papa'nin yanilmazligi konusundaki tartigmalar ve katoliklerin...

Dini Ara$tumalar, Mayls-ABstos 2009, Cilt: 12, s. 34, ss. 7-26.

Papa'nin Yanilmazligi Konusundaki Tartigmalar ve Katoliklerin Yaklagimlari

Abstract

Accbrding to Roman Catholic dogma the teaching magisterium is infallible when oficiaUy defining faith and morals for believers. One manifestations of this doctrine is popularly known as the "infallibility of the Pope" which was pronounced a dogma in 1870 at Vatican I. This is a major bone of contention between Catholics and Protestants. Roman Catholic authorities dejine infallibility as "immune from error, i.e., protection against either passive or active deception. This is unresolvable roadblock to any ecclesiastical unity between Roman Catholicism and orthodox Protestantism. For while both sides believe the Bible is infallible, Protestants deny that the church or the pope has an infallible interpretation of it.

Key Words: InfaUibility, Papal Primacy, Magisterium, vatican Council I, Council Theoly, The General Councils.

Girig Hlristiyan diinyasi kilisenin ilk donernlerinden itibaren ciddi ihtilaf-

lar ve boliinmeler yagarmgm. Kilisenin tarihi seyir iqinde yaga&& iki buyuk boliinmenin ilki 1054'de gerqeklegmigtir. Mstiyanl~&n Katolik (Batl) ve Ortodoks (Do@) olrnak uzere ikiye boliinmesinde sadece doktrinel ve teolojik ihtilaflm d e a , aynl zarnanda tarihi, idari, sosyo-kiiltiirel ve siyasi tarhgmalam etkili oldu@ bilinmektedir. Hlristiyanh&n onernli merkezleri olarak kabul edilen Kudus, Antakya, iskenderiye ve 1stanbul yanmda Roma'n~n tarih iqinde tedricen one q~krnasmn/qkanlrnasm qok qegitli nedenleri olsa da bu sureqte siyasi ge l igmele~ etkili oldu@ tarih- qilerce kabul edilmektedir. Kilisede ikinci biiyuk boliinme ise, 16. yiizyd Reform hareketleri sonucunda Batl Kilisesi iqinde yaganrmghr. Reform siirecinde yaganan tmgmalar kiliseler araslndaki boliinmelerde doktri-

* DOG Dx, Ankara hiversitesi i]Shiyat Fakiiltesi b ~ e t i m ~ y e s i .

nel ve teolojik ihtilaflar kadar siyasi yaklag~mlann da etkili oldujjunu ortaya koymugtur.

Giiniimiizde kiliseler arasmda yaganan ihtilaflar araslnda onernli bir tarhgma konusu olan "Paparun Yadmazh@" problemi, 20. yiiz* baglanndan itibaren Hlristiyan dunyasmda yiiriitiilen birlik araylglanna rag- men hala qoziilememigtir. Kiliseler arasmda yaganan doktrinel tarhgma- larda onemli bir yeri olan bu konunun Hlristiyan diinyasm ilgdendiren taraflm bulunduw gibi diger din mensuplarm ve o z e W e Muslumanla- n ilgdendiren boyutlan vardlr.

Paparm y&azh& konusunun Hlristiyan diinyasm ilgilendiren boyutu daha ziyade liderlik kavranuyla ilgdidir. Dunyada en qok mensubu bulunan Hlristiyanl~jjm ve tabii olarak Hlristiyanlann yoniinu belirleye- cek giiq merkezinin neresi olduw dogal olarak tartlgmalara neden ol- maktadlr. Kilisenin bu dunyadaki rolii, misyonu ve vizyonu konusundaki tartlgmalar, ilk donemlerden itibaren toplanan ve giiniimuze kadar devam eden konsillerde her donemin gartlan qerqevesinde ele ahnm15: ve bazi a q h d a r saglanrmgtr. 0zellikle Katolik Kilisesinde II. Vatikan Konsili (1962-65) ara&&yla saglanan a q W a r hala tarhghaktadx.

P a p m y&azh& konusunun diger din mensuplarim ve ozellikle Musliimanlan ilgdendiren boyutu ise, Hlristiyan diinyaslnda 20. yiizyhn baglanndan itibaren yaganan geligmelerin etkileri ve yansunalanyla ilgi- lidir. Kilisenin giiniimuzde kendi konumunu yeniden gozden geqirme ar- zusuyla baglayan siirecin qagdag misyon yontemlerini iiretme ve diger din mensuplanna yonelik yeni yaklaglmlar geklinde somutlagtl& g o d - mektedir. Bu geligmeler kargismda dinler arasi iligkiler/diyalog siirecinin mahiyeti ve iqerig ile ilgdi qahqmalar oldukqa [email protected]. Musliiman- lann bu siireqte bilinfl hareket etmesi ve Hlristiyan diinyasmn kendi iq problemlerinden haberdar olmasi dinler arasi iliqkiler apsmdan oldukqa onemlidir. H l r i s t i y - M u s l iligkileri veya diyalog alm qok genig bir a lanlr ve din mensuplan arasmda ya da kurumlar arasmda gerqeklegtiri- len iligkilerde, kimlerin kimleri ya da hangi kurumlann hangi merkezleri, hangi ilkelerle muhatap al&& qok onemli hale gelmigtir.

Papa 16. Benedikt'in ALmanydRegensburg'da yap@ konugmml iqerig, yansunalan ve Tiirkiye ziyaretinin etkileri P a p m y&azh&

1 Papa 16. Benedikt Regensburg ~niversitesi'nde 1 2 Eyliil 2006'da, ''11 Eyliil Olaylanl'nm yildoniimiinden bit giin sonra k a ~ l & B bir toplanuda ijnemli bir konugma yaprmZ;m Bu ko- nugmanm icerig, aaflan, referanslan, tarihi, neden Regensburg'da/Regensburg ~niversitesi'nde yapll&B ve verdig mesajlar onem tqunaktad~r. Dini iqerikli gibi takdim edilen fakat

konusunun Musliirnanlan hangi aqllardan ilgilendirdiw ortaya koymugtur. Genel olarak 1slam diinyasmda, ozel olarak da Tiirkiye'de, Papa 16. Benedikt'in 1slam ve Hz. Muhammed (s.a.v.) hakkmda kullandlB ifadeler qok qegitli gekillerde algdamg ve yorumlanrmghr. Tarhgmalar esnasmda Papa'm soz konusu ifadeleri hangi amaqla, kimlere yonelik olarak, hangi slfatla ve kimleri temsilen kullandiB konusunda qesitli goriigler ortaya konulmugtur. Bunlar arasmda makalemizin temel konusunu tegkil eden "y&azW kavrammm mahiyeti ve s m l m ele almak onemli hale gelmigtir. Tarhgmalar esnasmda Papa'm bu ifadeleri bilinqli ya da bilincsiz kullandi@ veya y&azhk slfatlyla ya da bunun digmda kullan- &@ geklinde dile getiden cegitli goriigler konunun onemini ortaya koy- maktah. Bu noktada Papa'm Hristiyan di inyasm hangi kesimini tem- sil ktti@nin iyi bilinmesi de onem kazanmaktadlr. A p gekilde Papa'm Turkiye ziyaretinin yans~mdan da qegitli olmug ve deggik kesimler tara- h d a n farkh gekillerde yorumlmghr. Bu gibi ziyaretlerde k u l l d a n ifadelerin, sembollerin, luyafetlerin ve beden dilinin, seqilen mekanlann ve verilen mesajlann cagdag misyon anlaylg~yla y h d a n alakah oldujju dik- katlerden kaqmamahh. Bu konularda qahgma yapan alan u z m a n l m k a t l u l m ne derece onemli oldujju bir kez daha ortaya q&rmgtlr.

