ELEKTRANE 2010ELEKTRANE 2010Vrnjaka Banja 26Vrnjaka Banja 26 -- 29.29. 10.10. 2010.2010. god.god.

PARNE TURBINE I MOGUNOSTI PRODUENJA RADNOG VIJEKA

STEAM TURBINES AND THE POSSIBILITY OF REVITALIZATION

Zdravko N. Milovanovi, Vinko Babi*, Svetlana Dumonji-Milovanovi**

Univerzitet u Banjoj Luci, Mainski fakultet Banja Luka,Stepe Stepanovia 71, 78000 Banja Luka*Stepe Stepanovia 71, 78000 Banja Luka

Partner inenjering Banja Luka**

RADNI VIJEK POINJE KADA JE ROENA IDEJA O NOVOJ PARNOJ TURBINIRADNI VIJEK POINJE KADA JE ROENA IDEJA O NOVOJ PARNOJ TURBINI AA

1. UVODRADNI VIJEK POINJE KADA JE ROENA IDEJA O NOVOJ PARNOJ TURBINI,RADNI VIJEK POINJE KADA JE ROENA IDEJA O NOVOJ PARNOJ TURBINI, A A ZAVRAVA SE U TRENUTKU KADA JE ONA POVUENA IZ UPOTREBE.ZAVRAVA SE U TRENUTKU KADA JE ONA POVUENA IZ UPOTREBE.

ANALIZA RADNOG VIJEKA PREDSTAVLJA SISTEMATIAN I ANALITIKI PRILANALIZA RADNOG VIJEKA PREDSTAVLJA SISTEMATIAN I ANALITIKI PRILAZ AZ ZA UTVRIVANJE RESURSA POTREBNIH ZA PODRKU PROCESIMA ZA UTVRIVANJE RESURSA POTREBNIH ZA PODRKU PROCESIMA PROJEKTOVANJA, PROIZVODNJE, KORIENJA I POVLAENJA IZ UPOTREBE.PROJEKTOVANJA, PROIZVODNJE, KORIENJA I POVLAENJA IZ UPOTREBE.

ANALIZA RADNOG VIJEKA JE ALAT ZA INENJERSTVO RADNOG VIJEKA IJANALIZA RADNOG VIJEKA JE ALAT ZA INENJERSTVO RADNOG VIJEKA IJI SUI SUANALIZA RADNOG VIJEKA JE ALAT ZA INENJERSTVO RADNOG VIJEKA, IJANALIZA RADNOG VIJEKA JE ALAT ZA INENJERSTVO RADNOG VIJEKA, IJI SU I SU GLAVNI CILJEVI: UTICAJ NA PROJEKTOVANJE SA ASPEKTA RADNOG VIJEKAGLAVNI CILJEVI: UTICAJ NA PROJEKTOVANJE SA ASPEKTA RADNOG VIJEKA, , IDENTIFIKOVANJE I KVANTIFIKOVANJE UKUPNIH RESURSA KOJI SE ODNOSEIDENTIFIKOVANJE I KVANTIFIKOVANJE UKUPNIH RESURSA KOJI SE ODNOSE NA NA PROCESE RADNOG VIJEKA, KAO I ANALITIKO UPRAVLJANJE AKTIVNOSTIMAPROCESE RADNOG VIJEKA, KAO I ANALITIKO UPRAVLJANJE AKTIVNOSTIMA,,PROCESA RADNOG VIJEKA.PROCESA RADNOG VIJEKA.

