pananaliksik sa healthcare access ng mga kababaihang

UNIBERSIDAD NG PILIPINAS MAYNILA

Kolehiyo ng Agham at Sining

Departamento ng Agham Panlipunan

Pananaliksik sa healthcare access ng mga kababaihang relokati

sa Montalban

Bilang bahagi ng pagtugon sa mga kinakailangan

para sa kursong Batsilyer ng Sining sa Agham Pampulitika

Ni

Frinces Gubalane Geroche

2012-26498

Para kay

Dr. Jinky Leilanie Lu

Tagapamatnubay sa pananaliksik

Mayo 2016

ii

University of the Philippines Manila

College of Arts and Sciences

Department of Social Sciences

APPROVAL SHEET

This undergraduate thesis entitled “Pananaliksik sa healthcare access ng mga

kababaihang relokati sa Montalban” written by Frinces G. Geroche, in partial

fulfillment of the requirements for Political Science 198 of the degree in BA Political

Science, is hereby presented for approval.

_________________________

Dr. Jinky Leilanie Lu

Thesis Adviser


This thesis is hereby accepted and approved as partial fulfillment for the Degree

of Bachelor of Arts in Political Science.

________________________

Prof. Jerome Ong

Chairperson


iii

PASASALAMAT

Ang siping ito ay nakalaan sa lahat ng taong tumulong sa akin upang matapos ko

ang pananaliksik na ito gayundin sa mga naging mahalagang bahagi ng aking pananatili

sa unibersidad.

Una ay kay Dr. Jinky Lu na halos isang taong tumulong upang matapos ko ang

aking pananaliksik, maraming salamat po. Bukod sa mga bagay na may kinalaman sa

pag-aaral, marami rin po kayong mga pagpapahalaga at pananaw na ibinahagi sa amin na

tiyak na makakatulong sa aming pagharap sa mas malaki pang mundo.

Salamat din po Prof. Bobby Tuazon. Kayo ang pinakamahusay na intelektuwal na

lubos kong hinahangaan.

Kay Prof. Advincula na isang tunay na guro. Kayo po ang isa sa mga dahilan kaya

gusto ko ring magturo. Kayo po ang modelo ng isang titser na may pusong magbahagi ng

kaalaman sa iba. Patuloy ko pong babalikan ang mga naituro nyo sa amin sa paglaban ko

para sa aking pangarap na maging guro din gaya ninyo.

Maraming salamat din sa KADAMAY na naging gabay namin sa simula pa

lamang ng pananaliksik na ito. Utang po namin sa inyo ang malaking bahagi ng aming

thesis.

Sa aking mga naging tunay at matatag na kaibigan sa kolehiyo, kina Cristine Joy

Rimando at Martha Jasmine Bartilad. Mahirap ang buhay sa UP pero naging masaya at

makulay din ito dahil sa ating pagkakaibigan. Sa sabay sabay na paglakad sa Faura, pag

akyat sa 8th

floor, pagpunta sa cashier, pagsama sa Rob at sa Mercury Drug,

pagpapahiram at pagpapahiram ulit, buong pagkatao ko kayong pinasasalamatan. Sa

susunod, hindi na lamang Maynila ang lalakbayin natin. Kay Rosch, Joyce, Lola Trixia,

at sa Tough 10, tinuruan nyo ko sa maraming paraan. Kay Gizi na depinisyon ng salitang

superwoman, inspirasyon kita. At kay Jammy na huli man daw pero humabol pa rin,

salamat sa mga pagkakaibigang sinimulan natin.

Sa aking mga kamag-anak, salamat sa hamon at pagtulak sa aking makatapos ng

pag aaral.

Sa pinakapaborito kong tao sa buong mundo, salamat sa pag ibig, pag unawa,

katatagan, paglaban, pagsama, pagbabago, panlilibre at panlilibre ulit. Habambuhay

kitang pasasalamatan, rbnpnsjr.

Sa aking pamilya, kayo ang aking lakas. Mga kapatid ko, sana ay maabot ninyo

ang inyong mga pangarap. Ma at Pa, sana ay patuloy pang humaba ang inyong buhay.

Maibigay ko sana ang maginhawang buhay na nararapat lamang sa inyo.

Higit sa lahat, sa Diyos na nagbigay ng kaalaman at buhay, maraming salamat po.

Salamat sa patuloy na pagsama sa aking hanapin ang katotohanan.

iv

ABSTRAK

Simula noong nagsimulang umunlad ang Kamaynilaan, nagsimula na ring

magdagsaan dito ang mga Pilipino mula sa iba’t-ibang bahagi ng bansa. Dito na rin

nagsimula ang problema sa pagsikip at kakulangan sa espasyo ng naturang mga lungsod.

Bilang pagtugon sa kakulangan ng matitirhan, maraming mga mahihirap ang nagdesisyon

na magtirik ng kanilang bahay sa mga lupaing hindi nila pag-aari. Patuloy na lumawak at

dumami ang penomenang ito hanggang dumating sa puntong nagkanda sanga-sanga na

ang mga suliraning dulot ng informal settlements. Dahil sa samut-saring mga dahilan,

napapaalis o umaalis din ang mga informal settlers sa mga pinagtayuan nila ng bahay.

Ang iba ay kanya-kanyang lipat, ang iba naman ay sumasama sa relokasyon.

1990’s pa lamang ay tinatangkilik na ng gobyerno ang relokasyon bilang isa sa

mga solusyon sa kakulangan sa pabahay, espasyo at kaligtasan sa lungsod. Isa sa mga

relokasyon ay ang Montalban o ngayon ay tinatawag ding Montalban.

Nais ng pag-aaral na itong alamin ang kalagayan ng mga tao sa relokasyon sa

Montalban lalo na ang mga kababaihan na nasa bulnerableng sektor ng lipunan.

Bibigyanng pansin ang kanilang kalagayang pangkalusugan. Susukatin din kung paano

ito tinutugunan ng mga nasa kinauukulan. Sa huli, inalam ang mga kahinaan ng

sistemang pangkalusugan sa relokasyon at ang mga solusyong maaaring ilapat dito.

v

TALAAN NG NILALAMAN

Pabalat

Approval sheet ii

Pasasalamat iii

Abstrak iv

Talaan ng nilalaman v

Mga larawan at talaan ng mga datos vi

UNANG BAHAGI

I. Suliranin 1

II. Layunin 2

III. Introduksyon 2

A. Situasyoner 3

IKALAWANG BAHAGI

I. Rebyu ng magkakaugnay na panitikan 5

A. Pinagmulan 5

B. Katangian 7

C. Pagpapaunlad sa mga informal settlers 8

D. Konklusyon 9

E. Sintesis 10

IKATLONG BAHAGI

I. Teoretikal na balangkas 12

II. Konseptwal na balangkas 14

III. Metodolohiya 15

A. Operasyonalisasyon/ Konseptuwalisasyon 15

B. Pamamaraan 16

IKAPAT NA BAHAGI

I. Paglalahad ng mga datos 20

A. Qualitative 20

B. Quantitative 23

IKALIMANG BAHAGI

I. Pag-aanalisa ng mga datos 26

A. PHILHEALTH 26

B. Pasilidad pangkalusugan 27

C. Programang pangkalusugan 28

D. Pamantayan 29

IKAANIM NA BAHAGI

I. Konklusyon 32

II. Rekomendasyon 32

Appendices vii

Endnotes xiii

vi

MGA PIGURA AT TALAAN NG MGA DATOS

Larawan 1.0. Mapa ng Montalban 4

Talaan 1.0 Pinagkuhanan ng mga datos `18

Talaan 1.1 Profile ng mga ininterbyu 19

Talaan 2.0 PHILHEALTH – Qualitative 20

Talaan 2.1 Pasilidad pangkaluusgan - Qualitative 21

Talaan 2.2 Programang pangkalusugan - Qualitative 22

Talaan 3.0 PHILHEALTH – Quantitative 23

Talaan 3.1 Pasilidad pangkalusugan - Quantitative 24

Talaan 3.2 Programang pangkalusugan - Quantitative 25

Talaan 3.2.1 Mga sumagot na mayroong programang

pangkalusugan sa relokasyon - Quantitative 25

1

UNANG BAHAGI

I. Suliranin

Pangunahing katanungan ng pananaliksik na itong alamin kung:

Paano tinutugunan ng gobyerno ang pangangailangang pangkalusugan ng mga

kababaihang relokati sa Montalban?