Mezhepler Hristiyan dunyasm tarihte yagadiB olurnsuz tecriibe- lerden ders alarak kendi d u m m l m yeniden gozden gecinnek istemekte ve bu d o w t u d a qahqmalar yapmaktadlrlar. Her kilise bu gozden geqir- meleri kendi iq dinamikleri, kununlan ve yontemleriyle yapmaktah. Ka- tolik Kilisesinin bu konudaki en onemli araci "Genel Konsillei'dir. Katolik Kilisesi aqlsmdan Trent (1545-1563), I. Vatikan (1869-1870) ve 11. Vatikan Konsilleri (1962-1965) Katolik reformunun agamalan olarak kabul edilmektedir. Buna ramen Katoliklerin bu konsillerde kendi d u r u m l m ne kadar gozden geqirdig, hangi oranda reform yapabildijji tmgmahdlr. 0r- n e m I. Vatikan Konsili'nin (1870) "Papamn Y&azh#' konusunda al- dl@ karar, kilisenin geleneksel hiyerargik y a p l s m korunmasma yonelik olmugtur. 11. Vatikan Konsili'nde ortaya konulan yeni teolojik yaklagunlar Kilisenin diinyaya uyurn saglama arzusunda oldu&nu gostermigtir. Buna [email protected] Katoliklerin bu konsillerde kendi d u r u m l m ne kadar gozden geqirdig, hangi oranda reform yapabildig tarhgmahh. 0 m e m I. Vati-

siyasi mesajlar iseren bu k o n q m m aynntllan ve yanslmalan iqin bkz. http://www.diplo- matikgozlem.com/haber~ok~~asp?id=2874. 14.02.2011. Y i e bu konudaki tartqmalar iqin bkz. http://~wikipediaorg/~Wapa~XVI.~Benedic~'un~%C4%BOslam~ta~hC4%B1%C- 5%9Fmas%C4%BI. 14.02.2011.

kan Konsili'nin (1870) "Paparun Yadmazh#' konusunda aldi& karar, kilisenin geleneksel hiyerargik y a p i s m korunmasma yonelik olmugtur. 11. Vatikan Konsili'nde ortaya konulan yeni teolojik yaklagdar Kilisenin diinyaya uyum saglama arzusunda oldufjunu gostermigtir. Buna r a m e n bu konuda yapllan bilimsel qahgmalar deggim arzusunun lo&dukla k u l l d a n dilde goriildiimii ortaya koyrnugtur.

Diger kiliseler de qagin gartlarina ayak uydurmak adlna bazi qalig- malar yapmaktadlr. 0rnegin Protestan diinyasi Ortodokslarin da bii- yiik oranda katildi$ji qal~gmalarini Diinya Kiliseler Birligi qatisi altlnda gerqeklegtirmektedir. Nitekim Hlristiyan kiliseleri arasinda birlik ara- ylgini ve qabalarini ifade eden "~kiimenik Hareket" ad1 geqen birligin onciiliif$nde baglamgtlr. Katoliklerin bu siirece kanllrni daha sonra olmugtur. Biitiin bu qaligmalara r a m e n Hlristiyan diinyasindaki bo- liinmiigliif$ ortadan kaldirmanin qok zor oldu@ anlagilmigtir. Nite- kim Kutsal Metinler, Apokrifler, Kilise'nin Yapisi, Kurtulug, Sakrament- ler, Meryem, A'raf ve Papanin Yanilmazli~i konusundaki temel doktrinel ihtilaflar hala devam etrnektedir.

Katolik Kilisesinin sahip oldufju kurumsal yapi, onu di$jer Hlristiyan mezheplerinden aylran en onemli ozellklerden biridir. Bu yap- en iis- tiinde "1sa7m VekW ve "Pems'un Halefi" olarak kabul edilen papa bulunmaktadlr. Papal&, tar& geligimi dikkate h d i & n d a giiciinii onernli olqiide arttlrrmg bir kurum olarak kargmza ykmaktadlr. Papa'm ve Pa- pal& Miiessesinin tarih iqinde kazandi& onemli konumun I. Vatikan Kon- sili'nde h a n kararla desteklenmesi bu konudaki tarhgmalan sona erdi- rememig hatta daha da armnugar. Bu qahgmada Papa'm y a r u l m a ~ ~ mahiyeti, smrlan ve Katolikler nazamdaki yeri ele hacakhr . Bu amaqla once Papal& kurumunun tarihi geligimi hakkmda bilgi verilecek, daha sonra da paparm yandmazh@ konusundaki tarugmalar ortaya konula- cakhr. Bu konudaki tarhgmalann bilinmesi, Miisliimanlam Hlristiyan diinyasmdaki geligmelerden haberdar olmasma ve dinler arasi iligkiler/ diyalog siirecine bilinqli olarak katilmasma katlu saglayacaktur.

1. Pap& Kurumunun Tarihi Gefiqimine Gene1 Bir Baluq

~ngihzce7de "Pope'' olarak ifade edilen Papa kelimesi, "Baba" a n l a - na gelen Latince "Papa" ve Grekqe "papas" kelimelerinden tiiremigtir. Ka- tolik teologlar tarafmdan Papa'ya "H~ristiyanlann babasi" u n v m veril- mig ve aynca "BagpapazU, YadmazU, Evrensel Giiq" gibi unvanlar da

onunla il@ olarak kull&gur2. Katolik anlaylgta Pap& kurumu 1sa'- m yerine vekil olarak blraktl@na i n d a n havari Petrus'un makarmdu3. Katolik Kilisesi hiyerargisinde piramidin tepe boliirnunu piskoposlar olug- turmaktadlr. Roma piskoposu (Papa) ise bu piramidin zirvesinde yer al- maktalr. Siyasi niifuz soz konusu oldu-da da piskoposlar yine yoneti- rnin temelini olugturmakta, Papa ise bu siyasi yaplm hiikiimdan konu- munda bulunmaktadlr. Yonetimde piskoposlam iizerinde bagpiskoposlar, metropolitanlar, pap& elqileri ve Papa bulunmaktalr. Papamn, "Ponti- fex Maximus", "Supreme Pontiff", "Holy Fahter" gibi unvanlara sahip ol- mas1 da gostermektedir ki o yonetimde yer alan herkesin uzerindedir. Ki- lise hiyerargisindeki bu iistiinlu@iniin y m d a Papa, "Barn Patrig', "1tal- y a ' m Bagpiskoposu", "Pisa ile Capua arasi bolgenin metropolitam", "Ro- mahn Bagpiskoposu" u n v a n l m da tag~rnaktadlr.~

Peki bu kurum bu kadar onemli bir konuma nasil ve hangi faktorle- rin etkisiyle yukselmigtir? Bilindia gibi havarilerin lideri ol&ak lanse edilen Petrus ile gordiie mucizevi bir vizyonla bu yeni dine giren Pavlus, Hlristiyanh& yaymak iqin faaliyetlerde b u l m u g ve imparatorlu&n bagkenti olan Roma'da oldiiriilmiiglerdir. Sonraki donernlerde Roma, imparatorlu&n bagkenti olugunun y m d a bir de bu iki onemli gahsiyetin me- z a r l m burada olmasi hasebiyle bir ustiinliik payesi h g ve diger kiliselerin fk.ir damga& bir makam haline gelmigtir. Nitekim 180% ylllarda Irenaeus, Roma'da, Petrus ve Pavlus'un kilisenin kuruculan o l d u k l m ilan emig, sonraslnda ise bu ozellirnden dolayl "ustiin otoritesi nedeniy- le biitiin kiliselerin Roma Kilisesiyle uzlagmasi kaqmlmaz bir durumdur" ifadeleriyle Roma'm tek otorite oldu&nun alm qizrnigtir5.

