op!nioi~- m.yu hayi man·sakke? · problema na manugo' halom guam sa' este fine'nena...
TRANSCRIPT
NOTICE THESE PILOT TEST MATERIALS ARE FOR EXPERIMENTAL
USE ONLY AND MAY NOT BE REPRODUCED WITHOUT WRITTEN PERMISSION FROM THE PALM DEVELOPMENT CENTER
'ftti• eontenu of the•• iMtZ'\ICtional aatar1ala vere de9eloped with riMncial aHiatance f,,_ the Office of Bilinqual Education, o.paraent of Health, Education, And Welfare . The fwada -.re pr0¥1ded thl<OUIJh the lilinqual Education Act, Title vu of the El-tary and Secondary Ed11eation Act of 1965 aa - bl' PW.lie Law 95-561. -Yer the content• do not neceaauily repreHnt the poai~ tion or polic:y of that aqency and a reader ahould not infer •ndor•-nt by the Federal Government .
Developed bl' •
PALM Pacific Aru Lanq\la4H llaterial• De'Nl-t Center Social Science lta8earch Institute 2'24 Mile ll&y, Roca 71J, Univenity of HaWeii at llanoe Jlonollllu, Hawaii 96822
"'
11 h
Hayi Mansakke?
Written By:
Brigida D. L. Guerrero
lllust rated By:
Stephana MCCiaran
.. -- . - --- ----~~~
Si Ferdinand Magellan matto giya Guam yan i tres na
batko-iia, i Trinidad, i Concepcion, yan i Victoria gi Matso
dia 6, 1521.
Aksidente ha' este na finatto Guam. I planon i biahen-
niha dipotse para u maliliku'i todu i tano'. Mangginen
South America magi, kasi och6 mit miyas na distansia kontra
Guam Estague' uttimu na lugat annai manmanule' mantension
niha nenkanno' yan hanom. Antes di u fanmatto Guam , esta
sen taya' nenkanno'-niha yan hanom-niha.
Meggai na marineru siha manmalangu. Esta guaha manmatai
ginen i inaplacha' hanom yan nenkanno'-niha. Ginen este na
problema na manugo' halom Guam sa' este fine'nena na tano'
mali'e' ya masen nisisita nenkanno' yan hanom gasgas.
Annai manhalom Guam ya manchinile'guan ni taotao tano'
ni kosas-niha siha inklusu un boten dikike', sumen lalalo'
si Magellan. Ginen este na sinusedi muna' hafana'an i tano'
"Islan Sakke".
Ti ha sungon si Magellan este na sinuse di ayu muna'ma
dingu Guam ensigidas. Tres dias ha' managan-niha. Gi Matso
dia 9, 1521, ni manhanao. I biaLen-niha na biahi para guatu
gi islan Filipinas.
1
~
s ~
~~·
·~·
:S
;:i E
b.O
EI..'.)
a.o
~ .. ff-' IN
OIA
N
OC
EA
N
··.~
~
,..·· ....... · · .... M~1.11#''·'-~~~-· ·"
TH
E
WO
RL
D
0 1
,00
0
l.00
0
3,0
0o
~106 ... ;:')o
w.A
fo'x
I
>-<:I:
;>,E
~
P..tl.O
AR
CT
IC
OC
EA
N
t:::
If-..., .. ;;
•.
"• ' .. ,:··
~-. I
.... ~;.,
·-. -:... ... P
AC
IFIC
OC
EA
N
·····-.... a •••
..I-. V
J
r-1
Jo....., ~
..._,
NO
RT
H
AT
LA
NT
IC
. OC
EA
N
, I
· ..... -":IP.-.~,/~ .
. ... ~_;.
SO
UT
H
AT
LA
NT
IC
OC
EA
N
lb/,
~,,..~ I
·il..,i ;
/ I
MA
GE
LL
AN
'S
RO
UT
E
" . .f. ··P.7 ...
-~
'·
N
'Wt E
s
C\I
....
Hayi Mansakke?
Si Mata'pang un hobensitu ni sumasaga gi sengsong
Umatac giya Guam. Dikike' este na songsong gi kanton tasi.
