pinar ozen bilecik cimento.doc

7/25/2019 Pinar Ozen Bilecik Cimento.doc

http://slidepdf.com/reader/full/pinar-ozen-bilecik-cimentodoc 1/45

T.C.

BİLECİK ÜNİVERSİTESİ

MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ

KİMYA VE SÜREÇ MÜHENDİSLİĞİ

BİLECİK

İŞLETME STAJ RAPORU

Sançi Bi!"#i$ Çi"n%& Ma'"n#i!i$ B"%&n San. Ti#. A.Ş.

HA()RLAYAN

P*na+ ,-"n

/0122

İçin'"$i!"+



2. ÇİMENTONUN TARİHÇESİ

1. TÜRK ÇİMENTO SEKT,RÜ

3.ŞİRKET PROFİLİ VE TARİHÇE

4. ÇİMENTONUN TAN)M)......................................................................................5

4.2. Çi"n%& Ç"6i%!"+i.................................................................................................5

4.2.2 P&+%!an' Çi"n%&!a+*.........................................................................................5

4.2.1 B"7a- P&+%!an' Çi"n%& 8TS 129......................................................................5

4.2.3 T+a:!* Çi"n%& 8TS 1;9......................................................................................5

4.2.4 D"i+ P&+%!an' <" Y=$:"$ F*+*n Çi"n%&:> 8TS 19...................................2

4.2.? D"i+ Çi"n%&:> 8F"++ai Çi"n%&:>9...........................................................2

4.2.; P"%+&! K>7>:> Çi"n%&:>...............................................................................2

4.2./ Uç>#> K=! Ha<i Çi"n%&!a+ 8TS ;49............................................................2

4.2.@ M"!"- Ba!a7*#* 8TS 119...................................................................................2

4.2.5 A!=in!i Çi"n%&.............................................................................................2

4.2.2 "çi+i:i- Çi"n%&.......................................................................................2

4.2.22 "ni6!"7"n Çi"n%&.......................................................................................2

4.2.21 Ha<a S=+=$!"ni6 P&+%!an' Çi"n%&:>......................................................22

?. ÇİMENTO ÜRETİMİNİN TEMEL BASAMALAR).......................................21?.2 Çi"n%& Haa''"!"+i.....................................................................................23

?.2.2 Ana Haa''"!"+...........................................................................................23

?.2.1 D=-"!%i#i $a%$* a''"!"+i...............................................................................24

?.2.3 Ya+'*#* Ka%$* Ma''"!"+i..............................................................................24

?.2.4 Di"+ Ka%$* Ma''"!"+i...................................................................................2?

?.1 Ka!$"+ K*+a Üni%":i.........................................................................................2?

?.3 Ka!$"+ ,n H&&"n" A!an*...............................................................................2?

?.4 K=+D=-"!%i#i Ya+'*#* Haa''" <" Çi"n%& Ka%$* ,n H&&"n"A!an............................................................................................................................2/

?.? Fa+in Si:%"i.......................................................................................................25

?.?.2 Fa+in O+an!aa B>n$"+!"+i............................................................................25

?.?.1 Fa+in D"i+"ni...............................................................................................1

?.?.3 Fa+in H&&"n" S%&$ Si!&:>..........................................................................11

?.; ,n ):*%*#* <" Ka!:ina%+......................................................................................11

?.;.2 B>Ga+!a6a B!":i 824 I C9..................................................................11

?.;.1 Ki! D"Gi'+a:7&n B!":i 83?;? IC9............................................................13

?.;.3 Ka!:ina:7&n B!":i.........................................................................................13

1



?./ Dn"+ F*+*n..........................................................................................................13

?./.2 A!"< B&+>:>......................................................................................................14

?./.1 Dn"+ F*+*n B!"!"+i.......................................................................................14

?./.3 K!in$"+ O!>6>> <" M"7'ana "!"n R"a$:i7&n!a+.....................................1?

?.@ K!in$"+ S&>%a.................................................................................................1/

?.5 K=+ D"i+"ni...............................................................................................1/

?.2 K!in$"+ S%&$ Si!&:>...........................................................................................1@

?.22 Çi"n%& ,=%" D"i+"n!"+i.......................................................................15

?.21 Çi"n%& S%&$ Si!&!a+*D$" Çi"n%& S"<$ Üni%":i....................................15

?.23 T&+a!* Çi"n%& Pa$"%!"".............................................................................3

;. STANDARTLAR..................................................................................................32

/. KÜTLE <" ENERJİ DENKLİKLERİ................................................................33

/.2 F*+*n İçin'" K=%!" D"n$!ii................................................................................33

/.1 Dn"+ F*+*n İçin En"+i Ka7*n*n H":a!ana:*.............................................3;

/.3 K!in$"+ S&>%>#> İçin En"+i D"n$!ii.............................................................3/

/.3.2 K!in$"+ S&>%>#>7a i+"n S":ii$ ):*! Y=$.................................................3/

/.3.1 K!in$"+ S&>%>#>'an Ç*$an ):*! Y=$.............................................................3@

@. SONUÇ..................................................................................................................4KAYNAKLAR..........................................................................................................42

2



Çi-"!" 12 Türkiye çimento sektörü üretim ve tüketim miktarları

Ş"$i! ?.2 Çimento üretiminin akış şeması

Çi-"!" ?.2 Yer kabuğunda en çok bulunan elementler ve oksitleri

Çi-"!" ?.1 CaCO3 içeriğine öre kalkerlerin sını!landırılması "

Çi-"!" ?.3 Yüksek !ırın #üru!u için ortalama kimyasal bileşim örneği

Ş"$i! ?.3 $a% &e#laimer' $b% &e#laimerın önden örünümü "

Ş"$i! ?.4 $a%'$b% (ta#ker "

Ş"$i! ?.? )rey*er $ ka*ıyı#ı %

Ş"$i! ?.; $a% +ammadde silolarının dıştan örünümü' $b% silonun üstü' $#% silo içerisi'do*a,lama bantları "

Ş"$i! ?./ &oller -ress

Ş"$i! ?.@ .arin değirmeni /roses akım şeması "

Ş"$i! ?.5 (iklon "

Ş"$i! ?.2 -işirme işlemi akış şeması "

Ş"$i! ?.22 0ovalı bant

Ş"$i! ?.21 0ömür değirmeni "

Ş"$i! ?.23 Çimento öğütme

Ş"$i! ?.24 Çimento /aketleme

Çi-"!" ;.2 )erekli mekanik ve !i*iksel ö*ellikler için karakteristik değerler

Çi-"!" /.2 nali*ler sonu#u elde edilen veriler

Ş"$i! /.2 -işirme /roses akım şeması "

Ş"$i! /.1 öner !ırın kesiti

Ş"$i! /.3 0linker soğutu#u

3



2. ÇİMENTONUN TARİHÇESİ

Çimento kelimesi' yontulmuş taş kırıntısı anlamındaki 4atin#e #aementumsö*#üğünden türemiş' sonraları 5bağlayı#ı6 anlamında kullanılmaya başlamıştır" 7lk betonarme ya/ının tari8i 19:2 olmakla birlikte' ya/ıların inşasında bağlayı#ımal*emelerin kullanımı çok eskilere dayanır; bağlayı#ı madde olarak kullanılan ilk madde kireçtir<1="

>u konuda kesin bulular olmamakla birlikte' kire#in bağlayı#ı ö*elliğinin insanlık tari8inin erken dönemlerinde ?"@" 2AAABli yıllarda keş!edildiği söylenebilir" ski?ısır' 0ıbrıs' )irit ve ?e*o/otamyaDnın değişik yörelerinde kire#in bir ya/ımal*emesi olarak kullanılmasına ait örneklere rastlanılmıştır" ski Yunanlılar ve&omalılar kire#i 8idrolik bağlayı#ı olarak kullanmışlardır" ?"@" EA F 2: yılları

arasında yaşamış olan ?imar Gitruvius

On r#8ite#ture $?imarlık H*erine% adlı1A #iltlik kitabında /u*olan ve kireç karışımlarının 8idrolik ö*elliklerinden ba8setmiş' ne8ir ve deni* kıyısında ya/ıla#ak olan ya/ılarda kullanılabile#ek 8arçiçin karışım oranı bile vermiştir" raştırma sonuçları nadoluDda Çatal8öyükDtekievlerin ya/ımında kullanılan sıvanın EAAA yıl ön#esine tari8lendiğini ortayakoymuştur <1="

Tari8te' ?ısır -iramitleri' Çin (eddi ve değişik *amanda ya/ılan kalelerde o döneminmedeniyetini simeleyen birçok değişik bağlayı#ı madde kullanılmıştır" a8a sonrayaklaşık 2AAA yıl ön#e' &omalılar söndürülmüş kire#i volkanik küllerle ve sonraları'

/işirilmiş tuğladan elde edilen to*larla karıştırarak buünkü çimentonun ö*elliklerine

ben*er bir 8idrolik bağlayı#ı kullanmaya başlamışlardır" ski Yunanlılar ise (antorindasıDndaki volkanik tü!leri kireçle karıştırarak veya killi kireç taşından elde ettikleri bir tür 8idrolik kireçle 8arç ya/mışlardır" <1="

Tari8te' ?ısır -iramitleri' Çin (eddi ve değişik *amanda ya/ılan kalelerde o döneminmedeniyetini simeleyen birçok değişik bağlayı#ı madde kullanılmıştır" a8a sonrayaklaşık 2AAA yıl ön#e' &omalılar söndürülmüş kire#i volkanik küllerle ve sonraları'

/işirilmiş tuğladan elde edilen to*larla karıştırarak buünkü çimentonun ö*elliklerine ben*er bir 8idrolik bağlayı#ı kullanmaya başlamışlardır" ski Yunanlılar ise (antorindasıDndaki volkanik tü!leri kireçle karıştırarak veya killi kireç taşından elde ettikleri

bir tür 8idrolik kireçle 8arç ya/mışlardır <1="

ski Yunanlılar ve &omalılar kireç ve /u*olan karışımlarının 8idrolik ö*elliğinin!arkına varmış ve bunları kullanmış olmakla birlikte' ne kire#in elde edilişi ne de

