';i

"'r- i'

7

/

Digitized by the Internet Archive

in 2016'

https://archive.org/details/dethermisherculaOOgaro

THERMISHERCULANIS

N U P E !{.

IN DACIA DETECTISPASCHALIS CARYOPHILIDISSERTATIOEPISTOLARISEDITIO II. POST VlNDOBOlvfENSEM

AN. M D C C X X X V I I;

SECUNDIS CURIS AUCTA, ET EMENDATA.

PUBLICA AUCTORITATE EXCUDEBAT

MANTUAE AN. MDCGXXXIX*Apud Typographiam S. Benedidi Haeres Alberti Pazzoniy

Archiducalis Impreffor, •

V

Sed tm Virtus tamen & infperata voluptas*

Suavis nmkitm longum perferre laborem

Suadet inducit novies vigilare ferenas

EXCELLBliriSSlkUMD O M 1 N U M

A N D R E A MHAMILTONIUM,

S. R. IMP. COMITEM,CAESARIS A CUBICULO

HONORARIO, EJUSqUE A SECRETIORIBUS,ET A BELLICIS AULICIS CONSILIIS , COHOR-TIS PRAETORIAE IMPERATORI APPAREN-TIS CENTURIONEM

,EQUITUM LORICA-

TORUM ALAE PRAEFECTUM,LEG. AUG. PR. PR.

PROVINCIAE TEMESVENSIS,

Uum Tibi , Vir Ex-cellentiffime

, CA-ROLtlS VI. Imperator fem-

A 2 per

per Ai;igijftus,propter tuam

eximiam difciplinae militaris

peritiam ac firmam multarumrerum cognitionem

, Temefivenfe oppidum , totiufque re-

gionis principatum ad guber-

nandum commififietjad aliud

fane animum tuum primumnon adjimxifti,quam ad regen-

das& moderandas gentes illas

ab immanitate ac tyrannide

ereptas,partim humanitate ac

juftitia,partim fan£Uffimis le-

gibus & inftitutis, ac potifli-

mum ad cingendam muris

,

munitionibufque firmandamOrfaviam adverfus immanesThracum irruptiones

,quos

ut tutiflime poffis propellere ,-

quod-

quoddam aliud fbrtiffimum

propugnaculum e fundamen-tis condere adgreffiis es abELISABETHAE CHRI-STINAEAUGUSTAE GA-ROLI VL MAGNI AU-GUSTI conjugis nomine nun-

cupatum . Singulari enim &ampliffima virtute Tua, cujus

laudandae difficilius eft exi-

tum,quam principium inveni-

re ,nationis Germanicae glo-

riam ac potentiam, quae Ger-manis ipfis a fuis majoribus

cum magna in rebus omnibus,

tum fumma in re militari tra-

dita eft, confervare,& praefer-

tim augere ftiides, ac praeclara

fideiTuae argumenta,& mul-ti-

tiplicia fpecimina amoris&ob^fervantiae erga AuguftijGfimos

Principes Auftriacos , a quibus

fummis honoribus es decora-

tus, in bello Hifpanico, Panno-

nico ,Italico,& Rhenano fem-

per edidifti.Quumque lis fum-

ma temperantia,manfuetudi-

ne ac incredibili humanitatepraeditus,omnium animos,qui

tecum verfantur, ita tibi ob-

llrinxilli , ut ii beatiffimi efle

videantur, apud quos tu com-moraris . Quis vero mirari la-

tis non potellpraellantiHimas

animi Tui dotes quibus nonmodo eorum hominum

,qui

nunc funt,gloriam

,fed etiam

antiquitatis memoriam fupe-

ras.

ras- In Xe enim fitas univerfi.

perfpiciunt, atque admiranturomnes illasClariffimorumDu-cum virtutes, quae vulgo aefti-

mantur, laborem in negotio,

fortitudinem in periculis , in-

duftriam in agendo , celerita-

tem in conficiendo,confilium

in providendo, quae tanta fiint

inXe Iblo, quanta in omnibusreliquis

,quos aut vidimus, aut

audivimus, non fuerunt. Tan-dem difiicileeft di<51:u

,quanto

in ftudio ,ac exercitatione affi- .

dua fueris verfatus,quibus ab

ineunte aetate operam,curam-queomnem confumpfifti,quod

& quotidiani fermonesTui de-

clarant referti Philofophorumfen-

fententiis & do6tifsimorum vi-

rorum familiaritates, qui no-

bilifsimam domum tuam per-

hofpitalem femper frequenta-

re fblent. Hinc quum a cura-

tione atque adminiftratione

rerum aliquando vacas,nullamaliam animi, corporifque leva-

tionem peropportunam repe-

ris,quam libentifsime confuge-

re ad diflerendum cum fapien-

tifsimis viris de philofophiae

praeceptis,quae ad re<5l:e , bea-

teque vitam ducendam quammaxime referuntur,aut ad tra-

ctandum de publicis,& priva-

tisrebus,quarum cognitio fum-

mopere Reipublicae admini-

ftrationi convenit. Eft enimad-

admirabilis quaedam conti-

nuatio , feriefque. difciplina-

rum , ut alia ex alia nexa , &omnes inter fe aptae

,colliga-

taeqiie videantur . Infuper

quoniam antiquitatis ftudium

curae Tibi femper fuit,fumma

diligentia ac ingenti induftria

quendam locum inter Mea-diam, ipfamqueQrfaviam po-

litum propeTfiernam fluviumnuper fodere jufsifti,in quo ali-

qua vetuftifsima adparebantmonumenta,ubi non folum fta-

tuae & Herculis arae dete<Tae

funt , verum etiam quampluri-

ma vota ipfiDeo dicata pro fa-

lute6c incolumitate Imperato-rum, ac Praefidum, variis quo-

B que,

que, diverfifque irifcfiptiohi-

biis ornata .

'Quis ehim com-

prehendereanimo poteftpQuisrion^ admirari ? Quisnon laudedignam judicare hanc tuampraeclaram,honeftiffimamque

provinciam ? quam ^exemplopraeftahtiflimorum virorum

,

magna ac inligni omnium ad-

miratione fiifceplfti,

quibus

certe restam vetuftate nobili!^

iimas, quam elegantia & pul-

chritudine celeberrimas inqui-

rere ac perluftrare mos femperfuit . Sic enim Germanicus Ae-

• gyptum profectus cogmfcenc^de

antiquitatis^ magna, ac diligen-

ti contemplatione avita illius

Provinciae monumenta per-

vir clariHimus ob perfe6tiffir

mam non minus in artibus in-

genuis , ac in rebus militaribus

fcientiam , fed & propter fu^

praeclara gefta, quae diuturni-

tate temporis confirmari , &nna cum feculis aetatibufque

hominum inveterari deberent,antiquiffimasTrojae reliquias,

& cieleberrima ejus inclitae ur-

bis veftigia ingenti; animi fui

admiratione obfervavit. Sic

quidemTu adfidup,;ac pervi-

gili labore quotidie, in Ther-mis aderas, ad vifenda varia

antiqditatis rudera,quae ibi

effodiebantur, graves folis ae-

ftiis,& noxiam aeris intempe-

B z riem.

riem,qua ea regio laborat,nun-quam extimefcendo :& ut ple-

beculam pafceres,animumqueei excitares

,premium non me-

diocre pollicebaris , unde cele*

berrimam , atque laudibus flo-

rentem eam regionem reddi-

difli.Pro compertoenim habe-bas, nihil effe pulchrius autpraeflantius ipfa antiquitate,

quae ab omnibus gentibus

omni do61;rina, rerumqueMa-jorum fcientia clariffimis ex-

culta femper fuit , & potifsi-

muni a Graeciae civitatibus,acab illis omnium doctrinarum

inventricibus Athenis.Summafuit, ut mihi videtur, veterum

Graecorumfbllieitudo,ac cura

in

in colligendis,aut cuflodiendis

antiquitatum monumentis &vetuftate& varietate notabili-

bus ,ut integras urbes nobilio-

res fecerintob vetuftifsimas ta-

bulas ,ligna , templa , aliafque

ejus generis antiquitates, qui-

bus erant ornatae , ac prae ce-

teris ob

mclja mth marmorapuBlkis^ Hont.

Perquaefpmttis^Svhareditbonis

Pofi mortem ducibus.

Qua de re Thefpiae propter

unum Cupidinis lignum vife-

bantur, aut Syracufae maximaGraecarum urbs,& pulcherri-

ma in fummo , atque indicibili

apud alias nationes honore ha-

Apud Grut»

CCXUX4.

bebantur ob pugnam eque-

ftrem Agathoclis Regis in ta-

bulis pi<51:am praeclare,ac in no-

bili Minervae templo politam.

Nihil enim erat ea pi<^ura no-

bilius,nihilque quod magis vi-

fendum putaretur.Quocirca

Dacia,quae olimVIRTtlTEHADRIANI AUGUSTIIMPERIO ADDITA FE-LIX erat, amplioribus nuncornamentis, beneficiis ac utili-

tatibus a liberali Principis in-

dulgentia in ipfam collatis,

fummam felicitatem ac majo-

rem nunc confecuta eft digni-

tatem,quam illius Imperatoris

invidliffimi ac fapientiffimi

tempeflate. NAM CARO-LUS

hUS VI. MAGNUS AU-GUSTUS bello acerrimus, vir-

tute eximius, femper animo

maximus , cujus laudes orbis

terrae regionibus definiuntur,

depulfisThracibus in ipfam,in

poteftatem ditionemque luamredad:am

, e veftigio Chriflia-

nam invexit religionem ,fan-

6las atque folidaspofuit leges,

colonias deduxit,iplafque in-

columes confervare tueri, &confirmare decrevit

.Quae

fumme haec omnia cun6tis vi-

dentur magis efie laudanda,quum fidei Tuae Provinciamillam commiferit

,ut reipubli-

cae tranquillitati,falutique po-

pulorum confuleres,ac clauftra

& pro-

& propugnacula Imperii Ger-manici cuftodires .Tandem,nehaec vetuftatis monumenta,quibus fimul & novitas gra-

tiam& varietas delecSiationem

& antiquitas ipfa au6loritatem

conciliat, in tenebris fepulta

diu jacerent , atque eorum pe-

nitus aboliretur memoria •, co-

gitafti alicui onus hoc commit-tere , ea nempe explicandi

, at-

que interpretandi. At quo-

niam fingulari amore ac beni-

gnitate inTuamamicitiam,&fidem me jam receperas, quo-

dam die, quum Tecum difie-

rebam deutilitate,acpraeftan-

tia veterum numifmatum , &laboriofum marmorum ftu-

dium

dium celebrarem ,non tam obChronologiam ex iis eruen-

dam ac propter foedera ,& Se-

natufconfulta,quam pro ope-

ribus publicis, atque Impera-

torum geftis cognofcendis ,

quae omnia in eis exprella re-

periuntur •,mihi notitiam ad-

prime gratam praebuifti , etfblla juxta Tliernam fluviumquaedam balnea , variafque

Herculis icones,& aras infcri-

ptionibus ornatas,detectas fuit

fe, quas ad illuftrandas Tuaerga me audloritate

,qua plu-

rimum polles ,animum meumimpulifti , ac altius erexifti

,

quum Infcriptionum exem-plar in poteftatem meam tra-

C di-

ditum oculis perlufl;ra0em , aquo certior jfk^us fum , nullumomnino extare in iis veftigium

Trajani, & Hadriani aetatis,

fed folum quaedam potius pe-

ti polTe argumenta circa Anto-nini Pii tempus ex Eris

,quas

ipfa marmora teftificari viden-

tur. Verum quum fciviflem

Te in eam provinciam iturum,

deprecari non deftiti,ut a pe-

ritiffimis ac diligentioribus vi-

ris ea iterum e marmoribus ex-

cipienda curares, quae in Tuoreditu tandem mihi praebui-

fti*, ac propterea majori dele-

ctatione , ac uberiori fpe prifti-

nam opinionem,quam jam

exploratam habebam, fedulo

con-

confirmavi, non extitifle baPnea haec Herculana anteTiti

Aelii Antoninii Pii aevum.Sed quoniam nonnulla mihimemoria iterum erant repe-

tenda, quamplurima vero in

Graecis, Latinifque fcriptori-

bus inveftiganda , atque obfer-

vanda, fele^tae librorum fiip-

pelle6lilis ufiim perhumanitermihi conceffit, & nulla prae-

termifit, quae noftris faverent

laboribus ,eruditiffimusAbbasJofephus e Principibus a Tra-utfbn ,qui generis nobilitatem,

quae fumma ipfi , & antiquifi

fima contigit, liberalium difci-

plinarum dote, & ornamentoamplificare optat, cui

Cz CQf

cof limante Minerva

Acrius,0 tenuesfinxeruntpedlus

Athenae

.

Sic hanc diflertationem, quamcitiffime potui

,utTuis obtem-

perarem juffis,confeci atque adumbilicum perduxi. In ea enimbreviter , atque dilucide de-

monftravi,qua in Daciae An-

tiquae parte hae Thermae fue-

rint fitaejrationefque uberius

expofui, ob quas Herculanaenuncupatae fuerint , nec nonomni follitudine ac diligentia

infcriptionum Eras reperire

curavi ,ad quas non modo ex

antiquis nummis & marmori-bus ,

verum etiam ex veteribus

Jurifconfultis difciplinarum

omni-

omnium cultoribus, illuftran-

das fum adgreflus

Materm vires exjuperame meas.

A quorum numifmatum ac

marmorum ftudio nunquamabhorrui, quinimo huic, nonminus ac aliis fcientiis, multis

ab hinc retro annis omni meoconatu incubui

,quod fummo-

pere ad exa<5l:am,omnibufque

numeris abfolutam RomanaeJurifpnidentiae intelligentiam

pertinere cognoverim, ut jamapertiffime in noftris diflerta-

tionibus DE UNIVERSAVETERUM JURISCON-SULTORUM SAPIENTIAoftendi

,quas fpero brevi

typis daturum.Quae quum ita

fmt,

fint,quis fanefeteri nonputet?

Te fupra M. Scaurianum lau-

dibuscumulandum efle. Nametli ille ab Antiquitate lauda-

tur, quod Trajani temporibusSarmigethufam coloniam de-

duxerit in Dacia;Tu vero ma-

jori laude extolleris,quumhas

Herculis Thermas,quae per

immemorabile tempus fub ter-

ram jacentes dormierint, in

apricum protulifti,ut non im-merito Aquae Hamiltomanaefint nominandae, ut AquasSextias a C. Sextio Proconfule

dixit Antiquitas. Quae qui-

dem majoris etiam praeftan-

tiae , ac nobilitatis funt,quamDACIAE THESAURfl

DETEGTIfubTrajano,quumVi(^o Decebalo Daciam te- Apud Grut

nuit , Romanifque legibus obe-

dite coegit. Aquae enim cali-

dae,quae e terra fponte erum-punt,ut ufus nos docet, variis

morborum generibus lunt fa-

luberrimae: iicque maximamhominum fanitatiopem tuliUe

videris, qua nihil jucundius, pi-

hilque preftantius non folum

efle, fed ne cogitari quidemquidquam melius poteft . Hincut humanae faluti majori com-modo ac fpe confuleres, lava-

cra , & fellas balneares iterum

reftituere decrevifti: ob quaehercle frequens ibi convenire

folet multarum gentium coe-

tus

tus ac ingens fieri confluxus,obloci amoenitatem , calidorum-

que fontium falubritatem, qui-

bus corpora graviffimis morbo-rum generibus correpta prifti-

nam fanitatem recuperant, mi-

rificeque recreantur . Pluri-

mum ideo utilitatis hominibusadtulifti

,quam olim non prae-

Apua Gtut.ftitum fuit AOQA INDUCTA’ClXXYIlJ.

