panel 36 sociology and anthropology - hs.kku.ac.th · prostitution issue in thai social: aspects of...

|Proceedings of 12th International Conference on Humanities & Social Sciences 2016 (IC-HUSO 2016) 14-15 November 2016, Faculty of Humanities and Social Sciences, Khon Kaen University, Thailand

1. Prostitution issue in Thai Social: Aspects of Buddhism and Utilitarianism 1559

Preecha Butrat

2. From Wonderful to Disaster: Blaming on Nature in “Ku-Lab-Ruttikan” 1570

Orawan Rithisrithorn

3. A Community Business Peaceful of Lahu : Hill tribe groups at Tak provinces 1581

Maj.Gen.Dr.Sittidet Wongpratya, Wannaporn Buddhapoompitak,

Dr.Wasittapchara Waritt , Asst.Prof.Dr.Kusuma Palaprom, Prasit Jitbunjong

4. The Feminization of Primitive Accumulation among 1590

the Migrating Women Moving from the Rural Northeast

to Urban Area in Thailand Soiboon Saithong, Dusadee Ayuwat

Panel 36 : Sociology and Anthropology


1559

Prostitution issue in Thai Social: Aspects of Buddhism and Utilitarianism

ปญหาโสเภณในสงคมไทย: มมมองพทธจรยศาสตรและประโยชนนยม

Preecha Butrat

Master degree of Philosophy,

Faculty of Humanities and Social Sciences, KhonKaenUnivesity, Thailand

Research on Plurality in the Mekong Region (CERP)

E-mail: [email protected]

Abstract

The analysis prostitution in Thai Social by Buddhist perspective that prostitution is a

profession that is not valid because the dishonest profession and influence people to fall under the

cravings of sensuality. Another aspect is the view of utilitarianism that prostitution is not guilty

because this action is intended for the benefit of many people. The study found that those who

engage in prostitution as a profession are needed in all aspects of the economy fields. They need

to make enough money to raise many people. And many people in this case refer to themselves

and their family members.

Keywords: Prostitution in Thai Social, Buddhism,Utilitarianism

1560 Proceeding of 12th International Conference on Humanities & Social Sciences 2016 (IC-HUSO 2016),

14-15 November 2016, Faculty of Humanities and Social Sciences, Khon Kaen University, Thailand |

บทคดยอ

การวเคราะหปญหาโสเภณในสงคมไทยโดยอาศยมมมองพทธจรยศาสตรพบวาโสเภณเปนอาชพทไม

ถกตองส าหรบมมมองทางพทธจรยศาสตรเพราะเปนการประกอบอาชพทไมสจรต และมอมเมาผคนใหตกอย

ภายใตความอยากแหงกามราคะ อกแงมมหนง คอ มมมองทางดานประโยชนนยม พบวา การเปนโสเภณถอวาไมม

ความผด เพราะการกระท านมงเพอประโยชนของคนจ านวนมาก เนองจากผทประกอบอาชพโสเภณเปนผมความ

จ าเปนตอระบบเศรษฐกจในทกดานจงจ าเปนตองหาเงนใหไดในจ านวนทมากพอ เพอทจะเลยงชวตของตนและ

ครอบครวตอไปไดประโยชนของคนจ านวนมากในทนจะหมายถง บคคลสวนใหญในครอบครวของผทประกอบ

อาชพโสเภณ

ค าส าคญ: ปญหาโสเภณในสงคมไทย,พทธจรยศาสตร,ประโยชนนยม


1561

1.Introduction มผประมาณการเพมจ านวนโสเภณลาสดในประเทศไทย ตามปรากฏการณในขาวหนงสอพมพทงในประเทศและตางประเทศวามประมาณ 2.8 ลานคน ในจ านวนนประมาณกวา 800,000 คน มอายต ากวา 18 ป ตวเลขนถกอางในบรรณาธการเรองโสเภณเดกในบรรณาธการของหนงสอพมพไทย ฉบบเมอวนท 9 พฤศจกายน 2536 (Nation,1993) เหตทจ านวนตวเลขนไดรบความนาเชอถอเพราะเปนตวเลขทอางอยในหนงสอพมพตาง ๆ ทผอานยอมรบ ซงตวเลขดงกลาวไมเปนทยอมรบของนกการเมองทกลาวจ านวนโสเภณในประเทศไทยวามนอยกวาน คอ มอยางมากไมเกน 700,000 – 800,000 คน และในจ านวนนเปนโสเภณเดก ( อายต ากวา 18 ป) ในสดสวนทนอยมากเนองจากตวเลขจากแหลงตาง ๆ แตกตางกนอยางมาก ค าถามในทนกคอเราจะแสวงหาตวเลขทถกตองไดอยางไร ค าตอบกคอการนบจ านวนผใหบรการทางเพศไมใชเรองงาย เพราะผทท างานในธรกจบรการทางเพศไมตองการใหมการนบจ านวนตวเลขเนองจาก อาชพโสเภณเปนสงทผดกฎหมายในประเทศไทย แมโดยแทจรงอาชพนจะด าเนนไปอยางอสระไมมการฟองรองเปนคดความกน ยกเวนทจะมใครตองการจองลางจองผลาญกบเรองน นอกจากอาชพโสเภณไมใชอาชพทมเกยรตทออกหนาออกตา คนทท าอาชพใหบรการทางเพศตองซกซอนตวอยเบองหลงอาชพอน ๆ ดวยเหตนท าใหการแยกแยะและแจงจ านวนผใหบรการทางเพศเปนเรองทยากยง (จรรยา เศรษฐบตร,2537:99) จากทกลาวมาจะพบวาปญหาโสเภณเปนสงทยากตอการแกไขเพราะไมสามารถทจะรบรจ านวนทแทจรงของโสเภณได และการเปนโสเภณหรอการคาประเวณในปจจบนกลบมจ านวนทเพมมากขนเรอย ๆ อาจมาจากสภาพสงคมทเปลยนไปจากสงคมเกษตรเขาสสงคมอตสาหกรรมอยางรวดเรว อนเปนผลสะทอนใหเหนวาสงคมไทยเขาสระบบทนนยมอยางเตมระบบ ประชากรของประเทศเตมไปดวยการแขงขนในดานเศรษฐกจ การเปลยนแปลงอยางรวดเรวทางดานอตสาหกรรมและการซอขายทดนไดกอใหเกดผลในทางลบอยางมากตอพนทยากจนของประเทศ รวมทงท าใหมการอพยพเขาสเมองเปนจ านวนมากแรงงานหญ งเขาสตลาดแรงงานโดยเฉพาะในดานการผลต โดยผานบรษทนานาชาตหรอในดานบรการการเปนแมบาน คนรบใช พนกงานเสรฟ และกมจ านวนมากทหนมายดอาชพโสเภณเปนอาชพหลก โสเภณจงเพมจ านวนขนอยางนาตกใจพรอม ๆ กบการสงเสรมการทองเทยวของรฐบาล และกลายเปนอาชพทน าเงนมาใหแกหญงทประกอบอาชพนอยางรวดเรว และโสเภณกไดสะทอนใหเหนถงวฒนธรรมทขดแยงกนระหวางหญงไทยทตองท างานหาเลยงครอบครว และยงตองอยภายใตกรอบของสงคม (กรมาศ วฒสข (ผแปล),2537:141-142) ภาพสะทอนทแสดงใหเหนในเชงประจกษเกยวกบบทบาท การเปลยนแปลงของสภาพแรงงานหญง ในบทความของ สชาดา ทวสทธ เรอง “การเลอนไหลของเพศสถานะและเพศวถ” พบวาภาพสะทอนในการเปลยนแปลงโครงสรางความคดเกยวกบความเปนผหญงของแรงงานหญง รปแบบของความเปนหญงทเคยยอมรบกนมาวาดงามไดถกเบยดขบใหกลายเปนเพยงจารตทลดพลงอ านาจลงทกวน เรองจารตประเพณเกยวกบหญงในสงคมไทยถอวาไมเปนปญหาเพราะทกอยางนนปรบเปลยนไปตามสภาพของสงคม ปญหาทแทจรงทเกยวของกบผหญงและกบสงคมไทยนนนาจะเปนปญหาเรองของโสเภณ อนจะน ามาซงปญหาอนตามมาอก อนจะไดแกปญหา อาชญากรรมทางสงคม เปนการท าลายศกดศรความเปนมนษย ขดตอศลธรรมและประเพณอนดงาม และยงมโอกาสทจะตดและแพรเชอโรคทตดตอทางเพศสมพนธ เชน เอดส แลวจะกลายเปนปญหาตอเนองระยะยาวอนกอใหเกดภาระสนเปลองงบประมาณของรฐ และเปนการท าลายทรพยากรมนษยในอนาคตได



2. Method จากปญหาดงกลาวผวจยมความประสงคทจะวเคราะหปญหาโสเภณในเชงจรยศาสตร โดยจะกลาวถงโสเภณในมมมองพทธจรยศาสตรและโสเภณในมมมองประโยชนนยม เพอใหเหนในเชงประจกษวา อาชพโสเภณในสงคมไทยเปนปญหาตอสงคมจรงหรอไมและสงผลกระทบตอระบบสงคมในดานใดบาง

3.Results

3.1 สภาพปญหา 3.1.1 ความหมายและประวตความเปนมาของการคาประเวณ 1. ความหมายค าวา โสเภณ ใชในภาษาองกฤษวา Prostituteแปลวา ขาย หมายถง ขายตว และยงมค าอน ๆ ทใหความหมายในท านองเดยวกน เชน lewd แปลวา เลวทราม เสเพล แพศยา ลามก whore แปลวา หญงโสเภณ หญงแพศยา harlot แปลวา หญงแพศยา และค าวา แพศยา หมายถง หญงหาเงนในทางประเวณ หญงถอย หญงส าสอน และค าวา ส าสอน หมายถง การยอมสมสกบใครกไดโดยไมเลอกหนา สวนพจนานกรมฯ ใหความหมายวา โสเภณ หรอ โสภณ ยอมาจากค าวา หญงนครโสภณ ซงแปลวาหญงงาม อนหมายถงหญงงามประจ าเมอง แตถาจะกลาวใหตรงกบความหมายทแทจรงกคอ หญงทขายตว หญงผมชองคลอดใหเชาเพอส าเรจความใครของผอน หรออาจจะเรยกดวยความหมายอน ๆ ทสอความหมายในท านองเดยวกน เชน อตว สนคาเนอสด หญงพารตเนอร หญงบ าเรอ นางโลม หรอนางกลางเมอง เปนตน ถาอธบายตาม พ.ร.บ. ปองกนและปราบปรามการคาประเวณ พ.ศ. 2539 จะมความหมายสอดคลอ งกบขอความขางตน คอใหความหมายวา การคาประเวณ หมายถง การยอมรบการกระท าช าเรา หรอการยอมรบการกระท าอนใด หรอการกระท าอนใด เพอส าเรจความใครในทางกามารมณของผอน อนเปนการส าสอนเพอสนจาง หรอประโยชนอนใด ทงนไมวาผยอมรบการกระท าและผกระท าจะเปนบคคลเพศเดยวกน หรอคนละเพศ (มาตรา 4 วรรคหนง) เมอพจารณาตามความหมายนจะเหนไดวาการคาประเวณมไดหมายเฉพาะการรวมประเวณโดยวธปกตธรรมดาตามความเขาใจของคนทวไปเทานน หากยงหมายรวมถง การกระท าหรอ ยอมรบการกระท า อนใดทกรปแบบทเปนไปเพอยว เราความก าหนด หรอปลดเปลองความใครใหแกผอน ไมวาระหวางชายกบหญง ชายกบชาย หรอหญงกบหญง (พวก เพดโดฟายล-Pedophiles สามารถรวมประเวณไดกบทงหญงและชาย) ถาเปนความเพลดเพลน เพอส าเรจความใครของผอนในลกษณะของการ ส าสอน เพ อสนจาง หรอผลประโยชนอนใดเปนการตอบแทน เชน อาจจะรบเปนเงนเดอน บาน รถ ทดน เครองประดบ การพาไปเทยว พาไปรบประทานอาหารด ๆ ฯลฯ กจดไดวาเปนการคาประเวณทงสน อยางไรกตาม ในงานเขยนนใชค าวา โสเภณ เพอจะมงเนนการคาประเวณในหญงเปนหลกเพอวเคราะหในเชงจรยศาสตร

2. ประวตความเปนมายงไมมหลกฐานแนชดวาโสเภณหรอการคาประเวณเรมตนจากทไหน และมมาตงแตเมอใด แตสนนษฐานกนวา การถอก าเนดของโสเภณในสมยโบราณอาจจะเรมตนจากความเชอทวาหญงสาวจะตองอทศตนโดยการสงเวยพรหมจารแกชายเพอเปนการบชาตอเทพเจาในพธกรรมทางศาสนาอยางนอยหนงครง โดยถอวาเปนการกระท าทไดบญกศลอยางแรงกลา และจะไดรบการยกยองชมเชยจากสงคมนน ๆ วาเปนสงทดงาม และไมเปนทนารงเกยจเดยดฉนทแตอยางใด บคคลในสงคมชนสง หรอแมแตกษตรย กยงใหเกยรตตดตอสมพนธกบหญงเหลานอยางเปดเผย ตามกลาวมานจงเหนไดวาโสเภณในสมยโบราณมไวเพอการศาสนานนเอง


1563

3.1.2เงอนไขปจจยทน าไปสการคาประเวณ หญงอาจถกผลกดนเขาสตลาดการคาประเวณดวยหลายสาเหต เชน การวางงาน คาจางแรงงานต าเกนไป การปฏบตเลยงดอยางทารณจากทางบาน ครอบครวยากจนและสมาชกในครอบครวพลกพลาน การคบหาสมาคมกบคนไรศลธรรม ฟมเฟอยและหมกมนอยแตเรองเพศ สงยวย ตลอดจนสอประเภทเรงรมยและไรศลธรรม ศลปตาง ๆ ทเกยวกบสอลามกและอนาจาร และสราหรอยาเสพตด เปนตน พจารณาสาเหตโดยแบงออกเปนกลม ๆ จะไดดงน กลมท 1 สาเหตทางดานธรรมชาต (Natural events) อนไดแกการพลดพรากจากกนในครอบครว เชน การตายของบดา มารดา ผปกครอง สาม ญาต จนท าใหขาดผอปถมภทพอจะพงพาอาศยได กลมท 2 สาเหตทางดานเศรษฐกจ (economic events) อนไดแกความอดอยากยากจน ความสนเนอประดาตว กลมท 3 สาเหตเนองมาจากครอบครวหรอทางบาน (domestic causes) อนไดแกการปฏบตการอนชวรายของบดามารดา ผปกครอง สาม ญาต ถกปลอยปละละเลยจากบคคลดงกลาว ความสมพนธภายในครอบครวไรความสข สามไมซอสตย สามละทง การแตงงานทไรความสข กลมท 4 สาเหตอนเนองมาจากสงคม (social causes) อนไดแกความอยากทจะสะดวกสบายของพอแม สาม ญาต ถกพอแม สาม ญาตแนะน า อทธพลของสงชวราย ถกหลอกลวง ถกลกพาหรอถกจบตวไป จารตหรอพนธกรรม อทธพลของสงแวดลอม กลมท 5 สาเหตทางกายภาพ (physiological significance) อนไดแกแรงกระตนและความอยากรอยากเหนทางเพศ ความสมพนธทางเพศทผดกฎหมาย การเปนลกนอกสมรส การถกขมขนกระท าช าเรา กลมท 6 สาเหตมาจากความผดปกตทางดานจตใจและทศนะท ตอตาน (mental disposition of attitude respondents) อนไดแกความปรารถนามชวตทสะดวกสบาย รกการผจญภย รงเกยจการแตงงาน ความโงเขลา คานยมทางศลธรรมต า และความปรารถนาทจะแกแคน ในบรรดาเงอนไขปจจยทกลาวมาถอวาเงอนไขดานเศรษฐกจเปนปจจยทมความส าคญมากทสดในการผลกดนผหญงเขาสตลาดการคาประเวณ สวนอนนนถอไดวาเปนเพยงสวนประกอบ กลาวคอ การทภาครฐมงพฒนาทางดานเศรษฐกจมากกวาทางสงคม ท าใหชองวางระหวางสงคมเมองกบสงคมชนบทมความแตกตางกนมาก สภาพความเปนอยของชาวชนบทซงมความแลงแคนและยากจนอยเปนทนเดม จงพยายามดนรนทกวถทางทจะหารายไดมาจนเจอครอบครว แตดวยเหตทชนบทเปนสงคมแบบเกษตรกรรม ขาดแหลงหางานท า จงท าใหหญงสาวชนบทหลงไหลเขามาหางาน อพยพยายถนเขาสตวเมองแบบไปตายเอาดาบหนา จากเงอนไขปจจยแหงความยากจนดงกลาวนเอง จงท าใหบคคลผไรมโนธรรมในหวใจ (นกธรกจบรการทางเพศ) อาศยความทกขอยากของผทเรยกไดวาขาดแคลนทกอยางในชวต เปนชองทางและใชเปนขออางเพอเกลยกลอมหญงสาวเหลานนใหเขามาหางานท าในเมองใหญและเมองหลวงโดยมความพยายามทจะชกน าเพอชใหเหนวา จะไดท างานทไมล าบาก รายไดสง มอาหารกนอยางอดมสมบรณ มเสอผาสวย ๆ ใสและเครองประดบราคาแพง ๆ และยงมเงนเหลอเกบสงมาชวยเหลอเจอจนครอบครวทางบานใหไดรบความสขสบายไปดวย ดวยค าพดทเหมอนจะดดเหลาน ท าใหพอแม ผปกครอง ซงมการศกษานอย คลอยตามเหนดเหนงามไปดวย และดวยเหตทหญงสาวในชนบทไดถกมอมเมาจากสอตาง ๆ หลงใหลในชวตแบบวตถนยม ประกอบกบหญงชนบทนนมความกตญญสง จงถอเปนโอกาสทตนเองจะไดใชชวตในแบบทตนฝนไว และไดทดแทนคณของพอแมในขณะเดยวกน จงไดตดตามนายทนเพอเขาไปท างานในเมองใหญ เมอเขามาแลวจะถกชกจง ลอลวงบงคบ ขเขนใหเขาสธรกจบรการทางเพศในรปแบบตาง ๆ เชน ท างาน



ในบาร ไนทคลบ สถานอาบอบนวด คอฟฟชอฟ รานเสรมสวย ธรกจบนเทง เปนตน แลวคอย ๆ แปรสภาพเปนการคาประเวณอยางเตมรปแบบในทสด หรอไมกอาจจะถกทารณกรรมโดยการขมขนกระท าช าเราใหสญเสยพรหมจารจนหมดคณคาของความเปนสาวและเลกหวงเนอหวงตวเปนเบองแรก แลวหลงจากนนกถกบงคบใหรบแขกในล าดบตอไป ถาไมเตมใจรบแขกกจะถกซอมตบตอยางทารณจนตองจ ายอมในทสด ทจรงถาจะวเคราะหปญหาโสเภณในแงจรยศาสตร กลาวคอ ถาจะตงค าถามสมควรอนญาตใหมการคาประเวณหรอไม การเปนโสเภณการคาประเวณเปนสงดชว ถกผด ควรไมควรอยางไร ในทกกรณ บางกลมอาจเหนดวยในทกกรณ สวนบางกลมอาจจะเหนดวยอยางมเงอนไข เพยงแตบางกลมอาจมความรสกต าหนการกระท าดงกลาวนในตางระดบกนเทานน คอบางพวกอาจจะรสกตอตานคอนขางมาก แตบางพวกหรอบางทองถนอาจมคานยมทไมตอตานในเรองนมากนก โดยเหนวาการคาประเวณกเหมอนอาชพอน ๆ ถาสามารถทจะชวยขจดความอดอยากหวโหย หรอชวยแกปญหาทางเศรษฐกจได กไมถอวาเปนเรองทเสยหายแตอยางใด สวนบางกลมมทศนะทกาวหนา อาจเหนวาการคาประเวณเปนปรากฏการณทางสงคม ทเกดขนและมอยแบบแนบเนองอยกบรากเหงาของมนษย คอ มนษยเกดพรอมกบความอยาก ความหว ความกระหาย และความตองการทางเพศถอไดวาเปนความอยากความตองการทางธรรมชาตทควรไดรบการตอบสนองเชนเดยวกบ ความหว (การหวขาว) ความกระหาย (การกระหายน า) โดยทวไป การขายบรการทางเพศจงถอไดวาเปนการน าเอาสมบตทตดตวมาแตก าเนดคอไดมาโดยธรรมชาต มาขายเพอเลยงปากทองเหมอนกบการขายสมบตอน ๆ ทมอยในธรรมชาต และตราบใดทไมสามรถขจดความอดอยากตามธรรมชาตดงกลาวออกจากความเปนมนษยได ผเขยนคดวา กไมสามารถทจ ะขจดการคาประเวณออกจากสงคมมนษยไดเชนกน ดวยเหตผลดงกลาวน จงไมคอยมผทจะวเคราะห วพากษ ปญหาโสเภณในแงของจรยศาสตรเทาใดนก แตมกจะพบในแงของ ปญหาสงคม กฎหมาย ผลกระทบ สาเหต วธปองกน และแนวทางแกไขปญหาเปนสวนใหญ อยางไรกตามในทนจะไดวเคราะหในแงจรยธรรมหรอศลธรรม โดยอาจจะมสวนเกยวโยงในประเดนอน ๆ ดงน 3.ปญหาโสเภณกบศล 5 ในพทธศาสนา มค าถามมากมายเกยวกบโสเภณหรอการคาประเวณ เพราะเหตผลสวนใหญของการเปนโสเภณมาจากการจ าใจท า ฐานะทางเศรษฐกจของครอบครวไมด บางคนมาจากครอบครวทยากจน ไมมใครสงเสยเลาเรยน กเลยตองขายบรการ เพอน าเงนมาเลยงตวเอง มความสงสยเกดขนในเมอเราท าเพอคนทเรารก เราท าเพอตวเองอยรอด โดยไมไดไปบงคบคนใจผใดใหมาใชบรการ แททจรงแลวการกระท าเหลานผดศลธรรมหรอไ ม เมอกลาวถงทศนะเกยวกบศล 5 ในทางพทธศาสนาผเขยนจะกลาวไปตามล าดบดงน 3.1.3โสเภณตามหลกเบญจศล สกขาบทท 3 เบญจศล สกขาบทท 3 กาเมส มจฉาจารา เวรมณ เวนจากการประพฤตผดในกามทงหลาย ศลขอน ทานบญญตขน ดวยหวงปลกความสามคค สรางความเปนปกแผน ปองกนความแตกราวในหมมนษย และท าใหวางใจกนและกน ชายกบหญงแมไมไดเปนญาตกน กยงมความรกใครเปนอนหนงอนเดยวกนได ดวยอ านาจความปฏพทธในทางกาม สกขาบทขอน แปลวา เวนจากการประพฤตผดในกามทงหลาย ค าวา "กามทงหลาย" ในท นไดแก กรยาทรกใครกนทางประเวณ หมายถง เมถน คอ การสองเสพระหวางชายหญง การผดในกาม หมายถง การเสพเมถนกบคนทตองหาม ดงจะกลาวตอไป ผใดเสพเมถนกบคนทตองหาม ผนนท าผดประเวณ ศลขอนขาด เมอเพงความประพฤตไมใหผดเปนใหญส าหรบชายและหญงโทษของกาเมสมจฉาจาร กาเมสมจฉาจารน เปนความประพฤตชวราย มโทษทงทางโลก และทางธรรม ฝายอาณาจกรมกฎหมายลงโทษผประพฤตลวงในสกขาบทนกจดเปนบาปแกผท า เมอกลาวโดยความเปนกรรม จดวามโทษหนกเปนชนกน โดย วตถ เจตนา ประโยค