Katolik doktrinine gore Roma'daki kilisenin ilk piskoposu Petrus'tur ve ondan soma da Kilise hep tek bir piskoposluk tarafmdan yonetilmigtir. Petrus'tan soma Roma kilisesine bagkanhk eden uq isim Lhus (64-79); Cletus (Anacletus) (79-90) ve I. Clement'tir (90-99). Bunlar Petrus'tan sonraki ilk uq papa saydxlar, havarilerden sonraki kugaktanlrlar ve onla- nn Petrus'u bizzat gormug olduklan kabul e d W . Nitekim 111. yiizyhm

2 Raphael M. Huber, "Pope", Vergilius Ferm, An Encyclopedia of Religion, New Jersey 1959, 598.

3 Sinasi Giindiiz, Din ve hanq Sozliis, Vadi Yaymlan, Ankara 1998,301. 4 Elizabeth, M. Lynskey, The Government of the Catholic Church, USA 1952,31-32. 5 Thomas, P Rausch., The Roots of the Catholic Tradition, Wilmington 1986,164; Raphael M.

Huber,a.g.m.,598. 6 Coban, Bekir Zakir, Gegni~ten Giiniimiize Papa&, hsan Yaymlan, istanbul2009,38.

baglannda yazllrmg olan "Adversus Marchionem'' adh giirde, Petrus'un, sadece kendisinin oturdujju kiirsiisiinu (cathedra) Linus'a devrettijji an- latllmaktad~.~

Petrus'un bu o n e d goreve bizzat isa tarafmdan getirildijji, bu yo- niiyle bizzat ~sa'nm Petrus'u vekil olarak atadla diigiincesi Katolik teologlar araslnda yaygm bir kanaattir. Teologlar buna delil olarak Yeni Ahif- te yer alan bazi ifadeleri gostermektedirler. Yeni Ahit'te Petrus'un imaji ile il@ onemli ipudan bulunrnaktadu: 0ncelikle o, 1sa tarafindan ifade edilen bir sozden dolay insan avlayan biiyuk Hxistiyan olarak a . g , sonraki donernlerde onun qobanll.k8 ve o@eticilik9 gorevleriyle de and&& gorihiigtiir. 0te yandan Matta incilinde o, biitiin kilisenin tek lideri ve ~ s a ' m , kralhm anahtarlamu kendisine emanet ettijji g&s olarak anla- t1lrnaktadlr.l0 Bunun y m d a o, ozel vahiy alanll y d g obetilere kargi dam Hlristiyan inanclllln aqlklaycisi ve kutsal kitapta yer alan kehanet- lerin yorumcusu olan12, Pavlus ve diger havarilerin, yanhg yorumlann doii;rulanmasi iqin kendisine miiracaat ettijji13 bir g&sm

Yeni Ahit'te, biitiin bu olumlu i m a j l m y m d a onun bazi olumsuz i m a j l m bulundumu da belirtmek gerekmektedir. Nitekim o, ha'- yl slk slk y d g anlayan zaylf ve giinahkh bir g&s olarak da tarif edilmektedir.14Aynca onun 1sa'yl ink& ettijji, ancak sonraslnda pigman olup kendisini diizelttijji de ifade edilmigtir.15

Yeni Ahit'te Petrus ile ilgdi yer dan bu gibi olumsuz imajlar bir tarafa blrakhp ona yonelik olurnlu ifadeler incelendimde bile, 1sa tarafindan ozel bir gorevle gorevlendiddi@ne dair kesin bir delil bulmak m W n goziikmemektedk 0te yandan Petrus'un yerel bir yonetici veya buradaki kilisenin piskoposu olarak gorevlendiddime dair hilbir delil de bulun- mamaktadlr.16Yeni Ahit metinleri ve tarih Petrus baglammda yeniden in- celense de, halen devam etmekte olan kilisenin en iist otoritesi olma nite- lim Petrus'un bizzat kendisinden kaynaklanmadi& anlagrlmaktadu: Ancak bu konuda agamalr bir geligmenin oldujju soylenebilir. Petrus ile

7 Raphael M. Huber, a.g.m., 598. 8 Yuhanna, 21:15-17 9 I. Perms, 5: 1-11. 10 Matta, 16:18-19. 11 Resullerin &leri, 10:9-16. 12 I. Perms, 1:20-21 13 II. Perms, 3:15-16 14 Markos, 8:33; Yuhanna, 13:6-11 15 Yuhanna, 21:15-17 16 Rausch, 164

iligkilendirilen imajlar, Yeni Ahit doneminde onun oneminin artumi gostermektedir. Ayru geligim, diger havariler ve Pavlus iqin soylenebilirse de Petrus'un konumu digerlerini geqmigtir.17

Yeni Ahit doneminin sonlannda Roma Kilisesinin diger kiliselere tali- mat verdime dair birkaq ornek vardlr. Mesela Petrus'un I. Mektubu, Ro- ma'dan, Petrus'un ismiyle muhtemelen 80% ylllarda Anadolu'da bulunan bir Hlristiyan gruba yazilrmgm. Bir diger ornek de Korint Kilisesine o a t vermek iqin yaklaglk 96 yihnda Roma Kilisesinden gonderilen I. Clement Mektubu'dur. Sunu da ifade etmek gerekir ki o donemlerde Roma Kilisesi bir piskoposlar grubu tarahdan yonetildig iqin bu mektubun yazan bir kigi deudir. Fakat Roma kilisesinin, yo1 gostererek ve talimatlar vererek digeer, kiliselere havarilere ozgii bir ilgiyle yaklagtla anlagllmaktadlr. Nite- kim Antakyah Ignatius beg on yll soma Romdara yaz&& mektupta bunu "digerlerine siz o&ettiniz2' ifadeleriyle dile getirmigtirls.

Sonraki yiizylllarda Roma Kilisesinin onemi giderek daha fazla art- rmghr. Roma, hpara to r lum bagkenti ve d i i n y m en genig gehri, ayru zamanda en etkili Hlristiyan merkezi haline gelrneye baglarmg, ilk beg yuzyil boyunca Roma'm diger kiliselere kesin iistiinliia giderek kabul edilmigtir. Roma kilisesi bu i i s t i in l i i~ i i uzakta bulunan diger kiliselere miidahale ederek, teolojik taragmalarda taraf tutarak, doktrin ve ahlaka miiteallik meselelerde dmgllan bir merci haline gelerek ve pek qok konsile temsilciler gondererek sa~larmgm. Zamanla Roma, miiracaat edilen en yiice mahkeme ve tiim diinya kiliselerini birlegtiren ana unsur olarak kabul edilmigtir. Nitekim ikinci ve iiqiincii yiizydda pek cok ortodoks ve heterodoks o&eticinin Roma'da ikamet etmeye baglamasi ve Roma Kilise- sinin, havarisel gelenem tagiylcisi u n v m tammas1 bunun gosterge- sidi.~'~

Pontif kelimesi baglangqta Roma imparatorlarmn dini bir unvm olarak k d h k e n , V. aslrdan itibaren bu unvan piskoposlan ifade etmek iqin de k u l l h a y a bag lmgm. Piskoposlam bag1 olan papaya da 'Yuce Pontif' denilmi~tir. Papa bugunkii durumda Vatikan site devletinin bagidlr.20Goriildii~ gibi Papa zamanla, kirnsenin kendisine kargi geleme- d ig bir kral haline gelmig ve tiim giiqleri kendisinde toplarmgm. 0, soya

17 Rausch, 163 18 Coban, 38; Rausch, 163 19 Rausch, 164 20 Mehmet A y h , ''Vatkin Ruhani Devletinin idari~aptsl", Diyanet & Dergi, Ankara 1997, C.