COLON. DACIC. SARMIZ.PER CN. PAPIRIUM AELIA-NUM Legatum,& Propraeto-

remHadriani. ObfecroTe de-

nique , ut has meas lucubratio-

nes, atque ingenii mei hoccemunufeulum grato animo ac-

cipere digneris,quod ego No-

miniTuo dono dare, ac dedi-

care volvi

.

Nullus

Ullus dubito, quinThermas Her-

culanas ,quae nuper dete6lae funt

in Dacia Trajani , collocandas cen-

feam in Zernenli Territorio ex

Infcriptione in Thermis reperta ,

quamvis e marmore indiligenter fuerit excepta ^

nam prae ceteris menfis abeft in aris votivis

nunquam omiffus ^ ut videre eft in colledlione

Gruteriana

IIL IDUS. APR. SEVERO EX *•-

VICTOR. COSS.

6c paffim X. KAL. MAJAS , vel KAL.DEC, xxxni, ^4

aut XIII. KAL. FEB. Confulum epocha fem- ^xiv.

per adje£la . Nunc vero infpicienda eft Inferi- tr"

ptio , de qua dicebamus

.

HERCULI. AUG. VALER. MFELIX. RUFI. SATURNINI. G. P. P

T. P. EXPR. IV. STATIONISD TSIER-

^ l6

TSIERNEN. IIII. ID. ANNO. XI

BARBATO. ET. REGULO. COSEX VOTO. POSUIT

Quum impraefentiarum Tfiernam vulgo vocitent

fluvium, qui Thermas praeterfluit e montibus

Tranfilvaniae decurrens,quae pars erat Anti-

quae Daciae . Eodem nomine infignitur etiam

fluvius in Bulgaria , quemHift. comy.Tyernnm fluvium vocat Cedrenus , prope Pila-

grum , &Stypejum confluentem , quae ejus pro-

vinciae caflra erant Bafilii temporibus , cujus

res geftas enarrat . Hinc Zerni nomen inditum

aTferna, qui fluvius, ejus praeterfluit territo-

rium , non levi argumento conjedamus : urbes

namque a fluviis faepe nomen accepifie legimus .

ap.Sceph. Carrhae urbs Mefopotamiae

a Cnrrba Syriae fluvio . Antiochia Mygdoniae

>j lA.vy^ovi(^ frijcifjiiov aifJt/ CTCJS'*5*J^ CUi (^Ut^

dem urbi Mygdonius fluviorum pulcherrimus no~

OrAt i\.p.Si,men fuum communient , tefte Juliano : ut prae-edit.Lipf.

plerafque Siciliae urbes quae , ut Du-

ris apud Stephanum refert , a fluviis denomi-

nabantur . Sic Neftum Illyriae fluvium lirbi no-

men dedifle fufpicamur : & Iftrus urbs in Pon-

to ,quam condidere Milefii ,

fluvii nomine fuit donata , juxta Audiorem

Peri-

^7

Peripli Ponti Euxini . De Colonia Zerni Ul- L i.^r de cen-* PK

pianus haec literis confignavit Indicia quoque

Zernenjium Colonia . Sed error librarii in voce

Indicia latet ,qui ex Bafilicis emendandus in Da-

cia ^ n ruv Zifi*nrim »7roim'ety ubi luendum etiam

irrepfit , nam loco Zermen/lum Zer-

nenfmm reponendum ducimus , uti in PandecSlis

Florentinis extat . Zernis enim dicitur in noti- Noris de epo-

tia Imperii , quae fcripta Imperante Theodofio goi^^ed^Flor!

Magno. Graece vero apud Procopium, con-

venitque cum noftro marmore STATIONISTSIERNENSIS . Singulari quidem exemplo ^

nam Graeci , & Latini , ut ait VofTluS non ha- De Arr.

hent TS , ^ interdum »S , interdum Ttunt . Ad Zernenlium Coloniam , antiquam In-

fcriptionem refert Jacobus Cujacius ^ quo Jo-Obferv.x.35.

Biorem , acutiorem , aut judicii finceriorem Ju-

risconfultum nulla aetas vidit , nulla ^ ^ Ifaac. Cafaub.

viMie. inAelXamp.

I. O. ROMULO PARENTIMARTI AUXILIATORI

FELICIBUS AUSPICIIS CAESARIS D. NERVAETRAIANI

AUG. CONDITA COLONIA DACIAZERMIS PER

'^ M. SCAURIANUM PROPRAETOREMD a Ve-

28

Verum pace diligentiae tanti viri dixerim ^ quodnon Zermis , fed id eft Sarmiytegethu--

fa fit legendum : infuper non Dacia ^ fed Daci-

ca , quemadmodum illam exfcripfit "Wolfangus^Apud Gmt. Laz^ius ^ ac in fchedis Clufii ^ qui Daciam pe-

ragravit , fuit reperta

I. O. M.

ROMULO PARENTIMARTI AUXILIATORIFELICIBUS AUSPICIIS

CAESARIS. DIVI NERVAETRAIANI AUGUSTIcondita colonia

DACICASARMIZPER

M. SCAURIANUMEJUS PROPR

Sarmiz. ita interpundlam , integram alia exIiL

ccccxxxvn. I. bent marmora

COLON. ULPIA. TRAIANAUG. DACICA SARMIZGETUSA

Et alibi

cctxn... COLONIA SARMIZAEGETHUSAUlpiano efi Zarmigegethufa , Dioni

Ptolemaeo » in Tabulis vero z«§^*<«y6ys-

* Quam ob rem quae primum Zernis di6la

femper idem nomen fervavit : Romanis quippe

mos erat in deducendis coloniis ^ ut antiqua no-

mina nunquam immutarint audore Strabone

o; P'<W|U«7fl/ vct^\»^oms siroUns TroAAat;^», cfwe<pvM-

^tu> ^ t» T«y <ar€9*«»<x»!9'«vT«y ysvf) I{omani ciutem rerum

potiti ,quum colonias in varia loca emitterent ,

nomina tamen eorum,

qui prius ibi habitarunt ,

confervarunt . Trajanus Zerni Coloniae juris Ita-

lici beneficium contulit ^ ut Ulpianus adferit in

Dacia quoque Zernenfium colonia a Divo 'Trajano

deduBa juris Italici eft . Floruit Ulpianus fub

Septimio , ejusque filio Caracalla , & Alexan-

dro Severo . Trajanus vido Decebalo ar<>w

ActfiU naruxtfftv colonias in Daciam deduxit . Coloniae ,

^

quae jure Italico gaudebant ^ praeter reliquas

liberalitates , plenam a tributis immunitatem

adipifcebantur . Quod lingularis beneficii loco

nonnullis extra Italiam oppidis , aut coloniis ab

Romanis fuit pofitum : quem tributorum

immunitatem largiendi morem e Graecis defum-

ferunt ^ eorumque exempla ,quod in plerisque,

aliis folebant , funt imitati . Porro Athenien-

fes , & Lacedaemonii foedere fado Olympiade Thuc. v, p.

Sp. 3. Delphis concefTerunt ^302*ed.Amft.

ac utrumque Peloponnefi civitatibus ex foede-

re

«1 30 ggt

re Lacedaemoniorum , Se Argivorum relidtiini

p*337-Olympiade po. Frequentioribus tamen Ro-

mani beneficiis civitates affecerunt ob eximiam

erga eos fidem , praefertim poft bellum Antio^

chicum Graecas in Afia urbes dvnfifAvs fms uten-

tes legibus reliquerunt." eas vero, quae fingula-

Po/yb.inExcn fide iii eo bello Romanis erant obftricSlae

844^ei.^Par§;’*^^^*'*“*^ ivnmunes a tributis Batuerunt

Quas largitiones deinde magis amplificavit Au-guflus , ac infequentes Imperatores , ad quos

fiimma Imperii pervenit . Hinc Berytus in Phoe-

xdcCenGb. tlice Colonia ^ugufli beneficiis gratiofa . Hinc Ty-ro in eadem Provincia, ut ceteras tacitus omit-

tam , ob egregiam in B^empublicam , Imperiumque

Rfimanum fidem , Jus Italicum conceffum . Atnon omnibus Coloniis id privilegii tributum ,

nam Prolemenfium Colonia inter Phoenicem ,

6c Palaeftinam fita , nihil praeter nomen Colo^

niae habuit . Similiter Caefarienfis , 6c Capito-

lina neutra Jus Italicum fbrtita eft . Antiochia

pariter in Syria tantum Colonia fadla falvis tri-

butis . Itaque majus beneficium , amplioremque

largitionem confecuta videtur a Trajano Zernis

,

quam ab aliis Imperatoribus A uguftis Antiochia,

Caefarea , ac Capitolina , quae Coloniae nomen

adeptae, juris autem Italici beneficio caruerunt.

Pco-

^ 31 S»

Ptolaemeus ftatuit non longe a Danu- m. 4.

bio, quam pro pofui(Te videtur^ quum duas

Iiafce literas z & a, ut inquit Plato in Craty-

lo , ad mv/cem commiitanP Graeci . Sic

etiam Prifcianus refert Latinos pro Me7;entio di-

xifle Madentio : unde Dierna vel Zernis inter

TibifTum , & Alutam erit reponenda , non ve-

ro inter TibiflTum ^ & Rhabonem five Marif-

Aim ; in quo turpiter alucinatus eft Ptolae-

^iieus , namque Rhabo in Danubium non exo-

neratur, fed in TibiiTum . Juftiniani vero aeta-

te Zernis -aro'# rs nU» in ora JJiri inter

Caftella recenfita ad arcendas Barbarorum incur-

fiones . Romani namque Imperatores Danubii

j* h) 'tS , dhhct ^ tu/py Procop. iv 6

7» n P6iu»t^o* oTatn Oppidis , ^ caftellis'

fj' I 1- 1- • 1fliD.p. 80. ed,

praetexi4erunt pajjim a dextra , alicubt etiam a /4^-Parif.

'va extruBis . Id mihi in mentem revocat Drufi

admirandam providentiam , qui in tutelam Pro.

cinctarum praejidia , atque cuBodias ubique difpo^

fuit per Mofam flumen , per Albim , per Vifur»

gim. Nam per PJpeni ripam quinquaginta amplius

caftella direxit . Milites certis in locis locaban-

tur , ut latrocinia prohiberent , unde flationarii

didli . Eufebius cujusdam loci meminit inter in loc. Hebr.

Aeliam , Sc Hierichum , quo Itatio militum

collo-

11.

^ n 19^

collocata , quive ob auxilia viatorum , Graecis

di6tus mfim afcenfus fanguinariorum . Lo-

cus , quo in praefentia pofitae Thermae , ob

frequentes graflationes ibidem fieri folitas, Bal~

neutri Latronum vulgo audit.Qiio fpecTat mar-

mor prope Thermas nuper efFoffum de Julio

e Tribu Sergia Baffo decemviro Drobetae quae-

ftore a latronibus interfedto

D. MIVL. L. FIL. SERGIABASSO. DECEMVIRDROBETAE. QVAESTOR. INTERFECTO. ALATRONIB. VIX. AN.XXXX. IVL. IVLIANVSET. BASSVS. PATRI

PISSIMOET. IVL. VALERIANVSFRATER. MORTEMEIVS. EXSECVTVS

F. CDe Publio Aelio eTribu Sergia magno, qui Murfae

natus in inferiore Pannonia, mentio fit in mar-

more Gruteriano Confulibus APRONINO ETBRADVA id elt A. V. C. s>44- Chrifti ipr.

Commodi Imp. is. Sc iz. quamvis male infcri-

ptum

ptum APRONINO pro APRONIANO y uti xvi g*

ex alio marmore conflat . An circa id tempo-

ris , vel paullo poft vixerit Julius BaiTiis de-

cemvir Drobetae , temerarium quidem efl di-

vinare : fatis autem probabile videtur ob loco-

rum viciniam ejusdem Tribus fuiffe , quam me-

morant Afconius j Frontinus 6c pafTim marmo-

ra apud Gruterum ^ & Reinefium . Drobeta fub

Duce Daciae Ripenfis in notitia Imperii ^ in qua

IIc habetur : auxilium primorum Dacicorum Dro-

htae . In Tabula Peutingeri poft Aegetam in

Moefia DRVBETIS pofita . Aiiguftus faevifli- Svcc. 52.

mos latrones difpofitis per opportuna loca Hcttioui-

bus inhibuit y viasque etiam conftrui curavit .

Strabo yec^ « Ketfotf KoileoXtiaii juv ly, p. 141.

»'* TMK nam jiugujius Caefar latronum

excidio 'viarum firuBuram adjecit . Neque a veri-

tate abhorret , Trajanum, cum ut viatorum

^

naviumque fecuricati , & commoditati profpice-

ret; tum etiam ut latrones eliminaret ^ locis tu-

tioribus hominum frequentia redditis ^ viam in

viva rupe excifam aperuiffe prope Danubiummontium difficultatibus fublatis y ut indicat mar-mor nuper detedlum in Orfavia

IMP. CAESAR. DIVI. NERVAE. FNERVA.TRAIANVS.AVG.GERM

S PONT,

34MPONT. MAXIMVS. TRIB. POTESTPATER. PATRIAE. €OS. P. PMONTI D BVS ATI

Verum quum Infcriptionem .attentius poftea per-

legerim ^ rationem .aliam ,excogitare tCoepi , quacuftum Trajanum viam hanc fecifTe fufpicor *

Quum .enim Trajanus ad Sarraigethufam Daciae

metropolim .ac Decebali .fedem<caftra ;movere de-

crevifTet.j excifis ,ac difruptis montibus ;iter .fibi

patefecit , ac per praerupta,faxa ,ad Regiam ufque

ixvin. 77 i- penetravit,^ ut .a Dione .traditum m «w iit

A«'x«y iirUan contmdit ad ^edittoTa montitim lo^

ca , indeque ,alus ,atque ,aliis i)C^upatis collibus inoifi

Jine periculo,ad I{egiam Dacorum pervenit . Ubi ca«

p- 774 * ftris deinde ;reli(5fis ,y ac regione ;cetera praefidiis

munita Italiam regreffus eft ^ E quo viae .benefi-

cio tot publica commoda , ac utilitates opportiu

nae , multiplicesque .derivarunt , de quibus /upra

diximus . Hanc viam Dionis veftigiis infiftentes

primo bello Dacico conftitutam opinamur, idefi:

A. V.C. .854 . Chrifti jor. quo .tempore prius bel-

lum Dacicum fuit ,a Trajano fufceptum , ut cla-

riifimi viri Uafaubonus , & Fabretus exiftima-

junt: llc ut facile poflimus adjicere TR. P. IHEIMP.

IMP. II- COSi Ilir. quod in’ noflro marmore

praetermifTum’.- Sedi haec wdfiyori Stationarii

igitur milites; pofiti erant- iniiinitibiis\, unde ho-

ftium incurfusitimebatur .• Qiii primi id* inftitue-

funt Aegyptios; fub-Pfammeticho fui(Te Hero-

dotus ait. Rex ille'prudentiffimus;<pt/W? II. p.30 ed.

ih urbe Elephantina' adverfus^Aethiopas colIo-^“^*

canda’ curavit ^ ad* DapJinas; Pelufias* adverfus

Arabes,- 6cA^^yrios,^ & in;Marea^ adverfus Afri-

canos.Qiiae etiam; viguilTe, quum' Perfae Aegy-

ptum fubegerunt ,Mdem' Herodotus; teftis «tutoTrlns

narrat. Sub Romanis praefidia in Syene pqfita,

qiiae‘ Aethiopiam^* ab Aegypto difterminat , ut

tradit’ Aelius A riftides \\h'\ prnejidii pme- Ont

/^(^/ meminit .• Quoniam vero’ ftationariis , veloxol^

praefidiariis;militibus clauftra 6c Imperii fines

concrediti :’ idcirco Romani- Imperatores pruden-

ti fane confilio eos Romana Civitate donabant

ut C4> dvriie |wg/>« 'tnv -wf ho}70Y’is AtiR. Orat in

'

ergo^ in civitatis commmionem 'admitti fe fe intelli-F* 3^^-

gerent\ Id prius indicaverat^Tacitus ubi fermo-

nem ’ habet de militari Ponticorum cohorte , Tra-

pezunte' in extrema Ponti ora'ad loci praefidium-

relidla’ qui donati Civitate'Romana\’ Veteranis* in Hift.m. 47 .