/u*olanik reaksiyonları kimyasal olarak açıklaya#ak biliye sa8i/ olamamışlardır"@rneğin -liny $&omalı bilin )aius -linius% taşın ateşle yakılmasıyla elde edilenkire#in suyla temas edin#e neden tekrar yandığının anlaşılma* olduğunu ya*mıştır">ağlayı#ı mal*emelerin kalitesi ve kullanımı konusunda an#ak 19" Yü*yılBda kaydadeğer bir elişme olmuştur" 1E:I yılında ddystone 4i8t8ouseDu yeniden inşaetmekle örevlendirilen Jo8n (meaton , kire#in kimyasal ö*elliklerini ilk anlayan kişiolarak bilinir" a8a sonraki elişme ise &oman Cement $&oma Çimentosu%' adı ile

bilinen bağlayı#ının Jose/8 -arker tara!ından elde edilmesiyle olmuştur " <1="

192K yılında 7niltereDnin 4eeds kentinde' Jose/8 s/din isimli bir duvar#ı ustası8a*ırladığı in#e taneli kil ve kalker karışımını /işirerek ve da8a sonra öğüterek

K



bağlayı#ı bir ürün elde etmiştir" >u ürüne su ve kum katıldığında ve *amanlasertleşme olduğunda' ortaya çıkan mal*emenin 7niltereDnin -ortland adasından elde

edilen ya/ı taşlarını andırdığını ören Jose/8 s/din' elde ettiği bu bağlayı#ı için21"1A"192K tari8inde -ortland Çimentosu adı altında /atent almıştır" >u bağlayı#ıda8a sonraki yıllarda büyük elişmeler österse de /ortland ismi aynenkorunmuştur" <1="

slında Jose/8 s/din tara!ından üretilen bağlayı#ı' üretim sırasında yeterin#eyüksek sı#aklıklarda /işirilmediği için buünkü /ortland çimentosunun ö*elliklerinetamamen sa8i/ olamamıştır" Yine de 7niltere 0irkate 7stasyonuBnun yanındaki8alen ayakta olan Lake!ield rms binasının Jose/8 s/dinDin ya/tığı bağlayı#ı ileya/ıldığı belirlenmiştir" +ammaddelerin yüksek sı#aklıklara kadar /işirili/öğütülmesi olayı da8a sonra Msaa# Jo8nson isimli bir 7nili* tara!ından

erçekleştirilmiştir $19K:% <1="

nadoluBda ise +itit kentlerinde' ö*ellikle Çorum' Tokat ve ?alatya illerindeki antik kentlerde' mane*iyen kireç ile karıştırılmış /u*olanik akti! doğal mal*emelerin 8arçya/ımında kullanıldığı örülmüştür <1="

>unun dışında )üneydoğu nadoluBda surlulardan kalma tari8i kalıntılarda normalkireç ile ba*alitik /u*olanik maddenin kullanılmış olması vb" @rnekler' nadoluBda&omalılar ve YunanlılarBdan ön#e çimento kullanıldığı östermektedir" TeosF 7*mir'!esF 7*mir' !rodisiasF ydın' 0inidasF ?uğla antik kentlerinde çimento ve 8ar#ıneski nadolu uyarlıkları ile eniş temas kurulduktan sonra da örülmüştür <1="

ünyaBda çimento üretim ve satışına 19E9 yılında başlanmasına rağmen' TürkiyeBninçimento sektörü ile tanışması ise esas olarak 1N12 yılında ö*el sektör irişimi ileolmuştur" 3K yıl eç başlanması su kire#i imalinin yeterli olmaması ve bu yıllarınOsmanlı 7m/aratorluğuBnun çöküş dönemlerine rastlamasından kaynaklanmaktadır <1="

ünyaBda ilk çimento !abrikası' 7niltereDde 19K9 yılında kurulmuştur" 7lk lmanÇimento (tandardı 19IA yılında oluşturulmuştur" meri#an Con#rete Mnstitute$CM%Dnın kuruluşu ve ilk merikan Yönetmeliklerinin oluşturulması ise 1N13 yılınarastlamaktadır <1="

:



1.TÜRK ÇİMENTO SEKT,RÜ

Türkiye vru/aBnın en büyük üç üreti#isi arasındadır' dünya to/lamının da 1'Nkadarını üretmektedir <2="

TürkiyeBde çimento üretimi 1N11 de ski8isarFarı#aBda kurulan !abrika ile başlamıştır" .abrikaların kuruluş yerlerinin askeri bölelerde oluşu' ülkenin 1" ünya(avaşıBndan yı/ranmış olarak çıkması' dünya ekonomik kri*inin etkisinin Türkiyeü*erinde de örülmesi ve devletin bu sanayi koluna müda8ale ve yardım etmeimkanını bulamaması' çimento sanayinin 1N2: yılına kadar bir elişme östermesiniönlemiştir <3="

Cum8uriyetle birlikte ülkemi*de yeni !abrikalar devreye irmiş' bir tara!tan üretimartarken' diğer tara!tan artan çimento talebini karşılamak ü*ere it8alat devametmiştir" 2"ünya (avaşıBnın dünya ekonomik kri*ine ya/tığı etkiler' TürkiyeBde de8issedilmiş ve inşaat sektörü bu yıllarda bir duraklama yaşamıştır" 1N:ABli yıllardaö*el sektör i8tiya#ının karşılanması ve başlatılan yatırımların aksamadanyürütülebilmesi için ö*el sektör kuruluşları yanında' devlette yeni çimento!abrikalarının inşasına başlamıştır <3="

1N:3 yılında Türkiye Çimento (anayi T(B nin $ÇM(P% kurulması ile Türk Çimento(ektörü 8ı*lı bir elişme östermiş' üretim artmış' an#ak tüketim yurt içi üretim ilekarşılanamamış ve 1N:E yılına kadar it8alat devam etmiştir" Yatırımların bir /roramve /lan dQ8ilinde ya/ılmaya başlandığı 1NI3 yılını taki/ eden yıllarda çimentoi8tiya#ının karşılanması için yatırımlarda eç kalınmış' 1NIABda Türkiye bir miktar çimento i8raç edebilir duruma elmişse de' 1NI3R1NEA yılları arasında tekrar it8alatadevam etmek me#buriyetinde kalınmıştır" 1NIE yılından itibaren devreye iren ö*elve kamu sektörüne ait yeni üretim tesisleri sebebiyle' 1NEA yılından itibaren üretim!a*lası ortaya çıkmış ve i8ra#ata yönelinmiştir" 1N:A yılında KAA"AAA ton #ivarındaolan çimento üretimi 1NEA yılında I'3 milyon tona yükselmiştir" 78ra#at olanaklar inin doğması ve dünya /iyasasında çimentonun değer ka*anması' ayrı#a yurt içindetekrar yatırımların başlaması' 1NE2 yılından itibaren tekrar yeni !abrikalarınkurulmasını teşvik etmiş ve üretim 1NEN yılında 13'9 milyon ton olmuştur" 1N9Ayılında inşaat sektöründe başlayan duraklamanın 1N91 yılında da ağarlaşarak devametmesi çimento !abrikalarında aşırı stokların birikmesine sebe/ olmuş ve bu durum

üretimlerin kısılmasını ve bir kısım !abrikalarda üretimin durdurulmasınıerektirmiştir" >u durumu dü*eltmek için devlet i8ra#atı ö*endiri#i tedbirler almış'çimento üreti#ileri erek aşırı stokları eritebilmek ve erekse maliyetlerini düşürmek için tam ka/asite ile çalışmayı sağlamak maksadıyla büyük ölçüde i8ra#atayönelmiştir <3="

1N9K yılında ya/ılan yasal dü*enlemeler sonu#u' tibank ve (ümerbankBın ba*ı!abrikalarını da devralan ÇM(PBin unvanı ÇMTO(P olarak değişmiş ve 8i*metalanı enişlemiştir" 1N9K yılının 2" yarısından sonra Türkiye de çimento tüketiminde

büyük bir artış başlamış ve bu artış 1N9AF1N93 yılları arasındaki duraklamayı tela!iede#ek şekilde 1N9N yılına kadar devam etmiştir" >u dönemde meydana elen iç

tale/ artışı TürkiyeBnin i8ra#attaki etkinliğini kademeli olarak a*altmış' öte yandan1N9I yılından itibaren ba*ı bölelerde önemli miktarlarda çimento ve klinker it8alatıya/ılması me#buriyetini doğurmuştur <3="

I



TürkiyeBde çimento sektörü' 1N9N yılında başlayan yeniden ya/ılanma sebebiyleörünüm değiştirmiş' 1N9N yılı 2" yarısında kamuya ait : !abrikanın bir yaban#ı

ruba $Cement .rançais% satılması ile de' sektöre yaban#ı sermaye irişi başlamıştır"1NN2 sonu itibariyle kamuya ait 11 çimento !abrikası da8a ö*elleştirilmiş' 1NN2F1NNIyılları arasında ise 2 !abrika dışında diğer !abrikalar da ö*elleştirilmiştir" 1NNE yılındadiğer 2 !abrikanın da ö*elleştirilmesi sonu#u' çimento sektörünün tamamı ö*elsektöre ait 8ale elmiştir"<3=

)ünümü*de başlı#a : yaban#ı rubun Türk Çimento (ektöründe sermayesi bulunmaktadır" >unlarS +eidelberer ementUC>&' Mtali Cementi )rou/' 4a!areCo//ee' Ciment Gi#at ve Cementir !irmalarıdır <3="

Çi-"!" 12 Türkiye çimento sektörü üretim ve tüketim miktarları <K=

Yıllar Hretim $V1AAA% Tüketim $V1AAA%1N:A :1E ENI1NIA 2A39 1NE31NEA I3EK IAEA1N9A 12NEI 12A9E1NNA 2KK1I 22IKE2AAA 3:N:3 31:1:2AA1 2NN:N 2:A922AA2 32E:9 2I911

2AA3 3:AN: 291AI2AAK 39ENI 3AIE12AA: K2E9E 3:A92AAI KEKAA 3K1I1A2AAE KN2:I K2K:I2AA9 :1K32 KA:EK2AAN :K2AA 3NNIA

E



3.ŞİRKET PROFİLİ VE TARİHÇE

2AAI yılında Ç &a/orunun alınmasının ardından temelleri 2AA9 yılında atılan(ançim >ile#ik Çimento A3"A2"2A1A tari8inde ilk klinkerini üretmeye başlamıştır <:="