1565

ก. โดยวตถ ถาเปนการท าช หรอลวงละเมดในวตถทมคณ มโทษมาก ข. โดยเจตนา ถาเปนไปดวยก าลงราคะกลา มโทษมาก ค. โดยประโยค ถาเปนไปโดยพลการ มโทษมาก ในเรองกาเมสมจฉาจารน ผทเสพเทานนจงจะชอวา ลวงกาเมสมจฉาจาร สวนการใชคนอนใหท าแกคนอนนน ไมเปนการผดกาเมสมจฉาจาร แตการใชใหคนอนท ากาเมสมจฉาจารแกตนนน ชอวา เปนการลวงกาเมสมจฉาจารแท แลวชายทมเพศสมพนธกบหญงอาชพโสเภณ ถอวาผดตามหลกพทธศาสนาหรอไม ในทางโลก อาจมหลายเหตผลเพออธบาย แตในทางธรรม การอยรวมกบหญงโสเภณของชาย ถอวาเปนความผดอยางเดยว เหตทถอวาผดเพราะ ศาสนาพทธมหลายแง ในแงของจรยธรรม คอตองการใหมนษยอยรวมกนในสงคมอยางมความสข ไมเบยดเบยน ไวใจซงกนและกน และศลขอท 3 “ กาเมสมจฉาจารา เวรมณ” น บญญตขนเพอควบคมกาย บคคลผรกษาศลขอน ตงใจงดเวนจากการประพฤตผดในกาม ดวยตนนอมนกถงใจเขาใจเรา เหนเหตผลวา “ ตวเรารก หวงแหนภรรยา สาม และคนทอยในปกครองของตน ไมอยากใหใครมารวมประเวณ แยงเอาไปครอง และละเมดสทธตนฉนใด คนอนก รก หวงแหนภรรยา สาม และคนในปกครองของเขา ไมอยากใหใครมารวมประเวณ แยงเอาไปครอง และละเมดสทธฉนนน ดงนน เราจงไมควรประพฤตผดประเวณกบภรรยา สาม ของผอน ตลอดไปถงคนทอยในปกครองของเขา เธอ ดวย” จดมงหมายของการบญญตศลขอท 3 กเพอใหบคคลในสงคมสามคค ปรองดอง ไมแตกราวในหมคณะกน เพราะเหตแหงการละเมดสทธในคครอง และคนทอยในปกครองซงกนและกน การรกษาศลขอน จะเปนเหตรกษาสายโลหตวงศตระกลของตนไวใหบรสทธ ไมส าสอนทางเพศเหมอนกบสตวดรจฉานหรอเปนผมกมากในกาม ท าใหเปนทไววางใจซงกนและกน เปนธรรมดาเหลอเกนทวาบคคลทกคนยอมมสทธโดยชอบธรรม ทงรก และหวงแหนในคครอง และคนทอยใตปกครองดแลของตน ไมอยากใหใครมาลวงละเมดสทธ ผใดเขาไปตดสทธในคครอง และคนทอยภายใตปกครองดแลของผอนดวยเจตนาเปนทตง ศลของผนนยอมชอวาขาด ค าวา “กาม” ใน “ กาเมสมจฉาจาร” หมายถงกรยารกใครกนทางประเวณ ถงกบประพฤตผดเสพกามรวมเพศกนระหวางหญงชายทตองหามมใหใครลวงละเมด ในศลขอเวนจากอทนนาทานน มขอบเขตของการหาม ซงผรกษาศล จะตองงดเวนเพอใหศลของตนบรสทธบรบรณ แยกได 2 ลกษณะ คอ 1.หามประพฤตผดเปนชในทางประเวณ 2. หามประพฤตผด ลวงละเมดในคนทเขารกและหวงแหน ในอรรถกถาอฏฐสาลน ( 2 / 82 ) พระพทธโฆษาจารย ไดอธบายขอบเขตแหงการหามในหลกแหงกาเมสมจฉาจารไววา ทงผชาย และผหญง ยอมอาจประพฤตผดในกาม คอรวมเพศกบคนทตองหามไดดวยกนทง 2 ฝาย ซงสามารถแยกเปนประเภทไดดงน 1.หญงทตองหามมใหลวงละเมดส าหรบชาย ในบาลเรยกวา “ อคมนยวตถ” หากชายใดลวงละเมด ยอมผดศล ม 3 จ าพวกคอ 1. หญงมสามแลว คอหญงทแตงงานกบชาย โดยผานพธแตงงานโดยถกตองตามประเพณ หญงทยงมไดผานการแตงงาน แตอยกนกบชายโดยเปดเผย รวมไปถงภรรยาชวคราว เชาชวคน ( โสเภณ ) และหญงทเขาหมนหมายจบจองไวดวย 2. หญงทอยภายใตการปกครองดแลของญาต คอมผปกครองดแล เชน พอ แม พ ลง ปา นา อา ป ยา ตา ยาย เธอยงไมบรรลนตภาวะ และไมเปนอสระแกตน 3. หญงทจารตประเพณหาม คอ หญงทเปนญาตใกลชดกน เชน แม พหญง นองหญง ยา ยาย ทวด ลกสาว หลานสาว เหลนสาว หญงทเปนนกบวช เชน ภกษณ สามเณร แมช และหญงทกฎหมายบานเมอง



คมครอง เชน นกโทษหญง หญงทง 3 จ าพวกน ชายใดลวงละเมด ผดประเวณทางเพศ จะโดยทเธอยนยอม หรอไมยนยอม ( ขมขน ) กตาม ศลของชายนนยอมขาด สวนการเคลาคลงกาย หรอพดเกยวพา แมจะไมถงกบศลขาด แตกท าใหศลดางพรอยไป อนง กามเมสมจฉาจารจะชอวาผดศล จะตองเปนการกระท าดวยตนเองเทานน ใชใหคนอนไปท า หรอเปนธระชกสอใหชาย – หญง รวมเพศ เปนสามภรรยากนถาวร หรอชวคราว ไมจดวาผดศลขอน แตการใชใหชายอน หรอหญงอน ท ากาเมสมจฉาจารแกตน นบเปนความผดโดยแท”นนคอตามหลกพทธศาสนา ชายทมคครองแลว หากไปมความสมพนธกบหญงโสเภณ ยอมผดแนแตถาถามตอวา ค าวา “ ชายใด ” น รวมชายทยงไมแตงงาน ไมไดอยกนกบหญงใด และไมอยใตปกครองของผใด ส าหรบผเขยน เหนวาวตถประสงคของศลขอนคอ เพอไมใหมนษยมกมากในกาม และรจกควบคมอารมณตนเองดวยนนเอง พทธศาสนามองวาไมอยากใหผคนในสงคมเกดความวนวายจากการผดประเวณคอการหลบนอนกบ หญง หรอ ชาย ทไมใช สาม หรอ ภรรยา ของตน แตกมไดมองวาอาชพโสเภณเปนสงทเลวรายหรอต าทรามแตอยางใดเพราะในอดตสมยพทธกาลนนมโสเภณทสามารถบรรลโสดาบนได ซงจะสอดคลองกบทฤษฎของกลม อธรรมชาตนยม ทกลาววาคณสมบตทางศลธรรม มไดเกยวของหรอสมพนธกบคณสมบตธรรมชาตแตอยางใด ค าวา ด หรอ ถก เปนคณสมบตของการกระท า “สงหนงด” ความดของสงนนไมขนอยกบอะไรและอาจจะกอใหเกดความสขหรอความทกขได กลาวคอ “ด” เปนคณสมบตทไมใชธรรมชาตไมเหมอนกบเรา เปรยบไดกบความเคมของเกลอทแมจะอยสวนใดของโลกกจะเคมอยเชนเดม โสเภณกเชนกนแมจะประกอบอาชพทมองไมดในทศนะของสงคมกตาม ผเขยนมองเพยงแคโสเภณไมใชสงทเลวรายอะไรนก สงคมกควรใหโอกาสและใหจดยนแกโสเภณในสงคมอยางเทาเทยมอยางนอย ๆ เขากเปนสมาชกหนง กลไกหนงของสงคม ท าใหสงคมขบเคลอนไปได แมจะผดศลขอ 3 ในทางพทธศาสนาหรอผดทประกอบอาชพทไมควรท ากตาม หากเขามทางเลอกเขากคงไมท าเชนน ดวยขอจ ากดหลายอยางในการเลอกประกอบอาชพ เชนอยากไดเงนจ านวนมากเพอเลยงพอแม สงนองเรยนแตเขาเหลานนไมมวฒทางการศกษา ไมสามารถทจะหาเงนจ านวนมาก ๆ ได จงจ าเปนตองท า

3.1.4ปญหาโสเภณบนพนฐานทฤษฎประโยชนนยม (จงท าประโยชนใหมหาชน) โสเภณ ค านอาจมผคนทเหยยดหยามมากมาย เพราะเปนสงทสงคมประณามวาเปนอาชพทขดกบหลกศาสนา และ บรรทดฐานของสงคม โดยมองวาเปนอาชพทต าทราม และมเพยงผทไมมการศกษาเทานนทท า แตในความเปนจรงของปจจบนกมไมนอยทนกศกษาประกอบอาชพนโดยเรยกกนวา เดกไซรไลน เปนกลมนกศกษาทขายบรการผานสออนเตอรเนต เชน เฟสบก ทวสเตอร และโปรแกรมไลน เปนตน อยางไรกดผทขายบรการเหลานนยอมจะกระท าเพอความอยรอดของตน โดยผเขยนจะใชเกณฑของทฤษฎประโยชนนยมเพอประเมนคณคาแหงชวต และปญหาของโสเภณ ดงตอไปน หลกประโยชนนยมแนวคดกลมนตองการปฏเสธระบบความคดทตายตว ไมสนใจแรงจงใจอนเนองมาจากไมสามารถมองเหนได ดแตผลลพธทเกดขนจากการกระท าอยางเดยว จงเรยกแนวคดนวา ทฤษฎแนวอตนยม (Teleological Theory) เปนแนวคดทอยตรงกลางระหวางแนวคดทเปนอตนยมและอญนยม โดยถอวาทกคนเทาเทยมกนหมด มลลไดเขยนแนวคดของเขาลงในงานเขยนอนมชอวา ลทธประโยชนนยม (Utilitarianism) ในป ค.ศ.1861 ซงแนวคดของเขาเรยกอกอยางหนงวา หลกมหสข (The Greatest Happiness Principle) แนวคดนสบเนองมาจากการยดความสขเปนเปาหมายหลกในชวต หลกมหสขในตอนแรกเรยกวา ลทธประโยชนนยมแบบการกระท า (Act-Utilitarianism) โดยมแนวคดวา การกระท าทจะถอวาถกไดนน จะตองเปนการกระท าทกอใหเกดความสขแกมหาชน ความผดของการกระท าอยทกอใหเกดความทกขแกมหาชน โดยการพจารณามหสขนนพจารณาผลทเกดขนจากการกระท าในแตละครง การกระท าโดยตวมนเองไมได ด ชว ถก ผด แตขนอยกบวามน


1567

จะกอใหเกดประโยชนแคไหน ลทธนจงสงกดสขนยม เพราะถอวาความสขเปนสงดทสดของมนษย ดกบสขเปนเรองเดยวกนประโยชนนยมจะไมสนใจแรงจงใจหรอเจตนา ดงทไดกลาวแลวในขางตนวาสาเหตแหงการเปนโสเภณนนมาจาก ความอดอยากหวโหย และมาจากครอบครวทยากจนเปนสวนมาก พอมาถงจดนเราอาจพจารณาไดวาการเปนโสเภณกไมไดถอวาเปนการกระท าทชวรายหรอผดแตอยางใด กดวยโสเภณเหลานนกระท าประโยชนใหมหาชน มหาชนในทนอาจไมจ าเปนตองกลาวโดยกวาง ๆ วาเปนคนทงประเทศ หากแตมองลงมาแคบกวานนกคอครอบครวซงเปนคนสวนใหญในชวตของพวกเธอ นบวาพวกเธอเสยสละมาก เสยสละความสขทงชวต เสยสละรางกายเพอคนทพวกเธอรก เพราะการกระท าเหลานเปนสงทพวกเธอคดวาสามารถตอบแทนบญคณของพอแมได อยากใหครอบครวอยอย างสขสบาย ถาจะเปรยบเทยบกบทฤษฎประโยชนนยมการเปนโสเภณคงไมผดอะไร เพราะความดกบความสขเปนสงเดยวกน หลกมหสขบอกวา “การกระท าทถกคอการกระท าทกอใหเกดความสขมากทสดแกมหาชนมากทสด ” ดงนน ในทกสถานการณและทกสงแวดลอม เราจงตองเปน นกค านวณตลอดเวลาวา ในแตละการกระท าจะกอใหเกดความสขและความทกขเทาไหร เมอหกลบแลว ถากอใหเกดสขมากกวาทกข นนเปนสงทควรท า ถาไมท าเราผด เบนธมเสนอแนวคดวา “ คนทกคนมคาเทากบหนงและไมมใครมคามากกวาหนง ” สวนมลลผเปนลกศษยนนไดเสนอแนวคดทคลายกนวา “ คนทกคนมสทธในความสขเทา ๆ กน ” ดวยหลกการนวธการค านวณความสขจงตองกระจายความสขไปสคนทกคน แนวคดนจงขดแยงกบกลมอตนยมทเหนแกตนและอญนยมทเหนแกผอนประโยชนนยมอยตรงกลาง คอไมลดคาตวเองนอยกวาผอนและกไมลดคาผอนใหนอยกวาตน ในการค านวณความสข ใหนบตนเองเปนสมาชกคนหนงเทา ๆ กบคนอน อยามฝกฝายใหท าตนเปนตาชงทเทยงตรง ดวยหลกมหสขนหากเรามองอยางไมมอคตใดเลยในการประกอบอาชพของหญงสาวทมวฒทางการศกษาทสงและคดว าจะประกอบอาชพทจะใหไดมาซงเงนจ านวนทมากพอทจะเลยงดตวเองและครอบครวได ตวอยางเชน อาชพเดกลางจานในรานอาหารซงไดเงนเดอนนอยและล าบากมาก หรอการเปนโสเภณทไดเงนมากพอทจะเลยงครอบครวได(คดบนฐานของความกตญญ) กค านวณดวา ระหวางเดกลางจานกบโสเภณอะไรทจะเกดประโยชนมากกวากน การเปนเดกลางจาน ความสขคอเปนอาชพทตนไมถกผคนในสงคมประณามวาต าทราม แตหากคดในแงของความเปนจรงอาชพเดกลางจานกมคนดถกอยด อาจมองวาไมมการศกษาตองใชรางกายในการท างานทหนกสวนการเปนโสเภณนนมประโยชนมากกวาเพราะท าใหเราไดเงนมากกวาการเปนเดกลางจาน กถกประณามเหมอนกบเดกลางจานอาจจะต าตอยกวาเดกลางจานดวยซ า ใชรางกายในการหาเงนเหมอนกน อาจจะไมมวฒทางการศกษาเหมอนกน แตไดเงนในจ านวนทมากกวา เหตผลนชาวประโยชนนยมเหนดวยกบการไดมาและคาตอบแทนทมากพอและโสเภณนนมมาแตอดตกไมไดมความผดอะไรและมาก าหนดในภายหลงวาการเปนโสเภณเปนสงทผดกดวยความเหนแกตวของรฐทเรยกเกบภาษในจ านวนมาก ถอไดวาเปนการขดรด ไมตางอะไรกบมาเฟยมาหากนอยบนความทกขยากของผอน โดยหลกการ กฎหมายมไวเพอเปนประโยชนตอมหาชน ส าหรบหลกมหสขแลวไมมอะไรทแนนอนตายตว กฏเกณฑทกอยางมไวเพอเปนประโยชนส าหรบมหาชน แตถากฎเหลานนซงเคยสรางความสขและตอมากลายเปนการสรางความทกข กไมใชสงยากทจะเปลยนแปลง กฎมไวส าหรบเปนประโยชนแกคน ไมใชมคนเอาไวเปนทาสกฎ



5.Conclusion หากมองปญหาโสเภณทางสงคมศาสตรหรอมานษยวทยาโสเภณกเปนหาตอสงคมตอมนษยดวยกนจรงทงเรองของโครงสรางสงคม ปญหาสงคม หรอปญหาเรองยาเสพตด อาชญากรรมตาง ๆ ทเปนผลสบเนองกนมาจากปญหาของโสเภณ แตผเขยนน าเอาประเดนทางจรยศาสตรมาอธบายปญหาเรองโสเภณวาเปนปญหาจรงหรอไมทผเขยนน าเสนอมาทงหมด เปนการศกษาโดยมองผานกรอบแนวคดของจรยศาสตรเพอหาค าตอบวาปญหาโสเภณในสงคมไทยเปนปญหาจรงหรอไม จากการศกษาท าใหผเขยนไดรบค าตอบหลก ๆ ดงนเนองจากโสเภณเปนอาชพทเกยวของกบเรองเพศสมพนธอยางแยกกนไมออก ดงนน เวลาพดถงเรองโสเภณตองใหครอบคลมถงเรองเพศสมพนธดวย เพราะเหตนคนในสงคมจงมองวาโสเภณคอตนตอแหงปญหาหลาย ๆ อยางแตทจรงแลวหากมองในมมมองของ จรยศาสตรจรง ๆ แลวจะพบวาทกชวตมคาและทกลาววาโสเภณเปนปญหานนเปนเพยงทศนะทแตกตางของบคคลเทานน ถาเรามองอยางรอบดานและเปนกลางเราจะเหนถงการกระท าเพอความอยรอดซงจะสอดคลองกบทฤษฎของ ชารลสดารวน นกธรรมชาตวทยา โสเภณเหลานนปรบตวเพอความอยรอดทางสงคม ผทแขงแกรงเทานนทอยรอด โดยธรรมชาตของมนษยแลวกยอมท าทกวถทางใหตนสามารถด ารงชวตใหอยรอดได โสเภณกเชนกน ตองดนรนใหตนพนจากความทกขยากไปสสงทด และประการหนงความเปนโสเภณยอมสอดคลองกบหลกประโยชนนยมกลาวคอ แนวคดแบบประโยชนนยมจะสอดคลองกบสามญส านกของคนทวไป โดยเฉพาะอยางยงในการด าเนนนโยบายทางเศรษฐกจและสงคมของรฐบาล มกจะใชวธค านวณประโยชนสขเชนน หรอแมแตในการตดสนใจของบคคล คนทมศลธรรมยอมเลอกการกระท าทไมเหนแกตว แตค านงถงความสขของผอนดวย โดยเฉพาะอยางยงประโยชนของคนสวนใหญ อยางไรกตาม จากแนวคดนผเขยนไดวจารณจากหลายแงมม เชน โสเภณปฏบตตามหลกของประโยชนนยมโดยค านวณประโยชนสขของคนหมมากเปนหลก คนหมมากในทน ไมใชคนทงประเทศ หรอคนในสงคม แตเปนคนสวนใหญของครอบครว พวกเธอพยายามเตมเตมสงทขาดหายใหกลบครอบครว สงทขาดกคอทนทรพยในการทจะด ารงชพเลยงดครอบครว เพราะสวนใหญโสเภณจะมาจากครบครวทขาดแคลนทนทรพยในการยงชพ จงตองท าดวยความจ าเปน ถอไดวาการกระท าของพวกเธอเปนไปเพอประโยชนสขของคนสวนมากในชวตของเธอเหลานน พวกเธอมไดกระท าสงใดใหละเมดศลธรรมเพราะบรษทมาหลบนอนกบพวกเธอลวนแตเตมใจมาและพวกเธอกไมไดคดวาบรษเหลานนเปนสามของพวกเขา ซงจะตางกนอยางสนเชงหากกลาวถงเมยนอยประเดนเมยนอยจงจะถอวาผดศลธรรมจรง ๆ ประโยชนนยมแสดงถงความเสยสละอยางแทจรง เพราะมมาตรฐานแหงการตดสนคอ“ความสขซงใชเปนมาตรฐานของประโยชนนยมทจะตดสนวาการกระท าใดถก มใชความสขสวนตวของผกระท า แตของคนทกคนทเกยวของระหวางความสขของผกระท ากบของผอน ประโยชนนยมเรยกรองใหผกระท าวางตวเปนกลางอยางเขมงวด โดยท าตวเปนเหมอนผดไมเขาขางใด” (วทย วศทเวทย, 2532 ) โสเภณกเชนกนเธอกตองใชเกณฑนในการตดสนการกระท าของเธอวาถกหรอไม ผเขยนเองคดวาทกอยางขนอยกบเจตนาแหงการกระท าเพราะไมมสงใดในโลกทสมบรณแบบทสด ทกชวตมสองดานเสมอขนอยกบมมมองของตวเราและผมอง และการเปนโสเภณจะถกตองดงามหรอไมนนขนอยกบทศนะของแตละบคคล


1569

Reference กฤตยา อาชวนจกล และวราภรณ แชมสนท.(2537). รายงานการวจยเรองวยรนชายไทยกบการซอ ประเวณ.ศนยสตรศกษา คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม. จรรยา เศรษฐบตร และ สภาณ เวชพงศา.(2537). พมพครงท2.NICS-เขตปลอดโสเภณ.

สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล. เทพพร มงธาน.(ม.ป.ป.).ทฤษฎและปญหาจรยศาสตรขนแนะน า.กรงเทพฯ:ส านกพมพเลยงเชยง. ผาณต บญยะวรรธนะ(ผแปล).(2542). การคาหญงในเอเชย จากการรบรถงการตอบโต.

ศนยสตรศกษา คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม. วทยวศทเวทย.(ม.ป.ป.).จรยศาสตรเบองตน:มนษยกบปญหาจรยธรรม. วนทนย วาสกะสน .(2526). ปญหาพฤตกรรมทางเพศของมนษยกบงานสงคมสงเคราะห. กรงเทพฯ:มหาวทยาลยธรรมศาสตร. อานนท อาภาภรม.(2521).ลกษณะสงคมและปญหาของสงคมไทย.กรงเทพฯ:โอเดยนสโตร. อรทย อาจอ า และ จรรยา เศรษฐบตร (บรรณาธการ). (2537) .โสเภณเดกในสงคมไทย:ผลการ วเคราะหเอกสาร แล ะป ระมา ณ การต ว เล ข ท ใกล เค ย ง . ส ถ าบ น ว จ ย ป ระช าก รแ ล ะ ส งคม มหาวทยาลยมหดล. อ านวย ยสโยธา.(2541) .ปญหาจรยศาสตรเชงวพากษ.สงขลาฯ:มาสเตอรพส.



From Wonderful to Disaster: Blaming on Nature in “Ku-Lab-Ruttikan”

จากมหศจรรยสมหนตภย: การโยนความผดใหธรรมชาตใน “กหลาบรตตกาล”

Orawan Rithisrithorn

Faculty of Humanities and Social Sciences, Mahasarakham University, Thailand

E-mail: [email protected]

Abstract

This article aims to analysis “ Blue Rose” in “ Ku-Lab-Ruttikan” by Pongsakorn. The

key theoretical approach of this article is based on ecocriticism. Result are the rose has means

link to the relationship between human and nature: Ku-Lab-Ruttikan with close spase, Ku-Lab-

Ruttikan as strange disease, Ku-Lab-Ruttikan as , and Ku-Lab-Ruttikan as localism. From the

study, Ku-Lab-Ruttikan is seted space for people cannot invade. When people invade, it lead to

strange disease. Strange disease is studied for process of science. In addition Ku-Lab-Ruttikan is

linked to local. So strange disease and the supernatural as local.

Keywords: Ku-Lab-Ruttikan ,Blaming on, and Nature


1571

บทคดยอ

บทความเรองนตองการวเคราะหดอกกหลาบรตตกาลในนวนยายเรอง “กหลาบรตตกาล” บทประพนธ

ของ พงศกร โดยใชฐานคดการวจารณวรรณกรรมเชงนเวศ พบวากหลาบรตตกาลสามารถสอถงประเดน

ความสมพนธระหวางมนษยกบธรรมชาตอยางมนยยะส าคญ ประเดนทศกษามดงน 1) กหลาบรตตกาลกบพนทปด

2) กหลาบรตตกาลกบโรคประหลาด 3) กหลาบรตตกาลกบการถกจดระบบ 4) กหลาบรตตกาลกบความเปน

ทองถน ผลการศกษาพบวา กหลาบรตตกาลถกจ ากดพนทไวใหยากตอการเขาถง เมอมการรกรานแลวจงกอใหเกด

โรคประหลาด โรคดงกลาวไดรบการศกษาวจยน าไปสกระบวนการจดระบบระเบยบทางวทยาศาสตร และหากมอง

ความเปนทองถนของกหลาบรตตกาลจะเหนวา นวนยายเรองนไดเชอมโยงโรคประหลาดและสงทไมสามารถ

อธบายไดกบความเปนทองถน ซงอาจมองไดวาเปนการโยนความผดใหกบธรรมชาตและทองถน

ค าส าคญ: กหลาบรตตกาล ,การโยนความผด ,ธรรมชาต



1. Introduction

“กหลาบรตตกาล” บทประพนธของ พงศกร กลาวถงกหลาบสน าเงนซงเปนกหลาบสประหลาดทยงไมมใครสามารถผสมสายพนธได แตกหลาบสนมในไรกหลาบของแหวนแกวซงเปนผผสมสายพนธกหาบสน าเงนขนมา ไรกหลาบตกเปนสมบตของภวารในเวลาตอมา ภวารและมานนท คนรกของภวารพบวาในไรนมกหลาบสน าเงน มานนทหลงใหลกหลาบนมาก เขาตงชอกหลาบนวา “กหลาบรตตกาล” มานนทเผลอใหหนามกหลาบต ามอ หลงจากนนเขามไขสง เพอไมไดสต ตอมารมตา เพอนสนทของภวารเมอทราบวากหลาบสน าเงนเปนไมหายากและไดราคาดเมอขายใหกบบรษทลกลอบคาพนธไมหายาก เธอจงวางแผนขโมยดอกกหลาบ นนท าใหเธอถกหนามกหลาบต า รมตามไขสงเชนเดยวกนกบมานนท แตโชครายทเธออาการหนกกวาเขามา แพทยลงความเหนวาเธอมอาการคลายตดเชอไวรสรนแรง ตอมาเธอเสยชวตลง เรองราวรายๆเกยวกบกหลาบรตตกาลนนยงไมจบลงเพยงเทาน เมอบรษทลกลอบคาพนธไมตางแยงชงกหลาบรตตกาลมาเปนของตนเอง เรองราวเหลานด าเนนไปพรอมกบทภ วารและชษณะ นกพฤกษศาสตรตางพากนสบหาทมาของกหลาบรตตกาล และไดพบวา กหลาบรตตกาลเกดจากการผสมสายพนธระหวางกหลาบขาวฝรงเศสและดอกไมประหลาดทมชอวา “นลนวารา” โดยใชไวรสเปนตวน าในการผสมสายพนธ ดอกนลนวารามต านานเลาวา เกดจากนางกหลาบค าแหงเมองลบแลเสยใจทคนรกทงตนไป นางตรอมใจตายพรอมกบรางทแหลกสลายกลายเปนดอกไมสด าทมพษ ชษณะไมเชอในต านานนนจงสงกลบนลนวาราใหผเชยวชาญพสจนวาดอกนลนวาราคอดอกอะไร ผลปรากฏวา นลนวาราคอดอกไมทมรหสพนธกรรมคลายกหลาบ จดเปนดอกไมมพษ มไวรสอยในยน และมฤทธคลายสารเสพตด ทงชษณะและภวารลงความเหนวากหลาบรตตกาลท าใหมนษยตองพบกบความหายนะ ทงจากไวรสทอยในกหลาบ และการแยงชงกหลาบรตตกาล จงตดสนใจเผากหลาบเพอยตปญหา แตเรองราวไมจบลงเทานนเมอมผลกลอบตอนกงกหลาบไวเพอปลกตอไป ท าใหกหลาบรตตกาลและวญญาณของนลนวารายงคงอยไมถกท าลายไปไหน

บทความเรองนมอง “กหลาบรตตกาล” บนฐานคดของการวจารณวรรณกรรมเชงนเวศ ซงเปนแนวคดทจะตอบค าถามเกยวกบการถอดรหสกหลาบรตตกาลวามนยยะเชงนเวศอยางไรบาง วรรณกรรมวจารณเชงนเวศพจารณาความจรงของมนษยในสวนทเกยวของกบธรรมชาตและการอยรวมกบธรรมชาต และในดานทเปนปฏปกษกบธรรมชาต โดยโนมเอยงทจะประสานระหวางมนษยกบธรรมชาตในฐานะการสงเสรมซงกนและกนและการอยรวมกนโดยสนต ธรรมชาตแสดงใหเหนบทบาททสมบรณในมนษยและมการละเลยทจะพดถงอยางจรงจง Igba Luga (2010: 203) กลาววา โดยรวมของกระบวนการและการกลายเปนโลกใบหนง การเขาไปในโลกและระบบนเวศและมนษยเปนเพยงสวนหนงของธรรมชาต นคอขอพสจนวาความจรงแลวมนษยเปนสวนหนงของธรรมชาต ผซงกอใหเกดผลกระทบและท าใหระบบนเวศเปลยนแปลง


1573

Asika และ Madu (2015: 32-42) กลาวถงวรรณกรรมวจารณเชงนเวศไวในบทความ “Eurocentrism and the African frora and fauna: an ecocritical discourse of Obinkarm Echewa’s The Land’s Lord” วาเปนหนงในแนวคดในการมองวรรณกรรม เปนการวจารณทมาจากความคดเรองวรรณคดสเขยว วรรณกรรมวจารณเชงนเวศถกใชครงแรกโดย William Rueckert ในป 1978 ในบทความชอ “Literature and Ecology: An Experment in Ecocriticism” แนวคดนเปนการขบเคลอนความคดเชงนเวศในวรรณคดศกษา วรรณกรรมวจารณเชงนเวศมพฒนาการการวจารณและการวเคราะหทหลากหลาย มลกษณะเปนสหวทยาการซงเปนลกษณะพเศษของแนวคดน วรรณกรรมวจารณเชงนเวศเปนการศกษาวรรณกรรมกบสงแวดลอมจากสหวทยาการหรอศาสตรสองศาสตรขนไป ตงแตวทยาศาสตรไปจนถงศาสตรทเกยวกบสงแวดลอม วรรณกรรมวจารณเชงนเวศเปนการศกษาความสมพนธระหวางมนษยกบสงแวดลอม ค านยามของวรรณกรรมวจารณเชงนเวศอาจแตกตางกนไป แตกมลกษณะรวมกนคอ สนใจศกษาวรรณกรรมและธรรมชาตในฐานะการมองธรรมชาตในมมใหมและการท าใหผอานไดรบรถงโลกทไมไดมแคมนษยอาศยอยและน าไปสการตระหนกถงความมอยของธรรมชาต วรรณกรรมวจารณเชงนเวศมการอางถงหลกฐานทแสดงใหเหนความสมพนธระหวางมนษยกบธรรมชาต พจารณาถงผลกระทบทมนษยกระท าตอธรรมชาต จากทกลาวมานน เราสามารถสรปไดวา แนวคดนสนใจความสมพนธระหวางมนษยกบธรรมชาตในมมมองเชงนเวศในวรรณกรรม และรวมถงการพจารณาทศคตผเขยนทมตอธรรมชาตดวย วรรณกรรมวจารณเชงนเวศเปนแนวคดทแตกแขนงจากแนวคดการวจารณวรรณคด ซงพจารณาธรรมชาต มนษย และการกระท าทมนษยมตอธรรมชาตถกใชอยางเปนทางการในป 1990 และขยายวงกวางอยางรวดเรวในการวจารณวรรณกรรม ในวงการวชาการไดมการวจารณถงความไมเปนธรรมของมนษยและการตกตวงเอาผลประโยชนจากธรรมชาต ซงแสดงถงบทบาทส าคญในชวตและการอยรอดของมนษยชาต

Animesh Roy (2014: 93) กลาววา วรรณกรรมวจารณเชงนเวศมวธการศกษาทคลายกบวฒนธรรมศกษา เชน หลงอาณานคม มารกซสม เควยร หรอสตรนยม เพยงแตกตางในมมทใชมอง เชน สตรนยมพยามยามจะสบสาวการจดประเภทของเพศและเพศวถทน าเสนอในวรรณกรรมและมความตดทผนแปรตามกาลเวลาอยางไรและมอทธพลตอปจจบนอยางไร วรรณกรรมวจารณเชงนเวศกคลายคลงกนในการท าความเขาใจธรรมชาตวามการน าเสนอในวรรณกรรมอยางไรและความคดทมตอธรรมชาตมความสมพนธตอมนษยอยางไร พฒนาการน าเสนอธรรมชาตในวรรณกรรมเปลยนแปลงไปอยางไร รวมทงการศกษาความสมพนธของมนษยกบสงทไมใชมนษย ดงนนแนวคดวรรณกรรมวจารณเชงนเวศใชเพอตอบค าถามหลกของบทความน นนคอกหลาบรตตกาลเปนภาพแทนสอความหมายระหวางมนษยกบธรรมชาตในลกษณะใด และอยางไร ซงเมอพจารณาเบองตนพบวากหลาบรตตกาลถกมองวาเปนดอกไมแหงความหายนะ แนวคดนอธบายความสมพนธเชงอ านาจระหวางมนษยกบธรรมชาตในเชงการโยนความผดใหกบธรรมชาต



ในนวนยายเรองนมการเรยกดอกกหลาบสน าเงนวา “กหลาบรตตกาล” ซงมนยยะทแตกตางจากค าวา “กหลาบสน าเงน” ในบางประการ โดยขออธบายดงน ค าวา “กหลาบสน าเงน” เปนการมองพชตามมมมองประจกษนยม เรยกชอตามสทเหนในมมมองของวทยาศาสตร เมอพจารณาค าวา “กหลาบรตตกาล” พบวา เปนการอปลกษณสของกหลาบใหเชอมโยงกบชวงเวลากลางคนและยงมนยยะทสอถงความมดมน ความลกลบของธรรมชาต “กหลาบรตตกาล” จงมนยยะทผกโยงธรรมชาตใหเขากบความลลบ ยากตอการพสจน กลาวอกนยหนงกคอ การเรยก “กหลาบรตตกาล” เปนการนยามความหมายบางประการใหกบธรรมชาตนนเอง ซงในบทความนจะใชค าวา “กหลาบสน าเงน” ในการเรยกดอกกหลาบในภาพรวม และใชค าวา “กหลาบรตตกาล” เพอสอถงการตความเชงสญลกษณทชดเจนขน ประการทส าคญคอ “กหลาบรตตกาล” เปนชอทมนษยตงขนเพอเรยกกหลาบสน าเงนอนเปนการแสดงถงการทมนษยพยายามดงธรรมชาตใหเขาสระบบระเบยบของมนษยผานการตงชอ

2. Method

การศกษาครงนใชนวนยายเรอง “กหลาบรตตกาล” บทประพนธของ พงศกร ตพมพครงแรกในป พ.ศ. 2551 โดยแบงการวเคราะหออกเปน 4 ประเดนไดแก 1) กหลาบรตตกาลกบพนทปด 2) กหลาบรตตกาลกบโรคประหลาด 3) กหลาบรตตกาลกบการถกจดระบบ 4) กหลาบรตตกาลกบความเปนทองถน

3. Results

3.1 กหลาบรตตกาลกบพนทปด

ภวารและมานนทพบกหลาบรตตกาลทายสวนหลงคม เมอพจารณาจากทางเดนไปสเรอนกระจกทมดอกกหลาบทปลกไวนนเปนททลบตาคน ยากตอการเขาถง และมความรกราง“กระจกหลายแผนมรอยราวและขนมวดวยแผนตะไครจนมองไมเหนวาภายในมตนไมใดบาง” สภาพแวดลอมของเรอนกระจกแสดงใหเหนวา กหลาบรตตกาลเปนดอกไมทถกผทสรางขนมาจดไวในทปด อาจมองไดวาเปนพนทปด และเปนเสมอนพนทของธรรมชาตอนบรสทธ “พอยางเทาเขาไปภายใน มานนทรสกไดถงความชมชนทเจออยในทกอณอากาศ...แสงแดดล าสดทายจากพระอาทตยยามใกลสนธยาสองลอดเถาวลยไมทปกคลมหลงคาแกวลงมาเปนล า กอใหเกดรศมสทองฉาบไลภายในเรอนกระจกใหดราวกบวาเขาหลดไปยงมตหนงทไมใชโลกมนษย”(พงศกร ,2555: 42) ผทไปพบกหลาบรตตกาลคนแรกคอมานนท หากพจารณาแลวอาจมองไดวา เพศชายเปนบกรกเขาไปถงธรรมชาต ดวยพนทท “ไมมใครเปดใชงานมานานนบป” (พงศกร ,2555: 41) ซงเปนจดเรมตนของการไรระเบยบตางๆตามทมนษยไดจดระบบไว หากพจารณาแลวอาจมองไดวา ภายในเรอนกระจกทเปนทอยของกหลาบรตตกาลอาจไมใชพรมแดน/พนทธรรมชาตโดยแท แตมนคอพนทธรรมชาตทถกมนษยก าหนดขน ทนาสนใจคอมนษยทจ ากดพนททางธรรมชาตได


1575

ตองเปนทเปนพวกเดยวกบธรรมชาต นนคอเจาแหวนแกว ทถกธรรมชาตท าลายพรมแดนอตลกษณมนษย คอโดนหนามกหลาบต า ความเปนธรรมชาต (นลนวารา)ไดเขาสรางกายของมนษย (เจาแหวนแกว) ซงจะอธบายในหวขอถดไป

กหลาบรตตกาลกบความเปนพนทปดสอนยยะความสมพนธระหวางมนษยกบธรรมชาตในลกษณะทนาสนใจคอ มนษยพยายามเขามาจ ากดพนทใหธรรมชาตอาศยอย โดยทมนษยมองวากหลาบ รตตกาลหรอธรรมชาตอนแปลกประหลาดนอาจเปนภยกบคนภายนอกจงจ ากดทอย เพอตนซงเปนผสรางจะไดสามารถควบคมไดแตเพยงผเดยว ดงนนอาจแสดงใหเหนถงวธคดแบบมนษยเปนใหญ (Anthropocentrism) ในดานการมอ านาจในการ “สราง” ธรรมชาตรปแบบใหมและ “จ ากด” พนทใหกบธรรมชาต

3.2 กหลาบรตตกาลกบโรคประหลาด มานนทเผลอใหหนามกหลาบรตตกาลต า “หนามแหลมนนแทงนวของเขาจนเลอดออกเมอชายหนมเผลอ

ไปสมผสกบมนเขา” (พงศกร ,2555: 42) หลงจากนนเขามอาการไขและไดพบกบวญญาณทสงสถตอยในกหลาบคอ “นลนวารา” เมอหนามกหลาบต าบอยขน มานนทกตดตอนลนวาราไดมากยงขน นลนวารามาปรากฏตวและขอรองใหเขาชวยเหลอ ไมใหมาวนวายกบกหลาบรตตกาล มานนทเกดความรสกผกพนกบนลนวาราและตองการปกปองเธอ