Nais din sagutin ng pananaliksik ang mga sumusunod na katanungan:

May programa ba ang relokasyon para sa pagpapalaganap ng PHILHEALTH?

Anu-ano ang mga pasilidad at programa ng gobyerno upang mapangalagaan

ang kalusugan ng mga kababaihang relokati?

Madali bang marating/makasali at abot kaya ba ang mga pasilidad at

programang ito?

Nakasasapat nga ba ang mga programa at pasilidad na ito upang tugunan ang

pangangailangang pangkalusugan ng mga kababaihang relokati?

Paano kumikilos ang mga nasa kinauukulan hinggil sa isyu ng kakulangan sa

pasilidad at programang pangkalusugan para sa mga kababaihang relokati?

Anong mga polisiya, programa, at proyekto ang maaaring gamitin at simulan

ng gobyerno upang epektibong matugunan ang pangangailangang

pangkalusugan ng mga kababaihang relokati sa Montalban?

2

II. Layunin

Pangunahing layunin ng pananaliksik na itong alamin kung:

Gaano kaepektibo ang programa ng gobyerno para sa relokasyon partikular na

sa pagtugon nito sa pangangailangang pangkalusugan ng mga kababaihan.

III. Introduksyon

Halos apat na milyon o 43% ng populasyon ng Metro Manila ay sinasabing

informal settlers. Informal settlers ang tawag sa mga taong walang sariling lupa na

nagtayo ng kanilang bahay sa mga bakanteng lupain na maaaring pribado o

pampubliko.

Ang mga numerong nabanggit ay tanda ng mabigat at malala ng problema ng bansa

ukol sa nasabing isyu. Kaakibat na ng buhay-informal settler ang mga problema sa

kalusugan, kaligtasan ng kapaligiran, edukasyon, trabaho at iba pa. Bukod pa dito ang

mismong usapin sa pagmamay-ari ng lupang kinatitirikan ng mga tahanan. Dahil

hindi nga nila pagmamay-ari ang lupain, malaki ang posibilidad na mapaalis ang mga

informal settlers gaano katagal pa man sila nanirahan sa kinatitirikan ng kanilang

bahay. Kadalasan, ito ay dahil na rin sa gagamitin na ng legal na may-ari ang lupa.

Ang mga napaalis na informal settlers ay pwedeng kanya-kanyang maghanap

ng malilipatan. Sa ibang pagkakataon, inililipat ng gobyerno ang mga napaalis na

informal settlers patungo sa mga relokasyon na inihanda ng pamahalaan.

Sinasabi ng gobyerno na ito ay upang mailayo sa mga normal na problema ng

informal settlements ang mga tao. Sa relokasyon daw ay mas magiging ligtas, disente

at maayos ang pamumuhay ng mga napaalis na informal settlers.

3

Isa na nga sa mga relokasyon ay nasa Montalban, Rizal o tinatawag ding

Rodriguez, Rizal. Patuloy ang paglaki ng populasyon at pagdami ng mga relokati sa

lugar na ito.

Inalam sa pananaliksik na ito ang tunay na kalagayan ng mga relokati sa

Montalban partikular na ang kalagayan ng healthcare access ng mga kababaihan.

Dahil ang isyu ng informal settlement ay malawak at malalim na ang pinag-uugatan,

mahalagang makita ang mga maaaring maging resulta ng tugon ng pamahalaan sa

problemang ito. Mahalagang masuri kung nakabubuti at epektibo nga ba ang solusyon

ng gobyerno sa pagpapaunlad ng buhay ng mga informal settlers sa bansa.

A. Situasyoner

Noong una ay para lamang sa mga pamilyang apektado ng Pasig River

Rehabilitation Program ang relokasyon sa Montalban. Nang lumaon, nagsimula

na ring ilipat dito ang mga naging biktima ng Payatas trashslide, informal settlers

ng Brgy. Pinahan, at mga taga Manila, San Juan, Quezon City, Makati,

Mandaluyong at Pasig na naapektuhan ng mga proyekto ng gobyerno. Idinagdag

din dito ang mga informal settlers na galing Quiapo, Manila at mga napinsala ng

nagdaang mga bagyo gaya ng Ondoy. Sa kasalukuyan, 158,832 na ang

populasyon ng mga relokati sa Montalban o tinatayang humigit kumulang 6,400

kabahayan.

Ang relokasyon ay sinasabing itinayo sa tigang na lupa na walang puno o

kahit halaman. Direkta itong tinatamaan ng araw kayat napakainit ng klima sa

lugar. Isa rin ito sa mga itinuturing na geo-hazardous area sa bansa. Ito kasi ang

catch-basin ng ulan mula sa mga kalapit na bundok. Ibig sabihin, madali rin itong

4

bahain. Sa katanuyan, lagpas bubong ang naranasang baha ng mga relokati

matapos manalasa ang Habagat noong 2012.

Makikita naman sa larawan ang mapa ng Montalban (tingnan ang Pigura

1.0).

Pigura 1.0 Mapa ng Montalban

5

IKALAWANG BAHAGI

I. Rebyu ng magkakaugnay na panitikan

iAyon kay A. Claudio, sa buong mundo, isa sa bawat tatlong tao na nakatira sa

lungsod ay namamalagi sa mga informal settlements. iiSa Metro Manila, halos 43%

ng populasyon ay naninirahan dito. Base sa mga datos na ito, masasabing hindi na

biro ang kinakaharap ng bansa ukol sa isyu ng patuloy na pagtaas ng bilang ng mga

informal settlers. Marami nang ginawang hakbang ang gobyerno sa pagsugpo sa

suliraning ito na kinakaharap ng ating bansa. Isa na nga sa mga hakbanging ito ang

relokasyon.

Ngunit bago pa man natin talakayin ang kalagayan ng relokasyon partikular

na nga ang lugar sa Montalban, mahalagang malaman muna ang pinag- uugatan ng

problema—ang pagkakaroon ng informal settlers sa Pilipinas.

A. Pinagmulan

iiiSa pagsusuri ni H. Srinivas, may dalawang dahilan ang pag- usbong ng

mga barung- barong—internal at eksternal. Sa internal ay nakapaloob ang

kakulangan sa pinansyal ng mga tao na umupa o bumili ng sarili nilang tahanan.

Binabanggit naman sa eksternal ang mataas na halaga ng bahay at lupa, kawalan

ng pakialam ng gobyerno at masyadong mahigpit na mga regulasyon sa pagtatayo

ng imprastraktura bilang pumipigil sa mga tao na magkaroon ng disenteng

tahanan.

ivNagkaroon din ng pag- aaral si M. Ballesteros na nagsasabing hindi

lamang urbanisasyon ang dahilan ng pagkakaroon ng mga informal settlements

6

kundi marami pa kabilang na ang di epektibong plano sa pamamahala ng mga

lupain.

vAng Urban Poverty in Asia ni O. Mathur ay sinabi din sa kanyang pag-

aaral na hindi lamang nagmula sa kahirapan sa lungsod ang paglaganap ng mga

informal settlers. Nanggagaling din umano ito sa kakulangan sa pabahay,

kakulangan sa sapat na hanapbuhay at kakulangan sa mga serbisyong panlipunan

na syang magpapaunlad sa buhay ng mga mahihirap.

viSabi naman ni G. Ooi at K. Phua, ang pagkakaroon ng mga barung

barong ay hindi kasabay ng urbanisasyon. Kaya umano itong mawala. Ang

pagkukulang ay nagsisimula sa mga nasa opisyal ng lokal na pamahalaan. Hind

mabisa ang implementasyon at konkreto ang pagkakaunawa sa koneksyon ng pag-

unlad pang- ekonomiya, urbanisasyon at pabahay. Kasabay ng mabilis na pag-

unlad sa lungsod, naitutulak ang mga maralita sa pook- rural patungo sa lungsod

dahil na rin sa mababang produksyon, tag- init at taggutom. Bilang maraming

oportunidad sa lungsod, dito sila naghahanap ng trabaho. Ngunit dahil nga iba ang

nakasanayan, hindi rin ganun kalakihan ang kanilang kita. Nawawalan sila ng

salaping panlaan para sa pabahay kaya dito na magsisimula ang pagtatayo nila ng

masisilungan sa mga lupang bakante. Barung- barong ang sagot nila sa

pangangailangan sa paninirahan dulot na rin ng maliit na sahod. Bahagi rin umano

ng problema ang kawalan ng koordinasyon ng mga namamahala sa pag- unlad

pang ekonomiya, pagpapaplanong- urban at pamamahagi ng lupain. Sa kabuuan,

ang mga mahihirap sa pook rural ang sya namang nagiging maralitang lungsod

7

viiSinuportahan naman nina M. Taher at A. Ibrahim, ang mga naunang

pag- aaral sa pagsasabing nagpapatuloy ang mga barung- barong sapagkat walang

kakayahan ang mga naninirahan dito na kumuha ng mas disenteng tahanan.

