Μωρίς ΣιακκήςLet the Rock Stories Roll

1η έκδοση: Δεκέμβριος 2008

© 2008, εκδόσεις ΠΟΤΑΜΟΣ & Μωρίς Σιακκής

Σχεδιασμός και σελιδοποίηση: Βίβιαν Γιούρη

Διόρθωση: Γιούλα Κουγιά

Εκτύπωση: Μητρόπολις

Εκδόσεις ΠΟΤΑΜΟΣ

Φωκιανού 7, 116 35 Αθήνα, τηλ. 210 7231271, fax 210 7254629

www.potamos.com.gr, info@potamos.com.gr

ISBN 978-960-6691-39-3

Όλες οι φωτογραφίες είναι του συγγραφέα και τραβήχτηκαν από τον Αύγουστο 2007 μέχρι τον Μάιο 2008

ΑΘΗΝΑ 2008

ΛΟΝΔΊΝΟ 1954-2004ΜΊΑ ΠΕΡΊΉΓΉΣΉ ΣΕ ΜΟΥΣΊΚΕΣ ΣΤΊΓΜΕΣ ΚΑΊ ΊΣΤΟΡΊΚΟΥΣ ΧΏΡΟΥΣ

ΜΏΡΊΣ ΣΊΑΚΚΉΣ

Κάθε βιβλίο γεννιέται από μια ιδέα, η οποία με τη σειρά της πηγά-

ζει, διαμορφώνεται και υποστηρίζεται από ένα συνδυασμό παρα-

γόντων. Η ιδέα αυτή δεν θα ήταν δυνατό να γίνει βιβλίο, αν δεν

συνοδευόταν από το ιδιαίτερο ενδιαφέρον μου για πέντε πράγματα:

τη συγκεκριμένη μουσική, την ιστορία, το γράψιμο, τη φωτογραφία

και το Λονδίνο. Η ιστορία με συνάρπαζε από παιδί και συνεχίζει

να το κάνει, μέσα από βιβλία, ντοκιμαντέρ και ταινίες με ιστορικό

περιεχόμενο. Το γράψιμο είναι κάτι με το οποίο έχω ασχοληθεί

επαγγελματικά ως αρθρογράφος σε περιοδικά και ως κειμενογρά-

φος στη διαφήμιση. Η φωτογραφία υπήρξε ένα χόμπι για αρκετά

χρόνια. Όσο για το Λονδίνο, είναι ο αγαπημένος μου προορισμός

γιατί συνδυάζει με μοναδικό τρόπο το χθες με το σήμερα, την τάξη

με την ελευθερία, την παράδοση με την ανεκτικότητα. Βέβαια,

καθοριστικότερος παράγων στη σύλληψη και υλοποίηση του βιβλίου

είναι η αγάπη μου για τη μουσική – και συγκεκριμένα το rock ΄n΄

roll. Η αγάπη αυτή ξεκίνησε πριν από 37 χρόνια, όταν αγόρασα τον

πρώτο μου δίσκο. Τον πήρα από ένα δισκοπωλείο που δεν υπάρχει

πια, όπως και πολλά άλλα, το «Καρυάτις». Η ανάμνηση της πρώτης

φοράς είναι ακόμη έντονη. Ένα Σάββατο πρωί είχαμε βγει με τη

μητέρα μου για ψώνια. Μπήκαμε στο κατάστημα και ενώ η μητέρα

μου ρώτησε τον υπάλληλο για ένα δίσκο κλασικής μουσικής, εγώ

άρχισα να ψάχνω τα ράφια, πιάνοντας τους δίσκους έναν-έναν.

Τελικά, διάλεξα το «Abbey Road» των Beatles, του οποίου θυμάμαι

ακόμα την τιμή: 150 δραχμές! Το ενδιαφέρον μου για τη μουσική

μεγάλωσε σταθερά, με αυτόματη αναπροσαρμογή του ποσοστού

από το χαρτζιλίκι μου πρώτα και του μισθού μου μετά για δίσκους.

Διαχρονικά, η rock μουσική είναι το υπ’ αριθμόν 1 χόμπι μου, αν

και η λέξη χόμπι δεν αποδίδει σωστά τη σχέση αυτήν. Χόμπι είναι

το μαστόρεμα, τα γραμματόσημα, το ψάρεμα… γενικότερα αυτά

που χαρακτηρίζονται χαλαρωτικές διεργασίες. Η μουσική είναι

περισσότερο πολύπλευρη: μπορεί να απολαμβάνεις μόνο αυτή ή

να συνοδεύει μια άλλη δραστηριότητα, μπορεί να είναι διασκέδαση,

καλλιέργεια, ξεσήκωμα, χαλάρωση, ακόμα και ερωτικό διεγερτικό

και μπορεί και να είναι ρομαντική ποίηση ή πολιτική άποψη, αντικα-

τοπτρίζοντας είτε την αντίληψη της πραγματικότητας είτε την ίδια

την πραγματικότητα. Η μουσική μπορεί να αποτελεί μέρος της ίδιας

σου της ζωής, όχι μόνο κυριολεκτικά (επειδή ξοδεύεις χρόνο για να

την ακούς), αλλά και επειδή συνδέεται με τις προσωπικές σου στιγ-

μές, σου στέλνει μηνύματα, σου συνοδεύει τα όνειρα που κάνεις…

πράγματα που αποτυπώνονται άριστα στην υπέροχη ταινία «High

Fidelity». Όλα αυτά τα χρόνια λοιπόν, από το 1970 μέχρι σήμερα,

η μουσική είναι μέρος της ζωής μου. Όταν ταξίδεψα για πρώτη

φορά μόνος μου στο εξωτερικό (Λονδίνο 1977), το πρώτο πράγμα

που έκανα ήταν να πάω σε κατάστημα δίσκων και το δεύτερο σε

γραφείο εισιτηρίων για συναυλίες. Αργότερα, έκανα μεταπτυχιακές

σπουδές στην Αγγλία, κάτι που βοήθησε αφάνταστα το «μεταπτυχι-

ακό» μου στη μουσική και τις συναυλίες. Και, βέβαια, η αγάπη για το

rock ΄n΄ roll συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Η ιδέα

Το βιβλίο που κρατάτε είναι η αποτύπωση της ιστορικής σημασίας

κάποιων χώρων στο Λονδίνο, οι οποίοι φιλοξένησαν καθοριστικές

στιγμές στην ιστορία του rock ΄n΄ roll και, κατά κάποιον τρόπο, έπαι-

ξαν το δικό τους ρόλο στην εξέλιξή του. Όλοι όσοι έχουν επισκεφθεί

ένα χώρο με ιστορία, έχουν πει κάποια στιγμή το γνωστό «τι έχουν

δει και έχουν ακούσει αυτοί οι τοίχοι…». Αυτό προσπαθώ να αποτυ-

πώσω στο βιβλίο αυτό. Τι είδαν και τι άκουσαν συγκεκριμένοι γεω-

γραφικοί χώροι και ποιες ανθρώπινες ιστορίες που έχουν σχέση με

το ροκ συνδέονται με τους χώρους αυτούς. Οι χώροι αυτοί μπορεί

να είναι εξ ορισμού μουσικά σημεία ενδιαφέροντος (clubs, στούντιο

ηχογραφήσεων, χώροι συναυλιών), μπορεί όμως και όχι. Η ζωή των

μουσικών, όπως και όλων των ανθρώπων, εκτυλίσσεται σε σπίτια,

σταθμούς μέσων μαζικής μεταφοράς, αυτοκίνητα, ξενοδοχεία,

μπαρ, δρόμους και πεζοδρόμια. Σε κάποιους από αυτούς τους

χώρους, είτε για συγκεκριμένους λόγους είτε από συγκυρίες είτε

από τύχη, εκτυλίχθηκαν ενδιαφέρουσες ιστορίες, που με το δικό

τους τρόπο διαμόρφωσαν και την ιστορία της μουσικής αυτής. Το

επίκεντρο αυτού του βιβλίου λοιπόν είναι αυτό που θα αποκαλού-

σαμε στα αγγλικά «London rock ΄n΄ roll landmarks».

Η δομή

Κάθε κεφάλαιο –ουσιαστικά κάθε δισέλιδο– αποτελείται από

κείμενο και φωτογραφικό υλικό, αναφέρεται σε μία στιγμή που

χαρακτήρισε την πορεία ενός καλλιτέχνη ή ενός συγκροτήματος

και συνδέεται με ένα γεωγραφικό χώρο. Η σειρά είναι χρονολογική

Εισαγωγή

για λόγους ιστορικής εξέλιξης, χωρίς όμως να υπάρχει απαραίτητα

και ποσοτική ομοιομορφία μεταξύ των διαφορετικών χρόνων. Είναι

πιθανό μια χρονιά να έχει 5 κεφάλαια και μια άλλη κανένα. Σε αυτό

συντελούν οι εξής παράγοντες:

Η τύχη: εξ ορισμού δεν μπορεί να υπάρχει ομοιομορφία σε ένα

τέτοιο θέμα.

Ο ιστορικός παράγων: η δεκαετία του ΄60, η οποία ουσιαστικά ήταν

μάρτυρας της «γέννησης» του rock ΄n΄ roll στο Λονδίνο, είναι αναλο-

γικά και λογικά πιο πλούσια σε γεγονότα σε σχέση με άλλες.

Η βιβλιογραφία: είναι φυσιολογικό, οι περισσότερες αναφορές σε

καλλιτέχνες και συγκροτήματα να ασχολούνται με τους περισσό-

τερο διάσημους ή σημαντικούς.