Puru ha' guma' higai yan galaide' manestaba guini na songsong.
Un buniton ha'ane annai esta todu monhayan i che'cho'
Mata'pang, humanao para u peska gi tasi. Umesgen i chalan
unai huyong gi tasi. Sumin dodoga ha' lao sen chaddek
mamokkat. Ha mantietienen maolek i tekcha'-na puntan to'lang
gi agapa' na kannai-na. Pa'go gi akaggue na kannai-na, ha
mantietieni i pekse' ni para u ensatta i kininne'-na guihan.
Gi duranten i hinanao-na papa' gi tasi, ha sanganen maisa
gue', "Aina buniniton ha'ane pa' go para umepeska!"
Gi duranten i biahi-na papa' si Mata'pang gi tasi, ha
ripara na manduduru ha' manmacho'cho' siha i taotao songsong.
Ha li'e' si tiu-na Mahettok na duru di mamfok talayan pokse'
yan i amigu-na as tun Na'puti gi papa' trongkon niyok. Annai
manatan hulo' i tion Mata'pang, ha li'e' si Mata'pang yan i
tekcha'-na. Chinatge ya ilek-na, "Sen maolek i lahi-hu
pumeska na ha'ane. Ohala ha' ya bula para un konne' na
guihan." Ilek-na si Mata'pang, "Puedi ha' magahet tiu sa' sen
malago' yu' pumeska pa'go."
"Cha'-mu luluhan i lahi-hu sa' bula guihan guihi
huyong."
"Esta tiu, adios asta i birada."
Sigi ta' lo papa' si Mata'pang gi tasi, pues ti apmam ha
siente na guaha taotao malalagu gi tatte-na. Annai esta
lalahihot i kalaskas addeng, ensigidas ha bira gue' tatte
para u kcli'e' hayi tumattitiyi gue'. Gigon manatan tatte,
taya' fine'nena ha li'e' na i mas ya-na na amigu-na as
Guma' taotao.
Chinatge as Guma'taotao ya finaisen, "Para manu hao
ga'chong? Para un peska gi tasi?"
Manoppe si Mata'pang, "Hunggan lai sa' sen bunitu i
ha'ane para pumeska. Malago' hao ya ta hita na dos?"
3
- ----- ---- --------~~--
"Sen magof yu' humita na dos. Estague' ha' lokkue' na
hu chuchule' i tekcha'-hu. Nihi ta alulayi papa' gi tasi,"
ilek-na si Guma'taotao.
Magahet na mas mana'chaddek i pinekkat-niha papa' gi
tasi. Duru i dos di chumeffla ni minagof-niha sa' sumiha
ta' lo. Ti apmam matto siha gi tasi. Ensigidas numangu
huyong asta i gemba'-niha gi halom i mama'te na banda.
Annai matto i dos gi gemba'-niha pumeska, ma chek i
mafute' fine'nena sa' ayu mas yan-niha na guihan. Lumi'of
si Mata'pang yan si Guma'taotao. Ti apmam kumahulo' i dos.
Ilek-na si Mata'pang, "Ai, Tao, na bulan mafute' guini ya
mansen dankolo lokkue' ."
"Hu'u nai. Maolek-na ta tutuhon manokcha' sa' ayu u
fanmalagu," manoppe si Guma' taotao.
Pues sigi i dos di pumeska ya kada biahi na kumahulo'
siha siempre guaha kinenne'-niha guihan. Gi halom i una ora
na tiempo esta lamita i pekse'-niha inensattan mafute'.
Sumen magof i dos pot i suetten-niha. Ti sesso kumuentos i
dos sa' makeke'alulayi mana'bula i pekse'-niha guihan.
Antes di u sen bula i pekse'-niha guihan, tumohgennaihon
naya si Mata'pang gi un natata na lugat gi halom tasi. Ha
atan halom i sengsong ya ha li'e' na sigi ha' di manmacho'
cho' siha i taotao. Despues ha atan huyong i apuya' tasi.