NEZAOBILAZAN DIO RADNOG VIJEKA PREDSTAVLJA I PRODUENJE RADNOG NEZAOBILAZAN DIO RADNOG VIJEKA PREDSTAVLJA I PRODUENJE RADNOG VIJEKA (REVITALIZACIJA) REKONSTRUKCIJA I MODERNIZACIJA PARNEVIJEKA (REVITALIZACIJA) REKONSTRUKCIJA I MODERNIZACIJA PARNEVIJEKA (REVITALIZACIJA), REKONSTRUKCIJA I MODERNIZACIJA PARNE VIJEKA (REVITALIZACIJA), REKONSTRUKCIJA I MODERNIZACIJA PARNE TURBINE, ODNOSNO POSTUPAK PRODUENJA RADNOG VIJEKA OVIH OBJEKATATURBINE, ODNOSNO POSTUPAK PRODUENJA RADNOG VIJEKA OVIH OBJEKATASA MODERNIZACIJOM I REKONSTRUKCIJOMSA MODERNIZACIJOM I REKONSTRUKCIJOM, UZ DODATNO POBOLJANJE , UZ DODATNO POBOLJANJE TEHNIKO TEHNOLOKE, EKONOMSKE I EKOLOKE PRIHVATLJIVOSTI. OVAJ TEHNIKO TEHNOLOKE, EKONOMSKE I EKOLOKE PRIHVATLJIVOSTI. OVAJ POSTUPAK PO SVOJOJ STRUKTURI JE IZUZETNO KOMPLEKSAN I ESTO SE POSTUPAK PO SVOJOJ STRUKTURI JE IZUZETNO KOMPLEKSAN I ESTO SE POREDI SA RANGOM REALIZACIJE NOVE PARNE TURBINE. OVAKAV SISTEMSKPOREDI SA RANGOM REALIZACIJE NOVE PARNE TURBINE. OVAKAV SISTEMSKI I I I SVEOBUHVATNI POSTUPAK NA DIJELU ILI POSTROJENJU PARNE TURBINE U SVEOBUHVATNI POSTUPAK NA DIJELU ILI POSTROJENJU PARNE TURBINE U CJELINI PREDSTAVLJA NEZAOBILAZAN I LOGIAN PROCES U RADNOM VIJECJELINI PREDSTAVLJA NEZAOBILAZAN I LOGIAN PROCES U RADNOM VIJEKUKUCJELINI, PREDSTAVLJA NEZAOBILAZAN I LOGIAN PROCES U RADNOM VIJECJELINI, PREDSTAVLJA NEZAOBILAZAN I LOGIAN PROCES U RADNOM VIJEKU KU OBJEKTA. OBJEKTA.

Odravanje tokom radnog vijeka sistema parne turbinebj di j j i ih k i i d id j i d fi i jobjedinjuje niz prateih aktivnosti, poev od ideje i definisanja

koncepta, ocjene njihove ekonominosti, realizacije,eksploatacije pa sve do otpisa sistema iz upotrebeeksploatacije, pa sve do otpisa sistema iz upotrebe.

Osposobljavanje sistema za odravanje, kroz projektovanje nap j j j p j josnovama odravanja, uslovljeno je razvojem proizvodnihsnaga drutva i ima za cilj produenje radnog vijeka, uz

t i j ti l ijih t h ik t h l kih iostvarivanje optimalnijih veza tehniko-tehnolokih iekonomskih svojstava.

2. RADNI VIJEK, ODRAVANJE I POUZDANOST SISTEMA 2. RADNI VIJEK, ODRAVANJE I POUZDANOST SISTEMA PARNE TURBINEPARNE TURBINE

Povezanost procesa reinenjeringa na odravanju parne turbine saosnovnom i prateom pomonom opremom, s ciljem ostvarenja

d j ih d ti i b lj j d ti i t d t j kodgovarajuih prednosti i poboljanja pouzdanosti sistema data je krozslijedee karakteristine elemente: analiza trokova vezanih zaodravanje i gotovost odnosno raspoloivost parno turbinskogsistema (kao jedne od bitnijih karakteristika efektivnosti), odreivanjeoptih aspekata vezanih za motive i opravdanost revitalizacije, kao iobim i definisanje najoptimalnijeg termina za realizaciju togj j p j g j gprocesa, [1]. Posebno treba izdvojiti uticaj karakteristika pouzdanosti iraspoloivosti objekta ovog sistema na primjenu principa reinenjeringakroz proces odravanja parne turbine u cjelini, odnosno na sistemskikroz proces odravanja parne turbine u cjelini, odnosno na sistemskipristup revitalizaciji pojedinih njegovih kapaciteta.Sigurnost parnih turbina kao dijela sloenog termoenergetskog sistema,

t ti d kt P i i j iji kt j titmoe se razmatrati sa dva aspekta. Prvi i najvaniji aspekt je zatitarukovaoca (oveka) od povreda u toku rada sistema. Drugi aspekt jezatita same parne turbine od oteenja prouzrokovanih delovanjemspoljanjih uzroka. Prednost u prouavanju daje se sigurnosti operatera.