Mataas ang halaga ng bahay sa ibang lugar kumpara sa mga barung- barong na

hindi mo na kailangan pang maghulog o magbigay ng buwanang upa.

B. Katangian

viiiMula muli sa akda ni Srinivas, nahahati umano sa tatlo ang mga

katangian ng isang informal settlements- pisikal, sosyal at legal. Dahil din sa

pagiging ilegal ng mga informal settlements, wala sa kanilang pag- aari ang

lupang kanilang kinatitirikan. Hindi sila sumailalim sa legal na proseso.

ixKaraniwang nawawalan sila ng ganang magpagawa at magpaayos ng bahay

dahil na rin sa banta ng pagpapaalis sa kanila. Kaugnay nito, lumilihis na sa

tamang pamantayan ang pagkakagawa ng mga bahay. Hindi maayos ang pisikal

na kalagayan ng lugar. Idagdag pa dito ang hindi maayos na serbisyo. Sa sosyal

na aspeto, karaniwang binubuo ang mga lugar na barung- barong ng mga

migrante mula sa pook rural o maaaring mula din sa pook urban, mga sumunod na

salinlahi at mga taong nabubuhay sa miniumum wage.

xAyon kay J. Lozier, ang mga taong nakatira sa informal settlements ay

karaniwang dumadanas ng mga karamdaman na tatlong beses na mas madami

kumpara sa iba na nagreresulta sa mas maraming kaso ng pagkamatay.

xiBilang karagdagan, nagtala din si Ballesteros ng mga iba pang mga

katangian ng informal settlements. Karaniwan umano silang napapagitnaan ng

mga naglalakihang gusali ngunit kadalasan nga ay kulang pa sila mga batayang

8

serbisyo. Karaniwan din ang pagiging masikip at mahinang pundasyon ng mga

bahay. Inaasahang matindi ang magiging epekto dito ng pagbabago ng klima ng

mundo. Idagdag din sa mga suliraning kanilang kinakaharap ang mataas na bilang

ng kriminalidad dahil na nga sa kahirapan. Madalas ang insidente ng pagnanakaw,

panggagahasa at paggamit ng bawal na gamot. Kadikit din ng mga lugar na ito

ang mataas na kaso ng maagang pagpapakasal o pagbubuntis ng mga kabataang

babae.

xiiBase sa pag- aaral ni H. Awadalla, malaking usapin umano sa mga

barung- barong ang kalagayan ng kalusugan. Kahirapan, kawalan ng malinis na

tubig, hindi tamang sanitasyon at di matibay na mga bahay ang ilan sa mga

maaaring makasama sa kalusugan ng mga naninirahan dito.

C. Pagpapaunlad sa mga informal settlements

Maraming pag- aaral ang isinagawa na may kinalaman sa pagbibigay

solusyon sa mga problema ng pagkakaroon ng informal settlements sa bansa.

xiiiUna na rito ang kay Lozier na sinasabing may dalawang paraan ang pag-

unlad sa mga informal settlements. Ang una ay nagmula mismo sa inisyatibo ng

mga tao sa informal settlers at ang ikalawa ay nagmula sa labas na maaring mula

sa gobyerno o pribadong sektor. Sa paraan ng pagpapaunlad, pwedeng paunlarin

mismo ang lugar ng informal settlement. Ibigay ang mga serbisyong kanilang

kailangan. Sa ibang paraan, maaaring ilipat ng lugar o irelocate ang mga informal

settlers. Sa relokasyon, inaasahang mapapabuti ang kalagayan ng mga maralitang

lungsod.

9

xivSa social-determinants approach ni Awadalla, sinasabing sa pag-

papaunlad ng mga barung- barong, mahalagang ayusin at gawing epektibo ang

mga serbisyo gaya ng pabahay, trabaho, edukasyon, pagkakapantay-pantay,

kapaligiran at kalusugan.

xvSa pag- aaral ni Ooi at Phua sa Singapore, taliwas ang resulta sa

inaasahang magiging kalagayan ng mga relokati. Hindi gumana ang sistema dahil

inilayo ang mga mahihirap sa kanilang pinagtatrabahuhan. Ang paglayo sa kanila

sa informal settlements ay nagdulot ng kawalan nila ng hanapbuhay o mas malaki

pang gastusin upang makapunta sa trabaho na pilit ipagkakasya sa maliit na

sahod.

D. Konklusyon

xviSinasabi ni Ooi at Phua na tinanggap na ng gobyerno ang ideya na pag-

unlad pang- ekonomiya na mismo ang hahawak at mamamahala sa pangunahing

pangangailangan ng mga tao kagaya ng pabahay, pangangalaga sa kalikasan at

kalusugan. Ngunit dahil sa mabilis din na pag- unlad na ito, higit din ang

pangangailangan ng mga lupain sa siyudad. Sa ganitong paraan, lalong

nawawalan ng boses ang mga maralitang lungsod. xvii

Madali umano itong

naisasagawa sa pamamagitan ng paglapit ng mga pribadong sektor sa korte o legal

na proseso upang makuha ang gusto nilang lupain.

Dahil na rin sa mga agresibong pagkilos ng kapitalismo, lumiliit ang

tsansa na manatili at mapaunlad ang mga informal settlers sa kanilang lugar.

Relokasyon ang kadalasang nagiging sagot dito ng gobyerno ng bansa.xviii

Ayon

kina Barnhardt, bagaman nangangako ang relokasyon ng mas mabuting kalagayan

10

ng mga pabahay at mas malinis at ligtas na kapaligiran, inilalayo naman nito ang

mga tao sa mismong pangangailangan nila kung bakit sila nasa lungsod. Kabilang

na rito ang mas murang transportasyon. xix

Idinagdag din ni Muggah na ang mga

negatibong bagay na nagmumula sa ganitong istilo ng pagpapaunlad sa mga

iskwater ay nag-uugat sa mahinang pamamahala ng mga institusyon ng gobyerno.

xxNagtala rin si Moghadam kung paano nagiging mas bulnerable ang mga

kababaihan - mas mahaba ang oras ng kanilang trabaho sa loob o labas man ng

bahay at kahirapang iangat ang sarili dahil sa kultura at sistema ng ekonomiya na

higit na pinapaburan ang mga kalalakihan.

xxiSa pagsasagawa ng relokasyon, mahalagang maisaalang- alang ng

pamahalaan ang mga aspeto ng pabahay- pisikal na kondisyon sa tahanan,

kalagayan ng kapaligiran at gayundin ang pagiging abot-kamay nito para sa mga

maralitang lungsod. Higit sa lahat, dapat na ipagkaloob sa kanila ang mga

batayang serbisyo gaya na lamang ng sa kalusugan.

E. Sintesis

Karaniwan na sa programa ng gobyerno para sa mga informal settlers ang

relokasyon. Ngunit nakakaligtaan ng gobyernong isaalang-alang ang pinakaugat

ng problema- bakit nga ba nagkakaroon ng informal settlers sa bansa? Mula dito

ay dapat magsagawa ang gobyerno ng komprehensibong plano upang mapigilan

ang patuloy na pagdami ng informal settlers. Dahil ang usapin ng ilegal na

paninirahan ay hindi lamang natatapos sa pagkakaroon ng legal at disenteng

pabahay.

11

Sa relokasyon naman, gaya ng nabanggit, ay hindi lamang dapat nakatuon

sa paninirahan. Dapat ay saklaw din nito ang iba pang mga batayang

pangangailangan gaya ng trabaho, edukasyon, kaligtasan, kalusugan at iba pa.

Ayon sa mga datos na nakalap, limitado pa ang mga pag- aaral at pananaliksik na

nagawa hinggil sa programa ng relokasyon sa bansa. Ano nga ba ang kalagayan

ng mga relokasyon sa bansa? Napabuti nga ba ang kabuuang kalagayan nila

kumpara noong nasa illegal settelements pa sila? Nasa relokasyon ba ang mga

pangunahing serbisyong kailangan nila?

Binigyang diin sa pananaliksik na ito ang healthcare access ng mga

kababaihang relokati bilang sila ay kabilang sa mga pinakabulnerableng myembro

ng lipunan. Gagamitin dito ang sitwasyon ng mga kababaihang relokati sa

relokasyon sa Montalban.