Ti apmam ha li'e' tres button a'paka' siha na kosas na
manmama'ya' gi tasi. Kulang ni na'manman sa' ti taiguihi
pusision-niha i galaide'-niha. Lokkue', ni ti pusision
paluma siha, ni ti taiguihj i hanom ni maguaguaifi siha hulo'
ni bayena.
Si Mata'pang ha tago' si Guma'taotao para u para
umetokcha' . I lek-na, "Tao, a tan ha' huyong i apuya' tasi."
Magahet na ha atan si Guma'taotao huyong i apuya' tasi.
Pues ilek-na, "Pang, hafa ayu siha na kosas huyong? Kulang
ti. pusision i galaide'-ta ayu siha."
Manoppe si Mata'pang, "Hekkua' lai. Lao maolek-na ta
sagan-naihon ha' guini ya ta keli'e' hafa ayu siha na kosas."
4
Pumara i dos pumeska ya ma'a'atan ha' huyong esta i
tres button a'paka' ni sigi guatu gi tano'-niha. Mientras
tiempo mas dumadangkolo i butto s~ha. Mas lokkue' hihihot
guatu giya siha, lao ti sina ha' masatba hafa este siha na
kosas. Ayu ha' i malaripara na kulang guaha button attilong
gi papa' i button a'paka' siha.
Ti kumuentos i dos ni minanman-niha sa' taya' ni
mali'e' siha taiguihi na kosas gi islan-niha. La'apmam ha'
di tumohge i dos, pues ilek-iia si Guma'taotao', "Lame' dai,
Pang, kulang manna'ma'a'nao ayu siha na kosas ni mandinang
kolon-niha. Taya' galaide' --ta gaiguihi siha."
Manoppe si Mata'pang, "Hekkua', Tao, lao ma'a'nao yu'.
Ti hu tungo' hafa ayu siha na kosas. Maolekna nihi ya ta
sangani si tata-hu pot este i lini'e'-ta."
Muma'a'nao ha' si Guma'taotao ni fino' Mata'pang. Pu es
ilek-na, "Magahet, Pang, nihi ya ta sangani i manamko' siha
sa' ayu u fampiligro ayu siha na kosas para todos hit guini
gi tano'-ta."
Ti kumuentos mas si Mata'pang yan si Guma'taotao. Lao
machule' todu i guihan-niha yan i tekcha'-niha ya duru i dos
di numangu halom gi tano'. Annai matto siha gi tano', duru
di malagu siha asta i sengsong-niha.
Humahnanao ha' i dos asta i gima' Mata'pang para u
masangani i tata ni lini'e'-niha gi tasi. Estaba i tata gi
sagan mama'tinas na chumochochonnaihon.
Si Mata'pang fine'nena kumuentos. Ilek-na, "Tata!
Tata! Maila' fan sa' guaha para bai en fanu'i hao!"
Ilek-na i tata, "Ke lao hafa ha' para en fanu'i yu'?
Ti sina adda en sangani yu' guini?"
"Ahe, tata, dalalaki ha' ham sa' guaha para bai en
fanu'i hao gi tasi!" manoppe si Mata'pang.
Ilek-na i tata, "Buenu, pues nihi."
Ti lalalo' i tata as Mata'pang sa' humallom gi aksion
yan i palabran Mata'pang na guaha guaha. Pumara ha' chumo
cho ya ha dalak si Mata'pang yan si Guma'taotao para i tasi.
6
3
Annai manmatto i tres gi tasi, ilek-na si Mata'pang,
"Tata, a tan ha' huyong gi tasi sa' guaha tres na mandangkolon
button a'paka'. Taya' ni manli'e' yu' taiguihi siha guini
gi isla-ta. Hafa mohon ayu siha, tata?"
Manoppe i tata, "Ti hu tungo' magahet i lahi-hu. Taya'
lokkue' ni manli'e' yu' taiguennao siha na kosas. Kulang
ha' i galaide'-ta siha, lao mas mandangkolo."
Tlek-niha si Mata'pang yan si Guma'taotao, "Ya hafa
pa'go para ta cho'gue?"
Manoppe i tata, "Nihi halom gi sengsong ya bai hu agang
siha i manamko' na lalahi."
