pci messenger editorial oct. 2015 john calvin sinsakna

10
Oct. 2015 PCI Messenger PCI Messenger 3 26 28 Editorial JOHN CALVIN SINSAKNA THUPI NGATE (i.e., T.U.L.I.P) HONG PIANDAN Rev. H. Chin Thiansong, Coordinator (Ministries) I theihchiatsa bangun tulai igam buaina komkal ah Pathian thu iphok thakthak poimoh semsem adiam aw chiin Doctrine a ibuaina sek uh hi a katheih khat kahon taklang hi. Hotdamna toh kisai Pathian thu suidan chi 5 a kikhen TULIP kichi hong piankhiat dan tomkha a genin, Kumzabi 17 sungin Holland (Tuchiang a Netherlands kichita) gam ah Pathian thu a buaina nasatak om a, huaiziaka hongpiangkhia ahi kichithei hi. T= Total Depravity (Mihing hihtheih pumbei). U= Unconditional Election (Pansanbei Telna). L= Limited Atonement (Phaktawpnei Tatna). I= Irresistible Grace (Nialvuallouh Hehpihna). P= Persenerance of the Saints (Misiangthoute bitna). Kumzabi 17 hunlai in “Belgic Confession of Faith” leh “Heidelberg Catechism” tuh Holland lalgam a Saptuamte a kizang ginna puankhiakna ahi a, Reformed gindan singthoutak ahi. AD 1610 in Leiden University a professor Jacobus Arminius’ sinsakna thute, ama nungzuiten thupi 5 suaha gelhkhia in ama mintam in Armenianism aphuak ua, hiai sinsakna tuh Renonstrance huaituh “kalhna” chihna ahi. Huchiin Holland Parliament ah apelut uhi. Huai a apiaklut uh sinsakna in: Pathian lalpenna, mihing hihthei neilou, Pansan bei telna, mimal tatna, nanvuallouh hehpihna leh misiangthoute detna chihte akalh a, tuni a Armenianism ichih uh ahi hi. Hiai banga Pathian thu a nasatak a kikalhna thubuai ahong omtakin hiai thubuai ngaihtuah a gelfel dingin Dort ah khawmpi ahonsam ua gam tuamtuam apan member 129 paikhom uhi. tungtawn in niteng in a dong uhi. A nget peuh uh piak in aom ua, mi khenkhat hiai mun ah aom den ua, kingek sak in phunna ding, nuakna ding ahau mahmah uhi. Kipahna ding a thei kei uh. Luk 15:11-na a Tapa U-zaw dinmun, apa thumang leh sem hoih kisa, asep hoih gun deihsakna ngahlou a kithei, kelnou thau a ngiat lai in, apa’n “Bawi ka neih tengteng nang a hilou hiam” a chih lai in, lungkimlou in inn ah alut utkei hi. Na hinkhua a phunna ding tampi na neih leh ta hihna mun a om na hi. Nu leh pa ten tate tuh a ngek lai in thil bangkim a poimoh teng a hihsak ua, naungek chidamna dingin nawitui a vak in, ihmu sak in, a zun leh ekte hahsiang sak in duat tak in akem uhi. Himahleh hiai dinmun a naungek aom det ding nu leh pa kipahna ahikei. Hong khanglian a, a poimoh bang teng hong kitoudelh a, a nu leh pa tha khek a, kong bangkim a nu leh pa tek nung a enkoltu hi ding a lamet ahi. Huai mah bangin piangthak i hong hih tung in naungek kep in Pathian in ahon kem a, khalam ann in ahon vak a, in get teng ahon pia hi. Himahleh hiai bang a hi gige kei. Piching hun ahong tung a, khalam ann iki zon hong ngai a, vualzawlna i tanna din i lohkhiak a ngaita hi. Ei kia a ding hilou, midang a ding a i hin ahong ngai hi. Ta deih huai, Pathian kipahna hidingin. Pathian sikha: I thum chaingin “Kei nata” khenkhat in i chi a, khenkhat in “Kei na sikha”i chi a, koipen dikzaw ding ahia? A dawnna tuh a diktuak, a tan na hihleh “Kei nata” na chi ding a, asikha na hihleh “Kei na sikha” na chi ding. Gingtuten hihna tuamtuam i nei chihna ahi. Mi ahong pianthak a, ahongkikhek chiangin Pathian ta ahong hi chi hi genta. Ta hihna apat kaisangna ding aom, huai tuh sikha ahi. Bible in sikha chih ahahzat mahmah a, ginna a mihangsante Pathian sikha ahi uhi. Elbethel speaker K. Lalhminglian in Jesu Pathian sikha ahihdan nungzuiten nasepte 4:27-30 a agen uh ka sim in Pathian Tapa hilhial bawn sikh aahihlai a, kei Pathian ta hihna tang a, sawtpi ka na om, ka kihua hi. Huai hun mah in Toupa hon ngaidam in, na sikha te lak a aneupen in hon pom in chi in ka thum a, huai dakkal apat in ka hinna Toupa ahon kheksakta, achi hi. Gingtu, ta hihna tang a sawtpi aom chiangin buaina nasatak atuak sek hi. Thil teng Pathian in a sepsak dingin a koih a, bangziak a hiai thillamdangte leng a limsak sam kei uh; himahleh a kiuangsak ua, a helna uah a tanna ua kik nawn dingin heutu khat a sep uhi: himahleh nang ngaidam dia mansa, lainatnaa dim leh hehpihsiam, heh mengmenglou, chitna hau, leh amaute lehngatsan lou Pathian na hi a”. Jona 4:2 “TOUPAkiang aha thuma, AW TOUPA, ka honngen hi, hiai ka gam ua ka om laia ka gen hi lou hia? Hiai jiakin Tarsis lamah ka tai mang paha: hehepih thei Pathian, lainatnaa dim, heh mengmenglou, chitna hau, thil hoih lou lehngatsan sek nahi chih ka thei hi”. Rome-te 1:18 “Thutak diklou taka dalte Pathian limsaklouhna leh diktatlouhna tengteng tungah van akipanin Pathian hehna a hongkilangta ngala;”. A tawpna pen ding in Vaihawm mite bung nihna hoihtak in sim in, Pathian a Thukhun ah a muanhuai in ginom gige hi, huai thukhun tung a ginomlou te ngaihsaklou in ataisan mawk kei a, haksatna amau toh kiphu a tuak sak. Huai tuh amite Amah lam a akiknawn ding uh adeih na ziak ahi. Pathian lam ah kikna in ihaksatnate zangni, thildiklou Kris leh I Pathian in athei, amau vaihong hawm ding uhlah ahi ngal a. Bangkim ah kipahthu igen gige ding uh. CAMBODIA APAN LAIKHAK Na vek un I Toupa Jesu Kris min in Cambodia apan in chibai ! Kuapeuh dam a nasepna maban chiat uh sunzom thei zelzel hiding in kon ginta ua, kou le noute hon Thumpihna leh sum leh pai kithuahpih na zar a dam a om in maban ka sunzom thei zelzel uhi. Tuin tuukpi (rainy season) hong kipan nawnta a achang chang in vuahpi hongzu phutphut sek hi. Kumdang toh teh in Cambodia gam ah tukum in vuah tam zaw abang sim hi. Vualzawlna hon pia ibiak Pathian in aki ningching vuahtui honpiak zom ding aki lamet ban ah, anteh louhing leh nekding kining ching buh leh kawlkai hiai gam a hong pian aki lamen nawn hi. Phaizang lianpi tuilou chiang in mi kianga tun(hilh) masa lou in Pathian kianga tunin panpihna ngen masa sek hi. A haksatna leh thumna a phokdia honpuan sek chuh: Atate leh atute Pathian lam alunglut louin khovel thil tuamtuamte abuaipih sek uh chih thute bang, a inkuansung uh damlouhna leh nongkaina in buaksek ahih dan thute ahi. Jai Rawn leh atu atate thumna ah phawkni. Jai Dim (Aunty Dim) ahihleh Chukso khua(Bantey Srey District) a Kiginni biakna kikhopna a kizang inn neitu nu ahi. Amah kiphalna leh Pathian a itna ziak in amah inn pansan in kikhopna ava kinei sek a, Siemreap khopi akipan dakkal khat (1 hr) tai himahleh awlmoh huai akisa petmaha biakna leh invehna kiginni chiang in ava kinei sek hi. Taksa lam ah mi damthei hetlou himahleh khalam a chidam a, akhua mipite’n Pathian Hing leh Siangthou atheih ua agintak chiatna ding un hihtheih khomkhom in pan ala sek hi. Amah haksatnate lak a khat ahih leh: Atapa leh azi (amou nu) in Pathian adia pan alakna te akithuahpih ut kei ua athu manglou in adou bawl zaw sawp uhi. Pathian in Jay Dim naktak a azat semsem na dingin leh atapa, amounu un pianthakna dikta ahon neih ua, anu hoihtak a apanpih theihna ding un thumsak ni. Kipak gige unla, tawp lou in thum un; bangkim ah kipahthu gen gige un. Huai tuh nou adia Khrist Jesu a Pathian deihlam ahi ngal a.” I Thes. 5: 16- 18 Na thumna te ua nonna zehtel sak ding un a nuaia bangzah hiam kon gelh hi. 1. Thukha tanpha hon ompih a hon makaih I biak Pathian tung ah kipahthu genni. 2. Cambodia gam a naupang tagah leh gentheite ading in thumsak ni. Kitheih siamlouh ziak in nupa tamtakte kikhen ua, atate uh kemnuam lou in anu teek, atate uh pi(grandma) nek leh tak zongzou nawnlou te kiang ah va nusia mawk uhi. 3. Inkuan kisia gawpte ading in thumsakni. Inkuan sung a buaina: nu leh pate kal ah, zi leh pasal kalah, u leh nau kalah. Lungkham huaitak in buaina tuamtuam in a insungte uh sawi sek hi. 4. I Church memberte uh khaalam a hong hat semsem na ding un thumni. A khente tenna mun kisuan ziak leh nna tuamtuam a abuai zek

Upload: others

Post on 20-May-2022

1 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: PCI Messenger Editorial Oct. 2015 JOHN CALVIN SINSAKNA

Oct. 2015

Oct. 2015PCI Messenger

PCI Messenger

1

326

28 Editorial

JOHN CALVIN SINSAKNA THUPINGATE (i.e., T.U.L.I.P) HONG

PIANDANRev. H. Chin Thiansong, Coordinator (Ministries)

I theihchiatsa bangun tulai igam buaina komkal ah Pathian thu iphokthakthak poimoh semsem adiam aw chiin Doctrine a ibuaina sek uh hi akatheih khat kahon taklang hi.

Hotdamna toh kisai Pathian thu suidan chi 5 a kikhen TULIP kichi hongpiankhiat dan tomkha a genin, Kumzabi 17 sungin Holland (Tuchiang aNetherlands kichita) gam ah Pathian thu a buaina nasatak om a,huaiziaka hongpiangkhia ahi kichithei hi.