/', P. 251 * cd.T.

Pannoniam deductis ;Vefpafianus Bat.

ipsis; LIB

E 1 ERIS.

DCCni.' I.

'

ERIS. POSTERISQVE EORVMCIVITATEM DEDIT

i. cujus exemplum fecutus deinde Hadrianus Impe-

rator . Quin etiam , ut ea ^ quae tuebantur Io-

ca, libentius ac fidelius cuftodirent ^ primus Ale-

Lampri^J. 58. xander Severus donavit, dicens: attentius eos mi-

litaturos,fi etiam fiua rura defenderent . Ante Ale-

^Pompon. L. xandrum vero agri ex lioftibus capti faepe pu-

Plicabantur . In Zerni militum ftationem , quircvcrf. jocum muuitum propugnabant , locatam fiiifTe

liquet ex marmore aevo Antonini Pii in noftris;

Thermis pofito a Valerio M. Felice

.

EXPR. IV. STATIONISTSIERNEN

Quae , ut moris erat , ex equefiri , &: peditats

Or.defch m. militia conflabat tefleEuraenio Rhetore nam quid

y & Cohortium Caftra percenfeam toto

Rfeni & IBrl & Euphratis limite refiituta? Tlieo-

dofii infuper aetate Tribunus Legionis XIII. Zer-

ni morabatur , ut habet notitia Imperii his ver-

bis praefeBurae Legionis decimae tertiae Zernis *

Quem utilifTimum Codicem ex tua Britannia

,

VIR EXCELLENTISSIME , delatum pnmusin lucem protulit Vir Clariffiraus Sigifmuadus

Gelenius.

Neque heic praetermittere exiflimavi nobili fli-

mas

Jry SlSEt67

nias illasDaciaeThermas, quarum meminit Pto-

jaemeus Alexandrinus ( floruit enim Trajani^ 6c

T. Aelii Antonini aetate) easque taata AQUASnuncupavit acpoflSarmigethufam flatuit: quam-

vis fitum , Sc diflantiam clarius exprimat Tabu-

h Peutingeriana a Clarifflmo M. Velfero typis

edita , ac nuper delata in ornatiflimam & locu-

pletem CAROLI VI. SEMPER AUGUSTI Bi-

bliothecam qua locus ille Aquarum defcribitur

XIV. millibus diftans a Sarmigethufa ad Orien-

tem veiTus : quae nunc Warhelius nominatur ,

argumento petito ex ruderibus ac Infcriptionibus

ibidem eflbflis , quae ad urbem illam veterem 3

& Daciae metropolim fpedlant ^ nomenque ejus

praefeferunt . Sed ^ quod mirum , hae aquae, qua-

rum meminit Tabula Peutingeriana , & Ptolae-

meus, flne fpeciali regionis nomine adpellantur ,

ut haud facile recentiores fcriptores divinarint ,

quo in Daciae loco erant pofitae, vel incerti ali-

bi collocarint . Romani quamvis falubrium aqua-

rum loca plerumque AD AQUAS dixerint, re-

gionis tamen locum adjecerunt , ut ab aliis pof-

fint difcerni . Itaque Antonini Itinerario jiquae

Tarbellicae a Tarbellis in Aquitania recenfentur.

Aquae Bilhilitanae in Hifpania a Bilbili denomi-

natae , falubres ob ferri metalla , quibus locus

ille

Liv. xll; I6--

Pliaxxxio.:

l-ai.

DXLVI, 6 :

CCCCXV. 2.

CCCCXUI^ 4 ..

UlpiaaTT. de Cenf.

MI II. IO.

38;

ille affl'uebac . Antonino» item’ Aqi4ae'Celeniae mjiquae' Cumanae ad quas pro-

fe.6liis; Cn; Gbrnelius.Confur. Aquae' Cutiliae o^t\~

mae ftbmaclio’,, nervis

&

univerfo corpori , ubi

i..Vefpalianus vquum^easTaepe-freqiienraret lTlor-

tem:obiit Quandoque aquae‘ a Coloniae condi-

tore cognomentum accepere ViX\ Aquae Sextiae

de quibus; in Epitoma* Livii c. Sextius Proconful

'viBa Salviorum gente '. Coloniam condidit , ah Aqua^-

rum copia & calidis (STfrigidis fontibus , atque a'

nomine ^fuo . H a fc e A quasdn an tiqu is

’>

monumentis celebratas -deprehendimus; V uti in^

nummo ’Vefpafiani' COL.. AQUAE SEXTIAE-LEG XXV. Et in lapidibus:AQUIS SEXTIIS

. ver AQUIS ]ULIS , . aut: COL. -JULIH AUG.

.

AQUIS SEXTIIS..

Ad hunc: Daciae locum’AD'AQUAS' di6lUm‘

referri videntur antiquae duae Infcriptiones CO»LONIAE AQUENSIUM ,, quarum una efiPoffa

extra Claufemburgum ^Trajani i temporibus Colo- •

«’ niam ; Napocenrem ladpellatam > ,ut .adferunt non- -

nulli

I. O; Mi

V. VL. CORPRO SALVTE.SVA. ET SVORYM3UL. AVR. DEGORat; DEC: COL

AQ

351 ?9

A-Q, FLA. JUL. AEDIL. ETM. AYR. FILIORYM. S. DECCOL. Aa Q-VESy. -S. L. M.PERPETUO. ET. CORIOLANO

COS.VIII. IDVS JVNIAS

tubi Ad CIVES legendum AOyENS. Sc COR-NELIANO proCORIOLANO . Lapis pofitus

A. V. C. 5>po. Chrifti 137. Ealbino , & Pupieno

Imperantibus , ColT. vero L. Ovinio Corneliano,

,& P. Titio Perpetuo-

Altera vero Albae Juliae .eruta , -quae nuncJj^eilTenburg vocitatur

DEO. SOLHIEROBO, L j.

AUR. BASSINVS. DECCOL. AEQVENSSACERDOS. NVMINVM. V. S.L.M

Quum igitur in Dacia Trajani marmorea ifthaec

monumenta fuerit reperta , colligere vel facile

poffumus , ea non fpedare , ut Reinefius , &Cellarius opinantur , ad AQ.UAS in Moefia in-

ter Aegetam , & Dorticum pofitas Antonini Iti-

nera-

40 I®

nerarioj qiiariim meminit juftinianus Novella XLin ^quis quae efi provinciae Daciae Ejpenfis ; Ve-

rum potius AD AQUAS in Dacia Trajani per.

tinere arbitramur, quemadmodum etiam fubo-

doratus eft emundlae naris V. C., 6c Criticorum

princeps Petrus Weflelingius. Neque heic alia eft

219. & 269* oniittendalnfcriptio^ in qua Colonia Aquenfiura

etiam recenfeturXII. 8. L O. M

PRO. SALUTECL. POMPEJUSFAUSTUS. DECCOL. AQ

Sed nunc tempus eft, ut reliquas Infcriptiones no-

ftris in Thermis repertas explicemus. Legio XIIL

Gemina ab Trajani temporibus in Dacia erat po-

fita . Hinc in noftris Thermis mentio T. Aurelii

Geminiani Veterani Legionis XIIL geminae in

bafe Herculis figni

HERCVLI INVICTO. T. AV. GEMINlANVS VET. LEGIONIS XIIL GEMANTONINIANAE. EX VOTO. POSVIT

Occurrit etiam legenti Gruterum id cognominis

praefertim

M. CASSI. M. F.

GEMINIANINon

^ 41 IS&

Non procul a Thermis nuper effoffiis lapis alter#

quo eadem Legio memoratur

DIIS MAGNISET. BONIS. AESCViLAPIO. ET. HYGIAEMARC. AVR. VETERANVS. PRAF. LEGXIII.G.ANTONINIANV. L. M. S

Praefedlus Legionis heic idem eft ^ ac Marcel-

lo Turisconfulto 'Tribunus Legionis, ille fcilicet

^

qm ad aerarium , aut m commentarium principis

delatus erat , ut clarius explicat Modeflinus . L. 32. «•. ex

Vegetio vero Tribunus major vocitatus

nus major per epiflolam faeram Imperatoris judicio ed. p. s.

defiinatur . Minor Tribunus provenit ex labore .

Ac alibi PraefeBus Legionis^

qui abfente legato ^9. p.28.

tanquam vicarius poteflatem maximam retinebat .

Hofce Tribunos ita diftinxit aevo Alexandri Se- L. 2. de his

veri Ulpianus Tribunus ^ nempe, five cohortis

ftve legionis . In lapidibus autem non Tribunus

major , aut legionis ^ ied Praepofitus vel ctxiv. 4.

feBus legionis denominatur , in altero . praefer- CCCLXXXYU. t.

tim marmore Dacico , ubi de C. Rutilio Coclite cccctxr.

PRAEF. LEG XIII. G. Sub Imperatoribus By-

zantinis infignis praefedli legionis titulus adhuc

F vige-

^ 42. SSf

vigebat ^ namque L. Voconio Viro Confulari

,

ac urbi praefedo fub Valente tributum fuifTe e

cccxiYii.i. marmore Gruteriano edocemur . Quod in canfTa

fuit, cur Vegetius, qui fub Valentiniano II. flo-

ruit , tam dilucide praeclarum munus illud mili-

tare expofuerit , nam , ut patet , faepe fui , &Lipf de ffiilit. aevi infiituta aut mores mifcet , aut con-

Diai.ii.*

^'fundit . Sed in viam redeamus . De L. Aurelio

milite ejufdem legionis lapis inventus Albae Ju-

liae haec habet.

L. AVRELIVS. INGENVVSoxxvmf. MILES. LEG. XIII. GEM

ANTONINIANAELegionem XIIL Geminam Trajanus in Dacia

tv. p. 564. locavit , cujus meminit Dio ts ^( ^fMoitiSov ) cv Ttf AlSvf^ov decimatertia (Legio)

Gemina in Dacia , ita dida fecundum ordinem

dele<5luum , uti Dio itidem prodidit , ubi de X.

1 deBeil.Gail Legione Caefaris cui indulferat praecipue , (5f pro*

„ pter virtutem confiderat maxime . Ss m mXilKoiXXXVIII. p 50. r J

fpoiTOTn^n 'srCf? ilw xxmhoyuv ni^iv uvcfid^in» vCp

cf4e!xi 'TK vCv ovTti 'Txf s^Kh^ffets fic enim fecundum or-

dinem deleBuum Romanae Legiones nominabantur y

hodieque eadem ratione cognomenta fua fortiuntur ^

Hiftoriam Dio fcripfit fub Alexandro Severo ;

Geminae vero dicebantur, quum diilipatis aliis

Le-

4^ 43 I®

Legionibus in caeteras admifcebantur «4‘ SmliSh^a mtiAur/iim mifufcii ex quo gemiijas appellationem

trahere putatur , ut explicat idem Hiftoricus .

Antoniniana deinde , ut opinor , adpellata ob

virtutem in Dacia fub Antonini Pii Imperio .

Hinc in lapide Albae Juliae reperto

PRO SALVTE. IMPERIIROMANI. ET VIRTVTE ». ...

LEG. XIII. G. SVB M. STATIOPRISCO.

Marcus Statius Prifcus Legatus Augufti , Pro-

praetor Daciae fuit fub T. Aelio Antonino , ut

teftificatur Infcriptio in Tranfilvania, quae pars

erat antiquae Daciae , uti praediximus .

DIANAE Ki. ,r.

AVGPRO SALUTE IMP

CAESTITI AEL HADRIANIANTONINI AVG. PII

P PM STATIVS PRISCVSLEG. AVG. PR. 'PR

V. S. L. MSic etiam

ALA AVGVSTA APPELLATA OBF 2 VIR-

UVI. 8,

«'Cxyi. 4

®xiij. i.

44

VIRTVTEM IN BRITTANIA,Et

ALA AVG. GORDIA. OB VIRTVTEMAPPELLATA IN BRITTANIA.

Ante id temporis Legionem XIII. Geminam tan-

tum didlam arguit marmor fub Vefpafiano poli-

tum ^ in quo de Lucio Lepido Proculo fermo

habetur

.

PRIM. LEG XIII. GEMINDONIS DONATO ABIMP. VESPASIANO AVGBELLO IVDAICO

Columella Capitolina, in qua infcripta NOMI-NA LEGIONVM , habet XIII. GEM. uti &

3. altera apud Maifaeos perfimilis columna . Alia

item infcriptio , quam divulgavit Anciquitati-

Nor. inLa^bus illuftrandis natus Gisbertus Cuperus, quae

perfec. p,2ia Proculum Tribunmn in Dacia Lc-«d. uur. gionis XIII. Geminae memorat.

XEIAIAPXON

EN AAKIA AHrmNOX

ir. rEMiNHS

Qui dein fub M. Aurelio , 6c Lucio Vero Lega-

tus , ac Propraetor fuit Daciae ^ ut infcriptus

lapis Albae Juliae exponit

IXXIIM©. FORTVNAE. AVGSAC

«i 45

SACP. CALPVRNIVS PROCVLVS

LEG AVGGPR. PR

Qiia vero tempeflate, quave occafione id co-

gnomenti adepta fuerit , haud facile cognofci li-

cet . Verifimile fane videtur , tum temporis e-

venifle, quum Germanos & Dacos T. Antoni-

nus contudit per Praefides & Legatos , de quo

Capitolinus: nam in Dione ^ e quo plura exci-c>s-

pere poffemus, defiderantur gefla T. Antonini^

ut Xiphilinus monuit I" § Ewe»? tv

dvIt-yfott^cTs f Aieav©^ ivptffKsreei ^Sla ^ntOUint PH flOU

inveniuntur in exemplaribus Dionis . Sub idem tem-

pus praeter Antonianae cognomentum , alia quo-

que fortitam fuilTe legionem XIII. Geminam, Piae

nempe &: Fidelis , conjicimus e lapide Romano ,

Prifco Licinio pohto LEG. AVG, PROV. DA- ccccxcm. ?.

CIAE LEG. LEG. XIII. G. P. F, namque non

ad alium Auguftum pertinere videtur, quam ad

T. Antoninum , fub quo P. Licinius Legati , vei

Praefidis Daciae munus exercebat , quum Lega--

tus fub nomine contineatur . Idque cla.L j ^deOf*

refcit diligenter , accurateque marmor infpicien-^^.Praef.

ti : in eo quidem recenfet Q.. CalTius Domitius

Palumbus , ordine licet praepoftero, dignitates,

qui-

I.VJ,

ccux.^

^ 46

quibus perfuncSus Prifcus Licinius , initio fadto

ab illis , quas , dum mortem obiit , poflidebat

fub AVGG. fcilicet fub Aurelio , & Lucio Ve-

ro, ceterasque poftea enumerat, quas ab AVG,acceperat , quo T. Aelius Antoninus defignari

videtur , ac demum a Divo Hadriano vexillo

militari donatus in expeditione Judaica . Cogno-

menta ifthaecjP/ac &c Fidelis Legionem XIII. Ge-

minam confervafle itidem fub Commodo ex Al-

bae Juliae marmore liquet

.

VICTORIAEANTONINI AVGVSTIL. ANNIVS. ITALICVSHONORATVS LEGAVG. LEG XIII. GANTONINIANAEPRAFECTVS AERARIIMILITARIS SODALISHADRIANALIS. CVMGLAVDIA TORQVATASVA. ET ANNUS ITALICOET HONORATO. ET

ITALICA. FILIIS

Alius fuit ab Lucio Annio Fabiano cui

LEG. AVGPRO. PR. PROVINC. DAC

COL.