Uzroci neeljenih (tetnih) dogaaja predstavljaju stohastike pojave,jer su zavisni od niza odreenih ali i sluajnih faktora ije dejstvo sejer su zavisni od niza odreenih ali i sluajnih faktora, ije dejstvo senajee ne moe u potpunosti sagledati. Preventivnim mjerama na nekinain planiraju se aktivnosti suzbijanja i moguih reagovanja na ovu grupuf kfaktora.

S druge strane, sa poveanjem sloenosti tehnikih sistema, kakav je parnaturbina, kao pratei problem javlja se problem njihove optimalnefunkcionalnosti, posebno ako se zna da takvi sistemi esto moguprouzrokovati velike ekonomske gubitke ili ugroziti bezbjednost iregp g g j gmakroregiona i ljudi koji ih opsluuju.

Definisanje osnovnih karakteristika pouzdanosti turbinskihDefinisanje osnovnih karakteristika pouzdanosti turbinskihpostrojenja u teorijskim i praktinim razmatranjima predstavlja polaznuosnovu za davanje prognoze ili ocjene ispravnosti sistema parne turbine ucjelini preostalog njegovog radnog vijeka ili vijeka najkritinijih njegovihcjelini, preostalog njegovog radnog vijeka ili vijeka najkritinijih njegovihelemenata i definisanja preventivnih korektivnih mjera i ocjenuopravljivosti, tj. odreivanje vjerovatnoe da se posmatrani dio ili sistem

t bi j li i d d i t j tk t j d tparne turbine u cjelini dovede iz stanja u otkazu u stanje u radu u tokraem vremenskom periodu.

2.1. 2.1. KriterijumiKriterijumi zaza utvrivanjeutvrivanje strategijestrategije odravanjaodravanja parnihparnihjj jj g jg j jj ppturbinaturbina

Prilikom donoenja odluke o vrsti strategije odravanjaPrilikom donoenja odluke o vrsti strategije odravanjaza konkretnu parnu turbinu neophodno je prethodnoodrediti osnovni cilj (najee, minimizacija zastoja ilipoboljanje efikasnosti tokom eksploatacije, uz smanjenjegubitaka).Kod izbora strategije odravanja potrebno je u obzir uzeti iKod izbora strategije odravanja potrebno je u obzir uzeti idruge parametre, od kojih se posebno istiu: rezultatianalize vanosti opreme, zahtjevi za pouzdanost ia a e va ost op e e, a tjev a pou da ostrasploivost u radu opreme, struktura uzroka oteenja iotkaza, posljedice pojave oteenja i otkaza, rasploivikadrovi i zahtjev za obezbjeenje minimalnih trokova, [4].

yNakon definisanja strategije odravanja (pristupa odravanju), neophodno je d fi i ti i t h l k d j (M i t T h l ) iljdefinisati i tehnoloke procese odravanja (Maintenance Technology), s ciljem realizacije zacrtanih ciljeva odgovarajuom strategijom odravanja. Ovo podrazumijeva razradu same tehnologije odravanja, poznate principe izvoenja snimanja otkaza i samih popravki utvrivanje i dijagnostiku razliitih parametarasnimanja otkaza i samih popravki, utvrivanje i dijagnostiku razliitih parametara kojim se definie stanje sistema parne turbine, kao i definisanje odreenih reparaturnih tehnologija za popravku oteenih dijelova, podmazivanje i antikorozivnu zatitu i drantikorozivnu zatitu i dr. ySamo sprovoenje odravanja prema stanju zasnovano je na kontroli tehnikog stanja u odreenim vremenskim intervalima, nezavisno od stepena oteenosti sastavnog dijela i/ili sistema u cjelini, a nakon toga, u zavisnosti odoteenosti sastavnog dijela i/ili sistema u cjelini, a nakon toga, u zavisnosti od utvrenog stanja, vri se njegova zamjena ili opravka ili pak elemenat ostaje i dalje u proizvodnji. Praenje (kontrola) tehnikog stanja sistema sa ciljem izvrenja aktivnosti odravanja moe se identifikovati sa praenjem stanja u sistemu j j p j ju cilju voenja optimalnog procesa.yRezultat svake tehnike dijagnostike mora biti odluka o daljoj upotrebljivosti sastavnog elementa ili sistema u cjelini (dio za ponovnu ugradnju, dio za popravku i ponovnu ugradnju, dio mora biti izbaen iz dalje upotrebe). Da bi se bilo kakva odluka mogla uopte donijeti, neophodno je prije svega poznavanje dozvoljenih granica istroenosti, a zatim i ostalih uslova datih na slici 1. Granica istroenosti je u stvari granica izmeu pogonske upotrebljivosti elementa ili sistema i njegove oteenosti.