Çimento satışında )üney ?armara' 0u*ey e ve Orta nadolu bölelerinde!aaliyet österen (ançim' K3 (önme* +oldin' 39 unde Teknik' 1A "P"Tekstil' N Wmut 7nşaat ortak kuruluşudur" 0ura#ağı yeni tesisleri ile +a*ır >eton!aaliyetlerine 8ı* vermesi sonu#unda X(ançim >etonB markası ile !arklılokasyonlardaki 8a*ır beton müşterilerinin tale/lerini karşılamaya başlaya#aktır <:="

To/luma ve doğaya değer katarak üretim ya/mayı 8ede!leyen (ançim' lokasyonavanta,ı ile çevresindeki mermer o#aklarından çıkan ve doğada biriken mermer atık

/arçalarını çimento üretiminde 8ammadde olarak kullanmakta ve TürkiyeBnin enkaliteli çimentolarını üretmektedir" oğadan aldıklarını tekrar ülke ekonomisinin vemüşterilerinin 8i*metine sunarken yarattığı değer ile ya/ıların da8a kaliteli veüvenilir olmasını amaçlamaktadır <:="

>ölesinde ve lobal /a*arda üvenilen ve ter#i8 edilen bir marka olmakB vi*yonu ileüretime başlayan (ançim' kaliteli 8i*met anlayışı ve çö*üm ortaklığı ya/ısı ilemüşterilerine' sağladığı elişim olanakları ile çalışanlarına' doğadan aldıklarını ülkeekonomisine eri vererek ekonomiye' yasal ve etik değerlere bağlılığı ile to/luma'elişen teknolo,iyi ve lobal /a*arları taki/ ederek kendine değer yaratmayı misyonedinmiştir <:="

Yıllık 1"1AA"AAA ton klinker ve 1"KAA"AAA ton çimento üretilmekte ve ürünler C? MK2':& ' C? MMUF?$-F4%K2':&' C? MMU>F?$-F4% 32':&' C? MGU> $-%32':olarak sını!landırılmaktadır <:="

irket kalite sistem çalışmaları bünyesinde yönetimde M(O standartlarına'mamullerinde C kriterlerine dayalı bir kalite yönetim sistemi ile !aaliyetlerinedevam etmektedir <:="

9



4. ÇİMENTONUN TAN)M)

Çimentolar CaO' (iO2' l2O3' .e2O3 ve a* miktarda ?O i8tiva eden uyun8ammaddelerin klinkerleşme sı#aklığına kadar yakıldıktan sonra alçı ile ve erekirse

baksa maddelerle de karıştırılarak to* 8alinde öğütülmeleriyle elde edilen 8idrolik balama vasıtalarıdır <3="

Çimento veya alçı ilave edilmemiş 8ali olan klinkerler çeşitli minerallerin teşkil ettiğikom/leks bir bileşiktir" +ammadde ibi CaO' (iO2' l2O3' .e2O3 ve ?O B nun8omo,en bir karışım değildir <3="

0linkerleri teşkil eden minerallerin en önemlileriS

Z Trikalsiyum silikat $C3(%

Z ikalsiyum silikat $C2(%

Z Tirkalsiyum alimünat $C2%

Z Tetrakalsiyum alümüna !errit $CK.%

Çimento da bu bileşenlerden baksa serbest $CaO%' ?O' (O3 ve çok a* miktarda

Xerime* kalıntıB denen bir takım maddeler mev#uttur <3= "

4.2. Çi"n%& Ç"6i%!"+i

K"1"1 -ortland Çimentoları

Çimentonun en bilineni ve en çok kullanılanı XPormal -ortland Çimentosu$P-Ç%Bdur" -ortland çimentolarının bir miktar alçı tası $Ca(OK"2+2O% ile beraber in#eöğütülmesi neti#esinde elde edilen 8idrolik bağlayı#ı bir maddedir" -ortland çimentoklinkeri' kireçle silis' demir oksit' manan oksit ve a* miktarda mane*yum oksidin

yüksek ba*ik bileşiklerinden meydana elmiştir <9="0linker' in#e öğütülmüş ve iyi karıştırılmış 8ammaddelerin minimum sinterleşmeyekadar /işirilmesiyle elde edilir <9="

K"1"2 >eya* -ortland Çimento $T( 21%

Ya/ısı P-Ç ibidir" .akat ilkel madde olarak kalker yerine sa! mermer' kil yerinekaolen' yakıt olarak da !uelFoil kullanılır <9="

K"1"3 Traslı Çimento $T( 2I%

N



-ortland çimentosu klinkerine 3AFKA /u**olon katılarak elde edilir" >u şekildekatkılı çimento 8idrotasyon ısısı a* ve eçirimsi* betonlar verir" -u**olon içindeki

akti! maddeler çimentodaki serbest CaO ve *amanla 8idrotasyon sonu#u açığa çıkankireçle birleşerek ö*ellik ka*anır' bu sebe/le traslı çimento sonradan da8a çok dayanım ka*anır <9=.

K"1"K emir -ortland ve Yüksek .ırın Çimentosu $T( 2A%

+er ikisi de P-Ç klinkerine öğütülürken ranüle olmuş yüksek !ırın #üru!u katılmak suretiyle ya/ılır" Yalnı* #üru! oranları !arklıdır" lkali ve deni* sularına karsıdayanıklıdır <9="

K"1": emir Çimentosu $.errai Çimentosu%

7lkel madde içine yanmış demir ilave edilir" 7talyan -ro!" .errai tara!ından bulunmuştur" Çimentoda ki bütün l2O3 !a*la demir ilavesiyle Cu. olarak bağlanır" (ül!at dayanıklılığı !a*la bir çimentodur <9="

K"1"I -etrol 0uyusu Çimentosu

-ri*i e#iktiren katkı ve l2O3Bün tamamını bağlaya#ak .e2O3 ilavesiyle elde edilir"-etrol sonda,larında çelik boru ile kuyu #idarı arasındaki boşluğun doldurulması içinya/ılan çimento en,eksiyonlarında kullanılır" >u çimento yüksek isi ve basınç şartlarıaltında en a* üç saat süre /om/alanabilme ö*elliğinde olmalıdır <9="

K"1"E Wçu#u 0ül +avi Çimentolar $T( IKA%

Termik santral artığı küllerin klinkere katılmasıyla elde edilir" +idrotasyon ısısıdüşük' eçirimsi*liği mev#ut' sül!atlı sulara mukavim bir çimentodur" 0ütle betonlarıdökmeye elverişlidir $>ara, inşaatları%" )ayet a* su kaldıran bir çimentodur" >u

sebe/ten islenmesi kolay olmakta ve beton rötresini büyük ölçüde a*altmaktadır <9="

K"1"9 ?ele* >ağlayı#ı $T( 22%

+idrolik maddeler ile $su altında sertleşebilen% klinkere 3A beya* kireç ve alçıilavesi ile elde edilen maddeye mele* bağlayı#ı denir" ?ukavemeti düşük ya/ışkanlığı !a*ladır <9="

4.2.5 A!=in!i Çi"n%&

sas bileşenleri alüminatlar olan bir çimentodur" l2O3 U CaO oranı A'9:F1'3 oranındadeğişen bir 8am karışım 1K2: [C Bde klinkerleştirilerek elde edilir" 7çinde C2 ve

1A



serbest CaO bulunma*" >u sebe/le sül!atlara ve kimyasal etkilere karsı dayanıklıdır"Çok süratle sertleşir <9="

0ışın soğukta beton dökmeye elverişlidir <9="

K"1"1A )eçirimsi* Çimento

7çine alüminyum stearat katilmiş çimentodur" (u emme ve eçirmenin önlenmesindekullanılır <9="

K"1"11 )enişleyen Çimento

P-ÇB ye sül!oalümünat ibi enişleti#i bir madde ile #üru! ibi durduru#u bir maddekatilmiş çimentodur <9="

K"1"12 +ava (ürüklenmiş -ortland Çimentosu

7çine 8ava sürükleyebilen bir madde $nötrali*e edilen ve suda eriyen tabii reçineler'sül!atlı maddeler' yağlar vs"% ilave edilmiştir" onmaya karsı mukavim olduğundanişlenebilme ö*elliğine 8ai*dir <9="

11



?. ÇİMENTO ÜRETİMİNİN TEMEL BASAMAKLAR)

Çimento kelimesi yontulmuş taş kırıntısı anlamındaki 4atin#e 5#aementum6kelimesinden türemiştir <I="

0alker ve kil karışımı 8ammaddelerin /işirilmeleri ile ortaya çıkan ve klinker olarak adlandırılan mal*emenin çok a* miktarda $3F:% alçıtaşı ile birlikteöğütülmesi sonu#u elde edilen' su ile birlikte öğütülmesi sonunda elde edilen' su ile

birleştirildiğinde 8idrolik bağlayı#ılık ö*elliği olan bir üründür <I="

+?? $040&\?&P%

@P +O?OJP

.&7P

047P0&

Ç7?PTO

Ş"$i! ?.2 Çimento üretiminin akış şeması <I=

12

0atkı →



?.2 Çi"n%& Haa''"!"+i

Çi-"!" ?.2 Yer kabuğunda en çok bulunan elementler ve oksitleri <2=

lementler $ğ % Oksitler $ğ %O KI'E1 (iO2 :N'AE(i 2E'IN l2O3 1:'22l 9'AE .e2O3 3'1A .e :'A: .eO 3'E1 Ca 3'I: CaO :'1A

Pa 2'E: Pa2O 3'E:0 2':9 0 2O 3'11

? 2'A9 ?O 3'K:Ti A'I2 TiO 1'A3+ A'1K +2O 1'3A

-ortland çimentosu klinkerini üretmek için dört ana oksite ereksinim vardır <2=S

dı .ormülü Çimentoda (imesi

0alsiyum oksit CaO C

(ilisyum oksit (iO2 S lümina l2O3 A

emir oksit .e2O3 F

>unların yanında ikin#il oksitler de 8er *aman 8ammaddelerde vardırS ?O' 0 2O' Pa2O' (O3' TiO2' -2O:' ClF " >u elementlerin ve oksitlerin 8e/si de yer kabuğunda bol miktarda vardır <2="

0linkeri ya/mak için K temel oksite erek vardır" >unlar klinker içinde birleşmiş ve bütünleşmiş ö*ün kristaller olarak bulunurlar" 0linkerin I: i CaO' 23 ü silika'

: alümina' : i demir oksittir <2=":"1"1 na +ammaddeler

0alker; kimyasal bileşiminde NABa kadar kalsiyum karbonat bulunan kayaçlaradenir <I="

