasmaipanggep ti panangurnos kadagiti Aro, adalem ti maikasiyama leksion ken aramidem wenno asaasem dagiti.araramid ngd addaiti leksion Maipanggep ti telepono ken listaan dagiti numeroti telepono.

tiocabulary/Phrasesi

Getting Acquainted With A Textbook

answers /Xn'sorz/ n pl of answer dagiti sungsungbat

author /8'.thUr/.n mannurat ; nangisurat

chapters /chIp't7rs/ n pl of chapter dagiti kapitulo

Jks-lektV v tiponeri alikuMkumen

'41opyright /k6p16-rtt/ n kalintegan iti libro

attts /Wks/ n pl of dot dagiti tulnek

editor /4d1,4-t.ar/ n- mannarawidwid ti warnakan

figures-/frg'y9rs/ n pl of figure dagiti ladawan

get acquainted with - makiam-ammo ; maam-ammo

glc4sary /g1Spie-r6/ n nakatiponan dagiti nailawlawag a sao

headigs 7h 6d4I'llgs/ n pl of Woking dagiti pangrugian ; paulo

- index /in'aisin'.smangitudo ti pagkitaan

°information /intfii'shn/ n pakaammo pakdaar impormasyon

interesting iiint;.( adj makaay-ayo

-Italics /i-tIl'iks/ n pl of italic dagiti naisurat ti sabrai

nga letra

look through - *itaen manipud kadagiti..

marked /mIrkda/ V passive namarkaan

numberea /ntm'tard'/ v passive naikkan iti numero

once "Ana/ adv maminsan laeng

page number - numer6 iti panid (dagiti libro)

poem /p115"46/ n Ndaniw

poetry /p8-tr5/ n dandaniw

preface /pr4'fia/ n pangirugi iti sinuratan

printed /print'id/ v pasOve naimprenta

printing dates - dagiti peltia a panaiaimprenta

published /prib'lIshdV v.passiVe naisaknap ; naiwarnak

publisher /pUb'lrsh'29T/ n ti agisaknap.,; agiwarnak1,

6

69

recognize /rgk-gsniz/ v mabigbig ammuen

review /ri-vy66/ v panangasaas panangammiris

self-check test - panangasaas (eksamen) iti bagi

table of contents iti mangitudo kadagiti pagkitaan kadagiti

libro

textbook /tgkseb6,&/ n libro a pagbasaan ken pagadalan

thumb through ukraden dagiti panid ti libro babaen ti

ramramay

title /tIt'l/ n titulo paulo

Underlined /dn'dPr-lind/ v passive naugesan.; nalinyaan

up-to-date /dp-ta-dat/ adj kankanayon hga apag-isu ti

pettiana ; di maladaw

useful /y6bz'fdl/ adj masapul adu't pakasapulanna wenno

pakaaramatanna

written /rien/ v passive naisurat

wrote /r5t/ v pt of write insurat naisurat

Using The Library

artacles /ar'ti-kRis/ n pl of article, banbanag a naisurat

artikulo

available /0-va-'10-bal/ adj mabalin a gun-olen ; mabalin a

maawat

aware of - siaalibtag sisisiput

borrow /b6r'd/ v buloden bumulod

bound /bound/ v passive of bind naakkuban wenno nagtitipon

kas iti libro

card catalog - katalogo dagiti kard

coXlege /kbl'rj/ n kolehio

copies ilecip'4s/ n pl of copy dagiti kopya

film strips - dagiti pelikula

imaginable /1-mg)'a-np-b,Pl/ adj mabalin a patta-pattaen

70

-interested /In'triat'id/ adj mangayangay maayayo

librarian /11"-brgr'd-m/ n agimaton ti nakaipenpenan dagiti

libro

library fli-brer'd/ n penpen dagiti libro lugar a pagbasaan

ken pagadalan

magazines /mXg'-24ns/ n.pl of magazine dagiti warnakan ti

sapasap a babasaen

material /ma-ttr'U-al/ n aruaten-

microfilm /m1"kr2.-frImY n dagiti kababassitan a pelikula

movies /mon'vErii n pl of movie dagiti sine we'nno pelikula

newspaper /n/y/65z'O"var/ n warnakan diaryo

pamphlets /pXM'flits/ h pl of pamphlet dagiti naingpis ken

ababa a babasaen

pamphlet file - urnos dagiti babasaep a naingpis ken ababa

Periodical Literature - dagiti babasaen wenno wArnakan

public /pUb'lik/ adj maipapan ti pagilian

puppet show 7 dagiti pabuya a babassit a munieka (sinan-tao)