Το διαθέσιμο φωτογραφικό υλικό: πολλά από τα ιστορικά μέρη του

rock ’n roll δεν υπάρχουν πια και τα κείμενα εξαρτώνται άμεσα από

την ύπαρξη πρωτότυπου φωτογραφικού υλικού. Για δύο συγκε-

κριμένες περιπτώσεις που έχουν μεγάλη ιστορία και βιβλιογραφία

(Beatles, Rolling Stones), υπάρχουν ξεχωριστά κεφάλαια με πολλα-

πλές αναφορές. Υπάρχει επίσης και ένα κεφάλαιο που αναφέρεται

σε 10 συναυλιακούς χώρους με μεγάλη ιστορία: εξ ορισμού, αυτοί οι

χώροι έχουν ζήσει πολλές ιστορικές στιγμές.

Απαραίτητες διευκρινίσεις

Επειδή κάθε συγγραφική προσπάθεια –ειδικά όταν αφορά σε

έρευνα– πρέπει να ακολουθεί κάποιους κανόνες δεοντολογίας και

κάποια μεθοδολογία, είναι επιβεβλημένες κάποιες διευκρινίσεις και

παρατηρήσεις. Πρώτον, σε σχέση με το κεντρικό θέμα του βιβλίου.

Επειδή το Λονδίνο είναι μια μητρόπολη του rock ΄n΄ roll και επειδή

η μουσική δεν μένει στάσιμη, τα landmarks είναι εξ ορισμού ατελεί-

ωτα. Επικεντρώθηκα στα σημαντικότερα, είτε λόγω γεωγραφικού

σημείου είτε λόγω βαρύτητας του καλλιτέχνη και της εποχής. Δεύ-

τερον, σε σχέση με τις πηγές. Όπως συμβαίνει σχεδόν πάντα, έχουν

ήδη γραφεί βιβλία για το ίδιο θέμα από τα οποία άντλησα σημα-

ντικές πληροφορίες. Συγγραφικές δουλειές όπως το Rock ΄n΄ Roll

London, το London Live και το Rock Gazeteer of Great Britain απο-

τέλεσαν για μένα βασικότατα σημεία αναφοράς. Αυτό που κρατάτε

όμως δεν είναι ούτε βιβλίο αναφοράς ούτε κατάλογος: προσπαθεί

να είναι πιο ανθρώπινο, εμβαθύνοντας σε προσωπικές ιστορίες και

επικεντρώνοντας την προσοχή του στο χώρο, τον οποίο και φωτο-

γραφίζει. Γι' αυτό, χρειάστηκε μια μεγάλη έρευνα σε μουσικά περι-

οδικά, σε βιβλία, στο Διαδίκτυο και σε οπτικοακουστικό υλικό του

προσωπικού μου αρχείου, ώστε να ανατρέξω σε άρθρα και συνε-

ντεύξεις και να αντλήσω λεπτομέρειες σχετικά με αυτές τις ανθρώ-

πινες ιστορίες. Χρειάστηκαν επίσης και τρία ταξίδια στο Λονδίνο,

για φωτογράφηση των χώρων. Τρίτον, σε σχέση με τη δυσκολία

του εγχειρήματος. Η δημιουργία και ολοκλήρωση αυτού του βιβλίου

έχει γίνει σταδιακά, στα διαλείμματα μεταξύ εργασίας στον ιδιωτικό

τομέα και οικογενειακών υποχρεώσεων, από κάποιον που δεν έχει

επαγγελματική ενασχόληση με το αντικείμενο, δεν μένει στο Λονδίνο

και δεν είναι επαγγελματίας φωτογράφος. Οι δυσκολίες όμως δεν

πρέπει να λειτουργούν ως άλλοθι και ούτε ζητώ επιείκεια από τον

αναγνώστη. Προσπάθησα να τηρήσω τρεις κανόνες: να αξιοποιήσω

κατά το καλύτερο δυνατό την έρευνα που έκανα (που είναι κυρίως

δευτερογενής), να υπακούσω στις βασικές παραμέτρους που πρέ-

πει να διέπουν κάθε έρευνα (διασταύρωση πληροφοριών, αναφορά

πηγών κ.λπ.) και, βέβαια, να τα κάνω αυτά με ενδιαφέροντα τρόπο

για τον αναγνώστη. Μιλάμε λοιπόν αναμφισβήτητα για τη δουλειά

ενός ερασιτέχνη, ελπίζω όμως ότι όταν τελειώσετε το βιβλίο, δεν θα

έχετε μείνει με την αίσθηση μιας ερασιτεχνικής δουλειάς. Θα ήθελα

να ευχαριστήσω για τη βοήθειά τους:

― Τον Γιάννη Ευσταθιάδη, για την «εφ’ όλης της ύλης» συμπαράστασή του.

― Τον Γιάννη Σιδέρη και την ομάδα του, για τη δημιουργική τους

συμμετοχή και προσπάθεια, όταν το βιβλίο ήταν ακόμη ημιτελές.

― Την Έφη Γανιάρη, για τη φωτογραφική της μηχανή.

― Όσους φίλους με ενθάρρυναν να το ολοκληρώσω.

― Όσους ανώνυμους Λονδρέζους με βοήθησαν, όποτε χρειάστηκα

κατεύθυνση ή πληροφορίες. Η ανταπόκριση που συνάντησα ήταν

εντυπωσιακή. Τελειώνοντας, θα ήθελα να αφιερώσω το βιβλίο αυτό:

― Στους γονείς μου, Ιωσήφ και Δέσποινα Σιακκή, οι οποίοι μεταξύ

πολλών άλλων μου μετέδωσαν την αγάπη τους για καλλιέργεια,

είτε αυτό αφορά σε ιστορία, σε γράψιμο ή σε μουσική.

― Στη γυναίκα μου Αΐντα και την κόρη μου Μαρί-Λουίζ, οι οποίες

υπέμειναν το πάθος μου για το γράψιμο και τις πολλές ώρες

απομόνωσής μου.

6

7

Princess Louise pub, 208-209 High Holborn.

1954. Λίγο πριν από την έκρηξη του rock ’n’ roll, η Βρετανία ανακα-

λύπτει ξανά τη μουσική της παράδοση. Πρωτοπόρος σε ένα κίνημα

που έχει σκοπό να αναπτύξει μια μορφή μουσικής έκφρασης με

βρετανικές ρίζες είναι ο Ewan MacColl: γιος εργάτη, κομμουνιστής

και καλλιτέχνης με ταλέντο, καθώς ασχολείται ενεργά τόσο με τη

μουσική όσο και με το ριζοσπαστικό θέατρο.

Ο MacColl έχει κάνει για λογαριασμό του ραδιοφώνου του BBC

το πρόγραμμα Ballads & Blues Club, όπου ανασκάπτει με επιτυχία

παραδοσιακά τραγούδια της Βρετανίας: όπως και τα αντίστοιχα

αμερικανικά, ασχολούνται με κοινωνικά θέματα – ναυτικά τραγού-

δια της δουλειάς, τραγούδια της αγροτιάς, μοιρολόγια ανθρακω-

ρύχων. Αρχίζει μια σειρά live εμφανίσεων σε όλη τη χώρα, σε μια

προσπάθεια να διαδώσει τη folk μουσική όπου και όπως μπορεί.

Εφαλτήρια για τις εμφανίσεις αυτές, το Ballads & Blues Club και το

Singers Club, που δεν είχαν μια μόνιμη βάση, αλλά περιφέρονταν

σε διαφορετικά σημεία. Πρώτη βάση του Ballads & Blues Club είναι

ένα παλιό βικτωριανό pub στην περιοχή του Holborn, το Princess

Louise.

Στον πάνω όροφο του pub εμφανίζονται τακτικά ο MacColl,

η Αμερικανίδα γυναίκα του Peggy Seeger, καλλιτέχνες όπως οι Bert

Lloyd, Seamus Ennis, Rory McEwan και Fitzroy Coleman, αλλά και

μόνιμοι ή περιστασιακοί πελάτες οι οποίοι αγαπούν τη folk μουσική

και ενθαρρύνονται να τραγουδήσουν. Ακόμα και την εποχή που θα

γίνει δημοφιλές το skiffle –μια μουσική-υβρίδιο που είναι μίγμα folk,

jazz και blues– οι συναυλίες αυτές ελκύουν και αρκετούς καλλιτέ-

χνες του skiffle, οι οποίοι ανακαλύπτουν εκεί μια πιο «σοβαρή» και

σύνθετη μουσική και ταυτόχρονα τις μουσικές ρίζες τους – τη folk.

Μέσα σε λιγότερο από δεκαπέντε χρόνια, από το 1954 έως το 1968,

ο MacColl θα παίξει σε 482 διαφορετικά σημεία της Βρετανίας

μαζί με την Peggy Seeger. Θα καταφέρουν να διαδώσουν τη folk

μουσική, αλλά με δύο συνέπειες που εναντιώνονται στην ιδεολογία

τους: η διάδοση, ανάπτυξη και επιτυχία της folk αφενός θα επιφέρει

μια αναπόφευκτη εμπορευματοποίηση της μουσικής και αφετέρου

θα αλλάξει το χαρακτήρα της. Σύντομα, η folk που θα κυριαρχήσει

δεν θα είναι η παραδοσιακή, αλλά η σύγχρονη, όπως θα την εκφρά-

σουν ο Davy Graham, o John Renbourn και ο Bert Jansch.