T= Total Depravity (Mihing hihtheih pumbei).U= Unconditional Election (Pansanbei Telna).L= Limited Atonement (Phaktawpnei Tatna).I= Irresistible Grace (Nialvuallouh Hehpihna).P= Persenerance of the Saints (Misiangthoute bitna).

Kumzabi 17 hunlai in “Belgic Confession of Faith” leh “HeidelbergCatechism” tuh Holland lalgam a Saptuamte a kizang ginna puankhiaknaahi a, Reformed gindan singthoutak ahi.

AD 1610 in Leiden University a professor Jacobus Arminius’ sinsaknathute, ama nungzuiten thupi 5 suaha gelhkhia in ama mintam inArmenianism aphuak ua, hiai sinsakna tuh Renonstrance huaituh “kalhna”chihna ahi. Huchiin Holland Parliament ah apelut uhi. Huai a apiaklut uhsinsakna in: Pathian lalpenna, mihing hihthei neilou, Pansan bei telna,mimal tatna, nanvuallouh hehpihna leh misiangthoute detna chihte akalha, tuni a Armenianism ichih uh ahi hi. Hiai banga Pathian thu a nasatak akikalhna thubuai ahong omtakin hiai thubuai ngaihtuah a gelfel dinginDort ah khawmpi ahonsam ua gam tuamtuam apan member 129paikhom uhi.

tungtawn in niteng in a dong uhi. Anget peuh uh piak in aom ua, mikhenkhat hiai mun ah aom den ua,kingek sak in phunna ding, nuaknading ahau mahmah uhi. Kipahnading a thei kei uh.

Luk 15:11-na a Tapa U-zaw dinmun,apa thumang leh sem hoih kisa, asephoih gun deihsakna ngahlou a kithei,kelnou thau a ngiat lai in, apa’n“Bawi ka neih tengteng nang a hilouhiam” a chih lai in, lungkimlou in innah alut utkei hi. Na hinkhua aphunna ding tampi na neih leh tahihna mun a om na hi.

Nu leh pa ten tate tuh a ngek lai inthil bangkim a poimoh teng a hihsakua, naungek chidamna dinginnawitui a vak in, ihmu sak in, a zunleh ekte hahsiang sak in duat tak inakem uhi. Himahleh hiai dinmun anaungek aom det ding nu leh pakipahna ahikei. Hong khanglian a,a poimoh bang teng hong kitoudelha, a nu leh pa tha khek a, kongbangkim a nu leh pa tek nung aenkoltu hi ding a lamet ahi. Huaimah bangin piangthak i hong hihtung in naungek kep in Pathian inahon kem a, khalam ann in ahon vaka, in get teng ahon pia hi. Himahlehhiai bang a hi gige kei. Piching hunahong tung a, khalam ann iki zonhong ngai a, vualzawlna i tanna din

i lohkhiak a ngaita hi. Ei kia a dinghilou, midang a ding a i hin ahongngai hi. Ta deih huai, Pathiankipahna hidingin.

Pathian sikha:I thum chaingin “Kei nata”khenkhat in i chi a, khenkhat in “Keina sikha”i chi a, koipen dikzaw dingahia? A dawnna tuh a diktuak, atan na hihleh “Kei nata” na chi dinga, asikha na hihleh “Kei na sikha”na chi ding. Gingtuten hihnatuamtuam i nei chihna ahi. Miahong pianthak a, ahongkikhekchiangin Pathian ta ahong hi chi higenta. Ta hihna apat kaisangna dingaom, huai tuh sikha ahi. Bible insikha chih ahahzat mahmah a, ginnaa mihangsante Pathian sikha ahi uhi.Elbethel speaker K. Lalhminglian inJesu Pathian sikha ahihdannungzuiten nasepte 4:27-30 a agenuh ka sim in Pathian Tapa hilhialbawn sikh aahihlai a, kei Pathian tahihna tang a, sawtpi ka na om, kakihua hi. Huai hun mah in Toupahon ngaidam in, na sikha te lak aaneupen in hon pom in chi in ka thuma, huai dakkal apat in ka hinnaToupa ahon kheksakta, achi hi.

Gingtu, ta hihna tang a sawtpi aomchiangin buaina nasatak atuak sekhi. Thil teng Pathian in a sepsakdingin a koih a, bangziak a hiai

thillamdangte leng a limsak sam keiuh; himahleh a kiuangsak ua, a helnauah a tanna ua kik nawn dingin heutukhat a sep uhi: himahleh nangngaidam dia mansa, lainatnaa dim lehhehpihsiam, heh mengmenglou,chitna hau, leh amaute lehngatsanlou Pathian na hi a”.

Jona 4:2 “TOUPA kiang aha thuma,AW TOUPA, ka honngen hi, hiai kagam ua ka om laia ka gen hi lou hia?Hiai jiakin Tarsis lamah ka tai mangpaha: hehepih thei Pathian, lainatnaadim, heh mengmenglou, chitna hau,thil hoih lou lehngatsan sek nahi chihka thei hi”. Rome-te 1:18 “Thutakdiklou taka dalte Pathian

limsaklouhna leh diktatlouhnatengteng tungah van akipanin Pathianhehna a hongkilangta ngala;”.

A tawpna pen ding in Vaihawmmite bung nihna hoihtak in sim in,Pathian a Thukhun ah a muanhuaiin ginom gige hi, huai thukhun tunga ginomlou te ngaihsaklou in ataisanmawk kei a, haksatna amau tohkiphu a tuak sak. Huai tuh amiteAmah lam a akiknawn ding uhadeih na ziak ahi. Pathian lam ahkikna in ihaksatnate zangni,thildiklou Kris leh I Pathian in athei,amau vaihong hawm ding uhlah ahingal a. Bangkim ah kipahthu igengige ding uh.

CAMBODIA APAN LAIKHAK

Na vek un I Toupa Jesu Kris min in Cambodia apan in chibai !

Kuapeuh dam a nasepna maban chiat uh sunzom thei zelzel hiding in konginta ua, kou le noute hon Thumpihna leh sum leh pai kithuahpih na zar adam a om in maban ka sunzom thei zelzel uhi. Tuin tuukpi (rainy season)hong kipan nawnta a achang chang in vuahpi hongzu phutphut sek hi.Kumdang toh teh in Cambodia gam ah tukum in vuah tam zaw abang simhi. Vualzawlna hon pia ibiak Pathian in aki ningching vuahtui honpiak zomding aki lamet ban ah, anteh louhing leh nekding kining ching buh lehkawlkai hiai gam a hong pian aki lamen nawn hi. Phaizang lianpi tuilou

chiang in mi kianga tun(hilh) masalou in Pathian kianga tunin panpihnangen masa sek hi. A haksatna lehthumna a phokdia honpuan sekchuh: Atate leh atute Pathian lamalunglut louin khovel thiltuamtuamte abuaipih sek uh chihthute bang, a inkuansung uhdamlouhna leh nongkaina in buaksekahih dan thute ahi. Jai Rawn leh atuatate thumna ah phawkni.

Jai Dim (Aunty Dim) ahihlehChukso khua(Bantey Srey District)a Kiginni biakna kikhopna a kizanginn neitu nu ahi. Amah kiphalna lehPathian a itna ziak in amah innpansan in kikhopna ava kinei sek a,Siemreap khopi akipan dakkal khat(1 hr) tai himahleh awlmoh huaiakisa petmaha biakna leh invehnakiginni chiang in ava kinei sek hi.Taksa lam ah mi damthei hetlouhimahleh khalam a chidam a, akhuamipite’n Pathian Hing leh Siangthouatheih ua agintak chiatna ding unhihtheih khomkhom in pan ala sekhi. Amah haksatnate lak a khat ahihleh: Atapa leh azi (amou nu) inPathian adia pan alakna teakithuahpih ut kei ua athu manglouin adou bawl zaw sawp uhi. Pathianin Jay Dim naktak a azat semsemna dingin leh atapa, amounu un

pianthakna dikta ahon neih ua, anuhoihtak a apanpih theihna ding unthumsak ni.

“Kipak gige unla, tawplou in thum un; bangkim ahkipahthu gen gige un. Huai tuhnou adia Khrist Jesu a Pathiandeihlam ahi ngal a.” I Thes. 5: 16-18

Na thumna te ua nonna zehtelsak ding un a nuaia bangzah hiamkon gelh hi.1. Thukha tanpha hon ompih a honmakaih I biak Pathian tung ahkipahthu genni.2. Cambodia gam a naupang tagahleh gentheite ading in thumsak ni.Kitheih siamlouh ziak in nupatamtakte kikhen ua, atate uhkemnuam lou in anu teek, atate uhpi(grandma) nek leh tak zongzounawnlou te kiang ah va nusia mawkuhi.3. Inkuan kisia gawpte ading inthumsakni. Inkuan sung a buaina:nu leh pate kal ah, zi leh pasal kalah,u leh nau kalah. Lungkham huaitakin buaina tuamtuam in a insungte uhsawi sek hi.4. I Church memberte uh khaalama hong hat semsem na ding unthumni. A khente tenna mun kisuanziak leh nna tuamtuam a abuai zek

Page 2: PCI Messenger Editorial Oct. 2015 JOHN CALVIN SINSAKNA

Oct. 2015

Oct. 2015PCI Messenger

PCI Messenger

2

4 25

27

Hiai khawmpi November 13,1618 –May 09,1610(Kha 7) sung Synodof Dort (Pathian thu Khompi Dort khua a om) hun a paikhommemberte’n meeting 154 vei aneih sungun Armenianism diklou in apomua, huchiin Bible toh kituak thugin TULIP kichi ahon lemkhia uhi.

Hiai TULIP kichi in Calvin’ min pozozen mahleh ama dam sungahichibanga lepkhiak ahikei-amah July 10,1509 in Noyon khua, Francegamah apiang a,1564 in asi hi.

Simtute Toupa’n vual honzawl chiat hen

bang buaina tuak ka hia? Bangziaka kipak lou ka hia? Bangziak a?Theihsiam louh, phunna ding atammahmah sek hi. Himahleh mi’n tahihna apat sikha hihna a promotionahon muh chiangin mahni deihdan,kipahna leh ki poimoh ngaihnateahong neu hiaihiai a, Pathiandeihdan leh kipahnate ahong lianhiai hiai hi. Thaman leh pahtaknabangmah a ngiat kei a, ka sep dingmah sem ka hi a chita hi.

Tapa taimang le ata hihna tang aaom lai in, a goutan dingte a ngiata, amah deihna leh kipahna alianpenin a koih a atawp in siatna nastak atuak hi. Pa lungtang a suliam a,siatna, lungngaihna khuk ah alut hi.Himahleh ahong halhkhia a alamzuih ahon khek a, “Na ta a seh takka hi nawn kei, na sikhate lak a khatbangin hon pom in” chia ahongkiakniam takin apan nasatakin atawisangta hi. Khalam vualzawlnanasatak a dongta hi. Sikha hinkhuaa na lut leh nang poimohnate akiamhiaihiai ding a, Pathian alian hiaihiaiding. Pathian na tung a akipahchiangin nang le kipahna nasataknah on nei ta ding. Unau sikhadinmun ah na ding hia kivelthakin.

