POLICYBRIEFPOLICYBRIEF

I ITD POLICY BRIEF I การศกษาโอกาสและการพฒนาสงอ านวยความสะดวกทางการคา (Trade Facilitation) ในกลมประเทศ CLMVT

(กมพชา สปป.ลาว เมยนมา เวยดนาม และไทย)

- 1 - สถาบนระหวางประเทศเพอการคาและการพฒนา (องคการมหาชน)

International Institute for Trade and Development (Public Organization) I www.itd.or.th I

รายงานสรปเชงนโยบาย (Policy Brief)

โครงการวจยเรอง

“การศกษาโอกาสและการพฒนาสงอ านวยความสะดวกทางการคา (Trade Facilitation) ในกลมประเทศ CLMVT (กมพชา สปป.ลาว เมยนมา เวยดนาม และไทย)”

การศกษาวจยภายใตหวขอดงกลาว ไดมการศกษาทบทวนงานวจยทเกยวของกบการอ านวยความสะดวกทางการคา การเกบขอมลโดยการสมภาษณเชงลกผมสวนเกยวของในกลมประเทศ CLMVT (กมพชา สปป.ลาว เมยนมา เวยดนาม และไทย) การจดประชมระดมความคดเหนกลมยอย (Focus Group) จากทงผเชยวชาญ ตวแทนจากหนวยงานภาครฐ ภาคเอกชนและผมสวนไดสวนเสย จากการศกษาพบวา ความตกลงวาดวยการอ านวยความสะดวกทางการคาภายใตองคการการคาโลกเปนเครองมอทชวยสนบสนนใหการคาและการลงทนระหวางประเทศเปนไปดวยความเรยบงาย สอดคลองกน และมความโปรงใส ซงมเปาหมายในการขจดอปสรรคทเกดขนในการคาขามพรมแดน รวมทงการลดตนทนทางการคาใหกบผประกอบการ

เมอพจารณาถงการพฒนาดานการอ านวยความสะดวกทางการคาในกลมประเทศ CLMVT พบวา ยงคงมระดบการพฒนาทแตกตางกนไปในแตละประเทศ ซงความเหลอมล าดงกลาวสงผลกระทบตอประสทธภาพในการอ านวยความสะดวกทางการคาระหวางกน และกอใหเกดอปสรรคทางการคาในดานตนทนและระยะเวลาทไมจ าเปนในการเคลอนยายสนคาขามพรมแดน การใชการอ านวยความสะดวกทางการคาเปนกลไกขบเคลอนเพอใหเกดประโยชนและโอกาสดานการคาและการลงทนรวมกนภายในกลมประเทศ CLMVT จ าเปนจะตองมการสงเสรมและพฒนาใหแตละประเทศสามารถปฏบตตามมาตราตามความตกลงวาดวยการอ านวยความสะดวกทางการคาใน Category A1 ไดอยางพรอมเพรยงกน ซงจะกอใหเกดสภาพแวดลอมทางการคาทมความนาเชอถอแกผประกอบการ และท าใหความตกลงดานการอ านวยความสะดวกทางการคาภายใตองคการการคาโลกกลายเปนกลไกทส าคญในการยกระดบประสทธภาพทางการคาและสนบสนนใหเกดการลงทนภายในอนภมภาคอยางแทจรง การด าเนนการดงกลาวจ าเปนตองอาศยความรวมมอจากทกประเทศในกลมประเทศ CLMVT ในการรวมกนวางแผนและก าหนดแนวทางการพฒนาการอ านวยความสะดวกทางการคา โดยประเทศไทยควรจะมบทบาทในฐานะการเปนผน า เนองจากปจจบนประเทศไทยสามารถปฏบตตามความตกลงวาดวยการอ านวยความสะดวกทางการคาไดมากทสด และมแนวทางการปฏบตทดในหลายมาตราผานการสนบสนนดานการใหความชวยเหลอทางเทคนคใหกบประเทศเพอนบานอน ๆ ในกลมประเทศ CLMVT เพอใหสามารถปฏบตตามไดอยางสอดคลองและเปนไปในทศทางเดยวกน