Σε ένα pub αναγεννιέται η folk σκηνή της Βρετανίας από έναν Σκωτσέζο και μια Αμερικανίδα.

Ο Ewan MacColl και η Peggy Seeger δημιουργούν το Ballads & Blues Club στο pub Princess Louise.

ΠΗΓΈΣ: London Live, σ. 38-41.

Ewan MacColl, Wikipedia, the free encyclopedia.

Peggy Seeger website: www.pegseeger.com.

ΑΚΟΎΣΤΈ: Ewan MacColl & Peggy Seeger, The Long Harvest: Σειρά 10 δίσκων με παραδοσιακές αμερικανικές και βρετανικές μπαλάντες, 1967.

Ewan MacColl & Peggy Seeger, 6 of the 8 Radio Ballads, BBC 1957-1964, επανέκδοση από την Topic Records, 1999.

Ewan MacColl, The English and Scottish Popular Ballads (Child Ballads), 1961.

1954

8

9

London Palladium, 7 Argyll St.

1952. Ο Johnnie Ray, Αμερικανός τραγουδιστής από το Oregon

με ινδιάνικη καταγωγή, έχει την πρώτη του μεγάλη επιτυχία, το

45άρι “Cry / The little white cloud that cried”. Θα πουλήσει συνολικά

2.000.000 αντίτυπα και θα γίνει teen-idol. Οι υπεύθυνοι της CBS,

που τον έχουν ανακαλύψει στα bars και clubs του Ντιτρόιτ, έχουν

εντοπίσει τη δυναμική που έχει για να απευθυνθούν σε ένα συγκε-

κριμένο κοινό: αυτό που, όταν ακούει ένα τραγούδι, θέλει

να συγκινηθεί.

Καθοριστικά στοιχεία για την επιτυχία του Ray είναι το μουσικό στιλ

του (κάτι μεταξύ R&B και pop), η χαρακτηριστική φωνή του αλλά και

η εμφάνισή του: μαλλιά στα οποία κυριαρχεί το Brylcreem και καλά

μελετημένες σκηνικές κινήσεις (χτυπήματα του πιάνου, θρήνος,

σφαδασμός στο πάτωμα της σκηνής). Ακόμα και το ακουστικό που

έχει στο ένα του αφτί –επειδή δεν ακούει από τα 13 του χρόνια,

λόγω ενός ατυχήματος όταν ήταν πρόσκοπος– θα γίνει αξεσουάρ

στα αφτιά κάποιων οπαδών του που θέλουν να ταυτιστούν με

αυτόν. Ένας είναι ο έφηβος Andrew Loog Oldham (σε μια δεκαετία

θα είναι ο μάνατζερ που θα καθιερώσει τους Rolling Stones) και

ένας άλλος θα είναι ο τραγουδιστής των Smiths Morrissey, τριάντα

χρόνια μετά, ο οποίος θα εμφανίζεται στη σκηνή πάντα με ακου-

στικό (ενώ η ακοή του είναι μια χαρά).

Απρίλιος 1955. Ο Ray έχει ήδη επισκεφθεί τη Βρετανία στο παρελ-

θόν και η εμφάνισή του στο London Palladium –η οποία θα μεταδο-

θεί από την τηλεόραση, στο πρόγραμμα Sunday night at the London

Palladium– αναμένεται με ανυπομονησία, μετά και τις τελευταίες

του επιτυχίες, “If you believe” και “Such a night”. Ουσιαστικά, είναι

ο κρίκος μεταξύ Frank Sinatra και Elvis Presley. Ήδη αποκαλείται

‘‘Mr. Emotion’’, ‘‘The Nabob of Sob”, “The Cry Guy”, “The Million

Dollar Teardrop” και ‘‘The Prince of Wails’’, μεταξύ άλλων. Σε μια

εποχή που είναι ακόμα συντηρητική αλλά αποζητάει την εκτόνωση

και την αλλαγή, έχει όλα τα συστατικά για να προκαλέσει υστερία

και το κάνει.

Αρκετές ώρες πριν από τη συναυλία, το πλήθος είναι ήδη συγκε-

ντρωμένο έξω από το Palladium, περιμένοντας τον Ray για την

καθιερωμένη του πρόβα. Με την εμφάνισή του, προκαλείται

παροξυσμός. Οι δέκα στρατιώτες που τον συνοδεύουν, μόλις που

καταφέρνουν να τον φυγαδεύσουν με ασφάλεια μέσα στο θέατρο.

Το ίδιο βράδυ, η εμφάνιση του Ray επιβεβαιώνει τις προσδοκίες.

Ο Oldham χαρακτηρίζει την εμφάνισή του «ζωντανό σεξ, το οποίο

όμως ήταν ασφαλές και αποδεκτό λόγω του ότι ο ίδιος ήταν τρω-

τός… ο Ray επηρέασε εξίσου μανάδες και κόρες, και μπόρεσε

να κυριαρχήσει στα βρετανικά νοικοκυριά γιατί δεν αποτελούσε

απειλή… δεν θα πλήγωνε ποτέ τη γυναίκα ή την κόρη σου… ήταν

τόσο πληγωμένος ο ίδιος».

Βέβαια, αυτό που δεν είναι γνωστό το 1955, είναι ότι ο Johnnie Ray

έχει αμφιλεγόμενη σεξουαλικότητα. Αυτό δεν έχει καμία σημασία.

Δεν θα είναι ούτε ο πρώτος ούτε ο τελευταίος. Ήταν όμως ο πρώ-

τος σταρ που προξένησε υστερία σε βρετανικό έδαφος.

ΠΗΓΈΣ: Andrew Loog Oldham, Stoned, σ. 16-17.

Mark Paytress, “I was there: gigs that changed the world”, σ. 21.

www.johnnieray.com

Wikipedia, the free encyclopedia.

ΑΚΟΎΣΤΈ: Johnnie Ray, Live at the London Palladium, 1954 (1994).

ΔΈΙΤΈ: Johnnie Ray, In concert, 2007.

Απρίλιος 1955: Ένα teen idol προξενεί υστερία μέσα και έξω από το Palladium.

Ο Johnnie Ray εμφανίζεται στο Λονδίνο. Ο θηλυκός πληθυσμός παθαίνει παροξυσμό.

1955

10

11

Studio 51, 10-11 Great Newport St.

1945. Ο πόλεμος έχει τελειώσει και ο Ken Colyer είναι ένας

17χρονος που ψάχνει για δουλειά. Ύστερα από πολλές προσπά-

θειες, μπαρκάρει ως βοηθητικός σε ένα εμπορικό πλοίο. Του

αρέσει η jazz από μικρή ηλικία: στα ταξίδια κάνει πρόβες με μια

τρομπέτα –συχνά με αντιδράσεις από το υπόλοιπο πλήρωμα– και

όταν το πλοίο πιάνει στεριά σε πόλεις όπως η Νέα Υόρκη και το

Μόντρεαλ, δεν χάνει την ευκαιρία. Πηγαίνει σε clubs για να ακούσει

καταξιωμένους μουσικούς.

1951. Ο Colyer έχει κάνει το χόμπι του δουλειά: έχει γυρίσει στην

Αγγλία, έχει παίξει με διάφορα συγκροτήματα και είναι μέλος των

Stompers. Το γκρουπ, όμως δεν παίζει όπως θέλει αυτός. Προβλη-

ματισμένος, αποφασίζει να μπαρκάρει ξανά, αυτήν τη φορά όμως

με καθαρά «μουσικό» σκοπό: θέλει να πάει στη Νέα Ορλεάνη, τη

Μέκκα της jazz. Ύστερα από ένα χρόνο και αποτυχημένες προσπά-

θειες, καταφέρνει να φτάσει εκεί. Παίζει με διάφορους μουσικούς,

αλλά όταν η βίζα του λήγει, συλλαμβάνεται και απελαύνεται πίσω

στην Αγγλία. Περίπου την ίδια εποχή, ο μπασίστας Joe Muddel

και ο παρουσιαστής Tony Hall ανοίγουν ένα jazz club στην Great

Newport Street και το ονομάζουν Studio 51. Έπειτα από λίγα χρόνια,

το Studio 51 γίνεται η βάση του New Orleans Club, όπου ο Colyer

παίζει παραδοσιακή jazz με τους Jazzmen.

1956. Το club αρχίζει και αλλάζει μουσικό χρώμα. Η είσοδος του

rock ’n’ roll στη χώρα, τόσο μέσω του κινηματογράφου (Ζούγκλα

του μαυροπίνακα) όσο και μέσω των charts (ειδικά μετά τα hits του

Elvis “Heartbreak hotel” και “Blue suede shoes”), δημιουργεί στο

Λονδίνο μια νέα δυναμική και μαζί της ένα κύμα από συγκροτήματα

που παίζουν τη νέα μουσική. Τα περισσότερα αποτελούνται από

μουσικούς που έπαιζαν πριν σε συγκροτήματα jazz ή σε μπάντες

χορού και προσπαθούν να εκμεταλλευτούν τη νέα μόδα για να

βγάλουν κανένα φράγκο. Στα τέλη Αυγούστου, δημιουργείται στο

μαγαζί ένα “Rock ’n’ Roll Club” που φιλοξενεί διάφορα συγκροτή-

ματα, με πρώτο αυτό των Rockets.