2.2. Odnos trokova i intervala odravanjaj

Obnavljanje pojedinih elemenata parne turbine, nakon odreenih sluajnih i deterministikih intervala vremena, predstavlja zajedniku karakteristiku veine strategija odravanja. Pri tome dolazi do ralanjavanja procesa njihovog funkcionisanja na odreene cikluse, odnosno stohastiki ekvivalentne intervale to se tie duine trajanja i prateih direktnih trokova odravanja i indirektnih trokova (tete i gubici prouzrokovani zbog same pojave i duine trajanja zastoja usled evidentiranog otkaza), [5].zbog same pojave i duine trajanja zastoja usled evidentiranog otkaza), [5]. Trokovi u okviru radnog vijeka parne turbine predstavljeni su ukupnim trokovima nastalim tokom njegovog vijeka trajanja, slika 2. Njihov nastanak je jo u fazi projektovanja i razrade projektneNjihov nastanak je jo u fazi projektovanja i razrade projektne dokumentacije, da bi intenzivnije rasli pri samom izvoenju. U toku korienja i prateeg odravanja imaju umjereniji rast, a zavravaju se isklj i anjem parne t rbine i procesa rada i njego im klanjanjemiskljuivanjem parne turbine iz procesa rada i njegovim uklanjanjem sa mikrolokacije, uz pratee saniranje ivotne sredine. Trokovi zavise i od intervala odravanja, odnosno od nivoa pouzdanosti parne turbine u cjelini i usko su povezani sa moguim rizicima.

y Ukoliko se intervali izmeu pojedinih intervencija odravanja na parnoj turbini poveavaju, direktni trokovi odravanja opadaju, uz porast rizika od iznenadnih otkaza (indirektni trokovi odravanja), slika 3. Treba napomenuti da u energetsko-procesnoj tehnici, intervali zavise i od

kih d d t ih htj k ji i di kt j i d jnekih dodatnih zahtjeva koji nisu u direktnoj vezi sa odravanjem parne turbine (rad hijerarhijski nadreenog sistema, osiguranje proizvodnje u eljenom razdoblju, izbjegavanje remontnih radova tokom zime, turistika sezona i dr )sezona i dr.)

3. PRODUENJE RADNOG VIJEKA TURBINSKIH POSTROJENJA

Produenje radnog vijeka (revitalizacija) postrojenja parne turbine realizuje se najee paralelno sa rekonstrukcijom i modernizacijom ostalih postrojenja na elektrani, uz povienje stepena korisnosti i nivoa pouzdanosti, kao i poveanje snage termoenergetskim postrojenjima. Pri tome, revitalizacija, rekonstrukcija i modernizacija na termoenergetskim postrojenjima su u veini sluajeva meusobno usko povezane i najee se izvode istovremeno.

Sam proces planiranja i sprovoenja procesa revitalizacije i same eksploatacije postrojenja u okviru vieg hijerarhijskog sistema (EES), realizuje se sa ciljem d i j i k i k i i d ij d fi i j idostizanja visokog nivoa pogonske sigurnosti, to podrazumijeva definisanje i otkrivanje moguih izvora nepouzdanosti, uz definisanje mjera za otklanjanje i ublaavanje njihovih efekata, a kao kriterijum koristi se najee ekonomski k it ij R k t k ij t t k t j j j ij j ( ij jkriterijum. Rekonstrukcijom se termoenergetsko postrojenje znaajno mijenja (mijenja se toplotna ema, vre promjena funkcije rada (npr. kondenzaciona termoelektrana se mijenja u termoelektranu-toplanu, uvodi tehnoloko regulisano oduzimanje i sl.), kao i promjene proistekle iz neizbjene modernizacije termoenergetskog postrojenjapromjene proistekle iz neizbjene modernizacije termoenergetskog postrojenja (poveanje tehniko-ekonomske efektivnosti proizvodnje, poboljanje eksploatacionih karakteristika, povienje SKD pojedinih postrojenja i sistema u cjelini, povienje pouzdanosti i sigurnosti u eksploataciji itd ) [5]pouzdanosti i sigurnosti u eksploataciji, itd.), [5]