Manhanao i tres tatte gi sengsong-niha ya ma sangani
siha i manamko' na lalahi. Madeskuti i lini'e'-niha.
Despues manggurupu todu ya manhanao para i kanton tasi para
u ma li'e' siha i kosas ni kulang mansen dangkolo na
galaide'. Taya' tumungo' hafa ayu siha na kosas.
Ti mangontento i lalahi na para u fanasaga ha' gi
kanton tasi. Manhanao todu ya ma chule' i galaide'-niha.
Pues manma'udai huyong gi tasi para u ma keli'e' hafa este
siha na mansen dangkolon galaide'. Pesasa ha' i tasi
galaide'. Ma'uriyayi todu i tres na mandangkolon galaide',
era batko siha, annai esta manma'a'ankla gi hiyong i mama'te.
Si Mata'pang yan i taotao-na siha ti manma'a'nao nu i
taotao batko siha sa' duru di manmasenas siha papa' ginen i
batko. Mangahulo' i siha i taotao tano' para u ma li'e'
hafa na mansen mutong este siha na mana'paka' taotao.
Mampapaoguan ha' desde antes di u fanmatto guatu gi batko.
Annai esta manestaba siha gi halom batko siha, maripara
na mansen aplacha' i tataotao-niha yan i magagon-niha i
marineru. Kulang mohon mas di un anu desde ki ti mano'mak.
Bula lokkue' gi marineru siha mansen paomata' ginen i
chetnot siha gi tataotao-niha yan mandumang ginen i minala
ngon-niha. Mansen na'masa' i pusision-niha lao i taotao
tano' manma'ase' nu siha sa' mansen nalang yan manma'o siha
todu.
7
---:.--:--- - -11 -.' I ' , ' j
0
I taotao tano' masenas i taotao batko siha na para u
fanmachuli'e' nengkanno' yan hanom.
ti parehu i lengguahen-niha.
Ti sina maguentos sa'
I mas ma'gas na taotao tano' ha senas unos kuantos
granon lalahi para u fanhanao halom gi sengsong ya u
fanmanule' nengkanno' yan hanom para i taotao batko siha.
Esta ti sina manguentos i taotao tano' gi entre siha mismo
sa' sen lammok i halom batko esta ti manhahagong maolek.
Taya' ni manmannginge' siha taiguini na klasen pao. Muna'
managa gi batko pot respetu ha' yan para u ma'ayuda siha i
marineru sa' mansen na'ma'ase'.
Si Mata'pang inatan as tata-na ya sinenas para u konne'
si Guma'taotao ya u hanao manayuda manule' hanom yan neng
kanno' gi sengsong. Sumen magof i dos manayuda pues
ma'alulayi ma'udai gi galaide'-niha ya duru di ma poksai
halom gi tano'.
I tatan Mata'pang yan i tetetnan siha na lalahi managa
ha' gi batko para u ma tane' i marineru siha mientras ti
manmafatto siha i lalahi yan i nengkanno' siha.
Pot fin manmatto si Mata'pang yan i mangga'chong-na
siha yan bulan nengkanno' desde lemmai, chotda, manha asta
tinala' katne yan guihan. Mansen magof i marineru siha sa'
machagi ta'lo nengkanno' yan hanom gasgas .
Si Mata'pang ha a'atan ha' i pusision-niniha i marineru
annai manochocho. Pues ha atan si Guma'taotao ya ilek-na,
"Tao, atan ha' este siha maiiocho. Kulang mohon taya' ni
machagi nengkanno' ."
"Mansen nalang nai, Pang, i los prohimos ayu
muna'fanaigueguennao," ilek-iia si Guma'taotao.
Gi sigiente dia manhuyong ta'lo i taotao tano' para u
fanmana'i i marineru siha mas probension nengkanno' yan
hanom. Singko biahi di manhuyong hahalom ha' si Mata'pang
yan si Guma'taotao manmanloffan para u mana'siguru na u
fannahong siha i marineru gi managan-niha Guam. Ma'alulayi
i marineru siha mapo'lo siha i manmana'en-niha nengkanno'
gi sagan-niha gi batko.
