PHARMACEUTICAL DOSAGE FORM

Asst.Prof. Chawalinee Asawahame, PhD

Department of Industrial PharmacyFaculty of Pharmaceutical Sciences

Huachiew Chalermprakiet University

Pharmaceutical Dosage Form Classification

Classification according to

Route of administration

oral

Topical/ Transdermal

Rectal/Anal

Parenteral

Vaginal

Inhalation

Ophthalmic/ Ocular

Otic

Nasal

Physical Form

Liquid

Semisolid

Solid

Route of Administration

Ref. https://www.researchgate.net/figure/Routes-of-drug-administration-and-associated-dosage-forms-Images-are-adapted-and_fig1_327587705

Pharmaceutical Dosage Form

Liquid

(ของเหลว)

Homogeneous System; Solutions

Solutions, Syrups, Drops, Elixirs,

Mixtures, Tinctures, enemas,

Liniments, Paints, Mouthwashes,

Heterogeneous System

Emulsions, Suspensions,

Colloids

Semisolid

(กงแขง)

Ointments

Creams

Pastes

Gels

Solid

(ของแขง)

Gaseous

(กาซ)

Aerosols

Unit Dosage Form;

Tablets, Capsules, lozenges,

Pastilles, Pills, Suppository

Tablets

Inhalations

; Phase

; Physical Forms

Bulk Dosage Form;

Oral bulk powders,

Granules,

Powders

เภสชภณฑรปแบบของเหลว(LIQUID DOSAGE FORMS)

เภสชภณฑรปแบบของเหลว: Liquid Dosage Formsแบงเปน 2 กลมใหญๆ

❑ Homogeneous system = ยาน าใส ปราศจากตะกอน

❑ Heterogeneous system = ยาน ากระจายตว ขน ไมเปนเนอเดยว

เภสชภณฑรปแบบของเหลว: Liquid Dosage Forms❑ Homogeneous system = ยาน าใส; Solutions

❖ ตวท าละลายทเปนน าเปนหลก

o ยาสารละลาย (solutions) ประกอบดวยสารตงแต 1 ชนดหรอมากกวา

ละลายในตวท าละลายทเหมาะสมทนยมใช คอ น าบรสทธ และสารนนมกไมระเหย และอาจ

ใชตวท าละลายอนรวมดวย เชน alcohol, propylene glycol เชน

Strong Iodine Solution USP

Ref. https://school.gradeup.co/define-a-solute-b-solvent-i-1nkvo7

Oral Solution: สารละลายส าหรบรบประทาน

Topical Solution = สารละลายส าหรบทาผวหนง

Irrigations = สารละลายสวนลาง

; สารละลายปราศจากเชอ

Injections = สารละลายยาฉด

; สารละลายปราศจากเชอ

Ophthalmic solution = ยาหยอดตา

; Eye drop

Otic solution = ยาหยอดห

; Ear drop

Nasal drop = ยาหยอดจมก Nasal spray = ยาพนจมก

Mouthwash = ยาบวนปาก Gargle = ยากล วคอ

Enemas = ยาสวนทวาร Vaginal douches = ยาสวนลางชองคลอด

เภสชภณฑรปแบบของเหลว: Liquid Dosage Forms❑ Homogeneous system = ยาน าใส; Solutions

❖ ตวท าละลายทเปนน าเปนหลก

o ยาน าปรง (aromatic waters) ; น าปรงหอมประกอบดวย น ามนหอมระเหย volatile oil หรอ สารทมกลนทระเหยได

(aromatic, volatile substance) ละลายอมตวอยในน า สวนใหญใช

เปนน ากระสายยาแตงกลน เชน Peppermint Water NF, Cinnamon Water NF

เภสชภณฑรปแบบของเหลว: Liquid Dosage Forms❑ Homogeneous system = ยาน าใส; Solutions

❖ ตวท าละลายทเปนน าเปนหลก

o ยาน าเชอม (syrups) ยาเตรยมของเหลวส าหรบรบประทาน ประกอบดวยสารละลายเขมขนของน าตาลในน าหรอในของเหลวทมน ารวมดวย มลกษณะขนหนด รสหวาน