Reader's Guide ti mangiturong kadagiti agbasa

records /rek'rdz/ n pl of record dagiti plaka

reference /r4f'ar-ns/ n reperensia pagkitaan ken

pangpaneknekan

shelves /shnvz/ n pl of 'shelf dagiti estante

specially tra,ined people dagiti tao naa.adanlaisangsangayan

a.nagsanayan wenno kinalaingda

subject /sbb'jgktV n topiko banag nga ammirisen

take plac sukatan sublatan

topic //tio ik/ n topiko banag nga ammirisen wenno saritaen

University yWn.P-viles4-t6/ n unibersidad kangatuan a

pagadLan

videotapes /vfd'e--15'taps/ n pl of videotape dagiti pelikula

Q....

71

, ,

4

P4ascellaneous Translationsl

Trl (COMPREHENSION) .

20. Basaen dagiti sumargaruno a lio§taan. Basaen'iti

listaan nga addaan numekOna'nga (1-8). Basaen iti

iistaan nga ad4a4n 1etrana ngel(a7o). Iparis dagiti

paset ti libro nga adda iti kahawan ken dagitipakpakaamo (impormasyon) nga addo iti katigid.Naaramidden iti umuna nga bilang a pagkitaam.

.P

Tr2 (VOCABULARY)t,

Ilawlawag ti kaipapanan dagiti samarsaruno a sao.

Naited dagiti pangngarigan a sarita para ti tunggal sap.

Mabalin a kayatmonga asaasen nga,isurt dagiti sabali

a pancingarigan.

if

3

a

0

y.

72

PREI.qEWI

UNIT XI

HELP WANTED /MALE & FEMALE

'Ow

Maadalmo ditoy maikasangapulo ket maysa'a paset nokasano iti aqsspul wenno agbirok iti.pagsaadan ken no kasanoiti agsagana a *mpan makisarita tilagA-4ted-saad. Nomalpasmon,daytoy. a paset, masapui hga ammom no kasano ngaaramideh dagiti kumaganad:

1. Suratan iti maysa nqa aqit-ited-saad nga agkiddawiti pormas.

2. Mangsungbat kadagiti pormas iti pagsaadan nga awanrirona.

3. Mangurnos ken mangdalimanet kadagiti pappapeles'akasapulam iti.panagslpul iti saad.

4. Manqaramid iti surat maipanggep kadagi,ti nagadalamken dagiti napalabas a nagsaadam (rgsum6)..

S.. Agsagana a mapan makisarita it1 agit-ited-saad.6. Aqusar iti lugar a pagbasaan, it1 warnakan'ken

iti apisina a Pagsapulan saad. .

Masapul nga addaanka kadagiti sumaganad no malpasmon

daytoy a paset:.

1. Maysa a pormas (a pangkiddawliti saa4 anasungbatamnqa awan rirona.

2. Maysa nga sUrat a pangrekomendar.3. Maysa nga nagan iti ta6 nga usarem nga agrekomendar

kenka.4. Maysa nga naimakinilya a surat iti nagadalam ken

nagsaadam nga awan rirona.

Kasapulan unay dagitoy nga impormasyon nqa adda alto

a paset. Masapul nqa idulinmo daytoy a paset iti leksiontapno addanto usarem no agsapulka iti saad kadagiti

.

masangwanan a tiempo.