1 Category A หมายถง มาตราทประเทศสมาชกสามารถปฏบตตามไดทนท นบตงแตความตกลง WTO TFA มผลบงคบใช (ประเทศ LDCs ไดรบสทธในการผอนผนการในการปฏบตตามมาตราดงกลาวใหไดภายในระยะเวลา 1 ป นบตงแตความตกลง WTO TFA มผลบงคบใช)

Category B หมายถง มาตราทประเทศสมาชกตองอาศยระยะเวลาในการปรบตว จงจะสามารถปฏบตตามมาตราดงกลาวได Category C หมายถง มาตราทประเทศสมาชกตองอาศยระยะเวลาในการปรบตวและจ าเปนตองไดรบความชวยเหลอทางเทคนคและ

การพฒนาขดความสามารถ (TACB) รวมทงการสนบสนนเงนทน จงจะสามารถปฏบตตามมาตราดงกลาวได

I ITD POLICY BRIEF I การศกษาโอกาสและการพฒนาสงอ านวยความสะดวกทางการคา (Trade Facilitation) ในกลมประเทศ CLMVT

(กมพชา สปป.ลาว เมยนมา เวยดนาม และไทย)

- 2 - สถาบนระหวางประเทศเพอการคาและการพฒนา (องคการมหาชน)

International Institute for Trade and Development (Public Organization) I www.itd.or.th I

ดงนน เพอใหเกดโอกาสและการพฒนาการอ านวยความสะดวกทางการคาในกลมประเทศ CLMVT (กมพชา สปป.ลาว เมยนมา เวยดนาม และไทย) ขอเสนอแนะเชงนโยบายส าหรบประเทศไทยเพอสนบสนนใหเกดการพฒนาดงกลาว สามารถสรปไดดงน

หากพจารณาถงความพรอมและความสามารถในการปฏบตตามความตกลงวาดวยการอ านวยความสะดวกทางการคาในกลมประเทศ CLMVT พบวา ประเทศไทยเปนประเทศทมความพรอมและความสามารถในการด าเนนการดงกลาวมากทสด เนองจากประเทศไทยไดมการพฒนาองคประกอบทชวยสนบสนนการอ านวยความสะดวกทางการคามาอยางตอเนอง ทงในมตดานกายภาพ ไมวาจะเปนระบบโครงสรางพนฐานดานการขนสง ระบบเทคโนโลยสารสนเทศ (ICT) การลงทนในดานเครองมออปกรณในการอ านวยความสะดวกตาง ๆ และมตดานทจบตองมได ไมวาจะเปนการปรบปรงกฎระเบยบ การพฒนากระบวนการและบคลากรทเกยวของ รวมทงการมสภาพแวดลอมการด าเนนธรกจทมความนาเชอถอ (Reliability)

จากสภาวะแวดลอมและปจจยดงกลาวขางตนจะเกอหนนใหประเทศไทยสามารถมบทบาทในการมสวนรวมเพอพฒนาการอ านวยความสะดวกทางการคาภายในกลมประเทศ CLMVT ทงในฐานะการเปนตนแบบและการเปนผน าในการปฏบตตามความตกลงวาดวยการอ านวยความสะดวกทางการคาภายใตองคการการคาโลก (WTO TFA) ใหแกประเทศเพอนบาน ไมวาจะเปนการน าแนวทางปฏบตในมาตราทประเทศไทยด าเนนการไดดและมประสทธภาพมาใชเปนแนวทางใหกบประเทศเพอนบาน การสนบสนนและพฒนาขดความสามารถทางเทคนค หรอแมกระทงการสนบสนนเงนทนส าหรบการจดหาเครองมอ อปกรณและสงอ านวยความสะดวกทจ าเปน เฉกเชนเดยวกบการสนบสนนและใหความชวยเหลอจากผรวมพฒนาอน ๆ