3 1 Metodologija ispitivanja i odreivanja preostalog radnog vijeka3.1. Metodologija ispitivanja i odreivanja preostalog radnog vijeka konstruktivnih dijelova turbinskog postrojenja

U stohastinim ponaanjima sloenih tehnikih sistema sa velikimbrojem sklopova, podsklopova i njihovih komponenti, kakav je sistemparne turbine budue stanje nije odreeno samo poetnim stanjem iparne turbine, budue stanje nije odreeno samo poetnim stanjem inainom upravljanja. Zbog toga metode za procjenu optimalnepouzdanosti na bazi ekonomskog kriterijuma, dobijaju svoju ulogu uprocesima projektovanja i planiranja izrade, korienja i odravanjasistema, kao i njegovih dijelova. Takoe, primjena metoda teorijevjerovatnoe i matematike statistike na bazi istorije podataka ovjerovatnoe i matematike statistike na bazi istorije podataka ootkazima, veoma je znaajna za donoenje trajnih odluka u sistemuodravanja, to daje mogunost pravovremenih djelovanja, uz

d k i j k d jadekvatno sniavanje trokova odravanja.

Zamor materijala nastao usljed postojanja visoke temperature i pritiska u tokuZamor materijala, nastao usljed postojanja visoke temperature i pritiska u tokudueg vremenskog perioda (zamor tokom vremena), osnovni su uzrok istekuradnog vijeka konstruktivnih dijelova turbinskog postrojenja. Svakako, pri tome

j lj i k lj di jih i j ij t j j jihzamor se javlja i kao posljedica njihovog irenja za vrijeme trajanja njihovogpogona (zamor u promjeni irenja). Stacionarna optereenja od pritiska pare,stacionarne temperaturne razlike, stacionarna spoljanja optereenja,egzistiranje centrifugalne sile i apsolutne temperature tokom pogona - elementisu zamora usljed vremena (vremensko uee).

S druge strane, termika optereenja (posebno u nestacionarnim reimimarada: pokretanje, zaustavlojanje, promjena snage), uz uee skokovitogoptereenja parnim pritiskom, predstavljaju tzv. promjenljivo uee. Konanioptereenja parnim pritiskom, predstavljaju tzv. promjenljivo uee. Konanistepen zamora (iscrpljenosti) dobija se prema hipotezi linearnog superponiranjaoteenja prema proirenom pravilu Palmgrena i Minera.

Da bi rad parnih turbina sa pripadajuom opremom bio uspjean,neophodno je da se njene vitalne komponente odlikuju velikompouzdanou u radu. Polazei od zajednikog baznog dijagrama za sveelemente termoelektrane za fazu prikupljanja sistematizacije i obradeelemente termoelektrane za fazu prikupljanja, sistematizacije i obradepojedinih podataka i podataka o ranijoj istoriji postrojenja (Faza I) i fazeocjene integriteta i dalje eksploatacione upotrebljivosti (Faza III),definie se program ispitivanja za podsistem turbinskog postrojenjaiz Faze I. Slijedi obrada i analiza podataka, kao i korelacija sa podacimai f k j d i i bi k j j li iiz faze I, koja determinie Fazu II za turbinsko postrojenje, razliitu uodnosu na kotlovsko postrojenje u sklopu energetskog blokatermoelektrane slika 4 Postoje i eme procjene preostalog radnog vijekatermoelektrane, slika 4. Postoje i eme procjene preostalog radnog vijekaprema preporukama proizvoaa (KWU - Mlheim, LMZ, ABB,SIEMENS i sl.). Da bi se obezbijedila zahtijevana pouzdanost u raduparnih turbina i izbjegli mogui zastoji zbog otkaza pojedinih njenihkomponenti, neophodno je sprovoenje odreenih poslova odravanja( i ij i i) i j j ij l d d k(revizije i remonti) i praenje ponaanja materijala odnosno nadzor u tokurada turbine.