Pathian lawm:Pathian melma apan Pathian sikhai gen tou ua, tun a tawpna pen ah

Pathian lawm i gen ding. Gingtuhinkhua abul i pat sang touhdeuhdeuh ding ahi. Mi Pathian taahong hih leh amaban sikha dinmuna akaisan ngeingei ding ahi.Huaibanah kalbi khat aom lai a, huaituh Pathian lawm ahi. Mahni kimangngilh a Pathian a ding a miahong hin a, hunt eng a Pathian tohkithuah a aom chiangin Pathian mimuan, athuguk na ngawn ahilhngamte Pathian lawm ahi uh.

Jesu’n a nungzuite kiangah sikha kahon chi nawn kei ding. Lawm kahon chi zaw ta ding achi. Johan15:15. Abraham Pathian lawm ahichih bible ah i mu hi. Abraham inbangchituk in Pathian a muang a,bangchituk in a it a? Pathian thuaman dan athupi mahmah hi.Huaiziakin Pathian in a it a, amuanga athilhih ding Abraham ahilh hi.Sodom hal ding thu ah Pathian tohkikum in midiktat 50 a muh leh halloudingin Pathian in athupukna akhekthak hi, Abraham ngetna ziakin.Himahleh 50 amu kei a, 45, 30, 20,10 tan in Pathian gukvei a tolh sukhi. Hiai ah Pathian itna hauh danleh Pathian lawm Abraham thupi danakilang hi. Jesu’n “Sikha ka honchi nawn kei ding, Sikha in aputhilhih a thei ngal kei a, lawmte kahon chi zaw ta ding. Pa apat kathuzak tengteng ka hon hilhta ngal

PATHIAN A DI’N BANG NA HIA?Elder B. Luttinthang

Mihing tengteng Pathian adin banghiam khat ihi chiat uh. Khenkhatamelma, khenkhat ata, khenkhat asikha, khenkhat alawm bang ihi ding.Hiai a hihna chi l ii gente lakah nang hihna khat penpen ahi ding. I hihnaleh dinmun i theihchetna din abanban in i sut ding. Nang bang na hia?

Pathian melma:Pathian gingta lou, Christian hilou peuhmah Pathian melma ahi. Christian,Pathian thei, Pathian gingta kichite le ginna tungtawn a pianthakna aneihkei uleh Pathian melma ahi uh. Rome 5:10. Pathian melma tuh setan(gul) ahi. Jesu’n “Gul suante na peuh diabol ahi” achi hi. Mat. 23:33.Ngaihdamna tang, Jesu a siamthak na hih keileh Pathian melma na hi.Setan suan, mi leh san a hi. Huaiziakin na tan ding tuh tangtawn gawtmun,meidil ahi ding, ki ngaihtuah in. Pathian melma na hi hia?

Pathian ta:Kha Siangthou in mikhial ahihdan akiphawk sak a, ginna tungtawn angaihdamna tang, siamtansak mi tuh Pathian ta ahi. (I Joh 3:1) Ta dinmuntuh gouluahtu ahi a, pa itna atang a, duat in om hi. Pa neih teng amah’ aahi. Khalam hinkhua a kalbi masapen ahi. Pathian kha polhna thu leh la

mahmah, aziak tuh Pathian in sapnalampi tuamtuam ah honbawl zel,itung athil tungte ihoihna ding, amahthupina ding a hon tunsak zel ahihman in. Kua moh chih lamsang inPathian in bang deihna a hontungsakahia chih lam in ngaihtuah leng eiading in vualjawlna hiding. Amoh tezaw Pathian khut ah koihni. Phubakilatuah kei un Pathian in achihziakin.

Ahih ziak in theih dia hoih tiuh,Pathian tuh thildiklou hihte en a nuihiuhiau lou hial ahi. Hoih lawmahmah a hehtheilou, bangmahpawnalou, bangkim ngaizam sukmaimai chihte hilou hi. Itna in dikoua kipahpih kei hi. Pathian Templethanghuai tak a kibawlte ja utlou athagum zang mi ahi. Biakna makaiteapoimoh dungzui a dawmlou hialKris Jesu ahi. Ki sahkhomi sakteleng mu peihlou hi. Pharisaite’n athugentu ngaikhiak haksa samahmahuhi. Pathian thugente lak a Meidilthu hahgen pen amah ahi. Amanmeidil satdan thei a mikhialtehuaimun a a omding uh thei ahihmanin Kros a thuak leng khoksalou hi.Khelhna gu hoihlouh dan leh Setanin mihingte a khem thazoh dantedeihlou in thangpai mahmah hi. Igam in diktatlouhnate, meithaite nektaang ding laksaknate, a chetheitenachetheilou leh a hatlou, aneilou

zawte a nuaisiahnate puaknat a nei,aveitu Pathian limsak, kilembawlhilou khotang leh saptuam ah makaiI poimawh mahmah ta uhi. TangvalLAW zillai khat in nikhat a lawmpatoh avakna uah suak-le-sal a kikaimivomte zuak a om amuh inthangpailua a en ngamlou in alawmpa kiang ah “Pathian min in,lawmte paikhia ni uh. Hiai bangthilhihte khet/vuakna ding hunlemtang ka muhleh na naak vuakmahmah ding hi” chiin kichiamnabawl hi. Tua tangval tuh AbrahamLincoln ahi. Hun lemtang Pathian inthei hiveh aw maw, amah hunsehatun chiang a ahiding dan hong langzel mai ahi.

Tutung singtangmite ibuaina bangziak, Pathian in bang deihna a hiaibang hon tuaksak hi in na ngaihtuaha? Kuan panla ding, kua sam dinghia ua? Kuamuang a kalsuan ding,kua ahia idot leh taina ding pen uh?.Hiai Bible tangte ngaihtuah sim inla,sut mah dih bang hiam khat Pathianin hon musak ding. Amah deihnabang a kiman zoulou ihihleh ahaksazaw ituaklai ding, himahleh a deihnabang zong leh kipia a hong muh lehthilhoih leh manpha hon musak ding.

Laisiangthou in hichi in achi,Nehemia 9:17 “Thu a mang nuamkei ua, a lak ua na hih na

bawl theih mun tamtak ah anei ua,tu hun in agam uh hingdipdip inetlawm mahmah hi. Hiai gam aloukhou mite leh van vuahtui akinga nek muten avualzawltu lehamaute it a tankhetu Pathian diktakthei a hon gintak theihna ding unna thumna te ua honna phawk zomzel ding in kon ngen hi. Tukum Junekha in Nu Jai Mau leh unaunu Sithaten Jesu Khrist gingta a Lal lehHondampa dia apom uh tohkizoitawn in Baptisma kipia hi. NuJai Mau ahih leh akhe leh akhutlangkhat tang theilou himahlehNingani(Thursday) kikhopna tengah hong kai sek hi. Unaunu Sithapen ahih leh Pathianni zingkal tenga Siemreap a Biakna ineih seknapen ua worship teamte lak hong telzel ahi. School khat ah sem a, tuinasep hundia akichiam hun uh abeitak manin akhua uh BanteyMencheay province ah akiknawnta hi. Amaute a omna munpeuh uah theihpihtu muan huai ahihnading uleh amaute tungtawn amiten Pathian itna ahon zak ua, JesuKris Lal leh Hondampa dia ahonpom nading un leh mitam semtekianga Tanchinhoih ipuanzaktheihna ding un, na Thumna te uahonna phok zom zelzel dinginkonngen.

Jai Haan (Aunty Haan)ahihlehKhna Thamey khuaa I Churchmembet te laka khat ahi. Haksatnatuamtuam a innsung leh innkimtetoh kal ah ahau mahmah, himahlehginom tak in Ningani (Thursday)biakna kikhop ah hong kai gige hi.A inn a aten lai in amakpapa migilouleh khelpil tak in a bawl gentheimahmah sek hi. Amah a inn nuai(ground floor) ah atenga,amakpapa a sawngtung ah atenga, tamveipi a makpapa’n aut tengagenkhum sek banah alupna tungleh atuanglai ah tui abuah khum sekhi. Nitak khat leng Heipi in a nu luasatsak a a innvengte un abuaipihmahmah ua, khua phawklou a aomman in Damdoi inn ah apawlut uhi.Tuin damsiang taktak kei mahlehangeina bangin biakinte hong kai theizelzelta a, Kipah huai. Jai Haan leha innkuan te adin ithumsak ding uh.

Jai Rawn (Aunty Rawn) I Churchmember uh ateek lamte lak adamthei pen leh hat mel pen dan inkana chiamteh hi. Amah ahih lehanuam ahaksa atuah hun aPathiankiang a tun zelzel te khat ahi. A khenchiang in amah a pan in testimonyngaih nophuai taktakte aki zasek hi.A etton huai na maham chuhhaksatna leh lauhuai din mun atuah

Page 3: PCI Messenger Editorial Oct. 2015 JOHN CALVIN SINSAKNA

Oct. 2015

Oct. 2015PCI Messenger

PCI Messenger

5

722

24

a” a chi. I lak ah Pathian thugukteim leh seel ahi kei a, hun tenginAmah toh iki pawl gige thei hi.

Pathian lawm hihna tuh gingtuhinkhua a dinmun sangpenahihziakin a tungzou i tawmmahmah hi in ka thei hi. Pathiana ding a ginom, a thu mang, amahtoh hun teng a kipawl gige ahinkhua i zat chiangin Pathian inahon muang ding a, athilsawmtetanpha ahon hilh ding hi. Thilhoihchiteng ahon hihsak ding hi.Pathian in alawm hi dingin ahondeih a, ahon lamen gige hi.

Thukhitna: Awle, dinmun chi l ii gena, mihing Pathian melma i hi a, i hongpianthak chiangin thilsiamthak i honghi a, Pathian ta i hong hi hi. Aban astep thumte ahihleh i neih, i tankhawm vek ding ahi. Mi Pathiantaahong hih a, Pathian itna a ahongkhanlet chiangin Jesu nungzui ahonghi a, Jesu bangin Pathian sikha ahongsuak hi. Sikha hinkhua a ahong hinchiangin Pathian adia muanhuai lehkipahna ahong hi a, Pathian lawmahong hita hi. Awle, unau nang koichiang tung in na ki thei a? Kivelthakin. Abraham bang in Pathian lawmna hi hia? Pathian a din bang na hia?

30% lel gingtu taktak ki om dinginka gingta hi, huai lakah vok(pig)bang mai a nekna ding om laisiahnene peih, kenka tan nak leh mi’ntang kei leh poisa lou, a tampi a kiom lai ding hi. Christian family akhanglian I hih ziaka gingtuChristian kihipah mawk lou chih Imanghilh louh ding ahi. Idiktatlouhnate ziaka khangthaktelak leh I khotang siatna in honpumtuam a, bawlhoih zohlouh dingkhop a om ahita diam? Chih hunbang om hi. Niteng phial a suicidemahni ki khailum, thangtatna omgige simmawk hi. Huaiziakinnegumi tuh itna beite a hi ka chingam hi, Laisiangthou in nang nakiit bangin na in vengte na it ding ahi achih tuh amaute a dingin zatnabei/ding omlou bang tukin ka koihhi.