แนวทางดงกลาวจะกอใหเกดการเรยนรภายในกลมประเทศ CLMVT ไปดวยกนและเปนการพฒนาการอ านวยความสะดวกทางการคาใหเปนไปในทศทางเดยวกน ซงจะเปนการสรางและพฒนาความรวมมอดานการอ านวยความสะดวกทางการคารวมกนภายในอนภมภาค การด าเนนการดงกลาวไมเพยงแตเปนการชวยสงเสรมและพฒนาการอ านวยความสะดวกทางการคาใหกบประเทศเพอนบานในกลมประเทศ CLMV เทานน แตในระยะยาวประเทศไทยยงไดรบประโยชนจากการพฒนาดานการอ านวยความสะดวกทางการคาของประเทศเพอนบานทจะมการด าเนนการทมประสทธภาพมากยงขน ซงจะชวยลดระยะเวลา ตนทนการคา รวมทงเพมความโปรงใสในกระบวนการคาขามพรมแดนใหกบผประกอบการในกลมประเทศ CLMVT รวมทงชวยยกระดบขดความสามารถทางการคาภายในอนภมภาคอกดวย

อยางไรกตาม นอกเหนอไปจากการมสวนรวมและบทบาทของประเทศไทยในการพฒนาการอ านวยความสะดวกทางการคาในกลมประเทศ CLMVT ดงกลาวขางตน จ าเปนตองมการสรางความรวมมอภายในอนภมภาคเพอก าหนดแนวทางการพฒนาการอ านวยความสะดวกทางการคาใหเปนไปในแนวทางและทศทางเดยวกน อนจะกอใหเกดประโยชนรวมกนทางดานการคาและการลงทนในอนภมภาคในอนาคต โดยสามารถ

I ITD POLICY BRIEF I การศกษาโอกาสและการพฒนาสงอ านวยความสะดวกทางการคา (Trade Facilitation) ในกลมประเทศ CLMVT

(กมพชา สปป.ลาว เมยนมา เวยดนาม และไทย)

- 3 - สถาบนระหวางประเทศเพอการคาและการพฒนา (องคการมหาชน)

International Institute for Trade and Development (Public Organization) I www.itd.or.th I

สรปขอเสนอแนะเชงนโยบายในระดบอนภมภาคในการพฒนาการอ านวยความสะดวกทางการคาในกลมประเทศ CLMVT ไดดงน

การจดตงคณะกรรมการในระดบอนภมภาควาดวยการอ านวยความสะดวกทางการคา (Sub-regional Committee on Trade Facilitation) ภายใตขอตกลงความรวมมอระหวางประเทศลมแมน า อระวด-เจาพระยา-แมโขง (ACMECS) เพอเปนหนวยงานกลางในการรวมกนก าหนดทศทางและวางแผนการด าเนนงานในการพฒนาการอ านวยความสะดวกทางการคาในอนภมภาค โดยเปนหนวยงานทมบทบาทส าคญในการผลกดน สนบสนน และตดตามการปฏบตงานตาง ๆ ทเกยวของกบการอ านวยความสะดวกทางการคา การจดตงคณะกรรมการดงกลาวจะเปนจดเรมตนในการสรางความรวมมอระหวางกลมประเทศ CLMVT ในการพฒนาการอ านวยความสะดวกทางการคาภายในอนภมภาคบนพนฐานของการไดรบประโยชนรวมกนของทกประเทศ