12

IKATLONG BAHAGI

I. Teoretikal na balangkas

Ang buong pananaliksik ay umikot unibersal na ideyang ―Ang Kalusugan ay

Karapatan‖. Isinasaad sa Konstitusyon ng World Health Organization na ―the

enjoyment of the highest attainable standard of health is one of the fundamental

rights of every human being without the distinction of race, religion and political

belief, ecomonic and social social condition”.

Nakasulat din sa Artikulo 25 ng 1948 Universal Declaration of Human Rights

na “everyone has the right to a standard of living adequate for the health and well-

being of himself and his family including food, clothing, housing, medical care, and

the right to security in the event of… sickness, disability… Motherhood and

childhood are entitled to special care and assistance.

Maging ang itinuturing na pinakamataas na batas sa bansa ay inihayag din ang

pagtanggap sa unibersal na ideyang ito. Sa Konstitusyon 1987 ay sinasabing “the

state shall protect and promote the right to health of the people and instill health

consciousness among them”.

Sa pag- aanalisa, higit naman na pinagtuunan ang kalagayan ng mga

kababaihang relokati kayat gagamitin din ang teoryang intersectionality. Sinasabi dito

na sa pag- aaral sa kalagayan ng mga kababaihan, hindi maihihiwalay ang kanilang

relihiyon, kalagayan sa lipunan at iba pang sitwasyon sa pag aanalisa ng kanilang

sitwasyon. Sa bawat opresyon at kahirapan, higit na pagsubok o diskriminasyon ang

pinagdadaanan ng mga kababaihan. Una ito dahil sa kanilag kasarian. Mahirap

13

pakinggang ang daing ng mga kababaihan sa isang patriyarkal na lipunan. Idagdag pa

dito ang mga espesyal na pangangailangang medikal na kanilang kinakailangan mula

pa lamang pagkapanganak, pagdadalaga, pag-aasawa, panganganak hanggang sa

pagtanda. Karugtong din ng mga kababaihang relokati ang kanilang identidad bilang

mga maralitang lungsod. Mula pa lamang sa dati nilang tinitirhan, hirap na sila sa

pagkamit ng serbisyong medikal dahil sa kakulangan ng pambayad. At binigyang diin

pa nga ito ng kanilang pagiging relokati. Marami na ngang pangangailangan sa

kalusugan ang mga kababaihan at hirap na sila sa pagkamit ng mga serbisyong

medikal para dito, higit pa itong pinalala ng sistema ng relokasyon. Nailayo silang

lalo sa mga pangunahing ospital sa lungsod. Hindi na lamang pambayad ngayon ang

kanilang iniisip. Kasama na din ang pamasahe at kalayuan ng mga pasilidad

pangkalusugan sa kalungsuran.

Mula sa mga probisyon na nabanggit, masasabing kinikilala ng mga pang-

internasyonal na institusyon at ng konstitusyon ng Pilipinas ang kalusugan bilang

isang karapatan. Higit namang isinusulong ng intersectionality ang pangangailangan

sa higit na atensyong medikal para sa mga kababaihan.

Ang kalusugan bilang karapatan ay dapat ipinagkakaloob sa tao. Gobyerno

ang pangunahing may responsibilidad nito dahil ito ang humahawak sa distribusyon

ng yaman ng isang bansa. Sa pananaliksik na ito, kikilanin ang pamahalaan ng

Pilipinas (dahil ang relokasyon ay programa ng gobyerno) at ang lokal na gobyerno

ng Montalban (dahil ang relokasyon ay nasasakop ng Montalban) bilang pangunahing

tagapangalaga at tagapagbigay ng mga serbisyong pangkalusugan sa relokasyon.

14

Bukod sa availability, susuriin din ang accessibility at affordability ng healthcare

services para sa mga kababaihang relokati.

II. Konseptwal na balangkas

Sa pananaliksik na ito, tiningnan ang kalagayan ng healthcare access ng

mga kababaihang relokati sa Montalban. Higit na pinagtuunan ng pansin ang

availability, accessibility, affordability at adequacy ng PHILHEALTH, pasilidad para

sa kalusugan, at programang pangkalusugan para sa kababaihan. Ginamit ang mga

nabanggit na panukat upang lubusang maanalisa kung ano nga ba ang estado ng mga

kababaihang relokati gayundin ang pagtugon ng gobyerno sa kanilang mga

pangangailangan.

Mula sa mga datos na nakalap ay ikinumpara ang kalagayan ng healthcare

accesss ng mga kababaihang relokati sa mga pamantayan na itinakda ng mga pormal

na institusyo- lokal at internasyunal. Sa pamamagitan ng mga prosesong ito, nakita

availability accessibility

affordability adequacy

PHILHEALTH

Pasilidad

Programa

15

ang pagtugon ng pamahalaan sa pangangailangang pangkalusugan ng mga

kababaihang relokati sa Montalban.

III. Metodolohiya

A. Operasyonalisasyon/ Konseptuwalisasyon

Ang mga konseptong gagamitin sa pananaliksik ay ang mga sumusunod:

Relokasyon- Ayon sa Merriam-Webster Dictionary,ito ay paglipat sa

isang bagong lugar. Isa ito sa mga programa ng pamahalaan upang

mabawasan ang bilang ng mga informal settelers sa kalungsuran.

Kadalasan, nangyayari ito sa pamamaraang hindi mula sa pagkukusa ng

mga maralitang lungsod. Maaaring mapilitan silang umalis dahil sa

demolisyon sapagkat gagamitin na ang lupang kinatitirikan ng kanilang

bahay. May mga pagkakataon din naman na boluntaryo itong nagaganap

lalo na sa mga pagkakataong may banta sa buhay ng mga tao gaya na

lamang ng sunog. Relokati ang tawag sa mga taong inilipat patungo sa

relokasyon.

Kababaihang relokati- Gaya ng nabanggit, relokati ang tawag sa mga

taong inilipat mula patungo sa relokasyon. Sa pananaliksik na ito, ang

mga kababaihang relokati mula sa kalunsuran patungo sa Montalban

relocation site ang gagamitin.

Healthcare access- Ito ay ang pagpigil, paggamot, at pamamahala sa

pagkakasakit, at pagpapanatili ng malusog na kaisipan at katawan ng tao

sa pamamagitan ng mga serbisyong nagmumula sa medikal at mga

16

kaakibat nitong propesyon. (Medical Dictionarym 2007). Susukatin kung

gaano kadali o kahirap ang pag-abot sa healthcare services ng mga

kababaihang relokati sa Montalban relocation site.

Pagtugon ng gobyerno- Ang pagtugon ng gobyerno sa mga

pangangailangang pangkalusugan ng kababaihan ay susukatin sa

pamamagitan ng mga pasilidad, programa, PHILHEALTH sa lente ng

availability, accessibility, affordability, at adequacy ng mga ito.

B. Pamamaraan

Ang pananaliksik na ito ay isang qualitative at quantitative descriptive

case study. Layon nitong magbigay ng kabuuang pang-unawa hinggil sa

kalagayan ng healthcare access ng mga kababaihang relokati sa relokasyon sa

Montalban. Gaya ng nabanggit, ang target population ay mga kababaihang

relokati sa Montalban. Ang sample population naman ay mga kababaihang

relokati edad 18-59 sa bawat kabahayan.

Gagamit ito ng mga scholarly articles at libro upang makapagbigay ng

mas malalim na pang-unawa tungkol sa isyu ng informal settlements at

relokasyon sa bansa. Ang mga babasahing ito ay sya ring pinagkunan ng mga

teorya at konseptong bahagi ng pag-aaral. Gumamit din ito ng subject interview,

key-informant interview, expert interview, panayam sa LGU at survey (tingnan

ang Talaan 1.0).

Sa subject interview, anim na kababaihang relokati na nasa tamang gulang

na ang nakapanayam. Ang key-informant interviewee ay si Ka Bea na National

Chairman ng KADAMAY o Kalipunan ng Damayang Mahihirap. KADAMAY

17

ang itinuturing na pinakamalaking alyansa ng mga organisasyon ng mga

maralitang lungsod. Sa expert interview, si Dr. Gene Nisperos, isang medical

doctor ang nainterbyu. Sya rin ay lecturer sa University of the Philippines College

of Medicine at Vice Chairperson ng HEAD o Health Alliance for Democracy.