ySloenost problema ocjene preostalog radnog vijeka esto se ilustruje kroz davanjepregleda uzroka razaranja i lomova konstrukcijskih dijelova parne turbine, tabela1. Pri tome se osnovni pristup proraunu ne mijenja. Doputeni napon se odreuje maosnovu mjerodavne karakteristike materijala i stepena sigurnosti.

yTreba istai da turbine novije konstrukcije imaju ugraeneposebne sisteme koje onemoguuju nekontrolisani start i neeljenepromjene snage. Takoe, u fazi konstruisanja je ve izvrenovrednovanje oekivanog broja startovanja sa projekcijom ponaanjavrednovanje oekivanog broja startovanja, sa projekcijom ponaanjamaterijala u prvih 100000 h, odnosno 200000 h rada.

3 2 j ij ( i i ij ) ij i3.2. Produenje radnog vijeka (revitalizacija), rekonstrukcija imodernizacija parno turbinskog postrojenja

yPouzdanost, kao vjerovatnoa da e sistem ispuniti zahtjevanufunkciju u odreenim vremenskom periodu nakon revitalizacije i

d d i l i i j ti i bit f ktpod odreenim uslovima, ima svoja etiri bitna faktora:vjerovatnou, zahtjevanu funkciju, vremenske periode i radneuslove. Smanjenje sigurnosti i pouzdanosti pogona energetskih objekataj j g p p g g jusljed eksploatacije, kroz proces njihovog neminovnog starenja, a kojeprati postepeno pogoranje radnih karakteristika, zahtjeva da se oni poisteku njihovog vijeka upotrebe zaustave ili revitalizuju [3 6]isteku njihovog vijeka upotrebe zaustave ili revitalizuju, [3-6].

yKao primjer moguih radova na revitalizaciji i rekonstrukciji parneturbine data je modernizacija turbine snage 125 MW instalisane u TEPlomin I, instalisane 1969. godine.

yTurbinu je proizvela poljska kompanija ZAMECH (niski pritisak) iJugoturbina Karlovac (visoki i srednji pritisak), a po licenci engleskek ij A i t d El t i l I d t AEIkompanije Associated Electrical Industry - AEI.

yTurbina je tokom eksploatacije imala dosta problema, zbog kojih jej p j p , g j jdolazilo do veeg broja neplaniranih zastoja, smanjenja raspoloivosti iproduenja planiranih remontnih radova.

y U opem sluaju, pri traenju neispravnosti razlikuje se test dijagnostika(karakterie se mogunou davanja specijalnih dejstava) i funkcionalna dijagnostika (slui za provjeru radne sposobnosti sastavnih dijelova sistema u procesu njihovog rada). Metode mjerenja pri utvrivanju p j g ) j j p jtehnikog stanja sistema, koje predstavljaju skup posebnih postupaka pri kojima se definiu odnosi nekih izmjerenih veliina, mogu biti apsolutne (trenutno oitavanje apsolutne vrijednosti mjerene veliine) iapsolutne (trenutno oitavanje apsolutne vrijednosti mjerene veliine) i (odreivanje odnosa mjerene i unaprijed definisane neke druge relativne veliine) metode mjerenja, direktne (direktno oitavanje mjerene

li i ) i d k ( k ili k d d i j jveliine) i indirektne (raunsko ili neko drugo odreivanje mjerene veliine na bazi oitane vrijednosti mjerenja) metode mjerenja,kontaktne (mjerni instrumenti u direktnom kontaktu sa mjerenom ( j jsredinom) i beskontaktne (bez fizikog dodira mjernog instrumenta sa mjerenom sredinom) metode mjerenja, ili diferencijalne (kod kojih se odreene veliine mjere posebno a zakljuak o traenoj mjeri se donosiodreene veliine mjere posebno, a zakljuak o traenoj mjeri se donosi na osnovu veeg broja rezultata mjerenja) i kompleksne (sa istovremenim oitavanjem podataka o vie parametara) metode

j jmjerenja.