Στη δεκαετία του ’60, το Studio 51 θα φιλοξενήσει ονόματα που

αργότερα έγραψαν ιστορία: για ένα διάστημα οι Rolling Stones έκα-

ναν τακτικές εμφανίσεις κάθε Κυριακή και Δευτέρα, εντυπωσιάζο-

ντας το κοινό με το blues ρεπερτόριό τους, ενώ όταν μετακόμισαν

αλλού, τη θέση τους κάλυψαν οι Yardbirds, έχοντας στις τάξεις τους

ένα νέο κιθαρίστα που λεγόταν Eric Clapton. Παράλληλα, η επιρ-

ροή του Colyer σε μουσικούς που έπαιξαν μαζί του θα ξεπεράσει

τα σύνορα της jazz: κάποιοι θα στραφούν προς το skiffle (Lonnie

Donegan) και άλλοι προς τα blues (Alexis Korner)…

ΠΗΓΈΣ: www.kencolyertrust.org

Mojo 74, σ. 62.

Bill Wyman, Rolling with the Stones, σ. 48, 52.

ΑΚΟΎΣΤΈ: Ken Colyer, Vintage Ken Colyer Volume 2.

The Rolling Stones, 1964.

ΔΈΙΤΈ: Ken Colyer, I did it for the music, 1987 (DVD).

Καλοκαίρι 1956: Ένα καθιερωμένο jazz club καλωσορίζει τη νέα μόδα.

Το Studio 51, η βάση των Ken Colyer’s Jazzmen, φιλοξενεί πια νέα συγκροτή-ματα που παίζουν rock ’n’ roll.

1956

12

13

Σιδηροδρομικός σταθμός Waterloo. Dominion Theatre, Tottenham Court Rd & Oxford St.

1956. Η Βρετανία ξυπνάει στους ήχους μιας νέας εποχής. Στο

κέντρο του Λονδίνου έχουν κάνει την εμφάνισή τους διάφορα

clubs, των οποίων κύριο χαρακτηριστικό είναι ότι απευθύνονται στη

νεολαία. Εκεί, οι νέοι ακούν και χορεύουν jazz και skiffle, πίνουν

espresso και cappuccino χάρη στις (μόλις εισαχθείσες) μηχανές

Gaggia, ενώ όλοι οι φερέλπιδες μουσικοί βρίσκουν ευκαιρία να

δοκιμάσουν την τύχη τους και το ταλέντο τους. Σύμμαχός τους στην

προσπάθειά τους, ένας νόμος του 1935 που ουσιαστικά απαγο-

ρεύει την εμφάνιση μουσικών από τις ΗΠΑ στη Βρετανία, απαιτώ-

ντας «αμοιβαία ανταλλαγή» ίσου αριθμού μουσικών. Ο λόγος είναι

οι πιέσεις της ομοσπονδίας των Βρετανών μουσικών προς την

κυβέρνηση για να σταματήσουν την εισροή των Αμερικανών μουσι-

κών της jazz και τα χαμένα μεροκάματα των ντόπιων.

Το καλοκαίρι οι εξελίξεις είναι ραγδαίες. Η εμφάνιση του Elvis

Presley στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού σηματοδοτεί την έκρηξη

του rock ’n’ roll. Ο περίφημος νόμος «αμοιβαίας ανταλλαγής»

καταργείται. Γίνονται οι πρώτες κινήσεις ώστε να προσκληθούν

καλλιτέχνες από τις ΗΠΑ για συναυλίες. Ο πρώτος θα είναι ο Bill

Haley με τους Comets, γνωστός ήδη από την ταινία Η Ζούγκλα του

μαυροπίνακα.

Μια νύχτα του Φεβρουαρίου του ’57, το Dominion είναι γεμάτο.

Ήδη, έχει γίνει χαμός στην άφιξη του καλλιτέχνη με τρένο από το

Southampton στο σταθμό του Waterloo. Στο θέατρο, οι 2.000 Teds

περιμένουν με ανυπομονησία τον Haley, υπομένοντας για μιάμιση

ώρα τον Vic Lewis και την ορχήστρα του. Μόλις εμφανίζεται

ο Haley, ακολουθεί παροξυσμός, που όμως δεν δικαιώνεται από

την εμφάνιση. Οι Comets θα παίξουν για 35 λεπτά, χωρίς να εντυ-

πωσιάσουν. Κάποιοι, μάλιστα, όπως ο μετέπειτα μάνατζερ των

Stones, Andrew Loog Oldham, απογοητεύονται. Δεν έχει σημασία

όμως. Η αρχή έγινε. Το rock ’n’ roll είχε έρθει για να μείνει.

ΠΗΓΈΣ: All Music Guide to Rock.

Andrew Loog Oldham, Stoned, σ. 28-29.

Tony Bacon, London Live, σ. 36.

Rolling Stone magazine 493, σ. 58 (βιογραφία Bill Haley).

ΑΚΟΎΣΤΈ: Bill Haley & the Comets, From the original master tapes; recordings 1954-56.

Bill Haley & the Comets, Rock the joint!

ΔΈΙΤΈ: Η ζούγκλα του μαυροπίνακα.

Φεβρουάριος 1957: Τo Rock ’n’ Roll αποβιβάζεται στο Waterloo, με την ορμητικότητα ενός κομήτη. Το πέρασμά του θα είναι διαχρονικό.

Ο Bill Haley και οι Comets έρχονται στην Αγγλία.

1957

14

15

Tooting Granada, 50 Mitcham Rd.

Τέλη 1957. Ο Jerry Lee Lewis έχει ηχογραφήσει το ‘‘Whole lotta

shakin’’’ και είναι σταρ. Ένας σταρ όμως με κάθε άλλο παρά καθο-

λική αποδοχή: το στιλ του στη σκηνή είναι προκλητικό, τα τραγούδια

του έχουν υπονοούμενα και οι δίσκοι του έχουν απαγορευτεί σε

κάποιους σταθμούς των ΗΠΑ. Επίσης, έχει ήδη δύο γάμους στο

ενεργητικό του: ο πρώτος έχει κρατήσει περίπου ένα χρόνο, καθώς

ο Lewis αφήνει έγκυο και μετά παντρεύεται την ερωμένη του,

η οποία θα του κάνει και δύο παιδιά. Όταν γνωρίζει τη Myra Gale

και την ερωτεύεται, έχει να αντιμετωπίσει τρία προβλήματα: 1) είναι

ήδη δίγαμος 2) η Myra είναι κόρη του ξαδέρφου του και 3) είναι

μόλις 13 χρόνων. Βέβαια, στις νότιες πολιτείες των ΗΠΑ, από νομι-

κής άποψης, πρόβλημα αποτελεί μόνο το πρώτο. Ο Lewis δεν πτο-

είται, την απάγει και παντρεύονται κρυφά.

22 Μαΐου 1958. Ο Lewis αποβιβάζεται στη Βρετανία για μια περι-

οδεία τεσσάρων εβδομάδων. Η φήμη του είναι ήδη μεγάλη και

το κοινό περιμένει με ανυπομονησία το νέο «βασιλιά» του rock ’n’

roll (ο Elvis έχει καταταγεί στο στρατό). Παρά τις συμβουλές των

συνεργατών του, έχει φέρει μαζί του και τη γυναίκα του. Με το που

προσγειώνεται, οι δημοσιογράφοι αρχίζουν τις ερωτήσεις για την

ηλικία της. Στην αρχή, λέει ψέματα: «Η Myra είναι 15 χρόνων». Μετά,

αλλάζει γραμμή και λέει ότι «είναι γύρω στα 13». Την τρίτη μέρα της

περιοδείας, σε συνέντευξη Τύπου, ομολογεί ότι ήταν ήδη δίγαμος

στα 16 και ότι παντρεύτηκε την πρώτη του γυναίκα στα 14. Εκεί

τελειώνουν όλα.

26 Μαΐου 1958. Στην τρίτη του συναυλία, στο Tooting Granada, και

παρά τη γενική κατακραυγή από τα μέσα που ζητούν την εκδίωξή

του από τη χώρα, ο Lewis είναι κεφάτος και κάνει τα συνηθισμένα

του κόλπα με το πιάνο. Κάποιοι ανταποκρίνονται, κάποιοι μένουν

σιωπηλοί, κάποιοι γιουχάρουν. Την επόμενη ημέρα και ύστερα από

τρεις εμφανίσεις από τις προγραμματισμένες 37, η περιοδεία δια-

κόπτεται πρόωρα. Οι θεατρώνες και διοργανωτές της Βρετανίας

αρνούνται να τον δεχτούν μετά την όλη αρνητική δημοσιότητα και

τις αντιδράσεις. Με το που γυρίζει στις Ηνωμένες Πολιτείες, η ζωή

του παίρνει την κάτω βόλτα και το rock ’n’ roll χάνει άλλον έναν πρί-

γκιπα: ο ένας έχει χαθεί στην αγκαλιά της Εκκλησίας (Little Richard),

ο δεύτερος στα συντρίμμια ενός αεροπλάνου (Buddy Holly) και

ο Lewis στο βόρβορο της ανυποληψίας.

Θα περνούσαν χρόνια πριν ο Lewis πάρει τα πάνω του, αλλά ποτέ

δεν έφτασε στο επίπεδο που του επέτρεπαν οι δυνατότητές του.

Όσο για την Αγγλία, θα περάσουν τέσσερα χρόνια προτού επιστρέ-

ψει για να παίξει ξανά, χωρίς προβλήματα αυτήν τη φορά. Και πάλι

όμως, εν μέσω μιας προσωπικής τραγωδίας. Λίγες μέρες πριν,

ο γιος του είχε πνιγεί στην πισίνα του σπιτιού του στο Memphis.

