See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.net/publication/281464058

E drejta Kontraktore Biznesore

Book · January 2015

CITATION

1READS

3,242

1 author:

Some of the authors of this publication are also working on these related projects:

Innovative ways of Bridging Education, Research & Business for a stronger, competitive economy View project

Libra universitarë View project

Armand Krasniqi

University of Prishtina

82 PUBLICATIONS   16 CITATIONS   

SEE PROFILE

All content following this page was uploaded by Armand Krasniqi on 04 September 2015.

The user has requested enhancement of the downloaded file.

2

Prof. Dr. Armand KRASNIQI

Armand Krasniqi

E DREJTA KONTRAKTORE

BIZNESORE

Të gjitha të drejtat janë të rezervuara © autori Ndalohet çdo prodhim, riprodhim, shitje, rishitje, shpërndarje, kopjim, fotokopjim,

përkthim, përshtatje, huapërdorje, transmetim, regjistrim, ruajtje, depozitim, përdorje për /ose çdo formë tjetër të qarkullimit tregtar, si dhe çdo veprim censues me çfarëdo lloj mjeti apo forme pa lejen përkatëse me shkrim të zotëruesit të të drejtave të autorit

Botimi i parë, 2015

3

E DREJTA KONTRAKTORE BIZNESORE

E DREJTA KONTRAKTORE BIZNESORE Autori: Prof. dr. Armand Krasniqi

Recensentë: Prof. dr. Hajredin Kuçi Prof. dr. Sefer Međedoviċ

Botues: Center for Science, Academic Research and Arts Qendra për Shkencë, Kërkime akademike dhe Arte

Për botuesin: Msc. Driton Idrizi

Përpunimi teknik: Adnan Lataj

Dizajni i kopertinave: Endrit Krasniqi

Viti i botimit: 2015

Tirazhi: 500 ekzemplarë

Shtypi: Shtypshkronja Dukagjini Pejë

ISBN: Center for Science, Academic Research and Arts Qendra për Shkencë, Kërkime Akademike dhe Arte, në bazë të vendimit me Ref. nr. Xxxxxx të datës 01.09.2014, lejojë botimin e këtij teksti universitar

4

Prof. Dr. Armand KRASNIQI

Përmbajtja

Parathënie ......................................................................................................................... 12

KAPITULLI I ............................................................................................................................... 15

I. NË PËRGJITHËSI PËR TË DREJTËN BIZNESORE KONTRAKTORE ...................... 15 1. Hyrje ......................................................................................................................................... 15 2. E drejta dhe biznesi ............................................................................................................ 16 3. Lënda e drejta biznesore kontraktore ....................................................................... 18 3. Burimet e të drejtës biznesore kontraktore............................................................ 20

3.1. Ligji për Marrëdhëniet e Detyrimeve (LMD) .......................................... 20 3.2. Doket (Zakonet) ....................................................................................... 20 3.3. Doket biznesore – burim i së drejtës biznesore kontraktore ..................... 20 3.4. Uzansat ..................................................................................................... 21 3.5. Kushtet e përgjithshme të biznesit ............................................................ 22 3.6. Termat dhe klauzolat biznesore kontraktore ............................................ 23 3.7. Praktika gjyqësore dhe e arbitrazhit ......................................................... 24 3.8. Precedentët ............................................................................................... 24 3.9. Kontrata tip............................................................................................... 25 3.10. Kontratat shtetërore ................................................................................ 27

4. Parimet themelore të së drejtës biznesore kontraktore ................................... 28 5. Terminologjia e kontratës ............................................................................................... 29

II. SUBJEKTET NË TË DREJTËN BIZNESORE KONTRAKTORE .................................. 31 1. Personi fizik ........................................................................................................................... 31

1.1. Zotësia juridike e personit fizik ................................................................ 32 1.2. Zotësia për të vepruar ............................................................................... 32 1.3. Zotësia deliktore ....................................................................................... 34 1.4. Shuarja e zotësisë për të vepruar .............................................................. 34

2. Atributet e personit fizik.................................................................................................. 35 3. Personi juridik ...................................................................................................................... 36

3.1. Zotësia juridike e personit juridik ............................................................ 37 3.2. Zotësia juridike për të vepruar e personit juridik ..................................... 37 3.3. Zotësia deliktore e personit juridik ........................................................... 38 3.4. Shuarja e personi juridik .......................................................................... 38

4. Atributet e personave juridikë ...................................................................................... 39 5. Shuarja e personit juridik ................................................................................................ 39

III. KUPTIMI, KARAKTERISTIKAT DHE RËNDËSIA E KONTRATËS ...................... 41 IV. LIDHJA E KONTRATËS ......................................................................................................... 42

1. Deklarimi i vullnetit ........................................................................................................... 42 1.1. Oferta ....................................................................................................... 42 1.2. Pranimi i ofertës ....................................................................................... 44 1.3. Momenti i lidhjes së kontratës.................................................................. 45 1.4. Parakontrata (kontrata paraprake) ............................................................ 46

2. Objekti (lënda) i kontratës .............................................................................................. 46 3. Baza e kontratës (kauza) ................................................................................................. 47 4. Zotësia juridike dhe aftësia punuese të palëve kontrktore .............................. 48 5. Të metat (mangësitë) e vullnetit .................................................................................. 48 6. Forma e kontratës............................................................................................................... 49

5

E DREJTA KONTRAKTORE BIZNESORE

7. Përforcimi i kontratës ...................................................................................................... 49 7.1. Kapari ...................................................................................................... 50 6.2. Gjoba e kontraktuar .................................................................................. 51 6.3. Heqja dorë nga kontrata ........................................................................... 52

8. Motivet për lidhjen e kontratës .................................................................................... 53 V. KONTRATAT E NDALUARA................................................................................................. 55

1. Nocioni i kontratave të ndaluara ................................................................................. 55 2. Rastet e kontratave të ndaluara ................................................................................... 55 3. Pasojat juridike të kontratave të ndaluara .............................................................. 56 4. Pavlefshmëria absolute e punëve juridike (Nuliteti) ......................................... 56