33, S. 4, 3.

bagh olmaylgi ve kilise disiplinine tabiiyetiyle monqik bir kraldan ayd- maktahZ1

Orta qailarda papal&, kendi konumunu ve kiliseyi imparatorlardan korumak iqin mucadele ederek buyuk bir giiq haline gelmig ve Bah siya- setine mudahale eder bir konuma yukselmigtir. Do& kiliseleri din adarm s d esaslna bagW&m siirdiiriirken Roma, sekiiler yoneticileri kendisine omek alarakve giicunu kanuni bir hale getirerek gittikqe daha da monar- gik bir hale gelmigtir. Do& kiliseleri Roma'm itibar yonuyle u s t i i n l u ~ i i kabul etmesine ramen Roma'm mutlak giiq oldu& ve butiin kiliseleri baglayan kanunlar 01ugturabileceB dugiincesini reddetmiglerdir. Son ko- pugun yaganacaa 1054 ydma kadar Do& ile Bah arasmdaki iligkiler su- rekli bozulmaya devam e tmi~ t i r .~~

Papa yasama, yiiriitme ve yarp o r g a n l m bagidlr. Nitekim papah- &n nigm ve onur igareti olarak talctla ve adlna "tiara" denen uq kath taci, onun doktrin, yonetim ve yargilama giiqlerini si~ngelemektedir.~~ 0, giiq ve papazbk olarak diger piskoposlara denk ama bir obetici, yonetici olarak en ust derecededir. Papa, kilise disiplininin kaynaa oldu& kadar ahlaka ait konulann obeticisi ve geleneklerin elegtiricisidir. Onun yasa koyuculu&, belirli bir bolge ile ilgdi olmasmdan qok butiin kilise ile ilgi- lidir. Gene1 yasa koyucu olarak papa gunlan yapabilirZ4:

1. hanqla il@ konularda ex cathedra Wsuden) resmi kararlar ya- ydayabilir.

2. Heretiklere kargi doktrini miidafaa edebilir. 3. 0kiimenik Konsilleri toplama, bask& etme ve erteleme iglerini

yerine getirebilir. 4. 0zel sinodlann hiikiimlerini tahlil edebilir. 5. 0zel veya gene1 kilise yasalanndaki herhangi bir hususu ortaya

koyma, de@gtirme ve durdurma iglerini yerine getirebilir. 6. Kutsal gunleri veya kilise bayramlamu duzenleyebilir. 7. Oruq gunlerini veya periyodunu belirleyebilir. 8. Yeni ritler ortaya koyup eskilerini iptal edebilk Ancak Paparun

ritler uzerindeki bu etkisi, ona yeni bir sakrament iiretme veya var olan bir sakramenti feshetme yetkisini vermez.

21 Lynskey, 33 22 Rausch, 166 23 Raphael M. Huber, a.g.m., 598. 24 Lynskey, 33

Paparm yiiriittii@ iki onemli husus vardu. Bunlar, &enin diinyanm her tarafinda miiesseselegmesi ve geniglemesi ile dini ibadetlerin aqlk ve safiyeti bozulmarmg gekilde muhafaza edilmesi faali~etleridir.~~ Bunun ya- rmda Papa okiimenik konsillere bqkarhk edel; onaylar ve kiliseye ait tiim kararlan uygular. Boylece Papa, kilise h a y a m tiim gubelerinin koniroliinii e h d e tutar. Piskoposlann atanmasl ve t e f i gibi konularda da o ~etkilidir?~

Katolik Hlristiyanlirn merkezi idare tegkilatm bulundu$ju yer Vati- kan'dlr. Buray onemli yapan husus, havarilerin lideri olarak kabul edilen Petrus'un, idam edildikten soma buraya gorniildii@ geklindeki kanaattir. Bu $maat, s6z konusu bolgenin kutsiyet kazanmasma, burada birqok kilise ve miizenin kwulmasma sebebiyet vermigtir. &x kilise binasnun da Ko~stantin (325-340) tarafindan burada inga edildiB belirtil~nektedir.~~

Katolikler bir ilahi kanundan bahsetse de, Pap& sonuqta seqirnle ge- linen bir makamdx. Tarihi siireqte Roma Kilisesinin iki farkb tarzda idare edildiB goriiliir. Kilise ilk donemlerde bir heyet tarafindan yonetilmig, sonra tek bir piskoposun idare ettig donemler yqanrmgur. Paparm s e m de tarihi siireqte farkh tarzlarda uygulanmqtu: Bqlangqta Roma'daki din adamlan tarafmdan seqilen Papa, sonraki donemlerde sadece kardinaller tarafmdan seqheye b q l ~ u r . 2 ~ Kardinaller se@ iglemini, 1274 II. Lyon Konsilinde a h a n karar gereg "Konklav" a& verilen kapah celse toplanttla- nyla gerqeklegtirir. Konklav, P a p m oliimiinden sonra onuncu giin topla- nu: Konklav toplanttlmda P a p m , seqilebhesi iqin oylann iiqte ikisine sahip olrnas~ gerekmektedir. Her kardinalin Konklav armda kii& bir qahgma odas~ vardlr ve hiqbir kardinal &ganyla haberleqme i m k h a sahip dewdir. Oylama sonucunda yeterli oya ulqamama durumu, dgandakilere siyah dumanla du-ur. Papa se@di@nde ise bu durum beyaz dumanla duyurulur. Papalar oliinceye kadar bu makanu iggal ederler. Ancak papa isterse istifa edebilir. Nitekim tarihte bunun orneme rastlanmq, 5 Ternrnuz 1294'te papa seqilen V. Celestin 13 A r m 1294'te istifa etn~igtir?~

2. Paparun Yanllmazh& Konusundaki Tartrqrnalar

Kendisine yuklenen imaj ve unvanlarla adeta insaniistii bir giiq haline gelen papa ve onun konumu giiniimiize kadar pek qok tartlgmaya konu

25 Lynskey, 34 26 Raphael M. Huber, Fern, a.g.m., 599. 27 Aydm, a.g.m., 3 28 Coban, 226-227. 29 Aydm, a.g.m., 4

olmugtur. Siiphesiz bu tartlgmalarm en yo&nu, onun ymilmaz, hatadan muaf olmas~ gibi niteliklerin kendisine atfedilmesiyle y q a q h r . Zira q o h peygamberin bile hata yapabilirli- kabul edildiy bir yerde papa gibi nihayetinde seqimle igbagma gelen bir i n s m hatadan muaf ilan edilrne- sine hem Protestan ve Ortodoks teologlardan hem de bazi Katolik teologlardan ele~tiriler gelmigtir.

Gene1 o l d yamha& (infallibility), '%atadan muafiyet" olarak tanunlanmakta ve giiniimiizde en yaygm olarak Roma Katolik Kilisesi ile ozellikle de Papa ile iligkilendirilmektedir.30

Papa'nm yandmazh& konusundaki tarhgmalara gegneden once bu doktrinin ortaya qkxgryla ilgih ~ u l l i v k m hamlath& bazl hususlara dikkat qekmekte fayda vanh:

1.0kiimenik Konsillerin y&azh& ile il& Kst iyan literatiiriin- de 9. yiizyda kadar herhangi bir gey yer almamaktah.

2. Paparm ymilmazh&, Do@ Ortodoks Hxistiyanlan iqin hiqbir zaman iman konusu olmarmgtu.

3. Paparm yamhazhB, Baa Hxistiyd@nda sadece 13. yii- son yansmdan itibaren konugulmaya baglanrmgtlr.

4. Bahda bu mesele 13. yiizyd ile 19. yiizyd arasmda qok fazla tartl- g ~ h g ve 1870 I. Vatikan Konsilinde tandanmasryla evrensel olarak Roma Katolik Kilisesi tarafmdan kabul gonnugtiir. 31

Yukmdaki tespitler dikkate h & @ n d a ymilmazltk konusunu okiimenik konsillerin yamhazh& ve p a p m yamlmazh& geklinde iki lu- smda incelemek, konunun anlagllmasi balurmndan faydab olacakhr. 0n- celikle belirtilmelidir ki okiimenik konsillerin ymilmazhg meselesinde temel varsaym, tiirn piskoposluk suxfkm yanlig bir fikir iizerinde birleg- melerinin irnk&srzh&dlr. 0kiimenik Konsillerin yamhazh&, Kutsal Ru- hun ozel rehberliy hatta vahiy-ilham olgusuyla izah edilmigtir?2

~kiimenik konsillerin yamlmazh~ndan bahseden ilk kigi, 9. yiizyll- da yagayan, kegig ve piskopos unvanlanna sahip Theodore Abu Qurra (M.S. 820) olmugtur. 0, konsiller uzerine yazdl& bir incelemede "Ciinkii Ruhiilkuduse ve bize iyi goriindii ki, icab eden gu geylerden fazla iizeri- nize yuk koyrmyalm" (Resullerin igleri 15:28) ciirnlelerini deli1 gostererek okumenik konsillerin, Kutsal Ruh'un gozetiminde yapddi@u, do-