13

Çimentonun temel 8ammaddeleri yer

kabu unda en ok bulunan maddelerdir"

>unlar da 8er *aman çimentonun

t8ammaddeleri i inde bulunurlar"



Ş"$i! ?.1 0alker <E=

0alker' evrek ya/ılı ve kırılan' sertliği ?o8r ölçeğine öre 3' ö*ül ağırlığı 2":F2"ErU#m3 olu/ enellikle ve çok de!a sa! olduğu *aman beya* renktedir" 7çerisindekiikin#il dere#ede değişik madde ve bileşiklerin bulunması ve kirlenmesi ile değişik renk veren /imentlerin etkisinde çeşitli renklerde olabilir <I="

Çi-"!" ?.1 CaCO3 içeriğine öre kalkerlerin sını!landırılması <I="

CaCO3 CaO

Çok !a*la sa! kalkerler ] N9": ^ ::"2

Çok sa! kalkerler NEFN9": :K"3F::"2

Orta sa! kalkerler N3":FNE": :2"KF:K"3

* sa! kalkerler 9:FN3": KE"IF:2"K

(a! olmayan kalkerler ^ 9: ^ KE"I

?arn' kalker ve kilin doğada' :AFEA oranında kalker ve 3AF:A oranında kilkarışımından oluşan kaya#a a+n denir" 0alker ve kilin karışım miktar ve durumlarıkimyasal ve mineralo,ik bileşim esaslarına öre 8enü* bir standartla

bağlanmamıştır<I="

?.2.1 D=-"!%i#i $a%$* a''"!"+i

0um' ana 8ammaddelerde (iO2 noksanlığında' boksit l2O3 noksanlığında /irit veyademir #ev8eri ise' .e2O3 noksanlığında kullanılır <I="

?.2.3 Ya+'*#* Ka%$* Ma''"!"+i

0linker alçıtaşı ile birlikte öğütülerek çimento ya/ılır" 0linker içindeki C3 minerali$Slüminat% su ile 8ı*la te/kimeye irerek 8ar#ın donmasına neden olur" >uistenmeyen durumu denetim altına almak için klinker 8er *aman alçıtaşı ile birlikteöğütülür" 0linkere 3F: oranında katılan alçıtaşı sulu ortamda alüminat ile birleşir'

bu sırada 8idrotasyon te/kimeleri de 8ar#a son biçim verilin#eye dek yavaşlatılmışve işleme süre#i kontrol altına alınmış olur" Çimento#u bu süre#i 5çimento 8ar#ınındonmasının $S/ri*% başlama ve bitişini denetlemek6 olarak tanımlar <2="

-u*olanlar silisten' alüminyum silikattan veya bunların bileşiminden oluşan doğalveya endüstriyel maddelerdir<I=" TürkiyeBde tras olarak bilinirler" T( 2: e örekendisi 8idrolik bağlayı#ı nitelikte olmayan an#ak in#e öğütülmüş kireç ya daçimento ibi maddelerle sulu ortamda karıştırıldığında $kalsiyum 8idroksitoluştuğunda% bağlayı#ı maddeler oluşturan volkanik bir kayaçtır" -ortlandçimentolarına öğütme sırasında katılırlar' u*un süre dayanıma katkı ya/ar <2="

1K



:"1"K iğer 0atkı ?addeleri

emirFçelik tesislerinin atığı olan #üru! değerli bir çimentolaşabilir mal*emedir"Çimento ve beton sektöründe yayın kullanıma sa8i/ olan #üru! yüksek !ırınürünüdür" Oluşan #üru!un suyla 8ı*la soğutulması sonunda ranüle yüksek !ırın#üru!u olarak adlandırılan iri kum tanelerine ben*er' sert' #amsı ya/ılı ve 8idrolik ö*elliğe sa8i/ #üru! elde edilir" Çimentonun u*un süre dayanmasına çok önemlikatkısı vardır<2="

Çi-"!" ?.3 Yüksek !ırın #üru!u için ortalama kimyasal bileşim örneği <2=

CaO (iO2 l2O3 .e2O3 ?O ?nO ( (O3

ğ 3KFK1 3KF3I 13F1N "3F2": 3":FE 1F2": 1F2 F

Wçu#u kül' inoranik bir mal*emedir" Termik santrallerde yakıt olarak kullanılan kömürün yakılması sonu#unda yan ürün olarak elde edilmektedir" skidenatılan bu mal*eme şimdilerde çimento ve 8a*ır beton sanayinde kullanılmaktadır <2="

?"1 Ka!$"+ K*+a Üni%":i

>ile#ik çimento !abrikası ana 8ammadde olarak kalker kullanmaktadır" ?aksimum

1AAAV1AAAV1AAA mm boyutlarında !abrikaya etirilen mal*eme ilk olarak bu üniteyeetirilir" -rosesin ilk aşaması bu ünitede erçekleşir" )elen mal*eme kalker

bunkerine dökülür ve çelik bant taşıyı#ı sistemiyle kırı#ıya nakledilir" >u kırı#ı saatteIAA ton kırma ka/asitesine sa8i/tir" AFE: mm boyutuna kırılan mal*emeler buüniteden çıkar <I="

>u sistemde malın kırılı/ taşınması esnasında çıkan to*ların tutulması için 1 adettorbalı !iltre mev#uttur" >u !iltre' bu üniteyi tamamen to*su*laştırmak için to* ve8avayı ayırır" >öyle#e to*u eri ka*anılmış ve 8ava temi*lenmiş olur <I="

>u çekiçli kırı#ı' kırma işleminde rotorları dönen iki tane I3A kL ü#ünde motoru

vardır" Çimento !abrikalarının büyük bir kısmında bu kırı#ılar kullanılır <I="

?.3 Ka!$"+ ,n H&&"n" A!an*

0alker 8ammadde karışımında da8a çok kullanılan ve ana bileşen olu/' sabitkimyasal kom/onentlere sa8i/ değildir" 0alkerin kimyasal bileşimindeki sa/malar'!arin ve klinker kalitesini dolayısıyla da çimento kalitesini doğrudan etkilemektedir">u nedenle' bu sa/maların asari dü*eye indirilmesi için kalker ön 8omo,enleştirmeişlemine tabi tutulur <I="

0alker ön 8omo,ene sa8ası 2AAAA t ka/asiteye sa8i/ ka/alı stok8oldür"

(ta#ker$yığı#ı% stok8olde iki bölede çalışır" >ir bölede yeni yığın ya/ılırken diğer böleden besleme ya/ılır" >esleme re#klaimer $ka*ıyı#ı% ile ya/ılır <I="

1:



$a%

$b%

Ş"$i! ?.3 $a% &e#laimer' $b% &e#laimerın önden örünümü <I="

&e#klaimer saatte :AA t besleme ya/abilmektedir" (ta#kerB in e*erek kat kat ya/tığıyığını yan tara!larındaki tırmıklar vasıtasıyla dikey ayna oluştura#ak şekilde tarar"ltta bulunan ka*ıyı#ı /aletler aynadan dökülen mal*emeyi banta döker" ynayıtarayan tırmıklar sağa ve sola doğru :F2: sn arasında ayarlanabilen /eriyotlarlasürekli tarar" Tırmıklar yü*eyi taradıkça re#klaimerın yürüme motorları makineyiyığına yaklaştırır ve tırmıkla yığın arasındaki boşluğu alır" Ya/ıla#ak beslemeninmiktarına öre re#klaimerın yığına yaklaşma 8ı*ı ayarlanır" 0ırı#ıdan elenmal*emenin kat kat yığına yayılmasıyla başlayan ön 8omo,ene işlemi re#klaimer tırmıklarının yığını boyuna kesit olarak tarayarak besleme ya/masıyla da8a da iyiya/ılmış olur <I="

1I



$a%

$b%

Ş"$i! ?.4 $a%'$b% (ta#ker <I="

>u sistem sayesinden 8ammadde ö*elliklerindeki dalalanmalar minimi*e edilmişolur ve 8omo,eni*asyonda büyük kolaylık sağlar <I="

Pakil işlemi lastik bantlarla ya/ılır" Pakil bantları re#klaimer ın döküş şutundanitibaren 11AKF11A:F11AI bantları ile $bk*" kF1% do*a,lama bunkerlerinden kalker bunkerine sevk edilir <I="

0alker ön 8omo,ene alanı /roses akım şeması kF1 de verilmiştir"

?.4 K=+D=-"!%i#i Ya+'*#* Haa''" <" Çi"n%& Ka%$* ,n H&&"n"A!an

Yardım#ı 8ammadde ve kömür kırı#ılarından elen mal*emeler ön 8omo,ene alanınave #inslerine öre ayrılmış bölelere isti!lenirler" 7sti!leme işlemi' stok8olün üstünde

bulunan kömür stok alanı için kömür stok alanının sonuna kadar u*anan bant$13A1%'

yardım#ı 8ammaddeler ve çimento katkıları için stok alanı sonuna kadar u*anan$13A2% bantı ve bant ü*erinde bulunan araba ile ya/ılır" raba mal*emenin #insine

1E



öre ayrılan bölümün üstüne etirilir ve 8er mal*emenin ayrı ayrı isti!lenmesisağlanır" (tok alanı E ayrı bölmeden oluşur" >ölümler sırasıyla aşağıdaki ibidir <I="

• 0ömür isti! bölümüS :E2A t• >eya* marn bölümüS EIIA t• ?avi marn bölümüS 1A2A t• emir #ev8eri bölümüS 19EA t

• lçı bölümüS I3: t• 0alker bölümüS NNA t

• Tras bölümüS KEIA t

Yukarıdan #insine öre ayrı ayrı isti!lenen mal*emeler rey*er$ka*ıyı#ı% ile taranarak

Ş"$i! ?.? )rey*er $ ka*ıyı#ı % <I=

kömürFkömür değirmenine' beya* marnFmavi marnF demir #ev8eri !arin değirmenioranlama bunkerlerine' alçıFkalkerFtras çimento değirmeni ise katkı oranlama

bunkerlerine önderilir" +er bölümün $kömür' !arin' çimento% ayrı rey*eri ve nakil

8attı vardır" )ene kalker ön 8omo,ene alanında olduğu ibi bu stok8olde deisti!lemesi ve mal*emelerin ka*ıyı#ı ile bölüm içinde sağa ve sola sürekli e*erek

beslenmesi' ön 8omo,ene ve 8ammadde ö*ellik dalalanmalarını minimi*e etmemantığı çerçevesinde ya/ılır <I="