4.1. Shkaqet që dërgojnë në pavlefshmërinë absolute të punëve juridike ....... 57 4.2. Pasojat juridike të punëve absolutisht të pavlefshme ............................... 57 4.3. Konversioni .............................................................................................. 57

5. Punët juridike të rrëzueshme (relativisht të pavlefshme) ............................... 58 5.1. Anulimi i kontratës .................................................................................. 58 5.2 Shkaqet që dërgojnë në rrëzueshmërinë e punëve juridike ....................... 59 5.3. Konvalidimi i punëve juridike ................................................................. 59

6. Kontratat me Fajde ............................................................................................................ 59 6.1. Nocioni i Kontratave me Fajde ................................................................ 59 6.2. Të drejtat e palës së dëmtuar .................................................................... 60

VI. TIPOLOGJIA E KONTRATAVE ........................................................................................... 61 1. Kuptimi ................................................................................................................................... 61

1.1. Kontratat me emër (të nominuara) dhe pa emër (jo të nominuara) ......... 61 1.2. Kontratat formale dhe joformale .............................................................. 62 1.3. Kontratat konsensuale dhe reale .............................................................. 62 1.4. Kontratat njëanshme detyruese dhe kontrata të dyanshme detyruese ..... 62 1.5. Kontrata me shpërblim dhe kontrata pa shpërblim .................................. 63 1.6. Kontrata komutative e kontrata aleatore .................................................. 63 1.7. Kontratat me përmbushje të menjëhershme dhe kontrata me përmbushje të

vazhdueshme të detyrimeve ............................................................................ 64 1.8. Kontratat me përmbajtje të caktuar, kontratat me aderim, kontratat

kolektive, kontratat individuale, kontrata e përgjithshme dhe kontrata speciale

........................................................................................................................ 64 1.9. Kontrata të thjeshta (të rëndomta) dhe të përbëra (të përziera). .............. 65 1.10. Parakontrata (preliminare) dhe kontrata kryesore................................. 66 1.11. Kontratat e pavarura dhe kontratat aksesore ........................................ 66 1.12. Kontratat intuita personae dhe jo intuita personae ................................ 66 1.13. Kontratat kauzle dhe kontrata abstrakte. ................................................ 67 1.14. Kontratat juridike - civile, juridike - bizensore dhe juridike -

konsumuese ..................................................................................................... 67 1. 16. Kontratat me përmbajtje të caktuar dhe kontrata të adezionit .............. 68

VII. ROLI DHE RËNDËSIA E KONTRATAVE TË ADEZIONIT ...................................... 69 1.2. Qëndrimet për natyrën juridike të kontratës së adezionit ......................... 70 1.3. Rëndësia e kontratave të adezionit – tip për konsumatorët ...................... 71

VIII. KONTRATAT E DYANSHME DETYRUESE ................................................................ 72 1. Prishja e kontratës për shkak të mospërmbushje ............................................... 73

6

Prof. Dr. Armand KRASNIQI

2. Prishja ose ndryshimi i kontratës për shkak të rrethanave të ndryshuara .......................................................................................................................................................... 74

IX. SHUARJA E KONTRATAVE .................................................................................................. 76 1. Shuarja e kontratës me marrëveshjen e palëve .................................................... 76

2.1. Nocioni i shuarjes së kontratës me marrëveshjen e palëve kontraktuese . 76 2.2. Efektet juridike të shuarjes së kontratës me marrëveshjen e palëve ......... 77

3. Shuarja e kontratës kur zhduket lënda e sajë ........................................................ 77 3.1. Nocioni dhe Kushtet ................................................................................. 77 3.2. Kushtet shuarjes së kontratës ................................................................... 77

4. Shuarja e kontratës me vdekjen e palës kontraktuese dhe konfusioni ...... 78 5. Anulimi i kontratës si formë e shuarjes së saj ........................................................ 78 6. Shuarja e kontratës për shkak të mospërmbushjes ............................................ 79

6.1. Nocioni i zgjidhjes së kontratës për shkak të mosekzekutimit ................. 79 6.2. Kushtet për zgjidhjen e kontratës për shkak të mosekzekutimit ............... 79

7. Mënyra tjera të shuarjes së kontratës ....................................................................... 80 7.1. Kompensimi ............................................................................................. 80 7.2. Falja e borxhit .......................................................................................... 81 7.3. Skadimi i kohës dhe dorëheqja ................................................................. 81 7.4. Konfondimi (confusio) ............................................................................. 81 7.5. Përtëritja (Novacioni) ............................................................................... 82

KAPITULLI II ............................................................................................................................. 83

I. KONTRATAT TIPIKE BIZNESORE ...................................................................................... 83 1. Kontratat në biznes - kuptimi ........................................................................................ 83 2. Karakteristikat themelore të kontratës në biznes................................................ 84 3. Kontrata për shitje në biznes ......................................................................................... 85

3.1. Kuptimi dhe vetitë .................................................................................... 85 3.2. Karakteristikat juridike ............................................................................. 85 3.3. Elemente themelore të kontratës ............................................................. 86 3.4. Në përgjithësi për mallin .......................................................................... 86

3.4.1. Rreziku i dëmtimit apo shkatërrimit të mallit ................................... 87 3.5. Çmimi ....................................................................................................... 88 3.6. Detyrimet e shitësit .................................................................................. 89

3.6.1. Dorëzimi i mallit blerësit .................................................................. 89 3.6.1.1. Mënyra e dorëzimit ........................................................................ 89 3.6.1.2. Vendi i dorëzimit ........................................................................... 90 3.6.1.3. Afati i dorëzimit (koha) ................................................................. 91

3.6.2. Përgjegjësia për të metat ....................................................................... 92 3.6.2.1. Përgjegjësia e shitësit për të metat materiale ................................. 92 3.6.2.2. Garancia për funksionimin e rregullt të mallit (sendit) .................. 95 3.5.2.3. Përgjegjësia për të metat juridike (mbrojtja nga evikcioni) .......... 96

3.7. Detyrimet e blerësit .................................................................................. 97 3.7.1. Pagesa e çmimit ............................................................................... 97 3.7.2. Pranimi i sendit ................................................................................. 98