9
Si Mata'pang yan i taotao-na siha managannaihon mas
ta' lo para u mala'atiende i taotao batko siha. Sigi di
mana'senas i taotao tano' yan i marineru siha. Esta
manachalek i marineru sa' mansen satisfechu nengkanno'.
Pues sjgi di manguentos. Ilek-niniha guaLu gi taotao Lano',
"Muchas grasias! Muchas grasias!" Manchinatge tatte ni
taotao tano' sa' ma tungo' ha' na manmannana 1 i agradesimiento
pot i ayudon-niha nu siha.
Mienlras manguekuentos senas todos gi hilo' batko, sigi
lokkue' i taotao tano' di manmanatan hafa siha mas guinahan
niha este siha na taotao. Meggai siha na kosas ma li'e' ni
taya' ni ma li'e' antes tat komu batde, tali, machette,
platon mamafak, yan mas ta'lo.
I taotao tano' sigi di ma pacha este siha na kosas.
Esta kulang ni na'fanlanga' sa' yan-niha manggai iyu nu este
siha. Annai esta ti sina ma sungon i minalago'-niha, ma
senas siha i taotao batko kao sina siha manmanule' kosas-niha.
Ti manmamahlao manmamaisen sa' esta mapo'Jo na che'lon-niha
este siha na taotao ayu muna'macho'gue manu i nina'sinan-niha
para u mana'Ianochu siha.
Ti manineppe ni marineru siha, lao hinasson-niha na
buente taya' guaha ya u ma chule' hafa malago'-niha sa' asta
pa'go mana'achatge ha'. Pues sigi i taotao tano' di maloffan
i yan-niha siha na kosas desde na'yan, satten, ramenta asta
un boten dikike' ni estaba gi halom batko.
Si Mata'pang yan i taotao-na siha ma li'e' na manatburu
tao i taotao batko annai malolofan todu i yan-iiiha siha na
kosas ginen i batko. Ayu lini'e'-na si Mata'pang i duru di
maninessalague siha ni taotao batko, lao ti makomprende hafa
ilek-niniha. Hinasson-niha i taotao tano' na mangaduku esta
i marineru pues ma'alulayi manhanao halom gi tano' yan todu
i kosas ni esta ma chule'.
Mansen trangkilu i taotao tano' annai manmatto halom gi
tano' yan i chinile'-niha siha kosas. Duru di manachatge
asta mangakanta ni minagof-niha. Esta manggupot ha' lokkue'
guini na puenge.
10
rr
k
k
c
f
t
II
Ai
1
r
n
l
i
e
ha.
ha
a
an
·u-
:a
:a
~i
~ I
Gi sigiente ogga'an, si Mata'pang yan i taotao-fia siha
ma kontinua ha' ta'lo i gipot-niha. Sigi ha' di manmanunu
katne yan guihan yan lokkue' duru di manggimen tuba. Esta
kulang manmaleffanfiaihon ni marineru siha. Lao gi despues
di talo'ane, humanao si Mata'pang yan si Guma'taotao para u
famokkat i dos gi kanton tasi.
Gi duranten i mamokkat-fiiha si Mata'pang yan si Guma'
taotao, ma li'e' huyong gi tasi unos kuantos granon boten i
marineru siha na duru halom gi tano'. Kulang manman si
Mata'pang yan si Guma'taotao sa' ti ma suspepecha na para u
fanhalom i marineru siha sa' mansen fiaba' ginen i fiifialang
niha yan i minalangon-fiiha.
Mali'e' ni taotao tano' todu i marineru siha annai
manhalom gi tano'. Lokkue', ma ripara na manmanufiule' siha
una kosa ni kulang galuti. Este na kosa kulot attilong,
anakko', yan dalalai. Sigi ta'lo di manma'essalague i
taotao tano' annai manafana' yan i marineru siha. Mangetu
ha' i taotao tano' ya ma'a'atan ha' hafa makekecho'gue ni
este siha na mangadukon taotague.
Malagu si Mata'pang asta as tata-na ya ha faisen, "Tata,
hafa chetnot-niha este siha na taotao? Kulang manatmari'ao
esta i titanos-niha."