Jesu’n Laigelhmite lehFarisaite kiangah “Noulepchiahte aw, na tung uh a gikhi, pudinate, mohurite, ziratesawm a khat na pia zel ua,danthu khawk zaw-diktatnate,hehpihnate. Ginomnate nalimsak ngalkei ua, himahlehhiaite eive na hih ding uh, adangte hihlou tuan lou in. Noumakai mittawte, thousi khisianga sangawngsau valhte aw” (Mtt.23:23-24) a hon chih khak ding

lauh hi maw…? Huaiziakingingtute I siangthou ngeingei dinguh ahi. Hon sampa a siangthoubangin, I hinkhua siangthou theipen a zat ding ahi.

Anania leh Safirate nupaI theih chiatsa uh ahi. Gam a zuakua Pathian a ding sawm akhat(tithe) a negu ua, huchiin anupa un Peter mai mahmah ahpukin a si uhi (Nas. 5:1-11). Hiaiah I muh theih tuh nekgukna mahahi, a lauh huai dan I thei uhi.Ngaihdan tuamtuam thudik kimkhat I lak ah a tamta khen khat inPathian a ding sawm a khat anekguk ziak ahi uh I chi kha ding,dikmah a nekguk ziak uh ahi penhi. Mi nekding eimah gilpi a thunlutteitei Pathian in hon kipahpihdingin a gintak huai kei hi. Ahihkeileh Pathian I toisangna Amin Ithupisakna om sun ahi diam? Huainak sangin hamsiatna I muh dingsa ahi. A thupiak zuilou I hihmanin a thuchiam hamsiatna ahi.Siangthouna lou ngal in kuamanPathian a mu kei ding chih a hihbangin gingtute siangthou dinginhon sam ban a Christ a eitePathian ta siangthou dinga telte/sapte I hi uhi. Huaiziakin gingtugahsuah I hihna dingin nekguknaapan I sianthou ding ahi. Huchilouin zaw bang chik mah in panla mah

EDEN HUAN ah sing mit hiptak lehnek theih chiteng a pou akichi hi.Huai tuh Pathian thu ahi. Khelhnaomma Eden huan hinkhua zangtePathian thu kia a mitsuan ua,Pathian thu a duh tuntun uhi.Piangthak Pathian’ ta kichi napi aBible sim ngeilou, Pathian phat a lasa ngei lou ihihleh kivelthakni.

EDEN HUAN AH TUH:Hinna sing leng huan laizang ah apouakichi hi. Hinna sing Pathian thu eia hong om zual hitalou in ei ah a pouin hong pou thoh ahita. Huaiziakinka bah chih na ding hun aom kei.Hinna singkung pouna nu/pa i hitamai ahi.

HUAI EDEN HUAN AH TUH:Sia leh pha theih na singkung leng apou akichi hi. Huai sia leh phatheihna sing tuh na ne ding ahikeichih thupiak in a zuipah ngal hi. Sialeh pha theihna sing nek louh dingchih pen mihing lungsim a suaksuangtuahna, ngaihtuah tawmPathian thupiak hiloute genna ahi.Sia leh pha theihna zang a, eingaihdan leh hoihsak dan a Pathianthu zuih louh ding ahi.

Huai EDEN HUAN hing saktudingin lui ka li (4) in a luang paisuaka chi hi. Hiai Bible chang kasimkhak tung in Genesis 2:11 na ah,

a khatna pen Pison lui Havila gamah a luang a, huai ah dangkaengsuangmantam aom a chi hi.Hichi’n ka ngaihtuah a, tu in huaiPison lui luanna mun koi gam ahidia aw? A lui sung mahmah asuangmantam om phengphung maihiding hi a, a gam nei mite en huaina uh e, hampha na uh e ka chi hi.Tu in Pathian apan hilhchetna kangah takin, nang leh kei i na himawkhi. Aziak tuh Pison lui pen hinkhuakikhek chihna ahi a, mi Pathianapan pianthakna hon nei a, ahinkhuauh ahong kikhek chiangin amanphatdan uh sana dangkaeng banginaman tam un a manpha uhi.

EDEN HUAN SUNG A LUILUANG KA LI (4)-TE LEHAHIHNA UH:01.Pison Lui : Hinkhua kikhekchihna ahi. Mi’n Pathian apanpianthakna diktak hon neihchiangun mihing damsung a dinginhuai sang a manpha leh man tamzaw aom kei a, a tung a i taklatsabangin sana-dangkaeng luanna luiahong suak maimah ua, ahinkhua uhmanphatakin ahingta uh chihna ahi.02. Gihon lui: Hehpihna chihna ahi.Mi’n Pathian apan kikhennalamdangtak ahon neih chiangungawtmun a lut dingte hehpihna honnei in khamangthang dingte vei-nahon nei uhi.

tuakte amuh chiang in a lungsimnasak mahmah hi. Upaten milainattelunggimna tam neite ahi uh achihbang uh ahi. Banghang a JesunJerusalem kahkhum topmai ahia? adinmun muchian lua hiven amaw. AMessiah ding ua hongpaipa deihlouua, Kros a kilhlum lai ding uh chihteamun chian khop mai. Pathian tuhamah mahmah in akhut a siammihingte ziak in kap ngutngut maihial hi. Hiai itna lamdang, ahehpihnaziak a eiten ginna tungtawn a I neihtheih man in thupi leh kipah huai isamahmah hi. Hinapi in eiten ahongitdan ithei siam kei ua, ei mau lampituamchiat ah ipial khanak uh.Toupan honsamsam mahleh kiknachang kitheilou, huai ziak a haksatnabang, lungkiak huai thilte bang,gimthuakna bang hontuak sak zel anahizaw.

Tutung a singtang mite ibuaina(August 31, 2015 ni a ManipurSpecial Assembly a Bill thum kipassed te ziak in) ituak ua, haksatnaliantak ituak. Huchi in mipite lamakipan husa hatmahmah in, ManipurLegislative Assembly tanpha a mipipalai ding a omte kiang a ngetna, amiasate uh toh haksatna thuak khomdia dinmun nusia (resign) dia ngetnanase mahmah, himahleh mipite iitnasang a thildang deihzawk omlai ahidiam, ahih kei leh amau muhdan a a

apoina omlou hi, huan ngakuai valtauhia chih ding khop a aziak theihzohlouh ding khop in MLA te kitawpchih ging mahleh kitawplou ana hiuh (Hiai article ka gelh tan in). Bangteng hileh thildik, thildiklou thei tuPathian ahia, hiai tungtang ah amohding ki zong le’ng kingoh tuah theihvek siam phial mawk ahih man in,Pathian tung leh amah vaihawmding a koih louh ngal lampi haksamahmah hi. Tel a om palai ten lenghih khial, ateltu mipite leng diktat taka tel tuanlou, I deihte na ngawn votetheihlouh na khovel hilai. Pathianvaihawm zaw kipeuhmah ding inigingta hi. Thil hoih Pathian thupinakilatna ding hong hih gingta hang.Bangziak hiding chihthu a agah, hongpiangkhia thilte en lehang, Pu L SGangte in hichi in achi “Eulawi hikilungsiet lou hial a om dan inPathian in eimu hi dia, buainakha ka kaihkhom louh leh hiholoi hi a louchal ten uah ahi eiti,tua hi ang ki tih umlou, ei uh tihding” hita “Isu Krista ashnaziakin chitin, namtin, pautin te hiei gomkhom a, tua tangval luongkua te sihna hin I district a unauihih uh ei gomkhom ahi, athitethivangpha ahi, athihman uh athawn a umlou ding” achi (Rf:Tribal Conclave meeting,September 16, 2015 YPA GHQ.Hall, Hiangtam Lamka). Dik

KHOTANG BUAINA TOH KISAIKIKUPNA LEH THUMKHAWMNA

Manipur Assembly in Bill 3 (thum) a pass-te deihlouhna ziak a i gambuaina toh kisai in PCI Head office ah September 30, 2015 in Lamka leha sehvel a saptuam sung a Moderator, Secretary leh PYF Chairman lehSecretary banah Pastorte tel in kikupkhawmna leh kipumkhat a singtangmite a om theih na dingin thumkhawmna hunpi khat zat in om hi. Localchih in thumna hah bawl a Pathian sam dingin PCI Head office thusuakin taklang hi.

Page 4: PCI Messenger Editorial Oct. 2015 JOHN CALVIN SINSAKNA

Oct. 2015

Oct. 2015PCI Messenger

PCI Messenger

6

8

23

21

KHELHNA OMMA EDEN HUAN-Nu Sialvung, Rayburn PCI

“Gamdai Eden huan bangin abawl a, gamkeu leng Toupa’ huanbangin” Isai 51:3

Khelhna omma Eden huan hinkhua i tun nawn theih na dingin Pathiantoh kizopna diktak i neih masak phot ngai ahi. Zakai leng ahihna diktak isut chiangin Abraham suan ahi a, a tuanna theipi kung leng Israel-teetsakna ahi. Mihing lam apan etin pil huntawk leh mimuanhuai mahmahkhat ahihtuak hi. Himahleh ahihna apan kumkhia in Jesu toh hongkimaituah in hotdamna hong tang in Pathian toh kizopna diktak hon neichih i mu thei hi. Huaiziakin khelhnate sihsanna taktak lou in zaw khelhnaomma Eden huan i tung thei kei ding uhi. Huai EDEN HUAN tuh:

Pathian in Adam leh Evi Eden huanpua a anohkhiak khit in mihingte ava lut nawn kha ding ua, hinna singne in khantawn in si thei nawn louin aom kha ding uh chi inCherubimte leh mei namsau kilekzualzualte a vensak ahi. Huaiziakinmihing thahatna in lut theih vualahikei hi. Himahleh lut theihnakong khat chauh aom, huai tuh JesuKrist thahatna kia in a lut theih hi.Pathian in mihingte nek ding aaphallouh hinna singkung pen Jesuthahatna a lut paisuak in huai hinnasing a gah va nek kia hitalou inhinna singkung pen ei ah a pou inhong pou thoh ahita. Huai sihnakongpi pen Jesu thahatna zang a i

lut zoh vanglak chiangin sihnakongpi hitalou in hinna kongpiahong hita daih mai ahi.

Khelhna omma Eden huan sung aom mite hinkhua: Gen 2 ah Pathianin leivui mi abawl a, a nakvang ahhinna hu a halut a, Amah hinna tohhon zomta ahi. Huaiziakin Pathianin Amah hinna toh hon zop theihna dingin leivui lel, bangmahloupetmah ihihlam i kiphawk masaka ngai hi.

Huai EDEN HUAN sung ah tuhsavuak in aom ua, a zum tuan kei uhi.Mihing mitmei venna gam ahikei a,Pathian kia toh akithuah uhi.

03. Hidikel lui: Pathian awchiantak a zakna ahi. Mi Pathiantoh kizopna diktak hon neihchiangin a khalam mitte uh, akhalam bilte uh hon sak in ahongom ua, Pathian aw chiantakin muleh thei in ahong om ua, Pathian tohton in a pai uhi.