4. Modalitetet e kontratës për shitjen ............................................................................. 99 4.1. Kontratat e shitjes sipas modelit apo mostrës ........................................... 99 4.2. Shitja me qëllim të mbulimit .................................................................. 100

7

E DREJTA KONTRAKTORE BIZNESORE

4.3. Blerja me qëllim të mbulimit ................................................................. 101 4.4. Shitja me ruajtjen e pronësisë ................................................................ 102 4.5. Shitja me specifikim .............................................................................. 103 4.6. Blerja e mallit (për provë) me të drejtë kthimi ....................................... 103

5. Kontrata për këmbimin (Permutatio) ..................................................................... 104 6. Kontrata për huan (Mutum) ........................................................................................ 105

6.1. Kuptimi dhe elementet e kontratës mbi huan ......................................... 105 6.2 . Detyrimet e huadhënësit........................................................................ 107

6.2.1. Dorëzimi i sendeve të premtuara .................................................... 107 6.2.2. Përgjegjësia për të metat ................................................................. 107

6.3. Detyrimet e huamarrësit ......................................................................... 108 6.3.1. Kthimi i huas .................................................................................. 108 6.2.3. Shpërblimi për shfrytëzimin e huas ................................................ 109

7. Kontrata për qiranë ......................................................................................................... 109 7.1. Kuptimi dhe karakteristika ..................................................................... 109 7.2. Detyrimet e palëve kontraktuese ............................................................ 110 7.2.1. Detyrimet e qiradhënësit ..................................................................... 110 7.3. Detyrimet e qiramarrësit ........................................................................ 111 7.4. Nënqiraja ................................................................................................ 113

12. Kontrata për ndërtimin ............................................................................................... 114 12.1. Kuptimi i kontratës për ndërtimin dhe elementet thelbësore të saj ...... 114 12.2. Natyra juridike ..................................................................................... 115 12.3. Lidhja e kontratës ................................................................................. 116 12.4. Detyrimet e palëve kontraktuese .......................................................... 117

12.4.1. Detyrimet e kryerësit të punimeve ................................................ 117 12.4.1.1. Detyrimet administrative ........................................................... 117 12.4.1.2. Detyrimet e kontraktuara ........................................................... 117 12.4.3. Dorëzimi i objektit të ndërtuar investitorit (kërkuesit) ................. 121 12.4.4. Përgjegjësia e kryerësit të punimeve për dëmet ............................ 122 12.4.4.1. Përgjegjësia për të metat ............................................................ 122 12.4.4.2. Përgjegjësia e kryerësit të punimeve dhe projektuesit për

ndërtimin solid të objektit ......................................................................... 123 12.4.4.3. Përgjegjësia e investitorit dhe kryerësit të punimeve ................. 124

13. Kontrata për licencën ................................................................................................... 124 13.1. Kuptimi dhe karakteristikat e kontratës mbi licencën .......................... 124 13.2. Përmbajtja e kontratës për licencën ...................................................... 125 13.3. Detyrimet e palëve ............................................................................... 127

13.3.1. Detyrimet e dhënësit të licencës ................................................... 127 13.3.2. Detyrimet e zotëruesit të licencës ................................................. 127

14. Kontrata për veprën...................................................................................................... 128 14.1. Kuptimi ................................................................................................ 128 14.2. Natyra juridike e kontratës për veprën ................................................. 129 14.3. Të drejtat dhe detyrimet e palëve ......................................................... 130

14.3.1. Të drejtat dhe detyrimet e kryesit të punëve ................................. 130 14.3.1.1. Të drejtat .................................................................................... 130 14.3.1.2. Detyrimet ................................................................................... 130 14.3.2. Të drejtat dhe detyrimet e porositësit të punës ............................. 130 14.3.2.1. Të drejtat .................................................................................... 130

8

Prof. Dr. Armand KRASNIQI

14.3.2.2. Detyrimet ................................................................................... 131 14.4. Lidhja e kontratës për veprën me ankand ............................................. 131 14.5. Shuarja e kontratës ............................................................................... 131

15. Kontrata për sigurimin ............................................................................................... 131 14.1. Elementet e sigurimit ........................................................................... 133 14.2. Llojet kryesore të sigurimit .................................................................. 136 14.3. Detyrimet e palëve ............................................................................... 137

14.3.1. Detyrimet e personave të siguruar................................................. 137 14.3.2. Detyrimet e shoqërive të sigurimit ................................................ 138

15. Kontrata për koncesnionin ....................................................................................... 139 15.1 Lënda dhe dhënësi i koncesionit ........................................................... 140

KAPITULLI III ......................................................................................................................... 143

I. KONTRATAT BIZNESORE PËR OFRIMIN E SHËRBIMEVE ................................... 143 1. Kontrata për depozitën (Depositum) ...................................................................... 143

1.1. Kuptimi dhe karakteristikat .................................................................... 143 1.2. Detyrimet e palëve kontraktuese ............................................................ 144

2. Kontrata komisionarë .................................................................................................. 146 2.1. Kuptimi dhe karakteristikat e kontratës ................................................. 146 2.2. Llojet e kontratës komisionare ............................................................... 147 2.3. Paraqitja e pavarur e komisionarëve....................................................... 149

2.4.1. Zbatimi i urdhrit sipas udhëzimeve të dhëna .................................. 149 2.4.2. Kontraktimi i punëve me personat e tretë ....................................... 150 2.4.3. Ruajtja e interesit të komitentit ....................................................... 151 2.4.4. Njoftimi i komitentit me emrat e bashkëkontraktuesve .................. 151

2.4.5. Paraqitja e raportit dhe llogaridhënia .................................................. 152 2.5. Detyrat e komitentit ................................................................................ 152

2.5.1. Komisionarit duhet t'i mundësohet zbatimi i urdhrit ....................... 152 2.5.2. Pagesa e kompensimit (provizionit) ................................................ 153 2.5.3. Kompensimi i shpenzimeve të krijuara ........................................... 153 2.5.4. Sigurimi i kërkesave të komisionarit ndaj komitentit ..................... 154 2.5.5. Marrëdhëniet me personat e tretë .................................................... 155