เมอรมตา เพอนของภวารทราบเรองกหลาบรตตกาล ประกอบกบหนสนจ านวนมากทเธอม เธอจงคดน ากหลาบไปขายแตไมทนระวง “ตนกหลาบรตตกาลเอนวบเขาใสรางผอมบางของรมตา พรอมกบทหนามแหลมคมทมแทงเขาไปในใจกลางฝามอของหญงสาว จนเลอดสแดงสดพงทะลกออกมาราวกบน าพ” (พงศกร ,2555: 181) หลงจากนนรมตากมไขขนสงเชนเดยวกบมานนนทและเพอถงนลนวาราเชนเดยวกน “ไขสง ตวรอน เพอ และเหนภาพหลอน...ทงรมตาและมานนทลวนมอาการหลายอยางคลายคลงกน จะตางอยนดเดยวทรมตามอาการรนแรงกวาเทานน” (พงศกร ,2555: 437) นนคอ พษจากหนามกหลาบท าใหรมตาเสยชวต การตายของรมตาท าใหวงการแพทยสนใจศกษาอาการของเธอ เพราะมลกษณะคลายตดเชอไวรส

หากมองตามแนวคดการท าลายระเบยบภายนอก-ภายใน ทแมร ดกลาส (อางใน วร เกวลกล, 2552: 41) กลาวไววา การทของเหลวในรางกายไหลจากภายในสภายนอกเปนการท าลายเสนแบงระหวางภายนอกและภายใน นนหมายถงการท าลายกรอบระเบยบของสงคม หากน าแนวคดของแมรเขามามอง เมอหนามกหลาบทมแทงรางกาย กอใหเกดการท าลายเสนแบงระหวางภายนอกและภายในรางกาย นนคอการท าลายพรมแดนระหวางผวหนงกบเชอไวรส และเปนการท าใหระเบยบทเคยเปนปกตวนวาย กอใหเกดโรคประหลาดทไมมองคความรทางวทยาศาสตรคนพบ ผคนตนตระหนกกบโรคประหลาดน และท าใหมผเสยสตและเสยชวต

หากวเคราะหโรคประหลาด ในมมมองทลกลงไปอก จะพบวา โรคนมองตามแนวคดความอจจารได จเลย ครสเตวา (อางใน เมธาว โหละสต ,2555: 10) กลาวถงแนวคดเรองความอจจารไววา ความอจจารไมใชตวตน ไมใชวตถ เปนสงทรนแรงกาวราว คอยขบเคยวกบภยคกคามทกอใหเกดความผดปกตของภายนอกและภายใน ความอจจารถกผลกไสออกนอกเหนอขอบเขตทเปนไปได หากน าโรคประหลาดนมามองตามแนวคดความอจจารอาจกลาวไดวา โรคดงกลาวเปนความอจจารอยางหนงทท าลายขอบเขตขององคความรทางการแพทย นองจากไมมวงการ



แพทยวจยไดวาโรคนคออะไร และเปนไปไมไดทกหลาบจะมพษ นอกจากนนเมอเชอโรคนเขาสรางกายกไดท าลายระเบยบ ท าลายความปกตของตวตนมนษย นนคอการกอใหเกดอาการประหลาดตางๆ เชน การปสสาวะเปนสเขม หรออการเสยสต ซงจะวเคราะหในล าดบถดไป

จะพบวาหากพจารณาอาการของโรค ทตองขบ “ของเหลว” ในรางกายออกมา ไมวาจะเปนการอาเจยน การปสสาวะ “ปสสาวะด าเขมอยางกบสกาแฟ” (พงศกร ,2555: 440)จะพบวาหากมองโรคตามแนวคดความอจจาร การขบออกของพษจดไดวาเปนการขบออกของสงทเสยเปนสวนหนงของรางกายเรา เมอใดกตามทสงท “ภายใน” ถกส ารอกออก “ภายนอก” สงนนจะกลายเปนความนาขยะแขยงและท าลายการนยามตวตนทปกตของมนษย และเมอความอจารไดแผเขาจากภายนอกสภายใน ตวเราจะเปนความอจจาร เสยเองและตองตกอยในอ านาจของสงแปลกปลอมในรางกาย การขบพษของกหลาบออกจากรางกายถอไดวาเปนการขบ “ธรรมชาต”ออกจากตวตน เปนธรรมชาตทแปลกปลอม

กรณนจะขอยกแนวคดเรองความอจจารของ Goodnow ทไดประยกตแนวคดมาจากจเลย ครสเตวา ดงน Goodnow (2001:34) ไดน าความอจจารมาใชในการศกษาภาพยนตรสยองขวญ และไดกลาวไววา ความอจจารมทงภายนอกและภายใน โดยจะใหความส าคญกบความอจจารภายในมากกวาภายนอก ความอจจารภายในเปนสงทอนตรายตออตลกษณ เพราะความอจจารจะกดกนรางกายเราจากภายใน นอกจากนน ความอจจารภายในยงบงชความส าคญของสภาพผวหนง โดยทผวหนงจะท าหนาทเปนเครองหมายใหกบสภาพภายในทไมเหนดวยตาเปลา ท าหนาทเปนพรมแดนบรรจเลอดและอวยวะภายใน ท าใหอตลกษณของคนๆหนงประกอบเปนองครวม เมอผวหนงถกท าลายดวยการฉกขาด เราจงตองเผชญหนากบ การลมสลายของพรมแดนระหวางภายในและภายนอกรางกาย เมอนลนวาราเขาสรางกาย ไดเกดการส ารอกความเปนนลนวาราออกจากตวตน นยามตวตนผานการขบออกของของเสย กอใหเกดการบกวนตวตนของมนษย เกดโรคประหลาด หากมองตามแนวคดของ Goodnow จะเหนไดวารางกายมนษยแตเดมถกปกคลมดวยผวหนง เมอนลนวาราเขาไปภายในรางกายกอใหเกดความเสยสตซงเปนการท าลายอตลกษณจงเขาไปท าลายรางกายทเคยถกนยามวาเปนปกต

โรคประหลาดทมาจากกหลาบรตตกาลนน เมอมองตามแนวคดความอจจารมาประยกตกบกรอบคดของการวจารณวรรณกรรมเชงนเวศมาจะท าใหเหนวา ธรรมชาต (กหลาบ) จดเปนความอจจารรปแบบหนงทเขามาท าลายอตลกษณอนสมบรณแบบของมนษย อาการทนาสนใจทจะน ามาพจารณาเพอใหเหนชดเจนขนคอการเสยสต

ความผดปกตทเกดขนเมอไดรบพษมาจากกหลาบทนาพจารณาคอ “ความเสยสต” อาการทส าคญอยางหนงเมอไดรบเชอไวรสนนคอ การเสยสตเพอคลงเหมอนไดรบสารเสพตด หากมองตามกรอบของมานษยวทยาจะพบวา ความเพอคลงหรอความบาจดใหเปนความแปลกแยก ดงนนอาจกลาวไดวา “ความบา” เปนการท าลายการนยามตวตนทปกตของมนษย “ความบา” คอความเปนอน ทสามารถสอสารกบ “นลนวารา” ซงเปนความอนเชนกน ดงนนการสอสารกบนลนวาราไดนนตองอนญาตใหความเปนนลนวาราเขาสรางกายกอน “ขณะทแผลถกหนามกหลาบต าก าลงปวดตบๆ และรณเรมมไข ตอนนนเองทนลนวาราปรากฏกายออกมาใหเธอเหนเปนครงแรก” (พงศกร ,2555: 508) เมอพษของนลนวาราเขาสรางกายผใด ผนนจะอยฝายเดยวกบนลนวารา และกลายเปนอน


1577

ของสงคม ดงนนโรคประหลาดดงกลาวแสดงใหเหนความสมพนธระหวางมนษยกบธรรมชาตในดานทธรรมชาตมารกรานอตลกษณมนษย สดทายแลวตวละครทสตวปลาสตองถกกดกนออกจากสงคมปกตเขาสสถานททเหมาะสมคอ โรงพยาบาล

จากทกลาวมานนเมอน าเอาแนวคดความอจจารและแนวคดเรองการท าลายระเบยบภายนอก-ภายในมาประยกตใชกบแนวคดการวจารณวรรณกรรมเชงนเวศจะเหนไดวา เมอธรรมชาตเขาสรางกายมนษยท าใหเกดความยงเหยงไรระเบยบ ท าลายอตลกษณความเปนมนษย นนคอการมองวาธรรมชาตเปนเชอรายทน ามาซงความตายของมนษย เมอพจารณาแลวอาจกลาวไดวา “ความบา” อาจจดเปนการตายรปแบบหนง ทไมใชการตายจากโลก แตเปนการตายจากสงคมทมระบบระเบยบ และหากมองตามแนวคดแพะรบบาป (scapegoat) อาจถอไดวา กหลาบรตตกาลเปนแพะรบบาปทางการแพทย เนองจากโรคประหลาดทเกดขนเกดจากมนษยถกหนามของกหลาบรตตกาลต า แตเมอพจารณาแลวพบวาแทจรงแลวผทถกหนามกหลาบต าเปนเพราะกเลสทหลงใหลความงามและความแปลกประหลาดของกหลาบรตตกาลจนถงตองการเขาครอบครอง ดงนนมนษยเองอาจน าตวเองเขาหาเชอรายจากกหลาบ

3.3 กหลาบรตตกาลกบความเปนทองถน ตนนลนวารากบการเปนดอกไมประจ าถน เมอพจารณาตนแมของกหลาบรตตกาลคอ นลนวาราพบวา

เปนดอกไมพนเมองหรอดอกไมประจ าถนมอนผาเมง “ตนนลนวาราเปนไมเฉพาะถน มขนอยบนยอดสงสดของมอนผาเมงทเดยว” (พงศกร, 2555: 438) แสดงถงทอยทเหมาะสมของนลนวารา และเปนพนทปดทตนนลนวาราจะอาศยอยได และไมตองการใหมนษยเขาไปควบคมและจดการ

เมอพจารณาตามบรรยากาศในเรอง หลงจากชษณะรบปากวาจะมาตรวจสอบกหลาบให พบวาบรรยากาศรอบคมดหมนหมองอยางไมมสาเหต “ทองฟาเชาวนนมเมฆสด าทะมนลอยกระจดกระจายไปทว มเสยงฟารองมาแตไกล เปนสญญาณวาอกไมนานฝนคงจะลงเมดหนก ไมมแสงตะวนอบอนอยางทกวน ดวยหมเมฆฝนทหนาทบบดบงแสงสทองจนหมดสน” (พงศกร, 2555: 59) นอาจเปนจดเรมตนของความขนมวของธรรมชาต เมอมผบกรกและคนภายนอกเขามายงเกยวเพอจดระบบใหธรรมชาต

กหลาบรตตกาลถกขโมยไปจากคมครค า ตนกหลาบถกยายไปยงอกทหนงเพอรอการมารบของบรษทคาพนธไมตางชาต การทดอกไมถกยายทอาจเปนการเรมตนของความไรระเบยบ ดอกไมประหลาดทไมอยในสารบบก าลงจะถกจดระเบยบตามระบบของรฐ ในขณะเดยวกน กมความยอนแยงกนเกดขน นนคอ ดอกไมประหลาดอยในระบบระเบยบของทองถนอยแลว แตอ านาจของคนเมองนเองมาท าใหดอกไมตองออกจากระบบพนเมอง เขาสระบบสากล ความไรระเบยบจงเกดขน นนแสดงใหเหนวากหลาบรตตกาลจ าเปนตองถกจ ากดใหอยเฉพาะทของมนตามแตเดมทอยในเรอนกระจก และจากการพจารณาจะพบวา เจาแหวนแกวผควบคมขอบเขตของกหลาบรตตกาลใหอย เฉพาะเรอนกระจกนน สามารถท าไดเฉพาะชวงชวตของตนเทานน เพราะเมอตนเสยชวต คนรนหลงกสามารถน ากหลาบออกไปได นนแสดงใหเหนวาธรรมชาตไมสามารถถกจ ากดพนทไดอยางเบดเสรจ



ดงนน การทดอกนลนวาราถกน าเสนอใหเปนดอกไมมพษและน าไปสโรคประหลาด จงมความเกยวโยงกบความเปนทองถน คอ มอนผาเมง ซงแตเดมเปนเมองลบแล เปนเมองของเหลาผเสอซงเปนภตผ ตอมา มอนผาเมงกลายเปนสวนหนงของประเทศไทย แตอยในสวนของทองถน เมอพจารณาความเปนทองถนแลวอาจมองไดวา โรคประหลาดนมาจากทองถนทเขามาคกคามคนในพนทเมอง นอาจเปนการมองไดวากหลาบรตตกาลเปนการตอสตอรองระหวางทองถนและความเปนเมอง เมอพจารณาความเปนทองถน โรคประหลาด และธรรมชาต สามารถแสดงถงนยยะความสมพนธเชงนเวศคอ มนษยมองวาธรรมชาตคอความปาเถอนและเปนทมาของโรคราย

3.4 กหลาบรตตกาลกบการถกจดระบบ กหลาบรตตกาลไดรบการจดระบบสวงการวทยาศาสตร ในตอนทาย นลนวาราทถกเลาในต านานวา

ดอกไมกลายรางเปนคน เมอตายมความโกรธแคน จงเกดพษ กลบถกอธบายในมมมองของวทยาศาสตรวานลนวาราถกจดเปนไมมพษประเภทหนง เกดขนไดจรงตามหลกวทยาศาสตร มการน าต านานมาอธบายใหมดวยวาทกรรมวทยาศาสตร“...มสารเคมชนดหนงในกลบดอกนลนวาราในปรมาณทสงมาก...มากถงขนาดลมสตวตวใหญๆไดเลยนะ อนทจรงสารเคมชนดนมอยในฝน ในกญชาดวยแตปรมาณทมในตนไมพวกนนนอยกวาในดอกนลนวาราหลายสบเทา สารนเปนสารเสพตด สามารถท าใหคนทเสพเขาไปเกดภาพหลอน หแวว การรบรเรองเวลาสถานทผดเพยนไปจากความเปนจรง” (พงศกร, 2555: 492)

การน าต านานมาอธบายใหมดวยวทยาศาสตร หรอกลาวอกนยหนงคอ การน าธรรมชาตมาเขาสระบบวทยาศาสตรเปนการลดทอนความอ านาจของธรรมชาตไปสสงทมนษยควบคมได ปองกนอนตรายได เปนการลดความศกดสทธและนาเกรงกลวของธรรมชาต “นลนวารามตวตนทไหนกน กแคต านานเรองเลาทมนษยแตงขนมาเพออธบายความเปนมาของดอกไม...กเทานนเอง” (พงศกร, 2555: 489) นนคอการลดทอนระบบความเชอเรองเลาเกาแกดวยผลการพสจนทางวทยาศาสตร

อยางไรกตาม นวนยายไดมการสรางชดความรสองชดคกนคอชดความรทางวทยาศาสตรและชดความรเหนอธรรมชาต คนทถกท าลายระเบยบ (หนามต า) จะมอาการประสาทหลอน ตอนทายไดทงปมใหผอานคดวาสาเหตทรณเหนวญญาณนลนวาราเปนเพราะสาเหตใด สดทายแลวไมมผใดหาหลกฐานมายนยนไดวานลนวารามตวตนจรงหรอไม ผทถกหนามต าเปนเพราะพษหรอเพราะวญญาณของนลนวาราเปนการน าเสนอแบบหลงสมยใหมทไมมค าตอบใดถกตองเบดเสรจ


1579

4. Discussion and Conclusion

จากการศกษาพบวา กหลาบรตตกาลมนยยะเชงนเวศอย 4 ประการ ไดแก กหลาบรตตกาลกบการเปนพนทปด กหลาบรตตกาลกบโรคประหลาด กหลาบรตตกาลกบความเปนทองถน และกหลาบรตตกาลกบการถกจดระบบโดยมนษย นยยะทงสประการนสามารถเชอมโยงกบความสมพนธระหวางมนษยกบธรรมชาต

นอกจากกหลาบรตตกาลจะเปนพาหะน าเชอโรคแลว ดอกไมชนดนยงน ามาซงการแยงชงและกลายเปนสงทมมลคา ในนวนยายกลาวไววา กหลาบรตตกาลเปน “กหลาบทจะเปลยนชวตของทกคนทเกยวของ” กหลาบรตตกาลถกท าใหเปนวตถแหงการแชงยงและครอบครอง เพอน าไปสการควบคม การผสมพนธกหลาบสน าเงนเปนผลส าเรจถอเปนความมหศจรรยในวงการพฤกษศาสตร แตในขณะเดยวกนความมหศจรรยนนกน าไปสความหายนะ จากการทมการตราคากหลาบรตตกาลใหมราคาแพง

นวนยายเรองนไดสรางความจรงใหกบธรรมชาตวา ธรรมชาตคอสงกอใหเกดความโชคราย โดยเฉพาะธรรมชาตท “ผดธรรมชาต” น าความหายนะมาสมนษย “ตองตามหาใหพบวาใครขโมยกหลาบไป และตามกลบคนมา กอนทจะมคนอนๆไดรบอนตรายอก” (พงศกร, 2555: 490) ตามแนวคดแพะรบบาปทวา สงทตกเปนแพะรบบาปมกจะเปนคนชายขอบของสงคม สดทายกหลาบรตตกาลถกก าจดเพอ “ตอไปนชวตเราสองคนจะไดเปนปกตสขเหมอนคนอนๆเขาสกท” (พงศกร, 2555: 506) กหลาบรตตกาลไดเขามาเปดโปงกเลสและธาตแทของมนษย ไมวาจะเปนความโลภ ความรก ซงน าไปสความโชคราย เมอพจารณาแลวสงทน าความโชคราย จรงๆแลวอาจไมใชกหลาบแตเปนความโลภของมนษย ดงนนอาจจมองไดวา กหลาบรตตกาล ไดเขามาวพากษความเปนมนษย

ทายสดแลว เมอพจารณาจะเหนวาแทจรงแลว ความหานยะตางๆ ไดแก การแยงชงเพอครอบครองกหลาบ หรอการเกดโรคประหลาดทมาจากกหลาบนน ตางกเกดขนเพราะความผดปกตของธรรมชาต เพราะกหลาบรตตกาลเปนกหลาบทแปลกประหลาด ถกสรางขนมาโดยไมมองคกรใดเขามาตรวจสอบและควบคม ทงทกหลาบในเรอนกระจกมอยมากมายแตมเพยงกหลาบรตตกาลตนเดยวเทานนทน าความโชครายมาใหเนองจากการไมอยภายใตการควบคมของรฐ ดงนนอาจมองไดวา ธรรมชาตทท าอนตรายใหแกมนษยคอธรรมชาตทไมอยในระบบวทยาศาสตร

นวนยายเรองนไดชใหเหนผลของการตดแตงพนธกรรม กหลาบรตตกาลเกดจากกเลสของมนษยทตองการผสมกหลาบใหเปนสทตนตองการ หรออาจกลาวไดวา กหลาบรตตกาลเกดจากความตองการควบคมธรรมชาตของมนษย ซงเหนไดวาเกดผลรายมากกวาผลด เพราะสดทายแลวธรรมชาตทมนษยควบคมไดยอนกลบมาท ารายมนษยเสยเอง หากมองแบบผวเผนอาจเหนวาเปนการน าเสนอแบบธรรมชาตเปนใหญ แตเมอพจารณาตอนจบของเรองแลวจะพบวา กหลาบรตตกาลถกมนษยลกลอบขยายพนธกอนทจะถกท าลาย หากมองกหลาบรตตกาลเปนตวแทนของกเลสมนษย นนเปนการแสดงใหเหนวา ไมวาในสถานการณใดกเลสของมนษยสามารถแผกงกานสาขาและขยายพนธไดเชนเดยวกบกหลาบรตตกาล การทกหลาบถกท าลายไมไดอาจแสดงใหเหนวากเลสของมนษยกไมสามารถถกท าลายลงไดเชนกน นอกจากนนกหลาบรตตกาลยงเปนตวแทนของธรรมชาตทถกสรางโดยมนษย อาจมองไดวาธรรมชาตทถกมนษยเขาไปจดการกอใหเกดภยนตรายตางๆตามมา เมอสรางธรรมชาตขน



มาแลวกไมอาจควบคมได ครงหนงกหลาบรตตกาลอาจเปนความมหศจรรยของการคนพบทางชววทยา แตภายหลงความมหศจรรยกไดน าไปสมหนตภยตอมนษย

5. References

พงศกร. (2555). กหลาบรตตกาล. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: กรฟพบลชชง. วร เกวลกล. (2552). “ใตเงาแหงอดต”: การศกษาเปรยบเทยบการสรางภาพแทนแบบกอทกในงานเขยนของ

จนวร ววธน และพงศกร จนดาวฒนะ. วทยานพนธ อม. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. เมธาว โหละสต. (2555). อานไฟลคลบในฐานะนวนยายแหงความอจจาร. วารสารศลปศาสตร 12 (2): 1-45;

กรกฎาคม – ธนวาคม Asika, Ikechuwu Emmanuel and Madu, Bridget Ngozi. (2015). Eurocentrism and the African frora

and fauna: an ecocritical discourse of Obinkarm Echewa’s The Land’s Lord. European Journal of English Language, Linguistic and Literature. 2(1): 32-42.

Goodnow, J.K. (2001). Kriteva in Focus: From Theory to Film, analysis. New York: Berghahn Books.

Igba Luga Camel. (2010). Environmental Exploration in Niyi Osundare’s Eye of the Earth. Journal of Nigerian English and Literature. 8, 203.