.*

7 3

.82

Is

4

,

Application Forms

accur:Ite

advertiVtd /Sd'u,r-tr

applicants Alp'1,t7.k.-41

pagsaadan t.

awan kurang wenno riro

passive naiwarnak; naiwaragawag

of applicant ti!'agdawdawat iti

application forms - dagiti pormas nga usaren nga agdaWat

iti pagSaadan

ask (for a job application) in writing 7 agsurat nga agdawat

ti pormas nga. usaren p pagdawat ti trabaho.

edUdation /*el'oo-ka'sh,n/ n ti inadal

.employers n pl of employer dagiti agpatrabkho;

akinkua ti pagtrabahuans:

employment /6M-ploi'mcgit/ n pagsapulan; pagtrabahuan

ekcperience n.. kapadasan

4 interested /1.-n'trrse1'd/ v pt of interest "iflangayangay

interviewer /In't6r-vy6Cr/ n ti agsaludsod wenno makisarita

messy /cvls'6"/ adj nawaratsaan a nalinis

neat /het/ adj nadalus ken naurnos, .

personnel departments - ti benneWiti kompamia a pagdatpatan.

ti saad

sample /sam'p,il/ n

skiAls /skils/ n pl

tcli get fo know you -

'straining /tran'tng/

pangiparancv pacipakpakita

of ski4l dagiti kinalain4tapno maam-ammoka

n panagsanay; pagsanayan

whoever /116b-4v',..r/ pron sino man

Emp:loyment AppliciEion Forms

abitlitv kabaelan

aCcount /-kount/ v ilawlawa9 iti pangokoman

ages of dependentis - tawen dagiti anak ken ti asawa

authorize /-th,-riz/ v itdan pannakabalin; pusgan

belief /bi-ldf'/ n pammati

beneficial /4&0,..-frsh4,-)1/1Adj ,makapaimbag; makatulong

cause /k6z/n gapui punganay ,

character far'rk-ePrin kababalin; gagangay ti kinatao

choosing /chboz'i'ng/ n gerund panangpili

44 .

gr. 110.

-

74

civic organizations - pagkakaduaan dagiti umili

.color eyes - maris dagiti mata..J?

_.cOrof-Kiiir - maris ti buok

companies /kdm"p;--na/ n pl of.vomPany dagiti kompania;

baray a pagtrabahuan

conduct /k3n-dt"/ n kadawyaWngali

craft skills - kinalaing kadagiti aramld

damage /(156"5..)/ n. dadael

degree /dY-grU"/ n -ti nalpas nga inadal iti kolehio

discharge Alis-charj"/ n panakaikkat (ti saad) .

, 0 .

'dismissal /dis-mYs'all/ n pangikkat..

dratt dlaisification - ragup wenno numero ti panakayab nga,.

agserbi iti hukbo a militar

driver's license - lisensia nga agmaneho

failing to pass - saan a makaruar (ti eksamen)1

false statement --ulbod a sarita

f1grade

co eted - greo a nalpas

,hereby hlr-bi"/ adv ditoy.a/nga so.

in connection with - a maibatai iti 'A.

In emergency notify'- ti karkarna a mapasamak pakaammuan ti.t.

indimidua1sgtngd606-45:jo0-01/ n pl of individual dAgiti tao

knowledge /n251.'1j/ n pannakaammo

liability /.11.1.4-bYl)-tal n panegsungbat ti nagbasulan

Itcensed physician - doktor a lisensiado

major ilma"jr/ n ti,inadal

married /11*"&d,:" adj naisawaan

marital status - kasasaa4 no naasawaan wenno saan

le material fact - pudno a banbanag

matters /mg"ti-.4rF/ n pl of matter banbanag

military /mtlV-thr"6/ n hukbo

natlonal guard ifiguardia ii pagilian (hukbo)

nature of work at 9tart /leaving - kita ti trabaho idi mangrugi/

immalis

-number of dependents - bilang dagiti anak (maraman ti asawa)