3. Kontrata për përfaqësim tregtar (Agjentura) ...................................................... 156 3.1. Kuptimi dhe karakteristikat .................................................................... 156 3.2. Llojet e përfaqësimit tregtar ................................................................... 157

3.3. Detyrimet e palëve kontraktuese ........................................................ 158 3.3.1. Detyrimet e përfaqësuesit tregtar ........................................................ 158

3.3.1.1. Ekzekutimi i urdhëresës për përfaqësim ...................................... 158 3.3.1.2. Përkujdesja mbi interesat e urdhërdhënësit .................................. 158 3.3.1.3. Informimi për urdhërdhënësit ..................................................... 159 3.3.1.4. Ruajtja e sekretit biznesor ............................................................ 159 3.3.1.5. Kontabiliteti (ditari i përfaqësuesit) dhe lëshimi i konfirmimit ... 160 3.3.1.6. Llogaridhënia ndaj urdhërdhënësit ............................................... 160 3.3.1.7. Kthimi i gjërave të dhëna për përdorim ....................................... 161 3.3.2. Detyrimet e urdhërdhënësit (autorizimet e përfaqësuesit) .............. 161 3.3.2.1. Pagesa e kompensimeve (provizioneve) ...................................... 161 3.3.2.2. Kompensimi i shpenzimeve të veçanta ........................................ 162

9

E DREJTA KONTRAKTORE BIZNESORE

3.3.2.3. Dhënia e mundësisë për të kryer punën ...................................... 162 3.3.2.4. Informimi i përfaqësuesit ............................................................. 162

3.4. Shuarja e kontratës ................................................................................. 163 4. Kontrata për ndërmjetësimin ...................................................................................... 163

4.1. Kuptimi dhe karakteristikat .................................................................... 163 4.2. Ndarja (përkufizimi) .............................................................................. 164 4.3. Detyrimet e palëve kontraktuese ............................................................ 165

4.3.1. Detyrimet e ndërmjetësuesit ........................................................... 165 4.3.2. Detyrimet e urdhërdhënësit ............................................................. 165

5. Kontrata për deponimin (Magazinimin) ................................................................ 166 5.1. Kuptimi dhe karakteristikat .................................................................... 166 5.2. Llojet e depove ...................................................................................... 167 5.3. Detyrimet e palëve kontraktuese ............................................................ 167

5.3.1. Detyrimet e administratorit të depos ............................................... 167 5.3.1.1. Pranimi i mallit në depo ............................................................... 167 5.3.1.2. Ruajtja e mallit dhe kompensimi i dëmit ..................................... 168 5.3.1.3. Veprimi sipas urdhëresave të deponuesit ..................................... 169 5.3.1.4. Mbajtja e regjistrit të deponimit në depo ..................................... 169 5.3.1.5. Detyrimi i mundësimit të kontrollit të mallit ............................... 170 5.3.1.6. Dorëzimi i mallit deponuesit (deponuesi - depozituesi) .............. 170 5.3.2. Detyrimet e depozituesit ................................................................. 171 5.3.2.1. Dorëzimi i mallit për ruajtje dhe njoftimi për cilësitë e tij ........... 171 5.3.2.2. Tërheqja e mallit nga depoja ........................................................ 171 5.3.2.3. Pagesa e kompensimit për ruajtjen e mallit ................................. 172

6. Kontrata për shpeditimin (Dërgimin) ..................................................................... 173 6.1. Kuptimi dhe karakteristikat .................................................................... 173 6.2. Detyrimet e palëve kontraktuese ............................................................ 175

6.2.1. Detyrimet e shpedituesit ................................................................. 175 6.2.2. Detyrimet e urdhërdhënësit ............................................................. 177

7. Kontrata për kontrollin e mallit ................................................................................. 178 7.1. Vështrim i përgjithshëm ......................................................................... 178 7.2. Baza juridike për kontrollin e mallrave ................................................. 179 7.3. Kontrata për kontrollin ........................................................................... 179 7.4. Detyrimet e kontrolluesit ....................................................................... 180 7.5. Detyrimet e kërkuesit të kontrollit (porositësit) ..................................... 181 7.6. Përgjegjësia e kontrolluesit .................................................................... 182

8. Kontrata për menaxhimin ............................................................................................. 182 8.1. Kuptimi .................................................................................................. 182 8.2. Shkurt për shprehjet që përdorën në menaxhment ................................. 183 8.3. Elementet e kontratës ............................................................................. 184

8.3.1. Përmbajtja e kontratës për menaxhimin .......................................... 186 8.3.2. Lënda e kontratës ............................................................................ 186 8.3.3. Kohëzgjatja e kontratës................................................................... 187 8.3.4. Kompensimi menaxherial ............................................................... 187 8.3.5. Kompetencat menaxheriale dhe personeli ...................................... 187

8.4. Detyrimet e palëve kontraktuese ............................................................ 188 8.4.1. Përgjegjësia e palëve kontraktuese për kompensimin e dëmit ........ 188

8.5. Ndërprerja e kontratës ............................................................................ 189

10

Prof. Dr. Armand KRASNIQI

8.6. Përftimet sipas kontratës së menaxhimit ................................................ 189 9. Kontrata për angazhimin e kapaciteteve hoteliere - Alotmanin ................. 190

9.1. Kuptimi dhe lidhja e kontratës ............................................................... 190 9.2. Natyra juridike e kontratës ..................................................................... 191 9.3. Të drejtat dhe detyrimet e palëve ........................................................... 193

9.3.1. Detyrimet e agjencisë së udhëtimit ................................................. 194 9.3.1.1. Detyrimi i plotësimit të kapaciteteve të kontraktuara me mysafirë –

klientë ....................................................................................................... 194 9.3.1.2. Detyrimi i pagesës së çmimit për shërbimet e ofruara ................. 196 9.3.1.3. Detyrimi i dorëzimit të flet dërgesës turistike “rooming list” ...... 197 8.3.2. Detyrimet e hotelierit ...................................................................... 197 9.3.2.1. Detyrimi i hotelierit për vënie në dispozicion të kapaciteteve të

caktuara ..................................................................................................... 198 9.3.2.2. Detyrimi i hotelierit për ofrimin e shërbimeve të vendosjes,

ushqimit dhe shërbimeve tjera për klientët e dërguar nga agjencia e

udhëtimeve ................................................................................................ 198 9.3.2.3. Detyrimi i hotelierit për pagesën e provizionit ............................. 199