Roy, Animesh. (2014). Green Poems: An Ecocritical Reading of Select Indian Poem in English. MIT International Journal of English & Language & Literature. 1(2): 92-99.


1581

A Community Business Peaceful of Lahu : Hill tribe groups at Tak provinces

สนตวถธรกจชมชนกลมชาตพนธชาวไทยภเขาเผามเซอ จงหวดตาก

Maj.Gen.Dr.Sittidet Wongpratya, Wannaporn Buddhapoompitak, Dr.Wasittapchara Waritt ,

Asst.Prof.Dr.Kusuma Palaprom, Prasit Jitbunjong

Abstract

This research has four objectives: 1) to study the community business disputes

amongLahu hill tribe ethnic group, the grounded thai people and government organizations; 2) to

study the lifestyle of Lahu hill tribe and their community business in Thailand; 3) to develop the

potential of Luha hill tribe’ s community business; 4) to find the ways to solve business

community conflicts peacefully. The population in this study consists of 1,830 people from old

Lahumarket community, Ban Huayplalod, Ban Musoe Mai, Ban Sompoy, Mae Sot District in

Tak Porvince. This is a qualitative and participatory action research. (PAR).

The findings are as follows1. There is a lack of policy continuity and policy

implementation. Government officials lack not only understanding but also access to people and

deny employing good governance in solving problems. Under the National Park Act with the

authority to declare legal rights on the farming land of Lahu ( Musoe) ,the disparity in coexistence

among the hill tribes has been effected. 2. Lahu ( Musoe) hill tribe ethnic group has long

possessed and strictly conserved his own culture, tradition, ways of life, beliefs, language,

history, attitude and values. They are used to living with wildlife and sufficiency. There is a

limitation in potential development of community business of Lahu ( Musoe) ethnic group. 3. As

a result of the application of the National Park Act. The last objective requiring the search for

peaceful problem solutions reveals the following approaches which are: 1) Integrating all

concerned agencies and the community to address the problematic issues with legal, political and

Buddhist principles. 2) Clearly zoning residential, farming and business areas. 3) Reviewing any

official rules, regulations, and orders stipulated by authorities at ministerial levels to ensure that

they correspond well with all changes. 4) Encouraging mutual cooperation between government

officials and community members to promote learning, administration management and risk

management to mobilize community economy up to the country reform process.

Keywords: Community business, Musoe, Tak provinces



บทคดยอ

งานวจยน มวตถประสงค 4 ประการ คอ 1. เพอศกษาปญหาความขดแยงธรกจชมชนกลมชาตพนธชาวไทยภเขาเผามเซอกบชาวไทยพนราบและองคกรภาครฐ 2. เพอศกษาบรบทวถชวตและธรกจชมชนกลมชาตพนธชาวไทยภเขาเผามเซอ 3. เพอพฒนาศกยภาพธรกจชมชนกลมชาตพนธชาวไทยภเขาเผามเซอ 4. เพอหาแนวทางการแกไขปญหาความขดแยงธรกจชมชนแบบสนตวธ ประชากรทศกษาประกอบดวย ชมชนบานหวยปลาหลด บานมเซอใหม บานสมปอย อ าเภอแมสอด จงหวดตาก จ านวน 1,830 คน ใชวธวจยเชงคณภาพ และการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม ผลการวจยพบวา 1. ขาดความตอเนองเชงนโยบาย การด าเนนนโยบายขาราชการขาดความเขาใจ เขาถง และธรรมาภบาลการแกไขปญหา พระราชบญญตอทยานแหงชาตประกาศทบทอยอาศย ทท ากนของลาห (มเซอ) จนน าไปสความเหลอมล าในการอยรวมกน 2. ลาห (มเซอ) เปนกลมชาตพนธทมวฒนธรรม ประเพณ วถชวต ความเชอ ภาษา ประวตศาสตร ทศนคต คานยม เปนของตนเองมาอยางยาวนาน มความเครงครดในวฒนธรรม ประเพณและวถชวตการอยกบปา แบบเศรษฐกจพอเพยง 3. การพฒนาศกยภาพธรกจชมชนกลมชาตพนธชาวไทยภเขาเผาลาห (มเซอ) มขดจ ากดตามพระราชบญญตอทยานแหงชาต และ 4. 1) บรณาการหนวยงานทเกยวของรวมกบชมชน แกไขปญหาภายใตหลกนตศาสตร รฐศาสตรแนวพทธ 2) ก าหนดเขตพนทอยอาศยทดนท ากนใหชดเจน 3.) ทบทวนกฎระเบยบ ขอบงคบในระดบกระทรวงใหสอดคลองกบการเปลยนแปลง 4.) สงเสรมใหขาราชการและชมชนเกดการเรยนรการบรหารจดการความเสยงรวมกนและสงเสรมเศรษฐกจชมชนรองรบกระบวนทศนการปฏรปประเทศ ค าส าคญ: สนตวถธรกจชมชน, มเซอ, จงหวดตาก


1583

ความเปนมาและทมาของปญหา “...เราจะเอากฎหมายปาสงวนฯ ไปบงคบคนทอยในปาทยงไมไดสงวนแลว เพงไปสงวนทหลง โดยขดเสนบนกระดาษกดชอบกล อย แตเมอมปญหาเกดขนเมอขดเสนแลว ประชาชนทอยในนนกกลายเปนผฝาฝนกฎหมายไป ถาดในทางกฎหมายเขากฝาฝน เพราะวาตรามาเปนกฎหมายโดยชอบธรรม แตวาถาตามธรรมชาตใครเปนผท าผดกฎหมายกผทขดเสนนนเอง เพราะวาบคคลทอยในปานน เขาอยกอนเขามสทธในทางเปนมนษย หมายความวาทางราชการบกรกบคคล ไมใชบคคลบกรกบานเมอง... ”(กระแสพระราชด ารสพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเมอ 27 มถนายน 2516)จากกระแสพระราชด ารสฯ สะทอนใหเหนพระเนตรทยาวไกลเขาใจสภาพปญหาของเหลาพสกนกรทเปนกลมชาตพนธ และราษฎรผดอยโอกาสทก าลงประสบปญหาความขดแยงกบภาครฐและความเหลอมล าทางสงคมของผดอยโอกาสโดยเฉพาะปญหาทอยอาศยและทท ากนทบซอนกบพนทราชการ ปญหากลมชาตพนธชนกลมนอย (Ethnic Minority Groups) เปนปญหาทมความละเอยดออนเปราะบาง เปนปญหาความมนคงมตใหม โดยเฉพาะปญหาความยากจน ความเหลอมล าทางสงคม การศกษา ตลอดจนการเลอกปฏบตของเจาหนาท ทงนเพราะกลมชาตพนธชนกลมนอยมกขาดโอกาสทางสงคม มกตกอยในสภาพของ “คนชายขอบ” ซงเปนผลจากความไมสมดลทางการเมอง เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรมและการศกษา ปจจยดงกลาวสงผลใหกลมชาตพนธชนกลมนอยใหเกดทศนคตและความส านกความเปนชาตพนธของตนทแตกตางในการอยรวมกบชนกลมใหญและอาจสงผลตอความมนคงในหลายมตชาวไทยภเขาเผามเซอ (ลาห ) จงหวดตาก มจ านวนประชากร 1,830 คน ปจจบนประกอบอาชพการเกษตรบนพนทสงในลกษณะวนเกษตร โดยเฉพาะการปลกผกและผลตภณฑทางการเกษตรชมชนเชงวฒนธรรมและภมปญญาทองถนจนเปนทรจกของกลมนกทองเทยวทวไปคอ “ตลาดมเซอ” ทตงอยบรเวณเสนทางจงหวดตาก-อ าเภอแมสอด ปจจบนพนทตลาดดงกลาวเปนพนทธรกจชมชนทไดรบความสนใจของผทผานไปมา สงผลใหเกดกรณความขดแยงระหวางชาวไทยภเขาเผามเซอกบชาวไทยพนราบทเขาไปท าธรกจคาขาย (เขาไปใหม) รวมทงปญหาการทบซอนบนทดนของทางราชการกบชมชนในลกษณะตางๆ จนกลายเปนประเดนปญหาความขดแยงไปสมตตาง ๆ อยางกวางขวาง และสงผลกระทบตอความรสกของชาวไทยภเขากลมชาตพนธมเซอและชาวไทยภเขาเผาอน ๆ จากปญหาดงกลาวในฐานะคณะผวจยมประสบการณดานกลมชาตพนธและปญหาความขดแยงทางชาตพนธ ไดตระหนกถงปญหาความมนคงของชาตมตใหม ทอาจกาวขามเชอมโยงไปสมตอน ๆ จงสนใจในการศกษาปญหาดงกลาวอยางลกซง ตอไป



1.ปญหาการวจย 1.1) ปญหาความขดแยงธรกจชมชนกลมชาตพนธชาวไทยภเขาเผามเซอกบชนพนราบและองคกร ภาครฐจะน าไปสปญหาความมนคงมตอน ๆ และขยายขอบเขตของปญหาหรอไมอยางไร 1.2) ความขดแยงเชงธรกจชมชนระหวางชาตพนธสงผลกระทบตอวถชวตกลมชาตพนธมเซอและการพฒนาศกยภาพธรกจชมชน และการจดการองคความรและภมปญญาทองถนหรอไมอยางไร 1.3) การด าเนนธรกจชมชนของชาวไทยภเขากลมชาตพนธมเซอ เปนไปตามนโยบายของรฐบาลในเรองนโยบายทดน ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม รวมทงการสนบสนนการจดการอยางเรงดวนอยางมสวนรวม โดยการใหคนกบปาอยรวมกนและดแลปาอยางยงยน ตลอดจนการฟนฟปาตามแนวพระราชด ารฯ หรอไมอยางไร 2. วตถประสงคของการวจย 2.1 เพอศกษาปญหาความขดแยงธรกจชมชนกลมชาตพนธชาวไทยภเขาเผามเซอกบชาวไทยพนราบและองคกรภาครฐ 2.2 เพอศกษาบรบทวถชวตและธรกจชมชนกลมชาตพนธชาวไทยภเขาเผามเซอ 2.3 เพอพฒนาศกยภาพธรกจชมชนกลมชาตพนธชาวไทยภเขาเผามเซอ 2.4 เพอหาแนวทางการแกไขปญหาความขดแยงธรกจชมชนแบบสนตวถ 3. ขอบเขตของการวจย 3.1 ขอบเขตดานประชากร /พนท ศกษาเฉพาะคอ ชาวไทยภเขากลมชาตพนธมเซอ หม5 บานสมปอย,หม 8 บานหวยปลาหลด, บานมเซอใหม ต าบลดานแมละเมา อ าเภอแมสอด จงหวดตาก จ านวน1,830 คน, ชมชนตลาดมเซอเกาและตลาดมเซอใหม หม 8 ต าบลดานแมละเมา อ าเภอแมสอด จงหวดตาก และองคกรภาครฐ อ าเภอแมสอด จงหวดตากจ านวน 150 คน 3.2 ขอบเขตดานเนอหา/ระเบยบวธวจย ศกษาเฉพาะกรณความขดแยงธรกจชมชนกลมชาตพนธชาวไทยภเขาเผามเซอ การพฒนาศกยภาพธรกจชมชนกลมชาตพนธ การสงเสรมนโยบายคนอยรวมกบปาและฟนฟปา การวจยนใชวธวจยเชงคณภาพ(Qualitative research) เปนหลกและเปนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory Action Research: PAR) เขามาใชประกอบกบการวจยเชงคณภาพ เพอตองการเขาถงขอมลอยางถกตองและลกซง สามารถทจะน ามาประยกตใชเพอการแกไขปญหาไดจรง ทงในแงมมเชงวชาการและการยอมรบจากผมสวนรวมทง 3 ฝาย ซงจะมมมมองทแตกตางกน ซงผลของการวจยลกษณะนจะน าไปสการเกด “การบรณาการทางความคดรวมกน และน าไปสจดเรมตนของการแกไขปญหา” ทงนเนองจากกลมชาตพนธชนเผาชาวไทยภเขา มความเปนอตลกษณของตน มความ เปนพลวต (Dynamic) ตอปรากฏการณทางสงคมทเขามาสมผสประกอบกบการเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC: Asian Economic Community) ท าใหเกดการเชอมตอกบกลมชาตพนธตางๆ ในภมภาคนอยางกวางขวาง ดงนนการด าเนนการในครงน จงประกอบดวยชาวไทยภเขาเผามเซอ (ลาห) ในพนทเปาหมาย และมมมองของกลมชาตพนธเดยวกนนอกพนท ขาราชการทเกยวของในพนท และจากสวนกลาง คณะผวจยและผเชยวชาญชนเผา


1585

แนวทางการด าเนนการ การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมควบคกบการวจยเชงคณภาพตามเครองมอดงกลาว โดยการฝกอบรมใหความรแกชมชน การถายทอดเทคโนโลยสชมชนจ านวน 2 ครง เชญวทยากร เจาหนาทปาไมใหความรกบประชากรกลมเปาหมาย คณะผว จยท า(CSR:Corporate Social Responsibility) รวมกบชมชนบานหวยปลาหลดและพทธอทยาน นกวชาการส ารวจน าบาดาล เจาะบอน าบาดาลใชประโยชนรวมกน 1 แหง ทหม 8 บานหวยปลาหลด เพอ 1 .) สรางความสมพนธและกระชบความสมพนธเพอเขาถงแหลงขอมล 2.) เพอเสรมสรางนวตกรรมเรยนรรวมกนในการจดหาแหลงน าและการใชน าอยางประหยด แ ละแกปญหาภยแลง 3.) เสรมสรางคณภาพชวตชมชน ใหชมชนเกดศรทธาในพระพทธศาสนา และสรางความมนคงของมนษย ในระดบพนทใช 3.3 ขอบเขตดานระยะเวลาระยะเวลาทใชในการศกษา ตงแต 20 เมษายน 2558 – 19 สงหาคม 2559 4. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 4.1 ทราบปญหาความขดแยงธรกจชมชนระหวางกลมชาตพนธชาวไทยภเขาเผามเซอกบชาวไทยพนราบและพฤตกรรมขาราชการ อ าเภอแมสอด จงหวดตาก 4.2 ทราบบรบทวถชวตและธรกจชมชนกลมชาตพนธชาวไทยภเขาฯ 4.3 สามารถพฒนาศกยภาพธรกจชมชนกลมชาตพนธชาวไทยภเขาฯ 4.4 ทราบแนวทางการแกไขปญหาธรกจชมชนแบบสนตวถหลากหลายทางวฒนธรรมและธรกจชมชน 4.5สามารถน าไปประยกตใชและศกษาตอยอดตอไป ตวแปรใชส าหรบการวจย ประกอบดวย ตวแปรอสระ ปจจยเชงนโยบายภาครฐ การด าเนนนโยบายภาครฐ ปจจยสภาวะแวดลอม ปจจยความแตกตางทางชาตพนธ ตวแปรตามสนตวธธรกจชมชนกลมชาตพนธประกอบดวย การบรหารจดการความขดแยงเชงสรางสรรค การพฒนาศกยภาพธรกจชมชนและการส งเสรมนโยบายคนอยกบปา และฟนฟปา การทบทวนวรรณกรรม 1) ทฤษฎความขดแยง 2) ทฤษฎการสอสารการตลาดแบบครบวงจร 3) ทฤษฎไรระเบยบ (Chaos Theory) 4) ทฤษฎความเกยวพน (Linkage Theory)5)ยทธศาสตรชาต 20 ป (พ.ศ. 2560-2579) ค าสง คสช.ท 64,66/2557



แนวคดทเกยวของ แนวคด Murphy Colleen (2010. pp.1-37) เหนวา กระบวนการสรางความปรองดองบนกรอบความคด

ทางการเมองพนฐาน จะตองยดหลก 3 ประการคอ 1. หลกนตธรรม (Rule of Low) หมายถงจะตองด ารงความเปนธรรมอยางเทาเทยมภายใตกรอบกฎหมาย 2. ตองสรางความไวใจทางการเมองระหวางคขดแยง(Political trust) 3. สรางศกยภาพ (Capability) ทางการเมองระหวางกน ซงกระบวนการสรางความปรองดองจะเกดขนอยางเปนรปธรรมได จะตองทราบสาเหตของความไมเปนธรรม ตลอดจนการชวยเหลอเยยวยาผทไดรบความเดอดรอน และการจดสรรอ านาจระหวางกน เนนความเปนธรรม และการเยยวยา

นอกจากนนแนวคดของสถาบนสงเสรมประชาธปไตย และการเลอกตงสากล(2012) ไดสรปขบวนการปรองดองประกอบดวย 3 ขนตอน คอ 1.) การตกลงทจะอยรวมกนโดยไมใชความรนแรงหรอหยดยงการมชวตภายใตความกลว 2.) การสรางความเชอมนเชอใจ (Confidence and Trust) ตอกนโดยปราศจากความหวาดระแวงตอกน และ 3.) การสรางสงคมทเขาใจความรสกผอน (Empathy) งานวจยอนๆ

ผลงานวจยของ Comrie and Kupa (1999, pp. 1-5) ด Vendrell, (1995);Termaine, 1997) ยงไดศกษาเกยวกบความสมพนธระหวางชนกลมนอยกบชนกลมใหญในนวซแลนด สหรฐอเมรกา สวเดน และแคนาดา พบวา ปจจยความส าเรจทท าใหเกดจตส านกรกทองถนเขากบชนกลมใหญไดและสอดคลองกบสภาพสงคม เศรษฐกจ การเมองและวฒนธรรมการด ารงชพของชนกลมนอย กคอ การเขาถงความตองการของชนกลมนอย การท าความเขาใจตอกนและค านงถงความละเอยดออนทางวฒนธรรม เหตผลทส าคญกคอ ชนกลมนอยมเอกลกษณ และลกษณะเฉพาะทางวฒนธรรม มความเชอเปนของตนเอง

จากงานวจยนจงสามารถน าไปสองคความรใหมของสนตวถธรกจชมชนกลมชาตพนธ ซง เปนความขดแยงของ 3 ฝายทมความทบซอนของปญหา คอ

1. ความขดแยงระหวางชนเผาพนทกบกลมชาตพนธนอกพนท และระบบราชการ ปจจยความขดแยง ประกอบดวย 1.) กฎหมายและการบงคบใชกฎหมาย 2.) ความมธรรมาภบาล ความเขาใจวถชวตและประวตศาสตรชมชน ของเจาหนาทรฐ 3.) การเปลยนแปลงบรบทสงคมและสภาพแวดลอม

2. เปนความขดแยงขามมต ระหวางมตเชงธรกจสมตการเมองการปกครอง และความเหลอมล าทางชาตพนธทภาครฐ ภาคเอกชน ภาคประชาชนตองบรหารจดการรวมกน

3. แนวทางแกไขปญหาความขดแยง และการอยรวมกนของคนตางวฒนธรรม จงสรปไดวาสาเหต “ความขดแยงของคนตางวฒนธรรม” “ความขดแยงเปนธรรมชาตของมนษย ทเกดจากความตองการของปจเจกบคคล กลมบคคลเพออ านาจ

และผลประโยชนทตองการ ความขดแยงทเกดจากความเหลอมล าทางการเมองการปกครอง เศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม การศกษา ทขาดธรรมาภบาลของรฐ เจาหนาทรฐ จะน าไปสส านกทางชาตพนธชนเผา โดยสามารถขยายขอบเขตจากมตหนงสอกมตหนงไดอยางรวดเรวและกวางขวาง”

สมมตฐานท 1 ความขดแยงระหวางชนกลมใหญกบกลมชาตพนธชนกลมนอย ท เกดจากชองวาง โครงสรางทางสงคมและธรรมาภบาล จะน าไปสการเรยกรองสทธ ผลประโยชนของกลมชาตพนธชนกลมนอยอยางกวางขวาง


1587

สมมตฐานท 2 ความเหลอมล าทางการเมอง เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรมและการศกษา จะท าใหกลมชาตพนธชนกลมนอย เกดส านกความเปนชาตพนธของตนเองมากขน และส านกในความเปนพลเมองของชาตนอยลง และจะเกดการรวมตวเพอปกปองประโยชนของตน

สมมตฐานท 3 ความขดแยงทเกดจากธรรมาภบาลของรฐ จะเปนสาเหตใหกลมชาตพนธชนกลมนอยของแตละประเทศหาทางออกรวมกน และเกดปฏสมพนธตอกนเพอปกปองสทธและผลประโยชนรวมกนผานองคกรทางชาตพนธ องคกรสทธมนษยชน องคกรภาคเอกชนระหวางประเทศ

สมมตฐานท 4 ความเหลอมล าทางเศรษฐกจและการศกษาจะน าไปสปญหาความขดแยงระหวางปจเจกบคคล กลมบคคล สงคมชมชนระหวางประเทศและความสมพนธระหวางประเทศ

“แนวทางการแกไข” “ความขดแยงของคนตางวฒนธรรม” “ยคสงคมโลกาภวตน ความขดแยงของคนตางวฒนธรรมจะเกดขนอยางกวางขวาง” รฐตองปรบโครงสราง