omission /d-mTsh'On/.n di-inraman

opinion /5-prn'n/ n kapaitunutan

permanent resident alien - Vico sabali a daga nga agnanayon

nga agtaeng iti sabali nqa iii

personal references - dagiti,mangpaneknek,iti kStataom

XI75

No

physical defects - dagiti kakurvngan iti bagi

physicil limitationS - dagiti pagpatinggaan a mabalin hga

aramiden iti bagi

position desired - ti kayatan a saad wenno.ranggo

professional /prf.,Sh'..",m-a/ adL.addaan inadal wenno galad

glialifications /kwalle.Fi-eij-kPshe.n/ n pl of qualification dagiti

gaLtd: adal

reason for leaving- rason

rejection /r1-je'k'shr.,n/ n panangumpi

release /ri.-ls'/ v wayaan,

reserved/ri-zurvd7 adj nailasin

resulting from - nagbanag-iti

:retained /r3:-t-ind'/ v passive n atengnged: naibati

salary /s51.'-r6/ n sueldo; tangdan

school activities.- dagiti aramid iti eskuel'a

separated /s....-rat'ta/ v pt of separated naisina; nairasin

shorthand speed - kapardas ti panagsurat iti ababa

signing /sin'tng/ n gerund panagpirma

single /sing'gZ-l/ adj .maymaysa; awan asawana

solicit /-lIS'it/ v gkiddaw; agdawat 1%spouse /spous'/ n asawa

state /stNt'/ v saritaenstart with last position - mangrugi ti kaudian a saad wenno

4ztrabaho

submit /a0b'mit/ v agrukbata-

sufficieAt /sCffl-ft"sh%iimt/ adj makaanay

technical /tA'ni-k.,l/ adj tekniko

typing speed - kapardas ti panagmakinilia

trade skill -okinalaing ti pagaramidan

unemployed /1111-6M'ploid/ adj .awanan laagsaadan

upon.request - iti panangkiddaw

U.S. citizen.- ti. umili.iti Estados Unidos

veteran /v4t'dr-9n/ n beterano

whatsoever /hio5t'sö-gv'3r/ pron uray ania man

widOwed /Wid'5d1/ adj. .nabalo

Your Job File

4t,accomplishmentd /cl-k8M'p1tsh-m;ht/ n pl of accomplisment

76

dagiti naaramid wenno naturpos

idkl(advertisements) 4ids/ n pl of ad dagiti pablaak; pakdaar

/54-prI4v, agkiddaw

assignment,A9-sTn'mOnt/ n naitudo nga aramiden

awards &11-weirdsV n pl of award dagiti gunguna

carelessness /ar'IZS-nes/ n panagtagubaya

certificates /sar-afq-krt/ n pl of certificate dagiti

mangpaneknek ti kababalin wenno kinataom

chronological Ardn'1-16pY-kei1/ adj naurnos iti

pannakapasamakna

church /cWarch/ n simbaan

oitizenship /srt'd:-z,:rn-shYp'/ n iii legal nga i1i iti maysa

a tao

t clearly-Altera*/ adv nalawag

committee/ k,o-m6t'E/ n tinong

compare /lcul-pi'rc/ v ip is

consfidential /k6n;f.-,-den adj ilimed

cop? /ktfp'e/ n tulad; kopya

courses /karsqs/ d pl of course dagiti kurso nga adalen

debating society - timpuyog-ti panagSalisal wennoc

panagsinnu at

diplomas /dr-pltims n pl of diploma dagiti diploma.

duplicated /d/y/5b'p1Y-kaitid/ v passive natulad; nakopia

errors far!dr/ n pl of error dagiti riro

even though - uray no

file n urnos-ti pappapel

follow /fel'ai/ v suroten,

fund drive - panagkampania ti panagurnong iti maisagut a kuarta

future employer - ti sumaruno nga agikabil ti.saad wendp ti

agpatrabaho,

honors /6/11C.Ts/ n pl of honor .dagiti gun-guna a pakaidaydayawan

how well you work - kasado ti kalaingmo nga agtrabaho

incoming patients - dagiti pasiente nga aw-awaten ti klinika

wenno osAtalindicate tin'a-kit',/ v itudo; ipasimudaag

instructions /in-s rk'shns/ n pl of instruction dagiti

bilbilin enno pinangiturong

job application usaren nga agkiddaw wenno agsapul ti

pagsaadan

XI77

..

job file - urnos ti pappapel maipapan ti trabaho wenno saad

jOb title- nagan iti saad wenno trabaho

leave oui - saan nga itipon; baybay-an

led /1Zd/ v pt pp-of lead intarong.. .