30 Francis Gerald Ensley, "Infallibility", Vergilius Ferm, a.g.m., 369. 31 Francis, A. Sullivan, Magistenurn: Teaching Authority in the Catholic Church, Paulist Pres

1983,82 32 Sullivan, 87

layslyla Gkiimenik konsiller tarafindan resmen ilan edilen dokninin tamamen do&u oldu&nu, zira Kutsal Ruh'un yadmaya izin vermeyece@li ifade et~nigtir.~~

ijkiimenik konsillerin Bah'daki geligimine baluldianda agamali bir siirecin varha goze qarpmaktadlr. Do& ile Bah'm tam manasiyla kop- rnasmdan soma Papa 11. Callistus'un qabsiyla 1123 ylllnda I. Lateran Konsa toplamgtw. Baa Kilisesinin genel konsiller serishh ilki olan bu kon& 11. Lateran (1139), 111. Lateran (1179), IV. Lateran (1215), I. Lyon (1245), 11. Lyon (1274) ve Viyana Konsili (131 1-1312) olmak iize- re alu konsil izlemigtir. Bu konsillerde papa vurgusunun qok b a s h ol- d ~ & kabul edilmektedir. Kararlar Papa tarafmdan a 1 m g ve bu konsiller papalara ozel bir konum kazandmgm. Aynca irnan konusunda onun hata yapmayacaa ~urgulanrmghr.~~ 14. yiizydda far& bir sorun dile getirilmigtir. Konstans Konsilinde, bir genel konsile en ust makamda bulunan paparun rm yoksa piskoposlar, teologlar, hukukqular gibi onemli gah- siyetlerin tiimunun ortaklaga bagkanllk etmesinin mi gerektijji tamgll- migur. Basel ve Floransa Konsillerinde ise paparun otoritesine karg baz~ tepkiler dile getiril~nigti?~.

1054 ydmdan itibaren papal& o@eti otoritesi ve nihayet paparun yarzllmazha olgusu, Bah7ya has bir fenomen haline gelmeye baglarmgm. Nitekim 13. yiizydda 11. Lyon Konsilinin ifadeleri ve Aziz Thomas Aqui- nas'm goriigleri paparun o@eti otoritesini vurgulamgm. Ancak bunlardan her ikisinde de paparm yardmazha noktasma henuz gelinmedijji kabul edilmel~tedir.~~ Nitekim Thomas Aquinas " h a n ile ilgih sorulann nihai cevaplaylcisi oldu& iqin onlar sa@m bir inanca sahip olmahdlrlar" ifa- desini kullanrmg fakat y h a z h k t a n bahsetmemigtir.37

Paparun y&azh& d o k W i n , iiq agamah bir temele dayandla belirtilmekxedir :

1. Tann hata yapmayacaa iqin onun bir ifadesi veya hilanu de y d - maz olmal~h,

2. Tann onun yadmaz hakikatinin k o m a s ~ ve o@etilmesi gorevini kiliseye tevdi etrnigtir. (Matta, 28: 18-20; 16:18; Resullerin 1gleri,15:28).

33 Coban, 285; Sullivan, 85 34 Sullivan, 88-89 35 Sullivan, 88-90 36 Sullivan, 90 37 Norman L. Geisler and Ralph E. MacKenzie, Roman Catholics and Evangelicals: Agreements

and Differences, USA 2004,205

18 • DİNİ ARAŞTIRMALAR

3. inancın saflığının muhafazası için iman ile ilgili kararlarm en üst otorite tarafından alınması gerekmektedir. Bilindiği gibi bu otorite, I. Varikan Konsili (1870) kararı gereği açık bir şekilde papaya verilmişt:if38 •

Papanın, iman konulannda onlara Tanrı tarafından görevlendirilen bir rehber ve bir otorite olduğuna inanmak bir Katalik doktrinidir. Bu yüzden Katolikler, Tanrı tarafından görevlendirilen bir şahsın İnciilere aykırı bir hüküm ortaya koymasına Tanrının izin vermeyeceğinden emindirler. 39

19. yüzyılın başlannda sadece Fransa'da değil, Kuzey Avrupa ve Kuzey Amerika'da papanın yanılmazlığına karşı şüpheyle yaklaşan hatta inkar eden bir tutumun yaygın olduğu kabul edilmektedir. 19. yüzyılda çeşitli faktörlerle bu konuda bir tavır değişikliği yaşanmış ve Katalik piskoposların büyük çoğunluğu papanın yanılmazlığını bir iman doktrini olarak kabul etmişlerdir. I. Vatikan Konsilinde bu karann alınmasında teolojik olmayan faktörlerin etkili olduğu da kabul edilmektedir. Yanılmazlık doktrini, Fransız İlıtilali ve Protestanlıktan kaynaklanan özgür düşünce ve liberalizm gibi kilisenin tehlikeli gördüğü fikirlerin bir panzehiri olarak düşünülmüştür. A. B. Hasler'e göre Papa IX. Pius'un haksız baskıları da bu düşüncelere dayanmaktadır. Ona göre konsil yanılmazlık doktrini ile ilgili kararı serbestçe ve özgürce almamış tır. 40

19. yüzyıl boyunca papanın yanılmazlığını en fazla savunan kişiler, P. Balerini, A. Muzzarelli gibi İtalyanlar olınuştur. Bu yüzden bu konuda bir düşünce akımı oluşturulmuş ve bu akımının savunuculanna "Alplerin ötesinde yaşayan" anlamına gelen "ultramontane" denilıniştir. Bu andan itibaren "ultramontanizm" tabiri, Papanın mutlak otoritesini fazlasıyla isteyen zümrenin düşünce sisteminin adı olınuştur. Bu cereyan 19. yüzyılda Fransa, Almanya, Avusturya ve İngiltere'deki Katalikler arasında hızlı bir şekilde yaygınlık kazanmıştır. Bu durum, papanın ruhani krallığının ifade edilınesinin, Katalik Kilisesinin geleceği açısından en güvenilir düşünce olarak görüldüğünü ortaya koymuştur.41

1870 I. Vatikan Konsilinde, Petrus'un evrensel kilisenin yönetimi konusundaki üstünlüğünü Mesih'ten aldığı, bu üstünlüğün Roma Kilisesinde Petrus'un yerine geçen kişilere de intikal ettiği ve Roma piskoposunun sadece inanç ve ahiakla ilgili konularda değil, bütün dünya kiliselerinin yönetim ve işleyişi ile ilgili meselelerinde tam ve yetkin güç olduğu vur-

38 Francis Gerald Ensley, "Infallibility", Vergilius Ferm, a.g.e., 369. 39 Sullivan, 96 , 40 Sullivan, 94 41 Sullivan, 94

gulanrmgtlr. Son olarak konsil, papanm ex cathedra Wsiiden) konugtu- $&I zaman ve llinanq veya ahlakla ilgh meseleleri t d a r k e n ilahi kurta- n c m liitfuyla yandmazhga sahip oldu&nun ilan e tmi~t i r .~~ Bu konsil, Roma piskoposunun iman ve ahlak ile ilgh konulardan bahsederken tiim Wstiyanlan ilgilendiren bir doktrini tarif etmeyi amaqla&@nda, Evren- sel kilisenin ruhani bagkm olarak gorevinde iken (ex cathedra), onun hiikiimleri hataya kargi ilahi garanti a h a almm~gtlr.~~ Soz konusu konsilin son boliimii paparm yandmazh& meselesine aydmg ve konu gu ifa- delerle dile getirilmigtir:

Roma piskoposu, tiim Huistiyanlann bilgini ve papazi olarak dogma- tik bir gekilde konu(jtu$&I zaman, yiice Apostolik otoritesi gerewce, iman ve ask konusunda bir doktrinin evrensel kilise tarafindan kabul edilme- sini belirlemig, Aziz petrus'un (jahslnda kendisine vaat edilmig olan ilahi inayetle o, bu yandmazliktan yararlanrnaktadr. Kutsal kurtanci, kilisenin iman ve ahlak doktrinini belirleyerek buna sahip olmasuu istemigtir. Neti- ce olarak Roma piskoposunun (papa) yandmazh& kilisenin nzasi olmasa bile deBgtirilemez44.