ทางสงคมใหสมดล มธรรมาภบาลในการอยรวมกน ยดหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงพระราชด ารสฯ “เขาใจ เขาถง และพฒนา” ชมชนตองมสวนรวมในการแกไขปญหา ยดหลกรฐศาสตรแนวพทธ ขยายฐานนวตกรรมองคความรสการประยกตใชไดจรง

สมมตฐานท 1 ภายใตกระแสยคโลกาภวตน จะน าไปสปญหาความสมดลเชงโครงสรางทางสงคมและความขดแยงทกรปแบบ การนอมน าพระราชด ารสฯและหลกอรยสจ 4 มาประยกตใชของรฐจะลดชองวางการอยรวมกนภายใตหลกธรรมาภบาล

สมมตฐานท 2 “การแกไขปญหาความขดแยงระหวางกลมชาตพนธจะปรากฏอยทวไปในสงคมชมชนระหวางประเทศ รฐจงมหนาทปกปอง สนบสนน การด าเนนกจกรรมภาคเอกชน ภาคประชาชนของตน เพอลดชองวางการอยรวมกน”

สมมตฐานท 3 “ความสมพนธอนดระหวางรฐตอรฐภายใตหลกรฐศาสตรแนวพทธ และพระราชด ารสฯ “เขาใจ เขาถง และพฒนา” จะเสรมสรางเศรษฐกจชมชนบนองคความรเศรษฐกจพอเพยงและความมนคงระหวางกน” ขอเสนอแนะ งานวจยนเปนงานวจยเพอสาธารณะและเพอความมนคง ควรพจารณาประยกตใชในสวนราชการ ดงน 1.กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต กระทรวงมหาดไทย กระทรวงคมนาคม กระทรวงการทองเทยวและกฬา กระทรวงพาณชย กระทรวงศกษาธการ น าไปศกษาและพจารณาประยกตใชใหเหมาะสม อาจพจารณาจดตงคณะกรรมการด าเนนการเชงบรณาการเพอปฏบตงานรวมกน (เฉพาะกจ) เพอแกไขปญหาความขดแยงและเสรมสรางนวตกรรมเศรษฐกจชมชน และลดชองวางการเมอง เศรษฐกจ สงคม และการรองรบยทธศาสตรชาต 20 ป เพอความมนคงเศรษฐกจชมชนเชงพนทสประชาคมอาเซยน 2. คณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) ,รฐบาลควรน าไปพจารณาทบทวน พ.ร.บ.อทยานแหงชาตใหเหมาะสม สอดคลองกบสภาพแวดลอมทเปนจรงและลดชองวางทางสงคม ระหวางอทยานแหงชาตกบชมชนกลมชาตพนธ ซงปญหาความขดแยงระหวางชาวไทยภเขากลมชาตพนธกบพนทอทยานแหงชาต และเขตพนทปาสงวนฯยงคงปรากฏอยหลายพนท



3. ในทางปฏบต หนวยราชการทมหนาทรบผดชอบทเกยวของกบพนทความขดแยง สามารถน าไปศกษาและพจารณาปรบใชประโยชน เชน ศนยพฒนาและสงเคราะหชาวเขา อทยานแหงชาตตากสนมหาราช องคการบรหารสวนต าบลดานละเมา อ าเภอแมสอด จงหวดตาก กองทพภาคท 3 และหนวยงานทเกยวของกบพนทความขดแยง สามารถน าไปพจาณาใชประโยชนในเชงยทธศาสตร กลยทธการเสรมสรางความมนคงเชงพนท 4. ปญหากลมชาตพนธชนกลมนอยทก าลงเปนปญหาสงคมโลก ในยคโลกาภวตนทมความเชอมโยงสลบซบซอน สามารถน าไปสปญหามตอน ๆ ไดอยางกวางขวางโดยเฉพาะปญหาความมนคงของชาตในดานตาง ๆ รวมทงความมนคงของมนษยและความหลากหลายทางวฒนธรรม จงเหนควรน าไปพจารณาใหความรกบชมชน ขาราชการทเกยวของ บรรจไวในหลกสตรการศกษาตงแตระดบการศกษาขนพนฐาน ทงนเพราะไทยเปนสงคมพหวฒนธรรม ยอมมทงขอดและความเสยงในการบรหารจดการความขดแยงและการอยรวมกนของคนในชาต

2. การประยกตใชในเชงวชาการ งานวจยนเปนเพยงตวแบบหนงของปญหาความขดแยงทสงคมในยคโลกาภวตน (Globalization) แตละทองถน แตละประเทศจะตองพบกบปญหาสงคมชมชนกลมชาตพนธ ท งทเปนประชากรของรฐและประชากรจากประเทศตาง ๆ เขามาอยในพนทและมกจะเกดความขดแยง ระหวางชมชนกลมชาตพนธในพนทประเทศปลายทาง แตจะน าไปสการปกปองสทธของพลเมองระหวางรฐ จงสามารถน าไปพจารณาตอยอดองคความรในศาสตรตาง ๆ ไดเปนอยางด

หมายเหต ชาวไทยภเขาและกลมชาตพนธไทยแตละทองถนจะเปนรากฐานของความมนคงเชงพนททงดานการเมอง เศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม ประการส าคญจะท าหนาทปกปองทองถนและเปรยบเสมอนยามแจงเหตทท าหนาทระวงภยและเปนกนชน(Buffer) ในพนทเพอความมนคงของชาต ททกฝายจะตองใหความส าคญและสนบสนนไมใหละทงถนฐาน ภาครฐและขาราชการควรมทศนคตเชงบวก อยาหวาดระแวงวา “เปนคนตางวฒนธรรม เพราะเขาเหลานกคอคนไทยทจะระวงภยใหกบบานเมองทส าคญเชนกน”


1589

เอกสารอางอง กระแสพระราชด ารสพระบาทสมเดจพระ เจาอยหว.(2516).[ออนไลน]. เขาถงขอมลวนท 10 พฤษภาคม 2558.

http://guru.sanook.com/4470/. ชยวฒน ถระพนธ.(2542).ทฤษฎไรระเบยบ (Chaos Theory) กบทางแพรงของสงคม สยาม.กรงเทพฯ:

มลนธภมปญญา. สทธเดช วงศปรชญา.(2550).ชนกลมนอยชาวไทยภเขากบความมนคงของชาต: กรณศกษากลมชาตพนธมง.ดษฎ

นพนธ มหาวทยาลยรามค าแหง. (รฐศาสตร). สภางค จนทวานช. (2554). ทฤษฎสงคมวทยา. (พมพครงท 4). กรงเทพฯ: จ.พรนท (1991) จ ากด. สวทย เมษนทรย.(2556). โลกเปลยน ไทยปรบ.กรงเทพฯ.กรงเทพธรกจ. ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนแหง

สหประชาชาต.[ออนไลน].เขาถงขอมล วนท 22 มถนายน 2559.จาก https://sites .google.com https: / / sites. google. com/ site/ 30313panisa/ 3 -khwam-pen-ma-laea-sara-sakhay-khxng-ptiyya-sakl-wa- dwy-si-ththi-mnu-s-chn-haeng-shprachachati.

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.( ฉบบท 12). กองแผนงาน.[ออนไลน].เขาถงขอมลวนท 10พฤษภาคม 2558. จาก planning2.mju.ac.th/wtms_documentDownload.aspx?id=MjM3ODk=

แผนแมบท การพฒนากลมชาตพนธในประเทศไทย (พ.ศ.2558-2560). [ออนไลน].เขาถงขอมลวนท 10 พฤษภาคม 2558. จาก www.chatipan.dsdw.go.th/pdf/F001.pdf

รฐธรรมนญ 2550 มาตรา 66 - 67. [ออนไลน]. เขาถงขอมลวนท 22 มถนายน2559.จากlivinginthailand.com.www.livinginthailand.com/cons-03-12.html

รางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบลงประชามต),[ออนไลน] .เขาถงขอมลวนท 22 มถนายน2559.จากDulloh Blog/www.dulloh.com › Features

Kotler, (2003). P. Marketing Management. 11th. ed. New Jersey: Prentice-Hall. Inc. Murphy Colleen. (2010, pp.1-37).A M0ral Theory of political Reconcilition University of

IIIinois at Urbana- illlinois.edu. Rosenau.(1969.pp.1-56).Linkage politics. New York: The Free Press.

http://guru.sanook.com/4470/.สบคน

https://sites.google.com/

https://sites.google.com/site/30313panisa/3-%09khwam-pen-ma-laea-sara-sakhay-khxng-ptiyya-sakl-wa-dwy-si-ththi-mnu-s-chn-haeng-shprachachati

https://sites.google.com/site/30313panisa/3-%09khwam-pen-ma-laea-sara-sakhay-khxng-ptiyya-sakl-wa-dwy-si-ththi-mnu-s-chn-haeng-shprachachati

https://www.google.co.th/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=5&ved=0ahUKEwjDuYOm7JXPAhVItY8KHf-gDaIQFggwMAQ&url=http%3A%2F%2Fplanning2.mju.ac.th%2Fwtms_documentDownload.aspx%3Fid%3DMjM3ODk%3D&usg=AFQjCNGlmB04D7blugL_wR_sov5gm3EEDQ&sig2=c8W1-aSOs0IwAO6aoMy4Mw&bvm=bv.133178914,d.c2I

https://www.google.co.th/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&cad=rja&uact=8&ved=0ahUKEwi7n__M7JXPAhUFro8KHSpIBFUQFggaMAA&url=http%3A%2F%2Fwww.chatipan.dsdw.go.th%2Fpdf%2FF001.pdf&usg=AFQjCNEkIf2IN8lUj6guPNxqfcp877PGtw&sig2=vpAuFXcEIwvcw8ib0E_Bdw&bvm=bv.133178914,d.c2I

https://www.google.co.th/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&cad=rja&uact=8&ved=0ahUKEwjfo-GV65XPAhVBRY8KHb38Cm8QFggaMAA&url=http%3A%2F%2Fwww.livinginthailand.com%2Fcons-03-12.html&usg=AFQjCNE-Q69rDxjRrOS2DqCbGcDAv7bNsg&sig2=bj7WGAJ15-7V-sbScAfJyw&bvm=bv.133178914,d.c2I

http://www.dulloh.com/political/762

http://www.dulloh.com/political/762



The Feminization of Primitive Accumulation among the Migrating Women

Moving from the Rural Northeast to Urban Area in Thailand

ความเปนผหญงในการสะสมทนดงเดมของผหญงยายถนจากชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

Soiboon Saithong1 and Dusadee Ayuwat2

1 Student, Ph.D. of Sociology, Department of Sociology and Anthropology 2 Assistant Professor, Department of Sociology and Anthropology

Faculty of Humanities and Social Sciences, Khon Kaen University, Thailand 1E-mail: [email protected], 2E-mail: [email protected]

Abstract

This article aims to analyze the feminization of primitive accumulation of migrating

women who move from the rural Northeast at their destination . The qualitative research using the

Case Study Approach was conducted by the means of the in -depth interview with 26 migrating

women who move from the rural Northeast to Chonburi province . There were 6 key informants

selected by snowball technique, and the data were collected during the period from November

2015 to January 2016 . The content analysis was performed with the data, and the results ar e

presented in the analytical description . The findings indicated that the feminization of primitive

accumulation among migrating women was complicated on the ground that they need to strive

under the social structure. However, the feminization of primitive accumulation could arise from

sacrificing their daily consumption and empowering themselves at their destination.

Keywords: migration, primitive accumulation, women migration


1591

บทคดยอ

บทความนมวตถประสงคเพอวเคราะหความเปนผหญงในการสะสมทนดงเดมของผหญงยายถนจากชนบท

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอในถนปลายทาง การศกษาครงนใชระเบยบวธวจยเชงคณภาพแบบกรณศกษา โดยการ

สมภาษณเชงลกผหญงยายถนจากชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ในเขตเมองของจงหวดชลบร จ านวน 26 ราย

และผใหขอมลส าคญ จ านวน 6 ราย ระหวาง พฤศจกายน 2558 – มกราคม 2559 วเคราะหขอมลดวยการ

วเคราะหเนอหาและน าเสนอขอมลในเชงพรรณนาวเคราะห

ผลการศกษาพบวา ความเปนผหญ งในการสะสมทนดงเดมของผหญ งยายถนจากชนบทภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอ ณ ถนปลายทาง ปรากฎใหเหนในรปแบบของความเปนผหญงซงสามารถท างานทมความ

ยดหยนใน ไดแก เวลางาน ท างานไดอยทบานหรอทพก และความเปนผหญงในการท างานเหมอนแมบาน เชน งาน

ดแลอาหาร เสอผา ดแลและใหบรการบคคลอน ยงไปกวานน ผหญงยายถนจากชนบทไดเสยสละในการอปโภค

บรโภคในชวตประจ าของตนเอง ควบคกบการเสรมพลงอ านาจใหกบตวเองดวย

ค าส าคญ: การยายถน การสะสมทนดงเดม การยายถนของผหญง



ความเปนมา การประกาศใชแผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาต ฉบบท 1 (พ.ศ.2504-2509) เปนจดเปลยนส าคญของการพฒนาประเทศไทยจากสงคมเกษตรกรรม เขาสสงคมอตสาหกรรม เพราะเปนแผนทมงพฒนาโครงสรางพนฐาน การพฒนาเศรษฐกจ เรงการขยายตวของภาคอตสาหกรรมและบรการ ซงท าใหเกดแหลงงานเพมขน และมความตองการแรงงานนอกภาคการเกษตรมากขนในเขตกรงเทพมหานคร จงท าใหเกดการยายถนของแรงงานจากภาคเกษตรกรรมในชนบทเขาสตลาดแรงงานในกรงเทพมหานคร ดงจะเหนไดจากขอมลส ามะโนประชากรแหงประเทศไทย ป พ.ศ. 2503 ทมจ านวนประชากรยายถนเขากรงเทพมหานคร (จ.พระนคร) มากถง 101,936 คน (ส านกงานสถตกลาง, 2503) จนกระทงถงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 5-7(พ.ศ.2525-2539) ทใหความส าคญกบการกระจายพนทอตสาหกรรมไปสจงหวดโดยรอบกรงเทพมหานครและหวเมองหลกทกภมภาค ไดแก เชยงใหม ขอนแกน นครราชสมา ชลบร เทศบาลนครหาดใหญ(จ.สงขลา) แนวทางการพฒนาดงกลาวนอกจากจะกระจายความเจรญแลว ยงมเปาหมายเพอลดการยายถนเขาสกรงเทพมหานคร จงพบวาจ านวนผยายถนโดยรวมยงมแนวโนมเพมขน ซงเปนผยายถนออกจากภาคตะวนออกเฉยงเหนอไปยงจงหวดปลายทางท เปนจงหวดในภาคกลางทมการสงเสรมอตสาหกรรม โดยเฉพาะจงหวดชลบร ซงเปนเมองทถกสงเสรมดานอตสาหกรรม การทองเทยวและบรการ (ส านกงานสถตแหงชาต, 2534) แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 8-10 (พ.ศ.2540-2554) ประเทศไทยไดปรบเปลยนการจดการระบบเศรษฐกจใหเปนไปตามหลกการของแนวคดเสรนยมใหม (Neoliberal) ทขยายเขามาและการด ารงอยอยางมนคงของปรากฏการทเรยกวา “โลกาภวตน” (Globalization) โดยโลกาภวตนสามารถเหนไดจากปรากฏการณทระบบเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรมมความเชอมโยงกนมากขน (ตฤน ไอยะรา, 2556) การท างานภายใตบรบททางเศรษฐกจดงกลาวน มความตองการแรงงานของผหญง ส าหรบภาคอตสาหกรรมการผลต อตสาหกรรมการทองเทยว และธรกจภาคบรการ อยางไรกตามเมอพจารณาทกระแสของการยายถนภายในประเทศ ตลอดระยะเวลากวา 50 ปทผานมา พบวา จ านวนผยายถนทงหญงและชายมจ านวนทใกลเคยงกน ในขณะทการมสวนรวมในก าลงแรงงานระหวางผหญงกบผชายพบวามจ านวนทใกลเคยงกนมาก ดงรายงานของธนาคารโลก (World Bank, 2012) ผหญงไทยมสวนรวมในก าลงแรงงาน รอยละ 46.9 หรอกลาวไดวา ในจ านวนผมสวนรวมในก าลงแรงงานทงหมดเกอบครงเปนผหญง จากปรากฏการณดงกลาว สะทอนใหเหนวา การยายถนของผหญงจากชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอเขาสเขตเมองหลก เชน จงหวดชลบรนน สวนใหญท างานในภาคอตสาหกรรมการผลต อตสาหกรรมการทองเทยว และธรกจภาคบรการ ซงในแนวคดของ ฮารดซอก (Hartsock, 2006) ไดกลาววา ความเปนผหญงทมอยในการสะสมทนดงเดม (the feminization of primitive accumulation) ควรถกน ามาใหความส าคญในระบบทนนยมและโลกาภวตนดวย จากแนวคดดงกลาว บทความนตองการวเคราะห ความเปนผหญงทมอยในการสะสมทนดงเดม ทแสดงผานปรากฎการณ การยายถนของผหญงยายถนจากชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอเขาสเขตเมอง โดยจะวเคราะหปรากฏการณการใชชวตประจ าวน และการท างาน ณ ถนปลายทาง


1593

1.วตถประสงค

เพอศกษาความเปนผหญงในการสะสมทนดงเดมของผหญงยายถนจากชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอในถนปลายทาง 2. แนวคด ทฤษฎ และกรอบแนวคดการวจย บทความนไดประยกตแนวคดทเกยวของกบการสะสมทนดงเดม (primitive accumulation) ซงผวจยไดทบทวน แนวคดเรองการสะสมทนดงเดมของ มารกซ (Marx’s concept of primitive accumulation) ในหนงสอเรอง “ทน” เลมทห นงของมารกซ ไดอธบายไววา การสะสมทนดงเดม เปนกระบวนการทางประวตศาสตรของการตดขาดผผลตออกจากวถการผลต (Marx, 1867) หรอกลาวอกนยหนงวา พนฐานของการสะสมทนดงเดมคอการขบไลแลวยดทดนมาจากชาวนาแลวแปรเปลยนใหเปนทน โดยชนชนนายทน เพอจะสะสมทนใหตวเองมากขน เมอชาวนาไมมทดนเปนคนตนเอง ชาวนาจงตองเขาสตลาดและขายแรงงานของตนเอง เดนเขาสวถของการผลตโดยตรง และไดรบคาแรงเพยงเลกนอยเนองจากรฐไดออกกฎหมายทเออประโยชนตอนายทน ดงนนการสะสมทนดงเดมจงเปนการกดขและเตมไปดวยความรนแรง หรออาจกลาวไดวา จดเรมตนของระบบทนนยมจงไมใชเรองราวทสวยงามหากแตเปนประวตศาสตรของความรนแรงและการท าลายลาง แนวคดการสะสมทนดงเดม ไดรบการวพากษโดยนกวชาการจ านวนมากมาโดยตลอด แมกระทงปจจบนกยงไมมขอสรปทชดเจน นกวชาการสายมารกซสทานหนง คอ เดวด ฮารวย (Harvey, 2006) ไดวพากษวา การสะสมทนดงเดมยงคงด ารงอยในสงคมทนนยมยคปจจบนและเปนหวใจส าคญในการขบเคลอนระบบทนนยมโลกดวย แตอยางไรกตามแนวคดการสะสมทนดงเดม ยงมจดออนทละเลยความเปนผหญง การสะสมทนดงเดมไมสามารถแยกออกจากกระบวนการลดทอนอ านาจและบทบาทของผหญง การจ ากดการถอครองทรพยสนของผหญงและการผลตซ าโครงสรางสงคมแบบชายเปนใหญ ฮารทซอค (Hartsock, 2006) นกวชาการมารกซสสายสตรนยม เปนผเสนอแนวคดความเปนผหญงในการสะสมทนดงเดม (The feminization of primitive accumulation) โดยไดวพากษแนวคดการสะสมทนดงเดมของมารกซ ไววา แนวคดของมารกซยงคงมประโยชนอยางยงตอการวเคราะหระบบทนนยมในศตวรรษท 21 แตมารกซยงละเลยประเดนความเปนผหญงในระบบทนนยม เนองจากมารกซไดกลาวถงเฉพาะความสมพนธระหวางชนชนในระบบทนนยมซงความสมพนธทมารกซกลาวถงน คอ ความสมพนธระหวางชนชนนายทนกบชนชนแรงงานทเปนผชายเทานน ซงเปนแนวคดทเนนคานยมแบบชายเปนใหญทไมไดใหความสนใจกบผหญงทเปนภรรยาของคนงานทถกใชแรงงานและถกกดขอยทบาน ดงนน ฮารทซอค เชอวา การสะสมทนดงเดม คอ กระบวนการกดขขดรดผหญง ซงด ารงอยไดเพราะพละก าลงและแรงงานของผหญง การสะสมทนดงเดมนไมไดเกดขนเพยงในอดต แตยงคงด ารงอยในยคปจจบนภายใตการผลตในระบบทนนยม และหากพจารณาโดยรอบแลว การสะสมทนดงเดม ไมไดเปนสงทพจารณาเพศสถานะอยางเปนกลางๆ (gender neutral) หากแตเปนสงทถกสรางขนบนการแบกรบของผหญง เพราะแรงงานผหญงคอรากฐานทส าคญของการสะสมทนดงเดม และแรงงานผหญงกกลายมาเปนสวนส าคญของระบบทนนยมในยคปจจบน แตความสมพนธของผหญงทเกยวของกบสนคามความซบซอนมากกวาผชาย ผหญงถกท าใหมสวนรวมในกระบวนการผลตและการบรโภคสนคาทพจารณาได ใน 4 ประเดน ไดแก 1) การท างานทไดรบคาจางไดรบเหมอนแบบทผชายไดรบนอยมากทงสนคาทเปนมลคาใชสอยและมลคาแลกเปลยน 2) งานการผลตของผหญงยงถกมองวาเปนการผลตในครวเรอน เชน การท าอาหาร เสอผา