CCCIXV. f.

^ 47

COL. VLR TRAIANA ZARMATmarmor pofuit . Confulatura geflit cum M. No-

nio Muciano, ut Chronicon Alexandrinum,

marmora teftantur A. V. C. P54. Chrifti 201.CCcXXXI

Severi p. Caracallae Imp. 4. fed e diverticulo

in viam . Antoninus Pius quandoque Antoni-

nus di(5lus , uti ab Junio Mauritiano

pellatus . Divus Hadrianus in Plotinae , ^ pyo*

xime Imperator ^Antoninus in Fauflinae Auguflae

perfona conflituit . Quod Antonino Pio conveni-

re exploratum eft . Alibi etiam Imperatorem

Antoninum vocat , & in marmore Claufenhurgi

Tranfilvaniae

I. O. M 5CI. 3'

TRAIANOPRO. SALVTE. IMP

ANTONINIET

M, AVRELI CAESMILITES CONSISTENTES

MVNICIPIIPOSVERVNT

Non negarim tamen in Pandedlis Antonini no-

men etiam Marco , ac Caracallae tribui ab ]u-

risconfultis , qui fub iifdem Principibus, aut iis

proxi-

ff. de

ir. de

ufuf.

cciix. s:0^

MCXXXII. S>

^ 48

proxime defundtis vixerunt , vix autem a po-

fterioribus. Ad Antonini vi6toriam fpe6tare vi-

detur nummus Senatusconfulto in honorem T.Antonini Romae percufTus apud C. V. Comi-tem Mediobarbum , in quo mulier ftans, dextra

galerum inverfum ^ finiftra labarum tenet , cumepigraphe DACIA . In altera autem parte le-

gitur AE. ANTONINVS AVG. PIVS P. RCOS. II. S. c. id eft A. V. C. Chrifti isp.

Antonini Pii Imper. 2 . Statua item ere6la An-tonino Pio a Clodio Sexto praefe6lo militum

Dacorum Jaffiorum ^ ut in marmore patet vico

proximo Ulpiae Trajanae

EX VOTO XXXMAGNO ET INVICTO IMR CAEST. AELIO HADRIANO ANTONINOPIO AVG. PONT. MAX. TRIB. POTXVI. COS. III. PP. PRO SALVTE. ETFELICI PONT. MAX ET ANNIAEFAVSTINAE AVG.CONIVGL C. CLODVI PRAEF M. DACORVM. lASSIORHANC STATVAM. IN AVRARIANVMINIBVS MAIEST. EORVM

Sextus cognomenti loco pofitus , ut in marmore

apud Gruterum

M. CORNELIVS SEXTVSMar-

Marquardus Gudius de antiquitatibus cum Grae-

cis^ tum Romanis meritus COS. IV. pro III. po-

nendum putat, quem Antoninus iniit A.V.C.S^jS.

Chrifli 145. Antonini Pii Imp. 8. fed tunc Fau-

flina demortua , ut ait Capitolinus tertio ^nno

imperii fui Faufiinam uxorem perdidit . Ideoque

fruftraneum fuit vota pro ejus falute folvi . Atmajor difficultas nafcitur ex anno TRB. POT.XVI. qui refpondet A. V. C. 906. Chrifti 155.

Qiiod non vidit Gudius, vidit tamen MafTonius

.

Dicendum igitur Infcripcionem vel male fuiffe

exfcriptam , aut marmor depravatum , quae li-

benter eruditiffimis viris relinquimus , nam lon-

ge ab inftituto noftro aberrare non licet

.

Magnus Scaliger IN AVRARIA emendat

INAVRARI FE. Sed male , nam Infcriptio in-

dicat ftatuam Antonino , & Fauflinae politam

fuilTe ad aurifodinas , quas ab Trajani tempori-

bus in Dacia viguilTe conflat ex alia Infcriptione

Schlatniae in Tranfilvania de Hermia Trajani

liberto Aurifodinarum Dacicarum procuratore

D. M 7 -

M. VLPIO. AVG. LIBHERMIAE

PROC. AVRARIARVMHinc collegium Aurariarum in marmore Zalaknae

G I. O,

ex'i>. 4,

^ 50

I. O. MPRO SALVTE IMPERATORISCOLLEG. AVRARIARVM

L. GALPVRNIVSD. D

C. igitur Clodius Sextus praeerat militibus Daci-

cis Jadlis , qui metallarios adferyabaac, ne aufu-

Conflit.vi. gerent, ut clarefcit teftimonio Clementis fanftif-

fimi Pontificis Romani ^ ubi Chriflianos horta-

tur , ut eorum ^ qui propter nomen Chrifti ab

Infidelibus affliguntur , fi ad ludum, aut ad be-

flias , ^ 4d metalla damnati fint , cu-

ram gerant , ^ s'? rfoSv y-ac milites

donis cumulent , ut ab eis alleventur , &; curen-

tur. Quin fratribus ^ in metallis datis pe-

cuniam ac veftem conferre Ecclefiae Romanaein laudabili more fcmper pofitum fuifle fatetur

ap. Eufeb. E. Dionyfius Corinthiorum Epifcopus in epiftola adH. IV. 23. Soterem Papam . Lazius tamen vir docliflimiis

inCom.Reip, ac de Antiquitate benemeritus Legionem XIII-

Geminam non ab Antonino Pio , fed a Marco

Aurelio Antonianam denominatam arbitratus eft.

Verum ex marmore in Vico Oflrohienfi Ulpiae

reperto fatis fuperque refelli potefl

C RVTILIO. * C. F. COCLITIVIRO. GYMNASIARCHAE

LEG.

M 51 ^lEG. IMR CAES. M. AVR. ANTONINI cccmv. *

AVG. PROPRv DACIAE HONORVMGMNIVM. CANDIDATO. PRAEF. LEO.XIIL G. DONATO. SACRA. CORONAMVRALI. OB. RtM. FORTITER GESTAMIN EXPEDITIONE DACICA. S. P. Q,

VLP. TRAIA. SARM. PATRONODE. REP. B. M. R

Cur enim C. Rutilius dicatur praefedlus Legio-

nis XIII. Geminae tantum , fine acceffione

toniniarwe

,

non video y quum fub M. Aurelio in

expeditione adverfus Dacos militaverit. Cui con-

gruit ^ quod ob ipfius virtutem in eo bello mu-

rali corona fuerit donatus . Si enirnTegio XIII.

Gemina a Marco Aurelio denominata fuifiety cur

id cognomenti omiffum in publico monumento a

Senatu Populoque Sarmigethufae Rutilio pofito,

qui adhuc vivebat y ac munus gravifiimum Le-

gati Augufti y & Propraetoris Daciae gerebat ?

Dacos M. Antoninus vicit anno Chrifii i(sS.^ ut

habet Eufebius . Ad Marcum Aurelium potius

fpedlare videtur Legio VII. didia ANTONI- ecix u.

NIANA P. FELIX uti ex infcriptione apud^apir- «nAn-

Gruterum y in qua Germanicus y & Parthicus

denominatur . Neque cognominem a fe Legio-

nem XIIL. Geminam Antoninianam fecifie vide-

G 2r tur

tur Baffianus Antoninus Severi filius , nam An-

toniniana denominata fuifTet in marmoribus in

Dacia ei pofitis 3 dum adhuc vitam degebat

:

quod aliter evenifTe marmor Albae Juliae often-

dit

. I. O. M. ETIVNONI. REGINPRO. SAL. IMP. M. AVR.

ANTONINI. PII. AVG. ETIVLIAE. AVG. MATRIS. AVGM. VLPIVS. MVCIANVSMILES. LEG. XIII. GEMHOROLOGIAR. TEMPLVM

A. SOLO. DE. SVO. EX VOTOFECIT

FALCONE. ET. CLARO.COSS

Confules 3 qui Scaligero crucem fixerunt , funt

fufFe6li , non ordinarii 3 ut animad vertit CL. Reine-

sxxii. IO. fius. Baflianus Antoninus faepc inlnfcriptionibus

XXXIX. 2. Gruterianis M. AVRELIVS ANTONINVS ad-

pellatus, uti etiam in nummo kniaiun Cnidiorum

M. ATP. ANTIINEINOS l $OTA. UAATTIAAA MuTCUS jitiTe-

Dio Antoninus , Fulvia Plautilla ejus uxor Plaii-

P' ^ 57 * tiani praefedli Praetorio filia . Ab Antonino Cara-

calla Legionem VIIL ANTONINIANAE AV-GV-

53

GVSTAE cognomentum obtinuifle evincit mar-

mor , ubi mentio fit de M. Aurelio CL. Pom-:*''"*' '•

pejano

MIL. LEG. VIII.

ANTONINIANAEAVG

ut ex Era patet

IMP. D. NANTONINO IIII. ETBALBINO . II. COS.

A. V. C. 956 . Chrifti 2:3. Carae. Imp. 16. Sic

Legio XXII. cognominata ANTONINIANAab Antonino Helagabalo

DEAE EPONAE. M. OPILIVS RESTIOMILES LEG.XXII. ANTONINIANAE P.P.F

IMMVNIS. COS. CVRA. SALENS. VICOSALODOR. DD. XXII. KAL. SEPTEMBRD. N. ANTONINO AVG. II. ET SACERDOTE. II. COS. V. S. L. M.

Era expreiTa in Tabula lapidea Romae reperta

in qua habetur

IMP. ANTONINO H. ET. SACERDOTE II.'"-

COS.P. R. C. ANN. DCCCCLXXII.

id eft pofi B^gmarn conditam ann. 9^J^. qui refpon-

det anno Chrifti 210. Helagabali Imp. 2.

Legio-

Y. 4.

IXVUi 9,

«CCCISTXI. S

^ 54 I®

Legionem V, Macedonicam in Dacia dativa

etiam habuiiTe auftor eft Dio {^uMovy m<i«

nihvmiv ov AmU quinta ( legio } Macedonica in Da*

tia i inter veteres numerata , nomine a Provin-

cia accepto ex qua ab Augudo in Germaniaminferiorem tradudlam Trajanus in Dacia locavit.

Qiiod addruir marmor in Thermis Herculanis ,

quo Calpurnii Juliani viri Confularis Legati Le-

gionis quintae Macedonicae mentio fit perhono-

rifica r

LEG. LEG. V. MACMonumentum quidem Antiquitatis praeclarum

nam in corpore Infcriptionum , quas collegit Ja-

nus Gruterus , quamvis Legio Macedonica fre»

quenter memorata in marmoribus , raro tamen

mentio ipfius fa6la in iis y quae in Dacia dete6la

funt y nam duas tantum Albae Juliae Infcriptio*

nes effofiTas' offendimus y unam ubi de C. Julio'

Frontoniano veterano LEG. V. MAC. Alteram'

de Q; Cornelio’ Silvanio LEG. V. M. Binas ve-

ro reperimus y quae Legionem illam in Moe-

fia confidentem defignant . Prima Tarracone y

qua M. Valerius Propinquus Grattius nomina-

tus

TRIB: LEG. V. MACIN MOESIA

Ia al-

^ 55 ^In altera autem Firmi in Piceno Lucius Volca-

tius recenfetur

TRIBVNVS MILITVM LEG V i;cccxc,a.

MACEDONICAE. INMOESIA

Sed haec ad Aureliani tempora , vel poft aman-

danda ^ qui Provinciam Daciam , a Trajano con^ Vop, InAu.

ftitutam , reliquit . Plenius haec profequitur Ru-^

fus Feftus in Breviario : Trajanus Dacos fuh Pe-

ge Decebalo vicit ^ & Daciam trans Danubium in

folo Barbariae jprovinciam fecit ,quae in circuitu ha-

buit decies centena millia , Sub Gallieno Imperatore

amijfa ejl^ per Aurelianum translatis exinde po-

manis , duae Daciae in regionibus Moejice ac Dar-

daniae faliae funt . LaeSantius Daciam novam ad-

pellat 5 in eam dedudlis Legionibus XIII. Gemi-

na, 6c V. Macedonica, quae poftrema , nam de

altera fupra fermonem fecimus, per varias prae-

fedluras in Moefia fuit diftributa , ut in notitia

Imperii , fub difpofitione Ducis Daciae Kipen-

(is , cujus dignitatis meminit Valentinianus in

Leg. XIII. Cod. Theod. de operibus Publicis .

Sub Imperatore Philippo Seniore legionem V.

& XIII. adhuc in Dacia Trajani hyberna egifle

nummi fub iplb culi fatis oflendunt apud Vail-

lantium Antiquariorum vel facile principem. In

uno

uno enim ^ wt ceteros praeteream ; mulier yifi-

tur utraque manu duo

figna militaria tenens notis V. &XIII. infignita,

cum epigraphe PROVINCIA DACIA . Sed in

alio ejufdein Imperatoris nummo , qui non ad

Daciam , fed ad Heliopolim pertinet ^ figurae

duae fune viriles cum vexillis duobus , 8c clypeis

itidem,quibus innituntur, inferipto COL. HEL.

LEO. V. MACED. VIII. AVG. Colonia Heliopo-

Ih Legiomm qiiinPdQ Macedonicae , o^avae Angufiae

Num-

^ 57 ^Nummus in Heliopoli Phoeniciae Julii Colonia ;

non vero Aegypti, ut quidam falfo opinari funt,

percufTus, quae poftea a Divo Severo Italicae Co~ uip.L.i.

Ioniae B^empMicam accepit . In eam transmidi

Augufto Veterani ad Coloniae fupplementum eo-

dem tempore , quo Berytum quintae Macedoni-

cae , & o6lavae legionum milites tradudi fue-

runt . Hinc in nummo Augufti COL. BER. V.'

VIII. Colonia Berytus , quinta , oBava, fubaudi-

tur Legio

Duae Aquilae Legionariae ^ quae ibidem vifun-

tur , Veteranos duarum Legionum in Berytum

Coloniam dedudos denotant. Nomina Legionum

Strabo omifit , quum de Beryto mentionem fa-xvn.p755

Cit JJo rely[4cilei » i^fvtrsv A’yflirirct4 iv duabliS

Legionibus ibi ab Agrippa collocatis anno tertio

Olymp. CXCI. V. C. 740. juxta Eufebium ,

M. CrafTo , & Cn. Cornelio Lentulo Coflf. uti in

marmore Ancyrano ; earum nomina nummusH Au-:

^ 58 !§•

Augufti exhibet , Philippi vero fenioris numifma

veteranos illos Legionum V. Macedonicae , 6c

VIII. Auguftae partim etiam in Heliopolim ur-

bem ejufdem Provinciae Phoeniciae dedudlos

fuifle manifeftodemonftrat. Haec ampliore Com-mentario illuftravic V. C. Vaillantius.

Praeter Legionem decimam tertiam geminam,

quintam Macedonicam , de quibus fermonem

habuimus, occurrit pariter LEG. G. V. M. Legio

gemina viEirix lAinervia in laterculis Thermaruminfcripta

,quam in Dacia hyemaffe verifimile vi-

detur, ex quo ei praefuit Hadrianus , etenim fe-

Spart. in Ha* expeditione Dacica Trajanus eum primae Le-

gioni Miner^viae praepofuit y fecumque duxit . Quodadftriiit item marmor prifcum , ubi de Ti. Clau-

dio Vitali BELLO DACICO SVCCESSION.PROMOT. EX LEG. PRIMA MINERVIA .

CCCXC1.4. In lapidibus vero apud Gruterum ( namamplius non funt ex feledla 5c copiofa Biblio-

theca C. V. comitis Pertufati , Reinefius , &Sponius ) nusquam gemina , aut 'viElrix , uti in

BlXVI. i. noftro laterculo legitur , fed LEG.MINERVI

A

cccxLviii.i. vel LEG. I. MINER V. Nec mirum , fiquidem

&. legiones ex ufu temporis huc illuc mearent ,git-

fcerent numero , ^ aliquando minuerentur . HancTac.An.iv. 5. Legionem Domitianus ia inferiore Germania in-

ftituit.