Bir Katolik doktrini otoritesi olan Avery Dulles, "ex cathedranm ne oldu&nu izah etmeye q&qmg~. Dulles, yandmazh@n bir gartl olarak zikredilen "ex cathedra" m kapsamm gu gekilde ifade etmigtir:

1. Biitiin Hlristiyanlann en yuksek papaz ve o$etmeni olarak gorevini yerine getirmelidir.

2. En yuksek havarisel otoriteye uygun olmahd1.r. (Peter'in halefi olarak)

3. Bir inanq ve ahlak doktrini belirlemelidir. 4. Herkes tarafindan kesinlikle kabul edilen bir doktrin tanzim etme-

lidir.45 Baglangqta Papa IX. Pius'un "Syllabus of Errors" a& genelgesinde

de goriildii# gibi papanm y a r d m a ve suqlarna konulannda da y d - maz oldu$&I (jekhde bir algilarna varken, bugiin hiqbir Katolik teolog I. Vatikan Konsilinin t d a & & k a v r m bu kadar da genig k a p s d oldu&mu diigiinmemektedir. Sullivan's gore, p a p m yandmazh& doktrininin savunulabilir bir doktrin olabilmesi iqin en azlndan kigisel goriigleri

42 Rausch, 167 43 Francis Gerald Ensley, a.g.m., 369 44 Norman P. Tanner, Decrees of the Ecumenical Councils, Georgetown University Pres 1990,

815 45 Geisler and MacKenzie, 205

ile gorevi gereg o&etileri arasmda ve resmi t d a m a l a n y l a diger o&e- tileri araslnda aynm yap~lrnalidn.~~

, I. Vatikan Konsilinin papamn yadmazhSj;l ile il@ t d a m a l a n okiimenik bir problem olarak kalrmgt~r.~~ Bu, giiniirniiz kiliselerinin bo- liinmelerinde en biiyuk faktor olrnasa da en karrnaglk ve hassas konulardan biri oldu@ a q W , Katolik teologlann onemli bir h s m , k i l i s e l e~ yadmazhktan ne kastettiB konusunda ciddi kafa kanq&l~& yagad15 bilinmektedir. Bununla birlikte, pek qok Protestan ve Katolik farkh diigiinse de Katolik Kilisesinin yanrlmazhk dokninini olduha s m h bir gekilde ta- w a d & ileri siiriilrnektedir. Bu konudaki diigiinceler genel olarak goyle ozetlenmektedir:

1. I. Vatikan Konsilinin t d a m a s l , dikkatli bir gekilde smlandml- mgm. Yanilmazlik, havariler arachByla dagalan imanla ilg~.E vahiy veya emanetin samirni bir gekilde agklanmas~ konusunda papaya verilen yet- kiyi ifade eden Tann vergisi giiq olarak anla&. 0, yeni vahiy iiretme konusunda hiqbir giice sahip deadir. Papa, yahzca ex cathedra W s i i - den), en yuksek otorite olarak konugtu& zamanlarda yanilmazdu: Onun opetisi inanq ve ahlak ile il& o h a h ve biitiin kiliseyi ilgdendirmelidir.

2. Yanilmazhk doktrini a shda kiliseden ayn olarak papa iqin d e a , tiim kilise iqin olugturulrnug bir doktrindir. Nitekim 11. Vatikan Konsilinde kilisenin y d a z h k s l f a m kullanrlmasmda tiim piskopos suufhm yet- kili oldu@ aqddanrmgtlr.

3. Herhangi bir teolojik goriig veya inanq formiilasyonu gibi, I. Vati- kan Konsilinin yanilmazhk o&etisi de tarihle kaylthdn ve bu yiizden de yeniden yorumlanmaya aqdcur. Ciinkii bu doktrin, formiile edildi& donemin s m h bilgisiyle, bu t d a m a y l gerektiren ozel gartlarla ve deBge- bilen kavramlarla ifade edilmigtiF.

ir gekilde konugmasm sa$jlayan kriterler sadece biitiin Katolikler arasmda genel kabul gonniig

de deadir. Nitekim bu kriterleri paparun yadmazls@ doktrinine uygula- maya qaligmak oldukqa zordur. o rnew, papa Galileo'yu aforoz ederken veya heretik bir o&eti vazederken yadmaz degdi denilrnektedir. Bu durumda paparun hangi durumlarda gerqekten yamlmaz bir 4ekilde hareket ettimden nasd ernin olunacaktlr. Eger bunu kesin olarak belirle-

46 Sullivan, a.g.e., s. 98 47 Bkz. Ahmet Hikmet Eroglu, dkiimenizm ve Fener Rum Panikhanesi, Aziz Andac; Y., Ankara

2005, 115-120. 48 Rausch, 171-172

mek zor ise, bu durumda yanllmazllk doktrininin faydasmdan soz edile- bilir mi? Bu konudaki tamgmalar yandmazllk doktrinhh sa zorlaqmaktadlr.

Katolik teologlar, Papanm yandmazlrma, Kutsal Kitaptan ve "gele! nek"ten deliller getirmeye qahgmaktadlr. Kutsal Kitaptan getirdikleri de- lillerin ilk slrasmda, fsa7nm "Ben de sana derim ki: "Sen ~etrussudve ben kilisemi bu kayanm iizerine kuracam. Ve oliiler diyannin kap1lanyonu yer~meyecektir"~~ ifadeleri yer almaktadlr. Katolik teologlar, fsa'nm burada Petrus'a biiyuk bir yetki v e r d i w ve bu yetkinin Petrus'un gorevini devam ettiren ~&slara da intikal edeceg diigiincesini dile getirmektedirlef Ancak mesele biraz irdelendimde bu ifadenin yadmazl.Ik konusuna deli1 olamayacag fark edilmektedir. Zira ilk olarak burada kastedilen "kaya" kelimesinin yay@ olarak benimsendig gibi Petrus'a d e w de ~ e s i h ' k igaret ettig noktasmda ciddi goriigler ~ a r b . ~ O Aynca kaya ifadesiyle kastedilen, yaygm olarak benimsenen gekliyle Petrus olsa bile o, pek qok kiIise babasmn igaret ettia gibi kilisenin temelindeki tek kaya de$dir. Ni Petrus'a verilen ozellikler diger havarilere de veril~nigtir.~~

0te yandan Petrus'un Yeni Ahit'teki konumu incelendi Katoliklerin iddia e t t i w aksine havariler arasmda egsiz bir konuma s a p olmadi@ goriiliir. N i t e h Petrus, Pentecost giinii ilk resmi vaazi vermesi- ne r amen "Resullerin fgleri" kitabmn bazi luslmlannda onun, havarilerin bag1 olmaktan qok "en y d m havarilei'den biri olarak t d a n d i g go~ilmektedir.~~ A p c a Pavlus'un mektuplannda gegen bazi ifadeleiin, Petrus dahil biitiin havarilerin Pavlus'tan daha agag derecede oldub-in: tibam v e r d i w ileri siirenler bulunmaktadlr. Ciinkii Pavlus, vahyini df- ger havarilerden bams iz olarak aldifjmI,53 Petrus ile aym seviyede oldu-

ve hatta vahyinin Petrus'u 1Uzdlrd1fjmI~~ iddia etmigtir. Bunun yanmda misyon iqin Samarya'ya Petrus ve Yuhanna'nm gonderilmig olmasi da Petrus'un en yiice havari olmad@na igaret etn~ektedir.~~ Yine " ~ e i d l e l rin fgleri" kitabmn biiyuk boliimiiniin Pavlus'a dikkat qekmig olmasi da Petrus'un en iist havari olmadi&m gostergesi kabul edilme