การบรการ 3) ความเปนผหญงน าไปสการผลตซ าก าลงแรงงานในชวตประจ าวน เชน การท างานของผหญงเปนความจ าเปนของการค าจนงานของผชายหรอการท าการเกษตรแบบยงชพ 4) ผหญงเปนสนคาทผชายเปนนอยมาก ทงดานมลคาแลกเปลยนและมลคาใชสอย (Hartsock, 2004) หรออาจกลาวโดยสรปไดวา ภายใตระบบทนนยม แรงงานของผหญงไมไดรบการยอมรบในฐานะทเปนคนท างานทมรายไดเหมอนผชาย งานของผหญงถกตคาเปนเพยงงานของแมบาน งานบรการ และดวยอคตทางเพศจงท าใหงานของผหญงมกไดรบคาจางนอยกวางานของผชาย ดงนนพละก าลงแรงงานของผหญงจงไมไดรบความสนใจในกระบวนการสะสมทนดงเดม แตอยางไรกตาม ดวยกระแสของโลกาภวตนในปจจบน ท าใหการสะสมทนดงเดมไดเปลยนแปลงไปเนองจากระบบทนนยมไมไดตงอยบนระบบการผลตในโรงงานอตสาหกรรมเปนหลกอกตอไป ระบบทนนยมโลกในปจจบน ทมความกาวหนาทางดานเทคโนโลยการผลต การสอสาร และการคมนาคม ตองการแรงงานแบบใหมทมลกษณะยดหยน (flexibilization) คนงานในปจจบนตองสามารถท างานไดแบบไมเตมเวลา และสามารถผลตสนคาไดจากทบานของตนเอง ซงลกษณะของการท างานดงกลาวน เปนการผลตในแบบทผหญงเคยท าในอดตทผานมา และไดกลายมาเปนรปแบบการผลตทส าคญในระบบทนนยมในปจจบน คนท างานเหมอนแมบานมากขน (housewifization) เปนคนท างานทมความเปนผหญงมากขน (feminization) หากแตลกษณะท างานในปจจบนยงคงมการกดขขดรดแรงงาน ดงนนการท าความเขาใจและใหความส าคญกบแรงงานผหญงจงเปนจดเรมตนทด อยางไรกตามในกระบวนการทงหมดซงเปนบทบาทของผหญงทมสวนรวมในก าลงแรงงานทงหมดควรถกใหความส าคญวาเปนคนท างานดวย


1595

กรอบแนวคดการวจย บทความนผ ว จย ไดว เคราะห คณลกษณะและแบบแผนของผหญ งยายถนจากตะวนออกภาคตะวนออกเฉยงเหนอ โดยประยตแนวคดของ Hartsock (2006) ใน 2 ประเดน คอ ดานความเปนผหญงในของการเปนแรงงานทมความยดหยน เชน ท างานแบบไมเตมเวลา ท างานไดแมอยทบาน และการท างานทมลกษณะการท างานเหมอนแมบาน เชน จดเตรยมอาหาร ดแลเสอผา ดแลหรอใหบรการผอน เปนตน

ภาพท 1 กรอบแนวคดการวจย



3. ระเบยบวธวจย ส าหรบบทความทน าเสนอครงน เปนการวเคราะหจากขอมลการวจยในระยะแรก ซงใชระเบยบวธวจยเชงคณภาพ (Qualitative Method) ซงใหความส าคญกบปรากฏการณทางสงคมทเกดขนบนฐานคตของการตความ (Interpretative) ภายใตระเบยบวธวจยภาคสนามแบบกรณศกษา (Case Study) (ชาย, 2547; Yin, 1994) ใหความส าคญกบการวเคราะหปรากฏการณการสะสมทนดงเดม ณ จงหวดชลบร ซงเปนถนปลายทางของผหญงยายถนจากชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ โดยมหนวยการวเคราะหระดบปจเจกบคคล ( Individual) เกบรวบรวมขอมลดวยการสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) ซงด าเนนการระหวางเดอนพฤศจกายน 2558 – มกราคม 2559 และการวเคราะหขอมลเชงเนอหา(Content Analysis) เพอหาขอสรป กบผหญงยายถนจากชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ทเปนกลมเปาหมาย จ านวน 26 ราย ทถกเลอกมาแบบเจาะจงตามเกณฑ ไดแก (1) เปนผหญงยายถนจากชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอทมอายอยในวยแรงงาน 20-45 ป (2) ปจจบนเปนผทท างานทมรายได (3) เปนผทพกอาศยอยในเขตเมองของจงหวดชลบร เปนระยะเวลาตงแต 1-10 ป นบจนถงวนทท าการสมภาษณ ทงนผวจยไดประยกตใชแนวคดของปราโมทย ประสาทกล (2543) ทพจารณาความตงใจของผยายถนวาเปนการยายแบบชวคราว แตเปนการยายถนระยะยาว (Long-term) (4) เปนผทท างานในหมวดใหญอาชพ(Major Groups) ตามมาตรฐานสากลการจ าแนกอาชพ (International Standard Classification of Occupations [ISCO-08]) (International of labour, 2012) 5 หมวดแรกทมผหญงยายถนจากชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอสวนใหญท าเปนอาชพจ านวนมากในถนปลายทาง ไดแก 1)หมวดใหญอาชพ 4: เสมยน 2)หมวดใหญอาชพ5: พนกงานบรการและพนกงานรานคา/ตลาด 3)หมวดใหญอาชพ7: ผปฏบตงานดานความสามารถทางฝมอและธรกจการคาทเกยวของ 4) หมวดใหญอาชพ8: ผปฏบตการโรงงานและเครองจกรและผปฏบตงานดานประกอบ 5)หมวดใหญอาชพ9: อาชพขนพนฐานตางๆ ในดานการขายและการใหบรการ (ส านกงานสถตแหงชาต, 2556) การเกบรวมรวมขอมลใชวธการคนหากลมเปาหมายการวจยดวยวธการบอกตอ (Snowball Technique) การสมภาษณด าเนนการทงในสถานทท างานและสถานทพกอาศย ท าให สามารถสงเกตสภาพการด าเนนชวต นอกจากนผว จยใชการสมภาษณเชงลกกบผใหขอมลส าคญ(Key Informant) คอ ผทมความเกยวของกบการท างานของผหญงประเภทอาชพตางๆ จ านวน 6 ราย โดยเลอกแบบเจาะจงตามเกณฑ (Inclusion Criteria) ไดแก (1) เปนผทมความรบผดชอบโดยตรง ตอการปฏบตงานทม เปาหมายในการเพมพนศกยภาพในดานความร ทกษะอาชพ ทกษะในการด ารงชวต ใหแกผหญงยายถนจากถนชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ทประกอบอาชพประเภทตางๆ ณ ถนปลายทาง และ (2) เปนผทท างานในหนวยงานภาครฐ หรอผทท างานภาคเอกชน หรอองคกรในชมชน ซงการเกบรวบรวมขอมลดวยวธสมภาษณเชงลกกบกลมเปาหมายในสวนนไดแก ผบรหารการฝายการจดการศกษาเมองพทยา ผบรหารสมาคมคนอสานในพนท ผอ านวยการองคกรเอกชนแหงหนงในพนท ผจดการบรษทจางเหมาแรงงานแหงหนง เจาหนาทฝกอบรมจากหนวยงานของรฐทจดฝกอบรมดานทกษะอาชพในพนท และครฝกสอนนวดไทยประจ าศนยฝกอบรมแหงหนง


1597

4. ผลการวจยและอภปรายผล ผวจยจะน าเสนอผลการวจย 4 ประเดน ไดแก 1. บรบทของจงหวดชลบรกบการท างานของผหญงยายถนจากชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 2. คณลกษณะของผหญงยายถนจากชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 3. แบบแผนการยายถนของผหญงยายถนจากชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 4. การสะสมทนดงเดมของผหญงยายถนจากชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ดงมรายละเอยดดงตอไปน 4.1 บรบทของจงหวดชลบรกบการท างานของผหญงยายถนจากชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เนองจากบรบทของการประกอบอาชพของผหญงยายถนจากชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ อยในภาคอตสาหกรรม ภาคบรการ และภาคการทองเทยว ดงนนบรบทของพนทในเชงภมศาสตร จงอยในเขต 3 อ าเภอของจงหวดชลบร ไดแก อ าเภอเมอง อ าเภอศรราชา และ อ าเภอบางละมง โดยอ าเภอเมองและอ าเภอศรราชา เปนพนท ทมนคมอตสาหกรรมขนาดใหญและเปนศนยกลางของการคมนาคมขนสงสนคา เชน นคมอตสาหกรรมอมตะนคร นคมอตสาหกรรมแหลมฉบง นคมอตสาหกรรมเหมราชชลบร เครอสหพฒน และทาเรอน าลกแหลมฉบง พนทอ าเภอบางละมงเปนพนทแหลงอาชพในภาคการทองเทยวและบรการ เนองจากเปนทตงของเมองพทยา และสถานททองเทยวจ านวนมาก ส าหรบสภาพดานทพกอาศยของผหญงยายถนจากชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ทกคนเชาทพกส าหรบการพกอาศยเพอความสะดวกในการท างานและมราคาไมแพง เพอใหมเงนเหลอส าหรบใชจายในชวตประจ าวนและสงกลบบาน เปนคาเลยงดลกทฝากใหพอแม หรอญาตเลยงดให หากพจารณาในรายละเอยดของทพก พบวามความแตกตางกนออกไปตามบรบทของการท างาน เชน หากเปนคนโสด หรอคนโสดแตมค มกเชาอพารตเมนท หรอหองเชาราคาถก ทอยใกลกบทท างาน เพอสามารถขบมอเตอรไซดไปท างานได หรออยในเขตทมรถรบสงของบรษทใหบรการ มผหญงเพยง 2 รายทท างานเปน เสมยนธรการของเมองพทยา ทไดรบสวสดการในการจดหาทพกโดยไมเสยคาใชจาย แตหากเปนผทประกอบอาชพดานการคาขาย ซงตองการพนทในเตรยมของทจะขายเชน อาหารส าเรจรปประเภทแกงถง กลมนนยมจะเชาพนทเปลาชานเมองแลวสรางทพกแบบชวคราวเพอการพกอาศยและประกอบอาหาร ซงอยกนในหมเครอญาตทท าอาชพคลายๆ กน ผหญงยายถนทเปนกลมเปาหมายนยมใชมอเตอรไซดเปนพาหนะในการเดนทางเนองจากมความคลองตวดานการจราจร และมราคาไมแพง ส าหรบดานเวลาท างาน พบวา เวลาการท างานมความแตกตางกนตามลกษณะของงาน เชน งานทเปดท างานตลอด 24 ชวโมง เปนงานทตองเขางานเปนกะ ในหนงวน ม 3 ชวงเวลาๆ ละ 8 ชวโมง เชน งานโรงงาน งานในรานสะดวกซอ งานโรงแรม พนกงานจะตองสลบชวงเวลาการเขากบเพอนรวมงาน หมนเวยนกนทกสปดาห หากเปนงานดานการคาขายอาหาร จะตองออกไปจายตลาดระหวางเวลาหาทมถงตหนง จากนนกลบมานอนพกผอน ราวๆ ตหาจะตนมาเตรยมของสดเพอเตรยมปรงอาหารแลวออกมาตงรานทรมทางเทาท เชาทไวประจ าเวลาเทยงและขายไปจนถงหกโมงเยน ตองขายภายในเวลาทก าหนดเทานน เพราะชวงเวลาอนกมคนอนมาเชาพนทไว จากนนกกลบไปพกผอน แลวการออกไปจายตลาดและเตรยมของส าหรบขายกจะเปนเชนเดม ท างาน สบวนจงจะหยดหนงวนเพอไปท าธระ หรอพกผอน หากเปนชวงเทศกาลจะไมหยดเลย งานดานการบรการและการทองเทยว ยดตามการมารบบรการของลกคาเปนส าคญ เชน งานนวดแผนไทย พนกงานตองมารบควงานตงแตตหาเพอจะไดควแรกๆ เมอทกคนจบควภายในวนนนแลว ควงานจงหมนเวยนไปตามควทจบไดในแตละวน ซงสวนใหญเรมเปดใหบรการในระหวางเวลาสบโมเชาจนกระทงตสองจงปดใหบรการ พนกทกคนจงตองพยายามจบควตนๆ ใหได เพราะหมายถงโอกาสทจะไดท างานในวนนนจ านวนหลายๆ รอบ ส าหรบงานรานเสรมสวยจะเปดราน



ใหบรการราวๆ สบโมงเชา ไปจนถง22-23 นาฬกา งานดานมคคเทศกและการดแลลกคาทเปนนกทองเทยว พนกงานทกคนตองพรอมท างานบรเวณชายหาดกอนเวลาหกโมงเชา เพราะหกโมงเชาเปนเวลาทรถจะน าลกคาทวรมาใชบรการ เพอลงเรอไปเทยวเกาะตางๆ และกลบเขาฝงราวๆ บายสองโมง และพนกงานเลกงานเวลาบายสโมงเยน จากระยะเวลาของชวโมงการท างานดงกลาวขางตน จะเหนวาผหญงยายถนจากชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอท างานหนกมาก แตละวนไมนอยกวา 8 ชวโมง และตองท างานลวงเวลาเพอใหไดคาตอบแทนทสงขน อกทงการท างานยงตองมการหมนเวยนไปเรอยๆ ไมแนนอนซงอาจสงผลตอการปรบตวของสภาพรางกาย ขอสงเกตอกประการหนงคอ ไมมชวงเวลา ทผหญงเหลานจะไดไปออกก าลงกายเลย ซงอาจสงผลตอสขภาพในระยะยาว ซงสะทอนถงการเสยสละเวลาทสวนตวทจะไดพกผอนหรอดแลสขภาพ แตตองใชเวลาทงหมดเพอการท าอาชพ เพอใหไดคาตอบแทนมาก เพราะเปนหนาท ทตองรบผดชอบตอตวเองและครอบครว ทรอคอยการสงเงนกลบไปเปนคาใชจายในการด ารงชพ 4.2 คณลกษณะของผหญงยายถนจากชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ อายปจจบน ผหญงยายถนจากชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอทเปนกลมเปาหมายของการวจยครงน เปนผทมอายอยในวยแรงงานทงหมดโดย อายปจจบนต าสดคอ 21 ป และอายสงสด 44 ป และเมอพจารณาอายเมอยายถนครงแรกต าสดท 15 ป สงสด 40 ป ขอคนพบดงกลาวนแสดงใหเหนวาในปจจบนผหญงยายถนจากชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอมระยะเวลาทท างานในถนปลายทางทยาวนานขน แตกไมไดมความตงใจทจะอาศยอยอยางถาวร อายเมอยายถนครงแรก ผหญงยายถนจากชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอทเปนกลมเปาหมายของการวจยครงนพบวาผทอายยายถนครงแรกต าสดทอาย 15 ป สงสดทอาย 40 ป สะทอนใหเหนวาในปจจบนปรากฏการณการยายถน เพอหางานท าของผหญงไม ไดเกดขนเฉพาะกบผทยงในวยท างานทอายนอยๆ เทานน เพราะไดพบวาผหญงยายถนชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ หลายคนตดสนใจยายถนเพอไปหางานท า สรางรายไดทเพมขน ระดบการศกษาเมอยายถนครงแรก ผหญงยายถนจากชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอทเปนกลมเปาหมายของการวจยครงน พบวา ผหญงจ านวน 23 ราย ส าเรจการศกษาต ากวาระดบปรญญา มเพยง 3 ทส าเรจการศกษาระดบปรญญาตร กอนทจะยายถนเพอไปท างาน แตเมอพจารณาทระดบการศกษาปจจบนของผหญงยายถนจากชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอทเปนกลมเปาหมายของการวจยครงนม 6 รายทส าเรจการศกษาระดบปรญญาตรสะทอนภาพวามผหญง 3 ทไดพยายามศกษาตอในระหวางการยายถน จนสามารถส าเรจการศกษาในระดบทสงขน สถานภาพสมรส ผหญงยายถนจากชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอทเปนกลมเปาหมายครงนมความหลากหลาย ซงสามารถจ าแนกไดดงน 1) กลม โสดสนท หมายถง ผหญ งยายถนจากชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอทยงใชชวตคนเดยว ไมเคยคบใครเปนแฟนมากอน ทงทเปนคนเพศเดยวกนหรอตา งเพศ แตอาจจะอยระหวางคบหาดใจกบใครบางคนแตไมเรยกวาแฟนหรอคนรก กลมนมจ านวน 6 ราย 2) กลมโสดมค หมายถง ผหญงทคงสถานภาพโสดตามกฎหมาย และครอบครว/สงคมทวไปรบรวายงโสด แตมคทอยกนกนฉนทสามภรรยาในทางพฤตนยแตยงไมคดวาจะแตงงาน เคยเปลยนคมาแลวอาจจะเปลยนคอกในอนาคต มจ านวน 1 ราย 3) กลมสมรส หมายถง คนทแตงงานทงแบบทจดทะเบยนสมรสและไมจดทะเบยนสมรส อยกนกนฉนทสาม


1599

ภรรยาและยงอยดวยกน เปนทรบรของครอบครวและสงคมทวไป กลมนมจ านวน 10 ราย 4) กลมทมสามเปนชาวตางชาตสามจะมาเปนบางชวงของปแตยงคงจนเจอดานการเงน กลมน มจ านวน 4 ราย 5) กลมทเปนแมเลยงเดยว หมายถง ผหญงทเคยอยกนฉนทสามภรรยา เปนทรบรของครอบครวทงสองฝาย แตไมไดมพธแตงงาน และมทงคนทไดหรอไมไดจดทะเบยนสมรส แตปจจบนไดหยารางกบสามแลว กลมนมจ านวน 5 ราย ปรากฏการณนสะทอนใหเหนวาในกระบวนการยายถนของผหญงมสวนท าใหเกดการเปลยนคสมรสหลายครง ในถนปลายทาง และความจ าเปนทตองหารายไดเลยงลกคนเดยวกเปนปจจยทผลกดนใหผหญงยายถน เครอขายทางสงคม ผหญงยายถนจากชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ พบวาผหญงยายถนจ านวน 23 รายมเครอขายคนรจกในถนปลายทาง เชน พอ แม นา ญาต ลกพลกนอง เพอนในหมบานเดยวกน อยางไรกตามผวจยพบวาผหญงยายถน 1 ราย ยายโดยมนายหนาไปรบตวจากบานเกดมาพรอมกบเพอนๆ ในหมบานแลวน าไปสงใหนายจาง มผหญงยายถน 1 ราย ทยายดวยวธการของส านกงานจดหางานจงหวด และอก 1 ราย ทยายดวยตนเองโดยไมมเครอขายคนรจกในถนปลายทาง แตตดสนใจเดนทางออกจากบานดวยความหวงวาจะมชวตทดขน