letter of recommendation -,surat a pagrekomendar

margins /mar%Pns/ n pl of margin dagiti law-ang iti aqsumbangirnga igid ti papal .

meet face-to-face - kasinnarak

ormista%es /mi-stSks'/ n pl of istake dagiti riro

neatlY /nUt.'16/ adv nadaaus ken naurnos

none/ran./ n awan

.order /6r'd,-,t/ n urnos ., .

organized /4r'gd-nizd'/ v passive naurnos 1

origdnal A4-rij'r.m-4/ aSj kaunaanT kabaruan.

perfect /Par'f640/ adj naan-anay; awan tegkurkuratiganna

perhaps /p:ir-hgPs'/ adv nalabit 4

, photo offset printihg - maysa .a kita ti panangimprenta

potential /pa-te.!n'shrolf adj mabalin a sumaruno nga...

priest../prEst/ n padi ..

print'..Zprihtiv agideppel; agimprenta

pri.bting company -.1Compania a pagimprentaan .

..ProOfre40./WaWied'/. v basaen t.apno maammuan dagiti riro

iredelved-/riLeavd',/ V. Passive naawa r

.rela'o.ves fi*co-trvs/ n pl of rela giti-kabagian

.resihne./rW631:m-a-V In'.ababa a surat maipan gep ti adal ken.*

sanay 'iti trciba.ho ,

. reverse /rt=Viirs4/ ad'i baliktad

review /fil-vy66',/ v asaasen; ammirisen

'rewrite /rF-rre/ v isutat manen

'science /sins/ n siensia

space /spas/ n law7ang.

swecialized /sp6sh'alf-lTzd%/ v passive nangipangpangruna .

.:.-.

spelling ,fispn'Ing/:ii,gerund panangisao*kadagiti, letra ti sao

statlonary store - tOptlaan kadagipi aramaten ti opisina'

' Suicide Crisis Center';7 pagawatawkgdagiti tao a kayat a.

mangpapatay e4 bagilla-: '.i

summary /?-r6/ n:.nakatitikkan:':'

0

.

temple /tt4Op,01/ n tamplo; simbaan'" . r

XI0,.

70

translator /tans-Ilittr/ n pam i4log (iti sabali a pagsasao)

tyPe v imakinilia

unless AlivIe4/ conj' malaksid

up-to-date - kankanayon nga apagisu

vocationa1/va-k34shOn'a1i adj ti aramid

volunteer work arramid nga itukonna ti bagina

wide /void/ adj nalawa

worked closely with - agdanggay nga agtrabaho

working life panawen iti biag a mangmangged wenno agtratrabaho.

.xero.lt 'copy -0(opia ( a naaramid ti makina a Nxerox"0,

, xerox machines - dagiti makina nqa aqaramid 4kadagiti kovia

. Tips For A Successful-Interview

allow /e-lou/ v ipaiubos

aloha shirt - kamiseta

appropriate /0-pr5'pre-Ii/ adj maitutop; maibagay

articles /dr'tl-kOls/ n pl of article banbanag a naisurat

as muc as you can- ti kabaelam nga araMiden

.bilingu ism /bi-lling'qwr7)/1./z'dm/ n dua ti pagsasao

bright / tit/ a4j narangrang

building Lbil'ding/ n patakder

casually /khzhqTal-;016/adv gagangay

chew /choo/ V ngalngalen

cigarette /sig'-rt!/ n sigariIyo

collect your thopghts alikumkumen ti kapanunutan

comb /köm/ v sagaysayen

comfortably /kgm'fr-:ts-bUV adv nanam-ay

conservatively /k.n-sar'-tiv'1E1 Jv saan unay a moderno

costume jewelry - saan a pudno nga alahas

dart /d'ark/ adj ndngisit (a maris)

discuss Alts-kas*/ v' paglilinnawagan

dress /dprgs/ v agkawwes

dress shirt kamiseta

edge /6/ n igiç'

.

elaborate haird& dagiti napalalot' pintas a palnakaurnos

ti bupk,

empha4lze /4m't;-sit'/ v ipapigsa wenno iyunay-unay

. 10b.