0ömürFdü*elti#i yardım#ı 8ammadde ve çimento katkı ön 8omo,ene alanı akışdiyaramı kF2 de verilmiştir <I="

Pakil işlemleri tümüyle lastik bantlarla ya/ılır" 0ömür' rey*erin döküş şutundanitibaren sırasıyla 13AIF13AEF13A9F13AN $bk*" kF3% lastik bantlarıyla değirmenüstündeki 8am kömür bunkerine' !arin 131AF1311F1312F1313 $bk*" kF3% katkı

oranlama bunkerlerine' çimento katkı ise 131KF131: $bk*" kF3% bantlarıyla çimentokatkı oranlama bunkerlerine sevk edilir <I="

19



?.? Fa+in Si:%"i

Çimento 8ammaddelerinin öğütülmesi sonu#u un 8aline elmiş mal*emeye !arindenir" .arini oluşturmak için aşağıdaki /rosesler i*lenmektedir <I="

:":"1 .arin Oranlama >unkerleri

@n 8omo,ene alanına belli ebatlara kadar kırılmış ve ön 8omo,enesi tamamlanmışolan kalker' mavi marn' beya* marn ve demir #ev8er ikin#i bir işleme tabi tutulu/

/işirilmeye 8a*ırlanırlar" Ori,inal 8alinde olan bu ürünler klinkerin istenen kimyasalya/ısını vere#ek şekilde do*a,lanması erekmektedir" >u sebe/le kalker' mavi marn'demir #ev8eri ve beya* marn ön 8omo,ene alanlarından kendi bunkerlerine eli/

belirli oranlarda karıştırılı/ öğütülmek ü*ere !arin değirmenine beslenir" >u karışımınöğütülmüş 8aline a+in denir" n#ak da8a ön#e değirmene beslenen mal*emeninkimyasal içerik olarak kontrollü beslenmesi erekmektedir <I="

.arin do*a,lama bunkerleri akış diyaramı kFKB te verilmiştir"

Çimento üretiminde erekli olan CaO' (iO2 'l2O3 '.e2O3 karşılamak için kullanılanyukarıda açıklanan 8ammaddeler rastele karıştırılma*" >u maddelerin belirlioranlarda olması erekir" >u oranların tayini için ba*ı değerler eliştirilmiştir <I="

• Si!i$a% M&'=!= _ (iO2U$l2O3 \ .e2O3 %(ilikat modülünün; 2': R 2'9 arasında olması erekir <I="

• A!=in7> M&'=!= _ l2O3U .e2O3

lüminyum modülünün; 1'3 R 1'I arasında olması istenir <I="

• Ki+"ç :%an'a+'*8LSF9 _ 1AA V CaOU$ 2'9 V (iO2 \ 1'19 V l2O3 \ A'I: V .e2O3 %0ireç standardının' 1AAF1A3 arasında olması istenir <I="

(ilikat modülü' alüminyum modülü ve kireç standardı değerleri' yukarıda belirtilensınırlar içinde ola#ak şekilde kalker beya* marn' mavi marn ve demir #ev8eri oranlarıayarlanır <I="

$a% $b%

1N



$#%

Ş"$i! ?.; $a% +ammadde silolarının dıştan örünümü' $b% silonun üstü' $#% silo içerisi'do*a,lama bantları <I="

yarlama işlemi bunker altlarında bulunan do*a,lama bantları vasıtasıyla olur" `&.laboratuvarının belirlediği 8ammadde oranlarına öre 8er mal*eme bunkerinin do*a,

bantındaki elişmiş bir sistem ile mal yoğunluğu sürekli tartılarak do*a, belirlemeişlemi ya/ılır ve öğütme sa!8asına eçilir <I="

:":"2 .arin eğirmeni

Çimento teknolo,isinde 8ammadde kurutma ve öğütme sistemleri çeşitlilik ar*ederler" )enelde bilyalı değirmenler' valsli değirmenler kullanılmaktadır" >ile#ik çimento !abrikasında ise roller /ress kullanılmaktadır" &oller /ress teknolo,isi1NNAXlardan beri çimento sektöründe çimento değirmenleri ön#esinde' yani önöğütü#ü olarak kullanılır" n#ak TürkiyeBde ve vru/aBda ilk de!a ana değirmenolarak tek başına roller /ress >ile#ik çimento !abrikasında kullanılmaya başlanmıştır <I="

.abrikada kullanılan roller /ress 2AAA mm ça/' 12AA mm enişliğinde birbirininters istikametinde dönen iki tane röleye$merdane% sa8i/tir" >unların biri sabit bir yatağa oturtulmuş ve diğeri :F12 ?/a çalışma basın#ı yaratabilen 8idrolik sistemara#ılığıyla sabit merdaneye doğru itilebilmektedir" +idrolik basınç ünitesi &öleler arasından eçen mal*emeye 1KKAA kP basınç yaratabilmektedir" ?al*eme roller isıkıştırılmış bir kek olarak terk etmektedir" >u sıkıştırma esnasında mal*emeü*erinde yüksek oranda mikro çatlaklar oluşmaktadır <I="

2A



Ş"$i! ?./ &oller -ress <I=

?al*eme' do*a,lama bunkerlerinden !arin değirmeni besleme bandı ile G se/eratöreirer ve !ırından alınan atık sı#ak a*la mal*eme nemini kaybetmeye başlar" Yeterliin#elikte olanlar se/aratörden siklon sistemine' yeterli in#elikte olmayanlar rollerF

/ress e eri döner ve sistem böyle devir daim eder" 0urutulmuş ve in#elmiş mal*emesiklonlarda tutulu/ !arin 8omo,ene stok silosuna önderilir" (ı#ak a* 8ammaddeyikurutulmuş 1:AF2AA C sı#aklığa düşmüş olarak içinde barındırdığı bir miktar !arinto*u ile !arinF!ırın ana !iltreye iderek a* ve to* ayrışır" To* tekrar !arin 8omo,ene

stok silosuna önderilmiş olur <I="

21



Ş"$i! ?.@ .arin değirmeni /roses akım şeması <I="

22



:":"3 .arin +omo,ene (tok (ilosu

(ilonun ka/asitesi NAAA tB dur" .arin' elevatörlerle silonun üst kısmındaki dağıtı#ısiloya ider buradan da altı ayrı noktadan 8omo,ene silosuna intikal eder" +omo,enesilosu alttan basınçlı 8ava ile sürekli kaynatılmaktadır <I="

(ilo altında I ayrı nokta bulunur ve !arin burada karşılıklı iki ru/tan aynı anda alınır ve do*a, kantarlarında tartılarak ön kalsinatöre önderilir" >u silonun temel ama#ı!arini stoklamanın yanı sıra 8omo,ene işlemini erçekleştirmektir" +omo,eneişleminin son adımı burada ya/ılır" Tüm 8omo,ene işlemleri CaCO3 sa/masınınminimum olması için ya/ılmaktadır <I="

?.; ,n ):*%*#* <" Ka!:ina%+

-rekalsinatör sistemi şuan ki en iyi sistemdir" >u sistem kullanılmadığı takdirdeünlük üretim 33AA tonUün seviyesindeyken 2AAA tonU ün seviyesine iner" yrı#a

bu sistem sayesinde klinkere 8ar#anan ısı tüketimi düşer' döner !ırın ısı yükü a*alır soğutmadan alınan atık a*lar kullanılarak ayık ısıdan maksimum dere#edeyararlanılır <I="

-işirme sa!8ası ön ısıtı#ıda başlar" @n ısıtı#ı birbirine a* ve mal akış borularıyla bağlanmış : adet siklon ayrıştırı#ı ve !ırın ka!asından tersiyer 8ava borusuyla sı#ak a* alan kalsinatörden oluşmaktadır" (iklonlar yukarıdan aşağıya doğru sıralanır <I="

.arin siklonlara üst kısımdan iriş ya/ar ve alt konik kısımdan siklonu terk eder">una karşılık !ırından elde edilen sı#ak a* tam tersi yönde' aşağıdan yukarıya doğru8areket eder" (ı#ak a* ve !arin siklon içerisinde ters yönde karşılaşır ve ısı alışverişiters akışlı ısı alışverişi /rensibine öre erçekleşir" şağıya doğru ilerleyen !ariniderek ısınırken' yukarı çıkan a* ısısını kaybederek soğur <I="

@n ısıtı#ıda aşağıdaki /arametreler devamlı kontrol edilir <I="

-roses -arametreleri

• >asınç• (ı#aklık

• )amaFdede#tor • 0la/e +areketleri

• )a* nali*ler

.arin IAF9A C olarak başladığı bu yol#uluğu 1AAA C #ivarlarında bitirir" >u esnada!i*iksel ve kimyasal değişmeler eçirir <I="

:"I"1 >u8arlaşma >ölesi $1AAFKAA C%

23

?al*eme -arametreleri

• 0alsinasyon dere#esi• (O3

• lkali• Cl



+2O$l% \ısı → +2O$% ' +_ \KK'2 kJUmol <2="

2K



:"I"2 0il e8idrasyon >ölesi $3:AFI:A C%

0il 0ristal suyunu yitirmeye başlarS

2 (iO2" l2O3 "2 +2O \ısı→2 (iO2" l2O3 \ 2 +2O' +_ \2EK kJUmol <2="

?ane*yum karbonat KAAC Xde bo*ulmaya başlarS

?CO3 \ ısı → ?O \ CO2' +_ \1113 kJUmol <2="

Oranik bileşikler ve sül!idler KAAC bu8arlaşır ve yükseltenirS

2.e(2 \ $EU2 % O2 → .e2O3\K (O3 <2=":"I"3 0alsinasyon >ölesi $NAAC %

>u sı#aklıkta ayırma basın#ı 1 barB dan büyük olduğu için CaCO3 8ı*la ayrışırS

CaCO3 c CaO \ CO2' +_ \12AE kJUmol <2="

Oluşan serbest kireç ortamda bulunan diğer oksitlerle te/kimeye başlar' serbest CaOan8idrit $Ca(OK% oluşturmak ü*ere (O3 ile te/kir" >u an8idrit kilden elen alkalilerlete/kiyerek alkali sül!atları oluşturur <2="

Ş"$i! ?.5 (iklon <I="