Manoppe i tata, "Fana'an i lahi-hu mambubu sa' ta chule'
siha palu gi kosas-niha, lao taya' buente suetten-ffiha sa' ni
unu giya hita malago' numana'lo i kosas ni esta ta chule'."
Ti monhayan si Mata'pang kumuentos yan si tata-na annai
ma hungok mandangkolon buruka siha. Ensigidas ma bira siha
ya ma li'e' na mangginen i marineru siha i buruka ni ma
huhungok. Ginen ayu siha na kosas i kulang galuti ni
magogo'te ni marineru siha. I ina'gang i buruka esta mansen
luhan yan mansen ma'a'nao todu i taotao tano'. I
mina'a'nao-niha esta ni na'fanmalagu para u fanattok gi halom
tano'.
Gi duranten annai manmalalagu si Mata'pang, si Guma'tao
tao, yan i pumalu siha na taotao songsong, ma hungok mas
buruka ginen i marineru siha. Lokkue', bula na taotao songsong
mane'essalao yan mangakati ni mina'a'nao-niha lao ni unu
manaLan Latta. Ayu ha' ma hahasso i para u fanattok.
11
- - - -~ ---------~--- - -
Ti apmam despues di esta manggaige todu i taotao tano'
gi sagan fanattokyan-niha , ma ripara na esta pumara i burukan
dangkolo siha. Kulang ni na'fanla'trangkilu djdide'. Guini
lokkue' na mumento ha ripara si Mata'pang na taigue si
Guma'taotao. Pues humanao ya sigi di ha espiha, lao ti sina
ha sodda' si Guma'taotao. Sumen chathinasso si Mata'pang ni
taiguen i amigu-na.
Mientras manmatata'chong i taotao siha ya sigi di
manmanhasso pot i siniseden-niha, todos siha manmannginge'
pao asu. Ma tungo' ha' na guaha kumasoson yan dangkolo. Ti
ma tungo' hafa bidan-niniha i mangadukon taotao batko siha,
lao mangetu ha' gi fanattokyan-niha. Ni ti manhanao para i
sengsong-niha guihi na puenge sa' ti ma tungo' hafa ta' lo
para u fanmacho'gue ni marineru siha.
Gi sigiente ogga'an, matago' si Mata'pang ni manamko'
siha para u chek kao esta libre para u f anhanao tatte gi
sengsong. Humanao si Mata'pang para u atan kao manggagaige
ha' i taotao batko siha. Sen magof si Mata'pang sa' ha li'e'
na esta manaigue i tres na batkon i marineru siha. Ensigi
das malagu tatte asta i f anattokyan i taotao-na siha ya
ilek-iia, "Esta siiia hit todos manhanao tatte gi sengsong-ta
sa' esta manhanao todu i marineru yan i batkon-niha.
Si Mata'pang fine'nena malagu asta i sengsong para u
chek si Guma'taotao yan lokkue' hafa bidan-iiiha i mangadukon
marineru siha. Ha li'e' na mankimason kantida na guma' i
taotao-iia siha, kasi guaha sinkuenta. Ha li'e' lokkue' na
malatchai manmachule' todu i nenkanno'-iiiha ni manestaba gi
sengsong, yan guaha unos kuantos granon taotao manmatai.
Sigi di lumiliko' para u ketungo' hayi yan kuanto siha na
taotao-iia manmatai. Ha tufong siha i manmatai, "Unu ... dos ..
. . tres ... kua tro ... sinko ... sais ... siette ! "
I mina'siette na tataotao ni ha sodda', ha tugong guatu
ya ha toktok papa' ya duru di tumanges, "Tao! Tao! Sa'
hafa na para hagu?" Pues sigi mas tumanges. Pot fin matto
si tata-na ya kinenne' ya ni na'gimen hanom.
13
- -------------
.-c:: - _::-- -- ·-~ ;:_-...~z~ _.:"">
Ilek-iia i tata, "Hu tungo' ha' i lahi-hu hafa sinen
tetP-mu pa'go na mumento. Puti hao sa' rnatai i mas ya-mu na
ga'chong-mu, 1ao komu lahi hao, pues fanungon komu un lahi!"