ΠΗΓΈΣ: Mark Paytress, “I was there: gigs that changed the world”, σ. 37.

Mojo 137, σ. 38-39.

Mojo 157, σ. 48-54.

Q 41, σ. 5-7.

Rolling Stone Magazine 632, σ. 143-147 (ανατύπωση από το τεύχος 416).

Uncut 52, σ. 22.

ΑΚΟΎΣΤΈ: Jerry Lee Lewis, 18 Original Sun Greatest hits.

Jerry Lee Lewis, All killer, no filler, the anthology.

ΔΈΙΤΈ: Jerry Lee Lewis: Greatest Live Performances of the 50s, ’60s and ’70s.

Μάιος 1958: Η περιοδεία ενός από τα μεγαλύτερα ονόματα του αμερικανι-κού rock ’n’ roll διακόπτεται πρόωρα από την αποκάλυψη ενός σκανδάλου.

Ο Jerry Lee Lewis αντιμετωπίζει την εχθρότητα των media και τη λαϊκή κατακραυγή, λόγω της ανήλικης συζύγου του.

1958

16

17

2 Is, 59 Old Compton St.

22 Απριλίου 1956. Σε ένα Λονδίνο που ανορθώνεται σιγά σιγά μετά τον

πόλεμο, δύο Αυστραλοί παλαιστές αποφασίζουν να ανοίξουν ένα club

με live μουσική στο Soho, το οποίο νοικιάζουν από τρεις Ιρανούς. Το

βαφτίζουν 3Ι’s και μετά 2I’s, όταν ο ένας Ιρανός αποχωρεί. Καταφέρνει

να μαζέψει όλη τη νεολαία του Λονδίνου χωρίς να είναι μεγάλο: χωράει

μόλις 80 άτομα, αλλά τις περισσότερες βραδιές συγκεντρώνει 200. Από

τον πολύ κόσμο και την αποπνικτική ατμόσφαιρα, οι λιποθυμίες (συνή-

θως γυναικών) είναι συχνές. Όταν συμβαίνει αυτό, οι παθούσες μετα-

φέρονται, πάνω από τα κεφάλια των θαμώνων που χορεύουν, έξω στο

δρόμο. Όσο για τους μουσικούς που παίζουν, έχουν ακόμα λιγότερο

χώρο: στο πλάτος της, η σκηνή μόλις που χωράει ένα σετ ντραμς.

5 Απριλίου 1958: Ο Harry Webb εμφανίζεται στο 2I’s ως τραγουδι-

στής των Drifters.

Έχει τρέλα με τον Elvis Presley, είναι το είδωλό του, κοιμάται και

ξυπνάει με τη σκέψη του σ’ αυτόν. Φυσικά, τον μιμείται στα πάντα –

ακόμα και στο Brylcreem που βάζει στα μαλλιά του. Δύο εβδομάδες

μετά, μετονομάζεται σε Cliff Richard, μετά από μια συνάντηση με έναν

παράγοντα της μουσικής σκηνής. Θέλει όμως καλούς μουσικούς και

στέλνει τον μάνατζέρ του, John Foster, να κάνει πρόταση συνεργα-

σίας στον κιθαρίστα Tony Sheridan που παίζει τακτικά στο 2I’s.

To 2I’s δεν μαζεύει μόνο τη νεολαία που θέλει να διασκεδάσει, αλλά

και νεαρούς μουσικούς που ψάχνουν τη μεγάλη ευκαιρία. Δύο από

αυτούς, ο Hank Marvin και ο Bruce Welch γνωρίζονται από το σχολείο

στο Newcastle, όπου έπαιζαν σε ένα συγκρότημα skiffle. Όταν ο Foster

πηγαίνει εκεί ψάχνοντας τον Sheridan, ένας φίλος τον αποτρέπει και του

δείχνει τον Marvin: «Τι τον ψάχνεις τον Sheridan; Ό,τι ξέρει από κιθάρα

τού το έχει μάθει ο Hank!». Ύστερα από μια γρήγορη οντισιόν επί τόπου,

ο Marvin προσλαμβάνεται, θέτοντας όρο να είναι ο Welch δεύτερος κιθα-

ρίστας. Όταν το 1959 δύο άλλοι μουσικοί προσχωρούν στο νέο συγκρό-

τημα, έχει ήδη το όνομα με το οποίο και θα γίνει διάσημο: The Shadows.

Απρίλιος 1960. Το συγκρότημα έχει ήδη βγάλει στην κυκλοφορία

τρία singles χωρίς επιτυχία. Βρίσκονται σε περιοδεία, όταν ο συνθέ-

της Jerry Lordan τούς παίζει στο ουκουλέλε ένα instrumental τρα-

γούδι που έχει μόλις συνθέσει, το “Apache”. Τους το προσφέρει,

τους αρέσει πολύ και το ηχογραφούν στο Abbey Road.

Το κομμάτι θα πάει στο no 1 της Βρετανίας (όπου θα μείνει έξι

εβδομάδες) εκτοπίζοντας από την κορυφή το τραγούδι του Cliff

Richard “Please don’t tease”! Δεν θα πετύχει όμως μόνο αυτό:

θα είναι το πρώτο από τα 43 Top 20 hits των Shadows στη δεκαετή

τους καριέρα, θα κάνει μόδα τα instrumentals και –το κυριότερο–

θα σηματοδοτήσει την αυγή του βρετανικού ροκ. Μέχρι τότε, στα

charts της Βρετανίας κυριαρχούσαν αμερικανικά ονόματα. Από το

“Apache” και μετά, όλοι ήθελαν να γίνουν Shadows.

Δεν είναι τυχαίο ότι το πρώτο τραγούδι που ηχογράφησαν οι Beatles

στο Αμβούργο ήταν instrumental, όπως δεν είναι τυχαίο ότι νεαρά

παιδιά όπως ο Eric Clapton, ο Brian May και ο Mark Knopfler θα απο-

φασίσουν να γίνουν κιθαρίστες έχοντας πρότυπο τον Hank Marvin.

ΠΗΓΈΣ: Best 112, σ. 19.

Μojo 98, σ. 5 / Mojo 156, σ. 33 / Mojo 164, σ. 154.

Q 64, σ. 5-7.

Mojo 127, σ. 56-62.

ΑΚΟΎΣΤΈ: Cliff Richard, 20 rock n roll hits.

Cliff Richard & the Shadows, Live at the ABC Kingston (2000).

ΔΈΙΤΈ: The Shadows live in Liverpool, 1989 (DVD).

Αύγουστος 1960: Το no 1 single στη Βρετανία σηματοδοτεί το ξεπέταγμα του βρετανικού ροκ. H επιτυχία αυτή κυοφορείται δύο χρόνια.

O Cliff Richard βρίσκει τους μουσικούς που ψάχνει και δημιουργούνται οι Shadows.

1960

18

19

Water Rats (Pindar of Wakefield), 328 Grays Inn Rd.

Νοέμβριος 1962. Ο Bob Dylan προσγειώνεται σε ένα ασυνήθιστα

κρύο Λονδίνο. Είναι 21 χρόνων και, παρά το γεγονός ότι συζητιέται

ήδη στους folk κύκλους του Greenwich Village, ο πρώτος δίσκος του

στις ΗΠΑ δεν έχει γνωρίσει ιδιαίτερη επιτυχία. Μετά από προτροπή

του μάνατζέρ του, Albert Grossman, πηγαίνει στην Αγγλία για μια

εμφάνιση ως ηθοποιός σε ένα θεατρικό έργο που θα γυριστεί από το

BBC. Το σκεπτικό του Grossman είναι να διευρύνει ο Dylan το ρεπερ-

τόριό του, αλλά και να μπει στη folk σκηνή της Βρετανίας: όντως,

παρά το γεγονός ότι δεν είναι ηθοποιός, σε αντίθεση με τους υπόλοι-

πους του cast, ο Dylan τελικά εξασφαλίζει ρόλο στην παραγωγή.

Γρήγορα, ο Dylan αρχίζει τις εξερευνήσεις στα clubs του Λονδίνου,

τα οποία επισκέπτεται κάθε βράδυ: Bunjies, Establishment, Les

Cousins, Troubadour. Εντυπωσιάζεται από την απλή τους ατμό-

σφαιρα. Στο King & Queen, τον αναγνωρίζει ο Martin Carthy και

τον καλεί στη σκηνή να παίξει ένα τραγούδι. Όταν πηγαίνει για

πρώτη φορά στο Pindar of Wakefield, ένα pub κοντά στο King’s

Cross, βλέπει στη σκηνή τον Ewan McColl και την Peggy Seeger,

που στεγάζουν εκεί το Singers Club. Αυτοί δεν τον ξέρουν ακόμα.

Όταν ανεβαίνει στη σκηνή για να τραγουδήσει, περνάει σχεδόν απα-

ρατήρητος. Μετά από ένα τραγούδι, αφήνει τη σκηνή.