KAPITULLI IV ......................................................................................................................... 201

I. KONTRATAT BANKARE....................................................................................................... 201 1. Kontrata për kredinë ...................................................................................................... 201

1.1. Karakteristikat e kontratës për kredinë ................................................... 201 1.2. Përmbajtja e kontratës për kredinë ......................................................... 202 1.3. Llojet e kontratave të kredive ................................................................. 203 1.4. Disa tipare të llojeve të caktuara (forma) të kredive .............................. 204 1.4.1. Kreditë e investimeve ......................................................................... 204 1.4.2. Kreditë afatshkurta .............................................................................. 205 1.4.3. Kreditë konsumuese ............................................................................ 205 1.4.4. Kredia hipotekare ................................................................................ 206 1.4.5. Kreditë për mall ................................................................................... 206 1.4.6. Kredia nëpërmjet llogarisë rrjedhëse të qytetarit ................................. 206 1.4.7. Kreditë e akceptueshme ...................................................................... 206 1.4.8. Kreditë e rimbursueshme .................................................................... 207 1.4. 9. Kredia vinkulare ................................................................................. 207 1.4.10. Kredia revolving (rinovuar)............................................................... 207

2. Kontrata për llogarinë rrjedhëse bankare ............................................................ 207 3. Kontrata për deponimin e letrave me vlerë ......................................................... 208 4. Kontrata për kasafortën - sefin ................................................................................ 208

II. DISA PUNË BANKARE ME ELEMENTE KONTRAKTORE ..................................... 209 1. Esktonti ................................................................................................................................ 209 2. Lombardi ............................................................................................................................. 209 3. Rilombardi .......................................................................................................................... 210 4. Depozita bankare ............................................................................................................. 211

4. 1. Kuptimi dhe llojet e depozitës bankare ................................................. 211 4.1.1. Llojet e depozitave .......................................................................... 211

4.2. Detyrimet e bankës ................................................................................. 212 5. Garancia bankare ............................................................................................................. 213

11

E DREJTA KONTRAKTORE BIZNESORE

5.1. Elementet e garancisë bankare ............................................................... 214 5.2. Llojet e garancisë bankare...................................................................... 215

6. Akreditivi ............................................................................................................................. 216 7. Kontratat Spot, Forward, Swap dhe Futures ........................................................ 224

7.1. Llojet e kurseve të këmbimit .................................................................. 225 7.2. Llojet e kontratave për transaksione valutore ........................................ 225 7.1.1. Kontrata për transaksionin Spot .......................................................... 225 7.1.2. Kontrata për transaksionin Forward .................................................... 226 7.1.3. Kontrata për transaksion Swap ........................................................... 226 7.1.4. Kontrata për transaksion Futures ........................................................ 226

KAPITULLI V ........................................................................................................................... 229

I. KONTRATA JOTIPIKE NË TË DREJTËS BIZNESORE KONTRAKTORE ............ 229 1. Kontrata për lizingun ...................................................................................................... 229

11. Hyrje ....................................................................................................... 229 1.2. Kuptimi .................................................................................................. 230

2. Kontrata për franshizingun .......................................................................................... 232 3. Kontrata për Time Shering - un .................................................................................. 236 4. Kontrata për forfetingun ............................................................................................... 240

4.1. Karakteristikat kryesore të forfetingut ................................................... 240 5. Kontrata për faktoring ................................................................................................... 241 6. Kontrata për Know How - in ...................................................................................... 244 7. Kontrata për investime të përbashkëta - Jonit Venture ................................... 245 8. Kontrata për distributorin ............................................................................................ 246

8.1. Baza juridike e kontratës për distributorin ............................................ 246 8.2. Lidhja e kontratës ................................................................................... 247 8.3. Detyrimet e prodhuesit ........................................................................... 248 8.4. Detyrimet e distributorit ......................................................................... 248

9. Kontrata për Llonin ......................................................................................................... 249

KAPITULLI VI ......................................................................................................................... 253

I. KONTRATAT BIZNESORE PËR TRANSPORTIN E MALLRAVE ............................ 253 2. Kontrata për transportin e sendeve nëpërmjet hekurudhës ......................... 253

2.1. Kuptimi dhe karakteristikat .................................................................... 253 2.2. Llojet e kontratave ................................................................................. 254 2.3. Fletëngarkesa ......................................................................................... 255 2.4. Detyrimet e palëve kontraktuese ............................................................ 255

2.4.1. Detyrimet e transportuesit (hekurudhës) ......................................... 255 2.4.2. Detyrimet e dërguesit (autorizimet e transportuesit)....................... 259

2.5. Detyrimet e transportuesit sipas kontratës ............................................. 260 3. Kontrata për transportin rrugor të mallrave ............................................................. 262

3.1. Kuptimi dhe karakteristikat .................................................................... 262 3.2. Detyrimet e transportuesit ...................................................................... 263 3.3. Përgjegjësia e transportuesit sipas kontratës .......................................... 266 3.4. Detyrimet e paguesit dhe pranuesit ........................................................ 268

4. Kontrata për transportin e përzier të mallrave (të kombinuar) .................. 269 4.1. Kuptimi .................................................................................................. 269

12

Prof. Dr. Armand KRASNIQI

4.2. Natyra juridike ....................................................................................... 270 4.3. Ndarja (përkufizimi) ............................................................................... 271 4.4. Detyrimet themelore nga kontrata .......................................................... 272

II. KONTRATAT BIZNESORE PËR TRANSPORTIN E UDHËTARËVE .................... 275 1. Kontrata për organizimin e udhëtimit .................................................................... 275

1.1. Lidhja e kontratës ................................................................................... 275 1.2. Detyrimet e organizatorit të udhëtimeve ................................................ 277