2.3. 2.3. Definisanje zakonitosti nastanka otkaza parnih Definisanje zakonitosti nastanka otkaza parnih turbinaturbina

y Otkaz sistema parne turbine se definie kao prestanaky Otkaz sistema parne turbine se definie kao prestanakmogunosti nekog elementa turbine ili turbine u cjelini davri funkcije za koje je projektovan. Smanjenje ili gubljenjeradne sposobnosti tehnikog sistema tokom eksploatacijeposljedica je dejstva razliitih faktora (ugraenih, sluajnih ili

kih) k ji ij j j t t i tvremenskih), koji mijenjaju poetne parametre sistema,izazivajui pri tome i razliiti nivo oteenja

y Determinisanje matematikih modela obavlja se poj j pdeterministikoj i stohastikoj metodi.

y Uzroci otkaza i havarija parnih turbina se najee dijele u trigrupe: sistemski (ugraeni), sluajni i monotono djelujui ilivremenski uzroci otkaza.

y U poetnom periodu rada parne turbine obino se javljajusistemski ili ugraeni otkazi sistema, koji, pored ostalog, mogubiti: pogreno projektovanje (loa konstrukcija sa greakama ubiti: pogreno projektovanje (loa konstrukcija sa greakama ukonstrukciji, greke kao posljedica pogrenog izbora materijala isl.), projektna pouzdanost, pojava projektnih napona, greke us .), p oje t a pou da ost, pojava p oje t apo a, g e e uizradi, greke nastale u montai, greke kao posljedicapodeavanja, termika obrada i zaostala termika naprezanja,propusti tehnike kontrole (nedovoljna kontrola i ispitivanje) idr.

y Rezultati mnogobrojnih istraivanja i analize oteenja naturbinama koje se nalaze u eksploataciji pokazali su podlonosteem oteivanju i otkazivanju (sa veom vjerovatnoom)eem oteivanju i otkazivanju (sa veom vjerovatnoom)nekih dijelova turbine, dok je za druge elemete ta vjerovatnoaveoma mala (klasifikacija oteenja dijelova premaveo a a a ( as ac ja o ee ja d je ova p e akategorijama vjerovatnoe njihovog nastanka: oteenja savelikom vjerovatnoom nastanka, zatim oteenja sa srednjomvjerovatnoom nastanka i oteenja sa malom vjerovatnoomnastanka)P h d k i ij j l i i l i iy Prethodna kategorizacija je uslovnog tipa i moe posluitiosoblju samo kao preliminarna procjena za nabavku novihrezervnih dijelova i preduslov za definisanje pozicija na koje jerezervnih dijelova i preduslov za definisanje pozicija na koje jepotrebno obratiti veu panju prilikom njihovog rada

3.MJERE ZA SMANJENJE HAVARIJA I 3.MJERE ZA SMANJENJE HAVARIJA I POVEANJE POUZDANOSTI RADA PARNIH POVEANJE POUZDANOSTI RADA PARNIH TURBINATURBINA

y Za smanjenje neplaniranih zastoja, spreavanje havarija ipoveanje pouzdanosti u radu parne turbine neophodna jestriktna primjena propisa za osiguranje kvaliteta tokomivotnog vijeka parne turbine, poev od etape pripreme iprojektovanja pa sve do kraja eksploatacije i njenogprojektovanja pa sve do kraja eksploatacije i njenogpovlaenja iz pogona.

y Tokom perioda eksploatacije neizbjena je degradacija stanjaTokom perioda eksploatacije neizbjena je degradacija stanjakako elemenata tako i turbine u cjelini.