22 Δεκεμβρίου 1962. Ο Dylan επισκέπτεται πάλι το Pindar of

Wakefield. Στην αρχή, ο πορτιέρης δεν τον αφήνει να μπει: έχει

μαθευτεί ότι πρόσφατα ο νεαρός εκδιώχθηκε από το Roundhouse

γιατί κάπνιζε χασίς. Λέει μάλιστα στη Seeger ότι δεν βάζει μέσα

αυτό το σκατό. Με παρέμβαση της τελευταίας, τον αφήνει. Ο Dylan

παίζει το “Masters of War” και το “Hollis Brown” και δημιουργεί

αίσθηση. Το ζεύγος των οικοδεσποτών, βέβαια, παραμένει αδιά-

φορο. Το στιλ του Dylan δεν τους λέει τίποτα, καθώς έχουν πολύ

συγκεκριμένες ιδέες για το πώς πρέπει να είναι η folk μουσική.

Καθώς οι πρόβες του θεατρικού έργου ξεκινούν, ο σκηνοθέτης

έχει τη φαεινή ιδέα να χρησιμοποιήσει τον Dylan περισσότερο ως

τραγουδιστή και λιγότερο ως ηθοποιό. Ένα από τα τραγούδια που

λέει είναι το “Blowing in the wind”. Η παράσταση μεταδίδεται από

το BBC στις 13 Ιανουαρίου. Όταν ο Dylan φεύγει, έπειτα από λίγες

μέρες για την Αμερική, έχει πάρει πολύτιμες εμπειρίες από τη μου-

σική σκηνή του Λονδίνου, οι οποίες θα φανούν και στη δουλειά του.

Κάποιοι, όπως ο Martin Carthy, θα επισημάνουν αργότερα ότι τα

τραγούδια του πριν και μετά το Λονδίνο έχουν σημαντική διαφορά.

Σε κάθε περίπτωση, δύο πράγματα είναι αναμφισβήτητα.

Πρώτον, στην επόμενη επίσκεψή του στο Λονδίνο ο Dylan θα αντι-

μετωπιζόταν ως μεσσίας. Δεύτερον, το Λονδίνο θα αποδεικνυόταν

ο δημοφιλέστερος τόπος ταξιδιού για τον Dylan στο μέλλον, είτε για

επαγγελματικούς είτε για προσωπικούς λόγους.

ΠΗΓΈΣ: www.dylandaily.com, “Where did Dylan play his first overseas gig?”

www.guardian.co.uk, Flash back, from The Observer, 18/09/2005.

ΑΚΟΎΣΤΈ: Bob Dylan, 1962.

The freewheelin’ Bob Dylan, 1963.

ΔΈΙΤΈ: Bob Dylan, No direction home, 2005 (DVD).

Δεκέμβριος 1962: Ένας Αμερικανός τραγουδιστής folk κάνει την πρώτη του επίσκεψη στο Λονδίνο, η οποία θα τον επηρεάσει σημαντικά.

Ο Bob Dylan παίζει στο pub Pindar Of Wakefield – παρά την αρχική άρνηση του πορτιέρη.

1962

20

21

Flamingo / WAG, 33-37 Wardour St.

1952. Ο Jeff Kruger είναι φίλος της jazz. Του αρέσει η μουσική,

αλλά όχι τα βρόμικα, μικρά μαγαζιά. Ανοίγει το δικό του club,

που ονομάζει Flamingo και, μεταξύ άλλων, στεγάζει live εμφανίσεις

συγκροτημάτων jazz που παίζουν όλη νύχτα. Τις διοργανώνει ο Rik

Gunnell, πρώην μποξέρ, λογιστής και μπράβος ο οποίος σύντομα

θα εξαγοράσει το Flamingo από τον Kruger. Συνεχίζει τα all-nighters

αλλά κάνει και κάτι άλλο, πρωτόγνωρο για την εποχή: ενθαρρύνει

το «μεικτό» κοινό. Και αυτό όχι γιατί θέλει να προωθήσει τις διαφυ-

λετικές σχέσεις, αλλά επειδή θέλει να αυξήσει το πελατολόγιό του:

στοχεύει πελατεία στους μαύρους φαντάρους του αμερικανικού

στρατού που υπηρετούν στην Αγγλία και στους μετανάστες με

καταγωγή από την Αφρική ή την Καραϊβική.

Ιανουάριος 1963. Ο John Mayall ζει στο Μάντσεστερ, όπου είναι

«περιστασιακός» μουσικός blues. Ο φίλος του Alexis Korner

–ο οποίος ήδη παίζει τακτικά στο Λονδίνο– τον διαβεβαιώνει ότι

στην πρωτεύουσα αρχίζει να αναπτύσσεται μια σκηνή blues και τον

προτρέπει να κατέβει και να γίνει full time μουσικός. Ο Mayall πείθε-

ται, μαζεύει μουσικούς που μοιράζονται το πάθος του για τα blues

και δημιουργεί τη βάση του συγκροτήματος των Bluesbreakers.

Ο Korner τον πηγαίνει στο Flamingo και του εξασφαλίζει μεροκά-

ματο. Τα πράγματα εκεί δεν είναι εύκολα.

Τα all-nighters είναι κουραστικά και παίζουν και στριμωγμένοι.

Η επίσημη χωρητικότητα του club είναι 400 άτομα, αλλά συχνά

στριμώχνονται 600. Το κοινό περιλαμβάνει κάθε καρυδιάς καρύδι:

φαντάρους, πόρνες, χαπακωμένους και μεθυσμένους. Το μπαρ

του club δεν έχει άδεια να σερβίρει αλκοόλ, αλλά το κάνει στη

ζούλα: όταν κάποιος ζητάει ποτό, του βάζουν κρυφά ουίσκι στο

αναψυκτικό του. (Από κει ξεκίνησε το whisky & coke.) Όταν γίνεται

το αδιαχώρητο, το προσωπικό ανοίγει την πίσω πόρτα για να μην

ποδοπατηθεί ο κόσμος και κάποιοι από τους πελάτες σπρώχνονται

και καταλήγουν έξω από το μαγαζί. Για να ξαναμπούν μέσα πρέπει

να ξαναπληρώσουν είσοδο!

Ο Mayall δημιουργεί μια ολόκληρη γενιά μουσικών: από τους

Bluesbreakers θα περάσουν οι Eric Clapton, Jack Bruce, John

McVie, Mick Fleetwood, Peter Green, Mick Taylor, Aynsley Dunbar,

Andy Fraser και πολλοί άλλοι. Παράλληλα, η δουλειά του Gunnell

πάει καλά. Τόσο καλά, που θα αγοράσει και άλλο μαγαζί,

το Bag’ o Nails.

Όσο για το Flamingo, θα δει όλα τα συγκροτήματα της δεκαετίας

του ’60 αλλά και πολλά περιστατικά: από τον καβγά των δύο ερα-

στών της Christine Keeler μέχρι την έκπληξη του Chris Farlowe, όταν

είδε στο ακροατήριο τον Otis Redding να επιδοκιμάζει τον τρόπο

που τραγουδούσε τα blues.

Ιανουάριος 1963: Ένα club προσφέρει έναν μοναδικό συνδυασμό διασκέδασης, βελτιώνει τις διαφυλετικές σχέσεις και εκκολάπτει τους rockers του Λονδίνου.

Το Flamingo γίνεται η βάση των Bluesbreakers αλλά και μιας ολόκληρης γενιάς μουσικών που θα διακριθεί τις επόμενες δεκαετίες.

1963

ΠΗΓΈΣ: Martin Scorsese, The blues, 2003: Red, white & blues (M. Figgis).

www.johnmayall.com

www.jackthatcatwasclean.blogspot.com (Flamingo)

www.tkogroup.com/jsk/flamingo

www.telegraph.co.uk/news/obituaries (Rik Gunnell)

Mojo 17, σ. 16-19.

Q 47, σ. 58-61.

ΑΚΟΎΣΤΈ: Georgie Fame, Rhythm & Blues live at the Flamingo, 1963.

Chris Farlowe, Dig the Buzz: The Complete Recordings 1962-1965 (2001).

John Mayall, Bluesbreakers with Eric Clapton, 1966.

ΔΈΙΤΈ: John Mayall, Godfather of british blues: the turning point, 2004.

John Mayall & the Bluesbreakers and Friends - 70th Birthday Concert, 2004.

22

23

Lotus House, 61 Edgware Rd.

1958. Οι αδερφοί Ray και Dave Davies είναι μέλη μιας πολυμελούς,

δυσλειτουργικής οικογένειας: είναι φτωχοί και ο πατέρας τους είναι

κακός σύζυγος και αδιάφορος πατέρας. Έτσι, δέχονται αρκετό

ψυχικό βάρος από μικροί, παρά το γεγονός ότι τους φροντίζουν

η μητέρα τους και έξι μεγαλύτερες αδελφές. Σύντομα, αναπτύσ-

σουν έναν ανταγωνισμό μεταξύ τους και μια αγάπη για τη μουσική,

που θα αποβούν καθοριστικά στο μέλλον. Η μοίρα όμως θα παίξει

κι αυτή το ρόλο της: τη μέρα των γενεθλίων του, ο Ray παίρνει

το δώρο των ονείρων του –μια κιθάρα– με λεφτά της μεγάλης

αδελφής του, Rene. Την ίδια ακριβώς μέρα, εκείνη πεθαίνει από

καρδιακή προσβολή. (Χρόνια μετά, θα γράψει το τραγούδι “Come

dancing” προς τιμήν της.)

Τα δύο αδέρφια αρχίζουν να παίζουν μουσική στο σχολείο –κυρίως

skiffle και rock ’n’ roll– και με την προσθήκη δύο άλλων μουσικών

αρχίζουν τις εμφανίσεις στα pubs της περιοχής τους. Ψάχνουν

για τραγουδιστή και για ένα διάστημα δοκιμάζουν και έναν νεαρό

από το σχολείο τους που λέγεται Rod Stewart, αλλά το εγχείρημα

δεν έχει επιτυχία. Αποφασίζουν να τραγουδούν αυτοί εναλλάξ και

κάποια στιγμή μετονομάζονται σε Ravens, εμπνεόμενοι από το

ομώνυμο έργο με τον Vincent Price.