^ 59 ISf

ftituit , ut a Dione traditum A«f4ir«.Sf TO ZffCtTOV (

riTtehv) ro A‘^t)ytuoy ts cv T(^[^xvlx t? Kcirw • Itl SltCTO 3.UtCni P-5<54.

laterculo etiam infcripta LEG. XIII.G. A. ideft.

Legio decimatertia gemina Attilii . Lazius de An-

tiquitatibus Romanis benemeritus ad Attilium Com. R.R.

Hiftriiim ,qui Pannoniae praefuit fub Claudio ^

^am Legionem referendam putavit . Auxiliares

etiam copias in Dacia ftativa habuifle comper-

tum eft ex Infcriptione in alio laterculo , qui

Thermarum pavimentum exornat , in quo fic

habetur:

VEXILLATIO DACIARVMQuam expendere ac illuflrare infrudluofum noneft

, ut allucinationem detegamus clarifTimi Viri

Hadriani Turnebi , qui 'vexillationem intelligi tan« Adverf. m.tummodo exiftimavit de veteranis fub vexillo re-^‘

tentis , donec praemia , agros acciperent:quo

magis etiam indicare pro virili polTimus ope alio-

rum marmorum , quibus ex gentibus auxilia ift-

haec in Dacia conftarent . Vexillationes idem

funt ac vexilla , etenim quam Svetonius Ger-

manicorum vexillationem, Tacitus Germanica ve-ltiOs^ih. 20.

xilla nominat . Vexilla funt vexillarii milites : Hift. i. 30.

hinc vexilla deleBorum ex Illyrico , & Ann.xy. 25.

apud Tacitum , vel ubi dit Germanorum vexillis n:\tn, i.-jo.

mentionem habet , aut de vexillis inferioris Ger.

H 2 ma-

M 6o ^maniae . Ex quo evidens efl vexillorum appella-

tione femper de auxiliaribus copiis intelligi: quo

nomine tam pedites, quam equites comprehenfi^Hift. III. 15. qjexillares cohortes , quae leoionnriis cohorti-An. XI 1.38. . : ?

bus opponuntur , auxiliariae funt , uti 6c vexiU

Hift.iii. 6. Icirii e cohortibus . Vexilla Livio itidem funt au-

S.XXIX. xilia: undecim vexilla focium nominis Latini. Cia-

cccciir. I. rius in lapidibus PRAEF. AVXILIORVM Ve-

fpafiani , & Titi ejus filii tempeflate, vel DVX^AVXILIORVM fub Septimio Severo , & Cara»

ccccvii. I. calla, PRAEPOSITVS VEXILLATIONIBVSfub idem tempus dicitur : unde de auxiliis explL

caridum marmor M. Aurelii aevo , qui PAR-THICVS didtus in nummis, poficum Lucio Ne-

ratio Volcatio Proculo

€CCCXlx. 4„ MISSO. AB. IMP.

ANTONINO. AVG. PIO. ADDEDVCENDAS

VEXILLATIONES. IN SYRIAMOB BELLVM PARTHICVM

In qua fignificatione VEXILLATIO DACIA-RVM ufurpata in noftro marmore , ut opina-

mur , auxiliares nempe copiae ,quae in Dacia

ftativa agebant , quarum aliquot nomina in la-

«cceiiTOi.s. pidibus memorantur : COHORS. I. PANNO-NIORVM IN DACIA vel COHORS AFRO-

RVM

6i

RVM IN DACIA aut EQyiTATVS GAL-cccctv p.

LORVM IN DACIA. Verum aetate Vegetii, j-

qui vixit fub Valentiniano II. cuique opus fuum

nuncupavit , Vexillationes de equitibus auxilia-

riis tantum di6lae : Equitum alae dicuntur ab eou. r.

quod ad fimilitudinem alarum ab utraque parte pro-

tegunt acies , quae nunc VEXILLATIONES vo-

cantur , ab eo quod velis , hoc eft flammulis utuntur .

Alarii tmm equites erant , verum ex fociis con- T^c.iv. Ann.

flabant . Atqui longius ante Valentinianum ve-^^‘

xillatio hanc fignificationem fortita fuerat fub

Imperatoribus Diocletiano , Se Maximiano , ut

ex Codice Juflinianeo fatis perfpicuum eft , ubi

de Veteranisj

qui in Legione ^ vel vexillatione m/- L. 9. Cquan-

Utantes: quae deinde Conflantii x^ugufli aevo ma-g^°

gis viguit , namque didliim reperitur ibidem ,

univerjis tam legionibus,quam vexillationibus . Ac- l. 2. C. dehe*

cedunt huc Vexillationes Palatinae, & ComitatenA^^'^'^^'

fles, id eft ^ equites fubTheodofio Magno in no-

titia Imperii. Alia tamen efl vexillatio legionis,

quae de Veteranis accipienda, qui exauBorati re-

tinebantur fub vexillis , ceterorum immunes ,??//?Tac.An 1.36.

propulfandi hoflis . Sic lapidem effoffum Vallo Se-

veri in Britannia interpretari oportet.

IMP. CAESARICCLVI. 8.

T. AELIO HADRIANO.

IV. p. y^4-

Hi(l. 2. 24.

lllr 22.

II, 100.

^ 6z |g&

ANO. ANTONINOAVG. PIO. P. PVEXILLATIOLEGI. XX. VAL.VICEPER. MIL. P. III

De Legione XX. Valeriana viBrice videfis Dio^

nem , quae fua aetate , id eft fub Alexandro

Severo , id nominis non amplius retinebat in

Britannia . Eodem modo apud Tacitum tertiae

decimae Legionis vexillum , aut vexilla nonae , fe-

cundae({ue y VICESIMAE Britannicarum Le-

gionum , vel Vexillarii trium Britannicarum Legio-

num , de Veteranis ufurpabantur.

Difqairendum nunc reflat , qua tempeflate ^

aut fub quibus Imperatoribus Thermae Herculi

facrae fuerint conflrudlae, quumque aliunde au-

xilium fruflra quaeramus, praeflat nonnulla con-

jedlanea dedu(fta ab ipfifmet marmoribus , quae

in Thermis reperta funt , in medium proferre ,

quam rem intadlam relinquere . Ubi primumabs Te , VIR EXCELLENTISSIME , certior

fadlus fum prope fluvium Tfiernam Thermas

Herculi facras detedlas fuifle , in ea tunc eram

fententia , ut facile crederem illas fub Trajano

excitatas, quoniam Zernis colonia fuit Trajani:

tum quia Trajanus Herculem praecipue colebat,

unde

^ 6? I®

unde domus Ulpiorum confervator diflus in veteri

Infcriptione ab ipfius liberto polita

H E R C V L I

CONSERVATORIDOMVS VLPIORVM

SACRVMM. VLPIVSVERECVNDVS

Animo etiam alia fuccurrebant ,quae magis me

confirmabant, Trajani vota Jovi , &c Herculi

foluta ob Albadjam Daciam , ac regem ejus bel-

lo devidlum

.

lOVI STATORI 5

HERCVLI VICTORIM.VLP. NERVA TRAlANVS CAESARVICTO DECEBALODOMITA DACIAVOTVM SOLVIT

Vota infuper Herculi fadla pro falute Trajani

,

& Marcianae Sororis Augufti a Colonia Sarmi-,

zegetufa Daciae metropoli

DEO HERCVLI wn.

PRO. SALVTEDIVI TRAIANIAVGVSTI. ET

MAR-

CCCcXxxVlI.

Ulpian. L.7T. deCenf^

^ 64

MARCIANAESORORIS AVGCOLONIA DAC

S A R M I Z• Colonia Sarmizegetufa didla COL. VLPIA TRA»lANA AVG. quae ejufdem Juris Italici benefi-

•cio , ac Zeruis gaudebat.

Verum inani fpe deceptum ftatim me fenfi ^

ubi Infcriptionum exemplar^ quae in cellis Ther-

marum extant ^ mecum 3 VIR EXCELLEN-TISSIME , communicafti 3 in quibus nonnulla

animadverti 3 quae feculum T. Aelii Antonini Pii

potius refpiciunt 3 quam Trajani, vel Hadriani,

non defperans, ut quae adhuc latent, & fub ter-

ram ibidem jacent monumenta , in lucem pro-

trahat aetas, e quibus pofTent clariora documen-

ta nobis manifeftari. In primis marmor in Ther-

mis Herculanis perfolTum , ac nomen M. Sedati

Severiani praefeferens , ad Antonini Pii feculum

fpedtare videtur

S. V. cPRO SALVTEM. SEDATSEVERIANI

LEG. AVGMarcus Sedatus Severianus vixit fub Antonino

Pio,

M ^5 ^Pio , ut bina marmora apud Janum Gruterura

oftendunt, ac primum Tabula marmorea Palatii

nobiliffimorum Principum Columnenfium , iu

qua M. Sedatus inter eos recenfetur ^ qui ad am-

pliandum templum fub Antonino Pio pecuniam

contulerunt

.

M. SEDATIVS C. FIL cxxvi.

SEVERIANVSEpocha in marmore infculpta

IMP. CAESARE T. AELIO HADRIANOANTONINO

PIO, P. P. m. M. AELIO AVRELIOCAESARE COS.

Id eft A. V. C. 8ps. Chrifti 140 . ut habet Chro-

nicon Alexandrinum , Antonini Pii Imp. 3 . Per-

gami M. Sedatum cognovit Aelius Ariftides , ac

honoris caufa Senatorem Romanum defignat t/yJ or. facr.

sK 7KS quem poftea deinde nominat

eyp|M» dvTc^ /36At<5'(^ ScdcltUS Ct TlOTYl^Yl 6TT(lV

viv optimus .

In tabula altera marmorea Oftienfi;, quam ex-

fcripfic vir dodifTimus Jacobus Sirmondus , no-

men M. Sedati etiam infculptum reperimus. Mixxvn.

M. SEDATVS C F. SEVERIANVSEpocha petenda ex Confulibus ^ quorum ibidem

mentio fit

I MV,

p. 25,

In Mifcell*

kdi.i, art,5.

^ 66 IS&

MV. ACILIO GLABRIONEM. VALERIO HOMVLO COS.

A. V. C.P05. Chrifti 152. Antonini Pii Imp. 15,

Alteram nunc denuo proferamus Infcriptionem

in Thermis repertam ac fub Antonino Pio poli-

tam a Valerio M. Felice, qui HERCVLI. AVG.( ita enim defignatur T. Antoninus , ac eodemtitulo gavifum valde fuiffe Commodum ejus ne-

potem e nummis , 5c lapidibus conflat ) ex vo-

to aram pofuit , ut Epocha Confulum clare pa-

tefacit

BARBATO. ET REGVLO. COSA. V. C. pio. Chrifli 157. Antonini Pii Imp. 20.

Cajus Julius Africanus Barbarum vocat, non Bar-

batum : ita Profper in Chronico, ejusque exfcri-

ptor Caffiodorus , ac marmor Romanum apud

Sponium

DEDICATVS X. K. AVGBARBARO. ET. REGVLO. COS

At Panvinius Barbatum nominat , quem Leun-

clavius in Dionis editione v.dt.x^ fequitur, cu-

jus fingulis libris annos Confulares praefixit ex

Panvinii faflis exfcriptos, quamvis nonnulli ofci-

tanter ac imperite Dionis fuiffe exiflimarint . Sic

pariter <rvmyuyfi in Chronico Eufebii edita ,

non audlori Anonymo efl tribuenda , ut opina-

tur

tur Johannes Meurfius in LeBionibus : verum Jo-

fepho Scaligera ^ qui Collectionem illam ex au-

ctoribus editis^ Sc nondum editis diligenter con- innot.adEu.

cinnaflTe idem ingenue profelTus eft . Adde etiam

Infcriptionem aliam , quae Albae nunc extac in

palatio veteris tabularii : in ea quippe indicari

videntur Aquae Thermales aevo Antonini Pii

repertae, de quibus nunc agimus.

PRO SALvfE DOMINI NOSTRI SANC ^p- ^eineC

TISSIMl ANTONINI PII NYMPHIS NOVISSACRVM. RVFINVS LEG. XIII. G.

Ubi Nymphae idem ac Lymphae , vel ^quae: quae

fub Thermarum nomine continentur , uti apud

Gruterum NYMPHIS SALVTIFERIS , vel

NYMPHIS SANCTISSIMIS, vel AQVIS AL-BVLIS SANCTISSIMIS . Hic eft ille Rufinus

Laticlavius Legionis XIII. Geminae , cujus me-

minit lapis infcriptus ad Vicum Kornesd Ulpiae

proximum

.

C, CVRTIO. C. F ap. Grut.

POLLIA. RVFINTRIBVNO. LATICLLEG. XIII. GEM

Fuit quidem e Tribu Pollia , de qua Livius, &antiquae Infcriptiones . Idemque , ut opinor ,

munere deinde LEG. PRI. IMP. AMTON. eca.x.«.

I 2 AVG.

AVG. PII. PROVINCIAE DACIAE fundlus

eft.

Hifce argumentis fatis declaratum conftat ,

Thermas Herculi facras aeram antiquiorem An-

tonini Pii aetate non oftendere, cujus ob pruden-

tiam in gubernatione Daciae extat monumentuma metropoli pofitum^ ac inventum in viculo Kor-

nesd „ Ulpiae proxima.

IMP. CAES. ANTONINOPIO. AVG. COLONIASARMIZAEGETHVSA

Non polTum omittere , VIR EXCELLENTIS-SIME, quin Tibi breviter exponam , quod qui-

dam vir dodlus, ac in Antiquitate verfatus mihi

perfuadere conabatur, Simonium Julianum Prae-

fidem Daciarum Thermas noftras Herculanas ex-

citaffe, argumento dudto ex marmore ibidem ef-

foflfo

.

HERCVLL SANCTO. SIMONIVSIVLIANVS. V. CPRAESES. DACIARVM

Sed nugatorem lepidum , quem nadtus eram , le-

pide refellendum duxi refponfo Modeftini Juris-

operibus publicis fvaefidis quidem

no-

69

nomen licebit fuperfcribere , verum Principis ^ aut

conditoris^ qui fumptus fecerit de fuo, tefte Ma-

cro altero Jurisconfiiko lib. 2. de officio Praefidis;

infcribi apitem nomen operi publico alterius,quam^

Principis , aut ejus cujus pecunia id opus faBum fit,

non licet . Quin imo Theodofius Magnus edixit

ut majefiatis teneantur obnoxii , fi qui judices xheodof. °de

Bo operi fuum potius nomen , quam Imperatoris Operib.pub.

fcripferint . Conditoribus vero fi aere proprio o-

pus aliquod molirentur ^ jus fuit nomina fua in-

fcribercj, ut praeter Macrum indicat etiam hunc

fui temporis morem Divus Bafilius . Huic acce-inPfaim,4S.

dit, quod marmor noftrum non Thermarum con-

flrucTionem aSimonio fadtam denotat, fed AramHerculi tantummodo pofitam

.

Non defunt tamen in noflris Thermis pro fa-

lute M. Aurelii vota Herculi foluta , ut fequens

indicat Ara,

HERCVLL PROSALVTE. IMPM. AVREL. ANTO

Alteram infuper Aurelio , Sc Fauflinae pofitam

exhibent Thermaej,quamvis marmoris erofio fi-

nem anterioris epigraphes^ uti 6c principium hu-

jus fubfequentis nobis eripiat.

M, AVREL. FAVSTL

In Com. g.

CCiX.U»

M 70 13^

TINAE. AVG. MATRIAVG. ET. CASTRORVMSVB. CVRA. IVL. PATERNL PROCSYNTROPHVS

VILAnno V. C. pip. Chrifti ijs, M. Aurelii Imp.Kf.