04. Eupheristis lui: Gahsuah chihnaahi. Khelhna omma Eden huanhinkhua zangte peuhmah gahsuahlou aom kei uh.

Simtute tengteng hinkhuamanphatak a zang dingin Toupa’nhon vualzawl chiatt

PHARISAI LEH SADUKAIPOLITICS

-Pastor Intern H. Thiankhanmuan, Bethel Presbyterian Church

Khovel a teng mite a dingin, sahkhua hita in, khotang leh gamsung hitaleh,makai hoih (thutak/ chitak) a poimoh mahmah hi. Ki makaihna tuh anasep leh thiltup in a pi ding ahi. Kuahiam saptuam makai in tuh salamthilte sangin Pathian leh khalam thilte a ngai poimoh masa ding ahi. Tuamahbangin, khotang leh mipi makai in tuh amaute makai hi dinga bawltu mipia masa sak naknak uhi. Huai hih saptuam leh khotang makaite kibatlouhnaahi.

Lamka khopi ah buaina thupitak tun ziakin Saptuam tamtak te’n zingkalthumna I neithei uhi. Hiaibang hun haksa ah biakinn tamzaw in chikmaha I neihtheihlouh uh thumkhawmna I neithei ua, kipahhuai hi. Ei a dinginhiaibang buaina/ haksatna tuh Pathian mai zong a I kituklutna uh a suaka, a manpha hi. Huan, hichibang hun a I Saptuam makaite un thumkhawmnaana nei un hon chih uh thil kipahhuai ahi.

Tanchinhoih Mathai 16:1-4 kikal a makai nam nih kigente tanchin a kipanin kivelthakna khat nei leng uthuai hi. Amaute tuh sahkhaw makai ahi ua, adinmun uh a theichian mahmah ua, humbit theihtawp in humbit a tum tintenuh. A kuhkalna uh salam thil ngaihtuahna neite a dingin phathuai mahmahuhi. Himahleh, amaute’n Jesu a dou uhi.

theihsuah thakthak in om hi. a laml atuten ahaksat dan a theih ding uhi.Banah mun tuamtuam ah gariaccident om in si leh liam bang zahhiam om hi. Diktatna poimoh a hihdan theihsuah thakthak in om hi.

2. Saptuam:Lamka ah saptuam pawl tuamtuamI om leilui a, tup leh ngim kibangnapi in gindan(doctrine) kibatlouhziakin a tuamtuam ah I kikhen uhi.Awle, hiaite I gen ut pen ahi kei,saptuam chih khovel in honpumtuam khin a ta diam chihtheihding khop in a om hi. (Electinhun in gen ngailou in I hihnateuh a kilang zel hi) Nekgukna,neksiatnate ziaka I khotang, mimalleh I saptuam in athuak loh thei hi,thuak loh leng ahi khinta maithei hi.Pathian in nou milimbiate aw a chihI duhamnate, nekguknate, Amahsang a I poimoh ngaihzawk thiltesum-le-pai hi dingin ka gingta hi.Sum zatna ding bangtak a zanglou,bang hiam hihna dia hong paite ahilou lam a heikoi a zang. Eimah gilpia henlut teitei, duham lua, mahniangmasial, dikloutak a tampi nei/lahiaite khong milimbiakna leh innsung gamsung siatna bulpi hi dinginka gingta hi. Mi khat leh nihhoihlouhna in saptuam leh khotangin thuakloh a hita diam I gam dinmunleh I saptuam dinmun chih ut huai

hi. “Thilhoih thei zenpi akitheihmoh bawl a hihlou mi tuhkikhial ahi”(Jakob 4:17) achihbangin nekguk louh ding thei zenpia negu punpun mai ki om dingingintak huai hi. Thei zenpi akitheihmoh bawl a hih teitei, Pathianthupiak ngaidau leh phokpha nawnmawngmawng lou kitamta hi.

Rev. Dr. Dongzathawng ina laibu gelhna ah Setan ki interviewkibawl henla Lamka a na operationbawl dan hon hilh in kichileh “ Lamkaah volunteer ka agent munchih ahka koih hi. Biakin hoih pipi a upain ka pangsak a, numei pawl lakah bang ka hau mahmah a,nungak tam zawte kei ahi ua,tangval hatlai tampite kei a dingasih ngam a hing, Pastor tanphahunkhop ka nei a, gamnuai mimakaite kei asa ahi ua, officers tekei a dinga ginom pente ahi uhi.Himahleh hiaite liahkhuhna dinginsaptuam sungah ka kibualsak a,a tam zawte saptuam makaite ahiuhi. A diakin Church Committeeleh Assembly te ah ka hah zatmahmah hi” chiin hon dang dingin agingta chi hi. Kei ngaihtuahna ah dikdingin ka koih hi, I dinmun uh tawhkituak hina maizen e, I dinmun diktakheutupa’n thei chiang hina maizen echih in om hi. I district 99% gingtu kichite I hi uhi. Ken dikin ka sim kei

lehang leng I gahsuah taktak keiding uhi.

Thukhitna:Simtu ittakte aw, Toupan siangthoudingin honsam hi. “Kei kasiangthou bangin noutesiangthou un” (I Peter 1:16) a

chi hi. Tukum I thupi “JESU ITSEM KUM” a hih toh kiton in,kumkim khat a beita, nang Jesu itpen in na nei hiam? Ahihkeileh,sum leh pai neih leh lam na it zawhiam? Kivel thak chiat ni chiin I kichial ahi. Toupan simtute honvualzawl chiatta hen.

EITE PATHIAN HEHTHEIPATHIAN AHI

-Rev. M. Khamlianmang

Laisiangthou a haibang te imu thei, Nambers 14:18 - TOUPA jaw lungneltak, migitna hau, thulimlouhna te, tatlekna te ngaidam sek; mohasehte khah ngeiloupa, pate thulimlouhna jiaka tate, tate ta nawnte,suan thumna leh suan lina tana leng gawt sek ahi na na chih. 2. Sam86:15 - Himahleh, TOUPA aw, nang tuh Pathian, lainatnaa dim, mihehpihthei, lungnel, chitna leh thutak hau, na hi. 3. Sam 103:8 -TOUPA tuh lainatnaa dim, mi hehpihtheitak, lungnel tak, chitnahautak ahi. 4.Sam 145:8 - Toupa mi hehpihthei, chitnaa dim; lungnel,chitna thupitak nei ahi. 5. Joel 2:13 - Na puan uh hi louin na lungtanguh botkek unla TOUPA na Pathian uh lam nga un; amah hehpih theitak leh lainatnaa dim, lungnel leh chitna hau, thil hoih loua kipankik nawn sek ahi, a chi a.

Pathian hehpihna hau ahih man inamite hon ena belam chingtu neiloubang aom ahon muhchiang in alungsim lainatna adim ahih man inVanmun thupinate nusia inhongkuan khia hi. Ei mihingte

thuakgimdan te, I gentheihna te uhamuh chiang in ei tung avaihawmpaSetan tunga hehmahmah in leitungtuh et haksa sa mahmah hi. Amahbatpih a honbawlte Setan in honsoisa a khelhna ziak a hamsiatna

Page 5: PCI Messenger Editorial Oct. 2015 JOHN CALVIN SINSAKNA

Oct. 2015

Oct. 2015PCI Messenger

PCI Messenger

9

1118

20

in, nikhat tei lohchinna hontun diinghi.

4) Nang-leh-Nang kigingta in (self-confidence)Na khat peuh I zohna diing inkigintak na angai masa hi.Sawltak Paul in “Himahlehkuapeuh lungtang kiptak pu-a loutheilou khopa kulna neihi lou, amah kithuzohmiinkhama koih kinken a tupchinten leh a hih hoih ding”achi hi (1Korinth-te 7:37).Huaiziak in ei-mah kithununzohna kia a, i lungtup khatmualsuah zou diing kahi chi akimuan ngamna I neih diing uhkisam hi. Tua I kimuan ngamnazahzah in Pasian in lohchinnahonpia diing hi.Thukhitna: Mihingte hinkhua hunthum in khen theih hi. Naupanghun, Tuailai hun leh Tek hun a om

hi. Pasian in mihingte baihsam takanek mudiing in honna bawlou hi.“Huan, Toupa Pathianin pasal apia, Eden huanah a KEM DIINGleh a VENG DIING IN a koihtahi (Genesis 2:15). “Huan, Adamkiangah, Na ji thu na mana, singkhat, A gah na ne ding ahi kei,chia Ka hon thupiak, a gah nanek jiakin leitung nang jiakinhamsiatin a omta hi; NADAMSUNG tengin GIM takaSEMIN a gah na neta ding”(Genesis 3:17). Ban ah Amah minthupi sakna diing a bawl leng I hiuhi. Huaiziak in Tuailai hun a,honbuaisak diing omlouh lai in,Pasian phok inla, Na tup-leh-ngimtesemsuah zou diing in, thumanna,kuhkalna leh kimuanngamna neitheidiing in Pasian in simtute tengtenghatna honpia ta hen.

[email protected]

Pharisaite kua ahi ua?Jophesus (Jews historian) inPharisaite ahihleh Juda makaipawlkhat ahi uh chi hi. Amau ahihlehmi etlahhuai, mi tallang leh thuneihnaliantak nei a vaihawm, midangte lakakipan siangthou dinga kikemhoih,Mosi Dan (Torah) khauhtak a sinsak,sinsak siampen leh a sinsak bangbanguh zui mi ahi uhi. Amaute’n biaknaleh sahkhua vai himhim amau sinsakdan kia dik in a pom uhi. Amau tohkisai, a poimoh mahmah ahihleh thoh-nawnna thu a gingta uhi. Politics aha langtang in dinmun neikei mahleuh, amaute thuneihna a lian mahmahhi. Alexandria Salome (76-67 BCE)a kipan Herod lal (41 AD) sungamaute’ deihdan in gamsungvaihawmna ah thu nei ban uhi.Tanchinhoihte a kipan Laigelhmi teleh Pharisaite a kigenkop munmahmah hi. Huaiziakin Pharisaitamtak Laigelhmi hi ding un a gintakhuai hi. Mathai kia in Pharisaite lehSadukaite hon genkhawm hi. Hiai hihtup nei a hon gen hikha ding ahi.

Khenkhat in Pharisaite mipi telkhiatdan dungzui a vaihawmtu ahi a chihuh gintak huai lolou hi. Amaute’nsynagogue leh Juda mite hinkhua atangtakin thuneihna neihkhum lou uhi.Himahleh, Jesu hongpai na ding a nadoudal a, a sinsakna kalh leh nulmangsawm a nasatak a panla ahihman un,

ginna lam toh kisai thil ah mipitetunga thuneihna bangtan hiam nei uhahi chih a kilang hi. Tomchik a genin, Pharisaite Jesu kalh dinga makaikhat ahi uh.

Sadukaite kua ahi ua?Sadukaite tanchin amau gelh akimukei, himahleh Tanchinhoih ahtamveitak genkhak ahi uhi. Amautesahkhua toh kisai a pawl khat, Judamite laka namsang (siampu nam)ahi ua, vaihawm pawl leng ahi uhi.Rabbite tanchin gelhna ah amautetuh Pharisaite toh nasatak a calendar(hun) thu a kikalh a chi uhi. Anna,siampi lian, lou Sadukai mi minthanglua a kimukei.