?./ Dn"+ F*+*n

öner !ırın ça/_K'Im' boy_I2m' ka/asiteS 33AA tonUün' eğim S 3':' devir S A'3NIF3'NII rUmin' yardım#ı ta8rik devri S A'12K rUmin olarak inşa edilmiştir" 7ç ısıyadayanıklı re!rakter mal*emelerle örülmüştür" )iren mal*eme eğim ve dönmenedeniyle çıkışa doğru ilerlemektedir <I="

.ırına beslenen !arin yanma bölesine yaklaştıkça kalsine olur ve klinkerleşir"0linkerleşme !arin kom/o*isyonuna ve !ırın içerisindeki yanma koşullarına öre

2:



1KAA ile 1K:A oC dere#e arasında erçekleşir" ?al*emenin !ırın içerisinde kalış süresiyaklaşık 2A dk" dır <I="

Ş"$i! ?.2 -işirme işlemi akış şeması <I="

öner !ırının devrine ve /o*isyonuna müda8ale edilebilir" yrı#a aşağıda maddeler 8alinde belirtilen /arametreler de devamlı kontrol edilir <I="

• Termal kamera ile alev !ormu ve mal*eme

• .ırın akım üç ya da torku• )ale yatak sı#aklıkları• .ırın ka!a basın#ı

:"E"1 lev >orusu

lev borusu kullanımında amaç yakıtı !ırına beslemek' sekonder 8ava ile yakıtınkarışmasını sağlamak ve alev şeklini ayarlamaktır <I="

:"E"2 öner .ırın >öleleria9 Ka!:ina:7&n B!":i

>u bölede döner !ırının mantosu K2F:A l2O3 içeren tuğlalar ile örtülüdür"0alsinasyon bölesinde CaCO3Bün tamamı CO2Bsini bırakarak CaO 8aline eçer"Yani 1AA kalsine olur" >u bölede sı#aklık 11:A CBye kadar çıkar <9="

9 Eni7"% B!":i

>u böle kalsinasyon bölesinden sonra !ırın çıkışına doğru takriben !ırın ça/ının ikikatı kadar olan böleye denir" mniyet bölesinde döner !ırın mantosu :AF9A l2O3

içeren yüksek alüminalı tuğlalarla örülür" Çünkü bu bölede' *aman *aman !ırın

2I



re,iminden dolayı $yakıt kaçması' !ırın soğuması ibi 8allerde% sı#aklık 12:ACBninü*erine kadar çıkabilir<9="

#9 "çi6 B!":i

>öle' emniyet bölesi ile sinterleşme bölesi arasında !ırın manto ça/ının yaklaşık iki katı kadar olan böleye denir" >u böle sinterleşme bölesiyle iç içe sayılır"0linkerleşme reaksiyonları ve malın kısmen likitleşmesi bu bölede başladığı içintuğlaların ü*erine an*ast bağlar" .akat likit !a* miktarının a*lığından dolayı an*ast*ayı! olduğu için ve bu bölede çok sık sı#aklık !arklılıkları olduğundan an*ast sabitdeğildir" n*ast 8er dökülüşünde beraberinde bir miktar tuğla ko/ardığından tuğlanınömrü kısalır <9="

'9 Sin%"+!"6" B!":iöner !ırında kimyasal reaksiyonların meydana eldiği' klinker bileşiklerininoluştuğu böledir" (interleşme bölesinin boyu !ırın ça/ının KF: katı kadar u*unluktadır" >u bölede döner !ırın mantosu mana*itFkrom tuğlalar ile örülür"Çimento döner !ırınlarında sinterleşme bölesinin boyunun !a*la u*un olmasıistenme*" Çünkü; 8em !ırın yükü artar' 8em de klinker erilerde /işmeye

başlaya#ağından C3( kristalleri büyür ve klinker kaynar' böyle#e klinkerin kalitesi bo*ulur ve öğütülmesi üçleşir <9="

"9 Ha<>-!aa B!":i

>u böle yaklaşık döner !ırın boyunun 9Bi kadardır" >u bölede alevin etkisi biter ve klinker 1K:AF1:AA oCBden 13AAF12:A oCBye kadar soğuyarak soğutmaya dökülür <9="

:"E"3 0linker Oluşumu ve ?eydana )elen &eaksiyonlar

@n ısıtı#ı ve kalsinatör başlığı altıda' NAA CB ye kadar olan reaksiyonlardan ba8sedilmiştir" rtan sı#aklık için;

• NAA [C ve üstü kil minerallerine ait ürünlerin kristalleşmesi$k*otermik%

• NAAF12AA[C kalsiyum oksitle alüminasilikatlar arasında oluşan te/kimeler

• lüminyum oksidin 8e/si aşağıdaki reaksiyona öre CaO ile reaksiyona irerek mono kalsiyum alüminat$CaO"l2O3% oluşturur <9="

CaO\ l2O3c CaO"l2O3

• >u aşamada silisyum dioksit de bir miktar kalsiyum oksitle reaksiyona irerek monokalsiyum silikat$CaO"(iO2% oluşturur <9="

CaO\(iO2c CaO"(iO2

2E



• Oluşan bu mono kalsiyum silikat 8emen da8a !a*la kalsiyum oksitle reaksiyona

irerek aşağıdaki reaksiyona öre dikalsiyum silikat oluşturur" .akat bu basamaktaoluşan dikalsiyum silikatBın derişimi düşüktür <9="

CaO"(iO2\CaOc 2CaO"(iO2

• 119:F129:[C de Trikalsiyum alüminat $3CaO"l2O3% ve tetra kalsiyum alümina!errit$KCaO" l2O3".e2O3% oluşumu' dikalsiyum silikat oluşumunun tamamlanır" >usı#aklık aralığında mono kalsiyum alüminat da8a !a*la kalsiyum oksitle reaksiyonairerek trikalsiyum alüminat oluşturur <9="

CaO"l2O3 \2CaOc3CaO"l2O3

• >u aşamada bir miktar kalsiyum oksit demir oksitle reaksiyona irerek dikalsiyum!errit oluşturur <9="

2CaO\.e2O3c2CaO" .e2O3

• >u reaksiyonun ardından da8a kom/leks bir reaksiyon ile tetra kalsiyum alümina!errit oluşur <9="

CaO"l2O3\3CaO\ .e2O3cKCaO"l2O3".e2O3

• 12:AF129A[C sıvı !a* oluşumu başlar$ndotermik%• 129A[CBnin üstü da8a !a*la sıvı !a* oluşur <9="

• >unun ardından trikalsiyum silikat‟ın aşağıda örüldüğü ibi oluşumu ile klinker bileşiklerinin oluşumu tamamlanır <9="

2CaO"(iO2 \CaOc3CaO"(iO2 $?u8temelen endotermik%

• >u reaksiyon ürünlerinin adlandırılışı kısaltılmıştır bunlar;

C2( _ 2CaO (iO2 $ i" 0alsiyum silikat %C3( _ 3CaO (iO2 $ Tri" 0alsiyum silikat %C3 _ 3CaO l2O3 $ Tri" 0alsiyum alüminat %CK. _ KCaO l2O3 .e2O3 $ Tetra" 0alsiyum alümina !errit %

• (ilikatlar C2( ve C3( /ortland çimentosunun bağlayı#ı ö*elliğini veren bileşiklerdir ve /ortland çimentoları EA F 9A mertebesinde silikatlardan oluşur" (ilikatlar

/ortland çimentosunda sa! 8alde bulunma*" (ilikatlar içersinde C3(' /ortlandçimentosunun en büyük kısmını oluşturur ve erken dayanımdan sorumlu bileşendir"0öşeli kübik mikrokristal ya/ısı öre#eli olarak da8a boşluklu ve yüksek ener,ili

olduğundan C2( X e oranla da8a reakti!tir <9="

29



?.@ K!in$"+ S&>%a

(interleşme te/kimelerinin tersinmesini önlemek için klinker 8ı*la soğutulur' böyle#e oluşan C3( miktarı da olabildiğin#e korunur; bir başka deyişle klinkerleşmesı#aklığında sağlanan tersinir te/kime denesi ürünler le8ine dondurulur" yrı#ası#ak klinker taşınamaya#ağı ve öğütülemeye#eği için soğuması erekir" (oğutulanklinkerin bileşimi !ırında sinterleşme sı#aklığında üretilen klinkerle aynıdır <I="

13:A C #ivarında soğutmaya dökülen klinker IAF9A C #ivarında sistemi terk eder"(oğuma ünitesine iren klinker bir tara!tan soğuturken bir tara!tan da 8areketliı*aralarla ileriye doğru sürüklenir" (oğutma işlemi' basınçlı vantilatörlerle ya/ılır"(oğutma işlemi de ısı trans!eri sonu#u olduğundan vantilatörden elen 8ava 1AAA [ C

ye kadar ısınır" >u 8avanın bir kısmı döner !ırındaki kömürü yakmak için kullanılır <I="

(oğuyan klinker kovalı bantlarla klinker stokolüne ider <I="

Ş"$i! ?.22 0ovalı bant <I=

(oğutmada aşağıdaki /arametreler devamlı kontrol edilir <I="

• (oğutma ı*ara devri

• 0amara basınçları• (oğutma !anı devir veya kla/eleri

• (ekonder 8ava sı#aklığı• ?al yatağı kalınlığı

?.5 K=+ D"i+"ni

öner !ırının /işirmedeki ısı i8tiya#ı kömür yakılarak sağlanmaktadır" 1 k klinker için E:A k#al tüketim sö* konusudur" >u sebe/le 33AA tUd klinker üretimi için ünlük K12 ton FIAAA k#al kömüre i8tiyaç duyulmaktadır" >u i8tiya#ı karşılamak için it8alve yerli kömür 8armanlanarak kullanılmaktadır <I="

Ori,inal 8alde AF:A mm boyutunda elen kömürün kurutulu/ öğütülmesi

erekmektedir" .ırın verimli bir yanma ve stabil bir alev için kömürün in#eliğininayarlanması çok önemlidir <I="