Commodus Aurelii, &c Fauftinae filius. Impera»

tor Auguftus fuit denunciatus , ut narrat Lam-

pridius , cum patre Imperator eft appellatus quinto

Kalendarum Decembrium die Pollione , & Afpro

Cof. Etfl aliqui Chroiiologi ad annum Chrifti

Augufleum Commodi titulum referant. Qiiocir-

ca tunc temporis , vel paulo pofl lapis politus

in noftris Thermis . Fauflina mater cafirorum di-

ab eodem M. Aurelio , quam fecum , & in

aefivis habuerat^ , ut matrem cajirorum adpellaret'

tefte Capitolino . MATER CASTRORVMetiam nuncupata in nummo apud Patinum . Ex^tat in ejus honorem Iapis infcriptus , ac inven-

tus in ruinis Warhelii , quo in loco lita erat Co-lonia Trajana DacicaSarmizaegethufa.-

F A V S T INAEAVG

DIVI PIIFILIAE

COL.

71 I®

COL. SARMIZMarco item Aurelio ejus viro ob re<flam Daciae

gubernationem lapis infcriptus , inque ruinis Ul-

piae Trajanae effolTus.

IMP. CAESM. AELIO ANTONINOPIO. AVG. PONT. MAX.TRIB. POT. XVI. P. PCVIVS.NVTV ET AVSPICIIS. PROVINCIA DACIA

GVBERNATVRM. SCAVRIANVS. PR. PR

NVMINI EIVSSyntrophus igitur , qui aram M. Aurelio , 6c

Fauftinae pofuit , fervus , vel libertus videtur

fuilTe , ut frequenter in marmoribus animadver-

timus.

D. ML. AGRIO occajx. 1».

SYNTROPHOLIBERTO. OPTIMO

Inter officia Domus Auguftae munus Villici in

marmoribus paffim recenfetur a Servis , vel Li-

bertis adminiftratum

.

FELICI. CAES. SERVILLICO. HORTORVM

MA-

mLxx. 8.

txii. 10,

Mcxn. 2,

ucctxiv. 3 .

Scaevol. i

L. 31. jr, d

,adim. iegat.

tcn. 4.

ncxL. 10.

MAIANORVMHinc pariter HIGINVS. SER. VILLICVS , vel

AMPLIATVS SER. VILLICVS . Procurator

aliquando dictus Titi Augufti aevo

T. FLAVIVS AVG. LEPAPHRA

PROC VILLARVMTVSCVLANARVM

Verum aliqui mirabuntur ^ quod in noftro mar*

more fervi nomen ^ vel cognomentum infcriptum

non inveniatur . Sed animum oportet ad prifcos

Romanorum mores advertere , qui perfaepe ap-

pellativis nominibus fervos nominabant , ut in

Plauto, & Terentio perfpe<5tum eft, qui Diphi-

li , ac Menandri Comoedias latine fecerunt .

Quod ex marmore apud Gruterum etiam comfirmatur

SYNTROPHO. L.

Syntrophus nuncupatus VILLICVS ^ quod tamrei riifikae ,

quam rationibus fundi erat.

Clarius in lapidibus, Coelius Herodianus dicitur

VILLICVS IN HORTIS SALVSTIANIS ;

Attamen Villicus ad Praefedtos quoslibet folet

transferri : fic

EVTYCHES VILLICA PLVMBO

a Sal-

a Salmafio procurator plumbi exponitur : idem- in Lampridi

que denotat VIL. AB. ALIM. alibi enim legi- Lxxxni.^

tur PROC AVG. AB. ALIMENTIS . VillU ccccim. ih

cus aerari Tibullo eft praefeilus aerarii , fic Ju-iv. 14. i.

venali villicus urbi . Syntrophum praepoficum Sat.17. 77,

fuifle hortis Aurelii verifimile videtur , quos a

Domitia ejus matre hereditate acceperat , in iis

natus atque educatus , ut narrat Capitolinus :

natus eft Marcus Ejomae in Monte Coelio in hortis ,

& educatus in eo loco , in quo natus eft : iidemque

poflea horti Commodiani didl:i,quum ad Commo-Spart.inPefc.

dum ipfius filium fuerunt delati : fic ut ad Au-^'^*^*

relium j &. Commodum Auguftos fpedlare videa-

tur antiqua haec Infcriptio RomanaFVSCVS AVGGNOSTRORVMVERNAVILLICVST V T E L A EyOT VMREDDIDIT

Quid vero PROCVRATORIS abfoluto no-

mine intelligatur in lapidibus in Dacia detedlis ,

operae pretium efl nunc explicare . Julius Pa-

ternus in noftro marmore Procurator nuncupa-

tus ^ quoniam aurariis Daciae erat praepofitus.

K Sic

IV. 8.

ISXllX. II.

Miv. 7«

Sv. 4.

^ 74

Sic enim binas infcriptiones in Tranfilvania te-

pertas interpretari oportet

.

I. O. M.

T. AVRELIVSDIOCLESPROCV. S. L.

In altera vero Infcriptione haec habentur

I. O. M. IVNONI REGINAEMINERVAE. OMNIBVSDIS. IMMORTALIBVSQ: AXIVS. AELIANVS. VE PROCAVG. ET. AELIA ROMANA

EIVS CONIQuibus adjicienda haec alia in Coloswar Tranfil-

vaniae pariter detedia aetate Lazii

F O R T V N A EAVG

C. AVRELIVSA T I L I A N VSPROC. AVG

Aliquando tamen expreffiim invenitur, ut de M.

Ulpio AVG LIB. ( Trajani fcilicet ) PROC.AVRARIARVM in lapide Tranfilvaniae , vel

Albae Juliae de Aviano AVG. LIB SVBPROCAVRARIAR. Curae , ac diligentiae Julii Pater-

ni ,

«S 75

ni , ut ara collocaretur in Thermis ; a Syntro-

pho fuit demandatum . Qiiod paffim antiquis in

marmoribus vifitur , e quibus unum tantummo-

do adducere libet , Aurelii Muciani viri perfe-

fliffimi praefeciti Praetorio.

HERCVLI. STATVAMCVM. BASE. AVRELIVSMVCIANVS. V. P. P. PRPRO. SALVTE.SVA. SVORVMQ.VE OMNIVMPOSVIT. CVRANTE

GERONTIOAtqui illuftriore' ornamento Thermas noftras

Herculanas condecorat votum C. Julii Galli Con-

fularis viri Legati ac Propraetoris Daciae Her-

culi fadum , & arae infculptum pro faliite Au-

guftorum Septimii Severi, & Antonini filii, qui

Caracalla cognominatus

.

HERCVLIPRO SALVTE IMPE'RATORVM SEVERIET ANTONINI F. CONSERVATORI AVGVSTORVMDOMINO RVM NOSTlioRVM C. I. GALLVS. C. V. LEGATVS EORVM

K a PR

VopifcioTa'cit, I,

Or. I. p. 17.

Of.in Hcfcul.

P*57*

JambL5n Vit.

Pyth. p. 180.

ed. Amft.

^ 76 ^PR PR. CVM SVIS

V. S. L. M.

Lapis pofitus, ut opinor, anno V. C. ^51. Chri-

fti ip8. Imp. Severi 6 . Saturnino, & Gallo Con-‘ fulibus

, quo Tribunatus potentiam ,quae pars

maxima regalis imperii efl , ac titulum Augufti

Antonino filio luo Severus conceffit , vel paula

poli pofitus . Votum Herculi fblutum , non ob

falutem ope Thermarum Imperatoribus reftitii-

tam , fed quod ipfis virtutem dederit, ac vi6lo-

riam largitus fuerit ad debellandos Nigrum , &Albinum populi Romani hofles ac Tyrannos .

Hercules namque falutifer didfiis ex fenten-

tia Dionis Chryfoffomi ,quod tyrannos everte-

bat : quive etiam Ariftidi adpellatus TSfff TvfOtVVitS

difm tyrannos de medio tollens . Sic & Pythagoras

fer^vator didlus ,quod fuis confiliis Siciliam

crndeliflima Phalaridis dominatione liberaverit

x«T<* T» n'^ciKXiH( Hsii Herculis ritu & vir-

tute . Nifi dicere velimus C. ]. Gallum preces

Herculi fudifife , facraque fecilTe , ut Imperato-

res in expeditionibus cuflodiret , a periculis tu-

taretur ,ac incolumes , reducesque reftitueret

.

Vovebant enim milites , ut mos erat m expedi-

tionibus ,pro falute Auguftorum , ac poflea re-

grelTi vota perfolvebant , uc in voto apparet

Her-

77

Herculi fatflo , 5c poft reditum foluto pro falute

M. Aurelii Antonini ^ & M. Aurelii Alexandri

nobilifHmi Caefaris ab aliquibus cohortis Prae-

toriae Piae Felicis

QVOD iivx, IO,

PROFICISCENTES EXPEDITIONIBVSSACRIS REGRESSI

CVM COMMANIPVLIS. LIBENTESVOTVM SOLVERVNT

Hercules enim inter Viales Deos accenfebatiir 5

ut indicat Infcriptio, quam vulgavit V. C. Geor- In praef. tom.

gius Graeviiis .

x.Thef.A.R.

HERCVLI COMITICONSERVATORI SACRVML. AEL. L. F. ESa PENIOMILES COH.VLVIG.EX.V. P.

Cui addas licet hanc alteram exGruteri Thefauro

HERCVLI DEFENSORIPRO. REDITV. ET. ITVD. CLODI. SEPTIMIALBINI CAESARIS

Septimius quippe Severus expeditiones contra

Nigrum , Ofrhoenos , Adiabenos , & Arabesfufcepit fub aufpiciis Herculis tyrannorum domi-

toris 5 6c Bacchi vidloris Orientis,quemadrao»

dum ex nummo colligitur

.

Cum

Diolxxvi,.

p. 859.

p. 383.

78 ^

Cum epigraphe DIS AVSPICIBVS TR. P. Ilf.'

COS. II. P. P. in quo Hercules cum' clava

& cum exuviis Leonis , Bacchus dextra vas

finiftra haflam tenet , nudi flantes , in quorummedio Tigris : quibus Diis ncov CyrffpisyiB^n

permagnum templum aedificavit . Sub Herculis ef-

figie Septimius Severus in nummo vifitur 5.

tAiyttXiTtuym cYifpHs , barbatus ^ ut eum defignat Jo-

hannes Malela. Nummus percufius A. V.C.p47«

Chrifli 15)4. CofT. Severo , 6c Albino Caefare ^Severi Imp. 2. Aliud votum Herculi folutum a’

Calpurnio Juliano Legato Augufli ac Moe fiae Su-

perioris Propraetore exhibet marmor in noflris

Thermis pro ejus recuperata faluce > quoniam

non modo Herculi , fed Genio loci ^ ac calidis

fontibus ob aquarum falubritatem votum etiam

ipfe perfolvit

.

HERCVLI. GENIOLOCI. FONTIBVS

CA-

^79 I®CALIDIS CALPVRNIVS IVLIANVSV. C. LEG. LEG. V. MACLEG. AVG. PR. PRMOE. S

V. L. S.

Balnea Herculana lemper de calidis i de frigidis

nunquam di6la , ut adferit Anftophanes lnNub.1047.

n» Sijrct <TW7r$T H'fXKheict harfct

;

Et uhi Eu unquam frigida 'vidtjii Balnea Hercttln->

na ? Lavacra iirmvf/,ixv «fi quae~ Arift. or. in

cunque funt fuavtjjima , Herculis habent cognomen

calida fcilicet ,quibus ufus Hercules. Strabo de ^x. p.425.

Aedepfo in Euboea hac habet OTtiS 'sd Ta iffctKKsiss

ubi calida funt Herculis lauacr

a

. JNam haec exor-

dia concodioni praebent ,occultas membrorum

defatigationes mitigant , fpirandique facilitatem

exhibent . Contra autem frigida internis parti,

bus damnum adferunt ^ meatibus obliftunt , hu-

mores cogunt, vaporesque condenlant, qui fem-

per laxari , dc digeri luapte natura cupiunt , ut

docuit Plutarchus in laudatiffimo opufculo de fa-

nitate tuenda , Huic accedit marmor in Campa-

nia de Thermis, quae ab Hercule ob eandem ra-

tionem funt denoDii natae

.

FABIVS. MAXIMVS. RECTORPRO-

nm. 6,

^ 8o

PROVINCIAE. THERMASHERCVLIS. VI. TERRAEMOTVSEVERSAS. A FVNDAMENTIS

RESTITVITDe aquis falubribus Montis Tifatae non longe a

Capua ubi Sulla Norbanum fudit , explicanda

,

II. 25.ut opinor ^ Infcriptio , C. Vellei Paterculi teftimo-

nio firmata^ qui eas aq^asfalMbritates ,

medendisque

corporibus nobiles laudat . Fabius vero Maximus,alter ab illo qui unus cundlando rem reftituit

,

Augufli temporibus floruit , Ovidiique clariflimi

Poetae fuit amiciflimus, quem fidus Fabiae gentis

Epift ex Pont, nominat . Ab Hercule genus trahebat ,namque

lib.m.ep.3.Herculeae femina gentis didli : idcirco Ther-

Faft.ii. 27. mas Herculis, quem gentis fuae audlorem habe-

bat, diligentius reflituiffe videtur. Sed haec obi-

ter, nuncad propofitum redeat oratio . Calidi fon-

tes,qui e terra erumpunt , Herculi a veteribus

XII. p.512. facri femper funt habiti , ut tradit Athenaeus

ttfC T« CpeUVBfJtiVa SK ytis ^VCCf tcc Ca“

Udas aquas , quibus lavamus , e terra fcaturientes

Herculi facras exiftimavit Antiquitas . Ad quod

Probi. fea. 24. ^cfpexiffe primus omnium videtur Ariftoteles, ubiAur. fuperiorum fententia pronunciat

calidas balneas Jacras . Hinc eximiam aquam di-

Anthoi.iv. 19. xere , quae non igne , fed fponte calefcit .

mOv yif vni wvfl etyKnlf Sinf

XvrofAtirti ii XtC»s t/xtitm •

Calidis lavacris iifum Herculem ferunt , cui bo-

ves Geryonis per Siciliam agenti fcaturire fecit

Minerva^ non vero Vulcanus ^ uti voluit Ibicus, Schoi. Ari.

ut felTas longo itinere vires , in iis lotus, recolli-

geret . Sic explicandus Sophocles in Trachiniis,

ubi chorus adloquitur

"WitftH* £d* P* SccpBt»

Ssf/ux httrf»

O maritima , & faxofa calida lavacra , Sicula nem-

pe , ut aliqui viri graviflimi opinati funt apud

Scholiaftem iVi«4 ii ct> StKtxltf (pacU »v«iio3'iirai Tu

hnTfcc, non vero in monte Oeta , ut Pifander

Rhodius ftatuebat, qui, ut nonnulli opinantur,

Olympiade XXXIII. floruit , ac duobus libris At.

Herculis gella verfibus expofuit . Hinc propter strab.xi?,

6cdefideratam recreationem. Urbs Hi-^SS*

merae in Sicilia nomen accepit , nili id nominis,

ut placuit Samueli Bocharto , deducere velimus

ab ion incalefcendoi unde in Chaldaica Paraphrafl

]obi vifcera mea incaluerunt y quum inxxx.27.