1.2.1. Detyrimi i ofrimit të shërbimeve cilësore ....................................... 277 1.2.2. Detyrimi për përkujdesjen e të drejtave dhe interesave të udhëtarit .... 278

1.2.3. Detyrimi për dhënien e informacioneve (sqarimeve) ...................... 278 1.2.4. Detyrimi për ruajtjen e fshehtësisë ................................................ 279

1.3. Detyrimet e udhëtarit .............................................................................. 279 1.3.1. Detyrimi i pagesës së çmimit .......................................................... 279 1.3.2. Detyrimi i dhënies së të dhënave .................................................... 280 1.3.4. Detyrimi i plotësimit të kushteve të udhëtimit sipas dispozitave të

parapara ligjore dhe kontraktore ............................................................... 280 1.4. Heqja dorë nga kontrata ......................................................................... 280

2. Kontrata për ndërmjetësimin e udhëtimit ............................................................ 282 2.1. Detyrimet e ndërmjetësuesit të udhëtimit ............................................... 283

3. Kontrata për transportin e udhëtarëve .................................................................. 283 4. Kontrata për transportimin e udhëtarëve dhe bagazhit në komunikacionin ujorë (Ujëra të brendshëm) ............................................................................................. 285

4.1. Kuptimi i kontratës ................................................................................. 285 4.2. Të drejtat e udhëtarit për shkëputjen e kontratës .................................... 285

5. Kontrata për transportin e udhëtarëve në komunikacionin hekurudhorë

....................................................................................................................................................... 287 5.1. Kuptimi i kontratës ...................................................................................................... 287 6. Kontrata për transportin e udhëtarëve në komunikacionin ajrorë ............ 289 6.1. Kuptimi i kontratës ...................................................................................................... 289 7. Kontrata për transportin e udhëtarëve në komunikacionin rrugorë ........ 291

7.1. Përmbajtja e kontratës ............................................................................ 291 7.2. Të drejtat e udhëtarit të heq dorë nga kontrata ....................................... 292 Transportuesi në komunikacionin rrugorë është përgjegjës në raste kur për. 293

III. KONTRATAT ÇARTER ....................................................................................................... 295 1. Shfaqja dhe zhvillimi i çarterit ................................................................................... 295 2. Kontrata për çarter - in në komunikacionin ajror ............................................ 296 2. Kontrata për çarterin në komunikacionin detar (ujor) .................................. 298 3 . Kontrata për çarterin në komunikacionin rrugorë .......................................... 298

Literatura dhe burimet e shfrytëzuara dhe të konsultuara ........................................ 301

13

E DREJTA KONTRAKTORE BIZNESORE

14

Prof. Dr. Armand KRASNIQI

Parathënie

Të nderuar lexues

Përkushtimi për të shkruar një tekst universitar për një pedagog jo vetëm që është një nderë i veçantë por, para së gjithash, detyrë dhe barrë e madhe. Është detyrë e rëndë për faktin sepse libri jo vetëm që duhet të fitojë besimin e studentëve por duhet të përmbajë garanci akademike e shkencore që t'i ndihmojë ata në mënyrë që t'i njohin dhe zbatojnë sa më mirë e sa më thellë normat juridike dhe kontraktore në sferë e rregullimit të marrëdhënieve biznesore. Duke e pasur parasysh që një numër i studentëve të cilëve u dedikohet teksti nuk janë në profilin e juristit, realizimi i tij ka qenë angazhim jashtëzakonisht i vështirë. Pa dashur që tu ngarkojë me sfidat dhe vështirësitë, punën në këtë fushë e kam konsideruar si mision në mënyrë që studentëve dhe lexuesve të interesuar t'u ofrojë informacionet themelore për natyrën juridike të kontratës, elementeve të saj dhe mundësitë e mëdha që ofrojnë ato për rregulluar marrëdhëniet biznesore mbi bazën e vullnetit të palëve.

Teksti E Drejta Kontraktore Biznesore u vihet në dispozicion studentëve të fakulteteve të ekonomisë dhe të drejtësisë që janë përcaktuar për studime më të thelluara në sferën e rregullimit të marrëdhënieve të biznesit. Angazhimi për përpilimin e këtij teksti ka filluar që në kohën kur kam qenë pedagog në ish FSHAB të Universitetit të Prishtinës. Pjesa më e madhe e njësive, tani të rishikuara, riformuluara dhe të plotësuara, në forma të ndryshme janë trajtuar edhe në tekstet universitare siç janë E Drejta në Turizëm dhe Hotelieri (2004), E drejta biznesore (2014) dhe E drejta biznesore ndërkombëtare (2015).

Në përpilimin e tekstit, duke i pasur parasysh mundësitë modeste subjektive e objektive, jam udhëhequr nga disa parime. Fillimisht, parimi më thelbësor ka qenë zbatimi i doktrinës juridike dhe kornizës legjislative vendore në këtë sferë të së drejtës. Për shkak të dedikimit të tij, jam kujdesur që përmbajtjet e librit të mos jenë abstrakte dhe i njëjti të ketë mundësi përdorimi nga juristët, ekonomistët dhe të tjerë.

Për fund, jam i ndërgjegjshëm për përgjegjësinë morale, shkencore dhe pedagogjike për rëndësinë e trajtimit të çështjeve që janë përfshirë në këtë libër. Andaj, çdo vërejtje, sugjerim apo kritikë të sinqertë e konsideroj kontribut të çmueshëm në shqyrtimin e materies që në të ardhmen në mënyrë që të kemi një tekst më të mirë e më të kompletuar dhe për këtë ju falënderohem paraprakisht.

Në Pejë, shtator 2015. Prof. Dr. sc. Armand Krasniqi

15

E DREJTA KONTRAKTORE BIZNESORE

Literatura dhe burimet e shfrytëzuara dhe të konsultuara

1. A Guide for Business to The Electronic Commerce (EC Directive) Regulations 2002, Department of Trade and Industry, July 2002.