A lungluthuai mahmah khat ahihleh,Sadukai te’n sih nunga hinna,thohnawnna leh vaihawmna nanungchihte gingtalou in, taksa leh khamangkhawm mai ahi chi uhi.Huaiziak ahi ding e, vaihawmna ahthunung khual ding omlou hial inkhauhtaktak in thutanna bawl sek uhi.Thamlou in, Pharisaite’n dan adeihkaih tengteng uh pomlou in, agelhthoh a om dante kia pom litlet uhi.Huan, upa vaihawm pawl(Sanhedrin) lak ah leng tel uhahihdan kimu hi. Huaiziakin,vaihawmna lamah dinmun poimohtaknei ahi uhi. Tua ahihman in, hiai makainihte tuh thugin ah leng a kibang kei

lauhna ziakin dal theihna lamchiteng in a na doudal sek uhi.

Thumna; Messiah ahihlam theiloumah ahi ding uah aw, ka chi hi.Himahleh, Torah sim a, theimahmah (Messiah hongpaichianga a nasep dingdan lehJesu nasep leh thillamdang hihtemu a tehkak thei ding khop a pil)ahihziak un, Messiah ahihlam atheihlouh uh a gintakhuai kei hi. Achihleh bangziak a chiamtehna ngenahi ding uh? Mathai in amah zeetna ding in a chi hi. Ze et kichituh gilou bawl a etkhiatna, khetpuktupna, bangchibang hiam amohtansak tupna (matsak theihnadingin) leh mipite muanlahna dingbanghiam hih/ gen khiatsak tupnaahi pen hi. Huaiziakin amaute’nJesu puksak tupna in van a kipanchiamtehna a ngen uh ahi zaw hi.

Churachandpur Christian GoodwillCouncil saina a Pastor leh Upate’n“One Day Open Air Mass Prayer”program zat ahihlai in belampu khatin: “Pastor leh Upate nasan lengkizuak khin vek; midang mohsasalou in I khuttal uh eilamkawksakta ni uh” a chi hi. Amautelou leng gam leh nam adia heutu/makai kichi peuhmahte a dingin kietthakna ding lianpi om hi in ka thei.Pharisai leh Sadukai politics a, a nakimawl kha I hih ding uh thil lauhhuaiahi. Mipite aw [tuh] Pathian aw (Thevoice of the people [is] the voiceof God) chih theih a hunta. Mipite’nMessiah tuh kipaktakin ana vaidawnua, makai te’n bel a na dou maimahuh. Thudik dou dinga pangkhawmmakai (Pharisai leh Sadukai) hihsangin, hihna bangbang a thudikgumtute (mipi) hiai ah a zahtakhuaizaw.

SAPTUAM IN GALNA LEH PANPIHNA PIA

Manipur Special Assembly August 31, 2015 ni a om a Bill thum kipasste deihlouhna a buiana hong tung ziak a sihna tuak Salpha kuate galnaRs. 10.000 (sang sawm) leh liamte vehna Rs. 10.000 (sang sawm),akigawm a 20,000 (sang sawmnih) isaptuam a numei pawlte minin JointPhilantrophic Organisation te khut ah piakna leh misi inkuan te a diakhamuanna ngetsakna, ban ah damlouhte adia thumsakna DistrictHospital Lamka ah vakinei hi. I spatuam in misite I suun thu leh damloutethuakpih thu messenger tungtawn in leng I puang uhi.

NEKGUKNA (CORRUPTION)By- Kapsuanmung

Hiai article gingtu Christiante dingin poimoh kasa mahmah a,ka gelh main heutu tuamtuam(Lamka a saptuam heutute) thugenna kanangai a, himahleh hiai siangthouna, nekgukna toh kisai main topic hiamahih kei leh thugenna ua sim khazel mahle uh sau lua in a sut om in kathei kei hi. Kei zak khak louh ziak ahih leh ka theih khelh ahih ding a

tangval, nupi-papi chih om nawn loukhop a thanghuaina a dim chih I theihchiat uh ahi. Saptuam chih hiaikingaihna, lanna, huukna in zelsuakphial hileh kilawm hi, zelsuak zoutahia chih ding khop hial in ngaihtuahnaah om hi. Gensiatna, zukhamhatnachih lehang ahi bok, inn sung khotangah mun poimohtak luahta. Paupu filma zu dawn lou tuai hilou chi dan angaidauna leh toihna(sissy) a la bangki tamta, numei lak ah leng tammahmah hiai bang kampau. ILaisiangthou in hiaite tengtenghihlum dingin thu a hon pia hi. ILaisiangthou gen zuilou a hihlum louding I hi diam? Hihlum naksangamun I piak behlap lai, hih hingdeuhdeuh I bang hi. I Laisiangthouhou ngaihlua I diam? Bible lak danbang leng etthak tuak hunkhop omdingin gintak huai hi, ngaidau a eimahni lemtan dan leh hoihsak dan aheikoi ei ki adjust lou a, Bible bangei toh kituak ding a adjustmawkmawk sekte ki hi mawk hi.Nekgukna, neksiatna tawh kisai Igamsung hon sukkhak dan I en sukding;

1. Khotang (Society):I kisaktheihpih uh leh I

kiletsakpih uh Lamka khopi ahGovt. apan Schemes/Sanctiontuamtuam hong paite Govt. office,lampi bawlna leh a dgdg.. bawlna

dinga sum lakhs/crore a simte azatna ding bang tak a zat hilehkhantouhna thupitak om ding hi,himahleh a sum luttuk a I khopi leha sehvel ah khantouhna om tuanlouin kilang hi. Veng sung a private innahih keileh private thilte lou ngalmuhtheih a khang omlou hi. Khapaisa in I local news ah mikhat in“Negute tengteng in na nekguktengteng uh Zakai bangin honkipuang khia unla, Lamkapublic ground ah honsungkhawm un, huaite in lampi,tui, mei hoihlou te I bawl ding,negute lah khotang a tallangmahmah te leh saptuam upate”chiin chialna a hon bawl hi. Hiai kasim in ka lungsim hon khoih mahmahhi, I gam ah mi diktat hiai bangbangbangzah hiam om lai hileh ka chi simhi. Hiai bangte khong hilou di hiagintu diktak itna nei. Kha masa inkha khat phadek mahmah vuahhong zu a, I khonsung leh I gamsungmun chih duhamna. Nekguknate,nek siatnate ziakin buannoi dan leha haksat dan I thei chiat uhi.Nasepna, kikomtuahna a nong kaimahmah a, A neizoute gari in tai in,a neiloute khe in pai in, leh mehzuakmehzuak a lam nol a tuten ahaksatdan a theih ding uhi. Banah muntuamtuam ah gari accident om in sileh liam bang zah hiam om hi.Diktatna poimoh a hih dan

Page 6: PCI Messenger Editorial Oct. 2015 JOHN CALVIN SINSAKNA

Oct. 2015

Oct. 2015PCI Messenger

PCI Messenger

10

12 17

19

III. Tuailai lohching hihna diingin

1) Pasian theih ngai hi (KnowingGod) Kumpi Solomon in bang chihiam ichihleh “Na lungtangtengteng toh Toupa ah muanginla, nangmah theihsiam na ahkinga ken: Na lampite tengtengah amah thei inla, huan aman nalampite a pitang ding hi”(Paunakte 3:5-6). Muanngamna Ichih, I piantung apan, ipichin tandong a, I neih diing kisam hi. I Nu-leh-Pate imuan a; Amauhonsinsakna apan Pasian a muannaI ngahtouh diing uh kisam hi.Lungtang taktak a, muanngamnaineihchiang in; I muanngamna ziakin,thumanna hontun diing hi. Huaiziakinmuanngamna leh thumanna belakikhen theilou ahi uhi.

2) Thuman ngai hi (Obedience)“Naupangte aw, Toupa ah nanute uleh na pate uh thu mangun: huai tuh thil dik ahi ngala”(Ephesate 6:1). Hiai a Paul in agenutbel, Naupangte’n, Nu-leh-Pateapan thuman diing dan, asinkhiakdiing un adeih hi. Huaiziakin Nu-leh-Pate sang a, Tate it diing leitung ah,kuamah omlou hi. Nu-leh-Patepilna-leh-siamna neilouhimahleh,tunitan in na liauna diingbangmah semsuah nailou diing uhi.

Na hinkhua alohchin diing na utleh,Nu-leh-Pate zah inla, amau thupiakbangbang in thumang tak in zuiin,hiai thumana gah Solomon ana theichiang mahmah, Pasian tate’n Izuih diing in hiai bang in honchial hi“Ka tapa, ka dan mangngilhken; himahleh ka thupiakte nalungtangin kem hen: Nite sawtnaleh, damsung kumte leh muanna,nanga hongkibehlap ding ahingala. Chitna leh thutak in nanghonnuse kei hen: Na ngawngkimvelin vial inla; na lungtangdohkan tungah amaute gelh in:Huchiin Pathian leh mihingmitmuhin deihsakna lehtheihsiamna hoih na mu ding hi”(Paunakte 3:1-4).

3) Thuaktheihna/ Kuhkal ngaihi(Perseverence)Na khat peupeuh a lohchinna diingin, thuaktheihna leh Kuhkalna neiha ngai masa hi. Khovel a milohchingte hinkhua I sut vengvengchiang in, Haksatna, Gentheihna,leh simmohna thuak poisalou a,kuhkaltak a kalsuangte, milohchinghongsuak uhi. Huaiziak in Tuailailohching nahih utleh, Nang-leh-nangkimangngilh a, Lom-leh-Vualtenopsak hun a, gentheih huaitak a;Nu-leh-Pate thupiak zuizoungeingei diing a, kuhkaltak ana pandiing kisam hi. Tuana kuhkalna gah

ua, khovel dan ah leng vaihawmnamun kibang a, tukhawm ahikei uhi.Tuanak sangin, a kikelki mahmah pawlahi uhi.Mathai 16:1 – “Huan, Pharisaiteleh Saddukaite a hongpai ua, amahze etna ding in van a kipanchiamtehna amaute ensak ding ina ngen ua.”

Hiai ah thil mak leh gintakhuailou khopding a hong om hi. Huai tuh a kituaklouleh hun danga pangkhawm ngei le hilouPharisai leh Sadukai te’n Jesu hongpaiamuh tak un amah ze etna dinginvan a kipan chiamtehna a ngen uhi.Bang ziaka hiai a kituaklou pawl nihin a kibang a ze etna a na bawl uh ahidia aw! Vaihawmna a lah Pharisaitetellou ua, sahkhua vai alah gindankikalh mahmah hizel uh. A kituaklouteleng kituaksak Jesu tuh ahi ngei mai.Huai bel thudik kimkhat ahi. Mathaiin hiai a Pharisaite leh Sadukaite dotnaa hon genkop chitchiat tuh sui poimohkasa ahi.