a

XI 79,

4

enthusiastic /cM-thOb'ze-gz'tik/ adjnangay.nigay

except iteX-s'ePt'/ conj mal'aksid

financial distri.ct put-0c daqiti lugar a paysaadan kas kadagiti

bangko

find out.010 ammuen

floor /-flOY/ n suedo

fteshly shAed - kabarbarbas

A, future plans - daqiti pangpanggepen nqa acamiden wenno piano

generally /fen'.-l'es/ adv sapasap

grbet /gre-t/ v kablaawan

qum /gUm/ n kendi a kasla goma

heavy make7up -,napuskol ti pulbos wenno paqpapintas iti rupa

hire /111-r/ v awaten ti saad

impression cim-prshecJn/ n kapanunutan a pagarup

in case kas panqngarigan

issUes /1Sh'05z/ n pl of issue kopia daqiti Warnakan

la:p /Ulu,/ n saklc4

local newspilier warnakan iti in-leg la ti purok

long sleeved atiddaq a manggas.

match /maCh/ v ipadis

mar mean the difference - mabalin a sabali ti kaipapananna

miniskirts /mIn'e,-skiirts/ n pl of miniskirt nakiting unay a

116

palda

muumuus,/m6o-meids/ n Hawalian ciord'kawwes ti babbai

nervous /nar'v.:..s/ adl *agnerbios

offers /.&1E4.xs,./ v 3rd per sing idiaya

pair of slacks pantalon

part-time work- saad a saan a uhtlo nqa oras

party clothes kawwes a para palaya

Vositive points - dagiCi nasayaat a banbanag (mhipanggep.ti

3/4maysa a tao)

prpject /prErrnt'/ n proyekto

publkc library - pagbasaan dagiti umili

par,se /pars/ 6 petaka

. reving blbuse masarsarang

sales positiop - saad panaglako

sINcles /shffds'7 n pl of shade dagiti maris:

short, sleeved - ababa a manggasa

4

me"

80

.. .. :.

1 nadasigdasig. ;

.

4. .

-*

,t

i 6

s.. Fl ,...%71

r $1.

-4.110,

\. ,\

,

signal ./sig'nair n pAgilasir3an',.

socks /sacs/ n p1 of pock _dagiti medias.

s'Moke /sm6k/ v, agsigariIim ' -

sp6rts jlacket -.t.saketaV.

still /sin/ adj natainci

strong cologne (perfume)- mapigh (ti angotna) a bangbanglo

successful,/seA-s'44'ail/ adj 'nagballigit

.suit /rot/ n terno-

tailored pants "nalpadait a pantalon .

tie your hait'back r puuggos'en ti buok

tight Art/ adj nairdt

tips /t4s/ n pl qf tip dagiti.sao a pana-magannad

trafficjam nakaro a trapiko

travel time.- oiaa i panaghiahe \;t

1.1170:-.to-date suit - saan a kadaanan a 'terno.

wear /warii.v agusari agikabil

whether---or not 4 no---went4 sadn.

Working conditions - kasauaad iti panagtrabaho..

visit /vis'it/ v Aunarungkart!-

worn'/warn/.v pp of\wear inkawwes

Where To Look.,For A Job-

.; ,`

actively look for a joh-.kank'anayOn nga agsapsapgl iti trahaho

Advantage /ad-vAn'tij/ n .gundawayi pagimimbagah

adWertiser /Wirtitr-ti-z° r? n. .ti agiwarwarnak

advertising /Aivar-tiz'ing/ %;\ prp agiwarwArnak

agehoiei /n-s/ n pl -of 4londy dagiti pagaWatan wenn°

agensia

'attorney /3-tart-he/ n abogaclo 1

besides./b-sIdz/ adv ualaksid,

-..bilingual pro,graM.7.. proyekto a nggep kapgiti Addaan

. . drioa.kita tilpagsasao.

bilingual aides.- dagiti kathlongdn a makasao.iti. dua a kita

. ti pagSaiao. .. .

4amber of cOmmette. tarlpriong,dagiti tdo a mangpatpataray, \

, . . . Y .

. .. kada4ifii-pagOapulan wenno pangngedancl'assIfied.yfarliop-fTati v paSsive used as an adj napagtitipont

Ft

wt.