นอกจากน การพฒนาการอ านวยความสะดวกทางการคาภายในกลมประเทศ CLMVT พบวา ในหลายประเทศมการตความในค านยามและขอบเขตในแตละ Category ทแตกตางกน ซงมกพบวาหนวยงานทเกยวของกบการอ านวยความสะดวกทางการคายงคงมความคดเหนทแตกตางกนในการจดหมวดหมมาตราตาง ๆ ลงในแตละ Category ซงไมสอดคลองกบสถานะและความสามารถในการปฏบตตามมาตราตาง ๆ ตามสภาวการณทแทจรง ความสบสนทเหนชดเจน ไดแก การก าหนดหมวดหมของมาตราลงใน Category A นน จะตองสามารถปฏบตตามมาตราดงกลาวไดโดยสมบรณหรอไม จงจะสามารถก าหนดวาเปน Category A หรอเพยงแคสามารถปฏบตไดในระดบหนงเทานน จงจะสามารถก าหนดวาเปน Category A ความแตกตางในการตความเหลานกอใหเกดความสบสนแกหนวยงานตาง ๆ ทเกยวของ และสงผลกระทบตอแนวทางการวางแผนการด าเนนงานดานการอ านวยความสะดวกทางการคา รวมทงกอใหเกดความไมเปนมาตรฐานเดยวกนในแตละประเทศ อยางไรกตาม ในสวนของ Category B และ C คอนขางมความชดเจนในระดบหนงส าหรบหนวยงานทเกยวของในการจดหมวดหมของมาตราตาง ๆ ดงนน กลมประเทศ CLMVT ควรจะตองมการปรกษาหารอกนในการก าหนดค านยามและขอบเขตดงกลาวใหมความชดเจนมากขน เพอก าหนดหมวดหมของแตละมาตราไดอยางถกตอง และกอใหเกดความเปนมาตรฐานเดยวกน ซงจะชวยใหมการก าหนดแผนการด าเนนงานดานการอ านวยความสะดวกทางการคารวมกนไดอยางมประสทธภาพ

ความตกลงวาดวยการอ านวยความสะดวกทางการคาภายใตองคการการคาโลกเพงจะมผลบงคบใชอยางเปนทางการเมอป พ.ศ. 2561 สงผลใหประเทศสมาชกตองเรมมการเตรยมความพรอมและจดท าแผนการด าเนนการในการพฒนาเพอใหสามารถปฏบตตามความตกลงวาดวยการอ านวยความสะดวกทางการคาใหไดตามระยะเวลาทก าหนด อยางไรกตาม ประเทศในกลม CLMVT ยงมความพรอมไมมากนกในการปฏบตมาตราตาง ๆ ไดทนท ซงจะเหนไดการแจงบทบญญตแตละมาตราจะเปนมาตราใน Category B และ C เปนสวนใหญ นอกจากน จากการทความตกลงดงกลาวเพงจะมผลบงคบใช ท าใหอาจกลาวไดวาประเทศในกลม CLMVT แทบไมมประสบการณในการด าเนนงานดงกลาว รวมทงไมมตวอยางการด าเนนการดานความตกลงวาดวยการอ านวยความสะดวกทางการคาทเปนเลศภายในอนภมภาค มาใชเปนแนวทาง

I ITD POLICY BRIEF I การศกษาโอกาสและการพฒนาสงอ านวยความสะดวกทางการคา (Trade Facilitation) ในกลมประเทศ CLMVT

(กมพชา สปป.ลาว เมยนมา เวยดนาม และไทย)

- 4 - สถาบนระหวางประเทศเพอการคาและการพฒนา (องคการมหาชน)

International Institute for Trade and Development (Public Organization) I www.itd.or.th I

เทยบเคยง ท าใหลกษณะการด าเนนงานดงกลาวเปนไปในลกษณะการเรยนรจากการปฏบต (Learning by doing) ซงเปนการเรยนรจากประสบการณของตนเอง ดงนน ในการด าเนนการดงกลาว ประเทศสมาชกในกลมประเทศ CLMVT ภายใตบทบาทการน าของประเทศไทย ควรมการรวมกนศกษาถงแนวทางทเหมาะสมในการด าเนนงานดานการอ านวยความสะดวกทางการคาในอนภมภาค และจดท าคมอแนะน าการปฏบตตามความตกลงว าด วยการอ านวยความสะดวกทางการคาภายใตองคการการคา โลก ( WTO TFA Implementation Guidelines) ส าหรบกลมประเทศ CLMVT ซงจะเปนเครองมอส าคญทจะชวยใหประเทศในกลม CLMVT สามารถน ามาใช เปนแนวทางการปฏบตและปรบใหมความเหมาะสมกบบรบทภายในประเทศของตนเอง ซงจะชวยใหประเทศในกลม CLMVT มการด าเนนงานดานการอ านวยความสะดวกทางการคาไดอยางมประสทธภาพมากยงขน และชวยลดระยะเวลาในการด าเนนงานทเกดจากการเรยนรดวยตนเอง และท าใหการด าเนนงานดานการอ านวยความสะดวกทางการคาของแตละประเทศไปถงเปาหมายไดรวดเรวขน