Khatna; Hiai ah amaute hongkipumkhat ziak uh tup kibang a neihziak uh a himawk hi. Huaituh Jesudoudal ding chih ahi. Hiai thumulkimhuai leh lamdang mahmahkhat ahi. Thilhoih hih dinga pankhawmtuh khovel mite paidan tangpi hi in Ithei hi. Himahleh, thudik doudal dingakithutuahna tuh khovel inleng a

lemsakpih luat ding uphuai salou hisim ing. Paite paunak in thudik genleh sazang kap a val a chih bangdeuh in, thudik (Jesu) deihlou lehgilou hih dinga kituakloupi lengpankhawm khak theih hitah chiha hon musak hi.

Nihna; Judate ngaihtuahna ah,Pathian in a chiam dungzui inKumpi David khanggui a kipanMessiah khovel kumpi hi dingahongpai ding a sa uhi. Huai hunlaiin, Pharisaite leh Sadukaite tuhmahni thu kia deih makai ahi uhi.Jesu a hongpai chiangin, a naseptea thupi a, sinsakna a piakte lamdangahihman in mipite’n, a ngaisangmahmah ua, a kumpi dingpa taktakuh a hita a chi ut hial uhi. Huchihlaiin Pharisai leh Sadukai te’n adinmun uh dengdel a na kisa in, avaihawmna uh lumleh a omdingchih a muh chiang un dal theihnading lam chiteng zong a na hi uhi.Himahleh Jesu’ mission khovelvaihawmtu ding hilou ahihman inamaute a paisan a, a pawt kheta(v. 4b). Hiai ah Pharisai leh Sadukaipolitics a na kigolhsang mahmah hi.Tua I gen politics tunitan in khovelmunchih ah a pailai hi. Makaidinmun luah theiding mi hong omchiangin, mipi thudik duh a dangtakte’n ana vaidawn zel ua, makai te’nbel a dinmun uh khahsuah ding

PATHIAN THIL GEL HOTDAMNATOH KISAI

-Pastor PL Thanga, Zion PC

Kristiante a dingin hotdamna toh kisai a Pathian’ thil gel, ahong kipat danleh hong kigelh khiak dan i laisiangthou tungtawn in i theihchet semnadingin bangzah hiam in enlehang chih deihna in hiai i messenger tungtawnin ka hon taklang nawn hi.

Mi tampiten in a theih uh hotdamnaPathian a telte a ding kia a anasehkholh/gelkholh ahihlam in atheichian kei ua, ei mah hatna aPathian muh ding in a sa nak ua,huai pen i laisiangthou honna sinsakdan leh Pathian in mihingte honnatel dan toh kilehbulh khanak hi.Huaiziakin Pathian sehkholhhotdamna thu a laisiangthou pansanin i theichet semna dingin bangzahhiam taklang lehang ut ihi. Hiai penlaisiangthou a kigente kimdeknailou a, genesis apan kilakna tanah mun tampi ah omlai hi.Himahleh i theih baih ding lehchiamteh nuam deuh ding chihdeihna in bangzah hiam ka hontaklang hi.

Pathian:a) Pathian in khovel om chil akipanhotdamte min hinna laibu ah anagelhta (Kilakna 17:8)

b) A itna ziakin leitung pianma in aTapa Jesu Krist ah ahonna telkhinta(Eph 1:4)c) Ama deihdan in thutak thu tohhonna piangsakta hi (Jak 1:8)d) Hotdam tate Pathian in JesuKrist kiang a a thilpiak ihi (Jn 6:39;17:2,6,11,24)e) Pathian in a tung in hotdamte honnatel, hon seh leh hon sap mawng ihi uh(Jon 17:6; Rom 8:29-30)f) Hotdamte Jesu Krist in kabelamte ahon chi, ahinna a leisaihihziakin (Jn 10:15)g) Hotdamna toh kisai in gentelgingtute leng genin, ‘Hiai huang alou belam dang ka nei, amaute kahonpi ding” achi (Jn 10:16) Hiai a“Ka nei” chih in amalam pek a telsa,sapsa leh sehsa ahihna uh akipsak.h) Pathian in mi tengteng a it a,khantawn hinna aneih theih na dingun a Tapa apia, kuamah a manthatuh a deih kei (Jn 3:16) Pathian

ngaidam. Heutu khen khat in athugenna ua gen khazel mahle uhbang ziaktak a hiai nekgukna gensau ngamlou uh ahi dia aw ka nachisek hi. Ahihkeileh Politicians,Church Leaders, OrganizationLeaders, Philanthropic Leaders lehLocal level a Authority ten hi chilawmlawm a gen ngam louh uhnegu, nesia gen I hih lamkitheihchiat ziak uh a diam ka chiahi. Sau lou in I kikum ding.

I gamsung ah CentralGovt. NDA/BJB in nekgukna tawhkisai in pan nasatak in hon laua,India gam kilchih a dengsuak zouhi. Schemes/Project tuamtuam anekgukna nei officers te buai theimahmah uhi. Khenkhat ngial inthudik im utna lam in a sepphihteuh ana that(killed) thoihthoih hialuhi. Congress vaihawm lai in Coalscheme leh Indian Armyte zat dingTruck gamdang apan laklut(import)na ah officers bangzah hiamtenekgukna ah kigolh ziakin mat in omta uhi. Tulai in Madhy Pradesh(MP) a Vyampam Scam thu buainekgukna ah mi 200 val bang kigolhkha hi. Sui ding chile hang Indiakilchih ah officers bangzahtak in athuak dia, ie lak a gingtu politiciansofficers te’n leng a thuak kei dinguh chih ngam huai lou hi. Egypt Ex-President nekgukna ziakin jail bang

(wall) jut loh ta hi. Chinacommunist country top officer’sbangzah hiamte nekgukna ziakin siding a thutan khum in omta uhi.Huan, kha beisain Bank Officers137 leh Military General hunkhopmatin a na om non uhi. Banah,FIFA Executive Committeemember leh World FootballGoverning Body, FIFA in ConclaveGeneral Secretary Chuck Blazerleng nekgukna ziakin damsung‘BAN’ in om hi. Kha masa mah inleng FIFA President dia telching thaka om Sepp Blatter leh 2007 a panFIFA General Secretary len JeromeValdic te nekgukna a kigolh a ngohin om ua, kitawp ding chih ahi. Hiaiteng lou in tamtak I theih louh leh Igen khak louh om ding hi. I khovelpaidan et in nekgukna khovel kilchihhon zelsuakta hi.

Paul in tuh “Kingaihna nin abualte, huaihamte, milimbiate,gensiathatte, zukhamhatte lehnegukmite tawh ki pawl kei unla,nekzong nekhawm kei un” (I Cor.5:11) chiin thu hon pia hi. Hiai bangmite tawh kipawl kei un hon chi a,himahleh hiai bang mite kipahpih lai,kipahpih ban a amaute lak ah kitellai dep. Pathian a siangthou banginei a mite I siangthou ding ahi. A tungaI muh kingaihna nin I lakah pumdimta, khotang zelsuakta, nungak-

Page 7: PCI Messenger Editorial Oct. 2015 JOHN CALVIN SINSAKNA

Oct. 2015

Oct. 2015PCI Messenger

PCI Messenger

1316

1316

thilpiak deih leh sang tengteng “tel/seh/sap” ahi uh. Huchi’n Pathianhehpihna ziak kia a hotdam ihi uh(Eph 2:8). Mihingte hihtheih aomkei chih a chiang.i) Ginna tuh Pathian apan a thilpiakahi a, a Tapa ginna ziak a khantawna ginna leh hinna ahi (Gal 2:20)Krist ginna ziak a i diktatna ahi (Phil3:6, Rom 3:22) Pathian Tapa ginnaleh Krist ginna kichi tuh Jesu Krista ahi a, amah ginna neitu ahi,akipatna ahi a, i gin ding pentuhKrista hi. Pathian in khovel ommain i hotdamna ana gel khinta a,hotdamna suangphum Jesu Krist ahana lam khinta. Kumah in ahihlamdang theih louh ahi (Kil 22:14cf;Diut 4:4; 12:32; Pau 30:6)

Jesu Krist:a) Khelhna leh mohna tengtengkros tung ah honna hivengsaktaa, gingtute a dingin siamlouhtanna aom nawn kei (Rom 8:1,2)Krist in kros a honna zohsak takziakin “zoh ahita” chi a tatnabukim honna bawlsak ziakin (Jn19:30.b) Jesu Krist kithoihna tuh Pathiankiang a setden dia kithoihna ahi(Heb. 10:12) Krist sisan ziakin ikhelhnate Pathian mai ah suahlamleh tum lam aki gamlat banginamangta (Sam 103:12) Meipi thengbangin abei mangta (Isai 44:22) I

khelhnate theih nawn louh diasilsiang ahita (Isai 45:25)c) Jesu Krist sisan in kros tung ahsetdet dingin ngaihdamna abawlta,Jesu Kris Pa kiang a hon gensakpaahihziakin ( 1 Joh 2:1,2)d) Gingtu hotdamtate a dingin JesuKris sisan tungtawn kia ah khelhngaihdamna bukim a om, Amah aomte a dingin Krist in kilemnawnnaabawlta (1 Joh 1:7)e) Jesu Kris sisan in khelhnatengteng a beisak. Nang Jesu bangna loh dia? (Mt. 27:22) Amah amuanna koih tuh a hehpihna ziak aathawn a siamtanna ahi (Eph. 2:8,9)

Kha Siangthou:a) Kha Siangthou tungtawn avangam lut theihna, pianthakna lehvangam luttheihna, hotdamna,pianthakna honpetu Pathian ahi (Jn3:7) Mi’n a gintak chiangin Khanasep tungtawn in pianthakna aompah (Jn 3:14-18) Huchia amahgingta apom mite Pathian tate ahiuh (Jn 1:12,13) Pathian apan ahiuh (1 Jn 5:1)b) Kha Siangthou tungtawn aPathian’ nasep in lamdanna aomsak ( 2Kor 5:17) Hiai tungtawnin Kha Siangthou a piangthakte ahkhagahte a kilangsak (Gal 5:22,23)Pianthakna in gingtute Pathian apatmangthei nawnlou ahihna asukip(Jn 1:13)

TUAILAI LOHCHING HIHNADIING IN…

-Intern Pastor TK Shyam Valte

“Na Tuailai nite in nang honsiampa leng theigige in, ni hoihloute ahongtun ua kumte a hongnai ua, Amaute ah kipahna ka neikei, nachih hun a hong tun nailouh lain”Eklijiasti 11:9.

Thupatna: Tuailai day lomthei nawn diing a, Damna honpia I biak Pasianmin in Pcir Messenger simtute tengteng Tuailai day Chibai konbuk hi.Tukha Tuailaite toh kisai a, Ni-poi moh mahmah I maituahna diing khaahihman in I thupi diing in “Tuailai lohching hihna diing in..”chih kahontel khia hi.