-;

t,ta.11V:

a

commurtity, :OV.0.1;.netltat,431-long,ap')caittaVsa. -7 'rag'4, - ' =

-

compote '11C-)M-pali,. s: 4*.

compla 1.4.0pn.q

e.confidews- Z`%ri. ' . - ., . `;'''4k0111.;.f

contract -/k2Stl` t-tr..t'-'..../.. k0.41-ogetf'`.`erimina 42,R.I. 'Of :12411 i'tbsisrrV ''Isciato:i.'4,4:..11,4ith,0,40. .:' ; ; 0 S... 4t

,,, . ;Deprttpent 44.....altor Betin44.;,. tj. .

,t . :; :CiLpend -

4.c..417,1thir-i'.*11Wc:s4P',421Pitti

s t ri t s /411.5' .p.i.trOk ;

empl'oySwIr of p.4)41424t):ab"rribb..3..!Akiln. 'Wad.

ad4ii, :- : .' 't ",

xparTdingteSk-sta.and4,fiv/ °e'xi341121'.,;34ittlalv).alilfe.1 ;*!.titroucift';-. mAaradr .

.

.t.fec:ter-4.1.0taVepqmenE7-''.golc3j..crno..iti. .Estado..111iii:tos. . . . .1foe-.,g/ -.rt aric4dan. ;.:

ftelds -acts.4'h'rils,of, f.,1641,. . tla4r-Ale ,. -sr ..**;

financqs rt sda'git.i*panaggas. ' s ILI$. ,.

t it r,ta (

el:4n pa,ri.141.41fr tiNk40A'. QtAg.; -

. :

* .1.1afic11-*'ok Itilri4`..04.571(;/:. ;1:4,blIo:a ,.'". :boa lt1;'aid4:1; Fe5 t i

';:,'hu resourFoSscree ,41114.-ig.*4..

tiii6itsi*,/: 4 11:::44baiiii!,` =

instt\P±011. /1-40-gte,s/Yjr*'341h"..1- '14\i'Pe'l '.% issued, by - .

-.; . ..

jtif? co'unsetl:_tars.'.7...ga44.,tiiang'ba,(ybakk.siptli:144.64e40.71,t1::-..e0,14ititx;- .: .}ob --.rianag:440.1). ti .' ! .job 'market digtit.i. P2i94/41.*7. . . -!:".1:-

.14tcheik frap.-.-. leatxklOhgan. ti: -. ,, - '-

labor /1Vb.z=r7..ii araMid.. ". , t,

casa .rialcatPeriati...';UAW-1.:V.2! :A

.

pa4basaan, . .

f.

5

5 , ..5

. ,

4( licenses /11'62ins'rs/ n pl of license dagitk:iisensia

."-glocal government - gobierno iti unct.) -la .ti purok

newspaper /n/y/a5s-pEpPr/ n..warnakieh . : ,

occasionally 9-k'Slzhan'a1-ff/ .spipaiuinsa; no da4duma

occUpational outlook - mainanama kadagi.O. saad .

'operate /5'py.)-rift"/ v :papagnaen. -2'.:..'.. 4.. l ... ...opportunities /es`per-t.t./y/4..".nttrs/ n pl of opPortuni4

, .. dagiti gundaway * .. .ordeal /6i-dZi./ n nainget a..kapa44an

-periai'ts /par.lia.it.s/ v 3p4 -. per:-sing ip'slubos...

.

persOnal details .-."..lagiti banbanag- thaipapan iti kinataom...

:. placement center' -'. benneg nga agikabil.ti pagsasdan, ., ,

prld :/prr,te!,414,/ .10, aginkukuna .

.'; proatiCti /PeadC:oktlin pi of prodUct dagiti naPaadda...... . .. ..

P';iaV:- ide/prei-viras'/.y. 3rd Per. sipq iiidezi ti: kasaPulan..ibublicationS: /l.q-kl'ihOnS/ n pl +of publidation dagiti

. .. ....,' warkakan .. ; `. .0 . '

'I.