การปฏบตตามมาตราตาง ๆ ตามความตกลงวาดวยการอ านวยความสะดวกทางการคาภายใตองคการการคาโลกสวนใหญกวารอยละ 80 เปนการด าเนนการทอยภายใตการปฏบตงานของหนวยงานศลกากร ดงนน ศลกากรจงมบทบาททส าคญเปนอยางยงในยกระดบประสทธภาพดานการอ านวยความสะดวกทางการคา ซงในการปฏบตงาน ศลกากรจะมการด าเนนงานภายใตแนวทางการปฏบตทเปนมาตรฐานภายใตองคการศลกากรโลก (WCO) ซงไดมการพฒนาเครองมอเพอใชในการปรบปรงพธการและระบบงานศลกากรใหมประสทธภาพและสอดคลองกนภายใตอนสญญาเกยวโตฉบบปรบปรง (Revised Kyoto Convention: RKC) และแนวปฏบตของอนสญญาเกยวโตฉบบปรบปรง (Guidelines to RKC) โดยมวตถประสงคเพอปรบปรงพธการและวธปฏบตทางศลกากรของประเทศตาง ๆ ทอาจเปนอปสรรคตอการคาและการแลกเปลยนระหวางประเทศใหมความเรยบงาย สอดคลองกน และทนสมยอยางตอเนอง สามารถตอบสนองตอความตองการของการคาระหวางประเทศและศลกากรในการอ านวยความสะดวกทางการคาใหมมาตรฐานทเหมาะสมในการควบคมทางศลกากร โดยมการน าเทคนคททนสมยมาใชในการควบคมและอ านวยความสะดวกทางการคา อาท การบรหารความเสยงและการควบคมโดยการตรวจสอบและการใชเทคโนโลยสารสนเทศ

แนวทางการปฏบตดงกลาวมความสอดคลองเปนอยางมากกบการปฏบตตามมาตราตาง ๆ ภายใตความตกลงวาดวยการอ านวยความสะดวกทางการคาขององคการการคาโลก ดงนน กลมประเทศ CLMVT ทไดเขารวมเปนภาคภายใตอนสญญาเกยวโตฉบบปรบปรง (Revised Kyoto Convention: RKC) ควรมการน าแนวทางการปฏบตทเปนมาตรฐานดงกลาวไปใชเปนตนแบบในการปฏบตตามมาตราตาง ๆ ภายใตความตกลงวาดวยการอ านวยความสะดวกทางการคาขององคการการคาโลกอยางเครงครด เพอเปนการยกระดบความสามารถในการปฏบตตามความตกลงวาดวยการอ านวยความสะดวกทางการคาใหกบประเทศของตนเอง

I ITD POLICY BRIEF I การศกษาโอกาสและการพฒนาสงอ านวยความสะดวกทางการคา (Trade Facilitation) ในกลมประเทศ CLMVT

(กมพชา สปป.ลาว เมยนมา เวยดนาม และไทย)

- 5 - สถาบนระหวางประเทศเพอการคาและการพฒนา (องคการมหาชน)

International Institute for Trade and Development (Public Organization) I www.itd.or.th I

กรอบการพฒนาดานการอ านวยความสะดวกทางการคาในกลมประเทศ CLMVT

WTO TFA CLMVT

CLMVT

(CLMVT)

(CLMV)

Category

WTO TFA Implementation Guideline

WCO RKC

CLMVT

ทมา : คณะวจย