(sweetening agent; sugar, sugar substitute)

o น าเชอมชนดไมใชรกษาโรค (non-medicated syrup) ใชเปนน ากระสายยา เชน cherry syrup, orange syrup

o น าเชอมชนดใชรกษาโรค (medicated syrup) มตวยาส าคญทมผลการรกษา เชน chlorpheniramine maleate syrup

Paints = ยาปาย

สารละลายทใชปายผวหนงหรอเยอบ ใหตวยาเคลอบอยทผว ท าใหตวยาทตดอยทผวไดนาน

เภสชภณฑรปแบบของเหลว: Liquid Dosage Forms❑ Homogeneous system = ยาน าใส; Solutions

❖ ตวท าละลายทไมใชน า

o ยาอลกเซอร (elixirs) ประกอบดวย “ตวท าละลายผสม”ระหวางแอลกอฮอล และน า (hydroalcohol) มความใส รสหวาน กลนหอม มปรมาณแอลกอฮอลมากพอทจะละลายยา (4 – 40%)

o อลกเซอรทไมมตวยาผสมอย (non-medicated elixir) เชน

Aromatic Elixir USPo อลกเซอรทมตวยาใชรกษาโรค (medicated elixir) เชน

Brompheniramine maleate elixir USP

เภสชภณฑรปแบบของเหลว: Liquid Dosage Forms❑ Homogeneous system = ยาน าใส; Solutions

❖ ตวท าละลายทไมใชน า

o ยาทงเจอร (tinctures) สารละลายของสวนประกอบตางๆในตวท าละลาย

แอลกอฮอลหรอน าผสมแอลกอฮอล เตรยมไดจากการสกดสมนไพรหรอละลายตวยาในตวท า

ละลาย

o ทงเจอรทไมมตวยาผสมอย (non-medicated tincture) เชน

Sweet orange Peel Tincture NFo ทงเจอรทมตวยาใชรกษาโรค (medicated tincture) หากมพช

สมนไพรเปนสวนประกอบมากกวา 1 ชนด มกเรยกวา Compound… เชน Compound Benzoin Tincture USP

เภสชภณฑรปแบบของเหลว: Liquid Dosage Forms❑ Homogeneous system = ยาน าใส; Solutions

❖ ตวท าละลายทไมใชน า

o ยาสปรต, เหลายา (spirits, essences) ประกอบดวยสารหอมระเหย (aromatic substance) ไดละลายอยในตวท า

ละลายแอลกอฮอลหรอน าผสมแอลกอฮอล โดยมปรมาณแอลกอฮอลคอนขาง

สง (60 – 90%)

เภสชภณฑรปแบบของเหลว: Liquid Dosage Forms

❑ Heterogeneous system = ยาน ากระจายตว

ประกอบดวยวฏภาค 2 วฏภาค ทไมเขากน

❖ วตภาคน า กบน ามน = อมลชน (emulsion)

❖ วตภาคน ากบผงยาทเปนของแขง = ยาน าแขวนตะกอน (suspension)

อมลชน (emulsion) = liquid – liquid dispersion

ยาอมลชน (emulsions) = liquid – liquid dispersion

ระบบทประกอบดวยของเหลว 2 ชนดทไมผสมกน (heterogeneous system) เชน น ำ กบ น ำมน

โดยมของเหลวชนดหนงกระจำยตวเปนหยดเลก (globules หรอ droplets) เรยกวำ “วฏภาคภายใน”

(dispersed phase หรอ internal phase) กระจำยในของเหลวอกชนดหนง เรยกวำ

“วฏภาคภายนอก” (continuous phase หรอ external phase)

ระบบนจะคงตวอยไดดวย “สารกออมลชน” (emulsifying agentห หรอ emulsifiers)

วฏภาคภายนอก: External phase; วฏภาคทมสดสวนมากกวา

วฏภาคภายใน: Internal phase; วฏภาคทมสดสวนนอยกวา

ยาน าแขวนตะกอน (suspensions) = solid – liquid dispersionยำเตรยมรปแบบของเหลวทประกอบดวยตวยำทเปนของแขงทไมละลำย (insoluble drugs)กระจำยตว