Tέλη του 1963. Οι Ravens είναι ένα από τα πολλά συγκροτήματα

που προσπαθούν να εξασφαλίσουν ένα καλό συμβόλαιο και μια

σταθερή ροή συναυλιών. Οι δισκογραφικές δεν είναι πολλές, μετρι-

ούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού. Πηγαίνουν πρώτα στην Decca,

αλλά απορρίπτονται – η εταιρεία έχει ήδη τους Rolling Stones.

Μετά, δοκιμάζουν τη Philips: απορρίπτονται και εκεί από έναν κύριο

που διαβάζει εφημερίδα ενώ παίζουν. Στην τρίτη δοκιμή, στην Pye,

εξασφαλίζουν συμβόλαιο – όχι ιδιαίτερα καλό, αλλά τουλάχιστον

«βάζουν πόδι» κάπου.

Το επόμενο βήμα είναι να εξασφαλίσουν συναυλίες για να αποκτή-

σουν ένα σταθερό εισόδημα και να γίνουν γνωστοί. Αυτό σημαίνει

ένα και μοναδικό πράγμα: να βρουν έναν καλό promoter. Μαθαί-

νουν ότι ο Arthur Howes, ίσως ο καλύτερος του είδους στην αγορά,

συχνάζει σε ένα συγκεκριμένο εστιατόριο στην Edgware Road.

Αποφασίζουν να παίξουν εκεί την παραμονή Πρωτοχρονιάς του

1963, ενώ ο Howes θα έτρωγε.

Το προγραμματίζουν και το κάνουν. Εμφανίζονται, στήνουν τα

όργανά τους σε μια γωνιά του εστιατορίου και παίζουν μόνο

γι’ αυτόν. Ο Howes είναι άνθρωπος των άμεσων αποφάσεων.

Πείθεται από αυτό που βλέπει και τους αναλαμβάνει. Σύντομα

αλλάζουν και όνομα: The Kinks. Αυτήν τη φορά, έμπνευση για την

ονοματοθεσία αποτελεί μια καινούργια λέξη που κυκλοφορεί στην

πιάτσα: “kinky”.

1963Δεκέμβριος 1963: Ένα νέο γκρουπ επιλέγει ένα ασυνήθιστο μέρος για να περάσει audition, ώστε να εξα-σφαλίσει συμβόλαιο με έναν δυνατό promoter συναυλιών.

Οι Ravens εμφανίζονται μπροστά στον A. Howes.

ΠΗΓΈΣ: Mojo 82, σ. 65.

Wikipedia, the free encyclopedia.

ΑΚΟΎΣΤΈ: The Kinks, You really got me, 1964.

Kinda Kinks, 1965.

ΔΈΙΤΈ: The Kinks: You really got me, 2008 (DVD).

24

25

Σιδηροδρομικός σταθμός Twickenham.

Είναι αργά το βράδυ, έχει ομίχλη, κάνει κρύο και ο blues τραγου-

διστής Long John Baldry βρίσκεται στην πλατφόρμα του σταθμού

τρένου του Twickenham. Ο Baldry περιμένει το τελευταίο τρένο για

το Λονδίνο, έχοντας τελειώσει την εμφάνισή του στο Eel Pie Island

με το συγκρότημά του, τους R&B All Stars – χωρίς τον τραγουδιστή

Cyril Davies, που ήταν άρρωστος με λευχαιμία. Ξαφνικά, ακούει

μέσα στη νύχτα τον ήχο μιας φυσαρμόνικας. Δεν κάνει λάθος,

κάποιος παίζει το “Smokestack Lightning”.

O Baldry ακολουθεί τον ήχο, πλησιάζει και βλέπει έναν νεαρό. Του

πιάνει την κουβέντα και του λέει ότι έχει ωραία φωνή. Προκύπτει ότι

ο τελευταίος ερχόταν και αυτός από το Eel Pie Island, όπου είχε πάει για

να δει τη δική του συναυλία. Περιμένει κι αυτός το τρένο για το Λονδίνο.

Λέγεται Rod Stewart, έχει παίξει ποδόσφαιρο στην ομάδα της Brentford

και εδώ και καιρό τριγυρνάει, προσπαθώντας να βρει μια σταθερή δου-

λειά – που γι’ αυτόν σημαίνει τραγουδιστής σε συγκρότημα.

Κουβέντα στην κουβέντα, τον προσκαλεί να συναντηθούν την επόμενη

εβδομάδα στο Marquee για να παίξουν μαζί. (Η μία εκδοχή της ιστορίας

λέει ότι ο Baldry πρότεινε στον Stewart θέση στο συγκρότημά του ως

δεύτερος τραγουδιστής, η άλλη ότι απλώς τον κάλεσε για να παίξουν μαζί

μόνο για μια φορά.) Η μητέρα του Stewart δίνει τη συγκατάθεσή της, τονί-

ζοντας στον Baldry ότι ο γιος της δεν πρέπει να γυρίσει αργά στο σπίτι.

Τη νύχτα που θα έπαιζαν μαζί, πεθαίνει ο Cyril Davies. Ο Baldry

μετονομάζει το συγκρότημα σε Hoochie Coochie Men και προσλαμ-

βάνει ως τραγουδιστή τον Rod Stewart. Τα υπόλοιπα… είναι ιστορία.

Μετά τους Hoochie Coochie Men και την εξέλιξή τους που ήταν οι

Steampacket, ο Stewart προσχωρεί στους Shotgun Express και από

κει στο συγκρότημα του Jeff Beck, που είχε αφήσει τους Yardbirds.

Εκεί σημειώνει και την πρώτη απογείωση της καριέρας του. Ο συνδυ-

ασμός της «φωνής από γυαλόχαρτο» του Stewart με τo αριστοτεχνικό

παίξιμο της κιθάρας του Beck όχι μόνο σημείωσε επιτυχία, αλλά άνοιξε

και το δρόμο για ένα νέο στιλ, που αργότερα ονομάστηκε heavy metal.

Ύστερα από δύο δίσκους και πολλές περιοδείες, το Jeff Beck Group

διαλύθηκε στα τέλη του 1969. Δύο από τα μέλη του, ο Stewart και

ο μπασίστας Ron Wood, μετακόμισαν στους Faces. Ταυτόχρονα,

ο Stewart εξασφάλισε ατομικό συμβόλαιο, που του έδωσε τη δυνατό-

τητα να βγάζει και σόλο δίσκους. Η προσωπική επιτυχία του επηρέασε

και την επιτυχία των Faces: από τη μια μεριά ήταν οι δίσκοι ενός τρα-

γουδιστή που μπόλιαζε τη rock μουσική με στοιχεία folk και blues, και

από την άλλη οι δίσκοι ενός γκρουπ που έδινε έμφαση στο κεφάτο,

χωρίς πολλούς προβληματισμούς και πειραματισμούς rock ’n’ roll.

Ο συνδυασμός δούλεψε για περίπου πέντε χρόνια, αλλά από ένα

σημείο και έπειτα η επιτυχία του Stewart σκίασε την επιτυχία των Faces.

Από το 1975 και μετά, ο Stewart ακολούθησε μια σόλο καριέρα με πολ-

λές επιτυχίες τις δεκαετίες του 1970 και του 1980. Βέβαια, ο τραγου-

διστής με τις blues ρίζες είχε πια δώσει τη θέση του σε έναν jet-setter

που έμενε όχι στο Λονδίνο αλλά στο Los Angeles (κυρίως για φορο-

λογικούς λόγους) και άλλαζε αγαπημένες μεταξύ ηθοποιών και μοντέ-

λων. Το 1993 ηχογράφησε μαζί με τον Wood μια συναυλία στη σειρά

Unplugged, ενώ το 2003 ηχογράφησε μια ιδιαίτερη συναυλία, όπου

ερμήνευσε όχι μόνο παλιές επιτυχίες του, αλλά και γνωστά αμερικανικά

τραγούδια jazz.

Ιανουάριος 1964: Ενώ περιμένει το τρένο του, ένας bluesman ακούει κάποιον να παίζει φυσαρμόνικα. Είναι ένας νέος ποδοσφαιριστής και λέγεται Rod.

Ο Long John Baldry ανακαλύπτει τον Rod Stewart στο σιδηροδρομικό σταθμό του Twickenham.

1964

ΠΗΓΈΣ: RR London, p 165.

Mojo 18, p. 70.

ΑΚΟΎΣΤΈ: Rod Stewart, The Rod Stewart album, 1969.

Rod Stewart, Gasoline alley, 1970.

ΔΈΙΤΈ: Rod Stewart, The great American songbook (2003).

26

27

Marquee # 2, 90 Wardour St. Marquee # 3, 105 Charing Cross Rd.

Μάρτιος 1962. Σε ένα υπόγειο της Oxford Street, το Marquee Club

φιλοξενεί συναυλίες jazz και blues, στις οποίες συρρέουν οι «πιου-

ρίστες» της πρωτεύουσας. Ένας από αυτούς, ο Brian Jones, βλέπει

live τον Muddy Waters και την επόμενη μέρα βάζει αγγελία στο

Jazz News, ψάχνοντας μουσικούς για το συγκρότημά του. Τέσσερις

μήνες μετά, παίζουν στο Marquee με το όνομα Rollin’ Stones.