Codice Hebr^o habeatur, quod de aquis job.xLi.22,

ferventibus ufurpatur. Univerfa, quae praedixi- Ezech, 24. s,

mus , copiofe probat nummus apud Goltzium ,

in quo Hercules vifitur in lavacro, adftante Mi-

L ner-

8}<VrOX

iierva , quae facris operatur , cum epigraphe

iMEPAEftN Hitmracortim #

quem nummum pro lingulari benevolentia , ac

humanitate mihi indicavit ExcellentifTimus D.Ca-

rolus Pertufatus Antiquitatis callentillimus , Cae-

faris a Confilifs Aulae fecretioribus , Praefe(5liis

Praetorio Mediolani , ac itidem Magnus Cancel-

larius . Qiia de re Pindarus Ergotelem Hime-

raeum collaudat ab ejus patria Himera Thermis

confpicua

Olymp. Od.Mstfx

calida Nypharum balnea extollis . Colonia fuit Au-

gufti , 5c Himeraei ob Thermas didi Thermi-

tani

eeccxxxiii.5. ORDO. ET POPVLVSSPLENDIDISSIMAE. COL. AVG.

HIMERAEORVMTHERMIT.

Hinc Hercules didus falutifer ^ eidemque ob re-

cupe-

05 gtjt

(uperatae valetudinis beneficium vota fbluta in bi-

nis marmoribus 'e Thermis erutis

H E R C V L I

SALVTIFEROd VIBIVS. AMILLVSAVG. COL. DACPRO SALVTEIVLIANI FILII SVI

Altera Infcriptio fic fe habet

.HERCVLIINVICTOP. CLAVDIVS IVLIVS

. COL. EO. OB.R.V.B.V.S

SALVTIFER di£Ius Hercules ex Ethnicorum

fentencia , quoniam omnibus , qui ipfum invo-

cant , opem fert , atque auxiliatur . Ariftides

« l^oun<^ i7ti aTTMU r» Ifa/Aivu lYl C^UCWis H6-p. ^2 ,'

cejjltate ei,

qui Herculem invocat adefi : mala

item „ & adverfa propellit : ob id in Melita At- Schol. Ari.

ticae pago , ubi ei templum pofitum ,

malorum depulfor vocabatur. Hefycliius KilheiTcii 6 iv

MsAtTj u'fciK\i!s Et in marmore apudrerum emi AAEsiKAKm. A Cois adpellatus ad-

notante Ariftide ^ rh roiAl^nm, Aliis

L 2 vero

XClf. 2.

2 .

^ S4 S»

•irero m*ifiitm9><merruncut

.

In noftro marmore SA-LVTIFER denominatus ob calida lavacra j quae

fanitatem reftituunt, morbosque depellunt, qui-

bus homines vexari folent. Qiiod de Aquis falu-

bribus novum ac inauditum non eft in antiquis

marmoribus

.

NYMPHIS SALVTIFERIS SACRVM

M. LVCILLIVS LVCILlANVS. AVG. COL. PROSALVTE. SVA. ETL. ANTISTI. ONESIMI. AVG. COL

V. S. L. M,

Et in alio , quo P. Aelius Marcellinus natione

Britto aquis balnearibus e lethali morbo fe libe-

ratura profitetur.

NYMPHISSANCTISSIMIS

P. AELIVS. MARCELLINVS. SIGNIFERET QVESTOR. N. BRITMORTIS PERICVLO LI

BER. V. S. L. M.

IMP. COMM. AVGFELICE V. ET GLABRIONE

IT.

IT.COSS.

Id eft A. V.C. Chrifti i8(S, Commodi Imp.

II. 7. Herodianus laudat Glabrionem omnium u.

Patriciorum nobilifiimum ^ eundemque iterum

Confulem nominat . Salutifer Graece is enim

efi Soter,

qui falutem dedit , inquit Tullius . Ne-

que minus falutifer putabatur Hercules , quam

Aefculapius , & Hegia , qui adpellati

IZTlIl. 4.AcKAHniflKAI TTEIH

CftTHPCIN

Hercules namque medicinae peritus fuit , ac Plut. amat.

poft obitum , numen e)us tho ih c*> wttr*n> T« dvttfit tKhCitm in ^Sdeffana Siciliae morbos omnes p. 57.

curat , uti de fuis temporibus dicebat Ariftides ,

qui fub Antoninis vixit . Ob eandem rationem

& Medici denominati , ut Panacius apud

Ariftaenetum , quem riv avtf» fervato-

rem 'virum vocarunt . De Hippocrate etiam in xxxix. i,

Anthologia didumlOt rtitr9 Kitmy

Etfervahat populorum coetus . Verum nullum ma-^

)us beneficium, ac praeftantius commodum mor-

talibus conferre poterat Hercules >quam calida-

rum balnearum ufura eos edocere > quas non im-

meri-

M H6

fi. deieg. p. merito Plato pharmacis anteponit. At Pindanif761. ed.H.s.-j^

ea fuit fententia ^ quod

Iq Nena» Od. Qtpfjtlv v^ca^ tUo*

17Tt fjLdh^etK» rei'^«t

r?«#

Calida aqua tantum mollia facit membra . Ma;o°

res tamen dinumerat utilitates Hippocrates

DeRat. Vi^. nsi\ y«f x«t<» -srhtvf^v g njli\ ju(ri»(pfmv ,

inmorb.acut. ' • » , ^ t / v - v , - ^

P gjjjxor gff -ro hnr^ev , }{ff\ TuivtKis '^Mttwxnov , ft$ij «vxyuyov , it5»|

svjryeeiy

PoeC ifjtf xKOTTov . fJkX>^6 xtiKov yx^ a§9'§aiv }(^ rS ^^r/7ro^a^» 5'sfjuetT©^ K5H

ypmiiov te g }(j^ KxpfjSxfit'>]y hdet plvw; Jy^xfvet , nam latCViS ,pC^

Boris , & dorfi dolorem balneum mitigat,

fputunit

maturat , educit, facilem fpi rationem reddit ^

(S^ lafftudines tollit g cum articulos , extimam

cutim emolliat , urinas provocat, capitis gravita-

tem folvit ,(3" nares humeBat . Nifi affirmare ve-

limus ,Pindarum Philofoplium Pythagoreum y

Strora.T. pag. nt ipfum Clemens Alexandrinus adpellat , haec25S-cd.Oxon. intellexiffe ^ ac breviter fignificaffie , quae

copiofiffime poft explanavit Hippocrates , Aqua-

rum calidarum ope fibras relaxari , unde oportet^

ut majore fadla varculorum diametro ^ liquores

liberius , & velocius fluant y totiimque corpus

pervadant , atque irrigent.

At nobiliora &: praeflantiora in curandis mor-

bis balnea funt calida ^ Herculana diiSta, quae e

ter-

^^7 ^terra exiliunt , nam quum particulis metallorum

fint referta ^ majori vi vel corpus emolliunt , vel

magis roborant , ac firmant , de quibus Graeci

Scriptores perfaepe fermonem infticuerunt : in

primis quae in Oeta Herculi fcaturire fecit

iierva ad oram maris , ut Pifander contendit

Tw i’ o¥ QifuoTtCMci B‘tci yXctvKums A’^vn Ap.SchoI.Ari»

Itoph.inNub,Uo!ei ^t^fAX axfx Bxhxostif* 1047 *

In Chalcite regione, a qua Promontorium fe in

Pelagus porrigit , Paufanias audior eft , marina- loAchaic.p»

rum aquarum fcatebras calidas balneas edi'

difle y.xht^x txv u<^k\ri^AX Cjl^tiac IU

niis funt aegris maxime utiles , Qiiibus adjungit

Lebediorum etiam calidas balneas ^xc^ax fi>»

hominibus adprime admirandas aeque ac fa-

lubres . Antiquae pariter ac celebres a-

quae calidae balneae Methenanfes in Peloponnefo ,

quas , Antigono Demetrii filio in Macedonibus

regnante , erupilTe traditum eft. Antigonus obiit

A. M. s 7<5‘2. quum in Macedonia quatuor &: tri-

ginta annos regnaflfet . Quid referam Phazemo- Strab. xn,

nitarum Thermas fupra Amafenum agrum vy*«y*P-56o.

admodum falubres ? Quid Bajanas ? v. p. 244.

vfJav voffxv sTTirn^Hx ad morboTum fanationem idoneas.Q\x\6.

dc Pythecufae,feu IfchiaeThermis dicam?^*^«’rf^«»' p. 248.

htUv-itvi quibus fanantur qui calculo laborant . Anti-

quis

In Corinth.

p. 190.

m ss mjv.p. 190. quis Onefiae fimiliter aquae in Aquitania ^ca^^x?f5

wovfiitrti-rv praeftantijjlmae , ciqm ad potum opti-

ma. Ex quo habent, qui medicinam faciunt, ut

ufum aquarum, quae per metalla tranfeunt, ve-

teribus fuilTe incognitum fibi non perfuadeant .

v.p.227. Otiid de Thermis in Hetruria? quae Bajanis non

Plin.v.is. cedebant . Quid de Tiberienfium aquis calidis ?

quae tantae fuerunt nobilitatis, ut eas in num-

Ap.Norif. Trajani inrculpferint cum Epigraphe kaaot-

ep. Syro- Mac. aiotibepi. et. ah. Claudio-Tiherienfmm . .Anno LXXXLP’ 465

- Yerum ut reliquas filentio praetermittam, quae

quamplurimae funt, non omittam tacitus, VIREXCELLENTISSIME , calidas balneas , quae

in Tua celeberrima ac do6ta Britannia olim per-

magni erant nominis , ut Ptolemaeo

fuerint nominatae , Antonini vero Itinerario,

SqWo. ?o\yh. Aquae Solis, quoniam ipfi , & Minervae facra-

tae erant , ubi praeclara Civitas Bathonia a bal-

neis nomen, & decus adhuc fervat. Quapropter

Imperatores Augufti , ut populorum commodita-ti , ac faluti profpicerent , ad fplendidas Ther-mas exftruendas in oppidis , ac civitatibus Impe-

rii animum intenderunt . Nam Septimius Seve-

Johsn. Malei, rus Antiochiae exftrui curavit kht^ov |u*y« w<i.'

p. jSS' e«V cKSjUflt stCiifluvef balneum publi-

cum Aquarum fua fponte calidarum ad montem ,

quod

^ 89

quod a nomine fuo Severianum vocavit ; ejufdeiQ

naturae fuifle aliud Ephefi in Alia ab Antonino

Pio prius excitatum furpicamur. Quam liberali-

tatem civitatibus libi fubjedlis largiri non deftite.

nintj qui fequioribus feculis Imperatores vixe-

runt: unde Conftantinus Magni filius

THERMAS. FISCI. SVI. SVMPTV cLr«m.i,

A FVNDAMENTIS.CEPTAS.AC PERACTASCIVITATI. SVAE. REMORVM. PRO. SOLITALIBERALITATE. LARGITVS. EST

Julius item Conftantius , Sc Julianus Thermas

Spoletinas reftituerunt , uc fequens nos edocet

marmor.

THERMAS SPOLETINIS «««>.

IN PRAETERITVM. IGNE CONSVMPTASSVA LARGITATE

RESTITVERVNTPrivati etiam viri oppidis , municipiisque Ther-

mas fuis impenfis aedificatas donarunt , uti Ocri-

culanis in oppido Umbriae fecit L. Julius Julianu$

IVLIAE LVCILAE cccxxn.

L. IVLI. IVLIANI. FIL.

PATRONI. MVNICIPICVIVS PATERTHERMAS OCRICVLANIS. A SOLO. EXTRVCTAS

M SVA.

Ap. Rcinef.

p. 67.

i€CClXSt?4.

SVA. PECVNIA. DONAVITDECVR. AVG. PLEPS

L. D. D. DIn Dacia pariter P. Aelius Gemelus V. C. a folo

extruxic Balneum, uti Ara e veteris Apuli rude-

ribus elFofla anno leix. oftendit.

FORTVNAEAVG

SACRVMP. AELIVS GEMELVS. VIR CLA

RISSIMVSPERFECTO. AB. SOLO BALNEO

CONSACRAVIT.INVICTVS etiam Hercules in noftris Thermis

adpellatus

HERCVLI INVICTO L. POMPEIVS CELERPRAEF. COHI. VBIORVM V. S

Celeris cognomen in Infcriptionibus Militaribus •

haud ignotum eft apud Gruterum

.

I. O. M.

L. OCTAVIVSCELER. PRAEF

COH.

J-

^ 91

COH. vii. BREVEt alibi

CN. ARVNTIO CN. F. CELERIPRAEF. COHORTISLVSITANORVM

PalFm in marmoribus Hercules INVICTVS ad-

pellatus, quoniam prae omnibus fuilTe robuftiim

ac fortem terunt : unde Graecis Poetis

Nani, ut inquit Ariftides , /3<v affUrcp civ- P' 57®

Tflx Tav syjf^n^vjB-ivruv pYCie ToboVe quldcm ipflHS ,

nihil poterat ejus manus effugere . Qui hymnis Her-

culem celebrabant, iprum deprecari mos fuit, ut

fortitudinem eis largiretur

X«t^£ Cts, ^ dfitrlto tt «eu oaCov .. .

1^7^*^ in Her.

Quumque ob robur fempervuStor evaferit, idcir-

co visoriis pulcher & egregius denomina- ^^exul.

p. 607.

tus . Quod foli Herculi ndfercum , nt affirmat

Ariftides Mf talv^/v incavv^leu KuAAlviv.Qi t£ clAt^iKcix(^ ^ >j fASVfP»6z,

jw«KM 3-suy f h» totf w/i&To;? Si^orai Callinict praeterea ^ &^lexicaci cognomina partim foli ,partim prae ceteris

illi tribuuntur . Apud Gruterurn

ALCIDES HOMINVM. VICTORDOMINATORQVE FERARVM

Quoniam vero cunClos , ut diximus , robore , ac

fortitudine fuperabat ,«W? roboris ac virium Athen. xm.

p. 5oif

praefes y ^msao^ ap^nisth^ primus loElator nuncu-

M pa^

patus in Columnis Farnefianis, in quibus Hercu-

Pauf. in Mef- res geftae enarrantur^ ac ejus fignum inPalae-fen. p-256. poficum . Quin ftmnikotx kvaiJAX ludos gymni-

cos Herculi , & Mercurio dicatos indicat columella

marmorea Am 1540, in portu Aneonitano reperta

XII. 155.

*ivm, B,

p.3^2.

TOTI TE Tfll

EPMEI KAl HPAKAEI TieEMENOTI

Aliquando Gymnici nyxKAinf xymyff ludi Herculei di-'

<5li , uti apud Pollucem .

SANCTVS etiam nuncupatus Hercules in

altera ThermarumHERCVLI. SANCTO. SIMONIVS. V. CPRAESES DA

C I

A

R V MAt SANCTISSIMO in marmore Gruteria no . Curvero Praefes D-ciciarum Simonius di<5luSj quum in

nummis, ac in lapidibus i n feri pt is legatur,

dubitationem omnem tollit ]oIiannes Malela, qui

de Trajano haec ait provincias duas ultra

Danubium condituit Aax.w

quas Daciam primam & fecundam vocavit . Quod

etiam confirmat lapis in atrio Bibliothecae Cae-

fareae , ubi habetur

GENIO DACIARVMSic etiam in uno ex laterculis ,

quibus llrudlum

Ther-

^ 93 ^Thermarum pavimentum , infcriptum legitur

DACIARVM VEXILLATIO.Ulpianus quoque Dacias appellavit, ubi de Prae- L.vu,*,

fidibus Daciarum loquitur.&dcport!*^

Balnea tantis ornabantur ftatuis , ac marmori-

bus , ut fe continere non potuerit Seneca , quinEpift. U,

exclamaret quantum fiatuarum,quantum columna-

rum ? Aefculapii , 6c Hygiae fignis Hippias cele-

bris Archite6Ius Graecus Balneum fuum conde-

coravit , nullis impenfis , ac fumptibus parcens

in comparandis marmoribus permagni pretii .

Ejus conflrudlionem diligenter , ut folet , Lucia-

niis defcripfit in opufculo, cui nomen mniAs . Si-

gnum etiam Cupidinis in Graecorum balneis

collocabatur . Theocritus

VfetTO iJsTB .