หรอแขวนตะกอนอยในน ำกระสำยยำซงสวนใหญเปนน ำ โดยเปนกำรกระจำยตวแบบกำรกระจำยอยำงหยำบ

(course dispersion)

+ wetting agent wettability + dispersing agent viscosity

Suspension Powder for Suspension

Liniments = ยาทาถนวด

รปแบบของเหลวทใชทาภายนอก โดยการทา ถนวด โดยทวไปตองการฤทธบรรเทาปวด (analgesic,

Soothing, counter irritant)

Lotions = ยาโลชน

ใชเรยกยาเตรยมของเหลวทใชภายนอก เปนไดท ง solution, suspension, emulsion

เภสชภณฑรปแบบกงแขง(SEMISOLID DOSAGE FORMS)

เภสชภณฑรปแบบกงแขง: Semisolid Dosage Forms

เภสชภณฑระบบกระจายตว (disperse system) ทมความขนหนดสงกวาของเหลวแตไมถงกบเปนของแขง เปนต ารบยาทมกใชกบผวหนง

❑ Ointments = ยาขผง

❑ Creams = ยาครม

❑ Gels = ยาเจล

❑ Pastes = ยาเพสต

ยาขผง (ointments) ยำเตรยมกงแขง ใชภำยนอก บรเวณผวหนงหรอเยอเมอก มสวนผสมของน ำมนหรอไข (wax) จงท ำใหมลกษณะคอนขำงแขง และเหนยวเพอใหตวยำยดเกำะไดดและมควำมมนเมอใชทำ จงเพมควำมชมชน

ปกปองผว และหลอลน ยำขผงประกอบดวย ตวยำส ำคญ (ถำม) และ ยำพน (ointment base)

Topical ointment

OintmentFor rectal use

Eye ointment

ครม (Creams) ยำเตรยมกงแขง ทเปน emulsion ใชทำภำยนอก ผวหนง, ชองปำก, ดวงตำ, ทวำรหนก มควำมมนนอย

ไมเหนยวเหนอะหนะ ไมเกด occlusive effect แผกระจำยงำย และลำงออกงำย

ชนดของ cream: O/W, W/O

เจล (Gels) ยำเตรยมกงแขง มกมลกษณะใส – โปรงใส (transparent), หรอ โปรงแสง (translucent)

ประกอบดวยอนภำคกระจำยตวของสำรกอเจล (gelling agent) ทกระจำยตวอยในตวกลำงทเปนน ำ

มกใชเฉพำะทหรอภำยในชองรำงกำย เชน ใชปำยผวหนง, ตำ, ชองคลอด หรอทวำรหนก เปนยำพนทเหมำะกบตวยำ

ละลำยน ำ เจลทดจะมลกษณะนม เรยบ ทำแลวใหควำมรสกเยน (cooling effect) เปนฟลมตดผวดและลำงออกงำยดวยน ำ

ต ำรบเจล ประกอบดวย สำรกอเจล ของเหลวตวกลำง ไดแก น ำ และองคประกอบอน เชน ยำ หรอ ตวท ำละลำยรวม

Oral gel

Topical gel

เพสต (Pastes) ยำเตรยมกงแขง ทมปรมำณตวยำตวเปนผงของแขงมำกถง 50% หรอมำกกวำ ประกอบดวยตวยำ 1 ตว หรอ

มำกกวำ ใชเฉพำะททผวหนง มควำมสำมำรถในกำรดดซบไดสงเนองจำกมของแขงเปนองคประกอบ

มควำมเหนยวสง ยดเกำะผวไดด แต occlusive ต ำ

กำรมผงยำเปนองคประกอบ ท ำใหเพสตมควำมแขงกวำและมควำมเปนมนนอยกวำยำขผง แบงเพสตไดเปน 2 ชนด

ตำมชนดของยำพน

- เพสตชนดเปนมน (fatty paste)

- เพสตชนดไมเปนมน (non – greasy paste)

Ex. Zinc oxide paste: topical pasteTriamcinolone oral paste

Oral paste Topical paste

เภสชภณฑรปแบบของแขง(SOLID DOSAGE FORM)