Τέλη 1963. Ο Harold Pendleton διευθύνει με επιτυχία το Marquee

Club, αλλά ο ιδιοκτήτης του χώρου τού δίνει έξι μήνες προθεσμία να

φύγει. Ψάχνοντας, βρίσκει το χώρο που του ταιριάζει σε ένα ισόγειο

στο κέντρο του Soho.

5 Μαρτίου 1964. Η τελευταία νύχτα του Marquee της Oxford St

επιφυλάσσει στους θαμώνες δύο εμφανίσεις: του Αμερικανού

σαξοφωνίστα Stan Getz και ενός νέου γκρουπ, που παίζει rhythm

& blues. Λέγονται Yardbirds και έχουν ξεκινήσει από τα clubs του

Richmond. Στο Marquee παίζουν ήδη ένα μήνα, κάθε Τρίτη, και

έχουν στις τάξεις τους ένα νεαρό κιθαρίστα, τον Eric Clapton, που

είναι ντροπαλός, παίζει με την πλάτη στο κοινό και έχει και ξεχωρι-

στό παίξιμο. Σύντομα, θα αποκτήσει το παρατσούκλι “Slowhand”.

13 Μαρτίου 1964. Το νέο Marquee ανοίγει τις πόρτες του στο ισό-

γειο του αριθμού 90 της Wardour Street.

Οι Yardbirds ανεβαίνουν πρώτοι στη σκηνή. Θα παίξουν ένα πολύ καλό

σετ, το οποίο θα ηχογραφήσουν και θα κυκλοφορήσουν στην αγορά

ως τον πρώτο τους δίσκο: το “Five Live Yardbirds” θα μείνει στην ιστο-

ρία ως το τεκμήριο του περάσματος του Clapton από το γκρουπ μέσα

από τραγούδια όπως τα “Too much monkey business”, “Respectable”,

“Good morning little schoolgirl”, “Smokestack lightning” και “Got to

hurry”. Το ίδιο βράδυ, εμφανίζονται ακόμα ο Sonny Boy Williamson,

αλλά και το γκρουπ του Long John Baldry με τον Rod Stewart.

Αρχές 1965. Ο Eric Clapton διαφωνεί με τη μουσική κατεύθυνση

των Yardbirds και αποχωρεί: αυτοί θέλουν επιτυχίες, αυτός θέλει

blues. Σύντομα, θα μετακομίσει στους Bluesbreakers του John May-

all. Θα ακολουθήσει μια μεγάλη καριέρα στους Cream, Blind Faith,

Delaney & Bonnie και στους Derek & the Dominos, και μια ακόμα

μεγαλύτερη ως σόλο καλλιτέχνης. Οι Yardbirds θα συνεχίσουν για

ακόμα τρία χρόνια, ενσωματώνοντας στη σύντομη πορεία τους δύο

άλλους μεγάλους κιθαρίστες: τον Jeff Beck και τον Jimmy Page.

Οκτώβριος 1968. Ο Page δημιουργεί τους New Yardbirds. Ο ντρά-

μερ των Who, Keith Moon, του λέει ότι το γκρουπ θα είναι αποτυχία

και μάλλον θα είναι καλύτερα να τους ονομάσει Lead Zeppelin, γιατί

το συγκρότημα θα βουλιάξει σαν ένα μπαλόνι από μολύβι. Οι New

Yardbirds κάνουν το ντεμπούτο τους στο Marquee… πριν μετονο-

μαστούν σε Led Zeppelin.

Ιούλιος 1988. Το Marquee φεύγει από τη Wardour Street για να

μετακομίσει στην Charing Cross Road. Εγκαίνια θα κάνουν οι Kiss.

1964Μάρτιος 1964: Στα εγκαίνια ενός club που μετακομίζει, εμφανίζεται ένα συγκρότημα που θα δώσει στη Βρετανία τους τρεις μεγαλύτερους κιθαρίστες της.

Οι Yardbirds είναι το πρώτο γκρουπ που εμφανίζεται στο νέο Marquee.

ΠΗΓΈΣ: Eric Clapton, Behind the mask, BBC Radio, 198?.

Clapton, Christopher Sandford, σ. 46-51.

Mojo 4, σ. 32-52.

www.theyardbirds.com

www.themarQueeclub.net

Wikipedia, the free encyclopedia.

ΑΚΟΎΣΤΈ: Five live Yardbirds, 1964.

The Yardbirds, On air in the BBC, 1965-1968 (1991).

ΔΈΙΤΈ: Michelangelo Antonioni, Blow up, 1966.

28

29

DeLane Lea Studios, 129 Kingsway.

Φεβρουάριος 1964. Ύστερα από εμφανίσεις σε clubs όπως το

Crawdaddy, το νέο γκρουπ των Animals υπογράφει συμβόλαιο με

τον παραγωγό Mickie Most. Όπως τα περισσότερα συγκροτήματα

της εποχής, είναι επηρεασμένο από τα αμερικανικά blues. Σε μια

περιοδεία τους στη Βρετανία εντάσσονται ως support στους Chuck

Berry και Jerry Lee Lewis, ο οποίος επιστρέφει για πρώτη φορά στη

χώρα, μετά την καταστροφική περιοδεία του 1958 και του σκανδά-

λου με τη Myra. Κατά τη διάρκεια της περιοδείας, τελειοποιούν μια

διασκευή ενός παλιού blues τραγουδιού, που λέγεται “House of the

rising sun”. Το κοινό ανταποκρίνεται με ενθουσιασμό, και θέλουν να

το ηχογραφήσουν σε δίσκο. Ο Most όμως διαφωνεί, γιατί θεωρεί ότι

δεν έχει πιθανότητες επιτυχίας.

Μάιος 1964. Οι Animals πηγαίνουν στα De Lane Lea Studios για

να ηχογραφήσουν το κομμάτι, το οποίο έχουν τραγουδήσει πολλοί

άλλοι στο παρελθόν – Texas Alexander, Roy Acuff, Woody Guthrie,

Big Bill Broonzy, Bob Dylan, Josh White. Ο Most έχει κλείσει τρεις

ώρες στο στούντιο για ένα σύνολο τραγουδιών, κάτι που ουσια-

στικά δίνει χρόνο για μία πρόβα και μια ηχογράφηση στο κάθε ένα

– χωρίς επαναλήψεις. Ο τραγουδιστής Eric Burdon έχει διασκευάσει

ελαφρά το κομμάτι, αλλάζοντας λίγο τους στίχους, ενώ ο Alan Price

έχει αναλάβει την ενορχήστρωση. Το συγκρότημα παίζει το τρα-

γούδι, ο ηχολήπτης κάνει τις απαραίτητες ρυθμίσεις και τους λέει

να σταματήσουν. Γυρίζει την ταινία από την αρχή και τους δίνει

σήμα να ξαναρχίσουν. Έπειτα από 10 λεπτά, η ηχογράφηση του

“House of the rising sun” έχει τελειώσει με κόστος 4 λίρες.

Το τραγούδι είναι τεσσεράμισι λεπτά σε διάρκεια, υπερβαίνοντας

κατά πολύ τα αποδεκτά όρια ενός single: η ΕΜΙ αρνείται να το

κυκλοφορήσει, με το σκεπτικό ότι η μεγάλη του διάρκεια θα απο-

τρέψει τη ραδιοφωνική του καριέρα. Οι Animals επιμένουν, ο Most

κινείται λίγο παρασκηνιακά πείθοντας ένα φίλο του στην εταιρεία

και, τελικά, το “House of the rising sun” κυκλοφορεί τον Ιούνιο,

φτάνοντας στο no 1. Τον Αύγουστο θα κυκλοφορήσει στις ΗΠΑ

–με μικρότερη όμως διάρκεια– για να φτάσει και εκεί στο no 1.

Θα είναι το πρώτο folk rock hit στην ιστορία του ροκ και θα πουλή-

σει περισσότερα από 1.000.000 αντίτυπα, εκτοξεύοντας την καρι-

έρα των Animals.

Από πλευράς εσόδων, όμως, το τραγούδι θα είναι καταστροφή

για το συγκρότημα. Λόγω περιορισμένου χώρου στις ετικέτες των

δίσκων, μπορεί να αναγραφεί μόνο ένα όνομα συνθέτη ή διασκευα-

στή. Συμφωνούν να μπει το όνομα του Alan Price, με την παραδοχή

ότι τα έσοδα θα μοιραστούν μετά ισόποσα. Δεν έγινε ποτέ. Ο Price

αποχώρησε από το συγκρότημα ένα χρόνο μετά, επικαλούμενος

φοβία για τα αεροπλάνα…

1964Μάιος 1964: Ένα νέο γκρουπ από το Newcastle ηχογραφεί ένα αμερικανικό τραγούδι blues. Θα τους εκτοξεύσει την καριέρα, χωρίς όμως έσοδα.

Οι Animals ηχογραφούν το “House of the rising sun”.

ΠΗΓΈΣ: Eric Burdon, Don’t let me be misunderstood, ελληνική έκδοση, σ. 43-48.

Mojo 16, σ.36-40.

Wikipedia, the free encyclopedia.

ΑΚΟΎΣΤΈ: The Animals (UK), 1964.

The Animals, In the beginning, 1965 (live album).

ΔΈΙΤΈ: Eric Burdon & the Animals, Finally (DVD, 2003).

30