Ang HEAD ay samahan ng mga taong mula sa sektor ng kalusugan na

nagsusulong ng tunay na demokrasya para sa mga Pilipino. Si Mel Arcelo,

kalihim ng barangay, ang nakapanayam sa LGU (tingnan ang Talaan 1.1).

Sa survey, 67 kababaihan kada kabahayan ang kalahok. Ito ay may 90%

reliability at 10% margin of error.

( )

( )

( )( ) ( )( )

( ) ( ) ( )

18

Talaan 1.0 Pinagkuhanan ng mga datos

Kailangang Datos Paraan ng Pagkalap Pinagkuhanan

Pinagmulan, katangian,

pagpapaunlad sa mga

informal settlers

o Scholarly articles

o Aklat

(tingnan ang Endonotes)

Montalban relocation

site demographics

o News aricles

o Municipal Planning and

Development Office-

Munisipyo ng Rodriguez,

Rizal (dating Montalban)

o National Housing Authority

(tingnan ang Endnotes)

Pasilidad

pangkalusugan

o Subject interview

o Key-informant interview

o Panayam sa isang LGU

o Anim na kababaihang relokati

o Ka Bea

o Mel Arcelo

Programang

pangkalusuan

o Subject interview


o Expert interview

o Panayam sa isang LGU


o Ka Bea

o Dr. Gene Nisperos

o Mel Arcelo

PHILHEALTH o Subject interview


o Expert interview

o FGD


o Ka Bea

o Dr. Gene Nisperos

o Limang kababaihang relokati

Paghihiwalay ng

nasyunal at lokal na

gobyerno sa

pagpapatupad ng mga

batayang saerbisyo


o Expert interview

o Ka Bea

o Dr. Gene Nisperos

19

Talaan 1.1 Profile ng mga ininterbyu

Subject

interviewees

A

o 34 y/o (July 22, 1981)

o Apat na taon na sa relokasyon matapos mademolish sa BIR

o Hindi kasal sa kinakasama

o May dalawang anak at isang nasa sinapupunan

o Walang trabaho

o Walang permanenteng trabaho ang kinakasama

B

o 34 y/o (June 30, 1981)

o Nagparelocate sa Montalban matapos masunugan sa Nia Rd. Quezon City

(voluntary relocatee). Apat na taon na sa relokasyon.

o Kasal at may dalawang anak

o Board of Director sa Home Owners Association

o Ang asawa ay crew sa Tokyo Tokyo Restaurant

C

o 37 y/o (January 24, 1978)

o Limang taon na sa Montalban matapos masunugan sa Quezon City.

Voluntary relocatee pero bago man ang sunog, nakatakda ng idemolish.

o Kasal at may limang anak

o Walang trabaho

o Construction worker ang asawa

D

o 53 y/o (December 24, 1962)

o Maglilimang taon na sa relokasyon

o Kasal at may limang anak

o Walang trabaho

o Wala ring trabaho ang asawa. Nabubuhay sila sa pension.

E

o 22 y/o (February 17, 1993)

o Maglilimang taon na sa relokasyon

o Hindi kasal sa kinakasama at buntis sa panganay na anak

o Walang trabaho

o Construction worker ang asawa

Key-informant

interviewee

Gloria “Ka Bea” Arellano

o National Chairman ng KADAMAY

Expert

interviewee

Dr. Gene Nisperos

o Medical doctor

o Vice Chairman ng HEAD

Lecturer sa UP College of Medicine

20

IKAAPAT NA BAHAGI

I. Paglalahad ng mga datos

A. Qualitative

Makikita sa talaan sa ibaba ang mga nakalap na datos sa qualitative na

bahagi ng pananaliksik. Nakalahad sa mga sumusunod ang sagot ng bawat

ininterbyu.

Talaan 2.0 PHILHEALTH – Qualitative. Kasagutan ng mga ininterbyu para sa mga tanong na may kinalaman sa

PHILHEALTH.

PHILHEALTH (n=9)

A

o Wala. Walang programa para sa pagkakaroon ng PHILHEALTH sa lugar

B

o May PHILHEALTH dahil sa 4P’s

C

o May tatlong PHILHEALTH- sa asawa, mula kay Bautista at mula sa 4P’s

D

o May PHILHEALTH ang mister

E

o Walang PHILHEALTH

o Nasa proseso ang pag aapply ng 4P’s

F

o May PHILHEALTH ang mag asawa.

o Nasa proseso ang pagsali sa 4P’s

KA BEA

o Wala

DOC GENE

o Ang PHILHEALTH ay mekanismo ng gobyerno upang takasan ang resposibilidad nya sa

pangangalaga sa kalusugan ng populasyon nito

LGU

o Maaaring makakuha sa tapat ng munisipyo

21

Talaan 2.1 Pasilidad pangkalusugan – Qualitative. Kasagutan ng mga ininterbyu para sa mga tanong na may

kinalaman sa pasilidad pangkalusugan.

Pasilidad pangkalusugan (n=8)

A

o May center ngunit wala itong sapat na pasilidad at mga manggagamot na tutugon sa

pangangailangang pangkalusugan ng mga kababaihang relokati

o May mga mangagamot at infirmary man, wala silang kakayahang magpaanak sa mismong

infirmary

o Wala silang natanggap na mura o libreng gamot mula sa gobyerno

B

o May health center sa lugar. Kung hindi ito kayang tugunan ng klinika sa relokasyon,

maaaring silang dalhin sa higit na mas malaking ospital sa Montalban

o Ang libreng gamot at pills ay para sa mga kasapi ng 4P’s. Kung hindi ka myembro, may libre

ka pa rin namang gamot ngunit kailangan mong pumila

C

o Mayroong health center o infirmary. Ngunit hindi rin nito kayang magpaanak. Wala ring

mura o libreng gamot

D

o May health center sa lugar. Ngunit dahil nga wala itong mga pasilidad, kailangan pa ring

ilipat ang mga pasyente sa mas malaking pagamutan na kakailanganin ng ambulansya.

Subalit, ang ambulansya naman ay kailangan pa ring bayaran.

o Nung minsan na sila’y pumunta, walang gamot at wala ring doktor.

E

o May health center/

o May doktor o midwife

o Minsan may gamot, minsan wala

o Minsan may libreng gamot, minsan wala

F

o May health center na tinatauhan ng midwide, doktor o nurse

o Minsan may dumating na libreng gamot galing sa NGO’s sa ibang bansa

KA BEA

o May infirmary pero di sapat ang pasilidad at mga healthcare workers kaya napipilitan

pumunta sa bayan ang mga kananayan

o Hindi sapat ang ambulansya. Minsan walang driver. Kailangan ding bayaran ang gasoline at

driver.

o Sinasabing may libreng gamot pag kabilang ka sa CCT pero wala naman. Kailangan mo pa

ring bumili ng sarili mong gamot

LGU

o Health center- Phase 1D, 1 ambulansya, regular nurse, free medicine

o Infirmary- Phase 1C, 2 ambulansya, regular na doktor,

22

Talaan 2.2 Programang pangkalusugan – Qualitative. Kasagutan ng mga ininterbyu para sa mga tanong na may

kinalaman sa programang pangkalusugan.

Programang pangkalusugan (n=9)

A

o Wala

B

o Mga libreng contraceptives para sa kababaihan na nangagaling sa center

C

o Wala

D

o Wala maliban sa mga libreng gamot na ibinigay ng HOA

E

o Sa abot ng kanyang kaalaman, walang anumang programang naipatupad ang pamahalaan

tungkol sa espesyal na pangangailangan ng mga kababaihan

F

o Namingay sila minsan ng mga pamphlet

KA BEA

o Wala

DOC GENE

o Karapatan ng babaeng piliin kelan sya manganganak, saan, kailan at maging ang kanyang

reproductive health. matamasa lahat ng kailangan nya. Pati sa mga pangangailangan sa

pagtanda

LGU

o Family planning-quarterly

23

B. Quantitative

Narito naman ang para sa quantitative na bahagi. Makikita dito ang mga

pamantayan at ang kani kaniyang mga panukat gayundin ang sagot ng mga kasali

sa survey.

Talaan 3.0 PHILHEALTH – Quantitative. Mga sumagot ng oo at hindi gayundin ang p-value at chi-square statictic

para sa mga tanong na may kinalaman sa PHILHEALTH.

PHILHEALTH

n= 67

OO HINDI/WALA p-value Chi-square

statistic

May PHILHEALTH ka

ba?

61.2 (41) 38.8 (26) .067 3.358

AVAILABILITY.

Programa sa

pagpapalaganap ng

PhilHealth.