49 Matta, 16:18 50 Geisler and MacKenzie, 207 51 Matta, 18:18 52 11. Kor. 12:ll 53 Gal. 1:12; 2:2 54 Gal. 2:8 55 Gal. 2:ll-14 56 Resullerin igleri, 8:4-13

Bazi teologlara gore, 49 veya 50 y h d a yap~lrmg olan Havariler Kon- sili'nde Petrus'un havarilere hitap onun diger havarilerin onderi o ldumu ortaya koymamaktadu. Zira bu konsilde Anan kararlar, "biitiin kilisenin onaylyla" ~lugturulmugtur.~~ Aynca pek qok bilgin, son sozleri soyledig iqin konsile Petrus'un dew, Yakup'un bagk& e t t i w diigiin- mel~tedir.~~ Nitekim Petrus'un kendisinin de kabul ettiB gibi o, "kilisenin papazi" dew de sadece ludernli bir papazclx60 Yine o, herhangi bir havari oldu@nu ifade ederken hiqbir yerde "belirli bir havari" veya havarilerin lideri oldu&mu iddia etme@tir. 0 elbette havadere liderlik Fakat bunu kilisenin ana unsuru olarak d e a , Yakup ve Yuhanna ile birlikte kilisenin ana unsurlarrndan biri olarak yaptl- kabul etmek gerekmekte- d*'.

Petrus'un ilk donemlerde kilisedeki konumu incelendiwde, onun herhangi bir y&a& iddiasmda bulunmadi$$ ifade edilmektedir. As- lmda "y&az" kelimesinin Yeni Ahit'te yer almarnasi, sadece buna pa- ralel kelimelerin veya ibarelerin yer almasi, herhangi bir gahsm yarul- mazhba dew, yahzca Yeni Ahit'e igaret e t t ime delalet etmektedir. isa'nm "Kitap boz~larnaz"~~ ve "Gok ve yer geqip gitmeden, her gey vaki oluncaya kadar, geriatten en kiiqiik bir harf veya bir nokta bile yok olma- yacak t~ ' ' ~~ ifadelerini kullanmasi buna ornek gosterilmektedir. Yine, bugiin papa iqin kullarulan "Kutsal Baba", "En Yiice Piskopos" ve "Mesih'in Vekili" gibi sdatlann Yeni Ahit'te Petrus isin kullanilmadi$$ goriilmektedir, Mesih'in diinyadaki tek vekili olarak Kutsal Ruh kabul edilmektediP. 1sa bunun Petrus d e g , Tann'nm Kutsal Ruhu oldu@nu ifade et~nigtir.~~ Nite- kim Petrus kendisini, 'ludemli havari", "yuce piskopos", "papa" veya "kutsal baba" olarak d e g , "bir havari" olarak nitelemigtir.

P a p m y&azl~& konusunda Katolik teologlann Kutsal Kitap'tan sunduklan diger bir delil de Yuhanna 21 : 15-1 7 boliirnlerinde geqen bazi ifadelerdir. Bu boliimde h a Petrus7a "Kuzulanm~ otlat", " K o y u n l m giit" ve "Koyun lm otlat" demigtir. Katolik teologlq bu ifadelerin, biitiin HI-

57 Resullerin igleri, 15 58 Resullerin igleri, 15:22 59 Geisler and MacKenzie, 208 60 I. Petrus, 5:l-2 61 Geisler and MacKenzie, 210 62 Yuhanna, 10:35 63 Matta, 5:18 64 Yuhanna, 4:16,26 65 Yuhanna, 16:13-14

ristiyan kilisesinin papazi olarak y&az otoritenin sadece Pems'a ve- r i l d i m gosterdime inanmaktadu. Oysa metin iizerinde titiz qahgma ya- panlar bunun qok agm bir iddia oldu&nu diigiinmektedirler.

& olarak, bu boliimde ister yahzca Pems'a isterse biitiin havarilere igaret e d h q olsun burada herhangi bir y&az otoriteye afiqa bir &a- ret yoktur. Burada 1sa'm ilgdendi@ gey, sadece pap- ogeticilik meselesidir. "OtlatmaK', Yeni Ahit'e gore havari olmayan kimselere bile verilen Tann vergisi o$jreticilik (pap&) gore~idir?~ Bir kimse, grubunu uygun bir gekilde gozetmek iqin y&az bir qoban olmak zorunda degdir.

ikinci olarak, Pems'un inananlan y d g yola sevk etmesi ve havari Pavlus tarafindan a~ar lanmas i~~ onun y&az olamayacam ortaya koyrnaktadu. Nitekim Kutsal Kitap, Petrus'un "aqkqa hata e t t i w ve "suq- l u l ~ & ~ ~ ~ u n sabit oldu&nun aq~klamaktadlr. Katolik teologlara gore, bu nedenle Petrus'un, inananlan y d g yola sevk e tmedim ileri siirmek mimkiin degdir. Dolaysiyla bu gekilde onun, kilisenin y&az papazi oldu&nu soylemek miimkiin g~ziikmernektedir.~~

P a p m y&azh& doktrini, bazi teolojik ve tarihi problemlerin oaaya @masma da sebebiyet venn@tir. Teolojik problemlerden en onem- lisi heretik papalar sorunudur. Papa Honorius I (A.D. 625-638), heretik monotelit (Mesih'te yaln~z bir kigilim oldu& diigiincesi) ogetisinden dolay III. istanbul Konsili (680-681) tarafindan mahkum edilmig ve aforoz edil~nigtir.~~ Bu durum, y&az bir p a p m yadabilir oldu@nu hatta heretik bir doktrin vazet t im gostennektedir ki bu qok qeligkili bir olay- du. Pap& agetisinin y&az kabul edildi@ ve doktinel ve etik konularda y d g h k yapmasum miimkiin goriilmedig bir yerde, bir pap& oBetisinin nasll heretik oldu&nu aq~klamak oldukqa zordur.

Bunun y m d a Katoliklerin y&azhk konusundaki iddialan ile il- & ciddi tarihsel problemlerin bulundu& da ileri siiriilmektedir. Kargi papalar problemi olarak bilinen sorun buna ornek gosterilmektedir. Kargi papalar problemi, a p zmanda birden fazla y&az p a p m bulun- mas1 durumunu ifade etmektedir. Kilise tarihinde, orne&e yaklaglk otuz beg kez rastlan&& belirtilen bu durum, yani bir papa gorevdeyken bir de an t i -papm a p anda gorevde bulunmasi durumu, beraberinde pek qok

66 Resullerin ~gleri, 20:28; Heslilere, 411-12; I. Petrus, 5:l-2 67 Gal. 2:ll-13 68 Geisler and MacKenzie, 209. 69 A. 1sra Giingor, Vatkin Misyon ve Diyalog, 37; Francis Dvornik, Konsiller Tarihi 1 W t e n II.

Vatikan'a, 22-23.

soruyu giindeme getirrnigtir. Birbirine kargit iki papa ayru anda nasll var olabilir? Hangisi do@ papah? Y d a z papalann bir listesi ve hatta kimin yanilmaz papa o ldurnu belirlemek iqin y&az bir yo1 da mev- cut olmadiij;l iqin sistemde ciddi bir mantlk hatasi bulunmaktadlr. Dahasi, bu zorluk, y d a z bir papa etrafmda odaklanan bazl gerqek tarihsel olgulara da y a n s m g t ~ r ~ ~ .

Katolik teologlar, sadece bir tane y&az papa olabilecemden dolay gerqekte iki paparun olmadi&m iddia ederler. Fakat bu i d d i m gerqek bir qoziim getirmedig ve sadece teorik bir qoziim onerdig ortadah. Ciinkii inman kiginin hangisinin do@ oldu@ndan emin olmak iqin elinde bir bilrne vasitasl yoktur. Onlam her ikisinin birbirlerini aforoz etmesi her ikisinin de rehberlime giiveni sarsmaktadlr. Bunlardan yalmzca bir tane- sinin gerqek papa oldu&mu iddia etmek, ozellikle iman ve ahlak konulan dikkate almd~&nda uygulamada bu problemi qozmemektedir.