2. Alishani Dr. Alajdin "E drejta e detyrimeve - Pjesa e përgjithshme" Universiteti i Prishtinë - Fakulteti Juridik 1985

3. Alishani Dr. Alajdin "E drejta e detyrimeve - Pjesa e veçantë" Universiteti i Prishtinë - Fakulteti Juridik 1988

4. Alishani Dr. Alajdin "Modelte e kontratave të së drejtës detyrimore" Universiteti i Prishtinës - Fakulteti Juridik, 2006

5. Alishani Dr. Alajdin "Praktikim nga e drejta e detyrimeve" Prishtinë 1984 6. Aliu Dr. Aliu. " E drejta Civile" Universiteti i Prishtinës - Fakulteti Juridik

Prishtinë 2013 7. Aliu Dr. Aliu. "E drejta Sendore (Pronësia)" Universiteti i Prishtinës - Fakulteti

Juridik Prishtinë 2004 8. Aliu Dr. Avdulla "E drejta sendore" Universiteti i Prishtinës - Fakulteti Juridik

2014 9. Antonijeviq Dr. Zoran "E drejta Ekonomike" Universiteti i Prishtinës - Fakulteti

Juridik. 1979 10. Bagby John, „The Legal and Regulatory Environment of E-Business Law for the

Converging Economy“, South Western College Publishing, 2002 11. Beatty F. Jeff rey & Samuelson S. Susan "Introduction to Business Law" Third

Edition Boston University 2010 12. Beqiri Dr. Edmond "Interneti - komunikimet kompjuterike" Pejë 2002 13. Bilalli Dr. A & Kuçi Dr. H "E drejta ndërkombëtare private" Universiteti i

Prishtinës - Fakulteti Juridik 2009 14. Canaj E & Agaj S., E drejta dhe legjislacioni, Tiranë 2014 15. Verlag C.H. Beck, Muenchen, 1990. 16. Chen R.S., „Developing an XML Framework for an eletronic document delivery

system”, The Electronic Library, Volume 19, Number 2, (2002). 17. Chris Reed, John Angel, „Computer Law“, Oxford University Press (2003). 18. Christian Richard: „International Agency, Distribution and Licensing

Agreements”, Longman, London, 1986. 19. Christie A & Gare S " Statutes Internatiolan Property" Oxford University Press,

6th Editoon 2003 20. Dauti Dr. Nerxhivane "E drejta kontraktuese - Praktikum" Universiteti i

Prishtinës 2004 21. Dauti Dr. Nerxhivane. "E drejta e detyrimeve - pjesa e përgjithshme dhe e

veçantë" Universiteti i Prishtinës - Fakulteti Juridik 2004 22. Dauti Dr. Nerxhivane. "Kontratat" Universiteti i Prishtinës - Fakulteti Juridik

2012 23. David Bender, „Compjuter Law: Evidence and Procedure“, Mathew 24. David Oughton & John Lowry, „Consumer Law“, Balckstoun Press Limited,

Second edition, London 2000. 25. Dega Fatos "Pronësia intelektuale" Tiranë 2008 26. Dennis Swann, „The Economics of the Common Market”, Penguin Books, 1995

16

Prof. Dr. Armand KRASNIQI

27. Dervishi Dael "E drejta e sigurimeve" Tiranë 2010 28. Dickson K.W. Chiu, „A Three-layer Architecture fo E-Contract Enforcement in an

E-Service Environment”, IEEE, 2004. 29. Dragiševic Dr. Miomir, "Novi Ugovori u Međnarodnoj poslovnoj" Podgorica

2002 30. Fjalor terminologjik për Drejtësinë, Tiranë 2002 31. Gjata Dr. Rrustem "E drejta civile - Pjesa e përgjithshme" Tiranë 2010 32. Gjata Dr. Rrustem "E drejta civile, sendore dhe pronësia" Tiranë 2011 33. Gorenac Vilmi "Bazat e së drejtës tregtare, statusore dhe kontraktore" Prishtinë

2006 34. Eugene Allen Gilmore "The Relation of Law and Economics"Journal of Political

Economy Vol. 25, No. 1 (Jan., 1917), pp. 69-79, Published by: The University of Chicago Press Stable URL: http://www.jstor.org/stable/1823141

35. Henry Cheeseman, „Business Law: Legal, E-Commerce, Ethical and International Environments“, Prentice Hall, 2003

36. Henry Cheeseman, „Contemporary Business and E-Commerce Law: the Legal, Global, Digital and Ehical Environment“, Prentice Hall, 2002.

37. Hetemi Dr. J. Mehdi. "Disa tema aktuale të ekonomisë së tregut" Prishtinë 2005 38. Hetemi Dr. J. Mehdi. "E drejta me njohuritë themelore të së drejtës afariste"

Prishtinë 2006 39. Hetemi Dr. Mehdi., Mbrojtja e tregut nga konkurrenca jolojale" Prishtinë 2004 40. Ian Walden, Julia Hornie, „E-Commerce Law and Practice in Europe“, A

Publication of the ECLIP Network Woodhead Publishing, 2000 41. Ian Walden, Julia Hornie, „E-Commerce Law and Practice in Europe“, A

Publication of the ECLIP Network Woodhead Publishing, 2000 42. Internationales Privat-und Verfahrensrecht, Herausgegeben von JaymeErik/

Hausmann Reiner, Verlag C.H. Beck, Muenchen , 7- Aufl. 43. Jane P. Mallor etj "Business Law - The Ethical, Global, and E-Commerce

Environment" New York 2013 44. Jashari Dr. Adnan., "Subjektet e së drejtës afariste" Tetovë 2009 45. Kapor Dr. Predrag "Međunarodni komercijalni i finansijski ugpvori i poslovi"

Beograd 2007 46. Krasniqi Dr.A., E drejta Biznesore, Prishtinë / Kosovë 2014 47. Krasniqi Dr.A., E drejta Biznesore Ndërkombëtare, Prishtinë / Kosovë 2015 48. Kopar Dr. V, & Caric Dr. S, Ugovori robnog prometa, Privredna stampa Bg., 1976 49. Komentar i Ligjit për Marrëdhëniet e Detyrimeve Libri I., Ministria e Drejtësisë,