4.5 (3) 86.6 (58) .001 49.59

ACCESSIBILITY.

Malapit ang pwedeng

pagkahunan ng PhilHealth

sa relokasyon

49.3 (33) 35.8 (24) .233 1.421

AFFORDABILITY. Kaya

ang hulog na

kinakailangan sa

PhilHealth

68.7 (46) 11.9 (8) .001 26.741

ADEQUACY. Sapat ang

benepisyong ibinibigay ng

PHILHEALTH

50.7 (34) 20.9 (14) .004 8.333

24

Talaan 3.1 Pasilidad pangkalusugan – Quantitative. Mga sumagot ng oo at hindi gayundin ang p-value at chi-square

statictic para sa mga tanong na may kinalaman sa pasilidad pangkalusugan.

PASILIDAD

PANGKALUSUGAN

n= 67

OO HINDI/ WALA p-value Chi-square

statistic

AVAILABILITY.

Pagkakaroon ng pasilidad

pangkalusugan

98.5 (66) 0

ACCESSIBILITY. Madaling

marating ang pasilidad

pangkalusugan

91.0 (61) 7.5 (5) .001 47.515

AFFORDABILITY. Abot-

kaya ang bayad

89.6 (60) 7.5 (5) .001 46.538

ADEQUACY. Sapat ang

serbisyong ibinibigay para sa

kinakailangan ng mga

kababaihang relokati

17.9 (12) 77.6 (52) .001 25.00

25

Talaan 3.2 Programang pangkalusugan – Quantitative. Mga sumagot ng oo at hindi gayundin ang p-value at chi-

square statictic para sa mga tanong na may kinalaman sa programang pangkalusugan.

PROGRAMANG

PANGKALUSUGAN

n= 67

OO HINDI/WALA p-value Chi-square

statistic

AVAILABILITY.

Pagkakaroon ng programang

pangkalusugan para sa

kababaihan

19.40 (13) 70.1 (47) .001 19.267

Talaan 3.2.1 Mga sumagot na mayroong programang pangkalusugan sa relokasyon - Quantitative. Mula sa mga

sumang ayon na may programang pangkalusugan sa relokasyon, inaalam ang pagtingin nila dito.

Mga sumagot na mayroong

programang pangkalusugan

n= 13

OO HINDI p-value Chi-square

statistic

ACCESSIBILITY. Madaling

makabilang/makamit ang mga

programang pangkalusugan

84.6 (11) 7.7 (1) .004 8.333

AFFORDABILITY. Abot-

kaya ang bayad

100 (13) 0

ADEQUACY. Sapat ang

serbisyong ibinibigay para sa

kinakailangan ng mga

kababaihang relokati

30.8 (4) 61.5 (8) .248 1.333

26

IKALIMANG BAHAGI

I. Pag-aanalisa ng mga datos

Ang pananaliksik na ito ay naglalayong alamin ang kalagayan ng healthcare

access ng mga kababaihang relokati sa Montalban. Tiningnan nito ang

PHILHEALTH, pasilidad pangkalusugan, at programang pangkalusugan bilang

sukatan.

A. PHILHEALTH

PHILHEALTH ang pangunahing programa ng pamahalaan sa pagtugon sa

pangangailangang pangkalusugan ng mga Pilipino. Isa itong insurance system

kung saan ang mga kasapi ay buwan buwang maghuhulog sa PHILHEALTH. Sa

panahon na magkakasakit sila, magagamit nila ang kanilang PHILHEALTH

upang mabawasan o kaya ay malibre ang kanilang pagpapagamot. Sa bumabang

bilang ng mga pampublikong ospital, lubos na kinakailangana ng PHILHEALTH

lalo na ng mga maralitang lungsod na syang kinabilalangang sektor ng mga

relokati.

Sa isinagawag survey, 61.2% ng mga sumagot ay sinabing may

PHILHEALTH na sila habang 38.8% naman ang wala pa. Sa mga may

PHILHEALTH na, halos lahat sila ay sinabing ito ay dahil sa kanilang trabaho.

May mangilan-ngilan ding nagsabi na sila mismo ang nag asikaso nito para sa

kanilang mga sarili. Sa malaking bilang ng mga may PHILHEALTH, masasabing

nakikita ng mga relokati ang kahalagahan ng health insurance na ito.

27

Sa tapat ng munisipyo ng Rodriguez, Rizal ang pinakamalapit na pwedeng

pagkuhanan ng PHILHEALTH sa lugar. Maaari na ring dito maghulog ang mga

kasapi. Mula sa relokasyon, sampung piso ang pamasahe sa jeep patungo sa

munisipyo. Ayon sa survey, halos kalahati sa kanila ang nagsabing malapit

lamang ito. Abot-kaya din naman nila ang hulog na kinakailangan na 68.7% sa

mga sumagot. Halos kalahati din ang nagsabi na sapat na para sa kanila ang

serbisyong ibinibigay ng PHILHEALTH.

Bagaman ayon sa survey ay malapit, abot-kaya at sapat na ang serbisyong

ibinibigay ng PHILHEALTH, 38.8% pa rin sa mga sumagot ng survey ang wala

nito. Malaking bilang pa rin ito kung tutuusin. Ayon sa kalihim ng barangay,

walang anumang programa ang pamahalaan upang maipalaganap pang lalo ang

benepisyo ng PHILHEALTH ng mga tao.

Ang mga kababaihang relokati ang higit na ngangailangan ng serbisyo ng

PHILHEALTH lalo na sa mga panahon na sila ay nanganganak. Idagdag pa dito

ang ibat ibang proseso na pinagdadaanan ng kanilang katawan mula sa

pagdadalaga hanggang sa pagtanda. Kung ipagpapaubaya na lamang ng gobyerno

sa mga mamamayan at sa pribadong sektor ang inisyatibong kumuha ng health

insurance, para saan pang sinabi na ito ang pangunahing programa ng bansa sa

kalusugan. Masasabing mahabang panahon pa ang gugugulin upang magkaroon

nito ang mga Pilipino lalo na ang mga relokati.

B. Pasilidad pangkalusugan

Ayon sa kalihim ng barangay, may dalawang pasilidad pangkalusugan sa

relokasyon. Ito ay ang infirmary at health center. Ang infirmary umano ay may

28

regular na doktor at dalawang ambulansya. Ang health center naman ay may

regular na nurse, isang ambulansya at libreng gamot. Ngunit ayon naman sa mga

subject at key-informant interviewees, hindi umano regular ang doktor at nurse sa

dalawang pasilidad na ito. Bagaman libre nga ang ambulansya, kinakailangan pa

ring bayaran ang gasolina at driver. May libre ngang gamot ngunit ito ay para

lamang sa mga kasapi ng 4P’s. Maging ang mga myembro nga ng 4P’s ay

nawawalan pa rin. Bagaman 91.0% sa mga nasurvey ang nagsabing malapit

lamang ang infirmary at health center, 89.6% din ang nagsabing abot kaya ito,

77.6% naman ang hindi pa kuntento sa serbisyong ibinibigay ng dalawang

pasilidad na ito.

Hindi sapat ang pisikal na istruktura upang matugunan ang

pangangailangan ng mga relokati. Kailangan nila ng serbisyong tunay at epektibo

nilang natatamasa lalo pa’t may kalayuan ang ospital sa relokasyon. Sa mga

ganitong pagkakataon ay napapaasailalim na naman sa kapahamakan ang

kapakanan sa kalusugan ng mga kababaihang relokati. Maraming mga

pinagdadaanang proseso at pagbabago ang kanilang katawan na kinakailangan ng

mabilisang atensyong medikal.

C. Programang pangkalusugan

Reproductive Health Law ang pangunahing programa ng pamahalaan

upang tugunan ang espesyal na pangangailangan ng mga kababaihan. Ito din ang

sagot nila sa patuloy na pagtaas ng populasyon.

Sa kabila ng sinabi ng kalihim ng barangay na quarterly umano ang family

planning program sa relokasyon, hindi ito ramdam ng mga kababaihang relokati.

29

70.1% ng nasurvey ang nagsabing walang anumang programa sa relokasyon

upang mapangalagaan ang kalusugan ng mga kababaihan. 10.5% naman ang

nagsabing hindi nila alam kung mayroon man o wala. Mula dito, tanging 19.40%

lamang ang nagsabing mayroong family planning na nagaganap sa lugar ngunit

61.54% pa mula sa mga ito ang nagsabing hindi sapat.

Malaki ang problema ng pamahalaan kung sinasabi man nilang may

programa sila para sa mga kababaihan ngunit hindi naman ito nararamdaman.