4. GARANTNA I NORMATIVNA ISPITIVANJA TURBINSKIH 4. GARANTNA I NORMATIVNA ISPITIVANJA TURBINSKIH POSTROJENJAPOSTROJENJA

ySvaka primopredaja kako novoizgraenih tako i revitalizovanihturbinskih postrojenja zahtijeva sprovoenje odreenih garantnihispitivanja, s ciljem utvrivanja stvarnih vrijednosti pogonskihparametara i dobijenih poboljanja u sluaju revitalizacije imodernizacije parne turbine i njene pratee opreme. Takoe,ode ac je pa e tu b e je e p atee op e e. a oe,povremeno se obavljaju standardom propisana normativna mjerenja,koja predstavljaju sastavni dio nadzora nad parnom turbinom upogonu s ciljem utvrivanja vrijednosti njihovog stepena korisnostipogonu, s ciljem utvrivanja vrijednosti njihovog stepena korisnosti(polazni podatak za normative u eksploataciji). Obavljena ispitivanjaponekad mogu biti i posljedica dobijenih naloga i instrukcija od stranetermoenergetske inspekcije prilikom oba ljanja njiho ih redo nih itermoenergetske inspekcije, prilikom obavljanja njihovih redovnih ivanrednih kontrolnih pregleda.

Garantna i normativna ispitivanja na postrojenjima parnih turbinadefinisana su odgovarajuim standardima (DIN 1943, GOST 18322-78 pravilnici i uputstva i dr ) kojim se blie definiu pogonski i78, pravilnici i uputstva i dr.), kojim se blie definiu pogonski idrugi uslovi pod kojima se vre ispitivanja, kao i mjere i postupcidati za svaku od faza ispitivanja. Izvoenje normativnih ispitivanjai i di k kima periodian karakter.

Rezultati koji se dobijaju ovim ispitivanjima omoguavajuformiranje slike o stvarnom tehnikom stanju postrojenja prijeperiodikih remonata, ime se stvaraju neophodni preduslovi zato pouzdanije planiranje potrebnih remontnih zahvata. Up j p j psluaju ako se ova ispitivanja obavljaju i nakon remonta, dobijeninjihovi rezultati predstavljae osnovu za ocjenu kvaliteta izvrenihremontnih radova i procjenu ekonominosti pogona u narednomremontnih radova i procjenu ekonominosti pogona u narednomperiodu (najee do novog kapitalnog remonta).

5. ZAKLJUAK5. ZAKLJUAK

Eksploatacija i odravanje parnih turbina direktno je u funkciji nainadefinisanja i ostvarivanja eljene efektivnosti (pouzdanosti,gotovosti i pogodnosti odravanja), kako na nivou njihovoggotovosti i pogodnosti odravanja), kako na nivou njihovogprojektovanja tako i u toku same njihove eksploatacije.Remontne aktivnosti, koje se sprovode u okviru sistema parneturbine zasnivaju se na instrukcijama njihovog proizvoa uzturbine zasnivaju se na instrukcijama njihovog proizvoa, uzprimjenu pratee savremene dijagnostike i kontrolne opreme, kaoi osoblja posebno obuenog za izvoenje sloenih operacija

ilik d t i t j di ih t bi kih kl iprilikom demontae i montae pojedinih turbinskih sklopova injihovih dijelova.

Proces revitalizacije (period nakon isteka osnovnog radnog vijeka)Proces revitalizacije (period nakon isteka osnovnog radnog vijeka)odnosno produenje radnog vijeka za dodatnih 15 do 20 godinauglavnom prati modernizaciju i rekonstrukciju tehnikog sistema, uzpoboljanje njegove efikasnosti i poboljanje nivoa ekolokepoboljanje njegove efikasnosti i poboljanje nivoa ekolokeprihvatljivosti. Po obavljenoj revitalizaciji, kod primopredaje (slino kao ikod novoizgraenih postrojenja) neophodno je sprovesti odreena

i i i j ilj i j ih ij d i kihgarantna ispitivanja, s ciljem utvrivanja stvarnih vrijednosti pogonskihparametara i dobijenih poboljanja u sluaju revitalizacije i modernizacijeparne turbine i njene pratee opreme. Na ovaj nain se indirektno dolazido zakljuka o kvalitetu izvrenih radova ugovorenog posla sa aspektadostizanja potrebnih radnih performansi parne turbine.

Povremeno se obavljaju standardom propisana normativnamjerenja, koja predstavljaju sastavni dio nadzora nad parnom turbinom upogonu s ciljem utvrivanja vrijednosti njihovog stepena korisnostipogonu, s ciljem utvrivanja vrijednosti njihovog stepena korisnosti(polazni podatak za normative u eksploataciji).

Hvala na panji!