Pumara si Mata'pang kumati ginen i fino' tata-iia ni
para u fanungon komu lahi. Pues ilek-na, "Nihi ya ta rjkohi
i matai-ta siha yan ta fanayuda muna'gasgas ni destroson ayu
siha i mangaduku yan tailayi na marineru! Komu rnohon ti
manmatto magi guini gi isla-ta, ti ta susesedi este na
kuchinon cho'cho' !"
Guihi na puenge ti sina si Mata'pang maigo' sa' si
Guma'Laoiao ha' ha hahasso, todu i pason-niha desde annai
pa'go umamigu siha. I triniste-na, humuyong gi gima' para u
asson gi papa' un trongko. Ha a'atan ha' hulo ' i langet gi
durant0n annai manhahasso gue'. Pot fin bumulachu i ilu-iia
sa' sigi ha' di manhanao i puti'on siha gi langet. Ginen
cste na sumina maigo' si Mata'pang. Este lokkue' na
maigo'-na ti maniente sa' i yinayas-iia todu guihi na ha'ane. 14
A:
il
e :
k i
\
na
! 11
h i
. yu
u
a
.e .
Aktibidat Lepblo Siha
Taitai yan oppe i sigiente siha na kuestion. Tuge' i
ineppe-mu siha gi halom i lepblo-mu. Munga mangge' gi halom
este na lepblo. Lokkue', na'siguru na un komprende i
kuestion siha antes di un oppe.
I. Direksion: Kopia i sigiente siha na sentensia gi
lepblo-mu. Despues matka (I) gi me'nan i sentensia
siha todu i magahet na sinusedi gi estoria. Yanggen ti
siguru hao, atan tatte i estoria.
Ma puno' si Mata'pang ni Espaiiot siha.
Ma c hule' ni taotao tano' i kosas Espaiiot
siha sin petmisu.
Ti manmalago' i taotao tano' mana'i i Espaiiot
siha nengkanno' .
Taya' ni manmanli'e' i taotao tano' mana'paka'
siha na taotao antes di Espaiiot siha.
Mansen brabu yan ti manmalangu i Espaiiot siha
annai manhalom giya Guam.
Ti manmalago' i Espaiiot siha mana'i i taotao
tano' ni kosas-iiiha.
Tres dias ha' maiiagan-iiiha i Espaiiot giya Guam .
Annai manhanao i Espaiiot, sen magof si Mata'pang
annai umasodda' ta'lo yan si Guma'taotao.
Hagas ha' mana'asodda' i tao t ao tano' ~an otro
siha na Espaiiot antes di u fanmatto si Magellan
yan i marineru siha.
Manmagof i taotao tano' ni bidan i Espaiiot nu
siha.
15
II. Direksion: Yanggen si Mata'pang hao, hafa mohon
hinasso-mu pot i Espaiiot siha despues di manhanao?
Kao ya-mu ha' na u fanmatto ta' lo tatte i Espaiiot
siha? Po' lo hao komu si Mata'pang, pues tuge' i
siniente-mu siha gi papet-mu.
III. Direksion: Gi halom este na estoria, guaha dos guru-
IV.
pon taotao siha, i taotao tano' yan i Espaiiot. Atan
i sigiente siha na listan palabras, pues ayek siha ayu
na palabras i mas ha esplika pot kada gurupon taotao.
Yanggen guaha mas palabras tiningo'-mu, pues na'daiia'
halom gi lista.
Espanot Taotao Tano'
1. geftao 6. ga'mumu 11. impetosu
2. sakke 7. bra bu 12. tai alimento
3. subetbiu 8. malangu 13. kabilosu
4. kulJatde 9. tailayi 14. kariiiosu
5. pasifiku 10. yo'ase' 15. biaheros
Direksion: Atan i mapa gi halom i estoria ya un
espiha manu uttimu na lugat annai manmatto i Espaiiot
antes di u fanhanao para Guam. Despues espiha manu
mahanague nu i Espaiiot annai rnadingu Guam.
16