. :publiShs /pt:11-sh-rs/ v 3rd per sing agiwarnak.. ...

purposes /pur'pc)s'is/ n pl. of purpose dagiti gandat; tarigagay

register /rejit-Str/ v ilistat.irehistro *., .1/4'

a.rob /ilk)/ v agtakaw . , ..

rushed /11.1Shd'/' v pt pp of rush-"nagdaras....

,., T.. .. ..

` scarce /skgrs/ adj narigat a sapulen; manznfino --- 'services /stir'vrse is/ n pl of sOrvi6e digiti panagserbi -.spOnsored /sp6n'sard'/ v passive ,nanglmaton

. ...,..

... ., stato-wide system - ti. urnes a .pata ti 'amin nga eAado`

':i. . 4.--*

... -'irtatistias. -./st.9-trs'tYksA. n estadistiko .

Strangers /stra-n',j1.1rs/ n p1 of -stranger dagiti saan.nga am-am=

'euggeliions Ai& -jes'cbans',/ n pl of suggeSticin dagiti

.'.. :singaskng; wayat .C

r. .t.01.eplIone .,dirpe.tory - listaan dagiti numerb,.iti telePono

,.''''Ill'atrIOwn / 'noi'/ adj saan nga am-ammo :

yellow pages - dagiti amarilyo a panid ti direktoryo ti telepono. .

, , ....'

XX

7

A

83

*

[miscellaneous TranslatiOns]

Tr; .(EMPI,OYME4T APPLI4TiON,FORM)

REA6 C4REFOLLY BEFORE SIGhINO2

1. Itedko ti-Pannakabalin daytoy a kompSnia a mangkiddaw. kddagiti amin.a kaydtan,a pakpakaammo maiPapan Iti daytoy a

.papel a manOiddaw iti saad,agraman kadagiti banbanag akapanunutan, kababalin, kabdelan ken ugali, ken ipaluboskomef ken kiddawek ti tuhggal Maysa a tac,ken itF balay ti'kOmersio a nainaganan'ditoy a papel a-mangited-kadagj.ti ;

pakpakaammo. Wayaak dagitoy a tattao ken kompanka kadagiti.makadadael*nga agtaud manipud.kadagiti nairakurak apakpakaammo.

Ipalubasko ti bagik.iti panangkrddaw ti kompanianga agpaeksamen iti lisenSiado a doktor a napili iti'kompan.ia ken maawataka no,paanko a mairuar daytoy.ngaeksamen ket saanak nga agpatuloy ti serbiqio iti koMpania.3. Paneknekak.a dagiti naglabn a pakpakaammo:iti daytby.a papel para ti saad ket pudno ken kompleto iti.kapanunuahken pammati. Maawdtak a dagiti uray ania a madi a saritawenno di-nairaman a pudno a-pag.ket makaanay a gapuanan ti .

pandkaumsi daytoy a paperwenno panakaikkatko iti saad.

.

;014.

.4 '

I.

93

1

84

THE MAHIMAHI REVIEW

IIIREVIEW1

Ditoy.maikasangapulo ket dUa a paset, adda maysa aproyekto nga usarem nga agbasa, agsurat, .ag'sarita, kenagdengngeg iti'IngIes. Masapul a basaem ti dagup 4panangiladawan iti daytoy a proyekto sakbayka a isangrdgi.Naar-amid daytoy a proyekto a mangtulong iti panangsubokmoiti bagim'no kasano nga aramiden iti Ingles dagiti sumaganada banbanag:

I. Rgbasa maipanggep iti top4ko nga.sigud nga amammom.2. Mangtungpal kadag ti biThilin maipanggep iti topiko

nga sigud nga am3. Mangipakat kadag i 2 siriban a naidalmo manipud

ditoy a libro Saaipamuspusam itionaysa,aparikut.

4. Makisarita iti Ingles kadagiti sabali (a;tao)..-5. Agsurat kadagiti sungbat dagiti saltidsod ken agusar

.kadagiti sungbat.iti panagaramid iti mapa itiAhi City.'

Naglaon daytoy a paset kadagiti sungsungbat para,ti amina pagasaasan nga adda ditoy.libro nga Reading Right.Masarakam daytoy (answer key) ditoy maudi a paset iti libro.

Z4,

1F,