เภสชภณฑรปแบบของแขง: Solid Dosage Forms

❑ Powders = ยาผง

❑ Granules = ยาแกรนล

❑ Capsules = ยาแคปซล

❑ Tablets = ยาเมด

❑ Pills = ยาลกกลอน

❑ Lozenges/ Pastilles = ยาอมเมดแขง/ ยาอมเมดนม

❑ Suppositories = ยาเหนบ

ยาผง (Powders) : Dusting Powders

ใชภำยนอก เพอหลอลน ลดกำรเสยดส หรอ โรยฆำเชอในแผล

: Oral Powdersใชรบประทำน

Ex. ORS = Oral Rehydration Salts

ยาผง (Powders) : แบงชนดตามการบรรจ

❖ Divided powder = บรรจส ำหรบใชคร งเดยว

❖ Bulk powder = แบงใชผงยำไดหลำยครง

แกรนล (Granules) : กำรน ำผงยำมำจบกนเปนกอนขนำดเลก ใหไดเปนแกรนล (granule)

สงผลใหคณสมบตกำรไหลและกำรตอกอดดขนกวำผงยำ (fine powder)

ยาแคปซล (Capsules) : บรรจผงยำ หรอ ของเหลว ลงในเปลอกเจลำตน

แบงไดเปน 2 ขนด

❑ ยำแคปซลแขง (Hard gelatin capsules)

❑ ยำแคปซลนม (Soft gelatin capsules)

ยาเมด (Tablets) : กำรน ำผงยำ, แกรนลมำผำนกระบวนกำรตอกอด ไดเปนยำเมด

❑ Plain compressed tablets: ยำเมดตอกอดธรรมดำ

❑Coated tablets; ยำเมดเคลอบ

❑ ยำเมดเคลอบน ำตำล sugar coated tablets

❑ ยำเมดเคลอบฟลม film coated tablets

ยาเมด (Tablets) : กำรน ำผงยำ, แกรนลมำผำนกระบวนกำรตอกอด ไดเปนยำเมด

❑ Plain compressed tablets: ยำเมดตอกอดธรรมดำ

❑Coated tablets; ยำเมดเคลอบ

❑ Effervescent tablets; ยำเมดฟ ในเมดยำประกอบดวยสำรทเปนกรด (acid

source)และสำรทเปนเบส (basic source) ทเมอเมดยำสมผสน ำ จะเกดฟองแกสเปนฟองฟ

ยาอมเมดแขง (Lozenges) : ยำเมดทใชอมในชองปำก โดยไมตองเคยว ใหเมดยำละลำยอยำงชำๆ มกใชออกฤทธเฉพำะท ในชองปำกและ ล ำคอ มกมขนำดเมดยำทคอนขำงใหญ

วธเตรยมทแตกตาง :

- ยาอมเมดแขงชนดลกกวาด (hard candy lozenge)

- ยาอมเมดแขงชนดตอกอด (compressed tablet lozenge) ไมมการใสสารชวย

แตกตว ตอกอดใหมความแขงสงกวาปกต มสารแตงรส แตงกลน

ยาอมเมดนม (Pastilles) : ใชวธหลอมยาพน ประกอบดวย gelatin หรอ glycerogelatin ผสมตวยาส าคญ หลอมเทลง

ในพมพ แลวท าใหเยน

ตวอยางผลตภณฑ;

ยาลกกลอน (Pills) : เมดยำขนำดเลกทไดจำกกำรปนดวยมอ หรอเครองปน

ตวอยางผลตภณฑ;

ยาเหนบทวาร (Suppositories) : ใชสอดทำงทวำรหนก ; Rectal suppositories

❖ Local effect ; ส าหรบรดสดวง, ยาระบาย

❖ Systemic effect; ยาลดไข, ยากนชก

ตวอยางผลตภณฑ;

ยาเหนบชองคลอด (Suppositories) : ใชสอดทำงชองคลอด ; Vaginal suppositories, pessaries

สวนใหญมกใชรกษาอาการตดเชอในชองคลอด

ตวอยางผลตภณฑ;

PHARMACEUTICALLY GASEOUSDOSAGE FORMS

Aerosols and Inhalers

“Pharmaceutical Dosage Form”