Kilise'nin Galileo Galilei (1564-1642) hakkmdaki yargilamasl tarihe geqen olumsuz orneklerden biri kabul edilmektedir. Galileo'nun kegfi, bilimsel olarak kilisenin de destekledig Batlamyus'a ait yer kiire merkezli evren anlaygm geqersiz kdmaktaydi. Kilisenin Galileo'yu suflamasi ve siirgiin etmesi, bilimsel meseleler iizerine konugmalara bir ara verilmesi- ne sebep olrnugtur. Muhtemelen Kilise do&xlu&nun ispatlanabileceg korkusuyla evrim teorisine inanrnaya izin vererek onu yargilama konusunda isteksiz davrmgme71

Galileo, teleskopu ile golden inceleyerek d i i n y m d e w de giinegin giineg sisterninin merkezi oldu& geklindeki Kopemik goriigiinii benimse- rnigtir. Tabi ki bu, Roma Katolik Kilisesinin kabul ettig diinya merkezli bir evren anlaygum benimsendig hakim teolojik diigiinceye zim. Galilee'- nun, 1613'te yazdiB Letters on Sunspots a& eser kilise qevresinde Kut- sal Kitab'a aykm 01dufj-u kanaatiyle tepki qekmigtir.

1616'da Kopernik teorisi Roma'da suflu bulunmugtur. Galileo, Engizis- yon tarafindan 1632'de qa&hq ve 21 Haziran 1633'te '%ere& oldu& agm giipheli" hiikrnii ile mahkum edilmiqtir. Ceza olarak kendisine, yedi tovbekarhk ilahisini iiq yd boyunca h d a d a bir kez tekrarlamasi emri veril- rnig, beg ay sonra Papa VLII. Urban, Galileo'nun Floransa7ya donmesine izin vermigtir. Burada o, 1642'deki oliirniine kadar ev hapsinde kaln-1qur.7~

70 Geisler and MacKenzie, 217. 71 Geisler and MacKenzie, 215. 72 Armstrong, Karen, Tann'm Tarihi, Ayraq Yaymlan, Ankara 1998, 364.365.

Kilisenin Galileo'yu suqlamasindan dolay yiizflarca qekrnig oldu& utanq i z h r a b m ardmdan Papa 11. John Paul, 1979'da Pap& Bilim Aka- demisinde yapha "1nanq, Bilim ve Galileo'nun DLXUIIU" bagW konug- masmda, biitiin olaym tekrar tetkiki iqin qaii;Ilda bulunmugtur. Papa 11. John Paul, 1983'te kilise ve bilim konulanyla ilglli konugurken "Galileoy- nun, kilisenin gubelerinden aci q e k t i w kabul etmigtir. Bilim adamlan bunun aqlk bir gekilde soziinu geri alma olmadi@m ama y&az Katolik

'

Kilisesi ka ranm nasll yaril.15 olabileceB problemini de qozmedi@ni ifade e~nektedirler~~.

P a p m y&azha konusundaki tarhgmalar uzun bir tarihi arka plana sahiptir. Kilisede meydana gelen ilk buyuk boliinmenin ardmdan, doktrinel ve teolojik tarhgmalara konu olan y&azhk meselesi aym zamanda siyasi iqerige de sahiptir. Roma merkezli Katolik kilisesinin tedricen kendi ustiinlu@nii ve onceligni kabul ettirme gayretinin bir iiriinii olan P a p m y&azh& doktrini daha soma bir genel konsille tescil- lenmigtir. Bununla birlikte butiin kiliselerin ittifak ettiB ilk yedi genel konsilden sonraki konsillerin Bah kilisesi etkisinde gerqeklegmesi, soz konusu doktrinle ilgh olarak kiliseler arasmda yqanan tartlgmalann uzun sure devam etmesine neden olmugtur.

Hlristiyan diinyasmda "y&azW tarhgmalan iki alanda ele a h - mghr. Bunlardan ilki kutsal kitabln y&azh@ konusudur. Kiliseler arasmda bu konuda goriig birliB bulunsa da, kutsal kitabm yorumlanmasm- da otoritenin neresi o lduwda tarhgmalar yaganmaktadlr. 1kinci tarhgma konusu paparun y&azh& meselesidir.

Hlristiyan diinyasmda Pap&& rolu ile il& tartlgmalar uzun siire devam etmigtir. Konsilin Papa'ya iistiinlii@nu ifade eden "Konsil TeorisY- nin y&an ile kilisede pap&f$n rolu hakkmda kilise babalarmn yaph-

aqiklamalar bu konunun giindemde kalmasm saglamqhr. Biitiin konsil k a r a r l m papa tarafmdan tasdik edilmesi olay da, bazl lmca Papay- m konsil uzerindeki ustiinliime deli1 gosterilmiqtir. Papa X. Pie (1846- 1878) 29 Haziran 1868 tarihinde yaynladi& biiltenle 8 Arahk 1869'da Roma'da bir genel konsil toplanmasi iqin qa& yapmghr. Bazi Ortodok. patrikler ve Protestanlar isteksiz davransa da konsilin toplanmasm iste-

73 Geisler and MacKenzie, 218.

yen qok sayda piskopos "Papa'm Yarulmazhii;i" konusunun ac;lM_lga ka- vugturulmasm istemigtir. Konsil buyuk tartlamalardan soma paparun yamlmazha konusundaki k a r m ilan etmigtir.

1870'de I. Vatikan Konsili karan ile kesin bir gekilde ilan edilen "Pa- p m Yarulmazhii;i" doktrini Katolikler aqismdan baglaycl olsa da diger kiliseler aq~smdan tarhgllrnaya devam etmigtir. Bu tarhgmalara soz konusu doktrinin kapsam ve s w W a n konusunda Katolik teologlann da katllmasi ve goriig f a r W a n ortaya koyrnalan, meseleyi daha da kar- mag& hale getirmigtir. Buna rawen, bu tarhgmalar sonucunda, Papa'm en azlndan iman ve ahlak konulannda kiirsuden (ex cathedra) konugtu- W d a y d a z ve baglayc~ oldu@ konusunda Katolikler araslnda ittifak edihnesi onemli bir geligme ohugtur. Bu durum, giiniimuzde y d - mazhk konusundaki tarhgmalann ekseriyetle y&[email protected] mahiyeti ve slnrrlan konusunda yagandim ortaya koymaktadu.

C o z b bekleyen butiin bu sorunlanna ve [email protected] r a m e n papamn y d a z h a doktrini, Katolikler nazannda onemini korumakta- du: Buna kargm Protestan reforrncular, ilahi soziin y d a z h & m kabul etme konusunda herhangi bir tereddut yagamamakta ama bunun kiliseye havale edilmig oldu@ dugiincesini reddetmektedirler. Yalruz Protestanlar defj& Anglikan ve Dom Ortodokslan da d m olmak uzere Huistiyan geminin geri kalam paparun yarulmazha d0khinin.i reddetmektedir. So- nuqta p a p m yarulmazha meselesinin giiniimuz Huistiyan teolojisinin q o z b bekleyen sorunlanndan biri oldufpnu soylemek miimkiindiir.

Giiniimuzde iilkemizde bu alanda yapllan qahgmalann, diger din mensuplall~lln ve ozellikle Muslumanlann giiniimuzde yo@m bir gekilde ger~eklegtirdikleri dinler arasl iligkiler veya diyalog faaliyetlerinde bilinl- li olmalanna, Huistiyan diinyasm problemlerinden haberdar olmalanna, teolojik ifadeleri d o w anlamalanna ve sergilenecek tutumlarda tu- tarh davranrnalanna katlu saglayacaa kanaatindeyiz.

papa'nin yanilmazligi konusundaki tartigmalar ve katoliklerin...

Documents