2N



+am kömür ön 8omo,ene stok alanından alınarak 8am kömür bunkerine beslenir">unkerden 2:tonUsaat öğütme ka/asiteli valsli öğütü#üye önderilir" eğirmene

kömürü kurutmak için klinker soğutu#udan sı#ak a* alınır" 7n#eliği ortalama IAFEAmikrona kadar indirilir" >u değirmen se/eratörü ile kom/likedir" @ğütülen malsürekli olarak se/are edilir " 7stenilen in#eliğe elmiş kömür torbalı !iltre torbalı !iltretara!ından emilir' elmemiş olanlar tekrar değirmene eri döner ve bu çevrim süreklidevam eder" >u çevrim içerisinde sürekli stabil ve istenilen in#elikte to* kömür sağlanmış olur" Torbalı !iltreden 8avadan ayrışan kömür alttaki *in#irli ötürü#ülerleto* kömür silosuna önderilir" To* kömür silosu tabanında iki ayağa ayrılır" +er ikiayaktada s8enk isimli kömür tartım sistemiyle do*a,lanarak bir ayak !ırın ka!asındakialev borusuna diğer ayak kalsinatöre kömür sevk eder <I="

+ar#anan to/lam kömürün :AFIA kalsinatörden KAF:A si !ırın ka!asından

verilmektedir <I="

Ş"$i! ?.21 0ömür değirmeni <I="

?.2 K!in$"+ S%&$ Si!&:>

öner !ırından klinker olarak çıkan yarı mamul soğutmayı IAF9AC arasında bir sı#aklıkta terk eder" (oğutu#uyu terk eden klinker kovalı nakledi#ilerle :2"AAA tonka/asiteli K:m ça/ında 23 m boyundaki stok silosuna üst kısımdan iriş ya/ar"(ürekli olarak kalitesi i*lenen klinker' istenilen değerin dışında olması durumundauyunsu* klinker stok silosuna alınır" >öyle#e bu sa!8ada tam kontrol ya/ılmış olur <I="(tok silodaki klinkerin çimento 8aline dönüşmesi için değirmen bunkerine lastik

bantlar ara#ılığıyla nakli ya/ılır <I="

3A



?.22 Çi"n%& ,=%" D"i+"n!"+i

1AA tonUsaat ka/asiteli iki adet değirmende klinker öğütme işlemi ya/ılır" @ğütmeişlemi içim bilyalı öğütü#ü kullanılır" eğirmen ebatları K'2 m V 1K':B dir ve 1IdevirUdakika 8ı*la dönerler" >ilya miktarı bir öğütü#ü için 2:A tonBdur <I="

Çimento değirmenlerinin K adet besleme bunkeri vardır" >unlar alçı' tras' klinker vekalker bunkerleridir" >unker altındaki do*a,lama R tartı kanalları sayesinde istenenoranda mal*eme değirmene beslenebilir <I="

>ilyalar tara!ından istenilen in#eliğe elmiş olan ve emişe ka/ılabilen /arça#ıklar değirmen torbalı !iltre tara!ından tutulur ve çimento siloya önderilir" iğer üründeğirmenden çıkarak elevatör taşıyı#ıya verilir" levatör dikey taşıyı#ı bunu

se/aratöre önderir" (e/aratör elen mal*emeyi se/are ederek istenilen boyuttaolanları torbalı !iltreye' olmayanları da tekrar değirmene önderir" Torbalı !iltreyeterli in#eliğe elmiş olan /arça#ıkları torbalarında tutarak çimento silolarınaönderilmek ü*ere alttaki 8avalı banta verir" +avalı banta elen öğütülmüş mamulçimento' elevatörler vasıtasıyla çimento silolarına nakledilirler <I="

Ş"$i! ?.23 Çimento öğütme <I="

?.21 Çi"n%& S%&$ Si!&!a+*D$" Çi"n%& S"<$ Üni%":i

K adet :3AA ton ka/asiteli 1:VK1 m ebatlarında çimento sevk silosu mev#uttur"@ğütülen çimento #inslerine öre silolarına önderilirler" levatörlerle çimentosilolarının üst kısmına nakledilen ürün buradan 8avalı bant nakledi#ilerle istenilensiloya önderilir <I="

Çimento siloların yan tara!ında 2:A ton #ivarında açık çimento dolumu ya/ılabilir"

Çimento #inslerine öre bu dolum kısmından silobaslara çimento doldurulur" çık dolumların altında kantar bulunur' bu sayede dolum işi istenen miktarda otomatik olarak ya/ılır <I="

31



?.23 T&+a!* Çi"n%& Pa$"%!""

7stenilen çimento #inslerine öre silolardan alınan çimento elevatörlerle kantar üstü bunkerlere elir ve bu bunkerlerden /aketleme makinesine önderilir" >u makine :Ak ola#ak şekilde torbalara dolum ya/maktadır" olan torbalar lastik banlatlakamyona sevk edilir <I="

Ş"$i! ?.24 Çimento /aketleme <I="

32



;. STANDARTLAR

)enel amaçlı çimentolar T( P 1NEF1 de 5C? çimentosu6 olarak adlandırılarak standartlaşma vru/a >irliği ile uyum sağlanmıştır <2="

C" Çi"n%&:> Hi'+&!i$ sertleşmesi kalsiyum silikatların 8idrotasyonu sonu#uoluşan' içindeki reakti! 5CaO\(iO26 to/lamının en a* :A olması erekençimentodur" >ileşiminde /ortland çimentosu klinkeri' kalsiyum sül!at ve çeşitlimineral katkılar vardır <2="

P&+%!an' Çi"n%&:> K!in$"+i 0alker ve kil ibi 8ammaddelerden sağlanan dörttemel oksiti $CaO' (iO2' l2O3' .e2O3 % içeren karışımın yalaşık 1K:A C sı#aklıktasinterleşmesi sonunda üretilen temel çimento bileşenidir <2="

T( P 1NEF1 deki 5C? çimentoları6 nın ana ti/leriS

CEM ) -ortland Çimentosu

CEM )) -ortland 0om/o*e Çimento

CEM ))) -ortland Yüksesk .ırın Curu!lu Çimento

CEM )V -u*olanik Çimento

CEM V 0om/o*e Çimento

>u tanımın 8emen yanında österilen $Cem MMU ibi% simelerin açıklaması'

S çimentonun en a* katkı içeren ti/i

>S ti/inden da8a çok katkı içeren çimento ti/i

CS > ti/inden da8a çok katkı içeren çimento ti/i

ayanı

m sını!ı

>asınç ayanımı -ri*

>aşlama

(üresi$dk%

)enleşme

$mm%rken ayanım (tandart ayanım2 ünlük E )ünlük 29 ünlük

32': P F 1I"A f32": f:2': fE:

f1A

32': P 1A FK2': P 1A F fK2': fI2': fIAK2':P 2A F:2':P 2A F f:2': F fK::2': P 3A F

T( P 1NIF1 T( P 1NEF3>unların tümü' kimyasal bileşimleri için önörülen sınırları kF : de österilmiştir">u tablo T( P 1NEF1 den alınmıştır <2="

Çi-"!" ;.2 "+"$!i mekanik ve !i*iksel ö*ellikler için karakteristik değerler <2=

33



Çimentonun 2'E ve 29 ünlük dayanımını österen standartlar yukarıdaki tablodaösterilmiştir <2="

.abrikalarda bu standartlara uyun mal üretimi için sürekli olarak dayanımlarıölçülür" Hrün kalitesinin dü*enliliğini sağlamak çok önemli olduğundan ölçümlerdestandart sa/ma değerleri belirlenen sa/ma değerinin altında tutulmaya çalışılır' yani

bu işin de bir standardı vardır <2="

3K



/. KÜTLE <" ENERJİ DENKLİKLERİ

/.2 F*+*n İçin'" K=%!" D"n$!ii

Çi-"!" /.2 nali*ler sonu#u elde edilen veriler

V"+i!"+ K=+Ana!i-i8S2989

K=! Ana!i-i Fa+inAna!i-i 8S19

Ba#a a-*Ana!i-i 8S39

K!in$"+Ana!i-i 8S49

Bi!"6"nK=%!"#"89

C SE2'EI

+ SE'NK

O SI'N( S2'29

0ül SN':I

CaOS 21'29

(iO2 S3K'E2

l2O3 S1:'I:

.e2O3 S:'1N

(O3 S19'9E

CO2 S 2'N

CaOS K3'39

(iO2S 13'KI

l2O3S3'1:.e2O3S2'A1

?OS1'AI

0SA'39

PaS A'2I

CO2S3:

0alıntıS 1'3

P2S E3'A22:

POgS A'21I2

O2S 2':COS A'A1A3

CO2S 2K'2:

CaOS II'1K

(iO2S 2A'EN

l2O3S :'K.e2O3S

3'1:

?OS 1'E9

(O3S A'N

Pa2OS A'3K

02OS A':9

0alıntıSA'N2

3:



Ş"$i! /.2 -işirme /roses akım şeması <9="

T?4S 1 (T

To/lam kütle denkliği

(1\(2\(:_(3\(K\(I $(2_2:A k%(1\(2\(:_(I\(3\2:A (1\(:F(KF(3F(I_2:A 829

(istem için karbon denkliği

(3$A'AAA1A3\A'2K2:% F $A'E2I2%V(1U12_$A'3:%V(2UKK(3V$A'2K2IA3% F (1V$A'AIA:%_2:AV$A'AA9%_2 8DENKLEM 19

(istem için CaO denkliği

(KV$A'II1K% F(1V$A'AN:I%V$A'2129%_ (2V$A'K339%

(KV$32':9%F (1_ 2:AV$21'3IN%(KV$32':9%F (1_ :3K2'2: 8DENKLEM 39

(istem için (iO2 denkliği

3I

Tersiyer 8ava

\-rimer 8ava



(KV$A'2AEN% F(1V$A'AN:IVA'3KE2%_ (2V$A'13KI%(KV$I'2I2% F(1_ (2V$K'A:K%(KV$I'2I2% F(1_ 1A13': 8DENKLEM 49

lde edilen denklemlerden $3% ve $K% ortak çö*üm ya/ılırsa'

(KV$32':9%F (1_ :3K2'2:(KV$I'2I2% F(1_ 1A13':(K_1IK':k klinker (1_1I'KIk kömür

$enklem 2% kullanılarak ;

(3_12'3: kmol ba#a a*ı" >a#a a*ı içerisindeki P miktarından yararlanılarak 8avamiktarı bulunabilir"

12'3:kmolV$A'E3A22:%U$A'EN% _ 11'K1kmol kuru 8ava V2NkUkmol_ 331'AKk kuru8ava (3 _331'AKk sistem 8avası

(istem 8avasının mol sayısından !aydalanılarak sisteme iren 8avanın 8a#mi bulunabilir aynı şekilde kömürün yanması için ereken teorik 8avadan sisteme iren