4.3 แบบแผนการยายถนของผหญงยายถนจากชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ก ร ะ แ ส ห ล ก (Main Stream) ข อ งก า รย า ย ถ น ข อ งผ ห ญ งย า ย ถ น จ าก ช น บ ท ภ า คตะวนออกเฉยงเหนอ จ านวน 18 ราย ทยายเขาสเมองใหญทมแหลงงานมาก เชน กรงเทพฯ และปรมณฑล รวมทงการยายขามภมภาคสหวเมองอนๆ แลวจงยายมาสจงหวดชลบร มเพยง 8 รายเปนผทยายถนตรงจากจงหวดตางๆ ผหญงยายจากชนบทมความคาดหวงตอรายไดทเพมขนเปนเปาหมายแรก และกยงคาดหวงวารายไดทเพมขนจะท าใหชวตของตนเองและครอบครวมสภาพความเปนอยทดขน นอกจากนผหญงยงตองการไดรบโอกาสทดขนในชวต ซงมกจะเรมตนการท างานดวยตนทนเดมทมอยในตนเอง ทศทางของการยายถน ของผหญงยายถนจากชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ พบวา มแบบแผนการยายถน 2 ทศทาง คอ 1) การยายถนโดยตรง (Direct Migration) หมายถง การยายถนจากชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอมงตรงไปเขตเมองของจงหวดชลบร แบบแผนการยายถนในลกษณะน พบในผหญงยายถน 2 กลมอาย กลมแรก เปนผทมอายระหวาง 20-27 ป จ านวน 6 ราย กลมนเปนผทเพงส าเรจการศกษา เปนการยายถนครงแรก จากเขตชนบทในภาคตะวนออกเฉยงเหนอแลวตรงเขาสจงหวดหวดชลบร ดวยการชกน าของคนใกลชดไดแก พอแม แฟน ญาตทางแม(นา) ในจ านวนนมผหญงจ านวน 2 ราย ทตดสนใจยายตรงมาทจงหวดชลบรเพอหางานท าดวยตนเอง และพบวามผหญง 2 รายทเดนทางมาดวยตนเอง หางานท าเอง และตดสนใจในเรองตางๆ ดวยตนเองโดยทไมมเครอขายกอนทจะเดนทางออกจากบานเกดในชนบท กลมทสอง เปนผทมอายระหวาง 42-44 ป มจ านวน 3 ราย กลมนเปนผทเคยแตงงานมาแลว และใชชวตในครอบครวมาระยะเวลาหนงจนกระทงลกๆ เตบโตเปนพอทจะรบผดชอบตวเองไดแลว ผหญงทผานประสบการณความเปนแมเหลานจงตดสนใจยายถนอกครงดวยความคาดหวงวาชวตทดขน อยางไรกตามปรากฏการณทผหญงตดสนใจยายถนทงสองกลมนสะทอนใหเหนวาพนทปลายทางซงมความเปนเมองสง และเปนแหลงงานประเภทตางๆ ยงคงเปนพนทแหงความคาดหวงในการมงานท าและมชวตทดขนกวาเดม และยงสะทอนใหเหนในอกมมหนงวาผหญงไทยมอ านาจภายในตนเอง (power with in) มากพอทท าใหสามารถคดและตดสนใจกระท าการตางๆ ในชวตไดดวยตนเอง



2) การยายถนแบบโดยออม( Indirect Migration) หมายถง การยายถนจากชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอสกรงเทพมหานคร/ปรมณฑล และ/หรอยายไปจงหวดในภมภาคอนๆ แลวจงยายมาสจงหวดชลบร และ/หรอ ยายไปสกรงเทพฯและปรมณฑล แลวจงยายมาสจงหวดชลบร เรยกวาการยายถนโดยออม (Indirect Migration) การศกษาครงนพบผหญง จ านวน 17 ราย ซงเปนการยายถนทมมากกวา 1 ครงในคนๆ เดยว การยายถนแบบนสามารถจ าแนกตามทศทางการยายถนไดอก 4 แบบ คอ แบบแรก การยายถนจากชนบทของจงหวดตางๆ ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอเขาสกรงเทพมหานครและปรมณฑลเพอท างานเปนระยะเวลาหนง แลวจงยายมาทจงหวดชลบรดวยเหตผลทตองการหางานท าหรอตองการเปลยนงาน การยายดวยแบบแผนนมมากทสด คอ จ านวน 8 ราย แบบทสอง การยายถนจากชนบทของจงหวดตางๆ ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอแลวขามไปยงจงหวดในภมภาคอนๆ ทไมใชภาคอสาน แลวจงยายไปจงหวดชลบร ดวยเหตผลทตองการหางานท าหรอตองการเปลยนงาน การยายดวยแบบแผนนมจ านวน 6 ราย แบบทสาม การยายถนจากชนบทของจงหวดตางๆ ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอเขาสกรงเทพมหานครและปรมณฑลเพอท างานเปนระยะเวลาหนง แลวขามไปยงจงหวดในภมภาคอนๆ แลวจงยายไปจงหวดชลบร ดวยเหตผลทตองการหางานท าหรอตองการเปลยนงาน การยายดวยแบบแผนนมจ านวน 2 ราย และแบบทส การยายถนจากชนบทของจงหวดตางๆ ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอแลวขามไปยงจงหวดในภมภาคอนๆ ทไมใชภาคอสาน แลวยายเขาสกรงเทพฯและปรมณฑล แลวจงยายไปจงหวดชลบร การยายดวยแบบแผนนมจ านวน 1 ราย จากลกษณะเสนทางการยายถนโดยออมทงสแบบนจะเหนวา การยายถนของผหญงมความซบซอนและมรายละเอยดอนเนองมาจากความเปนผหญงเขามาเกยวของดวย 4.4 การสะสมทนดงเดมของผหญงยายถนจากชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ จากแนวคดการสะสมทนดงเดมของความเปนผหญงของ ฮารทซอก(Hartsock, 2006) ทอธบายวา ทกกจกรรมการผลตทเปนการท างานทผหญงเคยท าในอดตตองถกน ามาศกษาดวย ดงนนการสะสมทนดงเดมทมความเปนผหญงโดยผหญงยายถนจากชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ทเปนกลมเปาหมายของการศกษาในครงนจงมความเกยวของกบ ทงการยายถน และการประกอบอาชพในถนปลายทางโดยมงวเคราะหลกษณะของงานทเปนงานทเคยเปนงานในบาน เปนหนาทในบาน แตไดถกน ามาท าเปนงานทมรายได ดงนนผวจยจะวเคราะหผานกลมอาชพตางๆ ใน 2 ลกษณะ กลมแรก คออาชพเปนหนาทของผดแล ผใหบรการ กลมทสองคออาชพทเปนหนาทของผหญงในการท างานบาน (housework) เชน งานดแลท าความสะอาดบาน งานเตรยมอาหาร เสอผา เปนตน และ โดยมรายละเอยดดงน 4.4.1 อาชพทคนท างานจะตองมความยดหยน สามารถท างานไดเตมเวลา สามารถท างานไดแมวายงอยทบาน หรออยในทพก อาชพลกษณะนเปนลกษณะหนาทของผดแล ผใหบรการ ซงจากการศกษาพบวา ลกษณะงานแบบนจะเปนงานทใหบรการ เปนงานทเกดกบผหญงทมการศกษานอย เปนคนทโสดหรอไมไดใชชวตอยกบคสมรส ท าใหมเวลาในการท างานไดเตมท ของผดแล ผใหบรการ ไดแก เจาของรานขายของช า 1 ราย เจาของรานตดเสอ 1 ราย เจาของรานเสรมสวย 1 ราย ลกจางในรานเสรมสวย 2 ราย เดกเสรฟในรานกวยเตยว 1 ราย พนกงานนวดแผนไทย 1 ราย พนกงานดแลนกทองเทยว 2 ราย พนกงานบรการ/โคโยต 2 ราย และพนกงานขายรานสะดวกซอ 1 ราย ผทท างานเสมยนธรการ รวมจ านวน 10 ราย อาชพดงกลาวนเปนอาชพทใชความเปนผหญงในการท างานและเปนงานทมรายไดราวๆ เดอนละ 15,000 บาท ซงผหญงยายถนจากชนบทเหลาน ตองด ารงชวตอยางประหยด เพอใหมเงนเหลอเกบสงกลบไปทจนเจอครอบครวในชนบท อาชพดงกลาวน เปนอาชพทมพนฐานมาจากความเปนผหญงทในมตของความเปนผดแลและใหบรการบคคลอน หรอแมกระทงเนอตวรางกายของผหญงถกมองอยางมมลคาเปนสนคาทสามารถซอขายได ดงค าบอกเลาของโคโยตในผบ บอกวา


1601

“... ทตดสนใจมาพทยาเพราะคดวา ทนเปนแหลงสถานบนเทงกคงไมท าใหเราเครยด เดนทางมาคนเดยวไมรจกใครเลย นงรถตมาลงทพทยาใต ถงราวๆ สามทมไมรจกใครกไป เดนทวอกกงตอนแรกกกลวนะ เดนไปเดนมา มฝรงมาเกาะ เอว แลวถามวา ฮาวมช? หนก วงหนเลย มวามรสกวามนไมใช หนแตงตวกบานๆ ไมไดอยากมาท างานขายบรการ ...”

แคท(นามสมมต) อาย 21 ป อาชพ โคโยต

นอกจากน อาชพทดเหมอนวาเปนงานทอสระ สามารถท าไดแมวาอยทบาน แตแทจรงแลวยงมการขดรดแรงงานของผหญงภายใตระบบทนนยม เชน คนเสรฟอาหารในรานอาหารเลกๆ งานเสรมสวย พนกงานนวดแผนไทย ซงดเหมอนเปนงานทท าอยในบาน อยในทพก หรอใกลทพก แตแทจรงแลวเปนงานทมเวลาการท างานทยาวนานและเปนงานหนก ตองใชความอดทน ความช านาญ และความเสยสละในการบรโภคของผหญงทท างานน เพราะไมมเวลาพกทแนนอนขนกบวา ลกคาจะมาเวลาใด โดยแตละวนจะมชวงเวลาประมาณ 12-18 ชวโมง ดงค าบอกเลาของเจาของรายเสรมสวยทเชารานขนาด 3x6 เมตร ทบอกวา “...ทรานนมตวเองกบลกนองอก 1 คน ชวยสระไดร ถาลกคาตองการท าอยางอน อยางเชน ออกแบบทรงผม ตด ซอย ท าส ท าสปาผม ท าสปาเลบ พจะท าเอง ออกแบบทรงผมใหลกคา เราตองนกกอนวารปหนาลกคาแบบนจะตองออกแบบยงไงใหดดพไมไดเรยนนะ(หวเราะ ) มนอยในสายเลอดมง เราเชาทนพกอยทน ทรานมแอรแตเราไมคอยเปดถาไมรอนมากๆ เราตองประหยดคาไฟฟาดวย เพราะไมไดเรยกลกคาแพงๆ รานเปดตงแตเกาโมง จะปด ราวๆ 4-5 ทม รายไดหกคาใชจายแลวเหลอหาหกรอยกพอแลวละ ...”

นดหนอย(นามสมมต) อาย 42 ป เจาของรานเสรมสวย

จากกรณศกษาขางตน จะเหนวางานทผหญงท าลวนเปนอาชพทตองใชความสามารถของความเปนผหญงในดานความรกสวยรกงาม มความอดทน ประหยด ท างานทท าซ าๆ ทกๆ วน เสยสละเวลาสวนตวเกอบทงหมดไปกบการท างาน ในแตละวนผหญงเหลานแทบไมไดนกถงสขภาพของตน เพยงแตใชเวลาเพอพกผอน ออกก าลงกาย การรบประทานอาหาร และสนทนาการ ปะปนไปกบเวลาท างานจนแทบแยกจากกนไมออก ทงนเพอท าการผลตคอใหบรการลกคาใหไดมากทสด เพอใหไดคาตอบแทนมากทสด 4.4.2 อาชพทเปนหนาทของผหญงในการท างานบาน(housework) เชน งานดแลท าความสะอาดบาน งานเตรยมอาหาร เสอผา จากปรากกฎการณในพนทพบวา ความเปนผหญงทมองผานลกษณะของงานบานทถกน ามาเปนอาชพ ไดแก อาชพคนรบใชในบานสวนบคคล และแมบานทท าความสะอาดตามรานคา อาคารพาณชย ซงจากการศกษาครงน พบวาม 3 ราย อาชพท าอาหารปรงส าเรจพรอมรบประทาน จ านวน 1 ราย และพนกงานฝายผลตในโรงงานผลตอาหาร 1 ราย ซงการเขาสอาชพเหลาน จะตองท างานดวยความเสยสละในการอปโภคบรโภคชวตประจ าวนเปนอยางยง เนองจากเปนอาชพทมรายละเอยดของการท างานมาก มเวลาการท างานทไมแนนอนสามารถยดหยนเวลาท างานได ท างานไดเมออยในทบาน เปนงานทไดคาจางนอย ดงค าบอกเลา ผหญงยายถนจากชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอทเคยท างานเปนคนรบใชในบานเลาวา



“...หนาทของเราคอท าความสะอาดบานทงหมด ซกรดเสอผา ท ากบขาว และดแล ลกๆ ของนายจางอกสามคน นายจางบอกวาใหเงนเดอน เดอนละสองพนบาท แตวาไมไดให เปนเดอนๆ เราตองการตอนไหนคอยบอกและขอเบก จ าไดวาเบกปละสองครง เอาเงนสง ใหพอแมครงละหาพนบาท วนหนงตอนทเอาขยะไปทงไดยนคนคยกนวา ม กศน.เปดสอนท อยวดใกลๆ บาน เรยนเฉพาะวนเสารอาทตย ตวเองคดวาสามารถเดนไปเรยนได กเลยสมคร เรยน หลกสตร ม. 3 ตอนแรกนายจางไมเหนดวยทเรยน เคาพดวา จะเรยนไปท าไม หนาตา โงๆ แบบนจะไปไดถงไหน แตเรากคดวา ยงเคาเหยยบเรา เรากยงอยากสงขน กอดทนเรยน จนจบม. 3 แลวกลงเรยนหลกสตรตอจนจบ ม. 6 ...”

สวย(นามสมสต) อาย 39 ป อาชพ คนรบใชในบาน

“...ตอนทท างานเปนคนรบใชไดเงนเดอนหาพนบาท ท างานบานทกอยาง เกบไดเกอบหมด เลยเพราะเราอยสงคมแบบนนเราไมตองใชอะไร ไมตองแตงตวมาก แคเสอยดกางเกงฟอรม อาหาร ของใช ทบานนายจางมให เราบอกนายจางตงแตแรกแลววา มาท างานนเพราะ อยากเรยนตอ ตอนเยนหาโมงเยนถงสามทม ขออนญาตไปเรยน ใชเวลาเพยงปครงกจบ ปวช.แลวลาออก ตอนทเรยนมเงนจายคาเทอมไดเอง และสงเงนไปใหพอกบแมไดสรางบาน อกสามหมน...”

สภา(นามสมมต) อาย 34 ป อาชพคนรบใชในบาน

จากกรณศกษาดงกลาวขางตนน สะทอนใหเหนวา ความเปนผหญงในการสะสมทนดงเดมยงคงด ารงอยผานการขดรดแรงงานจากความเปนผหญงอยางชดเจน ในขณะเดยวกนผหญงยงตองเสยสละในการอปโภคบรโภคในชวตประจ าวนของตนเพอจะใหมรายไดสงกลบไปใหครอบครวทบานเกด เพราะตองท าหนาทของความเปนลกทดซงเปนคานยมของสงคมดวยเชนกน แตในขณะเดยวกนผหญงยงตองสรางพลงอ านาจภายในใหกบตนเอง ดวยการแปรเปลยนค าพดทไดรบในเชงลบเพราะความเปนคนทมระดบการศกษานอย เพอผลกดนใหตนเองกาวหนาไปสชวตและสงคมทดกวาในอนาคต ผลการศกษาขางตนสะทอนใหเหนปรากฎการณความเปนผหญงในการสะสมทนแบบดงเดมยงคงด ารงภายใตระบบทนนยมและโลกาภวตน ซงเปนไปตามขอแนวคดทฮารทซอกไดอธบายไว (Hartsock, 2006) ยงไปกวานน ผหญงยายถนจากชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ไดใชความเปนผหญงอนเปนผลจากกระบวนการหลอหลอมจากสงคมในบรบทของผหญงอสานทตองมความอดทน เสยสละ และตอบแทนพระคณของพอแม ดงนนจงเหนภาพทสะทอนจากการศกษาวา ผหญงตองเสยสละในการอปโภคบรโภคในชวตประจ าวนของตนเอง เมอใชชวตอยในถนปลายทาง เพอใหบรรลความคาดหวงในการมาท างานเพอท าหนาทเลยงดครอบครวตนเองและครอบครวของพอแมในชนบท ในขณะเดยวกนผหญงจะตองเสรมพลงอ านาจใหกบตวเองดวยวธการตางๆ เชน การแปรเปลยนค าพดทดแคลนมาเปนแรงผลกดนใหตนเองเขมแขง ในการสชวตเพอน าไปสความคาดหวงวาจะมอนาคตทดกวาน


1603

5. สรปและขอเสนอแนะ ผลการศกษาพบวา ความเปนผหญงในการสะสมทนดงเดม เกดขนกบผหญงยายถนจากชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอเชนเดยวกบท รปแบบทฮารดซอก (Hartsock, 2006) ไดเสนอไว ไดแก ความเปนผหญงทสามารถเปนคนท างานทมความยดหยนในเรองเวลางาน ท างานทบานหรอทพก และความเปนผหญงทมลกษณะการท างานเหมอนแมบาน เชน งานดแลอาหาร เสอผา ดแลและใหบรการบคคลอน เปนตน นอกจากนการศกษาในครงน ยงมขอคนพบเพมเตมซงผวจยขอเสนอเปนขอเสนอแนะในเชงวชาการ กลาวคอ ความเปนผหญงในการสะสมทนดงเดมของผหญงยายถนจากชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เมอใชชวตอยในถนปลายทาง ผหญงยายถนจากชนบทตองเสยสละในการอปโภคบรโภคในชวตประจ าของตนเอง เพอใหบรรลความคาดหวงในการมาท างานเพอท าหนาทเลยงดครอบครวตนเองและครอบครวของพอแมในชนบท ในขณะเดยวกนดวยขอจ ากดของระดบการศกษา จงท าใหผหญงเขาสอาชพทมสภาพคอนขางต า ดงนนผหญงจงตองเสรมพลงอ านาจใหกบตวเองดวยวธการตางๆ เชน การแปรเปลยนค าพดทดแคลนมาเปนแรงผลกดนใหตนเองมความพยายามทจะมชวตทดขน กตตกรรมประกาศ บทความนเปนสวนหนงของดษฎนพนธ เรอง การสะสมทนของผหญงยายถนกบการเลอนอาชพ หลกสตรปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาสงคมวทยา คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตรมหาวทยาลยขอนแกน ผวจยขอขอบพระคณบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน ทไดใหการสนบสนน ทนวจยส าหรบคณาจารยบณฑตศกษาเพอใหสามารถรบนกศกษาทมความสามารถและศกยภาพสงเขาศกษาในหลกสตรและท าวจยในสาขาทอาจารยมความเชยวชาญ ประจ าปการศกษา 2556 ขอขอบคณผหญงยายถนจากชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอทกทาน ทไดเสยสละเวลา และใหขอมลส าหรบการศกษาครงน

6. บรรณานกรม ชาย โพ ธส ตา .(2547).ศาสต รและศ ลป แหงการว จ ย เช งคณภาพ .สถาบนว จยประชากรและส งคม มหาวทยาลยมหดล. นครปฐม. ปราโมทย ประสาทกล.(2543). ประชากรศาสตร:สารตถศกษาเรองประชากรมนษย.สถาบนวจยประชากร และสงคม มหาวทยาลยมหดล.นครปฐม. ส านกงานสถตกลาง.(2503).ส ามะโนประชากรแหงประเทศไทย พ.ศ. 2503. Bangkok: Kana Chang Press. ส านกงานสถตแหงชาต.(2534).ส ารวจการยายถนของประชากร พ.ศ. 2534. ส านกงานสถตแหงชาต. กรงเทพฯ. _______ . (2548).ส ารวจภาวะการมงานท า พ.ศ. 2548.ส านกงานสถตแหงชาต.กรงเทพฯ. _______. (2552). ส ารวจการยายถนของประชากร พ.ศ. 2552 ไตรมาส 4 .ส านกงานสถตแหงชาต. กรงเทพฯ. _______. (2556). ส ารวจการยายถนของประชากร พ.ศ. 2556 ไตรมาส 4.ส านกงานสถตแหงชาต. กรงเทพฯ.



Bilsborrow, R. E., Oberi, A. S., and Standing, G. (1984). Migrations surveys in low income

countries: Guidelines for survey and questionnaire design. London:71

Chamratrithirong A. and Gordon F. DeJong, (1999).The Quality-of-life Consequences of

Internal Labor Migration in Thailand. Institute for Population and Social

Research. Mahidol University. Nakhon Pathom. Chamratrithirong, A. (2007). Research on Internal Migration in Thailand:The State of

Knowledge.Journal of Population and Social Studies .16(1): July. Hartsock, N.(2004).Women and/as Commodities A Brife Meditation. Canadian Woman

Studies/Les Cahiers de la Femme. Volume 23, No.3,4 . Hartsock, N.(2006). “Globalization and Primitive Accumulation: The Contribution of David

Harvey’s Dialectical Marxism” in Nole Castree and Derek Gregory, eds,. David

Harvey: A Critical Reader. Oxford: Blackwell Publishing. Harvey. (2006). Nole Castree and Derek Gregory,(eds). David Harvey: A Critical Reader. Oxford: Blackwell Publishing. Kayo Fujimoto.(2004). Feminine Capital: The Form of Capital in the Female Labour Market

in Japan. The Sociological Quarterly, Volume 45,No.1(91-111). International Labour Organization. Resolution Concerning Updating the International

Standard Classification of Occupations .[on line]2008 [cite 2016 Feb 27]. Available from: http://www.ilo.org/public/english/bureau/stat/isco08/index.htm. Marx, Karl.(1867).Capital.Volume 1. New York. Penguin Book .

United Nation.(1990). Pattern of First Marriage: Timing and Prevalence. New York: United

Nation. Yin, R.K.(1994).Case Study Research Design and Methods.2nd .SAGE Publications. London. World Bank .(2012).Economic Opportunities for Women in East Asia and the Pacific .

panel 36 sociology and anthropology - hs.kku.ac.th · prostitution issue in thai social: aspects of...

Documents