Maaaring may mali sa pagpapalaganap ng impormasyon, sa mismong

pagpapatupad ng programa, sa pondo, o kung may programa nga bang

maituturing.

D. Pamantayan

xxii

Nagtakda ang CDC o Centers for Disease Control and Prevention ng

sampung pamantayan upang masabing epektibo ang isang public health system.

Ilan sa mga ito ay ang mga sumusunod:

Pampublikong ahensya para sa kalusugan sa lokal at nasyunal

Nangangalaga sa kalusugan

Nangangalaga sa kaligtasan ng mga mamamayan

Sa lebel ng serbisyong ipinagkakaloob ng pamahalaan lokal man o

nasyunal sa pangangailangang pangkalusugan ng mga kababaihang relokati,

masasabing kulang pa ito. Sa katunayan nga, nagtuturuan pa ang lokal na

pamahalaan ng Rodriguez at ang National Housing Authority kung sino nga ba

ang dapat na nagbibigay ng mga batayang serbisyo para sa mga relokati. Kung

30

ganito ang sistema, patuloy na maisasakripisyo ang kapakanan ng mga mga

relokati.

Bilang karagdagan, bukod sa mga hakbanging ito ng gobyerno, ayon kay

Doc Gene ng Health Alliance for Democracy, ang karapatan sa kalusugan ng

kababaihan ay hindi lamang nakakulong sa kanilang pagbubuntis at panganganak.

Dapat lahat ng kanyang pangangailangan sa kalusugan mula pagkapanganak

hanggang pagtanda ay kanyang natatamasa ng hindi iniisip kung may pambayad

ba sya o wala.

Sa kalagayan ng relokasyon sa Montalban, kung gagamiting sukatan ang

mga batas, programa at si Doc Gene, mayroon naman silang infirmary sa lugar.

Gayunpaman, mga normal delivery lamang ang kanilang tinatanggap dahil kulang

sila sa mga sapat kagamitan. Sa health center naman, mga pagchecheck up

lamang ang kanilang kayang gawin. Kulang din kasi sila sa kagamitan. Bagaman

inaasahang may libreng gamot at paraan ng pagpafamily planning sa health

center dahil sa RH Law at dami ng mga 4P’s member sa lugar, kadalasan ay

walang libreng gamot at kahit anong family planning method sa relokasyon

maliban sa mga binibigay ng medical missions mula sa pribadong sektor. Sa

tuwing may mga emergency, hindi sa lahat ng panahon ay maaaring magamit ang

tatlong ambulansya sa relokasyon dahil wala itong driver. Sagot pa ng pasyente

ang gasolina nito. Sanhi ng mga kakulangan, mga grabeng pangyayari lamang ang

pinapayagang gumamit ng ambulansya. Kung hindi ganun kamadalian ang sakit,

nagcocommute na lang ang mga relokati patungo sa pinakamalapit na ospital.

Dagdag pasanin pa ito sa may sakit at gayundin sa pamasaheng kakailanganin.

31

Kung sana ay epektibo lamang ang serbisyo sa mga pasilidad pangkalusugan na

nasa relokasyon.

Kung ganito ang kalagayan ng healthcare access sa lugar, masasabing

hindi pa lubusung natutugunan ng pamahalaan ang pangangailangang

pangkalusugan ng mga kababaihang relokati. Wala pa silang programa para sa

pagpapalaganap ng PHILHEALTH sa relokasyon, hindi pa sapat ang serbisyong

naibibigay ng mga pasilidad pangkalusugan at malaki pa ang kailangang ayusin sa

mga programang pangkalusugan gaya na lamang ng RH Law na hindi

nararamdaman.

Sa huli, masasabing hindi ganun kaepektibo ang pagpaplanong isinigawa

ng gobyerno para sa relokasyon dahil sa kakulangan ng mga batayang serbisyong

kinakailangan.

32

IKAANIM NA BAHAGI

I. Konklusyon

Sa huli, masasabiing hindi epektibo ang pagpaplanong isnigawa ng

pamahalaan sa relokasyon. Mababakas ito sa kakulangan ng mga serbisyong medikal

lalo na para sa kinakailangan ng mga kababaihan. Gayundin sa pagtuturuan ng lokal

at nasyunal na pamahalaan kung alin nga sa kanilang dalawa ang may hawak sa

pangangalaga ng kapakanan ng mga relokati.

Kung sa isang aspeto pa lamang ng kalusugan ay hindi na pasado, paano pa

kaya sa ibang batayang serbisyo? Dito mapapatunayan ang kawalan ng konkretong

urban planning at urban management ng ating pamahalaan.

II. Rekomendasyon

Iminumungkahi ng pananaliksik na ito na agarang bigyan ng atensyon ng mga

nasa kinauukulan ang pangangailangan ng mga kababaihang relokati lalo na sa

kanilang kalusugan. Higit ding pagtuunan ng pansin ang epektibo at nararamdamang

serbisyo ng PHILHEALTH, mga pasilidad at programang pangkalusugan sa

relokasyon.

Dapat ay nakasentro sa tao ang pagbubuo ng mga planong ito. Hindi lamang

dapat sila kinokonsulta kundi ay bahagi rin mismo ng pagbuo ng mga polisiya at

proyekto. Sa ganitong paraan, magagarantiya na ang kapakanan mismo ng mga

relokati ang naisa-alang-alang. Makabubuting pagtuunan din ng pansin ang

pagpapalaganap ng mga programang maisasagawa upang ang lahat ng gusto at may

33

kailangan ay maaaring makasali. Mas mainam din kung magkakaroon ng monitoring

at evalution sa bawat proyektong naisagawa na upang malaman ang mga dapat pang

ipagpatuloy o baguhin. Higit sa lahat, ang anumang polisiyang magagawa ay dapat

para sa ikauunlad ng mga relokati partikular na ng mga kababaihan sa relokasyon.

vii

Appendices

Appendix A

Interview guide

Subject interview/ Key-informant interview/ FGD

o Pagkakaroon ng healthcare facilities at worker, at libre o abot kayang

gamot sa lugar

o Pagkakaroon ng mga programa para sa espesyal na pangangailangan ng

mga kababaihan

o PHILHEALTH

o Pagtugon ng gobyerno sa panawagan ng mga mamayana ukol sa

pangangailangang pangkalusugan ng mga kababaihan

o Mga bagay o pangyayari sa paligid na maaaring maging banta sa

kalusugan ng mga kababaihan

o Pagtugon ng mga kababaihang relokati sa kalagayan ng healthcare access

sa lugar

Expert interview

o Serbisyong pangakusugan na dapat tinatamasa ng mga kababaihan sa

relokasyon

o Trainings na dapat ipagkaloob sa mga healthcare workers upang

epektibong matugunan ang espesyal na pangangailangan ng mga

kababaihan

o Espesyal na programa para sa espesyal na pangangailangan ng mga

kababaihan

o PHILHEALTH

o Mga bagay o pangyayari sa paligid na maaaring maging banta sa

kalusugan ng mga kababaihan

viii

Appendix B

Survey form

Surbey para sa pananaliksik sa kalagayan ng healthcare access ng mga kababaihang relokati sa Montalban

Nagkasakit ka na ba mula noong lumipat kayo sa relokasyon?

Oo Hindi Kung oo, ilang beses? ______________________________________________________ Anong (mga) sakit? ________________________________________________________

Pumunta ka na ba ng ospital o kahit anong pasilidad pangkalusugan mula noong lumipat kayo ng relokasyon?

Oo Hindi Kung oo, ilang beses? ______________________________________________________ Saang (mga) lugar? ________________________________________________________ Kadahilanan: _____________________________________________________________

Ano ang iyong pagtingin sa kalusugan?

Ito ay isang karapatan na dapat ay libreng ibinibigay sa mga mamamayan.

Ito ay masasabing hindi kabilang sa mga karapatan at dapat na binabayaran.

Sa iyong palagay, bilang isang babae, higit bang humihirap ang iyong pagkamit sa mga serbisyong pangkalusugan simula noong nalipat kayo sa relokasyon?

Oo Hindi Walang pinagbago

I. PHILHEALTH

1. May PHILHEALTH ka ba o ang iyong pamilya?

Oo Kung oo, ilan? __________________________________________________________________

Paano kayo nagkaroon nito? _______________________________________________________ ______________________________________________________________________________

Wala Kung wala, ano ang pumipigil sa iyo na

kumuha nito? ___________________________________________________________________ ______________________________________________________________________________

2. May programa ba sa relokasyon sa pagpapalaganap ng PHILHEALTH?

Oo Wala 3. Malapit ‘lang ba ang pwedeng pagkuhanan ng PHILHEALTH sa relokasyon?