Nam lapideus flabat ex bafi Cupido eminens fupra

aquas . Unde lux affulget marmori Hifpanico.

ET BALINEVMSOLO. SVO. CVM. PISCINA. ET SIGNOCVPIDINIS.

Idyl.xxiu. 5f.

cijxsv. «•

Etrufeus Thermas fuas fplendidis lapidibus coo-

llruxit , de quibus Martialis

Illic Taygeti virent metalla,-

Et certant vario decore fa^a^Quae

Pbryx , & Lyhis altius cecidit^

Siccos pinguis Onyx anhelat aefius

,

Et flamma tenui calent Ophitae .

Herculis (latuae in cellis noftrarum Thermarum^Dicaearch.ap. quae quadratum ^

& nervofum ipfuni

, feptem numero fune ^ quatuor inte-

Gent.p.g. grae , tres vero mutilatae, quas non magno ar~

tificio aeftimat Daniel Antonius Bertoius rei an-

tiquariae peritus , cui parem in arte delineandi

imagines aetas noftra non vidit . Arae etiam vo--

tivae feptem,quas ab antiquiHimis temporibus

collocari folitas in Thermis Herculanis ex He^

rodoto colligimus, ubi de balneis calidis Oetae

/BoijWfl? itfivTeu H’i>9CK^i&‘ eivro~<rt ^ propc illu cjl ara

Herculi extruBa , Herculem coronatum alba fron-

de populea bina figna exhibent,quam e Thef-

protide primum in Graeciam intuliife ferunt ,

Amnis Acheron Thefprotidem alluit , idcirco

lliAd.xw populum albam Flomerus denominavit

WJ 0t£ TIJ yl|

cecidit ficut quercus aliqua cecidit , 'vel populus al-

ba . Exemplo Herculis Teucer

Hor.ii.Od.3. Hempora populea fertur cinxilJe corona ,

Graecis fuit indeliciis jquumBacchanalia celebra-

rent: unde Demofthenes /ro Ctefiphonte exprobac

Aefchini ^ quod tj; mvh>t alba populo coronatus per

urbem

^ 95 I®

urbem choreas duxerit intemperatiores : Athle-

tae etiam populum albam propter Herculem ge-

llabant, Artemidorus f*oyti a£vx>j d^^nteiis iid

n'^nnh(0 , Hinc Delphis athleta ea coronatus

KfiUrt l' htuadv, Itfiv Theoc. Idyl.

In capite autem habens populum , Herculi facram^^'^^^'

plantam. Scholiaftes haec adnotavit iu d^Mn>iis k,y

,

ds ^ . e/ yd^ «3^A»)T(Xoi ts/t« uf >i»

-raro xas woAAas d^hxt ^imyKovr®^ C^uia Hclphis CCT-

tator erat^ ut Hercules : certatores hac coronantur j

tanquam facra , Sacra haec Herculi ^quod multa

perfecijjet certamina . Unde Homerus qui magni- VcIJ. Patere.

tudine operis , & fulgore carminum folus adpellari^'^'

Foeta meruit , illum vocat

fxiyd^uv iTfiiiOfct ifyuy t Iliad, 111 . 243'

Clava etiam Herculis infigne in ftatuis noftris vi-

fitur, exOleadro, qui Theocrito didlus ,Pauf.inCo^

quem ad Saroniderii paludem invenit . Thafii dedi-

carunt in Olympia Herculis ftatuam in Eliae, p,

dextra clava tenentis.Theocritus fic ipfum deferibit.

Ktft( psVflfAst' To «» «4^1' g^«yJ<w£

Et clava, quam femper dextra manus ipjius capie-

bat . Pellem infuper leonis ^ quem in Nemea con-

fixit , Herculis noftri fignum geftat

Ai'p|w« hiiyietoy fxdh» ol Ki^etfif^iyov dvru . Idyl.XXiV. 78.

Theocritus ita adloquentem Herculem inducit idyi.x.x7.278.

Anth. V.

Athen. i

p. 82.

^ a(< WKau fnKturtf

iniXht rtifAtirlxfo^ f*9t «»'*j 2

& membris indui , ut munimentum mihi ejjet in pu-

gnis , in quibus corpora vulnerantur . Tria mala ,

di6la Hefperidum mala , alia Herculis

flatua in Thermis dextra habet, uti in numifma-

te Commodi: Nymphae etenim Hefperides ea cu-

ftodiebant , quae Hercules rapuit , caefo ferpen-

te , qui arboris truncum amplexabatur . Ita ex-

pre(Tura in numifmate Regis Galliae,quod divul-

gavit Antiquitatis Aethereus Sol Ezechiel Span-

hemius . Sic enim ab Antiquis Graecis repraefen,

tatus Hercules poma manu ferens.

AfOKTflipoVw H0f4l'^»9

Poma leones occidenti manu aurea ferens terrae bea-

tae munera Libycae . Tria tantum fui(Te cenfebat

Antiphanes Comicus in Boeotio

rd XfOfd fAt{^ct t«u/t »vctt rflx

MoV

aurea haec mala tria effe inquiunt tantummodo . Pam_

II. phylus n fitM T» aCfuret Cuaviter olere, fed in ci-

bos non admitti dixit . Quocirca a Timachide

Lib. IV. Coenae proditum va^etri^ei&!^ T*~f

BtoTi apud Lacedaemonios illa Diis apponi folita . Ex

quo non Cydonia , fed aurantia ^ ifthaec pomaau-

^ 97 ^aurea fuiffe deprehendimus ^ Scholiafli Ni-

candri in Alexipharmacis , Myrepfo vero didla

; quae in Graeciam Hercules devexit

E’xo{juoTtV is

1. deEmp?.190.

Anth. IV. 8.

Et Lucanus

jibflulit arboribus pretium , nemortque laborem

jilcides : pajjusque inopes fine pondere ramos ^

P^etulit jirgolico fulgentia poma Tyranno

,

Pro pignore amoris ac teiTera aureum pomumGraecis habitum . Theocritus

B»AA« iisin jUaAo/« Tfltr cciTTOXOV » KKtet^iSC& Idyl. V«88»

Toi^ «Tyct? ^otfihurT» j. dSu t* srosr;rt/A«tcr5‘« I

petit ^ malis caprarium Clearifia , capras praeter

gentem , & fiuave aliquid admurmurat

.

Qiiid vero

/inAsgcAMy petere malis? innuere videtur Ariftophanesint^ub. 94 $,

M»jA« /3A«3«f fcV» zrofVih'ie

meretrix te malo petat ^ id efi: in amorem allidat r

mos enim illos petere malis, quos ad rem Vene-

ream invitabant , quoniam Veneri facra . Scho-

liaftes «•'Ti rS . ,utjAa^aA«v 'ihsyoi, t<5 eis ^£A£«.

.. s7r« f(sij T9 ei(ppoh'Ti]s is^v li^ov

,

HinC VitgiliuS ,

qui Theocritum faepiffime imitatur ^ aliquando

latine facit, fic cecinit

Malo me Galatea petit lafciva puella .

Pomum uti amoris, & lafciviae fymbolum , ek-

prefiTura ia nummo Fauftinae Aurelii conjugis

,

N

»1 9S S»

quae fui temporis mulieres corporis pulchritudi*

ne ac formae elegantia longe fuperabat.

At prae aliis lingularem praeclaram Statuamaddere non negligam

, quae quum magnam admi-

rationem rei antiquariae ftudiofis ingerere poflit^,

iisdemque non mediocrem voluptatem procreare >

ipfius iconem heic ponendam duxi . Herculem

repraefentat ^ qui finiftro brachio Hylara tenet ^

quem adamavit,

Theoc. IdyK tjo*»,

xiii.^ Tunicae in fimi tria Hefperidum mala habet Hy*las, ac pedem Herculis prope finifirum Cerva fiat

eredo capite , eam namque Alcides agros deva*

fiantem occidit in monte Arcadiae Ceryneo, ejus-

que caede valde gavifam Dianam Euripides tra-

InHerc. Fu^ fiidit . In numnio rEPMHNnN Qermenorum ^ qui Hel-

Ap' Vawi. in lespontum incolunt , Hercules vifitur manibus

"^T™e{TparCervae difcerpens . Poetae Cervas cornu**

^ ^’

tas fecerunt > ut animadvertit Pindari Scholia*

fies

4^ 99 9$»

^ lOU

Olyrap.Od.iii. {les «<* at •ssmtu^ «««‘'«f wiSft i Sic in An-

IV. 8. thologia Cervam Herculis dixere, ut

Anacreontem Pindarum , aliosque omittam . At-

tamen Criticorum Graecorum mihi arridet fen-

tentia , qui Animalium adpdlationes foeminino

proferre in genere Poetis morem fuilTe diligenter

InPhcen.3. obfervant: de quo videndus Scholiaftes Euripidis:

Qiiod dejonibus pariter dixit Audior magni Ety-

mologici in~arT(^; Verifimilius tamen Herculis fta-

tua , ut opinor , Telephum oftentare videtur ipfius

filium, quem ex Auge Aleonis filia luTcepic, ac in

fiylva expofitum cerva enutrivit: unde Corythus,

a quo fuit educatus •sn^ovAyc^djtfUA t*jA£(Poi> ,«vo

'Telephum 'uoca'vit,quod Cervae ubera fugentem

iv.p.iSy cd.inveniflent, ut adnotavit Diodorus Siculus . CujusHan. vid. Ae- . , • • • a r. •

lian.xii. 42. rei argumentum ex nummo Maximini Augufli pe-Hygin, Fab.

poteft , a Tarfenfibus in ejus honorem cufo:

Inquo Hercules vifitur puellum finiftrafuftinens,

ad quem Cerva caput erigit, non diffimili ratio-

ne

^ loi IS?

ne ac in Statua noflra apparet , cum Epigraphe

tapcot. MHTPonoA. AMKFB. H UDC praeclariim nummummaximi moduli fervat Vindobonae Cimelium do-

(Sliflimi ViriCaroIi Granelli e Societate Jefu . Lite-

rae vero amk in Tarfenfi nummo non

explicandae funt, nam hujusmodi Harduini com*

mentum jam pridem explofit clariffimus Norifius

,

qui ex nummis, Pande<Slis, ac marmoribus often-

dit ante Arcadii Augufti decretum Ciliciam nuf-

quam in primam , 5c fecundam partitam fuilfe •

verum interpretandae Tlfcortif Ku^^/ki ha, Uti

& FB TfcifAfxari Dccreto Decuriomim

,

quemadmo-

dum Toinardus eximiae eruditionis vir exiftimavir.

Neque heic praetermittere exiftimavi , etfi extra

oleam , ut dicitur, Infcriptionem Temesvenfi di-

tione nuper effoflam,quam fibi poni curavit

,prius-

quam e vita excederet , Publius Aelius Ulpius De-

curionatus munere perfun6lus , namque faepe Tu,VIR EXCELLENTISSIME,memoriter eam reci-

tare adfoles, ejusque poliriffimis nitidisque verfibus

jucunde deledlari, qui Augufti potius feculum redo-

lent,quam Trajani vel A ntonini,fub quibus marmo-

ri infculpta fuilfe videtur, ut ceteras fepulcrales in

CollecSlione Gruteriana Infcriptiones, quae quidem

elegantiflimae funt , exaequet , vel facile fuperet

.

Hanc fedem longo placuit facrare labori

Hanc

^ 102

Hanc requiem fejjos tandem qua conderet artus

Ulpius emeritis longaevi muneris annis

Ipfefuo curam titulo dedit ipfe fepulcro

Arbiter hofpitium membris fatoque paravit .

Haec fune , VIR EXCELLENTISSIME ,quae

non modo ex antiquis Graecis , Latinisque au6Io-

ribus^ uc Tibi morem gererem , collegi ,* verumetiam ex ipfis vetuftiflimis inferiptionibus , quas

Gruterus Vir dodliffimus magno volumine com-plexus eft , excerpfi , & excellentiffima quaeque

libavi . Perfuarum eft enim mihi propter lingula-

rem tuum in me amorem / & ob quandam exi-

miam benevolentiam , jucundum fore. prgratifTi-

mum Tibi ^ me omnibus unum in locum coa6lis

fcriptoribus, haec minime dubia, & plane explo-

rata compilafle : in quo non parum elaboravi in

recondito , multiplici , fubtilique negotio verfatus .

'Quid autem magis arduum , atque graviflimum

judicavi ? quam veterrima rudera , antiquitate

ipfa , 6c longo temporis curriculo depravata , ac

macie confeda ^ in praeclaram, quantum potui,

lucem reducere . Hoc tamen non praetereundum

lieic exiftimo , quod etfi Legionem XIII. Gemi-

nam nuncupatam fiiiffe Antoninianam dixerim ,

non quidem a Marco Aurelio , fed a Tito Aelio

Antonino adverfus Lazii graviffimi Audoris fen-

ten-

^ 103

tentiam, quam omnes fere, quantum fcire potue-

rim , Antiquarii uno ore fecuti funt y tamen fa-

teri oportere operae pretium judico , hoc non fi-

ne variis nominibus, praeftantiffimisque rationi-

bus me fecilTe ,quas jam in hac mea diifertatione

copiofe expofui, ut a clariflimi Viri fententia di-

fcederem . Nec mirum ; nam maxima hominumpars faepenumero, quoitur, fed non quo eundumeft , temere pergit

:quod noflris quoque tempori-

bus fadlum vidimus . Opinati enim funt omnes

fefme , columnam Cochlidem in via Flaminia

Antonini Pii Patris elTe , non Aurelii ejus Filii ,

quamvis bellum Germanicum in eadefcriptum vi-

derent, quod non ad Aelium Titum , fed ad Mar-

cum Antoninum pertinuilTe Dio enarrat : atque

in hunc errorem raptos eos tantum temporis fuif.

fe conflat , donec in Campo Martio Antonini Pii

columna fuit efFoffa ac patefa6la expenfis Clemen-

tis XI. Pontificis Maximi Antiquitatis Amantiffi-

mi , Literarumque Praefidis , ac Fautoris . De-

nique quum fis tot , tantisque nominibus genero-

fus Avitis , ut morum nobilitare facile genus ex-

fuperes, multum confido pro incredibili , & lin-

gulari Tua humanitate Te, eorum, quae ego de

bis Herculanis Thermis jam differui , benignum

fore cenforem ^ imo mihi*quoque magna , ac ex-

Ailienag. le«

gat.proehrift.

p. 88. edit.

Oxon,

104 ^bptatiffima erit voluptas , fi paulo diligentius ,

quid de his rebus dicant , attenderis , rei Anti-

quariae Triumviri, Sedis Apoflolicae nomine ad

Caefarem delegatus Praeclarifiimus Dominicus

Paflionaeus , cujus aiifpiciis nunc iterum

illa inclita I{oma

Imperium terris , animos aequavit Olympo^

Ampliffimus Comes ]anus Bafilius Serbellonius >

Caefaris a fecretioribus Aulae Confiliis.

/Incera bonorurrt

Congeries , in quo veteris veJUgia reSliy

Et duBos videas mores meliore metallo^

Et V. C. Pius Nicolaus Garellius,. Caefaris a Bi-

bliotheca, ejusque itidem Archiater, qui potis eft

vitas hominum ratione medendi

Forrigere , ac fatis amplificare moras

Quae tamen feveriori judicii ipforum cenfurae fub^

mitto, gravifiimorum virorum adprobationem af-

fequi non defperans: fic, ut jucunde dicere pofii-

mus , quod Aegyptii quodam fefto concinere Ib-

lebant Tandem , VIR NOBI-LISSIME, ut inftituifti, me diligas., rogo, pro-

prieque Tuum eiTe Tibi perfuadeas,

FINIS.Die 3. Martii 1739.

IMPRIMATUR, .

F. Jofeph Maria Chiefa Provicarius S. Officii MantuaVIDIT

Francifcus BerfelluSa

);

r