8ava elde edilebilir"

(isteme iren 8avanın mol sayısı 11"K1kmol ise;-VG _ nV&VT hG _ 2::K2K'2Ilt' ton birimi için G_ 2::K2K"2I dm3 8ava0ullanılan 8ava 1 k kömür için erekli 8avadan 8esa/lanırsa;

C S E2'EI 13:9'1N+ S E'NK 99N'3O S I'N FK9'3

( S 2'29 1:'NI

ise to/lam' 221:'1:lt teorik O2 1 k kömür için erekli demektir" 1IK:A k kömür için erekli teorik oksi,en miktarı 3IK3N'22 m3 olur"

(istemde ya/ılan anali*de K oksi,en varsa ' ba#a a*ının mol sayısı 123:A mol budurumda ba#a a*ının 8a#mi 8esa/lanırsa'

-VG_nV&VT den ba#a a*ının 8a#mi 2EIIKA dm3 bulunur" >unun K ü O2 ise2EIIKA Pm3VA'AK _ 11AI: dm3 O2 !a*lası var demektir" Teorik O2 _ 3IK3N'22 ise8avayla elen O2 _ 11AI:\3IK3N'22_ KE:AK dm3

eder" bu sayıyı A'21 e bölersek'

KE:AKUA'21_ 22I212'39 dm3

8ava irişi var denilebilir bu rakam ba#a a*ında bulunan a*ot miktarından ya/ılan 8esa/la yaklaşıktır" >u 8esabı kullanarak çıkan

3E



ba#a a*ının 8a#mi de bulunabilir bunun için kı*dırma kaybı bulunu/ 8avanınü*erine eklenebilir"

0ı*dırma kaybından !aydalanılarak ba#a a*ının 8a#mi 8esa/lanabilir" 0ı*dırmakaybı 8ammaddenin 3: i kadardır" >u durumda ;2:AVA'3:_9E': k CO2

CO2 ka/ladığı 8a#im $9E':kV22'KltUmol%UA'AKKkUmol_KK:K:'K:lt eder" >u rakamk #insinden tona çevrilirse m3 #insinden KK:K:'K: dm3 eder" >ulduğumu* değer uçu#u CO2 8a#midir"

22I212'39\KK:K:'K:_ 2EAE:E'K: Pm3 ba#a a*ının 8a#mi olur" >u değerde karbondenkliğinden bulduğumu* ba#a a*ına çok yakındır" (onuç olarak !a*la 8ava değeri

8esa/lanabilir"

>a#a a*ı içerisinde bulunan !a*la oksi,en miktarından !a*la 8ava miktarınaeçersek; 11AI: dm3 UA'21_:2INAdm3

Fa-!a Ga<a?1;5 0 11;1213@Q213

/.1 Dn"+ F*+*n İçin En"+i Ka7*n*n H":a!ana:*

Ş"$i! /.1 öner !ırın kesiti <9=

k1 _ K3"3 LUm20

k2 _ A"3KI LUm20 k3 _ 1":I LUm20

39



&o _ K m $!ırın ça/ı%

&o R &1 _ A"A1: m $et kalınlığı%&1 R &3 _ A"1A m $an*ast kalınlığı%T8 _ 33oC $ortam sı#aklığı%

8#onv _ 1A LUm20

To _ T8 _ 33oC

T3 _ 1A:AoC

_ joV$2 V& oV4% _ j1V$2 V& 1V4% _ j2V$2 V& 2V4% _ j3V$2 V& 3V4%

T3 R T2 _ j3V& 3 <ln$& 2U& 3%Uk 3=T2 R T1 _ j3V& 3V<ln$& 1U& 2%Uk 2=

T1 R TA _ j3V& 3V<ln$& oU& 1%Uk 1=

T3 R To _ j3U8o _j3V&3U8oV&o _ j3V$2 V&3V4% _ 2 V4V$T3 R To%U<ln$&2U&3%Uk3= \ <ln$&1U&2%Uk2= \<ln$&oU&1%Uk1= \ <1U8oV&o=

_ 2 V1V$1A:A R 33%U<ln$3"E9:U3"I9:%U1":I= \ <ln$3"N9:U3"E9:%UA"3KI= \<ln$KU3"N9:%UK3"3= \ <1U1AVK=

33;32.? 212;? $0G

/.3 K!in$"+ S&>%>#> İçin En"+i D"n$!ii

3N



Ş"$i! /.3 0linker soğutu#u <9=

8 $soğutma !anlarından iren ısı%' T8 _ 2AoC

E"3"1 0linker (oğutu#uya )iren (/esi!ik Msıl Yük

(oğutmaya iren klinkerden ;

k _ mVC/VTkk _ 1kVA"2IA k#alUkoCV1KAAoCk _ 3IK k#alUkFklinker

(oğutma 8ava !anlarından iren;

m8 _ 1KAAAA m3U8 U 1AKAAA kFklinkerU8m8 _ 1"3KI m3UkFklinker 8 _ m8VC/VT8

8 _ 1"3KI m3UkFklinkerVA"312 k#alUm3oCV2AoC8 _ 9"KA k#alUk∑iren _ 3IK \ 9"KA

_ 3E2"KA k#alUk

KA



E"3"2 0linker (oğutu#udan Çıkan Msıl Yük

(oğutma çıkıındaki klinkerden soğutmaya iren to/lam klinkerin' tersiyer siklonunun eri dönüünden rekü/ere edilmeyen byF/ass denilen klinker to*u oranı1A varsayımından;

Tersiyer siklonundan >yF/ass edilen klinker to*undan ;

_ mVC/VTkç1

_ A"1VA"2:: k#alUkoCV12AAoC _ 3A"I k#alUk

(oğutu#u çıkışından klinkere çıkan ;

_ mVC/VTkç2

_ A"1kV A"2:: k#alU koCV3AAoC _ E"I: k#alUk

0linker soğutu#u ba#asından >yF/ass edilen a*larla ;

*o* a*ı miktarı' ya/ılan ölçümle e*o* a*ı miktarı 9ENAAm3U8 ve 1K:oC bulunmuş olu/;

-1VG1UT1 _ -2VG2UT2 EIAVG1U 2E3\A _ EAIV9ENAAU2E3\1K:G1 _ :333A m3U8

e _ meV C/VTee _ :333A m3U8 V A"2NK k#alUm3oC V 3:A oCe _ :K9EI:E k#alU8e _ :K9EI:E k#alU8 U 1AKAAA kU8 klinker e _ :2"EI k#alUk

0linker soğutu#udaki radyasyon kayı/ları to/lam iren ısıl yükün yaklaşık 1 kabul

edilirse;

_ 3E2"KAVA"A1 _ 3"E2KA k#alUk

(ekonder ve tersiyer 8ava olarak /roseste değerlendirilen;

msk \ mtr _ m8 R me _ 1KAAAA R :333A _ 9IIEA m3U8sk \ tr _ 9IIEA m3U8VA"2IK k#al Um3oC V1A:AoCsk \ tr _ 2KA2KN2K k#alU8sk \ tr _ 2KA2KN2K k#al U 8 V1AKAAA kU8sk \ tr _ 231 k#al Uk∑çıkan _ 231 \ 3"E2KA \ :2"EI \ E"I: \ 3A"I

K1



∑çıkan _ 32:"E3K k#al Uk

(onuçS

_ iren F çıkan

_ 3E2"KA R 32:"E3K _ KI"III k#al U k

>uradaki KI"III k#al U kBlik !ark' klinker sı#aklığı ve soğutu#u ba#asından by/assedilen a*ların sı#aklıklarının yukarıdaki 8esa/lamalarda önörülen değerlerden

bira* da8a yüksek olduğundandır"

>u 8esa/lamaya öre klinker soğutu#u verimi;

_ 32:"E3K U 3E2"KA _ A"9EKI _ 9E"KI olmaktadır

K2



@. SONUÇ

>ir çimento !abrikasının' nerede ve nasıl ya/ılandırılması erektiği' çimento8ammadde kaynakları' o#ak işletmeleri çimento oluşum aşamaları' bu /roseslerdekiçalışan mü8endislerin örevleri' !abrika çalışma ortamı' işletmede çıkan bir sorununnasıl iderildiği' !abrika bakımı ve kontrolü' maliyetin nasıl düşürülebile#eği bu ya*sta,ında öğrenilmiştir"

.abrika çok yeni olduğu için 8enü* tam olarak te#rübe ka*anamamış elemanlarıneğitilmesi ve çoğu eksikliğin nasıl iderile#eğine ilişkin çalışmalar yerindeö*lenmiştir" >u açıdan /ersonelin eğitiminin önemi kavranmıştır"

K3



KAYNAKLAR

<1= 8tt/SUU"t#ma"or"trUindeg"/8/p/ae_i#erikosterqmenuM_:3

<2= 0uleli' @mer $2A1A%' Çimento ?ü8endisliği l 0itabı' $nkara; TÇ?>%

<3= 8tt/SUU"kimyamu8endisi"#omUdokumanlarUdo#donloadU:12FbataF#imentoFletmeFsta,Fra/oru"8tml

<K= "iso"or"trUtrUdo#umentsUmkra/orlarU#imentosektorra/oru"/d!

<:= 8tt/SUU"san#im"#om"trUsirket"8tml

<I= (ançim sa8a eğitim notları<E= 8tt/SUU"enermaden#ilik"#omUmadenlerimi*"8tm

<9= 8tt/SUU"baulive"#omUliveUindeg"/8/ps8oto/i#_N21IA

http://www.tcma.org.tr/index.php?page=icerikgoster&menuID=53

http://www.kimyamuhendisi.com/dokumanlar/doc_download/512-bata-cimento-letme-staj-raporu.html


http://www.iso.org.tr/tr/documents/mkraporlar/cimento_sektor_raporu.pdf

http://www.sancim.com.tr/sirket.html

http://www.enermadencilik.com/madenlerimiz.htm

http://www.baulive.com/live/index.php?showtopic=92160

http://www.tcma.org.tr/index.php?page=icerikgoster&menuID=53



http://www.iso.org.tr/tr/documents/mkraporlar/cimento_sektor_raporu.pdf

http://www.sancim.com.tr/sirket.html

http://www.enermadencilik.com/madenlerimiz.htm

http://www.baulive.com/live/index.php?showtopic=92160

pinar ozen bilecik cimento.doc

Documents