Pangalan: Pinagmulang lugar: Kaarawan: Marital status: Bilang ng anak:

Hanapbuhay: Kita kada araw:

Hanapbuhay ng asawa/kinakasama/karelasyon/sumusuporta sa pamilya:

Kita kada araw:

ix

Oo Hindi 4. Sa iyong palagay, kaya mo ba ang hulog na kinakailangan sa PHILHEALTH?

Oo Hindi 5. Sa iyong palagay, sapat ba ang benepisyong maaari mong makuha mula dito?

Oo Hindi

II. PASILIDAD PANGKALUSUGAN 1. May mga pasilidad bang pangkalusugan sa relokasyon? (halimbawa: health center, infirmary,

ospital, etc.)

Oo Wala Kung oo, anu-ano?

____________________ Nandoon na noong dumating kami Wala pa na noong dumating kami




2. Madali bang marating ang mga pasilidad pangkalusugan na ito?

Oo Hindi 3. Abot-kaya ba ang mga pasilidad pangkalusugan na ito?

Oo Hindi 4. Sa iyong palagay, sapat ba ang mga pasilidad pangkalusugan na ito para sa inyong

pangangailangan?

Oo Hindi III. PROGRAMANG PANGKALUSUGAN

1. May mga programa bang pangkalusugan sa lugar para sa pangangailangang pangkalusugan ng mga kababaihan? (halimbawa: libre/murang gamot, seminar, RH programs, pagpapalaganap ng PHILHEALTH, etc.)

Oo Wala Kung oo, anu-ano?





2. Madali bang makamit/makasali/makabilang sa mga programang pangkalusugan na ito?

Oo Hindi 3. Abot-kaya ba ang mga programang pangkalusugan na ito?

Oo Hindi 4. Sa iyong palagay, sapat ba ang mga programang pangkalusugan na ito para sa inyong

pangangailangan?

Oo Hindi

x

Appendix C

Consent Form

Pahintulot sa Paglahok sa Interbyu para sa Pananaliksik

Ako ay boluntaryong lumalahok sa isang research na isinasagawa ni Frinces G. Geroche

na estudyante mula sa Unibersidad ng Pilipinas – Maynila. Naiintindihan ko na ang proyektong

ito ay isinasagawa para makalikom ng impormasyon tungkol sa kalagayan ng healthcare access

ng mga kababaihang relokati sa Montalban, Rizal. Ako magiging isa sa halos anim (6)

kababaihan na nilalayong interbyuhin para sa pananaliksik na ito.

1. Ang aking partisipasyon sa proyektong ito ay boluntaryo. Naiintindihan ko na hindi ako

babayaran sa aking partisipasyon. Pwede kong bawiin at hindi ipagpatuloy ang paglahok

anumang oras nang walang multa. Kung tatanggihan ko na sumali o hindi ipagpatuloy

ang paglahok sa pag-aaral ay walang ibang makakaalam.

2. Naiintindihan kong karamihan sa mga iinterbyuhin ay maaaring maisip na ang talakayan

ay interesante at nangangailangan ng mas malalim na pag-aalala. Kung sakaling ako ay

hindi komportable sa anumang paraan sa gitna ng interbyu, ay ako ay may karapatan na

tanggihang sagutin ang anumang mga katanungan o tapusin na ang interbyu.

3. Ang pakikilahok ay kinabibilangan ng pakikipagpanayam sa mananaliksik mula sa

Unibersidad ng Pilipinas – Maynila. Ang panayam ay tatagal sa humigit-kumulang 5-30

minuto hanggang isang oras. Isusulat niya ang aking mga pahayag sa panahon ng

pakikipanayam. Isang audio tape ng interbyu ang gagawin at kasunod ay ang pagsalin

nito sa papel. Kung hindi ko nais na-irecord ito ay hindi ako makakapaglahok sa pag-

aaral.

4. Naiintindihan ko na hindi ilalagay ng mananaliksik ang aking pangalan sa kahit anong

ulat na gumamit ng mga impormasyong nakuha mula sa pakikipanayam. Ang pagiging

konpidensiyal ng aming panayam, bilang isang kalahok sa pag-aaral na ito, ay

mananatiling ligtas. Ang paggamit ng mga talaan at impormasyon ay sasailalim sa mga

karaniwang patakaran ng paggamit ng impormasyon bilang proteksyon sa pangalan ng

mga indibidwal at institusyon.

5. Nabasa at nauunawaan ko ang pagpapaliwanag na ginawa sa akin. Ako ay kuntento sa

mga sagot sa lahat ng aking katanungan at ako ay boluntaryong lumalahok sa pag-aaral

na ito.

6. Ako ay nabigyan ng kopya nitong liham sa paghingi ng pahintulot sa pag-iinterbyu.

__________________________ ________________________

Lagda Petsa

__________________________ _______________________

Buong Pangalan Lagda ng Mananaliksik

xi

Appendix D

Request for permission to conduct research

xiii

Endnotes

i Claudio, A. (2007). The Challenge of Slum Formation in the Developing World. Lincoln Institute of Land Policies ii Steinberg, F. and Lindfield, M., ed. (2011). Inclusive Cities. Mandaluyong City: Asian Development Bank iii Srinivas, H. Defining Squatter Settlements. Global Development Research Center. Retrieved from

www.gdrc.org/hari iv Ballesteros, M. (2011). Why Slum Poverty Matters. Policy Notes. Makati City: Philippine Institute for

Development Studies. v Mathur, O. (2013). Urban Poverty in Asia. Asian Development Bank. Retrieved from www.adb.org vi Ooi, G. and Phua, K. (2007). Urbanization and Slum Formation. Journal of Urban Health Bulletin on the New

York Academy of Medicine, Vol. 89, No. 1. New York City: The New York Academy of Medicine. doi:

10.1007/s11524-007-9167-5 vii Ooi, G. and Phua, K. (2007). Urbanization and Slum Formation. Journal of Urban Health Bulletin on the New


10.1007/s11524-007-9167-5 viiiSrinivas, H. Defining Squatter Settlements. Global Development Research Center. Retrieved from

www.gdrc.org/hari ix Ooi, G. and Phua, K. (2007). Urbanization and Slum Formation. Journal of Urban Health Bulletin on the New


10.1007/s11524-007-9167-5 x Lozier, J. Housing is Healthcare. Nashville TN: National Healthcare for the Homeless Council. Retrieved from

www.nhchc.org xi Ballesteros, M. (2011). Why Slum Poverty Matters. Policy Notes. Makati City: Philippine Institute for Development Studies. xii Awadalla, H. (2013). Health Effects of Slums: A Consequence of Urbanization. Institute of Environmental

Studies and Research, Ain Shams University. Retrieved from www.scholarly-journals.com/SJM xiii Lozier, J. Housing is Healthcare. Nashville TN: National Healthcare for the Homeless Council. Retrieved from

www.nhchc.org xiv Awadalla, H. (2013). Health Effects of Slums: A Consequence of Urbanization. Institute of Environmental

Studies and Research, Ain Shams University. Retrieved from www.scholarly-journals.com/SJM xv Ooi, G. and Phua, K. (2007). Urbanization and Slum Formation. Journal of Urban Health Bulletin on the New


10.1007/s11524-007-9167-5 xvi Ibid. xvii Claudio, A. (2007). The Challenge of Slum Formation in the Developing World. Lincoln Institute of Land Policies xviii Barnhardt, S., Field, E. and Pande, R. (2014). Moving to Opportunity or Isolation? Network Effects of Human

Relocation Program in India. Indian Intitute of Management. xix Muggah, R. (2012). Researching the Urban Dilemma: Urbanization, Poverty and Violence. Canada:

International Research Development Centre. xx Moghadam, V. (2005). The ‘Feminization of Poverty’ and Human Rights. SHS Paper in Women’s Studies/

Gender Research. France: UNESCO xxi Pollack, C., et. Al. (2008). Where We Live Matters for Our Health: The Links Between Housing and Health.

Commission to Build a Healthier America. Retrieved from www.commissiononhealth.org xxii

Retrieved from www.cdc.gov/nphpsp/essentialservices.html

http://www.commissiononhealth.org/

http://www.cdc.gov/nphpsp/essentialservices.html

pananaliksik sa healthcare access ng mga kababaihang

Documents