I. Tuailaite kuate hi uh hiam?Tuailaite I chihchiang in genchetdan tuamtuam a om diing hi.Laisiam leh mipil ten ana gen danun, Tuailaite Nu-leh-Pate adiingin Naupangte ahi ua; Policeteadin buaina bawlte; Politicianteadin galvan ahi ua; Sumsin miteadin van-leite/ zuaknate,Saptuamte adin thuzohhakte lehJESU KHRIS adin, Gou-manpha/Gousel gukte ahi uhi. Tuailai hunbel, thahatlai, Melhoihlai, Lungsimhatlai leh idamsung a dia;Kisakkholhna hun ahi hi. Hiaihunsung in I upat nung adia, mikhatsuahna hun ahi hi. Hiai hunsung atup kichian neih a; kisakkholhngeingei diing ahi. Tua bang a,kisakhol manloute adamsung un,

atangpi in khosakna ah, haksaknatuak tam deuh uhi.

II.Tuailai hinkhua bangchi zatdiing: Tuailai hinkhua zatsung a;chitak-leh-thudik ahinkhua zangdiing a kisakpah diing ahi. Lawmhoih bawl a; Isang a Upa zawtezahsiam a, Isang a neuzawte it-leh-duat taka kepdan kisin diing ahi. Nek-leh-dawn a siangthou tak ahinkhuazat diing ahi. Hiai hunsung in Tuailaitamtak in, Ka hinkhua keithu ahi, kuamah honbuai pih a ngai kei chi in;ut-leh-dah in om ua; a theihkhiakchiang un, sau a natung khin luatauhi. Hiai hun a kikem siangthou thei,tuailai a tamtak milohching a omtauhi. Huaiziak in, na tuailai hinkhuazatdan a thak in ngaihsun in?

Page 8: PCI Messenger Editorial Oct. 2015 JOHN CALVIN SINSAKNA

Oct. 2015

Oct. 2015PCI Messenger

PCI Messenger

14 15

14 15

c) Pathian apan a pianthakna neitetuh Kha Siangthou a chiamteh in omlai uhi (Eph. 1:13) Hiai chiamtehnatuh kuaman a sulamdang thei kei,tatkhiakna ni masiah gingtute ahaom ding ahi (Eph 4:30) Pathian ingingtute ahon chiamtehna i goutanding tengteng akim masiah hihsiatin aom kei ding (Eph 1:13,14)

Gingtuten khatvei-vei Pathian KhaSiangthou a lungkham sak thei.Himahleh gingtu hotdam taktak tena lungkham sak den kei uh. Unaugingtu, Kristian kichi ngal a Pathian

kha a hihlungkham den na hi khahiam? I ginna uh leh hotdamnakivelthakni. Ginna ah na omnauhiam, noumau mahmah kienchian un (1 Kor 13:5) a chihbangin ei mah chiat in i ginna lehhotdamna velthak chiat lehang.Pathian in Jesu Krist ziak a KhaSiangthou tungtawn a hotdamnahon piak ahihkei in zaw a buchinglou ahikh aindg. Jesu’n “Kei maha pai lou kuamah Pa kiang a tungkei ding “ (Jn 10:6) a chi. Simtutetengteng Toupan thupha honpechiat ta hen.

TUAILAITE PATHIAN’NNA MAHSEEM DINGA HOTDAM

- Pastor Goukhansiam.

Ka it Tuailaite, Prebyterian Church In India @Reformed SaptuamPawlpi sunga Tuailaite adingin tutung,”General Assembly-cum-Presbyterian Youth Joint Conference” ,”Jesu a iit tuailai”chih thupitoh December 09 – 13tan, ni man-pha tak mai zatna ding “KAWLNI –HONGSUAK” khia petmah ding hong bangta hi. Hamphat huai petmahhilou hiam chih kagen nuam hi. Heutupa Rev. G. Suanzalam PYCCoordinator leh a kaihzatam te’n, motivation program zanga singtang lehphaizang gama bial a hon fanfan chiang un, kei mahmah sinlai-lung hontokthou gawp ngingei mawk uhi. Tua ahihmanin, hiai thulu “TuailaitePathian’nna mah seem dinga Hotdam”chih article in ka lungsung ahbu(nest) hon sep mawk hi. Tuni chiangin kum 105na bang ah, tuailai a 100a simte’n, India state mun tuamtuam leh South East Asia banah Westerngam tuamtuamte ah Missionary, Evangelist, Teachers khawng a semta

ihih manun, heutu masatemuhkhawlna(vision) hong tangtungpetmah ahi’ chih hong kilangchiaichiaita a, Pathian’min phatin omhen, Halleluijah!

Thupil in ah,”mihing hihna lehhinna taktak tuh kum 40 in kipanphet hi” achi.Tuabanga mihinghinkhua leh khawsakna taktak kum40 a kipan phet ana hih maizen alehkeileng kum 47 vel mi kahi a, tuailaikahi ahi. India mi laigelhtu minthangkhat, Francis Sunderaj in, anagendan in,”tuailaite nu-leh-pa adin,naupang;policete adin, buainabawltute;politiciante adin, galvanleh vanzat poimoh;sumsin miteadi’n, market ahiua; Saptuamteadi’n, delh phaklouh ahi uh” anachihi. Himahleh, kei khiat(interprete) dan in leh kagen nopdanin bel,tuailaite tuh,”gou-phumguk”ahi uh kachi hi ahi. Huaijiakin, JesuKhrist adi ngial-ngial bangintuailaite tuh,” Suangmantamahihkaleh Suangmanpha” na hizawmahlai ahi uh ahi.Pathian in I Nu leh Pa masa pen,Adam leh Evi ana bawllai in;naungek hiam, piteek- puteek hiamin ana bawlkeia,TUAILAI-DAWNG-THITTHET, hoihlaitakmah, Nu-leh-Pa a kinei/kiteeng theilian in a bawl hi. Aziakbang ahi ding? nachi maithei,

Pathian in ah tuailai hun poimoh dantheilua hiding’ a hon chisak hi.Research bawltu mi khat in,”leitungpumpi ah tuailai kum 13 – 30kikal mi 70-80% khawng” phazouin tuat(hisap) hi. Van-gam ahleng, Ivekun tuailai kihi loumoh di’n kaum(gingta) tlat mai ahi.

Huai ahih kawmkawm in, Indiagam sorkar te’n galkap(army) dinga zon chiangun, tuailai khangnoutedeih tuamse uhi. Thukhunlui ahKumpi Nebukadnezzar in, a Kumpi’inn-sunga nna semtu ding mi lakdinga zon chiangin, tuailai, melhoih, pilleh siamna nei mi deih sese hi(Dan.1:4). Pathian in amah nna semding mi a sap chiangin, tuailaitemahmah sam sese hi. Etsak-na;Samuel, David, Joseph, Mosi, Paul,Timothi etc. Ka tuailaipih unau itte aw,Pathian in Amah nna sem dinginnang banga tuailaite deih seseahi’chih na phawk ding poimoh luahi. Pathian in damna hun hoih honpiakte Amah ding kia in zang in. Mikhempeuh in niteng in minute 1440chiat i nei. Pil taka nazat aleh nanga hampha nahi lel hi. Tuabangatuailai manpha leh gahsuah a Jesuitden ding in Pathian in hon vualjawlchiatta hen!

Page 9: PCI Messenger Editorial Oct. 2015 JOHN CALVIN SINSAKNA
Page 10: PCI Messenger Editorial Oct. 2015 JOHN CALVIN SINSAKNA

Oct. 2015

Oct. 2015PCI Messenger

PCI Messenger

1pci Messenger 29

291

Vol.XXIV Oct. 2015 No. 10

A monthly organ of Presbyterian Church in India (R)

PRODUCTION TEAM

EditorRev. Khen P. Tombing

C/No. 9862088190Jt. Editor

Rev. H. Chin ThiansongC/No. 8731850322

Contributing EditorsRev. G. Suanzalam

Rev. KhamlianmangEld. T. Khupzadou

Eld. Langkhanpau GuiteEld. N. Thangzamawi

Cir. managerMr. C. Biaklun

Head OfficePresbyterian Churchin India (Reformed)Box -32, Hebron Veng,New Lamka 795006Manipur, INDIA

Subscription FeeRs. 10/- per copy or per month

Website of the Churchhttp//www.pcireformed.com

Printed, published and edited by Rev. Khen P. Tombing at Diamond OffsetPress for the Presbyterian Church in India (Reformed)

THU TUUNTE

Editorial 01Pathian adi’n bang na hia? 02Khelhna omma Eden huan 06Pharisai leh Sadukai... 08Pathian thil gel.... 12Tuailai Pathian na mah 14Tuailai lohching... 16Nekgukna 18Eitei Pathian..... 23Combodia apan laikhak 26

A sung a thukisuahte editorial board

ngaihdan ahivek kei.

ziak un biakin hongkai thei nawnlou bang om ua poi lua.5. Church member thak Toupa’n honpiak zelte ading in thumni. I biaknaneihna sekte uleh Fellowship neihna munte ah Toupan mithak leh gingthakhonpiak beh zelzel kipahthu genni.6. I zingkal skul uleh sunnung skul uh Phum Thnal leh Krosang khuaainaupangte uh ading in. Huan, biakna iva neihna khuate uh: Phum Thnal,Khna Thmey, Khnacha, Chukso leh Siemreap te ading in thumni.7. A gammi I seppihte uh ading in thumni. Ginom, kulkal leh innteekpantaka sep leh bawla pan honlak zompih zel nading un. Unaupa SamAnn in July kha in koppih zii Chrismae (Philipinete) ahon nei a, kipahhuai. Anupa hinkhua uleh maban ding lam buaipih zaw ding in heututenTeam member hihna apan khawlsak phot uhi. Nupa lohching leh Pathiandeihna bang a hong khosak theihna ding un thumsak ni.8. Cambodia gam a Tanchinhoih puanzak nading kong a kihonlai aMissionary mun tuamtuam apan paikhawm ten I kalsuanna san uhmangngilh lou a, pan naktak a akilak chiat nadingin leng hon thumpih un.9. Kei (CS mang) leh ka inkuante ading inleng hon thumpih zom zel un.Ka tanu uh Hanna Niangngaih August kha Tarik ni 1 in kumkhat achingtahi. Kei damlouna August khabul a kava ki etsak nawn leh hoihlammanawh ka hihdan diabetes doctor pan hon hilh hi. Huan Mercy Lianvunginleng nau dawn kom leh inn nasep a buai kawmkawm in leng Churchministry kalsuannate hon zuithei zelzel a kipah huai lua. Amah ading inleng honna thumpih zom zel un.10. Tulai in natna tuamtuam adiak in upa lamte leh naupang lamten aveinaak mahmah uhi. Khna Thmey khua a hausa nu Horm Socheat lengnatna tuamtuam nei in agim sim mahmah a, aman honthumsak unla kongdamsuah ngeingei leh Biakin hoih tak in kong kai ding chi hi. Damnahuihkhi Cambodia gam a hong nung nadingin leh hausanu hong damsuah nadingin na thumna te uah honna phok chiat ding in kon ngen hi.

Toupa leh agam adia na thumna te uleh thilpiakte uh tungtawn in Amannakpi takin hon vualzawl chiat ta hen aw.

Toupa gam adia na seppih itt uh

Pastor Chinsuanmang leh InnkuanteSiemreap, Cambodia