Prishtinë 2013 50. Koni M & Peçi I´"Fjalor ekonomik" Tiranë 1998 51. Legier Gerard "E drejta civile Detyrimet" Tiranë 2009 52. Maho Besnik "Fitimi i pronësisë mbi pasuritë e paluajtshme" Tiranë 2009 53. Mallor P, J & te tjerë "Business Law and Regulatory Environment" USA 1999 54. Malltezi Dr. Argita. "E drejta shqiptare e shoqërive tregtare" Tiranë 2011 55. Malltezi A, Rystemaj J. Peliniku L., Aspekte të së drejtës së biznesit në Shqipëri,

Tiranë 2013 56. Marson J. "Business Law" Oxford 2009 57. Medjedovic Dr.S. "Osnovi Prava Biznisa" Novi Pazar 2005 58. Medjedovic Dr.S. "Stvarno Pravo" Novi Pazar 2011

17

E DREJTA KONTRAKTORE BIZNESORE

59. Përmbledhëse legjislacioni për tregtarët dhe shoqëritë tregtare, Tiranë 2010 60. Piltz dr Burghard: „INCOTERMS 2000-ein Praxisueberblick“, Recht der

Internationalen wirtschaft (RIW) 7/2000. 61. Pravni Leksikon, Savremena Administracija - Beograd 1964 62. Rose Francis "Statutes on Contractort & Restitutiones" Oxford Universtity Pres,

12th Edition 2001 63. Semini (T) Mariana "E drejta e detyrimeve dhe e kontratave - Pjesa e posaçme"

Tiranë 2002 64. Semini (T) Mariana "E drejta e detyrimeve dhe e kontratave - Pjesa e

përgjithshme" Tiranë 2002 65. Smaka Dr. R. "E drejta biznesore" Prishtinë 2001 66. Smaka Dr. Riza "E drejta me të drejtën e shtetit dhe të drejtën biznesore"

Prishtinë 1998 67. Skakun Dr.M; Poslovno Pravo, Beograd 2000 68. Spasiċ Dr Ivanka "Ugovor o Leasingu" Beograd 1990 69. Spiro Oltion "E drejta e internetit @spekte të shkëmbimit elektronik" Tiranë

2013 70. Teubner, Legal Irritants: Good Faith in Brits Law or How Unifying Law Ends Up

in New Divergentes, 61(1998) Modern Law Review Trepte Peter, Regulating Procurement, Oxford University Press 2004

71. Vasili Jani "Kontratat civle jotipike" Tiranë 2009 72. Vermelle Georges "E drejta civile Kontratat e posaçme" Tiranë 2008 73. Vermelle Georges "Kontratat - Pjesa e Posaçme" Tiranë 2008 74. Vjekoslav Šmid "Putnička Agencija i njeni ugovori s putnicima i davaocima

usluga" Beograd 1977 75. Vujaklija Milan "Leksikon strahni reči i izraza" Beograd 1980 76. Zeller Bruno: „The parole evidence rule and the CISG – a compartive analysis“ ,

The Comparative and International Law Journal of Southern Africa, Vol XXXVI, No 3, 2003.

77. Zischka, Ulrike. “Die Rechtsetzungkompetenzen der Europaeischen Gemeinschaft auf dem Gebiet des Verbraucherschutzes, unter besonderer Beruecksichtigung des Werberechtes“, Disseldorf, 1997.

Ligje dhe akte tjera:

Ligji për shërbimet e shoqërisë informatike Nr. 04/L -094 Ligji për bankat, institucionet mikrofinanciare dhe institucionet financiare

jobankare Nr. 04/L-093 Ligji për kontabilitet, raportimfinanciar dhe auditim nr. 04/L - 014 Ligji për marrëdhëniet detyrimore Nr. 04/L - 077 Ligji për shoqëritë tregtare Nr. 02/L - 123 Ligji për ndërmarrjet publike Nr. 03/L-087 Ligji për Bankën Qendrore të Republikës së Kosovës Nr. 03/ L -209 Ligji për Lizingun Nr. 03l/L-103 Ligji për Patenta Nr. 2004/49

18

Prof. Dr. Armand KRASNIQI

Ligji për patenta nr. 04/L - 029 Ligji Nr. 02/L-45 për Dizajn Industrial i datës 21 Nëntor 2005, shpallur nga

Rregullorja Nr. 2006/17 e datës 21 Prill 2006; Ligji për Marka Tregtare Nr. 02-L-54 Ligji Nr. për të Drejtën e Autorit dhe të Drejtave tjera të Përafërta, shpallur

2004/45 Ligji Nr. 2009/03-L-170 për Masat Doganore për Mbrojtjen e të Drejtave të

Pronësisë Intelektuale, shpallur me anë të Dekretit të Presidentit DL – 004 – 2010 i datës 8 Janar 2010.

Ligji për treguesit gjeografik dhe për emërtimin e origjinës Nr. 04/L - 187 Komentari i ligjit për marrëdhëniet detyrimore, Libri I., Prishtinë 2013 Kodi Penal i Republikës së Kosovës Nr. 04/L - 082

WEB

http://www.vur-online.de/beitrag/36.html www.uncitral.org www.unidroit.org/english/implement/i-64ulis.htm www.uncitral.org/english/status/status-e.htm http://www.law.com http://www.eurunion.org http://www.ebusinesslex.net http://www.jus.uio.no/lm/electronic.commerce, http://www.swlearning.com http://www.netlitigation.com http://www.weblaw.co.uk http://www.nytimes.com www.internetpolicy.net www.jussemper.org http://www.gama.com

19

E DREJTA KONTRAKTORE BIZNESORE

Katalogimi në botim – (CIP)

Biblioteka Kombëtare e Kosovës “Pjetër Bogdani”

34:65

Krasniqi, Armand

E drejta biznesore / Armand Krasniqi. – Botimi i parë -

Pejë : Kolegji Evropian Dukagjini, 2014. - 482 f. ; 24 cm.

Parathënie : f. 21-22. - Literatura dhe burimet e shfrytëzuara

dhe të konsultuara : f. 477-481

ISBN 978-9951-623-04-9

View publication statsView publication stats